NSZ

Dnyann en byk piyasas Forexe olan talep ve ilgi her geen gn artmaktadr. Forex, dier yatrm piyasalarna gre sunduu avantajlarla yatrmclarn dikkatini ekmekle birlikte, internet ortamnn yaygnlamas ile kolayca eriim ve ilem yapabilme esneklii kazandrmaktadr. Hedefonline olarak 2000 ylndan beri Trk yatrmcsna Forex piyasalarn tantmak ve bilgilendirmek amacyla gerekli almalara imza atan irketimiz, bu piyasalar iin nemli bir yeri olan teknik analiz kitabn sizlere sunmaktadr. Forex piyasasnda yn tahminleri iin teknik ve temel analiz kullanlmaktadr. Teknik analiz, piyasay analiz etmek ve bunu piyasa verilerinin en doru ekilde yansd grafikler zerinden yapmaktr. Hedefonline teknik analisti Ozan Takmaz tarafndan hazrlanan bu kitap, yatrmcy salam, gvenilir yatrm stratejisi ve ilkeleriyle tantryor. Yatrmc bata kendisine karmak ve zor gelecek teknik analiz yntemlerini bu kitap sayesinde daha basit ve yaln olarak renebilecektir. Forex piyasasnda genel olarak kullanlan teknik analiz gstergeleri rneklerle desteklenerek tm ayrntlarla tantlmaktadr. Kitapta sunulan bilgilerle balang dzeyindeki yatrmc dahi, finansal verilerin gelecekte nasl ve ne ynde deiebilecei ile ilgili tahmin ve stratejilerde bulunabilecektir. Bu kitab Forex piyasasna kazandrmann hakl gururunu yayor ve tm yatrmclarn yararlanaca bir kitap olacana inanyorum.

Hseyin KIRILTEPEL

Forex Piyasalarnda TEKNK ANALZ

YAZAN: Ozan TAKMAZ

GR Teknik analiz, fiyat,hacim ve indikatr gibi gstergelerden yararlanlarak,gemi dnemde gerekleen piyasa hareketleri incelenerek gelecee ynelik olarak fiyat tahminlerinin yapld analiz yntemidir.Teknik analiz, arz ve talep teorileri dnda ekonomi biliminden bamszdr ve daha ok psikoloji,matematik,istatistik ve fizik gibi bilim dallar ile iliki ierisindedir. Teknik analizin temel mantna gre paritenin fiyatna etki edebilecek her faktr fiyatlara yansmtr.Yani fiyatlar bir nevi barometre zellii gstermektedir. Teknik analizde, gemite yaanan piyasa hareketleri referans niteliindedir.Teknik analizin mantna gre gemite meydana gelen bir hareket gelecekte tekrar meydana gelecektir.Bu nedenle uzun vadeli teknik analiz,paritelerin dinamiini anlayabilmek asndan yararl olmaktadr. Derinliin olduka dk olduu ve bu nedenle yapay hareketlerin youn olduu MKBde teknik analiz yntemleri zellikle kk irket hisselerinde ou zaman baarsz olmaktadr.Kk yatrmc iin byk ancak piyasa mekanizmas iin olduka kk bir fonla,kk hisselerde yapay hareketler yaratmak mmkndr.Borsa jargonunda grafik izmek ya da tahta yapmak olarak nitelendirilen bu hareketlerin, gnlk ortalama ilem hacmi 2 trilyon dolar bulan forex piyasalarnda oluturulmasnn neredeyse imkansz olmas,teknik analizin baar orann nemli lde artrmaktadr. ounlukla makroekonomik verilerin gndemde olduu forex piyasalarnda dier piyasalarda olduu gibi psikoloji faktr byk rol oynamaktadr.Forex piyasalarna ilk bakldnda verilerin arz ve talep oluturarak fiyatlar ynlendirdii sylenebilir.Ancak fiyatlar oluturan, veriden ziyade piyasalarn veriye ilikin beklenti ve alglamalardr. rnein d trendinde olan bir paritede olumlu bir verinin aklanmas,kalc ykseliten ziyade tepki ykseliine neden olabilmektedir.Ykselen trend ierisindeki paritelerde ise olumsuz veriler snrl dlere neden olabilmektedir.Verilerin beklentilerden ar derecede olumlu gereklemesi de ar ykselilere neden olabilmektedir.Beklentilerden uzak gereklemeler kitle psikolojisi zerinde ar iyimserlik veya panik etkisi yaratabilmektedir.

KTLE PSKOLOJSNN FYATLAR ZERNDEK ETKSNE TARHTEN BR RNEK:LALE ILGINLII 16.yzyln sonunda Osmanl mparatorluundan Hollandaya gtrlen lale,corafi keiflerin etkisiyle zenginleen Hollandallarn lks evlerinin bahelerini sslemeye balamt.Yeni bir iek olan laleye olan merak ok gemeden ciddi bir talebi de oluturmutu.Yetitirilen laleler satlnca ,daha pahal lale soanlar alnyordu.Lalenin bir stat sembol olarak alglanmas sonucu fakir Hollandallarn da ilgisi yeni talep ve dolaysyla yeni ykselilere neden olmaktayd.Fiyatlar o kadar ykselmiti ki ticari anlamalar lale zerinden yaplmaya ve insanlar evlerini lale karl ipotek etmeye balamlard.Tam da bu lgnlk yaanrken bir virsn mutasyona uramas sonucu esiz ekil ve renkte lalelerin ortaya kmas fiyatlar daha da ykseltmekteydi.lgnln doruk noktasna kt 1636 ylnda bir lale soan ile on iki dnmlk bir arazi ya da Amsterdamda lks bir malikane almak mmknd.Hatta baz kaynaklarda varlkl bir Franszn lkesindeki bira fabrikasn bir Hollandalya bir lale soan karl satt da anlatlmaktadr.Ancak 1637 ylnda beklenen mutasyonlarn olmamas lalelerin satlmak istenmesine neden oldu ve hemen hemen btn yatrmclarn tm malvarln lale soanna yatrm olmas sonucu,piyasada oluan likidite sknts fiyatlarn olduka hzl bir ekilde dmesine neden oldu.Fiyatlar sadece bir haftada yzde 95 orannda dmt.Her gn onlarca kii bu lgnlk sonucu tm varln kaybettiinden Amsterdam kanallarna atlayarak intihar etmeye balamt.Devlet bu noktada bu trajediye mdahale ederek lale ticaretini daha kk lekli ve stabil hale getirdi. Charles Dumasn Siyah Lale isimli eserine de konu olan bu finansal balon,zerinden yaklak drt yz yl gemi olmasna karn hala ok tartlan bir konudur.Lale lgnl rneinde olduu gibi toplumsal histerinin neden olduu ar talep sonucu fiyatlarn mantk snrlarn zorlayan noktalara gelmi olmas, psikolojinin finans piyasalarndaki nemini aka ortaya koymaktadr. Gnmzde teknolojinin ilerlemesi ve bilgi birikiminin artmas nedeniyle finansal balonlarn ap ok daha kk olmaktadr.Ancak getiimiz yl yaanan ve etkileri hala devam eden subprime krizinin de emlak sektrndeki balondan kaynakland unutulmamaldr.

TEKNK ANALZN ELETRLD NOKTALAR: Teknik analiz, birok profesyonel yatrmc tarafndan baaryla kullanlrken baz yatrmc ve analistlere gre bilimsellikten uzaktr.Hatta teknik analizin falclk ya da modern simyaclk olduuna ynelik olduka yaygn nyarglarda sz konusudur.Teknik analizin, temel analize gre olduka yeni bir analiz yntemi olmas nedeniyle akademik evrelerde bilimsellii hala tartlmaktadr.Ancak teknik analiz, psikoloji,istatistik ve matematik gibi bilimleri referans almaktadr.rnein bu kitabn ilerleyen sayfalarnda okuyacanz Fibonacci analizleri, geerlilii bilimsel olarak kantlanm bir yntemdir ve temeli matematik bilimine dayanmaktadr.Ayrca biliim teknolojisinde son yllarda yaanan hzl gelimeler nedeniyle, teknik analizin uygulanmasndaki kolayln artmas,teknik analizin akademik evrelerde kabul edilmesine ve medyada daha fazla yer bulmasna neden olmaktadr.

Birok yatrmc, yatrm kararlarn alrken sadece teknik analiz ya da sadece temel analizden yararlanmaktadr.Temel analiz ciddi anlamda ekonomi,politika ve finans konularnda bilgi ve tecrbe birikimi isteyen bir yntemdir.Bu yntem ile herhangi bir paritenin, gelecekte yapabilecei hareketleri ngrmek mmkndr.Ancak piyasa hareketleri ou zaman beklenen zaman ve koullarda gereklemez.Bu nedenle sadece temel analize bakarak yatrm yapmak yanltc olabilir.Teknik analiz ise ekonomi,politika ve finans konularnn uzandadr ve nemli olan fiyattr.Olduka gl gzken trend ve formasyonlar, sadece teknik analizi dnen yatrmclar iin cazip olabilir.Ancak verilerdeki beklentilerden farkl gereklemelerin ve 11 Eyll vb. olaanst gelimelerin olduu dnemlerde teknik analizin yanlma pay temel analize gre ok daha yksektir. Her iki analiz yntemindeki bu riskler nedeniyle bu iki analiz yntemini sentezleyerek yatrm yapmak forex gibi ksa vadeli yatrmlarn n planda olduu piyasalarda daha isabetli sonular vermektedir.rnein, temel analiz ile yn tahmin edilen bir paritenin teknik analizi yaplarak ok daha isabetli sonular douran yatrmlar yaplabilir.Bu ve bunun gibi rneklerden anlalabilecei gibi temel analizle alnan bir yatrm kararnn zamanlamasnn teknik analize braklmas, ou zaman isabetli sonular vermektedir. Sadece temel analize dayanarak yatrm yapan bir yatrmcy, EKG grafiklerine bakmadan by pass ameliyat karar alan bir kardiyologa benzetebiliriz.Kardiyologun, uzun yllar boyunca ald akademik eitim sreci sonucu elde ettii bilgi ve birikim,hastann kalbinin ritimlerinin incelenmemesi halinde hibir ie yaramayabilir.Benzer bir ekilde sadece temel analize dayanarak alnan yatrm karar, piyasa hareketleri incelenmeden alndnda,beklentilerden olduka olumsuz sonular dourabilir.Ksacas hastann kalbinin ritimlerini incelemeden ameliyat karar almak ne kadar byk bir risk ise piyasa hareketlerini incelemeden yatrm karar almak da o kadar byk bir risktir.

TEMEL KAVRAMLAR

DESTEK VE DREN : Destek ve diren teknik analizin en nemli temel kavramlarndandr.Hatta ou teknik analiz almas,destek ve diren seviyelerinin tespiti ve buna bal olarak pozisyon alnmas amacyla hazrlanmaktadr. Destek seviyesi, dte olan fiyatlarn belli bir seviyede dengelenerek daha aaya inmemesi ve o seviyede taleple karlamasdr.Diren seviyesi ise ykselen fiyatlarn belli bir seviyede dengelenerek daha yukarya kamamas ve o seviyede arz ile karlamasdr.

EUR / USD paritesinde, 2002 ylnda grlen orta vadeli yatay harekette fiyatlarn 1,0160 seviyesinin zerine kmakta zorland grlmekteydi.Bu seviyede oluan arz art sonucu fiyatlar hzla gerilemekteydi.Dlerde ise fiyatlar zaman zaman altna sarksa da 0,9675 seviyesinde dengelenmekteydi.Ancak fiyatlarn 2002 aralk aynda 1,0160 seviyesinin zerine kararl bir ekilde kmas,talep artna neden olarak yeni bir ykseli eiliminin(trend) balamasna neden olmutu.

Destek ve diren seviyelerinin belirlenmesinde trend,hareketli ortalama,Bollinger band vb. teknik analiz kavramlarndan yararlanlabilir.Bu konular, kitabn ilerleyen blmlerinde

irdeleneceinden bu blmde daha ok psikolojik destek ve diren seviyeleri kavramlarnn zerinde duracaz. Destek ve direnler incelendiinde fiyatlarn daha ok yuvarlak rakamlarda dengelendii grlebilir.Bunun temel nedeni, insan beyninin yuvarlak rakamlar daha fazla alglama eiliminde olmasdr.Fiyatlarn, yuvarlak rakamlara gelmesi daha fazla yatrmcnn ykseli veya d hareketini alglamasna ve dolaysyla daha sert hareketlerin meydana gelmesine neden olmaktadr.Hatta EUR/USD paritesi,petrol,altn ve borsa endeksleri gibi makroekonomiyi etkileyebilecek finansal verilerin yuvarlak rakamlara gelmesi, medyann ve finans piyasalar ile ilgisi olmayan bireylerin de ilgisini ekmektedir. nsan beyninin yuvarlak rakamlar daha fazla alglama eiliminde olmasna gndelik hayattan da rnekler vermek mmkn.rnein,spermarketlerde herhangi bir rnn fiyatna bakldnda,rn etiketinde yuvarlak rakam olmad gze arpar.(rnein,10 TLlik rnn 9,99 TLye satlmas gibi)Bunda ama,rn var olduundan ok daha dk olarak alglanabilecek bir fiyattan satmaktr.

EUR/USD paritesinde 1999 ylnn son aylarnda meydana gelen d trendinde 1,0000 seviyesinde oluan psikolojik destek srekli almt.Ancak 2000 ylnn ilk aylarnda bu destein krlmas sert satlara neden oldu.Bu hareketin ar olduuna ynelik oluan piyasa alglamas talep yaratarak,ykselie neden olmutu.Ancak

psikolojik dirence dnen 1,0000 seviyesinden gelen sert satlar,orta vadeli d trendinin uzun vadeli d trendine dnmesine neden olmutu.

Destek ve diren kavramlarnn, yatrmclar iin gvenilir bir rehber olduu sylenebilir.Ancak deneyimsiz yatrmclarn destek ve direnler konusunda ok sk rastlanlan yanlglar olabilmektedir.Bunlarn banda en dipten alp en tepeden satmak saplants gelmektedir.Bu nedenle zellikle deneyimsiz yatrmclar gl grlen desteklerden alm yapmaktadr.lk bakta mantkl gibi grlen bu yaklam,fiyatlarn daha fazla dme riskinin grmezden gelmektedir.Bir pariteyi en tepeden satmak ise bir baka byk yanlgdr.Fiyatlarn daha fazla ykselme olasl her zaman vardr. nl ekonomist ve borsa yatrmcs John Maynard Keynesin de belirttii gibi krlmayacak destek ve diren yoktur.Mantkl olan seenek ise fiyatlarn genel yn yani trend belli olduktan sonra ilem yapmaktr. Destek ve direnlerin nc denemede krlma olasl ciddi anlamda artmaktadr.Bu nedenle iki kez zorlanm destek ve direnler iin temkinli olmak gerekir.Bu noktada indikatrlerden yararlanmak ve oluabilecek tepe ve dip formasyonlarna dikkat etmek gerekir. Destek ve direnlerde, bir dier nemli konu ise vadedir.Uzun vadeli destek ve direnler,ksa ve orta vadeli destek ve direnlere oranla daha gl olmaktadr.

GRAFKLER Grafik, teknik analizin en temel unsurlarndan biridir.Teknik analizin temel amac gemi fiyat hareketlerine bakarak gelecekte olabilecek fiyat hareketlerini ngrebilmektir.Bu nedenle verilerin daha rahat grlebilmesi ve istatistiki almalarn daha kolay yaplabilmesi iin grafiklerden yararlanlr. GRAFK ETLER: Grafik izimi iin piyasada oluan fiyatlardan yararlanlr.Bunlar al fiyat ,belirli bir zaman diliminde oluan en yksek fiyat, belirli bir zaman diliminde oluan en dk fiyat ve de kapan fiyatdr.Forex piyasalarnn yirmi drt saat ak olmas nedeniyle gnlk grafiklerde genellikle C (Close) harfi ile ifade edilen kapan fiyat saat 23:00da grlen fiyat seviyesidir.Yine forex piyasalarnn yirmi drt saat ak olmas nedeniyle gnlk grafiklerde grlen al fiyat ise gece 00:00 da grlen piyasa fiyat olarak kabul edilir.

GRAFK TRLER:

izgisel Grafik: Paritelerin sadece kapan fiyatlar esas alnarak izilen grafiklerdir.Teknik analizde en ok itibar edilen fiyat tr kapan fiyatlardr.Bu nedenle sadelii nedeniyle

birok analist tarafndan tercih edilir.Ancak izgisel grafikler, gn ierisinde piyasada oluan hareketleri tam olarak yanstmadndan, ksa vadeli teknik analizin n planda olduu forex piyasalar iin yetersiz kalabilir.Bu grafik trnn bir dier kusuru ise kaotik piyasa mekanizmasna lineer mantkla yaklamasdr.

izgisel GBP / USD grafii. Sadelii nedeniyle zellikle uzun vadeli hareketleri ak bir ekilde grmek mmkn.Ancak gn ierisinde yaanan dalgalanmalar yakalayabilmek olduka zor.

ubuk Grafik:Teknik analizde en ok kullanlan grafik trdr.Belirli zaman dilimi ierisindeki al,en dk,en yksek ve kapan fiyatlarn gstermesi bu poplerliinin en nemli nedenidir.Dikey ubuun en st noktas,fiyatn belirli zaman dilimi ierisinde ulat en yksek seviyedir.ubuun en alt noktas ise fiyatn belirli zaman dilimi ierisinde ulat en dk seviyedir.Kapan fiyat ubuk zerinde saa doru ksa yatay izgi ile ifade edilir.Ancak hisse senedi piyasalarndan farkl olarak forex piyasalarnn yirmi drt saat ak olmas nedeniyle grafiklerde genellikle C (Close) harfi ile ifade edilen kapan fiyat saat 23:00da grlen fiyat seviyesidir.Grafiin zerinde sola doru ksa yatay izgi ile de al fiyat ifade edilir.Al fiyat ise saat 00:00da ki fiyat seviyesidir.

ubuun boyunun uzamas dalgalanmann yksek olduunu gsterir.Bu nedenle bu kitabn ilerleyen blmlerinde anlatlan formasyonlar konusunda dier grafik trlerine gre daha kullanl olduu sylenebilir.

ubuk grafiin nemi GBP/JPY gibi volatilite(dalgalanma)nin yksek olduu paritelerde daha iyi anlalmaktadr.Forex piyasalarnn en volatil paritesi olan GBP/JPYnin ubuklarnn uzunluu volatiliteyi ak bir ekilde ortaya koymaktadr.

MUM GRAFK: Modern teknik analizin ilk rneinin Dow teorisi olduu kabul edilir.Ancak Dow teorisinden yaklak yzyl nce 17.yzylda Japonyada yaayan tccarlar, pirin kontratlarndaki fiyatlar iin kendine zg bir teknik analiz yntemi gelitirmilerdi.Bu analizin ad mum grafik analizidir. Mum grafikler, ubuk grafiklerde olduu gibi al,en yksek,en dk ve kapan deerlerini gsterirler.Ancak ubuk grafikler bu verileri sadece gsterirken,mum grafikler bu veriler arasnda mantkl bir ba kurmaya alr.Bu analiz yntemi daha ok ksa vade iin kullanlmaktadr.Bu nedenle forex piyasalarnda poplaritesi yksektir.

YUKARI KUYRUK:En yksek fiyat temsil eder.

AILI VEYA KAPANI(Hangisi yksek deerdeyse)

GVDE:Eer kapan fiyat,al fiyatndan yukardaysa bo,aadaysa doludur.(Baz teknik analiz programlarnda yeil ya da beyaz renkli mumlar ykselii,siyah ya da krmz mumlar d temsil etmektedir.Metatrader ve birok programda ise mumun iinin bo olmas ykseli,dolu olmas d anlamna gelmektedir.)

AILI VEYA KAPANI(Hangisi dk deerdeyse)

AAI KUYRUK:En dk fiyat temsil eder.

Mum grafiklerde,al ve kapan fiyat arasndaki fark,mumun boyunun uzunluunu belirler.i bo yada dolu,ksa yada uzun gvdeli mumlarn bir araya gelmesi sonucu belli formasyonlar oluur.Gvenilirlii yksek belli bal mum grafik formasyonlarn,kitabmzn formasyonlar blmnde ayrntl olarak inceleyebilirsiniz.

TRENDLER

TRENDLER: Piyasalarda fiyat hareketleri arz ve talep kaynakldr.Ancak oluan fiyat hareketleri rastlantsal deildir.Tm bu fiyat hareketlerinin belirgin bir yn vardr.Teknik analizin kurucusu ve Dow Jones endeksinin isim babalarndan olan Charles Dow piyasa hareketlerinin belirgin bir yn olduunu saptayarak trend kavramn ortaya atmtr. Modern teknik analizin kurucusu Charles Dowun The Wall Street Journal gazetesinde 19001902 yllar arasnda yaynlanan makalelerinden derlenerek ortaya karlan Dow Teorisi,gnmzde yaplan teknik analiz yntemlerinin temelini oluturmaktadr. Teorinin amac hisse senedi piyasasnn trendini tahmin etmek ve sz konusu olan trende sadk kalarak yatrm yapabilmektir. Dow teorisine gre trendler e ayrlmaktadr: 1-)Ana (Primary) Trend (Uzun vadeli trend) : Bir yldan birka yla kadar sren trendlerdir.lk bakta bu trendlerin ksa vadeli yatrmlarn n planda olduu forex piyasas iin cazip olmad dnlebilir.Ancak parite piyasalarnda ana trendler ekonominin barometresi olarak deerlendirilebilir.lkelerin uzun sren refah ve buhran dnemleri uzun vadeli trendlere direkt yansmaktadr.

Altnda halen devam etmekte olan uzun vadeli ykselen trend.Son aylarda artan momentum trendin nmzdeki yllarda da devam edebilecei eklinde yorumlanabilir.Ana trend destekleri ayn zamanda ok nemli psikolojik desteklerdir.2007 ylnn yaz aylarnda ana trend destei birok kez test edilmesine hatta destein altna sarklm olmasna karn kitle psikolojisinin talep yaratmas sonucu trend devam etmitir.

Uzun vadeli d trendlerinin teknik analizinde uzun vadeli destekten ziyade uzun vadeli diren daha byk nem tar.nk direncin krlmas ve zerinde glenilmesi trendin sonu anlamna gelir.2001 ilkbaharndan 2005 ilkbaharna kadar d trendi ierisinde hareket eden USD/CHF paritesi bu tarihte uzun vadeli d trendi direncini krarak,ksa vadeli ykselen trende girmiti.

Uzun vadeli d trendleri genellikle ykselen trendlere gre daha ksa srmektedir.Bunun nedeni kitle psikolojisinin ykselilerde daha histerik davranlara neden olmasdr.Bireyler daha fazla kazanmak konusunda daha istekli hatta a gzllerdir ancak kaybetmek konusunda istekten ziyade korkularnn olmas nedeniyle d trendleri daha ksa srmektedir.

Arz ve talebin skmas yn arayna ve dolaysyla yatay trend hareketlerine neden olabilmektedir. EUR /CHF 2001- 2003 yllar arasnda uzun vadeli yatay trend ierisinde hareketini srdrd.Yatay trendleri fay hattna benzetebiliriz.Skm enerjinin patlamas sonucu krlan fay hatlar gibi skm arz ve talebin bir noktadan sonra ynn bulmas sert hareketlere neden olmaktadr.Bu nedenle yatay trendin destek ve direnlerinin krlmas halinde oluan hareketler olduka serttir ve ou zaman yeni bir trendin habercisidir.

2-) kincil (Secondary) Trend (Orta Vadeli Trend): Fiyatlar uzun vadeli trend ierisinde hareketini srdrrken zaman zaman trendin aksi ynnde hareket edebilirler.Bu hareketler ou zaman ksa vadeli dalgalanmalar olarak deerlendirilebilir.Ancak bu hareketlerin belirgin bir yn olmas ve bir aydan birka aya kadar srmesi ikincil trend ve daha ok bilinen adyla orta vadeli trend olarak nitelendirilir.

EUR USD paritesindeki uzun vadeli ykselen trend ierisinde zaman zaman orta vadeli d trendleri meydana gelmiti.2005 yl ierisindeki orta vadeli d trendi sonrasnda ana trend desteine gerileyen parite,bu destekten tekrar ykseliine Devam etmiti.Orta vadeli d trendleri genellikle uzun vadeli trendin momentumu ar ykseldiinde gndeme gelir.Fiyatlardaki ar ime birok byk oyuncu iin kar realizasyonu olarak deerlendirebilir.Ancak dzeltme sonucu den fiyatlar talebin ve dolaysyla fiyatlarn tekrar ykselmesine neden olmaktadr.

3-)Ksa Vadeli (Minor) Trend: Bir gn ile haftalk sre ierisinde meydana gelen trendlerdir.Ksa vadeli yatrmn n planda olduu forex piyasalarndaki arl dier piyasalara oranla daha fazladr.Ancak ksa vadeli trendler, anlk gelimelerden ok fazla etkilenmesi nedeniyle yanltc olabilmektedir.Bu nedenle yatrmclarn uzun ve orta vadeli grafikleri inceleyerek genel yn tespit etmeleri daha yararl olacaktr.

EUR / USD paritesinde 2001 ylnda gerekleen ksa vadeli ykselen trend hareketi 0,9390 direncinin alamamas sonucu zayflamt.Zayflama sonucu iki kez test edilen ksa vadeli trend izgisi,nc deneme de krlarak ksa vadeli ykselen trend hareketi son bulmutu.

Saatlik ve daha da ksa sreli grafikler,forex piyasalarnda teknik analiz iin yaygn olarak kullanlmaktadr.Ancak grafiklerde vadenin klmesi yanlma payn artrdndan minimum drt saatlik grafiklerden yararlanmak daha uygun bir seenektir.Yukardaki saatlik USD/CAD grafiinde grdnz ksa vadeli ykselen trend hareketi,trend desteinin nc kez test edilmesi ve sonrasnda krlmas sonucu sona ermiti.

TREND KANALLARI: Trend izgileri,ykselen trendlerde d dipleri,d trendlerindeyse ykseli zirveleri referans alnarak izilmektedir. Ancak trendlerde destek ve diren arasnda bir korelasyon sz konusudur.rnein,ykselen trendlerde d dipleri ykseli eilimindeyken,ykseli zirveleri de ykseli eilimindedir.Benzer iliki, d trendleri iin de geerlidir.D trendlerinde ykseli zirveleri d eilimindeyken,d dipleri de d eiliminde olmaktadr. Trend kanalna giren pariteler, ksa vadeli ilemlerde kolaylk salamaktadrlar.Genellikle kanal izgisinin test edilmesi sat,trend desteinin test edilmesi ise alm frsat olarak

deerlendirilmektedir.Ancak bu yaklamn fazlasyla dorusal olmas bal bana bir risk unsurudur.rnein,ykselen bir trend kanalnda almas beklenen trend destei almayabilir.Destein altna sarklmas durumunda da fiyatlarn yeniden ykselmeye balamas yatrmclar yanltabilir. Bu nedenle trend kanallar incelenirken kitabmzn ilerleyen sayfalarnda inceleyebileceiniz formasyon ve indikatrlerden yararlanmak hata orann drmek asndan tavsiye edilebilir.

EUR/ USD paritesinde 1998 ylnda balayan ve 2000 ylnda sona eren alalan trend kanalnn krlmas sonrasnda uzun vadeli ykselen trend balamt.Bu grafikte dikkat eken nokta fiyatlarn trend kanaln krdktan sonra ykselmeye devam etmesi ancak daha sonra oluan orta vadeli d trendinde,krlan alalan trend kanal izgisinin hala destek konumunda olmasyd.

FORMASYONLAR

FORMASYONLAR: Finans piyasalarnda fiyat hareketleri trendler halinde meydana gelmektedir. Ancak, finans piyasalarnn kaotik yaps nedeniyle bu trend hareketleri dorusal deildir.Bu nedenle grafiklerde karakteristik ekiller meydana gelmektedir.Formasyon ad verilen bu ekiller kimi zaman trend dnleri,kimi zamansa trendin devamlln gstermektedir. Formasyonlar balca iki guruba ayrlrlar. 1.Trend dn formasyonlar 2.Skma formasyonlar

TREND DN FORMASYONLARI: Trend sonlarnda grlen bu formasyonlar, oluum srecindeyken trend dn sinyali verirler.Trendin dnmesi ile birlikte ise formasyon tamamlanm olur.Bu formasyonlarn gerekleme sresi,trendin sresine gre deimektedir.rnein uzun vadeli trendlerin dn formasyonlar, bir aydan daha uzun sreli olabilmektedir. Trend dn formasyonlar,yatrmclar iin isabetli sinyaller retmekle beraber ay ve boa tuzaklar olarak adlandrlan dn grnmleri yatrmclar yanltabilir.Bu nedenle grafiklere bakldnda bu formasyonlar zamannda alglayabilmek iin bilgi ve tecrbeye gereksinim duyulmaktadr.

OMU-BA-OMUZ FORMASYONU: Teknik analizde en ok bilinen formasyonlardandr.Bu formasyon sk rastlanlan ve gvenilirlik oran yksek olan bir formasyondur.Bu formasyon orta vadeli ykselen trendlerin zirve noktalarnda oluurlar.Formasyonun oluum sresi ortalama olarak bir ay ile ay arasnda deimektedir.ok ciddi bir d sinyalidir. Bu formasyonu grafikte alglayabilmenin kolay olmas,popler olmasnn nedenlerindendir.Hzl ykseli sonras gelen sert satlar,yatrmclarn panie kaplmasna ve d trendinin balad alglamasna yol aar..Bu noktada yeni bir talebin gelmesi sonucunda fiyatlarn ykselmeye balamas ykseli trendinin hala devam ettii eklinde alglanabilir. Yeni ykseliin,daha nce alarak sert de neden olan direnci de krmas halinde,ykseli daha da hzlanr.Bu durumda yatrmc kitlesi,ykseliin devamna inanmaya balar.Ancak bu noktada alan yeni direncin krlamamas ise sert de neden olur.Kar satlar sonucu yaanan gerilemenin daha nce tepki almlarnn meydana geldii seviyeye gelmesi ve bu destein almas halinde,yatrmclarda omuz ve ban olutuu alglamas olumaya balar. Destekten tepki almlar gelmesi halinde, ikinci bir omuzun oluup olumayacana baklmas gerekir.Sert satlarn geldii ilk diren bu noktada nem kazanr.Bu seviyeden gelen satlar ikinci omuzun olumaya balad anlamna gelebilir.Bu noktada birinci omuz desteinin almamas halinde formasyon teyit edilir.

Bu formasyonun sonunda genellikle ksa vadeli d trendi olumaktadr.Formasyon sonras oluabilecek yatay trendlerde dahi sat basks yksektir.Bu nedenle, bu formasyonun grld grafiklerde ykseli beklentisi ile ilem yapmak, ou zaman riskli olmaktadr.

Altnda, 2008 yaznda grlen omuz ba omuz formasyonu.kinci omuzun tamamlanmasndan sonra yaanan d dikkat ekici.

Forex piyasalarnda oluan omuz ba omuz formasyonlar sonras yaanan d trendleri,hisse senedi piyasalarna oranla daha ksa srmektedir.Bunun en nemli nedeni forex piyasalarnn daha derin bir piyasa olmasdr.Dier bir nedeni ise para piyasalarnn hisse senedi piyasalarna oranla daha sk mdahale edilen bir piyasa olmasdr.

TERS OMUZ BA OMUZ FORMASYONLARI: Tpk ykselen trendin sonunda oluan omuz ba omuz formasyonlar gibi,d trendinin sonunda da ters omuz ba omuz formasyonlar grlebilir.Adndan da anlalabilecei gibi,bu formasyon omuz ba omuz formasyonunun ters dnm eklidir.Yani omuz ba omuz formasyonunda oluan tepenin aksine dip sz konusudur.

Bu formasyonun ekli gibi ileyi mant ve sonular da omuz ba omuz formasyonunun tersi konumundadr.Ancak bu formasyon, ounlukla omuz ba omuz formasyonuna gre daha uzun sreye yaylmaktadr.

EUR/GBP paritesinde grlen ters omuz ba omuz formasyonu.Ba blgesinin olduka uzun olmas,geri dnnde sert olmasna neden olmutu.

Omuz ba omuz ve ters omuz ba omuz formasyonlar, gvenilirlii yksek trend dn sinyali vermektedir.Ancak uygulamada deneyim gerekmektedir.rnein,birinci omuzun ve ban tamamland alglamasna yol aabilecek grafik ekilleri,birok deneyimsiz yatrmcda, ikinci omuzun oluumu srd halde formasyonun tamamland biiminde bir yanlmaya neden olabilmektedir.Bu formasyon nda ilem yaplrken mutlaka ikinci omuzun ve dolaysyla formasyon srecinin tamamlanmas beklenmelidir.

KL TEPE FORMASYONU: Fiyatlarn hzl ykselilerden sonra ulat zirve seviyesinde oluan dzeltme hareketinden sonra tekrar zirveye doru ykseli hareketinin gereklemesi ile oluan formasyondur.

kili tepe formasyonunda,sol taraftaki ykselite ilem miktar yksektir.Ancak dzeltme ile birilikte ilem miktar azalr.kinci ykselite, ilk ykselie oranla daha dk miktarda ilem yapld grlr.ki tepe aa yukar ayn ykseklikte oluur.kinci tepeden gelen yeni dzeltme hareketinin ardndan ilk dzeltme hareketindeki destein krlmas ile formasyon tamamlanm olur. Formasyonun ekline ilk bakldnda zirvede olumu bir M harfine benzetilebilir.Ancak, ou zaman iki tepe arasnda seviye fark oluabilir.Bu durumda, iki tepe arasndaki farkn yzde 3ten fazla olmamasna dikkat edilmelidir.Farkn yzde 3 ten yksek olmas durumunda farkl bir formasyonun oluma ihtimali gz nnde bulundurulmaldr. kili tepe formasyonunun gvenilirlii yksektir.Genellikle boa piyasalarnn sonunda grlen bu formasyon,ok ciddi bir dzeltmeyi beraberinde getirir.Bu nedenle zirve direncinden dmeye balayan ve ardndan tekrar ykselie geen paritelerde bu formasyonun oluup olumayacana dikkat etmekte yarar var.

USD/CHF paritesinde pei sra grlen ikili tepe formasyonlar.Genellikle formasyon tamamlandktan sonra gerekleen d trendinin gc,formasyon ncesindeki ykselen trendin gcne yakn olmaktadr.

kili tepe formasyonlar genellikle bir aydan daha uzun srmektedir.Bu nedenle ykselen trendlerin zirvesinde oluan her kararsz hareketi ikili tepe olarak deerlendirmek hatal yorumlara neden olabilmektedir.

KL DP FORMASYONU: Bu formasyon ikili tepe formasyonunun tersi niteliindedir.D trendinin sonunda grlen bu formasyonda ilem miktar, birinci dip oluurken yksektir.Birinci dipten gelen tepki almlarnda ise ilem miktar dktr.kinci dipten dnten itibaren ilem miktar da fiyatla birlikte artar. Bu formasyon grafiklerde,ikili tepe formasyonu ekline benzetilen M harfinin tersi olan W harfine benzemektedir. Tpk ikili tepe formasyonu gibi bu formasyonda genellikle bir aydan daha uzun srmektedir.

USD/CAD paritesinde grlen ikili dip formasyonu.Gerek ikili dip formasyonunda gerekse ikili tepe formasyonunda, genellikle formasyonun sol taraf ile sa taraf arasnda bir simetri sz konusudur.Grafikte de grld paritenin ikili dip formasyonunun sol tarafndaki d trendinin momentumuyla,sa tarafndaki ykseli trendinin momentumu olduka yakndr.

L TEPE VE DP FORMASYONLARI: Sk olmamakla birlikte ikili tepe ve dip formasyonlarnda dn hareketi balamadan nce trend ynnde hareketler meydana gelebilir. rnein, ikili tepe formasyonunun grld paritelerde formasyon iin izilen dn izgisinden tepki almlar gerekleerek nc bir tepe oluabilir.Benzer bir ekilde ikili dip formasyonunun dn izgisinden gelen sat dalgas nc bir dibin oluumuna neden olabilir.

USD / CAD paritesinde grlen l tepe formasyonu.l tepe formasyonu sonras hzla den fiyatn toparlanmas yaklak be ay srmt.Bu formasyon,zaman zaman omuz ba omuz formasyonu ile kartrlabilir.Ancak zirvelerin hemen hemen ayn seviyede olmas ile omuz ba omuz formasyonundan ayrt edilir.

USD / JPY formasyonunda grlen l dip formasyonu.l tepe ve dip formasyonlarnda genellikle trend dnleri sert olmaktadr.Ancak zaman zaman grafikte grld gibi dn hareketi ncesi yatay bir seyir gzlenebilir.

V FORMASYONLARI: Dalgalanmann yksek olduu trendlerde,kimi zaman dn hareketleri sinyal retmeksizin gerekleebilir.Bu formasyonda fiyat hzla aaya derken aniden sert bir biimde ykselie geer.Ters V formasyonunda ise ykseli trendinde olan bir paritenin aniden de gemesi gerekir. Bu formasyonda hareketlerin ani oluu ve genellikle volatilitenin ykseldii piyasa koullarnda meydana gelmesi nedeniyle,yatrmclarn bu formasyonu dikkate alarak ilem yapmalar olduka zordur.Bu formasyonu izlerken ana trendi takip etmek,daha isabetli ngrlerde bulunabilmeyi salar. V formasyonlar genellikle sert trendlerin sonunda grlr.Trendin sertlii, dn hareketlerinin de ani ve sert olmasna neden olabilmektedir.

V formasyonu EUR/JPY gibi volatilitenin yksek olduu paritelerde ska grlrler.Yatrmcya nokta at yapma ans tanmayan bir formasyon olmas nedeniyle,yatrmclarn genel trendi izleyerek karar vermeleri daha isabetli olur.

BOLUKLAR: Alm veya satm ileminin gereklemedii fiyat seviyelerinin grafik zerinde gsterildii blgelerdir. Forex piyasalarnn, yirmi drt saat ak ve likiditesinin yksek olmas nedeniyle boluklara hisse senedi piyasasna gre ok daha az rastlanr.Ancak Pazartesi al ve Cuma kapan deerleri bazen boluk oluturabilmektedir.Ayrca, birok platformda yirmi drt saat ak olmayan YTL paritelerinde,dier paritelere oranla daha sk rastlanlr. Boluklar ka,kopma ve bitkinlik olmak zere e ayrlr. KOPMA BOLUKLARI: Skma formasyonlar sonrasnda oluan boluk trdr.Genellikle dip araynda olan paritelerde grlr.Kopma boluklar trendin yn deitirebileceine ynelik nemli bir sinyaldir.

KAI(LME) BOLUKLARI: Genellikle trend srecinin ortasnda meydana gelmesi nedeniyle trendin zaman bakmndan uzunluunun llmesi amacyla kullanlrlar.Bu nedenle bu boluk trne lme boluklar da denilir. BTKNLK BOLUKLARI: Trend zirvelerinde oluan ve trendin zayflad ve dnn yaklat sinyalini veren boluklardr. ADA DN FORMASYONU: Hem ykseli trendinde hem de d trendinde oluan boluklar arasnda kalan dn formasyonlardr.Bu formasyon olduka nadir grlr ancak isabet oran yksek bir formasyondur.Bu nedenle hzl ykseli trendlerinde zirve yaknnda boluk olumas ciddi bir dn uyarsdr.Ayn mantkla d trendlerinde taban oluumu srasnda oluan boluklar,trend dn sinyali olarak deerlendirilebilir.

EUR / YTL paritesinde zirvede grlen ada dn formasyonu.Ykseli trendinde oluan boluklar nce trendin zayflamasna sonra da trend dnnn gereklemesine neden oldu.Boluklarn uzunluunun artm olmas dn olasln daha da artrmaktadr.

EUR YTL paritesinde tabanda oluan ada dn formasyonu.Grafikte grlen ada dn formasyonunun ayn zamanda ikili dip formasyonu olmas,trend dnnn daha sert olmasna neden oldu.Ada dn formasyonlar,bu grafikte olduu gibi,gvenilirlik oran yksek olan ikili dip ve tepe formasyonlar gibi formasyonlarla desteklendiklerinde, daha isabetli sonular vermektedir.

SIKIMA(KONSOLDASYON) FORMASYONLARI: Trendler daha nce de belirttiimiz gibi dorusal(lineer) deil kaotiktir.Bu nedenle trendler ierisinde zaman zaman yn araylar ve kararsz hareketler meydana gelebilir.Glenen destek ve direnlerin istikrarl bir biimde almas,skma formasyonlarnn oluumuna neden olmaktadr.Bu formasyonlarn tamamlanmas sert ykseli veya sert dleri beraberinde getirir. Skma formasyonlarnn mantn anlayabilmek iin doa bilimlerinden yararlanlabilir.Fizikte enerjinin skm olmas sert reaksiyonlara neden olabilmektedir.rnein fay hatlarnda enerjinin uzun yllar boyunca birikmesi,iddetli depremlere neden olabilmektedir.Skma formasyonlarnda ise arzn ve talebin dengelenmesi,fiyat sktrmaktadr.Arz ve talebin dengesinin bozulmas durumunda alm ve satm konusunda temkinli davranan yatrmclarn sr psikolojisi halinde ilem yapmalar sert hareketlere neden olmaktadr. Belli bal skma formasyonlar trleri unlardr:

1-)gen formasyonlar 2-)Takoz ve kama formasyonlar 3-)Bayrak ve flama formasyonlar

GEN FORMASYONLARI: Trendler, zaman zaman gene benzer ekiller retirler.gen formasyonlar, trend iin yavalama olarak nitelendirilebilmekle birlikte, zaman zaman trend dnlerine neden olmas nedeniyle dn formasyonu olarak da nitelendirilebilir. Her ne kadar bu formasyon trndeki ekiller, ounlukla birebir gen olmasa da, doadaki gen ekilli cisimlerin yuvarlak hatl ve drt kenarl cisimlere gre daha krlgan olduu gz nnde bulundurulursa,gen formasyonlarn sert hareketler ncesinde rettii sinyalin gvenilirlii daha iyi anlalabilir. gen formasyonlar gurupta kategorize edilir: a-)Simetrik gen formasyonu b-)Alalan gen formasyonu c-)Ykselen gen formasyonu

1-) Simetrik gen formasyonu: Her ykseli zirvesinin, bir nceki zirvenin altnda olmas ve her d hareketinin dip noktasnn bir nceki dip noktasnn zerinde olmas sonucu oluan formasyondur. Formasyonun ortasndan ekilen izginin st ksm ile alt izgisi arasnda oluan simetri ekli,formasyonun bu ismi almasnn nedenidir.Simetrik gen formasyonlar gvenilir olmasna karn formasyon sresince fiyatn gidecei yn belli etmemek gibi bir dezavantaj tarlar.Trendin ynn bulabilmek iin formasyonun sona ermesi beklenmelidir.Genellikle,izgilerden birinin yksek hacimle krlmas durumunda formasyonun sona erdii ve krln ynnde bir trendin olumas beklenir.Ancak,izginin dk hacimle krlmas durumunda,trendin ynn bulabilmek iin gnlk teyit sresi beklenmelidir. gn boyunca,izginin krld ynde bir fiyat hareketi olmas durumunda trendin yn belli olmu olur.

AUD USD paritesinde 2000 ylnda grlen simetrik gen formasyonu.Fiyat yaklak ay simetrik gen formasyonu ierisinde skmt.Alt izginin krlmas sonucu artan sat basks d trendinin devamlln salad.

2-)Alalan gen formasyonu: D hareketlerinin dip noktalarnn dz bir izgi oluturduu, buna karn her ykseliin zirve noktasnn bir nceki ykseliten daha aada bir seviyede olduu gen formasyonlardr. Bir paritede alalan gen formasyonunun grlmesi, talebin ve dolaysyla fiyatn dme eiliminde olduunu gsterir.Bu nedenle genellikle formasyon sonunda d gzlenir. Alalan gen formasyonunun bitiminden sonra gerekleen d trendinde, genin ykseklii kadar mesafe aada ou zaman gl destekler oluur.Genellikle momentumun ar dk olmad dlerde bu destein almas ve tepki almlarnn gelmesi beklenebilir.

USD/JPY paritesinde Ocak 1995 tarihinde grlen alalan gen formasyonu sonras olduka sert bir d trendi meydana gelmiti.Yatay izginin krlmas, formasyonun sona erdii ve dn balamak zere olduu anlamna gelmektedir.Alalan gen formasyonuna giren paritelerde, alm ynnde ilem yapmann riskini bu grafik ak bir ekilde ortaya koymaktadr.

3-)Ykselen gen formasyonu: Ykseli zirvelerinin,hemen hemen ayn seviyede kald,buna karn d diplerinin srekli ykseldii gen formasyonudur.Bu formasyonda, zirvelerdeki direnlerin krlamam olmasna karn,d hareketlerinin her geen gn zayflyor olmas alclarn oald,satclarn azald anlamna gelmektedir. Bu formasyonda,dier gen formasyonlarnn aksine genin taban,grafiin sol tarafna bakmaktadr ve yine dier gen formasyonlarnda olduu gibi izgilerden birinin krlmas,formasyonun sona erdii anlamna gelir. Ykselen gen formasyonlar, talebin artt sinyalini verdiinden dolay,formasyon sonras genellikle ykselen trend meydana gelir.genin ykseklii kadar mesafe asgari hedeftir ve tam bu seviyelerde ciddi direnler oluabilir.

Petrolde st ste grlen ykselen gen formasyonlar.Grafikte, genlerin ykseklikleri kadar yukar mesafede ciddi diren oluumlar grlebilir. Zaten gvenilir bir ykseli sinyali olan bu formasyonun st ste grlmesi talepte meydana gelen ciddi art ortaya koymaktayd.

TAKOZ FORMASYONLARI: Skma formasyonunda,ykseli zirveleri iin izilen izgi ile d dipleri iin izilen izgilerin ayn ynde olmas ve daralmas sonucu oluan ve simetrik gen formasyonunu andran formasyonlardr.Bu formasyonun simetrik gen formasyondan en byk fark ise yatay bir seyirden ziyade belirgin bir ynn olduu koullarda olumasdr.Takoz formasyonlar genellikle aylk srede oluurlar. Takoz formasyonlar alalan takoz ve ykselen takoz olarak snflandrlrlar.

1-)Ykselen takoz formasyonu: Ykselen takoz formasyonlar,ykselen trendlerde grlrler.Grnm nedeniyle ykseli sinyali olarak yorumlanabilirler.Ancak bu formasyon ok ciddi bir d sinyalidir.nk alclarn srekli daha yksek fiyattan alm yapmalar sonucu fiyatn ar ykselmesi,bir noktadan sonra alclarn cesaretini krarak talebin dmesine ve dolaysyla fiyatn dmesine neden

olmaktadr.Formasyonun tamamlanmas ve d trendinin balayabilmesi iin alt izgi mutlaka krlmaldr.

EUR /USD paritesinde grlen ykselen takoz formasyonu sonras oluan uzun vadeli d trendi.Takoz formasyonlar, skma formasyonu olarak nitelendirilmelerine karn zirveye yakn yerlerde grldklerinde trend dnne neden olabilmektedir.

2-)Alalan takoz formasyonu: Ykselen takoz formasyonlarnn tam tersidir.Satclarn srekli daha dk fiyattan sat yapmalar sonucu fiyatn ar dmesi,satclarn cesaretini krarak arzn dmesine ve dolaysyla fiyatn ykselmesine neden olmaktadr.Formasyonun tamamlanmas ve ykseli trendinin balayabilmesi iin st izgi mutlaka krlmaldr.

Altnda grlen alalan takoz formasyonu.Satclarn giderek zayflamas sonucu d trendinin gcn kaybetmesi,yeni bir alm dalgas oluturmutu.

BAYRAK VE FLAMA FORMASYONLARI: Bayrak formasyonlar: Genellikle bir ile hafta arasnda bir srede meydana gelen,isminden de anlalaca zere ekil bakmndan bayra andran formasyonlardr.bu formasyon tr genellikle trendlerin ortalarnda grlr.Bu formasyon tr trendin yavalad ancak tekrar ayn hz da devam edecei eklinde yorumlanr. Bayrak formasyonlar genellikle devam formasyonu olarak grlr ancak ok nadir de olsa trend dnlerinde de meydana gelmektedir. Dier dn formasyonlar gibi bayrak formasyonlarnda da ilem hacmi izlenmelidir.Formasyon balamadan nce ilem hacmi olduka yksektir.Ancak formasyonun balamasyla ilem hacmi belirgin ekilde der.Ykselen trendlerde grlen bayrak formasyonlarnda, st izginin yksek ilem hacmiyle birlikte krlmas durumunda ykselen trendin devam etmesi beklenir.D trendlerinde grlen bayrak formasyonlar ise

genellikle daha ksa sre ierisinde olumaktadr.D trendlerinde oluan bayrak formasyonlarnda da alt izgi krlrken ilem hacmi ykselir.Ancak d trendlerinin yaps gerei formasyon sonrasnda genellikle hacim dktr.

EUR/USD paritesinde d trendi ierisinde grlen bayrak formasyonu.Hzl d sonras meydana gelen tepki almlarnda ilem hacminin yeterince ykselememesi,d trendinin devam etmesine neden olmutu.Forex piyasalarnda bayrak formasyonu ncesi ve sonrasnda piyasada meydana gelen hareketler,hisse senedi piyasalarndaki kadar sert olmamaktadr.Bu nedenle gnder olarak adlandrlan formasyon ncesi trend ile formasyon sonras meydana gelen trend ksa olmaktadr.

Flama formasyonlar: Oluum,geliim ve sonu bakmndan bayrak formasyonlarna ok benzeyen bir formasyon trdr.ki formasyon arasndaki en nemli farkllk,isimlerinden de anlald gibi

ekilleridir.Bayrak formasyonu bayra andran bir paralelkenar eklindeyken flama formasyonu, flamay andran bir gen eklindedir. Flama formasyonlar ekil bakmndan simetrik gen formasyonlarna benzemektedir.Bu nedenle de ska kartrlmaktadr.ki formasyon orasndaki temel fark flama formasyonu ncesinde sert bir hareketin meydana gelmesidir.Zaten bu sert hareketin oluturduu gndere benzeyen ekil kolaylkla fark edilebilir.

2002 lkbaharnda hzl bir ykseliin meydana geldii paritede 1,000 seviyesindeki psikolojik diren almt.Ancak artan sat basksna ramen fiyatlarn yeterince dmemesi sonucu oluan flama formasyonu ykseliin devam edeceine ynelik ciddi bir iaretti.Nitekim formasyonun sona ermesiyle birlikte ykseli tm hzyla devam etmiti.

MUM GRAFK FORMASYONLARI: Kitabmzda yer alan ve tm grafik trlerinde uygulanan formasyon trlerine ek olarak mum grafiklere zg formasyonlarda teknik analiz literatrnde yer almaktadr. Bu formasyonlar egzotik Japon kltrn yanstan ilgin isimlerle snflandrlrlar.Doji,harami,gkta,delen mumlar, beyaz asker,karabulut, siyah karga vs. gibi isimler tayan bu formasyonlarla,piyasann yn tahmin edilmeye allmaktadr.

Yzlerce mum grafik formasyonu kullanlmaktadr.Ancak kitabmzda, teknik analizin dier konu balklarna deyinebilmek adna, sadece gvenilirlii yksek ve popler formasyonlara yer vereceiz. YUKARI DN SNYAL VEREN FORMASYONLAR: DOJ SABAH YILDIZI:

Mum grafiklerin en ok bilinen formasyonlarndan biridir. Doji,al ve kapan fiyatlarnn ayn olduunu sembolize eden mum grafik figrdr.Dier mumlardan farkl olarak,haa benzeyen ince bir ekli vardr.Doji,piyasada arz ve talebin birbirine yakn olduu yani kararsz piyasa seyrinin olduu gnlerde grlr.Yatay trendler haricinde, dojinin grlmesi trend dn sinyali olarak yorumlanmaktadr. Doji sabah yldz formasyonu, aa ynde trendlerde meydana gelmekte ve .tepki almlarn yakalamakta kullanlmaktadr.Bu formasyonda ilk gn olduka sert bir d sembolize eden uzun ve ii dolu bir mum grlr.kinci gn ise doji grlr.Bu noktada arz ve talep dengededir.nc gn ise ii bo bir mum,yani ykseli grlr. Bu formasyonun adnn sabah yldz olmasnn nedeni,sabah yldznn gne domadan nce ortaya karak yeni bir gn mjdelemesi gibi bu formasyonunda ykseli trendi balamadan trend sinyali retmesidir.Bu formasyonun gvenilirlii yksektir,ancak trend dnnn gereklememesi halinde d trendinde hareket eden paritenin satn alnmasna neden olarak ciddi kayplara da neden olabilir.Bu nedenle bu formasyona uyarak yatrm yaplrken disiplinli bir ekilde stop loss uygulamak gerekmektedir.

SABAH YILDIZI:

Bu formasyonun doji sabah yldz formasyonundan tek fark ortadaki mumun dojiden ziyade ksa ve ii bo bir mum olmas yani ikinci gn yatay bir piyasa seyrinden ziyade ufak apl bir ykseliin meydana gelmesidir.Bu formasyon doji sabah yldz formasyonundan daha fazla grlmektedir.Ancak gvenilirlik oran doji sabah yldzna gre daha dktr. BEYAZ ASKER:

D trendi srasnda st ste gn yaanan sert ykseliler nemli bir trend dn sinyalidir. Momentumun daha yksek olmas nedeniyle sabah yldz ve doji sabah yldz formasyonlarna oranla gvenilirlik oran daha yksektir.Bu formasyon daha ok d trendlerinin sonlarnda yani dip araylar srasnda grlmektedir.Bu nedenle bir ok analist tarafndan,dip oluumunun teyit edilmesi amacyla da kullanlmaktadr.

BEBEK YUTTUUNU GZLEYEN BOA FORMASYONU:

Bu formasyonun en nemli zelliklerinden biri, tpk doji gibi nemli sinyal reten marubozu ad verilen popler bir mum grafik figr iermesidir.Marubozu,kuyruksuz mumdur.D sembolize eden dolu(siyah) marubozularda al fiyat en yksek seviyedir.Bu nedenle st kuyruk iermez.Kapan fiyat ise gn ii en dk seviyedir ki bu nedenle alt kuyruk da iermez. Bebek yuttuunu gizleyen boa formasyonunda st ste iki gn siyah (dolu) marubozu grlr.nc gn uzun bir st kuyruu olan ancak alt kuyruu olmayan bir mum grlrken,son gn siyah (dolu) marubozu grlmektedir. Bu formasyonun da gvenilirliinin yksek olmasna karn,formasyon srasnda d trendinin devam ediyor olmas ve herhangi bir tepki ykseliinin gereklememi olmas ciddi bir risk faktrdr.

AAI DN SNYAL VEREN FORMASYONLAR AKAM YILDIZI AYI FORMASYONU:

Bu formasyon, nemli bir trend dn formasyonudur.Ancak yatay piyasa koullarndan ziyade ykselen trendlerin tepelerinde olutuunda, gvenilirlii daha da artmaktadr. Byk ykseliler sonras,yatrmc kitlesi ou zaman ykseliin daha da hzlanmasn bekler.Ancak,kimi zaman ikinci gn ykseliin snrl olmas,ykseliin devam etmeyeceine ynelik beklentilere neden olabilir.Bu durumda nc gn sert bir dzeltme meydana gelebilir. Bu formasyonu, tepe formasyonlar ile birlikte deerlendirmek daha isabetli sonular verebilmektedir.

DOJ AKAM YILDIZI AYI FORMASYONU:

Akam yldz formasyonunda,ikinci gnde ykseliin zayflamas nedeniyle nc gnde sert satlar meydana gelmekteydi.Bu formasyonda ise ikinci gnde ykseliten ziyade yatay bir seyrin olumas sonucu,ykseliin devam etmeyeceine ynelik daha da kuvvetli bir beklentiye neden olabilir.Bu durumda,nc gn ciddi bir d meydana gelebilmektedir.

YUKARI KOPAN K KARGA AYI FORMASYONU:

Yukar kopan iki karga ay formasyonu, nemli bir trend dn sinyali vermektedir.lk gn ykseli yaanmaktadr,bu nedenle uzun beyaz mum grlr.kinci gn ise,piyasa al bir

nceki gne gre daha yukardadr.Ancak dn balamas ve kapan fiyatnn al seviyesinin altnda olmas sonucu,ykselen trend zayflama sinyali vermektedir.Bu nedenle siyah((dolu) mum oluur.nc gnde ise al fiyat,ikinci gndeki al fiyatnn zerindedir.Ancak sat basksnn devam etmesi sonucu daha da uzun bir siyah(dolu) mum oluabilir. Bu formasyon volatilitenin(dalgalanmann) yksek olduu gnlerde daha sk grlr.Tepe formasyonlar ile teyit edilmesi ou zaman daha isabetli sonular verebilmektedir.

GSTERGELER

GSTERGELER: Teknik analizde grafik formasyonlar ve trend analizi kadar nemli olan bir baka konu ise gemiteki fiyat hareketlerinden yararlanarak oluturulan gstergelerdir.Grafiklerde oluan formasyonlardan yararlanlarak hazrlanan stratejiler genellikle orta ve uzun vadeyi kapsar.Ancak ksa vadeli yatrmc hedeflerinin sz konusu olduu forex piyasalarnda gstergelerin poplaritesi dier teknik analiz yntemlerine gre daha yksektir. Gstergelerin bir baka nemli avantaj ise deerlendirilmelerinin dier teknik analiz yntemlerine gre daha objektif ve mekanik olabilmesidir.Biliim sektrndeki ilerlemeler sonucu tasarlanan Metatrader gibi profesyonel analiz yntemlerine yatkn platformlar,yatrmclara teknik gstergeler yardmyla alm ve satm sistemleri tasarlama olana vermektedir. Gstergelerin bu avantajlarna karn dier teknik analiz yntemlerinden bamsz olarak kullanlmas,isabetsiz sonular alnmasna neden olabilmektedir. Farkl formasyonlarda teknik gstergelerin isabet oran deiebilmektedir.Bu nedenle teknik gstergelerin dier teknik analiz yntemleri ile birlikte kullanlmas daha isabetli sonular retmektedir. Teknik analizde kullanlan gstergelerin,teknik analiz programlar ve Metatrader gibi platformlar ile kullanm olduka kolaydr.Bu nedenle gstergelerin hesaplanma yntemi bilinmeden de baarl analizler yaplabilir.Ancak kitabmzda gstergelerin hesaplanndaki mantn daha iyi ifade edilebilmesi iin gstergelerin hesaplanna da ayrntl olarak yer verilmektedir.

HAREKETL ORTALAMALAR: Belirli bir zaman dilimindeki ortalama fiyat sembolize eden bu gstergenin gvenilirlii yksektir.Hareketli ortalamalar,belirli bir zaman diliminde fiyatn olmas gerektii seviye olarak yorumlanr.Ayn zamanda hareketli ortalama seviyeleri,olduka nemli destek ve diren seviyeleridir.rnein, fiyatn hareketli ortalamann altnda olmas durumunda, hareketli ortalama diren konumundadr.Fiyatn hareketli ortalamann stnde olmas durumundaysa hareketli ortalama seviyesi destek konumundadr. Hareketli ortalamalar,trend izgilerine gre destek ve diren noktas tespitinde ok daha gvenilir sonular vermektedir.Trend izgilerinin dorusall yanlma payn artrmaktadr.Ayrca trend izgilerinin izimi subjektiftir,ayn grafii inceleyen bir ok analist farkl noktalardan geen trend izgileri izebilirler.Buna karn,hareketli ortalamalar matematik biliminin nda mekanik olarak hesaplandndan,disiplin dahilinde ilem yapabilme olana sunmaktadr. Hareketli ortalamalar balkta gruplandrlr: a)Basit hareketli ortalama

b)Arlkl hareketli ortalama c)ssel hareketli ortalama

Basit Hareketli Ortalama (Simple Moving Average): Tercih edilen zaman dilimi iindeki tm kapan fiyatlarnn,gn saysna blnmesi ile oluturulan hareketli ortalamadr.Hesaplanrken, btn kapanlarn ayn nem derecesinde kabul edilmesi nedeniyle, aylar ncesinde fiyat etkileyen ksa vadeli gelimelerin ortalamay etkilemesi nedeniyle gvenilirlii arlkl ve ssel hareketli ortalamaya gre dktr.Bu nedenle,basit hareketli ortalamalar mmkn olduu kadar ksa vade iin kullanmak,daha isabetli sonular dourmaktadr.Ancak,ksa vade iin dahi isabet oran dier hareketli ortalamalara gre dktr.

EUR / USD paritesinde be gnlk hareketli ortalama,ksa vadeli destek ve direnlerin tespit edilmesinde baarlyd.Ksa vadeli hareketli ortalamalar kullanlarak tespit edilen destek ve direnlerin krlmas halinde,orta ve uzun vadeli hareketli ortalamalardan yararlanlmaldr.

Arlkl Hareketli Ortalama (Weighted Moving Average): Basit hareketli ortalamada btn gnlerin arlnn eit olmas,uzun dnem iin hesaplanan hareketli ortalamalarn gvenilirliini azaltmaktadr.Bu nedenle gelitirilen bu ortalamann hesaplanmasnda gemiten gnmze azalan arlklar kullanlr. rnein, 15 gnlk arlkl hareketli ortalama hesaplanrken bugnn kapan fiyat 15 ile arplr.Dn gerekleen kapan fiyat 14,bir nceki gn 14,on be gn nceki balang gn ise sabit braklr.Yani bugnden on drt gn ncesine kadar bu arlk birer basamak azaltlr.Bu arlklar,kapan fiyat ile arplr ve arlkl kapan fiyatlar toplam deeri elde edilir. Daha sonra kullanlan arlklar toplanarak toplam arlk deeri elde edilir.En son olarak arlkl kapan fiyatlar toplam,toplam arlk deerine blnr ve bylece arlkl hareketli ortalama hesaplanm olur.

Yirmi iki gnlk hareketli ortalamalar,ksa ve orta vade iin gvenilir sinyaller verirler.USD /CHF paritesi grafiinde grld gibi yirmi iki gnlk arlkl hareketli ortalama,orta vadeli trend ierisinde yatrmclara baaryla rehberlik etmekte.Dlerin hareketli ortalama seviyesinden dnm

olmas,hareketli ortalamann orta vadeli trend destei konumunda olduunu gstermekteydi.Son olarak hareketli ortalama desteinin krlmasyla orta vadeli trend sona ermiti.

ssel hareketli ortalama(Exponential Moving Avarage): En isabetli sonular veren hareketli ortalamadr.Bu ortalamann basit ve arlkl hareketli ortalamalarn sentezi olduu sylenebilir.ssel hareketli ortalama, arlkl hareketli ortalama gibi son gnleri n plana karrken,basit hareketli ortalama gibi ilk gnleri ihmal etmez. ssel hareketli ortalama hesaplanrken,ncelikle otalamas alnacak gn says tespit edilir.Daha sonra ssel faktrn bulunabilmesi iin 2 rakam seilen gn saysna blnr.Bir sonraki aamada seilen gn says iin basit hareketli ortalama alnr .Daha sonra seilen gn saysnn son gn kapan deerinden,basit hareketli ortalama karlr.Bulunan sonu ssel faktr ile arplr.Elde edilen sonu pozitif ise basit ortalamaya eklenir.Eer sonu negatif ise basit ortalamadan karlr.

EUR/USD paritesinde 2002 ylnda yaanan uzun vadeli ykselen trend iin 50 gnlk ssel hareketli ortalama,destek seviyelerini yzde yze yakn bir isabet oranyla tespit etmiti.

Forex piyasalarnda gvenilirlii daha dk olmakla birlikte,ksa vadeli hareketleri yakalayabilmek adna, 22 ve 50 gnlk hareketli ortalamalardan ziyade,5 gnlk hareketli ortalamalardan daha sk yararlanlmaktadr.USD JPY grafiinde grld zere,5 gnlk ssel hareketli ortalama,ksa vadeli destek ve direnleri baarl bir ekilde tespit etmektedir.Ancak,5 gnlk hareketli ortalamalarn altnda gn saysnda hesaplanan hareketli ortalamalar,fiyat ile btnletii iin gvenilir sinyaller retmemektedir.

ssel hareketli ortalamalar,200 gn iin seildiinde,uzun vadeli destek ve direnleri mkemmele yakn bir isabetle ortaya koyar.Uzun vadeli bir yaklam olmas nedeniyle forex piyasalar iin ok uygun olmasa da,uzun vadeli ynn bilinmesi ksa vadeli yatrmlarda isabet orann ykseltmektedir.Altn grafiinde gnmzde de devam eden uzun vadeli ykselen trendin destek seviyeleri,200 gnlk hareketli ortalama ile gvenilir bir ekilde ortaya konmakta.

SALINIM GSTERGELER(OSLATRLER): Piyasann ar alm ya da satm blgesinde olup olmadn belirleyen gstergelere salnm gstergeleri ya da terminolojideki daha yaygn adyla osilatr ad verilmektedir.Forex piyasalarnda ksa vadeli hareketlerin, kaldra faktrnden dolay yksek nem arz etmesi nedeniyle, osilatrler dier piyasalara gre daha sk kullanlmaktadr.zellikle, Metatrader platformunda bulunan expert advisor uygulamas kullanlarak hazrlanan mekanik sistemler,ksa vadeli gstergelerin forex piyasalarndaki poplaritesini daha da artrmaktadr. Osilatrlerin, yatay hareketlerin gzlemlendii paritelerde baar oran ykselmektedir.Buna karn, ykselen trend iinde hareketini srdren paritelerde osilatrler ok ksa zaman dilimlerinde ar al blgesine girerken, d trendindeki paritelerde ok ksa zaman dilimlerinde ar sat blgesine girmektedir.Bu nedenle bu gstergelerden yararlanmak ciddi bir deneyim istemektedir.

Forex piyasalarnn dinamiklerinden dolay,osilatrlerden yararlanlacak grafiin zaman dilimi de nem kazanmaktadr.Gnlk ve drt saatlik grafiklerin,osialtrlerdeki isabet oran daha ksa zaman dilimindeki grafiklere gre daha yksektir.Daha uzun zaman dilimindeki grafiklerde ise orta vadeli gstergelere bakmak ya da osilatr parametrelerini daha uzun periyotlarla deitirmek daha isabetli sonular dourmaktadr.

STOCHASTIC GSTERGES: En sk kullanlan gstergelerdendir.Piyasann ar alm ya da sat blgesinde olduunu gsterdii iin osilatr snfna giren gstergelerdendir. George C.Lane tarafndan gelitirilen bu gsterge %K ve %D ad verilen iki eri ile gsterilmektedir.%K erisi ana eridir ve genellikle kesintisiz bir izgi ile ifade edilir.%D erisi ise %K erisinin basit hareketli ortalamasdr ve genellikle noktal izgi ile ifade edilir.%K erisinin hesaplanmasnda u formlden yararlanlmaktadr;

Bugnk kapan 5 gn iindeki en dk %K dnemi = _______________________________________ x 100 5 gn iindeki en yksek 5 gn iindeki en dk

%Knn, genellikle 3 gnlk basit hareketli ortalamas alnarak % D deeri elde edilir. Stochastic osilatr iin yatrmclar istedikleri zaman dilimini seebilirler.Ancak,ok ksa vade iin bu gstergenin rettii sinyallerin isabet oran dmektedir.Bu nedenle bu osilatrn yaratcs George C.Lanein de tavsiye ettii ve analistlerin daha ok kulland 5 gnlk zaman dilimi tavsiye edilir. Yorumlanmas: Gstergenin 20 seviyesi ve altna gelmesi ar sat,80 seviyesi ve yukarsna kmas ise ar alm olarak yorumlanr.Ancak bu yaklam zaman zaman hatal sinyaller rettiinden,sinyalin teyidi iin % D izgisinin %K izgisini kesmesi ve buna ek olarak al iin 20 seviyesinin altna gelinmesi,sat iin ise 80 seviyesinin stne klmas gerekmektedir.

GBP USD paritesinde stochastic osilatrnn rettii baarl al sat sinyalleri.Stochastic osilatrnn zellikle yatay piyasa koullarnda baar oran daha yksektir.Stochastic gstergesi,ok fazla sayda sinyal rettiinden,sinyallerin dier indikatrlerle teyit edilmesi gerekebilir.

Stochastic gstergesi,volatilitenin yksek olduu paritelerde yatrmc iin gvenilir bir yol gstericidir.EUR JPY paritesinin karakteristik dalgal seyrinde dahi stochastic gstergesinin yksek isabet oran ortadadr.Ancak, volatilitenin yksek olduu yen ve altn paritelerinde gstergenin verecei sinyallerin teyit edilmesi,zamanlama hatalarnn azaltlmas asndan yararl olmaktadr.

Stochastic gstergesinin genel kullanm yntemlerine ek olarak analistlerin gelitirdii farkl analiz yntemleri de vardr.rnein, %K erisinin %D erisini sa taraftan kesmesi,sol taraftan kesmesine oranla daha isabetli sinyaller retmektedir.Ancak erilerin oluumu srasnda kesimenin sada ya da solda olabildiini tespit etmek ayr bir uzmanlk konusudur.Buna ek olarak kesimelere ilikin formasyon analizleri de st dzey teknik analistler tarafndan uygulanmaktadr.Tepe ve dip gibi dn formasyonlar stochastic erileri zerinde yorumlanabilir.

COMMODITY CHANNEL INDEX (CCI): 1980 ylnda Donald Lambert tarafndan gelitirilen popler bir gstergedir.sminden anlalaca gibi emtia borsalar iin gelitirilmitir.Uzun yllar emtia piyasalarnda ilem yapan Lambert,fiyatlarn genellikle 22 gnde bir en dk fiyatlarna gerilediini tespit etmiti.Lambert a gre bu yirmi iki gnn yars ykseli, yars ise d hareketi olarak gemekteydi.Lambert, CCI osilatr iin yirmi iki gnlk periyodun yars olarak ifade edilen on bir gnlk periyodu nermektedir.

Bu gsterge ar alm(overbought) ve ar satm(oversold) blgelerini gsteren bir osilatrdr.CCI osilatrnde +100 seviyesinin zeri ar alm,-100 seviyesinin alt ise ar satm blgesidir.Bu seviyelerden fiyatn tekrar aksi ynde hareket etmesi ise trend deiiklii eklinde yorumlanr.Bu seviyelerden fiyatn tekrar aksi ynde hareket etmesi ise trend deiiklii eklinde yorumlanr. CCI gstergesinin kullanm,gstergenin ar oynakl nedeniyle ciddi bir deneyim gerektirir.Bu osilatr, emtia piyasalar iin gelitirildii iin on bir gnlk periyota alternatif olarak 14 gnlk periyotta yaygn olarak kullanlmaktadr.Volatilitenin yksek olduu paritelerde daha da uzun periyotlar seilebilir.Bu noktada osilatrn yaratcs olan Lambert, 5 ile 25 gn arasndaki periyodun dna klmamasn nermektedir. CCI indikatr, hesaplan bakmndan komplikedir. CCI indikatr hesaplanrken, ncelikle gn ii en yksek,en dk ve kapan fiyatnn e blnmesiyle elde edilen orta fiyat bulunur.Daha sonra seilen gn saysna ait orta fiyat hesaplanr.Bir sonraki aamada,hesaplanan orta fiyatlarn basit hareketli ortalamas alnr.Daha sonra seilen gn saysnn orta fiyatlar toplamndan,hesaplanan orta fiyatlarn basit hareketli ortalamas birer birer karlr.kan sonucun mutlak deeri alnr ve mutlak deeri alnan farklar,seilen gn saysna blnerek ortalama sapma bulunur.Daha sonra, ortalama sapma 0,015 katsays ile arplr.Son aamada ise seilen gn says iin hesaplanan orta fiyatlarn basit hareketli ortalamas,orta fiyattan karlr.Elde edilen deer ise ortalama sapmann 0,015 katsays ile arpmndan elde edilen deere blnerek CCI elde edilir.

ndikatrlerin gvenilirlii asndan,volatilitenin yksek olduu yen paritelerindeki isabet oran nemlidir.Grafikte grld gibi,EUR / JPY paritesinde CCI indikatr isabetli al ve sat sinyalleri retmektedir.CCI indikatr,formasyonlarla desteklendiinde ise yn deiikliklerini daha ak bir ekilde ortaya koymaktadr.rnein,grafikte grld gibi 2006 Mays aynda yaanan ikili dip formasyonunda CCI indikatr,st ste yedi gn sren ciddi bir ykseliin sinyalini vermiti.

CCI indikatrnn baar oran, yatay piyasa koullarnda yksektir.Ancak ykselen ve alalan trendlerde CCI indikatrnn, trendin aksi ynnde sinyaller retmesi,deneyimsiz yatrmclar iin yanltc olabilmektedir.Bu nedenle CCI indikatrnn ykselen ve alalan trendlerde dier indikatrlerle birlikte kullanlmas uygun bir seenektir.

MOMENTUM: Belirli gn saysndaki fiyat deiimini ortaya koyan gstergedir. Momentum, trendlerin gcn ve hzn basit ve arpc bir ekilde gstermektedir. Momentum hesaplan ynnden olduka basit bir gstergedir.Bugnk fiyatn 100 katsays ile arpm ve daha sonra seilen gn says kadar nceki kapana blnmesi ile elde edilir. Momentum,formlndeki basitlik ve fiyat ile birlikte hareket etmesi nedeniyle eletirilen bir indikatrdr.Ancak fiyat grafiine bakarak zaman zaman trendin gc tam olarak anlalamamaktadr.nk grafik okumak kanlmaz olarak kiiden kiiye farkl alglamalara neden olurken,matematik biliminden yararlanlarak hazrlanan momentum indikatr kullanlarak disiplinli bir ekilde trendlerin gc ve hz tespit edilebilir.

Momentum indikatrnn, 100 eksenini aadan yukarya kesmesi ykseli sinyali olarak yorumlanr. Momentumun 120 eksenine ulamas ise ar alm sinyali olarak yorumlanr.100 ekseninin yukardan aaya kesilmesi ise d sinyali olarak yorumlanr.80 seviyesi ise ar sat sinyalidir. Momentum indikatrnde standart gn says 14 olarak kabul edilmektedir.14 gnlk periyot,ksa vadeli analizler iin uygun olmaktadr.Ancak momentum indikatrnn esnek ve basit yaps nedeniyle daha uzun vadeli periyot seimleri de tercih edilebilir.

EUR / JPY paritesinde momentum indikatr zellikle 2006 yl Aralk aynda yaanan gl ykselen trendin balangcn adeta nokta atla tespit etmiti.

RELATIVE STRENGTH INDEX(RSI):

Hisse senedi piyasalarnda olduu gibi forex piyasalarnda da yaygn olarak kullanlan bir indikatrdr.Amerikal analist J. Welles Wilder tarafndan gelitirilen bu indikatr,zellikle trendlerin gcn lmekte baarl sonular elde edilmesini salamaktadr. RSI indikatr, paritenin incelenen periyot ierisindeki kapan deerlerinin, bir nceki gne gre deiiminden hareketle hesaplanan bir gstergedir. RSI indikatr, daha ok ksa ve orta vadeli analizlerde kullanlmaktadr.Ancak analistlere bir ile drt yz gnlk periyotlar arasnda seim yapma olana tanmaktadr.Otuz gnden kk tarih aralklar ksa vade iin uygundur.J.Welles Wilder a gre on drt gnlk periyot ksa vadeli analizler iin en iyi seenektir.Gstergenin yaratcsnn bu nerisine uygun olarak popler teknik analiz yazlmlar ve ilem platformlarnda standart periyot on drt gndr.Orta vadeli analizlerde ise bir buuk ay ile alt ay,uzun vade iin ise on aydan byk deerler kullanlmaldr.RSI indikatrnde periyodun uzun tutulmas, trendlerin gcnn llmesi asndan daha yararldr.Ancak,uzun periyotlarn seilmesi, al-sat sinyalleri tespit edilirken ,ksa periyotlara oranla ok daha fazla zamanlama hatas yapmaktadr. RSI indikatrnn hesaplanmas, dier bir ok indikatre gre daha kolaydr.ncelikle seilecek periyottaki gn saysndan bir fazla sayda kapan deeri elde edilir.Daha sonra seilen gn saysna bir eklenerek bulunan zaman diliminde, bir nceki gne gre ykselen kapan verilerinin aritmetik ortalamas alnarak, ortalama yukar hareket deeri bulunur. Bu aamadan sonra, seilen gn saysna bir eklenerek bulunan zaman diliminde, bir nceki gne gre den kapan verilerinin aritmetik ortalamas alnarak ortalama alalan hareket deeri elde edilir.Ortalama ykselen hareketin,ortalama alalan harekete blmnden, RSI indikatrnn ekirdei denebilecek greceli g (RS) deeri elde edilir.Son olarak endeks formlne RS deeri yazlarak RSI elde edilir.Btn bu aamalar formlle ifade etmek gerekirse: RS= Ortalama ykselen hareket / Ortalama alalan hareket RSI=100 (100 / 1+ RS) RSI indikatr yaygn olarak iki biimde kullanlr.Bunlardan ilki ve en yaygn 30 seviyesi ve altnn ar satm,70 seviyesi ve zerinin ar alm blgesi olarak deerlendirilmesidir.Bu yaklama gre,30 seviyesinden aa den RSI erisinin yeniden bu seviyenin stne kmas al sinyali,70 seviyesinin stne kan RSI erisinin yeniden bu seviyeden aa inmesi ise sat sinyali olarak yorumlanr.Dier yaklam ise fiyat ile RSI indikatrnn arasndaki uyumsuzluktan yararlanmaktr.Genellikle RSI indikatr,fiyat grafii ile birlikte hareket etmektedir.Ancak zaman zaman fiyat grafiinde grlen trendin aksi ynnde hareket edebilir.rnein,ykselen trend ierisinde RSI indikatrnn d eilimine girmesi sat,alalan trend ierisinde RSI indikatrnn ykseli eilimine girmesi al sinyali olarak yorumlanabilir.

RSI indikatr,ok fazla sayda al sat sinyali veren bir indikatr deildir.Ancak EUR/JPY grafiinde de grld zere,indikatrn verdii trend dn sinyalleri yatrmclar iin gvenilir bir rehber niteliindedir.

Pound paritesi grafiinde grld zere,RSI indikatrnn trend dnlerindeki baarsna karn, zaman zaman piyasadaki kararszln da etkisiyle,erken sinyal verdii grlmektedir.RSI indikatrnn rettii al sat sinyallerinin dier indikatrlerle teyit edilmesi buna benzer zamanlama hatalarn zebilir.

RSI indikatrnn farkl bir kullanm yntemi de fiyatla uyumsuzluk ya da raksama olarak ifade edilen hareketlerin tespitidir.Genellikle fiyatla beraber hareket eden RSI indikatrnn fiyatla uyumsuz hareketi,trend dn olarak yorumlanmaktadr.2008 ylnn Austos aynda orta vadeli d trendinde hareket eden GBP/JPY paritesinde,RSI indikatrnn ykselie gemesi,trendin zayflad anlamna gelmekteydi.Nitekim bu uyumsuzluk sonrasnda trend dn gerekleerek orta vadeli ykselen trend balamt.

PARABOLIC SAR:

J.Welles Wilder tarafndan oluturulan bir baka gsterge olan parabolic SAR,ksa ve orta vadede oluan yn deiimlerinin tespitinde kullanlr.SAR szc, ngilizcedeki "Stop And Reversal" (Dur ve Geri dn) szcklerinin ba harfleridir. Parabolic SAR,olduka volatil bir indikatrdr.Bu nedenle dier indikatrlerle birlikte kullanm nerilir. Parabolic SAR,ykselen ve alalan trendlerde baarl bir indikatrdr.Ancak yatay trendlerde yanlma pay ciddi anlamda artmaktadr.Bu nedenle trendin gc mutlaka llmelidir.Bu noktada momentum,RSI,MACD veya hareketli ortalamalardan yararlanlabilir. Parabolic SAR,hesaplan bakmndan olduka komplikedir ve ciddi bir matematik bilgisi birikimi istemektedir. Forml aadaki gibidir:

Bu formlde yer alan SARn deeri u anda grlen fiyat, SARn + 1 deeri ise bir sonraki gn grlen fiyat temsil eder.EP U Nokta (extreme point) deeri, isminden de anlalabilecei gibi trendlerin dip veya zirve seviyesini temsil etmektedir.Parabolic SAR indikatrnn hesapland trend ykselen trend ise zirve,d trendi ise dip noktas seilir. deeri,akserelasyon yani hzlanma faktr olarak isimlendirilir. Wilders,yapm olduu istatistik almalar sonras bu deeri 0.02 olarak belirlemitir. Parobolic SAR indikatrnn yorumlanmas olduka kolaydr. SAR noktalar fiyatlarn zerinden fiyatlarn altna derse al, fiyatlarn altndayken fiyatlarn stne geerse de sat sinyali olarak yorumlanr.

Grafikte, EUR/ USD paritesinde yakn gemite parabolic SAR indikatrnn trend ile yzde yze yakn bir korelasyonda hareket ettii grlmekte.Fiyat ile SAR noktalarnn akmas trendin yavalad ve dnn yaklamakta olduu eklinde yorumlanmaldr.

USD / CAD paritesinde,yakn gemite orta vadeli d trendi ve ksa vadeli ykseli trendi ierisinde parabolic SAR indikatr baarl bir rehber niteliindeydi.Ancak piyasadaki kararszlk ve oluan yatay trend indikatrn hatal al sat sinyalleri vermesine neden olmaktayd.

BOLLINGER BANTLARI:

Hareketli ortalamalarn yukar ve aa ynde standart sapma deeri kadar kaydrlmas ile elde edilen gstergedir. Zaten olduka gvenilir olan hareketli ortalamalarn,standart sapma ile olas hatalarnn daha da azaltlmas sonucu zellikle ksa vadeli dnlerin yakalanmasnda yksek isabet salanmaktadr.Bollinger bantlarn icat eden nl analist ve trader John Bollinger a gre,bant izilirken hareketli ortalama iin varsaylan periyod deeri iin 20 ve standart sapma deeri iin 2 deeri seilir. Periyodun daha uzun seilmesi halinde standart sapma oran daha yksek olacandan,standart sapma deeri mutlaka artrlmaldr. Bollinger bantlar,trend ierisindeki ksa vadeli zirve,dip ve skmalarn nceden tespit edilmesinde olduka baarldr.Bandn daralmas ou zaman yn deiiklii sinyalidir.zellikle alt bant ile st bant, ok nemli destek ve diren seviyeleri

konumundadr.st band yaknlarnda ykseli hareketlerinin zorlanmas sat basksnn oluabilecei eklinde yorumlanr.st bandn krlmas halindeyse,ykseli hareketinin daha da hzlanabilecei eklinde yorumlanr.Tersini dnrsek,alt banda yakn seviyelerde d hareketinin durulmas,tepki almlarnn gelebilecei eklinde yorumlanrken,bandn aasna sarklmas ise dn devam edecei eklinde yorumlanr. Bollinger bantlar,kullanmndaki basitlie ek olarak hesaplan bakmndan da basittir. Standart bir bollinger band analizinde orta bollinger erisi,yirmi gnlk hareketli ortalamadr.st Bollinger band ise orta bollinger bandna 2 deeri eklenip 20 gnlk standart sapma deerinin arplmas ile elde edilir.Son olarak alt bollinger bandnn hesaplannda,orta bollinger bandndan 2 deeri kartlr ve 20 gnlk standart sapma deeri ile arplr.

USD / JPY paritesinde gerekleen uzun vadeli alalan trend ve sonrasnda bu trende tepki olarak doan orta vadeli ykselen trendde oluan ksa vadeli dalgalanmalarn zirve ve diplerinin tespitinde olduka baarlyd.Grafikte de grld gibi zellikle alt ve st bollinger bantlarnn krlmas sonrasnda piyasada ters ynde sert hareketler meydana gelmektedir.2008 ylnn ubat aynda gerekleen ksa vadeli d trendi,bu tez iin anti tez konumundadr.Ancak,gecikmeli de olsa piyasann bu ksa vadeli ar de tepkisi,orta vadeli ykselen trendin balamas ynnde olmutu.Bu grafikte de grld gibi,gereklemesi geciken tepki hareketleri beklenilenden daha sert olmaktadr.

EUR /USD paritesinde gerekleen uzun vadeli ykselen trend ierisinde,bollinger band,destek ve direnlerin tespitinde baarlyd.Bollinger bantlarnda st ve alt bant yaknlarnda momentumun dmesi,dn sinyali olarak yorumlanmaldr.

MACD (Moving Average Convergence/Divergence): Tpk bollinger band gibi hareketli ortalamalardan tretilmi bir indikatrdr.nl analist ve trader Gerald Appel tarafndan gelitirilen bu indikatr,iki hareketli ortalama arasndaki uyum veya uyumsuzluun tespit edilmesinde kullanlr. MACD,hem trend takip edici, hem de osilatr olarak kullanlabilen,gvenilir bir indikatrdr. MACD indikatr hesaplan bakmndan basittir.Ksa vadeli hareketli ortalamadan daha uzun vadeli ortalamann kartlmas ve farkn ssel hareketli ortalamasnn alnmasyla hesaplanr.Ancak sz konusu olan hareketli ortalamalarn periyotlar sistematik bir alma sonras seilmelidir.Gstergenin yaratcs Gerard Appele gre 12 gnlk ssel hareketli ortalamadan, 26 gnlk ssel hareketli ortalamann karlmas ile elde edilir.Daha sonra, dn hareketleri ve uyumsuzluun tespitinde yararlanlan sinyal erisi,MACD deerinin 9 gnlk ssel hareketli ortalamas alnarak hesaplanr.Formle dkersek: MACD= EMA(12) EMA(26) Sinyal = EMA(MACD,9)

Teknik analiz programlar ve ilem platformlarnda MACD indikatr izgi ya da histogram olarak gsterilmektedir.Sinyal erisi ise ounlukla mavi renkli olup, noktal eri olarak gsterilmektedir. MACD indikatrnn yorumlannda yaklam n plana kmaktadr.Birinci yaklam ,crossovers yani kesime noktalar olarak adlandrlan seenektir.MACD izgisinin sinyal izgisinin altna sarkmas sat,stne kmas ise al sinyali olarak yorumlanr.Buna ek olarak 0 seviyesinin,denge noktas kabul edilmesi nedeniyle,bu seviyenin altna sarklmas sat,stne klmas ise al sinyali olarak kabul edilir. kinci yaklam ise ar alm ve ar satm durumunun tespit edilmesidir.MACD erisinin, sinyal erisinden yukar ynde,hzl biimde uzaklamas ar bir ykseliin olduu ve sert bir dzeltmenin gereklemesi olaslnn ykseldii eklinde yorumlanr.Tersi bir durumda,yani MACD erisinin,sinyal erisinden aa ynde,hzl biimde uzaklamas ise ar bir dn olduu ve sert tepki ykselilerinin gereklemesi olaslnn artt eklinde yorumlanr. nc yaklam ise uyumsuzluklarn tespit edilmesidir.Fiyat hareketiyle, MACD erisinin ayn ynde hareket etmemesi durumu,var olan trendin artk sonuna gelinmekte olduu eklinde yorumlanabilir.rnein,fiyatlar ykseli eilimindeyken MACD erisinin ykselmemesi,ykselen trendin sona ermekte olduu eklinde yorumlanabilir.Yine benzer bir ekilde,fiyatlar d eilimindeyken,MACD erisinin dmemesi d trendinin sona ermekte olduu eklinde yorumlanabilir.

EUR / JPY paritesinde MACD erisinin ,sinyal erisi ile yapt kesimeler,ksa vadeli dalgalanmalarn tespit edilmesinde baarlyd.Crossovers yani kesime noktalar stratejisinde,dikkat edilmesi gereken nokta tepe ve dip dn formasyonlardr.Dn formasyonlar srasnda MACD indikatr ksa aralklarla al ve sat sinyalleri vererek yatrmcy yanltabilir.Bu nedenle dn formasyonlar srasnda dier indikatrlerden de yararlanlmas gereklidir.

Altn grafiinde grld zere MACD erisinin,sinyal erisinden uzaklamas,birka gn sren dzeltme hareketlerine neden olmaktayd.Grafikteki gibi ykselen trend hareketleri ierisinde meydana gelen dzeltmelerde,yeniden trende sadk kalarak alm ilemi yapmak iin MACD erisinin yeniden sinyal erisini aadan yukarya kesmesini beklemek gerekir.

HACM GSTERGELER: Teknik analizde takip edilmesi gereken nemli deikenlerden biri de ilem hacmidir.lem hacmi piyasada meydana gelen herhangi bir hareketin gerekiliini de ortaya koymaktr.Trend ile ilem hacmi genellikle ayn paralelde hareket ederler.Yani d trendinde hareket eden bir paritede hacmin ykselmesi,trendin dengesinin bozulduu ve dn hareketinin yaklamak zere olduu eklinde yorumlanr.Ykselen trend ierisinde hareketini srdren bir paritede ise hacmin dmesi,trendin zayflad ve yine dn hareketinin yaklamak zere olduu eklinde yorumlanr. lem hacminin ykseklii ayn zamanda teknik analizin isabet orann da ykseltmektedir.nk derinliin artmas,yapay hareketlerin meydana gelmesini engelleyebilmektedir.Bu nedenle yksek hacmin sz konusu olduu ana paritelerdeki teknik analiz baar yzdesi , dk ilem hacminin sz konusu olduu egzotik lke paritelerinden daha yksektir. Hacmin tespiti iin hacim indikatrlerinden yararlanlmaktadr.Yatrmc ve analistler genellikle hacmin yaln hali olan Volume indikatrnden yararlanr.Dier popler hacim indikatr ise kitabmzda da anlattmz On balance volume ve Accumulation/Distorbution (A/D) gstergeleridir.

VOLUME: sminden de anlalabilecei gibi ilem hacminin yaln halidir.Gstergeliin sadelii zellikle teknik analiz konusunda deneyimsiz olan amatr yatrmclar iin kullanm kolayl salamaktadr.Volume indikatrnn yorumlanmasnda geerli olan yaklam, trend ile ilem hacmi paralelliidir.

EUR/USD paritesinde 2003 yl Austos aynda ksa vadeli d trendi devam ederken hacmin ar ykselmesi ve pe pee yksek hacimli gnlerin yaanmas ak bir dn sinyaliydi.Nitekim bu uyumsuzluk sonras uzun vadeli ykselen trend balamt.Gerek volume,gerek dier hacim indikatrlerinde meydana gelen uyumsuzluklar al sat sinyali olarak yorumlanmamaldr.Hacim-fiyat uyumsuzluklar daha ok dn sinyali olarak yorumlanmaldr.

ON BALANCE VOLUME: Joseph Granville tarafndan icat edilen bu gvenilir gstergenin zellii ilem hacmini fiyat hareketiyle karlatrmasdr.Ykselen trendlerde ilem hacmi ykseli

eilimindeyken,alalan trendlerde d eilimindedir.On Ballance Volume indikatr hesaplanrken fiyatlardaki art miktar ilem hacmine eklenir.Bu nedenle fiyatlarn ykselmesi halinde OBV de ykseli meydana gelirken,fiyatlarn dmesi halinde OBV gstergesinde d meydana gelmektedir. OBV gstergesinin yorumlan mant,ykselilerde hacmin artmas ve dlerde hacmin azalmas gereklilii zerine kuruludur.Fiyatla gsterge arasndaki olas bir uyumsuzluk trendin ynnn deiecei eklinde yorumlanr.rnein,fiyatlar ykselirken indikatrde d grlmesi,ykseliin gcnn tkendii eklinde yorumlanr.

EUR/USD paritesinde 2005 ylnda grlen fiyat-OBV uyumsuzluklar ciddi dn hareketlerinin nceden tespit edilmesinde baarlyd.OBV indikatrnden yararlanlrken gstergenin saysal ifadesinden ziyade ynne dikkat edilmesi gerekir.

A/D (Accumulation/Distribution Index): Trkeye toplama/datm endeksi olarak evirebileceimiz A/D endeksi, hacim ile fiyat deiimi arasndaki deiimin birlikte ele alnd bir momentum gstergesidir.Finans piyasalarnda, teorik olarak bir fiyat hareketi meydana gelirken oluan ilem hacminin ykseklii,sz konusu hareketin gvenilirlik derecesini gsterir. rnein ykseli trendinde olan A/D gstergesi,paritede alclarn glendiini

gsterirken,d trendinde olan bir A/D gstergesi satclarn glendiini gsterir. A/D indikatr hesaplan basittir.Kapan fiyatndan,gn ii en dk deeri karlr.Elde edilen deer ise gn ii en yksek seviye ile kapan fiyatnn farkndan karlr.Daha sonra elde edilen deerin,gn ii en yksek seviye ile en dk seviye farkna blnmesi ve ilem miktar ile arplmasyla A/D indikatr elde edilir.

(kapan dk) (yksek kapan) _________________________________ . ilem miktar yksek dk A/D gstergesi ile fiyat hareketleri arasnda meydana gelebilecek bir uyumsuzluk, fiyat hareketinin gvenilir olmad eklinde yorumlanr.rnein,ykselen trend ierisinde hareketini srdren bir paritede A/D indikatrnde d grlmesi ya da yatay bir seyrin grlmesi,alclarn zayf olduu eklinde yorumlanr.

USD/CAD paritesinde fiyatlar ykseli eilimindeyken A/D indikatr,yatay trend ierisindeydi.Bu nemli uyumsuzlua ek olarak,fiyat seviyelerinin zirveleri ykseli eilimindeyken A/D indikatrnn zirvelerinde grlen d eilimi,ykselen trendin zayfladn gstermekteydi.Daha sonra ksa vadeli d trendinin balam olmas,indikatrn nc bir sinyal olarak baarsn ortaya koymaktayd.

GSTERGELERN BRLKTE KULLANIMI: Teknik analizde,birden ok indikatrn kullanlmas sk bavurulan bir yoldur.Birden fazla indikatrn kullanlmas,indikatrlerin yapabilecei zamanlama hatalarn azaltmak asndan yararl olmaktadr.rnein stochastic osilatr,dalgalanmalara kar duyarl yaps nedeniyle RSI osilatrnden nce sinyal retmektedir.Bu nedenle stochastic osilatrn filtreleyebilmek adna RSI osilatrnden yararlanlabilir. Ancak gstergeleri bir arada kullanrken birok yatrmc ve analistin yapt gibi sadece osilatrlerden yararlanmak verimli olmamaktr.nk RSI,CCI ve stochastic gibi belli bal osilatrlerin fiyat hareketleri ile korelasyonu birbirine yakndr.Bu nedenle osilatrler birbirine benzer ekilde hareket ederler.Bu osilatrlerden bazlarnn periyotlarnn deitirilmesi durumunda salkl bir yatrm iin gereken ngr salanabilir.Ancak osilatrlere ek olarak trendin gcn gsteren indikatrler,hacim indikatrleri ve hareketli ortalamalardan da yararlanmak daha isabetli ngrlerin yaplmasn salamaktadr.

Karakteristik yaps nedeniyle yen paritelerinde sadece osilatrlerden yararlanarak ilem yapmak risklidir.GBP/JPY paritesi grafiinde grld gibi stochastic osilatr ve CCI gstergeleri baarl al sat sinyalleri retmiti.Ancak asl krlma noktalar 22 gnlk ssel hareketli ortalamadan da yararlanlarak daha baarl bir ekilde tespit edilebilirdi.Hareketli ortalamalarn tm teknik analiz almalarnda kullanlmas,trendin gcnn ve nemli destek ve diren seviyelerinin tespit edilmesi asndan yararl olmaktadr.

Osilatr,hacim ve trend gstergelerini bir arada kullanmak,sk bavurulan ve isabetli ngrlerin yaplabilmesini salayan bir yaklamdr.Grafikte osilatr olarak CCI,trend takibi iin Bollinger band ve de hacim iin Volume indikatrleri kullanlmtr.Bollinger bandnn ar darald veya geniledii koullarda osilatrlerin yanlma pay artmaktadr.Grafikte 1997 yl Haziran aynda CCI indikatr ar alm blgesindeyken,bollinger bandnn daralmas sonucu ykseliin devam ettii grlmektedir.Daha sonra CCI indikatrnn rettii sat sinyali almasna karn ciddi boyuta ulamayan kararsz bir dten sonra fiyat ykselmeye devam etmiti.Temmuz aynn ortalarnda Bollinger bandnda grlen ar genileme ise ksa vadeli d trendinin habercisiydi.Bu nedenle trendin ortasnda CCI osilatrnn verdii al sinyali hatal bir sinyal olmutu.Hacmin trendle uyumsuz hareket ettii gnlerde ise osilatrlerin baars ykselmektedir.rnein, 1997 ylnn Temmuz ay sonunda d trendinin son gnlerinde grlen d trendinde hacmin ykselmesi,CCI osilatrnn ar satm blgesinde olmas dnn yaklamakta olduunu gstermekteydi.

FIBONACCI ANALZ YNTEMLER

FIBONACCI ANALZ YNTEMLER: Teknik analizin,en ilgin dallarndan biri de Fibonacci analizleridir.Fibonacci analizindeki temel mantk, doann dzeninde grlen matematiksel yapnn,finans piyasalarnda da geerli olduudur.Bu matematiksel yapnn daha iyi anlalmas iin ncelikle Leonardo Fibonacci ve fibonacci saylarn irdeleyelim. 1170 ylnda talyann Pisa ehrinde doan Leonardo Fibonaccinin ocukluu,babasnn gmrk memurluu nedeniyle Kuzey Afrika da gemitir.Fibonacci,o dnemde matematik biliminde Avrupadan ok daha ileride olan slam dnyasnda matematik eitimi ald.1200 ylnda Pisaya geri dnd.Pisada, bat matematiinin Arap rakamlar ve ondalkl saylar kefetmesini salayan Liber Abaci yani Hesap Kitab adl nl eserini yazd.Ancak,Fibonaccinin yenilikleri sadece bu kltr alveriinden ibaret deildi.Fibonacci,doann dzeninin matematiksel yapsn ortaya karmak amacyla yapt almalarla,lmnden sonraki dnemlerde bilim ve sanat dnyasnda devrim saylabilecek gelimelere n ayak olmutur. FIBONACCI SAYI DZLER: Fibonaccinin, ortaya att tm teoriler iin say dizisi temel ta konumundadr.Dizideki ilk say 0dr.Say dizisinde saylar,bir nceki say ile toplanarak elde edilir.Yani: 0+1=1,1+1=2,1+2=3,3+2=5 Bu hesap sonrasnda elde edilen Fibonacci say dizisi ise yledir: 0,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233,377 Fibonacci dizisinin ilgin zellikleri vardr.rnein; -Dizide her nc say 2 ye,her drdnc say 5 e ve her altnc say 8 e blnebilir. -Fibonacci say dizisindeki herhangi bir saynn 1,618(altn oran) ile arpm bir sonraki sayy yaklak olarak vermektedir.Saylar bydke,yaklama oran daha da artmaktadr. -Herhangi bir saynn 0,618 kat bir nceki sayy yaklak olarak vermektedir.Yine say bydke,yaklama oran artmaktadr. - Herhangi bir saynn 2,618 kat,iki sra sonraki sayy vermektedir. - Herhangi bir saynn 0,382 kat,iki sra nceki sayy vermektedir. - 1 ve 2 dnda tm saylarn Fibonacci says verir, 3 x 4 = 12 + 1 = 13 drt katnn baka bir Fibonacci says ile toplam baka bir

5 x 4 = 20 + 1 = 21 8 x 4 = 32 + 2 = 34 13 x 4 = 52 + 3 = 55 21 x 4 = 84 + 5 = 89....

ALTIN ORAN: Altn oran,doadaki birok canl ve cansz varln eklinde ve yapsnda bulunan zel bir orandr. rnein,ayiei,papatya,am kozala ve ttn bitkisinin anatomisinde altn oran Fibonacci say dizisi ile birlikte grmek mmkndr. Eski Msr ve Yunan uygarlnda bilinen bu orann matematik literatrne girmesini Fibonacci salamtr. Bu oran, daha sonraki dnemlerde bata Leonardo Da Vinci ve Mimar Sinan olmak zere birok sanat ve bilim adam tarafndan kullanlmtr.Gne sistemindeki gezegenlerin yrngelerinin eliptik yapsn kefeden nl Alman astronom Johannes Kepler, altn orann nemine u ekilde dikkat ekmitir: Geometrinin iki byk hazinesi vardr; biri Pisagorun teoremi,dieri ise bir dorunun altn orana blnmesidir. Altn oran,irrasyonel bir saydr.Ondalk sistemde yazl 1,618033988749894 dr.Ancak hesaplamalarda 1,6180 olarak kabul edilir. Fibonacci say dizisinde,kk saynn byk sayya blmnden elde edilen 0,618 katsays ile byk saynn kk sayya blnmesi ile elde edilen 1,618 says arasndaki ilikiler fibonacci oranlarn vermektedir. Oranlar: 0,618 / 1,618 = 0,382 1 / 1,618 = 0,618 0,618 x 1,618 = 1 1 x 1,618 = 1,618 1,618 x 1,618 = 2,618 2,618 x 1,618 = 4,236 4,236 x 1,618 = 6,853 Bu katsaylardan teknik analizde 0,382, 0,500 ve 0,618 oranlar ska kullanlmaktadr.Bu oranlardan,ykseli ve dzeltme hareketlerinde hedef tespitinde yararlanlr. Fibonacci analizleri,daha ok orta ve uzun vadeli destek ve direnlerin tespitinde kullanlr.Ancak ksa vadeli hareketlerin destek ve direnlerinin belirlenmesinde de kullanlmaktadr. Teknik analizde Fibonacci oranlarndan yaygn olarak ekilde yararlanlmaktadr; 1-) Fibonacci dzeltme seviyeleri 2-) Fibonacci zaman aralklar 3-) Fibonacci fanlar

FIBONACCI DZELTME SEVYELER (FIBONACCI RETRACEMENT): Teknik analizde en ok kullanlan Fibonacci analizi yntemidir.Bu analiz ynteminde, trendin dip seviyesinden zirve seviyesine ekilen izgi yardmyla, Fibonacci destek ve diren seviyeleri elde edilir. Tek bana al sat sinyali retmeyen bu yntem zellikle orta ve uzun vadeli destek ve direnlerin tespitinde olduka baarldr.Ksa vade iin de bu yntem kullanlabilir.Ancak baar oran,orta ve uzun vadeye gre biraz daha dktr. Bu yntemin temel mant,trendlerde dip ve zirve arasndaki farkn,her Fibonacci katsays ile arpmnn ayr bir dzeltme seviyesini baarl bir ekilde tespit etmesidir.Bu yntemde genellikle 0,236, 0,382, 0,500, 0,618 katsaylar kullanlmaktadr.Dzeltme seviyelerinin doada bulunduu kabul edilen oranlarla tespit edilmesi gvenilirlii artrmaktadr.zellikle uzun vadeye bakldnda bu dzeltme seviyelerinin tespitindeki baar daha iyi anlalmaktadr.

USD / JPY paritesinde 2005 ylnda grlen ykselen trendin destek ve direnlerini Fibonacci katsaylar ile baaryla tespit etmek mmknd.Grafikte de grld gibi %61,8 ve %38,2 dzeltme seviyelerinin,dier dzeltme seviyelerine gre ,destek ve direnlerin tespitinde isabet oran daha yksektir.Bu yntemde dikkat edilmesi gereken en nemli nokta,referans izgisinin trend dibinden trend zirvesine ekilmesidir.Ara seviyeler iin referans izgi ekilmesi durumunda baar oran dmektedir.

EUR / USD paritesinde yakn gemite gerekleen uzun vadeli trendde dzeltme seviyelerinin Fibonacci katsaylar ile tespitinde de baar oran yksekti.Trendin zirve noktas olan 1,6000 seviyesinden gelen sert dzeltme %23,6 destei olan 1,5400 seviyesinde son bulmutu.Bu seviyeden gelen tepki almlarnn zayf kalmas sonucu meydana gelen tm geri ekililerde bu destek almt.

Altnda 2006 yl sonunda gerekleen ykselilerde Fibonacci dzeltme seviyeleri yardmyla ana destek ve direnler baar ile saptanmt.Ancak daha nce de belirttiimiz gibi,Fibonacci analizleri al sat sinyali vermezler.te bu noktada MACD indikatrnden yararlanlabilir.rnein grafikte grdmz 2007 yl Ocak ay ykseliinde, fiyat Fibonacci %61,8 dzeltme seviyesine denk gelen 611 desteinin de altna sarkmt.Ancak fiyat bu seviyenin altnda birka kez dalgalandktan sonra MACD indikatrnn al sinyali retmesiyle birlikte yeniden ykselie gemiti.Grafikte benzer hareketleri dier Fibonacci dzeltme seviyelerinde de grmek mmkn.Buna benzer filtreleme ilemleri RSI,stochastic ,CCI vb. indikatrlerle de yaplabilir.

Fibonacci dzeltme seviyelerinden d trendinde de yararlanlabilir.Bu yntemde de trendin en dip seviyesinden zirveye referans izgisi ekilir.GBP /USD paritesi grafiinde de grld zere Fibonacci dzeltme seviyeleri,d trendinde de ana destek ve direnleri baaryla tespit etmektedir.

FIBONACCI ZAMAN ARALIKLARI: Teknik analizdeki tek deiken fiyat deildir.zellikle frsat maliyeti asndan nemi olan zaman deikeni de nemli bir inceleme konusudur.Bu nedenle Fibonacci teorileri,fiyat hareketlerinde kullanld gibi zaman aralklarnda da kullanlmaktadr. Fibonacci zaman aralklar dip ya da tepe noktasndan itibaren Fibonacci saylar yardmyla izilen dikey izgilerden olumaktadr. izim aamasnda dip ya da zirve 0 olarak kabul edilmektedir.Daha sonra Fibonacci saylarndan yararlanlarak oluturulan zaman aralklarna ait izgiler fiyat grafiinin stne yerletirilir.Fibonacci saylarnn bu yntemde kullanlmasnda yararlanlan temel manta gre her bir Fibonacci says, zaman aralndaki gn saysn temsil etmektedir.Yani birinci Fibonacci says olan 1, bir gnlk zaman araln,ikinci Fibonacci says olan 2,iki gnlk zaman araln ve beinci Fibonacci says olan 8, sekiz gnlk zaman araln temsil etmektedir.Ksacas, Fibonacci zaman aralklar 1., 2., 3., 5., 8., 13., 21. ve 34 gnlk dnemlere isabet edecek ekilde izilmektedir.

Bu yntemin temel mantna gre her bir zaman aralnda nemli hareketler meydana gelmektedir.Fibonacci zaman aralklar,dier Fibonacci analiz yntemleri gibi al sat sinyali vermezler ve daha ok dalgalanmalarn sresinin tespit edilmesinde kullanlrlar.

EUR USD paritesinde 2007 yl sonunda oluan dalgalanmalarn sresini,Fibonacci zaman aralklar yardmyla yaklak olarak tespit etmek mmknd.Ayrca grafikte de grld zere,zaman aral izgilerine yakn blgelerde sert hareketler meydana gelmektedir.Bu blgelerde meydana gelmesi beklenen hareketlerinin ynnn tespitinde indikatrlerden yararlanlmas bu analiz ynteminin daha verimli olarak kullanlmasn salamaktadr.

FIBONACCI FANLARI: Fibonacci oranlarnn dier bir yaygn kullanm alan Fibonacci fan izgileridir.Dier Fibonacci analiz yntemlerinde olduu gibi Fibonacci fanlarnda da ncelikle dip ve zirve noktas arasna referans izgisi izilir.Ancak bu yntemde izilen referans izgisi,trendin dibinden zirvesine deil ara trendin zirvesine izilmelidir.Referans izgisinin ikinci noktasndan izilen dikey izginin ,fan izgileri ile kesitii noktalar Fibonacci seviyeleri olan %38.2, %50.0, %61.8dir.

Fibonacci fan izgileri gvenilirlii sorgulanan bir analiz yntemidir.zellikle sert hareketlerin olduu dnemlerde yanlma pay artmaktadr.Bu nedenle volatilitenin daha dk olduu piyasalarda kullanlmas tavsiye edilir.

Fibonacci fan izgileri,ykselen trendlerde nemli destek ve diren seviyelerinin tespitinde kullanlr. Ykselen trendlerde 38,2 izgisinin zerine klmas ar bir ykseli anlamna gelir ve orta vade iin bir dzeltme beklenebilir.61,8 izgisinin aasna sarklmas ise dn ar olduu eklinde yorumlanr.Ancak bu seviyelerde alclarn glenmemesi trend dn anlamna gelebilir.Bu noktada genellikle indikatrlerden yararlanlmaktadr.

FIBONACCI YAYLARI:

Fibonacci dzeltme seviyelerinin dairesel yorumu olarak aklanabilir.Fibonacci yaylar,trendin dip seviyesinden zirve seviyesine bir referans izgisi izerek, % 38.2, %50.0 ve %61,8 seviyelerine izilen yaylardr.Bu yaylarn yorumundaki mantk dzeltme seviyeleri ile ayndr.Yani fiyatn yaya yukardan yaklamas destek,aadan yaklamas ise diren olarak yorumlanr.

EUR / JPY paritesi iin yaplan uzun vadeli fibonacci yay analizi.Ykselen trendde iki kez test edilen 61,8 yaynn krlmas 2003 yl Austos aynda sert satlarn meydana gelmesine neden olmutu.Daha sonra 50,0 yay yaknlarnda dalgalanan fiyat, 38,2 yayna kadar dmeye devam etmiti.Buradan gelen tepki almlar ise 61,8 yaynda oluan direnten dnmt.Bu seviyeden gelen satlar 38,2 yaynn hemen aasndan karlanmt.Bu seviyede paritenin glenmesi, yeni bir orta vadeli ykselen trendin balamasna neden olmutu.Son olarak 38,2 desteinin nc kez test edilmesi ve sonrasnda krlmas,ksa vadeli d trendinde neden olmutu.

SSTEMATK YAKLAIM

SSTEMATK YAKLAIM

Sistematik yaklam,belirli kurallar erevesinde,duygu ve igdlerden arnarak,objektif ve analitik bir yaklamla yatrm karar alnmasdr.Sistematik yaklamn bu tanm kanlmaz olarak teknik analizde ciddi bir bilgi ve deneyim birikimi gerektirmektedir. Ancak yatrmclarn byk ounluu,yatrm karar alrken duygu ve igdlerine teslim olmaktadr.zellikle forex gibi riskin ve getirinin yksek olduu finans piyasalarnda duygu ve igd ile alnm kararlar ounlukla zararla sonulanmaktadr.rnein,haberler,veriler ve politik gelimeler gibi forex piyasalarna direkt etki eden faktrler sonucu oluan sert hareketler,sistematik yaklam olmayan yatrmclarn panik hareketlerle karar vermesine ve ounlukla da zarar etmesine neden olmaktadr. Sistematik yaklam olmayan yatrmclarn nemli bir ksm ise tyo ve sinyal peinde komaktadr.Bakalarnn nerisiyle yatrm karar almak ounlukla olumsuz sonulara neden olmaktadr.nk iyi bir yatrmc olduu iddiasnda olan bir yatrmcnn evresindekilere para kazandrmas,insan doasna aykrdr.Profesyonel analistlerce hazrlanan baarl al sat sinyallerinin dahi tek bana kullanlmas doru bir yaklam deildir.nk hibir profesyonel analist ve yatrmc,altn yumurtlayan tavuu bakalaryla paylamak istemez.Bu noktada yatrmcnn yapmas gereken,profesyonellerin yorumlarn ve gelimeleri kendi sistematik yatrm stratejisiyle szgeten geirmesidir.Unutulmamaldr ki forex ve dier piyasalar, bir oyun alan ya da bir kumarhaneden ziyade bir kurtlar sofrasdr ve her yatrmc kendi kararndan kendi sorumludur. Sistematik yaklamla ilem yapabilmenin temel prensibi vardr: 1-) Kesin olarak tanmlanm ve disiplin ile uygulanm bir al kural 2-) Kesin olarak tanmlanm ve disiplin ile uygulanm bir sat kural 3-) Zarar durdurmaya ynelik ilave sat kural Sistematik yaklamla alnm yatrm kararlar,biliim teknolojisinde son on ylda grlen hzl gelimelerden yararlanlarak daha kolay ve daha gvenilir biimde alnabilmektedir.En popler forex platformu olan Metatraderda bulunan expert advisor(uzman danman) zelliini kullanarak mekanik al sat ilemleri yaplabilmektedir.Bu uygulamadan yararlanarak yatrm karar alnmasnn avantajlarn u ekilde sralayabiliriz: Sistemin mekaniklii,yatrmclarn duygu ve igdlerden etkilenmeden karar alabilmesine yardmc olur. lemler ayn tutarllkla gerekleir. Gndem ve verilerden kaynaklanan dalgalanmalardan minimum dzeyde etkilenir. Stop-loss(zarar durdur) ve take profit(kar al) stratejilerinde baar oran ykselir.

Yirmi drt saat ak olan forex piyasalarnda,yirmi drt saat boyunca yatrm olana salar. Expert advisor uygulamasnn dezavantajlar ise unlardr: Alm satm sistemleri genellikle trendleri izlerler.Ancak yatay trendlerin ve yn araynn meydana geldii gnlerde hatal sinyaller retebilirler. Temel analiz,alm satm sistemlerinin konusunun dndadr.Daha nce de deindiimiz gibi teknik analizin,temel analizden yararlanmadan tek bana kullanlmas riskli bir yaklamdr.

Expert advisor uygulamalarndan yararlanlrken yaplan en byk hatalardan biri de internette yaynlanan formlleri araclyla ilem yapmaktr.Daha nce de belirttiimiz gibi baarl sistemlerin,internette yaynlanma olasl ok dk bir olaslktr.nternette bulunabilecek formller daha ok referans niteliindedir ve mutlaka test edilmelidir.Sistematik yaklam adna bu uygulamay daha verimli olarak kullanabilmek adna,yatrmclarn kendi sistemlerini kullanmalar daha mantkl bir seenek olabilir. Expert advisor uygulamalarnn sz konusu olumsuz ynlerini gidermek adna sistemin hangi koullarda baarl olduu test edilmelidir.Koullarn uygun olduu dnemlerde otomatik uygulama yerine disiplinden vazgemeyerek manuel uygulama yapmak bu nedenle daha uygun bir seenek olabilir.

ALIM VE SATIM TEKNKLER: Finans piyasalarnda baarl olmann yolu doru zamanda al ve sat ilemleri yapmaktan geer.Al ve aa sat ilemleri iin karar alnrken belirli bir sistemden yararlanmak profesyonel bir yaklamdr.Ancak yatrmclarn byk bir ounluu,kararlarn duygu ve igdlerinin kontrolne brakmaktadr. Sistematik yaklam olmayan yatrmclarn ezici ounluunda olduka yaygn yanlg ve batl inanlar sz konusudur.Buna en sk rastlanlan En dipten alp,en tepeden satmak saplantsdr.Bu topik dncenin gereklemesi teoride mmkn olabilir ancak pratikte olduka dk bir olaslktr.nk her test edilen destek ve diren,yeni beklentiler yaratr.Bu beklentilerin gerek olmas durumunda da gl grlen destek ve direnler krlr.Her destek ve direncin krlabilecei unutulmamaldr.Bu nedenle karl uzun pozisyonlar zirveyi beklemeden,ksa pozisyonlar dibi beklemeden kapatmak daha isabetli sonular dourmaktadr.

Bir dier yaygn olan saplantl yaklam ise den bir paritenin daha fazla dmeyecei,ykselen bir paritenin ise daha fazla ykselmeyeceidir.Bu yanlgyla hareket eden yatrmclar,akntya kar krek ekmektedir ve ounlukla da kaybetmektedir.Doru olan yaklam ise trend ile birlikte hareket etmektir.Ykselen bir parite daha fazla ykselebilir,den pariteyse daha fazla debilir ve bu olaslk her zaman trendin dnmesi olaslndan daha yksektir. Zaten olas bir trend dnnde ters pozisyonda kalnmas durumunda, stop loss yatrmcy ou zaman baaryla korumaktadr.

Alm ve satm kararlar alnrken,kitabmzda ayrntl olarak anlattmz osilatr yani salnm gstergelerinden yararlanlabilir.Ancak RSI,stochastic ve CCI gibi birok osilatrn, trend dnlerinin tespit edilmesi amacyla hazrlanm olmas nedeniyle ar alm blgesine girildiinde alm ya da ar satm blgesine girildiinde satm ynnde ilem yapmak ou zaman riskli olmaktadr.Bu nedenle alm ve satm seviyelerine geldiinde ilem yapmak yerine,bu seviyelerden dn hareketinin balamasn beklemek daha uygun bir seenektir.

STOP LOSS (ZARARI DURDUR): Bir yatrmn sigortas olarak nitelendirebileceimiz stop loss stratejileri, sistematik yaklamla yatrm yapabilmek iin kesinlikle uygulanmas gereken bir yntemdir.Ancak stop loss, ou yatrmc tarafndan ounlukla yenilgiyi kabul etmek olarak alglandndan uygulanmaz. Stop loss kavramnn lkemizdeki borsa jargonundaki karl,stop loss stratejisinin nemini aka ortaya koymaktr.Borsa jargonunda Kol kesmek olarak karlk bulan stop loss stratejilerinin nemini u ekilde aklamak mmkndr.Kolu kangren olmu bir hastann,vcudunda yaylan kangren hcreleri,hastann lmne neden olabilir.Oysa ki kolun zamannda kesilmesi,rahatszln hastann tm vcuduna yaylmasna engel olacaktr.Stop loss uygulanmayan ve beklentilerin aksine hareketlerin olduu pozisyonlarda zararn bymesi,zamanla portfynde ciddi anlamda klmesine neden olmaktadr. Stop loss stratejisi uygulamadan da finans piyasalarnda byk baarlar elde edilebilir.rnein dnyann en byk borsa traderlarndan ve ayn zamanda dnyann en zengin iadamlarndan biri olan Warren Buffett,yatrmlarn uzun yllara yaymakta ve zaman zaman portfyndeki hisse senetlerinde meydana gelen sert dlerde dahi pozisyonlarn kapatmamaktadr.Ancak borsa iin bile olduka riskli ve profesyonellik isteyen bu yatrm modelinin forex piyasalarnda uygulanmas imkansza yakndr.nk kaldra faktr nedeniyle forex piyasalarnda zarar ciddi anlamda bymektedir.Bu nedenle her koulda stop loss stratejisine sadk kalmak gerekmektedir. Stop loss stratejisinin gerekliliini bilen yatrmclar ise bu stratejiyi uygularken baarsz olmaktadr.Bu baarszln temel nedeni stop loss stratejisinin disiplinden uzak bir ekilde uygulanmasdr.Ska yaplan bir hata,stop loss seviyesinin ilem yapld srada deil de daha sonra yaplmasdr.Otomatik bir stop loss seviyesinin olmamas nedeniyle zellikle dalgal piyasalarda yatrmclarn,ters pozisyonda beklemesi byk bir olaslktr.Bu tarz ilemler yapan yatrmclar sk sk ekran banda kalarak ters pozisyonlar kapatabilecekleri yanlgsna kaplmaktadrlar.Ancak sistematik yaklam olmayan yatrmclarn beklentilerin aksine hareketlerin olduu piyasalarda duygu ve igdlerine teslim olmasnn olaslnn daha yksek olmas nedeniyle, bu anlay ou zaman baarszla neden olmaktadr. Yatrmclarn, yaygn olarak kulland bir baka stop loss teknii ise hedgelemek olarak da nitelendirilen ayn anda ters ynde iki ilem yapma yntemidir.Bu yntem yatrmcy zarardan ou zaman korur ancak kar elde edilmesini de ou zaman engeller.Ayrca ok fazla pozisyon almas gerektiinden, marjin sknts nedeniyle piyasadaki frsatlarn deerlendirilmesini zorlatrmaktadr.Bu yntemin uygulanabilmesi ciddi bir bilgi ve tecrbe birikimi istemektedir.Bu nedenle amatr yatrmclar,bu yntemde genellikle baarl olamamaktadr. Stop loss uygulanrken osilatrlerin rettii sinyallerden yararlanmakta sk kullanlan sistematik bir stratejidir.Bu sistem stochastic,momentum ve CCI gibi dalgal osilatrlerde baaryla

uygulanabilir.Ancak ok daha gvenilir konumda olmasna karn MACD ve RSI osilatrlerinde bu stratejinin uygulanmas ciddi anlamda bir profesyonellik gerektirmektedir.

TAKE PROFIT(KAR AL): Stop loss stratejisinin tersi olarak tanmlanabilir.Yani karda olan pozisyonun,beklentiler dorultusunda bir kar elde edildiinde kapatlmasdr.Stop loss a gre uygulanmas ilk bakta daha kolay gibi gzkmesine karn,zellikle uzun bir dnem zarar eden yatrmclarn ufak karlarda piyasadan kma eilimine girmesine neden olmaktadr.Oysa ki doru yaklam karda mmkn olduu kadar uzun bir sre beklemektir. Take profit stratejisi uygulanrken dikkat edilmesi gereken nemli bir nokta belirlenen stop loss seviyesi ile arasnda pip says orannn belirlenmesidir.rnein 1,4500 seviyesinden alnan EUR/USD paritesi iin stop loss seviyesi 1,4450 olarak belirlenirse,take profit seviyesi en az 4550 seviyesinde olmaldr.Yani take profit seviyesinin pip seviyesi olarak ilem fiyatyla arasndaki farktan aa da olmas,karl ilem orannz ok yksek deilse ve profesyonel deilseniz olduka risklidir. Bir dier anlay ise take profit uygulamadan pozisyonda beklemektir.Ancak bu yaklamla yaplan ilemlerde baarl olabilmek iin orta vadeli bir trendi doru zamanda tespit etmek ve trend ynnde ilem yapmak gerekir.Orta vadeli trendlerin tespiti iin ciddi bir teknik analiz birikimi gerektiinden forex piyasalarnda yeni olan yatrmclara bu yntem tavsiye edilmez. Her paritenin kendine zg piyasa hareketleri vardr.Bu nedenle take profit ve stop loss seviyeleri belirlenirken,her parite iin ayn stratejileri uygulamak riskli bir yaklamdr.rnein,Japon yeni,altn ve petrol gibi karakteristik olarak dalgal olan paritelerde stop loss ve take profit araln biraz daha geni tutmak sk olarak uygulanan bir stratejidir.

Forex piyasalarnda yeni olan yatrmclara, stop loss ve take profit stratejilerini demo hesapta test etmeden gerek hesaba gememeleri tavsiye edilebilir.Bu konularda disiplinin oturtulmas,ciddi maddi kayplar engelleyebilecei gibi ciddi kazanlarn elde edilmesini de salayabilecektir.

DSPLN: Sistematik yaklam ile baarl yatrmlar yapabilmek iin sistemin disiplin ile uygulanmas gerekmektedir.Disiplini i ve d disiplin olarak ikiye ayrmak mmkndr.Yatrmclarn duygu ve heyecanlarn kontrol altna almas i disiplin olarak tanmlanabilir.Agzllk,sabrszlk,panik ve kibir gibi insani zaaflar,yatrmclarn hatal kararlar almasna neden olabilmektedir.Bu nedenle yatrmclarn sz konusu olan zaaflarn, mantn nne gemesini engellemesi gerekmektedir. D disiplin ise dardan gelen etkilere karn yatrm sistematiinin korunmasdr.D etkenler olarak tyolar,neriler,yorumlar ve haberler gsterilebilir.ounlukla arkada ortamnda alnan tyo ve neriler genellikle olumsuz sonular dourur.Profesyonellerin yapt neri ve yorumlar ise

her zaman takip edilmelidir.Ancak kesinlikle mantk,sistem ve disiplin szgecinden geirilmeli ve profesyonel analistlerin de sk sk yanlabildikleri unutulmamaldr. amzda bilgiye ulamann ve bilgiyi sunmann kolaylamasnn nemli bir dezavantaj vardr.Bilgi kirlilii veya dezenformasyon olarak adlandrlan bu dezavantaj,disipline olmayan yatrmclarn hatal kararlar almasna neden olabilir.Bu nedenle amatr yatrmclar, medyada grlen her haber ve yorum sonras panik halinde ilem yapmakta ve ounlukla da baarsz olmaktadr. Disiplinli bir yatrmc,zarar ile karn karde olduunu ve finans piyasalarnda her zaman kar elde edilemeyeceini bilir.Zararla kapanan pozisyonlar her yatrmc iin kanlmaz bir sonutur.rnein,dnyann en byk yatrmclarndan George Soros, 2000 ylnda girdii biliim sektr hisselerinde ciddi bir fonu eritmitir.Daha ilgin bir rnek olarak, dnyann en popler borsa kitaplarndan biri olan Bir Borsa Speklatrnn Anlar kitabnn ba aktr Jesse Levermore,kitapta da anlatld gibi defalarca iflas etmi hatta kitabn yaynlanmasndan sonra meydana gelen 1929 ekonomik krizinde son byk iflasn yaamtr.Bir generalin her sava kazanmasnn ya da bir futbol takmnn her ma kazanmasnn dk bir olaslk olmas gibi bir yatrmcnn da her pozisyonda kar etmesi mmkn deildir.nemli olan zarar edilen pozisyonlarda zararn bymesini engellemek ve karl pozisyonlarda mmkn olduu kadar bekleyebilmektir. Disiplin ayn zamanda gl bir irade ve psikolojik diren gerektirir.Amatr yatrmclarn en byk zaaflarndan biri de girilen pozisyonlardan elde ettikleri sonularn ruh hallerini ar derece de etkilemesidir.Deyimi yerindeyse birok amatr yatrmc st ste karla sonulanan ilemler yaptnda kendini byk bir trader , st ste zararla sonulanan ilemler yaptnda ise kendini bir dkn gibi hissedebilmektedir.Profesyonel bir yatrmc ise zararn ve karn kanlmaz olduunu bilir ve zaaflarnn kararlarna etki etmesine izin vermez. Yatrmclar arasnda yaplan aratrmalar,byk yatrmclarn genellikle kuzey lkelerinden ktn ortaya koymaktadr.Bu durumun nedeni kuzeyli insanlarn,gneyli insanlara oranla daha az duygusal davranlar sergilemesidir.Elbette ki kuzeyli insanlar da gneyli insanlar gibi insani duygu ve zaaflara sahiptir ancak disipline olan yatknlklar nedeniyle, duygu ve igdlerinin mantn nne gemesini engellemektedir.Sadece bu aratrmalar dahi disiplinin nemini ortaya koymaktadr. SSTEM OLUTURMA: Byk yatrmclarn hemen hemen hepsi ilemlerini belirli bir sistem dahilinde yapmaktadr.Finans piyasalarnda sistem denilince akla ilk gelen teknik analizdir.Ancak prensip ve kurallar belirlenerek temel analiz iin de sistem gelitirilmektedir.Ancak konumuzun dnda olduu iin bu kitapta sadece teknik analiz iin gelitirilen sistemlere yer vermekteyiz. Forex piyasalarnda yatrmlarn genellikle ksa vadeli olmas nedeniyle daha ok gn ii ilemler iin sistem gelitirilmektedir.Bu nedenle osilatrler,sistem gelitirme aamasnda yaygn olarak kullanlmaktadr.Dn hareketlerini yakalamakta kullanlan RSI,stochastic,CCI vb. osilatr,yatay hareketlerin olduu piyasa koullarnda baarl sinyaller retmektedir.Ancak ykselen ve alalan trendlerde, bu osilatrlerden yararlanmak riskli olmaktadr.Trend dnemlerinde MACD,hareketli ortalamalar ve bollinger bandlar rehber olarak kullanlabilir. Sadece bir gstergeye dayanan sistemler genellikle baarsz olmaktadr.Tek gstergeyle oluturulan sistemlerin hatalar mutlaka dier gstergelerden yararlanlarak azaltlmaldr.Buna da filtreleme ilemi denilmektedir.

Gstergelerin baarsna etki eden tek faktr trendler deildir.Grafiklerde oluan formasyonlar ile gstergelerin hatta genel anlamda oluturulan sistemin ilikisi test edilmelidir.zellikle dn formasyonlarnda ksa vadeli gstergelerin sinyali zamannda vermemesi sk rastlanlan bir durumdur. SSTEMN TEST EDLMES: Bir sistemin test edilmeden uygulanmas dnlemez.Gelitirilen sistemin,gemi fiyatlar zerinde test edilmesi gerekir.Test sresinin mmkn olduu kadar uzun bir sreyi kapsamas isabetli olacaktr.rnein ortalama olarak be yllk bir dnemde sistemin test edilmesi yararl olacaktr. Sistemin gemie doru testinden sonra demo hesapta pratik olarak test edilmesi yararl olacaktr.nk kat zerinde baarl olan birok sistemin uygulamada baarsz olmas ok sk rastlanlan bir durumdur.Demo hesapta da sistem mmkn olduu kadar uzun bir sre test edilmelidir.Demo hesapta da baar elde edilmesi durumunda artk sistem gerek hesapta uygulanabilir.Ancak gelitirilen sistemin gerek hesapta da baarl olabilmesi iin yatrmcnn disiplini elden brakmamas gerektii unutulmamaldr. Sistem gelitirilirken,her reetenin her hasta iin geerli olmad unutulmamaldr.Her paritenin kendine zg karakteristik hareketleri vardr.Volatilitenin yksek olduu yen pariteleriyle,EUR/USD gibi daha az volatilitenin olduu paritelerde sistemlerin performans farkl olmaktadr.Buna ek olarak aralarnda TLnin de bulunduu egzotik paritelerde derinliin dmesi ve volatilitenin ykseklii nedeniyle farkl sistemler kullanlabilir. Teknik analizin konusunun dna kmakla birlikte lkelerin kur politikasnda olabilecek deiimlerde sistem revize edilmelidir.rnein dalgal kur rejiminden sabit kur rejimine geen bir lkenin para biriminin ilikili olduu paritelerde ciddi anlamda bir volatilite azal sz konusu olacaktr.Genellikle istikrarn olmad ve finansal piyasalarn s olduu egzotik lkelerde grlen bu tarz gelimeler ok sk rastlanmamakla birlikte dikkate alnmaldr. Sistemin test edilmesinde sadece piyasa hareketlerinden yararlanmak yeterli olmamaktadr.Objektif bir test sreci iin baka kriterlerden de yararlanlr.Bu kriterler unlardr: Toplam Net Kazan:Test srecinde elde edilen toplam kazantan,toplam zararn karlmas ile elde edilen deer toplam net kazantr.Test dneminin son gnnde ak olan pozisyonun ak olmas durumunda saat 23:59 da ki piyasa fiyatndan pozisyonun kapatlarak,sonucun net kazanca eklenmesi,testin gvenilirlii asndan yararl olmaktadr. Toplam lem Says: Test srecinde yaplan ilem says da nemli bir kriterdir.Sistemin baars asndan karl pozisyonlarn zararl pozisyonlardan fazla olmas yararl olmaktadr.Ancak daha riskli olmakla birlikte zararda beklemeyen ancak karda bekleyen sistemler de gelitirilmektedir.lem saysnn fazla olmas sistemin ufak dalgalanmalardan dahi etkilendii anlamna gelmektedir.ok fazla ilem yaplmas komisyon ve spreadler ile yatrmcnn giderlerini nemli lde artrmaktadr. Kazan/zarar yzdesi:Test srecinde elde edilen kar ya da zararn balang sermayesine gre yzdesel orandr. Yllk kazan/zarar yzdesi:Test srecinde elde edilen karn yllk yzdesinin hesaplanmas,faiz ,enflasyon ve dier yatrm aralarnn getirisiyle kyaslama yapabilmek asndan nemlidir.Test sresinin bir yl gemesi durumunda,test sresindeki gn saysnn 365 saysna blnmesiyle elde edilen deer,test sresince elde edilen karn yl bazndaki deeridir.Toplam net kazancn bu deere blnmesiyle yllk kazan elde edilir.

Tanan zarar (drawdown):Forex piyasalarnda,kaldra faktr nedeniyle zararn tanmas nemli bir risk unsurudur.Marjin seviyesini riske atabilecek,ykl bir zararn tanmasna neden olan sistemler mutlaka optimize edilmelidir. Toplam net kazan/risk oran: Her yatrmn potansiyel bir riski vardr.Potansiyel risk,test srecinde bakiyede grlen maksimum dn yzdesel orandr.Toplam net kazancn,potansiyel risk oranna blnmesiyle elde edilen kazan/risk orannn 3 seviyesinden kk olmas sistemin kullansz olduunu gsterir. Al-Tut kazanc: Paritenin test srecinin bandan,test sreci sonuna kadar bekletilmesi durumunda elde edilecek kazan ya da zarardr.Bu oran hesaplanrken,dier finans piyasalarndan farkl olarak kaldra faktr nedeniyle test srecinde marjin probleminin meydana gelip gelmemesi dikkate alnmaldr.Test srecinin sonunda al-tut deerinden daha dk bir getirinin salanmas durumunda sistem sorgulanmaldr. Al-Tut kazancnn yzdesi: Al-tut kazancnn,balang sermayesine blnerek elde edilen orandr. Al-Tut kazancnn yllk yzdesi:Al-tut kazancnn bir yllk getirisinin,balang sermayesine gre yzdelik orandr.Test srecinde elde edilen getiri yzdesinin bu orandan dk olmas halinde sistem sorgulanmaldr. Kazanl ilem yzdesi:Test srecinde kazanla kapanan pozisyon saysnn,pozisyon saysna blnmesiyle elde edilen yzdesel orandr.Test sresi uzadka,bu orann nemi daha da artar. Kazanl ilemlerdeki toplam kazan:Test srecinde kazanla sonulanan ilemlerde elde edilen getirilerin toplanmas ile elde edilir. lem bana ortalama kazan: Toplam kazancn ilem saysna blnmesi ile elde edilen orandr.Bu orann ykseklii sistemin baars asndan nemli bir kriterdir. Zararla sonulanan ilem says:Test srecinde zararla kapanan pozisyon saysdr. Zararla sonulanan ilemlerdeki toplam zarar:Test srecinde zararla kapanan pozisyonlarda oluan zararlarn toplamdr.lem saysnn azlna ramen bu orann yksek olmas,stop loss stratejisinin gzden geirilmesini gerektirir. Zararl ilemlerdeki ortalama zarar:Zararla sonulanan ilemlerdeki toplam zararn,ilem saysna blnmesiyle elde edilir.Bu ortalamann yksek olmas,zarar da fazla beklendiini ve stop loss stratejisinin gzden geirilmesi gerektii anlamna gelir. Ortalama kazan/ortalama zarar oran: Karl ilemlerdeki ortalama karn,zararl ilemlerdeki ortalama zarara blnmesiyle elde edilir.Bu orann byk olmas olumludur. Kazan/Zarar endeksi:Test aamasnda kazan oranlarnn, zarar oranlarna blnmesiyle sistemin baars llebilir.Ancak test srecinde elde edilen kar ya da zarar reel deildir.Frsat maliyeti asndan mutlaka lkenin faiz oran ile kyaslanmaldr.Hesaplan aamasnda ak pozisyonlarda dikkate alnr.Endeksin genel forml u ekildedir: Toplam net kazan Kazan/zarar endeksi = _______________________________ Topl.Kazan+Faiz+Ak pozisyonlar

Endeks deeri +100 ile -100 arasnda deiir.Bu endeks,kazanc ya da zarar en doru biimde ifade ettiinden,her test srecinde hesaplanmas tavsiye edilir. Getiri-risk endeksi:Daha nce de belirttiimiz gibi,test srecinde getiri hesaplanrken,mutlaka risk de hesaplanmaldr.Getiri-risk endeksi,test srecinde elde edilen kazan iin stlenilen riski lmek amacyla kullanlr. Toplam net kazan Getiri-risk endeksi = _____________________________ Toplam net kazan+Tanan zarar

SSTEMN OPTMZE EDLMES: Uygulanan sistemler hata orannn drlmesi ve farkl paritelere uyumlu hale getirilmek amacyla optimize edilebilir.rnein, 20 gnlk hareketli ortalamann yukarya doru kesmesi sonucu erken al sinyali reten bir sistemde 22 gnlk hareketli ortalama kullanlabilir.Hatalar en aza indirgene kadar parametreler denenebilir. Optimizasyon gelitirilen her sistem iin kesinlikle uygulanmaldr.Ancak her sistemin hatal sinyaller retebilecei unutulmamaldr.Bu nedenle sistemi yzde 0 hata verecek ekilde optimize etmeye almak yerine stop loss stratejisindeki baary artrmaya almak daha yararl olmaktadr. Sistemde uygulanan parametrelerin drlmesi,sinyal saysnn artmasna neden olmaktadr.Sinyal saysnn ok yksek olduu sistemlerde risk de artmaktadr.Riskin bymesi kazancnda bymesi potansiyeli anlamna gelir ancak bu tarz sistemlerde stop loss stratejisinin oturtulamamas durumunda ok ciddi kayplar meydana gelebilir. Optimizasyon yaplrken btn indikatrlerin parametrelerini deitirmek,doru bir yaklam deildir.Optimizasyon yaplrken tek bir gstergenin parametresini deitirmek( ekonomi bilimine gre, ceteris paribus, yani baka eyler eit) daha doru bir yaklamdr.Forex iin kullanlan ilem platformlar ve dier teknik analiz yazlmlarnda,indikatrlerin parametrelerini kolaylkla deitirmek mmkndr.

KAYNAKA

www.hedefonline.com Eitim arivi

John J. Murphy Technical Analysis of The Financial Markets

Prentice Hall Press 1999

www.bollingerbands.com

Martin J.Pring Technical Analysis Explained Mc Graw-Hill 1985

J.Welles Wilder New Concepts in Technical Trading Systems Trend Research 1978

Atean AYBARS Modern Teknik Analiz

Dnya Yaynlar 1997 Yusuf SARI Borsada Gstergelerle Teknik Analiz ALFA Basm Yaym Datm 2001 Yusuf SARI Borsada Sistematik Teknik Analiz ALFA Basm Yaym Datm 2001 Alparslan GNEY Borsada Sistematik Alm-Satm in Rehber Scala Yaynclk 2003 John J.Murphy Grsel Yatrmc Scala Yaynclk 1998

SZLK
Ada dn formasyonu:Birka gn ierisinde meydana gelen kopu ve bitkinlik boluklarndan oluan geri dn formasyonudur. Arlkl ortalama:Belirli bir zaman dnemi iin hesaplanan ancak son fiyat hareketlerine daha fazla arlk verilen hareketli ortalama trdr. Alalan gen formasyonu:D hareketlerinin dip noktalarnn dz bir zigi oluturduu,buna karn her ykseliin zirve noktasnn bir nceki ykseliten daha aada bir seviyede olduu gen formasyonlardr.D sinyali olarak yorumlanmaktadr. Ar alm blgesi:Bir osilatrn st ucunun zerinde oluan ve fiyatlarn ar ykseldii eklinde yorumlanan blgedir. Ar satm blgesi: Bir osilatrn alt ucunun aasnda oluan ve fiyatlarn ar dt eklinde yorumlanan blgedir. Basit hareketli ortalama:Tm fiyat verilerine eit dzeyde arlk verilen hareketli ortalama trdr. Bayrak formasyonu: Genellikle haftadan ksa sren,sert hareketlerden sonra meydana gelen ve ekli paralelkenara benzeyen skma formasyonudur. Bollinger bantlar:John Bollinger tarafndan gelitirilen ve yirmi gnlk basit hareketli ortalamann alt ve stne standart sapma band izilmesi ile oluturulan bantlardr. Boluklar:Grafik zerinde ilem olmayan yerlerdir.Forex piyasalarnda ender olarak grlmektedir. izgi grafik: Kapan fiyatlarnn birletirilmesi yntemiyle izilen grafiklerdir. ubuk grafik:Bir gn ierisinde meydana gelen hareketleri yanstan,en yksek fiyattan en dk fiyata kadar izilen,sol entik ile al fiyatn ve sa entikle de kapan fiyatnn temsil edildii klasik grafik trdr. Destek:Dte olan fiyatlarn,alclarn glenmesiyle dengelenmesinin beklendii fiyat seviyesi. Diren:Ykselite olan fiyatlarn,satclarn glenmesiyle dengelenmesinin beklendii fiyat seviyesi.

Dow Teorisi:Ksa vadeli fiyat hareketlerini gz ard ederek piyasann genel ynn tahmin etmek ve meydana gelen trendlerle birlikte hareket etmek olarak tanmlanabilecek,modern teknik analizin kurucusu Charles Dow tarafndan ortaya atlm olan ve modern teknik analizin temelini oluturan teoridir. Dn formasyonlar:Trendin yn deitireceine ynelik sinyal reten formasyonlardr.Dip ve tepe formasyonlar ile omuz-ba formasyonlar rnek olarak gsterilebilir. D trendi:Fiyatlarn genel hareketinin d ynnde olduu,olas ykselilerde zirvenin bir nceki zirveye gre srekli aada olduu trend trdr. Dzeltme hareketleri :Fiyatlarn trend ynnn aksine hareket ettii ve trendin vadesine gre ksa sren hareketlerdir. D trendi izgisi:Srekli daha aada oluan ykseli tepeleri zerinden aa saa doru izilen trend izgileridir. Fibonacci dzeltme seviyeleri:Trendlerin zirve ve dip seviyeleri arasndaki farkn Fibonacci katsaylar ile arpmyla elde edilen dzeltme seviyeleridir. Formasyonlar:Tahmin deeri tayan karakteristik ekillerdir.Genellikle fiyat grafiklerinde kullanlmakla birlikte indikatr grafiklerinde kullanlmaktadr. Flama formasyonu:Oluum,geliim ve sonu bakmndan bayrak formasyonlarna benzeyen ancak biraz daha yatay ve isminden de anlald zere flamaya benzeyen formasyonlardr. Hareketli ortalamalar:Belirli bir zaman dilimindeki ortalama fiyat temsil eden gstergelerdir. lem hacmi:Bir menkul deer iin yaplan ilem miktar. kili dip formasyonlar:D trendlerinde grlen ve dn zayflad dolaysyla geri dn riskinin artt eklinde yorumlanan gvenilirlii yksek bir dn formasyonu trdr. kili tepe formasyonlar:Ykselen trendlerde grlen ve ykseliin zayflad dolaysyla geri dn riskinin artt eklinde yorumlanan gvenilirlii yksek bir dn formasyonu trdr. Kanal izgisi:Temel trend izgisine paralel olarak izilen dz izgidir. MACD: Gerald Appeln gelitirdii moving average convergence divergence,yani hareketli ortalamalarn yaknsamas ve raksamas gstergesinin literatre geen ksaltmasdr.MACD gstergesi,standart olarak 12 ve 26 gnlk ssel hareketli ortalamalarn arasndaki farktr.MACD erisine ek olarak kullanlan sinyal erisi ise MACD erisinin 9 gnlk ssel hareketli ortalamasdr. MACD histogram:MACD ve sinyal erilerinin arasndaki fark gsteren histogramlardr.Forex piyasalarnn en popler platformu olan Metatrader platformunda standart olarak kullanlmaktadr. Momentum: Belirli bir gn saysndaki fiyat deiimini ortaya koyan osilatrdr.Gncel fiyatn 100 ile arpmndan elde edilen deerin seilen periyottaki gn says kadar nceki fiyata blnmesiyle elde edilir.

Mum grafikler:Japon pirin tccarlarnn gelitirdii ve piyasa hareketlerini, dier grafik trlerine gre daha ayrntl olarak yanstt iin yaygn bir kullanm alan olan grafik trdr. On-balance volume: Joseph Granville tarafndan gelitirilen ilem hacmi ile fiyat grafiklerinin sentezlenmesiyle oluturulan bir hacim gstergesidir.Ykseliin olduu gnlerde ilem hacminin fiyata eklenmesi,dn olduu gnlerdeyse karlmas yoluyla hesaplanan bir indikatrdr. Osilatrler:Piyasann ar alm ya da satm blgesinde olduunu belirten gstergelerdir.Salnm ve ksa vadeli gstergeler olarak da adlandrlrlar. Parabollic SAR: .Welles Wilder tarafndan oluturulan bir baka gsterge olan parabolic SAR,ksa ve orta vadede oluan yn deiimlerinin tespitinde kullanlr.SAR szc, ngilizcedeki "Stop And Reversal" (Dur ve Geri dn) szcklerinin ba harfleridir. Parabolic SAR,olduka volatil bir indikatrdr.Bu nedenle dier indikatrlerle birlikte kullanm nerilir. RSI:nl analist J.Welles Wilder tarafndan gelitirilen ve menkul deerin incelenen periyot iindeki kapan deerlerinin bir nceki gre deiiminden hareketle hesaplanan osilatrdr.Alm relative strength index yani greceli g endeksidir. Stochastic:George Lane tarafndan gelitirilen ve sk sinyal retmesi ile tannan osilatrdr.Hesaplannda %K ve %D ad verilen iki eriden yaralanlmaktadr.%K erisi ana eridir ve genellikle kesintisiz bir izgi ile ifade edilir.%D erisi ise %K erisinin basit hareketli ortalamasdr ve genellikle noktal izgi ile ifade edilir. %K erisinin hesaplanmasnda u formlden yararlanlmaktadr;

Bugnk kapan 5 gn iindeki en dk %K dnemi = _______________________________________ x 100 5 gn iindeki en yksek 5 gn iindeki en dk Stop Loss (Zarar durdur): Zararn bymesini engellemek adna ak olan ilemi belirli bir fiyattan kapatmak amacyla verilen emirdir. Take profit(Kar al): Ak olan bir pozisyonu,nceden belirlenmi karl piyasa fiyatndan kapatlmas ilemidir. Teknik analiz:Fiyat grafikleri,ilem hacmi ve formasyonlar ile piyasa hareketlerini inceleyen analiz trdr. Temel analiz:Genel ekonomik durum ve arz-talep teorilerine dayanan analiz trdr. Trend:Fiyatlarn genel yn,eilimi. Trend izgileri:Ykseli tepelerinden ve dzeltme diplerinden izilen ve varolan trendi ve eimini gsteren izgidir.

Uyumazlk:ki gstergenin ya da grafiin birbirini desteklemedii ve genellikle piyasa hareketinin gereki olmad ve dolaysyla dn hareketinin meydana gelebilecei eklinde yorumlanan durumlardr.rnein, genellikle ayn ynde hareket eden osilatrlerin aksi ynde hareketini nemli bir uyumsuzluktur.Fiyat grafii ile teknik gstergeler arasnda grlen uyumsuzluklar da sz konusu fiyat hareketinin gereki olmad eklinde yorumlanr. gen formasyonlar: Fiyatlarn arz ve talebin birbirine srekli yaklamas sonucu oluan ve gen eklini andran skma formasyonlardr.Ykselen,alalan ve simetrik olarak snfta kategorize edilirler. l dip: Ters omuz ba omuz formasyonundan her dibin ayn seviyede olumas ile ayrlan ve dipten oluan dn formasyonu. l tepe:Omuz ba omuz formasyonundan her zirvenin ayn seviyede olumas ile ayrlan ve tepeden oluan dn formasyonu. Ykselen gen formasyonu: Ykseli zirvelerinin sabit kald ancak d diplerinin ykselmeye devam ettii gen formasyonlardr.