Professional Documents
Culture Documents
1. Genel
Kaynakl balant yaplmas iin eitli yntemler vardir.Seenekler arasndan kaynak tr ve yntemi saptanrken aadaki noktalar gz nne alnmaldr.
Ke kaynak boyutu arttrld zaman, dayanm doru oranda artar, fakat kaynak dolgu metali kaynak boyutunun karesi ile doru orantl olarak artar. Dk kalitede kaynak, kap iin daha kaln levha kullanlmasn gerektirir. Kuvvetli kaynak yaplarak daha ince levha kullanlmas veya tersne durum iin ekonomik ynden karar verilmesi kabn boyutuna, kaynak ekipmanna vb. 'ne baldr. Bu durum her defasnda ayr ayr incelenmelidir.
Kaynak Verim Katsaylar ve Uygulama Snrlar KAYNAK VERM KATSAYISI Kaynak Tam olarak Yerel Kontrol Tr Radyografik kontrol yapilmazsa kontrol yaplrsa yaplrsa 1 2a 2b 3 0,90 0,80 0,65. 1,00 0,85 0,70
UYGULAMA SINIRLARI
Herhangi bir snrlama yoktur. 2a iin bir snrlama yoktur. 2b yalniz evresel kaynaklarda uygulanabilir. Yalniz sevresel balantlar iindir. Kalnlk 16mm'yi, di sap 600 mm'yi geemez. 10 mm kalnl gemeyen oyuna balantlar ile 16 mm kalnl gemeyen evresel balantlarda uygulanabilir. a) 13 mm kalnl gemeyen gvdeler ile 600 mm d ap gemeyen balklar arasndaki evresel balantlar. b) 16 mm'den daha kaln olmayan gvdeler ile tapa kaynak merkeziyle levha kenar arasndaki uzaklk tapa delik apinin 1,5 katndan az olmayan evresel balantlar. Not: Yankresel baliklarn gvde ile balantlar darda tutulmutur. a) 16 mm kalnl gemeyen gvde ile balklarn balantsnda gvde iindenke kayna yaplr. Veya, b) Her iki taraftan basn altndak balklarn 600 mm i aptan byk ve 6 mm'den kaln olmayan gvdeler ile balantsnda sadece balk flanna dtan ke kayna yaplr.
0,60
0,55
0,50
0,45
Bu ki Tablo in Notlar : 1. Bu tablolarda ark ve gaz kaynak ilemleri iin "ASME Kod" da izin
verilen kaynakl balant trleri gsterilmitir. 2. Aln kayna ile birletirilecek btn kenarlardaki kaynak azlar tam olarak erime ve gei salayacak ekilde olmaldr. 3. Kaynak azlar, prz, kesik vb.'den arnm olmaldr. Kaynak azlarnn tam olarak dolmasn salamak amacyla, levha kalnln da aacak ekilde ek pekitirme kaynak sras ekilebilir. ekilen ekitirme srasnn kalnl aagidaki deerleri geemez.
Levha Kalnl (mm) 2 4 mm'den az 2,4 - 4,8 (dahil) 4,8 - 25,4 (dahil) 25,4 - 50,8 (dahil) 50,8 - 76,2 (dahil) 76,2 - 101,6 (dahil 101,6 - 127 (dahil) 127'den byk
En Byk Pekitirme (mm) 0,8 1,6 2,4 3,2 4,0 5,6 6,4 7,9
ilk sra kaynaktan sonra ta vb. ile temizlik yaplarak sonraki kaynak sralarnn tam geii salanmaldr. Tozalt ark kaynaklarnda kraterde az almas nerilir. 5. Kaynaklar ark veya gaz kayna ile yaplmsa aagdaki tabloda verilen Kaynak Verim Katsaylar ilgili bantlarda kullanlr. 6. Kap yerel olarak radyografik kontrolden geecekse, aln kayna ile balanacak dikisiz gvde ve baliklarn evresel gerilime gre tasarmnda, malzeme iin belirtilen izin verilen en byk gerilim degerinin 0,85 kat alnr. 7. Kap, radyografik kontroldan gemezse ve tabloda verilen kaynak verim katsaylar kullanlrsa, hesaplamalarda malzeme iin verilen izin verilen en buyuk gerilim degerinin 0,80 kat alnr. (Dz balklar dnda)
KAYNAK VERM KATSAYISI BALIK TR KAYNAK TR Tam Kontrol Yerel Kontrol Kontrol Yok
1,00 0,90
0,85 0,80
0,80 0,80
Dierleri
Herhangi Tr
1,00
0,85
0,80
3. Ate ile temasta olmayan fakat tasarm basnc 3,5 Kg/cm'yi geen
buhar kazanlarndaki basnl kaplarda yaplan aln kaynakl balantlar.
Karbon elii ve Dk Alaml eliklerin Aln Kaynaklarnda Tam Radyografik Kontrol Gerektiren En Kk Kalnlklar M A L Z E M E ASTM P.No ve Snf P1-Gr1,2,3 P3-Gr1,2,3 P4-Gr1,2 P5-Gr1,2 P9A-Gr1 P9B-Gr1 P10A-Gr1 P10B-Gr2 P10C-Gr3 P10F-Gr6 C-Si,C-Mn-Si C-%0,5Mo,Mn-%0,5Mo,%0,5Cr-%0,5Mo %l-l,25Ci-%0,5Mo %3-9Cr,%0,5-1Mo %2-2,5Ni %3,5Ni %1Mn-%0,1V %1Cr-V C-Mn-Si %0,5Ni-%0,5Cr-%0,25Mo-V T R Alam EN KK KALINLIK(mm) (Bu deeri geen kalnlklarda tam radyografik kontrol zorunludur). 32 19 16 0 16 16 19 16 16 19
5.1 Isl lemin_Zorunlu Olduu Servisler 1. Zehirli madde (gaz veya sv) depolanacak ve karbon elii ile
dk alaml eliklerden yaplan kaplar, kaynak sonras sl ilem yaplmaldrlar.
kaplar karbon elii veya dk alaml eliklerden yaplmlarsa, btn kaynaklardan sonra sl ilem yaplmaldr. 3. Dorudan ate ile temas eden basnl kaplarda, kullanlan karbon elii malzemede kalnlk 16 mm'yi geiyorsa veya dk alaml elik malzemelerin btn kalnlklar iin kaynaktan sonra sl ilem yaplmaldr.
5.2 Isl lem Koullar 1. Aadaki tabloda kaynak sonras sl ilem uygulanacak basnl
kaplarn stlacak scaklklar ve bu scaklklarda sreleri malzeme trlerine gre verilmektedir. tutulacak
a)
ki levhann aln kaynakl balantsnda balants dahil), ince olan levhaya gre,
(balk
ve
gvde
levhaya gre, c) Gvdenin, aynaya veya dz bala vb.ne olan balantlarnda, gvde kalnlna gre,
d)
Gvde veya balktak boru balant aznn kaynaklarnda gvde veya balk kalnlna gre, kalnlna gre,
balant
5.
sl
ilem
aadaki
koullara
uygun
olarak
Karbon elii ve Dk Alaml elikler in Isl lem Scaklklar ve Sreleri tablosu bir sonraki sayfada olup tablo ile ilgili notlar altnda belirtilmitir.
lgili Notlar
S c a k T u t m a En Kk Scaklk 50 mm'ye 50-125 mm (C) Kadar Aras Kalnlklar Kalnlklar 595 1saat/25 mm, En az 15 dak.
S r e s i 50 mm'den Fazla Kalnlklar 2saat 50 mm'nin zerindeki her 25 mm iin 15 dak. 2saat 50 mm'nin zerindeki her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak. 5 saat ilave her 25 mm iin 15 dak.
P1 1,2,3 Gr1,2,3
2saat 50 mm'nin zerindeki her 25 mm iin 15 dak. 2saat 50 mm'nin zerindeki her 25 mm iin 15 dak. 1saat/25 mm
P3 1,4,5,6 Gr1,2,3
595
P4 Gr1,2
7,8
595
P5
9,10,11
680
1saat/25 mm
P9A Gr1
12,13,14
595
1saat/25 mm
P9B Gr1
12,l5,l6 17
595
1saat/25 mm
P10A Gr1
18,19,20
595
1saat/25 mm
P10B Gr2
21
595
1saat/25 mm
P10C Gr3
1,2,3
540
1saat/25 mm
P10F Gr6
21
595
1saat/25 mm
Tablo ile lgili Notlar : 1. Isl ilem scakl, tabloda belirtilen scakla kadar ykseltilemez
ise aada belirtilenlere uygun olarak, sl ilem daha dk scaklkta ve daha uzun sre devam etmelidir. Tabloya Gre Scaklk Azalmas 30C 60C 90C 120C Azalan Scaklkta En Az Tutma Sresi (25 mm kalnlk iin) 2 Saat 3 Saat 5 Saat 10 Saat
3. Aada belirtilen durumlar iin sl ilem zorunlu degildir: a) 95 C n stma uygulanan ve i ap 50 mm'yi gemeyen boru
balant azlarnn balantlarndaki 13 mmyi gemeyen ke ve aln kaynaklar,
b) Basnl para kalnl 32 mmyi geiyorsa ve 95 C n stmann uygulanmas kouluyla, basnl paralar ile basnsz paralar balayan ve bogaz kalnl 13 mm'yi gemeyen ke kaynaklar, c) Basnl para kalnl 32 mm'yi geiyorsa ve 95 C n stmann uygulanmas kouluyla basnl paralardaki saplama kaynaklar. 4. P-3 Gr.3 malzemelerin btn kalnlklar iin sl ilem zorunludur. 5. 6'da belirtilenler dnda, aadaki koullarda sl ilem zorunludur, a) 16 mm'yi geen kalnlklardaki P-3 Gr.1 ve Gr.2 malzemeler. b) Kaynak sonras sl ilemn zorunlu olduu servisler bal altndaki
durumlar(5.1).
6.
Basnl paralarn kaynakl balantlarnda, aada belirtilen durumlar iin sl ilem zorunlu degildir: a) Belirtilen en fazla Karbon miktar %0,25'i gemeyen malzemeden yaplm basnl paralar ile basnsz paralar balayan ve 13 mm veya daha az boyun kalnlna sahip ke kaynaklar ile 13 mm'yi gemeyen aln kaynaklarnda, 95 C n stmann kaynak ncesi uygulanmas kouluyla, kaynak sonras sl ilem zorunlu degildir.
b) Boru
ve tplerin evresel kaynaklarnda, boru veya tp kalnl 13 mm veya daha az ise ve malzemelerindeki Karbon %0,25'den az ise, kaynak sonras sl ileme gerek yoktur. c) Karbon miktar en fazla %0,25 olan malzemelerden yaplm paralarda 95 C n stmann uygulanmas kouluyla, yaplan kaynaklarnda sl ilem zorunlu degildir.
7.
8de
belirtilenlerin
dnda,
aadaki
durumlarda
sl
ilem
9
zorunludur:
a)
16
mm'yi
geen
SA-202
Gr.A
ve
Gr.B
snf
b) Btn dier P-4 Gr.1 ve Gr.2 snf malzemelerin kayna, c) Kaynak Sonras Isl lemin Zorunlu Olduu Servisler bal altndaki
durumlar(5.1).
8. Aada belirtilen durumlarda sl ilem zorunlu deildir: a) P-4 Snf malzemeden yaplan tp ve borularn evresel kaynaklarnda,
boru veya tp aadaki koullara uyarsa: 1. En byk anma d api, 100 mm. 2. En byk kalnlk, 13 mm. 3. En fazla Karbon miktar, %0,l5. 4. En az 120 C n stma. b) Yukardaki 8a, 1, 2 ve 3 koullarn salayan P-4 snf boru ve tp malzemelerinin basnsz paralar ile ke kaynaklarnda aada yazanlar salanrsa: 1. Ke kaynaklarnda en byk boaz kalnl 13 mm ise, 2. En az 120C n stma uygulanm ise. c) Yukarda 8 a, 1 ,2 ve 3 koullarn salayan P-4 snf malzemeden yaplm boru ve tp malzemelerine yaplan saplama kaynaklarnda en az 120 C n stma uygulanm ise, 9. 10'da belirtilenlerin dnda dier btn koullarda sl ilem zorunludur.
10. Kaynak sonrasi sl ilem aadaki durumlarda zorunlu degildir: a) Boru ve tplerin evresel kaynaklarnda, boru ve tpler aadaki
koullar salyorsa: 1. En fazla Krom miktar, %3. 2. En byk anma d ap, 100 mm. 3. En byk kalnlk, 16 mm.
4. En fazla Karbon miktar, %0,l5. 5. En az 150 C n stma. b) Yukardaki 10 a-l, 2, 3 ve 4 koullarn salayan boru ve tplerin
basnsz paralar ile olan ke kaynaklarnda aadakiler salanyorsa, 1. Ke kaynann en byk boaz kalnl 13 mm ise, 2. En az 150 C n stma yaplmsa. c) Yukardaki 10 a-l, 2, 3 ve 4 koullarn salayan boru ve tplere, en az l50 C n stma yaplmas kouluyla uygulanan saplama kaynaklar. 11. P-5 snf malzemelerin kaynak sonras sl ilemlerinde tabloda belirtilen sreye ulalamazsa, en az 650 C'ta aadaki koullarla sl ilem uygulanabilir:
(Kalnln her 50 mm'si) deerlerinden byk olan kadar scak tutma sresi uygulanmaldr.
Zorunlu Olduu Servisler bal altndaki durumlar(5.1). 14. Kaynak sonras sl ilem aadaki durumlarda zorunlu degildir: a) Aadaki koullar salayan boru ve tplerin evresel aln kaynaklarnda. 1. En byk anma d ap, 100 mm. 2. En byk kalnlk, 13 mm. 3. En fazla Karbon miktar, %0,15. 4. En az n stma, 120 C.
c)
16. 17'dekiler dnda, aadaki durumlar iin sl ilem zorunludur: a)l6 mm'yi geen kalnlklar. b) Kaynak Sonras Isl lemin Zorunlu Olduu Servisler bal altndaki
durumlar(5.1). 17. Aadaki durumlar iin kaynak sonras sl ilem zorunlu deildir: a) Basnsz paralar, basnl paralara balayan ve 13 mm'yi gemeyen aln kaynaklar veya boaz kalnl 12 mm'yi gemeyen ke kaynaklar, en az 95 C n stma yaplm ise, b) En az 95 C n stmann salandg basnl paralara yaplan saplama kaynaklar. 18.a) Tabloda belirtilen scaklklara ulalamazsa 1'de verilen dk scaklklar kullanlablr.
a) SA-487 Snf 1Q malzemelerin btn kalnlklarnda, b) 16 mm kalnln zerindeki, dier btn P-10 -A snf malzemeler. c) Kaynak Sonras Isl lemin Zorunlu Olduu Servisler bal altndaki
durumlar(5.1).
20. Aadaki durumlar iin kaynak sonras sl ilem zorunlu degildir: a) Belirtilen en fazla Karbon miktar %0,25'i gemeyen malzemelerden
yaplm basnl paralar ile basnsz paralar balayan ve 13 mm veya daha az boyun kalnlna sahip ke kaynaklarnda ve 13 mm'yi gemeyen aln kaynaklarnda 95 C n stmann kaynak ncesi uygulanmas kouluyla, kaynak sonras sl ilem zorunlu deildir. b) Boru ve tplerin evresel kaynaklarnda, boru veya tp anma et kalnl 13 mm ve daha az, malzemelerdeki Karbon miktar %0,25'in altnda ise, kaynak ncesi en az 95 C n stma yaplmas kouluyla sl ilem zorunlu deildir. c) Karbon miktar en fazla %0,25 olan malzemeden yaplm basnl
11
paralarn kaynanda, en az 95 C n stmann yaplmasi kouluyla, kaynak sonras sl ileme gerek yoktur. 21. Btn kalnlklar iin sl ilem zorunludur.
gre
a) Kabn tmn kapal bir frnda stmak, istenilen bir yntem olup
mmkn olan durumlarda kullanlmaldr.
b) Tek para bir kab, frn iinde yerel olarak stmak. Bu durumda kap
blmleri birbirlerine 1,5 m taacak ekilde stlr. Bu yntem uygulanirken, scaklk dalmnn zararl olmamas iin, frn dnda kalan blm korunmaldr. c) Gvde blmlerindeki ve/veya balktaki boyuna balantlarda veya karmak kaynakl ayrntlarda btn olarak sl ilem yaplmadan nce, tek tek sl ilem uygulanmaldr. Kabn sl ilemden geirilmesi istenirse ve kab tek para ya da iki aamada stmak uygulanabilir deilse, evresel kaynaklar yerel olarak sl ilemden geirilirler. Bu srada dzgn daglan bir stma saglanmaldr. Kaynan her bir tarafnda stlan bant geniligi gvde kalnlnn iki katndan az olamaz. Istlan blmn dnda kalan blmler scaklk daglma zararl olmayacak ekilde korunmaldr. Bu yntem ayrca yeni kaplarn onarmndan sonra da kullanlabilir. d) Kabn uygun bir ekilde iten stlmas. Bu ilem srasnda, kap gvdesinde scakln dzgn dalmn salamak ve denetlemek amacyla yeterli scaklk gstergesi ve yazclar kullanlmaldr. Bu ilemden nce kap btnyle yaltlmaldr. lem srasnda i basnc olabildiince dk tutmak gerekir ve bu basn, sl ilem srasnda beklenen en yuksek metal scaklnda, malzeme iin izin verilen en byk basn deerinin %50'sini gememelidir. e) Kaynak sonras sl ilem grmesi gereken boru balant azlar veya dier kaynakl balantlarn bulunduu evresel kuak, btn kuak dzgn olarak istenilen scakla gelecek ve istenilen sre kadar bu scaklkta kalacak ekilde sl ilemden geirilmelidir. evresel kuak, kap gvdesini tamamen kuatmal, boru balant azlarn ve kaynakl balantlar ierisine almal ve geniliide kaba balanan boru balant az veya dier balant kaynaklarndan, en az levha kalnlnn 12 kat uzunlukta olmaldr. evresel kuak dnda kalan kap blmleri scaklk dalm zararl olmayacak ekilde korunmaldr. f) Boru veya tplerdeki evresel kaynaklarda, stlacak kuak genilii, biten kaynain en geni blmnn en az 6 kat olmaldr. Istlan kusak dnda kalan blmler scaklk dalm zararl olmayacak ekilde korunmaldr. 2. Tabloda verilen sl ilem en kk scakl, gvde veya baln metal scakl olmaldr. Birden fazla basnl kap veya birden fazla basnl kap paras ayn anda ayn frn iinde sl ilemden geirilecekse, termokapllar kaplarn alt, orta ve stlerine konulmal ve bu ekilde gerek scaklklara olabildiince yakn scaklklar okunmaldr.
3.
Kaynak sonras sl ilem, herhangi bir kaynak onarmndan sonra, hidrostatik deneyden nce yaplmaldr. Kaynak sonrasi sl ilemden nce, szdrmalar grmek iin n hidrostatik deneye izin verilebilir. 4. Deiik kalnlktak kaplar ayn frnda sl ilemden geirilecekse, en kaln kaba gre sl ilem yaplmaldr.
12
6. Kaynak aretleri
Aadaki tablo'da "TS 3004 Teknik Resim - Kaynak Dikilerinin Sembolik Gsterilii" standartna uygun olan ve yaygn olarak kullanlan kaynak ekilleri, bu kaynaklarn tantmnda kullanlan kaynak iaretleri ve bu iaretlerin aklamalar verilmektedir.
13
14
15
KAYNAKLAR
(1) ASME Boiler and Pressure Vessel Code-Section VIII div.l, 1983 (2) Welding Handbook, A.L.Phillips, American Welding Society, 1968 (3) Heat Treatment of Carbon and Low-Alloy Pressure-Vessel Steels, O.R.Carpenter ve C.Floyd , Welding Journal Research Supplement, 1957 (4) TS 3004, Teknik Resim - Kaynak Dikilerinin Sembolik Gsterilii, Trk Standartlar Enstits, 1978
16