Jacques Lacan ve Cinsellik zgr tcen

B tn yaayan ve bir hkm oluturabilen eyler arasnda Biz kadnlar yaratlanlarn en bedbahtlaryz.1 (Medea, Euripides)

I.
Asgari trler olarak kadn ve erkek cinsiyetleri arasnda birbirini tamamlayan, telafi eden bir iliki yoktur ( Erkekler Marstan, kadnlar Vensten tarz New Age neoJungcu mistifikasyonlar olanakszdr). nl Fransz psikanalist Jacques Lacan'n (19011981) herkesin bildii zdeyii "Cinsel iliki yoktur" yukarda sz edilen kanlmaz ilikisizliin bir boyutunu vurgulamaktadr. nmzde felsefi bir sorun olarak yer alan ve iki cinsiyetin kendilikleri iinde 'mutlak form'larm gibi yerlemelerini salayan ilem nedir? deolojik bir ilem olarak grlebilecek ikili trlendirme eklindeki bu simgesel ilem Freud'un da dikkatini ekmitir: ocuklarn Cinsel Kuramlar zerine adl makalesinde, Freud, dnyann dndan bir bak uzayllar, Tanr ya da tekinin bak mesela- dnyamz gzlemlese, zerinde yaayan canllarn erkek ve kadn diye iki alt tre blnm olduklarn grerek aracaklarn yle sradan bir sz gibi belirtip gemitir :

Euripides, Medea, trans. Rex Warner, in Euripides I, ed. David Grene and Richmond Lattimore (Chicago: University of Chicago Press, 1955), 6667den alntlayan J.A. Miller, Sexuation iinde, ed. R. Salecl (Duke University Press, Durham and London, 2000), sayfa 18. Ayn eserin, yani Euripidesin Medeasnn Mitos-Boyut Yaynlar tarafndan 2006 ylnda yaymlanm bir evirisi (ev. M.Balay) bulunmaktadr. Bu sz geen eviride yukarda alntladm blm yle evrilmitir: Yaayan ve bir irade sahibi olan yaratklar iinde biz kadnlar/ Kukusuz en zavalllaryz. Bu eviri yerine yukarda kendi yaptm ngilizceden eviriyi kullanmay yeledim, hangisinin daha doru olduuna kukusuz okur karar verecektir.

 Eer kendimizi bedensel var oluumuzdan syrabilsek ve bu dnyann ilerini saf dncenin balad bir gzle, rnein baka bir gezegenden grebilseydik baka bakmlardan bu denli benzeen insanlarda aralarndaki fark bu denli ak d belirtilerle vurgulayan iki cinsiyet bulunmas kadar hibir ey dikkatimizi iddetle ekmezdi. 2

Ama baka bir sz cinselliin ve cinsiyetlerin gereini bu kadar kesin, ilk karlama anndaki aknlk kadar iyi vurgulayamazd. Bu aknlk Freud'un yle bir deinip geiverdii, bilind olarak bildii bir savdan teye gememitir. Sonrasnda, Freud, yine biyolojik aklamarla psikanalitik aklamalar arasnda belirli bir gerilimi tayan kendi diyalektik tarzna geri dnecektir. Freud'un kadn ve erkek cinsellikleri arasndaki sorunsal biyolojik bir organa -penise- sahip olup olmama tarafndan belirlenen bir deikene tamas e zamanl olarak bu tartmann biyolojik olann mutlak belirleyicilii tartmasn da beraberinde getirmitir. Bu ileri doru atlm bir admdr. Bu admn devamnda Freud, cinsiyetlerin kurulduunu, bir oluturucu srecin sonucunda bu biimlerin grnr hale geldiini syleyerek bir adm daha atmtr. Sz geen tartmann arka plannda bilimsel bilginin ne olduuyla, kapsamyla, ikitidaryla ilgili bir tartma vardr. Freud karmak akl yrtmelerinde, polemiki tarznda ve takntl argmantasyonunda sorunun nce bir tarafn sonra dier tarafn sunar ve eletirir; tartmasn u veya bu enin kesin hakimiyetini vurgulayacak ekilde sonlandrmaz. Bilind cinsiyet seiminde de, libidonun erkek veya kadn nesneleri semesinde, en bata kadnn ve erkein bilind temsillerinin olmaynn glgesi bu karmaaya der. kincisi, Freud'un belirttii zere, libido ilk gnden son gne dein kadn veya erkek ynnde farkllamakta verili bir seim, kesin bir eilim iinde deildir; bu ya da dier taraf semesi znenin tarihinin olumsal koullaryla srekli srekli gzden geirilir. Ernest Jonesun 1955te aktardna gre Freud, nl kadn psikanalist Marie Bonapartea yle demitir : Hibir zaman yantlanmam ve dii ruhu zerine otuz yllk aratrmalarma karn benim de henz yantlayamadm byk soru Bir kadn ne
2

Freud S, ocuklarn Cinsel Kuramlar zerine (Cinsellik zerine iinde), 2006, ev.: E. Kapkn, Payel, stanbul, sayfa 177.

ister ? sorusudur. Bu soru Freud iin kadn cinselliinin derinliini ve karanln belirleyen cevapsz bir muamma olarak kalmtr.3 Freud bu metinde psikanalizin, uzun bir balang dnemi boyunca, aratrma nesnesi olarak kk erkek ocuklarn almasnn bir eksiklik olduunu saptar. Bu yaklamn sonucu olarak kz ocuklarda olup bitenlerin erkeklerdekinin bir yansmas, bir benzeri olduu varsaym savunulagelmitir. Ancak Freud ilerleyen klinik deneyimi sonucunda kadnlarda ve kz ocuklarnda hep baka bir eylerin, art bir eylerin, tede bir eylerin olduunu sezmitir. Freud psikoseksel geliimde birbirini izleyen evre tanmlamtr : oral, anal ve fallik evreler. Fallik evreye ulalana kadar kz ve erkek ocuklar iin iki cinsiyet yoktur, cinsiyetler ayrmamtr, sadece tek bir cinsiyet vardr. Bu dnm sreci ayn zamanda cinsel drtnn dnmdr. Freud, cinselliin oral ve anal drtler gibi pek ok ksmi drtden olutuunu ve her birinin farkl bir kaynaktan zelletiini (farkl bir erotojenik blgeden) iddia etmitir. Freuda gre en bata bu drt bileenleri karmak ve bamsz bir ekilde i grrler, bu ocuksu polimorf-okbiimli sapknln kaynadr, ama ergenlikle birlikte genital organlarn nderliinde tm organize hale gelirler ve btnleirler. Freud, bir kez kadn ve erkek cinsiyetlerin bilindnda dorudan bir temsillerinin olmad fikrini kabul ettikten sonra nne kan soru bilindnda bu yaplarn nasl dolayl da olsa temsil edilebileceidir. Bylece psikanalitik kuramn baka pek ok uygulamasnda da nmze kan temsil kavram Freud tarafndan ne srlecektir. Temsil kavram sayesinde farkl dzeylerde yer alan kavramlar yeni bir balantnn altnda ilikilendirilebileceklerdir. Freud, kadn ve erkek bilind dolayl temsillerinin etken ve edilgen ynelimler erevesinde ele alnabileceini sylemitir. Bu iki ynelim yani etken ve edilgen ynelimler- dorudan biyolojik bir cinsiyetin temellk edebilecei eyler deillerdir. rnein Oidipus kompleksi iinde bir erkek ocuk babasnn ak nesnesi olarak annesinin yerini almak ister, bu diil edilgen bir tutumdur Freuda gre. Freud ayn zamanda etken ve edilgen formlarn hepimizin ruhsallnda yer alan iftcinsellik (hermafroditizm) ile de ilikili olduunu syler. Peki niye iftcinsiyetliyiz ?
3

Freud S, Cinsler Arasndaki Anatomik Farkn Baz Ruhsal Sonular, Cinsellik zerine iinde, ev. E.Kapkn, Payel Yaynlar, stanbul, 2006, sayfa 316.

Freud, btn insan yavrularnn hem ilk nesne olarak anneyle hem de sonradan gelen babayla belirli zdelemeleri olduunu ve bunlarn sonucunda eer buna ilikin genetik bir verililik yoksa- iftcinsiyetli, yani etken ve edilgen taraflar belirli oranlarda iinde barndran, zneler olduumuzu syler. Oidipus kompleksinin zlmesinde kzlar erkek ocuklara gre ekstra bir zorlukla kar karyadrlar : her iki cinsiyet iinde yatrm yaplan ilk nesne annedir, erkek ocuk Oidipus srasnda anneyi yatrm yaplacak kart cinsten ebeveyn olarak korur, nesne deitirmez. Oysa kz ocuk Oidipusta ilk nesnesi olan annesinden vazgemek ve kart cinsten ebeveyn olarak babasna yatrm yapmak zorundadr. Bu dolambal ve uzun bir yoldur. Yine ayn dnemlerde kk kz bir akrabasnn, bir komusunun erkek ocuunda ya da dorudan kendi erkek kardeinde onun penisiyle karlanca u soruyu realize eder : Benimkine ne oldu ? Bu soruyu bir yadsma dalgas, bir kez erkek cinsel organnn farkl olduunun anlalmasnn inkar izler. Ama ona sahip olmak ister der Freud ve penis haseti (Almanca orijinali Penisneid) buradan doar. Erkek ocuk ise kendisinin penisinin babas tarafnda tehdit edildiini, bu zavall kk organn bir ban glgesinde olduunu realize eder. ocuk iki jilet grr derler : biriyle babas sakallarn keser, dieriyle annesi bacaklarnn kllarn ama bu jilet erkek ocuun penisini de kesebilir ! Freuda gre kk erkek ocukta bylece kastrasyon anksiyetesi (kastrasyon korkusu, idi edilme korkusu ve hadm edilme korkusu da denilmektedir) bagsterir. Lacana gre ise kastrasyon evrenseldir ve konuan zneler iin kastrasyonun penesinden erkekler iin bir istisnayla- ka yoktur. te Freud, kzlardaki bir gn penise sahip olunabilecei umudunu erilliin bir tezahr olarak grr, diillik bu iddiadan vazgemekle olacaktr. Ancak burada sahip olma umudunun bilind etkinlii mi temsil ettii yoksa sadece erillikten vazgemenin dorudan m diillik ynnde bir geliime yol at pek ak deildir. Freud, kz ocuklardaki penis hasetinin izlerinin erikinlik yaamnda da eitli ekillerde srebileceini belirtir. rnein kskanln gndelik formu buradan doabilir, kadnlardaki aalk duygusu bu hasetle ilikili olabilir, kzn annesiyle sevgi ilikisinin gevemesine neden olabilir. Ama Freud, bunlar greceliletirir ve tmnn erkek

ocuklarda da belirli llerde varolabileceini, aralarnda olsa olsa bir iddet fark olabileceini ekler. Kz ocuk bu srecin devamnda penis sahibi olma umudu(nu) i dnyasnda penisi ocukla eitleyerek ocuk sahibi olma isteiyle dei(tir)ir. Tabi ki bu srelerin hemen hibiri znenin bilin dzeyinde gereklemez : hemen hibir kz ocuk babasndan bebek sahibi olmak istediini sylemez, hemen hibir erkek ocuk annesine ak olduunu ifade etmez; bu konumalar teki trden konumalardr. Freud kzlardaki ve erkeklerdeki kastrasyon kompleksine ilikin kendi akl yrtmesinin sonularn yle zetler :
...Kzlarda Oidipus kompleksi ikincil bir oluumdur. Kastrasyon kompleksinin ileyileri ondan nce gelir ve onu hazrlar. Oidipus ve kastrasyon kompleksleri arasndaki iliki bakmndan iki cins arasnda kkten bir kartlk bulunur. Olanlarda Oidipus kompleksi kastrasyon kompleksi tarafndan yklrken kzlarda kastrasyon kompleksi tarafndan olas klnmakta ve onun tarafndan ynlendirilmektedir. Bu eliki, kastrasyon kompleksinin her zaman temasnda ima edilen anlamda altn dnecek olursak akla kavuur : erillie ket vurup onu kstlar ve diillii yreklendirir. Erkeklerle kadnlar arasnda szn ettiimiz dnemdeki cinsel geliim fark cinsel organlar arasndaki anatomik ve onunla ilgili ruhsal konum farknn akla yakn bir sonucudur ; gerekletirilmi bir kastrasyon ile yalnzca kastrasyon tehdidi arasndaki farka denk der... 4

Freud, btn yaam boyunca tekrar tekrar kadn ve erkek cinsiyetleri arasndaki farkn doasnn ne olduu sorusuyla yz yze gelmitir. Bu soruya verdii nihai bir cevap yoktur ; bununla birlikte Freudun anatominin ruhsal yap zerindeki etkilerine, itcinsiyetlilie ve libidonun nesne tercihindeki salnmna yapt vurgulara bakarak sonusuz kalan cevabnn ne olduunu anlayabiliriz. Bir Kadn Ecinsellik Olgusunun Ruhsal Kaynaklarnda5 cinsel kimlii oluturan temel etkenden bahseder : bunlar srasyla fiziksel cinsel zellikler (fiziksel hermafroditizm), zihinsel cinsel zellikler (eril
4

Freud S, Cinsler Arasndaki Anatomik Farkn Baz Ruhsal Sonular, Cinsellik zerine iinde, ev. E.Kapkn, Payel Yaynlar, stanbul, 2006, sayfa 330-331. Bu evirideki idi edilme karmaasn daha yaygn kabul gren kastrasyon kompleksi olarak deitirdim. 5 Freud S, Bir Kadn Ecinsellik Olgusunun Ruhsal Kaynaklar, Olgu ykleri II. cilt iinde, ev. A. Erilmez, Payel Yaynlar, stanbul, 2006, sayfa 345.

ya da diil tutum) ve nesne seiminin tr. Freud, yukarda saylan etkeni ecinsel nesne seimini anlamada belirleyici olmas iin sunsa da aslnda bu etkenler ayn zamanda btn bireylerin sonuta ortaya kan cinsel kimliini anlamakta da ileri srlebilir. Freuda gre her birimizde nesne seimini oktan yapm, zaman iinde deimeyen, sabit bir libidinal yatrm yoktur. Kastrasyon tehdidinin glgesi altndaki btn insanlar iin iki seenek vardr ; ya kastrasyonu kabul etmek ve anatomik gerekliin devamnda bir seim yapmak ya da kastrasyonu reddetmek ve yasay tersine evirmeye almak. Sonu olarak psikanaliz iin cinsiyet farkll anatomik bir sorun deildir, anatomik gereklik nemlidir ama sadece ruhsal sonular asndan.

II.
Lacann kuramnda anatominin arl iyice azalmtr. Penise sahip olup olmamak, Lacan asndan, ruhsal yapnn oluumunda gz nnde bulundurulan bir tartma deildir. Lacan iin iki balam nem tamaktadr jouissance6 balam ve dil balam. Lacan, cinsiyet farklln anatomik terimlerin hemen tamamen uzanda dilbilim terimleriyle anlamaya alacaktr ve jouissance znelerin zevkini rgtlemede vazgeilmez bir dayanak noktas oluturacaktr.

Lacan hibir zaman dorudan doruya cinsiyet farkllndan ya da cinsel kimliklerin oluumundan bahsetmemitir ancak Seminer XXde (bilinen adyla Encore) eril ve diil cinsiyetlerin oluumunun eitli balamlarn ele almaktadr. Bu seminerin ngilizceye evrilmi versiyonunun alt bal Kadn Cinsellii zerine, Sevgi ve Bilginin

Lacanc psikanalize zg olan jouissance szc Lacann baka dillere evrilmeden kalmasn istedii Franszca bir szcktr. Lacann metinleri baka dillere evrilirken bu kelimenin evrilmeden braklmasna byk bir zen gsterilmektedir. Franszca orijinali jouir fiilinden tretilmitir. Ancak Lacan bu kelimeye ek anlamlar ykleyerek acdaki zevk, acdaki keyif olarak evirebileceimiz ek bir anlam yklemitir. Bu terim Lacanc klinik pratikte hasta grrken, psikanaliz srasnda klinik ynelimin nemli bir ksmn tekil etmektedir. Dier byk psikanaliz ekollerinde (rnein nesne ilikileri, ortodoks Freudcular ya da ego psikolojisi gibi) jouissance terimi ya da ona yakn bir ey psikanaliz pratiklerinde kullanlmamaktadr.

Snrlar7dr. Kitapta Lacan pek ok mevzuya deinir: jouissancetan dilbilimci Jakobsona, Aristotelesten simgesel manta, sylem dzenlerinden hakikate, Borromean dmnden llanguea kadar. Lacann tarttmz sorunsalla alakal bu metinde ortaya koyduu temel kavram Trkeye cinsiyetlenme olarak evrilebilecek sexuationdr/dur. Sexuation denklemlerinde, Lacan, sadece nasl erkek veya kadn olunduunu gstermez ya da bunu hi gstermezde diyebiliriz- daha ok konuan zneler olarak fantaziyle ilikimizin eril ve diil formlarnn temel koordinatlarn ortaya koyar. Sexuation zamansal dzene sahip bir mantk tarafndan ina edilir: birincisi cinsiyetler arasndaki doal farkllklardr; ikincisi cinsel sylemdir ve sonuncusu da znenin uygun bir cinsiyeti setii dzendir. Lacana gore cinsiyet farkll sabit simgesel kartlklar ve kapsamalar ya da dlamalar (heteroseksel normativite, ecinsellii ve dier sapknlklar bir takm ikincil rollere indirgemez) deildir; cinsiyet farkll bir kmazn, bir travmann, ak bir sorunun addr, ksaca sylersek btn simgeselletirme abalarna direnen eydir. Cinsiyet farklln bir grup simgesel kartla dntrmeye alan her tercme baarsz olmaya mahkumdur. Bu imkanszlk cinsiyet farkllnn ne anlama geleceinin belirlendii hegemonik mcadelenin alann aar. Bu yzden Lacanc psikanalizde cinsiyet farkll iddias biyolojiye bir dn deildir, daha ok en bata simgesel dzen iindeki belirli bir kktenci ve zsel bir kmazn addr. Lacann sexuation denklemleri bu kmazn mantksal matriksini salamaktadr.8 Bu kmaz ne biyolojiktir ne de zgn kltrel bir formasyona aittir. Bu kmazn telaffuz edilmesi insan varl ve simgesel dzen arasndaki en temel ilikiyle alakaldr. Ayn zamanda Seminer XX, Freudun klliyatnn patriyarkal boyutlarnn ve neo Freudcu revizyonizmin kadn cinsellii zerine olan basitletirmelerinin tesine geme abasdr. Bu seminer Lacann felsefe ve bilim karsndaki temel pozisyonunu belirledii kurucu metindir. Ad geen seminer uzun sreler boyunca zellikle Anglosakson dnyada- sadece kadn(s) cinsellik zerine bir metin gibi almlanmtr,
7

Lacan J, The Seminar of Jacques Lacan, Book XX Encore 1972-1973, On feminine sexuality, The limits of love and knowledge. Trans.: B. Fink. Ed.: JA Miller. WW Norton, NY & London, 1999. 8 Salecl R, Sexuation, ed. R. Salecl , Duke University Press, Durham and London, 2000, p. 2.

oysa Lacann bu metni post-Kartezyen znenin kuruluundan Aydnlanma geleneinin eletirisine, bilimin statsnden bilginin konumuna, sylem dzenlerinden toplumsal fantazinin ileyiine kadar pek ok alan ieren tartmalar barndrmaktadr. Bu geni etki alan Lacanc psikanalizin niye pek ok disiplini (felsefe, ideoloji, cinsiyet tartmalar, film eletirisi, edebiyat kuram vesair) etkilediini anlamamz da olanakl klmaktadr. Lacan kadar, belki Freuddan bile daha fazla, baka disiplinleri ve dnce dnyasn etkilemi bir psikanalist bulmak zordur. Trkiyede de Lacann orijinal metinlerinin evirilerinin artmasyla birlikte baz terimlerin, kavramlarn ve neolojizmlerin nasl evirilecei sorusu etrafnda Lacanc kuramn yerleecei tekinin ne olacayla ilgili sylemsel mcadele hzlanacaktr. ABD ve ngiltereye ksmen benzer ekilde, Trkiyede de ilk nce entelekteller (feminist yazarlar, film eletirmenleri, kltrel almaclar9 vb.) psikanalistlerden grece daha erken bir zamanda Lacanc kurama ilgi gstermeye balamlardr; bu durum Lacanc psikanalistlerin ortaya kmalaryla ve klinik pratiklerini bu kuram erevesinde srdrmeleriyle muhtemelen nmzdeki on yl iinde ekil deitirecektir. Lacanc metinlerin almlan kukusuz bir disiplinden dierine keskin farkllklar gsterecektir; Lacan bir bavuru metnidir, bir referans metindir ve bu yzden dnyann hibir yerinde Lacan ilk elden dorudan Lacan okuyarak renilmez. Bir Lacanc psikanalist iin tansal yaplar (obsesyon, histeri, psikoz ve sapknlklar) ok nemliyken bir feminist iin fallusun konumu daha fazla nem tayacaktr.

Burada zellikle iki ismi zikretmek nem arzetmektedir: Blent Somay ve Slavoj izek. Blent Somay bir Lacanc kltrel almac olarak Slavoj izek gibi bu alanda dnya apnda nemli olan bir dnrn kitaplarnn Trkeye evirilmesine n ayak olmutur. Bu sayede Lacanc kuramn mkemmel bir uygulamasn sunan izekin geni ilgileri Trkiyede bir yank bulmutur. u anda izekin Metis, Encore ve Epos yaynevleri bata olmak zere pek ok yaynevi tarafndan hemen btn kitaplar evrilmitir ve evrilmeye devam etmektedir. Bu nedenle Trkiyede Lacan denilince izekten bamsz, onun yaratt kltrel etkilerden bamsz bir dn mmkn grnmemektedir ve izek deyince de politik olan ve teorinin jouissance ilk akla gelen ek armlardr.

Yukardaki sexuation denklemlerinde grlen cinsellik ve cinsiyet tartmas en bata eril ve diil znelerin kastrasyonla ilikilerini simgeselletirmenin iki yolunu temsil etmektedir. Bu iliki elikili, btnletirici olmayan bir tarzda olduundan cinsel iliki de imkansz hale gelmektedir. Ksaca sylersek bu cinsiyetin Gerekidir. Bu formle baktmzda stte drt adet nerme grmekteyiz. sttekiler birer olumlama ve olumsuzlama (istisna) iermektedir. Altta ise $, a, S(A), La ve yi grmekteyiz. Bu nesneler gereklik olarak deneyimlediimiz eyin koordinatlarn salamaktadr (dolaysyla Gerek, gereklik ve hakikat farkl kavramlardr). nesneleri fallik keyif ve semptomun ya da sinthomun engelleyici etkileriyle ilikilidirler; S(A) nesneleri Gerekin kk paralar olabilirler ve diil keyif ile iliki kurarlar; ve a bulunmas zor olan fantazi nesnelerinin, arzu nesnelerinin ve drt nesnelerinin iaretleyicisidir. Nesnelerin belirli bir dzenlenmesi gereklik etkisinin, jouissancemzn arka planna kar kan Simgesel, mgesel ve Gerek dzenler arasndaki bir grup yaklam tarafndan nasl oluturulduunu anlatmaktadr. Encoreda Lacan bu gereklike cinsel bir perspektiften bakmakta ve zne konumlarn belirleyenlerin de bu nesneler olduunu sylemektedir. Ksaca, Lacan burada, znelliin cinsiyet farkll tarafndan nasl paralandn ve fantaziler, semptomlar ve jouissance ile olan sorunsal ilikiye nasl balandn gstermektedir.

Elimizde tutmamz gereken nemli bir karsama udur: Cinsiyet farkllnn btnsel bir aklamas kesinlikle olamaz, nk dilin, hepimizin raz olaca bir btn haline gelmesine engel olan ey odur. Denklemin alt tarafnda, eril znenin kadn ile fantazi ilikisi ($ ve ay birletiren izgi) grlmektedir. Kadnn erkein semptomu olduu fikri, La (Franszcada diil kelimeleri belirten n ek, eril olan Le) ve fallik nesne arasndaki ba ve eklin eril tarafndaki $ ve nin dolayl elemesi ile ifade edilir. Bylece erkein fantazisi yerine semptomu olan kadn, erkein hem (byk) tekine mesaj hem de keyifle olan imgesel ilikisidir. Bu, erkein simgesel varoluuyla iletiimi ve varlnn gerei ile ilikisini sadece kadn sayesinde kurabilecei anlamna gelirken, bunun tersi geerli deildir: Kadn, erkekten tamamen bamsz olarak var olur. Kadnn erkein semptomu olmas, erkein sadece semptomu olan kadn araclyla var olabilecei anlamna gelir, tm ontolojik tutarll semptoma balanr, semptomu yznden ertelenir, onun iinde dsallar. ekilde Lacan, diil konumu $ye benzer ekilde zeri izili olarak gsterir. O, S(A) ve arasnda blnmtr. kisi arasndaki eksen zeri izili bir Ladr. Lann silinmesi, dilin, kadnn belirli bir kategorisini tanmlayamayaca ya da izekin deyiiyle kadnn dncede ina edilemeyecei anlamnda kadnn var olmadn ifade eder. te bu yzden kadnn ne olduunun dil iinde telaffuz edilememesi onun doasndan kaynaklanmaktdr. Miller kadn yoktur mottosuyla ilgili olarak kadn yoktur denildii zaman kadnn yeri varolamaz denmediini sylemektedir, ama bu yer zsel olarak bo olmaldr denmektedir. Miller, bu yer bo kalmaldr dendiinde de orada bir ey bulamayz denmediini eklemektedir. Ama orada bulacamz ey sadece maskelerdir, hiliin maskeleridir. Bu da kadnlar ve suretlerinin (benzerlerinin) arasndaki balanty dorulamaya yeterlidir.

Yukardaki denklemlerde, kadnn simgesel dzende yeterince anlatlamaz oluunun iki nesne-artk rettii grlmektedir. Bunlardan ilki, eril znelere kastrasyonun tersine

10

evrilmesini temsil etme ve imgesel fallik tatmini ortaya karma kapasitesi olan fallik gsteren dir. kincisi onun kart S(A), imgesel fallus sadece imgesel olduu iin simgesel dzende ortaya kan eksiin gsterenidir. Diil zne fallik gsteren tarafndan aldatlamaz. Penisleri etrafnda dnen fantazilerin kleleri olan erkeklerin aksine o, ne kastrasyon miti tarafndan ikna edilir ne de simgesel dzendeki eksiin bir fallus tarafndan doldurulabileceine inanr. te bu kastrasyonun sapana girmeden drtnn gereine bir iliki kurma yolu bulabilen ve jouissance femininei oluturan ve S(A) ile temsil edilen fallusun tesindeki keyfe ulaabilme kapasitesidir. S(A), kanlmaz biimde Oedipal dzene tabi olurken bu dzenin yetersizliklerinin ve onun sonradan uydurulmu karakterinin farknda olan gerek ile kurulan diil bir ilikiyi belirtir. Bunu baka bir ekilde ifade etmek gerekirse, S(A) olarak kadn, simgesel dzenin yetersizliine gerein cevabdr. Grld zere ne eril zne diil ile, ne de diil zne eril ile dorudan bir iliki kuramaz. Bunun yerine ikisi de sadece, dier znelerle, fantazi ya da semptom formunda dolayl olarak ilikili olan nesnelerle balant kurarlar; bu yzden de cinsel iliki yoktur.

11

12