VRN DEDE-FAKR-NME (NCELEME-METN-DZN) (Yksek Lisans Tezi) Bihter NAL Ktahya-2006

T.C. DUMLUPINAR NVERSTES Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal

Yksek Lisans Tezi VRN DEDE-FAKR-NME (NCELEME-METN-DZN)

Danman Prof. Dr. Ali TORUN

Hazrlayan Bihter NAL 0392040109

Ktahya-2006

KABUL VE ONAY

Dumlupnar niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Yksek Lisans rencisi Bihter NALn hazrlad Vrn Dede-Fakr-nme (nceleme-MetinDizin) balkl Yksek Lisans tez almas, jri tarafndan lisansst ynetmeliin ilgili maddelerine gre deerlendirilip kabul edilmitir.

//2006

Tez Jrisi

Prof. Dr. Ali TORUN (Danman)

Yrd. Do. Dr. Kadir GLER

Yrd. Do. Dr. Atilla BATUR

Sosyal Bilimler Enstits Mdr Prof. Dr. Ahmet KARAASLAN

YEMN METN Yksek lisans tezi olarak sunduum Vrn Dede-Fakr-Nme (nceleme-Metin Dizin) adl almann, tarafmdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlanldm kaynaklarn kaynakada gsterilenlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanlm olduunu belirtir ve bunu onurumla dorularm.

// 2006 Bihter NAL

ZGEM

1981 ylnda Malatyada dodu. lkrenimini Malatyada, orta renimini stanbulda tamamlad.1999 tarihinde Dumlupnar niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blmn kazand. Ayn programdan Haziran 2003te mezun oldu. Ayn yl Dumlupnar niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Trk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dalnda Yksek Lisansa balad. Aralk 2003te Dumlupnar niversitesi Bilecik ktisadi ve dari Bilimler Fakltesinde Trk Dili Okutman olarak almaya balad. Halen ayn kurumda almaktadr.

ZET

Bektailik hareketi, XIV. yzyldan itibaren Anadoluda ekillenmeye balam, XVI. yzylda sistemleerek gnmze kadar etkisini srdrmtr. Bu etkinin bir sonucu olarak Bektailik retilerini ileyen birok air ve yazar ortaya kmtr. XVI. yzylda yaayan Vrn Dede de dnemin Bekta airlerinden biridir.

almamzda Vrn Dedenin hayat ve eserleri hakknda bilgi verilmitir. Fakr-nme isimli eseri, Arap alfabesinden Latin alfabesine aktarlm ve eserinin din, tasavvuf, ahlk ynnden incelemesi yaplmtr.

Vrn Dede bir Bekta Dedesidir. Hem manzum hem de mensur eserler yazmtr. Eserlerinde, Din-Tasavvuf Trk Edebiyatnn, Bektaliin ve Hurfliin belirgin zellikleri grlmektedir.

VI

ABSTRACT

Bekta trend, started to acquire a shape in Anatolia beginning from XIV th century, has maintained its notion up to now forming their norms in XVI th century. As result of this effect, many poets and writers who reflected Bekta norms in their literature works emerged. In XVI th century Vrn Dede, was one of the Bekta poets of this period.

In our study, Vrn Dedes life and literature works one explained. His works were translated from Arabian to Latin Alphabet and analysed from the view of religion, misticism, ethic.

Vrn Dede is a a Dede of Bekta. He wrote both poems and proses. The effects of Religous-Misticism Turkish Literature, Bekta and Hurf are clearly seen in his works.

VII

NDEKLER Sayfa ZET...........................................................................................................................v ABSTRACT.................................................................................................................................v KISALTMALAR.........................................................................................................................x TEZ HAKKINDA.....................................................................................................................x TEZ METN...............................................................................................................................1

BRNC BLM VRN, HAYATI VE ESERLER 1.1. HAYATI VE ESERLER 1.1.1. Hayat .............................................................................................................17 1.1.2. Eserleri.................................................................................................................19

KNC BLM VRNNN FAKR-NMESNDE DN, TASAVVUF VE AHLK 2.1. DN 2.1.1. tikat..........................................................................................................................24 2.1.1.1. Allah.................................................................................................24 2.1.1.2. Melekler.....................................................................................................27 2.1.1.3. Kitaplar......................................................................................................30 2.1.1.4. Peygamberler............................................................................................32 2.1.1.4.1. Hz. Muhammed....................................................................................38 2.1.1.5. Ahiret.........................................................................................................42 2.1.1.6. Kaza, Kader- Hayr ve er.......................................................................44 2.1.2. badet.........................................................................................................................45 2.1.2.1. Kelime-i ahadet........................................................................................45 2.1.2.2. Namaz..........................................................................................................47 2.1.2.3. Oru.............................................................................................................50

VIII

2.1.2.4. Zekat..................................................................................................51 2.1.2.5. Hac.....................................................................................................52 2.1.3. Dier Dn Unsurlar..............................................................................................53 2.1.3.1. Ayetler ......................................................................................................53 2.1.3.2. Hadisler.....................................................................................................61 2.1.3.3. Farz............................................................................................................62 2.1.3.4. Haram-Helal.............................................................................................63 2.1.3.5. Dn Tipler................................................................................................64 2.2. TASAVVUF 2.2.1. Vahdet-i Vcud.................................................................................................67 2.2.1.1. Ezelde Vahdet-i Vcud ...................................................................70 2.2.1.2. Halde Vahdet-i Vcud......................................................................72 2.2.1.3. Ebedde Vahdet-i Vcud..................................................................78 2.2.2. Drt Kap..........................................................................................................79 2.2.3. Drt Unsur........................................................................................................85 2.2.4. Fakr.....................................................................................................................88 2.2.5. Kalp-Gnl ......................................................................................................95 2.2.6. Tarikatlerle lgili Unsurlar...............................................................................96 2.2.6.1. Tarikatn artlar..................................................................................96 2.2.6.2. Makam ve Haller...............................................................................102 2.2.6.3. Seyr Slk........................................................................................103 2.2.6.4. Zikir.....................................................................................................108 2.2.6.5. Erkanszlar Edepleme......................................................................109 2.2.6.6. Tarikatlerle lgili Madd Unsurlar....................................................111 2.2.6.6.1. Hrka .................................................................................111 2.2.6.6.2. Tc.....................................................................................112 2.2.6.6.3. Post....................................................................................113 2.3. AHLK......................................................................................................................113 2.3.1. Haya, Edeb.......................................................................................................114 2.3.2. Mrvvet, Yiitlik...........................................................................................115 2.3.3. Hyanet- Emanet............................................................................................116 2.3.4. Yalan-Ahde Vef............................................................................................117 2.3.5. Kemlik (ktlk)-yilik..................................................................................119

IX

2.3.6. Gybet, Bhtan-Ayp rtme.....................................................................120 2.3.7. Kin, Gazab, fke-Afv, Hogr, efkat................................................120 2.3.8. Kibir-Tevazu...............................................................................................121 2.3.9. Hrs, Tama- Kanaat..................................................................................122 2.3.10. Hased..........................................................................................................125 2.3.11. Hrszlk, Hile-Helal Kazan....................................................................125 2.3.12. Buhl (hisset, cimrilik)- Sehavet(cmertlik, kerem) ..............................126 2.3.13. Zn- Pk-dmenlik...................................................................................127

NC BLM TRANSKRPSYONLU METN Fakr-nme....................................................................................129 SONU.............................................................................................................................197 KAYNAKA...................................................................................................................198 DZN...............................................................................................................................200

KISALTMALAR a.g.e. a.g.m. Ank. C. D..B. Do. Dr. H. Hz. st. K.B.Y Prof. Mat. M. M...F.V s. S. T.D.V Yay. : Ad geen eser : Ad geen makale : Ankara : Cilt : Diyanet leri Bakanl : Doent : Doktor : Hicr : Hazreti : stanbul : Kltr Bakanl Kltr Bakanl Yaynlar : Profesr : Matbaas : Mild : Marmara niversitesi lahiyat Fakltesi Vakf : Sayfa : Say : Trkiye Diyanet Vakf :Yaynlar

TEZ HAKKINDA

XII

Problem: Vrn Dedenin Fakr-nme isimli eserinde din-tasavvuf kavramlarn kullanm skl nasldr ve bu kavramlarn eserlere yansmas ne ekilde olmutur? Aratrmann Amac: Aratrma yazarn Fakr-nme adl eserlerini kapsamaktadr. Aratrmann amac Bektaliin tarihi seyri ierisinde Vrn Dedenin ve Fakr-nme isimli eserinin yerini belirleyerek bu eserini din-tasavvuf kavramlar asndan incelemek ve

transkripsiyonunu yapmaktr. Aratrmann nemi: Eski harflerle yazlm bir eserin gnmz edebiyatna kazandrlmas hedeflenip; bu eserdeki din-tasavvuf kavramlarn, Bektailie ait unsurlarn ve yazarnn din-tasavvuf Trk Edebiyat iindeki yeri belirlenmeye alld. Aratrmann Hipotezi: Vrn Dedenin ve Fakr-nme isimli eserinde ilenen konularn tamam dintasavvuf olup Bektailiin adap ve erkann anlatmakla beraber Hurufilik inancnn da izlerini tamaktadr. Aratrmann Varsaym: Vrn Dedenin ve Fakr-nme isimli eseri din-tasavvuf ve Bektailie ait unsurlardan olumaktadr. Bundan dolay eserde tasavvufa ve Bektailie ait oka terim grlmektedir. On iki mam, Hz. Ali, Hac Bekta, drt kap, vahdet-kesret, tecell, gibi konular ele alnarak eserde ilenmitir. Saylara ve harflere de yer verilerek yaratltaki sr, harflerle ve saylarla ispatlanmaya allmtr. Aratrmann Snrllklar: Aratrmann snr yazar ve Fakr-nme isimli eseriyle snrlandrlmtr. Bektailiin tarihi seyri iinde yazarn yeri ve eseri ortaya karlmaya allmtr. nceleme blmden olumaktadr. Birinci blmde yazarn hayat ve eserleri

XIII

hakknda bilgi verilmitir. kinci blmde eserlerin din, tasavvuf ve ahlk ynnden tahlili yaplmtr. nc blmde ise eserin transkripsiyonlu metni verilmitir. Aratrmann Yntemi: ncelemeye ncelikle yazar hakknda alma yaplp yaplmadnn

aratrlmasyla balanmtr. Milli Ktphane ve YK Tez merkezi taranmtr. Daha sonra elde edilen metin nce Arap harflerinden Latin harflerine aktarlm ve eser din, tasavvuf ve Bektailik unsurlar gz nne alnarak fileme yntemiyle ana balklar halinde tasnif edilmitir. Eserdeki din-tasavvuf kavramlar; eserden rnekler verilerek aklanmtr. almada kolaylk salamak amacyla, manzum ksmlarda her iire bir numara verilmitir. Mensur ksmlarda ise her sayfaya bir varak numaras ve her satra da bir satr numaras verilmitir. Kullanlan parantezlerde bulunan ilk numaralar varaklara, ikinci numaralar ise satrlara aittir. Aratrmann her safhas danman hocam Prof. Dr. Ali TORUN ile irtibatl olarak yrtlmtr. almamzn telif olan blmlerinde ise mla Klavuzu (Trk Dil Kurumu, Ankara, 2000)nun kurallarna uyulmutur.

TEZ METN

GR

TRK KLTRNDE BEKTALK a)Bektali a)Bektalik Bektalik: Hz. Muhammedin lmnden bir mddet sonra hilafet meselesi yznden Mslmanlar, i ve Snn diye iki mezhebe ayrlmtr. Bunlarla beraber baka kollar da meydana gelmitir. Hz. Ali taraftaralarna Alev denilmitir. Mslmanlk Arap Yarmadasndan Suriye, Irak, Msrdan Fasa, douda randan Trkistana ve Endonezyaya kadar yaylrken yre halklar bu inan iinde kendi eski din ve mill zelliklerini bir lde yaatmtr.1

Bekta ad, nceleri Alev, Baba gibi Hac Bektaa bal, ona mensup olan anlamnda kullanlmtr. Bektalik ise Hac Bektatan sonra kurumlamaya balam ve tekkeler yoluyla rgtlenmi bu ekilde yaygn bir tarikat kimliine brnmtr.2

Trkistan Piri nam ile bilinen Hoca Ahmet Yesevnin halifesi Lokman Perendeden nasip alan Hnkr Hac Bekta Veli, Horasandan Anadoluya Trkl ve Mslmanl yceltmek iin memur edilmitir. Fikirlerini yaymak iin Suluca Karahyk mekn tutan Hac Bekta Velinin nerdii dnceler Anadolu ve Rumelinin eitli blgelerinde yaylmtr. Bunun sonucu olarak da tekke ve zaviyeler almtr. lmnden sonra dncesi ve yaam biimi Bektalik ad altnda yaatlmtr. Byk ounluu ile Bektalik, Alev zmreleri iinde rgtlenmitir.3

Hac Bekta Veli ayn zamanda Yenierilerin pri saylr, hatta ocaklarna Oca- Bektayan kendilerine de Taife-i Bektaye denilmesi ve Hac Bekta tekkesindeki baba

1 2

Kutluay Erdoan, Alevilik Bektailik, letiim Yay., st.1993, s.42 Atilla zkrml, Toplumsal Bir Bakaldrnn deolojisi Alevlik-Bektalik, Cem Yaynevi, st.1990, s. 120 3 Erdoan, a.g.e., s. 42-43

ldnde yerine geenin stanbula gelip tacn Yenieri aasndan giymesi bir anlamda Bektalii yasallatrm, siyasi otorite ile srekli atan Alevlerin tarikat olarak Bektalii semelerine vesile olmutur. Ayrca Bektaliin i, Btn eilimli Babalarla, Rum Abdallaryla (Abdln- Rum), Ahilerle olan ilikisinin yannda etnik adan Trkmen kkenli oluu ve halkn anlayaca bir dille kentsel ya da krsal blgelerdeki insanlar arasnda rgtlenmesi bu olguyu beslemitir.4

Hac Bekta Veliden yaklak olarak iki yzyl sonra yaam olan Balm Sultan (14281520), o gne kadar ounluu szel olarak srdrlen Bekta geleneini yazl bir temele oturtmas, kurallatrmas asndan Bektaliin tarikat nitelii kazanmasnda byk hizmette bulunmutur. Bu hizmetlerinden tr Balm Sultana Pr-i Sn (ikinci pr) de denilmektedir.5

Bektalik, Balm Sultandan sonra, elebiler ve Babagan kolu olmak zere ikiye ayrlmtr. Bu ayrln sebebi, Hac Bekta Velinin evli olup olmad konusundadr. Babalar Hz. Pirin bekr yaadn, hi dnya evine girmediini ve Seyyit Ali Sultann, yani Timurtan Kadnck Anadan Hac Bekta Velinin burun yoluyla domu olduunu ve manevi evld olduunu ileri srerler. Evlat bel evlad deil, yol evladdrderler. Hac Bekta Velinin bacya: Yurdumun bekisi senden gelecektir. demi olduu sylenir. elebiyan kolundakiler ise Hz. Pir evliya idi. dris Hocann kz Fatma Nuriye (Kadnck Ana) dier adyla Kutlu Melek Hz. Pirin nikhl kadn idi. derler. Bunlara gre 710 Hicri ylnda Kadnck Anadan Hz. Pirin Timurta adnda bir olu olmu elebiler bunun slalesinden gelmi derler.6

Balm Sultan hakknda yaplan deerlendirmeler, onun kkenini Edirnenin krk kilometre kadar gneyindeki ve Bekta ananesine gre kurucusu var saylan Seyit Ali
zkrml, a.g.e., s. 181-182 Belks Temren, Bektaliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, K.B.Y., Ank., 1994, s. 85 6 Besim Atalay, Bektalik ve Edebiyat, (ev. Vedat Atila), Ant. Yay., st., 1991, s. 28-29
4 5

Sultann adn tayan bir derghn bulunduu Dimetokaya gtrr. Baha Saite gre, 14811512 arasnda saltanat sren II. Bayezid, Seyit Ali Sultan tekkesine ok fazla ilgi duydu ve 1501de bu tekkenin postnini Balm Sultan Hac Bekta kyndeki Pir Evinin bana getirdi. Bu yeni nderin etkisi altnda belirli yenilikler yapld. Bugn bir Bektanin yola giri trenine bazen Balm Sultan Erkn denilir. Baha Sait e gre bu trende on iki mum kullanlmas ve on iki keli byk sembolik bir ta olan palihenkin kullanlmas bu nderin getirdii yeni uygulamalardandr. Btn Bektaler baz Babalarn bir mcerret grup olarak ayrlmasnn ondan kaynaklandnda birleirler. 7

Bektaler mezhep olarak Caferlii benimserler ve On ki mama baldrlar. Buna gre bir Bektanin mezhebi Cafer, mridi Hz. Muhammed, rehberi Hz. Ali, pri Hac Bekta Velidir. Hz. Ali sevgisi Bektalikte her eyin stnde tutulmutur. AllahMuhammed-Ali lemesi ile nn tek bir nur olduuna inanlmtr. Bektalikte k (talip), muhip, dervi, baba ve halife olmak zere be derece vardr. Tarikata girmek isteyene k, deneyden geip tarikata alnana muhip, tekkede kalp hizmet grene dervi, halife tarafndan icazet verilene baba denmitir.8

Bektalik tarikat haline gelinceye kadar Trk topluluklarnn eitli inanlarn iine alarak rgtlenmitir. Bu tarikatn temelini Yesevlik tekil eder. Yesev sofilerinin yayd Hurf, Baba, Btn ve aman akmlarnn; Anadolunun siyasi, iktisadi ve toplumsal hayatnda nemli yeri olan Ahiliin, Abdalln, Alperenliin Bektailikteki etkileri byktr.9

Btn szc; i yz, grnmeyen nesne, sr anlamlarna gelir ve zahir szcnn kart olarak kullanlr. Bu dnceye gre her zahirin bir btn vardr byle olunca da Kurann bir d yz bir de i yz vardr. Bu gizli anlama teville
7

John Kingsley Birge, Bektalik Tarihi, (ev. Reha amurolu), Ant Yay., st., 1991 s. 64-65 zkrml, a.g.e., s. 121-122 9 Erdoan, a.g.e., s. 41
8

(keyfi yorum) ulalabilir. Bu inanc savunanlara hangi mezhepten olurlarsa olsunlar Btn, yollarna da Btnye ya da Btnlik denir. Btnyye deyimine XII. yzyldan sonra rastlanr. Bunlarn bu ekildeki yorumlar eriata aykr bulunmutur. Siyasal amalar nedeniyle de egemen devlet gleri tarafndan baskya ve uzaklatrmaya urayan Btnler, ran ve Horasana yaylm daha sonra da Moollardan kaarak Anadoluya gelmi ve inanlarn tasavvufla beslenen eitli tarikatlerin iinde eritmilerdir.10

Anadolu Alevlii sadece Btnliin bir devam deildir; onun ierisinde Yesev, Kalender, Haydar gibi Trk tarikatlar ile Hurflik, Vcdiyye ve Dehriyye felsefeleri de bulunmaktadr. Gene bu dnya ierisinde baz Trk grenek ve gelenei ile Trk lenlerini andran ayinlerin ve Halk iirinin yaanmakta olduu da bilinmektedir. Mslmanlk Trkler ierisine girdii zaman Trkler arasnda yalnz amanlk deil, Budistlik, Hristiyanlk, Manilik, Zerdlk gibi dinler de yaamaktayd. Trkler Mslmanlk devirlerinde btn o geirmi olduklar muhtelif dinlerin ananelerini ve eserlerini ruhlarndan silmeye altklar halde, onlardan daha kadim devirlerde yaanlm olan amanln ananelerini ve eserlerini tamamen

korumulardr. Btn bu gemi dinler, amanlk gibi ruhlara nfuz edememi, yaama kabiliyeti gsterememitir. amanlk, Alevlik iinde yaamaya devam ederken bir tekmle de uramtr. amanizmin Alevlik zerindeki etkisi daha ok pratik alanda yani merasimler ve ayinler (din merasimler) alannda kendini gstermitir. Bunun yannda akde konusunda amanlktan gelen pek ok inan, Batn olanlarla ve Batnlik iine sokulmu yabanc unsurlarla yer deitirmitir. Sonu olarak Alevlik, Btn akdeleri ounlukla benimsedii iin bir slm mezhebi olarak anlmaktadr.11

zkrml, a.g.e., s. 40-41 Yusuf Ziya Yrkan, Anadoluda Tahtaclar ve Alevler, (Haz. Turhan Yrkan), K.B.Y., Ank.,1998, s. 26-27
10 11

Anadoluda Alev olanlar vardr, Alev-Bekta olanlar vardr, Bekta olanlar vardr. Alev-Bekta topluluklarna Trkmen, Yrk, Tahtac denildii gibi aalamak amacyla Kzlba da denir. Sadece Bekta olanlar ehirlerdedir. Snn ve Alev olmay dikkate almadan bir cemiyete ye olunur gibi ikrar vererek bu tarikata girerler ve kabullerinde zorlama da yoktur. Anadolu Alevlii ise milliyete dayanr ve ran ilii ve Arap Alevliinden farkl olarak Trk rf ve detleri iinde kalmtr. Alevler eitli kollara ayrlrlar. Her toplumun bir oca vardr. ehir Bektaleri ile ky AlevBektaleri arasndaki ayrlklarn sebebi genelde kltr farkllklarndan ileri gelir. Alev-Bektalerin ocakl dedeleri, ehir Bektalerinde olduu gibi kademeli olarak yetimezler; dedelik babadan ola geer ve eitim aranmaz12

Alevliin, zellikle Anadolu Alevliinin mezhepler, tarikatlar st bir inan biimi olduu sylenebilir. Bu inan biimi yalnz dinsel hayat deil, toplumsal hayat da belirleyen, gnlk yaay ve insan ilikileri dzenleyen bir inan sistemidir. Bu adan bakldnda Bektalik, Anadolu Alevliinin tarikat yaps iinde kurumlam biimidir denilebilir; nk zde ve inanta ikisi arasnda byk farkllklar grlmez. Alevlikte bir kan ba yani soya ballk ilkesi dta tutulursa, bir Bekta ile bir Alevnin yaama biimi, dnya gr, ahlki yaps, insana bak hemen hemen ayndr. Alevlikte ve Bektalikte ahlkn anayasas, Eline, diline, beline sahip olmaktr. zde ayn olan bu inan uygulamada baz farkllklar gsterir. Bu gibi zellikler Alevlikle Bektaliin birlikte anlmalarna, kimi zaman da eanlaml olarak kullanlmalarna yol amtr.13

Bektalik slm dnyasnda ortaya kan ve yaygnlk kazanan ilgin tarikatlardan biridir. Dier Mslman tarikatlara benzemeyen taraf, msamaha snrn

12 13

Erdoan, a.g.e., s. 45-47 zkrml, a.g.e., s. 181

ok geniletmesi sebebiyle toplumdaki btn heteredoks zmrelere kucak am olmasdr.14

Bu tarikatn bir baka yn de Hurflikle olan ilikisidir. Bunlar ayn eyler deildir. Hurfilik 1398de Esterabadl Fazlullah tarafndan Horasanda kurulan bir tarikattr. Ayn zamanda kendisini peygamber olarak iln eden Fazlullah,

peygamberlerin eksik brakt hususlar tamamlamak iin gnderildiini ne srmtr. Kurann gizli ynlerini 28 Arap, 32 Fars harfleriyle ve rakamlarla zdn aklamtr. Hurfler, Fatih dneminde Anadoluda ve Rumelide etkili oldular ve birok isyan kardlar. Bu zmreye mensup olanlar takiplerden kurtuluu, Bekta teklerine snmakta bulmulardr. Hurf eyh ve dervileri, fikirlerini Hac Bekta Velinin fikirleriymi gibi tekkelerde yaymlar ve Allahn bir insann yznde belirdii iddias ile kaa, gze ve burun gibi uzuvlara harflerle mana vermilerdir. Bektalerin Aynay tuttum yzme, Ali grnd yzme inancnn Hurfliin etkisiyle olmas muhtemeldir.15

Anadoluda geliip yaylm Trk tarikatlarndan olan Bektaliin felsefesi, rf ve adetleri Trklere ynelik zellikler gsterir. Bu tarikat, eski Trk inanlar ile Mslmanl kaynatran bunlar tasavvufi olarak ifade eden, halka kadar inen bir yapdadr. Kltr, dili, duygusu ile ulusal yapy koruyan bunun yannda bilime deer veren bir tarikat olmas sebebiyle Bektalii aratrmak, ulusal kltr tanmak asndan nemlidir.16

b) Bektaliin Tarihi Geliimi: Trk tarihinin umum seyri incelendii zaman grlecektir ki, Trklerin hayat daima batya doru bir ak iinde gemitir. ilh bir takdir i yerine getirmek iin,
Mustafa Kara, Tasavvuf ve Tarikatlar, letiim Yay. st., 1995, s. 65 Erdoan, a.g.e., s. 39-40 16 Erdoan, a.g.e., s. 41
14 15

birok siyas, coraf ve tarih artlar Trkleri batnn cezbesi ile at stnden indirmemi dalgalar halinde gnein doduu ana kaynaktan batya Kzl Elmaya doru ekmitir. ok uzun bir zaman nce Asyann ilerinden yola kan Trkler, Hazarn gneyinden ve kuzeyinden olmak zere iki koldan ilerlemilerdir. Bunlardan gney yoluyla gelenler, slmiyetin ilk yzyllarndaki ihtiamyla karlam daha nceleri umum olarak Gk Tanr adndaki mill ve dier kavimlerden aldklar Budizm, Maniheizm, Karaim gibi dinlere inanan Trkler, slmiyetle karlatklarnda, daha sonra bayraktarln yapacaklar bu dini incelemek lzumunu hissetmilerdir.17

Bu Trk topluluklar, slmiyeti kabul etmeden nce de, eitli dinlere girdikleri zaman eski inanlarndan dinle atmayanlarn olduu gibi, atanlarn ise yeni dinden aldklar motiflerle besleyerek ona uydurmaya almlardr. slmi dnem iin de ayn durum meydana gelmitir. slmiyetle kesinlikle badamayan inanlar ise tamamiyle terk ettikleri sylenebilir.18

Trk yurtlarnda slmiyetin kabul M.S. VIII. asrda balad; ancak Mslmanlk Trklere zorla kabul ettirilmemitir. Halife mer zamannda rana giren Arap ordular, Irakta Ssnler devri ran mparatorluunun snr ehri Kadisyede kazandklar byk zaferle, Ssn ran mparatorluunu bir hamlede yok etmiler ve bu byk istila ile ran halk, teden beri inandklar Zerdt dinini brakarak slmiyeti kabul etmilerdir.19

randa kazanlan ilk Arap zaferi, Trkistana aksettiinde gelen haberler manev deerlerle sslenmi, efsanelemitir. VIII. asrda ise Mslman Arap ordular Mvernnehirde grndler. 710716 yllar arasnda Emevi kumandan Kuteybe bni Mslim bu fethi tamamlad. Bununla beraber Arap stnl daha da tesi SeyhunAbdurrahman Gzel, Hac Bekta Velnin Hayat Eserleri ve Fikirleri, Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Vakf Yay., Ank.1998, s. 6 18 Ahmet Yaar Ocak, Alev Bekta nanlarnn slm ncesi Temelleri, letiim Yay., st.2000, s.53 19 N.Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, M.E.B. Yay., st.1998, C.I, s. 92
17

Srderya nehri kysna varmas, VIII. asr ortalarn aan zaman iinde gereklemitir. Bu dnem iinde Trkler ile Mslmanlar arasnda dotluk meydana gelmitir. IX. asr ortalarnda Horasanda kurulan Samanoullar Trklerle iyi ilikiler kurdu hatta ordusunu Trklerden tekil etti. Mslmanlk nce Mvernnehir Trkleri tarafndan benimsendi; ancak slmiyetin Ouz, Karahan, Karluk gibi Trk boylarnn arasnda yaygn bir din olmas IX. asrn sonlarna dorudur.20

slmiyetin kabul edilmesiyle birlikte kltrmzde yeni bir terim ortaya kmtr. Mslmanl kabul eden Trkler, Ouz Trkleri, Karluklar, Yamalar ve Yabgular tarihimizde Trkmen ismi ile anlmaya balanr. Trkmen kelimesi Mslmanlam, Mslmanl kabul etmi olan Trk boylarn ve daha Mslman olmam dier Trk boylarndan ayran bir isimdir.21

Eski ran ananelerini barndran Horasan, slmiyetten sonra tasavvuf cereyannn balca merkezlerinden biridir. Mvernnehir ve civar slmlatktan sonra sflik cereyan Trkistana girmeye balamtr. Horasana daha nceleri eitli sebeplerle gidip gelen Trkler arasnda da Muhammed Mauk Ts ve Emir Ali Eb Hlis gibi tannm sfler yetimitir. Bylece Trkler arasnda tasavvuf cereyan yava yava kuvvetlenmi; Buhara, Semerkand ve Kagr gibi byk slm merkezlerinden gelen derviler, gebe Trkler arasna yeni fikirler gtrmlerdir.22

lh nurun yeryzne inerek insan bedeninde tecelli bulmas, mill kahramanlarnn byle bir nurdan yaratldna asrlarca inanm bir millet iin allm bir fikirdir. Trkler, kendilerine Allah, yaratl, varlk, yokluk, lm, lmden sonras ile cennet, cehennem gibi kavramlar genellikle iirle anlatan slm dervilerini yadrgamam onlar kendi aman ve bakslarna benzetmi ve sevmitir. Trkler
Banarl, a.g.e., s. 93 Ethem Ruhi Flal, Gnmzde Alevlik ve Bektalik, Ana Hatlaryla Alevilik, T.D.V. Yay., Ank., 1995, s. 13 22 Fuat Kprl, Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, D..B. Yay., Ank., 1981, s. 17-18
20 21

10

kendilerine yakn bulduklar bu dervi-airlere Ata, Baba, Hoca gibi isimler vermilerdir. Bu ismi tayan birka sf arasnda Arslan Baba, Korkut Ata, oban Ata saylabilir.23

Bu Trk dervileri hakknda kesin bilgilere sahip olunamamakla beraber gebe Trkler arasnda nemli yerlerinin olduu menkbelerden anlalmaktadr. Bunlar arasndan yzyllarca tesirini ve manevi nfuzunu korumu, Trk Milletinin fikir dnyasn tek bana ihya etmi ah Ahmet Yesevdir. Trk-slm tasavvufunun fikir yapsn halis bir Trke ile yazd iirlerinde ortaya koymu, talebeleriyle birlikte Asyadan Balkanlara kadar bu retilerini ulatrmtr. zellikle Cengiz istils srasnda Horasan ve Azerbaycan yoluyla Anadoluya gelen Yesev halifeleri Trk Milletinin slmiyeti sevmesinde nemli bir yer tutar.24

XIII. asrda Yesev dervileriyle birlikte Anadoluya gelmeye balayan ve birok kollar mevcut olan ikinci bir grup daha vardr. Bunlar; ia mezhebine dhil olan bir grup kiiyle birlikte Kalenderye, Haydarye mensuplar da bu ikinci gruba dhil edilebilir.25

Gerek Yesev dervileri, gerekse onlarn izleyicisi olan ve tasavvuf dnceyi yaymaya alan Babalar bir eit slm misyoneri saylabilir. Bunlar arasnda kk ayrlklar olsa bile onlarn syledikleri Trkmenlere uygun gelmitir; nk bunlar basit, uygulanabilir, esnek fikirlerdi ve onlarn yaaysna ters kurallar getirmiyorlard.26

Trkmenler

arasnda

ilk

Mslman

Trk

devleti

olan

Karahanllar,

Samanoullar ve Seluklular zamannda Ouz Trkmen airetleri arasnda tasavvuf cereyan bu ekilde domu oldu. Yesevlik, Naklik ve Mevlevlik gibi Snn
Banarl, a.g.e., s. 276 Gzel, Hac Bekta Velnin Hayat Eserleri ve Fikirleri, a.g.e., s. 9 25 Abdurrahman Gzel, Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, Aka Yay., Ank., 2000, s. 9 26 zkrml, a.g.e, s. 52
23 24

11

tarikatlarn yannda Ehl-i beyte gnl veren Alev tarikatlar ayr bir grup olarak ortaya ktlar. Snnler eski Trk dinini tamamen terk ederken Alevler amanlktan tam olarak ayrlmadlar. Ouzlarn, Bozok ve ok kollarna mensup bir ksm boylar Alev olmulardr. zellikle Alevliin Horasan illerinde kuvvetlendii grlr. Snnlerin eyhlerine kar Alevlerin de Baba adl pirleri Trkmenler arasnda dolamaya, Ehl-i beyti Trklere sevdirmeye almlardr.27

XIII. yzyln ikinci yarsna doru, Seyyid Ebul-Vefa Badad (l. 1105) tarafndan kurulmu olup Anadolu Trkmen evrelerinde Baba lyas- Horasan (l. 1240)nin temsil ettii Veflik tarikat iinde yeni bir badatrmac (syncrtiste) heteredoks akm meydana geldi. Baba hareketi adyla niteleyebileceimiz bu akm, XIV. yzyln balarna kadar yarm yzyl boyunca gelierek Rum Abdallar (Abdln Rum) denilen zmreyi meydana getirdi. lk Osmanl hkmdarlarnn da desteklerini salayan bu zmre mensuplar, devletin kurlu yllar boyunca fetihlerde ve iskn hareketlerinde de nemli iler grdler. XIV-XV. yzyl boyunca Yesev, Hayder ve Vefa tarikatlar bnyesinde yer alan Kalender zmrelerinden bu sonuncusuna mensup olan Baba lyas halifelerinden Hac BektaVel (l.1271) ananeleri etrafnda toplanarak nihayet yeni bir tarikat ekline dnen Baba akm kendisine isim babas olarak Hac Bekta semi bylece XVI. yzylda Bektalik adn almtr.28

XIII. yzyl Anadolusundaki dini ve siyasi cereyanlarn artc eitlilii ortaya koyanlardan birine Ahmet Yaar Ocakn doktora tezinde rastlamaktayz. Bu almann temel kayna, XIV. yzyl ortalarnda yaam olan Elvan elebinin gnmze dek pek az istifade edilmi bir eseridir. Bu kaynaktan yola karak Ahmet Yaar Ocak, Elvan elebinin bykbabas olan Baba lyasn Hac Bektan mridi olduu grn ne srmektedir. Ayn zamanda Seluklu hkimiyetine kar kan Trkmenlerin ayaklanmasna nderlik eden Baba lyas, konu ile ilgili aratrmalarda
27 28

Enver Behnan apolyo, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, Trkiye Yay., st.1964, s. 256-257 Ocak, a.g.e., s. 26-27

12

birlikte mcadele ettii Baba shakn gerisinde gzkmektedir. Mverrih bin Bbnin verdii bir bilgiye dayanarak, Baba shakn birok kaynakta Baba Resullah olarak karmza kan Baba syan bakanyla ayn kii olduu gr umum kabul grmtr. Ancak, buna kar Ahmet Yaar Ocak Baba Resullahn, mcadelerle gemi hayat daha sonra torunun torunu tarafndan yar menkbev bir ekilde kaleme alnm olan Baba lyastan baka biri olmad grn ne srmektedir. Bu durumda Baba Resullahn mridi Hac Bektan, Baba hareketinin nispeten nemsiz bir mensubu olduu aktr. Elvan elebi, Menkbul-Kudsiyyesinde onu Baba lyasn altm halifesi arasnda anmaktadr. Baba kmldannn iinde yer almakla beraber, ayaklanmaya katlmadn, bir dnsel yaam srmek zere eylemlerden ekildiini, aralarnda Ede Bali adnn da getii yoldalar ile yaadn sylemektedir.29

Ede Balinin, Osman Gazinin kaynpederi olmas sebebiyle, Osmanl tarihinden tandmz eyh Ede Bali ile ayn kii olmas gerekmektedir. Tarih yazarlarna gre; zengin bir adamd, srleri vard. Bir dervi yaam srd ve Gen Osmann da sk sk gelip kald bir zaviyesi bulunmaktayd. Osmann bir d grp eyhin kzn ona vermesiyle neticelenecek olay bu zaviyede kald sralardadr. eyh Ede Bali yz yirmi yana kadar yaad ve biri gen yata, br ilerlemi yandai iki defa evlendi. Osman Gaziyle evlendirdii kz ilk evliliindendi ve bu kz Orhan Gazinin annesi oldu. eyh Ede Balinin Baba evresinden olmas, Hac Bektala olan ilikileri, ilk Osmanllarla Bektaler arasndaki ilikinin bilinmesi asndan nemlidir.30

Hac Bektan yaad ada Krehirde, birok bilgin ve mderris bulunuyordu. Bunlarn iinde Hac Bektala dost olan Ahi Evren adnda bir de er bulunmaktayd. Hac Bekta Velinin Ahi Evren ve Ahilerle olan yakn ilikisi slmn

Suraiya Faroqhi, Anadoluda Bektailik, Simurg Yay., st., 2003, s. 183-184 Irne Melikoff, Hac Bekta Efsaneden Geree, (ev. Turan Alptekin), Cumhuriyet Kitaplar, st., 2004, s. 201
29 30

13

etkisiyledir. Zira Ahiliin prensip olarak kabul ettii prensiplerin hepsi, slmi inanlardan kaynaklanmaktadr.31

Ahilerin, tasavvuf vecd ve meslek trenlerini ihtiva eden Ftvvetnme ad altnda ortaya koyduklar eserlerinin asl hedefi; herkesi meslek sahibi yapmak, hi kimseyi asz, isiz, esiz brakmamak ve bunun iin birbirleriyle yardmlamay kabullenmektir. Mesleklerinde daima doru, drst ve salam i yapmay amalayan Ahilerin, devlet yneticisi yetitirmek ve devlet himayesinde drste grev yapmak bir dier grevidir.32

Ankarann Osmanllar tarafndan aln tarihi olan H.762 (M.13601361) tarihinden sonra artk Ahilerin namna pek rastlanmamaktadr. Bu ifadelerden Ahilerin siyas ehemmiyetinin kalmad anlalmaktadr. Osmanl mparatorluu Anadoluda siyas ve kuvvetli bir merkeziyet kurduktan sonra bunlarn siyas bir ehemmiyeti kalamazd. O, dnemlerde Bektalik gibi tarikatlarn kurulmas da Ahilii herhangi bir esnaf tekilt hlinde brakm ve onlarn esasnda gizli olan Btnyye mahiyeti, Bektalik gibi tarikatlara gemitir.33

Alevlik ve Bektalik geliimini srdrrken Ahi rgtnn birok noktalarn ald ve zellikle ftvvetnmelerdeki edep-erkn benimsedi. Alevler ve Bektaler tarafndan da ftvvetnmeler yazld.34

Hac Bektan iinde bulunduu Trkmen muhiti, Rafz cereyanlara ak bulunuyordu. amanist ve doa klt ile inan elerinin yannda Rafz tesirleri de hesaba katmak gerekir. Fuat Kprl ve ondan sonra da Ahmet Yaar Ocak, Anadoludaki birok Trkmen aireti tarafndan klak olarak kullanlan Kuzey
Gzel, Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, a.g.e., s. 168-169 Gzel, Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, a.g.e., s. 146 33 Kprl, a.g.e., s. 216 34 Erdoan, a.g.e., s. 35
31 32

14

Suriyede mevcut bulunan smail dalerin faliyetlerine deinmitir. Buna gre, XIII. yzylda Anadoluda tekilatl bir i hareketinden sz edilemezse bile, tesirlerini dikkate almak gerekir. Bu evrede kpaazde de isimleri geen ve Kprlnn kim olduklarn belirlemek iin byk ura verdii Abdln- Rum etkindi. erevesi belli bir takilattan ok Seluklu dneminde Bizansllara kar savaan btn derviler iin bu tabirin kullanld kesindir. Kprl bu dervileri, Haydar, Yesev ve Kalender kollar olarak birbirinden ayrr. Ocak ise bunlara Baba lyas ve ailesine bal mritler ile Hac Bektan ve Sar Saltuk, Barak Baba gibi baka dervilerin taraftarlarn da ilave ederek byle bir ayrm nermektedir.35

XIV ve XV. yzyllarda hzla yaygnlaan Bektalik, Hac Bekta Velinin adnn etkisiyle i, Btn tarikatlarn hemen hepsini ve bunlara bal topluluklar, Ahilik gibi kurumlarn iinde eritmitir. Bu durum, Osmanl ynetimince de desteklenmi, kurulu yllarnda siyasal egemenlii pekitirmek iin babalarla, eyhlerle ibirlii yapmalarna vesile olmutur. Osmanl padiahlar da devletle atmayan Bektalii, Bekta tekkelerini korumu, kollamlardr. Osmanlyla siyasi adan atan, frsat bulduka ba kaldran Alevler srekli izlenmi, ezilmilerdir. zellikle XVI. yzyl balarnda Anadoludaki grnte dinsel nitelikli ayaklanmalar Alev dedelerince yrtlmtr.36

Bekta tarikatnn yapsndaki deiikliklerin 1650li yllarda tamamland grlmektedir. XVI. yzylda takibata urayan Anadoludaki Rafiz topluluklarn ou, bu dnemde Bekta tarikat iinde erimitir. Tarikatn iinde de atmalarn yaanmasna sebep olan bu yeniden yaplanma dneminin arkasndan bir istikrar devresi gelmi grnmektedir. XVII. yzyln ikinci yarsndan itibaren Hac Bektataki Pir Evi eyhleri, tarikata bal dier zaviyelerin postniin tayinlerini denetim altna almaya almlardr. Bu istikrar dnemi, zellikle XVIII. yzyln ikinci yarsna denk
35 36

Faroqhi, a.g.e., s. 184-185 zkrml, a.g.e., s. 183

15

gelmektedir. Dnemin eyhlerini dnya nimetlerinden vazgeen geleneksel derviler deillerdir. Bekta tarikatna bal ve bugn ounlukla Alev olarak adlandrlan krsal kesim ile daha ok ehirli edeb gelenein temsilcisi tekke sakinleri arasnda geimsizliklerin olduu da sylenebilir.37

II. Mahmudun 1826 ylnda Yenieri Ocan kanl bir ekilde ortadan kaldrmasyla XVIII. ve XIX. yzyl balarndaki istikrar ortam sona ermitir. Bekta tarikat 1826dan sonra yasakland ve mallarna el konuldu. Fakat bunlar Bekatalii silip yok etmedi. Tarikat resmi olmasa da ilevini srdrd ve gizlilie ekildi. Bu durum Trk Devletinin laikletii ve dervi tarikatlarnn hepsinin birden yasakland 1925 ylna kadar srdrmek zorunda kald. Bu dnemde, kent Bektaleri ile Alev ad verilen ky Bektaleri arasnda bir ayrlk gittike belirginleiyordu. Her iki zmrenin inanlar ayn olsada her ikisi de kendilerini Hac Bektaa bal sayyor olsalar da, sosyal zeminleri farklyd ve Alevler, genel olarak, yaadklar krsal evrelerde yerleip kaldlar; Bektaler ise kentlerin okumu sekinlerine katldlar.38

c) Belli Bal Bekta airleri: Bektaliin Trk Halk Edebiyatna getirdii zenginlik, tarikat tresinin btnyle Trke olmasndan kaynaklanmaktadr. Dualar, niyazlar, glbanklar, nefesler hibir zaman birer dogma, ayet, hadis saylmam; tekkelerdeki zgrlk ortamnda yeni yeni glbanklar, nefesler terennm edilmitir. Duyguya, dnceye, syleyie tannan bu zgrlk sonucunda birok eser meydana getirilmitir. Bekta-Tekke Edebiyatnn bilinen tm erenleri ve dedeleri ayn zamanda birer airdir. Kaygusuz Abdal, Abdal Musa, Kazan Abdal, Gven Abdal, Sersem Ali Baba, Nedimi Baba, Deli Baba, Hasan Dede, brahim Edhem Baba, Himmet Baba, Dertli Baba, Seyran Baba, Perian Baba,

37 38

Faroqhi, a.g.e., s. 189-190 Melikoff, a.g.e., a.g.e. s. 304-305

16

Turb Ali Dede gibi Trke syleyen, nefes okuyan ozanlardr. Bu ahslar coturan ortak duygunun kayna Allah ak, Muhammed, Ali, Hasan, Hseyindir.39

Ayrca Alev- Bekta toplumunun Yedi Ulular olarak adlandrd Nesm, Fuzl, Pir Sultan Abdal, Hat, Yemn, Kul Himmet arasnda Vrn de bulunmaktadr.

39

Erdoan, a.g.e., s. 128

BRNC BLM VRN, HAYATI VE ESERLER

18

VRN DEDE 1.1. HAYATI VE ESERLER 1.1.1. Hayat: Vrnnin Divann Trkeye kazandran M. Hlid Bayr, Vrniye imdiye kadar yeterli ilginin gsterilmediinden duyduu sknty eserinde belirtmitir. Vrn hakknda imdiye kadar herhangi bir kaynakta esasl, gerekten aydnlatc, doyurucu bilgiye rastlanamamtr. airin hayat ve eserleri zerinde durmak cesaretini hi kimse gstermemi, ondan bahsetmek zorunda kalanlar da geliigzel izilmi birka satrla, okuyucular oyalama yolunu tutmay tercih etmilerdir. 40

Vrnnin doum ve lm tarihleri bilinememekle baraber on altnc yzylda yaam, Hurufi inan ve felsefesini benimsemi bir Bektai ozan olduu sylenebilir. Eriboz Adasnda domutur. Bektailiin ikinci piri Balm Sultandan el alm, bir sre Necef-i Erefte Hz. Alinin trbedarln yapmtr. Anadolunun eitli yerlerini ve zellikle Deliorman ve Dobrucay dolamtr. Neceften dnnde Razgratta dergh kurmu olan Demir Babay ziyaret etmi ve Demir Babadan babalk icazeti istemitir. Demir Baba, onun iirlerini beenmemi, tte bulunarak: Kii byle sevdalarda olmamak gerek Kuran okudum dersin ama Kuran seni okusun. Sen Kurana uy. Veliyullah inkr etme diye paylar. Fakat Balm Sultann dervii olmas nedeniyle ona icazet verir. Vrn, sabahleyin yola kar, Karlovada Hafz Zeden Tekkesine gelir ve orada vefat eder. Avlu kaps nne gmlr.41

Vrn Dede Bekta airidir. Fakr-nme isimli eserinde din ve tasavvuf konularn ilemitir. Fakr-nmede kullanld kelimeler ounlukla din ve tasavvufla ilgilidir. Tevhid, tecelli, vahdet, kesret, gnl gibi tasavvuf kavramlara yer verilmitir.

40 41

M.Hlid Bayr, Vrn Hayat ve Eserleri, Maarif Kitaphanesi Matb., st., 1957, s. 5 smail zmen, Alevi-Bektai iirleri Antolojisi, K.B.Y., Ank., 1998, C.2, s. 429

19

Vrn

Dede

Fakr-nmede

Bektalikle

ilgili

olarak

Allahn,

Hz.

Muhammedin, Hz. Alinin ve On iki imamn isimlerini ska kullanm; tlip, pir gibi szcklere yer vermitir. Bununla beraber peygamberlerden, tarih ve efsanev ahsiyetlerden, Ehl-i beytten, mutasavvflardan ve baz Bekta byklerinden bahsetmitir.

1.1.2. Eserleri: M.Hlid Bayr, airin bir divan olduuna iaret etmi ve bu divan gnmz Trkesine aktarmtr. Divann nerede ve kim tarafndan yazldnn belli olmadn; ama divana ilk sahip olan kiinin Dervi Behrm adnda bir Bekta olduunu sylemektedir. Bu eserde yz kadar manzume bulunduuna ve 1854 (h.1270) tarihinde yazlm olduuna iaret eder. Bu divann Anadolu ve stanbuldaki genel ve zel kitaplklarnda baka nshalarnn da olabileceini hatrlatr.42

smail zmen ise airin bir divan ve Hurflikle ilgili bir risalesi olduunu sylemektedir. Bu iki eser de baslmtr. lk basks Nazm Nesr-i Vrn Baba, Msr 1873tr.43

iirlerine gre Bekta ve Bekta airleri arasnda sayld kadar Hurf olduu da kabul edilen ve Hurf airleri arasnda yer verilen Vrn, baz manzumelerinde Vrn Abdal, Vrn Dede, Vrn Baba gibi mahlaslar da kullanmtr.44

Alev- Bekta toplumunun Yedi Ulular olarak adlandrd bu yedi airden; Hat, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet, Yemn, Vrn tamamen Btndirler. Pir Sultan Abdaln ve Kul Himmetin nefesleri asrlarca Bektaler tarafndan sylenmitir ve bunlar iki kudretli Btn halk airidir. Fazletnme sahibi ve Otman Baba tarikatna mensup olan Yemn ile tam bir Aliyullh ve Hurf olan Vrnnin Btnliinden de
Bayr, a.g.e., s. 6 zmen, a.g.e., s. 429 44 Bayr, a.g.e., s. 5
42 43

20

phe yoktur. Vrn Divannda batan baa aruzu kullanmtr. Sadece tekkelerde hece ile sylenmi birka tane nefesi bulunmaktadr. Eer o nefesler gerekten Vrnnin ise arada bir heceyi de kullanm olduu dnlebilir. Yemn ile Vrn, Divan airlerinin orta dereceden aa airleri arasnda mukayese edilebilecek airlerdir.45

Eski kaynaklar gzden geirilecek olursa, Trk airleri arasndan aka Hurf olarak tannan iki air vardr. Bu iki air: Nesm ve Nesmnin yetirtirdii Refdir. Bu iki airin dnda da Hurflii kabul etmi pek ok air bulunacaktr; fakat bunlar herhangi bir tehlikeyle karlamamak iin Hurfliklerini gizlemilerdir. te bu airlerden birisi de Vrndir.46

Din-Tasavvuf Trk Edebiyat eserlerinde eserin ieriine nem verilir. Bu yazarlarn balca hedefi halk bilgilendirmek olduu iin ekil ikinci planda kalr. Din Tasavvuf Trk Edebiyat airlerden biri olan Vrn Dede de eserlerini bu amaca hizmet iin oluturmutur. lemi olduu konulardan dolay terkipleri, Arapa ve Farsa kelimeleri oka kullanm, genellikle iirlerini aruzla yazmtr.

M. Hlid Bayr ve smail zmen Vrnye ait bir divann ve risalenin bulunduuna iaret etmektedirler. Bizim yaptmz almalar sonucunda tespit etmi olduumuz eserler ise unlardr:

Bilmek Risalesi Risalesi: si: Milli Ktphanede Yz A 2616 / 2 numarada bulunmaktadr. Yaprak says 110b-129a aras, 217x168-173x115 boyutlarnda, her sayfada 21 satr, talik yazl, samani kt, irazesi dank, srt tamir grm, kapaklar ebru kt kapl, mukavva bir cilt ierisindedir. Eser, Bektailikle ilgilidir. Szbalar ve szstleri krmz, yapraklar rutubet lekelidir.

45 46

Abdlbki Glpnarl-Pertev Nil Boratav, Pir Sultan Abdal, DTCF Yay., Ank., 1943, s. 17-20 Bayr, a.g.e., s. 9-10

21

Divan: Divan: Milli Ktphanede Yz A 2616/1 numarada bulunmaktadr. Yaprak says 1b-108b aras, 217x168-170x95 boyutlarnda, her sayfada 21 satr, rika yazl, samani kt, irazesi dank, srt tamir grm, kapaklar ebru kt kapl, mukavva bir cilt ierisindedir, sz stleri krmz, yapraklar rutubet lekelidir. Ayrca bu eserin stanbul Sleymaniye Yazma Eserler Ktphanesinde, stanbul Bykehir Belediyesi Atatrk Kitaplnda nshalar bulunduu gibi baka yerlerde de nshalarnn bulunabilecei muhtemeldir.

Er: Er: Milli Ktphanede Yz A 8151/2 numarada bulunmaktadr. Yaprak says 27b-35b aras, 250x184-220x125 boyutlarnda, her sayfada 22 satr, rika yazl, su yolu filigranl kt, yapraklar rutubet lekelidir.

FakrFakr-nme: nme: Bu eser, stanbul Sleymaniye Ktphanesi Yazma Balar Blm 3921 numarada bulunmaktadr.

Elamdlillhi Rabbl-lemin imdi ey lib fal- a elamdlillhdan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi amadan murd bilmekdr eer Teriyi bilmek dilerse ze naar eyle zr kim zni bilen a bilr. (1b/3-5)

Satrlaryla balar. 51 yaprak, kark satrl, samani kt, ciltsiz. stinsah tarihi, u ekilde belirtilmitir: bu kitabda icr olunan tat- evil cemzi-yel-evvel 1045 tarii ile mverri bir nsa ile muabele olunduunda yaplmdur 28 abn 1222 Cuma abah. Mstensih ismi bulunmamaktadr.

Muammed Aln lini ve evldn bu drt bbla tanmayan mkilini l eylemedi ve zi nefs-i emmreden urtaramaz. (51b/14-15)

22

Satrlaryla biter. Eserin manzum ve mensur ksmlar vardr.

rdrd-nme: nme: Milli Ktphane 647 / 2 numarada bulunmaktadr. 165x105-110x65 boyutlarnda, yaprak says 37b-110a arasnda, her sayfada 15 satr, talik yazl, abd kat trnde, mklebli, vine rengi, mein ciltli, sz balar krmzdr.

KitbKitb- AhvlAhvl- Sfye: Sfye: Milli Ktphanede Yz A 7604 numarada bulunmaktadr. 220x150-145x85 boyutlarnda, 77 varak, her sayfada 13 satr, harekeli nesih yazl, ta filigranl, srt kahverengi pandizot, kapaklar siyah kt kapl mukavva cilttir. Eser, sflerin hlleri hakkndadr. Rutubet lekelidir. Kurt yeniklidir. Szbalar ve izgiler krmzdr.

Leyl v Mecnn: Mecnn: orum Hasan Paa l Halk Ktphanesinde 3142/1 numaradadr. 210x150-175x105 boyutlarnda, yaprak says 1b-28a arasnda, her sayfada 23 satr, talik yazl, abd kt trnde, srt bez, st ebru kat kapl mukavva ciltli, sz balar krmzdr.

ManzmeManzme-i R'iye: R'iye: orum Hasan Paa l Halk Ktphanesinde 3088/10 numarada bulunmaktadr. 210x155-190x130 boyutlarnda, yaprak says 52b-53a arasnda, her sayfada 16 satr, talik yazl, abd kt trndedir. Srt mein, st ebru kt kapl mukavva ciltlidir ve sonunda kasideler vardr.

Nazm NesrNesr-i Vrn Baba: Baba:

stanbul Bykehir Belediyesi Atatrk

Kitaplnda 656/3 numaradadr. 205x135-145x95 boyutlarnda, yaprak says 93b-120b arasnda, her sayfada 23 satr, nesih krmas yaz trndedir.

RisleRisle-i Tasavvuf: Tasavvuf: Milli Ktphanede Yz A 4648/1 numarada bulunmaktadr. 167x104-115x65 boyutlarnda, yaprak says 2b-90b arasnda, her sayfada 12 satr,

23

nesih yazl, samanl kt, ypranm kahverengi mein bir cilt ierisindedir. Eser, Bektailikle ilgilidir. Yapraklar rutubet lekelidir.

RisleRisle-i Vrn Baba: Baba: Milli Ktphanede Yz A 3890/3 numarada bulunmaktadr. 230x170 - 170x90 boyutlarnda, yaprak says 63b-84b arasndadr. Her sayfada 17 satr bulunmaktadr. Nesih krmas yazl, kartal filigranl kt trnde, semseli, zencirekli, kebentli, mklebli, kahverengi ypranm mein bir cilt ierisindedir. Eser, tasavvufla ile ilgilidir. Cetveller, izgiler, duracaklar krmzdr. irazesi danktr. Bu eserin stanbul Sleymaniye Yazma Eserler Ktphanesinde ve Konya Blge Yazma Eserler Ktphanesinde de nshalar bulunmaktadr.

SifahSifah-nme: nme: Vakflar Gn. Md. Ankara Bl. Md. Ktphanesinde 646/2 numaradadr. 195x130-155x80 boyutlarnda, yaprak says 29b-32a arasndadr. Kark satrl, rika yazl, abad kt trnde, gri renkli ince karton srt bez, ksmen krmz yazldr.

KNC BLM VRNNN FAKRFAKR-NMESNDE DN, TASAVVUF TASAVVUF VE AHLK

25

2.1. DN: 2.1.1. tikat: slm dininde itikat esaslarnn temeli, iman; Amentnn tamamn kabul etmektir. Yani, Allaha, Meleklerine, Kitaplarna, Peygamberlerine, Kyamet Gnne, Kadere, Hayr ve errin Allahtan geldiine inanmaktr.47

2.1.1.1. Allah: Allah: sra suresinin 110. ayeti mealen ster Allah deyin, ister Rahmn deyin. Hangisini derseniz olur, nk en gzel isimler ona hastr. denmektedir.48

Vrn Dedenin Fakr-nme isimli eserinde Allah, Cell, Hak, Teri, Rab, Rahmn, Mabd, Hud, Mevl, Yezdn gibi isimlerle anlmaktadr. Allah bilmek iin kiinin zne bakmas gerektigini sylemektedir.

Ey lib fal- a elamdlillhdan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi amadan murd bilmekdr eer Teriyi bilmek dilerse ze naar eyle zr kim zni bilen a bilr ve zni bilmeyen a bilmez ve a bilmeyen ddra irmez ve ddra irmeyen ayvndur. (1b/4-8)

Allahn, Hz. Muhammed ve Hz.Alide zuhur ettiini sylemektedir.

a didkleri Muammed ve Aldr zr kim a bunlardan ikre old. (2a/1-2)

47 48

Gzel, Hac Bekta Velnin Hayat Eserleri ve Fikirleri a.g.e., s. 38 Torun Trk Edebiyatnda Trke Ftvvetnameler, K.B.Y, Ankara, 1998, s. 255

26

Gel ey mmin biri far- uddur a bilmek avl-i Muafdur (1/1)

mdi ey lib bu mevcdtu iinde gezen ve nr- aynunda grnen ol zt- muladur ki esm-yi at ve esm-yi ftdan zr kim esm-i Allahdur ki cem-i eynu aynunda mevcddur amm kll deildr czdr. (49a/15-49b/1-3)

Zr kim a bir nrdur ve ol bir nr- fardr ve da f fildr ve fil iledicidr ve iledici hidyetdr ve hidyet bkdr. (5b/2-3)

Her ki bildi bunlar bir zt- a Ruen old gzne mirt- a (29/1)

Ftia ve besmelen aynudur U Muammed hem Al yet-i a (29/2)

Gel ber gel dile birlik remzini sim birdr bir ft ft- a (29/3)

Grmem aynel-yakn hu yzin Virdi nkim u baa furat- a (29/4)

27

Men Vrn derd-mendm ikr Eyledm birlikden u ibt- a (29/5)

Buralarda ise Allahn dier isimleri kullanlmaktadr.

Ge cihnu varlundan vadete ir gr vil Ta ki yz gstere saa ol adm-i Zl-cell (15a/14-15)

Men arefle nefsni fehm eyle var Ol ki bildi vf- Mevl durur (10/3)

Ey Vrn zlf an kirpiin Ar- ramn leyletl-isr durur (10/5)

ekk bldur bl ile bir arada olmaz Ramn Bir evde olmasa Ramn ol olur ne-i eyn (23b-3)

Ayn- atu lmnu n mans ikre old a gn gibi Allahmuz (25/3)

2.1.1.2. Melekler: mann esaslarndan ikincisi Meleklere imandr. Melekler Allaha yakn, cisimsiz, nuran varlklardr. Allaha zikir ve ibadetle megullerdir. Meleklerin says

28

hakknda bir bilgi sahibi deiliz. Drt byk melek diye adlandrlan Cebrail ile Mikailin adlar Kuranda gemekle birlikte Azrailin ismi gemez. Sadece Meleklmevtten bahsedilir. srafilin ismi ise ne Kuran, ne de hadislerde geer. Kyamet vesilesiyle halk rivayetlerinde gemektedir.49

Vrn Dedenin, incelediimiz Fakr-nme isimli eserinde, drt byk melek olarak zikredilen Cebrail, Mikail, Azrail ve srafilin isimleri gemektedir. Melek kavram iin Melek ve ferite isimleri kullanlmaktadr.

Ve ol drt r muabelesinde drt n-ah- rn bnyd eyledi ve ol drt n-ahu zerine drt mvekkel od ve ol drt mvekkele drt lem virdi ve ol drt lem muabelesinde drt firite odu ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi. (19b/9-13)

Meleklerden her birinin insan vcudundaki farkl uzuvlara karlk geldiini sylemektedir.

Drt lem virdi biri lem-i nst biri lem-i lhut biri lem-i melekt ve biri lem-i ceberrtdur ve ol drt lem muabelesinde drt firite virdi biri Mkl biri srfl biri Azril ve biri Cebrildr ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi Biri uvvet-i smia ve biri uvvet-i amme ve biri uvvet-i bra ve biri uvvet-i zika. (25a/2-7)

Mkl lem-i nsta mildr ve srfl lem-i lhuta mildr ve Azril lem-i melekta mildr ve Cebril lem-i ceberta mildr ve da uvvet-i simaya Mkle

49

Torun, a.g.e., s. 259

29

mildr ve uvvet-i amme srfle mildr ve uvvet-i bara Azrile mildr ve uvvet-i zia Cebrile mildr. (26b/8-12)

slm inancna gre Allah Tal Hz.demi yarattnda btn meleklerin ona secde etmesini emreder. Meleklerin en by olan eytan dnda btn melekler secde ederler. eytan bylece Allahn emrine kar gelir, tekebbrlkte bulunur. Gerekesi ise demin topraktan yaratlm olmasdr. Bunun zerine eytan benlik davasnda bulunduu Cennetten kovulur, meln ve merdd sfatn alr.50

Ay ceml arfi bismillhdur Dest-i udret ikmetullhdur (18/1)

Kim aa secde idp kr etmedi Lnet olsun eyn ol gm-rhdur (18/2)

Eer szm iidp dilemezsen Yri eyn gibi d-bn ln ol (4/3)

Chille eyna eyle lneti Ger dilersen bulasn a rameti (11b/9)

50

Gzel, Hac Bekta Velnin Hayat Eserleri ve Fikirleri, a.g.e., s. 46

30

mdi ey lib ehli bu ikmet ve bu udret ln bilen bildi ve bilmeyen chil ald imdi cehletden arnmayan rette dem mande deyu eyn old. (11b/10-11)

te yet ite ad fehm idrk eyleme eyn olaym dirse. (23a/2)

Lnet-i a ad- hezr olsun a Oldurur ol deyu eytn- ln (16/4)

dem olmaz l-cerem bu blsdr Fili beddr szleri telbsdr (17/1)

Odur eytn aa lnet heme Kim kim davs var b-man (20/4)

eyn deyu geliri smdur biri avret ve biri olan ve biri dny muabbetidr. (48b/12-13)

2.1.1.3. Kitaplar: mann artlarndan birisi de kitaplara inanmaktr. Fakr-nmede drt semvi kitabn hepsinden bahsedilmektedir.

31

Lm-elif aim-mam drt urf vardur ki Zebrda Tevrtda ve ncilde urnda mrekkebdr ol sebebden dem aleyhis-selm bu drt kitbu keml-i udretine ve ikmetn nihyetne irimdr. (12a/7-10)

Lm-elif aim-mamdur pa ve a ve ja ve a dur bu drt urfdur ki Zebrda ve Tevrtda ve ncilde ve Furanda mrekkeb olmudur. (16b/1-3)

ol kitbda gmn yodur ki anu iinde oru yol gsterr anclara imdi ol kitb bu kitbdur ki vech-i demdr. (16b(12-13)

Drt uvvet virdi ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi. (19b/12-13)

Drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi biri Tevrt ve biri ncil ve biri Zebr ve biri Furandur ve ol drt kitbu muabelesinde drt urf perk etdi. (25a/7-10)

urn- Kerm ve lem-i nim bu yigirmi sekiz evld- Muammed Aln dostluuna var olmudur. (26a/4-6)

Zebr uvvet-i simaya mildr ve Tevrt uvvet-i amme mildr ve ncil uvvet-i baraya mildr ve Furan uvvet-i ziaya mildr ve da p Zebra mildr ve Tevrta mildr ve j ncile mildr ve g urna mildr. (26b/12-15)

32

Yigirmi sekiz urf lm-elife mildr ve lm-elif Muammed Alye mildr ve Muammed Al yigirmi ouz sre-i urnu evvelindeki muattata mildr ve da muattat yz on drt sre-i urna mildr ve yz on drt sre-i urn alt bi alt yz altm alt yete mildr ve alt bi alt yz altm alt yet on sekiz bi leme mildr. (27a/3-9)

Her kitabu srr vardur ve urnu srr bu sreler evvelinde gelmidr yigirmi sekiz urf muaatdur cem urnu evvelinde ve da urnu evveli bismillhdur. (31b/13-15,32a/1)

lib-i far fen bu hikmet ve bu udert aln bilmek dilersen mecm- urnda her ne ki vardur Ftiatl-kitbda mevcddur. (47a/7-9)

Alyyen dir ki urnda bil ey cn Vayy-i Muafa hem h- merdn (26/1)

Ki ncil ire sylerler ly Zebrda dir biriban ismi pinhn (26/2)

2.1.1.4. Peygamberler: mann esaslarndan drdncs Peygamberlere imandr. Peygamberlerden birine inanmayan kfir olur. Bir hadise gre peygamberlerin says yz yirmi drt

33

bindir. Bunlardan yz on be tanesi resul yani kitap sahibidir. Bu yz yirmi drt bin peygamberden ilki Hz. dem, sonuncusu Hz. Muhammeddir.51

On sekiz bi lemden murd demdr ve demden murd Muammed Aldr ve alaru l evldlardur. (8a/8-9)

Bedan murd demdr ve demden murd kendi ztn bilmekdr ve ftn bilmekdr ve hirini ve bann bilmekdr zr ki dem secdegh- lemdr. (8b/12-14)

dem vechinde yigirmi sekiz kitbet na olmu ve hidyet ile mesr ve mektbdur ve bir da lm-elifdr yigirmi ouz urf olur ve amm lm-elif aimmam drt urf vardur ki Zebrda Tevrtda ve ncilde urnda mrekkebdr ol sebebden dem aleyhis-selmdur bu drt kitbu keml-i udretine ve ikmetn nihyetne irimdr. (12a/6-10)

Cem-i mevcdtu zt ve ft ynesi demdr demi fehm eyle. (13b/3)

udan ve opadan ve oddan ve yelden demi var eyledi imdi fehm ve idrk eyle zr cmle kermetini ve hidyetini deme bildirdi ve kend ztn ve ftn ve fillerini lini ve cemlini ve kemlini fil-cmle deme bildrdi. (19b/4-6)

51

Torun, a.g.e., s. 262-263

34

urf- mfredt ol aret-i h- hen-hu al- adedince gelmidr ki vech-i kerm dem aleyhis-selmdur. (25b/1-2)

On sekiz bi lem deme mildr ve da dem aa mildr. (27a/9-10)

Bismillh ba ile sin ve mim ise yek-t-ullah ise birdr kelime old alt adedincedr ki bismillhdur bir ztdur ve alt da bir ztdur alt- aar on yedi ve alt- cuma on be otuz kelime olur imdi urf adedince bir ztdur ki bismillh adedincedr ve ceml-i dem aleyhis-selm adedincedr. (32a/8-13)

Namz da bismillh adedince sm old yan alt- aar ve alt- cuma ve alt- seferdr ki bismillh adedince smdur bismillh vech-i kerm dem oldudan sora namz da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr cuma namzyla aar namz cem eylese otuz iki kelime-i kelm olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedince ve bir da sefer namz vardur bismillhu noas adedince an da aar namzyla cem eylese yigirmi sekiz urf- muaat olur ol da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr. (34a/6-14)

Yigirmi sekiz urf- muatat urn- Kerm aldur ki bismillh drt urf da vardur p j otuz iki kelime-i kelm olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr. (34b/13-15)

Oru da otuz gndr ve gn da aylu olur otuz iki gn vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr ve biri b alur ol bir zt adm adedincedr kim

35

bismillhdur ve bismillh vechullah dur zr kim vechullah ceml-i keml demdr ve bir da secdedr ol da smdur yedi secde-i amdr ve biri secde-i melekiyye dr ve biri da secde-i ubdiyyedr ki peresti eylersin ol da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr ki urn avm alt dem aleyhis-selm zerine oldudan sora secde da demedr. (35a/1-8)

dem cemli ve el aya yz elli alt urf al- urndur zr kim ceml-i dem Ftiatl-kitbdur. (36b/4-5)

a Talnu reti ret-i demdr ve da ret-i dem mecm-i kelmullahdur zr ki bismillhdur ve ismullahdur ve alifetullahdur ve cem-i mevcdtu l ve aati ve mhiyyeti ve avm lt ve acc zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ilmn fil-cmle Ftiatlkitbdur ki dem vechinde ve cemlinde mesrdur au udret alemiyle in dur ki biri yedi on drt beya on drt ara att ve drt da ez alil muyi fera tammet otuz iki a cemlinde mndericdr ki l- kintdur ve bir da devr-i eflk ve devr-i amerdr ol amer da on drt gnde kemle ve on drt zevle mteveccih eyler ki on drt gn on drt gicesi vardur ceml-i keml dem aleyhis-selm adedince peresti eyler. (37a/2-13)

Ay yz a- kamerden ikr Byle talm eyledi perverd-gr (19/1)

36

Ftia il adur yz Grebilmezdr an her kr kr (19/2)

Kinatu ldur sn sen Secdeghmsn benim ey ubb-i didr (19/3)

U yzden mest olupdur mh-tb nun in eylemez bir dem arr (37b/4)

Bu Vrn bendei ya a- h Eyleme senden cd ey o-nigr (19/5)

dem da yz altm amar vardur. (37b/14-15)

Bir ylu rk sekiz haftas vardur ve dem da ba r pare ve drt bb apudur. (38a/1-3)

demde da on iki burc malm olur zr ki ba ameldr ve yzi evrdr ulalar cevzdur ve emcikler serendur ve gsi eseddr ve gbek mizndur as snbledr ve zeker arebdr ve bular avsdur dizler ceddr ve bldur delvedr aban tdur. (38a/10-14)

37

ikmet uvvet kudret dem aleyhis-selm adedincedr pes dem cemli ikmetullah ve eli udretullah ve aya uvvetullahdur zr kim dem uvvetiyle yrr menzle irer ve udretiyle iler ve ikmetiyle syler zr kim sz yzdr ve yz ayme-i mddur ki tamm ider nbdur kaf vel urn adedincedr ki beynu orarsn bir el on drt mafaldur ve be parmadur ne adar yigirmi drt olur ve birliiyle adedince yigirmi be olur ve bir aya da yigirmi be mafaldur elli aded olur bir yan da ellidr tamm yz olur kaf vel urn adedincedr ve yz nb ayme-i. (39a/7-15)

Md anu adedincedr zr ki kaf vcd- demdr ve da ana badur ve da zlf a kirpik bl perdr ve yz ardur adru krsdr ve levh a- lindr ve mahf szdr magrib azudur ve mer ulaudur ve gz nutudur pes gn merden oar maribde avuur. (39b/1-5)

erat demdr ki hire ve bne yayla yrr yel gibi eser ve arat demdr ki eliyle uar gziyle grr ve od gibi yanar ve marfet demdr ki diliyle syler ulayla iidr u gibi ar ve aat demdr ki yel gibi eser od gibi yanar u gibi ar opra gibi sin olur ve bir da bu kim dem on sekiz bi lemdr. (40a/5-10)

Elif birdr ve lm otuzdur otuz bir ve birliiyle otuz iki olur pes kelmullahdur ki vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr. (46a/2-4)

Bir yerde de Nh Peygamberin ismi gemektedir.

38

Ket-i N ile gezdm ser-te-ser Heft dery seyri ummn eyledm (24/4)

Bir yerde de lys Peygamberin ismi gemektedir.

Ki ncil ire sylerler ly Zebrda dir biriban ismi pinhn (26/2)

2.1.1.4.1. Hz.Muhammed: Tasavvufun gayesi; nefsi terbiye ve tezkiye, kalbi tasfiye ederek gzel ahlk elde etmek, onu kemal mertebesine vardrmaktr. Her mminin tikadda, ibadette, btn muamelt ve muaerette Peygamber Efendimizin snnetlerine ve onun kymetli ashabnn gzel ahlk ve det ve ananelerini rnek edinerek onlara uymaya almas, kalbini tasfiye ve nefsini tezkiye ederek ahlkn gzelletirip onu kemal mertebesine vardrmas ve bylece Allahn rzasn tahsil etmesi gerekir.52

Mride irmeyen a bilmemidr ve a bilmeyen Muammedi bilmemidr bilmemidr. (1b/10-12) ve Muammed aleyh-is-selm bilmeyen Al Raiyallhuanh

a didkleri Muammed ve Aldr zr kim a bunlardan ikre old. (2a/1)

52

Osman Karabulut, slmda Gerek Tasavvuf ve Edebleri, ems Yay., Konya, 1994, s. 6

39

Gel ey mmin biri far- uddur a bilmek avl-i Muafadur (1/1)

Resl aleyhisselm buyurur Klli mabd mad ve klli mad mabd pes imdi bu adsten murd her ne mad idinsen mabdu oldur ve her ne mabd idinse madu oldur. (3b/4-5)

mm Cafer-i d ariatnmesinde buyurur ki: Faru cn Muammed Aldr imdi ey u sdk Muammed Al adur zr biri nebiyy-ullahdur ve biri veliyy-ullahdur. (4a/4-6)

Her kim Muammed Alye kim ki irr eylemedi anu anda buyurur avlh tel: Velteun nrelleti ddet lil kfirin man budur ki anu ol oddan kim yer lnd kfirler in. (4a/7-10)

Ey lib-i far u fen erenler lmez ve erenlere memt irmez ve illaki mevt irse tene irer ra mevt irmez zr ki erenler r Muammed Aldr ve erenler da Muammed Aldr pes Muammed Al lmez zr ki nr- nbvvet ve nr- velyet mebrd ve bir ztdur ve ol bir zt- hidyetdr ki bdr lmez pes imdi prler anu in buyururlar kim: Bir kii zi r- Muammed Alye yetirmese fuarym dedii ve tc ve post giydi taldne olmu ola. (5a/5-12)

demden murd Muammed Aldr ve alaru l evldlardur. (8a/8-9)

40

Cem-i ulmun bb Aldr ve ehri Muammed aleyh-is-selmdur Kalennebiyyi aleyh-is-selm: Ene medinetl-ilm Alyy bbh imdi bir kii Alye irmese Muammedi bilmez ve Muammedi bilmese ilmine lim olmaz ve ilmine lim olmayan kendini bilmez. (8a/11-14)

Mirc gicesi aret-i Resl aleyh-is-selm hidyetden far olmudur bilmek ve bulmak ve lma gerekdr. (16b/6-7)

dem-i yai tan ki Allah Muammed Alyi incitmeyesin ve szlerine mulefet eylemeyesn. (17a/6-7)

Anlar incidrler Teriyi ve Reslini yan ki szlerine itimd eylemezler imdi anlaru ztuna ve ftuna irr eylemezler imdi anlaru zerine Terin lneti vardur dnyda ve iretde anlar in yir aland azb r eyleyici rldan murd esfel-i sfilndr. (17a/11-14)

Gel beri iste ceml-i areti Kereti ref eyle iste vadeti (17b/1)

R- Muammed Alye irimeyen ft- dem ve manide dvdr. (19a/1)

41

Her kim tad eylemez nu- a Ve Reslhm fehum lehu mnkirn (15/3)

Muammed ile Al lm-elif muabelesinde gelmidr birisi lm ve birisi elifdr manl amdl-ayy cismin cismi bu mrettebde ayndur. (26a/1-3)

Bu cihn Ha sbneh ve tel bir bae mili beemidr ve kendi kerem ve lfundan bu baeyi ol iki cihn gnei Muammed Muafya isn eyledi ve aret-i Resl da ol baeyi line ve evldna isn eyledi zr kim Resl aleyhisselm ol aret-i h- velyet ve nr-i hidyet ve ib-i kermet yan mm Al anda buyurmudur: Ene ve Alyullah min nrin vaid ve bir da ru rlamdl-ayy ve ru r ve cism cismi pes imdi bu man ile bunlar nr-i vaddr ve vr-i vad olca nda nesne kalmaz heb kll dirlik ve birlik olur. (27b/13-15,28a/1-5)

Resl aretleri buyurur: Ed dny melnn ve alibhe mabnn. (28b/15)

akku udreti ve Muammed diati ve Aln uvvetidr ki kelime-i ehdet kfr zerine alib olmudur. (29b/6-8)

Marfet Muammeddr ve aat Aldr zr ki aat burundur ve marfet azdur. (39b/14-15)

42

Reslullah hev-i nefesiyle sz sylememidr ill vay-i ud ile sylerdi. (42/a-5,42b/1)

Mecm- eynu rc insndur ve insnu rc far fendur ve farn rc Muammed Al adur ki hidyetdr ve nbvvetdr ve velyetdr ki bir ztdur zra her i Muammed Alden uhra gelmidr ve cem-i mevcdt anlardan vcda gelmidr zr kim ikisi bir ztdur. (50b/11-15)

Ftia ve besmelen aynudur U Muammed hem Al yet-i a (29/2)

2.1.1.5. Ahiret: Ahiret; son, lmden sonra gidilecek sonsuz lem, br dnya. lm anndan itibaren ahiret hayat balar ve lm bir son deil, ebed leme alan bir geittir. hiret hayatna inanmak slm amentsnn esaslarndan biridir.53

Ehl-ullah ehl-i marfet ve ehl-i iretdr imdi ehl-i iret olan kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz. (3b/9-11)

Teriyi ve Reslini yan ki szlerine itimd eylemezler imdi anlaru ztuna ve ftuna irr eylemezler imdi anlaru zerine Terin lneti vardur dnyda ve iretde anlar in yir aland azb r eyleyici rldan murd esfel-i sfilndr. (17a/11-14)

53

Hasan Akay, slm Terimler Szl, aret Yay. st. 1995, s. 20

43

arat veya ulum-yi erat meyl eylemek limlere yan dny ardnca yryb dnyya muabbet idenlere ta kim cehennem tei sizi yamaya. (12a/1-3) a Tal buyurur: Cinden ve insden ou cehennem in al eyledm ve da anlara gl virdm o gl ile idrk- a itmediler fnyle meul oldlar ve da gz virdm o gz ile ark-i a grmediler ve da ula virdm ol ulala itb- a iitmediler imdi anlar cehennem ilalardur. (15b/11-15)

U sekiz cennet yzine intir Seni ulun anula mehrdur (7/2)

mdi kr olan dnyda iretde da krdr bil-bhe. (19a/9-10)

Cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ilmn fil-cmle Ftiatlkitbdur. (37a/5-6)

Eek ile dem bir yerde olmaz evvel ve iretde yzin didkleri neviler yznde bitmeye dimelerinden afil olma. (42a/8-9)

a Tal buyurur ki cem-i cihn Alye muibb olsa cehennemi aldururdum dir imdi nrda yanmama dilersen evld- Alye irr eyleye ve aratine irde getre ve her kim irr eylemez ve arati zere olmaz ehl-i cennet deldr ft dem mande ayvndur ve ehl-i nrdur. (51a/15,51b/1-4)

44

2.1.1.6. Kaza, KaderKader- Hayr ve er: Kader, varlklar yaratlmadan evvel Cenab- Allahn o varlklar hakkndaki takdiridir. Kaza ise varln yaratlmasndan sonra Allahn takdir ve hkmlerinin takdir edilen zamanda fiile gelmesi durumudur. Bu nedenle hayr ve er Allahtandr. Kulun bunda bir dhili yoktur. mann bu son halkasnda mslmanl kabul eden kii bana gelen her trl hayr ve erri Allahtan bilir.54

km olund indirdk ol kitbu iinde levh-i maf bilesiz. (31a/7)

Ol kimsen ismi ve mstemias ar- lya defter-i hidyete ayd olsa gerekdr. (11a/7-8)

Arada prler olmayayd ve da lmekde ve dirilmekde ve alda aburluda ve bayluda ve yosulluda hi kimsen kimseye muta olmayayd ve bir da budur kim her kime iab idp Ha andedr dirse her kii kendi vcdunda nin vire idi ve a ibat ideydi ta ki a kend olayd eer ayr ve eer err hi arada senlik ve benlik olmayayd erat ve arat ve marfet ve aat olmayayd ve da urn gelmeyeydi ve lmek ve dirilmek olmayayd hemn bir zt ve bir ft olayd her ii a ileyeydi an ve i orulmayayd hemn bir elif olayd be gelmeyeydi bir zt ve bir ft olayd amm olmaz. (43a/1-10)

54

Torun, a.g.e., s. 324

45

2.1.2. badet: badet: badet, Allaha kar kullukta bulunmaktr. Kulluk vazifesi bedenle, malla veya her ikisiyle birden olmak zere be tanedir. Bu be maddeye bn-y slm yani smn artlar da denilir.55

anat l ibdet eyle her dem Elin ek ayriden aa yan ol (4/2)

2.1.2.1. KelimeKelime-i ahadet: slmn ilk art olup dil ile yaplan bir ibadettir. Allahn birliine, Hz. Muhammedin hak resul olduunu dil ile ikrar, kalp ile tasdik etmektir.56

Murtya her kim irr eylemez U ehdet bil aa bhtn olur (13/2)

Her kim ekk getrse ve rh ve aratlerinde grlmese ehl-l aytm didi ve ahdet eyledi ve namz ldu ve oru utdu ve acca vardu ve zekt virdi ve cem-i ameli fidesiz ola. (26a/8-11)

Kelime-i ahadet kalbi masivadan temizler.

Kelime-i ehdet kfr zerine alib olmudur imdi an Alye ikrru ve Muammede ehdet ve aa bama ve l evlda nz niyazu. (29b/7-9)
55 56

Torun, a.g.e., s. 325 Torun, a.g.e., s. 325

46

Ge cihnu varlundan vadete ir gr vil Ta ki yz gstere saa ol adm-i Zl-cell (15a/14)

Gel beri iste ceml-i areti Kereti ref eyle iste vadeti (17b/1)

Mam- keret benlii terk eylemekle gider ve benlik dnyy terk eylemekle gider imdi dnyy terk eyle blu perk eyle. (17b/2-3)

Tevhidin srrna erimek iin taklitten vaz geilmelidir.

Far fen bu ikmet l rh- Muammeddr ve far fendur ve her kim mcerred olmaz dav-yi farldur yalancdur ve hem far fen olmaz ve be bulmaz ve zi prler ademnde k-i py eylemez ol masda ve murda irmez ve ddrullahiyi grmez ve erenler adem-i rhuna adem bamaz zr kim talddr ve mualliddr ve muallid mn drst deildr. (24a/7-12)

Dnyya meyl eyleyenler ey i anma baydur sen an mfisdr (17/2)

Bed fil ve ehl-i ama ve ehl-i dny prler ile ina olmaz imi zr kim ya prler ya dny gerekdr iki arpuz bir oltua maz. (42a/11-13)

47

2.1.2.2. Namaz: Belli artlara ve esaslara uygun olarak gnde be vakit klnmas mslmanlara farz olan ibadet. Namaz slmn be esasndan biridir. Be vakit namaz Mira hadisesi esnasnda farz klnmtr. Namazn eanlamls salttr.57

elebinden pes olma gmnlularundan zr gmn irkdr ve irk murdrdur ve murdru namz ve niyz mabl deildr. (5b1-2)

Tamm, elli urf olur noa adedince elli noa elli vat namz adedincedr ki Mirc gicesi aret-i Resl aleyhis-selm hidyetden far olmudur bilmek ve bulmak ve lma gerekdr pes ol demde aret-i Resl aleyhis-selm urfun idiytndan didi kim elli vatin be vade arar eyledi. (16b/5-7)

Be vat namz elli vat namzu kaim-mam olmudur bimek gerekdr kim vech-i kerm dem adedincedr. (16b/9-10)

Her kim ekk getrse ve rh aratlerinde grnse ehl-i imnum didi ve ehdet eyledi ve namz ldu ve oru utdu ve acca vardu ve zekt virdi ve cemi amli fidesiz ola ve bu cihnu iinde her neye peresti eylerse arm ola ve teberya mstea ola. (26a/8-13)

57

Akay, a.g.e., s. 351

48

Namz da elli vat far olmu idi an da taff diledi be vate arar eyledi. (32b/11-12)

Buralarda da namazn ksmlarndan bahsedilmektedir.

Namz da smdur ve biri alt- aar ve biri alt- cuma ve biri alt- seferdr. (32a/7-8)

Namz da bismillh adedince sm old yan alt- aar ve alt- cuma ve alt- seferdr ki bismillh adedince smdur bismillh vech-i kerm dem oldudan sora namz da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr cuma namzyla aar namz cem eylese otuz iki kelime-i kelm olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedince ve bir da sefer namz vardur bismillhu noas adedince an da aar namzyla cem eylese yigirmi sekiz urf- muaat olur. (34a/6-13)

mdi namaz ve oru sntdur fs deildr. (33a/5)

Kim aa secde idp kr etmedi Lnet olsun eyn ol gm-rhdur (18/2)

U alt avm hem ac zakt Bilmiem sn aa miftdur (18/3)

49

Vechullah ceml-i keml-i demdr ve bir da secdedr ol da smdur biri secde-i amdr ve biri secde-i melekiyyedr ve biri da secde-i ubdiyyedr ki peresti eylersin ol da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr ki urn avm alt dem aleyhis-selm zerine oldudan sora secde da demedr. (35a/4-9)

bdestdr ol da smdur iki el ve yz ve iki ayau yursun pes iki elin beyn bismillhdur zr ki elin bir yere unsa bismillh dilden uhra gelr nin ki iki elin mufaal kitbetdr ki eer bdest alsa iki elin dirseklerine dek yursun pes iki elin dirsee dek otuz iki mufaldur ki alt- ubdiyyet anu zerine alursu ol da otuz drt a aradur ol drt a beyadur ki nda l yodur ve da stvsyla otuz iki kitbet olur vechi dem aleyhis-selm ilmidr ki elhamdlillah dirse iki elin yzin srsn drt kere olur ve yz on iki a hidyet olur ve iki stvsyla yz on drt sren ilmini orada malm idersin ki bir kere elhamdlillah deyb el yze srb aa kr sen eyledin gibi urn- Am fil-cmle vcda gelb at tam olur ve bir da iki ayau opraa dek yursa o da yigirmi sekize kitbetdr drt kbine otuz iki kelime-i kelm adedincedr ve bir aya cmleden muaddemdr ol sebebden secde-i ubdiyyet ayadur zr kii ayayla menzle yeter ve secde-i melekiyye oldur ki el izmetkrdur ve izmet melekden adr olur ve secde-i amdr ve cemldr ki ceml-i ceml suln- cihndur pes sulna am vcibdr. (35a/10-35b/14)

Cem-i mevcdtu al ve aati ve mhiyyeti ve avm lt ve ac zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ilmn fil-cmle Ftiatl-kitbdur ki dem vechinde ve cemlinde mesrdur. (37a/4-7)

50

2.1.2.3. Oru: slmn be temel esaslarndan biridir. Savm ve sym terimleriyle ifade edilmektedir. Kelime olarak, nefsi tutmak, gndzleri yiyip imekten saknmak demektir. slm bir terim olarak anlam ise asl fecirden gne batncaya kadar, orucu bozan eylerden saknmaktr. Oru ibadeti, Hicretten bir buuk yl sonra, aban aynn onunda farz klnmtr. Oru, srf Allah rzas iin, Onun hell kld eylerden uzak durmak, haram kldklarn ilememek demektir. slmn be esaslarndan biri olan oru, Ramazan aynda tutulmas gereken farz orutur. Herhangi bir sebepten dolay tutulamazsa kaza edilmesi gerekir.58

Her kim ekk getrse ve rh aratlerinde grlmese ehl-i imnum didi ve ehdet eyledi ve namz ldu ve oru utdu ve acca vardu ve zekt virdi ve cem-i ameli fidesiz ola ve bu cihnu iinde her neye peresti eylerse arm ola ve teberya mstea ola. (26a/8-13)

mdi namaz ve oru sntdur fs deildr. (33a/5)

Orudur ol da smdur zr kim oru da altm gne aret-i adiyyetden far olmu idi an da taff diledi altm gni otuz gne arar eyledi. (32b/8-11)

U alt avm hem ac zakt Bilmiem sn aa miftdur (18/3)

58

Akay, a.g.e., s. 370

51

urn avm alt dem aleyhis-selm zerine oldudan sora secde da demedr. (35a/7-8)

Cem-i mevcdtu al ve aati ve mhiyyeti ve avm lt ve ac zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ve ilmn fil-cmle Ftiatl-kitbdur. (37a/4-6)

2.1.2.4. Zekt: Zekt: Mal ve parann slm hkmlere gre temizliinin ve hellliinin korumas amacyla, Allah iin, senede krkta birinin muhtalara verilmesi demektir. Mal ile yaplan din bir ibadettir. Zekt, ikinci hicret ylnda, orutan nce farz klnmtr ve slmn be esasndan biridir. 59

Her kim ekk getrse ve rh aratlerinde grlmese ehl-i imnum didi ve ehdet eyledi ve namz ldu ve oru utdu ve acca vardu ve zekt virdi ve cem-i ameli fidesiz ola ve bu cihnu iinde her neye peresti eylerse arm ola ve teberya mstea ola. (26a/8-13)

U alt avm hem ac zekt Bilmiem sn aa miftdur (18/3)

59

Akay, a.g.e., s. 513

52

Cem-i mevcdtu al ve aati ve mhiyyeti ve avm lt ve ac zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ve ilmn fil-cmle Ftiatl-kitbdur. (37a/4-6)

2.1.2.5. Hac: Gc yetenin mrnde bir defa yapmak mecburiyetinde olduu hem bedenle ve hem de malla yaplan bir ibadettir.60

Art be-i alb pk-bz ol Sre gr aradan Lt Ment (5/3)

avf idp ou elamdlillah Yedi yet fatu mmeht (5/4)

albl-mminin beytullah albl-mminin arullah albl-mminin azinetullah.

(8b/14-15)

U alt avm hem ac zakt Bilmiem sn aa miftdur (18/3)

60

Torun, a.g.e., s. 330

53

Cem-i mevcdtu al ve aati ve mhiyyeti ve avm lt ve ac zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes ve r ve rvn ve ilmn fil-cmle Ftiatl-kitbdur. (37a/4-6)

2.1.3. Dier Dn Unsurlar: 2.1.3.1. Ayetler: Eserde zikredilen ayetler konularna gre unlardr:

a) Yalanclkla lgili Ayetler: Ayetler: Fe me acceke fhi mim badi ma caeke minel lmi fe ul tealev nedu ebnaena

ve ebnaekm ve nisaena ve nisaekm ve enfsena ve enfsekm mme nebtehil fe nec'al lnetellahi alel kazibn imdi yalanclara lnet sad-hezr.61
(18a/3-6)

Vellezine keferu ve kezzebu bi ayatina laike aabn nr hm fha alidun.62 (29a/10-11)

Fe meniftera alallahil kezibe min badi zalike felaike hm limn pes bir kii far davs lsa mansinde bulunmasa teberr ol yalancya mstaadur.63 (41a/9-11)

Sana bu ilim geldikten sonra seninle bu konuda elienlere de ki: Geliniz, sizler ve bizler de dahil olmak zere, siz kendi ocuklarnz biz de kendi ocuklarmz, siz kendi kadnlarnz, biz de kendi kadnlarmz aralm, sonra da dua edelim de Allahtan yalanclar zerine lnet dileyelim. l-i mrn Sresi, 3/61, KurnKurn- Kerm Aklamal Meli, Meli T.D.V. Yay., Ank., 2004, s. 55 62 nkr edip ayetlerimizi yalanlayanlara gelince, onlar cehennemliktir, onlar orada eded kalrlar. Bakara Sresi, 2/39,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 8 63 Artk bundan sonra her kim Allaha kar yalan uydurursa, ite bunlar zalimlerin ta kendisidirler. l-i mrn Sresi, 3/94, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 59

61

54

b)Kfirlerle b)Kfirlerle ve eytanla lgili Ayetler: Ve kane minel kfirn 64 pes eytan gibi kfir old. (3a/10-11)

Elhakku mir rabbike fe la tekunenne minel mmtern.65 (5a/14-15)

Vetteun nrallet ddet lil kfirin.66 (4a/9)

Vallah la yehdil avmel kfirin. 67 imdi a or yol gstermez kfirlere. (7a/9-10)

Ve men kane f hazih a'ma fe hve fil ahrati ama. 68 (7b/3-4)

Ve la terkenu ilellezne alemu fe temessekmn nru.69 (11b/14-15)

Bylece kfirlerden oldu. Bakara Sresi, 2/34, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 7 Gerek olan, Rabbinden gelendir. O halde kukulalanlardan olma. Bakara Sresi, 2/147, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 23 66 Kfirler iin hazrlanm bulunan ateten saknn. l-i mran Sresi, 3/131,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 63 67 Allah kfirleri doru yola iletmez. Bakara Sresi, 2/264,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 43 68 Bu dnyada kr olan kimse ahrette de krdr; stelik iyice yolunu armtr. sr Sresi, 17/72, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 274 69 Zulmedenlere meyletmeyin; sonra size ate dokunur (cehennemde yanarsnz). Hd Sresi, 11/113, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 220
64 65

55

Ve in teduhm ilel hda la yesmeu ve terahm yenurune ileyke ve hm la

ybirun.70
(14a/6)

Ve le ad zerana li cehenneme keram minel cinni vel insi lehm ulubl la

yefahune biha ve lehm aynl la ybrune biha ve lehm azanl la yesmeune biha laike kel enami bel hm eall laike hml afilun.71
(15b/8-10)

nnellezne yzunellahe ve rasulehu leanehmllah fid dnya vel arati ve

eadde lehm azabem mhna.72

(17a/8-9)

nnellahe la yalimn nase eyev ve lakinnen nase enfsehm yalimun.73 (21a/10-11)

laikellezne abeallah ala ulubihim ve semhim ve ebarihim ve laike

hml afilun.74
(24a/1-2)

Onlar doru yola arm olsanz iitmezler. Ve onlar sana bakar grrsn, oysa onlar grmezler. Arf Sresi, 7/198, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 164 71 Andolsun, biz cinler ve insanlardan birounu cehennem iin yaratmzdr. Onlarn kalpleri vardr, onlarla kavramazlar; gzleri vardr, onlarla grmezler; kulaklar vardr, onlarla iitmezler. te onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da akndrlar. te asl gafiller onlardr. Arf Sresi, 7/ 179,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 162 72 Allah ve Resln incitenlere Allah, dnyada ve ahrette lnet etmi ve onlar iin horlayc bir azap hazrlamtr. Azhb Sresi, 33/57, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 417 73 phesiz ki Allah insanlara hibir ekilde zulmetmez, fakat insanlar kendilerine zulmederler. Ynus Sresi, 10/44, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 200 74 te onlar Allahn, kalplerini, kulaklarn ve gzlerini mhrledii kimselerdir. Ve onlar gafillerin kendileridir. Nahl Sresi, 16/108, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 263

70

56

Gel ber olma bu demde afiln Ekserihim fehm la yminun.75 (15/1)

Her kim tad eylemez nu- a Ve Reslehm fe hm lehu mnkirun.76 (15/3)

Kim ki l evlda ynet eyledi Fe laie hmz limun.77 (15/4)

Ve inne aleyke lneti ila yevmid din.78 (29a/14)

Ve iz ulna lil melaiketiscdu li deme fe secedu illa iblis eba vestekbera ve

kane minel kfirin.79

(35a/9-10)

nk onlar iman etmiyorlar. Ysn Sresi, 36/7, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 430 Yoksa Peygamberlerini henz tanmadlar da bu yzden mi onu inkr ediyorlar? Mminn Sresi, 23/69, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 335 77 Kim Allahn snrlarn aarsa ite onlar zalimlerdir. Bakara Sresi, 2/229, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 36 78 Ve ceza gnne kadar lanetim senin zerinedir. Sd Sresi, 38/78, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 449 79 Hani biz meleklere(ve cinlere): deme secde edin, demitik. blis hari hepsi secde ettiler. Oyz evirdi ve byklk taslad, bylece kfirlerden oldu. Bakara Sresi, 2/34, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 7
75 76

57

atemallah ala ulubihim ve ala semhim ve ala ebarihim aaveh ve lehm

azabn aym.80
(45b/3-4)

Bima kanu yekzibun.81 (45b/6) d)Lt Kavmiyle lgili Olan Ayetler: E innekm le tetuner ricale ehvetem min dunin nisa bel entm avmn

techelun.82
(22b/12-13)

Ve ma kane cevabe avmih illa en alu aricu le lum min aryetikm innehm nasy yeteahherun.83 (23a/4-5)

e)Yaratla Yaratla lgili Olan Ayetler: Ve le ad kerramna beni deme.84 (8a/10)

Lead alanel insane fiy aseni taviymin.85 (10a/8-9)

80

Allah onlarn kalplerini ve kulaklarn mhrlemitir.Onlarn gzlerine de bir eit perde gerilmitir ve onlar iin (dnya ve ahrette) byk bir azap vardr.Bakara Sresi, 2/7,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 4 81 Onlar iin elm bir azap vardr. Bakara Sresi, 2/10,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 4
82

(Bu ilh ikazdan sonra hl) siz, illede kadnlar brakp ehvetle erkeklere yaklaacak msnz? Dorusu siz, beyinsizlikte devam edegelen bir kavimsiniz! Neml Sresi, 27/55, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 372 83 Kavminin cevab: Onlar (Ltu ve taraftarlarn) memleketinizden karn; nk onlar fazla temizlenen insanlarm! Demelerinden baka bir ey olmad. Arf Sresi, 7/82, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 151 84 Biz, hakikaten insanolunu an ve eref sahibi kldk. sr Sresi, 17/70, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 273 85 Biz insan en gzel biimde yarattk. Tn Sresi, 95/4, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 614

58

Ve alleme demel-esmi kullih.86 (13b/2)

Ve le ad alanal insne min slaletin min yn.87 (19b/3) f) Kurnla Kurnla lgili Ayetler: Ve r ve kitbim mesurin fi ran menur.88 (9b/4)

sn mm tilke ayatl-kitbil-mbn.89 (13b/5)

Elif lm mm zalikel kitab la raybe fh hdel lil mtteyn.90 (16b/10-11)

Elif lm r tilke ayatl-kitbl-akim.91 (30a/10)

Elif lm r kitbn kimet ayathu smme flet mil ledn akimin abr.92 (30a/11-12)

Allah deme btn isimleri retti. Bakara Sresi, 2/31, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 7 Andolsun biz insan, amurdan (szlp karlm) bir zden yarattk. Mminn Sresi, 23/12, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 331 88 Tra, yaylm ince deri zerine satr satr yazlm kitaba. Tr Sresi, 52/1-2-3, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 518 89 T, Sn, Mm. Bunlar apak kitabn ayetleridir. Kasas Sresi, 28/1-2, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 376 90 Elif, Lm, Mm. O kitap (Kuran) onda asla phe yoktur. O, mttakler (saknanlar ve arnmak isteyenler) iin bir yol gstericidir. Bakara Sresi, 2/1-2, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 3 91 Elif Lm, R. te bunlar hikmet dolu kitabn ayetleridir. Ynus Sresi, 10/1, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 195 92 Elif Lm, R. (Bu sana indirilen) hikmet sahibi ve her eyden haberdar olan (Allah) tarafndan ayetleri salamlatrlm, sonra da aklanm bir kitaptr. Hd Sresi, 11/1, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 208
86 87

59

Hvellez enzele aleykel kitabe minh ayatm mukematn hnne mml-

kitabi ve aru mteabihat fe emmellezne fi ulubihim zeyun fe yettebiune ma teabehe minhbtiael fitneti vebtiae tevlih ve ma yalem tevlehu illellah ver rasiune fil lmi yeulune amenna bih kllm min ndi rabbina ve ma yezzekkeru illa ll elbab.93
(32a/15-32b/5)

g) man ve man Edenlerle lgili Ayetler: Vezkr rabbeke fi nefsike tearruav ve yfetev ve dunel cehri minel afilin.94 (9b/6-7)

Allah veliyyllezne amenu yurichm mine ulmati ilen nr.95 (10b/10)

Ve ul cael au ve zeheal bal innel bale kane zehua.96 (16a/9)

Men cae bil aseneti fe lehu aru emaliha ve men cae bis seyyieti fe la ycza

illa mileha ve hm la yulemun.97

(16b/8-9)

Sana kitab indiren odur. Onun (Kurann) baz ayetleri muhkemdir ki, bunlar kitabn esasdr. Dierleri de mtebihdir. Kalplerinde erilik olanlar, fitne karmak ve onu tevil etmek iin ondaki mtebih ayetlerin peine derler. Hlbuki onun tevilini ancak Allah bilir. limde yksek payeye erienler ise; ona inandk hepsi Rabbimiz tarafndandr derler. (Bu incelii) ancak aklselim sahipleri dnp anlar. l-i mran Sresi, 3/7,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 48 94 Kendi kendine, yalvararak ve rpererek, yksek olmayan bir sesle sabah akam Rabbini an. Gafillerden olma. Arf Sresi, 7/205, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 165 95 Allah inananlarn dostudur, onlar karanlktan aydnla karr. Bakara Sresi, 2/257, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 42 96 Yine de ki: Hak geldi; btl yklp gitti. Zaten Btl yklmaya mahkmdur. sr Sresi, 17/81, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 275 97 Kim (Allah huzuruna) iyilikle gelirse ona getirdiinin on kat vardr. Kim de ktlkle gelirse o sadece getirdiinin dengiyle cezalandrlr. Onlar hakszla uratlmazlar. Enm Sresi, 6/160, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 141

93

60

nnellahe rabbi ve rabbkm fabduh haza ram msteym.98 (17a/5-6)

Ya eyyhen nas entml fara ilellah vallah hvel aniyyl amd.99 (18a/10-11)

Ellezne yeunnune ennehm mlau rabbihim ve ennehm ileyhi raciun.100 (19a/4-5)

Men kane yrd arel arat nezid leh fi arih ve men kane yrdu ared

dny ntih minha ve maleh fil-arat min neyb.101

(28b/13-14)

Elif lm mim Allah la ilhe illa hvel ayyl ayym.102 (29b/15)

Hvellezi yuavvirukm fil erami keyfe yeala.103 (30a/1-2)

Allah, benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. yle ise ona kulluk edin. te bu doru yoldur. l-i mrn Suresi, 3/51, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 54 99 Ey insanlar! Allaha muhta olan sizsiniz. Zengin ve vlmeye layk olan ancak odur. Ftr Sresi, 35/15, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 426 100 Onlar, kesinlikle Rablerine kavuacaklarn ve ona dneceklerini dnen ve bunu kabullenen kimselerdir. Bakara Sresi, 2/46, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 8 101 Kim ahiret kazancn istiyorsa onun kazancn arttrrz. Kim de dnya krn istiyorsa ona da dnyadan bir eyler veririz. Fkat onun ahrette nasibi olmaz. ura Sresi, 42/20, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 474 102 Elif, Lm, Mm. Hayy ve kayym olan Allahtan baka ilh yoktur. l-i mrn Sresi, 3/1-2, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 48 103 Rahimlerde sizi diledii gibi ekillendiren odur. l-i mrn Sresi, 3/6, Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 48

98

61

2.1.3.2. Hadisler: Hadisler: Klli mabd mad ve klli mad mabd pes imdi bu adsten murd her ne mad idinsen mabdu oldur ve her ne mabd idinse madu oldur. (3b/4-5)

El anat kenzn leyufta imdi bil ki anatdur ve riyetdr ki anatdur ve bir da r revdur ehl-i fare ol anat kendye nzil eyleye zr Reslullah buyurur anat au gizli gencidr. (5b/5-8) ubbud-dny resin kll aietin ve terkid dny resin kll ibadetin. (6a/1)

albl-mminin beytullah albl-mminin arullah albl-mminin azinetullah.

(8b/14-15)

Men arefe nefseh fead arefe Rabbeh pes imdi kend nefsinden afil olan
adan da afildr. (9b/8-10)

Eddny cifetn ve libhe kelab ute lib-i dny olanlar b-ekk be bbhe kelbdr zr kim murdr ile msemml bir arada elenmez. (16a/2-5)

Raeytu Rabbi Leyletl Mirac fi ahsen-i suret. (17a/1)

62

El-Far u far Rabbe iftir. (18b/1-2)

Levlke levlk vem alatul-eflk. (26a/6)

L-fet ill Al l seyfe ill Zlfir. (29b/6)

Eeyi ey ve el-cahili l ey. (44b/8)

2.1.3.3. Farz: Farz: Gel ey mmin biri far- uddur a bilmek avl-i Mufadur (1/1)

Baldan icr eylemek far ve hem vcibdr. (5b/9-10)

lib-i far u fen insn olana far ve vcibdr ki kend mertini bile ve prler yoluna vara ve z bile ve bed fillerden zi auna. (7a/7-8)

betullah her kim ki avf eyleye far ve hem vcibdr ki cem-i varn yamaya vire far fen ola. (9a/3-4)

63

aret-i Resl aleyhis-selm hidyetden far olmudur bilmek ve bulmak ve lma gerekdr. (16b/7)

Altm gni otuz gne arar eyledi zr kim namz da elli vat far olmu idi. (32b/11-12)

2.1.3.4 2.1.3.4. HaramHaram-Helal: slm hkmlerine gre yaplmas, kullanlmas, ilenmesi yaaklanm, hell olmayan eylerdir.104

a birdr mabd birdr mad birdr eer adan ayr bir nesneyi mad idinsen mabdun oldur ve her neyi mabd idinse madun oldur. (3b/2-4)

anat l ibdet eyle her dem Elin ek ayriden aa yan ol (4/2)

Beri gel a gz cn- cihna ula utma h ayr lisna (9/1)

Ey lib-i far fen durma oturma yime ime glme oynama ve ayr- ayle gl virme iri bir rh-nmya sen anu k-i py ol. (22a/14-15)
104

Akay, a.g.e., s. 172

64

Badsiz gelr misiz er olanlara ehvetden yaa yan liva eylemee avrtlardan ar bil ki siz ol avmisiz bilmezsiz yan chilsiz adan ve kendlerizden. (22b/13-15)

aret-i mm Alyyl-Murta buyurmudur: Ed dny rm ala ehl-il

irati vel airet rmn ala ehl-i dny ve hma rmn al ehlullah.
(28b/11-12)

2.1.3.5 2.1.3.5. Dn Tipler: slm, iman asndan insanlar; mmin (salih kul), mnafk, kfir olmak zere ana ble ayrmtr.

Mmin: Mmin Esmal-Hsndan biridir. Kelime manas insanlara gven ve emniyet verendir. slm bir terim olarak da Allah talnn emirlerini yerine getiren, yasaklarndan kanan; Peygamberin snnetlerine riayet eden kiiye denir.105

Gel ey mmin biri far- uddur a bilmek avl-i Mufadur (2a/10)

aret-i rislet buyurur: albl-mminin beytullah albl-mminin

arullah albl-mminin azinetullah.

(8b/14-15)

105

Torun, a.g.e., s. 371

65

Ey mmin yalvarsana nu- ada ilf olmaz eer ilf olur dersen teberrya msteak olursun. (14a/8-9)

Mnfk: Mnfk: Nifak kknden tretilmi bir kelime olup ve ii baka, d baka olan iki yzller iin kullanlr.

mn olmayan mnfdur avlh Tal: Lnet-ullahi alel avmil

mnfn pes bu irr ile krr m eyledm dirsen lnet irrua ve dnie ve
mnua. (9a/6-8)

Dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler. (18a/1-2)

Kfir: Hakk tanmayan, onun varlna ve birliine inanmayan, kfreden kiiler iin kullanlr.

avlh Tal: Ve kane minel kfirn pes eytan gibi kfir old. (3a/10-11)

adan aan fir olur b-dde olur zr her kim Muammed Alye kim ki irr eylemedi anu anda buyurur avlh Tal: Velteun nrelleti ddet lil

kafirin man budur ki anu ol oddan kim yer lnd kfirler in imdi ey lib-i far
fen bu ikmet lun bileyim dirse ehl-i inr olma zr kim bir kii far olmasa ve let-i nezya urasa yan lse mnsz gider b-bhe ve b-gmn. (4a/7-13)

66

Gel ey bulam dirse ayt Gidedur kfr dilden N- nect (5/1)

Kend nefsinden afil olan adan da afildr afil aflet d-mertib ayvndur pes ne sebebden dem iken ayvn olasn. (9b/9-11)

Ve ehl-i inkr olan d-mula kfirdr a sbne ve Tal buyurmudur:

alelezine kefera etehtediye minellezine lyehtedn man budur ki anlar kim kfir
oldlar oru yol tutmad ve ale da aytt anlar oru yol tutmazlar. (11b/1-4)

Teri mhr urdu glleri zerine ve ulalar zerine ve gzler zerine ve da unlar anlardur ki afillerdr imdi aflet d-mertib ayvndur ve ol ayvn deillerdr ki drt ayalu ola ayvn olur ki iki ayaludur ki ayvn ndur ve r - d-pdur. (24a/2-6)

yet di-i erfe mn getrmeyen anlar kfirlerdr alallah Tal:

Vellezine keferu ve kezzeb bi ytina like abn nr hm fiha lidun man

budur kim da anlar kim kfir oldlar da yalan utdlar yetlerimizi unlar od ssiyeleridr ve anlar od iinde idi alusarlardur. (29a/9-13)

Ha Tal buyurur: aflet mertib-i ayvndur ve ayvn mertib-i

afletdr.
(42a/5-6)

67

2.2. TASAVVUF: Tasavvufun stlahi anlam, kelimenin en geni manasyla bir slm mistisizmidir. Allahn rzasn kazanmak ve ebed saadete ermek iin nefsi temizlemek, ahlk tasfiye, ii ve d tenvr, sret ve sreti tezkiye etmektir. Bunu yaparken de hareket noktas, slmn ana kaynaklar Kuran ve snnettir.106

Tasavvufun mstakil bir meslek olarak ortaya k, yaanan slm hayatn, zaman getike eski gcn kaybetmesinin, zhd hayatn zayflamasnn bir neticesidir. slm tasavvufunun zhd hayata verdii nem, bu ilmin temel esasna msiv ile kalb alkann kesilmesi tarznda gereklemesini salamtr. Allahn gayri manasna gelen msiv kelimesi, tasavvufun en nemli stlahdr. Msivallah, (Allahdan baka her ey) insan Haktan uzaklatran, ruha kar nefsi besleyen bir puttur. Tasavvufta Allaha kul olmak azadeliktir.107

Dinin emir ve yasaklarndan asla ayrlmayan, tasavvuf ilmiyle uraan, geici dnya ilerinden uzaklap gnln artarak Allah zikreden, her an Allahla beraber olmaya alan, kendisini Allah yoluna adayan mslmanlar iin sf terimi kullanlmaktadr.108

2.2.1. VahdetVahdet-i Vcud: Tasavvuf denilince hemen akla gelen bu kavram, ayn zamanda ok da tartlmtr. Genellikle, varln birlii eklinde Trkeye tercme edilmitir. Vahdet-i vcud, bir tez zerine kurulmutur. Buna gre; dnyada gerek varlk sadece Allahtr, Allahn dndaki varlklar gerek varlk deildir; nk onlar bamsz bir varlk deil, bir baka varln var etmesiyle vcud bulmulardr. Bu sistemin izlerini ilk sflerde grmek mmknse de, bunu kemale ulatran mutasavvf Muhyiddin-i Arabdir. (l.
Gzel, Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, a.g.e., Aka Yay., Ank.2000, s. 84 Seluk Eraydn, Tasavvuf ve Tarikatlar, M...F.V., Yay., st., 1997, s. 29 108 Akay, a.g.e., s. 430
106 107

68

am, 638/1240) O, vahdet-i vcudun mimar olarak kabul ediliyor olsa da eserlerinde bu terimi kullanmam; vahdet ve birlii baka ifadelerle anlatmtr.109

Vahdet ehlinin bir ksm, vcud birdir ve ziyade deildir derken; bazlar her ne kadar vcud birden fazla deilse de o vcudun zahiri ve btn vardr demektedir. Btn bir nurdur ki, lemin ruhudur. lem bu nur ile doludur. Bu nurun snr, sonu yoktur. O esiz bir denizdir. Hayat, ilim, irade, kudret bu nur ile varln srdrr. Eyann grmesi, iitmesi, sevilmesi, tasarrufu, hareketi bu nurun sayesindedir. Belki her ey bu nurdan ibarettir. Eyann tabiat, zellikleri, fiileri bu nurdadr. Her ne kadar eyann isimleri, sfatlar ve fiileri bu nurdan ise de bu nur birdir, ziyade deildir. Mevcudatn ferdlerinin hepsi, onun zuhur yerleridir. Bu zuhur yerlerinin her biri bir kk kap gibidir. Bu nurun sfatlar, o kk kaplardan zuhur etmitir. Onun evveli ve ahiri yoktur. Ona yokluk ve fena bulamaz. Tekrar topraktan ortay kar. Eskiyip tekrar topraa gider. Tekrar topraktan ortaya kar. Kendileri doar, kendileri yaar, kendileri lr. Zat olgunluklarna ulamak iin gerekli art hkmnde olan zelliker ve kuvvetler, onlarda kendiinden muvcuttur.110

Bu nur kendi olgunluunu, isimlerini ve sfatlarn kendi zuhur yerlerinde mahede ettii iin, onlara ktr. Bundan dolay dem ruh da kendi cismine alktr. Zira dem ruhun sfatlarna mazhardr. Ruh, kendi cismini, kendi cismindeki isimlerini, sfatlarn grr. Bir kii Allah bilmek istiyorsa, nce kendini bilmelidir.111

Kara, a.g.e, s. 45 Ferit Kam, Vahdet-i Vcd, (Sad. Ethem Cebeciolu), D..B. Yay., Ank. 1994, s. 66 111 Kam, a.g.e., s. 67
109 110

69

Ey lib fal- a elamdlillhdan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi amadan murd bilmekdr eer Teriyi bilmek dilerse ze naar eyle zr kim zi bilen a bilr ve zi bilmeyen a bilmez ve a bilmeyen ddra irmez ve ddra irmeyen ayvndur. (1b/4-8)

Lm-elifden ar seyrn eyledm a buldum cismimi cn eyledm (24/1)

Ne felek burcunda urdum aymemi Tata dum al suln eyledm (24/2)

Kf nn emrinde ldum meskeni Dile geldm nuum kn eyledm (24/3)

Ket-i N ile gezdm ser-te-ser Heft dery seyri ummn eyledm (24/4)

Men Vrn Abdl arbm humu kr minnet dilde mihmn eyledm (24/5)

70

2.2.1.1. Ezelde VahdetVahdet-i Vcud: a sbnehu ve Tal bu on sekiz bi lemi yodan var eyledii zamanda bu on sekiz bi lemin iinde on sekiz kez yz bi maluat var eylemidr imdi her birin damna bir lezzet ve bir eni ve bir ikmet ve bir udret virmidr. (2a/4-9)

a Talnu murd bu idi kim silliyete bun itmm eylemidi avline ul oldur kim bu cihna niye gelmidr an bile ve isteye bula zr kim Elest bi-

Rabbikm112 demende irr bu idi kim a nedr bal nedr ve Muammed nedr ve
Al nedr ve bunlaru l evld kimdr ve far v ern nicedr ki anu zerine peresti ide ta ki a bldan fehm ve idrk eyleyeler ve eer bu irr yerine getrmeyeler yalanc ola. (2b/1-6)

tiyr- lem old h aydar itiyr Gn yzinden ren old ar u fer ve her diyr (11/1)

am eynu rc yine al Budur nuu ezelde bb- fal (16a/13)

a sbhneh ve Tal demi yaratd var eyledi yan drt mulif eczy birbiriyle mferri eyleyb mrekkeb eyledi avlh Tal Velead alanal insne

min slaletin min tiyin ve men nrin ve men hevin yan udan ve opadan ve oddan
Allah ruhlara Elest bi-Rabbikm (Ben sizin Rabbiniz deil miyim?) sorusunu yneltince, ruhlar da (Evet!) buna ahit olduk dediler. Arf Sresi, 7/ 172,Karaman, ve dierleri,a.g.e. a.g.e., a.g.e. s. 161 te bu toplant, ruhlar bedene girmeden nce yaplm ve Allah ile kullar arasnda szleme gereklemiti. Orada verilen szn snanamas iin, Allah, ruhlar bu imtihan dnyasna gnderdi. Allah ile ruhlar arasndaki szlemenin yapld taplantya bezm-i elest yani elest toplants denir.
112

71

ve yelden demi var eyledi imdi fehm ve idrk eyle zr cmle kermetini ve hidyetini deme bildirdi ve kend ztn ve ftn ve fillerini lini ve cemlini ve kemlini fil-cmle deme bildrdi pes imdi fehm eyle ki dem nedr ve ol drt anr birle mrekkeb eyledi ve ol r-anr muabelesinde drt r vcd- azzine yr vef-dr eyledi ve ol drt r muabelesinde drt n-ah- rn bnyd eyledi ve ol drt n-ahu zerine drt mvekkel od ve ol drt mvekkele drt lem virdi ve ol drt lem muabelesinde drt firite odu ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi ve ol drt kitb muabelesinde drt urf perk idi ve ol drt urfu zerine on iki noa od ve ol on iki noanu adedince on iki. (19b/1-15)

Ve lead alanal insn emin selaleti min ayyin ve min nr ve min hevin yan yaratdum demi udan opradan ve teden ve yelden r-anr birle mrekkeb eyledk imdi r-anr fehm eyle zr a Tal dem vcd- azzini drt anrla bnyd ld ve ol drt anr muabelesinde drt r vcd- azzine yr vefdar eyledi evvel r-i nebt ikinci r-i ayvn inci r-i cismn drdinci r-i insn ve ol drt r muabelesinde drt an-h bnyd eyledi biri ula ve biri burun biri gz ve biri zdur ve ol drt an-hu muabelesinde drt mvekkel od biri nefs-i levvme biri nefs-i emmre biri nefs-i mlhime ve biri nefs-i mumainedr ol drt nefs zerine drt lem virdi biri lem-i nst biri lem-i lhut biri lem-i melekt ve biri lem-i ceberrtdur ve ol drt lem muabelesinde drt firite virdi biri Mkl biri srfl biri Azril ve biri Cebrildr ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi. Biri uvvet-i smia ve biri uvvet-i amme ve biri uvvet-i bra ve biri uvvet-i zika ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi biri Tevrt ve biri ncil ve biri Zebr ve biri Furandur ve ol drt kitbu muabelesinde drt urf perk etdi biri p biri biri j biri g ve ol drt urf zerine on iki noa od ol on iki noa adedince on iki imm- ilhmdur ve on iki immu nesli ve li rda mam ve pkdur ve bunlaru anas adce ve

72

Fmadur ve bunlar cmle yigirmi sekiz l- kintdur ki cem-i mevcdt bunlaru dostluuna var old. (24b/4-25a/15)

Bu cihn Ha sbneh ve Tal bir bae mili beemidr ve kendi kerem ve lfundan bu baeyi ol iki cihn gnei Muammed Muafya isn eyledi. (27b/13-15)

dem on sekiz bi lemdr zr ya alt boumdur ve el da al boumdur on iki olur ve alt da e cihn lt on sekiz olur on sekiz bi lem adedince ve yars yedi at yer ve yars yedi at gk ve ba ar- mualldur. (40a/10-14)

Ta ezelden ahd imi ahd bildim an ol ahd lnet ol peymnna (21/3)

Cem-i eyann ve seb-i semvtu al ve feri demdr ve ilat-i demden ikr olmudur zra kim mecm- eynu rc insndur ve insnu rc far fendur ve farn rc Muammed Al adur. (50b/9-12)

2.2.1.2. Halde VahdetVahdet-i Vcud: lib fal- a elamdlillhdan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi amadan murd bilmekdr eer Teriyi bilmek dilerse ze naar eyle zr kim zi bilen a bilr ve zi bilmeyen a bilmez ve a bilmeyen ddra irmez ve ddra irmeyen ayvndur. (1b/4-8)

73

mdi bir kiin iinden gmn gitmese ol kiin mn drst olmaz ve mn drst olmadndan andan malm olur ki ehl-i nefs olur kend hlin grmez ve ehl-i ama olur ve dnyy arnuna oysa oymaz ve da ehl-i tekebbr olur deme szi iitmez pes imdi her kimde bu drl nesneyi grrsen mula eytn gibi merdd- ezeli ve mabn idi oldu zr kim a inkr eyler ve da a inkr eyleyen ehl-i nefs olur. (2b/9-15)

Ehl-i iret olan kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz ite bu mertib ve bu ft ehl-i fardan ihr olur zr far olan alar lib-i dny olmaz ve lib-i dny olmayan ama lmaz ve ehl-i nefs olmaz ve tekebbrlk da eylemez imdi beri gel ey lib arnda faru yd l ve z bd l sen seni dil-d l ve cismini bnyd l pes imdi ey lib-i far fen eer sen seni bnyd ideyim dirse. (3b-9-15)

Bir kii lse vcd- binas ylur der iinde olan varl kimse grmez mekn ve dura andedr ol kimse bilr ki lem-i bndan gzi ola ve ol bn gziyle d cihn seyr eyleye ve her mevcdtn aynunda a tecell eyleyesiz aa ayn-el alb dirler. (7a/3-7)

a greyim dirse cnla badan ge arada senlik ve benlik almaya a da hir ola ta ki b-bhe ve b-tereddd a z ztuda mhede idesin. (9a/11-13)

74

a celle ve al buyurur ki beni isteyen zde ve nefsinde istesn zr ad-i udsde buyurur: Men arefe nefseh fead arafe Rabbeh pes imdi kend nefsinden afil olan adan da afildr. (9b/7-10)

Nefseh fead arefe Rabbeh imdi bir kii nefsini bildi a bildi ve eer ihml idp bilmediyse dem ve demzde deildr pes hiren yer ve ier ve grr ve syler ve iidr ve diler pes hir alur virr gler oynar ayvn da yer ier gezer arr syler iidr diler alur. (13b/11-15)

aat bir opradur ve ol opra bu eczya mvekkel olmasa insn- beeriyyetden arnup ma-sivy terk idp zi r- ifiye eridre ve r- ifi grh- ncdr ve grh- nc evliydur ve da grh- evliy andan malm olur kim bu drt eczy kendde yai eylemi ola ve cem-i masivy amay ve hev-y nefsi kendden reddeylemi ola ta kim ol kimse insn nedr ve eytn nedr ve an bile andan rh- ifiye adem baa grh- nc ve grh- evliydan ola. (15a/1-8)

Ge cihnu varlundan vadete ir gr vil Ta ki yz gstere saa ol adm-i Z-l-cell (15a/14-15)

Yri merd-ne-ve pk mcella an dil virme gel kevn mekna (9/4)

75

Onlar azunlardur adan ve kendlerden afillerdr ve da anlar undan malm olur ki ley nehr lib-i dnydurlar. (16a/1-2)

lib-i dny olanlar b-ekk be b-bhe kelbdr zr kim murdr ile msemml bir arada elenmez vay saa kim nmyorsun amm ii opolu irkdr imdi irk murdrdur. (16a/4-5)

Mam- keret benlii terk eylemekle gider ve benlik dnyy terk eylemekle gider imdi dnyy terk eyle blu perk eyle. (17b/2-3)

a bunda grmeyen am durur Her kim grdi zbde-i al durur (10/1)

afil olma a gz ey ehl-i dn at- ztu ellemel esm durur (10/2)

Men arefle nefsni fehm eyle var Ol ki bildi vf- Mevl durur (10/3)

Ute her kim bilmedi bu ikmeti Chil l-eydr ol rsv durur (10/4)

76

Ey Vrn zlf an kirpiin Ar- ramn leyletl-isr durur (10/5)

Nefs hevsndan ve amandan ve ybetinden ve rdan ve advetden ve kibrden ve knden ve asedden ve ulk- avmdan ve almadan ve atmadan ve fen mlkn fi-l-kll lezzetinden bad ol eer isterse mad l eyleyesin ayl-i amdan kesil ve gl ynesini sil yalan syleme f olsun dilndan olma ehl-i bal ite bu on iki nesnedr ki demi hidyete ulatrmaz ve da varup bir ehline da iridrmez zr kim dny benimdir dirse nefse uyarsan ve ama eylerse on bu iki nesne ile on da vcd bulrsn bu iki nesneyi her kimde grrsen ol zikr olunan on da anda mevcddur imdi mula eytn bilp teberr olunan ol kimse nedr imdi bu on iki fal atl eylemek dilerse nefsin hevsundan ge ve ama da eyleme ta ki bu on nesne da vcd bulmaya far-i fen ol nefs lezzetinden el ek. (22b/1-12)

Yri nefsin hevsundan azer l an eyn olmail beraber (14/3)

Al evldnu ul urbn oldur ki cihn fil-cmle tee yasalar iinde bir presi olmaya ve bir da budur ki keff- nefsinden ayr bir abbe abl eylemeye ve bir da budur ki hret gsterb retin bezemiye fen ve far ola. (28b/1-4)

Leyl nehr lib-i dny ola mam- vadete el iridrmeye ve Muammed Alden b-aber ola ve anlaru farndan ve aratinden ve ztndan ve ftndan aber-dr olmya lem-i keret ile mri hie gee. (23b/12-15)

77

Dnyya meyl eyleyenler ey i anma baydur sen an mfisdr (17/2)

Bu Vrn dnyya meyl eylemez Fri old cmleden perhzdr (17/5)

lib-i dny olur isen ve kend hevsnda olan b-bhe eyn- ln kendsidr lnet cnna zr prler buyururlar gelme gelme dnme dnme gelen ml ve dnen ba didikleri ftdur ftu tebdl iderler zr kim yalancnu yzi dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur. (41b/10-14)

a andedr dirse her kii kendi vcdunda nin vire. (43a/4)

Ey Vrn virme dil dnyya sen Hem aa dil virmeyen zd olur (23/5)

eyn deyu geliri smdur biri avret ve biri olan ve biri dny muabbetidr. (48b/12-13)

Nefsini ulmtden urtaram dirsen evl var evld- Alye yan ol. (49a/8-9)

78

ula ut szm ey cn beri ol Hev-y nefs ehvetden geri ol (28/1)

Muammed Aln lini ve evldn bu drt bbla tanamayan mkilini l eylemedi ve zi nefs-i emmreden urtaramaz. (51b/14/15)

2.2.1.3. Ebedde Vahdet Vahdetet-i Vcud: Her mridim diyb lib abl eyleyen bu nev zerine ol libi ird eyleyb yrse nr- Alyyen nr ve eer yrmezse anu libi utma a ve kr deildr zr kim yarn aret-i h- hen-h naarnda yzi ara opar ve da tebdl-i mekn olur. (18b/9-12)

Drl drl ablar ve ablar ve mabblar ve mabbeler ve aeler pullar utarsn ve yine bu adar abaatler ile ehl-i arkim ve ehl-i farim dirsen yalan sylersin ve kezzplk eylersin yz aradur. (28b/7-10)

z prlere virmeyen childr ve chil l-eydr l-ey olca eynu birinden deildr pes eynu birinden olmayan ddra irmez ve keml ceml-i a grmez. (44b/8-10)

Bunda grmeyen cn anda grmez alur ol cehletde cnna irmez. (44b/11-12)

79

2.2.2. Drt Kap: Hakkn varlndan ayr olmayan insan, ilmel- yakn, aynel-yakn ve hakkalyakn (bilmek, grmek, olmak) mertebelerinden geerek Allahn birliine ular. nk slikin amac Allaha ulamak, onunla bir olmaktr. eriat, tarikat, hakikat makamlarn geen kii marifet makamnda Allahnn birliini yani vahdeti idrak eder.113

Tarikat, eriatn srr, hakikat de tarikatn srrdr. Marifet ise bunlarn neticesidir. nsann yarartlndan maksat ise marifettir. eriatn zahiri talimsiz renilmedii gibi, eriatn btn olan tarikat ve onun btn olan hakikat de eitimsiz elde edilmez. Bu eitimlerin bir neticesi olan marifet ise, her insann kendi istidad lsnde kazanlm olur.114

eriat: eriat: Lgatte ak yol, su kayna, hayatn kaynana giden yol, kanun gibi manalara gelir. Istlahta, Allahn emri; ayet, hadis, icm-i mmet ve kyas- fukaha esaslarna dayanan din kaideleridir. eriat, dinin heyet-i ummiyyesi olarak tanmlanabilir. Bu manada eriat, Allah tealann kullarna, peygamberleriyle emrettii veya yasaklad akval, efal ve ahkmdr. Bunlara tabi olmu, dnya ve ahirete ait hususlarn tanzimine sebep olduu gibi, kemalatn husule gelmesini de temin eder.115

Tarikat: Tarikat: Tasavvufta Allaha kavuabilmek iin, eyhin gzetiminde mridin takip etdecei terbiye usul ve yolu, seyir ve slk srasnda tutulan yoldur. Tarikat, insan ruhunu terbiye ederek i dnyasn onarmasna yardmc olan arnma usuldr.116

Gzel, Hac Bekta Velnin Hayat Eserleri ve Fikirleri, a.g.e, s. 81 Eraydn, a.g.e., s. 315 115 Eraydn, a.g.e., s. 308 116 Akay, a.g.e., s. 461
113 114

80

eriat umumi, tarikat ise eriata nisbetle hususidir. Tarikat bir disiplindir. Tasavvufun, eriat esaslarna riayetle, dinn zne varma riyazetinin, belirli disiplin erisinde gereklemesini amalyan bir kuruluudur.117

Marifet: Marifet, herkesin yapamad; bilme, bili; marifetullah(Allah bilgisi) manalarna gelmektedir. rif, bilen, bilgin; irfan sahibi, rif- i billh; marifeti Allaha ulaan, vellik mertebesine ulaan kimse, vel anlamna gelmektedir.118

Hakikat: eriatn verdii kinat, olaylar ve insana ait bilgilerin i tecrbe yoluyla tesbit ve takibidir. eriatn objektif bilgileri ferdin subjektif dnyasnda i tecrbe olarak yaanr. Denizi bilen, gren bir kiinin denize girmesi, onu teninde hissetmesi gibi bir durumdur.119

mm Cafer-i d aratnmesinde buyurur ki: Faru cn Muammed Aldr imdi ey u sdk Muammed Al adur zr biri nebiyy-ullahdur ve biri veliyy-ullahdur pes imdi ne mandur ki adan aasn gel beri ama adan zr adan aan fir olur b-dde olur. (4a/4-7)

Bir kii far u feny abl eylese ol prler aratini abl eylem olur ve prler aratini abl eyleyen ehl-i uvvet olur ahire ve bne zr prler arati ehl-i uvvetdr ol sebebdendr ki mm Caferi dk aratnmesinde buyurmudur ki: arat Adeize bezer hem ummn ve hem aradeizi arar zr erat ayn- aatdr ikisi bir bbdur zr bir kii bir eve varma dilese aratle varmasa ol ev apusun bulamaz ol evden masdn alamaz yolunca giden yorulmaz ve bir da budur ki bir lib pire irmise amm kllye prler aratini tal
Eraydn, a.g.e., s. 312 Eraydn, a.g.e., s. 314 119 Y. Nuri ztrk, Kuran- Kerm ve Snnete Gre Tasavvuf, M...F.V., Yay., st., 1989, s. 439
117 118

81

eylemese prler aa marfet-ullh gstermezler zr marfet-ullh bar- mudr imdi fehm eyle ve idrk eyle ki cem-i ey ban- demden uhra gelse bb- aratle gelr zr ki bir nufe ban- avvya dse bb- erat dr ve anadan gelse bb- aratdr ve dnyda dursa bb- aatdr ve dnydan gitse bb- marfetdr. (6b/3-7a/2)

Bir avme adan inyet olmasa arin grmez ve arin grmeyen krdr ve da dnyda kr olan iretde da krdr. (7b/1-2)

Bunda kr olan anda da krdr pes kr olan ne erat grr ve ne arat ve ne marfet ve ne aat grr ne bilr imdi bu drt apuya gzin amayan ve kend menzilin ve mertibin grmeyen a ddrn da grmez ve bunda varaca menzilin grmese dem deildr dem olmayan d-esfeldr imdi esfel a szi iitmez a szini iitmeyen erenler cemlini grmez ve grmee da murd eylemez erenler cemlini grmeyenden ve ird olmayandan ne l pes anu bitdi ne ola ve yetdi ne ola. (7b/4-12)

Bu bb o bbdur ki bb- aratdr yan Aldr imdi bb- aratde bir kii n olsa yan far olmasa fi-l mertib li nadur ki childr. (8b/5-7)

Resl aretini bilmeyen Alyi bilmedi ve Alyi bilmeyen a bilmedi zr a bb- aratdr imdi bb- arat far u fendur. (8b/8-9)

82

Resl areti buyurur: Pri men udy men imdi prler uddur kiiyi ikileyin lem-i anrdan birle yoururlar yeiden bin ururlar bb- erat ve bb- arat ve bb- marfet ve bb- aat ile tamr iderler. (10b/3-5)

R- nebt ikinci r- ayvn nc r- cismn imdi bir kimse bu rla zinde olduun bilse ve bu rla zinde olmasa insn mertebesine vl olmaz ve insn mertebesinesine vl olmayan r- insniyye adem bamaz ve r- insniyye adem bamayan r-i izfyle zinde olmaz imdi evvel nebtdr ki bb- erat dr uya mildr ikinci r- ayvndur ki bb- tarkatdr oda mildr nci r- cismndr ki bb- marfetdr yele mildr drdnci r- insnidr ki bb- akatdr opraa mildr ve beinci r- izfdr ki grh- ncdr imdi ey lib-i far fen bu be run al nedr ol fal- Yezdn ve ol aib-i tevil-i urn yan aret-i h- merdn biz bendesine byle malm eyledii erat bir udur ol erat uyuna yunmayan mslim olmaz ve arat bir tedr ol arat ateinde pimeyen pute olmaz ve marfet bir yeldr ol yel esmeynce u amaz ve od yanmaz ve iy pimez ve eer yel esmedi cem-i eynun dem-i nefesi balanurdu. (14b/1-15)

aat bir opradur ve ol opra bu eczya mvekkel olmasa insn- beeriyyetden arnup masivy terk idp zi r- ifiye eridre. (15a/1-3)

El-Faru far Rabbe iftir imdi far oldur ki farna anat eyleye ve bir da far oldur ki bb- erat de esbab erkii yumu ola ve bb- aratde urutmu ola ve bb- marfetde ol esbababu tozn silkelemi ola ve bb- aatde dirb boalam ola ta ki lem-i feratde mesken utmu ola zr ki egndeki libsa irk dese suya orsn yursun andan abun vrursn tamm olca uyn arsn ve tee

83

utarsn ve urudursn ve andan uvarsn tozn lem-i havya virrsin andan drb boaya orsu perk utar balarsn ve andan mam- idyete varursn. (18b/1-9)

dem da ba r pare ve drt bb apudur. (38a/2-3)

erat ikredr ve hir gndr ve gn bitdr amm arat bndur ve bn gicedr ve giceye bit yodur zr kim erat- enbiy ve arat- evliy ikisi bir ztdur zr kim gz eratdr ve ula aratdr ve da marfet Muammeddr ve aat Aldr zr ki aat burundur ve marfet azdur ve lem-i nim budur drt bb zere bindur ve r mamdur on erat ve on arat ve on marifet ve on aatdur nki drt bbdur ve bu drt bbu zerine on sekiz bi lem nim balamdur ve bu on sekiz bi lem zerine seb-i semvt ve arn nim balanmdur pes imdi erat demdr ki hire ve bne ayayla yrr yel gibi eser ve arat demdr ki eliyle uar gziyle grr ve od gibi yanar ve marfet demdr ki diliyle syler ulayla iidr u gibi aar ve aat demdr ki yel gibi eser od gibi yanar u gibi aar opra gibi sin olur ve bir da bu kim dem on sekiz bi lemdr zr aya lt boumdur ve el da al boumdur on iki olur ve alt da e cihn alt on sekiz olur on sekiz bi lem adedince ve yars yedi at yer ve yars yedi at gk ve ba ar- mualldur ve bir da budur ki r mam drt bbdur ve bu drt bbu evveli erat andan arat andan marfet andan aat pes imdi erat ilm zeredr ve ilm kelm zeredr ki ve kelm nudur nu azdan uhra gelr ve z on bbdur ikisi aratdr arat edeb zeredr ve edeb gz zeredr ve gz da on bbdur ve inci marfetdr ve marfet amel zeredr ve amel ula zeredr ve ula da on bbdur ve drdinci aatdr aat hay zeredr ve hay da burun zeredr ve burun da on bbdur. (39b/10-40b/7)

84

erat ve arat ve marfet ve aat olmayayd ve da urn gelmeyeydi ve lmek ve dirilmek olmayayd hemn bir zt ve bir ft olayd her ii a ileyeydi an ve i orulmayayd heman bir elif olayd ba gelmeyeydi. (43a/6-10)

Nrda yanmama dilersen evld- Alye irr eyleye ve aratine irde getre ve her kim irr eylemez ve arati zere olmaz ehl-i cennet deldr. (51b/1-3)

Muammed Aln lini ve evldn bu drt bbla tanamayan mkilini l eylemedi ve zi nefs-i emmreden urtaramaz. (51b/14-15)

Bir mertebeden dierine geite bu kaplara ait emanetler mrde teslim edilir. Pir ile mrid arasnda, stad ile akird arasndaki bu emanetler ahd adyla anlmaktadr. Bu ahd erenler arasnda bir srdr.120

Ta ezelden ahd imi ahd bildim an ol ahd lnet ol peymnna (21/3)

Bu emanetler Hz. Peygambere Allah tarafndan, Mirc gecesinde verilmitir.

Lm-elif aim-mamdur pa ve a ve ja ve a dr bu drt urfdur ki Zebrda ve Tevrtda ve ncilde ve Furanda mrekkeb olmudur ol otuz iki kelime-i kelmu srrdur ve esrardur ki dem vechinde idi udret-i ilh ile na olmudur ve on drt urfla da r alt urf olur ve drt r-anr birle tamm elli urf olur
120

Torun, a.g.e., s. 386

85

noa adedince elli noa elli vat namz adedincedr ki Mirc gicesi aret-i Resl aleyhis-selm hidyetden far olmudur. (16b/1-7)

zi prlere vir emnetini istiyene virmi olasn pes imdi eer bir l zere zi prlere vird ise sadet idi opn meydandan apardysan ve lem-i rabbn oldu ve emnete ynet eylemed ve eer bu lle zi prlere virmedse opra bauna sen emnete ynet eylemi olursu. (44a/1-6)

udret prlerden saa emnetdr eer ol emnete taarruft eyleyb ynet eylemeyb prlere zi apurdusa nr-i udret uvvetine iridi ve ztla ft bir olup tecell eyledi ve gmn gitdi ve benlik srldi mn uhra geldi ve sermye uland ve let ele girdi ve ynet mnhezim old ve emnet ssna dedi pes eer bu nevyle ft zta ve zt fta mirt db emneti aa virdse yri var gam yime. (44a/7-14)

Ol lfla alduu emneti isteyeler ve istemek oldur ki cem-i prler geldiler bir cbbeden ba gsterdler arat-i evliy zerine yydiler nehy eyledklerinden yolandlar ve emr eyledklerinden dnmediler slk- evliydan yz dndrmediler menzle irdiler fil-cmle aatlerin cn eylediler. (44b/1-5)

2.2.3. Drt Unsur: Tasavvufa gre insan bedeninde birbirine zt drt unsur; b (su), hk-turb (toprak), yel-bd (hava), od-nar (ate) mevcuttur.

86

Ftiatl-kitbu mehr ola dost drt ismi vardur r-anr adedince biri Ftiatl-kitb ikinci Elamdlillh, nci sebl-men drdnci mml-kitbdur ki al- kintdur ki k, bd, nr, b dur. (9a/14-9b/2)

Bir noa nufe kim ata belinden ticret eylese ana ramine yan ki ban- avv ya tevecch eylese anda an yedi kevkib terbiyye eyler tamam ouz ay ouz gn ve ouz sat zerinden geince her biri bir ay km-i kmt eyler ta yedi ay tamam olduda olan da tamam olur eer ol demde iczet ve inyet lem-i fnye ticret eylese ol yedi ayu iinde. (12a/11-15)

Olan kemle yeter ve eer ticret itmeyb km-i kmt yine zale dnse bir ay da zal km eyler andan nevbet mterye dner mter da bir ay ve ouz kn ve ouz sat km eyler mter der kim olur davet-i iczet birle ol olan lem-i fenya getrr andan olanu vcd- kimt bin-y avv bile ar old ise ouz y tamm olca lem-i fnye sefer eyler ve eer vcd demle bin old ise ouz y ouz gn ve ouz satde dr- fenya ticret eyler andan ol olan lem-i bda ve lemi ba der alar feryd eyler gzya revn olur andan ikmet-i hidyet birle ol olana bla biner andan kze biner andan pte-yi dehnnda ol yigirmi sekiz urf mfredt adedince dendnesi sar olmaa balar andan ceml-i hidyet tecell eyler ol yedi a adedince zr kim ol yedi a r-anr birle mferrec olmudur. (12b/1-14)

R- insniyye adem bamayan r-i izfyle zinde olmaz imdi evvel nebtdr ki bb- erat dr uya mildr ikinci r- ayvndur ki bb- tarkatdr oda mildr nci r- cismndr ki bb- marfetdr yele mildr drdnci r- insnidr ki bb- akatdr opraa mildr. (14b/4-7)

87

arat bir tedr ol arat ateinde pimeyen pute olmaz ve marfet bir yeldr ol yel esmeynce u amaz ve od yanmaz ve iy pimez ve eer yel esmedi cem-i eynun dem-i nefesi balanurdu. (14b/12-15)

a sbhneh ve Tal demi yaratd var eyledi yan drt mulif eczy birbiriyle mferri eyleyb mrekkeb eyledi avlh Tal: Velead alanal insne

min slaletin min tiyin ve men nrin ve men hevin yan udan ve opadan ve oddan
ve yelden demi var eyledi. (19b/1-4)

r-anr fehm eyle zr a Tal dem vcd- azzini drt anrla bnyd ld ve ol drt anr muabelesinde drt r vcd- azzine yar vefdar eyledi evvel r-i nebt ikinci r-i ayvn inci r-i cismn drdinci r-i insn ve ol drt r muabelesinde drt an-h bnyd eyledi biri ula ve biri burun biri gz ve biri zdur ve ol drt an-hu muabelesinde drt mvekkel od biri nefs-i levvme biri nefs-i emmre biri nefs-i mlhime ve biri nefs-i mumainedr ol drt nefs zerine drt lem virdi biri lem-i nst biri lem-i lhut biri lem-i melekt ve biri lem-i ceberrtdur ve ol drt lem muabelesinde drt firite virdi biri Mkl biri srfl biri Azril ve biri Cebrildr ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi Biri uvvet-i smia ve biri uvvet-i amme ve biri uvvet-i bra ve biri uvvet-i zika ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi biri Tevrt ve biri ncil ve biri Zebr ve biri Furandur ve ol drt kitbu muabelesinde drt urf perk etdi biri p biri biri j biri g ve ol drt urf zerine on iki noa od ol on iki noa adedince on iki imm- ilhmdur ve on iki immu nesli ve li rda mam ve pkdur ve bunlaru anas adce ve Fmadur ve bunlar cmle yigirmi sekiz l- kintdur ki cem-i mevcdt bunlaru dostluuna var old. (24b/7-25a/15)

88

r-anrdan murd udur ve opradur ve te ve rzgrdur imdi r-i nebt uya mildr ve r-i ayvn ke mildr ve r-i cismni nra mildr ve r-i insn bde mildr. (26a/13-26b/1)

Bir da Turbdr aa nm Bir ismi da aydar srr- sbn (26/4)

2.2.4. Fakr: Fakr, kendinde bir varlk grmemek, her eyi Hakka icra etmek, insann ahsnn, amelinin, hlinin Cenb- Hakkn bir ltfu olduunu kabul etmek, dnya malna (masivaya) balanmamak, nefse kar olan alkay kesmek ve her eyin tasarrufunun mutlak varla ait olduunu bilmektir.121

Tasavvufta fakrn menei el-Fakru fahr (Fakr benim vncmdr, ben geri kalan peygamberler zerine fakr ile vnrm.) hadisidir. Bu hadiste zikredilen fakr, eitli ekillerde yorumlanm bu yorumlardan ortaya muhtelif tarifler kmtr.122

Fakr kelimesinin yanl telkkilere urama sebeplerinden biri, Trkede kullanld gibi Arapa metinlere tatbik edilmesidir. slm dini, yoksulluu hibir zaman gzel bulup vmez; nk yoksulluk, zelil olup aalanmaya sebep olur. Zillet ise slmiyetin ycelii ile badamaz. Yoksulluk, insann hllerinden biridir. Onun giderilmesi ise Mslmanlarn boynuna bortur.123 Muhammed fakr, sahip olmamak deil; sahip olunan eylere kle olmamaktr.124

Eraydn, a.g.e., s. 182 Torun, a.g.e., s. 390 123 Mahir z, Tasavvuf, Kitabevi Yay., st. 1990, s. 135-136 124 ztrk, a.g.e., s. 230
121 122

89

Fakr yolu manev yolcunun (slik) varmak istedii en nemli hedeflerden biridir. Hakka ulamann yolu iftikardr. Allaha kul olan ve Ona satlan insann deeri, dnyadaki deerlerle llemez ve onu hibir madd g satn alamaz.125

Mam- fardan b-aberlerdr pes imdi ey lib her kim ki bu faru itis ne ise ve an bilmese ol kimse mride irmemidr ve Ms e irmeyen a bilmemidr ve a bilmeyen Muammedi bilmemidr ve Muammed aleyhisselm bilmeyen Al Raiyallhuanh bilmemidr ve Al keremallh veche bilmeyen mliddr. (1b/8-12)

Fem ve idrk eyle bu far-nmen akatini ve mahiyetini eer dem ise ve eer ayvn ise var imdi otu otla zr kim bu ikmete ve bu udrete dem olan irir ayvn olan varur otun otlar. (2a/2-4)

lib-i far fen ehl-ullah ve ehl-i iret andan malm olur ki l-itiyc olur keff- nefsinden ayr bir nesne in varup kimseye tenezzl eylemez meer ki marfet-ullh ola zr kim ehl-ullh ehl-i marfet ve ehl-i iretdr imdi ehl-i iret olan kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz ite bu mertib ve bu ft ehl-i fardan ihr olur zr far olan alar lib-i dny olmaz ve lib-i dny olmayan ama lmaz ve ehl-i nefs olmaz ve tekebbrlk da eylemez imdi beri gel ey lib arnda faru yd l ve z bd l sen seni dil-d l ve cismini bnyd l pes imdi ey lib-i far fen eer sen seni bnyd ideyim dirse. (3b/6-15)

125

Eraydn, a.g.e., s. 182

90

Far mam bir mamdur ki mm Cafer-i d aratnmesinde buyurur ki: Faru cn Muammed Aldr. (4a/4-5)

Bir kii far olmasa ve let-i nezya urasa yan lse mnsz gider. (4a/12-13)

Kimse aa irimez ta delli prler olmaynca imdi prler ehl-i fardur. (4b/2-3)

Kim kim yodurur far- resli Muaa grmez ol r-liay (3/2)

lib-i far u fen a tebrek ve Tal fuaradan ihrdur zr kim bir ehl-i dnyya ilhm- rabbnden veyaud ird- prlerden albine fey irise ehl-i far olur pes vay saa kim fardan aasn ve ehl-i dny olasn ve amm far iki smdur biri yodur fardur ve biri l-itiyc olur yan bir loma ve bir ra ve keff- nefs in yiyecek ve meyecek adar giyecek lzumdur zr brhim Edhem kerem-i lfundan bir sz sylenr ki malm erenlerdr aan bir pre yama bulsa rasuna yamamaa bir yere atar imi alu arasna gn anda durur imi andan varur grrmi eer kimse almadysa alurm rasuna yamarm Suln- Cihn Seyyid azi veya ac Bekta- Veliyy r- Muammed Al ve cem-i erenler bir nrdur ve bir zt ve bir ft ve bir ayt ve bir memtdur ve bunlaru cmlesi far u fen gelmlerdr imdi ey lib-i far u fen erenler lmez ve erenlere memt irmez ve illaki mevt irse tene irer ra mevt irmez. (4b/9-5a/7)

91

lib-i far fen far adur zr mnezzeh ve mberrdur. (5a/14)

a bir nrdur ve ol bir nr- fardur ve da f fildr ve fil iledicidr ve iledici hidyetdr ve hidyet bkdr ve da af anatdur anat ehl-i farundr zr resl aleyhis-selm buyurmudur: El anat kenzn leyufta imdi bil ki anatdur ve riyetdr ki anatdur ve bir da r revdur ehl-i fare ol anat kendye nzil eyleye zr Reslullah buyurur: anat au gizli gencidr pes imdi anat adur a baldan icr eylemek far ve hem vcibdr kim zerine ehl-i far zerine zr dav-y far bunlarda mihmndur. (5b/2-10)

Kim ki bu far abl eyleyb libsun engine alup giydi ise aa vcibdr ki bu far mutes ne ise an ilemek gerek eer ilemez ise esfeldr ve esfel olaca. (6a/7-9)

Far u fen olmayanda ne uvvet-i hir vardur ve ne uvvet-i bna vardur zr hir bnu ynesidr ve ill bir kii far u feny abl eylese ol prler aratini abl eylem olur. (6b/2-5)

Bb- aratde bir kii n olsa yan far olmasa fil mertib li nadur ki childr. (8b/5-7)

Her kim ki far olmad m-i ahr bilmedi ayyib hir olmad yodur anu ahreti (8b/10)

92

Ddra vl olma dilersen far u fen ol aliden biri ol. (11b/13-14)

Faru cn Muammed Aldr ve da delli prlerdr. (12a/3-4)

Erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru libsun egnine alur. (17b/13-15)

Bir yerde da buyurmudur: El-Faru far Rabbe iftir imdi far oldur ki farna anat eyleye ve bir da far oldur ki bb- erat de esbab erkii yumu ola ve bb- aratde urutmu ola ve bb- marfetde ol esbababu tozn silkelemi ola ve bb- aatde dirb boalam ola ta ki lem-i feratde mesken utmu ola zr ki egndeki libsa irk dese suya orsn yursun andan abun vrursn tamm olca uyn arsn ve tee utarsn ve urudursn ve andan uvarsn tozn lem-i havya virrsin andan drb boaya orsu perk utar balarsn ve andan mam- idyete varursn. (18b/1-9)

lib-i far fen durma oturma yime ime glme oynama ve ayr- ayle gl virme iri bir rh-nmya sen anu k-i py ol. (22a/14-15)

Far fen ol nefs lezzetinden el ek. (22b/11-12)

93

Far fen bu ikmet al rh- Muammeddr ve far fendur ve her kim mcerred olmaz dav-yi farldur yalancdur ve hem far fen olmaz ve be bulmaz ve zi prler ademnde k-i py eylemez. (24a/7-9)

Vay saa kim l evld bilmeyesin ve cn- glden olmayasn ve farn abl eylemeyesin ve gsterdkleri yola gitmeyesin ve dostuna dost olmayasn ve dmnna dmn olmayasn. (27b/6-9)

arat-i Cafer-i d erknna ail olmasa ve anu farn grb ol fara zni virmese ii opolu ekklidr ve ilatde eekdr. (28a/11-14)

Al evldnu ul urbn oldur ki cihn fil-cmle tee yasalar iinde bir presi olmaya ve bir da budur ki keff- nefsinden ayr bir abbe abl eylemeye ve bir da budur ki hret gsterb retin bezemiye fen ve far ola. (28b/1-4)

Cafer-i d aleyhis-selm ehl-i faru anda buyurmudur zr kim ol Ha Talnu vadet derysn nr eyleyen ve mminlerin gln ferm eylemeyen yan mm Cafer-i d aleyhis-selm buyurmudur: Ve da kendleri yle far imi kim diyr- lemde bir pels var imi imdi sen evld- Alden yeg mi oldun drl drl ablar ve ablar ve mabblar ve mabbeler ve aeler pullar utarsn ve yine bu adar abaatler ile ehl-i arkim ve ehl-i farim dirsen yalan sylersin ve kezzplk eylersn yz aradur. (28b/5-10)

94

Al- kinat adur ve illki a Muammed Aldr ve evldn bilmekdr ve anlaru tekas zre olmadur ve eer anlaru tekas nedr dirse far fendur andan liadur ve andan bedur ve be oldur ki bismillhdur. (29b/11-14)

Bir kii far davs lsa mansinde bulunmasa teberr ol yalancya mstaadur. (41a/10-11)

Ey lib-i far fen bu ne ayldr ki evvel gelesin far fen oldum diyesin ora dnesin vAllahi ve billhi dnme ki lnete mstaa olursn. (41b/6-7)

Gmna dmemek dilerse prlere iri senlii ve benlii ara yerden aldur fn cihna itibr eyleme far fen ol zi ulmtdan urtar ki gzden perdeyi ref idesin. (43b/2-4)

lib-i far fen udret zdr zi prlere vir ta ki udret uvvete irie ve bir da ft zdr zi prlere vir ta ki ft zta mahar de ve bir da gmn benlikdr benlii ota ki gmn mna avale ola ve bir da sermye zdr zi prlere vir ta ki let ele gire ve bir da ynet fildr fili ar. (43b/11-15)

Ehl-i hret olsa el virse gl virmese ve far feny abl eylemese ve nefs-i hevsunda grnse ve ft zta mahar drmese ol mualliddr ve muallid mn drst deildr. (45a/9-12)

95

Vrni derve ltf itdi aydar ridi lere Selmn126 olupdur (30/5)

2.2.5. KalpKalp-Gnl: Tasavvuf hayat kalp merkezli bir hayattr. Kalbin shhatli gelimesi ve ycelmesi konu edilmitir. Mutasavvflar kalbi Kbetullah olarak grmler, ona olduka byk ehemmiyet vermilerdir. Din-tasavvuf Edebiyatta kalp-Kbe mnasebeti kurulmutur. Kbe Allahn eviyse, kalp de onun mekn olarak tasavvur edilmitir.127

dem gli bir f ynedr ve o ynen albi bu cemlullahdur ki arullahdur ve azinet-ullahdur zr secde-i ubdiyyet ve peresti buadur ki kbetullahdur bu kbetullah her kim ki avf eyleye far ve hem vcibdr. (9a/1-4)

Ay yzdr arf-i bismillhmuz ret a atmi Beyt-Ullahmuz (25/1)

aret-i rislet buyurur: albl-mminin beytullah albl-mminin arullah

albl-mminin azinetullah.
(8b/14-15)

126

Selmn, n niyaz kabul eden dervi demektir. Burada Selmn- Frisye telmihte bulunulmutur.

Bektilikte ve Mevlevlikte sadaka kabul, dilencilik caiz deildir. Yaplan yardm niyaz ad altnda kabul edilir. Ferit Develliolu, Osmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Kitapevi Yay., Ank. 1999, s. 933
127

Torun, a.g.e., s. 392

96

2.2.6. Tarikatlerle lgili Unsurlar: Tarik kelimesi, lgatte yol demektir. Allaha vasl olmak iin, eyhin gzetiminde mridin takip edecei terbiye usul ve yolu, seyir ve slk srasnda tutulan yoldur.128

Allah birdir; fakat ona giden yollar muhteliftir. Tarikatler esasta bir olmakla beraber erkn, zikir gibi birtakm unsurlarla birbirlerinden ayrlrlar; fakat sonuta hepsinin amac birdir. Hakka talip olan kiinin, bir tarikate girmesi ve bir mride intisap etmesi gerektii dncesi vardr. Bu dnceye gre; btn peygamberleri irad eden Cebraildir, peygamberler mridsiz Hakk bulamadklarna gre insanlarn bulmas mmkn deildir.129

2.2.6.1. Tarikatn artlar: artlar: Ey lib her kim ki bu faru itis ne ise ve an bilmese ol kimse mride irmemidr ve mride irmeyen a bilmemidr. (1b/9-11)

Ey lib-i far fen eer sen seni bnyd ideyim dirse bir mride iri kim anda bu abaat olmaya ta ki madu bulasun ve cismini bnyd lasun ve sen seni dild lasun ve zi bd lasun ve faru yd lasun. (3b/15-4a/3)

Hi kimse aa irimez ta delli prler olmaynca imdi prler ehl-i fardur. (4b/1-3)

128 129

Akay, a.g.e., s. 461 Torun, a.g.e., s. 393

97

Erenler lmez ve erenlere memt irmez ve illaki mevt irse tene irer ra mevt irmez zr ki erenler r Muammed Aldr ve erenler da Muammed Aldr. (5a/6-8)

Ey lib-i far u fen her kim ki bu far abl eyleyb libsun egnine alup giydi ise aa vcibdr ki bu far mutes ne ise an ilemek gerek eer ilemez ise esfeldr ve esfel olaca bu ftdan dr olma lzm gelr imdi ayf deil mi ki dem ft iken esfel ft devr eyleyesin pes imdi nr- hidyetden ulmte dmek rev deildr dem olana meer dem olmaya ezel ve ebed esfel ft ola. (6a/7-13)

Kend ilat bilmek dilerse zi mride vir ta saa ikmet-i hidyet nedr an bildre zr bir kii kend ztn bilmek mmkin degildr ta ki prlerden isn olmaynca bir kii kend ilat ilmine yol bulma abil degildr. (10a/14-10b/2)

Resl areti buyurur: Pri men udy men imdi prler uddur kiiyi ikileyin lem-i anrdan birle yoururlar yeiden bin ururlar bb- erat ve bb- arat ve bb- marfet ve bb- aat ile tamr iderler el-a ban- demden geldgin gibi iken gine seni uhra gtrrler nitekim bir kii iki kez anasndan gelmese ol kii dem olmaz zr kim biri hir anasndan gelmekdr ve biri prlerden gelmekdr ve da ir anasndan gelmek lem-i beeriyyetdr talddr amm biri da prlerden gelmekdr ki lem-i aatdr taidr. (10b/3-9)

Her ne irdi pirlere ol nrdur Drt kitb anu yzinde mesrdur (7/1)

98

U sekiz cennet yzine intir Seni ulun anula mehrdur (7/2)

Kim ki virmez l evlda z Bal yodur bir ur zenbrdur (7/3)

Mada irmeyiserdr sonucu Bu ftda bet ol durur (7/4)

Ey Vrn l tevell dim anedna n saa destrdur (7/5)

Vay saa kim prler kimdr varada bu ikmet nedr bilmeyesn ve beeriyyetden arnup insn olmayasun bu cihna gelmekden murdun nedr ve niye geld bilr misn imdi bir kimsen ismi defter-i hidyete na olmasa ol kimse dem olmaz ve demzde degildr geri reti dem mande dvdr pes dv olan ehl-i inkrdur zr ol kimse kim li muli prlere kend varun virmedi nefs-i hevsunda hir-i prler ile ve bn- nefsi mutesuncadur pes yle olan ehl-i inkrdur. (11a/9-15)

Ey lib-i ud a tealnu ztuna ve ftuna mahar dmek dilersen bir mride iri kim ol mrid seni bir menzile iridre amm sende da vat gerekdr kim ol pr nuundan ara bir defne yere eylemeyesin ta ki ol pr seni menzileye

99

menzil-i r- hidyete uladura ve r- hidyete ol kimse ulaur ki prin yolunda cnla ba fed eyleye ki ol pr an bu rla zinde ide. (14a/10-14b/1)

Erenler buyurmulardur: Kn iden gelsn szmz ayandran gelmesn imdi erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru libsun egnine alur ve bana tra terk erkn abl eyler andan dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler. (17b/11-18a/2)

Evliy derghna gelmekden murd budur kim cem yaramaz millerden ve yaramaz fillerden terk idp insn- kmil olup kend ztu ve ftu bilp lem-i rabbn olasn ta ki fuardan olasn. (18a/6-9)

Her mridim diyb lib abl eyleyen bu nev zerine ol libi ird eyleyb yrse nr- Alyyen nr ve eer yrmezse anu libi utma a ve kr deildr zr kim yarn aret-i h- hen-h naarnda yzi ara opar ve da tebdl-i mekn olur zr prler buyurmulardur: Ve erkn- meyi erknsuz meyi imdi bu lle bir kii pk pute olmasa ol r- ifiyle zinde olmaz pes r- ifiyle zinde olmayan r Muammed Alye irimez. (18b/9-15)

Erenler ztn ve ftn grenle grmeyen gzsz ile gzl bir olmad. (19a/2-3)

100

aa irr lma ayet gdr ve gci sn eylemee mrid gerekdr. (20b/13-14)

Cehlet iesin aa alup ndrmaa uvveti ve at ve udreti yetmez zr ki yalz ta dvar olmaz imdi bu ikmete ve bu udrete kimse yetmez mrid ve mrebb olmaynca anun Resl aleyhis-selm buyurur: Level mrebb ma areftu cebi imdi lib diati ve prler inyeti ve erenler himmeti irimeyince velyet srrn grmek mmkin deldr. (21b/14-22a/4)

Ey ib-i erkn- dn ve ey server-i nr-i gzn bu ikmet alna ireyim dirsen zi bir d- avle iridr yosa ulmetde alursn an ftu sermyesi elden gitdi maalde or air alursn lsmu bozulur al batan gider gz yumulur ve sz utulur el ve aya py-dr olmaz vcdu khnesi a der pes ol zaman l nice ola imdi ey lib-i far fen durma oturma yime ime glme oynama ve ayr- ayle gl virme iri bir rh-nmya sen anu k-i py ol. (22a/9-15)

Prler buyururlar: Gelme gelme dnme dnme gelen ml ve dnen ba didikleri ftdur ftu tebdl iderler zr kim yalancnu yzi dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur ve da ft- mn ft- demdr ve ft- prlerdr prler avlnde olmayan ftndan dnmdr ve ftndan dnen dem olmaz zr her kii dem olmaz yine dem olan prlerdr sen da prine ula ki dem olasn ve eer prlere erimezsen ayvnsn. (41b/11-42a/3)

101

Prler lf keremnden bu aire gsterdiler ve bildrdiler bed fil ve ehl-i ama ve ehl-i dny prler ile ina olmaz imi zr kim ya prler ya dny gerekdr iki arpuz bir oltua maz. (42a/10-13)

Prler yalanc deildr afil olma ve afil yrime zr kim prler her yerde ardur ve nardur grmezler mi anursn imdi gel beri prler nuun ala ayr- naar o far fen ol dime ki her ne vardur bu farde var yosa sora utanursn. (42b/3-6)

Bir zt prlerdr ve bir ft prlerdr zr kim a prlerde mevcddur sebeb oldur ki kerrt merrt ibat- hir eylemilerdr anun aralarnda senlik ve benlik vcda gelmez pes imdi bu sz ol szdr ki prler buyurmudur: Hezern cbbeden ba gsterirler Sen anun alarsn ala gmn mdi gmna dmemek dilerse prlere iri senlii ve benlii ara yerden aldur. (43a/11-43b/3)

Baba ayusuz ve eer Keml mm ve eer da sireleri hi prlere irde getrmeyelerdi imdi ara eri aka yetes t ki sz sz ola zr ki eyada udret var amm uvvet yo ve ft var amm zt yo gmn var mn yo ve sermye var let yo ynet var emnet yo imdi ey lib-i far fen udret zdr zi prlere vir t ki udret uvvete irie ve bir da ft zdr zi prlere vir ta ki ft zta mahar de ve bir da gmn benlikdr benlii ota ki gmn mna avale ola ve bir da sermye zdr zi prlere vir ta ki let ele gire ve bir da ynet fildr fili ar eyle ve da mmet zdr zi prlere vir emnetini istiyene virmi olasn pes imdi eer bir l zere zi prlere vird ise sadet idi opn meydandan

102

pardysan ve lem-i rabbn oldu ve emnete ynet eylemed ve eer bu lle zi prlere virmedse opra bauna sen emnete ynet eylemi olursu. (43b/6-44a/6)

Hemdem dil-i ehl olup tenii cn ide gr afil olma gz a sen seni insn ide gr (44b/5-6)

Eer prlere irib tenini cn eylemezsen chil alursn. (44b/6-7)

Bir kii aln bilmese ve bilmee da lib olmasa ol prlerden deildr veyd prler sikke-i ftn abl eylese ve yine ehl-i ehvet ve ehl-i drt ve ehl-i hret olsa el virse gl virmese ve far feny abl eylemese ve nefs-i hevsunda grnse ve ft zta mahar drmese ol mualliddr ve muallid mn drst deildr. (45a/7-12)

Her ki irkden arnur bd olur Cismi prlerden anu bnyd olur (23/1)

Ol ki ister prleri bi cnla lib iken bet std olur (23/2)

2.2.6.2. Makam ve Haller: nsn- beeriyyetden arnup masivy terk idp zi r- ifiye eridre. (15a/2-3)

103

Mam- keret benlii terk eylemekle gider ve benlik dnyy terk eylemekle gider. (17b/1-3)

Ey lib-i far fen bu ne ayldr ki evvel gelesin far fen oldum diyesin ora dnesin vAllahi ve billhi dnme ki lnete mstaa olursn b-ekk ve bbhe yle bildiysen zr prler deminde ba oyup ve ikrr idp ora dnene lneti firvn ve b-yasdur ve da dnmeyb sikke-i ft altnda olup ve yine lib-i dny olur isen ve kend hevsnda olan b-bhe eyn- ln kendsidr lnet cnna zr prler buyururlar: Gelme gelme dnme dnme gelen ml ve dnen ba didikleri ftdur ftu tebdl iderler zr kim yalancnu yzi dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur. (41b/5-14)

2.2.6.3. Seyr Slk: Allaha varma istei duyan (tlib) kii nce iradesini bu ie yneltmekte (mrid olmakta), sonra da yola kmakta (slik haline gelmekte)dr. Slikin, vsl (Allaha ulaan) hle gelmek iin geirdii eitime seyr slk veya yalnzca slk denmektedir.130

Slikin Allah Telya ulamak iin ahlk olgunlua ihtiyac vardr. Kulun nefsini mevki hrsndan, hasetten, kibir ve cimrilikten, yalan, gybet, hrs ve zulmden, ksaca kt davranlardan temizlemesi, buna mukabil ilim, hilim, hay, rza, adalet gibi gzel davranlarla sslemesi gerekir.131

130 131

ztrk, a.g.e., s. 115 Eraydn, a.g.e., s. 318

104

nsann slku lmle bitmez; nk o ezel ve ebed bir sefer iindedir. Bizim bittiini grdmz, slkn dnya plannda cereyan eden ksmdr. Hakikat ehlinin seyr adn da verdii sefer, drt trldr.132

Bu drt mertebe mridin tedrc olarak trmand ve her ykselite Allah Tel ile kendi arasndaki hicblarn ortadan kalkmaya balad bir ekilde devam eder.133

SeyrSeyr-i ilallh: ilallh: Nefsin menzilinden kalp menziline, Hakka doru, eya ve maddeye kar duyulan ilgiyi gidererek Ona doru manen yrmektir.134 Seyr-i ilallh ilm bir harekettir. Slik bu seyir sayesinde basit bir ilimden, stn ve erefli olan ilme, ondan da vcibl-vcdun ilmine ular. Bu ilim, mmkinat ilmi slikin gnlnden tamamen silindikten sonra meydana gelir ki bu hle de fenfillh ismi verilir.135

Fenfillh, tasavvufta insann madd varlndan syrlarak Hakka ulamas; kulun, nefsin haz ve arzularndan geerek daima iinde kendini yok ettii yce varlkla megul olmas anlamna gelir. Fen hli, kulda beer arzularn deil, ilhi iradenin tesirli ve hkim olmas durumudur. Fenfillh terimi ise; kulun kendi varlndan geerek Allahta yok olmas anlamna gelir.136

SeyrSeyr-i fillh: fillh: Allahda seyir, Allahn ahlkyla ahlklanmak suretiyle Hakda Hak ile yolculuktur. Bu yolculua bekbillh ad da verilmitir.

SeyrSeyr-i maallh: maallh: Allah ile beraber seyir, zahir ve batn ikiliinden ve kaytlarndan kurtulmakla ulalan velilik makamdr. Bu mertebede ikilik yoktur.

ztrk, a.g.e., s. 115-116 Eraydn, a.g.e., s. 318 134 Akay, a.g.e., s. 422 135 Eraydn, a.g.e., s. 318 136 Akay, a.g.e., s. 139
132 133

105

SeyrSeyr-i anillh: anillh: Allah ile Allahtan seyir, Haktan halka, insanlar irad iin dnmektir. lk iki seyir ile velilik, son iki seyir ile de ird makamna eriilir. Manev yol alla ilgili olarak bu drt mertebeyi bitirmeye seyr slku tamamlamak denilir.137

Gel ey abl it bu feny Fendan mad on bulma bey (3/1)

Beri gel lib isen rh- aa Ou bu defteri ehl-i yemn ol (4/4)

Bn gziyle d cihn seyr eyleye ve her mevcdtn aynunda a tecell eyleyesiz aa ayn-el alb dirler imdi ey lib-i far u fen insn olana far ve vcibdr ki kend mertini bile ve prler yoluna vara ve z bile ve bed fillerden zi auna zr bed fill insanda olmaz kfr ehlinde olur. (7a/5-9)

Gel ey bulam dirse ayt Gidedur kfr dilden N- nect (5/1)

Ou a- uuun defterini Gresin ayn ile esm- zt (5/2)

137

Akay, a.g.e., s. 422

106

Art be-i alb pk-bz ol Sre gr aradan Lt Ment (5/3)

avf idp ou elamdlillah Yedi yet fatu mmeht (5/4)

Vrn Abdl Alnn syesinde Mun eyledi her mkilt (5/5)

Fendan liadur ve liadan bedur ve bedan murd demdr ve demden murd kendi ztn bilmekdr. (8b/11-12)

a greyim dirse cnla badan ge arada senlik ve benlik almaya a da hir ola ta ki b-bhe ve b-tereddd a z ztuda mhede idesin. (9a/11-13)

nsn- beeriyyetden arnup masivy terk idp zi r- ifiye eridre ve r- ifi grh- ncdr ve grh- nc evliydur ve da grh- evliy andan malm olur kim bu drt eczy kendde yai eylemi ola ve cem-i masivy ama y ve hevy nefsi kendden reddeylemi ola ta kim ol kimse insn nedr ve eytn nedr ve an bile andan rh- ifiye adem baa grh- nc ve grh- evliydan ola. (15a/2-8)

107

Gel beri iste ceml-i areti Kereti ref eyle iste vadeti (17b/1)

Mam- keret benlii terk eylemekle gider ve benlik dnyy terk eylemekle gider imdi dnyy terk eyle blu perk eyle. (17b/2-3)

lib diati ve prler inyeti ve erenler himmeti irimeyince velyet srrn grmek mmkin deldr. (22a/3-4)

Ol ki ister prleri bi cnla lib iken bet std olur (23/2)

Lm-elifden ar seyrn eyledm a buldum cismimi cn eyledm (24/1)

Ne felek burcunda urdum aymemi Tata dum al suln eyledm (24/2)

Kf nn emrinde ldum meskeni Dile geldm nuum kn eyledm (24/3)

108

Ket-i N ile gezdm ser-te-ser Heft dery seyr-i ummn eyledm (24/4)

Men Vrn Abdl arbm humu kr minnet dilde mihmn eyledm (24/5)

z pk eyleyb gir rh- aa aat-i cn dilden Cafer ol (28/2)

2.2.6.4. Zikir: Zikir; anmak, hatrlamak demektir. Allahn adn kalpte ve dilde devaml olarak anmaktr. Zikir sayesinde slik daima Allah ile birlikte olur, kalbi sknet bulur. Slikin seyr slku zikirle gerekleir.138

Elamdlillahdan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi anmadan murd bilmekdr. (1b/4-5)

Vrn Abdl kr l aa her dem Gzle grd u l-i aby (3/5)

138

Torun, a.g.e., s. 398-399

109

Gmn irkdr ve irk murdrdur ve murdru namz ve niyz mabl deildr. (5b/1-2)

Kelime-i ehdet kfr zerine alib olmudur imdi an Alye ikrru ve Muammede ehdet ve aa bama ve l evlda nz niyzu nice ed olsa aan ki bilmezsin al- kinat nedr ve ol lu tekas nedr imdi al- kinat adur ve illki a Muammed Aldr ve evldn bilmekdr ve anlaru tekas zre olmadur. (29b/7-12)

Bir kere elhamdlillh deyb el yze srb aa kr sen eyledin gibi urn- am fil-cmle vcda gelb at tam olur. (35b/6-7)

Vrn Abdl niyz kr iinde Grr her dem ider secde vili (22/5)

Eer olma dilersen mmet-i Niyz-mend ol l mdm abya (27/2)

2.2.6.5. Erkanszlar Edepleme: Tarikatte en byk su; tarikatten dnmedir. Bunun cezas olduka ardr. Dnenler hibir zaman necat bulmaz ve kyamet gnnde yz kara olur. Bu sebeple tarikatte gelenin mal, dnenin ba gider dsturu hkimdir.139

139

Torun, a.g.e., s. 404

110

Her kim a as yuma olsa anu gzi at ve yzi bek ve szi bed olur imdi afil olma ol h- velyet szini ndrma rma eer bende-i l merdne ise ve eer bende-i l mervn ise lnet cn- absie var nefsin hevsunda gez madem ki mr ire irer grdigden ormayasun zr kim erenler buyurmulardur: Kn iden gelsn szmz ayandran gelmesn imdi erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru libsun egnine alur ve bna tra terk erkn abl eyler andan dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler. (17b/6-18a/2)

Bir kii far davs lsa mansinde bulunmasa teberr ol yalancya mstaadur. (41a/10-11)

Lnet olsun ol Yezd140 cnuna Aldu hem atdu dkknuna (21/1)

Ey lib-i far fen bu ne ayldr ki evvel gelesin far fen oldum diyesin ora dnesin vAllahi ve billhi dnme ki lnete mstaa olursn b-ekk ve bbhe yle bildiysen zr prler deminde ba oyup ve ikrr idp ora dnene lneti firvn ve b-yasdur ve da dnmeyb sikke-i ft altnda olup ve yine lib-i dny olur isen ve kend hevsnda olan b-bhe eyn- ln kendsidr lnet cnna zr prler buyururlar: Gelme gelme dnme dnme gelen ml ve dnen ba

140

Yezd, Emev Devletinin kurucusu Muaviyenin oludur ve Kerbel faciasn meydana getirmitir. Bu kelime bir hakaret ya da kfr olarak kullanlmtr. Ethem Ruhi Flal, amzda tikdi slm Mezhepleri, Seluk Yay., st., 1980, s. 200

111

didkleri ftdur ftu tebdl iderler zr kim yalancnu yzi dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur. (41b/5-14)

Bir gn ola ol lfla alduu emneti isteyeler ve istemek oldur ki cem-i prler geldiler bir cbbeden ba gsterdler arat-i evliy zerine yrdiler nehy eyledklerinden yolandlar ve emr eyledklerinden dnmediler slk- evliydan yz dndrmediler menzle irdiler fil-cmle aatlerin cn eylediler. (44b/1-5)

2.2.6.6. Tarikatlerle lgili Madd Unsurlar: 2.2.6.6.1. Hrka: Pir emaneti olarak alglanan ve tarikata girenlere ya da tarikat yolunda belli aamalara varanlara zel trenle giydirilen, n ak, dmesiz, yakasz, kollu, geni ve topuklara kadar uzanan bir giysidir. Hrka giymek tabiri; bir derviin hrka kuanarak aamasn ykseltmek, bu yolla aamasnn gerei grevler iin icazet, yetki almak iin kullanlr.141

Far iki smdur biri yodur fardur ve biri l-itiyc olur yan bir loma ve bir ra ve keff- nefs in yiyecek ve meyecek adar giyecek lzumdur zr brhim Edhem142 kerem-i lfundan bir sz sylenr ki malm erenlerdr aan bir pre yama bulsa rasuna yamamaa bir yere atar imi alu arasna gn anda durur imi andan varur grr imi eer kimse almadysa alurm rasuna yamarm. (4b/11-5a/2)

Esat Korkmaz, Ansiklopedik Alevilik-Bektailik Terimleri Szl, Kaynak Yay., st., 2003, s. 198 brahim Edhem, Belh ehrinde dnyaya gelmitir. Bir melikin oluyken tc taht terk edip, tasavvuf hayat tercih etmitir. Eraydn, a.g.e., s. 64
141 142

112

Erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru libsun egnine alur ve bana tra terk erkn abl eyler andan dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler. (17b/13-18a/2)

2.2.6.6.2. Tc: Sfilerin ve bilhassa eyhlerin balarna giydikleri yn veya dlbendden dolama serputur. Dilim says tarikatlere gre deimektedir. Bektai tc on iki dilimlidir.143

Bir kii zi r- Muammed Alye yetirmese fuarym dedii ve tc ve post giydi taldne olmu ola. (5a/10-12)

Erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru libsun egnine alur ve bna tra terk erkn abl eyler andan dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler. (17b/10-18a/2)

Bir kii bunlaru evld kimdr bilmese be bunlaru ark grmese ve erkn zere olmasa ve farn abl lmasa ve dostuna dost ve dmnna dmn olmasa ve cnn ve ban ve dnli limnesini bunlaru ana teveffla eylemese tc ve post ve celle ve fala vaiyyet cem idp benimdr dise be benlikden arnmasa ve zi Muammed Al evldnu ul ve urbn olmasada fullu eylese immlaru
143

Torun, a.g.e. s. 410

113

iledin ilemese ve arat-i Cafer-i d erknna ail olmasa ve anu farn grb ol fara zni virmese ii opolu ekklidr ve ilatde eekdr. (28a/5-13)

2.2.6.6.3. Post: Post: Tarikat yolunda, yolda bir aamay, bir makam simgeleyen ve seccade olarak alglanan, pirin, dedenin ya da babann oturduu tabaklanm tyl deridir.144

Bir kii zi r- Muammed Alye yetirmese fuarym dedii ve tc ve post giydi taldne olmu ola. (5a/10-12)

Post ve ra ve faru libsun egnine alur ve bna tra terk erkn abl eyler andan dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler. (17a/14-18b/2)

Post ve celle ve fala vaiyyet cem idp benimdr dise be benlikden arnmasa ve zi Muammed Al evldnu ul ve urbn olmasada fullu eylese immlaru iledin ilemese ve arat-i Cafer-i d erknna ail olmasa ve anu farn grb ol fara zni virmese ii opolu ekklidr ve ilatde eekdr. (28a/8-13)

2.3. AHLK: AHLK: Sosyal dzeni ayakta tutan birtakm prensipler vardr ve bu prensipler, toplumun gelecee salkl bir ekilde gidiini, ferdin bu toplum ierisinde huzurlu bir hayat srmesini gaye edinmitir. Bu prensiplerin kabul veya reddi istikametine gre fert, huzur veya huzursuzluk duyar. Ferdin bu durumu topluma da yansmaktadr. Allahn
144

Korkmaz, a.g.e., s. 361

114

vd ahlk, peygamberlikle birlikte Ben gzel ahlk tamamlamak zere geldim diyen Hz. Muhammed ile tamamlanm ve kemale ermitir. slm inanc, gzel ahlk ve ahlkly sever.145

2.3.1. Haya, Edeb: Haya: Utanma duygusu, sklma; ar, namus anlamlarna gelir ve daha ok Allah korkusu ile gnahlardan kanma anlamyla kullanlr.146

Edeb: Terbiye, iyi tutum, huy ve davran, incelik anlamlarna gelirken tasavvufta Hakkn rzas bulunmayan her eit iten el ekmek, kulluun hakikatini kavramaktr.147

arat edeb zeredr ve edeb gz zeredr ve gz da on bbdur ve inci marfetdr ve marfet amel zeredr ve amel ula zeredr ve ula da on bbdur ve drdinci aatdr aat hay zeredr ve hay da burun zeredr ve burun da on bbdur pes imdi azz-mend bir kiide ilm olmasa edeb olmaz ve edeb olmasa amel olmaz amel olmasa hay olmaz ve hay olmasa dem olmaz ve dem olmasa d-ayvn ndur zr kim ilm amel zeredr ve amel edeb zeredr ve edeb ay zeredr ve ay insn zeredr ve insn mn zeredr. (40b/4-12)

Edebsiz dem olmaz mn inde opolu ekk gmn (20/1)

Torun, a.g.e. s. 423 Akay, a.g.e., s. 179 147 Akay, a.g.e., s. 109
145 146

115

aysz olanu yanna varma ula utup iit i bu beyn (20/2)

lib-i far fen bir kiide ilm olmasa ve amel ve edeb ve ay olmasa ol kiin aytna ve erknna ve prine ve pis ademine ad-hezar lnet olsun ki ben abdlam diyp dav urup davsnda bulunmayan kiin cn- abiine ve nmna lnet hezr-br zr yalanclardur. (41a/4-8)

2.3.2. Mrvvet, Yiitlik: Mertlik, yiitlik, cmertlik, iyilikseverlik; insanln gerei olan eyleri yapmak, gzellik ve hayr ile ilgili eyleri almak ve zillet getirecek hallerden saknmaktr.148

Geb nefsiden idr eyledse Ki kimdr mrvveti ok Murtay (3/4)

Yri merdne-ve pk mcella an dil virme gel kevn mekna (9/4)

h- velyet szini ndrma rma eer bende-i l merdne ise ve eer bende-i l mervn ise lnet cn- absie. (17b/8-10)

148

Akay, a.g.e., s. 339

116

Bu Vrn Abdl Alye -i py Yz srb ba endrr merdnna (21/5)

Dilimde tesbhim merdn olupdur Scdum scidm insn olupdur (30/1)

2.3.3. HyanetHyanet- Emanet: Emanet: Hyanet; hainlik etmek, ahde ve emanete sadk kalmayarak zulm yapmaktr. Hyanet hrstan ve kinden meydana gelmitir.149 Para, mal vb. gibi eyler madd; sr, grev, Allahn insana balad akl, zek, ilahi emirler de manev emanetlerdir. slm emaneti korumay, ehline vermeyi Mslmanlk almeti sayar.150

Kim ki l evlda ynet eyledi

Felaie hm limun
(15/4)

Eyada udret var amm uvvet yo ve ft var amm zt yo gmn var mn yo ve sermye var alet yo ynet var emnet yo imdi ey lib-i far fen udret zdr zi prlere vir ta ki udret uvvete irie ve bir da ft zdr zi prlere vir ta ki ft zta mahar de ve bir da gmn benlikdr benlii otar ki gmn mna avale ola ve bir da sermye zdr zi prlere vir ta ki let ele gire ve bir da ynet fildr fili ar eyle ve da mmet zdr zi prlere vir emnetini istiyene virmi olasn pes imdi eer bir l zere zi prlere vird ise sadet idi opn meydandan apardysan ve lem-i rabbn oldu ve emnete ynet

149 150

Torun, a.g.e. s. 425 Akay, a.g.e., s. 114

117

eylemed ve eer bu lle zi prlere virmedse opra bauna sen emnete ynet eylemi olursu. (43b/9-44a/6)

udret prlerden saa emnetdr eer ol emnete taarruft eyleyb ynet eylemeyb prlere zi apurdusa nr-i udret uvvetine iridi ve ztla ft bir olup tecell eyledi ve gmn gitdi ve benlik srldi mn uhra geldi ve sermye uland ve alet ele girdi ve ynet mnhezim old ve emnet ssna dedi pes eer bu nevyle ft zta ve zt fta mirt db emneti aa virdse yri var am yime. (44a/7-14)

2.3.4. YalanYalan-Ahde Vef: Yalan, hakikatin aksi olan aslsz sz veya itir. Hazreti Peygamber, yalan mnfkln balca niteliklerinden biri olarak saymtr. slma gre yalan haramdr.151 Ahd, mridin tarikata girerken mride verdii szdr.152

Elest bi-Rabbikm demende irr bu idi kim a nedr bl nedr ve Muammed nedr ve Al nedr ve bunlaru l evld kimdr ve far ve ern nicedr ki anu zerine peresti ide ta ki a bldan fehm ve idrk eyleyeler ve eer bu irr yerine getrmeyeler yalanc olalar avlh Tal lla lnetallahi alel kazibn pes mans budur ki Terin lneti yalanclar zerine

Yalanc dem olmaz mn inden gitmeyince heb gmn (2b/2-9)

151 152

Akay, a.g.e., s. 503 Korkmaz, a.g.e., s. 20

118

Kim ki teveffl olmad yalancdur irr yodur bu cemle ve bu kemle her kim irr yodur mn yodur mn olmayan mnfdur. (9a/4-6)

Tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk. (18a/1-2)

sterse mad l eyleyesin ayl-i amdan kesil ve gl ynesini sil yalan syleme f olsun dilndan olma. (22b/3-5)

Mcerred olmaz dav-yi farldur yalancdur ve hem far fen olmaz ve bea bulmaz ve zi prler ademnde k-i py eylemez. (24a/8-9)

Evld- Alden yeg mi oldu drl drl ablar ve ablar ve mabblar ve mabbeler ve aeler pullar utarsn ve yine bu adar abaatler ile ehl-i arkim ve ehl-i farim dirsen yalan sylersin ve kezzplk eylersin yz aradur. (28b/6-10)

fir oldlar da yalan utdlar yetlerimizi unlar od ssiyeleridr ve nlar od iinde idi alusarlardur. (29a/11-13)

Ben abdlam diyp dav urup davsnda bulunmayan kiin cn- abiine ve nmna lnet hezr-br zr yalanclardur pes a sbaneh ve Tal kelm- adminde buyurd: Fe meniftera alallahil kezibe min badi zalike felaike hm

119

limn pes bir kii far davs lsa mansinde bulunmasa teberr ol yalancya
mstaadur. (41a/6-11)

ol kiiye hem da lnet olur Kim ki varur ol yalanc yanna (21/2)

Ta ezelden ahd imi ahd bildim an ol ahd lnet ol peymnna (21/3)

Yalancnu yzi dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur. (41b/13-14)

Prler nuu yalan sylemez zr prler yalanc deildr afil olma ve afil yrime. (42b/2-3)

a Tal anlarn gllerin mhrlemidr andan tr ki yalan sylediler. (45b/6-7)

2.3.5. Kemlik (ktlk)(ktlk)-yilik: a Tal bir kimseye ulm eylemez her kii kendyine kendyine eyler pes bir kii kendye ulm eylese ol limdr. (21a/11-12)

120

Men cae bil aseneti fe lehu aru emaliha ve men cae bis seyyieti fe la ycza

illa mileha ve hm la yulemun.

(16b/8-9)

Yukardaki ayette, kim Allah huzuruna iyilikle gelirse ona getirdiklerinin on kat verilecektir. Kim de ktlkle gelirse o sadece getirdiinin dengi ile cezalandrlacaktr denilmitir.

2.3.6. Gybet, BhtanBhtan-Ayp rtme: Gybet, birinin ardndan onun saygnln, deerini, toplum iindeki yerini sarsacak sz syleme, bu yolla araya geimsizlik sokma anlamna gelmektedir.153

Bhtan, olmayan kusurlar bir kiiye yaktrmaktr. Gerek gybet ve gerekse bhtan slmda byk gnahlar arasnda saylmaktadr.154

Murtya her kim irr eylemez U ehdet bil aa bhtn olur (13/2)

Nefs hevsndan ve amandan ve ybetinden ve rdan ve advetden ve kibirden ve knden ve asedden ve ulk- avmdan ve almadan ve atmadan ve fen mlkn fi-l-kll lezzetinden bad ol eer isterse mad l eyleyesin. (22b/1-3)

2.3.7. Kin, Gazab, Gazab, fkefke-Afv, Hogr, efkat: Anlar incidrler Teriyi ve Reslini yan ki szlerine itimd eylemezler. (17a/11-12)
153 154

Korkmaz, a.g.e., s. 152 Torun, a.g.e. s. 427

121

Her kim utar anlara bula kin Olmad ol nr- dzadan emn (16/1)

2.3.8. KibirKibir-Tevazu: Kibir, byklenme ve gururla nefsin tutsa olma durumudur.155 eytan da kibiri yznden lanetlenmitir.

Bir kiin iinden gmn gitmese ol kiin mn drst olmaz ve mn drst olmadndan andan malm olur ki ehl-i nefs olur kend hlin grmez ve ehl-i ama olur ve dnyy arnuna oysa oymaz ve da ehl-i tekebbr olur. (2b/9-12)

a inkr eyleyen ehl-i nefs olur gzi grmez ve ehl-i tekebbr olur ve ula iitmez ve ehl-i ama olur szni yabana arc eyler imdi dem nefsi gzine baludur ve gzi ulana baludur ve ula tekebbr olmasna baludur ve tekebbrl amana baludur ve ama szine baludur zr kim bir kimsenn gzi bir nesneyi grse nefsi alabe eyler tekebbrlk uhra gelr ve ama ziyde olur ve sz syleyb anu ister eer virmezse ol kimseye ased idp tekebbrlk eyler pes her kimde ama olsa nefsi ardur ve tekebbrk da ardur cem yaramaz amel bu iki nesneden bin olur avlh Tal: Ve kane minel kfirn pes eytan gibi kfir old. (2b/15-3a/15)

155

Korkmaz, a.g.e, s. 259

122

Ehl-i iret olan kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz ite bu mertib ve bu ft ehl-i fardan ihr olur zr far olan alar lib-i dny olmaz ve lib-i dny olmayan ama lmaz ve ehl-i nefs olmaz ve tekebbrlk da eylemez. (3b/9-13)

2.3.9. Hrs, TamaTama- Kanaat: Hrs, sonu gelmeyen arzu ve istek, bir eye ar derecede dknlktr. slmda Allah, Onun koyduu kanun ve hkmleri bir yana brakabilecek ya da buna yol aacak derecede olan mal ve mevki dknl gibi ar arzu ve tutkular, doru ve makul saylmamtr. Sadece hayrl ilerde, dine aykr olmayan, iddetli istein duyulmas tavsiye edilmitir.156

Kanaat ise elindekiyle yetinmek, ksmetine raz olmak, Allahn verdiiyle idare edebilmektir. Gzel ahlkn gstergesidir. 157

Ehl-i nefs olur kend hlin grmez ve ehl-i ama olur ve dnyy arnuna oysa oymaz. (2b/11-12)

Ehl-i ama olur szni yabana arc eyler imdi dem nefsi gzine baludur ve gzi ulana baludur ve ula tekebbr olmasna baludur ve tekebbrl amana baludur ve ama szine baludur zr kim bir kimsenn gzi bir nesneyi grse nefsi alabe eyler tekebbrlk uhra gelr ve ama ziyde olur ve sz syleyb anu ister eer virmezse ol kimseye ased idp tekebbrlk eyler pes her kimde ama olsa nefsi ardur. (3a/1-9)
156 157

Akay, a.g.e, s. 185 Akay, a.g.e, s. 247

123

mdi ehl-i iret olan kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz ite bu mertib ve bu ft ehl-i fardan ihr olur zr far olan alar lib-i dny olmaz ve lib-i dny olmayan ama lmaz. (3b/9-13)

aret-i h- velyet emrl-mminn Al bn-i Eb Tlib alavtullahi aleyhis-selmu namzn lmamdur zr iki etmei ydna aldun imdi var fikr eyle. (4a/13-15)

Prler anu in buyururlar kim: Bir kii zi r- Muammed Alye yetirmese fuarym dedii ve tc ve post giydi taldne olmu ola dirler imdi ey lib-i far u fen pes yri eyle anr- mutesnca anat da irse eavetdr eavet. (5a/10-13)

Ve hidyet bkdr ve da af anatdur anat ehl-i farundr zr resl aleyhis-selm buyurmudur: El anat kenzn leyufta imdi bil ki anatdur ve riyetdr ki anatdur ve bir da r revdur ehl-i fare ol anat kendye nzil eyleye zr Reslullah buyurur: anat au gizli gencidr pes imdi anat adur a baldan icr eylemek far ve hem vcibdr kim zerine ehl-i far zerine zr dav-y far bunlarda mihmndur imdi ey cn- cihn anat iki smdur biri vardur ki yimez al yzine ft atar ve illki damanda dny muhabbeti klldr ve bir sm da vardur ki keff- nefsini virr amm cihn bir pula aymaz nefsinden ve amandan fil-cmle linden anat eylemilerdr imdi anat budur ki Reslullahaleyhis-selm buyurmudur: ubbud-dny resin kll aietin ve

terkid dny resin kll ibadetin.

(5b/4-6a/1)

124

Grh- nc evliydur ve da grh- evliy andan malm olur kim bu drt eczy kendde yai eylemi ola ve cem-i masivy amay ve hevy nefsi kendden reddeylemi ola. (15a/4-6)

lib-i far-i fen cedd cehd eyle nefs ve ama hevsundan kendi ztu pk eyle. (15b/6-7)

Nefs hevsndan ve amandan ve ybetinden ve rdan ve advetden ve kibirden ve knden ve asedden ve ulk- avmdan ve lmadan ve atmadan ve fen mlkn fi-l-kll lezzetinden bad ol. (22b/1-3)

Dny benimdr dirse nefse uyarsan ve ama eylerse on bu iki nesne ile on da vcd bulrsn bu iki nesneyi her kimde grrsen ol zikr olunan on da anda mevcddur imdi mula eytn bilp teberr olunan ol kimse nedr imdi bu on iki fal atl eylemek dilerse nefsin hevsundan ge ve ama da eyleme ta ki bu on nesne da vcd bulmaya. (22b/7-11)

ama lma bu dmu dnesine Ki o dmeye varl nesine (23b/8)

Kimde vardur hret r ama Lnet anu dem-be-dem erknna (21/4)

125

Ehl-i ama ve ehl-i dny prler ile ina olmaz imi zr kim ya prler ya dny gerekdr iki arpuz bir oltua maz. (42a/11-13)

Avret ile olan dny ile ilh grr ve ama ile cem olur ehvet da bunlar ile alib olur. (49a/4-5)

2.3.10. Hased: Hased, bakasnda olan nimetlerden huzursuz olan kiinin bundan znt duyarak onda olan nimetin gitmesini istemesidir.

Bir kimsenn gzi bir nesneyi grse nefsi alabe eyler tekebbrlk uhra gelr ve ama ziyde olur ve sz syleyb anu ister eer virmezse ol kimseye ased idp tekebbrlk eyler. (3a/5-8)

Nefs hevsndan ve amandan ve ybetinden ve rdan ve advetden ve kibirden ve knden ve asedden. (22b/1-2)

2.3.11. Hrszlk, HileHile-Helal Kazan: Hrszlk, kendine ait olmayan bir eyi habersizce almaktr. slm, hrszl kesin bir dille yasaklam ve hrszlk yapanlara ceza verilmesini emretmitir.158

158

Akay, a.g.e., s. 185

126

lib-i far fen ehl-ullah ve ehl-i iret andan malm olur ki l-itiyc olur keff- nefsinden ayr bir nesne in varup kimseye tenezzl eylemez. (3b/6-8)

Al evldnu ul urbn oldur ki cihn fil-cmle atee yasalar iinde bir presi olmaya ve bir da budur ki keff- nefsinden ayr bir abbe abl eylemeye. (28b/1-3)

2.3.12. Buhl (hisset, cimrilik)cimrilik)- Sehavet(cmertlik, kerem): Buhl, bahillik, cimrilik; fakirlik korkusu, mala kar ar sevgi ve nefiste meydana gelen ar byme hrsnn sonucudur.159

brhim Edhem kerem-i lfundan bir sz sylenr ki malm erenlerdr aan bir pre yama bulsa rasuna yamamaa bir yere atar imi alu arasna gn anda durur imi andan varur grr imi eer kimse almadysa alurm rasuna yamarmu. (4b/14-5a/2)

ulk- avmdan ve almadan ve atmadan ve fen mlkn fi-l-kll lezzetinden bad ol eer isterse mad l eyleyesin ayl-i amdan kesil ve gl ynesini sil yalan syleme f olsun dilndan olma ehl-i bal. (22b/2-5)

Ha sbneh ve Tal bir bae mili beemidr ve kendi kerem ve lfundan bu baeyi ol iki cihn gnei Muammed Muafya isn eyledi. (27b/13-15)

159

Torun, a.g.e., s. 432

127

Prler lf keremnden bu aire gsterdiler ve bildrdiler bed fil ve ehl-i ama ve ehl-i dny prler ile ina olmaz imi. (42a/10-12)

2.3.13. ZnZn- PkPk-dmenlik: Zn, en ar sulardan biri durumunda bulunan, cemaatten kovulmaya sebep olan, evlilik balants dndaki cinsel ilikidir.160 slmda bir hadisin haber verdiine gre fiili zinadan baka gz zinas, dil zinas, el zinas gibi eitli ekilleri de mevcuttur. Bir de erkek erkee zina ekli olan livata vardr ki bunu da slm kesinlikle meneder.161

Badsiz gelr misiz er olanlara ehvetden yaa yan liva eylemee avratlardan ar bil ki siz ol avmisiz bilmezsiz yan chilsiz adan ve kendlerizden afilsiz. (22b/13-23a/1)

Kimde vardur ehvet r emel Mande insn deil rcdr (17/4)

rde ikidr biri dil ile ve biri gl ile irde gtrendr pes imdi irde gl ile getren andan malm olur ki fn cihnu iinde hi andan ayr-i murd yodur hemn hu hu evld- Aldr ve dil ile irde getren andan malm olur ki ret bezer ve aaln dzer ve byu bozar ve aluna aluna gezer ve olan avret ve dnyya muabbet hiren ftatnda malm olur pes bilindi ki evld- Alye ne adar meyl muabbeti vardur pes imdi ul iki ulna ul olmaz. (48b/3-9)

160 161

Korkmaz, a.g.e., s. 459 Torun, a.g.e., s. 433

128

eyn deyu geliri smdur biri avret ve biri olan ve biri dny muabbetidr. (48b/12-13)

Avret ile olan dny ile ilh grr ve ama ile cem olur ehvet da bunlar ile alib olur gel imdi zi bunlardan pk eyle ve zi prler ademinde k eyle ve evld- Al ana sinei k eyle. (49a/4-7)

ula ut szm ey cn beri ol Hev-yi nefs ehvetden geri ol (28/1)

NC NC BLM TRANSKRPSYONLU METN

130

DERKENAR bu kitabda icr olunan tat- evil cemzi-yel-evvel 1045 tarii ile mverri bir nsa ile muabele olunduunda yaplmdur 28 abn 1222 Cuma abah.

FARFAR-NME

/ 1b / Haz rislet Vrn Dede addesallhu SrrehulSrrehul-azz

(2) BSMLLHRBSMLLHR-RAMNRRAMNR-RAM

(3) Elamdlillhi Rabbl- lemin imdi ey lib fal- a elamdlillh (4) dan murd Teriyi anmakdur ve Teriyi anmadan murd bilmekdr eer Teriyi (5) bilmek dilerse ze naar eyle zr kim zi bilen a bilr (6) ve zi bilmeyen a bilmez ve a bilmeyen ddra irmez ve ddra irmeyen (7) ayvndur pes ayvn olanlar ol kimselerdr ki mam- far (8) dan b-aberlerdr pes imdi ey lib her kim ki bu faru itis ne ise (9) ve n bilmese ol kimse mride irmemidr ve mride irmeyen a (10) bilmemidr ve a bilmeyen Muammedi bilmemidr ve Muammed aleyhis-selm bilmeyen Al

Raiyallhuanh (11) bilmemidr ve Al keremallh vechi bilmeyen mliddr imdi ey

/ 2a / lib a didkleri Muammed ve Aldr zr kim a bunlardan ik (2) re old imdi fem ve idrk eyle bu far-nmen akatini ve mahiyetini eer dem ise ve eer ayvn ise var imdi otu otla (3) zr kim bu ikmete ve bu udrete dem olan ir (4) ir ayvn olan varur otun otlar zr kim a sbnehu (5) ve Tal bu on sekiz bi lemi yodan var eyledii zamanda (6) bu on sekiz bi lemin iinde on sekiz kez yz bi (7) maluat var eylemidr imdi her birin damana bir lezzet ve bir (8)

131

eni ve bir ikmet ve bir udret virmidr imdi (9) dem olana far olan budur kim a bile

1 ir (1) Gel ey mmin biri far- uddur a bilmek avl-i Mutafdur

a bilmek dilersen bil Alyi Ou ilm apus Murtadur

asandur hem seyinem Abidinem Gzim nr mm Br Baadur

Beri gel Cfer m Rya Taye vir z lif sadur

(5) N Asker eh Mehdyyi Hdi Olupdur ey Vrn ol sadur

/ 2b / imdi a Talnu murd bu idi kim silliyete bun itmm eylemidi avline ul oldur (2) kim bu cihna niye gelmidr an bile ve isteye bula zr kim

Elest (3) bi-Rabbikm demende irr bu idi kim a nedr bl nedr ve Muammed
nedr ve Al (4) nedr ve bunlaru l evld kimdr ve far ve ern nicedr (5) ki anu zerine peresti ide t ki a bldan fehm ve id (6) rk eyleyeler ve eer bu irr yerine getrmeyeler yalanc ola (7) lar avlh Tal Lnetellahi alel kazibn pes mans budur ki Tegr (8) in lneti yalanclar zerine

132

Beyt Yalanc dem olmaz mn inden gitmeyince heb gmn

imdi bir kiin iinden (10) gmn gitmese ol kiin mn drst olmaz ve mn drst olmadn (11) dan andan malm olur ki ehl-i nefs olur kend hlin grmez ve ehl-i ama (12) olur ve dnyy arnuna oysa oymaz ve da ehl-i tekebbr olur deme (13) szi iitmez pes imdi her kimde bu drl nesneyi grrsen (14) mula eytn gibi merdd- ezel ve mabn idi oldu zr kim (15) a inkr eyler ve da a inkr eyleyen ehl-i nefs olur gzi

/ 3a / grmez ve ehl-i tekebbr olur ve ula iitmez ve ehl-i ama (2) olur szni yabana arc eyler imdi dem nefsi (3)gzine baludur ve gzi ulana (3) baludur ve ula tekebbr olma (4) sna baludur ve tekebbrl amana baludur ve ama szine (5) baludur zr kim bir kimsenn gzi bir nesneyi grse nefsi (6) alabe eyler tekebbrlk uhra gelr ve ama ziyde olur (7) ve sz syleyb anu ister eer virmezse ol kimseye (8) ased idp tekebbrlk eyler pes her kimde ama olsa (9) nefsi ardur ve tekebbrk da ardur cem yaramaz (10) amel bu iki nesneden bin olur avlh Tal Ve kane minel kfirn (11) pes eytan gibi kfir old

2 ir (1) eha her isimde var bu alet Aleyh-il-lanedir olupdur pr advet

Yedi kez sandurupdur nu- a Anu boynuna gedi ou lnet

133

Dolamad da ol avm-i addur Mundr ki gsterr evet

Bu nesne ile hir olupdur Alnn line drl aaret

/ 3b /

(5) Vrn kl teberr kimde grsen Bu fili odur ehl-i yanet

(2) imdi a birdr mabd birdr mad birdr eer adan ayr (3) bir nesneyi mad idinsen mabdun oldur ve her neyi mabd (4) idinse madun oldur pes Resl aleyhis-selm buyurur Kll mabd mad ve kll mad mabd pes imdi bu adsden murd her ne mad idinsen mabdu oldur ve her ne mabd idinse madu oldur pes imdi adan ayr bir nesne da (5) istemek rev deildr zr avlh Tal Ve kane minel kfirn yan (6) kfirlerden olur imdi lib-i far fen ehl-ullah ve ehl-i iret (7) andan malm olur ki l-itiyc olur keff- nefsinden ayr (8) bir nesne in varup kimseye tenezzl eylemez meer ki marfet-ullh ola zr kim (9) ehl-ullh ehl-i marfet ve ehl-i iretdr imdi ehl-i iret olan (10) kiide nefs olmaz ve da ama olmaz ve da tekebbrlk olmaz ite (11) bu mertib ve bu ft ehl-i fardan ihr olur zr (12) far olan alar lib-i dny olmaz ve lib-i dny olmayan (13) ama lmaz ve ehl-i nefs olmaz ve tekebbrlk da eylemez imdi beri gel (14) ey lib arnda faru yd l ve z bd l sen seni dil-d l (15) ve cismini bnyd l pes imdi ey lib-i far fen eer sen seni bnyd ideyim dirse

/ 4a / bir mride iri kim anda bu abaat olmaya ta ki madu (2) bulasun ve cismini bnyd lasun ve sen seni dild la (3) sun ve zi bd lasun ve faru yd lasun zr kim (4) far mam bir mamdur ki mm Cafer-i d aratnmesinde (5) buyurur ki Faru cn Muammed Aldr imdi ey u sdk Muammed Al adur zr (6) biri nebiyy-ullahdur ve biri veliyy-ullahdur pes imdi ne

134

mandur ki (7) adan aasn gel beri ama adan zr adan aan fir olur b-dde olur zr her kim Muammed (8) Alye kim ki irr eylemedi anu anda buyurur avlh Tal (9) Vetteun nrallet ddet lil kfirin man budur ki anu (10) ol oddan kim yer lnd kfirler in imdi ey lib-i far (11) fen bu ikmet lun bileyim dirse ehl-i inr olma (12) zr kim bir kii far olmasa ve let-i nezya urasa yan (13) lse mnsz gider b-bhe ve b-gmn zr ol aret-i h- velyet (14) emrl-mminn Al bn-i Eb Tlib alavtullahi aleyhis-selm anu namzn lma (15) mdur zr iki etmei ydna aldun imdi var fikr eyle

/ 4b / ve bu szi zikr eyle eer irru varsa ol aret-i h- (2) hen-ha zr kim hi kimse aa irimez ta delili prler (3) olmaynca imdi prler ehl-i fardur

3 ir (1) Gel ey abl it bu feny Fendan mad on bulma bey

Kim kim yodurur far- resli Muaa grmez ol r-liay

Ki bunda kr olan nda da kr Olserdr gmnsuz bil buray

Geb nefsiden idr eyledse Ki kimdr mrvveti ok Murtay

(5) Vrn Abdl kr l aa her dem Gzle grd u l-i by

135

(9) imdi ey tlib-i far u fen a tebrek ve Tal fuaradan ihrdur zr kim (10) bir ehl-i dnyya ilhm- rabbnden veyaud ird- prlerden albine fey (11) irise ehl-i far olur pes vay saa kim fardan aasn ve ehl-i dny olasn ve amm far (12) iki smdur biri yodur fardur ve biri l-itiyc olur yan bir loma (13) ve bir ra ve keff- nefs in yiyecek ve meyecek adar (14) giyecek lzumdur zr brhim Edhem kerem-i lfundan bir sz s (15) ylenr ki malm erenlerdr aan bir pre yama bulsa rasuna

/ 5a / yamamaa bir yere atar imi alu arasna gn anda durur imi (2) andan varur grr imi eer kimse almadysa alurm rasuna yamarm (3) ya Suln Cihn Seyyid azi veya ac Bekta- Veliyy r- Muammed Al (4) ve cem-i erenler bir nrdur ve bir zt ve bir ft ve bir ayt ve bir memtdur (5) ve bunlaru cmlesi far u fen gelmlerdr imdi ey lib-i far u (6) fen erenler lmez ve erenlere memt irmez ve illaki mevt irse (7) tene irer ra mevt irmez zr ki erenler r Muammed Aldr (8) ve erenler da Muammed Aldr pes Muammed Al lmez zr ki nr- nbvvet (9) ve nr- velyet mebrd ve bir ztdur ve ol bir zt- hidyetdr ki bdr (10) lmez pes imdi prler anu in buyururlar kim: Bir kii zi r- (11) Muammed Alye yetirmese fuar ym dedii ve tc ve post giydi (12) taldne olmu ola dirler imdi ey lib-i far u fen pes yri eyle anr- mute (13) snca anat da irse eavetdr eavet pes (14) imdi ey lib-i far fen far adur zr mnezzeh ve mberrdur avlh (15) Tal Elau mir rabbike fe la

tekunenne minel mmterin imdi a dir ki

/ 5b / alabudan pes olma gmnlularundan zr gmn irkdr ve irk (2) murdrdur ve murdru namz ve niyz mabl deildr zr kim a bir nrdur (3) ve ol bir nr- fardur ve da f fildr ve fil iledicidr (4) ve iledici hidyetdr ve hidyet bkdr ve da af anatdur (5) anat ehl-i farundr zr resl aleyhisselm buyurmudur El anat kenzn (6) leyufta imdi bil ki anatdur ve riyetdr ki anatdur (7) ve bir da r revdur ehl-i fare ol anat kendye nzil eyleye (8)

136

zr Reslullah buyurur anat au gizli gencidr pes (9) imdi anat adur a baldan icr eylemek far ve hem (10) vcibdr kim zerine ehl-i far zerine zr dav-y far bunlarda mihmndur (11) imdi ey cn- cihn anat iki smdur biri vardur ki yimez (12) al yzine ft atar ve illki damanda dny muhabbeti klldr (13) ve bir sm da vardur ki keff- nefsini virr amm cihn bir pula aymaz (14) nefsinden ve amandan fil-cmle linden anat eylemilerdr imdi (15) anat budur ki Reslullahaleyhis-selm buyurmudur

/ 6a / ubbud-dny re sin kll aietin ve terkid dny resin kll ibadetin

4 Beyt (1) Cihnun r- errinden emn ol Sana direm szm iit in ol

anat l ibdet eyle her dem Elin ek ayriden aa yan ol

Eer szm iidp dilemezsen Yri eyn gibi d-bn ln ol

Beri gel lib isen rh- aa Ou bu defteri ehl-i yemn ol

(5) Vrn l tevell ndna Cem-i lar iinde mbn ol

(7) imdi ey lib-i far u fen her kim ki bu far abl eyleyb libsun (8) egnine alup giydi ise aa vcibdr ki bu far mutes ne ise (9) an ilemek gerek eer ilemez

137

ise esfeldr ve esfel olaca bu ftdan (10) dr olma lzm gelr imdi ayf deil mi ki dem ft iken (11) esfel ft devr eyleyesin pes imdi nr- hidyetden ulmte (12) dmek rev deildr dem olana meer dem olmaya ezel ve ebed (13) esfel ft ola zr Acem erenleri buyururlar ki: Al- a (14) neguted imdi al aln elbetde devr eyleyp aln bulsa (15) gerekdr Kll eyi yerciu il alih zr kim cem-i eynu rc

/ 6b / insndur ve insnln fehm eylemese rc- esfeldr gel imdi (2) ey libi ddr olan bil bu ikmet aln nedr ki far u fen olmayanda ne uvvet-i hir vardur ve ne uvvet-i (3) bna vardur zr hir bnu ynesidr ve ill bir kii (4) far u feny abl eylese ol prler aratini abl eylem (5) olur ve prler aratini abl eyleyen ehl-i uvvet olur ahire (6) ve bne zr prler arati ehli uvvetdr ol sebebdendr ki (7) mm Caferi dk aratnmesinde buyurmudur ki: arat A (8) deize bezer hem ummn ve hem aradeizi arar zr erat ayn- aatdr ikisi bir bbdur (9) zr bir kii bir eve varma dilese aratle varmasa ol ev (10) apusun bulamaz ol evden masdn alamaz yolunca giden (11) yorulmaz ve bir da budur ki bir lib pre irmise (12) amm kllye prler aratini tal eylemese prler aa marfet (13) ullh gstermezler zr marfetullh bar- mudr imdi fehm eyle (14) ve idrk eyle ki cem-i ey ban- demden uhra gelse bb- aratle (15) gelr zr ki bir nufe ban- avvya dse bb- erat dr ve nadan

/ 7a / gelse bb- aratdr ve dnyda dursa bb- aatdr ve dnydan (2) gitse bb- marfetdr zr marfet bar- mudr (3) kenarna gz irmez imdi bir kii lse vcd- binas ylur der (4) iinde olan varl kimse grmez mekn ve dura andedr ol (5) kimse bilr ki lem-i bndan gzi ola ve ol bn gziyle d cihn (6) seyr eyleye ve her mevcdtn aynunda a tecell eyleyesiz aa ayn-el alb (7) dirler imdi ey lib-i far u fen insn olana far ve vcibdr ki kend mertini bile (8) ve prler yoluna vara ve z bile ve bed fillerden zi auna (9) zr bed fill

138

insanda olmaz kfr ehlinde olur a Tal buyurur (10)Vallah la yehdil avmel

kfirin imdi a or yol gstermez kfirlere

5 ir (1) Gel ey bulam dirse ayt Gidedur kfr dilden N- nect

Ou a- uuun defterini Gresin ayn ile esm- zt

Art be-i alb pk-bz ol Sre gr aradan Lt Ment

avf idp ou elamdlillah Yedi yet fatu mmeht

(5) Vrn Abdl Alnn syesinde Mun eyledi her mkilt

/ 7b / imdi bir avme adan inyet olmasa arin grmez ve arin (2) grmeyen krdr ve da dnyda kr olan iretde da krdr zr (3) Cenb- a urnda buyurur Ve men kane f hazih a'ma fe hve fil ahrati (4) ama bunda kr olan nda da krdr pes kr olan ne erat (5) grr ve ne arat ve ne marfet ve ne aat grr ne bilr (6) (6) imdi bu drt apuya gzin amayan ve kend menzilin ve mertibin (7) grmeyen a ddrn da grmez ve bunda varaca menzilin (8) grmese dem deildr dem olmayan d-esfeldr imdi esfel (9) a szi iitmez a szini iitmeyen erenler cemlini grmez (10) ve grmee da murd eylemez erenler cemlini grmeyenden (11) ve ird olmayandan ne l pes anu bitdi ne ola (12)

139

ve yetdi ne ola imdi ey lib-i a elamdlillah dimekten murd (13) budur eer bildise ve eer bilmedise yz bi kere elamdlillah dise bir zerre (14) fidesi yodur bilesin olasn imdi imdi ey lib-i far u fen ve bir da budur kim Rabbllemin dimekden (15) murd lemler ss ve lemler besleyici dimekdr imdi besleyiciden murd lem-i aldur

/ 8a / ve aldan murd anadur ve anadan murd Ftiadur ve Ftiadan (2) murd mml-kitbdur ve mml-kitbdan murd sebl-mendr ve seb (3) lmenden murd yedi yetdr ve yedi yetden murd yedi noadur (4) ve yedi noadan murd elifdr ve bir elifden murd mecm- kelm (5) ullahdur ve mecm- kelm-ullahdan yz on drt sredr (6) ve yz on drt sreden murd alt bi alt yz altm alt (7) yetdr alt bi alt yz altm alt yetden murd on sekiz (8) bi lemdr ve on sekiz bi lemden murd demdr ve demden (9) murd Muammed Aldr ve alaru l evldlardur ve evld- Alnn (10) zt- nn fehm ve idrk eylemekdr Ve le ad kerramna beni deme anlarun (11) n- erefine gelmidr zr ki cem-i ulmun bb Aldr (12) ve ehri Muammed aleyhis-selmdur alennebiyyi aleyhis-selm Ene medinetl (13) -ilm Alyy bbh imdi bir kii Alye irmese Muammedi bilmez ve Muammedi (14) bilmese ilmine lim olmaz ve ilmine lim olmayan kendini bilmez (15) ve kendni bilmeyen evld- Alye irr yodur pes anedna irr olmayan aret-i Alyi sevmez

6 / 8b / ir (1) Murtay sevmeze b-add lnet eylerm lime lnet olupdur ute lnet sylerm

Murtanu dmna lnetm var ad-hezr Lnet-i a lnet-i a b-nihye sylerm

140

Murtanu bendesiyim cnla dilden yan nna tai idp dilde ehded eylerm

(4) Murtadr Vrn b-nir ve b-mil h- aydar m- aydar u hidyet sylerm

(5) pes imdi bu bb o bbdur ki bb- aratdr yan Aldr imdi bb- (6) aratde bir kii n olsa yan far olmasa fil mertib li (7) nadur ki childr

Beyt Chil mrik olupdur hayy deil Bir d l-eydr anu ey deil

(8) zr kim Resl aretini bilmeyen Alyi bilmedi ve Alyi bilmeyen a (9) bilmedi zr a bb- aratdr imdi bb- arat far u fendur

Beyt Her kim ki far olmad m-i ahr bilmedi ayyib hir olmad yodur anu ahreti

(11) Ol man budur ki far u fendur ve fendan liadur ve liadan (12) bedur ve bedan murd demdr ve demden murd kendi ztn bilmekdr (13) ve ftn bilmekdr ve hirini ve bann bilmekdr zr ki dem secde (14) gh- lemdr pes aret-i rislet buyurur albl mmin (15) beytullah albl-mmin arullah

albl-mmin azinetullah

/ 8b8b-1 /

(ek blm) (1) Murtay sevmeze nice lnet eylerm lime lnet olupdur ute lnet eylerm

141

Murtay sevmeyen ande bulur mn dni Ol Yezdin cnna lnet beayet sylerm

Murtanu dmnuna lnetm var ad-hezr Lnet-i a lnet-i a b-nihyet sylerm

(4) Murtadr Vrn b-nir ve b-mil h- aydar M- aydar u hidyet sylerm

/ 9a / imdi dem gli bir f ynedr ve o ynen albi bu cemlullahdur (2) ki ar-ullahdur ve azinet-ullahdur zr secde-i ubdiyyet ve peresti (3) buadur ki kbetullahdur imdi bu kbetullah her kim ki avf eyleye (4) far ve hem vcibdr ki cem varn yamaya vire far fen ola imdi her kim ki (5) teveffl olmad yalancdur irr yodur bu cemle ve bu kemle (6) her kim irr yodur mn yodur mn olmayan mnfdur avlh Tal (7) Lnetallah alel-avmil

mnfn pes bu irr ile krr m eyledm (8) dirsen lnet irrua ve dnie ve
mnua zr kim cem erenler ki gelmilerdr (9) irr lmlardur irrlarna bit olup cem varln teveffil (10) eylemilerdr cnla ba arc eylemilerdr nice nice imdi sen (11) da a greyim dirse cnla badan ge rada senlik ve benlik (12) almaya a da hir ola t ki b-bhe ve b-tereddd a z ztuda (13) mhede idesin imdi ey lib-i far u fen fehm ve idrk (14) eyle ki Ftiatl-kitbu drt (15) ismi vardur r-anr adedince biri Ftiatl-kitb

/ 9b / ikinci Elamdlillh, nci sebl-men drdnci mml-kitbdur ki al- (2) kintdur ki k, bd, nr, b dur ve bir da budur kim Ftiatl-kitb (3) yigirmi bir urfdur ki vech-i avvda muayyendr avlh Tal (4) Ve r ve

kitbim mesurin fi ran menur imdi ey lib a eer (5) dilerse a Talnu
zt ftn mhede eyleyesin (6) avlh Tal Vezkr rabbeke fi nefsike

142

tearruav ve yfetev ve dunel cehri minel a (7) filin pes a celle ve al buyurur ki
beni isteyen zde ve nefsinde (8) istesn zr ad-i udsde buyurur Men arefe

nefsehu fead (9) arafe Rabbeh pes imdi kend nefsinden afil olan adan da (10)
afildr afil aflet d-mertib ayvndur pes ne (11) sebebden dem iken ayvn olasn imdi ey - d bir naar (12) eyle ki Ftiatl-kitb yigirmi bir urfdur ki vech-i avvda na olmudur (13) zr Ftia yedi yetdr yedi a- avvdur nicedr ki mml-kitbdur evvel iki (14) a ve drt kirpik ve bir da bada sadur ki yedi oldu (15) mml-kitb oldu ad imdi ey lib-i far fen bir da bu kim Ftiatl-kitbda

/ 10a / yigirmi sekiz urufu yedi a gelmemidr imdi avvnun vecinde ol yedi a gelmidr zr avvnu vechi yigirmi bir ur (2) fla indur yedi a aradur ve on drt a beyadur zr ki (3) aan mevld anas arnundan lem-i fnye mtevecch eylese ol yedi (4) an ile ft gsterr ki ara aur ve on drt da (5) beya anu muabelesinden dest-i a- hidyet ile mesr (6) ve mektb olmudur imdi urf da vardur elifde (7) fe sad da dal nunda vav imdi fehm eyle kim bu yigirmi drt urf (8) avvnu o vechindedr kim avlh Tal Lead

alanel insane fiy aseni (9) taviymin dir kim cem ilm-i ulmu al aat bu
yigirmi drt (10) urfdur kim avvnun vechinde mektb ve mesrdur ve cem-i (11) semvt zemn bu yigirmi drt urfla bindur zr kim gice ve gndz (12) yigirmi drt satdr leyl nehr bir an ve bir sat arar yodur (13) ft asen-i tavmi zikr eyler zr vech-i hidyetdr imdi bu afslden (14) ora sen da kend ilat bilmek dilerse zi mride (15) vir t saa ikmet-i hidyet nedr an bildre zr bir kii

/ 10b / kend ztn bilmek mmkin degildr ta ki prlerden isn olmaynca (2) bir kii kend ilat ilmine yol bulma abil degildr zr ki (3) Resl areti buyurur

Pri men udy men imdi prler uddur kiiyi ikileyin (4) lem-i anrdan birle
yoururlar yeiden bin ururlar bb- erat ve bb- (5) arat ve bb- marfet ve

143

bb- aat ile tamr iderler el-a (6) ban- demden geldgin gibi ikileyin seni uhra gtrrler nitekim (7) bir kii iki kez anasndan gelmese ol kii dem olmaz zr kim biri hir (8) anasndan gelmekdr ve biri prlerden gelmekdr imdi ir anasndan (9) gelmek lem-i beeriyyetdr talddr amma biri da prlerden gelmekdr ki lem-i aatdr taidr (10) avlh Tal Allah veliyyllezne

amenu yurichm mine ulmati (11) ilen nr yan a sbnehu ve Tal

buyurur Kim bir kii anadan gelse ulmt (12) (12 nrdur imdi prlere irse nr- hidyetdr ol zaman a Tal ulun (13) ulmt nrundan arup nr- hidyete irc eylese (14) gerekdr ol zaman ol kimse ehl-i hidyet olup ztn ve ftn bilse (15) gerekdr.

/ 11a /

7 ir ir (1) Her ne irdi pirlere ol nrdur Drt kitb anu yzinde mesrdur

U sekiz cennet yzine intir Seni ulun anunla mehrdur

Kim ki virmez l evlda z Bal yodur bir ur zenbrdur

Mada irmeyiserdr sonucu Bu ftda bet ol durur

(5) Ey Vrn l tevell dim anedna n saa destrdur

(6)zr kim lem-i sflden lem-i ulvye tebdl olsa gerekdr ol zaman (7) ol (6) kimsen ismi ve mstemias ar- lya defter-i hidyete ayd olsa (8) gerekdr imdi

144

bir kimsen ismi defter-i hidyete ayd u na olsa (9) ol kimse ehl-i hidyetdr imdi vay saa kim prler kimdr varada (10) bu ikmet nedr bilmeyesn ve beeriyyetden arnup insn olmayasun (11) bu cihna gelmekden murdun nedr ve niye geld bilr misn imdi bir kimsen (12) ismi defter-i hidyete na olmasa ol kimse dem olmaz ve demzde (13) degildr geri reti dem mande dvdr pes dv olan ehl-i (14) inkrdur zr ol kimse kim li muli prlere kend varun (15) virmedi nefs-i hevsunda hir-i prler ile ve bn- nefsi mutesuncadur pes yle olan ehl-i inkrdur

/11b/ ve ehl-i inkr olan d-mula kfirdr a sbne ve Tal buyur (2) mudur Ve alelezine keferu etehtediye minellezine l yehtedn man budur (3) ki anlar kim kfir oldlar oru yol tutmad ve ale da aytt Anlar oru yol (4) tutmazlar imdi bir kii or yol utmasa aa irmez (5) ve a bilmez a bilmese childr ve chil anda aret-i rislet (6) buyurur Eey ey velchil la eyin imdi bir kimse chil olsa yan a bilmese ve a anmasa ol childr imdi bu (7) eynu birisinden deildr ve bu eynu birisinden olmyan (8) eyndur pes imdi eyna lnet vcibdr

Chille eyna eyle lneti Ger dilersen bulasn a rameti

imdi ey lib ehli bu ikmet (10) ve bu udret ln bilen bildi ve bilmeyen chil ald imdi cehletden (11) rnmayan rette dem mande deyu eyn old gel imdi cedd-i cehd (12) ile ftu ztua mirt dr ve aln yosa ora utanrsn afil olma alu yaiden a t ikmet-i (13) hidyet nedr bilesn ve ddra vl olasn imdi ddra vl (14) olma dilersen far u fen ol aliden biri ol avlh Tal Ve

la (15) terkenu ilellezne alemu fe temessekmn nru mans budur ki Ya cemat-i

fuar-yi

145

/ 12a / arat veya ulum-yi erat meyl eylemek limlere yan dny ardnca (2) yryb dnyya muabbet idenlere t kim cehennem tei sizi yamaya (3) imdi zi Muammed Alye iridr zr kim faru cn Muammed Aldr (4) ve da delli prlerdr ve bir da budur ki Ftiatl-kitbu al- adedi (5) yigirmi sekiz urfdur insnu cemli ve kemli adedincedr zr kim (6) dem vechinde yigirmi sekiz kitbet na olmu ve hidyet ile (7) mesr ve mektbdur ve bir da lm-elifdr yigirmi ouz urf olur ve amm lam-elif aim-mam drt urf (8) vardur ki Zebrda Tevrtda ve ncilde urnda mrekkebdr ol sebebden (9) dem aleyhi`s-selmdur bu drt kitbu keml-i udretine ve ikmetn (10) nihyetne irimdr anu n ilatullah ve hidyetullahdur imdi (11) ey pkze zt bir da budur kim bir noa nufe kim ta belinden ticret eylese na ramine yan ki ban- avv ya tevecch eylese (12) anda an yedi kevkib terbiyye eyler tamam ouz ay ouz gn (13) ve ouz sat zerinden geince her biri bir y km-i kmt (14) eyler t yedi y tamam olduda olan da tamam olur eer ol demde (15) iczet ve inyet lem-i fnye ticret eylese ol yed yu iinde

/ 12b / olan kemle yeter ve eer ticret itmeyb km-i kmt yine zale dnse (2) bir y da zal km eyler andan nevbet mterye dner mter da bir y (3) ve ouz kn ve ouz sat km eyler mter der kim olur davet-i (4) iczet birle ol olan lem-i fenya getrr andan olanu vcd- (5) kimt bin-y avv bile ar old ise ouz y tamm olca (6) lem-i fnye sefer eyler ve eer vcd demle bin old (7) ise ouz y ouz gn ve ouz satde dr- fenya ticret eyler (8) andan ol olan lem-i bda ve lem-i ba der alar feryd eyler gzya (9) revn olur andan ikmet-i hidyet birle ol olana bla biner andan (10) kze biner andan pte-yi dehnnda ol yigirmi sekiz urf mfredt (11) (11) adedince dendnesi sar olmaa balar andan ceml-i hidyet (12) tecell eyler ol yedi a adedince zr kim ol yedi a r (13) anr birle mferrec olmudur imdi drt kez yedi yigirmi sekiz (14) a- hidyetdr ki cemlinde ve dehnnda ki dendnesi anu adedince (15) dr kim ikmeti hidyetdr andan keml-i udret yedi yl zerinde devr

146

/ 13a / eyleyicek ol yedi yl arasnda lem-i beeriyyetle kesb olan dendnesi (2) dkereyn yine bin olur tamm yedi yl da zerinden devr (3) (3) idecek bedr olmu aya bezer dner uvvet-i udret kendye pinhn iken (4) peyd olur imdi fehm ile yedi yldz ve yedi ay ve yedi yl ve yedi (5) da ol yldur ki pinhn iken peyd old tamm uhr aded birle hir old

8 ir ir (1) Yedi yldz yedi aydr yedi yl Yedi yl da geince ne olur bil

U aan on drde irdi nev-civn Coa geldi ol sat dery-y nil

Mevc urup ad odur neden mezt d yan atm oldu b u kil

Ddi bir ate hem ol dem neye Yand ol dem alib old od u yel

(5) Gel Vrn szine utl ula Kim ne syler iidesin mrg-i dil

pes imdi ol drt yedi ki zerinden devr eyledi anu adedince (12) dr kim ol yedi a ki cemlinde ban- avvdan kesb eylemidi ve yedi yl da (13) yedi on drt beya sde adur ve yedi da keml hikmetnden uhra (14) gelr tamm yigirmi sekiz urf Kelm-Ullah adedncedr kim mukatatda

147

/ 13b / gelmidr imdi fehm eyle ki a sbhneh ve teal kelm- admnde (2) buyurmudur Ve alleme demel-esmi kullih o da esm-i kll esm-i sn (3) dur ki cem mevcdtu zt ve ft ynesi demdr demi fehm eyle (4) ta ki a sbhneh ve Talnu kelm- kadmnden aberdar olasn (5) zr a Tal buyurur sn mm tilke ayatl-kitbil-mbn yan a Tal (6) bell eyleyicidr ol kitbu yetlerinde a sin mim yan ret-i hikmetn (7) imdi ey lib-i far fen

Men ndeh mml-kitbdan murd demdr ve demden (8) murd adur ve

adan murd Muammed Aldr ve anlarun cemlini ve kemlini (9) bilmekdr pes imdi au cemli ve kemli varl Muammed Alidr zr (10) kim a cemlinden ve kemlinden uhra gelr imdi ey lib dem-i (11) yaiyi a ki zii fehm eyleyesin zr kim buyurur aret-i rislet aleyhis-selm Men arefe nefsehu (12)

fead arefe rabbeh imdi bir kii nefsini bildi a bildi ve eer ihml idp (13)
bilmediyse dem ve demzde deildr pes hiren yer ve ier ve grr (14) ve syler ve iidr ve diler pes hir alur virr gler oynar (15) ayvn da yer ier gezer arr syler iidr diler alur

/ 14a / virr gler oynar ve dem gibi cim da eyler ite hele ol ayvndur (2) dem ise demdr ayvna ayvn dirler insna insn (3) dirler pes ya sen ayvndan bir art nesnen var mdur pes imdi Ve le ad (4) kerramna beni deme yeti ayvn anda gelmemidr dem anda gelmidr (5) var imdi eer dem isen bu mandan insniyetini fehm eyle avlh (6) Tal Ve in teduhm ilel hda la

yesmeu ve terahm yenurune ileyke ve hm la ybirun man budur ki alar (7)

davet idp or yol gstersn hi ala iitmezler (8) zr agrdurlar pes imdi ey mmin yalvarsana nu- ada (9) ilf olmaz eer ilf olur dersen teberrya msteak olursun imdi (10) ey lib-i ud a tealnu ztuna ve ftuna mahar dmek (11) dilersen bir mride iri kim ol mrid seni bir menzile iridre (12) amma sende da vat gerekdr kim ol pr nuundan ara (13) bir defne yere eylemeyesin ta ki ol pr seni menzileye menzil-i r- (14) hidyete uladura ve r- hidyete ol

148

kimse ulaur ki (15) prin yolunda cnla ba fed eyleye ki ol pr an bu rla zinde

/ 14b / ide evvel r- nebt ikinci r- ayvn nc r- cismn (2) imdi bir kimse bu rla zinde olduun bilse ve bu rla (3) zinde olmasa insn mertebesine vl olmaz ve insn mertebesine (4) sine vl olmayan r- insniyye adem bamaz ve r- insniyye adem (5) bamayan r-i izfyle zinde olmaz imdi evvel nebtdr ki bb- erat dr uya mildr ikinci r- ayvndur ki bb- tarkatdr oda (6) mildr nci r- cismndr ki bb- marfetdr yele mildr (7) drdnci r- insnidr ki bb- akatdr opraa mildr (8) ve beinci r- izfdr ki grh- ncdr imdi ey lib-i (9) far fen bu be run al nedr ol fal Yezdn ve ol aib-i (10) tevil-i urn yan aret-i h- merdn biz bendesine byle malm (11) eyledii erat bir udur ol erat uyuna yunmayan mslim (12) olmaz ve arat bir atedr ol arat ateinde pimeyen pute (13) olmaz ve marfet bir yeldr ol yel esmeynce u amaz ve od (14) yanmaz ve iy pimez ve eer yel esmedi cem-i eynun dem-i nefesi (15) balanurdu ve Maalt ac Bekta Veli de buyurur ki: Eer yel esmedi

/ 15a / dane amandan arnmazd ve aat bir opradur ve ol opra (2) bu eczya mvekkel olmasa insn beeriyyetden arnup masivy (3) terk idp zi r- ifiye eridre ve r- ifi grh- (4) ncdr ve grh- nc evliydur ve da grh- evliy andan (5) malm olur kim bu drt eczy kendde yai eylemi ola ve cem-i (6) masivy ama y ve hev y nefsi kendden reddeylemi ola ta kim ol kimse (7) insn nedr ve eytn nedr ve an bile andan rh- ifiye (8) adem baa grh- nc ve grh- evliydan ola zr kim ol hen-h (9) yan Al veliyy-ullah kend kerem-i ltfundan ad kelimesinden buyur (10) mudur end der bend mid

benzer ez fikri cihngiz kime (11) gahet ecel ber ser tebazed nagihan imdi ey bu
fn (12) cihn- ncyeden md eyleyesin ute bir n iinde ecl (13) dmene tai bilr misn kim deceksin

149

Beyt (14) Ge cihnu varlundan vadete ir gr vil Ta ki yz gstere saa (15) ol adm-i Zl-cell

/ 15b /

9 ir ir (1) Beri gel a gz cn- cihna ula utma h ayr lisna

Szm adur saa syler zebnum mr sermyesin virme ziyna

Ou lemin kitabn ala zi-n Dilersen irmege sen cvidne

Yri merdne-ve pk mcella an dil virme gel kevn mekna

(5) Vrn Abdal szine ut ulau Dilersen irmege genc-i nihna

(6) imdi ey lib-i far-i fen cedd cehd eyle nefs ve ama hevsundan (7) kendi ztu pk eyle gr zr kim a sbhneh ve Tal kelm- (8) admnde buyurur

Ve le ad zerana li cehenneme keram minel cinni vel insi lehm (9) ulubl la yefahune biha ve lehm aynl la ybrune biha ve lehm azanl la (10) yesmeune biha laike kel enami bel hm eall laike hml afilun (11) imdi a Tal
buyurur Cinden ve insden ou cehennem in (12) al eyledm ve da anlara (13) gl virdm o gl ile idrk- a itmediler fnyle meul oldlar ve da gz (14) virdm o gz ile ark-i a grmediler ve da ula virdm ol ulala itb- (15)

150

a iitmediler imdi anlar cehennem ilalardur nin kim a idrk itmediler fnyle meul

/ 16a / oldlar ute onlar azunlardur adan ve kendlerden afillerdr ve da anlar (2) undan malm olur ki ley nehr lib-i dnydurlar ute Resl hare (3) ti bunlaru aunda buyurur Eddny cifehn ve libhe kzibn ute (4) lib-i dny olanlar b-ekk be b-bhe kelbdr zr kim murdr ile msemml bir arada (5) elenmez vay saa kim nmyorsun amm ii opolu irkdr (6) imdi irk murdrdur ol murdrdan rnma dilerse evld- Aln (7) cnla bende-i k-i py o ol t ki zt- pk olasn eer olmazsa adan ve kendden (8) afil olup ehl-i gmn olursn gmn d- bldur imdi a sbhneh ve Tal (9) buyurur Ve ul cael

au ve zeheal bal innel bale kane zehua buyurur kim a (10) gelse bl helk
olur ve ill kim bl gelse a gider imdi (11) a helk olmaz lkin bl olduu yerde a durmaz zr kim her (12) ey al ile uar pervz ider kebter b-kebter bz b-bz

Beyt am eynu rc yine al Budur nuu ezelde bb- fal

(14) Kll eyi yerciu il alih imdi ey lib-i far u fen bir da budur kim dem vechinde (15) yigirmi sekiz kitb dest-i hidyet ile na olmudur ve drt

/ 16b / urf da vardur lm-elif aim-mamdur pa ve a ve ja ve a dr (2) bu drt urfdur ki Zebrda ve Tevrtda ve ncilde ve Furanda mrekkeb (3) olmudur ol otuz iki kelime-i kelmu srrdur ve esrardur ki dem vechinde idi (4) udret-i ilh ile na olmudur ve on drt urfla da r (5) alt urf olur ve drt r-anr birle tamm elli urf olur noa (6) adedince elli noa elli vat namz adedincedr ki Mirc gicesi (7) aret-i Resl aleyhis-selm hidyetden far

151

olmudur bilmek ve bulmak ve lma gerekdr pes ol demde aret-i Resl aleyhisselm urfun idiytndan didi kim elli vatin (8) be vade arr eyledi avlh Tal Men cae bil aseneti fe lehu (9) aru emaliha ve men cae bis seyyieti fe la ycza

illa mileha ve hm la yulemun imdi be vat namz elli vat namzu kaim-mam
olmudur (10) bimek gerekdr kim vech-i kerm dem adedincedr avlh Tal

Elif lm mm zalikel (11) kitab la raybe fh hdel lil mtteyn imdi ol pd-h kim
bezl buyurur (12) nnallahe ol kitbda gmn yodur ki anu iinde oru yol (13) gsterr anclara imdi ol kitb bu kitbdur ki vech-i demdr her kim grmek (14) diler ayr-i ayli terk eylesn ve da yol didi r- mstamdir (15) ol da vech-i kerm dem zerinedr ol sebebden t kim aret-i Resl aleyhis-selm

/ 17a / buyurur Raeytu Rabbi Leyletl Mirac fi ahsen-i suret ve bir (2) da budur kim bu elli urfu da elli mebde vardur al- adedince kim (3) r- mstam stnden ubr eyleyesin ol da yz at- hidyet (4) olur af vel-urn elmecd adedince o sebebden nedr ki yz ki yz dimilerdr (5) nitekim a Tal buyurur nnellahe rabbi ve rabbkm fabduh haza ram (6) msteym imdi ceml-i dem ceml-i hidyetdr demi yai tan ki Allah (7) Muammed Alyi incitmeyesin ve szlerine mulefet eylemeyesin zr a (8) sbhneh ve Tal Kelm- admnde buyurur nnellezne yzunellahe ve rasulehu (9) leanehmllah

fid dnya vel arati ve eadde lehm azabem mhna imdi isn- (10) tavy inkr
eyleme kim ceml-i hidyetdr zr kim a sbhneh ve Tal (11) buyurur bam anlar incidrler Teriyi ve Reslini yan ki szlerine itimd (12) eylemezler imdi nlaru ztuna ve ftuna irr eylemezler imdi nlaru zerine (13) Terin l neti vardur dnyda ve iretde nlar in braland (14) azb r eyleyici rldan murd esfel-i sfilndr

Beyt (15) dem ise dme esfel rete Elde iken virme amn frate

152

/ 17b /

Gel beri iste ceml-i areti Kereti ref eyle iste vadeti

(2) imdi mam- keret benlii terk eylemekle gider ve benlik dnyy terk eylemekle gider imdi dnyy terk eyle (3) blu perk eyle zr kim aret-i h- hen-ha yan mm Ali Mur (4) taa allallhu aleyhi ve sellem kend mbrek nuuyla buyurmudur kim Hergiz (5) azy zebdest termest revn n baed re em (6 )

rev-y bed zebne pes dimidr ki her kim a as yuma (7) olsa anu gzi
at ve yzi bek ve szi bed olur imdi (8) afil olma ol h- velyet szini ndrma rma eer bende-i l (9) merdne ise ve eer bende-i l mervn ise lnet cn- (10) absie var nefsin hevsunda gez madem ki (11) mr ire irer grdigden ormayasun zr kim erenler buyur (12) mulardur Kn iden gelsn szmz ayandran gelmesn imdi (13) erenler szini ayandran ol kimselerdr ki evliy derghuna gelr (14) irr virr evliyya bendeyim dir ve tc ve post ve ra ve faru (15) libsun egnine alur ve bna tra terk erkn abl eyler andan

/ 18a / dner ol tcla ve ol post ve ra ve erknla zin ve livta eyler (2) ve yalan syler ve ben ehl-i farm dir ve mnfl ve fitnelik kezzblk eyler imdi a Tal urn- Mecdinde (3) buyurur Fe me acceke fhi mim badi ma caeke minel

lmi fe ul (4) tealev nedu ebnaena ve ebnaekm ve nisaena ve nisaekm ve enfsena ve (5) enfsekm mme nebtehil fe nec'al lnetellahi alel kazibn (6) imdi yalanclara
lnet sad-hezr zr kim evliy derghna (7) gelmekden murd budur kim cem yaramaz millerden ve yaramaz fillerden terk idp (8) insn- kmil olup kend ztu ve ftu bilp lem-i rabbn olasn (9) ta ki fuardan olasn eer bu vech zere olmazsa neuzubillah (10) ve da bu far aunda buyurur Ya eyyhen nas entml

fara ilellah vallah (11) hvel aniyyl amd imdi buyurur ki Ey demler siz ehl-i
farsuz (12) ve cetllersz Allah iin ve Allah ol bay olanlar cetszlerdr (13) imdi malm old ki far oldur ki farna an ola bu farla (14) farlana ki Resl aleyhis-

153

selm farlanmudur El-faru sivad el vechi (15) fi szini bile farna an ola bu gnm yarna

/ 18b / alsun dimeye zr kim bir yerde da buyurmudur El-Faru far (2)

Rabbe iftir imdi far oldur ki farna anat eyleye ve bir da far oldur ki bb-
erat de esbab erkii yumu (3) ola ve bb- aratde urutmu ola ve bb- marfetde ol esbababu tozn silkelemi ola ve bb- aatde dirb (4) boalam ola t ki lem-i feratde mesken utmu ola (5) zr ki egndeki libsa irk dese suya orsn yursun (6) andan abun vrursn tamm olca uyn arsn ve tee (7) utarsn ve urudursn ve andan uvarsn tozn lem-i havya virr (8) sin andan drb boaya orsu perk utar balarsn ve andan (9) mam- idyete varursn imdi her mridim diyb lib abl eyleyen (10) bu nev zerine ol libi ird eyleyb yrse nr- Alyyen nr ve eer yrmez (11) se anu libi utma a ve kr deildr zr kim yarn aret-i (12) h- hen-h naarnda yzi ara opar ve da tebdl-i mekn olur (13) zr prler buyurmulardur Ve erkn- meyi erknsuz meyi (14) imdi bu lle bir kii pk pute olmasa ol r- ifiyle zinde olmaz (15) pes r- ifiyle zinde olmayan r- Muammed Alye irimez

/ 19a / ve r- Muammed Alye irimeyen ft- dem ve manide dvdr avlh Tal ul hel yestevil (2) ama vel bayr yan dir ki beraber deildr erenler ztn ve ftn grenle grmeyen (3) gzsz ile gzl bir olmad ve bir yerde da (4) buyurur avlh Tal Ellezne yeunnune ennehm mlau rabbihim

ve ennehm (5) ileyhi raciun yan anlar kim bell bilrler bell anlar gricilerdr (6)
alaplarn deyu anlar hidyete dnciler imdi yet mans (7) budur ki ddr- a her kim ki grr ol kimse ddr- ala indur ve her kim ki (8) grmez bgnedr Resl areti a kelmunda Ve men kane f (9) hazih ama fe hve fil arati

ama imdi kr olan dnyda iretde da (10) krdr bil-bhe

154

10 ir (1) a bunda grmeyen am durur Her kim grdi zbde-i al durur

afil olma a gz ey ehl-i dn at- ztu ellemel esm durur

Men arefle nefsni fehm eyle var Ol ki bildi vf- Mevl durur

Ute her kim bilmedi bu ikmeti Chil l-eydr ol rsv durur

(5) Ey Vrn zlf an kirpiin Ar- ramn leyletl-isr durur

/ 19b / imdi ey lib-i far fen a sbhneh ve Tal demi yaratd var eyledi yan (2) drt mulif eczy birbiriyle mferri eyleyb mrekkeb eyledi avlh (3) Tal Ve le ad alanal insne min slaletin min yn ve men nrin ve men hevin (4) yan udan ve opadan ve oddan ve yelden demi var eyledi imdi fehm ve idrk eyle zr cmle (5) kermetini ve hidyetini deme bildirdi ve kend ztn ve ftn ve fillerini lini (6) ve cemlini ve kemlini fil-cmle deme bildrdi pes (7) imdi fehm eyle ki dem nedr ve ol drt anr birle mrekkeb eyledi ve ol (8) r anr muabelesinde drt r vcd- azzine yr vef-dr eyledi (9) ve ol drt r muabelesinde drt n-ah- rn bnyd eyledi (10) ve ol drt n-ahu zerine drt mvekkel od ve ol drt (11) mvekkele drt lem virdi ve ol drt lem muabelesinde drt (12) firite odu ve ol drt firite zerine drt uvvet virdi (13) ve ol drt uvvet muabelesinde drt kitb virdi ve ol drt (14) kitb muabelesinde

155

drt urf perk idi ve ol drt urfu (15) zerine on iki noa od ve ol on iki noanu adedince on iki

/ 20a / imm- ilhm 11 (1) tiyr- lem old h aydar itiyr Gn yzinden ren old ar fer ve her diyr

Muafnu gzleri nru asan hem h seyin urretl-aynum didi a Resl-i girdigr

bidin ve Bar hem Cafer mm Kzmu Dn gn med ider men yo dilimde da kr

h- hetimdr Na hem b-Ta ve Asker Bunlar sevmeze lnet ad-hezr

(5) Mehdi-yi ib-i zemnu uluyem urbniyem simle Vrnyem ubb-i Alyem ikr

(7) ve rda mm u pk adcetl-Kibriy ve Fmatl-Zehr gelmidr (8) ve bu yigirmi sekiz al- kintu adedince yigirmi sekiz urf- muarrert (9) gelmidr bu yigirmi sekiz urfu her birine bir elif virdi yigirmi (10) sekiz terciye-yi ecz eyledi ve ol ecznu her birine bir lm-elif (11) od ve ol lm-elif her bir ecznu aimmakam old zr kim (12) ol lm-elif ile yigirmi ouz urf olur kim yigirmi okuz sre-i (13) urn evvelinde urf- muaat gelmidr ve ol urf- muaat (14) adedince ebcedl-kebre gelmidr ve ebcel-kebr adedince Ftiatl-kitb (15) gelmidr ve Ftiatl-kitbu adedince yz on drt sre gelmidr

156

/ 20b / ve yz on drt sren iki sresi Ftiada gelmemidr (2) nitekim Srei Baara ve l-i mrn sresi Ftiatl-kitbda gelmemidr (3) zr Ftiatl-kitbda yigirmi bir urf gelmidr a- ud adedincedr (4) mml-kitb ve seblmesn vechi ceml-i uddur ki yigirmi bir urfdur imdi ey (5) lib-i far fen fehm eyle gresin Sre-i Baara ve Sre-i l-i mrn bismillh (6) adedince gelmidr zr bismillh dimek evvel dimek olur anun kim bism (7) illhsuz bir ie el urunmaz eer bismillhsz bir ie balarsan arm (8) olur eer yemek ve eer imek ve eer ouma ve-l-l her ne kim bismillh (9) sz olursa armdur zr kim bismillh ismillhdur ve ism-i (10) msemmnu ayndur imdi au ismini bil ve msemmsn ala zr (11) a Tal buyurur Ve lillahil esmal-sn ite ismini bild (12) msemmsn da ala t kim a kim id kim bilesin ve fehm eyleyesin (13) zr kim ki a bilmez aa irr lma ayet gdr ve gci (14) sn eylemee mrid gerekdr pes imdi mkil sn (15) olsun dirse bismillh ki kimdr bil ve ol altundaki ba kimdr

/ 21a / bismillh dirler ve ol bismillhsz her ne ie yapsan (2) arm olduundan murd nedr ala ki ism msemmsna vf (3) olasn ve msemmdan murd kimdr ve ol ba nu ltundaki noa kime iaretdr (4) ve ol noa kimi iaret ider ki ol noay alamazsa yed (5) ve id ve geyd ve ouduu filcmle arm oldu (6) nedr bilr misin ve bilmee tlib olur msn yosa byle chil (7) alur msn ve yosa ret dem ve mande ayvn olur msn (8) ve yosa bu erkn zre gelr misin veya bilmeyb ehl-i cehennem olur (9) msn ve sft- eytn ve esfel abl lur msn imdi a Tal (10) deme g eylemez zr urnnda buyurur nnellahe la yalimn nase eyev (11) ve lakinnen nase enfsehm yalimun pes imdi bu yet mans budur kim a Tal bir kimseye ulm (12) eylemez her kii kendyine kendyine eyler pes bir kii kendye ulm eylese ol limdr avlh (13) Tal Felaike hm alimun pes unlar anlardur kim limlerdr zr (14) kendlere ulm eylerler pes gel beri sen kende ulm eyleme bil bism (15) ilh kimdr ve anu erknn yerine getr ta ki hidyet apusna gz aasun

157

/ 21b / ve bilesin ki hidyet kimdr velyet nedr imdi ol noa aret-i velyetdr (2) ki nm Aldr veliyy-ullahdur evveli ve iri oldur nitekim Hvel evvel

vel-air (3) vel-hir vel-bn ve hve b kll eyin Al fi noatl-b imdi (4) ba
nu ltundaki noa budur ki

12 ir ir (1) Aldr noa-i evvel-i hidyet Aldr ir-i nr- velyet

Aldr her d lem zt- mula Aldr udret ikmet-i kermet

Aldr ret-i Ramn Aldr Aldr fii rz-i ymet

Aldr fil-i mutr Aldr Aldr sevmeyen cnna lnet

(5) Aldr ey Vrn her tee var Kim an sevmedi lnet-i b-gayt

(10) imdi ey lib-i far fen bild mi Al kimdr veliyy kimdr Ve hvel Alyyl

am kimdr (11) imdi bu aamet ve bu udret ve bu ikmet ve bu uvvetdr ki cem

mevcdtu (12) aynunde gezen ve gzde gren ve ulaunda ve dilinde ve cem lnde (13) d olan aret-i h- hen-hdur amm baar lem idrk (14) idemez ve idemedii eclinden cehlet iesin aa alup (15) ndrmaa uvveti ve at ve udreti yetmez zr ki yalnz a

158

/ 22a / dvar olmaz imdi bu ikmete ve bu udrete kimse yetmez mrid ve mrebb olmaynca (2) anun Resl aleyhis-selm buyurur Level mrebb ma

areftu rabbi (3) imdi lib diati ve prler inyeti ve erenler himmeti
irimeyince (4) velyet srrn grmek mmkin deldr

13 Beyt (1) Murtay bilmeyen ayvn olur ret cnl veliyy b-cn olur

Murtya her kim irr eylemez U ehdet bil aa bhtn olur

Murtay fehm iden demdr Kim ki bilmez anmasn insn olur

Murtanu lin evldunu Rhna urbn olan vrn olur

(9) imdi ey ib-i erkn- dn ve ey server-i nr-i gzn bu ikmet lna ire (10) yim dirsen zi bir d- avle iridr yosa ulmetde alur (11) sn an ftu sermyesi elden gitdi maalde or air alursn lsmu bozulur (12) l batan gider gz yumulur ve sz utulur el ve aya (13) py-dr olmaz vcdu khnesi a der pes ol zaman l nice ola (14) imdi ey lib-i far fen durma oturma yime ime glme oynama ve ayr- ayle (15) gl virme iri bir rh-nmya sen anu k-i py ol seni

/ 22b / nefs hevsndan ve amandan ve ybetinden ve rdan ve advetden ve (2) kibirden ve knden ve asedden ve ulk- avmdan ve lmadan ve atmadan ve

159

fen (3) mlkn fi-l-kll lezzetinden bad ol eer isterse mad l eyleyesin (4) ayl-i amdan kesil ve gl ynesini sil yalan syleme f (5) olsun dilndan olma ehl-i bal ite bu on iki nesnedr (6) ki demi hidyete ulatrmaz ve da varup bir ehline da (7) iridrmez zr kim dny benimdir dirse nefse uyarsan ve ama eylerse (8) on bu iki nesne ile on da vcd bulrsn bu iki nesneyi her kimde grrsen ol zikr olunan on da anda mevcddur (9) imdi mula eytn bilp teberr olunan ol kimse nedr imdi (10) bu on iki fal atl eylemek dilerse nefsin hevsundan ge ve ama da (11) eyleme t ki bu on nesne da vcd bulmaya far fen ol nefs lezzetinden (12) el ek zr a Tal buyurur E innekm le tetuner

ricale ehvetem min (13) dunin nisa bel entm avmn techelun imdi mans budur ki
badsiz gelr (14) misiz er olanlara ehvetden yaa yan liva eylemee avrtlardan ar (15) bil ki siz ol avmisiz bilmezsiz yan chilsiz adan ve kendlerizden

/ 23a / afilsiz imdi aret-i Resl buyurur El chil adl velev kne (2) ebn imdi ite yet ite ad fehm idrk eyleme eyn ola (3) yum dirse fehm ve idrk eyle insn- insn olaym dirsen ve da bir yerde (4) buyurur avlh Tal Ve ma kane cevabe avmih illa en alu aricu le lum (5) min aryetikm innehm nasy yeteahherun mans budur ki a Tal (6) ol avme cevb ve ib eyledi zamanda aytd ki aru kyuuzden (7) L avmini yan kyuuzdan murd budur ve avmden murd (8) nefsidr nefs lezzettir ta arnup dem ile olasz eer ar (9) nmazsauz eynla olasz teberr size da msteak ola ale meln (10) min ameli

avm-i L
14 Beyt (1) Beri gel dile imdi ey birder Cevbm a cevbdur muarrer

Eer diler isen sen ut ulan Murdu viriserdr saa aydar

160

Yri nefsin hevsundan azer l an eyn olmail beraber

Teberrdur ol abdla heme Gezer nefs-i hevsnda ser--ser

(5) Bu abdl Vrn vAllahi lem Naiat kend kend baua vir

/ 23b / imdi ey birder ey k-n ve ey lib-i h- merdn

Beyt (2) Ger bulaym dirsez mn Glnzde almasun ekk gmn

ekk bldur bl ile bir arada olmaz ramn Bir evde olmasa Ramn ol olur ne-i eyn

(4) pes imdi bir eve eyn (5) km eylese ol ev iinde olan varla da eyn taarruft (6) eyler pes ne lzmdur ki insna eyn taarruft eyleyb (7) ol da nr ehlnden ola imdi aret-i Yemn Faletinde (8) buyurur

ama lma bu dmu dnesine Ki o dmeye varl nesine

Cihn dm alletdr allet aun dme melletdr mellet

161

imdi ey dem-zt allet ve mellet dem nna gelmemidr (11) dem nna gelen budur ki dem kendyi bile ve isteye bula ve allet (12) da ol kimselerin nuna gelmdr ki leyl nehr lib-i dny ola mam- (13) vadete el iridrmeye ve Muammed Alden b-aber ola (14) ve anlaru farndan ve aratinden ve ztndan ve ftndan aber-dr (15) olmaya lem-i keret ile mri hie gee avlh Tal

/ 24a / laikellezne abeallah ala ulubihim ve semhim ve ebarihim ve

laike (2) hml afilun mans budur ki unlar anlardur kim Teri mhr urdu (3)
glleri zerine ve ulalar zerine ve gzler zerine ve da (4) unlar anlardur ki afillerdr imdi aflet d-mertib ayvndur ve ol ayvn (5) deillerdr ki drt yalu ola ayvn olur ki iki (6) ayaludur ki ayvn ndur ve ar- d-pdur imdi ey lib-i (7) far fen bu ikmet l rh- Muammed(8) (8) dr ve far fendur ve her kim mcerred olmaz dav-yi farldur yalancdur ve hem (9) far fen olmaz ve bea bulmaz ve zi prler ademnde k-i py eylemez (10) (10) ol masda ve murda irmez ve ddrullahiyi grmez ve erenler adem-i (11) rhuna adem bamaz zr kim talddr ve mualliddr ve muallid (12) mn drst deildr avlh Tal

Belhm eall laike hml a (13) filn

15 Beyt (1) Gel ber olma bu demde afiln Ekserihim fehm la yminun

Ol sebebden syledim size kitb Veakm bihi leallekm talun

/ 24b /

Her kim tad eylemez nu- a Ve Reslehm fe hm lehu mnkirun

162

Kim ki l evlda ynet eyledi Fe laie hmz limun

(5) Ey Vrn zt- a kim grr Ve ennehum ileyhi raciun

(4) imdi ey lib-i far fen fehm ve idrk eyle evvel buyurld ki Ve le ad (5)

alanel insne min slaletim min yn ve min nr ve min (6) hevin yan yaratdum
demi udan opradan ve teden (7) ve yelden r-anr birle mrekkeb eyledk imdi r-anr (8) fehm eyle zr a Tal dem vcd- azzini drt (9) anrla bnyd ld ve ol drt anr muabele (10) sinde drt r vcd- azzine yr vefdar eyledi evvel r-i (11) nebt ikinci r-i ayvn inci r-i cismn drdinci r-i (12) insn ve ol drt r muabelesinde drt an-h bnyd (13) eyledi biri ula ve biri burun biri gz ve biri zdur (14) ve ol drt an-hu muabelesinde drt mvekkel od (15) biri nefs-i levvme biri nefs-i emmre biri nefs-i mlhime

/ 25a / ve biri nefs-i mumainedr ol drt nefs zerine (2) drt lem virdi biri lem-i nst biri lem-i lhut (3) biri lem-i melekt ve biri lem-i ceberrtdur ve ol drt lem (4) muabelesinde drt firite virdi biri Mkl biri srfl (5) biri Azril ve biri Cebrildr ve ol drt firite zerine (6) drt uvvet virdi Biri uvvet-i smia ve biri uvvet-i amme (7) ve biri uvvet-i bra ve biri uvvet-i zika ve ol drt uvvet (8) muabelesinde drt kitb virdi biri Tevrt ve biri ncil ve biri Zebr (9) ve biri Furandur ve ol drt kitbu muabelesinde drt urf perk (10) etdi biri p biri biri j biri g ve ol drt urf (11) zerine on iki noa od ol on iki noa adedince (12) on iki imm- ilhmdur ve on iki immu nesli ve li r (13) da mam ve pkdur ve bunlaru nas adce ve Fma (14) dur ve bunlar cmle yigirmi sekiz l- kintdur ki cem-i (15) mevcdt bunlaru dostluuna var old ve bu yigirmi sekiz

163

/ 25b / urf- mfredt ol aret-i h- hen-hu al- ade (2) dince gelmidr ki vech-i kerm dem aleyhis-selmdur ki secde (3) gh kintdur ol sebebdendr ki vechinde yigirmi sekiz evld- Al ve (4) ehl-i beytdr ble-i revnda immdur ki bunlardur evvel Muammed Aldr (5) ve mm asan ve mm seyin ve mm Al Zeynel-Abidin ve mm Muammed (6) Bar ve mm Cafer-i ad ve mm Ms Kam ve mam Al (7) Ms Ra ve mm Muammed Ta mm Al N ve mm asanl-Asker (8) ve mm Mehddr ki aib-z zamndur ve ub-i devrndur ccetl-ymdur (9) alavtullahi aleyhim ecman (10) ve adcetlKbr ve Fmatz-Zehrdur ve rda mam (11) pkdur ki yigirmi sekiz urfu muabelesinde gelmidr pes imdi (12) on iki imm ile on drt mam pk yigirmi alt olur (13) ve iki da adce ve Fma yigirmi sekiz l- kint (14) old imdi bunlar yigirmi sekiz urfu muabelesinde gelmidr (15) ve da Muammed ile Al ikisi bir ztdur nlar ile yigirmi sekiz olur

/ 26a / ve da Muammed ile Al lm-elif muabelesinde gelmidr birisi (2) lm ve birisi elifdr manl-amdl-ayy cismin cismi (3) bu mrettebde ayndur imdi lm-elif ile yigirmi dokuz ouz urf old (4) urf-i muaaat adedince gelmidr imdi mecma urn- Kerm (5) ve lem-i nim bu yigirmi sekiz evld Muammed Aln dostluuna (6) var olmudur Levlke levlk vem alatul-eflk (7) bunlaru anna gelmidr ve bunlar r-i ifdr ki grh-i (8) ncdr grh-i fuar dur bunlara her kim ekk getrse (9) ve rh arlerinde grlmese ehl-i imnum didi ve ehdet (10) eyledi ve namz ldu ve oru utdu ve acca vardu (11) ve zekt virdi ve cemi amli fidesiz ola ve bu cih (12) nu iinde her neye peresti eylerse arm ola ve teberya mstea (13) ola imdi ey lib-i far fen fehm eyle r-anrdan murd (14) udur ve opradur ve te ve rzgrdur imdi r-i nebt uya (15) mildr ve r-i ayvn ke mildr ve r-i cismni nra

/ 26b / mildr ve r-i insn bde mildr imdi ula da (2) r- nebtye mildr ve burun da r- ayvnye mildr ve g (3) z da r-i cismnye mildr

164

ve az da r- insnye mildr (4) ve da nefs-i levvme ulaa mildr nefs-i mumainne buruna (5) mildr ve nefs-i emmre gze mildr ve nefs-i mlhime aza mildr (6) ve da lem-i nst levvmeye mildr ve lem-i lhut mutmaine (7) ye mildr ve lem-i melekt emmreye mildr ve lem-i cebert mlhimeye (8) mildr ve da Mkl lem-i nsta mildr ve srfl lem-i (9) lhuta mildr ve Azril lemi melekta mildr (10) ve Cebril lem-i ceberta mildr ve da uvvet-i simaya Mkle mildr (11) ve uvvet-i amme srfle mildr ve uvvet-i bara Azrile mildr (12) ve uvvet-i zia Cebrile mildr ve da Zebr uvvet-i simaya mildr (13) ve Tevrt uvvet-i amme mildr ve ncil uvvet-i baraya mildr ve Fur (14) an uvvet-i ziaya mildr ve da p Zebra mildr ve Tevrta mildr (15) ve j ncile mildr ve g urna mildr ve da bu drt urfu yan p ve ve j ve gnu

/ 27a / zerinde on iki noa on iki imma mildr on iki imm (2) rda masma mildr rda masm adice ve Fmaya mildr (3) adce ve Fma yigirmi sekiz urfa mildr ve da yigirmi sekiz (4) urf lm-elife mildr ve lmelif Muammed Alye mildr ve Muammed (5) Al yigirmi ouz sre-i urnu evvelindeki muattata mildr (6) ve da muattat yz on drt sre-i urna mildr ve yz (7) on drt sre-i urn alt bi alt yz altm alt yete (8) mildr ve alt bi alt yz altm alt yet on sekiz bi (9) leme mildr ve on sekiz bi lem deme mildr ve da dem aa (10) mildr ve a evld- Muammed Alye mildr ol sebebdendr (11) ki buyurmudur: Levlke levlk vem alatul eflk imdi (12) yeri ve g ve on sekiz bi lemi ve cem-i varl a Tal evld- Aln (13) dostluna cd eyledi yle olaca sen ne ys eylersin

16 ir ir (1) Her kim utar anlara bula kin Olmad ol nr- dzadan emn

165

Ger sen istersen sadet bugn Cnla ol l evlda yan

/ 27b /

Her kim virmez anlaru yolunda ba Gzi grmezdr anu m-i mun

Lnet-i a ad- hezr olsun a Oldurur ol deyu eytn- ln

(5) Men Vrnyem Aln yoluna Cn ba virmiem ayn-el-yan

(4) imdi ey lib-i far fen bu cem-i lem ve levh-i alem iinde her ne kim a sbhneh ve Tal (5) yodan var eylediyse cem-i mevcdt l evld akna bnyd eyledi (6) ve nlara bildrdi pes vay saa kim l evld bilmeyesn ve cn- (7) glden olmayasun ve farn abl eylemeyesn ve gster (8) dkleri yola gitmeyesn ve dostuna dost olmayasun ve dm (9) nuna dmn olmayasun ve anlarun nefslern abl idp gsterdkleri (10) yola gidenlerdr ve dmn nefsi abl eylemeyb gsterdkleri yola (11) gitmeyendr bu cihnu iinde yed id ve geyd (12) ve uyuduu ve uyandu ve ser-cmle l arm zehr atl olur (13) zr kim bu cihn Ha sbneh ve Tal bir bae mili (14) bezemidr ve kendi kerem ve lfundan bu baeyi ol iki cihn gnei (15) Muammed Muafya isn eyledi ve aret-i Resl da ol baeyi

/ 28a / line ve evldna isn eyledi zr kim Resl aleyhis-selm ol aret-i h- velyet ve nr-i hidyet ve ib-i kermet yan mm Al (2) anda buyurmudur Ene ve Alyullah min nrin vaid ve bir da ru (3) rl-amdl-

ayy ve ru r ve cism cismi pes imdi (4) bu man ile bunlar nr-i vaddr ve
vr-i vad olca nda nesne (5) kalmaz heb kll dirlik ve birlik olur imdi bir kii

166

bunlaru (6) evld kimdr bilmese be bunlaru ark grmese ve erkn (7) zere olmasa ve farn abl lmasa ve dostuna dost ve dm (8) nna dmn olmasa ve cnn ve ban ve dnli limnesini bunlaru (9) ana teveffla eylemese tc ve post ve celle ve fala vaiyyet (10) cem idp benimdr dise ve benlikden arnmasa ve zi (11) Muammed Al evldnu ul ve urbn olmasada fullu eylese (12) immlaru iledin ilemese ve arat-i Cafer-i d erknna ail olmasa (13) ve anu farn grb ol fara zni virmese ii opolu (14) ekklidr ve ilatde eekdr zr ol kif-i srr- men arefe (15) yan mm Cafer-i d allallhu aleyh ve line buyurmudur ki

/ 28b / Al evldnu ul urbn oldur ki cihn fil-cmle tee yasalar (2) iinde bir presi olmaya ve bir da budur ki keff- nefsinden (3) ayr bir abbe abl eylemeye ve bir da budur ki hret gsterb (4) retin bezemiye fen ve far ola imdi bu nesneyi ol h imm ve b- uur tamm (5) Cafer-i d aleyhis-selm ehli faru anda buyurmudur zr kim ol Ha Talnu vadet derysn nr eyleyen ve mminlerin gln ferm eylemeyen yan mm Cafer-i d aleyhi ve sellem buyurmudur Ve da kendleri yle (6) far imi kim diyr- lemde bir pels var imi imdi sen evld- (7) Alden yeg mi oldu drl drl ablar ve ablar ve mabblar ve mab (8) beler ve aeler pullar utarsn ve yine bu adar abaatler ile ehl-i (9) arkim ve ehl-i farim dirsen yalan sylersin ve kezzplk eylersin (10) yz aradur evvel ir bilrsn ki ol h- kerem yan (11) mm- muterem aret-i mm Alyyl-Murta buyurmudur Ed dny rm ala ehll-irati vel airet (12) rmn ala ehl-i dny ve hma rmn al ehlullah ve da a Tal (13) aretleri da buyurur Men kane yrd arel arat nezid leh fi arih ve men (14)

kane yrdu ared dny ntih minha ve maleh fil-arat min neyb (15) ve yine
Resl aretleri buyurur Ed dny melnn ve alibhe mabnn

/ 29a / imdi var fikr eyle hidyet-i au ve Muammed Aln szine (2) mn getrmeyen nice demdr

167

17 ir (1) dem olmaz l-crm bu blsdr Fili beddr szleri telbsdr

Dnyya meyl eyleyenler ey i anma baydur sen an mfisdr

reti dem veliyyi dem deil Al ayridr anu n-cinsdr

Kimde vardur ehvet r emel Mande insn deil ricdr

(5) Bu Vrn dnyya meyl eylemez Fri old cmleden perhzdr

(8) imdi ey lib-i far fen au ve Muammed ve Aln szine iltift (9) eylemeyb yet d-i erfe mn getrmeyen anlar kfirlerdr (10) alallah Tal

Vellezine keferu ve kezzebu bi ayatina laike aabn nr (11) hm fha alidun man
budur kim da anlar kim kfir oldlar da yalan utdlar (12) yetlerimizi unlar od ssiyeleridr ve anlar od iinde idi (13) alusarlardur imdi ssiyeleri eytnlardur avlallah (14) Tal Ve inne aleyke lneti ila yevmid din yan lnet anu (15) zerine ta ol gne dein ki ar ola pes vay saa kim

/ 29b / yete ve de ve Muammed Alye ve evldna ula utmayasn ve mn (2) getrmeyesin ya rameti ve efati ve himmeti ande bulursun ey (3) mrik billhi pes imdi ey lib-i far fen fehm ve idrk eyle au (4) hidyeti ve Muammed aleyhis-selm nbvveti ve Aln velyetidr ki (5) urn- Am

168

fet olmudur zr kim Al akunda buyurulmudur (6) L-fet ill Al l seyfe ill

Zlfir imdi akku udreti (7) ve Muammed diati ve Al n uvvetidr ki

kelime-i ehdet kfr zer (8) ine alib olmudur imdi an Alye ikrru ve Muammede eh (9) det ve aa bama ve l evlda nz niyzu nice ed olsa (10) aan ki bilmezsin al- kinat nedr ve ol alu mutes nedr (11) imdi al- kinat adur ve illki a Muammed Aldr ve evldn (12) bilmekdr ve anlaru tekas zre olmadur ve eer anlaru mute (13) s nedr dirse far fendur andan liadur ve andan bedur (14) ve be oldur ki bismillhdur andan Elif

lm mim zalikel kitb yan bu kitb (15) ol kitbdur ki Elif lm mm Allah la ilhe illa hvel ayyl ayymdr bismillhdur ki
/ 30a / evvel ve irdr kim retdr ve ret anda buyurulmudur Hvellezi (2) yuavvirukm fil erami keyfe yeala ve bu ret ol retdr ki a (3) Tal udret eliyle tavr eylemidr ki bismillhdur ve bism (4) illh yedi urfdur ve ol yedi urf Ftiatl-kitbda gelme (5) midr ol yedi urf bunlardur se cim zel n fe (6) amm re-i Baara ve re-i l-i mrn bu yedi urf zerine (7) gelmidr ve bu yedi urf Ftiada yodur ki bismillhdur (8) andan irrmandur ki elif lm mim sad kitbdur ve kitbdan murd yetdr ve yetden (9) murd nindur ve nindan murd bilmekdr ve andan irrimdr ki (10) Elif lm r tilke ayatl-kitbl-akim yan ol kitblar ile km olunur (11) bilesin andan elamd Elif lm r kitbn kimet

ayathu smme flet mil ledn (12) akimin abr yan u kitb km olund
ninlaru biline Ve min ledn aleyye (13) sbile andan lillh illhi illhi eer anu yetl

kitbl-mbin yan ol (14) kitabu yetleridr ki bell eyler sn ve bu andan rabbil rabbil Elif lm r tilke (15) yetl- kitb yan adur ol ninlar i bu retden andan
/ 30b / alemin. alemin Elif lm r kitabn enzelnah ileyke li turicen nase mine

ulmati (2) ilen nuri bi izni rabbihim ila ral azzil amd yan ey demler indirdk
siz zeriize kitb (3) ta asz ulmtden nr- hidyete andan er raman raman Elif lm r

tilke ayatl (4) kitbil mbn yan adur ol kitbu yetleri bell eyler zt ile (5)

169

ft nedr andan ir rahym kef he ye mim d yan kef he mnddr (6) bir yol gstericidr dlara ve gereklere andan maliki aha ma (7) enzelna aleykel urne yan ey demler indirmedik mi size urn z (8) zi fehm idesiz andan yevmid din din

sin mim tilke ytl-kitbl mbn (9) yan ol retdr ki u- a kitbu

iinde belldr li levh-i (10) mafdur andan iyyake a sin tilke ytl urn be kitbin mbn (11) yan ol retdr ki urnu yetlerinde ve kitbu iinde (12) belldr ki levh-i mafdur andan na nabd Elif lm mim e asiben nas andan (13) ve

iyy iyyake Elif lm mim ulibetr rm andan nesteyn nesteyn elif lm mim tilke ytl kitb (14)
l-akm yan ol kitb yetleri kim anlara km olund Teriden kendi (15) nefsini fehm eyleyesin andan ihdin Elif lm mim tenziyll- kitbi la raybe fiyhi

/ 31a / yan indirdk kitb ol kitbda gmn yodur ki yz levh-i maf (2) dur andan as ra ra Ysn vel urnil kiym inneke le minel mur (3) seliyn ala ratm

mstekym yan ey Muammed urn km olund aa (4) kim peyamberlere mn

getrdi benm zerime or yol ile gele (5) ler andan elmstim d vel urn yan doru yol gsterr ur (6) nu iinde zt- hidyete andan ra Ha mim tenzill-

kitb yan (7) km olund indirdk ol kitbu iinde levh-i maf bilesiz andan ellezine (8) a mim tenzlm miner ramnir raym yan indirdk bu urn a
bilmek (9) in oldur ramet lc andan en enamte a mim ayn sin af kezalike yuhy

ileyke (10) yan km olund bu ft udretle bilesiz nice yerde vay-i evveldr (11)
zeriize andan aleyhim Vel kitbil mbn leallekm talun (12) yan km olund kitbu iinde bell eyler alayasz Ve inneh fi mm (13) il kitbi ledeyna buyurur yan mml-kitb iinde lev-i maf gresiz (14) andan ayril ayril a mim vel kitbil

mbin yan km olund bu mml-kitb (15) ki a- vecinde belldr andan ma maubi a mim tenzll kitb
/ 31b / yan bu km olunan kitb cemlinden nzl eylemidr andan aleyhim (2) a mim tenzll kitbi minallah yan km kmt Allahdandur ki indir (3) midr yet-i kitb ol yedi au adedince andan ve Lm-elif af (4)vel urnil

170

mecid yan a- bert emr olunmudur ve urnil (5) mecid iinde b-ala idrk
eyleyesn andan la laa (6) lin lin Nun vel alemi ve ma yesurune yan beyn olunmudur ol udret (7) alemiyle vechindeki sar olan a- hidyetdr imdi bu yigirmi (8) sekiz sren evvelinde muaat gelmidr Ftitl-kit (9) bu iinde mbndr ol sebebden cem-i klb-i semvin al (10) Ftitl-kitbdur imdi bu mmlkitbu ayb fehm (11) ve idrk eyle ta ki srrna vf olasn zr kim urnu srr (12) bu sreler evvelindedr avlh Tal Fi kll kitbin srrn ve (13) srrl-

urni fi evil is reti yan her kitbu srr (14) vardur ve urnu srr bu
sreler evvelinde gelmidr yigirmi (15) sekiz urf muaatdur cem urnu evvelinde ve da urnu evveli

/ 32a / bismillhdur ol sebebden ki bismillh yedi urfdur (2) ve ol urflar zerine nzil old ol urf bunlardur be sin mim elif (3) lm-elif he ki Ftitl-kitbu adedincedr ki ism-i ztdur ve ism-i amdr (4) ve ism-i msemmnu ayndur zr kim bismillh urnu evvelindedr ki (5) ism-i ztdur sebeb-i evveldr ki bismillhsz bir ie el unma rev (6) deildr zr ki ismullhdur ve bir da bismillh smdur (7) ve namz da smdur ve biri alt- aar ve biri alt- cuma ve biri (8) alt- seferdr ve bismillh da smdur imdi bismillh (9) be ile sin ve mim ise yek-t-ullah ise birdr kelime old alt (10) adedincedr ki bismillhdur bir ztdur ve alt da bir ztdur alt- aar (11) on yedi ve alt- cuma on be otuz kelime olur imdi (12) urf adedince bir ztdur ki bismillh adedincedr ve ceml-i dem (13) aleyhis-selm adedincedr urnu da al smdur biri urf- (14) mukemtdur ol on drt urfdur ki budur elif lm r kef he ye ayn d (15) a sin h mim af nn alallah Tal Hvellez enzele aleykel kitabe

/ 32b / minh ayatm mukematn hnne mml-kitabi ve aru mteabihat

(2) fe emmellezne fi ulubihim zeyun fe yettebiune ma teabehe minhbtiael fitneti (3)vebtiae tevlih ve ma yalem tevlehu illellah ver rasiune (4) fil lmi yeulune (3) amenna bih kllm min ndi rabbina ve ma yezzekkeru illa (5) ll elbab imdi bu

171

yet mansn fehm eyle ve bir da urf-i (6) mtebihtdur ki ol on bir urfdur ki bunlardur be te se cim (7) a zel ze n ad ayn ve bir da urf- muaatdur ki ol yigirmi (8) sekiz urfdur fil-cmle urnu aldur ve biri da orudur ol (9) da smdur zr kim oru da altm gne aret-i (10) adiyyetden far olmu idi an da taff diledi (11) altm gni otuz gne arar eyledi zr kim namz da elli vat far (12) olmu idi an da taff diledi be vate arar eyledi ol (13) sebebden oru da otuz gne arar eyledi zr bir yl yz (14) altm gndr ve bir ay da yz altm sat ve her sat bir gn aim-mamdur ve oru da (15) altm olduundan murd budur ki alt ay yz sekse

/ 33a / gndr ve bir ayu da satleri yz seksen satdr (2) yz seksen sat altm gn aim-mamdur (3) ve namz da elli vatden be vate arar eyledi ve oru altm gn otuz gne arar eyledi (4) alallah Tal Men cae bil aseneti fe

lehu aru emaliha (5) imdi namaz ve oru sntdur fs deildr ve da her gn bir
(6) sat aim-mamdur ve her gn on iki satdr ve da otuz (7) (7) kez on iki sat yz altm sat olur Li engavm sate (8) messat illa yevmel cumati hatta

yetearebehz zamane liye k nessenete ke (9) ehri ve ehre kel cumati vel cumate kel yevmi vel yevme kes sati (10) vessate la ey imdi malm old bir gn bir sat
aim-mamdur (11) bu manden alallah Tal Yevml ymet satn bu manden (12) ylda bir ay old ol sebebden da bdest smdur zr (13) biri el ve biri yz ve biri ayau ve secde da smdur biri (14) secde-i ubdiyyet ve biri secde-i mlkiyyet ve biri secde-i tamdr (15) imdi bilki cem-i ulmu asl bismillhdur

/ 33b / ve bismillhu al yedi urfdur 18 ir (1) Ay ceml arfi bismillhdur Dest-i udret ikmetullhdur

172

Kim aa secde idp kr etmedi Lnet olsun eyn ol gm-rhdur

U alt avm hem ac zekt Bilmiem sn aa miftdur

Da prler izini izlemedi rmez ol madna b-rhdur

(5) Men Vrn derd-mendm a-i py Dilde virdm her sat ol hdur

(7) imdi ey lib-i far fen bismillh yedi urfdur a- avv adedince (8) dr ki budur be ye sin ye nun mim ye mim elif lm fe lm elif mim lm elif mim he ye (9) da al vardur bismillhu birlii adedince yigirmi iki (10) urf olur birisi bir zt- adm adedincedr ve yigirmi biri (11) a- avv adedincedr ki ol da bir zt- admdr bir asen-i (12) tavmdr ve bir da bismillh otuz iki urfdur noasyla (13) zr kim bismillhu eczs ouz urfdur ve on bir noa (14) s vardur ol urf mtebiht adedince al (15) vardur cem eylese otuz iki urf olur vech-i kerm dem

/ 34a / aleyhis-selm adedince ve bir da b alur bir zt- adm lem yezell (2) ve la yezl adedincedr ki budur be ye sin ye nun mim ye mim elif lm fe lm (3) elif mim lm-elif mim he ye ve on bir noasyla ve alyla otuz urf (4) olur otuz ikisi vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr imdi (5) biri da ol bir zt- adm birlii adedincedr imdi ey (6) lib-i far fen fehm eyle ki namz da bismillh adedince sm old (7) yan alt- aar ve alt- cuma ve alt- seferdr ki bismillh (8) adedince smdur bismillh vech-i kerm dem oldudan sora (9) namz da vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr (10) cuma

173

namzyla aar namz cem eylese otuz iki kelime-i kelm (11) olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedince ve bir da sefer namz (12) vardur bismillhu noas adedince an da aar namzyla (13) cem eylese yigirmi sekiz urf- muaat olur ol da vech-i kerm (14) dem aleyhis-selm adedincedr ve da bismillh yedi urfdur ol yedi (15) urf r-anr birle mrekkeb olmudur ki drt kez yedi be

/ 34b / yigirmi sekiz kez kitbet olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr (2) bismillhdur ve bir da budur ki bismillhu ft (3) vardur elifle lm adedincedr zr elifle lm cmle-i kebrde (4) otuz bir olur ve biri da zt- admdr ki bir ztdur otuz iki kelime-i kelm (5) zerine mebndr ki bismillhdur ve bir da urnu al (6) vardur biri urf- muaat ve biri urf- mukemt ve biri urf- (7) mtebihtdur imdi urf- mukemt on drt urfdur ki bunlardur (8) elif lm r kef he ye ayn ad a sin a mim af nun ve amm urf (9) da bannda vardur elifde (fe) sadda (dl) nunda (vav) imdi (10) bu urfla on yedi olur aar namz adedince ve biri da (11) urf- mtebihtdur ki bunlardur be te se cim dal ze sin at z ayn (12) on bir urfdur bu on bir urfla on yedi urf cem eylese (13) yigirmi sekiz urf- muatat urn- Kerm aldur ki bismillh (14) drt urf da vardur p j otuz iki kelime-i kelm (15) olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr imdi fehm eyle dem nedr

/ 35a / oru da otuz gndr ve gn da aylu olur otuz (2) iki gn vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr ve biri b alur ol (3) bir zt adm adedincedr kim bismillhdur ve bismillh vechullah (4) dur zr kim vechullah ceml-i keml demdr ve bir da secdedr (5) ol da smdur yedi secde-i amdr ve biri secde-i melekiyye (6) dr ve biri da secde-i ubdiyyedr ki peresti eylersin ol da (7) vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zr ki urn avm alt dem (8) aleyhis-selm zerine oldudan sora secde da demedr avlh (9) Tal Ve iz ulna lil melaiketiscdu li deme fe secedu illa iblis (10) eba vestekbera

174

ve kane minel kfirin ve bir da bdestdr ol da (11) smdur iki el ve yz

ve iki ayau yursun pes iki elin (12) beyn bismillhdur zr ki elin bir yere unsa bismillh di (13) lden uhra gelr nin ki iki elin mufaal kitbetdr ki (14) eer bdest alsa iki elin dirseklerine dek yursun (15) pes iki elin dirsee dek otuz iki mufaldur ki alt-

/ 35b / ubdiyyet anu zerine alursu ol da otuz drt (2) a aradur ol drt a beyadur ki anda l yodur ve da (3) stvsyla otuz iki kitbet olur vechi dem aleyhis-selm ilmidr ki (4) elhamdlillah dirse iki elin yzin srsn drt kere olur ve yz (5) on iki a hidyet olur ve iki stvsyla yz on drt sren ilmini (6) orada malm idersin ki bir kere elhamdlillh deyb el yze srb aa kr en (7) eyledin gibi urn- am fil-cmle vcda gelb at tam olur ve bir da (8) iki ayau opraa dek yursa o da yigirmi sekize kitbetdr (9) drt kbine otuz iki kelime-i kelm adedincedr ve bir aya cmleden (10) muaddemdr ol sebebden secde-i ubdiyyet ayadur zr kii ayayla menzle yeter (11) ve secde-i melekiyye oldur ki el izmetkrdur ve izmet melekden (12) adr olur ve secde-i amdr ve cemldr ki ceml-i ceml (13) suln- cihndur pes sulna am vcibdr pes (14) imdi ey lib-i far fen mecm-i urn yz on drt sredr (15) ve al yigirmi sekiz urfdur ve bir da lm-elifdr yigirmi ouz

/ 36a / olur ve urf da vardur elifde (fe) dda (dal) nnda (2) (vav) otuz iki urf olur imdi yz on drt sredr otuz (3) iki aldur ki mecm yz r lt olur zr ki a Tal (4) (4) buyurmudur Ve alleme demel esme klleha ve esm-i hsn (5) dur ki Ftiatl-kitbdur pes Ftia da yz yigirmi drt urfdur (6) yz on drt urf urn- Kerm adedincedr ve ona da kaf nn (7) adedincedr zr kfla nn noasyla ouz urf olur (8) anu adedince Ftia yz yigirmi drt urfdur ki bunlardur (9) Elif, lm, ha, mim, dal, lm, lm, he, r, be, elif, lm, ayn, elif, lm, mim, ye, nun, elif, lm, ra, ha, mim, elif, nun, elif, lm, ra, ha, ye, (10) mim, mim, elif, lm, kef, ye, vav, mim, elif, lm, dal, ye, nun, elif, ba, elif, kef, nun ayn, be, dal, nun, elif,

175

ye, elif, kef, nun, sin (11) te, ayn, ye, nun, elif, he, dal, nun, elif, lm, sad ra, t, elif, lm, mim, sin, te, kaf, ye, mim, sad, ra, elif, t (12) elif, lm, zel, ye, nun, elif, nun, ayn, mim, te, ayn, lm, ye, he, mim, ayn, ye, r, elif, lm, mim, ayn, dat, vav, be, ayn, lm, (13) ye, he, mim, vav, lm, elif, lm, dat, elif, lm, lm, ye, nun imdi Ftianu l srelerin (14) evvelinde muatatda gelmidr ki ol budur Elif, lm, ra, elif, lm, ra, elif, lm, ra, elif, lm, mim, ra, elif, lm, ra, elif, lm, ra, kef, he, ye, ayn, sad (15) ta, sin, ha, mim, ha, mim, ayn, sin, kaf, ha, mim, ha, mim, ha, mim, ha, mim, kaf, nun

/ 36b / ve bir da bismillhhir-ramnir-ramdr anu muabelesinde bu drt (2) urfdur elif lm mim elif lm mim elif lm sad elif lm ra tammet yigirmi sekiz muaat (3) ve yz yigirmi drt urf Ftiatl-kitb yz elli iki urf olur (4) ve drt da p j yz elli alt urf olur pes imdi dem cemli ve el aya yz elli alt urf al- urndur (5) zr kim ceml-i dem Ftiatl-kitbdur ve anu muabelesinde b urflar (6) mndericdr ol sebebden Ftiatl-kitb mmlkitbdur ki mecmu- urnu (7) al ve mhiyeti ve aati Ftiadur ve da Ftianu l zlf (8) kirpikdr ki a stvsyla a eyleyes sekiz kitbet (9) olur ol sekiz kitbet her biri r-anr birle mrekkeb olmudur (10) otuz iki a kitbet olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr ki urn- (11) Kerm l aatdr ki bismillhdur pes urn- Kerm al sre (12) (12) lerin evvelindedr ki yigirmi ouz sren evvelinde muaat (13) gelmidr urfdur ve bir da vardur ki mecmu-i ktb-i semviyye (14) n ldur ki a vechullahdur ve kitbullahdur ve ilmullahdur (15) ve arullahdur ve beytullahdur ki a Tal buyurmudur

/ 37a / leallah Tal deme ve al retir ramn pes imdi (2) a Talnu reti ret-i demdr ve da ret-i dem mecm-i (3) kelmullahdur zr ki bismillhdur ve ismullahdur ve alifetullahdur (4) ve cem-i mevcdtu l ve aati ve mhiyyeti ve avm lt (5) ve ac zekt ve secdesi ve blesi ve cenneti ve lias ve bes (6) ve r ve rvn ve ilmn fil-cmle Ftiatl-kitbdur ki

176

dem vechinde (7) ve cemlinde mesrdur au udret alemiyle in dur ki biri yedi (8) on drt beya on drt ara att ve drt da Ez (9) alil muyi fari tammet otuz iki a cemlinde mndericdr ki (10) al- kintdur ve bir da devr-i eflk ve devr-i amerdr ol amer da (11) on drt gnde kemle ve on drt zevle mteveccih (12) eyler ki on drt gn on drt gicesi vardur ceml-i (13) keml dem aleyhis-selm adedince peresti eyler avlh Tal Vel amera addernah (14)

menazile atta ade kel urcunil adiym anu adedince peresti eyler

19 ir / 37b / (1) Ay yz a- amerden ikr Byle talm eyledi perverd-gr

Ftia il adur yz Grebilmezdr an her kr kr

Kinatu ldur sn sen Secdeghmsn benim ey ubb-i didr

U yzden mest olupdur mh-tb Anun in eylemez bir dem arr

(5) Bu Vrn bendei ya a- h Eyleme senden cd ey o-nigr

(6) imdi bir da budur kim fehm eyle bir yl yz altm alt gndr ve r (7) sekiz haftadur ve her hafta yedi gndr ve yedi gicedr ve her (8) bir gn on iki satdr ve gicesi da on iki satdr ve da (9) on iki burcdur ve her sat muabelesinde

177

gelmidr ki bunlardur (10) amel, evr, cevz, seren, esed, snble, mizan, areb (11) avs, ced, delve, t dur pes imdi bir yl on iki (12) ydur bu on iki burcu adedince ve on iki sat adedince (13) dr ve amm bir yl yz altm gndr ve bir ay da yz (14) altm satdr ol gn muabelesinde pes imdi dem (15) da yz altm amar vardur yz altm gn

/ 38a / adedince ve yz altm sat adedince ve da bir ylu (2) rk sekiz haftas vardur ve dem da ba r pare (3) ve drt bb apudur ve iki drt sekiz olur ve r ile (4) sekiz r sekiz olur r sekiz hafta adedince zr kim bir (5) yl altm ve yz gndr ve r sekiz mizndur pes mizn (6) bozulsa yl malm olmaz imdi ba da gvdeden (7) ayrulsa vcd pay-dr yrmez olmaz ve bir da on iki ydur (8) ve on iki sat adedince ve on iki sat on iki bbdur on iki (9) sat adedince ve on iki burc adedince ve bir gn da (10) on iki burc km ider on iki sat adedince ve demde (11) da on iki burc malm olur zr ki ba ameldr ve yzi (12) evrdr ulalar cevzdur ve emcikler serendur ve gsi (13) eseddr ve gbek mizndur as snbledr ve zeker arebdr (14) ve bular avsdur dizler ceddr ve bldur delvedr aban tdur (15) ve bir da bir ay drt haftadur ve her hafta yedi gndr mml-kitb

/ 38b / adedince zr kim drt yedi yigirmi sekiz urf olur urf- mfredt (2) adedince ve bir da lm-elifdr yigirmi ouz olur ve lm-elif (3) iki urfdur otuz olur ve bir y da geh yigirmi sekiz geh yigirmi (4) ouz geh otuz olur geh otuz gnde devr eyler urf- mfredt (5) adedince amm lm-elif muabelesinde drt urf gelmidr p (6) j dur otuz iki urf olur bismillh adedince ve bismillh vech-i kerm (7) dem aleyhis-selm adedincedr ki bismillh Ftiatl-kitbet vechinde (8) mektbdur ve mesrdur ve bir da budur ki bir hafta yedi gndr (9) vech-i avva adedince amm bir haftanu seksen drt sati (10) vardur pes urf- mfredtu eczs yetmi iki olur kelm- (11) elif muabelesinde drt urf vardur yetmi alt olur ol (12) drt urfu on iki noas vardur pes imdi seksen (13) sekiz

178

urf old imdi seksen drt urf ol bir haftanu (14) aim-mam old ve drt urf da b alur ol r-anr (14) adedincedr ki ol urf bunlardur be, te, se, cim imdi bunlaru

/ 39a / fil-cmle inbis elli ire yetmi iki urf olur ve drt urf da (2) ki p, a, j, noasyla tamm seksen sekiz urf olur imdi (3) dem cemli ve eli ve aya kere 28 mafaldur kere (4) 28 seksen drt urf olur ve drt da r-an (5) r seksen sekiz urf olur ve mecmu- urn- Kerm ve yer (6) ve g al bu seksen sekiz urfdur ve bu urfu al (7) Ftiadur zr ikmet uvvet kudret dem aleyhis-selm adedincedr (8) pes dem cemli ikmetullah ve eli udretullah ve aya uvvetullahdur (9) zr kim dem uvvetiyle yrr menzle irer ve udretiyle iler ve ikmetiyle (10) syler zr kim sz yzdr ve yz ayme-i mddur ki tamm ider (11) nbdur af vel urn adedincedr ki beynu orarsn (12) bir el on drt mafaldur ve be parmadur ne adar yigirmi (13) drt olur ve birliiyle adedince yigirmi be olur ve bir aya (14) da yigirmi be mafaldur elli aded olur bir yan da ellidr (15) tamm yz olur af vel urn adedincedr ve yz nb ayme-i

/ 39b / md anu adedincedr zr ki af vcd- demdr ve da ana (2) badur ve da zlf a kirpik bl perdr ve yz (3) ardur adru krsdr ve levh a- lindr ve mahf sz (4) dr magrib azudur ve mer ulaudur ve gz nutudur pes gn (5) merden oar maribde avuur ve ula merdr y (6) da meriden hill olur maribde bedr olur ve nu zdan (7) oru ulada avuur ula ydur ki merdr ve y merdan oru (8) cn- dil ilimine varur hill olur ve andan marib gelr maribde (9) bedr olur zr kim y aradr tecells gicedr ve da gice vel (10) yet srdur ve gndz nbvvetdr pes velyet srdr ve nbvvet ikredr zr ki erat (11) ikredr ve hir gndr ve gn bitdr amm arat bndur (12) ve bn gicedr ve giceye bit yodur zr kim erat- enbiy (13) ve arat- evliy ikisi bir ztdur zr kim gz erat dur ve ula (14)

179

aratdr ve da marfet Muammeddr ve aat (15) Aldr zr ki aat burundur ve marfet azdur ve lem-i

/ 40a / nim budur drt bb zere bindur ve r mamdur on er (2) at ve on arat ve on marifet ve on aat (3) dur nki drt bbdur ve bu drt bbu zerine on sekiz bi (4) lem nim balamdur ve bu on sekiz bi lem zerine seb-i (5) semvt ve arn nim balanmdur pes imdi erat demdr (6) ki hire ve bne yayla yrr yel gibi eser ve arat (7) demdr ki eliyle uar gziyle grr ve od gibi yanar (8) ve marfet demdr ki diliyle syler ulayla iidr u gibi ar (9) ve aat demdr ki yel gibi eser od gibi yanar u gibi ar opra (10) gibi sin olur ve bir da bu kim dem on sekiz bi lemdr (11) zr ya lt boumdur ve el da al boumdur on iki (12) olur ve lt da e cihn lt on sekiz olur on (13) sekiz bi lem adedince ve yars yedi at yer ve yars (14) yedi at gk ve ba ar- mualldur ve bir da budur ki (15) r mam drt bbdur ve bu drt bbu evveli erat

/ 40b / andan arat andan marfet andan aat (2) pes imdi erat ilm zeredr ve ilm kelm zeredr ki ve kelm nudur (3) nu azdan uhra gelr ve z on bbdur ikisi aratdr (4) arat edeb zeredr ve edeb gz zeredr ve gz da on (5) bbdur ve inci marfetdr ve marfet amel zeredr ve amel ula zere (6) dr ve ula da on bbdur ve drdinci aatdr aat hay (7) zeredr ve hay da burun zeredr ve burun da on bbdur (8) pes imdi azz-mend bir kiide ilm olmasa edeb olmaz ve (9) edeb olmasa amel olmaz amel olmasa hay olmaz ve hay ol (10) masa dem olmaz ve dem olmasa d-ayvn ndur zr kim ilm (11) amel zeredr ve amel edeb zeredr ve edeb ay zere (12) dr ve ay insn zeredr ve insn mn zeredr

180

20 ir (1) Edebsiz dem olmaz mn inde opolu ekk gmn

aysz olanu yanna varma ula utup iit i bu beyn

/ 41a /

Amelsiz lim u ilm-i ehl olmaz Aa lnet diy yodur ziyn

Odur eytn aa lnet heme Kim kim davs var b-man

(5) Vrnyem ha gerek ulmem O ir virmidr benm ismm Vrn

pes imdi ey lib-i far fen bir kiide ilm olmasa ve amel ve edeb (5) ve ay olmasa ol kiin aytna ve erknna ve prine ve pis (6) ademine ad-hezar lnet olsun ki ben abdlam diyp dav urup (7) davsnda bulunmayan kiin cn- abiine ve nmna lnet (8) hezr-br zr yalanclardur pes a sbaneh ve Tal kelm- adminde buyurd (9) Fe meniftera alallahil kezibe min badi zalike felaike

hm limn (10) pes bir kii far davs lsa mansinde bulunmasa teberr (11) ol
yalancya mstaadur avlh Tal El a lnetullahi ale (12) alimn imdi a Talnu lnet eyled kimesneye (13) sen eylemezsen da lnete mstaa olursn emre mualif (14) eyledin in

181

21 ir (1) (1) Lnet olsun ol Yezd cnuna Aldu hem atdu dkknuna

/ 41b /

ol kiiye hem da lnet olur Kim ki varur ol yalanc yanna

Ta ezelden ahd imi ahd bildim an ol ahd lnet ol peymnna

Kimde vardur hret r ama Lnet anu dem-be-dem erknna

(5) Bu Vrn Abdl Alye -i py Yz srb ba endrr merdnna

(5) imdi ey lib-i far fen bu ne ayldr ki evvel gelesin far fen oldum (6) diyesin ora dnesin vAllahi ve billhi dnme ki lnete mstaa (7) olursn b-ekk ve b-bhe yle bildiysen zr prler deminde (8) ba oyup ve ikrr idp ora dnene lnet-i firvn ve b-ya (9) sdur ve da dnmeyb sikke-i ft altnda olup ve yine (10) lib-i dny olur isen ve kend hevsnda olan b-bhe eyn- (11) ln kendsidr lnet cnna zr prler buyururlar Gelme (12) gelme dnme dnme gelen mal ve dnen ba didkleri (13) ftdur ftu tebdl iderler zr kim yalancnu yzi (14) dnmdr nin ki irr yodur ve mn yodur ve da (15) ft- mn ft- demdr ve ft- prlerdr prler avlnde

/ 42a / olmayan ftndan dnmdr ve ftndan dnen dem olmaz (2) zr her kii dem olmaz yine dem olan prlerdr sen da prine (3) ula ki dem olasn ve

182

eer prlere erimezsen ayvnsn (4) yle bilesin avlh Tal laike (5) kel

enami belhm eall laike hml afiln pes Ha Tal buyurur aflet mertib-i
ayvndur (6) ve ayvn mertibi afletdr imdi nlar belhm eall oldlar ellet (7) ve mezellet orlu nlara nzil old zr kim sret demdr ve mande (8) eek pes eek ile dem bir yerde olmaz evvel ve iretde (9) yzin didkleri neviler yznde bitmeye dimelerinden afil olma (10) zr kimin arib da bu ayli bilmez idim prler lf keremnden (11) bu aire gsterdiler ve bildrdiler bed fil ve ehl-i (12) ama ve ehl-i dny prler ile ina olmaz imi zr kim ya prler (13) ya dny gerekdr iki arpuz bir oltua maz imdi ad (14) resl aleyhis-selm buyurmudur Eddny

albhe (15) mabun imdi Reslullah hev-i nefesiyle

/ 42b / sz sylememidr ill vay-i ud ile sylerdi avlh Tal (2) Ve ma yenu anil heva prler nuu (3) yalan sylemez zr prler yalanc deildr afil olma ve afil yrime (4) zr kim prler her yerde ardur ve nardur grmezler mi anursn (5) imdi gel beri prler nuun ala ayr- naar o far fen (6) ol dime ki her ne vardur bu farde var yosa sora utanursn (7) imdi ey lib-i far fen bir da budur kim bir elifdr elif, be ,elif ,te, elif, se, (8) elif, cim, elif, ha, elif, h, elif, dal, elif, zel, elif, r, elif, ze, elif , sin, elif, n, elif, sad, elif, dat, elif, t, elif, z, (9) elif, ayn, elif, ayn, elif, fe, elif ,af, elif, kef, elif, lm, elif, mim, elif, nun, elif, vav, elif, he, elif, ye, lm-elif, pes (10) imdi elif Allahdur ve Allah Tal cem-i eyda mevcddur (11) nitekim bir elif bu yigirmi sekiz urfu aim-mam old ol sebebden (12) buyurur Allah bi klli eyim mhyta ve amm cemnden mnezzeh ve (13) mberrdur ki birinde da deldr ve eer cemisiyle bir olmu (14) olayd ayr err min Allah olayd emr-i marf ve nehy-i (15) mnker olmayayd ve her ey z bauna udret ve uvvete irieydi

/ 43a / arada prler olmayayd ve da lmekde ve dirilmekde ve alda (2) aburluda ve bayluda ve yosulluda hi kimsen kimseye (3) muta olmayayd ve bir da budur kim her kime iab idp (4) Ha andedr dirse her kii kendi

183

vcdunda nin vire (5) idi ve a ibat ideydi t ki a kend olayd eer ayr ve eer err (6) hi arada senlik ve benlik olmayayd erat ve arat ve marfet (7) ve aat olmayayd ve da urn gelmeyeydi ve lmek ve dirilmek (8) olmayayd hemn bir zt ve bir ft olayd her ii (9) a ileyeydi an ve i orulmayayd hemn bir elif olayd (10) be gelmeyeydi bir zt ve bir ft olayd amm olmaz zr ki (11) a kimse bilmez imdi fehm eyle kim bir zt prlerdr ve bir (12) ft prlerdr zr kim a prlerde mevcddur sebeb (13) oldur ki kerrt merrt ibat- hir eylemilerdr anun (14) aralarnda senlik ve benlik vcda gelmez pes imdi bu sz (15) ol szdr ki prler buyurmudur

Beyt Hezern cbbeden ba

/ 43b /

gsterirler Sen anun alarsn ala gmn

imdi (2) gmna dmemek dilerse prlere iri senlii ve benlii (3) ara yerden aldur fn cihna itibr eyleme far fen ol zi (4) ulmtdan urtar ki gzden perdeyi ref idesin eer (5) her kii z bana aa ireydi Resl areti Level mrebbi (6) rabbi buyurmayayd ve cem gelen erenler eer Seyyid ve eer Baba ayusuz (7) ve eer Keml mmi ve eer da sireleri hi prlere irde getr (8) meyelerdi imdi ara eri aka yetes t ki sz sz ola (9) zr ki eya da udret var amm uvvet yo ve ft var amm zt yo gmn (10) var mn yo ve sermye var let yo ynet var emnet yo (11) imdi ey lib-i far fen udret zdr zi prlere vir t ki udret uvvete (12) irie ve bir da ft zdr zi prlere vir t ki ft (13) zta mahar de ve bir da gmn benlikdr benlii ota ki gmn (14) mna avale ola ve bir da sermye zdr zi prlere vir (15) t ki let ele gire ve bir da ynet fildr fili ar

184

/ 44a / eyle ve da mmet zdr zi prlere vir emnetini (2) istiyene virmi olasn pes imdi eer bir l zere zi prlere (3) vird ise sadet idi opn meydandan pardysan (4) ve lem-i rabbn oldu ve emnete ynet eylemed ve eer bu lle zi (5) prlere virmedse opra bauna sen emnete ynet (6) eylemi olursu alellahu Tal nnellahe la yhbbl (7) ainn zr kim udret prlerden saa emnetdr eer ol emnete (8) taarruft eyleyb ynet eylemeyb prlere zi apur (9) dusa nr-i udret uvvetine iridi ve ztla ft (10) bir olup tecell eyledi ve gmn gitdi ve benlik srldi mn uhra (11) geldi ve sermye uland ve let ele girdi ve ynet mnhezim (12) old ve emnet ssna dedi pes eer bu nevyle ft zta (13) ve zt fta mirt db emneti aa virdse yri (14) var am yime a d prlerdr ve prler Muammed Aldr ki bir ztdur (15) ve ol bir ztda bismillhdur ve bismillh hidyetdr ve hidyet

/ 44b / bdr pes bir gn ola ol lfla lduu emneti isteyeler ve istemek (2) oldur ki cem-i prler geldiler bir cbbeden ba gsterdler arat-i (3) evliy zerine yrdiler nehy eyledklerinden yolandlar ve emr eyledklerinden (4) dnmediler slk- evliydan yz dndrmediler menzle irdiler fil-cmle (5) aatlerin cn eylediler

Beyt Hemdem dil-i ehl olup tenii cn ide gr (6) afil olma gz sen seni insn ide gr

eer prlere irib (7) tenini cn eylemezsen chil alursn imdi aret-i Resl aleyh (8) isselm buyurur Eeyi ey ve el-cahili l ey pes bu man ile (9) z prlere virmeyen childr ve chil l-eydr l-ey olca (10) eynu birinden deildr pes eynu birinden olmayan ddra irmez ve keml ceml-i a grmez (11) ki bunda grmeyen cn anda grmez alur ol cehletde (12) cnna irmez

185

22 Beyt (1) Grenler bunda grdi a ceml O kim bu adar gzi grmez kemli

Kemli olmayan chil durur ol Ne bilsn ol nedr celle celli

Aa yodur vili cn- cnna u kim hemdem idindi l ali

/ 45a /

rimdr aa tai mula Yine kend urrundan revy

(5) Vrn Abdl niyz kr iinde Grr her dem ider secde vili

imdi ey lib-i far fen bir naar eyle bu yigirmi sekiz urfu her biri bir elifle (4) muarin olmudur elifden ayr deildr nin ki elif lem-i aldur (5) ve amm prler da lem-i aldur ki elifdr ve ol yigirmi sekiz urf alndan (6) ayr deildr ve dem zt da prlerden ayr olmamadur imdi (7) bir kii aln bilmese ve bilmee da lib olmasa ol prlerden (8) deildr veyd prler sikke-i ftn abl eylese ve yine (9) ehl-i ehvet ve ehl-i drt ve ehl-i hret olsa (10) el virse gl virmese ve far feny abl eylemese ve nefsi (11) hevsunda grnse ve ft zta mahar drmese ol muallid (12) dr ve muallid mn drst deildr zr kim bir elif urfdur (13) Allah Muammed Al adedince ve bir noas var ki Allah Muammed Al ol (14) bir noa adedincedr zr kim far didkleri Aldr ve ol b (15) Aldr ki bir ztdur ve bir kii dav-y far eylese faru tekas

186

/ 45b / her ne ise gstermese ol ah Murta Alyi sevmez (2) ve bendesi deildr diliyle bendeyim didi ve sikke-i ft giydi tald (3) ne ola alallah Tal atemallah ala ulubihim ve ala semhim ve ala (4) ebarihim aaveh ve

lehm azabn aym imdi nlaru adan (5) yaa glleri ve ulalar ve gzleri
mhrlenmidr ol sebebden a (6) Tal buyurur Bima kanu yekzibun a Tal anlarn gllerin mhrlemidr andan (7) tr ki yalan sylediler pes bu cihna gelmekden murd prlerdr prlerden murd kend (8) vcdn kii ali muli beeriyyetden artmadur (9)

23 ir (1) Her ki irkden arnur bd olur Cismi prlerden anu bnyd olur

Ol ki ister prleri bi cnla lib iken bet std olur

Murtanun farna dil virmeyen Bu aratde bil murtdd olur

Far hi her kime mr bd Geh a ire ha Ferhd olur

(5) Ey Vrn virme dil dnyya sen Hem aa dil virmeyen zd olur

(15) imdi ey lib-i far fen bir da budur ki lm-elif bu yigirmi sekiz urfu

187

/ 46a / aim-mamdur ki bu yigirmi sekiz urf adedince drt kitba (2) dail eylemidr zr kim elif birdr ve lm otuzdur otuz bir ve bir (3) liiyle otuz iki olur pes kelmullahdur ki vech-i kerm dem aleyhis-selm (4) adedincedr

24 ir (1) Lm-elifden ar seyrn eyledm a buldum cismimi cn eyledm

Ne felek burcunda urdum aymemi Tata dum al suln eyledm

Kf nn emrinde ldum meskeni Dile geldm nuum kn eyledm

Ket-i N ile gezdm ser-te-ser Heft dery seyri ummn eyledm

Men Vrn Abdl arbm humu kr minnet dilde mihmn eyledm

(10) imdi ey lib-i far fen lm-elif kf nn adedincedr ki iki urfdur (11) mekne ve ma yekn andan vcda gelmidr zr nun ellidr ve kf yigirmi (12) dr yetmi olur iki da aldur yetmi iki olur on kfla (13) nun adedince altm alur ve iki da al altm iki olur (14) sin altmdur ol sebebdendr ki sin Muammed aleyhis-selm (15) dur ki Yasinde ya urf- niddur ve iki urf da

/ 46b / b alur kf nn adedince ve da sin vcd- dem altm (2) alt ardur zr Yasin ya urf- nid sin hemn altmdur (3) ve iki da kf-i nun ve drt

188

da r-anrdr altm alt (4) olur alallah Tal Ysin vel urnil akiym inneke

le minel murseliyn (5) ala ram mstekym imdi cmle-i kebrde kfla nn yetmi
ikidr (6) on inbis adedincedr altm iki alur imdi kf nn a (7) ltm ikidr pes altm iki stvsyla yz yigirmi drt (8) olur yz yigirmi urf Ftia adedince ve e cihetle otuz iki olur (9) ve iki aded ile yz otuz iki urf olur vech-i kerm dem aleyhis-selm adedince (10) yz otuz ikidr ve bir da kf-i nun eczda lt urfdur yz (11) otuz sekiz olur bismillh ededince zra kim bismillah cmlede (12) yz otuz sekizdr be ikidr sin ltmdur mim rdur lm otuzdur (13) he bedr elif birdr tamm yz otuz sekizdr ve bir da kf nn (14) alt urfdur bismillh da alt urfdur be, se, mim, elif, lm, he kf (15) nn adedince ve bir urf da b alur yedi urf olur

/ 47a / mml-kitb adedince

25 ir (1) Ay yzdr arf-i bismillhmuz ret a atmi Beyt-Ullahmuz

Kf nndan perdeyi ref eyledk hir old knt kenzullahmuz

Ayn atu lmnu n mans ikre old a gn gibi Allahmuz

al au sre-i Ysindr U rt- mstamdr rhmuz

189

(5) Ey Vrn perdeyi dr eyledk Gsterildn gn yz ol hmuz

(7) pes imdi ey lib-i far fen bu hikmet ve bu udert aln (8) bilmek dilersen mecm- urnda her ne ki vardur Ftiatl-kitbda (9) mevcddur ve her ne ki Ftiatl-kitbda vardur kf ile (10) nnda mevcddur ve her neki kf ile nnda vardur bismillhda mevcddur (11) ve her ne ki bismillhda mevcddur ba besmelede mevcddur (12) her ne ki ba besmelede vardur banu noasnda mevcddur pes (13) imdi ey lib-i far fen banu altndaki Aldr ki bismillhdur (14) zr nu- erflerinde aret-i Al buyurur El ilim noa kesir (15) helun ve ene el noa el

ba pes imdi o
/ 47b / ol bir noada mevcddur zr kim cem-i (2) ilm ulumu bb ol bir noadadr ve bir yerde da buyurur (3) aret-i Resl aleyhis-selm Ene

medinetl ilm Ali babha pes (4) imdi ol bir noay ztla ve ftla fehm eylese
mecm- urn (5) fehm eylemi olasn ve Murta Al kim id kim bilmi ola (6) sn ve anu kim id kim bilmek murd eyleyen ari zere olasn (7) zr urnda buyurur Ve la kuvvete illa billa pes (8) ol aamet ve ol kermet ve ol udret ve ol uvvetdr ki mecm-i (9) ilm apus Aldr . imdi (10) bismillh Aldr ki yedi ismi vardur bismillh adedince

26 ir (1) Alyyen dir ki urnda bil ey cn Vayy-i Muaf hem h- merdn

Ki ncil ire sylerler ly Zebrda dir biriban ismi pinhn

190

Vel nrnler byle blrler B-riydur b-riy gnden ayn

Bir da Turbdr aa nm Bir ismi da aydar srr- sbn

(5) Ey Vrn yedi isim old tamm Mand aul-amer sebl-men

/ 48a / pes imdi bu yedi isim bismillh ededincedr ki bismillh da (2) yedi urfdur be, sin, mim, elif, lm, he imdi cem-i cihna km eden (3) bismillhdur ki Aldr zr bir ztdur ki ol zt bdr ayri (4) deildr hidyetdr b-gmn ve anu nesli on iki immdur ve on iki (5) immu nesli rda mam pk ve atil-i ez dest r- cn (6) Lanetallahi alel avmil-alimin pes her kim bu on iki imm bilmez (7) se ve arati zere olmazsa ve bunlardan ayr-i nesneyi sorsa (8) ve bunlarn farini abl eylemezse dnyda ve iretde au (9) lneti anu zerinedr ve kllyen yedi ve idi armdur alallah (10) Tal selm Al

27 ir (1) Gel ey lib ula ut bu adya Glden vir irdet Murtaya

Eer olma dilersen mmet-i Niyz-mend ol l mdm abya

rers mrd-i a ve be-nma Aarsun gzi rabbl-alya

191

Grrs zt- a sen gmnsz Verirs zi a bahya

(5) Vrn nu- a byle buyurd z vir a ile l-i abya

/ 48b / imdi ey lib-i far fen her kim ki l evlda cnla irde virmedi mn (2) drst deildr yle bilesin pes irde dil ile deildr zr kim (3) irde ikidr biri dil ile ve biri gl ile irde gtrendr pes imdi (4) irde gl ile getren andan malm olur ki fn cihnu iinde (5) hi andan ayr-i murd yodur hemn hu hu evld- Aldr ve dil ile (6) irde getren andan malm olur ki ret bezer ve aaln dze (7) r ve byu bozar ve aluna aluna gezer ve olan avret ve dnyya muabbet (8) hiren ftatnda malm olur pes bilindi ki evld- Alye ne adar (9) meyl muabbeti vardur pes imdi ul iki ulna ul olmaz zr kim Bbill nefsine ul (10) olmaz gerek ve Bbill evld- Alye ul olma gerekdr pes imdi evld- (11) Alye meyl muabbet idenler nlardur ki fil-cmle cihnu lezzetinden pk-i zt (12) olmulardur zr eyn deyu geliri smdur biri avret ve biri o (13) lan ve biri dny muabbetidr pes imdi aret-i rislet bu (14) anda lnet olsun demidr olan (15) anda demidr ki ve alallah Tal Ve la takrabl fevahe

/ 49a / yan dimek olur ki yan gelmen zinya ve zit (2) ie yan livaya ve dny anda buyurur Eddny cifet ve alibhe (3) kulb imdi bunlaru i da birbirine muvfdur ve mutabdur (4) zr avret ile olan dny ile ilh grr ve ama ile (5) cem olur ehvet da bunlar ile alib olur gel imdi (6) zi bunlardan pk eyle ve zi prler ademinde k (7) eyle ve evld- Al ana sinei k eyle an prler dimez (8) ki vareyle imdi nefsini ulmtden urtaram dirsen evl (9) var evld- Alye yan ol

192

28 ir (1) ula ut szm ey cn beri ol Hev-y nefs ehvetden geri ol

z pk eyleyb gir rh- aa aat-i cn dilden Cafer ol

Bu nesneyi eyitme saa sen yr Muibb l h- Asker ol

Dilersen madu meyl murdu Mcell ayyib ve ahir ol

(5) Vrn dla bende ol Alye Keml evvel ve ir ol

(15) imdi ey lib bu mevcdtu iinde gezen ve nr- aynunda

/ 49b / grnen ol zt- muladur ki esm-yi at ve esm-i ftdur zr kim esm-i (2) Allahdur ki cem-i eynu aynunda mevcddur amm kll deildr cz (3) dr pes esm-yi kll demdr nin kim ret asen-i tav (4) mdr ve ret bdur aadur ki ta, sin, mimdr (5) ta, sin, mim retdr ulullah Tal dem Al ret (6) ve Al retir ramandur ki elif, lm, ra dur innallah Taldur ve ilhi vaide (7) budur ki kf, he, ye, ayn, sad hddr ve hidyetdr zr mrid ve mrebbdr ki (8) dem vechinde r- mstamdr ve rh- stvdur anu (9) zerine ubr eyle ki ha, mim dr km olund kelm hidyetdr ki (10) Yasindr ya urf- niddur Muammeddr ki emr-i marfdur ve taln (11) alayasz veddny atmzda kitb bir kitbdur yan levh-i mafdur (12) yenau syler bil a adur

193

ki saddur ve osan bi (13) kelimtdur bilmek in vayyikm bihi amedlendi ale (14) eyitti o avli yerine getr ol irr ve biahdillahi (15) Terin ahdn yerine getr zr af

/ 50a / dur yzdr ta sin dr retdr bil ve bilmee lib (2) olu gayr hevdan ge Ve ma yenu anil hev pes (3) hev ile sz olmaz ve gz olmaz ve yz olmaz nun nehy (4) eyle nefsiz hevsundan ta ki Muammed Alye iriesiz ve kelmatlarn (5) alayasz zr lem-i zt ve lem-i ft mdrikdr pes md (6) rik bir a kelimedr ki mrekkeb olmudur yigirmi sekiz ve (7) otuz iki kelime-i kelmu ecz s kfla nundur ma kne ve men yekne (8) andan vcda gelmidr ouz urf noasyla mdrik (9) ve mdrik da ouz urfdur muaatu al- adedince (10) ve muaatu l da ouz urufdur ve ol urf bunlardur (11) elif, lm, mim, elif, lm, mim, ra, elif, kef, he, ye, ayn, sad, t, sin, mim, ye, sin, sad, ha, mim, kaf, nun pes (12) urn- Kerm l- adedince bu ouz urfdur ve bu ouz urfu (13) inbist elli olur elli urf noa adedince zr (14) ki urf- mfredt noasyla elli olur muaatu (15) l- adedince pes bu ouz urfu inbis

/ 50b / budur elif, lm, fe, lm, mim, elif, lm, fe, ,lm, mim, r, ye, kef, fe, he, ye, ye, ayn, ye, nun, sad, elif (2) dal, t, ye, sin, ye, nun, mim, ye, elif, sin, ye, nun, sad, elif, dal, ha, elif, mim, ye, mim, kaf, elif, fe (3) nun, vav, nun ve bu elli urf mecm- urn- Kerm adedincedr ki yigirmi (4) sekiz urfdur mfredtu yirmi iki noas vardur anu adedincedr (5) ve amm al- al bu ouz urfu adedincedr ve bu ouz (6) urf vech-i kerm dem aleyhis-selm adedincedr zra mecm- eya (7) ve ar- sem bu ouz urfla gelmidr ve cem-i lev-i alem ve on (8) sekiz bi lem bu ouz urf zeredr bu ouz urf (9) ilat- dem aleyhisselm zere bin olmudur zr cem-i (10) eyanun ve seb-i semvtu al ve feri demdr ve ilat-i demden (11) ikr olmudur zra kim mecm- eynu rc insndur ve i (12) nsnu rc far fendur ve farn rc Muammed Al adur (13) ki hidyetdr ve nbvvetdr ve velyetdr ki bir ztdur zra her i (14)

194

Muammed Alden uhra gelmidr ve cem-i mevcdt anlardan (15) vcda gelmidr zr kim ikisi bir ztdur her i Muammed Alden

/ 51a / uhra gelmidr ve bir ftdur ki bismillhdur ve seb (2) l-mendr ki Muammed Al yedi urfdur ki bir zt budur mim, ha, mim, dal, ayn (3) lm, ye pes imdi bunlar al- kintdur elif, lm, r, elif, vav, vav, lm ir Aldr ve Muammeddr (4) ol sebebden bismillah yedi urfdur ve Ftia yedi ayetdr ve Muammed (5) Al da bir ztdur ki yedi urfdur

29 ir (1) Her ki bildi bunlar bir zt- a Ruen old gzne mirt- a

Ftia ve besmelen ayndur U Muammed hem Al yet-i a

Gel ber gel ala birlik remzini sim birdr bir ft ft- a

Grmem aynel-yakn hu yzin Virdi nkim u baa furat- a

(5) Men Vrn derd-mendm ikr Eyledm birlikden u ibt- a

(11) imdi ey lib-i far fen bu ft- zt- adme bir kii (12) ekk getrse malm ola ki ehl-i nrdur zr ad (13) de buyurur: alallah Tal fi ad minel-adil

195

udsiyye (14) Eba lib ma ala tnnare (15) imdi a Tal buyurur ki cem-i cihn Alye muibb olsa

/ 51b / cehennemi aldururdum dir imdi nrda yanmama dilersen evld- Al (2) ye irr eyleye ve aratine irde getre ve her kim irr eylemez (3) ve arati zere olmaz ehl-i cennet deldr ft dem (4) mande ayvndur ve ehl-i nrdur ve da deme secde eylemeyb (5) yan dem demi bilmese eyandur ve da bu man iledr (6) idrk eylemese dvdr ve eer insndur an fehm eylese ve (7) bilse her eyanu aynnda a bilmi ve tanm ola (8) ve demden murd Muammed Aldr

30 ir (1) Dilimde tesbhim merdn olupdur Scdum scidm insn olupdur

Vcdum hunu h muaa Bil kim fal Yezdn olupdur

Erenler meclisinde ey dil-rm damuz eme-i ayvn olupdur

Gl ddra aru ol sebebden Aylmaz vAllahi ayrn olupdur

(5) Vrni derve ltf itdi aydar ridi lere Selmn olupdur

196

(14) pes imdi Muammed Aln lini ve evldn bu drt bbla (15) tanmayan mkilini l eylemedi ve zi nefs-i emmreden urtaramaz.

197

SONU

Trk Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal ierisinde mstakil olarak incelenmesi gereken bir bilim dal olan Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, Halk Edebiyat ierisinde kabul edilmitir.

Tasavvuf cereyannn Anadoluda geliip yaylmasyla birlikte bu edebiyatta etkisini oaltp gelimeye ve yaylmaya balamtr.

16. yzylda yaam olan Vrn Dede, Bekta Tarikatnn temsilcilerinden biridir. Eserinde de bu tarikatn retilerini ilemitir.

almamzn konusu, Vrn Dedenin Fakr-nme isimli eserinin Arap alfabesinden gnmz alfabesine aktarlarak din-tasavvuf-ahlk unsurlar asndan incelenmesidir.

blmden oluan inceleme ksmnn ilk blmnde airin hayat ve eserleri, ikinci blmde eserin din-tasavvuf-ahlk ynnden tahlili ve nc blmde de esere ait transkripsiyon ksm yer alamaktadr.

Vrn Dedenin hayat ve eserleri hakknda daha nce bilimsel bir alma yaplmamtr. almamz, bu anlamda yaplan ilk alma olmas nedeniyle nemlidir.

198

KAYNAKA AKAY, Hasan, slmi slmi Terimler Szl, Szl, aret Yay. st. 1995. ATALAY, Besim, Bektalik ve Edebiyat, (ev. Vedat Atila), Ant Yay., st., 1991. ( BANARLI, N. Sami, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, Tarihi M.E.B. Yay., st., 1998. C.I BAYRI, M. Hlid, Vrn Hayat ve Eserleri, Eserleri Maarif Kitaphanesi Matb., st., 1957. BRGE, John Kingsley, Bektalik Tarihi, (ev. Reha amurolu), Ant Yay., st., 1991. DEVELLOLU, Ferit, OsmanlcaOsmanlca-Trke Ansiklopedik Lgat, Aydn Kitapevi Yay., Ank. 1998. ERAYDIN, Seluk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Tarikatlar, M...F.V., Yay., st., 1997. ERDOAN, Kutluay, Alevlik Bektalik, letiim Yay., st., 1993. FAROQH, Suraiya, Anadoluda Anadoluda Bektalik, Bektalik Simurg Yay. st., 2003. FILALI, Ethem Ruhi, Gnmzde Alevlik ve Bektalik, Ana Hatlaryla Alevlik, T.D.V. Yay., Ank. 1995. FILALI, Ethem Ruhi, amzda tikd slm Mezhepleri, Mezhepleri Seluk Yay., st., 1980. GLPINARLI, Abdulbaki- BORATAV, P. Naili, Pir Sultan Abdal, Abdal DTCF Yay., Ank., 1943. GZEL, Abdurrahman, Hac Bekta Vel Hayat Eserleri ve Fikirleri, Trk Kltr ve Hac Bekta Vel Vakf Yay., Ank.1998. GZEL, Abdurrahman, DinDin-Tasavvuf Trk Edebiyat, Edebiyat, Aka Yay., Ank., 2000. Z, Mahir, Tasavvuf, Tasavvuf, Kitabevi Yay., st., 1990. KAM, Ferit, VahdetVahdet-i Vcd, Vcd (Sad. Ethem Cebeciolu), D..B. Yay., Ank. 1994. KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar, Tarikatlar letiim Yay., st., 1995. KARABULUT, Osman, slmda Gerek Tasavvuf ve Edebleri, Edebleri ems Yay., Konya, 1994. KARAMAN, Hayrettin, ve dierleri, KurnKurn- Kerm Aklamal Meli, Meli T.D.V. Yay., Ank., 2004. KORKMAZ, Esat, Ansiklopedik AlevlikAlevlik-Bektlik Terimleri Szl, Szl Kaynak Yay., st., 2003 KPRL, Fuad, Trk Edebiyatnda Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Mutasavvflar D..B. Yay., Ank., 1981.

199

MELKOFF, Irne, Hac Bekta Efsaneden Geree, (ev. Turan Alptekin),Cumhuriyet Kitaplar, st., 2004. OCAK, Ahmet Yaar, Alev ve Bekt nanlarnn slm slm ncesi Temelleri, letiim Yay., st., 2000. ZKIRIMLI, Atilla, , Toplumsal bir bakaldrnn ideolojisi : Alevlik Bektailik , Cem Yaynevi, st., 1990. ZMEN, smail, AleviAlevi- Bektai iirleri Antolojisi, Antolojisi K.B.Y., Ank., 1998, C. 2 ZTRK, Y. Nuri, KuranKuran- Kerm ve Snnete Gre Tasavvuf, Tasavvuf M...F.V., Yay., st., 1989. APOLYO, Enver Behnan, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, Trkiye Yay., st. 1964. TEMREN, Belks, Bektaliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, Boyutu K.B.Y., Ank., 1994. TORUN, Ali, Trk Edebiyatnda Trke Ftvvetnameler Ftvvetnameler, er K.B.Y, Ankara, 1998. TDK, TRKE SZLK, TDK Yay., Ank. 1998. YRKAN, Yusuf Ziya, Anadoluda Turhan Yrkan), Anadoluda Tahtaclar ve Alevler, (Haz. ( K.B.Y., Ank., 1998.

200

DZN A Abdal, 15, 16, 19, 20, 149, 198 Abdal Musa, 15 Abdln- Rum, 3, 11, 14 bdest, 49, 171, 174 advet, 132 dem, 30, 31, 33, 34, 35, 36, 37, 39, 40, 43, 47, 48, 49, 51, 71, 72, 74, 83, 87, 95, 97, 98, 100, 106, 114, 139, 140, 141, 143, 144, 145, 147, 150, 151, 154, 156, 162, 163, 164, 167, 170, 172, 173, 174, 175, 177, 178, 179, 180, 181, 182, 187, 188, 192, 193, 195 ahd, 72, 84, 119, 181 Ahi, 12, 13 Ahmet Yaar Ocak, 8, 11, 13 Ahmet Yesev, 2, 10 l evld, 33, 39, 45, 56, 70, 93, 98, 109, 116, 117, 131, 139, 143, 162, 165, 168, 191 Alev, 2, 6, 8, 11, 14, 15, 16, 19, 199 Ali, 19 Al, 21, 25, 26, 31, 32, 33, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 45, 62, 65, 70, 72, 76, 77, 78, 80, 81, 83, 84, 89, 90, 92, 93, 94, 97, 99, 106, 109, 112, 113, 116, 117, 118, 123, 126, 127, 128, 130, 131, 133, 135, 138, 139, 140, 145, 147, 148, 150, 151, 153, 155, 157, 161, 163, 164, 165, 166, 167, 179, 181, 184, 185, 186, 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196 Al N, 163 l-i ab, 108, 191 Allah, 4, 7, 9, 16, 19, 25, 27, 29, 38, 40, 44, 45, 50, 51, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 64, 67, 68, 70, 79, 80, 84, 89, 95, 96, 103, 104, 105, 108, 113, 114, 116, 120, 122, 143, 151, 152, 182, 185 Anadolu, 2, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 18, 19, 197, 198, 199 Arap, 2, 6, 7, 8, 197 Arap Alevlii, 6 Arap Yarmadas, 2 Arapa, 20, 88 Arslan Baba, 10 Asya, 8, 10 kpaazde, 14 Atatrk Kitapl, 21, 22 Azrail, 28 Azril, 28, 71, 87, 162, 164 B Baba, 10, 11, 14, 15, 18, 19, 22, 23, 101, 183 Baba lyas, 11, 14 Baba shak, 12 Baba Resullah, 12 Baba ayusuz, 101, 183 Babagan, 3 Baba, 2, 4, 11, 12 Baha Sait, 4 Balm Sultan, 3, 18 Balkanlar, 10 Barak Baba, 14 Btn, 3, 4, 5, 14, 19 Br Baa, 131 Bekta, 2, 3, 6, 7, 8, 14, 15, 16, 18, 19, 197 Bilmek Risalesi, 20 Bozok, 11 Budizm, 8 Buhara, 9 bhtan, 120 C Cafer-i d, 39, 80, 90, 93, 113, 133, 166 Cafer, 4 Cebrail, 28, 96 Cebril, 28, 71, 87, 164 Cell, 25

201

r-anr, 71, 85, 86, 141, 150, 162, 163, 173, 175, 178, 188 elebiler, 3 oban Ata, 10 orum, 22 D Dehriyye, 5 Deli Baba, 15 Deliorman, 18 Demir Baba, 18 Dertli Baba, 15 Dervi, 19 Dervi Behrm, 19 Dimetoka, 4 Din-Tasavvuf Trk Edebiyat, 10, 13, 20, 67, 197, 198 Divan, 20 Dobruca, 18 E Ede Bali, 12 edeb, 83, 114, 115, 179, 180 Edirne, 3 Eriboz Adas, 18 Ehl-i beyt, 11, 19 Elvan elebi, 11 Emanet, 116 emnet, 85, 101, 116, 117, 183, 184 Emevi, 8 Emir Ali Eb Hlis, 9 Esterabadl Fazlullah, 7 Er, 21 F Fakr-nme, 18, 19, 21, 25, 28, 30, 197 Fars, 7 Farsa, 20 Fatih, 7 Ftiatl-kitb, 32, 35, 43, 49, 51, 52, 53, 86, 141, 145, 155, 156, 168, 174, 175, 177, 189

Fma, 87, 162, 163, 164 Fmatl-Zehr, 155 Fmatz-Zehr, 163 far, 32, 39, 42, 46, 53, 62, 63, 65, 70, 72, 73, 76, 80, 81, 82, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 97, 100, 101, 102, 103, 105, 110, 115, 116, 117, 118, 119, 122, 123, 124, 126, 130, 131, 133, 134, 135, 136, 137, 139, 140, 141, 142, 144, 147, 148, 149, 150, 152, 153, 154, 157, 158, 159, 161, 162, 165, 166, 167, 172, 174, 180, 181, 182, 183, 185, 186, 187, 189, 191, 193, 194 Fazletnme, 19 Fazlullah, 7 fenfillh, 104 Ferhd, 186 firite, 28, 71, 87, 154, 162 Fuat Kprl, 9, 13 Furan, 31, 71, 84, 87, 150 Fuzl, 16 Ftvvetnme, 13 G gybet, 103, 120 gl, 43, 63, 76, 92, 94, 100, 102, 118, 126, 127, 149, 158, 159, 185, 191 gmn, 31, 47, 65, 85, 94, 101, 116, 117, 134, 135, 150, 151, 160, 169, 183, 184, 190 grh- evliy, 74, 106, 124, 148 grh- nc, 74, 82, 106, 148 grh-i fuar, 163 Gven Abdal, 15 H Hac Bekta Veli, 2, 3, 4, 7, 12, 14 ac, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 172, 175 adce, 71, 87, 162, 163, 164 adcetl-Kibriy, 155 asan, 155, 163 asanl-Asker, 163

202

a, 21, 25, 26, 27, 29, 30, 35, 42, 43, 44, 54, 63, 66, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 77, 81, 84, 87, 90, 91, 94, 95, 98, 101, 106, 109, 117, 118, 119, 130, 131, 133, 135, 138, 139, 140, 141, 143, 144, 147, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 156, 159, 162, 164, 165, 166, 168, 175, 180, 183, 184, 185, 186, 188, 191, 192, 194, 195 aat, 37, 41, 44, 81, 82, 83, 84, 97, 114, 138, 142, 143, 148, 179, 183 avv, 86, 145, 172 ay, 114, 115, 179, 180 Hafz Zeden Tekkesi, 18 Hak, 25, 59, 67, 104, 105 hakikat, 79 Halife mer, 8 Hasan Dede, 15 Hasan Paa l Halk Ktphanesi, 22 Hat, 16, 19 aydar, 70, 88, 95, 140, 141, 155, 159, 190, 195 Haydar, 5, 14 Hazar, 8 hrs, 103 ynet, 56, 85, 94, 101, 116, 117, 162, 183, 184 Himmet Baba, 15 Horasan, 2, 5, 7, 9, 10, 11 Hristiyanlk, 5 Hurf, 4, 7, 19, 20 Hurflik, 5 seyin, 155, 163 Hz. Ali, 2, 4, 18, 19 Hz. Muhammed, 2, 4, 19, 25, 33, 45, 114 I II. Bayezid, 4 II. Mahmud, 15 Irak, 2, 8 brhim Edhem, 90, 111, 126, 135

brahim Edhem Baba, 15 ikrr, 103, 110, 181 ly, 32, 38, 189 lys, 38 imm, 71, 87, 155, 162, 163, 164, 166 mm, 39, 41, 64, 80, 90, 93, 131, 133, 137, 152, 155, 163, 165, 166 mm asan, 163 mm seyin, 163 ncil, 31, 32, 33, 38, 71, 84, 87, 145, 150, 162, 164, 189 ran, 2, 5, 6, 8, 9 rd-nme, 22 smail zmen, 18, 19, 20 srafil, 28 srfl, 28, 71, 87, 162, 164 stanbul, 3, 19, 21, 22, 23 K be, 52, 106, 138 Kadnck Ana, 3 Kadisye, 8 alb, 64, 73, 105, 137 Kalender, 5, 11, 14 anat, 82, 91, 92, 123, 135, 153 Karahan, 9 Karahanllar, 10 Karaim, 8 Karlova, 18 Karluk, 9 Kagr, 9 Kaygusuz Abdal, 15 Kazan Abdal, 15 keret, 152, 161 Keml mm, 101 Krehir, 12 Kzlba, 6 kibir, 103 Kitb- Ahvl- Sfye, 22 Korkut Ata, 10 Kprl, 9, 13, 14 urn, 31, 32, 33, 34, 35, 37, 44, 49, 51, 82, 84, 109, 145, 148, 151, 152,

203

155, 163, 164, 167, 169, 170, 171, 173, 174, 175, 178, 183, 189, 193 Kul Himmet, 16, 19 Kuteybe bni Mslim, 8 Kutlu Melek, 3 L Lt, 52, 106, 138 Leyl v Mecnn, 22 leyletl-isr, 27, 154 liva, 64, 127, 159 Lokman Perende, 2 M M. Hlid Bayr, 18, 20 Mabd, 25 marifet, 83, 179 Maniheizm, 8 Manilik, 5 Manzme-i R'iye, 22 marifet, 79 Mevl, 25 Msr, 2, 19 Mikail, 28 Mkl, 28, 71, 87, 162, 164 Milli Ktphane, 20, 21, 22, 23 Mira, 47 Muhammed Mauk Ts, 9 Muhyiddin-i Arab, 67 Muammed, 21, 25, 26, 31, 32, 33, 38, 39, 40, 41, 42, 45, 46, 65, 70, 72, 76, 78, 80, 83, 84, 89, 90, 92, 93, 94, 97, 99, 109, 112, 113, 117, 123, 126, 130, 131, 133, 135, 139, 145, 147, 151, 153, 161, 163, 164, 165, 166, 167, 169, 179, 184, 185, 187, 192, 193, 194, 195, 196 Muammed Ta, 163 Murta, 64, 166, 186, 189 mrid, 98, 100, 147, 156, 158, 192 Mverrih bin Bb, 12 Ms Kam, 163

N Naklik, 10 N, 131, 163 Nazm Nesr-i Vrn Baba, 19, 22 Necef, 18 Necef-i Eref, 18 Nedimi Baba, 15 nefes, 16 Nesm, 16, 20 Nh, 37 N, 38, 66, 69, 105, 108, 138, 187 O Oca- Bektayan, 2 Ouz, 9, 10 Orhan Gazi, 12 Osman Gazi, 12 Osmanl, 11, 12, 13, 14 Otman Baba, 19 mer, 8 P Perian Baba, 15 pir, 19 Pir Evi, 4, 14 Pir Sultan Abdal, 16, 19, 20, 198 Pr-i Sn, 3 Post, 113 R Rab, 25 Rafiz, 14 Rahmn, 25 Razgrat, 18 Ref, 20 resul, 33, 45 Reslullah, 42, 61, 91, 123, 136, 182 Risle-i Tasavvuf, 22 Risle-i Vrn Baba, 23 Rumeli, 2, 7

204

S Sar Saltuk, 14 seb-i semvt, 72, 83, 193 sebl-men, 86, 190 Seluklular, 10 Selmn, 95, 195 Sersem Ali Baba, 15 Seyhun, 8 Seyit Ali Sultan, 4 Seyran Baba, 15 Seyr-i anillh, 105 Seyr-i fillh, 104 Seyr-i ilallh, 104 Seyr-i maallh, 104 Seyyid azi, 90, 135 Seyyid Ebul-Vefa Badad, 11 Seyyit Ali Sultan, 3 Srderya, 9 Sifah-nme, 23 Suluca Karahyk, 2 Suriye, 2, 14 Sleymaniye Ktphanesi, 21 Snn, 2, 6, 10 alt, 34, 35, 48, 49, 50, 51, 52, 170, 172, 173 alt- cuma, 34, 48, 170, 172 alt- aar, 34, 48, 170, 172 alt- ar, 34, 48, 170, 172 alt- sefer, 34, 48, 170, 172 avm, 35, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 172, 173, 175 h- hen-h, 34, 163 aman, 4 amanlk, 5 ekk, 45, 47, 50, 51, 61, 75, 103, 110, 150, 160, 163, 181, 194 eriat, 79, 80

erat, 43, 44, 80, 81, 82, 83, 86, 92, 97, 137, 138, 142, 145, 148, 153, 178, 179, 183 eyh Ede Bali, 12 eytn, 30, 73, 74, 76, 106, 124, 132, 148, 159, 165, 180 ia, 10 i, 2, 3, 14 T tc, 39, 92, 99, 110, 112, 113, 123, 135, 152, 166 Tahtac, 6 Taife-i Bektaye, 2 Tarikat, 15, 79, 80, 113 Tasavvuf, 7, 22, 38, 67, 80, 85, 88, 197, 198, 199 lib, 21, 25, 26, 30, 39, 61, 63, 65, 69, 73, 75, 76, 78, 80, 82, 89, 90, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 105, 110, 116, 122, 123, 130, 133, 134, 135, 136, 137, 139, 141, 144, 147, 148, 149, 150, 153, 154, 156, 157, 158, 160, 161, 162, 163, 165, 167, 172, 174, 180, 181, 182, 183, 185, 186, 187, 189, 190, 191, 192, 193, 194 ama, 42, 46, 73, 74, 76, 89, 101, 106, 121, 122, 123, 124, 125, 127, 128, 132, 133, 148, 159, 181, 182, 191 arat, 43, 80, 87, 93, 114, 137, 179 tecell, 73, 85, 86, 105, 117, 137, 145, 184 tekebbr, 73, 121, 122, 132 Teri, 25 Tevhid, 18 Tevrt, 31, 33, 71, 84, 87, 145, 150, 162, 164 Timurta, 3 Turb, 88 Turb Ali Dede, 16 Trab Ali Dede, 16 Trkistan, 2, 8, 9 Trkmen, 3, 6, 9, 10, 11, 13

205

ok, 11 mml-kitb, 86, 139, 141, 147, 156, 169, 170, 175, 177, 188 V Vahdet, 67, 68, 70, 72, 78, 79, 198 Vefa, 11 Veflik, 11 Vrn Abdal, 19 Vrn Baba, 19 Vrn, 16, 18, 19, 20, 22, 23, 25, 28, 197, 198 Vrn Dede, 18, 19, 20, 25, 28, 197 Vcdiyye, 5 Y Yabgular, 9

Yamalar, 9 Yedi Ulular, 16, 19 Yemn, 16, 19 Yenieri, 3, 15 Yenieri Oca, 15 Yesev, 2, 4, 5, 10, 11, 14 Yesevlik, 4, 10 Yezdn, 25, 82, 148, 195 Yrk, 6 Z Zebr, 31, 32, 33, 71, 84, 87, 145, 150, 162, 164 Zehr, 155, 163 zekt, 35, 45, 47, 49, 50, 51, 52, 53, 163, 172, 175 Zerdt, 8 Zeynel-Abidin, 163 zina, 127