TC NKILAP TARH VE ATATRKLK DERS

KURTULU SAVAI indekiler A) Hazrlk dnemi: 1. Kuva-i Milliye Hareketinin Balamas ve Bat Cephesinin Olumas. 2. Mustafa Kemal'in Samsun'a k ve Milli Bilincin Uyandrlmas. 3. Amasya Genelgesi. (22 Haziran 1919) (Milli Egemenlik in adm olduunun belirtilmesi). 4. Erzurum Kongresi ve nemi. 5. Sivas Kongresi ve nemi (Manda ve himaye kavramlarnn aklanmas). 6. Milli Mcadele ve stanbul Hkmetinin Mustafa Kemal'e Kar Mcadele Karar. 7. Damat Ferit Paa Hkmetinin Tutumu ve Sonular 8. Al Rza Paa Kabinesi, Amasya Grmesi ve Sonular. 9. Temsil Heyetinin Ankara'ya gelmesi. 10. Son Osmanl Mebusan Meclisi ve Misak- Milli. 11. stanbul'un tilaf Devletleri Tarafndan Resmen gali ve Mebusan Meclisinin Datlmas 12. Ankara'da Byk Millet Meclisinin Almas ve Byk Millet Meclisi Hkmetinin Kurulmas. 13. Yeni Trk Devletiin ilk Anayasas (20 Ocak 1921) (Yeni getirilen rejim, Milli Egemenlik kavram ve Bakanlar Kurulunun seilmesi ile ilgili maddeler zerinde durulmas). B. Byk Millet Meclisi Hkmeti ile stanbul Hkmetinin Mcadelesi: 1. Byk Millet Meclisine Kar Ayaklanmalar (Anzavur, Bolu, Dzce, Hendek, Adapazar, Yozgat, Afyon, Konya, Milli Aireti ayaklanmalar, Hilafet Ordusu ve Olaylarda erkez Ethem'in Rol). 2. Hiyanet-i Vataniye Kanunun Kabul ve istiklal Mahkemeleri (stiklal Mahkemelerinin Kurulmas ve Yetkileri). C) Sevr Bar Andlamas: 1. Sevr Andlamas ve nemli Madeleri. 2. Sevr Andlamasna Kar Tepkiler. D) Dzenli Ordunun Kurulmas. E) Muharebeler ve Sonular: 1. Ermeni Sorunu ve Ermenilerle Sava : a) I. Dnya Savana Kadar ermeni Sorunu. b) I. Dnya Savanda Ermeni Sorunu. c) Kurtulu Savanda Ermeni Sorunu ve Gmr Andlamas. 2. Gney Cephesinde Mara ve Urfa'nn Kurtarlmas, Antep Savunmas 3. Bat Cephesi Muharebeleri. a) erkez Ethem olay. b) I. nn Muharebesi. c) Londra Konferans. d) II. nn Muharebesi. e) Eskiehir ve Ktahya Muharebeleri. f) Ordunun Sakarya'nn Dousuna ekilmesi ve Byk Millet Meclisinin Tepkileri, Mustafa Kemal'in Bakumandan Olarak Seilmesi. g) stiklal Marmzn Kabul 4. Grclerle Andlama, Afganistan, Fransa, talya ve Amerika ile ilikilerimiz. 5. Ruslarla liki ve Moskova Andlamas. 6. Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonular. a) Sakarya Meydan muharebesi

b) Mustafa Kemal'e Mareallk ve Gazilik nvanlarnn Verilmesi. c) Kars Andlamas (13 Ekim 1921) d) Ankara Andlamas (29 Ekim 1921). e) tilaf Devletlerinin Bar Teklifleri. 7. Byk Taarruz. 8. Bakumandan Meydan Muharebesi ve Anadolu'nun Dmandan Temizlenmesi 9. Mudanya atekes Anlamas, Esaslar ve nemi. 10. Saltanatn Kaldrlmas 11. Lozan Konferans: a) Grme Konular ve Katlan Devletler. b) Grmelerin Kesilmesi ve Nedenleri. c) Lozan Andlamas, Esaslar ve nemi. 12. ikinci Byk Millet Meclisi. KURTULU SAVAI A- HAZIRLIK DNEM : Kuva-i Milliye Hareketinin Balamas ve Bat Cephesinin Kurulmas : Mondros Atekes Antlamas sonras igaller balamtr. Osmanl Devletinin balayan igallere tepkisiz kalmas sonucu Trk halk direnme mcadelesi iine girer. Bu amala direnme cemiyetleri kurar ve direni kuvvetleri oluturulur. eitli yrelerde uyanmaya balayan direni hareketlerinin bir lde tekilatlandrlmasyla ortaya kan gce "Kuva-i Milliye" denilir. * lk direni gneydou Anadolu blgesinde kendiliinden oluur. ( Mara-Urfa-Antep halk Franszlara kar ) * lk Kuva-i Milliye tekilat Bat Anadolu'da Yunan igaline kar oluturuldu. 1919 yl Temmuz ve Austos aylarnda Balkesir ve Alaehir'de toplanan milli kongrelerde bat Anadolu'daki Kuva-i Milliye birliklerinin insan ve malzeme bakmndan desteklenmelerine ve ortak bir cephe oluturulmasna karar verildi. Bu almalarn sonucunda Ayvalk-Soma-Akhisar-Salihli-Nazilli batsndan geen bir hat zerinde Bat Cephesi oluturuldu. Kuva-i Milliye'nin zellikleri : Dman igallerine kar olumulardr. Balangta Temsil Kuruluna, TBMM alnca Milli Savunma Bakanlna balanmlardr. Askeri bir disiplin ve Hiyerariye sahip deillerdir. Dmana zarar vermi, ilerlemelerini geciktirmi ancak dman yurttan atacak gce sahip olamamlardr. TBMM ye kar karlan ayaklanmalar bastrmlardr. Dman ilerleyiini geciktirmeleri zaman kazandrm, rgtlenilme sresi kazandrmlardr. Keyfi davranlar, halka bazen zor kullanmalar halka gven vermemi ve halk tedirgin etmitir.

Dzenli ordu kurulunca Kuva-i Milliye birlikleri sona ermi,ancak Kuva-i Milliye ruhu kesin zafere kadar yaamtr. Baz Kuva-i Milliye efleri belli bir otorite altna girmek istemediinden, Dzenli ordu kurulunca katlmamlar ve isyan etmilerdir. ( Demirci Mehmet Efe-erkez Ethem ) MUSTAFA KEMAL'N SAMSUN'A IKII ( 19 MAYIS 1919 ) Mustafa Kemal Samsun'a Dokuzuncu Ordu Mfettii olarak grevlendirilerek kt.Grevi dou Karadeniz'de kurulmak istenen Pontus Rum Devletine kar mcadele eden Trkleri kontrol altna almakt.Bu yredeki Trklerin kontrol altna alnmas iin ngilizler Osmanl Devletine baskda bulunmutu.stanbul Hkmeti de blgede karkln srmesi durumunda 7.maddeye dayanlarak blgenin igal edilme tehlikesini nlemek istiyordu.Byle bir greve niin M.Kemal seilmiti; Mustafa Kemal'in askeri baarlar kendisine bir g kazandrmt.stanbul Hkmeti M.Kemal'in etkisinden rahatszlk duyarak,onu stanbul'dan uzaklatrmak istiyordu.M.Kemal bu zor grevi baarabilecek birisiydi, ttihat deildi. Mustafa Kemal stanbul Hkmetleri ile kurtuluun olmayacan grmt.Dier taraftan lkenin iinde bulunduu durumdan kurtulmas iin ortaya kan grlerin geersiz olduunu grerek, Anadolu'ya geip millete dayanarak bamszlk mcadelesi yapmak istiyordu.Bu amala balangta Dokuzuncu Ordu Mfettilii grevi ona birtakm kolaylklar salayacakt. Komutanln merkezi Erzurum'du ve henz blge dman igalinden uzakt.15.Kolordu komutan Kazm Karabekir paa Ordusu'nu datmam ve silahlarn teslim etmemiti.Dokuzuncu ordu mfettii olarak geni bir blge etki alan iine girecekti, Sivil makamlara da emir verme yetkisine sahipti. M.Kemal Samsun'a karken parolas " Ya stiklal ya lm " dr. nk dier kurtulu arelerinin bamszl salamayacana inanmaktadr. HAVZA GENELGES ( 28 MAYIS 1919 ) 1. Ordu birliklerine askerin terhis, silahlarn teslim edilmemesini bildirdi. * Mondros atekesine kar k. 2. Anadolu'nun igaline derhal son verilmelidir. 3. Samsun ve Karadeniz yresinde Rumlar Siyasi isteklerinden vazgeerlerse gvenlik salanabilir. 4. Yunanllarn zmir'i igale haklar yoktur.Derhal zmir'i boaltmallardr.Bununla ilgili yurdun her tarafnda protesto mitingleri dzenlenmelidir.* Ulusal bilincin tepkiye dnmesi amalanmtr. * M.Kemal Havza genelgesiyle grev ve yetki alannn dna kmtr. Bu nedenle stanbul'a geri arlm ancak dnmemitir. AMASYA GENELGES ( 22 HAZRAN 1919 ) Genelgenin esaslar : Vatann btnl, milletin bamszl tehlikededir. * Kurtulu Savann gerekesi aklanmtr.

stanbul'daki hkmet zerine ald sorumluluun gereklerini yerine getirememektedir.Bu durum milletimizi yok olmu gibi gstermektedir. * stanbul hkmetine tepki ve tannmamas. Milletin bamszln yine milletin azim ve karar kurtaracaktr. * lk defa Ulusal Egemenlik anlay var. * lk defa ynetim eklini deitirme amac var. * Ulusal bamszl milletle salama dncesi var. Milletin durumunu ve davrann gznnde tutmak ve haklarn dile getirip btn dnyaya duyurmak iin her trl etki ve denetimden kurtulmu milli bir kurulun varl ok gereklidir. * Ulusal Parlamento dncesi var. Anadolu'nun her ynden en gvenli yeri olan Sivas'ta milli bir kongrenin toplanmas kararlatrlmtr. Bunun iin btn illerin her sancandan ; milletin gvenini kazanm delegenin olabildiince abuk yetimek zere hemen yola karlmas gerekmektedir. Her ihtimale kar bu i milli bir sr gibi tutulmal ve delegeler gereken yerlere kimliklerini gizleyerek gelmelidirler. Dikkat: * Kongrenin ve delegelerin gvenliini salama amac var. Dou illeri adna Erzurum'da bir kongre toplanacaktr. O gne kadar dier il delegeleri de Sivas'a ulaabilirse Erzurum kongresinin yeleri de Sivas'ta yaplacak genel toplantya katlmak zere yola karlar. Genelgenin yaynlanmasndan sonra Sivas'ta yaplacak kongreye katlmak amacyla Yurdun her yerinde seimler yaplmaya balad.tilaf devletleri Anadolu'daki gelimelerden rahatsz olarak stanbul Hkmeti zerine M.Kemal'in geri getirilmesi iin baskda bulunmaya baladlar.stanbul hkmeti Valilere gizli bir yazyla M.Kemal'in emirlerine uyulmamasn istedi.Ancak M.Kemal almalarna devam etti. NEM : Kurtulu savann amacn, gerekesini ve yntemini belirtir. Milli Egemenlie gidiin ilk admdr. ( Milletin bamszln yine milletin azim ve karar kurtaracaktr. ) Mevcut hkmet tannmadndan dolay Anadolu htilali Amasya Genelgesiyle balar. Not : Amasya Genelgesi M.Kemal, Rauf Bey, Refet Bey, Ali Fuat Paa tarafndan imzalanm, Erzurum'da bulunan Kazm Karabekir tarafndan da onaylanmtr. ste Dn ERZURUM KONGRES VE NEM ( 23 Temmuz- 5 Austos l9l9 )

M.Kemal 26 Haziran'da Amasya'dan ayrlarak 27 Haziran'da Sivas'a oradan da 3 Temmuz'da Erzurum'a halkn ve ordunun sevin gsterileriyle girdi.7/8 Temmuz gecesi M.Kemal 'e grevinden kesin olarak alndn bildiren bir emir geldi.Bunu zerine M.Kemal hem grevinden hem askerlik mesleinden ayrldn ( stifa ) bildirdi.Yetkisiz ve sivil olarak grevine devam etme karar vermiti. Halknn sevgisi ve desteine gvenmitir. 15.Kolordu komutan Kazm Karabekir Paa, M.Kemal'e Kolordusuyla hizmetinde olduunu bildirerek maddi ve manevi bakmdan byk bir destek salamtr. " Mondros Atekes antlamasnda " Alt dou ilinde ( Vilayet-i Sitte) karklk karsa, bu illerin herhangi bir blmnn igal hakkn tilaf devletleri muhafaza ederler " hkm bulunmaktayd. Bundaki temel ama Dou Anadolu'da bir Ermeni devleti kurulmasn salamakt.te bu tehlikeye kar, yani dou Anadolu'nun igal edilmesi ve paralanmas tehlikesine kar kurulan " Dou Anadolu Mdafa i Hukuk Cemiyeti "nin giriimi ile kongrenin toplanmas salanmtr.Ama dou Anadolu'da birlii salayarak bir Ermeni devleti kurulmasn engellemektir. 23 Temmuz'da toplanan Erzurum kongresi u kararlar almtr : Milli snrlar iinde vatan bir btndr. * Vatan snrlarndan ilk sz edi. Snrlar Mondros Atekesinden nce igale uramayan yerler ve ounluu Trk olan blgelerdir. Snrlar somut olarak Misak- Milli'de belirlenecektir. Her trl yabanc igal ve mdahalesine kar ve Osmanl Hkmetinin dalmas halinde millet birlikte savunmaya geecek ve direnecektir. Vatann ve bamszln korunmasna ve gvenliin salanmasna stanbul hkmetinin gc yetmezse amac gerekletirmek iin geici bir hkmet kurulacaktr. * Amasya genelgesindeki devlet kurma dncesi,devlet kurma kararna dnmtr. Kuva-i Milliye'yi etken ve milli irade'yi hakim klmak esastr. Hristiyan unsurlara ( aznlklara ) siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrcalklar verilemez. Manda ve Himaye kabul olunamaz. * Tam bamszlk amalanmakta. Milli meclisin hemen toplanmasn ve hkmet ilerinin Meclis denetiminde yrtlmesini salamak iin allacaktr. Saltanat ve Hilafet makamlarn korumak iin ulusal gleri etkin ve ve ulusal iradeyi egemen klmak esastr. * Hem saltanat hem de Ulusal Egemenlik fikirlerinin savunulmas bir eliki olmakla birlikte, bunun temel nedeni henz kamuoyunun bu makamlara kar klmasna hazr olmamasdr. Kongre dalmadan dokuz kiiden oluan bir Temsil Heyeti semi ve bakanlna M.Kemal'i semitir.

* M.Kemal milli mcadelenin lideri konumuna gelmitir. NEM : Blgesel nitelikli olmasna ramen ald kararlarla Ulusaldr. Yeni bir devlet kurma dncesi ortaya kmtr. (Vatann ve bamszln korunmasna ve gvenliin salanmasna stanbul hkmetinin gc yetmezse amac gerekletirmek iin geici bir hkmet kurulacaktr.) Vatan bir btn olarak kabul etmi ve Manda ve Himaye'yi reddetmitir. Dou Anadolu'nun btnln salamtr. BALIKESR ( 26-30 TEMMUZ 1919 ) VE ALAEHR KONGRELER ( 16-25 AUSTOS 1919 ) 1919 yl Temmuz ve Austos aylarnda Balkesir ve Alaehir'de toplanan milli kongrelerde bat Anadolu'daki Kuva-i Milliye birliklerinin insan ve malzeme bakmndan desteklenmelerine ve ortak bir cephe oluturulmasna karar verildi. Bu almalarn sonucunda Ayvalk-Soma-Akhisar-Salihli-Nazilli batsndan geen bir hat zerinde Bat Cephesi oluturuldu. ste Dn SVAS KONGRES ( 4-11 Eyll 1919 ) Kongrenin toplanma amac Vatann btnl ile Milletin bamszlnn nasl salanacan kararlatrmaktr. stanbul hkmeti Sivas kongresine engel olmaya almtr.Sivas valisine M.Kemal ve Rauf beyi tutuklama emri verilmitir. tilaf devletleri kongre topland takdirde Sivas' igal edecekleri tehdidinde bulunmulardr. M.Kemal 2 Eyll 1919 ' da halkn sevgi gsterileriyle Sivas'a gelmitir.* M.Kemal'in cokulu karlanmas, Milli mcadele'nin halka dayandnn bir gstergesidir. M.Kemal'in kongre bakanlna seilmesini baz temsilciler engellemeye alm ancak yaplan gizli oylamayla M.Kemal kongre bakanlna seilmitir. Sivas kongresi Erzurum Kongresinde alnan kararlar aynen kabul etmitir. Ali Fuat Paa ( Cebesoy ) , Bat Anadolu Genel Kuva-i Milliye komutanlna atand.Ama Kuva-i Milliye birliklerinin bir merkezden ynetilmesini salamaktr. * Heyet-i Temsiliye bir yrtme organ gibi almaktadr.

NEM : Toplan ve ald kararlarla Milli ( Ulusal ) bir kongredir. Manda ve Himaye fikri kesin olarak reddedilmitir. Yurtta bulunan btn Milli Cemiyetler " Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti " ad altnda birletirilmitir.Bylece blgesel mcadele ulusal mcadeleye dntrlmtr. Meclis-i Mebusan'n biran nce toplanmas kararlatrlmtr. Kongre sonucu oluturulan " Temsil Heyeti " bakanlna M.Kemal seilmitir.Temsil Heyeti T.B.M.M. alncaya kadar, milli irade adna lkenin geleceiyle ilgili kararlar alan ve uygulayan tek yetkili organ olacaktr. * M.Kemal yurdun tamamna emir verebilecek konuma gelmitir. ste Dn AMASYA GRMELER (20-22 Ekim 1919) stanbul'da yeni kurulan Ali Rza Paa uzlamak durumunda olduunu grmektedir.Bu amala Bahriye Nazr Salih Paa'y Sivas Temsil Heyeti bakan Mustafa Kemal'le grmek zere Amasya'ya gnderdi. Bu grme sonrasnda kabul edilen kararlar unlardr: stanbul Hkmeti Sivas Kongresi kararlarn aynen kabul edecektir. stanbul Hkmeti Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ni yasal bir kurulu olarak tanyacaktr. Aznlklara siyasi ve ekonomik ayrcalklar verilmeyecektir. Meclis-i Mebusan'n bir an nce toplanmas salanacaktr. Trklerin ounlukta olduu blgelerin igaline izin verilmeyecektir. tilaf Devletleri ile yaplacak bar grmelerinde Temsil Heyeti'nin uygun grecei kiilerin bulunmas salanacaktr. Bu kararlar dnda taraflar arasnda gizli kalmas kararlatrlan bir protokol de imzalanmtr. Amasya Grmeleri'nin nemi : stanbul Hkmeti temsilcisi Erzurum ve Sivas kongresi kararlarn kabul etmekle Anadolu'da ki ulusal mcadeleyi hukuksal olarak tanm oluyordu. Anadolu'nun hakll ulusal mcadeleye katlm artrrken itilaf Devletleri de Trk ulusunu diledikleri gibi ynlendiremeyeceklerini anlamaya baladlar. NOT : stanbul Hkmeti Amasya Grmeleri'nde alnan Meclis-i Mebusan 'n almas karar dnda hi bir karara uymad. TEMSL HEYET'NN ANKARA'YA GEL (27 Aralk 1919)

Amasya Grmeleri gerei Osmanl Mebuslar meclisi toplanacakt. Bu amala tm yurtta seimler yapld. Yeni milletvekilleri belirlendi. Mustafa Kemal'de Erzurum milletvekili olarak seildi. Mustafa Kemal'in Mebus an Meclisinin Anadoluda her trl igal ve denetimden uzak bir yerde toplanmas istei, Kanun-i Esasiye'ye aykrdr gerekesiyle reddedilmitir. Meclis stanbulda almalarna balayacakt. Bu durum zerine Mustafa Kemal meclis almalarn yakndan izlemek amacyla, 27 Aralk 1919 ' da Temsil Heyeti ile Ankara'ya geldi. Ankara'y tercih etmesinin dier nedenleri: igallerden uzak korunakl bir blge oluu. Haberleme ve ulam olanaklarnn elverililii, Bat cephesi'ne yaknl Ankara halknn Ulusal mcadeleyi bandan beri desteklemesi . ste Dn SON OSMANLI MEBUSLAR MECLSNN TOPLANMASI ( 12 OCAK 1920 ) Amasya grmesinde kararlatrlan seimler yapld.* tilaf devletleri seimleri engellemediler, nk toplanacak meclis ve kurulacak hkmetin kendi nerilerini kabul edeceklerini dnyorlard.Bylece amalarna uramadan ve hukuki dayanak oluturarak ulaabilirlerdi. M.Kemal meclisin stanbul dnda toplanmasn istiyordu.* stanbul gibi igal tehdidi, ve bask altnda bulunan bir ehirde toplanacak meclisin zgr kararlar alamayacan dnyordu. yelerin ounluunun istei zerine meclis stanbul'da ald. * M.Kemal muhalifleri ,onun stanbul'a gidemeyeceini bildiinden daha rahat alabilirlerdi. M.Kemal stanbul'a gidemese bile kendisinin meclis bakan seilmesini istedi.* Anadolu hareketi aleyhine karar alnmasn engellemek. - Her koulda bamszlk mcadelesi verileceini gstermek - Anadolu'nun gcn gstermek. Meclis'te Mdafaa-i Hukuk gurubu kurulmasn istedi.* Ancak mecliste bu gurup oluturulmad.Bunun yerine Felah- Vatan gurubu oluturuldu. Misak- Milli kararlarn bu gurup aldrd. * M.Kemal'in bakan seilmemesinin ve Mdafaa-i Hukuk gurubunun kurulamamasnn nedeni, yelerin basklardan korkmalar ve saltanat yanls olmalardr. MSAK-I MLL ( ULUSAL YEMN ) ( 28 0CAK 1920 ) Esaslarn M.Kemal'in hazrlad kararlar :

Mondros Atekesi imzaland srada igal edilmemi , ounluu Trk olan yerler paralanamaz. Kars, Ardahan, Artvin ve Bat Trakya'da halk oyuna bavurmaldr. * Bu blgelerde Trk nfus ok olduu iin tercihe bavurmada saknca grlmemitir. Mslman Araplarn oturduu ve tilaf devletlerince igal edilen yerlerin geleceinin belirlenmesi iin,halkoyuna bavurulmaldr. stanbul ve anakkale boazlar ile, Marmara denizi her trl tehlikeden uzak tutulursa, boazlar dnya ticaretine alabilir. * Wilson ilkelerinin boazlarla ilgili hkmne cevap Aznlklarn haklar evre lkelerde Mslmanlara tannan haklar orannda gvenlik altna alnacaktr. Siyasi, adli ve mali gelimemizi engelleyen snrlamalara karyz. * Kapitlasyonlar ret. NEM : M.Kemal'in Ulusal bamszlk konusundaki dnceleri Osmanl Parlamentosu tarafndan kabul edilmitir.Bylece dnceler yasallamtr. Ulusal snrlar kesinletirilmitir. Tam bir bamszlk bildirisidir. Bildiri Osmanl Mebusan meclisince kabul edilmi, yaama geirilmesini TBMM salamtr. MSAK-I MLL'NN LANININ SONULARI tilaf devletleri stanbul Hkmetleri zerinde, kararlarn geri alnmas iin baskda bulundular.A.Rza paa ve Salih paa kabineleri bu basklara boyun emediler, stifa ettirildiler.Damat Ferit Kabinesi kuruldu. tilaf devletleri stanbul'u 16 Mart 1920 ' de fiili olarak igal ettiler. Osmanl Mebusan Meclisini basp, dattlar.*Ama Milli iradeyi yok etmekti..* Ankara'da TBMM nin almasna yol at Baz mebuslar tutuklanp, Malta'ya srgne gnderildiler. Padiah ve hkmete dokunulmad. * Ama kendi karlar ynnde kullanmak. stanbul'dan Anadolu'ya ok sayda katlm oldu.* Fevzi akmak gibi. Ulusal mcadelenin haklln dnya'ya duyurmak amacyla Anadolu Ajans kuruldu. M.KEMAL'N STANBUL'UN GALNE KARI ALDII TEDBRLER

Anadoluya ynelik bir igal hareketini nlemek iin Geyve ve Ulukla'da demiryollar tahrip edildi. Anadolu'nun stanbul ile haberlemesi yasakland. Anadolu'dan stanbul'a gidecek her eye el kondu. Anadolu'daki baz itilaf devletleri subaylar tutukland. Ankara,Afyon ve Eskiehirden dman askerleri uzaklatrld. Ankara'da yeni toplanacak meclis iin seimlerin yaplmas duyuruldu. ste Dn TBMM'NN AILMASI (23 Nisan 1920) Son Osmanl Mebus an Meclisi'nin tilaf Devletleri tarafndan datlmas ile Trk ulusal iradesi yok edilmi oluyordu. Ulus adna karar alp uygulayacak bir kurula gereksinim vard. Bu boluu yeni bir meclis dolduracakt. Bu amala Mustafa Kemal in yaynlad bildiri sonucu seimlerin yaplabildii yerlerde kazanan delegeler Ankara'da toplanmaya balad. Meclis-i Mebusan'n datlmasyla Anadolu'ya geen eski milletvekilleri de yeni meclise katld. 23 Nisan 1920'de Meclis ald. TBMMnin Almasnn nemi: Egemenliin kayna deimi oldu, Padiahtan halka geti. Ynetim merkezi stanbuldan Ankara'ya geti. Temsil Heyeti'nin hukuksal varl sona ererken ulusal egemenlii savunan yeni bir devlet kurulmu oluyordu. TBMMnin ilk hedefi ulusal bamszlk savan kazanmakt. Ulus egemenliine dayanan yeni devletin alma yntemlerini belirlemek iin Mustafa Kemal 24 Nisan'da TBMM'ye bir nerge verdi. Bu nergeye gre: Hkmet kurmak zorunludur. Geici kaydyla bir hkmet bakan tanmak ya da padiah vekili atamak uygun deildir. Mecliste beliren ulusal iradenin, yurt kaderine dorudan doruya el koymasn kabul etmek temel ilkedir. TBMMnin stnde bir g yoktur. TBMM yasama, yrtme yetkilerini kendinde toplamtr. Meclisten seilecek ve vekil olarak grevlendirilecek bir kurul,

hkmet ilerine bakar Meclis Bakan bu kurulun da bakandr. Padiah ve halife bask ve zordan kurtulduu zaman meclisin dzenleyecei yasaya uygun durumu alr. TBMM bu nergeyi kabul etti. Bylece ; ulus egemenliine dayanan yeni Trk devletinin temelleri atlm oldu. Mustafa Kemal meclis bakanlna seildi. 26Nisan 1920'de Sovyet Bolevikleri le iliki kuruldu. 29 Nisan 1920'de TBMM varlna ynelik tehditleri nlemek iin " Hiyanet-i Vataniye " Yasas kartld. Onbir bakandan oluan TBMM Hkmeti 2 Mays 1920'de kuruldu I. TBMM 'nin zellikleri: 23 Nisan 1920'de alan I.TBMM, 1 Nisan 1923 tarihine Kadar grev yapmtr. alma sresince; Olaanst yetkilere sahip kurucu meclis niteliindedir. Geici bakan veya padiah vekili kabul etmemekle srekliliini ifade etmitir. Yasama ve yrtme yetkisini kendinde toplamas cumhuriyet ynetimine geiin en kesin belirtisidir. l. TBMM "Gler birlii" ilkesine gre almakla, hem yasalar karan hem de yasalar bizzat uygulayan durumdayd. Meclise kar ayaklanmalar nlemek amacyla istiklal Mahkemeleri (11 Eyll 1920) kuruldu. TBMM'nin bu alma ynteminin amac devlet otoritesini gerekletirmeyi hedeflemesidir. Yaanan ortam abuk karar vermeyi ve verilen kararlar derhal uygulamaya koymay gerektiriyordu. Ulusal birliin salanmas iin vatann kurtuluunu n planda tutmu, padiahlk ve halifelik kurumlarna dokunmamtr.

1) TEKLAT-I ESASYE (1921 Anayasas) (20 Ocak 1921) Yeni Trk devletinin ilk anayasas olan, 20 Ocak1921'de kabul edilen Tekilat- Esasiye'nin zn Mustafa Kemal'in 24 Nisan - 13 Eyll 1920'de TBMM'ye sunduu bildiriler oluturmutur. Zaman ve birikim yokluundan dolay daha kapsamls yaplamadndan Tekilat- Esasi maddeleri ile elimeyen Kanun-u Esasi maddeleri de yrrlkte kalmtr. Bu Anayasa'ya gre; Egemenlik kaytsz artsz ulusundur. Yasama, yrtme ve yarg yetkileri TBMM'ye aittir. Meclis bakan hkmetin de bakandr.

eriat hkmlerini uygulama grevi TBMM'ye verilmitir. Meclis Hkmeti sistemi geerlidir. Hkmet meclis tarafndan denetlenir. Seimler 2 ylda bir yenilenir. Semen ya 18 dir. nemi: Egemenlii Trk ulusuna veren ilk Trk anayasasdr. Gler birlii ilkesini benimsemitir. Din meclis kontrolne alnm olup laik bir anayasa deildir. Bireyin hak ve devlerine yer verilmemitir. TBMM'nin Almasna Kar istanbul Hkmeti'nin Yapt Engellemeler: Yurdun her yerinde TBMM'ye kar ayaklanmalar karld, tilaf Devletleri ile bar grmelerinin bir an nce yaplmas saland. eyhlislamdan alnan ve dman uaklaryla yurdun her taratma datlan fetva ile Mustafa Kemal ve arkadalar dinsiz ve vatan haini ilan edildi, TBMM'nin halk zerindeki otoritesini yok etmek iin vergilerin affedildii ve askerliin kaldrldna dair propagandaya giriildi. Damat Ferit, stanbul'da kurduu dzmece bir mahkemede Mustafa Kemal ve arkadalarn kendileri yokken (gyabnda) yarglayarak lm cezasna arptrd (24 Mays 1920). 2) TBMM'NN ALMASNA KARI IKAN AYAKLANMALAR Bu ayaklanmalar dorudan TBMM'ye ve onun kurduu dzene bir tepki olarak ortaya kmtr, istanbul Hkmeti ve ingiliz propagandalar,, savatan bkan Anadolu balknn bir tepkisi ve Kuva-i Milliye glerinin disiplinsiz davranlarnn sonucunda kmtr. Bu ayaklanmalar drt gruba ayrlr. a- Dorudan stanbul Hkmeti'nin kard Ayaklanmalar: Bu grupta iki ayaklanma vardr ve Kuva-i Milliye gleri tarafndan bastrlmtr. Bunlar; Kuva-i nzibatiye (Hilafet Ordusu) Anzavur Ahmet Ayaklanmas Her ikisinin de amac boazlarn dousunda Kuva-i Milliye glerinin ulaamayaca tampon blge oluturmaktr. b- stanbul Hkmeti ve galci Glerin Birlikte kardklar Ayaklanmalar: Halkn din duygularnn smrlmesi ve blgesel atmalarn krklenmesi sonucu kan ayaklanmalardr. En yaygn olandr. Bu gruptaki ayaklanmalar; - Adapazar, Bolu, Dzce, Hendek, Yozgat, Afyon (opur Musa), Konya (Deliba Mehmet), Urfa (Milli Airet)

c- Aznlklarn kard Ayaklanmalar Karmaa ortamndan yararlanlarak aznlklarcabamszlk kazanmak ya da baka bir devletle birlemek amacyla karlmtr. rnek: Ermeni ve Pontusu Rumlarn ayaklanmalardr. d- Kuva-i Milliye Liderlerinin Ayaklanmalar TBMM'nin otoritesi altna girmek istemeyen ve dzenli ordunun kuruluuna kar kan Kuva-i Milliye glerinin kard ayaklanmalardr. Bunlara; - Demirci Mehmet Efe ve erkez Ethem Ayaklanmalar rnek gsterilebilir. 3) TBMM'NN AYAKLANMALARA KARI ALDII NLEMLER Ayaklanmalar yalnzca dmann iine yarad,olarn ilerlemesini kolaylatrd. Bu nedenle TBMM varlna ynelik bu tehdide kar gerekli nlemleri ald. Bu nlemler: 29 Nisan 1920'de Hiyanet-i Vataniye Yasas ( Vatana hanet Edenler Kanunu )kard. stiklal Mahkemeleri kurdu. ( 11 Eyll 1920 ) stanbul Hkmeti ile tm ilikiler kesildi. stanbul'dan gelen her trl evrak geri evrilerek yapt her trl ilem yok sayld. * Bylece TBMM Osmanl Saltanatn yok saym oluyordu. eyhlislamn fetvasna karlk, Ankara Mfts Rfat BREK bakanlndaki kurula fetva hazrlatt. Sevr Antlamasn tanmadn duyurdu.Antlamay imzalayanlar vatan haini ilan edildi. ste Dn SEVR ANTLAMASI (10 Austos 1920) Sevr I.Dnya Sava'n bitiren son antlamadr. Gecikmesinin nedenleri; itilaf Devletlerinin kendi aralarnda Osmanly paylaamamalar, igallere kar Trk halknn direnmesidir. tilaf devletleri talyann San Remo kentinde bir konferans toplayarak bar antlamasnn koullarn belirlediler. OsmanI Devleti'ni bar konferansna davet ettiler Paris'e giden heyet Sevr Antlamasi'n imzalad. Antlamaya gre; Istanbul, Osmanl Devleti'nin bakenti olarak kalacak, antlama hkmlerine uyulmazsa elinden alnacaktr. Boazlar btn devletlerin gemilerine ak olacak Trklerin hi etkisi olmayan uluslararas bir komisyon tarafndan ynetilecektir. zmir Trklerde kalacak; ancak egemenlik haklar Yunanllara verilecektir. Trakya'da Midye-Bykekmece hattnn batsnda kalan topraklar Yunanllara verilecektir. Adana, Malatya, Sivas dolaylarm birletiren blge ile Suriye ve Lbnan Fransa'ya verilecektir. Dou'da bamsz Ermenistan Devleti kurulacaktr.

Krtler ayr bir devlet kurmak isterse ve Milletler Cemiyeti tarafndan kabul edilirse Osmanl Devleti buna uyacaktr. Antalya, Konya blgeleri italyanlarn nfuzu altna girecektir. Arabistan ve Irak (Musul dahil) ingiltere'ye braklacaktr. Oniki Ada talya'ya, dier Ege adalar Yunanistan'a verilecektir. Kapitlasyonlar her devlete tannacak ve geniletilecektir. Zorunlu askerlik olmayacak. Osmanl ordusundaki asker say 50.700' gemeyecektir. Aznlklara Trklerden daha fazla haklar verilecek, Mslmanlardan aznlk oluturulacaktr. NEM: Trk ulusuna yaam hakk tanmayan ve Trk vatannn paralanmasn ngren bir antlamadr. Osmanl Meclisince onaylanmad iin Osmanl anayasasna aykrdr. TBMM Antlamay imzalayan ve onaylayanlar vatan haini ilan etmi ,antlamay tanmadn ilgili devletlere bildirmitir. ste Dn B) CEPHELER VE SYAS LKLER DZENLI ORDUNUN KURULMASI Mondros Atekes Antlamasndan sonra Dou Anadolu blgesindeki baz birlikler dndaki ordular terhis edilmitir. lkede igallerin balamasyla kurulan kuva-i Milliye birlikleri dmana zarar veriyor fakat ilerlemesin! durduramyorlard. Bu birlikleri belli bir muharebe dzenine sokup birbirleriyle uyumlarn salamak mmkn olmuyordu. Her Kuva-i Miliye birlii kendi balarna hareket ediyor, eflerde bakalarndan emir almaya yanamyorlard. Ayaklanmalar bastrmada etkili oluyorlar ancak kendi emirleriyle hukuk d biimlerde cezalar veriyorlar. Bu davranlar halkta bir gvensizlik yaratyordu. Mustafa Kemal, ve arkadalar Kuva-i Milliye nin geici bir sre iin ise yarayabileceini grmlerdi. Ancak devlet dzenine geilince gerek ordunun kurulmas art olmutu. Gediz Taarruzunda Kuva-i Milliye birlikleri yetersiz kalm, Bat Anadolu'nun byk bir blm Yunanl larn eline gemiti.Mustafa Kemal Kuva-i Milliye birlikleriyle dzenli byk bir orduyu durdurmann olanaksz olduunu belirtmi, TBMM'yi kendi ordusunu kurmas konusunda ikna edebilmitir. TBMM'nin karar ile Anadolu halk yeniden askere arld. Bu arada Kuva-i Milliye gleri iinde ie yarayan birlikler de ordu bnyesine alnp eitildi. Bir yandan da asker kaaklarn nlemek iin sert nlemler alnd. stiklal Mahkemeleri bu konuda zerine dsen grevi yapt, emirlere uymayanlar cezalandrd.

Dou'da Kazm Karabekir komutasnda l.Dnya Savas'ndan arta kalan tek dzenli birliklerimiz bulunuyordu. Bu nedenle yeni kurulan birlikler Bat 'da Yunanllar karssnda kullanlacakt. Bat Cephesi Kuva-i Milliye Komutan Ali Fuat Pasa grevinden alnm, Bati Cephesi ikiye ayrlarak kuzey koluna ismet Bey, gney koluna Refet Bey atanarak 8 Kasm 1920'de Bati Cephesi'nde dzenli ordu birlikleri oluturulmutur. Kuva-i Milliye Seflerinin Ayaklanmas : erkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe dndaki eteler ve milisler dzenli orduya katlmlardr.erkez Ethem, Bati cephesinde ve ayaklanmalarn bastrlmasnda yararl hizmetlerde bulunmustu. Bunlara gvenen Ethem dzenli orduya girmeyi reddetti. Mustafa Kemal, Ethem'i ikna etmeye alt ise de uzlama abalar sonusuz kald. Ethem kuvvetleri zerine harekete geildi. Zor durumda kalan Ethem ve kuvvetleri Yunan ordusuna sgndlar. - Mehmet Efe ile anlasma yaplarak ayaklanmas sona erdirildi. CEPHELER 1) DOU CEPHESI l. Dnya Savas'nda Ruslarla isbirligi yapan Ermeniler, Sevr Bar ile Dogu Anadolu'da ErrneniDevleti vaadiyle dsmanca girisimlerini yogunlastirmaya basladilar.1917'de Bolsevik Ihtilali ile arlik Rusyasi yikilmis bu durumdan yararlanan Kafkas halklari blgede Azerbaycan, Ermenistan ve Grcistan devletlerin! kurmuslardir. Ermenilerin amalar Kafkaslarda kurulan Ermenistan Devleti topraklarina Dogu Anadolu' yu da katmakti. TBMM bu hareketlerin nne geebilmek iin Dogu Anadolu'da seferberlik ilan etti. 9 Haziran1920'de Dogu Cephesi komutanligina getirilen Kazim Karabekir komutasindaki dzenli ordu birlikleri,Ermenilerin Kars, Ardahan'a kadar ilerlemeleri ve Oltu'yu isgal etmeleri zerine 28 Eyll 1920'de saldiriya geti. Taarruz; Sarkam, Kars ve Gmr'nn alnmasyla sonuland. Bunun zerine Ermeniler bar istemek zorunda kaldlar. Gmr Antlamas yapld. GMR ANTLASMASI (3 Aralk 1920) TBMM ile Ermenistan arasnda yaplan bu antlamaya gre; Kars ve dolaylar TBMM'ye brakld. Bu antlamayla Ermeniler Dou Anadolu'daki isteklerinden vazgetiler ve Sevr Bar Antlamasnn da geersizliini kabul ettiler. TBMM, Dou Anadolu'da yaaypta g edenlerin 3 yl ierisinde geri dnmelerini kabul etti. NEM: TBMM'nin hem askeri, hem de siyasi uluslararas ilk baarsdr. Kurtulu Savanda alan ve kapanan ilk cephedir. Misak- Milli'nin ilk snr belirlenmitir. Sevr Antlamasnn uygulanamayaca ilk kez kantlanmtr. Sovyet Rusya'dan gelecek yardmn yolu almtr.

23 ubat 1921'de Grcistan ile yaplan barla Artvin, Ardahan ve Batum Trkiye'ye braklmtr. 2) GNEY CEPHESI ngilizler Mondros Atekes Antlamasnn 7.Maddesi uyarnca Urfa, Antep ve Mara' igal ettiler. Ancak buradaki Trk ynetimine karmadlar.Halkn onuruna dokunacak hareketleri yapmaktan kandklar iin silahl bir direni ile karlamad-lar.Daha sonra Paris Bar Konferansnda ngilizlerle Franszlar arasnda yaplan anlama gerei blge Franszlara terk edildi. Franszlar, igal blgelerinde Suriye'den beraberlerinde getirdikleri Ermenileri, Trklere kar silahlandrdlar. Franszlar tarafndan martlan Ermenilerin zulme varan hareketleri yre halkm galeyana getirdi. Bunun zerine Gney ve Gneydou Anadolu'da Franszlara kar cepheler olumaya balad. Sivas Kongresi'nde gneyde Kuva-i Milliye direniinin rgtlenmesine karar verildi. Temsil Kurulu tarafndan buraya subaylar gnderildi. Bati cephesinden farkl olarak, burada halkn tamam bu subaylarla kaynaarak topyekn bir sava balatld.ncelikle Ermeni etelerinin etkinlii yok edilmeye alld.Franszlarn amac Adana ve yresin! smrge haline getirmekti. Bu amala Ermeni aznlna dayanarak blge halk'na bask ve zlm yapmaya baladlar. Blge halk Franszlara byk kayplar verdirdi.Franszlar halkn youn direniine kars koyamayarak 21 ubat 1920de Maratan, 10 Nisan1920'de Urfa'dan ekilmek zorunda kaldlar.Antepte ngilizlerin kenti Franszlara terk etmeleri halkta igalin geici olmad dncesini dourdu. Fransz igali protesto edildi ve direni karar alindi. Franszlar gl direni karssnda ancak bir yl sonra Antep'e girebildiler. Franszlar Trk topraklarnda barnamayacaklarn anladlar, Sakarya Muharebesi'nden sonra Franszlarla Ankara Antlamas imzaland. Antlamada Fransa yeni Trk Devleti'ni resmen tanyarak blgeyi terk etti. Trkiye'nin Hatay dnda Irak'a kadar olan gney snr gvence altna a lnmis oldu. Konya ve Antalya dolaylarn igal etmi c ;-talyanlar ile blge halk ve TBMM arasnda bir atma olmamtr, talyanlar II. Inn Muharebesi'nden sonra blgeyi terk etmeye baslar (5 Temmuz 1921). Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra tamamen ekilmislerdir. NOT: Gney cephesinde Franszlara kar bir yl direnen Antep'e TBMM tarafndan "Gazi Mara'a Kahramanmara (1973), Urfaya;anlurfa (1984) ad verildi. BATI CEPHES : Kurtulu Savamz'n kaderin belirleyen savalar bu cephede yapld. Yeni kurulan dzenli ordu, bu cephede grev yapt. Bu cephede ngilizler, byk destekle Yunanllar zerimize saldrttlar. * Bunun temel nedeni, Sevr Antlamasn TBMM'ye kabul ettirmektir. Cephe komutanln, Sakarya Sava'na kadar ismet nn yapmtr. l. NN MUHAREBES (6-10 Ocak 1921) Yunanllar erkez Ethem'in isyanndan yararlanarak taarruza getiler. Amalar; - Eskiehir ve dolaylarndaki demiryollarn ele geirmek,

- Ankara'ya kadar ilerleyip meclisi datmak ve Ulusal Mcadeleyi etkisiz klmakt. Yunanllar Eskiehir nn'de durduruldular.Bursa ynne geri ekilmek zorunda kaldlar. * Bu muharebe Bat Cephesi'nde dzenli ordunun kazand ilk savunma muharebesidir. Bu baarnn i ve d politikada olumlu etkileri olmutur. 1) MUHAREBE'NN SONULARI a) SYAS SONULAR 1) Londra konferans (21 ubat -12 Mart 1921) l.inn Muharebesinde ki baar tilaf Devletleri: arasndaki antlamazlklar su yzne kard. Sevr antlamasn yeniden gzden geirmek ve biraz deitirerek Trklere kabul ettirmek istediler. Trk ordusunun douda Ermenilere kar kazand baarlar, gneyde Franszlara kar halkn direnii, TBMM le Sovyet Rusya'nn yaknlamas Londra Konferansnn toplanmasnn dier nedenleridir. Konferansa stanbul Hkmeti arld, itilaf devletleri stanbul'dan gelecek delegeler arasnda TBMM nin de bir temsilci bulundurmasn istediler. Bu tavra TBMM kar kt, dorudan arlmadka konferansa katlmayacam bildirdi, italya araclyla TBMM konferansa resmen davet edildi. TBMMM'nin konferansa katlmasnn nedenleri unlardr: * Bar yanls olduunu gstermek * Misak- Milli'yi dnya kamuoyuna tantmak * TBMM'nin d siyasette de sz sahibi olduunu stanbul Hkmeti'ne kabul ettirmek Konferansta stanbul Hkmeti Tevfik Paa tarafndan TBMM ise dileri bakan Bekir Sami Bey bakanlnda kurul tarafndan temsil edilmitir YORUM : Her iki tarafnda itilaf Devletleri tarafndan davet edilmesinin nedeni iki hkmet arasndaki fikir ayrlndan yararlanmaktr. Grmelerden sonu alnamamtr. Bekir Sami Bey'in yapt ikili antlamalarda bamszla aykr bulunduundan TBMM tarafndan reddedilmitir. NEM:

TBMM Hkmeti konferansa katlmakla, "Trkler bara yanamyorlar,sava uzatyorlar" propagandalarn da etkisiz hale getirmitir. 2) Moskova antlamas (16 Mart 1921) itilaf Devletlerinin yannda savaa giren arlk Rusyas, kan Bolevik htilali nedeniyle savatan ekilmitir.Yeni rejim ve yneticileri emperyalizme kar olduklarn duyurmular ve sava srasnda yaplan gizli antlamalar dnya kamouyuna aklamlardr. itilaf Devletlerinin Anadolu zerinde izledikleri politika TBMM ile Sovyet Rusya'y birbirine yakniatrd,Anadolu hareketinin baars Boazlardan ve gneyden gelecek saldrlar Sovyet Rusya iin nleyecekti. Bu arada TBMM ordulannn Dou ve

Gney cephesindeki baarlarna Bat Cephesi eklenince Sovyet Rusya TBMM ile Moskova Antlamasn imzalad. Moskova Antlamasi'na gre; Sovyet Rusya Misak- Milliyi tanyacaktr Osmanl Devleti ile arlk Rusyas arasndaki imzalanm olan antlamalar geersiz saylacaktr. Sovyet Rusya kapitlasyonlarn kaldrlmasn kabul edecektir. iki taraftan birinin tanmad bir antlamay dieri de tanmayacaktr. Trk Hkmeti'nin Ermenistan ve Grcistan ile yapt antlamann tannmas iin Batum,Grcistan'a verilecektir. iki devlet arasnda ekonomik ilikiler artrlacaktr. nemi: lk kez byk bir devlet TBMM'yi ve Misak Milli'yi resmen tanm oluyordu. Bu antlama ile Ulusal Mcadele iin gerekli askeri malzeme ve mali destek salanmtr. Dikkat: Bu antlama ile Batum'un Grcistan'a braklmas kabul edilerek Misak- Milli'den ilk dn verilmitir. 3) Trk - Afgan Dostluk Antlamas (1 Mart 1921) Trk delegeleri Moskova'dayken Trk-Afgan dostluk antlamas imzaland. Afganistan Ankara Hkmetini tanm, Ankaraya eli gndererek Kurtulu Sava'n desteklediini gstermitir. I.NN MUHAREBES'NN GENEL SONULARI Kuva-i Milliye sorunu kesin olarak ortadan kalkmtr. TBMM'ye ve dzenli orduya gven artm,istiklal Mahkemeleri geici olarak kapatlmtr, smet Bey generallie ykseltilmitir. Yeni Trk Devleti'nin ilk anayasas olan Tekilat- Esasi-ye (20 Ocak 1921) ve stiklal Mar (12 Mart 1921) kabul edilmitir. ste Dn b) II. NN MUHAREBES (23-31 Mart 1921) Yunanistan Londra Konferans ile kendine destek veren devletlerin bu desteine layk olduunu gstermek,

l.nn Muharebesi'nin cn almak ve Trk ordusunun toparlanmasn nlemek amacyla ikinci kez nn mevzilerinden saldrd. Bu saldr dzenli ordular tarafndan durduruldu ve geri ekilmek zorunda kald. Mustafa Kemal Bat Cephesi Komutan ismet Paa'ya ektii kutlama telgrafnda "Siz orada yalnz dman deil, milletin makus talihini de yendiniz " diyerek zaferin tarihi nemini de belirtmitir. Sonular talyanlar Anadolu'yu boaltmaya baladlar (5 Temmuz 1921). Franszlar bar amacyla ilk kez Anadolu'ya eli gnderdiler. ngilizler stanbul'un igalinden sonra tutukladklar bir ksm milletvekillerini salverdiler. Trk ordusu ekilen Yunanllar databilmek iin 15 Nisan'a kadar Aslhanlar yresinde arptysa da amacna tam ulaamad. II. nn Muharebesi'nden sonra Yunanllara bir saldr da Refet Bey tarafndan dzenlenmi, baarszlkla sonulanmtr. Bunun zerine Refet Bey geri ekilmi ve tm Bat Cephesi Komutanlna smet Paa getirilmitir. c) KTAHYA - ESKEHR MUHAREBELER (10-24 Temmuz 1921) II. nn Muharebesi'nde de yenilen Yunanllar,yeniden geni apl bir hazrlk yaptlar. Asker, top ve silah saysn artrdlar. Trk ordusunun eksikliklerini gidermesine frsat vermeden saldrmak istiyorlard. 10 Temmuz 1921 tarihinde Yunan saldrlar balad. Yaplan muharebeler sonucu Afyon,Eskiehir ve Ktahya, Yunanllar tarafndan igal edildi. Trk ordusu, daha fazla kayp vermemek iin Mustafa Kemal'in emriyle, Sakarya Irmann dousuna ekildi. Bu durum kamuoyunda ve TBMM'nde znt yaratt. Genel Kurmay Bakan Fevzi Paa (akmak); "ilerleyen Yunanllar, adm adm mezarlarna yaklamaktadrlar." diyerek, bu geri ekilmenin bir taktik gerei olduunu belirtmitir. TBMM'de durum deerlendirilmesi yapld. Milletvekillerinin ou Mustafa Kemal'in ordunun bana gemesini istedi. Bunun zerine TBMM, 5 Austos 1921'de, Mustafa Kemal Paa'ya Bakomutanlk grevini verdi. Bu grevi yapt srece er aylk dnemlerde TBMM'nin yetkilerini de kullanacakt. Ama, hzl karar alp uygulayabilmekti.Mustafa Kemal Paa, bu yetkilerini, ilk nce ordunun ihtiyalarm karlamak iin kulland. Bunu salamak iin 7-8 Austos 1921 tarihinde "Tekalif- Milliye Emirleri" ni yaynlad. Asker kaaklar sorununu zmek ve emirlerin yerine getirilebilmesini salamak iinde "stiklal Mahkemeleri" yeniden kuruldu (23 Temmuz 1921). TEKALF - MLLYE EMRLER " ...Ankarada bulunduum srece, yalnz, ordunun insan ve tat bakmndan gcnn artrlmas, yiyeceinin ve giyeceinin salama yoluna konulmas ile ilgili tedbirleri almak ve dzenlemeleri yapmakla uratm. Bu szn ettiim eyleri salamak iin iki gn iinde, 7 ve 8 austos 1921 gnlerinde, Ulusal Vergi Buyruu ad altnda yaptm genel bildirimlerin her birinden ksaca bilgi vereyim. Bir savan kazanlmas iin ne denli kk eylerin bile dikkate alnmas gerektiini anlatabilmek iin bunlar, bilginize sunulmaya deer grrm: 1 sayl buyruumla, her ilede birer Ulusal Vergi Kurulu kurdum. Bu kurullarca toplanan eylerin ordunun eitli blmlerine datmn dzenledim.

2 sayl buyruuma gre yurtta her ev, birer kat amar, birer ift orap ve ark hazrlayp Ulusal Vergi Kuruluna verecekti. 3 sayl buyruumla tccar ve halk elinde bulunan amarlk bez, kaput bezi, patiska, pamuk, ykanm ve ykanmam yn ve tiftik, erkek elbisesi dikmeye elverili her trl klk ve yazlk kuma, kaln bez, ksele, vaketa, taban astarl, sar ve siyah mein, sahtiyan, dikilmi ve dikilmemi ark, potin, demir kundura ivisi, tel ivi, kundura ve sara iplii, nallk demir ve yaplm nal, mh, yem torbas, yular, belleme, kolan, kaa, gebre, semer ve urganlardan yzde krkna, paras sonra denmek zere el koydum. 4 sayl buyruumla eldeki buday, saman, un, arpa, fasulye,bulgur, nohut, mercimek, kasaplk hayvanlar,eker, gaz, pirin, sabun, ya, tuz, zeytinya, ay ve mumlarn da yine yzde krkna, paras sonra denmek zere el koydum. 5 sayl buyruumla ordu iin halktan alnan tatlardan geriye kalanlarnn da ayda bir kez ve parasz olarak yz kilometrelik bir uzakla dek asker ulatrma ilerinde altrlmasn zorunlu kldm. 6 sayl buyruumla ordunun yedirilip giydirilmesine yarayan btn iyesiz mallara el koydum. 7 sayl buyruumla halkn elinde bulunan savaa elverili btn silah ve cephanenin gn iinde hkmete verilmesini istedim. 8 sayl buyruumla benzin, vakum, gres ya, makine ya, donya, saati ve taban yalar, vazelin, otomobil ve kamyon lastii, lastik yaptrc, buji, souk tutkal, Fransz tutkal, telefon makinesi, kablo, pil, plak tel, yaltkan ve bunlara benzer gerelerin ve zayann yzde krkna el koydum. 9 sayl buyruumla demirci, marangoz, dkmc, tesviyeci, sara ve arabaclarla bunlarn iliklerinin i karma glerinin; kasatura, kl, mzrak, eyer yapabilecek ustalarn adlaryla saylarnn ve durumlarnn saptanmasn saladm. 10 sayl buyruumla halkn elinde bulunan drt tekerlekli yayl araba, drt tekerlekli at ve kz arabalar ile kan arabalarnn btn donatm ve hayvanlar ile birlikte: binek hayvanlar, top eker hayvanlar, katrlar, yk hayvanlarnn, deve ve eeklerin yzde yirmisine el koydum. Baylar, buyruklarmn ve bildirimlerimin yerine getirilmesi iin kurduum istiklal Mahkemelerini Kastamonu. Samsun, Konya, Eskiehir blgelerine gnderdim. Ankara' da da bir mahkeme bulundurdum." Sylev, TDK yaynlar: 220/2 , Ankara niversitesi Basmevi - 1965 II.Cilt Sh.451-452 d) SAKARYA MUHAREBES (23 Austos - 13 Eyll 1921) Sava Yunan ordusunun saldr ile balad. Amalar, Trk ordusunu yok edip, Ankara'y ele geirmek, TBMM ve hkmetini datmakt. Sava 100 km'lik bir cephe boyunca, 22 gn ve22 gece srd. Mustafa Kemal sava bizzat ynetti. Kurtulu Sava' nn en uzun savunma muharebesidir. Subay sava olarak da adlandrlr. Yeni bir sava stratejisi uygulanmtr: "Hatt mdafaa yoktur, sath mdafaa vardr. O sath btn vatandr.Vatann her kar topra vatandan kanyla slanmadka dmana braklamaz".

Bu emrin heyecanyla, Genel Kurmay Bakan Fevzi Paa ile Bat Cephesi Komutan smet Paa'nn ynetimindeki Trk ordusu parlak bir zafer kazand (13 Eyll1921). Sonular: Kafkas Cumhuriyetleri ile (Azerbaycan, Ermenistan, Grcistan) Kars Antlamas imzaland (13 Ekim 1921). Bylece dou snr kesin biimini ald. Franszlar ile Ankara Antlamas imzaland. (20 Ekim 1921). Bu antlamaya gre; Hatay ve iskenderun dnda bugnk Trkiye-Suriye snr izildi. Hatay, Franszlarda kalacak, ancak zel bir 'ynetim kurulacak ve Trke resmi dil olacaktr. Yore halk gelenek ve greneklerini gelitirmede erbest olacaktr. Sleymanah'n Trbesinin bulunduu Caber Kalesi Trk topra saylacaktr. iki ay iinde Fransa, Anadolu'dan ekilecektir. NEM: Hatay dnda gney snrmz izildi. ilk kez tilaf Devletlerinin biri TBMM'yi tand. Fransa ile sava sona erdi ve TBMM'ye kar oluturulan cephe paralanm oldu. c- itilaf Devletleri'nin Atekes ve Ban nerileri 22 Mart 1922'de atekes nerisinde bulundular.Buna gre; bar grmeleri balayncaya kadar Trk Yunan ordular tilaf Devletleri denetiminde bulunacakt. TBMM bu neriyi bamszlk anlayna ters dt iin reddetti. 26 Mart 1922'de bar nerisinde bulundular.Bar koullar aklannca TBMM kart artlar ileri srd, itilaf Devletleri de bu teklifleri reddetti. Sakarya Muharebesi'nin Genel Sonular Yunanllar savunmaya ekildi. Mustafa Kemal'e Gazilik san ve mareallik rtbesi verildi. Asker kaaklar sorunu zmlendi. Anadolu ve Trakya'da seferberlik ilan edildi. 1683'ten beri sren Trk gerileyii durdu. Trk ordusu saldr durumuna geti. ste Dn

BYK TAARRUZ (26 Austos - 9 Eyll 1922) Sakarya'da yenilen dman, igal ettikleri yerleri ellerinde tutmak iin artk savunmaya nem veriyordu. Trk ordusu ise taarruz iin hazrlklara balad. Hazrlklar iin yaplan almalar: Yurdun tm kaynaklar ordunun emrine verildi. stanbul'daki depolardan karlan silahlar ebolu ve Kastamonu yolu ile Ankara'ya oradan da cepheye gnderildi. Sovyet Rusya'dan silah ve malzeme yardm alnd. Ordunun taarruz eitimine arlk verildi. Savan bittii Dou ve Gney cephesindeki askeri birlikler byk bir gizlilik iinde batya kaydrld. Taarruz plannn amac, dman durdurmak veya geri ekilmeye zorlamak deil, Anadolu'dan atmakt. Btn hazrlklar, bu amac gerekletirmek iin yapld. 2O Temmuz 1922'de Gazi Mustafa Kemal sresiz olarak Bakomutan yapld. 26 Austos'ta Trk ordusu taarruza geti. Mustafa Kemal, Fevzi ve smet Paa'lar taarruzu Kocatepe'den ynettiler. Trk topusu dman mevzilerine ate at. "Trkler bu mevzileri be alt ayda dremezler" denilen mevziler birka saatte darmadan edildi. 30 Austos gn, sava bizzat Mustafa Kemal ynetti. Dmann ana kuvvetleri Dumlupnarn kuzeydousunda yok edildi. Bu muharebeye "Bakomutanlk Meydan Muharebesi" denir. Bu kesin zafer zerine, Bakumandan Gazi Mustafa Kemal Paa verdii emirle ordumuza yeni hedefini gsterdi. "Ordular ilk hedefiniz Akdeniz'dir ileri". Yunan ordusu bakomutan Trikopis 2 Eyll'de Uak'ta esir alnd. Trk ordusu 9 Eyll'de zmir, 11 Eyll'de Bursa'y kurtard. 18 Eyll'de ise Bat Anadolu'da hi bir dman askeri kalmad. Sonular; Dman Anadolu'dan tamamen karld. ngiliz-Yunan ibirlii sona erdi. Tm komutanlar st rtbeye terfi ettirildi. Sava dnemi sona erdi anlama dnemi balad. Yunanistan'da ihtilal gerekleti. (Kral Konstantin tahtan indirildi, yerine II. George geti.) C) BARI DNEM 1) MUDANYA ATEKES ANTLAMAS (3-11 Ekim 1922) Bat Anadolu'da Yunan kuvvetlerini temizleyen Trk ordusu Boazlar, stanbulu ve Dou Trakya'y kurtarmak amacyla, Marmara'ya yneldi. Bu durum, Trklerle ngilizleri kar

karya getirdi. ngiliz kamuoyu, Fransa ve talya kesinlikle ikinci bir savaa taraf deildi, ngiliz dominyonlar savatan bkmt. Mustafa Kemal, youn bir diplomatik aba ierisine girdi. Boazlarn gvenilir ellerde bulunmasn isteyen Sovyet Rusya'nn da bu ise karaca syleniyordu. Btn bu gelimeler karsnda ngiliz Hkmeti, talyanlarn ve Franszlarn basks ile atekes grmelerine raz oldu. Grmelere ngiltere,Fransa, talya ile Trkiye katld. Yunanistan' ngiltere temsil etti. Yunan delegesi Mudanya aklarnda sava gemisinde bekledi. Trkiye'yi Bat Cephesi Komutan smet Paa temsil etti. 3 Ekim 1922'de balayan grmeler, 11 Ekim 1922'de anlama imzalanmas ile sona erdi. Yunanistan da bir bildiriyle anlama koullarna uyacana sz verdi. Mudanya Atekes Antlamas'na Gre; 14-15 Ekim gecesinden itibaren silahl atmalar duracaktr. Yunanllar Dou Trakya'y hemen boaltacaklar ve TBMM Hkmeti'nin ynetimine teslim edeceklerdir. stanbul ve evresinde Trk ynetimi kurularak, TBMM Hkmeti'nin temsilcisi stanbul'a gelecektir. Blgenin teslimi anlamadan (Lozan) sonra olacaktr. Trk ordusu bar antlamas imzalanncaya kadar anakkale'de ve Kocaeli Yarmadasnda belirtilen izgide duracaktr. Dou Trakya'da gvenlii salamak amacyla TBMM 8000 jandarma bulunduracaktr. NEM: Sava yaplmadan stanbul ve Dou Trakya geri alnd. Osmanl Devleti hukuken sona erdi. ngiltere hukuken TBMM'yi tand. * Bu gelimeler ngiltere ve Yunanistan'da hkmetlerin dmesine neden oldu. 2) SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasm 1922) 23 Nisan 1920'de alan TBMM ile egemenlik haklar milletin eline gemitir. Mudanya'da yaplan atekes ile de Osmanl Devleti hukuken sona ermi oluyordu. Saltanatn yalnzca ad kalmt. Lozan'da yaplacak bar grmelerine TBMM Hkmeti ile birlikte Osmanl ynetimi de arlyordu. tilaf Devletleri hala gerei grmek istemiyorlard. Bu durumu TBMM Hkmeti kabul edemezdi. Osmanl Hkmetinin bar grmelerine katlmaya ne hakk ne de yetkisi vard. TBMM, 1 Kasm 1922'de saltanat ile halifelii birbirinden ayran ve saltanat kaldran kanunu kabul etti. 17 Kasm 1922'de Vahdettin lkeden kap halife sfatyla ngilizlere snd. TBMM'de halife sfatn kullanmasn nlemek iin Osmanl ailesinden Abdlmecid Efendi'yi halife seti. * Halifenin siyasi gcnn elinden alnmas ile laik yaama geiin ilk adm atlm oldu. nemi: TBMM ilk devrimini gerekletirerek dinle devlet ilerini birbirinden ayrm laik dzene geite ilk adm atmtr. Osmanl saltanat resmen sona ermi ve stanbul-Ankara ikilii ortadan kalkmtr. 3) LOZAN ANTLAMASI (24 Temmuz 1923)

"Lozan Bar, Trk tarihinde bir dnm noktasdr. Trk milleti iin siyas bir zafer tekil eden bu antlamann, Osmanl tarihinde benzeri yoktur. Milletimiz, bununla gerekten iftihar edebilir ve Trk milletinin yksek bir eseri olan bu antlamann yksek kymetini takdir etmesi lzm gelen genliin, bunu mazide yaplm antlamalarla mukayese etmesi gerekir. Bu mnasebetle Lozan grmelerinde her trl siyas mcadelelere gs gererek neticeyi elde etmede bir zek gstermi olan smet Paa Hazretlerini sayg ile hatrlamak vazifemdir. " 1927 (Atatrkn S.D.V, s. 47) Lozan grmeleri 20 Kasm 1922-4 ubat 1923 l.dnem, 23 Nisan - 24 Temmuz 1923 ll.dnem olarak ayrlr. 20 Kasm 1922'de toplanan Lozan Konferans'na Trkiye'den baka ngiltere, Fransa, talya,Yunanistan, Japonya, Romanya ve Yugoslavya; Boazlarla ilgili konular konuulduunda, Sovyetler Birlii ve Bulgaristan katld. ABD gzlemcidir. II.grmelere Belika ve Portekiz de katlmtr.Konferansta Trkiye'yi Mudanya Atekes Antlamas'nda gsterdii baardan dolay smet Paa temsil etti. Rza Nur ve Hasan Saka dier temsilcilerdir. Konferansn ilk grmesinde Boazlar, Kapitlasyonlar, Musul Sorunu, Yunan Snr, Ermeni Sorunu, Osmanl Borlar ve Rum Patrikhanesi'nin stanbul dna karlmas konularnda anlama salanamad. Trk heyetine Ermeni yurdu ve kapitlasyonlar konusunda kesin taviz verilmemesi konusundaki talimat zerine 4 ubat 1923'de grmeler kesildi. Grmelerin kesildii zaman aralnda lke iinde iki nemli gelime dikkat ekmektedir. Bunlar: a- l.zmir ktisat Kongresi (17 ubat - 4 Mart 1923 ) : Kongre, yeni kurulmakta olan devletin ekonomi politikasn ve hedeflerini belirlemek amacyla topland. Kongreye ii, tccar ve sanayici kesiminden 1135 delege katld. Kongrede Misak- iktisadi (Ekonomi And) kabul edildi. Buna gre kalknmada "karma ekonomik model benimsendi. Bu modele gre zel sektr kalknrnay salayacak, zel sektrn yapamadklarn da devlet destekleyecekti. Sermaye eksiklii ve bilgi birikimi eksikliinden dolay koullar gerei sonu alnamad. Trkiye. 1933 ylnda l.Be Yllk Kalknma Plan'yla planl ekonomiyi benimseyip Devletilik uygulamasna balad. b- TBMM'nin Yenilenmesi Karar TBMM ypranm olduundan dolay yeni meclisi oluturmak iin seimlerin yaplmasna karar verildi (1 Nisan 1923). I.TBMM 15 Nisan 1923'te dald, II. TBMM 11 Austos 1923'de ald. Lozan Konferans'nda II. grmeler 23 Nisan1923'te balad. Yaplan grmelerde taraflar karlkl dnler verdi. 24 Temmuz 1923'te Lozan Bar Antlamas imzaland. Antlamaya gre; SINIRLAR Suriye Snr: 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlamasnn esaslarna gre belirlendi. Irak Snr: Irak snr ve Musul sorunu Lozan'da zmlenemedi. Sorun ngiltere ile Trkiye arasnda yaplacak grmelerle zmlenecekti.

Yunanistan Snr: Karaaa sava dentisi olarak Yunanistan tarafndan Trkiye'ye verildi. Bugnk Trk-Yunan snr belirlendi. On iki ada talyada kald. Bozcaada ve Gkeada Trkiye'ye verildi. Dier Ege adalar Yunanistan'da kald.Ancak Yunanistan kylarmza yakn adalarda silah ve asker bulunduramayacakt. AZINLIKLAR Aznlklarnn tamam Trk vatanda olarak kabul edilecekler ve lkedeki vatandalarn haklarndan aynen yararlanacaklard. Aznlklara Trkiye'nin egemenlii ile badamayan haklar verilmedi. Trk vatanda olanlarn yasalar nnde eitlii kabul edildi. Trkiye'deki Rumlar ile Yunanistan'daki Trkler karlkl deitirilecekti. stanbul'daki Rumlar, Bat Trakya'daki Trkler bu deiimin dnda tutulacakt. KAPTLASYONLAR

TBMM kabotaj hakkn elde etti. Yalnz Trkiye be yl gmrk tarifelerinde deiiklik yapmayacakt. Bylece Trkiye'nin kalknmasnn nndeki en byk engel de kaldrlm oldu. OSMANLI BORLARI Osmanl borlar imparatorluun paralanmas sonucu kurulan yeni devletler arasnda paylatrld. TBMM kendi payna den blm eit taksitlerle kat para olarak deyecekti. Bylece D Bor idaresi olarak kurulan Duyun-u Umumiye'de kalkm oldu. Trkiye payna den borlar 1951ylna kadar Fransz Frang olarak dedi. RUM PATRKHANES TBMM, batl devletlerin iilerimize karmalarn engellemek iin Rum Patrikhanesi'nin stanbuldan karlmasn istemitir. Patriin Trk vatanda olmas kouluyla Patrikhanenin stanbul'da kalmasna izin verildi. BOAZLAR Boazlarn stats aleyhimize oldu.Boazlarn her iki yakasndaki 15 km.lik blgesi silahsz olacakt. Boazlarn ynetimi bakan Trk olan uluslararas bir komisyon "Boazlar Komisyonunca" yaplacakt. . Ancak sava gemilerinin boazlardan geii baz kurallara balyd. Sava tehlikesi karsnda veya Trkiye savaa girdiinde boazlar silahlandrabilecekti. Bu durum boazlardaki egemenlik haklarmz kstlad. DKKAT: Lozan'da Boazlar, Musul, Hatay ve Rum Patrikhanesi sorunlar istediimiz biimde zmlenemedi.

Lozan Bar Antlamasnn TBMM'ce onaylanmasndan sonra 2 Ekim 1923'te igal kuvvetleri stanbul'dan ekildi. 6 Ekim 1923'te Trk kuvvetleri stanbula halkn cokulu gsterileriyle girdi. NEM:

Misak- Milli snrlarna byk lde ulalmtr. Tarihimizin en uzun sre yrrlkte kalan antlamalarndan biri olup, halen yrrlktedir. Trk ulusu asndan l.Dnya Sava'n bitiren antlamadr. Batllarn ark Sorunu dedii sorun kesin olarak zmlenmitir. Yeni Trk Devleti, gerekletirmeyi dnd devrimler iin gerekli bar ortamna kavumutur. Kurtulu Sava sonunda yaplan Lozan Bar Antlamas, smrge durumundaki lkelere k tutmu, onlarn kurtuluuna rnek oluturmutur.