11 Eyll ve Politik slam zerine Yazlar

Yaynlar
1

Demir Kkaydn

11 Eyll Politik slam zerine Yazlar

Yazan

Ve

Demir Kkaydn

Bu kitapta yer alan yazlar daha nce eitli gazete, dergi ve internet sitelerinde yaynlanmtr

kinci yayn: 13 Eyll 2010 Pazartesi nc yayn: 02 Temmuz. 2012

Derleme Tarihi: 23.07.2008

Kxz Dijital Yaynlar

ndir Bas Dat

Bu kitap Kxz sitesinin Dijital yayndr.

ndirmek, Dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir. 2

11 Eyll ve Politik slam zerine

indekiler
11 Eyll ve Politik slam zerine Yazlar Derlemesinin Yeniden Yaynna nsz..... 5 Sunu ..................................................................................................................................... 6

Yirmi Birinci Yzyl Balarken ........................................................................................ 10 lk Deerlendirme ............................................................................................................ 12

Bu Uygarlk Yklmal .......................................................................................................... 7

Savan Mant .................................................................................................................. 16 Anti-Terr Stratejinin Denklik Prensibi.......................................................................... 17 Denklik lkesinin Geersizliinin Kabulnn Olanakszl ............................................ 19 Geleneksel Silahlarla Denklik lkesinin Olanakszl..................................................... 20 Atom Kullanmann ABD Asndan Avantajlar............................................................... 21 Atom Kullanmaya Gerek Tepkinin Minimum Olaca Bu Gnk Konjonktr............... 22 Bir Savata ki Sava.......................................................................................................... 27 Trkiyede Krt Dnyada Mslman ............................................................................. 24

slam Dini ve Politik slam ................................................................................................ 33 Yeni Dnya Savann Emperyalistler Aras Bir Egemenlik ve Paylam Sava Olarak Baz zellikleri ...................................................................................................... 36 Savan Karakteri zerine Sylenenlerin Anlam ve nemi............................................. 41 Siyahlar ve Beyazlar blnmesi Ne demek? .................................................................... 43

Petrol, slam ve Demokratik Cumhuriyet........................................................................ 30

Savan Siyah-Beyaz Karakteri zerine .......................................................................... 41

Politik slam Nedir? ........................................................................................................... 49 Sosyalizm, Din ve Politik slam......................................................................................... 53 Sunu Yerine ya da Syleyecek Sz Olmamak ............................................................... 53

Avrasya Pasifik Bloklamas ve Afganistan-Krdistan.................................................. 62 Gelecein Dnyas .............................................................................................................. 68

Tarihsel Gidi inde Politik slam .................................................................................. 58

Bulutlar Irak zerinde Toplanrken ................................................................................ 65

Requiem ve 11 Eyll ........................................................................................................... 71 11 Eyll ve Politik slam Anlamak in Duvarc Sicimleri .......................................... 73

11 Eyll ve Politik slam zerine Yazlar Derlemesinin Yeniden Yaynna nsz

Bu derleme, kendi teorik evrimim bakmndan, din kavramnn birbiriden son derece farkl ayr kullanm ve anlamn ayramadm; bir sosyal hareket olarak din ile, bin inan olarak din (ya da bir hukuki tanm olarak din) ve bir toplum veya topluluk biimi veya tanm olarak din ayrm bilmediim, din kavramyla esas olarak sosyal bir hareket olarak dini anladm zamanlarda yazlm yazlardr. Bu nedenle ayn zamanda teorik evrimimin belli bir ann yanstmaktadr. Yanl olmaktan ziyade eksiktirler ve bu ayn szckle karlanan farkl kavramlar ayramad iin zaman zaman anlam kaymalar vardr. Burjuva uygarlnn dayand zel mlkiyet ve kara, kar kullanm deerlerinin toplumun ihtiyacna gre retilmesini hedeflemeden; bu uygarln dayand ulus ve arasallam akla kar klmadan; biz kavramnn bir dini ya da ulusu deil, tm dnya gezegeninde yaayan insanlar kapsad ve herkesin tm insan kardelerine kar sorumlu olduu bir anlaya dayanmadan sadece burjuva uygarlnn deil, Budizm, slam, Hristiyanlk gibi klasik uygarlklarn kazanmlarn da ierip aacak baka bir uygarlk kurulamaz. rnein, burada burjuva uygarl dininin ne olduuna ilikin bir kavray yoktur. Ama bu uygarln dayand ifadesiyle bir bakma tam da bu uygarln dayanmas gereken din tanmlanmaktadr. Daha sonra ekillenecek din teorisinin kysndayzdr ama henz yle olduumuzu da grmemekteyizdir. * rnein u satrlar bu belirsizlii gsterir:

Bu yazlarda, bir politik ve sosyal hareket olarak din iinde snfsal eilimlerin bir ekilde yansyacandan hareketle, Politik slamda bayraklarn ayracan yazyorduk. Yoksullarn slam bayrak yapan partisi ile burjuvazinin slam bayrak yapan partisinin bayraklar imdiye kadar birbirine karyordu ama bu bayraklar da giderek ayrlmaktadr ve ayrlacaktr. * 11 Eylln bu yl dnm vesilesiyle bu iki ksa notla derlemeyi indirilecek kitap olarak yeniden sunuyoruz. 12 Eyll 2010 Pazar Bu ngr imdiden gerekleme eilimine girmitir.

Sunu
Aadaki derleme, 11 Eyln hemen ardndan ayn yln sonuna kadar geen buuk aylk dnemde yazlm yazlardan oluuyor. Derlemeyi 11 Eylln beinci yl vesilesiyle indirilmek zere kitap biiminde Kxz sitesine koyuyoruz.

Yazlar zgr Politikaya yazlan haftalk yazlar ve Demirden Kaplar adl sitede ekstra yazdmz yazlardan oluuyor. Ayarca bu yazlar iindeki baz blmlerden daha sonra Almanyada kan Kxz dergisinde Almanca olarak yaynlanmak zere bir derleme yapld. Ne var ki bu derleme evrilmedi ve Kxz yaynna son verdiinden de yaynlanamad.

Bu Almanyada basl olarak kan Kxz iin yaplan derlemeyi imdi Kxz sitesinde 11 Eylln beinci yl vesilesiyle tekrar yaynlayacaz. Tekrara yol amamak iin bu yazy bu derlemeye almadk. Demir Kkaydn 10 Eyll 2006 Pazar

Bu Uygarlk Yklmal
Alman Babakan bay Schrder Dnya Ticaret Merkezi ve Pentagona yaplan saldry uygar dnyaya kar bir sava ilan olarak tanmlad. Bay Bush ise iyi ve kt arasndaki devasa sava olarak. Daha nce uygarlklar veya kltrler sava olarak think tanklarca oluturulan ve bir beyin jimnastii gibi grlen doktrin birdenbire biricik gerek gibi ortaya kyor. te slam, modern insanln, demokrasi ve insan haklar gibi deer ve kazanmlarna yabanc ideoloji veya din baka bir kltr ve baka bir uygarln sembol deil mi? Ancak uygarlk dman, insan hayat gibi temel bir insan hakkndan bihaber barbarlarn binlerce insan bylesine souk kanlca ldrebilecekleri ak deil mi? O halde bu insanlktan, modern insanln deerlerinden nasibini almamlarn yer yznden silinmesi, insanln huzur iinde yaamas ve modern uygarln nimetlerinden yararlanabilmesi iin yaplmas farz bir grev deil midir? Bylece modern uygarln bu barbarla veya bu baka kltr veya uygarla kar imha seferi balam bulunuyor.

lk bakta, gerek Batl ideologlarn, gerek politik slam teorisyenlerinin gstermeye altklar gibi bu eylemleri gerekletirenlerin bayra olan Mslmanln baka bir deerler sistemini savunduu dnlebilir. Ancak bu sadece bir grntr.

Bu saldrlar bu uygarla deil, bu kapitalist emperyalist sisteme ve bu sistemin en byk gcne yneldiler. Pentagon, Dnya Ticaret Merkezi, dieri baarsz olan Beyaz Saray veya Kongreye ynelik kamikaze saldrlar, bizzat bu sistemin en byk gc olan ABDnin Ekonomik, Askeri ve Politik merkezlerine ynelikti. Ekonomi, Politika ve Askeriyenin varoluuna ve dayand temellere deil. Eer sembollerle konumak gerekirse, Pentagon ve Dnya Ticaret rgtne deil, burjuva uygarlnn dayand deer ve ilkelerin sembol Hrriyet heykeline bir saldr bu uygarla yneliklii sembolize ederdi. Bu uygarln deerlerine kar ise onun sembollerinin fiziki imhasyla deil, baka bir deerler sistemiyle savalabilir.

Ne Dnya Ticaret Merkezi ve Perntagona yaplan saldrlar bu uygarla bir saldrdr, ne de ABD ve mttefiklerinin, bundan sonra ktlere, barbarlara, bat uygarlnn deerlerini ve kazanmlarn tanmayanlara kar uygarlk bayrayla yapaca saldrlar bu uygarln savunusu olacaktr. Dnyann siyahlar ve onlarn bu gnk bayra slama kar yrtlecek bu hal seferi, modern uygarln savunusu bayrayla yrtlecektir. Ama btn bunlar, sadece bu kapitalizm ve emperyalizm denen toplumsal sistemin deil, bu burjuva uygarlnn ve deerler sisteminin yklmas gerektiini en kr gzlere bile sokacak, bu uygarln deerlerine kar bir sorgulama balatacaktr. Bu anlamda, bay Schrderin ABDye saldrlar bu gnk uygarla kar bir sava ilan olarak tanmlamas, onun sandndan ok daha fazla bir gerek tohumunu iinde barndrmaktadr.

Politik slam, klasik slamn aksine bir uygarln ve onun dayand deerler sisteminin ifadesi deildir. Klasik slam uygarl artk yoktur. Olsayd bile dnyann en Protestan dini 7

olan slamiyet, bir bezirganlk dini olarak, modern uygarln temelindeki kar ve zel mlkiyete bir kar alternatif sunamazd.

Din bir bayraktr. Bu gnk politik slamn slam da sanlann aksine, baka bir uygarl veya deerler sistemini temsil etmemektedir. O ne burjuva uygarlnn hayranlarnn sand gibi gemie bir zlem ve gericilik; ne de Politik slam taraftarlarnn propagandasn yapt gibi bir baka uygarlk, kltr ve deerler sistemidir. Gerici deildir, aksine, modern ve modernist bir karakter tamaktadr politik slam. Baka bir uygarlk deildir. Bu uygarln temelindeki zel mlkiyet ve kara hi bir eletirisi yoktur. zel mlkiyet ve karn dayand modern burjuva uygarlnn sonucu olan grnm ve deerlere kar bir tavr olarak kmaktadr. Bu tam da onun gerek karakterini ele vermektedir. Ezilenler, genellikle grnmlere bakarak tavr alrlar. syanlarn egemenlerin ve kendilerini ezenlerin yaygnlam sembollerinin zddyla ifade ederler.

Modern kapitalizmin Hristiyanln yaygn olduu Avrupada domas ve btn zengin ve emperyalist lkelerin Hristiyan olmas nedeniyle, kapitalizmin kurbanlarnn gznde, Hristiyanlk ve kapitalizm ve emperyalizm arasnda zorunlu bir ba varm gibi grlmektedir. Bunun kurbanlar da eer Mslman kitlelerse, kolayca buradan Mslmanla kar Hristiyan-kapitalizmin bir hal seferi analojilerine kolayca geebilmektedirler.

Hlbuki sosyolojik olarak, Hal seferleri, o zamann dnyasnda, bu gnn Amerika ve Avrupasnn benzeri olan ryen Ortodoks Bizans ve slam uygarlklarna kar, kuzey Avrupal (ve Orta Asyal) henz uygarlamam kavimlerin bir akn, bir uluslar gyd. Hristiyanlk sadece bir bayrakt. O zamann New Yorku stanbuldu ve ifte Gkdelenleri de Ayasofya. Hallar Kostantinopol yamalayp, o uygarln btn sembollerini yerle bir ediyorlard. Doudan gelen Trk ve Mool kavimler ise, bayraklar slam olmasna ramen slam uygarlnn merkezlerine saldryorlard.

slam, zellikle Arap lkeleri ve Afrikada, Kapitalizmin, Emperyalizmin bu kurbanlar arasnda, bu uygarla tepkinin bir bayradr. slam bu gn, siyah adamn partisinin bayradr. slam dininin gebe kanda brahim dininden kaynaklanmas, sann sa yanana vurana sol yanan dndr diyen klelere has direni ideolojisinin aksine; Gze gz, die di diyerek, onu emperyalist saldr ve smrye kar direnie uygun bir bayrak klmaktadr. Yar kle durumundaki smrgeler Gandi gibi, kleciliin gl izlerinin bulunduu Gney eyaletlerindeki siyahlar da M. Luther King gibi pasif direni nderlerini karrken; yar smrgeler iktidar namlunun ucundadr diyen Mao, sanayilemi Kuzeyin gettolarnda yaayan siyahlar slama ynelip Malcolm X gibi nderler karmlardr. Politik slam elbet ayn zamanda, bu zellikleri ve yanlsamalar nedeniyle ezilenlerin mcadelesine uygun bir bayrak zellikleri tarken, ayn zamanda, slam lkelerindeki bir burjuva kesiminin, yaam ve gelenekleriyle yaad topluma yabanc Batnn ibirlikisi burjuva tabakalara kar, ideolojisi ve yaamyla ezip smrd kitlelerden zeytinya gibi

akta kalmayan ve onlarn memnuniyetsizliini kendi kanalna aktmas iin de uygun bir olanak sunmaktadr. Yoksullarn slam bayrak yapan partisi ile burjuvazinin slam bayrak yapan partisinin bayraklar imdiye kadar birbirine karyordu ama, bu bayraklar da giderek ayrlacaktr. Ancak politik slam, ezilenlerin ve dlananlarn mcadelesi iin ne kadar uygun bir bayrak sunarsa sunsun, burjuva uygarln ama yeteneinde deildir. Bizzat o uygarln ufku iinde, btn sembolleri tersine eviren ve ona isyann byle dile getiren bir tepkidir.

Burjuva uygarlnn dayand zel mlkiyet ve kara, kar kullanm deerlerinin toplumun ihtiyacna gre retilmesini hedeflemeden; bu uygarln dayand ulus ve arasallam akla kar klmadan; biz kavram bir dini ya da ulusu deil, tm dnya gezegeninde yaayan insanlar kapsayan ve herkesin tm insan kardelerine kar sorumlu olduu bir anlaya dayanmadan sadece burjuva uygarlnn deil, Budizm, slam, Hristiyanlk gibi klasik uygarlklarn kazanmlarn da ierip aacak baka bir uygarlk kurulamaz. Bunu ancak sosyalizm baarabilir. Ama Sosyalizm ise, ancak iindeki burjuva uygarlnn kalnt ve ideallerinden arnarak, dnyann yoksullarn kurtarma eyleminin bir nesnesi olarak gren Avrupa merkezciliinden kurtularak bunu baarabilir.

slam nc dnyann ezilenlerinin isyannn; siyahlarn; bir tepkinin bayradr. Bu kamikaze saldrlar bir isyan ldr ama bir baka uygarlk veya kltrn sava ilan deildir. Bu uygarln ona ithaf ettikleri, aslnda onda olmayandr: bu uygarln yklmas ars, projesi ve bu uygarl aabilecek; meta retimi ve kara dayanmayan bir uygarln deerler sistemi. 14 Eyll 2001 Cuma *

Bu kamikaze saldrlarnda ifadesini bulan, bu uygarln ikiyzllne kar tepki; sadece kapitalizme deil, onun zafer arabasna binmi ve dnyann, siyahlarnn bana gelenler karsnda umursamazln srdren beyaz iiye kar da bir tepki, eer bu dnya bana yar olmadysa sana da yar olmasn diyen, sar kulaklara kar bir isyan l olarak hakl ve anlalabilir gerekelere sahiptir onu ksa vadede ok edip artabilir; onun yeni tepkilere yol aacak iddetini zerine ekebilir ama onu ykamaz. Ve onun yerine tm insanlarn insanca yaayaca bir dzene yol aabilmek iin, dnya apnda milyarlarca, farkl din, dil, rk ve ulustan insan bir araya getirecek ve bu gnn kapitalist uygarlnn ykp sosyalist bir uygarlk kuracak bir hareket yaratamaz.

Yirmi Birinci Yzyl Balarken

Eer yzyllar takvimlerle deil, onlara damgasn vuran olaylarla tanmlamak gerekirse, yirmi birinci yzyl, Manhattandaki kiz Kulelerin intihar saldrlaryla k gn balad. Yzyln balad tarihi unutulmaz klan, yklan kulelerin yan yana durularnda ortaya kan rakamdr: 11. Ve bu kuleler 11 Eyll gn yok olularyla bir yzyln balangcnn sembol olacaklardr.

Yirminci Yzyl bir cehennemdi. Arlklarn ve iddetin insanlk tarihinde grlmemi llere ykseldii bir yzyl olmutu tarihi Hobsbawmn gsterdii gibi. Bat basn, kulelerin ykln Inferno szcyle tanmlamt. Yani Cehennem, Dantenin cehennemi. Yzyl daha kapsnda, insanla, kapsndan geip iine girdiiniz yer cehennemdir demekte. Cennet yok. Sadece bir cehennemden dier cehenneme gei var. Daha kycsna, daha dayanlmazna. Doksanl yllarn globalleme hayallerinin egemenlii altnda unutuluverdi yeryznde nasl bir yoksulluun kol gezdii. Globalleme btn bu sorunlar kendiliinden zecekti. te yava yava demokrasiler geliyordu. imdi eski dnyann diktatrleri tasfiye edilecekti. Bir sre sonra yava ama emin admlarla globalleme salad ekonomik byme ile dnyann geri ve yoksul insanlar iin de yaanr bir hayatn olanaklarn sunacakt. Dnyann giderek bir apartheit rejimine dnt yollu zmlemeler alayla karlanyor, bir fantezi olarak grlyordu.

Yirminci yzyl ise 1990larn banda veya 80lerin sonunda bitmiti. ster Berlin Duvarnn, ister Sovyetlerin k sembol olarak ele alnsn bu sonucu fazla etkilemez. Peki arada geen on ksur yl nedir? Bu yllar ne yirminci ne de 11 Eyll gn iine girilen yirmi birinci yzyln iine almad bir Araf, bir gei dnemi gibidir.

Krfez sava srasnda Noam Chomsky, bu savan bir rklar sava olduunu sylemiti. nsanlarn diyordu derisinin rengine bakarak hangi taraftan olduunu kestirebilirsiniz. Bu gzlemin tarihsel imalar zerine kimse kafa yormad. Globalizm enlikleri arasnda unutuldu gitti. Daha duvar yklrken, dnyaya yeni bir duvar rldn; yoksullarn dnya apnda bir rezervata kapatldn sylyorduk biz de yazlarmzda. Bunun ortaya kard devasa problemler zerine dnmeye, tartmaya aryorduk sosyalistleri, devrimcileri. Eski dnyann alkanlklaryla dnenlerin anlayszlk duvarna arpyordu. Zaten dnecek kimse de kalmamt. Bir yanda, dnyaya gzlerini kapatarak, eski dnce kalplarna smsk sarlarak iman gcyle ayakta kalmaya ve hayatna bir anlam vermeye alanlar, dier yanda, kapitalizmin tarihsel zaferi karsnda Globalleme zafer arabasna binenler.

11 Eyll sadece Globalleme hayallerinin bitii deildir, eski solun btn kavramsal aralarnn geersizliinin de ilandr. 11 Eyllde tpk Krfez savanda olduu gibi, insanlarn rengine bakarak hangi taraftan olduunu kestirebilirsiniz. Bir yanda bu olay, eden 10

bulur, rzgar eken frtna bier diyerek anlayla karlayan Latin Amerikallardan sempati ve cokunluunu aka ortaya koyan Filistinlilere kadar insanln byk ounluu, Siyahlar, eski alkanlkla u nc dnyal denilenler; dier yanda terrden, uygarlktan, masum insanlardan sz ederek yeni cinayetlerine yol yapan Beyaz Adam, u birinci dnyallar. u televizyonlarda bir yandan Inferno resimlerini izlerken, srekli bir gzyle de hisse senedi fiyatlarnn akan endekslerine bakanlar. Bu ayrmn nemini en radikal solcular bile kavram ve mantk sonularna ulam deil. rnein yine Noam Chomsky olay anlamaya alrken yazsnn muhatabnn beyaz adam olduunun farknda deil. Btn abas beyaz adama anlatmaya ve onu iknaya ynelik. Anlamaya alalmn zamiri, znesi, bizi beyaz adam. Beyaz adamn onlar anlamayacan, anlamaya altklarnn ise artk beyaz adamca anlalmak gibi bir umut ve dertlerinin olmadn kavramyor. Hala len emekilerden ve masumiyetlerinden sz ediyor. Artk yeryznde kimsenin masum olmadn ve olamayacan anlamyor. Hem de bunu bizzat Bush dillendirdi. Sadece terristler deil destekileri, koruyucular da diyerek. Ayn anlay siyah adamn asndan da yle formle edilebilir: Sadece askerler ve hkmetler deil, onlara vergi verenler, onlar seenler, destekleyenler ve onlarn cinayetlerine soygunlarna kar kmayan szde ii, ei ile megul masum insanlar da suludurlar.

Artk yeryznn bir yerindeki en kk bir hakszlktan tm insanlarn sorumlu olacan anlamyorlar ve hala eski dnce alkanlklaryla, len masum insanlardan sz ediyorlar. Artk yeryznde kimsenin masum olamayacan anlatacak yerde, o Masum insanlara masum olmadklarn, sulu olduklarn syleyecek yerde, hala eski llerle lenlerin emeki olduundan sz ediyor. O emekilerin, imtiyazlarnn klesi olduu; o masum beyaz iilerin artk, yeryz lsnde bir eitliki dzen istemeyecei; bunun kendi maddi yaam dzeyinde ve alkanlklarnda kkl bir deime ve d gereklemeden olamayaca gereine gzlerini kapyor. Siyah ve beyazlar arasnda artk sadece konum ve karlar bakmndan deil, ruhsal bakmdan da muazzam bir kopu olduunu anlamyor veya anlamak istemiyor. Siyahlara ynelik olarak, bu beyaz adam anlayalm, ona gre bir sava stratejisi gelitirelim yaklam gelitirecek yerde, beyaz adama siyah anlamay neriyor. Temel yanl burada.

Geri muhatap kabul ettiimizle ne ortak bir dilimiz, ne kavram sistemimiz var. O bir radikal politik Mslman, biz bir ateist ve Marksistiz. Onun henz kapitalizm diye bir derdi yok, biz ise btn ktlklerin anas olarak onu gryoruz. Ama bu kopukluk nemli deil, sorunun bir kere byle konulmu olmas gerekiyor. Yaplmaya allan da tam budur. Bu yaz serisinde adm adm bu yaklam eitli ynleriyle almaya allacaktr.

Bizim btn soldan farkl olarak temel farkmz bu noktada toplanmaktadr. Bizim muhatabmz siyahlardr ve siyah asndan sorunu tartyoruz. Siyahlarn asndan bu eylemleri, programlar ve stratejiyi eletiriyoruz. Yaklammzn zndeki temel farkllk bu noktada toplanmaktadr. Biz beyazlara siyah adamn niye byle davrandn anlayalm demiyoruz; biz siyahlara beyaz adamn niye byle davrandn anlayalm diyoruz. Biz siyah adamla tartyoruz, muhatabmz siyah adam.

11

lk Deerlendirme
11 Eyll 2001 akam Medya TVde 12 Eylln yl dnm vesilesiyle yaplacak deerlendirme programna davet edilmitim. Sabah Hamburgtan yola km ve akam st Brkselin evre Yolunda trafik tkanklna yakalanmtk. Tkankln normal gnlk ie gidi ve geli salnmlarndan olduunu dnyordum. Dnyann btn byk ehirlerinin ayn olduu, arabalarnda bitmek bilmeyen kuyruklarda bekleen veya metrolarda bolua ya da camdaki kendi hayaline bakan insanlarn bu sefaleti yaayabilmesi iin milyarlarca insann sefalet ve bask altnda yaamas ve yeryznden yaamn varolu koullarnn yava yava ama adm adm yok oluunun samal ile bir ka saat sonra kacam Programda 12 Eyll zerine neler diyebileceim zerine dnceler birinden dierine sryordu, telefon ald srada. Telefondaki arkada, radyo ya da televizyonu izleyip izlemediimi sordu. Sonra devamla, Amerikaa byk ehirlerin yandn, ehirlerin boaltld ve galiba bir atom savann balad veya balayacan syledi. Bunlar kendisi henz grmemi veya radyodan duymamt ama ona da baka bir arkada telefonla haber vermiti.

Radyoda ise anladmz bir dilde haber bulamyorduk. Flamanca, Valonca, Franszca, Hollandaca radyo istasyonlar birbiri ardnca kyordu. Hepsinde heyecanla haberler verildii, Amerikan ehirlerinin isimleri, felaket szckleri duyuluyordu. Belli ki hi allmam bir eyler oluyordu. Ne olayd ki bu? Acaba iinde olduumuz trafik tkankl da olaann dnda ABDde olanlarla ilgili bir tkanmamyd? (Biraz sonra byk olaslkla bu tkanmann, Nato karargahnda binlerce sivil personelin evlerine yollanmas ve ertesi gn ie gelmemelerinin kendilerine bizzat en st Nato personelince megafonla bildirilmesi ile ilgili olabilecei de ortaya kacakt.)

O bunlar sylerken, ok ksa bir an, buras Brksel, Natonun merkezi. Bir Atom savanda buraya en az bir dzine Atom bombas yollanr. Demek Brkselde lecekmiiz diye dndm ve sanki yaklaan fzeleri grebilirmi gibi ge doru bir bak attm bile hatrlyorum. Tabii bunlar gz ap kapayncaya kadar ksa bir zamanda olan eyler. Birden yine, Rusyann u an bir Atom sava yapacak gcnn olmad; Saddam gibilerin Atom silah olsa bile, bunu ABDye kar kullanmayaca, aslnda onlarn dengeleri gden souk hesap adamlar olduu gibi dnceler hzla kafamdan geti. Btn ehirler yandna gre, Siyahlarn geen yllarda Los Angeleste yaptklar trden bir kendiliinden patlama veya ayaklanma m idi? Arkada bu soruya bilmediini ve haber vermek istediini ve radyoyu amam syleyerek telefonu kapad.

Haberi duyduktan yarm saat sonra Medya TVdeydik. Televizyonun alanlarnn ou iinin bandayd anlalan. O sra ara vermi olanlar kantindeki TVde CNNnin srekli tekrarlad ifte kulelere kamikaze saldrlarn seyrediyor ve eitli yorumlar yapyordu. Bu Amerikadaki Sava taraftarlarnn bir provokasyonu olabilirdi veya Mossad yapm olabilirdi 12

Orta Doudaki savata ABDyi yanna ekmek iin. Komplo teorileri birbirini izliyordu. Katlacamz programn yapmcs ve sunucusuna senin program dt yani onu artk kimse seyretmez anlamnda taklmalar oluyordu profesyonel jargonuyla.

Belli ki ortada bir dezinformasyon vard. Krfez savanda nasl sonradan Alaskadaki tanker faciasnda petrole bulanm olduu anlalan ku grntsyle on binlerce insann ldrlmesi ve petrollerin emniyete alnmas salanmsa imdi de yle eyler oluyordu muhtemelen. Bir ka yl sonra kokusu kard. ok dikkatli olmak gerekiyordu. Aalardan orman grmeme durumunda olmamak; komplo teorilerine itibar etmemek ve en belirgin tartlmaz izgilerden hareketle bir deerlendirme yapmak gerekiyordu. Olay duyduktan bir ka saat sonra programn sunucusu bana deerlendirmemi sorduunda, hatrmda kald kadaryla aa yukar u dnceleri dile getirdim:

Moderatr ve yapmc arkada, programn yarsn bu olaya ayrmann yerinde olacan ve ilk soruyu da bana soracan sylyor? Ne sylenebilir? Henz hi bir ey yok kesin olarak ortada ken iki bina ve Pentagondan baka. TVdeki haberlere son bir defa daha bakyorum. Acaba verili tarzndan bir ey karlabilir mi diye. Bir ara drt veya be uaktan sz edilir olmutu. Havada en az iki uak daha olmas gerekiyordu, imdi ise tek uaktan sz edilmi ve artk ondan da sz edilmez olmutu. Belli ki, gizlenmek istenen bir eyler vard. Muhtemelen bu ua kendileri drmt ve sylemek istemiyorlard veya bu uak da ok nemli bir hedefe aklmt panii engellemek iin sylemiyorlard. Pentagon ile ilgili grnt yoktu artk. Ondan sz bile edilmiyordu. Btn objektifler sadece ikiz kulelere younlamt. te yandan bir ara ABD dileri bakanlnn nnde patlayan bir arabadan sz edilmi, imdi ondan da haber yoktu.

nce bu olaya nasl yaklamak gerekir? Masum insanlarn ldrlmesini tasvip ediyor musun? gibi sorular problemi yanl koyarlar ve anlalmasn olanakszlatrrlar. Sorun olayn nedenleri zerine kafa yormak onlar bulmaktr. Suyu atein zerine koyarsanz kaynar. Bu suyun kaynamasna karym, suyun kaynamasn tasvip etmiyorumdan daha farkl bir mantk deildir. te yandan, olayn ardnda kimin olduunun da nemi yoktur sosyolojik bakmdan. Bu gibi durumlarda olay nce sosyolojik boyutuyla doru anlamak gerekir. Ondan sonra bu temel zerinde daha ayrntl zmlemeler gelitirilebilir. Aksi taktirde aalardan orman grlmez olur. O halde son derece ak olan olgulardan yola kmak gerekiyor.

Birincisi, olay kimin yapt nemli deil, ama hangi hedefe ynelik olduu ok ak. Dnya Ticaret Merkezi, Pentagon ve D leri Bakanl (O sralar D ileri Bakanl nnde patlayc dolu bir kamyonun patlad da sylenmiti. ) Nedir bunlar? Hem genel olarak Kapitalizm ve Emperyalizmin hem de zel Olarak Amerikan Emperyalizminin Mali-ktisadi, Askeri ve Politik gcnn ve egemenliinin sembolleri. Yapanlarn bir bildiri yaynlamas gerekmiyor. Hedeflerin kendisi en ak bildiridir. Yani ABDnn Askeri, Politik ve Mali merkezleri saldrnn hedefleri. Yani ABD emperyalizmine ynelik.

13

Peki kim bu saldrya seviniyor? Televizyonda Filistinlileri grdk onlar aktan seviniyorlar. Biraz nce seyreden insanlardan hi birinin zldn de grmedim. Hepsi ABD binlerce insan yok ederken neredeydiniz; bir de sizin banza gelsin de ac neymi grn bakalm biiminde tepki gsteriyor. u an nc Dnya denen dnyadaki yoksul insanlarn aktan gstermeseler bile iten ie buna sevindii, benzer tepki ve yaklamlar gsterdii aktr. Her gn her arabesk arkda bulunacak yoksul ve umutsuz insann bu dnya madem bana yar olmad, sana da yar olmasn diyen ldr bu eylem. Olayn ardnda u veya bu istihbarat rgtnn olmas da nemli deildir. (Ki sanmyorum, istihbarat rgtleri hi bir eyin gizli kalmayacan herkesten iyi bilirler ve bu nedenle byle bir eye cesaret edemezler; hi bir brokrat veya devlet adam byle bir karar alp byle bir eyleme cesaret edemez; bir kere o kadar insana gvenemez. Bu eylem byk gven gerektirir. Bu ise kesinlikle mutlak bir inan. Brokratlarda ve devlet adamlarnda hi olmayacak olan da budur. Bu umutsuzluun nerelerde yaygn olduu ak. Filistinde her gn bunu gryoruz. Bu onun ok daha byk aplsdr. ) u an yeryznde binlerce ocuk alktan, gdaszlktan ve bakmszlktan lyor. Onlarca lkenin binlerce karakolunda u an insanlara ikence yaplyor. Btn bunlar karsnda gzn kapayan beyaz adama yeryznn siyahlar, imdi, gr bakalm nasl oluyormu diyor. Peki bu olayn sonucu ne olacak? Birincisi ABD ve Emperyalistlerin hi bir ders karacaklar beklenemez. Olaya bir polisiye olay olarak bakp bu olay araclyla birikmi hesaplarn tahsil edeceklerdir ve yoksul insanla yeni gz dalar verilecektir. Aslnda bakmayn resmi znt szlerine. ABD de, Avrupa da, rnein Trkiye de iinden buna sevinecektir. rnein biraz nce dolarn dt haberleri vard. Trkiyenin politikaclar da buna iin iin seviniyorlardr. Avrupal politikaclar da Euronun Dolar karsnda durumu glendii iin seviniyordur. ldrlen masum insanlar sylemi sadece karlar savunmann bir aracdr. ABD bundan Orta Dou, Kafkaslar, Balkanlar ve Avrupada Avrupa karsnda zayflayan gcn tekrar pekitirmek iin yararlanacaktr. Bu anlamda Avrupa, ABD karsnda gsz olduu iin ondan yana gibi grnp aslnda ona kar geni politik mttefikler araclyla i grmektedir. Buna kar ABD de Avrupallar zor durumda brakarak gcn gsterme ve koullarn dikte ettirme olana bulacaktr.

Buna karlk Avrupa, ABDnin bu davranlarnn yarataca memnuniyetsizlikle ABDyi tecrit ederek etkisini glendirmeye alacaktr. Globalizm sylemleri arasnda insanlar Avrupa ve ABD elikilerine ok dikkat etmiyorlar ama bu elikiler ve atma, eski alkanlkla nc Dnya dediimiz dnyann siyah rezervatna kar bir ittifakn yan sra srmeye devam ediyor hem de keskinleerek. zellikle Sovyetlerden kalan paralarn nasl paylalaca noktasnda ciddi bir atma var. Avrupa Dou Avrupay kesin ele geirmiti. Yugoslavya da aa yukar dt. Buna kar ABD UKy devreye soktu ve kendisine ramen bir eyler olamayacan hatrlatverdi.

Arap srail ekimesi bile ABD ve Avrupa ekimesiyle bir balant iindedir. ABDnin sadece Trkiye ve srail gibi biri iflasn eiinde, srf zora dayanan iki destei vardr. ran, 14

Irak, ran, Araplar hatta Rusya ABDye kar Avrupa tarafnda yer almaktadr. Orta Asyaya ve Kafkaslara giden yollarda ABD kt durumdadr. ABD bu durumdan yararlanarak Orta Dou, Orta Asya ve baka blgelerde silahlar konuturarak, yitirdiini zorla gidermeye alacaktr. ABDnin gl olduu yan askeri stnldr. O atmay bu alana ekecektir. Avrupa ise diplomasi ve politikada gl, o da oraya ekecek. Tabii arada binlerce yoksul insan daha lecektir. atma yeni argmanlarla devam edecektir. Avrupa ABDye bak fze savunma sistemi diyordun, onun bir ie yaramayacan gsterdi gel bu iten vazge. te yandan bu gibi saldrlara kar bizim de kendi gcmzn olmas gerekir beraber daha iyi savamzn olmas iin, gel de bizim Avrupa Ordusunu torpilleme diyecek. ABD de ayn olaylara dayanarak, tam da Fze Savunma Sisteminin gerekliliini gsterdi diyecektir.

Kimileri hala komplo teorileriyle urasnlar. Olaylarn ardndaki temel sosyolojik neden giderek aa kmakta. Aynen ABD ve Avrupa bundan yararlanp glerini pekitirmenin yollarn aryorlar. Almanya abartl dayanma mesajlaryla birlikte yanndayz ama diyerek itirazlarn birbiri pei sra diziyor. ABD imdiden filolarna Orta Asya ve Orta Dou hedeflerini gsterdi. Bin Ladenin yapp yapmadnn hi nemi yok aslnda. 18 Eyll 2001 Sal *

Olaylarn scaklnda, stn kr bilgilere dayanlarak yaplm bu deerlendirmeleri bu gn deitirme gereini duymuyorum. Aksine gelimeler orada sylenenlerin ne kadar doru olduunu gstermektedir.

Trkiye ve Krdistandaki mcadelenin sorunlarna fazlaca daldmz iin ilgimizin merkezinden kaan ve globalizmin elikileri yava yava zeceine dair hayaller arasnda unutulan dnyann yeni rk sisteminin, dnyann siyahlar ve beyazlar arasndaki blnmenin bir sonucudur bu olay ve bu blnmeyi daha da derinletirip netletirmektedir

Yani toplumda atan tm taraflar bu olaydan hareketle gcn ve etkisini arttrmaya ve pekitirmeye alacaktr.

15

Savan Mant
Sava balad. Bunu bizzat Bush ilan etti. Ama sava bir kere balad m, orada artk savan kendi mant devreye girer. Kendine zg yasalar ilemeye balar.

Bunu anlamak iin yle bir analojiye ba vurulabilir. lk kendi ikizini yaratan, ilkel DNA benzeri molekl ortaya kt an, o ana kadar maddi alemde grlmeyen yepyeni yasalar devreye girer ve akl almaz sonularyla milyarlarca farkl trde canlnn ortaya kmasyla sonulanan sre balar. Bu kk fark, kendi benzerini yaratma fark, bizzat zerinde ykseldii maddi koullar bile deitirir rnein yeryznn atmosferi gibi. Hatta yle deitirir ki, onu bir zaman ortaya karm koullar bile onun var oluunun bir engeli haline gelebilirler rnein yeryznn atmosferinin bileiminin canl hayatn sonucu olarak deimesi gibi.

Benzer bir analoji biyolojik ve toplumsal hayat arasnda da kurulabilir. Yaamn srdrmek iin srekli olarak bir alet kullanmaya balayan ilk canl ile birlikte yepyeni yasalar devreye girer tpk ilk kendini reten melokln ortaya knda olduu gibi. Artk, trn deil, anatominin deil, aletlerin gelimesi ve deimesi ve bunlara bal olarak toplumsal biimler deimeye balar. Ve ortaya u insanlk tarihi dediimiz ey kar. Ve bu deiim de, tpk bir zamanlar biyolojik hayatn, kendi ortaya kt koullar bile kkten deitirmesi ve kendine tabi klmas gibi; zerinde ykseldii biyolojik hayatn koullarn toptan yok eder ya da kkten deitirir, imdi iinde bulunduumuz ada olduu gibi.

Ya da toplumsal yaam ve ekonominin yasalar arasnda da benzer bir iliki kurulabilir. lk kez, birisi rnn dieriyle deitirdii an, deer yasas devreye girer. O ana kadar ne biyolojik alemde, ne toplumsal hayatta varolmam bir yasa. Ve bu yasann mant ilemeye balar. Bu yasann zerinde ekonomik yaamn bundan treyen yasalar ykselir. Bu ykselen yasalarla zerinde ykseldikleri deer yasas arasnda da tpk canl ve cansz varolu arasndaki; toplumsal yaamla biyoloji arasndaki gibi bir iliki sz konusudur. Marksn Kapitalde yapt tam da budur bir bakma bu yasalar kendi mantklar iinde ve kendi zerinde ykseldii yasalarla iliki iinde ele almak. Bu ise daima farkl soyutlama dzlemleri gerektirir. Onun yazdklarnn anlalmamasnn ve kartrlmasnn bir nedeni de bu farkl soyutlama dzlemlerinin anlalmamas ve gzden karlmasdr.

Savan yasalar da benzer bir durumdadr. Evet savan ardnda ekonomik yasalar ve sosyolojik yasalar vardr. Bunlar savaan taraflarn niteliini belirler. Ama bir kere bu sosyolojik ve ekonomik yasalarca belirlenen gler arasnda fiziksel, askercil bir sava balad an, onun kendi yasalar devreye girer.

Bu yasalar savan mantndan karlar ve sava yrten gler ancak bu yasalara uyarak zafere ulaabilirler. 16

yle ki, bu yasalar kendini yaratan koullarn ve karlarn zerinde bile ykc bir etkide bulunurlar. Ardnda toplumsal glerin karlar olmasna ramen, sava kendi mant bakmndan o karlardan bamszlap, kendi var oluunun, kendi mantnn yasalarn bizzat kendisini var eden karlarn stne alr.

imdi tpk teorik fizikilerin yapt gibi, btnyle srelerin kendi i yasalarndan hareketle gelimelerin ne ynde olabileceine dair almalar yapmak gerekiyor. Hzlandka yavalayan zamanlar; hzlandka byyen ktleler; sonsuz younlukta kara delikler; kara olmas gerekirken kara olmayan kara delikler; hi bir ekilde alglanamayan ancak matematik hesaplarla var olmas gereken, karanlk maddeler ve enerjiler gibi ilk bakta saduyuya aykr gelen sonular ve n grlerin bir sre sonra denenebilir ve llebilir gerekler olarak ortaya kmas gibi, ne kadar irrasyonel grnrse grnsn, olaylarn ve savan kendi mantnn nerelere varaca zerine akl yrtmelerde bulunmak ve gelimeler karsnda aknla yakalanmamak ve onlar etkileyebilmek iin aba gstermek gerekiyor. Bu elbette tpk teorik fizikteki modellerin birok fizikinin ortak abasnn rn olmas gibi, her fizikinin bir hesap veya akl yrtme hatasn bulmas veya o ana kadar hesaplanmam bir faktr hesaba katmas ve giderek daha dakik modeller oluturmas gibi ancak ortaklaa bir teorik abasn rn olarak ortaya kabilir. Ama bunun iin de bir balang yapmak gerekiyor. nk ge bile kalyoruz. Egemen snflar, daha ilk anda, bir krlma noktasnda bulunulduundan sz edip, sosyologlar, politikaclar, stratejleriyle iine girilen yeni dnemin zelliklerini analiz etmeye baladlar ve buna uygun olarak kendi alarndan ilk sonular karp tedbirlerini almaya baladlar bile. Biz de bu yndeki abalara girmeliyiz. Sadece var olan eskinin bir devam olarak ve olanlar ve olacaklar eski kavramlarla aklama abalaryla yetinilemez. Olanda yeni ve zgn olan bulmak ve ona gre yeni hedefler, yollar zerine kafa yormak gerekiyor. * Anti-Terr Stratejinin Denklik Prensibi Bruce Hoffman adl bir terrizm uzmannn Die Zeitdaki bir makalesinde, ABDnin Antiterr stratejisini uzun zamandr kar tepkinin denklii prensibi belirlemektedir diye yazyor. Ve rnekler veriyor Bat Berlindeki La Belle diskoteinin bombalanmasna kar Tripolis Bingazi ve Kaddafinin barnann bombalanmas; Kenya ve Tanzanyadaki eliliklerin bombalanmasna kar Osama Bin Ladenn Afganistandaki slerine kar 100 Cruise fzesinin yollanmas ve Sudandaki Kimya fabrikasnn bombalanmas.

Bush bir savan baladn ilan etti. u an henz bombalar dmyor ama artk savan kendi yasalar devreye girmi bulunuyor. Olaylara savan kendi mant asndan baktmzda ise, tpk bu olaylar zincirine yol aan intihar eyleminin olayn gereklemesinden nce ancak bir sinema fantazisi olmas ama imdi bir gerek olmas gibi gelimelerin arifesinde bulunduumuza dair iaretler grlyor.

Anti-Terr strateji asndan denklik prensibi eit deerde bir kar saldrdan te, daha ldrc, daha tahripkar bir saldr anlamna gelmektedir. nk bu stratejiye gre ancak

17

bylece kar tarafn sinmesi ve gznn korkmasnn yolu alabilir ve destekilerinden tecrit edilebilir. New York ve Washingtondaki intihar saldrs imdiye kadar btn var olmu saldrlar glgede brakmtr, ister tek tek ister toplam say olarak baklsn. Ve ekliyor: Eer denklik ls geerli ise, kar vuru da ayn ekilde sert ve benzersiz olmaldr. Ayn yazar son intihar saldrlar karsnda ise unlar sylyor:

Ne olabilir buna denk bir kar saldr? Burada denklik ya da uygunluun, eitlik deil, ondan daha fazla tahribat, daha fazla iddet, ondan daha byk bir korku salmak olduu ilke olduuna gre, bir tek sonu kar bundan: Kitle imha silah. Atomik, kimyasal veya biyolojik bir silahn kullanlmas. Biyolojik ve Kimyasal Silahlar eitli anlamalarla snrlanm ve psikolojik etkileri nkleer silahlar kadar byk olmayacandan bu kitle imha silah olarak ortaya ATOM BOMBASI kmaktadr. Ama bu sonucu, Uluslararas Terr Uzman yazar bile karmaya korkuyor. Dilinin ucuna kadar geleni sylemiyor. Bu bir deliye ta andrmama m yoksa zaten anlm olan srpriz etkisini ortadan kaldrmama nedeniyle sylememe mi bilemeyiz. Ama en sradan insann bile yazarn bizzat nceden sralad nermelerden yapabilecei bu karsamay yazarmz yapmyor ya da yapamyor ve askeri opsiyonun tek olmad, hava alanlarnn emniyeti, souk sava dnemine gre alan gizli servislerin yeniden organize edilmesi, daha dakik askeri operasyon gibi bir takm reform nerilerinden baka bir ey syleyemiyor. Ama bu reform nerilerinin fiilen denklik ilkesini geersiz kldn da grmezden geliyor. Yani bizzat terr uzman yazar, nermelerinin ulamas gereken sonulardan korkuyor ve sz dolatryor.

Yazarn kendi nermelerinin sonularndan korkarak, olaylarn kendi mantn izlemekten korkarak yapmaktan kand karsamay biz yapalm. Ya artk bu son intihar eyleminden sonra Terrizme kar mcadelede denklik prensibinin geersizlii kabul edilmelidir ki bu ana kadarki prensibin bir ie yaramadnn da ilandr bu. Ya da denklik prensibi geerlidir ve bu intihar eylemine kar denk bir saldr bir ABC silahnn kullanlmas olabilir. Ksa yoldan biz buna ATOM BOMBASI diyelim. karlmas gereken sonu ve bunun ne anlama geleceini daha aka belirtmek iin tekrar edelim: eer denklik prensibi geerli ise, bu intihar eyleminin karl ATOM BOMBASI KULLANILMASI olacaktr. Bu sonu ilk bakta olanakszm gibi grnyor. ABD, moral stnln kaybeder; kendi iinde blnr; dnyada tepkilere yol aar. Daha bir sr akl yrtme ve itiraz sralanabilir. Ama bu itirazlarn savan kendi mant bakmndan fazla bir neminin olmad gzlerden kayor. Kimse bunu dnmek bile istemiyor. Ama bunun ok gl bir olaslk olduunu, savan kendi yasalarnn bunu adeta zorunlu kldn grelim.

Atom kullanlmasn olanaksz olarak grenlere tersinden bir rnek verelik. 11 Eyll gnne kadar kimse, bir fantezinin tesinde byle muazzam bir tahribi tasavvur bile edemiyordu. Bu gn Atom bombas kullanlmas olasl karsndaki krlk, tpk 10 eyll gn 11 Eyll gn olacaklar karsndaki krlk gibidir. 18

Aslnda radikal politik slam, bunun ideolojik hazrln oktan yapmt. Sadece ideolojik hazrlk da deil. Tpk devletlerin sava ilanlarnda belli hava kara ve deniz alanlarn sava alan ilan edip oraya giren herkesin vurulacan sylemeleri gibi, ABD topraklar oktan sava alan olarak ilan edilmiti. Bin Laden, aka bu eitsiz bir savatr, sivil ve asken ayrm gzetmeyeceiz diye defalarca ilan etmi bulunuyor batl gazetecilere. Radikal Mslmanlar, yine kendini beenmi batl gazetecilere, siz bana bir vurursanz ben br yanam dnmeyeceim gznzn zerine patlatacam diye defalarca aka sylemi bulunuyorlar.

Uygunluk ya da denklik prensibi sadece ABD tarafndan geerli deildir. Ayn ekilde kar taraf iin de geerlidir. Her iddetle kar vurua daha byk bir iddetle kar vuru gerekir. iddet spirali denen ey de budur. Denklik lkesinin Geersizliinin Kabulnn Olanakszl

Aslnda son olay, uygunluk ilkesinin geersizliini ve iflasn kantlam bulunmaktadr. Her iddetli kar vuru daha byk iddetli bir kar vuruu getirmektedir. Vurular kar vurular yok etmemekte sadece daha iddetlisine yol amaktadr.

Ne var ki, bunu hi kimsenin kabul etmesi sz konusu deil. Btn dnyann hkmetleri ilke olarak bir cezalandrma operasyonunun gerekliliinde sz birlii etmi bulunuyorlar, sadece bunun biimleri asndan aralarnda kendi karlarna bal olarak farkllklar var. Ama hi birisi, hatta bir krlma noktasnda bulunulduunu, her eyi yeniden gzden geirmek gerektiini syleyenler bile bu yeniden gzden geirmeyi, teknik dzeyde emniyet tedbirlerine indirgemektedirler. Tpk yukarda alnt yaptmz stratej gibi. Yeni olan karsnda krlk ve tutuculuk sadece biz solcularn deil, burjuvazinin de bir hastaldr.

Yani daha gl bir kar saldr yapmamak, hatta hi bir saldr yapmamak kar tarafn veya imdilik ortalkta grnmeyen baka glerin saldr yapmamasn sonucunu dourmaz. Aksine kar tarafn gerilemesine yol at, baar vaat ettii iin glenmesine ve yaygnlamasna yol aar. Yani denklik ilkesinin reddi uluslar aras terre son verme amacna ulamay salamaz.

Uygunluk ilkesinin geersizlii niin kabul edilemeyecektir? Bunun iin Emperyalizmin karakteri, savalara ihtiyac olduu gibi tahlillere bile gerek yok. Bir kere bu sosyolojik taban zerinde savaan taraflar belirlendikten sonra, dier nedenler olmasa bile savan kendi mant bile bunu zorlar. Denklik ilkesinin yanllnn kabul edilmesi, sadece bu gne kadar izlenen izginin yanllnn kabul anlamna gelmez, ayn zamanda bir yenilginin kabul anlamna da gelir. Ama bu yenilginin kabul u anlama gelir. Yenilgiyi kabul ettirdiine gre kar tarafn yntemi doru ve baarldr. O halde bu ynde yeni eylemlere g verecektir. Yani sadece geersizlik ve yenilgi kabul edilmi olmaz, yeni eylemlere cesaret verilir. Dolaysyla, yolun yanllnn ve yenilginin kabul amaca ulamay salamaz. Saf mantk asndan byle bir sonu kmaktadr. Yani Uygunluk ilkesinin geersizliinin kabul, kendisiyle savalan karsnda savan kendi mant asndan bir stnlk salamamaktadr.

19

Byle bir davran dier lkelerin kabul etmeyecei, nk her birinin de kendi terristleri vardr, ayrca dier lkeleri, kendi koullarn dikte ettirmek iin benzer yntemleri birbirlerine kar kullanp tam bir kaos ortam ve daha byk atma ve tehlikelerin yolunu aaca gibi konulara girmeye bile gerek yok.

Ama yenilginin kabul edilmemesi ise, denklik ilkesinin geerliliinin kabul anlamna gelir. O halde, ortada tek istikametli bir yol bulunmaktadr. Denklik ilkesine gre, daha byk iddetle karlk vermek. Geleneksel Silahlarla Denklik lkesinin Olanakszl

Hele ABD gibi bir g, brakalm pazar ve dnya paylalmas gibi, sosyolojik ve ekonomik nedenleri bir yana, srf savan kendi mant asndan, elinde hala muazzam rezervler varken ve dnyada tarihte ei bulunmayan bir askeri stnl u an saldrya uramln stnlyle pekitirmiken uygunluk ilkesinin yanlln veya yenilgiyi kabul etmez.

yle dnlebilir: ABD geleneksel silahlarla, Atom bombasna ba vurmadan da daha byk bir iddet uygulayabilir. Bunu uygulayamayacanda btn yorumcular birleiyor.

Afganistana yaplacak fze saldrlarnn sivil halktan bakasn vurmas sz konusu deildir. Sivil halkn vurulmas ise, uzun vadede ABDnin de sivilleri ldrd kendisine kar uygar deerleri savunduklarndan fark olmad ynndeki grleri glendirir ve direnii arttrr. Ayrca askeri bakmdan da daha nceki fze saldrlarndan bilindii gibi, bir fazla baar vaat etmez byle bir biim. Kara kuvvetleri ve zel birliklerin fze saldrlaryla desteklenmi bir igali de bir opsiyon deildir. Byk bir yenilgi riskini iinde tamaktadr. Sovyetlerin Afganistan ve kendisinin Vietnam tecrbeleri ortadadr.

Sadece Afganistan deil, Irak ve Sudan gibi lkeler de buna dahil edilse bile, kald ki bu lkelere bir saldr daha geni bir muhalefeti harekete geirir, sonu deimez.

Geleneksel silahlarn sadece Afganistanla snrl olmayacak en youn kullanm bile, sadece etkisiz olmakla ve istenen denk tepkiyi retememekle kalmaz, bizzat ABDnin tecritini hzlandrr yol aaca tepkilerle.

Yani igal bir baar vaat etmemektedir. Fze ve uaklarla bombalamann ise Afganistan gibi bir lkede fazla etkili olmas mmkn deildir. Hedeflenen korku ve yldrma amalarna ulamas beklenemez.

Yani geleneksel silahlar kullanlarak denk bir tepki gstermek mmkn deildir. Denk bir tepki gsterilemedii takdirde ise, bu kar tarafa daha fazla cesaret verecektir, acz olarak grlecektir ve yeni saldrlara cesaret verecektir. Bu durumda yine ayn noktaya gelinmekte: bu saldrya denk bir kar saldr ne olabilir? Ortaya yine ayn sonu kmakta. Savan Mant Atom kullanlmasn zorlamakta.

20

lk bakta Atom bombas kullanmann yol aaca tepkilerin ABDnin Atom bombasn kullanmasn engelleyecei dnlebilir. Ancak, yukarda grld gibi, her yol ABD asndan, kullanmaktan daha byk zarara yol amaktadr. Sadece Uluslararas Terrizm dedii radikal slam partisi karsnda deil, dier lkeler karsnda da. ster geleneksel silahlara ba vursun ister denge ilkesinin geersizliini kabul etsin, her iki durumda da ABDnin dnyadaki konumu sarslr ve bu onu daha byk saldrlar ve atmalarn iine eker. Avrupa, Rusya, in bata olmak zere. Sorun sadece radikal islam da deildir. ABDnin dier glerle, zellikle Avrupa ile ba derttedir.

Atom Kullanmann ABD Asndan Avantajlar

te yandan, ABD Rusyadan olabildiince byk paralar koparmakta Avrupa ile ciddi bir eliki iinde bulunmaktadr. Hemen hemen btn dou Avrupay Avrupa yuttu. Balkanlarda ABDye bombalatt ve meyvay kendisi yedi. ABD son anda UKy devreye sokarak, kendi arln koymay denedi. Kafkaslarda Rusya byk lde tekrar eski gcne kavutu. ABD, Trkiyenin desteiyle Grcistan ve Azerbeycanda bir etki saladysa da, bunlar bile tehlikede bulunuyor. Orta Douda ABD zaten tecrit olmu durumda. Orta Asyada ise in, Rusya ve Avrupa ABDden ok daha etkililer. Halbuki gelecekte Orta Asyann enerji kaynaklarnn tkenen Ortadou rezervlerinin yerini almasna muhakkak gzyle baklyor. Afganistan ise, tam da Orta Asyann Petrol ve Doal gaz yataklarnn tepesinde. Petrol, buradan kolayca, Belcistan veya Pakistan zerinden Hint okyanusuna aktlabilir. O halde, Bu ntihar saldrs Afganistana yerleip, Orta Asya petrol ve gaz yataklar zerinde tekrar sz sahibi olabilmek iin, ei bulunmaz bir frsat sunmaktadr ABDye.

Ama Atom silahn kulland takdirde, Rusya ve in gibi byk Atom gleri olmasna ramen, onlarn bir cevap verememe olasl ok gldr. Zaten ABDnin bu gnk teknik stnl ile Atomu kullanp tehdidini gsterebilecei en elverili durumda bulunmaktadr. On yl sonra rnein, Avrupa kendi gcn oluturup kendi Atom gcne de ulat takdirde ayn rahatlkta olamayacaktr. Bu gn Rusya ve in ve Hindistan gibi nkleer glerin bile, radikal slam ile balar dertte olduundan, bir atom bombasn, onlar da sineye ekebilirler.

Ancak ABD buraya nasl yerleecektir? gal edemez, klasik bombardman ve fze saldrlaryla etkili bir sonu alamaz. Ayana kadar gelmi frsat tepmi olur, bu olay Orta Asyaya yerlemek ve orada etkisini arttrmak iin kullanmad takdirde.

Zaten ABDnin hemen, Laden ve Afganistan byle itahla olayn msebbibi gstermesinin gerek nedeni de budur. Olay Ladenin yapp yapmadnn da byk bir nemi bulunmamaktadr aslnda. ntihar saldrs ABDye gkte ararken yerde bulduu bir olanak sunmutur. Komplo teorileriyle bunu kendisinin mi bizzat yaptrd ayrca tartlabilir ama gerekten ei bulunmaz bir olanaktr Orta Asya kaplarnda gizlenmi bir sulunun bulunmas.

Ama Atom bombas kulland takdirde, en azndan ksa vadede bu amacna ulama olasl bulunmaktadr.

21

Rusya, in bu atom bombasna en sert tepkiyi gsterirler ama atoma atomla cevap vermeleri her zamankinden daha kk bir olaslktr. Bunu yaptklar takdirde kazanma olaslklar yoktur ama ABDnin kazanma olasl byktr. Elbette burada kritik bir moment var. Rusya hala lsyle bile, stratejik atom silahlarnn sahibidir. Stratejik silahlarla bir cevap verebilir ve bu insanln fiili yok oluu sonucunu verir. Ancak bu verili durumda en zayf olaslklardan biridir ve ABD asndan gze alnabilir bir risktir. Atom kullanmad takdirde, sadece ayana gelen bir frsat tepmi olmaz, eski etkisini bile yitirmesi sz konusudur. Bu bakmdan da Orta Asyadaki karlar ABDyi Afganistanda Atom kullanmaya zorlamaktadr. Atom Kullanmaya Gerek Tepkinin Minimum Olaca Bu Gnk Konjonktr

ABDnin Atom bombas kullanmas Avrupann da iine gelir. Bylece kendi gcn oluturmas gerektii ynnde byk bir rzgar alaca gibi, bunun yarataca tepkilerin ABDyi tecrit etmesinden yararlanarak siyasi, ekonomik, ideolojik ve kltrel etkisini arttrabilir. Radikam slama sert tepki kestanesini ABDnin ateten karmasn salar, ona gsterdii tepkilerle, radikal slamn dorudan hedefi olmaktan kar ve saldrlarndan korunur. Ama ayn zamanda, zengin lkelerin bir yesi olarak, geri lkeler zerindeki bu terrden kar da salar. Yani ABDnin Atom kullanmas Avrupann da karnadr. Avrupa iten ie ister byle bir eyi. Muhtemelen Atom kullanma Natonun sonunu da getirir ve Avrupann hzla silahlanmasnn yolunu aar. Ne var ki, atom kime kar kullanlacaktr? Nerede kullanlacaktr? Sorusu ortada durmaktadr. Kime Kar ve Nasl?

Atom bir i sava silah deildir. Yarataca tepkiler nedeniyle de rnein ABD bayraklarn yakan Afganl veya Pakistanl gstericilere kar kullanlmas olasl azdr. Irak hari dnyadaki btn hkmetler Amerikann yannda olduunu ilan etti ve radikal slama mesafe koydu en azndan resmi olarak. Hkmetleri dostluunu ilan etmi lkelerde dorudan askeri operasyonu aklamak ise ok zordur. Kabil gibi, koca bir ky Atom bombasyla havaya uurmak, milyonlarca sivilin lmyle sonulanaca ve muazzam bir tepki toplayaca iin ABDnin hedefleriyle de uyumaz.

Burada, byk lde gerek toplumsal ilikilerden soyutlayarak, veya bunlar son derece snrl bir dzlemde ele alarak savan mantnn olaylar nereye gtrmeye eilimli olduuna ve tehlikenin ne kadar yaknda bulunduuna dikkati ekmek istedik. karsamalarn 22

Bu durumda taktik bir veya bir ka Atom bombasnn, Ladinin bulunduu ileri srlen dalara ve vadilere atlmas, hem tepkinin denklii ilkesini srdrmeyi, hem de stratejik olarak, bu tehdit araclyla, Orta Asya ve btn dnyada ksa vadede arl arttrmay salar.

gereklememesi, ki gereklememesi bizim insan olarak en byk dileimizdir, burada dile getirilen eilimlerin hkmn srdrmedii anlamna gelmez. Not: Buradaki varsaym Afganistann hemen kmesi sonucu geneklememitir ve imdi randa gereklemesi sz konusudur. te yandan, mkk apl atom kadar etkili silahlar kullanlmtr zellikle maaralara kar. Bu anlamda bir lde de gereklemi de saylabilir. (10.09.2006) * 19 Eyll 2001 aramba

23

Trkiyede Krt Dnyada Mslman

Bu gnn dnyasnda Sosyalist olmak demek, Trkiyede Krt, dnyada Mslman olmak demektir. Trkiyenin sosyalistleri ise, ne Trkiyede Krt ne de dnyada Mslmandrlar. Dnya sosyalistlerinin politik radikal slam karsndaki tavr, Trkiyedeki Sosyalistlerin Krt Ulusal Hareketi karsndaki tavrndan farkl deildir. Trkiyenin sosyalistleri, nasl Krt Ulusal Hareketi ve Genel Kurmay ayn kaba koyup, biz iki taraftan birini semek zorunda deiliz diyorlardysa, imdi ayn tavr dnya apnda, dnyann sosyalistlerinde gryoruz. Onlar ABD ve Radikal Politik slamn bayrak olduu yoksul insanln isyan karsnda, her iki taraf ayn kaba koyup, ilahi adaleti datan hakem rol oynuyorlar. Benzeri tavr, nasl Trk Sosyalist Hareketini, her hangi bir demokratik toparlanmann en byk engeli haline getirdi ve son kalntlar da fiilen rttyse, benzeri srecin imdi dnya lsnde yaanaca grlyor. Toplumdaki derin sosyolojik blnmeler etkilerini her zaman dorudan, bire bir gstermezler. Bu da bir ok kez yanlsamalara yol aar. Bu blnmelerin oluumu ve kendini ifade edilerinin ritmi ok daha yavatr. Tpk jeolojik deiiklikler gibidir. nsan hayatnn ekseninden bakldnda, jeolojik hareketler sanki yokmu gibi grnebilir. Toplumun derinindeki blnmeler de byledir. Ama onlar kar durulmaz etkilerini hem de geerliliklerinin genellikle en unutulduklar anda gsterirler.

Aslnda Trkiyedeki Krtlerin mcadelesi ve buna Trklerin tepkileri ilgin dersler ve paralellikler sunmaktadr. 1960lar hatta 70lerde, adeta bir Krt Sorunu yok gibi grnyordu. Krtler sanki Krtlklerini unutmu gibiydi, Krtlerin direnii kendini Trkiyedeki mcadele eden glere entegre ederek, zellikle sol rgtler biiminde ifade ediyordu. Krt ve Trkn snrlar artk ayrlmaz biimde i ie gemi gibi grnyordu. Sonra birden Krtlerin ulusal direnii balad. Bu direni toplumun derin fay hatlarnda birikmi enerjilerin tpk bir deprem gibi aa kmasyd. Onunla birlikte, o birbirine kart dnlen snrlarn nasl da birbirinden uzak olduu daha ak biimde ortaya kt.

Benzer ekilde doksanl yllarn hzl bymesinin cokusu iinde dnyann yoksullarna kar benzer bir tavr ortaya kmt: te globalleiyorduk; Kapitalizm bir ekilde kendi yasalar gerei dnyay daha demokratik ve zengin yapacak, bu byyen pastadan herkese bir ey decekti.

Sonra birden bire 11 Eyll kageldi. Dnyann yoksul ve zenginleri arasndaki o derin fay izgisinde birikmi enerji tpk bir deprem gibi bilinen btn deerleri ve dnya resmini paralayp att. Bundan sonra dnyada zengin ve fakirler arasndaki farkn ve savan nasl bir yol izleyecei hakknda bir fikir edinmek istiyorsanz, Trkiyenin son yirmi ylna bakn. Trklerdeki rmeyi, Krtlerin kan ve gzyan ve uyann global leklerde dnn dnyann bu iine girilen dnemde manzarasnn ne olacan biraz tasavvur edebilmek iin. 24

Ama bu dnyann siyas grnnn nasl bir ey olacan da bize Filistin ve srail gstermektedir. Filistinlilerin Radikal slam bayrakl intihar eylemleriyle ve sokaklardaki ta ocuklaryla ba edemeyeceini anlayan srail, Arafatla anlap, Filistin denen rezervata Arafat Polis mdr yaparak, adeta yeni bir Apartheit rejimine gemek istiyordu.

imdi Amerikann yeni Terrle Sava stratejisinin fiili sonucu da byle olacaktr. Terrn kkleri, o yoksul ve umutsuz kitlelerdedir. Onlarn bana, srailin Arafata bitii rol stlenen hkmetler ngrlmektedir. Onlar o rezervattakilerin uslu durmasn salamal ve beyaz adam elini bu ilerle kirletmemelidir. Bu stratejinin ne kadar baarl olabileceini grmek isteyen sraile baksn. nk srail, ABDnin imdi Dnya apnda oturtmak istedii sistemi, yllardr Kk Filistinde deniyor. Kck ve drt bir yanndan evrilmi, birer Townshipten fark olmayan Filistindeki direni ile bile ba edememektedir srail. ABD ve Zengin lkelerin karsnda ise, kendilerininkinden ok daha byk bir yoksulluk alan ve kendilerini kat kat aan milyarlarca yoksul bulunacaktr. Bir yanda Filistin gibi bir Yoksullar dnyas, bir yanda srail gibi ABD ve zengin lkeler. Bir yanda, son yirmi yln Trkiyesi gibi ryen beyaz adam, dier yanda, Krtlerinki gibi bir kan, gzya ve uyan. ine girilen dnyann resminin ana izgileri byle olacak gibi.

Krt hareketi bu olgunlua ulaabilmek iin, nce smrgeciliin ve basknn ruhlarda brakt izlerden arnmas, kendine gven kazanmas gerekiyordu, dnyann yoksullar da imdi byle bir srece girmi bulunuyor. nce ayrlmak ve kendi bamsz kiiliini kazanmak ama sadece bununla yetinmenin bir zm salayamayacan grmek gerekir. Dnya apnda bir uygarlk tasavvuruna o zaman sra gelebilir. Evet bu gnn sosyalistinin grevi, Trkiyede Krt, Dnyada Mslman olmaktr. Trkiyede Demokratik Cumhuriyet, dnyada Sosyalist bir Uygarlk. Trkiyede Krdn kendini kurtarabilmek iin Trk de kurtarmaya kalkmas, Dnyada siyahn kendini kurtarabilmek iin Beyaz da kurtarmaya kalkmas.

Demokratik Cumhuriyetin dnya apndaki karl, kapitalizm karsnda Sosyalist bir Uygarlk Tasavvuru olabilir. Ancak baka bir uygarlk tasavvuru, bu gnk egemen beyaz adamn yoksullarn imtiyazls olduu bu sisteme kar radikal bir direnie ekebilir. Ancak byle bir tasavvurla kendisini ezenleri de kurtarmaya kalkt takdirde kendisinin de kurtulabileceini anlayan bir program ve strateji bir baar vat edebilir. Ama bu noktaya kadar ok uzun bir yol var.

Peki bu kmazdan nasl klabilir? Bunu Krt hareketi gsteriyor. Kendisini ezeni de kurtarmaya kalkmadan kendini kurtaramayacan gren Krt hareketi, Demokratik Cumhuriyet olarak ifade edilen yeni program ve buna ilikin stratejisi ile bunun nasl bir yol izlemesi gerektiini gsteriyor.

Ama Trkiyeli sosyalist iin, bu iki grev arasnda ciddi bir eliki de bulunmaktadr. Demokratik Cumhuriyet, objektif sonucu bakmndan, bir grup siyahn, beyazlarn arasna katlma abas ve program demektir. Sosyalist Bir Uygarlk ise, yeryznden beyazl yok etmek. Eer aktel politikann kavramlaryla ifade edersek: biri Avrupaya katlmak, onlar 25

Yllardr sylediimiz ise udur. Demokratik Cumhuriyet, yani beyaz adama arasna katlma mcadelesinin, ezilen kitlelerde yarataca radikalleme ve mobilizasyonun, beyazl yok etme mcadelesine gei iin, o st dzeye sramak iin bir tramplen grevi grmesi. Bu eliki ancak byle alabilir.

gibi olmak ister, dieri Avrupall yok etmek. Biri ulusal basky ulusu yurttalk olarak tanmlayarak, kltr ve dili ulus tanmndan dlayarak yok etmek ister; dieri ulus ve politik olan arasndaki ba kopararak yani ulusu yok ederek. Bu iki grev arasnda ciddi elikiler vardr. Bu elikinin nasl alabilecei, her sosyalistinin zerinde ciddi olarak durmas ve tartmas gereken bir konudur.

Ama Trkiyenin sosyalistleri ok enternasyonalist olduklar iin Trkiyede Krt; snfsz ve devletsiz, kitapsz kanda toplumun dini Alevilikten gl esintilere ek olarak bir de Aydnlanmac ateistler olduklar iin dnyada Mslman olamazlar ve bu gibi sorunlar onlar iin baka galaksiler kadar uzak kalr. 22 Eyll 2001 Cumartesi *

26

Bir Savata ki Sava

Birinci Dnya Sava, bir savata bir savat. Emperyalist lkelerin kendi arasndaki bir paylam savayd. kinci Dnya Sava ise bir savata be savat: Emperyalistlerin kendi iindeki sava; brokratik yozlamaya uram olsa da bir ii devletinin kedini savunma sava; faizme kar bir sava; igale kar bir sava ve smrgecilie kar bir savat. Bu farkl nitelikteki savalar bir tek dnya sava iinde yer alyorlar ve birbirleriyle ok karmak bir karlkl iliki iinde bulunuyorlard. Dnya apnda, uzun, yllar srecek, spektakler askeri zaferler beklenmemesi gereken, bir sefer yani ayni zamanda bir bakma dnya apnda bir i sava olaca bizzat ABD tarafndan ifade edilen yeni sava, ise bir savata iki sava: zenginlerin, emperyalistlerin yoksul insanla kar ortak sava ve ayn zamanda emperyalistlerin kendi iinde bir sava.

Bu sava her eyden nce, bata Amerika ve Avrupa olmak zere, emperyalist ve zengin lkelerin yoksul insanlarn direniini krmak, terrize etmek, daha doarken bastrmak istedikleri bir savatr. Bu dnya apndaki savan bayra bu gn, lkelerindeki zenginliklerin mthi apyla yaadklar yoksulluk ve aalanma arasnda uurumun en derin olduu Arap ve slam lkeleri olduu iin, bu gn iin Mslman ve Araplarn elinde olmas kimseyi yanltmamaldr. slam, bu dnya apndaki cephenin bir blmnn bu gnk bayradr. Bu nedenle, politik slama kar, terrizme kar yrtld sylenen bu sava, aslnda siyah insanln her trl politik direni umudunu ezme, kleletirme ve onlar bir rezervata kapatma savadr. Bu tespit ok nemlidir. Bayran slam olmasna bakarak, bunun bir uygarlklar, kltrler sava olduunu, gerici slama kar bir modern dnyann bir sava veya slamn eitli devletlerin gizli servislerinin bir piyonu olduunu sylediiniz takdirde yeriniz baka olur, siyahla beyaz; yoksullar ile zenginler veya gney ile kuzey gibi biimlerde ifade edilen dnya apndaki bir saflamann sava olduunu sylerseniz yeriniz baka olur.

Nasl btn dnyann zenginleri, ABDnin bu savata yannda olduklarn syledilerse, dnyann btn sosyalist ve yoksullar da, bu saflamada yerlerini belirlemekle ykmldrler. Bir tarafta zenginler, birinci dnya, beyaz adam var, dier tarafta, yoksullar, nc dnya, siyahlar var. Ve George dablyu Bushun dedii gibi, birinden olmayan dierindendir. Bu savata, siyahlarn, gneyin, yoksullarn iinde yer alp, o cephenin iinden slamn bu savataki, zaferi engelleyici roln gze batrmak, onu en sert ekilde acmaszca eletirmek ve ezilenlerin mcadelesine daha temiz ve insanl kapsayc bir bayrak vermek iin mcadele etmek bakadr; beyaz adamn iinden, slamn aslnda tolerans dini olduunu, ona kar anlayl olmak gerektiini sylemek bakadr. Birinde siyahlarn iinden siyahlarla, dierinde beyazlarn iinden beyazlarla tartmaktasnzdr. Aslnda iine girilen bir sava, gerek anlamyla ilk dnya savadr. Birinci ve kinci Dnya savanda, insanln byk ounluunun zne olarak yer alyla deil, savan alan bakmndan bir dnya sava olmak sz konusuydu; Avrupa merkezci bir bak asndan bir

27

dnya savayd, Avrupa dnyaya egemen olduu iin bir dnya sava oluyordu. Ama bu defa ilk kez, dnya apnda yaylm bir znenin mcadelesine kar yine dnya apnda bir seferin balamas sz konusu. Bu savata taraflardan birinin bayrann, bu dnya apndaki cephenin bir blmn kapsamas ve tm yoksul insanln henz bir bayrak etrafnda toplanmaktan uzak oluu ve slamn da byle bir ilevi grecek zelliklerinin olmamas kimseyi yanltmamaldr. Ama bu sava ayn zamanda, emperyalistler aras bir paylam savadr. Bu sava zellikle ken Sovyet imparatorluunun topraklarndaki, zellikle Kafkaslar ve Orta Asyann nasl paylalaca zerine bir savatr. Her eyden nce de Avrupa ve Amerika arasnda bir savatr.

Btn Avrupallarn, Rusyann hatta inin ABDye Terrizme kar destek sunmalar kimseyi yanltmamaldr. Bu yoksullara kar yanndayz demektir ama ayn zamanda ABDye kar askeri ve/veya ekonomik bakmdan gsz durumda olmann gerektirdii tipik bir sava stratejisidir de.

Kkleri yoksullarn z savunmasna ynelik tarikatlara dayanan uzak dou sporlarnn temel prensibi, kar durulduu takdirde kesinlikle yenilgiye yol aacak olan kar tarafn gcn, yine onun kendisine kar bir silaha dntrmek, kar taraf onun kendi gcyle yenmektir. Bunun da temel prensibi kar tarafn vuruunun karsnda yer almamak aksine, onun yannda veya arkasnda yer alarak onun hzn ve gcn arttrarak onu kendi oyununa getirmektir. Avrupann ve zellikle de Almanyann dnya politikasnn zn bu oluturmaktadr. Henz ABDye kar duracak merkezilemi bir politik irade ve askeri gleri bulunmuyor iktisadi ve teknik gleri buna elvermesine ramen. Bir yandan sabrla ve sistemli olarak bu iradeyi ve gc oluturmaya alrken, dier yandan da var olan atmalardan azami karla kabilmek iin mcadeleyi politika, diplomasi ve geni bir cepheye ekiyor. Bu durumda, ABDnin askeri gcn her gsteriinden, emperyalist olarak kar salamakla kalmyor ama ayn zamanda ABDyi tecrit edip ABDye kar, henz gerekli politik irade ve sava gc olmamasna ramen iktisadi ve politik etki alann geniletiyor.

11 Eyll eylemi, ABDnin eline, elinden karmak zere olduunu yeniden, bu sefer yine Askeri gcne dayanarak elde etme olana sundu birden. Terrizme kar bayrakla, dierlerini de peine takarak, en azndan muhalefetlerini de ntralize ederek, Orta Asya kaplarna yerleebilir ve Orta Douda konumunu tekrar glendirebilirdi. Diplomasi ve politikayla kaybettiini, askeri gcyle tekrar kazanabilirdi. Bu blgelerde zaten Mslman halklarn yaamas ve radikal politik slamn da bu blgede son on ylda glenmi olmas esiz bir frsat da sunmu oluyordu. Bylece bir tata iki ku vurulmu olurdu.

Dou Avrupa ve Balkanlarda byle oldu. imdi srada Orta Asya, Kafkaslar ve Orta Dou var. Avrupa ABDyi byk lde tecrit etmi bulunuyordu. ABDnin iki destei, kendisi gibi sadece ordularnn gc olan, biri ekonomisi km ryen Trkiye, dieri her an kendisi tecrit olan sraildi. ABDnin srail araclyla Orta Douyu Trkiye araclyla Kafkaslar ve Orta Asyay kontrole alma abalar fiilen iflas etmi bulunuyordu.

28

ABDnin sava, ayn zamanda, Avrupaya kar bir seferdir de. Bu seferde, taraflarn farkl sava yntemleri kullanmalar, yani Avrupa tarafnn henz ABDye kar silah kullanmamas kimseyi yanltmamaldr. Avrupa bu gn gsz olduu iin, gszlerin uzak Asya sporlarndaki temel taktiini uygulamaktadr ve bu da bir sava yntemden baka bir ey deildir . Sonucun ne olaca imdiden sylenemez, ama ABD karsnda imdiden Avrupa, Rusya, in ekseni olutu bile. Emperyalistlerden bir taraf faist deil, hapsi maallah demokrat olduundan; Faist Almanyann Avrupay igal etmesi gibi, ABD veya Avrupann deerini igal etmesi sz konusu olmadndan ve de artk, bir ii devriminin tasfiyesine dayansa da, hala o devrimin zel mlkiyeti ilgasna dayanan bir kastn egemenliinde bulunan Sovyetler artk bulunmadndan, yani ikinci dnya savann dier sava bulunmadndan, bu sava, bir savata iki sava. Birinci sava gibi, etki alanlar zerine, kaynaklar zerine bir sava. Ama ondan farkl olarak, o zamanlar smrgeler sadece savan nesnesiydi. imdi ise, siyahlar savan znesi. Bu onu birincisinden ayryor. Ve savan alan bakmndan deil, znesinin kapsam bakmndan ilk gerek dnya sava. Bu savata ya dnya yok olur, ya Huxleyin Cesur Yeni dnyasna dner. Ya da kk bir olaslk ama hala bir olaslk, dnya apnda kapitalizm tasfiye olur ve yerine dnya apnda sosyalist bir uygarlk kurulur: din, dil, ulus, rk, cins farkllklarnn bir imtiyaz ve bask arac olmayp, zenginliklerin tm alanlar arasnda emee gre datld; retime ynelik kararlarn kara deil ihtiyalara ve doann dengesine gre demokratike tartlp alnd. 28 Eyll 2001 Cuma

29

Petrol, slam ve Demokratik Cumhuriyet

Emek retkenliindeki her art, son durumada retim srelerinde daha fazla enerjinin kullanlmas demektir. Kapitalizmde, daha yksek rekabet gc, daha yksek emek retkenlii ve daha yksek emek retkenlii de daha byk enerji kullanm demektir. Enerji kaynaklarnz bolsa ve enerjiyi ucuza elde ediyorsanz rekabette elverili bir konum alrsnz. Kmr 19 yzylda temel enerji kaynayd. Ama patlarl motorlarn kefi ve yaygnlamasyla birlikte petrol temel enerji kayna oldu. Bu gn her ne kadar sanayi tesi ya da post Fordist toplumlardan sz ediliyorsa da, bu fordist veya klasik sanayi toplumunun yok olduu anlamna gelmez, sadece kapitalist sistemin hiyerarisindeki yerinin deitiini gsterir. Nasl daha st canllarn ortaya k, alt trlerin ortadan kaybolmasna yol amaz, hatta o st trler varolularn alt trlerin varlna bal olarak srdrebilirlerse yle, bilgi toplumu, sanayi tesi toplum ya da post fordizm klasik fordist toplumun ortadan kalkmasna yol amaz, onun zerinde ykselir. Bu u demektir, petrol, ada, yaayan kapitalizm iin temel enerji kayna olmaya devam edecektir. O halde petrole egemen olmak ve onu ucuza kapatmak bu gnk kapitalist sistemin varln srdrmesi iin hayati nemdedir.

Petrol nerede var? imdiye kadar en zengin petrol yataklar Orta Douda bulunduu iin, onun ucuza kapatlmasnn en byk acsn Mslman Arap halklar ektiler. Tepkileri ektikleri acyla orantldr. Bu tepkiye rengini veren de radikal slam oldu. Ne var ki, son yllardaki keifler Orta Asya ve Hazer Denizindeki petrol ve doal gaz yataklarnn, Orta Doudaki rezervlerin de azalmasna bal olarak kapitalist dnya ekonomisi bakmndan birinci derecede nem kazanacan gstermektedir.

yleyse, ncelikle onu ucuza kapatmak gerekiyor. Onu ucuza kapatmak ise, onu sahip olan lkelerden ucuza almak demektir. Bu da ona sahip olan lkelerin ve halkalarn ezilmesi hatta yok edilmesi demektir. Sadece bu da yetmez, onu dier gllere de brakmamanz gerekir, yani onun kt alanlarn, yataklarn sizin kontrolnzde olmas gerekir. Bu da dier rakiplerle bir mcadele demektir.

Savan birinci boyutu, btn bu smrgecilerin, petrol ve gaz ucuza kapatmalar, bunun iin her trl direni umudu ve olasln daha doarken yok etmeleridir. Onun iin hepsi, ABDnin bu seferine katlp katklarn sunuyorlar.

O halde, ABDnin ve btn zengin lkelerin, ve bu elikilerden yararlanp kendi etkilerini de srdrmek isteyen in ve Rusya gibi lkelerin, Bin Laden bahanesiyle tarihin grd en byk cepheyi kurup yoksul Afganistann bana akbabalar gibi melerinin temel nedeni ok aktr. Orta Asya petrol ve gaz yataklarnn kontrolnde sz sahibi olmak ve onlar ucuza kapatmak. Afganistan ayn zamanda, buradaki petroln denize ulaabilecei en ksa yoldadr.

Savan ikinci boyutu ise, esas bu kaynaklara kimin sahip olaca noktasnda toplanyor. Bu gnk gler dengesi, hi kimsenin aktan ABDye kar kmasn mmkn klmadndan, 30

herkesin ABDnin yannda yer alyor grnmesi kimseyi yanltmamaldr. Bu sadece bu gnk koullarn ve g ilikilerinin zorunlu kld bir sava stratejisidir. Avrupa bamsz bir askeri gc olup bamsz bir Atom gcne de kavutuu an, Avrasya enerji kaynaklarn paylamak iin, bir nkleer felaketin anlar alyor demektir. ABD ise bu meydan okumay imdiden etkisiz klacak biimde bir yandan fze savunma sisteminin oluturup askeri stnln ebediletirmek, dier yandan da Avrasyaya bu frsatla iyice yerlemek istemektedir.

Blgedeki halklarn u an buna direnebilecek biricik arac politik ve radikal slamdr. Baka hi bir akmn politik ve radikal slam lsnde uzun ideolojik ve rgtsel hazrl yoktur. Bunun yan sra, son saldr ve buna kar gsterilecek iddet, bu slama ayrca muazzam bir prestij verecektir ezilenler arasnda. Bu eylemi gerekletirenlerin, Bin Ladenlerin etkisinin ne olacan gz nne getirmek isteyen, 12 Mart dneminde Denizlerin, Mahirlerin 74 sonrasnda radikalleen gen kuaklarn nasl bayra olduunu gz nne getirebilir. Bin Laden, imdi, radikal slamn Che Guaverasdr.

Bu u anlama gelir ama ayn zamanda: nmzdeki dnemde, dnya politikasnda en kanl atmalar, en byk politik altstlkler, en kkl sosyal deiimler Orta Asya, Kafkaslar, Orta Dou blgesinde olacak demektir. Bu blge hem ezilen yoksul lkelere kar zenginlerin ortak saldrsnn, hem de emperyalist lkeler arasndaki atma ve rekabetin younlat can alc nokta olacaktr. Btn bunlar ise, blgede yaayanlar iin daha ok kan, gzya, ikence, sefalet yoksulluk, ac anlamna gelecektir.

Ne yazk ki, bu alternatif, Krt hareketinin iine hapsedildii gettonun dna kabilmi deildir imdiye dek. Byle bir proje henz blgedeki hi bir ulusun ezilenlerinde yok. Byle bir projenin uzun teorik hazrlklar yok. Byle bir projeye en yatkn Trkiyede bile, toplumsal muhalefet, byle blge apnda demokratik bir alternatifi dnmekten uzak. Genel Kurmayn ulusu dil ve kltrle snrlayan anlaylarnn iine hapis; Amerika Avrupa elikilerine dayanarak egemenliini srdrmenin yollarn arayan genel kurmayn politikalarn anti emperyalistlik olarak pazarlamakla ya da blge halklarnn mcadelesini ve kurtuluunu, emperyalist lkelerdeki anti-globalizme havale eden sosyalistlik oynamakla megul. Son gelimeler unu gstermitir. En azndan Byk Orta Dou da denen, Orta Asya, Kafkaslar ve Orta Doudaki halklarn direniini birletirme potansiyeli, ars, program ve stratejisi olmayan bir hareketin, politik slam karsnda hi bir ans yoktur. Krt Ulusal Hareketi, mral ile birlikte, devletin nasl dininin olmamas gerekiyorsa, dili ve kltrnn de

Ve bu da politik slamn daha uzun sre, dnyann bu en kritik blgesindeki direnilerin ve radikal akmlarn bayra olaca anlamna gelir. Bu gn, blgedeki direni iin, politik slam karsndaki tek ciddi alternatifi ise, Krt hareketi sunmaktadr. mralda gelitirilen yeni stratejinin nemi bu gn daha da belirgin bir hale gelmektedir. Krt Ulusal hareketi, ulusun tanmndan dili ve kltr dlayp, onlar da tpk din gibi politik alann dna itip, tpk ABDde olduu trden bir ulustan olmay yurttalkla aktran, btn dil, dil ve kltrlere eitlik ve zgrlk tanyan yaklamyla, btn dil, din ve kltrlerden halklar iin byk emperyalist gler karsnda glerini birletirebilecekleri bir alternatif sunmaktadr.

31

olmamas gerektii; nasl btn dinler eitse, btn diller ve kltrlerin de eit olduu bir Demokratik Cumhuriyet arsn zellikle Trk ulusuna ynelik olarak yrtt. Son gelimeler, bunun sadece Trklere deil, Avrasyadaki btn uluslara ynelik bir proje olmas gerektiini daha bir aklkla gstermektedir. Blge apnda tek bayra, Ulusa baklyla Politik slam sunmaktadr. ivi iviyle sklr. En azndan blge halklarnn direniini birletirme ars olmayan herhangi bir ideoloji, program veya stratejinin baar ans olamaz. Demokratik bir projenin baar sans olabilmesi iin ise, onun bir ulusun projesi olmaktan kp, btn blge halklarn kapsayan bir projeye dnmesi gerekir. Klasik ulusuluun bu noktada hi bir ans yoktur, sadece ulusu hukuki bir kavrama indirgeyen, ulusun tanmndan dil, din, kltr dlayan modern bir ulusuluk, yani Krt Ulusal Hareketinin mraldan beri gelitirmeye alt proje belki bir alternatif oluturabilir. Byle bir proje, Alevisi Snnisi; Mslman, Hristiyan, Yahudisi; Krd Trk Arab, Grcs, Ermenisi blgedeki btn ezilenlerin direniini birletirebilir.

Bir de nasl tanmlanrsa tanmlansn ulusal olanla politik olann akmas ilkesini reddeden bir baka uygarlk projesi vardr ama onun henz yiyecei ok ekmek var, endisinden bir alternatif olarak sz edilebilmesi iin. 05 Ekim 2001 Cuma

32

slam Dini ve Politik slam

Bata ABD, batl lkelerin Afganistana kar yrttkleri sava, bir ok solcu asndan, bir tarafnda emperyalizmin, dier tarafndan feodal gericiliin bulunduu iki tarafn da haksz olduu bir sava olarak grlyor. Globalizm ve kapitalizm hayranlar da bu sava, bu gnk dnyaya yabanc bir feodalizm veya gericilik ile globalleen dnya arasndaki bir sava olarak gryorlar. Solculardan farklar u oluyor, solcular kapitalizme veya globalizme veya emperyalizme olumsuz bir rol yklerlerken, globalizm taraftarlar bunda bir olumsuzluk grmyorlar.

Bu iki yaklam arasndaki tartma, taraflarn niteliklerini tanmlama bakmndan deil, bu niteliklere atfedilen zellikler zerinde toplanyor. Hatta bunda da tartma taraflardan sadece birinin nitelii zerinde younlayor: kapitalizm veya emperyalizm veya globalizmin veya demokrasinin, (ki bu adlandrmalar da onlara yklenen olumlu veya olumsuz niteliklere bal olarak kullanlyor, ama bizi burada adlandrma deil, adlandrlann kendisi ilgilendiriyor, ) zellikleri noktasnda younlayor. Ve son durumada kapitalizmin ilericilii veya gericilii gibi bir noktada younlayor. Fakat tarafn dierinin, yani Mslmanln, bu gnn dnyasna yabancl ya da feodal veya gerici bir ideoloji olduu noktasnda esas olarak bir anlay birlii var. Tabii bu atmay bir de bat ve slam uygarlnn bir atmas olarak grenler var. Bunun bir de atmay modern uygarlkla bu uygarln deerlerine yabanc bir barbarlk arasnda bir atma olarak tanmlayan daha diplomatik versiyonu var. Bu versiyonla slam lkeleri ve bunlarn nfusu tarafszlatrlmaya allyor. Politik slam da bu uygarlklar atmas fikrini savunuyor. Ne var ki, bu atmada da, ne kadar zt grnrse grnsn, taraflar, slam baka bir deerler sistemi olarak tanmlyor ve bunun modern uygarla veya Batya yabancl ve onunla uzlamazl noktasnda ayn varsaymlar paylayorlar.

te tam da sorgulanmas ve yanll gsterilmesi gereken bu varsaymn kendisidir. in ilginci tam da bu varsaymn bizzat politik slam tarafndan kabul, onun kendisini rtr. nk uygarlklar atmas fikrinin kendisi btnyle modern uygarln ortaya kard bir ihtiyatr. Ama bu ayr bir konu.

Dikkat edilsin, btn bu tartan taraflarda ister farkl retim sistemleri ve ideolojiler, ister farkl uygarlklar paradigmasyla yaklalsn, slamn Bat, Hristiyanlk, Globalizm veya Emperyalizm denen burjuva Kapitalist uygarla yabanc bir ideoloji veya uygarl temsil ettii var saymnda tm taraflar anlamaktadrlar. Yani ortada tartan btn taraflarn hepsi aslnda ayn ortak var saym paylamaktadrlar, slam ideolojisi veya uygarl veya deerler sistemi Kapitalizm (veya Modern toplum veya uygar dnya veya demokrasi) ile uyumaz. Ve burada slam ile kastedilen de bu gnk politik slamdr.

33

Birincisi, Bat Uygarl denen ey, her eyden nce dokunulmaz kii mlkiyeti ve kar ve sermayeye dayanr. slam, Bat uygarlnn temelindeki sermaye, zel mlkiyet ve kar fikriyle hi bir ekilde elimez. slam lkelerinin Modern kapitalizme geememelerinin veya modern kapitalizmin slam lkelerinde domamasnn nedeni, slam dini deildir. Hatta din olarak slam, kapitalizme en elverili dindir. Gellner gibi bir Weberci sosyologun bile teslim etmek zorunda olduu gibi, dinlerin en Protestandr (kapitalizme en uygunudur). Mslman uygarlkta kapitalizmin domam olmasnn nedeni, slamiyetin yayld yerlerde modern kapitalist sermayenin en byk dman olan tefeci bezirgan sermayenin ve devletin gl olmasdr. Ayn ekilde, eski uygarlk alanlarnda yerlemi Hristiyanlkta da Akdeniz uygarlnda olduu gibi kapitalizm doamamtr. Kapitalizm uygarln ancak yzeysel olarak girebilip o etkilerinin de Norman aknlaryla adeta olmama dndrld, Kuzey Avrupa ve yine, in uygarlndan en az etkilenmi Japonyada doup geliebildi. Yani, slam kapitalizmin douunun ve geliiminin nnde bir engel deildir ve aksine, kapitalizmin douu ve geliimi iin ok uygun bir hukuksal bir ideolojik ereve salar. Btn bu elverili ereveye ramen kapitalizm slam lkelerinde doamamtr, slamn yayld lkelerin, birer Kuzey Avrupa veya Japonya gibi uygarlklara derinliine bulamam yerleri olmad iin. Ya da byle alanlar slam ya da Katolik aleminin sadece dalarnda ve sapa kelerinde ticaret yollarndan uzak bulunduu iin.

slamn modern Toplumla, Kapitalizmle, Batyla ya da Hristiyanlkla uyumad savnn hi bir bilimsel deeri yoktur. Ama bu nerme klasik slama ilikindir. Bu gnk modern, politik slamn da klasik slam ile ilgisi yoktur. Kimileri slamn modernlemesi iin onda reform neriyorlar bu gnk politik slama bakp. unun farkna varmyorlar, bu gn reform nerdikleri politik slam, tam da reforme olmu, modernlemi slamdan baka bir ey deildir. Bu gnk politik slamn, klasik tefeci bezirgan uygarlklarn toplumsal yaam dzenleyen slam ile hi bir ilikisi yoktur.

yle bir rnek verelim. Hemen btn politik slam sanayilemekten, kalknmaktan sz eder. Ama bu tam da modern toplumun bir paradigmasdr. Klasik slam asndan byme, kalknma gibi bir amacn kendisi olanakszdr hatta kfrdr. Klasik Uygarlklar basit yeniden retime dayanrlard, onlar iin ekonomik byme, sanayileme bir hedef deildi ve olamazd. Sorun var olan ebedi ve ezeli dzenin srdrlmesiydi. Onda bozulmaya, dengesizlie yol aacak her eye karyd ve yle olmak zorundayd. Klasik slam dzeni srdrmek iin vard. Bu gnk politik slam ise kalknma, byme, ar sanayi bayran kimseye brakmaz. Klasik slam bakmndan modern politik slam bir kfrdr. Evet, klasik uygarlklar ile bat uygarl arasnda bir uygarlklar atmas olmutur. Ama bu 15-19 yzyllar arasnda olmutur ve slam uygarl adna ne varsa, tpk in, Hint ve Pers uygarl gibi bu atma sonunda yok olmulardr. Bu uygarlklarn maddi temelleri yok olmutur. 34

Bu gnk politik slam ne feodal bir ideolojidir, ne baka bir uygarlktr. O btnyle modern toplumun rn olan bir ideolojidir ve baka bir uygarl temsil etmez, bizzat Bat uygarlnn deerlerinin slm bir sylem iinde savunulmasdr.

Politik slam ile Klasik slamn fark en ak unda grlebilir. Klasik slam, mikrofon, Hoparlr, Radyo vs. de kendisini var eden koullarn ortadan kalktn sezer ve umutsuzca onlarn kullanlmasn reddeder. Bu anlamda, ilerlemeye kardr, Aydnlanmann ve modernlemecilerin ona bu anlamda gericilik demesi anlamldr. Modern slam ise, her camiye bir hoparlr koyar, Mevlidi Radyo veya Televizyondan yayar. Tpk tesettrl moda gibidir. Klasik slamda ne tesettr vardr ne de moda. Yine Gellnerin dedii gibi, Annesi ban balad iin deil, annesi ban balamad iin ban balamaktadr bu gnn gen politik Mslman kadn. Klasik Mslman toplumunda tesettr yoktur ve Moda da yoktur. Bu ikisi de modern slamn rndr. Onun kafalar rtmesine bakp slam feodal bir ideoloji veya Batya yabanc bir deerler sistemi olarak grmek grnle oyalanp onun zn grmemektir. Aksine o artk tam da Batl, modern, kapitalist dnyaya ait bir fenomen olduu iin ba kapatmaktadr. Burada ba kapama bir semboldr. Her alanda byledir. Politik slamn sahiplenmeyi sevdii Uygarlklar sava paradigmas bile, tamamen burjuva uygarlnda var olabilecek, modern toplumdaki belli glerin karlarn savunmaya ynelik bir paradigmadr. O halde 11 Eyll ile birlikte girilen dnyann ve onda atan taraflarn doru anlalabilmesi ve doru bir tavr taknlabilmesi iin, taraflardan birinin bayra olan Politik slamn niteliinin ve neyin sembol olduunun doru kavranmasnn hayati nemi vardr. Ve yukarda da deinildii gibi, politik slam, ne kapitalizme yabanc feodal bir dnyann ve gericiliin ideolojisi ne de baka bir uygarln ifadesidir. O Modern burjuva uygarlna has bir fenomen olduu gibi, bu uygarln yaratt toplumsal glerin karlarn savunmaya yarayan bir aratr. Bu glerin neler olduu ise gelecek yaznn konusu olsun. 12 Ekim 2001 Cuma

35

Yeni Dnya Savann Emperyalistler Aras Bir Egemenlik ve Paylam Sava Olarak Baz zellikleri
Bu savan ve iine girilen dnemin karakteristikleri zerinde; onda yeni ve zgn olann neler olduu zerinde durmak gerekiyor. Bu savan ikili bir karakteri olduuna Bir Savata ki Sava balkl yazda deinilmiti. Bunlarn birincisi savan emperyalistler; dieri ise zenginler ve yoksullar, siyahlar ve beyazlar arasnda bir sava olmasyd. Bu zelliklerinin yava yava belirginleen izgileri zerinde durulabilir. Evet bu savan birinci nitelii emperyalistler aras bir sava olmas. Ama bu ayn zamanda onun en az anlalan ve kabul edilen yan. Onun kendine has baz zellikleri onu dier emperyalist savalardan ayryor ve emperyalist paylam sava olduunun kavranmasn zorlatryor.

Birinci ve kinci dnya savalarnda, sava balatanlar, daha sonradan emperyalizm trenine binenlerdi. Almanya ve Japonya, ikisi de kapitalist geliime ge girmi, glendikleri zaman da dnyada artk paylalmam bir yer kalmadndan, bir yeniden paylam iin sava balatmlard.

Paradoks yle formle edilebilir. Souk sava dneminde, silahlarn dengesi bir nkleer dnya savann kmasn engelliyordu, iine girilen savata ise, tam da silahlarn ar dengesizlii bir nkleer dnya savann kmasn engelliyor. Eer Avrupann veya inin ABDye denk bir gc olsa, ABDnin bu harekat bir dnya sava kmasna yol aard. Avrasyann zengin rezervlerini ele geirmek, bu gnk dnya egemenliinin zorunlu kouludur. Bu egemenlie kafa tutabilecek, eit askeri gc olan hi bir g bunu kabul etmezdi. Bu ise nkleer bir sava anlamna gelirdi. Silahlarn bu ar dengesizlii, bu dengesizliin zorunlu kld stratejiler savan ayn zamanda bir paylam sava olduunun grlmesini engelliyor.

Bu savata ise, durum farkl, sava balatan ABD, zaten dnyann en byk gc. Sonradan glenip de gnein altndaki yerini arama durumu yok. Bu durumda olan Avrupa ve in denebilir. Ama onlarn da Amerikaya kar bir sava aabilecek gleri yok. Peki o halde niye bu sava balyor? Nasl bir sava ki, taraflardan biri savayor ve kar taraf da onu destekliyor? Byle sava m olur? Tam da bu paradoksal grn onun bir paylam sava olduunun anlalmasn zorlatryor. Bunu yaratan da, askeri glerin olaanst eitsiz dalm.

Bu emperyalist sava, ncelikle, var olan egemenlii pekitirmek; etkiyi glendirmek; kar tarafn bloklar oluturmasn engellemek zere bir sava. Yani daha batan gelecee ynelik, 36

Avrupann stratejisi esas olarak askercil olmayan yaylmaya dayanyor denebilir. Askeri bakmdan gszl onu diplomatik ve iktisadi, kltrel aralar kullanma konusunda gelitirmi bulunuyor.

Amerikann dnya egemenliini korumaya, pekitirmeye ve gelitirmeye ynelik bir sava. Bu nedenle dorudan emperyalistler aras bir silahl atma ortada yok. nk, glerin eitsiz durumu, ykselen emperyalistlerin, sava, politik hedeflerine ulamak iin, yani ABDnin etkisine kar kendi etkilerini glendirmek iin, bir ara olarak kullanmalarn engelliyor.

Bylece gerip bir emperyalistler aras sava, dier emperyalist savalara benzemeyen bir sava iinde bulunuyoruz. Taraflardan biri sava aracn kullanrken dieri o arac kullanmyor veya kullanamyor. Bunun yerine politik ittifaklar, ekonomik ilikiler, diplomasi, kltr gibi aralar kullanyor. Ayrca btn gszlerin temel taktiini uyguluyor, kar tarafn gcn kar durmamak, aksine onu arttrarak kendi o gc kendisine kar kullanmak. Ve zaten bu taktik de ayn zamanda ABDyi dier aralarla tecrit etme politikasnn zorunlu bir bileeni. Emperyalistler arasnda bu iliki yeni deil elbette. Bir rekabet hep vard. Avrupa lkelerinin Detant politikalarndan, De Gaullen Atlantikten Urallara kadar Avrupa ifadeleri vs. hep bu elikilerin ifadesiydi. Ama bu rekabet bir rekabet olarak kalyor ve taraflardan birinin dierine kar silahl bir harekatna dnmyordu. Silahl harekatlar, genellikle smrge ve yar smrge lkelere kar uygulanyordu.

Sava politikann baka aralarla devamdr. Ama bu nermenin tersi de dorudur. Bar da politikann baka aralarla devamdr. Bu gn, Avrupa, Rusya, in gibi ABD egemenliine kar sava aralaryla hi bir ans olmayan lkelerin, bu egemenlii snrlamak ve kendi etki alanlarn glendirmek iin biricik stratejisi, ekonomik iliki ve bask, politik, diplomatik balantlar, kltrel etkiler olmaktadr.

Ama bu savata, Afganistandaki Taliban rejimine kar yrtlen sava, aslnda, Avrupa, in, Rusyaya kar blgede kesin egemenlii kurma savadr. Burada yanltan udur. Kendisine kar savalan gler savamamakta, kendilerine kar sava am gcn arkasnda yer almaktadrlar. Bu savan ikinci karakteriyle ilgili, ama ayn zamanda birinci karakterinin anlalmasn gletiriyor. ABDnin rakiplerinin askeri bakmdan gsz olular, onlarn uzak Asya sporlarnn klasik ilkesini uygulamasna yol amaktadr, yani rakibin gcnn karsnda durmamak; ve rakibi kendi gcyle oyuna getirmek. Onun gcn kendisine kar kullanmak. Olann emperyalistler aras bir sava olduunu anlamak iin belki bir analoji ie yarayabilir. Bir satran oyunu dnlebilir. Satran oyununu banda genellikle taraflar ta yemezler ve krmazlar birbirinden, daha sonraki krma ve yemelere hazrlk iin talarn elverili konumlara yerletirirler, elverili ve stratejik konumlar ele geirmeye alrlar. te ABDnin u an yapmaya alt budur. Ksa, orta veya uzun vadede kendisine kar kabilecek glere kar pozisyonunu glendirmek ve onlarn bir araya gelmesini engellemek.

Bu anlamda bu sava, ABDnin dier emperyalistlere kar, dier glere kar bir ta srme ve satran tahtasndaki stratejik pozisyonlar ele geirme savadr. Ya da yle diyelim, bir hamledir. lk bakta bolua yaplm bir hamle gibidir. Talibana kar, Bin Ladena kar bir cezalandrma hamlesi gibi grlmektedir ama hamlenin gerekte yneldii gler, (Avrupa, Rusya, in) bir kar g olarak grlmemektedir. Bu da onlarn yukarda deinilen zorunlu

37

sava stratejileri gereidir. Bu zgnl, savan bir emperyalistler aras sava olduunu, bir paylam sava olduunu grmeyi engellemektedir.

Yani Taliban rejiminin niteliinden domamaktadr ABDnin Afganistana saldrs. Keza Afganistann dnya pazarna almas sorunu da deildir. Taliban rejiminin kapitalist retimle bir sorunu yoktur. Suudi Arabistan veya Pakistann olmad gibi.

Biimsel olarak Afganistana kar veya Taliban rejimine kar yrtlen bu sava, Vietnam savayla veya Gney Amerikadaki bastrma harekatlaryla veya srail araclyla yrtlen savala kartrlmamal. ABDnin Taliban rejimiyle esas olarak bir problemi olamazd. Bizzat Taliban rejimi ABD tarafndan tannmak ve onunla iyi geinmek iin abalyordu. Hatta Buda heykellerinin imhas bile Taliban rejiminin kendisini tannmaya zorlama manevrasyd ve bu anlamda ksmi bir baar da elde etmiti Birlemi Milletler temsilcisinin kendileriyle grmesini salayarak.

Bin Laden ele geirme sorunu da deildir. ABD istese, biraz sabrla ve sistematik bir abayla, tpk Abdullah calana yapt gibi, gerek Pakistan, gerek Talibana para, tehdit, tecrit gibi bir ok silah bir arada kullanarak, Bin Laden baka biimlerde ele geirebilir ve cezalandrabilirdi. Ama Bin Laden ele geirmeyi en az isteyecek g ABDdir. Sorun bu da deildir. Zaten Bin Ladenn yapp yapmamasnn da bir nem yoktur. O sadece bir bahanedir, bir vesiledir. ABDnin Bin Laden almak iin delil sunmad syleniyor. Evet yle, belki delil yok. Ama soru yle de sorulabilir. Eer delil olsayd ortaya koyar ve teslimini ister miydi? Bunu en az isteyecek olann ABD olaca aktr. O takdirde, tecrit olup dland Avrasyaya btn hametiyle dnmesi sz konusu olamazd. Demek ki, bunca glerin oraya ylmas ne Taliban rejiminin yklmas ne de Bin Ladenn yakalanmas iin deildir. Bunlar gerek hedefi gizleyen, kar taraf bo duruma dren rtlerdir. Doada en sradan canllarda bile gerek niteliini gizleme, yani kandrma temel bir yaam stratejisidir. Bunlar vesilelerdir, gerek sebep olamazlar. Oluturulan en geni ittifak, ylan muazzam askeri gler gz nne getirilirse, bu hedefler ile aralar arasnda, ak bir uyumsuzluk grlmektedir. Sylenen hedefler ve aralar arasndaki uyumsuzluk bu savan Emperyalist sava olduunun en esasl kantdr.

Bu savata dier taraf da kendince savaa devam ediyor. Bir yandan hepsi gsterile ABDnin yannda olduunu sylyor. Ama dier yandan ABDnin kuyusunu da kazyorlar. Elbet bunu derlerken ayn zamanda, yannda olup zaferden pay kapmann hesabn yapyorlar elbet, ama bu ayn zamanda, ABDnin hareket alann snrlama ilevi de gryor. rnein Alman Televizyonlarn aan unu grr, resmi dzeyde, kaytsz artsz destek szlerinin ardndan hemen yaplan yorumlarda, ak oturumlarda, hatta haberlerin verililerinde, kaytlar sralanmaktadr. Fikir zgrl, toplumdaki farkl ses ve karlarn bilinmesi perdesi altnda, rnein Scholl-Latour gibi slam uzmanlar; Almanya ve Avrupann bamsz bir atom gc oluturmasn isteyen, ABDnin politikalarn en sert dille, hatta alay ederek eletiren politikac, bilim adam, toplum bilimciler doldurmaktadr televizyon programlarn.

38

Bylece ABD bir bakma tm dnya emperyalistlerinin pis ilerini yapar, kestaneleri ateten karr durumda kalmakta, ona kar duramayan Avrupa adeta onu ne itmekte, sonra da hi elini bulatrmadan kayman toplamaktadr.

Sadece bu kadar da deil en ak ek veren politikaclar bile, i fiiliyata gelince yan izerler. Evet ABDnin bombalamak hakkdr ama siviller lmemeli. Sivil lmeden bombalama olmayacan ok iyi bilirler. Ama hem bylece ellerini kirletmekten kurtulurlar, hem de ABDnin nefretini kazand lkelerle daha elverili ilikiler kurup onlar ABDye kar yanlarna alma olana elde ederler. Bunun yan sra kltrel ve politik etkileri de cabas.

Dou Avrupann knde byle oldu. ABD uzay sava ve silahlanma projeleriyle Sovyet ekonomisinin kne yol aarken, Avrupa yumuama politikalar ve kredi ile i gryordu. nsan haklar bayran elden drmyordu. Bylece Dou Avrupa olduu gibi kendine kald. Yugoslavya yle oldu. ABD bombalad, Avrupa ve de Almanya kayman yedi. imdi ayn senaryo Orta Asya kaplarnda oynanyor. Elbette bu politikann kendi snrlar vardr ama u ana kadar, bilanoya baklrsa, son derece baarldr.

Ama ABDnin de bu durumu bilmedii sanlmamaldr. O da tam da bu nedenle, sava gl olduu alana, yani silahl alana ekerek pozisyonunu glendirme hesab iindedir. Afganistana saldrnn da temel hedefi budur.

Peki niin Afganistan? nk Avrasya denen bu blgeye egemen olmak, dnya egemenliini srdrmenin, korumann ve pekitirmenin olmazsa olmaz kouludur. Bu blgenin nemini daha nce jeo stratejist Zbigniew Brzezinski 1997de yazd Biricik Dnya Gc, Amerikann Dnya Egemenlii Stratejisi adl eserinde belirtiyordu. Orada ABDnin biricik dnya gc olduu, Avrasyann da bunun temel atma alan olduu belirtiyordu.

imdi son aylardaki gelimeleri gz nne getirelim. ABDnin fze kalkan sistemi dayatmasna kar Avrupa, Rusya ve ini yanna alarak olduka gl bir blok kurdu ve ABDyi Avrupay projeye ortak ederek geri adm atmaya zorlad. Ayrca in, Rusya ve Orta Asya Cumhuriyetleri, Avrupann arkadan desteiyle hangay birlii kurmulard. Bu, blgede ABDnin etkisinin fiilen minimuma inmesi demekti. Gerekten de, tam 11 Eyll ncesinde ABD hem orta douda hem de Orta Asya ve Kafkaslarda tam bir tecrit durumundayd mttefikleriyle birlikte. srail de, Trkiye de tecrit olmutu. Hatta Trk Genel Kurmay, ABDnin Irak ve orta douda yapaca bir dzenleme olaslna kar, byle bir dzenleme kendi egemenliinin sonu olabileceinden, hangay grubu ile flrt edip Baaslk ve anti emperyalistlik bile oynamaya balamt.

ABDnin dnya egemenliinin stabilize edilmesi ve salamlamas iin Avrasyada en nemli jeostratejik oyuncu olmas gerektiini aka yazyordu bay Brzezinski. Ve yine bu kitapta, akll politikalarla burada herhangi bir kar koalisyonun olumasnn engellenmesinin zorunluluu zerinde duruluyordu.

39

Bir de u an gz nne getirilsin. ABDnin nasl bir hamleyle blgede btn inisiyatifi ele alp etkisini glendirdii grlebilir. ABD askerleri Orta Asyaya iniyorlar. Bu lkelerle anlamalar imzalanyor ve herkes ABDnin arkasnda sraya giriyor. Dnya egemenliini srdrmek ve pekitirmek iin, ABDnin nasl baarl bir satran hamlesi yapt anlalabilir. Ama Avrupa daha hamlesini yapmad. Bekleyecek, ABD iyice ypransn, boazna kadar savaa batsn ve tecrit olsun diye. Sonra da akln, uzlamann, insan haklarnn ve demokrasinin savunucusu olarak blgede bir tek kurun bile atmadan, en azndan ABDnin bu gnk kazanmlarn dengeleyecek bir kazan salayacaktr. imdiye kadar grlenler bu olasln ok gl olduunu gstermektedir.

Buna karlk ABD de, srail ve Trkiye gibi dayand glerde deiimler yapp cephesini geniletmeye alacaktr. Bu ise elikili bir politikay gerektirir. sraili Araplarla, Trkiyeyi Krtlerle bara zorlamak bu lkelerle ciddi gerilimler de demektir. Bu lkelerin iindeki gler dengesinde yeni dzenlemeler olmadan ise bunun baarlmas olanakszdr. Ama bu ayr bir yaznn konusu. 17 Ekim 2001 aramba

40

Savan Siyah-Beyaz Karakteri zerine

Savan Karakteri zerine Sylenenlerin Anlam ve nemi

ine girilen srngen yeni dnya savann ikinci yan, onun yeryz zenginleri ve yoksullar, beyazlar ve siyahlar arasnda bir sava olmasdr. Onun bu nitelii de en azndan emperyalist paylam sava karakteri kadar anlalamamaktadr.

Bu savaa bir uygarlklar sava diyebilirsiniz, emperyalist lkelerdeki bulvar basnnn dedii ve kimi Mslmanlarn da hemen sahip kt gibi. Bu sava, liberalizm ve globalleme hayranlarnn dedii gibi, globalleen dnyann ihtiyalarna uygun, bu globallemeye ayak uyduramayan lke ve rejimlerin tasfiyesi, eski pisliklerin temizlenmesi gibi grebilirsiniz. Bu sava bir yanda emperyalizm dier yanda gerici ve a d Taliban rejimi arasnda bir sava olarak grebilirsiniz. Bu sava, modern bat demokrasisinin bir savunma sava olarak grebilirsiniz. Bu sava, Vietnam sava gibi, emperyalist lkelerin bir saldr ve bir smrgenin direni sava olarak grebilirsiniz. Bunlarn her birinde sava karsndaki tavrnz farkl olur konumunuza gre. Piyasay doldurmu bulunan sava deerlendirmelerinin hemen hepsi yukarda ksaca deinilen balklar altnda toplanabilir. Ama bu savan bir savata iki sava olduu, bir yandan emperyalistler aras, dier yandan beyazlar ve siyahlar aras bir sava olduu, bu iki karakterinin bir ok allmam zellikler tad ve bir tek sava biiminde grnd eklinde bir deerlendirme pek grlmez. Aslnda, bu savan karakterini anlama, onun niteliklerini ve zgn yanlarn analiz etme abas da hemen hemen hi grlmemektedir. Bu da bir rastlant deildir. Onun gerek mahiyetini gizleme savaan taraflara daha avantajlar salar. rnein hi bir emperyalist bunun bir paylam sava olduunu sylemez. Bu gibi szleri, sinik Kissinger, Brezinski gibi stratejler, kendi aralarnda sylerler. Onlar bile bunu, rnein egemenlik iin savamann doada bile bulunan, btn tarih boyunca da var olmu meru bir hak olduu

lk bakta savan karakteri zerine bu tartma sama ve ok soyut, hatta anlamsz gibi de grnebilir. Ama onun karakteri hakkndaki yarglarnz ayn zamanda sizin bu sava karsndaki tavrnz belirler. Bu nedenle hayati bir nemi vardr.

Bu savan ne olduunun anlalmasn zorlatran en nemli nedenlerden biri, onun bu iki karakterinin, yani emperyalist paylam sava ve siyahlara kar sava, birbirinin iine girmi olmasdr. Bu iki sava bir tek sava gibi grnmektedir. Onun birbirinden farkl bu karakterleri, ancak soyutlama yoluyla birbirinden ayrlabilir. Ancak byle bir soyutlamadan sonra, onun her bir ynnn kendine zg karakteri, onda yeni olann neler olduu anlalabilir. Ama bu soyutlama yaplmadndan, savan iki yannn zgnlkleri de kavranamamaktadr. Yani bir tr kendini yeniden reten olumsuzluk sz konusudur. Savataki iki yan kavramad iin o yanlarn zgnlkleri kavranamamakta, zgnlkleri kavranamad iin de savan iki yan olduu anlalamamaktadr. Tam bir fasit daire.

41

Dier yandan, savaanlardan dier taraf da bunun gerek mahiyetini kendi ideolojik snrlar veya karlar nedeniyle gizlemek zorundadr. Bunun Mslmanlara veya Afgan Halkna kar bir sava olduunu sylemek da syleyene daha geni glere dayanma olana salar. Dolaysyla savaan taraflarn sylediklerinden bu savan gerek karakteri hakknda bir sonuca ulalamaz. Ama dorudan bu savata yer almayanlardan da bu konuda bir doru deerlendirme salayabilmek ok zordur. nk her g, bulunduu lkedeki politik mcadelelerin bir fonksiyonu olarak kullanr bu savan niteliine ilikin deerlendirmelerini. Yani onlar iin aslnda savan nitelii deil, lke ii mcadelelerdeki konuma ve karlara bal olarak onun karakteri hakknda bir tez savunulur.

trnden, en azndan kendileri asndan ahlaki olarak kabul edilebilir gerekelere dayandrrlar.

Hasl, bizzat savan karakterinin ne olduu sorunu aslnda bir snf mcadelesi alandr. Ancak kaybedecek hi bir eyi olmayanlarn, genel ve tarihsel kar asndan bakldnda, yani gncel politik kayglardan uzak olarak bakldnda bu savan gerek nitelii hakknda onun zne ilikin doru bir eyler sylenebilir.

Ama bu da somut olarak var olmayan bir zne asndan olaya bakmaktr. Yani dnyada, i Snfnn Genel ve Tarihsel Hedeflerinin bilincine varm, bunu programlatrm bir somut g yoktur. Hatta Genel ve Tarihsel karlarn Savunulmas, diye bir kavram bile unutulmu ve insanlara yabanc hale gelmitir. En radikal sol gruplar bile, bulunduklar lkenin veya zengin lkelerin iilerinin karlar ve politik kayglar asndan olaylara yaklamaktadrlar. Bu durumda Marksist bir analizcinin, somut olarak, politik olarak, stratejik olarak var olmayan, sadece sosyolojik bir soyutlama olarak var olan bir gcn, dnya cretlilerinin, tarihsel ve genel karlar asndan, sanki o varm gibi olaylar anlama ve tavr almas gerekir. Tpk, doa ve toplum kanunlarn Allah olarak tanmlayarak, bu kanunlarn eilimlerini Allahn istekleri gibi sunan peygamberlere benzer Marksist bir analizcinin durumu. Elle tutulmayan, gzle grlmeyen, bir sosyolojik soyutlamann rn olan bir znenin ondan daha da soyut tarihsel ve genel hedeflerinden sz etmek; ne yerde, ne gkte, her yerde ve hi bir yerde olan bir Allah adna konumaktan pek farkl deildir.

Ama Peygamberlerin bu sylediklerini dinleyecek bir alclar vardr. Marksist iin bu bile yoktur. Herkes ylesine gnlk politika ve onun ayrntlar arasnda boulmutur; herkes ylesine genelleme yeteneini yitirmitir ki, genel ve tarihsel karn ne olduu gibi bir sorun yle unutulmu ve bilinlerden uzak kalmtr ki, syleneceklerin hi bir alcs da yoktur. Bylece, somut olarak var olmayan, sosyolojik bir soyutlama olan bir znenin ondan da soyut, genel ve tarihsel karnn ne olaca asndan, yine somut olarak var olmayan bir okuyucu ya da muhatap iin bir eyler syleme durumundadr Marksist. Bu ise bir tr kendi kendine konuma olmaktan teye gidemez somut olarak. Ama yaplabilecek baka bir ey de yok. O halde kendi kendine konumaya devam.

42

Siyahlar ve Beyazlar blnmesi Ne demek?

Temel sorun urada toplanmaktadr, zengin ve yoksul lkeler arasndaki fark ylesine bym bulunmaktadr ki, zengin lkelerin iileri ile yoksul lkelerin iileri ok farkl ii snf zmreleri olutururlar. Ve bu farkllk, klasik ii snf blnmelerinde olduu trden, sadece nicel bir fark oluturmaz, nitel bir farkllk oluturur, yani artk ortak karlar yoktur. Zengin lkelerin iisi, yeryz lsnde eitliki bir dzen kurmay isteyemez. Bunu istemesi, gelir dzeyinde bir dmeyi istemesi anlamna gelir. Kimse bunun iin dnyay deitirmeye kalkmaz, aksine o imtiyazl konumunu korumak iin her eyi yapar. Ama bunun kimseye bir ey anlatmayaca, bunun ne anlama geldiinin anlalamayaca ak. Bunun iin, bu blnmenin kimi sonularndan hareketle nitelike farkl olanan ne olduunu gstermeyi deneyelim.

Savan ikinci yn, beyazlar ve siyahlar arasnda bir sava olduu. Tabii bu da hemen anlalmyor ve ya fiziksel rklk olarak anlalyor ya da nc dnyaclk. Bunun ardnda da bu gnk dnyadaki blnmenin tamamen farkl nitelikteki karakterini anlamamak yatyor.

Eskiden yoksul lkeler, smrgeler, smrlmemek iin, bamszlklarn kazanmak iin ayaklanyorlard, nk bamszlklarn kazandklar takdirde, hem maddi hem de manevi bakmdan daha zgr ve refah iinde yaama anslar bulunuyordu. Bu gn ise durum tamamen tersinedir. Bu gn, emperyalist ve zengin lkelere katlmak iin ayaklanyorlar.

Bunun en ak rnekleri Dou Avrupada grld. Btn dou Avrupa halklar snfsz ve smrsz bir dnya iin, veya kapitalist sistemin dnda yaamak iin ayaklanmad, Avrupaya katlmak; ondaki zgrlk ve refahtan faydalanmak iin ayakland. Bu en ak, Dou Almanyada grlr. Dou Almanyada toplumsal muhalefet, brokrasinin iindeki muhalif kanatlarn da nclyle, bir sosyalist demokrasi idealini az ok ifade eden, Halk Biziz (Wir sind das Volk! ) sloganyla yola kmt. Ama hareket ehirli orta snflarn kontrolnden kp da, i Snf sokaa ktnda, slogan deiti, kk bir harfi tarif (artikel) deimesi oldu, Biz bir halkz! (Wir sind ein Volk! ) slogan temel slogan oldu. Bu u demekti, biz yle sosyalizm, zgrlklk, eitliki toplum falan istemiyoruz, biz Almanz, Almanyaya katlmak istiyoruz. Bu fiilen, Almanyadaki refah paylamak istiyoruz anlamna geliyordu. Almanlarn yaptn aslnda btn dou Avrupa uluslar yapmak istedi. Sadece Almanlar, hem Dou Avrupann en gelimi ve zengini olduu hem de Bat Alman ekonomisi dnyann en gl ekonomisi olduu iin bu imtiyaza sahip oldu. Baka hi bir lkeye bu olanak tannmad, dier Dou Avrupa lkeleri, Avrupa Topluluuna koydua sokuldu. Bu da jeopolitik kayglarlayd, Eer bu kayglar olmasa onlar da almak iin sraya koymazlard.

Yani deien udur, artk yoksul lkelerin insanlar iin, yoksulluk ve baskdan kurtulmak iin biricik k yolu vardr, zengin lkelere kapa atmak. Yani yoksullar hapishanesinden kamak. Ya bunu lkeler olarak toplu halde yapmaya alyorlar ya da birey olarak. Dikkat edilsin mcadelenin hedefi artk emperyalist ve zengin lkelerden ayrlmak deil, onlara katlmaktr. Emperyalist lkeler de, yoksullarn ayrlmasna veya bamszlklarn kazanmasna kar deil, onlarn kendilerine katlma arzularna kar direnmektedirler. 43

Bireysel kurtulu abalarna kar duvarlar rlmektedir. lkeler olarak katlmalarda ise, jeopolitik kayglar, zenginlik ve kk, yani katlanlabilir bir yk getiriyor olmak koulunu yerine getirebilen ok kk bir zmreye bu ans verilmektedir.

En rnek gsterilen Kbay ele alalm. Eer btn fikir ve grlerin serbeste savunulup rgtlendii seimler olsa, ve bu seimlerde bir parti, Kbann ABDye ilhakn savunabilse, bu parti en ok oyu alr. Bu gn Trkiyede bile byledir. Kuzey Korede de byledir, Kbrsta da byledir.

Bu gn dnyadaki yoksul uluslarn her hangi birine, Dou Almanlar gibi, Avrupa veya ABD tarafndan ilhak edilmek ister misiniz? diye sorulsa buna hayr diye cevap verecek bir tek yoksul ulus yoktur, ya da ii snf yoktur, bask altnda baka cevap vermeye zorlanmad srece. Zaten onlar ayaklaryla buna oy verip oralara bireysel olarak kapa atmaya alyorlar.

Dou Almanyann Bat tarafndan gnll ilhak sonras gelimeler, zengin lkeler iilerinin nasl bu rk ayrmcs sistemin savunucusu olduklarn da gstermektedir. Dou Almanya, en zengin ve gelimi lke olmasna ramen; Bat Almanya, dnyann en zengin lkelerinden biri olmasna ramen ve de dounun nfusu batnn drtte biri olmasna ramen, birlemenin Bat Alman iisinin gelir dzeyinde yol at gerileme nedeniyle, eer imdi bir dou Almanya daha olsa ve Biz Bir Halkz diye kp birleme istese, Bat Alman bu birlemeye en aktif ekilde kar kan olur. Yani onun o duvarn arkasnda kalmasn zorlar. te rklk budur. Bir de dnyay gz nne getirelim, nsanln byk ounluu dou almanlar kadar zengin ve kltive deil; onlar zenginlerin drtte biri deil aksine zenginler onlarn onda biri; Almanlar uzun yllar birlikte yaamlar sonra elli yl kadar ayr olmulard. Btn bunlara ramen Alman Artk, yeni bir Dou Alman bile kaldrmayacak ise, onun duvarn bu tarafna gememesi iin onu tekmeleyip, parmaklarn keserek itecek ise, bu faktrlerin her birinin ters ynde alt Dnya lsndeki blnmede ayn haklardan yararlanma talebinin nasl bir tepkiyle karlaaca anlalabilir.

Tabii buraya kadar bir ey yok. Ama bu istee zengin lkelerin ve o lkelerdeki iilerin verdii cevap ile siyah ve beyaz blnmesi ve apartheit sistemi ortaya kmaktadr. Zengin lkeler, yukarda saylan istisnai durumlar hari bu ilhak edilme arzusuna kar durmaktadrlar. nk onlar ilhak etmek demek, onlarla eit hakl yurttalar olmak demektir. Yani bu da onlara ayn sosyal ve politik haklar demektir. Bunu ncelikle kendi iisi istememektedir. Kald ki yle olursa, kendi iisinin i gcn, duvarlarn dnda tatil yaptrp, oradan ucuza gelmi mallarla doyurup giydiremez. Bu ise kar oranlarnn dmesi anlamna gelir.

Eskiden, lkelerin bamszlklar engellenerek onlara eit haklar verilmiyordu, imdi ise, Ancak ayr ve bamsz lkeler olduklar takdirde eit haklardan yoksun braklabilirler. Yani

Bu gn dnya siyahlarndan gelebilecek, hepimiz kardeiz, gelin u ulusal snrlar kaldralm talebine en byk tepki zengin lkelerin iilerinden gelir. Bu anlalmadka da, 11 eyll anlalamaz.

44

bu gn, emperyalistler, geri lkelerin bamsz ve ayr lkeler olmalarndan karldrlar. Ancak bu sayede bu gnk rk sistemi oturtabilirler.

Ulusal devlet, ulus nasl tanmlanrsa tanmlansn, rkln bir arac olmutur artk. nk eitsizlik ancak, baka bir ulustan olmayla merulatrlabilmektedir. Eskiden insanlara, derin siyahtr, o yzden bizimle eit haklara sahip olamazsn deniyordu. imdi ise, evet btn insanlar eittir deniyor, rklk lanetleniyor, ama eit haklardan yararlanma, baka bir ulusun yurtta olmakla gerekelendirilerek engelleniyor.

Irkln temel karakteristii dlamaktr belli zelliklere gre ve dlanann o zellikler nedeniyle ayn haklara sahip grlmemesidir. Bu gn durum udur, dnyann btn yoksullar, zengin lkelerin insanlaryla ayn haklardan, refah ve zgrlklerden yararlanmak istiyor. Ama onlarn karsna, baka uluslardan olduklar, baka devletlerin vatandalar olduklar gerekesiyle bu hak layk grlyor. Ha deri rengin baka denmi, ha ayakkab numaran baka denmi, ha kltrn baka denmi, ha ulusun baka denmi, bunlarn hepsi rklktr, bu bakalk bir eitsizlii tanmlamann srdrmenin arac oluyorsa. Soruna byle bakld an, dnya bambaka bir k altnda grlr. O zaman, bu gn anlalmaz gibi grlen olaylar, zorlama aklamalarla aklanmaya allan olaylar kolayca aklanr. O zaman, eski stratejilerin nasl geersizletii grlebilir. Ama bu k altnda baklamyor, nk, ulus ilkesi ve ulusuluk herkesin kanna ilemi durumda. Ulussuzluk, glgesizlik gibi tasavvur edilemez durumda. Ve bunun en byk sorumlusu da sosyalistler.

Sosyalistler, sadece ulus ilkesini sorgulamamalaryla deil, dnyaya hala klasik anti emperyalizmle baktklar iin bu rkln anlalmasnn nnde en byk engel oluturuyorlar. Bu gnn sorununun anti emperyalizm deil, anti apartheit olduunu anlamyorlar. Anti emperyalist, bamszlk yaklamlarn fiilen, yoksullar duvarlarn iinde tutmann bir arac olduunu gremiyorlar. Dnyann ezilen uluslarna ve halklarna bu yeni blnmeye, adeta cephelerin bu ters yz olmasna uygun programlar sunacak ve stratejileri tartacak yerde, eski klieleri, program ve stratejileri gevelemekle yetiniyorlar. Bir ka rnek verelim. Klasik baklarn nasl anlamszlatn gstermek iin. rnein, bat Avrupadaki, sol hareketler, Fransada Le Penden, talyada Liga Norda kadar, btn rk ve sa partilerin ykselmesi karsnda bir rklk ve faizm tehlikesinden sz ediyorlar.

Keza o zaman, bu partilerin aslnda, beyaz iilerin zellikle de alt tabakalarnn partileri olduu grlr. nk, siyah iilerin rekabetini en yakndan hisseden onlardr. Bu rk partiler, klasik Faist partiler gibi, kk burjuvazinin umutsuzluunun, ii snfna ynelmi bir iddetin partileri deildir. Bu partiler, ii rgtlerine saldrmyorlar, onlar datmaya ynelmiyorlar. Bu partiler iilere dayanyor ve siyahlarn, ayn haklara sahip olmasna kar kyorlar. Bir takm iilerin, Fransz, Alman, talyan vs. olmadklar iin, kendileriyle ayn haklara sahip olamayacan ve olmamas gerektiini savunuyorlar. 45

Ama yukarda izah edilen yaklam asndan bakldnda, rkln bir tehlike deil, bir realite olduu grlr. Bu partiler, rk bir dzen getirmek iin deil, var olan rk dzeni korumak iin vardrlar.

Bu rk partiler, ii snfnn dnya apndaki blnmesinin en u ifadeleridir. Zengin lkelerdeki iilerin en alt zmrelerinin karlarn savunmaktadrlar. Sadece bunlar bile, btn bilinenlerin, devrimci stratejilerin batan aa gzden geirilmesini gerektirir.

Yani bu gnn rk partisi, klasik faist partilerden farkl olarak a) Klasik faist ve rk partiler gibi kk burjuvaziye deil, iilere dayanr; b) Bir demokratik sistemi ykp, rk bir sistemi oturtmak iin deil, zaten var olan rk sistemi savunmak iindir; nk, bu gnk demokrasiler zengin uluslarn demokrasisidir yani rkdr. c) Eski rklk gibi demagoji dzeyinde bile olsun zenginlere deil, yoksullara dmandr, yoksul olduu iin siyah dlar.

Klasik Faist partiler, Yahudi dmanln bile, Engelsin enayiler sosyalizmi dedii trde, Yahudilerin zengin olduu, aslnda zenginlerin Yahudi olduu gibi bir argmana ve bir ekilde zenginliin belli ellerde birikmi olmasna kar bir sylemle yrtyorlard. Bu gnk rk partiler, zengin olduu iin deil, yoksul, fakir olduu iin yabanclara dmandrlar. Bu batan aa bir tersine dntr. Eski dnyann kavramlar ve baklaryla anlalamaz. Ve sonular korkuntur. Kimse bu farkllk ve sonular zerine dnmek istemiyor. nk yz yze gelecekleri ve karmak zorunda olacaklar sonulardan korkuyorlar.

Aslnda onlar, ulus devletlerin mrn doldurduundan sz ederken, ulusu, dil, kltr ile tanmlayan ulus devletlerin mrn doldurduundan sz etmi oluyorlar. Ama kendileri de bizzat ulusu olduklar iin, bunu ulus devletin sonu gibi gsteriyorlar. Hayr, ulusun tanmndan dil, din, kltr ve benzeri kriterleri dlamak ulusal devletin sonu, ulusuluun sonu deildir; sadece ulusun tanm esnetilmi, deiik olarak tanmlanm olur. Bu nedenle yazlarmzda, nasl tanmlanrsa tanmlansn, ayrmn koyduktan sonra, ulusal olanla politik olann akmasn n gren ilkenin reddinden sz ederiz. Ulusuluun almas ve reddi, ulusal olanla politik olann akmasn reddetmekten geer, bu ulusal olann tanmn deitirmekten deil.

Bu yeryz lsndeki rkla kar bir tek ilkeyle kar klabilir, ulusal olanla politik olann akmasn n gren ulusuluun reddiyle. Ama bu ne demek? nk, globalizm hayranlar da, ulus devletlerin mrlerini doldurduundan falan sz ediyorlar.

Bylece, anti globalcilerin ok umut baladklar Tobin vergisi gibi taleplerin de, var olan sistemi koruma amal olduu daha iyi grlebilir. Bu gnk taleplerin hi biri, zengin lkelerin imtiyazn ve bu imtiyazn ardnda bulunan ulus ilkesini sorgulamamaktadr. Zengin lkelerin orta snflar ve onlarn ocuklar arasnda bunca taraftar bulmasnn nedeni de budur.

Bir yandan, byk igc yer deitirmeleri, dier yandan Avrupada olduu gibi, bir ok dile gre tanmlanm ulusun bir araya gelmesinden oluan yeni bir uluslar, ulusun tanmndan, dil ve kltr dlama, onu bir hukuki tanma indirgeme; yurttalkla ulusu aktrma eilimi ve zorunluluu, ok moda, globallemenin ulus devletin sonunu getirdii; ok dilli, ok kltrl toplumlara geildii trden bir efsane yaratmaktadr. Ne biim ulusal devletin sonudur ki, zengin uluslar fakir uluslardan olanlarn hudutlarndan gemesini olanaksz klmaktadrlar? Yaplan sadece globallemeye uygun bir ulus tanmdr. Bir yandan dile dayanan ulus 46

tanmndan vaz geilmekte ama dier yandan ulusal snrlar dnyann yoksullarna kar bir hapishane ve irk ayrmcl duvarna dndrlmektedir.

Bu hukuki olarak tanmlanm ulusuluk ayn zamanda yeryz lsndeki apartheit sisteminin dayand dlama aracdr. Gerek ABDde gerek Avrupada bu ok ak grlr. Her ikisi de, kendi ulus tanmlarndan, btn dil ve kltre has eleri dlama eilimindedirler ama ayn iddetle de, bu hukuki olarak tanmlanmn dndakilere kar en sert dta tutma tedbirleri almaktadrlar. Bu iki sre birbiriyle elimemektedir, aksine birbirini tamamlamaktadr.

Bu mthi bir blnme. nsanln iki grubunun kaderleri ve ruhlar kesin bir ayrlk iinde. Artk ortak bir dnya yok. Bu ayrlk, 11 Eyll karsndaki tepkilerde grlr. stisnasz, alkanlkla hala nc Dnya Halklar denen yeryznn siyahlar, i gdsel olarak bu intihar eylemine sevindi. Btn beyazlar da, bunun kendi varolularna yaplm bir saldr olduunu sezdi ve en sert biimde kar tavr ald. Bu blnme, tp tpna yeryznn siyah ve beyaz blnmesini yanstr.

11 Eyll anlamak iin, nc dnyay, bir rezervata kapatlm, farkl uluslardan olduklar gerekesiyle, zengin lkelerin ii ve insanlaryla ayn haklara sahip olmalar engellenen yoksul insanlar ve iiler kitlesi olarak grmek gerekiyor.

Burada klasik solcu bak asyla, lenlerin ii olduundan sz edilmektedir. Evet onlarn ou da iidir ama onlar artk beyaz iidirler. Onlar bu gnk rk sistemin deimesinden karl deildirler. Bu temel bir farkllktr. Eylemin ve Radikal slamn bu ii ve masum ayrmama zellii, ne kadar bilinsiz olursa olsun, tam da bu dnya apndaki blnmeyle ilgilidir.

Ama bizzat bu eylemin kendisi bu blnmenin ifadesidir. Bu eylemi yapan, eitimli Arap ve Mslman radikaller hi de yle dnmeyebilir. Onlarn ne dndnn de nemi yoktur. Onlar kafirlere kar bir cihat olarak da alglayabilir. Sonu deimez. Bin Ladenn dilindeki Kafirler, sadece ABD ve srail deildir. Mslmanlar da Mslmanlar deildir. Onlar bu blnmeyi, siyah ve beyaz blnmesini ifade eden sembollerdir. Bu en ak, eylemin, klasik sivilleri gzetmeyen karakterinde yansr.

Klasik terr daima, sradan insanlar korumaya, onlara zarar vermemeye alr. Hedef olarak daima bir ikenceci, polis, kapitalist vs. vardr. Dier insanlar zarar grebilir ama bu hedeflenmez. Byle olmamas iin allr. Ama bu eylemde byle bir kayg yoktur. Bu masum insanlarn zarar grmemesi anlayndan vaz geildii anlamna gelmemektedir, masum kategorisi deimitir. Artk, siyah ve beyaz blnmesi yle derindir ki, beyaz kim olursa olsun suludur. Her gn ikiz kulelerde len kadar Afrikalnn lmesine ses karmayan, hatta bundan karl olan, onu oraya kapatmak iin Liga Nordlar rgtleyen, Le Penleri destekleyen imtiyazlarn savunan beyaz ii de suludur. Olaya byle baklrsa, klasik solun, emekileri de ldren caniler tr sylemlerinin, ne kadar klasik ve olayn gerek niteliini kavramaktan uzak olduu anlalabilir. Sadece bu deil, aslnda bu sylemin, tam da beyaz solcularn sylemi olduu ortaya kar.

47

Sosyalist bir tavr, beyaz iilerle bu kopukluun var olduu ve ortada artk bir snf kardelii bulunmad noktasndan hareket etmelidir. O eletirisini, snf kardelerini de ldrd noktasndan deil, snf kardei olmaktan km bu beyazlar, byle ldrmenin, ie yarayp yaramayaca veya slamln tm yeryznden bu rk sistemi kaldrmay salayacak ideolojik, programatik zellikleri olup olmad noktasndan eletirisini yneltmek zorundadr. Olmayan bir kardeliin blnmesi noktasndan deil, zaten blnmln var olduu; bu blnmlk veri olduuna gre ne yapmak gerektii noktasndan tartmaldr. Dnyadaki btn sol ise, snf blme, snf kardelerini ldrme asndan olaya yaklamaktadr. Bu yaklamn, dnyann siyahlaryla ortak ruhu ve gerek blnme konusundaki bir anlay yoktur. Dolaysyla sol, esas olarak beyazlardan olutuundan, bu gnk rk sistemi anlamadndan ona kar bir sava, bir program da yoktur. Yine bu nedenle, savan siyah-beyaz karakterini grememekte; onu soyutlayamamakta ve onun zgl nitelikleri zerine kafa yormamaktadr. Bu yazda bunu almay dnyorduk ama, nce bu blnmenin nemi ve apndan sz etmek gerekti ve de yaz ok uzad. Gelecek sefere kalsn. 19 Ekim 2001 Cuma *

48

Politik slam Nedir?

Politik slam da tpk Ulusal kurtulu savalar gibi, son durumada, tarihin yumann ters ucundan zl(eme)mesinin, dier bir deyile, sosyalizm ocuunun ayaklar nde geldii iin doamamasnn sanclarnn yol at bir lktr.

Dier bir deyile, slam dinine inanan toplumlarn modernlemesi illaki kapitalizm erevesinde, smrgecilik koullarnda olacak diye bir zorunluluk yoktur tarihte, bu lkeler pek ala, zengin ve ileri lkelerde iktidar alm, smrme gibi bir derdi olmayan, bilgisini ve zenginliini bu lkelerin refahn ykseltmeye aktaran bir ii snfnn desteiyle, kapitalist ya da smrgeci olmayan, bu yaanan aclarn hepsine yabanc olarak, tpk normal bir doumun olaan sanclaryla da modernleebilirlerdi. Byle bir dnyada, smr, bask olmayacandan, ne ulusal hareketler, ne de politik slam olmazd.

Yaanan tarihin irenlii ve gerek anlam ancak hayallerin aynasnda grlebilir, olas baka tarihlerin hayali olmadan da yaadmz bu tarih ve ona has olgulardan biri olan politik slam anlalamaz.

Politik slamn ve onun temelindeki Mslman Kardelerin, i hareketinin devrimci geleneklerinin bir brokratik kastn terryle tmyle silinip sprld, ii hareketinin pe pee tarihindeki en byk Alman ve spanyol yenilgilerini ald, otuzlu yllarda domas bir rastlant deildir. Politik slam, ilk bakta, sanki arkaik bir hareket gibi grlr. Kendisinin iddias da budur stelik. Moderniteye ve onun sonularna kar olduunu, gemiteki, ideal bir slama dnme gerektiini syler. Televizyonlarda, hi de modern giyinili olmayan entarili, alvarl, sarkl, sakall, kadnlar rtl oraya buraya saldran insan resimleri de bu n yargya rtlmez kantlar sunar sanki. *

Politik slam modern toplumun rn bir hareket olduu gibi ayn zamanda modernist bir harekettir. Bu anlamda kltrel bir boyutu vardr ve kltrel bir deiimin ifadesidir. Mslmanlar, modernizme kar bir sylemle modernlemektedirler. Politik slamn taraftarlarnn, bizzat son ikiz kuleler saldrsnda da grld gibi, modern toplumun rn, modern topluma en iyi entegre olmu, onun tekniini, ilikilerini, kurumlarn en iyi tanyan insanlar olmas bir rastlant deildir. ehir modern toplumun rndr. Politik slam ehirli

Bu yargy yaratan her eyden nce, modernliin parlamenter demokrasi, din ve devlet ilerinin ayrlmas, eski kurum ve adetlerden kurtulma biimini alaca ynndeki, Bat modernlemesini modernlemenin biricik yolu ve tarihi dz ve aamal bir sre olarak gren burjuva aydnlanmac ideolojinin etkisidir. Halbuki bu ema bile gerein arptlmasdr. Bat modernlemesi bile, Calvin, Lutherlerin din bayrakl partilerinin at yoldan, ngilterede Cromwellin Priten devrimi olarak uzun bir yol almt.

49

bir harekettir. Yoksullaan ehirli orta snflar ve bat tekniini bilen okumular politik slamn militanlarnn temel kaynadr. Politik slam, sosyalizm bayrakl indeki Maonun gerillalarndan, hatta Krt Ulusal hareketinin gerillalarndan bile daha ehirli ve modern bir harekettir. * Gerek ulusal, gerek sosyalist hareketler, kltr ve inanc kendi konular olarak grmemelerine ramen, pratikte kltr ve inan pratiklerinin bir arac haline gelmektedirler. Politik slam ise, daha batan bu alan da kapsar. nan, gelenek, gnlk yaam ve politik faaliyet ayrlmaz bir btn olur. Geri lkelerdeki sosyalist ve Ulusal hareketlerin, olaylarn zorlamasyla fiilen vard nokta, onda daha batan kabul edilmitir ve ona nemli bir avantaj salar. Bu bakmdan, politik slamn modern toplumdaki insanlarn gnlk yaam ve kltrlerine ilikin sorunlarna da cevap sunmak gibi bir fonksiyonu da vardr, tpk ayn noktaya olaylarn zorlamasyla varan sosyalist ve ulusal hareketler gibi. Politik slam ile eriat devlet dini yapan devletler ile bunlarn maddi desteiyle ayakta duran ve toplumsal bir direni hareketine tekabl etmeyen rgtleri kartrmamak gerekir. Pakistann generalleri, Kaddafi, Suudi Krall gibi devlet ve rejimler politik slam ifade etmezler. Bu gibi devletlerle, politik ve slami hareketler arasnda kimi yaknlklar desteklemeler olabilir. Bu tpk bir zamanlar nc dnyadaki ulusal kurtulu hareketleri veya ii hareketlerinin, o dnemin sosyalist denen lkelerindeki brokratik kastlarla ilikilerine benzer. Bu brokratik kastlarla bu hareketler nasl hep sosyalizmden sz etmelerine ramen, birbirinden ok ayr ve zt toplumsal gleri ifade ediyorlard ise, politik slamn da slam bayrak yapan rejimlerle ilikisi benzer bir karakter tar. Bu rejimler bu hareketleri d politikalarnn arac olarak kullanmaya alrlar. Hatta zaman zaman kullanrlar da. rnein Bin Ladenn Talibanlarla ilikisi, biraz airet toplumunda sosyalizm kurduunu iddia eden Enver Hocann partisinin, Brezilya, Trkiye veya Almanyadaki Arnavutluk izgisindeki modern ve ehirli partilerle ilikisine benzer. Ayn kavram ve bayraklara sahip ama iki ayr dnya, iki ayr toplumsal g vardr ortada Politik slam, her eyden nce emperyalist smr ve baskya, onlarn o lkelerdeki ibirlikilerine direniin partisi olarak ortaya kmtr. Glenebilmesi iin de ulusal bayrakl ya da sosyalizm bayrakl ulusal direni hareketlerinin srasn savmas gerekmitir. Dnn ulusal ya da kzl bayraklarla yryenleri bu gn slam bayrayla yrmektedirler. Hatta bu sadece dayanlan toplumsal kesim bakmndan deil, bizzat kiiler dzeyinde de byledir. Dnn ulusu ya da sosyalistleri bu gnn politik Mslmanlar olmutur. Modern toplumda her eyden nce, burjuvazi, kk burjuvazi ve ii snf olmak zere snf vardr. ktisadi ve politik tavr al bakmndan, kk burjuvazi, ii snf ile burjuvazi arasnda yer almakla birlikte, kltrel ve tarihi olarak burjuvazinin altnda yer alr. Snflarn ekonomik ve tarihsel konumlan zde deildir. Kk burjuvazi, . Gemi retimin 50 * * *

yadigr veya modern retimin zorunlu sonucu olmayan tabakalar kapsar. Bu onlarn kltrel bakmdan, ii snfna burjuvaziden bile daha uzak olmas sonucuna yol aar. Burjuvaziden bile daha geri bir dnyay yanstyor olmas, onun burjuvazinin ufkunu aan bir program gelitirmesini olanaksz klar. Proletarya bamsz bir programla ve g olarak kp kendi arkasna takamad srece, burjuvaziye kar muhalefetini, onun ufku iinde ve en uzlamaz ve sert mcadele biimleri altnda ifade etmeye alr. Proletarya ise, genel ve tarihsel karn ifade eden bir program etrafnda bamsz bir snf olarak ortaya kmad srece hi bir zaman modern toplumsal mcadelelerde ayr bir nc toplumsal g olarak yer almaz. Onun alt tabakalar, kk burjuva radikalliine, st tabakalar ise burjuva reformizmine ynelir. Bu nedenle, modern toplumda iki temel eilim btn toplumsal atmalara damgasn vurur: kk burjuvazinin radikalizmi, burjuvazinin reformizmi.

Politik slam da, bu iki temel eilimden oluur. Bir yanda lml, daha ehli, dier yanda daha radikal ve keskin slam akmlar arasndaki sava, aslnda, Burjuva reformizmi ile kk burjuva radikalizmi arasndaki savatan baka bir ey deildir. Kk burjuva radikalizmi, ne kadar radikal ise, burjuvaziyle araya snr ekmede o kadar mcadele biimlerine, sembollere ilikin ar biimlere arlk verir. Bylece kk burjuva ve burjuva sosyalizmlerinde de grlen tipik paradokslar ortaya kar ve radikallik kendini ykan bir samala varr. *

Politik slam, ayn zamanda ezilenleri dinlere gre blp rgtleyerek, ezilenlerin direniini de daraltc ve blc bir nitelik gstermektedir. Bu nitelii, baka dinlerden olanlarn genellikle ezen snflar veya uluslardan olmas nedeniyle yeterince aa kmam olmakla birlikte, Trkiyede Alevilere kar grld gibi, kesinlikle baskc bir nitelie sahiptir. Bylece Politik slam, iler, kadnlar, ezilen aznlklar gibi, modern toplumda kendi konumuna benzer bir konumda bulunan ve demokratikleme bakmndan byk destek olabilecek gleri kar tarafa iterek, smrgecilii ve bask rejimlerini glendirir. *

Politik slam burjuva ve kk burjuva tepkilerinin arac olabilir ama modern ii snfnn olamaz. Modern ii snf, sendikalar, partiler, fikir zgrl, seilmi organlar olmadan var olup kendini ifade edemez. Bu nedenle politik slamn ykselii ile ii hareketinin demoralizasyonu ve k arasnda kopmaz bir ba vardr. Politik slam ii hareketinin btn savunma ve varolu mekanizmalarn ret ve imha eder. Bu nedenle, ii hareketini atomlarna ayrtrc, bir zellii vardr ve bu yanyla faizan bir karaktere de sahiptir.

Kaynaa, gerek slama dn ideali, gerekten sonuna kadar gider, kendi sonularndan korkmaz, bu aratrmay politik konumlar merulatrmann bir arac olarak grmezse, sosyalizmle, Marksizmle buluma potansiyeli tar. Hatta buna buluma bile denemez, kendisi onu yeniden yaratr, kendisi o olur. Yani mantk sonularna varm politik slam, Marksizm ve Sosyalizm olmak zorundadr.

51

nk slamn bozulmam halinin ne olduu ve o bozulmann niye gerekletiinin ve mekanizmalarnn anlalmas, snflar sava ve tarihin maddeci kavranyla mmkn olabilir. Bu nedenle, saf teorik bakmdan, gerek slama dn hedefi, o slam ve Tarihi tahrif edildii iin, politik slam iin potansiyel bir ykclk tar. Bu nedenle, gerek kadnlar, gerek snflar alannda slamdaki tahrifatlar gsterip, en kaynana gidenlerin, politik slamn ayn zamanda en byk iddetini ekmeleri bir rastlant deildir. Ama bu mantk sonularna gitme ve sonularndan korkmama, ancak kaybedecek bir eyi olmayanlar, aratrmasnn sonular kimi imtiyazlarn tehdit etmeyenler ya da bu sonularla ters decek imtiyaz olmayanlar baarabilir. Bu nedenledir ki, gerek devrimcidir ve Devrimci snf gerei aramak zorundadr. 20 Ekim 2001 Cumartesi

52

Sosyalizm, Din ve Politik slam

Sunu Yerine ya da Syleyecek Sz Olmamak

1994 95 yllarnda, her ey dibe vurmuken, brahim Sevimlinin giriimiyle, hala Sosyalizm diye bir derdi olanlarn, sosyalizmin sorunlarn tartaca bir dergi karmaya almtk. Dergiye genellikle Avrupada srgnde yaayan Trkiyeli Sosyalistler yazyordu. Derginin ad ve ilk saysnn arlkl konusu Sosyalizmin Sorunlar idi. kinci saynn arlkl konusu Milliyetilik ve Irklkt. Ama arlkl konusu Din ve Politik slam olan nc say hi bir zaman karlamad. nc saynn kamamasnda elbette dnya apnda dibe vurula senkronize olan Trkiyedeki zel sava rejiminin yerlemesi ve ovenizmin Trkiyedeki ykselii, yani dnya ve lke apndaki genel tarihsel gerilemenin etkileri belirleyicidir ve znel abalarn bu muazzam dalgalar karsnda pek bir etkisi olamayacann ilgin bir rneindir. Ama kamamas ayn zamanda nc sayda arlkl olarak seilen konuda syleyecek szmzn olmamasyla da ilgiliydi.

stne stlk, o dnem ayn zamanda Trkiyede Politik slamn ykseli yllaryd. Sadece politik slamn m, politik Aleviliin de. Eski sosyalistler de Alevi olduklarn kefetmeye balamlard. Sadece Trkiyede mi? Dnyada, zellikle kapitalist metropollerde, uzak dounun tanrsz dinlerinin giderek yaygnlat; dou Avrupada dinin ykseldii, ayn ekilde slamn genel ykseliinin de srd bir dnemdi. Ve byle bir dnemde, Trkiye sosyalistlerinin, en azndan Avrupada ikamet edenlerinin, din hakknda syleyecekleri, klasik yuvarlak laflar dnda bir sz olmamas bir yana, bylesine aktalitesi de olan bir konuda bir dergiyi doldurabilecek kadar bile yaz bile gelmiyordu.

nc saynn konusu Din idi. Eer yazlar gelseydi yaynlamak zor da olmazd ama yaz gelmemiti. Biri burjuva aydnlanmasnn dine bakyla, dieri post modern bir bakla damgal pek nemli olmayan iki amatr yaz gelmiti. Bir de bir arkada Michael Lwynin Kurtulu Teolojisi zerine, Marksizmin dine yaklam zerine gzel bir yazsn evirmiti. Hepsi o kadar.

Trkiyedekiler farkl myd? Trkiyede ise, teorik sorunlar tartma abas bile grlmyordu ve hala da grlmyor. Trkiyede, dnyadaki gelimelere, teorik, metodolojik sorunlara kafa yoran tek bir ciddi teorik organ yok hala. Biraz teorik olmaya alan Birikim ise, Marksizmle, Tarihsel Maddecilikle ban oktan koparm durumda. Avrupada kan bu dergi, belki, Trkiye sosyalistlerinin teorik sorunlara son kafa yorular oldu. Ve bu kafa yoru bile din gibi bir soruna gelince kesin bir suskunlua brnmt.

53

Peki bu gn farkl m? kiz kulelere yaplan eylemden beri genel olarak din ve zel olarak da politik slam tekrar gndemin banda. An sol organlara bakn, bir tek derinliine anlama abas var m? Yok! . . imdi sosyalizm, din, slam, politik slam konularnda Tarihsel maddeciliin kavramlaryla o kavramlara dayanarak ve onlar gelitirmeye alarak yazlm bir tek yaz var m? Yok! . . . Bu yokluk, tam da biz sosyalistlerin bir alternatif sunmaktan ne kadar uzak olduumuzun en kesin kantn sunuyor. Ortada zerrece entelektel ve teorik dinamizm yok. Trkiyenin sosyalistleri o hor ve aa grdkleri Krt ulusal hareketi kadar olsun bir entelektel dinamizm gsteremiyorlar. Peki bu yokluun nedeni ne ve neyin yansmas?

O hor grp anlamaya deer bulmadklar politik slam kadar bile ufuklar geni deil. Politik slam, kapitalizme ynelik eletirilerini, Marksizmin aydnlanmann snrllklarndan kurtulma abas olan Frankfurt Okulundan ald ve onu Hristiyan bat uygarln eletirmek ve mahkum etmek iin kulland. Suyunun suyu ve tahrif edilmi de olsa bu onlara belli bir perspektif genilii ve dinamizm verdi. Ama Trkiyenin sosyalistleri iin Frankfurt Okulu, Frankfurtta bir okul olarak anlalmaya devam ediyor. Dorusal ilerlemeci, son durumada ilerleme ve arasal akl hayran aydnlanma anlay btn sola damgasn vurmaya devam ediyor. Byle bir dnyaya bakla, Siyasal slam veya dinin ykselii ise, ancak bir manplasyon, gizli servislerin destei veya devlet eliyle pompalanm suni bir ey olarak alglanr ve bylece o, szde aklanm, anlalm olur. * Trkiyenin sosyalistleri arasnda Kemalizmin etkilerinden sz etmek ok prim yapar. Ama Kemalizm bile burada gerek bir zeletirinin nndeki engeldir. Kemalizme saldrnn ardnda aslnda Kemalizmin zyle hesaplamadan bir ka gizleme abas vardr. Trkiye sosyalist hareketindeki Kemalist etkiye saldranlar nedense Stalinizm konusunda hi azlarn amazlar ve hatta genellikle de Stalinisttirler. Kemalizme saldr sadece Krtler veya ulusal sorunla snrlanr. TKP veya Trkiye sosyalist hareketinin ulusal sorundaki tavr Kemalist etkiyle aklanr. Burada aka tarih de tahrif edilir. nk, grmek istemedikleri udur. O Kemalizmin etkisi denen ey Stalinizmin ta kendisidir. Bununla hesaplama ise, ok kkl bir hesaplamay ve o gne kadarki politik ve ideolojik izgilerle kesin bir kopumay gerektirir. Kemalizmin etkisi denen ey tam tamna Stalinizmin ta kendisidir, nk, bu gn unutulmu ve unutturulmu bir gerei es geer bu Kemalizmin etkisi aklamas. O zamanlar bir tek dnya partisi olduu ve eitli lkelerdeki partilerin bu dnya partisinin ubeleri olduu.

Trkiyenin dnyadaki yeri ankrnn Trkiyedeki yerine benzer. imdi siz bir partinin ankr ilinin politikalarn eletiriyorsanz, ama bu politikalar kabul eden, onaylayan, hatta dikte ettiren genel merkezin politikalarndan sz etmiyorsanz, ortada belli bir politika veya 54

anlayn nedenleri ve kkleri zerine giden ciddi bir hesaplama dal, bu hesaplamadan ka ve bu kasn gizlenmesi var demektir. Trkiye solunun yapt tam da budur. TKPnin btn politik tavrlarnn sorumluluunun Komntern ve Sovyetler biriliine ait olduu gereini grmezden gelir, unutmaya ve unutturmaya alr. Bylece Kemalizmin etkisine ynelik eletiriler, Stalinist gemile hesaplamadan kan duman perdesi olur.

Bylece Siyasal slam, dini anlamak iin kanlmaz koul olan, Stalinizmle bir hesaplamadan ka, Kemalizme saldr ardna gizlenir. slamn ykseliini aklayacak; tarihsel baktan ve kavramsal aralardan mahrum eder kendini. Ekim devrimi sonrasnda Sovyetlerin brokratiklemesi, bunun Ekimin prestijiyle dnya ii ve sosyalist hareketinde yapt muazzam yknt, bunun ardnda ise, geri bir lkede sosyalist devrimin olmas, bunun normal bir doum olmad, ayaklar nde geli olduu, Sosyalizmin stratejisini normal bir douma gre izdii. Ama normal doumlarn da insanlk tarihinde hemen hemen hi gereklemedii, bir istisna olduu; tarihin yumann tersinden zlnn ve bunun yol at Gordiyos dmlerinin bir istisna deil kural olduu ve bunun ortaya kard teorik ve felsefi sorunlar. Yani amz anlamann ve onun iinde bir strateji ve politika gelitirmenin btn temel sorunlar kesin olarak sosyalistlerin ufku dna der. Bylece entelektel ve teorik bir canlln btn teorik kaynaklar kurutulur; politikaszla mahkum olunur.

1980lerde, henz bu sol hala bir dinamizm gsterirken, 12 Eylln arl yava yava kalkar, i ve Krt hareketi bir ykseli yaarken Trkiye solu, Stalinizmin etkileriyle hesaplayordu. imdi, her ey dibe vurduu dnemde, szm ona Kemalizmin etkileri onun yerini alm bulunuyor. Bu bile gericilik ve dibe vuru dnemlerinin, teorik ve entelektel gelimeyi de nasl dumura urattna iyi bir rnek oluturur.

Sadece bu mu? Kemalizmin Stalinizmle de zde, burjuva aydnlanmasndan kaynaklanan, giderek pozitivist bir nitelik kazanm metodolojik kklerine de ynelmezler. Marksizmin geliimi, bir bakma Aydnlanmann etkilerinden arnmann tarihidir. Ama Trkiyenin Marksistleri, Kemalizme atarken, onun metodolojik kklerine hi dokunmazlar. Aksine onlara sahip karlar ve Kemalizmi bir politika olarak, o kklerle eliki iinde olduu gibi bir noktadan eletirirler. Bu olsa olsa en ileriye gittii dnemde, bir pozitivizm eletirisi olur ama aydnlanmann bir eletirisi ve almas yoktur ortada. Bu eletiri her eyden nce Marksist gelenek iinde Frankfurt Okulunca yaplmtr. Frankfurt Okulu ise, Trkiye sosyalistlerinin ufkunun dndadr.

Stalinizmle kkl bir hesaplama yaamadan, onun tarihsel anlamn anlamadan, ne yirminci yzyl ne de politik slam anlalabilir. Bylece sosyalistler, Kemalizmin etkileriyle mcadele ad altnda, bu Kemalizmin etkisi denen eyin, Stalinizmin, Sovyetlerde iktidar ele geirmi bir brokratik kastn politikalar olduunu grmekten kaarlar, bylece de bu gn anlamay kendileri iin olanaksz hale getirirler.

Gerek politik (Stalinizmle), gerek metodolojik (aydnlanma ile) bir hesaplamaya girmemi, dolaysyla, Kemalizmle ayn politik ve metodolojik zellikleri paylaan sosyalistler, politik slam sz konusu olduunda, elbette ne din ne de Politik slam hakknda syleyecek bir sz bulamazlar. Gerek 95lerde Sosyalizmin Sorunlar dergisini karrken, gerekse bu gn, kiz 55

kulelere saldrnn btn dnyada bir krlma noktas oluturduunda adeta herkes fikir birlii iindeyken ve Politik slam bu eylemin aktr olarak ortaya kmken, sosyalistlerin syleyecek sz olmamas, toplumsal hareketin gerilemesi kadar bu metodolojik ve teorik snrllklarla da balantldr. O zamanlar, yani 95lerde, Din, politik slam konularnda epey geni bir literatr taram ve o kamayan derginin nc says iin bir yaznn taslaklarn hazrlamaya balamtk. Sonra dergi kmaynca konu ilgi alanmzn merkezinden uzaklamt. Bundan sonraki dnemde daha genel teorik ve metodolojik sorunlara ynelmitik. Bunlarn bir sonucu, dkm, Gelecei ve Gemii Kurtarmak balkl denemede grlebilir. Daha sonra da zellikle Krt hareketindeki gelimelere bal olarak, Krt hareketinin gelimelerinin anlalmas ve buna bal olarak Trkiyede politik hareket, dolaysyla daha politik konular, dikkatimizin merkezine geti. Son ikiz kuleler eylemin kadar, din ve politik slam, her zaman ilgi gsterdiimiz bir konu olmakla birlikte, ilgi alanmzn daha kenar bir yerinde bulunuyordu. Son eylemden sonra, tekrar eski almadan kafamzda kalan tortulara dayanarak olaylar anlamaya altk. Bu bakmdan kiz Kulelere saldrdan sonra yazdmz eitli yazlar, Sosyalizmin sorunlar dergisinin o kamayan says iin yaplan almann, gecikmi, dank ve para para yazya geirilmesi, bir yeniden hatrlama, o almadan kalan tortunun yeniden ste kmas olarak grlebilir. *

kinci kaynak, Bat Marksizmi de denebilecek, Frankfurt Okulunun aydnlanma eletirisidir. Tarihin ilerleme olarak grnnn eletirisi de denebilir buna. Bu bakta devrimler tarihin lokomotifleri deil, imdat frenleridir. Bu genel yaklam olmadan ne yirminci yzyl ne de insanlk tarihi anlalamaz. nc Kaynak Dr. Hikmet Kvlcmldr. Kvlcml yirminci yzylda olann istisnai olmadn aslnda btn insanln tarihinin byle gittiini gsterir. Frankfurt Okulunun felsefi abasnn sosyolojik ve tarihsel temellerini gsterir.

Birincisi, Klasik Marksizmdir. Stalinizmin tahrifatlarndan arnm ve ksmen de gelimi haliyle klasik Marksizm, devrimci Marksizm. zellikle Troki ve Mandel gibi teorisyenlerin adna bal olarak korunmu ve politika, ekonomi politik gibi alanlarda da gelimi Marksizm. Bu Marksizm hem kendi kaderini hem de yirminci yzyln tarihini anlamay salar. Bu tarihin anlalmas ise, Ekim Devrimi sonrasndaki kar devrim, yani Brokratik bir kastn iktidara gelmesi olay anlalmadan anlalamaz. Bu da geri bir lkede sosyalist devrim ve bu devrimin tecridi olmadan anlalamaz. Klasik Marksizm bunun koulunu yaratr. Bylece politik slamdan milliyetilie kadar yirminci yzyla ve gnmze ilikin btn fenomenlerin var oluunu aklama olana doar.

Yazdklarmzn teorik metodolojik kayna vardr, bu kaynaklar anlalmadan, sadece bu konuda deil, hi bir konuda yazdklarmz anlalamaz.

Bu birbirinden bamsz olarak Marksizmi gelitirmi bu gelenein asgari bir kavran olmadan, yazdklarmzn anlalmas olanakszdr. Ve bu gelenek, birbirinden bamszca 56

imdi Trkiyenin sosyalistlerine bakalm. Stalinistler iin zaten bu gelenek de, birer sapknlktan baka bir ey deildir. Onlar bir yana koyalm. Trokisti iin, Frankfurt Okulu ve Kvlcml bilinmez. Dolaysyla genellikle Eurosentrik ve olduka ilerlemeci kalr. Frankfurt okulu ise, kimi aydnlarn tekelindedir ve aslnda onlar da ayn Avrupa merkezci bak asyla damgaldrlar. Dnsel ynde younlap, dnceleri belirleyen tarihsel koullar hi hesaba katmama, bozulmalar, dncedeki bozulmalarla aklama, dolaysyla derin bir idealist eilim gsterirler ve canl politikaya ok uzak akademisyen bir eilim olarak vardrlar. Dolaysyla, bunlardan ses kmaz ve yank olmaz. Ya dier toplumsal muhalif gruplara gelince.

ortak metodolojik kklere sahiptir, birbirinden bamszca benzer sonulara ulamtr ve organik bir btn olutururlar.

rnein Aleviler. Trkiyede Snni slamn ezdii bir kesimin hareketi olarak hakldrlar. Ama bu ezici slamn ayn zamanda bir ezilen hareketi olduu Alevi muhalefet iin kabul edilemez ve anlalamaz. Zaten, Alevi muhalefetinin, Kemalizm ve Stalinizmle ortak, ilerleme hayran, yaklamlar da byle karmak sreleri anlamaya olanak vermez. Tek yapacaklar susmaktr. Bu dnya apndaki hareketi anlamak ve onun karsna dnya apnda kmak gibi bir sorunlar da yoktur. Krt hareketinin durumu daha m farkl? 11 Eyll ayn zamanda ulusal hareketin snrlarn da gsterir. Krt hareketi bunlarn iinde en ileriye giden harekettir. Ama bu en ileri gittii noktada, bir Orta Dou Federasyonu gibi, blgesel bir projenin tesine gidemez. Bu proje ise, insanlk iin bir program ve proje oluturmaz. Onun bir ksmn bir tarafa aktarmaktan baka bir ey deildir son durumada. Dnya apnda alternatif bir proje oluturma, onunla bu anlamda bir rekabete girme gibi bir problem koyuu yoktur, olamaz da. Ulusal hareketin doas bunun nnde bir engeldir her eyden nce. Krt hareketinin olaya yaklam, hep bu olayn Krdistandaki ve blgedeki sonular balamnda oldu. Bylece, iyi kt bir dinamizm gsteren ve belli bir kitle radikallemesi ve politizasyonunu yanstan iki hareket iin bile, olay anlalmaz ve aklanamaz olunca, varn sosyalistlerin ve dnya tarihsel bir k ve demoralizasyon yaayan ii ve sosyalist hareketin durumunu tasavvur edin. O zaman, olayn bir provakasyon olduu, bir komplo olduu gibi teori ve anlaylar ortal kaplamakta. Yok tane Yahudi lm, yok bir gn nce muazzam paralar alnm, yok Mossad yaptrm, yok ABD yaptrm. Ynla teori ortal kaplyor.

Bu teorilerin bir tek ilevi vardr aslnda. Politik slam denen eyin varln aklamadaki acizlii gizlemek, onu anlama ve aklama gereinden kurtulmak. Bu nedenle, 11 Eyllden beri yazlanlara bakn, kimse sosyolojik ve tarihsel bir analiz yapma abasnda deildir. Geen haftaki Politik slam nedir? balkl yaz aslnda ok uzun bir yaz olmutu, zgr Politikadaki keye smayacak kadar uzun. Neredeyse on sayfa. Bu nedenle ksaltma, o yaznn sonu nermelerinin alt alta dizilmesinden baka bir ey deildi. O sonu nermelerinin dayand olgu ve karsamalar okuyucu iin bilinmez kald ve onlar *

57

okuyucunun bildii var sayld. Aada bu yaz yer alyor. Politik slam hakkndaki grlerin daha geni versiyonu. * Tarihsel Gidi inde Politik slam

imdi normal bir doumun tarihsel sonularn gz nne getirmeden bu gn yaanlan tarihin ne olduu anlalamaz. Bir an iin ABDde veya Avrupada, yani Tarihsel maddeciliin temel nermesine uygun olarak, retici glerin en gelitii dolaysyla kapitalist retim ilikileriyle en derin eliki iinde olduu lkelerde sosyalist devrim olduunu, veya Ekim Devriminin bir Alman devrimiyle desteklendiini (ki bu pratik olarak bir dnya devrimi anlamna gelirdi) dnelim. Bu sosyalizmin normal bir doumu olurdu. Bu devrimin sanclar normal bir doumun sanclar olur. Yani sosyalizm ocuu dnyaya ba nde gelmi gibidir, eer insann doumuyla bir benzetme yapacak olursak. Fazla bir komplikasyon yoktur. Byle bir dnyada, faizm, ikinci dnya sava, smrgecilie kar savalar, politik slam, Stalinizm hep bilinmez, tasavvur bile edilemez eyler olarak kalacakt, tpk bizler iin neredeyse byle bir tarihin de mmkn olduu bilinmez ve tasavvur bile edilemez ise.

Marks, devrimi bir douma benzetirdi. Zaten her doum bir devrimdir. Bu benzetmede Marks, hep normal doumlar gz nne getiriyordu. Yani kapitalist retim ilikileriyle en fazla eliki iindeki yerlerde bir devrim beklentisi, normal bir doum beklentisiydi.

Her doum normal olmaz, baz doumlar almaz komplikasyonlara ve anann ve ocuun lmlerine yol aabilir. Normal olmayan bir doumun gidiine bakp, olas tm doum srelerinin byle olaca sonucuna ulamak nasl yanlgl sonulara yol aar ve doum denen olguyu kavranlmaz klarsa; ayn ekilde normal bir doumun genelletirilmesi de benzer sonulara yol aar ve tarihi anlalmay olanaksz klar.

Politik slamn ne olduunu anlayabilmek iin, bu gnn yaanan tarihi yaanmas mmkn ve zorunlu biricik tarih gibi ele almamak, onu olas tarihlerden biri olarak grmek gerekir. Peki bu ne demek?

Elbette Marks, bu kadar yzeysel de deildi, demokratik grevlerin kendi dinamikleriyle bir sosyalist devrime dnme olaslna, rnein Almanyada Kyl savann ikinci bir basksyla desteklenen bir ii devrimi olanana gzlerini kapamyordu. Bu durumda bile, bunun Fransa ve ngiltere devrimlerinin balangc olacan dnyordu. Marks, hakl olarak ok iyi biliyordu ki, ki bu varsaym bu gn de bu geerliliini srdrmektedir, ileri lkelerde devrim olmadan sosyalizme gei olamaz. Bu gn de ABD ve Avrupada bir sosyalist devrim olmad srece insanln sosyalizme gemesi mmkn deildir. nk sosyalizm tanm gerei kapitalizmden daha yksek bir retkenlik ve refah derecesini var sayar.

Marks, Engels, Lenin, Troki vs. hepsi, hakl ve doru olarak bu nermeden hareket ediyorlard. Ama hepsi, geri bir lkede devrim olduu takdirde, bunun ilerlemilerdeki devrimi etkileyecei ve onun yardma gelecei noktasndan hareket ediyorlard. Fakat hi biri 58

unu dnmyordu: Ya ileri lkelerdeki devrim yardma gelmezse? Bunu konjonktrel olarak, geici olarak olas grdklerinde bile, brakalm sosyalist devrimi, demokratik bir devrime bile zerrece ans tanmyorlard. Onlarn bu unutulmu var saymlar ve akl yrtmesi yanl deildi ve hala geerliliini srdrmektedir. Btn dnyadaki sol, bilerek veya bilmeyerek bu akl yrtmeyi, bu nclleri terk etmi bulunuyor. nk, eer ABD ve Avrupada devrim olmazsa ne olur, bunun anlam nedir, bundan ne sonular karmak gerekir gibi, hayati bir soruyu sormamay mmkn klyor. Marks, Engels, Lenin, Trokiler bu soruyu sormuyorlard ama bu onlarn anda anlalabilirdi. nk olaylarn gidii, bu soruyu gerektirecek bir eilim gstermiyordu. O nedenle sosyalizmin dnyaya belki biraz komplikasyonlu ama normal bir doumla gelecei var saymna dayanyordu.

Nedir komplikasyonlu ama normal bir doum? Devrim geri bir lkede olur. Buras normal olmayan bir doumdur, tpk ocuun ayaklar nde gelmesi gibidir. Ama nasl tbbi mdahale ile bu ocuk tekrar ba nde hale getirilirse, leri lkelerdeki devrimler de benzer bir ilev grecekler ve balangta normal olmayan bir doum, normal bir douma dnecekti. Bunu bizzat geri lkedeki devrimin yarataca devrimci kabarn mmkn klacan dnyorlard. Leninler Trokiler hep bu umutla, bundan adeta emin olarak, geri bir lkede sosyalist devrim iin cesaret etmilerdi. O zamana kadarki tarih de bu umut ve varsaymlar destekler nitelikteydi. En ileri lkeler krizden krize gidiyor i partileri ve sosyalizm hzla oralarda ykseliyordu. Aksi olasl dnmek iin bir neden bulunmuyordu. Ama bu olmad. Neden? Burada, dnlmeyen uydu, normal olmayan doum balangcnn sonularnn normal bir douma dnmeyi engelleyici etkiler yaratmas ve artk giderek onun olanakszlamas. Yani, ayaklar nde gelmenin uzamas, rnein Almanyada yirmilerde bir devrim olmamas, ayaklar nde gelme durumunun srmesine ve bunun yaratt yan etkiler de, ileri lkelerde devrimlerin engellenmesine yol amtr. rnein, bu ayaklar nde geliin sonucu olan Stalinizm, ileri lkelerde tarihin grd en byk buhran olan 1929 buhrannda, iilerin kendiliinden i gdleriyle bir devrim yapma olasln bile engellemitir. Gericiliin bu ykselii, ise Stalinizmi glendirmi, Stalinizmin glenii de gericiliin ykseliini glendirmitir.

Sonuta sosyalizm ocuu doamad. ld. nsanlk ikinci bir defa sosyalizme hamile kalr m? Buna zaman var m? Varsa bile, bu sefer veriler daha da kt, birinci doumun lmle sonulanmas, dnya tarihsel bir demoralizasyonun yan sra, ekonomi temelindeki dolayl veya dorudan sonularyla dnya proletaryasnn korkun bir blnmesine yol am bulunuyor. Artk zengin lkelerin iisi yeryz lsnde eitliki bir toplum isteyemez. Bu u demektir, geri bir lkede sosyalist devrime, ileri lke iisi destek kmaz. Yani devrim ileri lkelere yaylmaz, hatta brakalm yaylmay, aksine onlar devrime kar olmaya iter. Bu ise u demektir, insanln sosyalizm ocuuna yeniden bir hamile kalnn, normal bir douma, ayaklar nde gelie, dnme ans yoktur. (te politik slam karsnda batnn sosyalistlerinin tavr, aslnda bu sosyolojik blnmenin ifadesidir de. Bu da u demektir, pratik olarak sosyalizm ve insanlk iin yaama ans yoktur. )

59

Eer Marks, Engel, Lenin, Torkilerin, yani Tarihsel maddeciliin ncllerinden ve karsamalarndan yola karsak, her Marksistin karmas gereken sonu budur.

Ne yazk ki, dnyadaki hi bir Marksist bu sonula yzlemeyi gz nne almamaktadr. Bu sonucu veri kabul edip soru sorma yoluna gitmemektedir. Bizim btn yazlarmz ise, bu sonucu veri kabul edip, buradan hareketle ne yaplacana ilikindir. Yani dnyadaki Marksistlerle aramzda bir uurum bulunmaktadr. Burada biz, klasik Marksist retiyi ve onun mantki sonularn savunur durumdayzdr. Bu soruna gzlerini kapyanlar ise, fiilen tarihsel materyalizmin ve Marksizmin ncllerini fiili bir inkar iinde bulunmaktadrlar, szde bol bol Marksizm sz etmelerine ramen.

te Tarihe ve gnmze byle bir bak olmadan, Politik slam anlalamaz. Politik slam, ancak normal olmayan bir doumun yaratt komplikasyonlar sonucunda sosyalizm ocuunun lmesinin bir sonucu olarak ortaya kmaktadr. Hatta bir bakma, yeniden hamile kalma abas olarak bile grlebilir insanln. Ama bu haliyle gebelie bile yol aamyacak bir aba. te tarihe byle bir bak, bizim Politik slam anlamamz mmkn klar. O normal bir doumun seyrini izleyecek bir tarihte var olamazd. Bu tarihi olas biricik tarih olarak alglamak, onun olmayaca bir tarihin tasavvurunu, dolaysyla onun varln, var oluunu aklamay olanaksz klar. *

Tekrar yle bir tarihsel gidi tasavvur edelim. Eer Ekim devrimi Avrupade bir Alman devrimi ile desteklense, bu Sovyetlerde bir brokratik kastn iktidara gelmesini engeller, bu da devrimin dier Avrupa ve ABDye yaylmasn getirir; genellemi meta retiminin, yani kapitalizmin yasalarndan kurtulmu insanlk, demokratik bir ekilde, el yordamyla da olsa, her trl bask ve smry ortadan kaldrma srecine girebilirdi. Veya Sovyetlerde brokratik kastn iktidara gelii biraz daha gecikse, bu devrimin prestiji zerine oturmu kastn, politik, ideolojik tahribat daha gecikebilir, bu da belki, kapitalizmin tarihinde grd en derin buhran olan 1929 buhrannda, Alman Komnist Partisinin, nc Enternasyonalin intihar politikalar izlemesine yol amaz; Almanyada Faizme deil, bir ii devrimine ve oradan da dnyann sosyalist oluuna yol aabilirdi. Byle bir dnyada ulusal basklar ve smrgecilik; bu gnk gibi bir yoksulluk ve eitsizlik olmayacandan, bir ka kuan hayatn belirleyen, faizm, ulusal kurtulu savalar, politik slam, ikinci dnya sava gibi bir ok fenomen var olamaz, onlar tpk maddenin baka var olularna dayanan olas baka evrenler; bambaka trlerin ortaya kmasna yol aan olas baka canl evrimleri gibi, olas bir baka tarihsel gidi olarak, zerinde kafa bile yorulmayacak, tasavvur edilemez olgular olarak kalrd. 60

Politik slam da tpk Ulusal kurtulu savalar gibi, son durumada, tarihin yumann ters ucundan zl(eme)mesinin, dier bir deyile, sosyalizm ocuunun ayaklar nde geldii iin doamamasnn sanclarnn yol at bir lktr.

Bu gnk tarihi olas biricik tarih olarak ele almak da, modern an Faizm, Ulusal kurtulu Savalar, Politik slam gibi bir ok olgusunu anlamay olanaksz klar.

Dier bir deyile, slam dinine inanan toplumlarn modernlemesi illaki kapitalizm erevesinde, smrgecilik koullarnda olacak diye bir zorunluluk yoktur tarihte. Bu lkeler pek ala, zengin ve ileri lkelerde iktidar alm, smrme gibi bir derdi olmayan, bilgisini ve zenginliini bu yoksul ve geri lkelerin refahn ykseltmeye aktaran bir ii snfnn desteiyle, kapitalist ya da smrgeci olmayan, bu yaanan aclarn hepsine yabanc, tpk normal bir doumun olaan sanclaryla da modernleebilirlerdi. Geri ve yoksul uluslar, hi bir ulusal baskya uramadan, hatta ulusal olanla politik olann akmas zorunluluu gibi bir kavray bile tanmadan modern dnyann eit hakl, refahn eit olarak paylaan, snfsz toplumunun insanlar olabilirlerdi. Byle bir dnyada, smr, bask olmayacandan, ne ulusal hareketler, ne de politik slam olmazd.

Yaanan tarihin irenlii ve gerek anlam ancak hayallerin aynasnda grlebilir, olas baka tarihlerin hayali olmadan da yaadmz bu tarih ve ona has olgulardan biri olan politik slam anlalamaz.

Politik slamn ve onun temelindeki Mslman Kardelerin, i hareketinin devrimci geleneklerinin bir brokratik kastn terryle tmyle silinip sprld, ii hareketinin pe pee tarihindeki en byk Alman ve spanyol yenilgilerini ald, otuzlu yllarda domas bir rastlant deildir. 25. Ekim. 2001 *

61

Avrasya Pasifik Bloklamas ve Afganistan-Krdistan

Dnyada politika yapmak isteyen Avrupa ve Amerika arasndaki rekabet ve elikileri; Trkiyede politika yapmak isteyen, Trkiyede gerek egemenin Genel Kurmay olduunu ve Parlamentonun bu ayb rten bir asma yaprandan baka bir ilevi olmadn bir an iin bile aklndan karmamaldr. Avrasya, eskiden, jeopolitik deil, corafi ve jeolojik olarak, Asya ve Avrupa ktalarnn ikisine birden verilen isimdi. Asyann dev byklkleri gz nne alndnda, Avrupa bir kta adn almaya layk olmayan, onun kk bir uzants ve yarmadas gibi grld, ve dier ktalar arasndaki gibi arada byk denizler olmad iin yle denirdi. imdi ise Avrasya kavram, daha ziyade, jeopolitik bir anlam kazanm olup, Byk Orta Dou da denen Orta Asyadan Ege kylarna kadar alan tanmlamak iin kullanlmaktadr.

Kimdir bu blgedeki etkili gler? lk bakta, in, Rusya, ran grlmektedir. Ancak biraz dnya politikasn izleyen bilir ki, bunlarn hepsi ayn zamanda, ABDye kar Avrupann dengesidirler. Avrupa ABDnin askeri stnlne kar denge oluturmak iin, de Gaulleden beri Rusya ile yaknlama siyaseti izlemitir. O dnemde, in ve Rusya elikileri nedeniyle in daha ziyade ABDye yaklama durumunda kalyordu. Duvarn yklndan sonra ve inin salad olaanst byme ile onun Pasifik alannda ABD tarafndan stratejik bir tehdit olarak tanmlanmasndan sonra, in de Avrupa ve Rusya tarafnda yer almaya balad. Bylece bu gn dnyada giderek netleen, iki byk emperyalist bloklama ortaya kmaktadr. Bir tarafta Pasifik blou denebilecek, ABD ve Japonya, dier tarafta Avrasya Blou denebilecek in, Rusya ve Avrupa. Afganistan sava, bir yandan NATOnun kn, dier yandan da bu bloklarn netlemesini getirmektedir. Dikkat edilsin, NATOnun tarihinde ilk defa ortak savunma durumu aklamasna ramen, ABD yardmlar ikili ilikiler erevesinde istemekte, elini kolunu serbest tutmay tercih etmektedir.

Brezinsky gibi emperyalist stratejlerin de belirttii gibi, bu alana egemen olmak, Amerika iin dnya egemenliini srdrmenin temel bir kouludur. Bu gnk Afganistan harekat, ayn zamanda, ABDnin bu blgeye yerlemesinin savadr.

Elbette bu bloklar yekpare deildir. rnein Avrupa iinde ngiltere, ABDnin dengesidir. Her lkenin de birbiriyle eitli derecelerde elikileri bulunmaktadr. ABD ve Avrupa bu elikiler arasndan yollar bularak, birbirlerinin etkilerini snrlama sava yapmaktadrlar. Gelimeler ancak byle anlalabilir.

Avrupa ABDnin askeri stnlne kar, bir yandan Avrupa ordusu kurmaya alrken, dier yandan da, dnyann bu iki byk gcyle bir blok oluturmutur. ABDnin Afganistan seferi ayn zamanda bu bloun etkisine kar bir savatr.

62

Yugoslavya sava gstermitir ki, hava bombalamasyla herhangi bir kalc zme ulamak olanakszdr. Ve tam bu noktada, Avrupann oluturduu cephe, sava havadan yere indiinde ve politik biimler arandnda, askeri gszln kolayca amorti eden bir g oluturmaktadr. Yugoslavyada da ABD bombalam, ama Bombalamann artk tkanmaya girdii noktada, Srbistan arkasndaki Rusya araclyla ona bask yaptrarak masaya oturtmann zorunluluu Avrupann Rusya ile ittifakn ne karm ve Avrupa ABDye kestaneleri ateten kartarak, kayman kendisi yemi; sonra da Alman dileri bakanlnn odalarnda devrim hazrlanarak, Srbistan Alman etkinlik alanna alnmtr. ABD, buna kar UK araclyla rvan abalarna da 11 Eyll sonrasnda son vermek zorunda kalm, UK kendini fesih ettiini ilan etmitir.

Yani ABDnin ulat takdirde, askeri baarsn, Avrasya blou karsnda politik baarya evirmek iin ok az hareket alan bulunmaktadr. ABD, Yugoslavyann dersiyle, ayn duruma dmemek iin, bu sefer orada kendi dengelerini oluturmaya almaktadr. Trkiyeden asker istemek bununla balantldr.

Afgan Savann gidii de benzer bir seyir izlemektedir. Diyelim ki, Afganistanda Taliban rejimi ykld ve Zahir ahn emsiyesi altnda lml Talibann da dahil olduu bir ynetim kuruldu. Bu hkmette ABDnin sanldndan ok daha az dengesi olacaktr. Bu u demektir, tpk Yugoslavyada olduu gibi ABD bombalayacak, tecrit olacak ve kayma, Avrupa, Rusya, ran, inden oluan Avrasya blou yiyecek demektir. yledir nk, lml Patunlar Avrupann dengesi olacaktr. Tacikler bandan beri, Rusya, Fransa ve Avrupa ile iliki iindedirler, yani yine Avrupann dengesidirler; iiler ve Hazarllar da yine Avrupann dengesi olan rann dengesidirler. Zahir ah da, eni sonu, yllardr talyada yani yine Avrupada yaayan biridir. Geriye ABD iin, Trkiye ile balar bulunan General Dostum ve zbekler kalmaktadr.

Ancak bunun ilk koulu, Trkiyedeki Krtlerin zgrlklerini kazanmalardr. Bu ise Trkiyenin demokratiklemesi, yani genelkurmayn iktidar yitirmesi olmadan olamaz. Bylece Trk ordusu ABDnin en byk destei iken, bu ordunun politikaya egemenlii ABDnin blgedeki etkisinin en byk engeli olarak ortaya kmaktadr.

ABDnin Orta Doudaki etkisi iin en byk mttefii Trkiye ve Trk ordusudur. Ama bu ordu ayn zamanda, ABDnin uzun vadeli karlarnn en byk engelidir de. Avrupann dengesi olan, Iran, Irak, Suriyede Krtler ezilmektedir ve bunlar kolayca ABDnin blgedeki dengesi olabilirler. Ayrca Rusya ve ran by pass yapan ve Krdistandan geen Bak Ceyhan hattnn emniyeti iin de Trkiyede Krt sorunun zm gerekmektedir.

Trk ordusu, bunu kullanmakta, kendi egemenliini zayflatacak giriimleri, ABDnin Trkiyeyi zayflatma giriimleri olarak sunup, antiemperyalist bir sylem tutturmaktadr. Bu sylem ayn zamanda, Avrasya blou ile bir flrtle birlikte yrmektedir. Bu emperyalist blokla flrt anti-emperyalizm veya Asyann direnii gibi pazarlanmaktadr.

te yandan ABDnin, Avrupa Ordusunun kuruluunu engellemek, engelleyemedii takdirde iinde arlk oluturmak iin de Trk ordusunun desteine ihtiyac vardr.

63

ABD, bu direnii krmak iin ekonomik krizi bir bask arac olarak kullanmaya alyordu zellikle. Afganistandan sonra sra Orta Douya gelince, orada artk ertelenemez olan ve Krtlere dayanan yeni bir ekillenmeyi planlyordu.

Trkiye bu kararla, dnyadaki Avrasya (Avrupa, Rusya, ran, in) blou karsnda, Pasifik (ABD ve Japonya) blounda yerini semi olmaktadr. Bu anlamda NATOya giri veya Koreye asker gndermeye benzer. Ama bunu, o zamann Sovyetlerinin yerine Taliban koyarak yaplan analojilerle savunma, gerei arptr. Bu askerler, Talibana deil, Avrasya blouna kar, ABDnin dengesi olarak oraya gidiyor. Ve onlar yollayan Genel Kurmay tek ilgilendiren ey de, kaytsz artsz hkmranln biraz daha uzatmaktr. Trkiyenin kar diye yutturulan, Genel Kurmayn iktidarn koruma hrsdr. 03 Kasm 2001 Cumartesi *

Bu ordu, bu Genel Kurmay, egemenliini biraz daha srdrebilmek iin, bu egemenlii tehlikeye drecek her trl demokratikleme giriimini biraz daha engellemek iin, artk insan kan ve can satmaya balam bulunmaktadr.

Ne var ki, Afganistandaki durum ylesine tehlikeli bir hal alm bulunmaktadr ki, ncelikle Afganistandan tatmin edici bir sonuca ulamadan, Irak zerinden Orta Douda ve Krdistanda yeni bir dzenlemeye girmek imdilik aklc grnmemektedir. Trk Genel Kurmay, Afganistana yollad askerler karlnda, hem biraz para alacak, hem de Krt sorununda reform basklarndan bir sre iin kurtulacaktr.

64

Bulutlar Irak zerinde Toplanrken

Tm belirtiler ABDnin Orta Asyada konumunu pekitirdikten sonra Orta Douda Iraka yneleceini ve bylece dnya hakimiyetini pekitirme yolunda ikinci nemli adm atacan gsteriyor. Bunun ne zaman ve nasl bir biim altnda olaca, ABD emperyalizminin kurmaylarnn deerlendirmelerine, g ilikilerine baldr. Ama Irakn bir hedef olduu aktr.

Krfez savandan beri mdahalelere baktmzda yle bir eilim gryoruz. Krfez Savanda ABD btn dier emperyalistleri, hatta btn Arap lkelerini bile kendi sava cephesinde toplam ve sava masraflarnn byk bir ksmn da bu mttefiklerine ykleyebilmiti. Iraka Birlemi milletler adna saldrlabiliyordu. Balkanlarda artk sadece NATO ile snrl kalmak zorundayd. Rusya ve in kar taraftadr artk. Afganistanda, ilk bakta Rusya ve inin destei ve NATO karar olmasna ramen, ABD askeri operasyonu tek bana yrtmektedir. Byle yapmas nedensiz deildir. Dier emperyalistlerin, aktan kar duramayacaklarn iin yannda grnerek kendi karlarn koruma stratejisi izlediklerini bilmektedir. Irakta ABD cephesinin daralma eilimi srmeye devam edecektir. Bu sefer, Rusya, in aktan, Avrupa yandan kar kacaktr. Hatta ABDnin Afganistan savandaki en byk destei ngiltere bile, Iraka bir operasyona BPnin oradaki etkisi nedeniyle kar durma eilimi gstermektedir. Arap dnyasnn ise byle bir saldrya kar kaca da bellidir. Yani ABD Irak operasyonunu, tek bana yapmak zorundadr. ABDnin blgedeki iki mttefiki bulunmaktadr: Trkiye v e srail. srailin aktif bir katlm tm Arap dnyas iin bir provakasyon olacandan, geriye sadece Trkiye kalr. Trkiyede ise, politik ve ekonomik iktidar elinde tutanlarn farkl tavrlar bulunmaktadr.

Politik iktidar elinde tutan ordu, Iraka bir mdahalenin, Krt sorunun gndeme getireceini, bunun da Trkiyede Krtlerin tannmasnn yolunu aabileceini, bunu gerektirdii siyasi yaplanmada ordunun mutlak iktidarnn artk sz konusu olamayacan bildii iin, Avrupa, Rusya, in cephesinde yer alp, ABDnin Iraka mdahalesine kar kmakta, kendisine sunulan rvetleri geri evirmektedir. Btn bunlarn, ne anti emperyalizmle ne de yurtta sulh cihanda sulh ilkesiyle ilgisi yoktur. Ordu ve devlet brokrasisi kendi mutlak iktidarn korumak istemektedir. Asyallk veya anti emperyalizm, gerektiinde pe atlacak ideolojik aralardan baka bir ey deildir. Ekonomik bakmdan egemen snf olan byk burjuvazi ise, hem Kuzey Iraktaki petrol yataklarnn aznn suyunu aktmas nedeniyle, hem de artk Krtlerdeki ulusal ve sosyal uyan nedeniyle geerliliini yitirmi bulunan, devletin Krt feodal ve airet gleriyle ittifak yerine, Krt burjuvazisiyle bir ittifak kurarak, siyasi iktidar ordunun elinden alma olanan yaratabilecei iin ABDnin Iraka mdahalesinden yana bir tavr almaktadr. 65

Bylece dnyadaki Avrupa ve Amerika arasndaki rekabet ve mcadele, Trkiye iinde Byk Burjuvazi ve Ordu, ideolojik ifadesiyle kinci Cumhuriyetiler ve Kemalistler biiminde yansr.

Yugoslavyada UK, Afganistanda Kuzey ttifak, aktan ABDnin kara birlikleri roln oynadlar. Krt burjuvazisinin ve feodal beylerin ve sava aalarnn da nemli bir blmnn byle bir role tene olduu aktr. Ne var ki, bu tr eilimlerin basks altnda kalsa da tamamen farkl bir odak bulunmaktadr Krdistan sz konusu olduunda: PKK. Irak sz konusu olduunda, Ne Balkanlarda, ne de Afganistanda bulunmayan tamamen farkl bir g devreye girmektedir. Btn hesaplar alt st edebilecek, hi hesaplanmayan sonulara yol aabilecek tek g PKKdr.

Birincisi, PKK toplumsal temeliyle yoksul Krtlere dayanmaktadr ve onlarn eilimlerini dile getirmektedir. kincisi, PKK sorunu ayrlma veya birleme sorununun dar snrlarna hapsetmemekte, bir demokratik cumhuriyet sorunu olarak koymaktadr. Bylece, Genel kurmay ve byk burjuvazi; Kemalistler ve kinci Cumhuriyetiler; Avrupa ve Amerika iki ucu boklu deneklerinin karsna nc bir alternatif olarak kmaktadr. Bu nc alternatif, ne Yugoslavyada vard ne de Afganistanda. Bu alternatif bamsz bir g ve program olarak, bu devler tepimesinde varln srdrebilmek ve gerektii anda ortaya kabilmek iin son derece esnek ve kvrak davranmak zorundadr. Gerek Emperyalistler arasndaki, gerek Trkiyeye egemen gler arasndaki elikilerden azami lde yararlanmal, taktik manevralarnda zerrece komplekse kaplmamaldr. Evet bu ok zor, bak srtnda politika olmak zorundadr. Ama dnyada kolay olan ne var ki?

Dnyada solun gszlnn nedeni, alternatif sunamaydr. Bu alternatifsizlik solu aa tkrsen sakal yukar tkrsen byk durumunda brakmaktadr. Emperyalist mdahaleye kar kmak, Bosnal Mslman ya da Kosoval Arnavutlarn katline seyirci kalma sonucu vermektedir. Tarafsz kalmak ya da mdahaleyi desteklemek ise fiilen emperyalizmi desteklemek. Ayn durum Afganistan iin de geerli olmutur. Sovyetler birlii varken, onun veya mttefiklerinin brokratik de olsa bir ii devleti olduundan hareketle savunulmasnn kendi iinde bir tutarll bulunuyordu. Geri solun bu tavrlar, oralarda yaayan halklarn kendi memnuniyetsizliklerinin genel dengelere kurban edilmesi nedeniyle soldan soumalarna ve kapitalizm hayran olmalarnda nemli bir rol oynad, ama gene de bir anlam vard. Bu gnn dnyasnda, ayn tavr bu sefer sosyalizm adna da deil, kendileri de kapitalist olan brokratik ve milliyeti diktatrlkleri savunarak srdrmek fiilen o lkelerdeki ezilen, ulus, snf ve cinsleri, ka ben kurtaraym diyen ABDnin kucana atma sonucu vermektedir. Elbette, Srbistann, Afganistann, Irakn bombalanmasna kar klmaldr. Bunlarn emperyalist bir egemenlik ve paylam sava olduu sylenmelidir. Ama sadece bu kar kn, ayn zamanda, ezdikleri ulus, cins ve snflar karsnda o lkelere egemen rejimlere fiili bir destek anlamna geldii, bunun tam da kmazn ifadesi olduu da sol tarafndan aka sylenmelidir.

66

te sol ilk kez, Krdistanda bu kmazdan kma ansna sahip olmaktadr. Uzun zamandr ilk kez, ABD bombardman veya Miloseviin katiller etesi; Taliban ya da ABD arasnda aa tkrse sakal, yukar tkrse byk durumundan kurtulma ans elde etmektedir. Krt Ulusal Hareketi, ulus ile dil ve kltr arasndaki ba kopararak hukuki olarak tanmlayan ve iktidar halkn seilmi temsilcilerinin eline veren Demokratik Cumhuriyet programn gz gibi korumaldr. Byle bir program savunan bir g olarak varln srdrebilirse uygun koullar ortaya ktnda, tm dengeleri ve hesaplar alt st edebilir. 15 Aralk 2001 Cumartesi *

67

Gelecein Dnyas
11 Eylln doru anlalmas ezilenlerin mcadeleleri iin olmazsa olmaz bir koul olmaya devam edecektir. Bu nedenle yln bu son yazsn 11 Eyll ve sonularna ayrmak yerinde olacaktr.

11 Eyll, ne feodal gericilerin ne de emperyalizmin ajanlarnn bir eylemi deildir. Byle bir izah, solun allm klasik dnyaya baknn bildik ortamnda kendini emniyette hissetmesini salayabilir ama bu gnn dnyasn anlamay salamaz. Sol, 11 Eyll yapanlarn, arlk Rusyasndaki Narodniklerden veya Trkiyede 12 Mart ncesindeki eylemcilerden farkl olmadn grmek istemiyor. Onlar nasl toplumun st kesimlerinden ailelerin en yetenekli ve fedakar ocuklaryd ise, 11 Eyll yapanlar da yledir. Ve yapanlarn bayrana bakarak onlarn ne olduu anlalamaz. slam onlarn bayradr. Ama bayraklara baklarak, o bayra ykselten toplumsal tepki ve hareketlerin anlam kavranamaz.

En zengin ve ileri lkelerde sosyalizm olmazsa, dnyada sosyalizmin kurulma ve yaama ans olmaz. Sosyalizmin btn ustalar bu temel alfabetik varsaymdan hareket ettikleri iin, ou kendileri de zamannn geri lkeleri olan Almanya ve Rusya gibi lkelerde devrimler iin alrlarken, kendi lkelerinde sosyalizmi kurmak iin deil (onlar bunun mmkn olmadn biliyor ve ondan hareket ediyorlard) kendi lkelerindeki devrimler araclyla, ileri lkelerdeki devrimlere bir itilim ve destek salamak iin abalyorlard. O zamanlar, zengin ve ileri lkelerin iileri ile yoksul lkelerin iileri arasnda bu gnk gibi muazzam bir uurum yoktu ve buna ek olarak ne dnyann yoksullar nfusa bu gnk kadar byk bir blm oluturuyordu ne de doann dengesinin dayatt snrlar bylesine belirgindi. Bu nedenle zengin lkelerin iilerinin kendilerini kurtarma mcadelelerinde dnyann dier ezilenlerini de kurtarmas sz konusu olabilirdi.

11 Eyll dnyadaki lanetli blnmenin sonucudur ve bu blnmeyi derinletirmitir. Nedir dnyadaki lanetli blnme? Bunun iin sosyalizmin alfabesinden balamak gerekiyor.

Ama bu gn bu farklar ylesine bym bir durumdadr ki, belli snrlar ald iin geri dn mmkn deildir. Bu geri dnszln nasl bir ey olduu yle bir rnekle anlalabilir. Bir zamanlar in ve Hindistanda da, tpk ran ve Akdenizde olduu gibi, hayvan ve bitki retiminin bir kombinasyonu tarm retiminin temelini oluturuyordu. Bu da byk nfuslara el vermiyordu. Ama belli bir dnemde, belli bir alandan ylda bir ka kez pirin retiminin kefi, birim alanda hayvansal retimden daha byk bir gda girii salad iin, daha byk nfuslarn yaamasna yol amtr. Belli bir nfus younluu aldktan sonra, artk geriye, yani hayvansal ve bitkisel retimin klasik ilikisine dn olanaksz hale

68

gelir. Byle bir giriim, ancak nfusun byk bir blmnn alktan lmesi veya yok edilmesiyle mmkn olabilirdi.

te dnyadaki blnme, byle bir geri dn olmayan noktadadr. Artk zengin lkelerin cretlileri ile yoksul lkelerin halklar arasnda ylesine byk bir uurum vardr ve yoksullar yle byk bir kitleyi oluturmaktadr ve de doann snrlar yledir ki, artk zengin lkelerin cretlilerinin yeryz lsnde eitliki bir dzen istemesi demek, onlarn daha mtevaz bir yaam dzeyine raz olmas demektir. Yani bu gnk imtiyazlarnn ve refahnn bir ksmn yitirmesi demektir. Hi kimse bunun iin devrim yapmaya falan kalkmaz. Aksine Tarih, en kk bir imtiyazn veya zenginlik farknn nasl vahice savunulduunun rnekleriyle doludur.

Peki bu ne demektir? Bu, sadece sosyalizmin olanakszl deil, doann bu gnk tahribi vs. gz nne alndnda, insanln yaamasnn da olanakszl demektir. Zengin lkelerin cretlileri kapitalizmi ortadan kaldrmaz ise, ne sosyalizmin kurulma, ne de insanln yaama ans vardr. Bu nedenle bu blnmeden hep lanetli bir blnme diye sz ediyoruz. Sosyalizmin krizinin, solun teorik yaratclk gsterememesinin, rnein 11 Eylln kavranamamasnn ardnda, hep bu blnmenin kendisi yatmaktadr. nk bizzat zengin lkelerin cretlilerinin kar artk bu blnmeyi gizlemek ve anlamamaktadr. Yani bu blnmeyi grmeyen her sol zmleme, aslnda hem cretlilerin bu dnya apndaki blnmln yanstmakta hem de zengin lkelerin cretlilerinin karlarn savunmaya hizmet etmektedir. Bylece onlar, kendi burjuvazilerinin saldrsn destekleme veya onun karsnda tarafsz kalma olana elde etmektedirler. Blnmeyi grmeyen klasik Marksist argmanlar, beyaz rkln ideolojik saldr silahlar haline dnrler. Her zaman olduu gibi, Marksizmin o her eyin zddna dnd gerei iler. Bir zamanlarn en devrimci formlleri en byk tutuculuun aralar haline dnrler.

te 11 Eyll bu blnmeye bir tepkidir her eyden nce. Ve slam, bu blnmeye uygun bir bayrak sunmaktadr. Hala, ifte kulelerde len cretlilerden hareketle 11 Eyll lanetleyen klasik sol gelenek, bu blnmeye uygun bir bayrak sunamaz. nk onun muhatab hala zengin lkelerin iileridir. Dnyann yoksullarn muhatap alan bir sol ise, 11 Eylle eletirisini, bu adan yapmaz. Bizim yazlarmzn btn dnyadaki soldan temel fark buradadr. Bizim de muhatabmz, 11 Eyll gerekletirenlerin muhataplar, yani dnyann yoksullardr. Biz onlarla, slamn btn yoksullar kapsayabilen bir bayrak sunamayaca; bu tr eylemlerle dnyadaki blnmenin ortadan kaldrlamayaca, nasl bir program ve strateji gerektii gibi sorunlar tartyoruz. Bu nedenle, ayn dili kullanyor gibi grnmemize ramen, klasik solla hi bir ortak yanmz bulunmuyor. 11 Eyll bu blnmenin sonucu olduu gibi, bu blnmeyi de derinletirdi ve netletirdi. 11 Eyll karsndaki tepkiler tam tamna bu dnya lsndeki blnmeye denk der. Btn yoksul insanlk, ister Hristiyan, ister Mslman olsun, buna sevindi. Btn zengin lkeler ahalisi, ister ii ister iveren olsun, devletlerin yannda yer ald. Gelecein dnyasnda zengin lkeler nasl m olacak? Bu gnn Trkiyesi zengin lkelere geleceini gsteriyor. ryen ynlaryla, Mafia, Polis, Politikac, Askerlerden oluan her

69

trl kanun ve kontrol d iktidarlaryla. Bata ABD btn zengin lkelerin yaptklar, Krt direnii karsnda Trk egemenlerinin 80li ve 90l yllarda yaptklarnn ta kendisidir.

Filistinde gelecein dnyasnda yoksul lkelerin geleceini gsteriyor. Bantustana kapatlm yoksul halklarn tepkisine kar, onlara polis grevi verilmi hkmetler. Bu grevini yapmayanlarn nasl uslandrlacan srailin bombalar veya Afganistandaki ABD bombalar gsteriyor. Yaknda bu uslandrma seferleri sonunda btn hkmetler gereken dersi alm bulunacaklar ve her biri yoksullarn Hamaslarna kar birer Yaser Arafat olacak. Hatta onlarn Yaser Arafat kadar bile dengelerle oynama olanaklar olmayacak.

Hamasn sraili atmas, kendini bir Bantustana hapsetmesi demektir. Yani ayr bir Filistin devleti hedefi aslnda Araplarn yenilgisi demektir. Araplar btn bu kurbanlar, kendilerini zincirlerle balamak iin verdiklerinin farknda bile deiller. Demokratik bir Filistinde Yahudi ve Araplarn birlikteliini savunan bir program ise, ne Arap milliyetiliinin ne de slamn bayrayla savunulamaz.

Ezilenlerin mcadelesi asndan da ne yapmamak gerektiini Araplar, ne yapmak gerektiini Krtlerin mcadelesi gsteriyor.

Arap direnii ne yapmamak gerektiini gsterirken, Krt Ulusal Hareketi de ne yapmak gerektiinin ip ularn veriyor. Ortadou uygarlklarnn Kltrel geleneine dayanan bir orta Dou Federasyonu diyen Krt hareketi, benzer bir analojiyle Yeryz lsndeki mcadelede, ulusal snrlar yok etmeye ynelik bir strateji, dolaysyla ayr bir uygarlk tasavvurunun bu mcadelenin olmazsa olmaz koulu olduunu sezdiriyor. Anlayana. Uygarlk diye bir paradigmas bile olmayan bir sol, 11 Eyll gibi, bunu da anlayamaz. 29 Aralk 2001 Cumartesi

70

Requiem ve 11 Eyll
Tanrm, onlara ebedi skunu bala Son yllarda Bacha daha fazla eilim duyuyorum ama nceden Mozart en byk kabul ettiim yllarda, Eer Allah var ise o Mozarttr, ve onun da ah eseri Requiemdir derdim, o grl grl yaratcl ve o yaratcln zirvesini tanmlamak iin. Kapitalizmin dnya apndaki zaferinin ve ideolojik sonularnn bir tank gibi nne geleni ezip getii; biricik ykselen hareket olan Krt hareketine kar zel savan en youn biimde srdrld; bu senkronize gericiliin bizleri tmyle tecrit ettii; zel hayatlar alanndan bile kuatp nefes alamaz brakt yllarda Requiemi dinlemediim gn, gnlk duasn aksatm bir mminin i huzursuzluunu duyardm. Her akam, takside ie baladmda ilk nce Requiemi dinlerdim. Her dinleyiimde de onu ilk kez dinliyormu gibi yeniden, daha nceki dinlemelerinde fark etmediim bir ynn kefederdim. Her seferinde yeniden taptaze bir dayanma gc kazanrdm. in stresine, rk ya da sarho mterilerin yaratt gerginliklere kar da en etkili sakinletiriciydi Requiem. Requiemin, bambaka, Akdenizli mzik kltrnden gelmi bir metropol taksi frnn ruhunda, yz yllar sonra nasl olup da byle derin titreimler yaratabildii sorusu da epeyce kafam megul etmiti. Requiem, Avusturyann gericilii ortamnda, Paris donsuzlarnn isyannn yanksdr. Bu mthi gerilimdir onun tkenmez derinliini yaratan. Ykselen bir gericilikte radikalletii iin yalnz kalan, yalnz kaldka radikalleen ve sonunda mezar bilinmeyen bir yoksul olarak len bir yrein arsdr. Dini bir biim altnda olmasna ramen, belki de btn zamanlarn gelmi gemi en devrimci mziidir. Ve tpk Marksn Kapitali gibi, tamamlanamam ve hibir zaman da tamamlanamayacak ve tamamlanmas gerekmeyen bir eserdir. Burjuvazi nasl Cheyi bir pop ikonu yaptysa, imdi de Requiemi, bir medya gsterisine dntrme karar alm. 11 Eylln yl dnmnde, btn lkelerde Mozartn bu Requiemi alnacakm. 20 zaman diliminde 40 lkedeki koro ve solistler, Requieme bir dnya turu yaptracaklarm. Requiemin seilmesi elbette biimsel, sadece devasa antsal zellikleri nedeniyle gz alc bir gsteri iin uygun olmas deildir, Hristiyan dinine ait bir mzik formudur Requiem. lnn ardndan sylenen lahi; daha da dorusu Atn Katolik kilisesindeki karldr. Yani btn dnya insanlnn byk blmnn gznde, kapitalizm ve emperyalizmle zdelemi bir dine ait bir biimdir.

71

Snflar sava ile ordular sava arasndaki temel fark, ordular savanda cephelerin ve taraflarn kesinlii, snflar savanda ise batan stte olann ancak bu snr ve taraflar bin bir yanlsamayla kartrld takdirde st konumun srdrlebileceinde toplanr. Requiemin seilmesi bu tercihin deitiini gsteriyor. Ezilenlerin kafasn kartrmaya ynelik bir seim, rnein, farkl kltrlerin ve uluslarn kendi ilahi ve atlarnn tm dnya medyasnda 11 Eylln ansna icra edilmesi biiminde olabilirdi. Bu 11 Eylln hedefi olan Emperyalizmin, bir cepheyi geniletme; kar taraf iinden blme ve taraflar kartrarak egemenliini srdrme yolunu setii anlamna gelirdi. Ama Requieme dnya turu yaptrmak, kula bambaka bir ses dzenlemesine gre ekillenmi; Mozartn Requieminin teneke grltsnden farkl bir etki yaratmayaca uzak dounun milyardan fazla; Hint alt ktasnn bir milyar, ran Arap ve Akdenizin makamat mziine gre ekillenmi yine milyarlara yakn insannn ruhunda zerrece titreim yaratmaz. Bu u demektir: dnyann ezilenlerini ikna deil imha anlay seilmi bulunuyor. Requiemin seilmesi, Iraka ve onu takiben ABDnin dnya egemenlii iin baka lkelere de saldrlacann habercisidir. Ezilenler iin, kar tarafn byle aptallklar yapmas iyidir. Saflar netleir. Onun karsnda bizlerin ykseltmesi gereken, ezilenleri blecek slam veya Hindu, Budist ilahileri deil; Requiemin dinsel biimi deil, devrimci ve yoksuldan yana zdr; Requiemin mesajnn o kltrlerin mziklerindeki karlklardr. Biim onlarn olsun, z bizim. At yakan kadnlar aslnda lene deil, kendi kaderlerine alarlar. Belki de Requiemin seilmi olmas, Kapitalizmin farkna varmadan, lmn grp kendi kaderine alamasdr? 10 Eyll 2002 Sal

72

11 Eyll ve Politik slam Anlamak in Duvarc Sicimleri

Aadaki yazlar, 2002 ylnn ubat aynda Avrupada gmenlerin kard Kxz adl dergi iin, eski yazlarmzdan derleyerek hazrlamtk. imdi 11 Eylln beinci ylnda 11 Eyll vesilesiyle yazdmz yazlar derlerken rastladmz bu yazy, bu gn de kolaylokla yaynlaybileceimizi grdk. Bu nedenle 11 Eyll vesilesiyle yazlm yazlardan yaplm bir kolaj saylabilecek bu yazy, derlemeden ayr olarak yaynlyoruz. Peki o yazdan bu yana yazarn grlerinde ne gibi bir deime oldu? Bu yaznn sonunda yle deniyordu:

Sol politik slam burjuva uygarlnn deerleriyle deil, aksine bu uygarla yeterince radikal bir eletiri yneltip alternatif sunamad iin eletirmelidir. Politik slam Burjuva uygarlnn temelindeki zel mlkiyet ve kar reddetmedii; kullanm deerlerinin planl retimine dayanan biricik olas yolu problematize etmedii iin eletirmelidir; sol politik slam slam bayrayla, dnyann dier dinlerinden milyarlarca insan ayn bayrak altnda toplanamayaca; slam bayrann dnyann ezilenlerinin mcadelesini zayflataca iin eletirmelidir; ntihar eylemlerinde len siviller nedeniyle deil; bu eylemlerin bir baar getiremeyecei; milyarlarca insann eylemi olmadan bu sistemin yklamayaca; burjuva uygarlyla mcadeleyi hafife ald asndan eletirilmelidir. Byle bir eletiri dnyann yoksullarnda ve onlarn aydnlarnda bir yank bulabilir. Hatta byle bir eletiri, burjuva uygarlnn merkezlerinde bile ideolojik inisiyatifin tekrar kazanlp en iyi zekalarn kazanlmasnn yolunu aabilir. Ama solun bunu yapabilmesi iin, nce kendisinin burjuva uygarlnn kendi iindeki aydnlanmann kalntlarndan; burjuva uygarlnn deerlerinden arnmas gerekmektedir. Kendisiyle hesaplamamz gereken ilk ve en byk dman karda deil; iimizdedir.

te yazar bu grev zerinde younlat ve Marksizmin Burjuva uygarlnn deerlerinden arnmas dedii grevde younlat. Bu younlamann sonucu ilk kez Beiki Eletirisinde dile getirilen, Tarih boyunca Dinin bir nan, bir deoloji, bir bilin biimi deil, tmye styap olduunu kefi oldu.

nan sosyolojik deil, epistemolojik veya hukuki (zel anlamnda) bir kategoriydi ve dinin inan olarak ele alnmas, ne tarihin, ne bugnk modern toplumun anlalmasna ve onun srrna eriilmesini olanaksz klmakla kalmyor ayn zamanda modern toplumun st yapsna, yani dinine kar bir kar styap projesi gelitirmeyi de engelliyor ve sosyalist hareketin kriz iinde bulunmasna yol ayordu. Yani Dinin din (inan) olmad kefedilmiti ve burjuva toplumunun dininin kendisi ise bizzat bu dinlere inan demekti. Kendini bir inan olarak kabul eden dinler ise devamcs

73

olduklar dinlerin devamcs deil, dinleri inan olarak tanmlayan bu dinin tamamlayc bir esidirler.

te bu yazda aslnda dinin bu ilevleri zerinde durulmakta ve analiz edilmeye allmaktadr. Yani Sosyal bir hareketin bayra olarak din ele alnmaktadr. Ama bir styap olarak din deil, bir inan olarak da din deil. Bir sosyal hareketin bayra olarak din. Bylece hepsi ayn din kavramyla ifade edilen ok farkl fenomen birbirinden ayrlm olmaktadr. Arada geen zamanda en nemli teorik ve metodolojik deiim bu olmutur.

Dinin bir de nc var olu biimi vardr. Onun Marksn ve Engelsin de dikkati ektii, aclara kar bir ila, bir direni bayra olmas zellii. Ama burada din tamamyla modern toplumun iinde bir parti karakterindedir ve bizzat o uygarln ayrlmaz bir bileeni olarak ortaya kar.

Anacak bu metodolojik deiim, bu konuyla dorudan ilgili olmadndan, yani Politik slam, bir sosyal hareketin veya hareketlerin bayra olduundan, temel sonularda bir deiim yapmay pek gerektirmemektedir. 11 Eyll zerine yazlan yazlarn tamam ayrca indirmek zere siteye koyulacaktr. Bu derleme ise daha ziyade olaya yaklamda yol gsterici olmas gereken temel kavramlarla ilgilidir (Bundan sonrasn gereksiz tekrar olmamas iin aktarmyoruz. nceki blmde bulunun yazlardan yaplm bir kolajd. 2008-07-23)

74