AGROKRUH: Efektywny system zrwnowaonego rolnictwa i marketingu w gospodarstwie rodzinnym

Zrwnowaone rolnictwo oznacza stosowanie rozwiza o moliwie najmniejszych negatywnych skutkach dla rodowiska naturalnego oraz produkcj zdrowej ywnoci, przy jednoczesnym tworzeniu lokalnych miejsc pracy i ochronie krajobrazu wiejskiego. Sia zrwnowaonego rolnictwa ley w bezporednich kontaktach rolnikw z konsumentami, ktre wzmacniaj lokaln gospodark i pogbiaj wzajemne relacje. AGROKRUH to system stworzony specjalnie na potrzeby zrwnowaonych metod uprawy warzyw w gospodarstwie rodzinnym. Przewiduje si, e sektor ten bdzie si rozwija, take pod wzgldem opacalnoci, we wszystkich krajach Grupy Wyszehradzkiej, gdy ju teraz popyt przewysza poda. Uprawianie warzyw w systemie AGROKRUH nie wie si z koniecznoci posiadania cignika ani innych cikich maszyn, ktrych stosowanie przyczynia si do ugniatania gleby. Cay system dziaa w oparciu o energi elektryczn. W przeszoci w ramach eksperymentw stosowano m.in. generatory rowerowe (napdzane si ludzkich mini) i zwierzce (napdzane si mini osa). W przyszoci, w zalenoci od moliwoci finansowych, energi elektryczn bdzie mona prawdopodobnie pobiera take z ogniw fotowoltaicznych. Gospodarstwo System AGROKRUH zosta skonstruowany w latach 2006-2007 na Sowacji dziki dotacji przekazanej przez firm TOYOTA. Ziemia na gospodarstwo zostaa podarowana przez entuzjastycznie nastawionego do projektu czonka lokalnej spoecznoci. Koszty budowy caego systemu wyniosy okoo 60 000 (przy produkcji seryjnej koszty mogyby by nisze, a dziki moliwo samodzielnego istniejcej serwisowania, utrzymanie obniyoby si rwnie przynajmniej o poow). Modelowe Rysunek: AGROKRUH gospodarstwo pooone jest w poudniowozachodniej Sowacji, w pobliu rzeki Mal Dunaj, obok wsi Hrub r. Gospodarstwo, ktre zostao zaprojektowane, aby produkowa warzywa dla ok. 60 odbiorcw, jest gospodarstwem o charakterze rodzinnym i zapewnia utrzymanie rodzinie jednego rolnika. Koszty poniesione na zakup technologii (bez odsetek) powinny si zwrci w warunkach sowackich w cigu 6 lat. Rolnik spaca dug zacignity u lokalnej spoecznoci, oferujc jej czonkom zdrowe i tanie warzywa. Powierzchnia gospodarstwa wynosi okoo dwch hektarw. Piaszczysto-gliniasta gleba jest yzna, jednak na skutek stosowania wczeniej konwencjonalnych metod uprawy z uyciem cignikw i rodkw chemicznych potrzeba okoo 5-7 lat do jej penej rewitalizacji. W systemie AGROKRUH struktura gleby ulega cigej poprawie, poniewa nie jest zagszczana przez ciki sprzt. Tutejszy klimat jest optymalny do uprawy warzyw, ale globalne zmiany klimatyczne s rdem rnych anomalii, takich jak np. gwatowne gradobicia w 2010 r. W pobliu obszaru przeznaczonego pod uprawy zbudowano niewielkie jezioro nawadniajce o pojemnoci 280 000 litrw. Woda z niego jest wykorzystywana w czasie letnich suszy do podlewania warzyw. Rodzina prowadzca gospodarstwo hoduje rwnie kury i kaczki, ale tylko na wasne potrzeby.

Parametry techniczne systemu AGROKRUH System zaprojektowano tak, aby spenia wymagania minimalnego zuycia energii do uprawy rnych rodzajw warzyw w optymalnych warunkach ekologicznych, ekonomicznych i spoecznych. Powierzchnia przykadowego gospodarstwa podzielona jest na 15 parcel, z ktrych kada ma form okrgu o rednicy 36 metrw i powierzchni 1072 m2 (patrz zdjcia). Ich czna powierzchnia to 1,6 ha. Takim obszarem moe zarzdza jeden wykwalifikowany rolnik, korzystajcy z sezonowej pomocy niewielkiej grupy osb (np. czonkw rodziny). Podzielenie terenu na Zdjcie: D. Leinsk 15 parcel sprawia, e do wykorzystania pozostaje niezajta powierzchnia o cznej wielkoci okoo 0,5 ha. Jest ona przeznaczana na uprawy rnych zi (na herbaty i przyprawy), kwiatw i kwitncych chwastw, przycigajcych wiele gatunkw owadw zapylajcych i naturalnych wrogw szkodnikw. Metody upraw W 2009 r. Janowi linskiemu, wynalazcy systemu AGROKRUH, udao si wyprodukowa na sprzeda ponad 15 rnych rodzajw warzyw oraz 5 gatunkw zi. Podozmian w gospodarstwie oparty jest na 48 gatunkach warzyw, truskawce, facelii (Phacelia tanacetifolia) oraz ok. 200 gatunkach zi, kwiatw i innych gatunkach rolin trwaych, rosncych na obszarach pomidzy Zdjcie: AGROKRUH parcelami, dziki czemu utrzymana moe by wysoka agrobiornorodno. Wszystkie warzywa pochodz z wasnych nasion wyhodowanych w gospodarstwie (ju od wczesnej wiosny sadzonki rosn w szklarni). Jan linsk nie stosuje nawozw chemicznych ani pestycydw, ale zrnicowane, ekologiczne nawozy, kompost i nawoce herbatki, np. z lici pokrzywy (Urtica dioica). Chwasty s pielone mechanicznie. Ochrona rolin opiera si na wyborze odpornych, tolerancyjnych odmian, zapewnieniu optymalnych warunkw wzrostu, stosowaniu podozmianu, zapewnieniu maksymalnej agrobiornorodnoci oraz wykorzystaniu biotopw przeciw naturalnym wrogom. Cykl upraw zaczyna si ju latem poprzedniego roku od zasiewu cebuli, jesieni sadzi si szpinak i czosnek, a w lutym nastpnego roku pozostae warzywa w szklarni. Technologia System AGROKRUH montowany jest na elaznej ramie, przy uyciu ktrej transportuje si poszczeglne narzdzia w celu przygotowania gleby, zasiewu, nawadniania itp. Rama jest umieszczona na rodku okrgu, skd pobierana jest energia elektryczna i woda do nawadniania. Na zewntrznym obwodzie okrgu znajduje si koo wprawiajce ram w ruch za pomoc silnika elektrycznego o mocy 0,75 kW. Takie rozwizanie pozwala zautomatyzowa rnorakie czynnoci 2

Zdjcie: AGROKRUH

zwizane z upraw, np. spulchnianie ziemi, nakadanie folii, oranie gleby, nawoenie, nawadnianie, przygotowanie parceli do prac rcznych. Przy maksymalnym obcieniu mechanizm potrzebuje ok. 12 kWh (pobr konieczny do zapewnienia dziaania wszystkich narzdzi), cho zwykle jest to ok. 5 kWh. Silnik porusza ram w ruchu kolistym. Do ramy przytwierdzone s narzdzia uywane do upraw, pielgnacji itp. Po zakoczeniu prac mechanizm mona atwo przetransportowa w inne miejsce. W przypadku 15 parcel wystarczy 5 ram, ktre mog dziaa rwnolegle na poszczeglnych parcelach. Konsumenci w systemie AGROKRUH Rolnik spotyka si regularnie, 2-3 razy w roku, z czonkami grupy konsumenckiej. Zgodnie z umow czonkowie mog odwiedza rolnika, obserwowa jego prac i pomaga przy uprawie warzyw. W 2010 r. w systemie byy zarejestrowane 533 osoby. Zainteresowanie jest szeciokrotnie wiksze od aktualnych moliwoci produkcyjnych gospodarstwa. Kady czonek grupy przygotowuje w formie elektronicznej tzw. VEGEplan i skada go przed kocem stycznia. Dziki temu producent jest w stanie oceni zainteresowanie poszczeglnymi warzywami i odpowiednio zaprojektowa uprawy na kolejny sezon. Czonkowie pac niewielk Zdjcie: AGROKRUH roczn opat rejestracyjn, ktra umoliwia im otrzymywanie niezbdnych informacji i aktualnych ofert. W okresie zbiorw regularnie udostpniany jest odpowiedni formularz zamwienia, a nastpnego dnia popoudniu zamwione produkty s dostarczane do miasta w formie tzw. eko-paczek. Celem uniknicia skomplikowanych cotygodniowych rozlicze, kady uytkownik systemu, ktry chce zamawia i otrzymywa warzywa, dokonuje przedpaty dla rolnika. Ceny warzyw dla aktywnych czonkw systemu AGROKRUH (czyli osb, ktry uczestnicz finansowo w tworzeniu gospodarstw) nie rni si od cen za produkty konwencjonalne w supermarketach. Bierni czonkowie pac o 30% procent wicej, ale w przyszoci planowane jest ograniczenie biernego czonkostwa. Daniel Leinsk Centrum pre trvalo-udraten alternatvy CEPTA Nogrdyho 39 960 01 Zvolen Sowacja email: cepta@cepta.sk tel.: +421 905581076 www.cepta.sk tumaczenie: Zbigniew Szalbot

Artyku powsta przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Za jego tre odpowiada Polska Zielona Sie oraz jej partnerzy i w adnym stopniu nie moe by on postrzegany jako odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej. Artyku powsta take w ramach projektu rodkowoeuropejskie partnerstwo na rzecz zrwnowaonego rolnictwa i suwerennoci ywnociowej dofinansowanego ze rodkw International Visegrad Fund.