FOTORAFILIK DERS NOTLARI

Ar. Gr. Saim KURAL

indekiler

1. FOTORAFILIIN TARH........................................................................................ 4 2. FOTORAF MAKNELERNN SINIFLANDIRILMASI ........................................... 5 2.1. Analog Fotoraf Makineleri .......................................................................................... 5 2.1.1. Kullanlan Film Boyutlarna Gre ......................................................................... 5 2.1.1.1. Byk Boy Fotoraf Makineleri ......................................................................... 5 2.1.1.2. Orta Boy Fotoraf Makineleri ............................................................................ 5 2.1.1.3. Kk Boy Fotoraf Makineleri ......................................................................... 6 2.1.1.4. Minyatr Fotoraf Makineleri ........................................................................... 6 2.1.1.5. Instamatic Fotoraf Makineleri ......................................................................... 6 2.1.1.6. Polaroid Fotoraf Makineleri ............................................................................. 7 2.1.2. Vizr Tiplerine Gre ............................................................................................... 7 2.1.2.1. Kompakt Fotoraf Makineleri ............................................................................ 7 2.1.2.2. ift Objektifli Fotoraf Makineleri (TLR-Twin Lens Reflex)........................... 7 2.1.2.3. Tek Objektifli Fotoraf Makineleri (SLR-Single Lens Reflex) ......................... 8 2.2. Dijital Fotoraf Makineleri............................................................................................ 8 2.2.1. Ultra Kompakt Dijital Fotoraf Makineleri ........................................................... 9 2.2.2. Kompakt Dijital Fotoraf Makineleri .................................................................... 9 2.2.3. D-SLR Like Fotoraf Makineleri ......................................................................... 10 2.2.4. D-SLR Fotoraf Makineleri ................................................................................. 10 2.3. Temel Fotoraf Makinesi - ne Delii Kamera (Camera Obscura) ......................... 10 3. FOTORAF MAKNELERN BALICA ELER .................................................. 13 3.1. Netleme Sistemi: ........................................................................................................... 13 3.2. Diyafram: ...................................................................................................................... 13 3.3. Obtratr: ..................................................................................................................... 14 3.4. Film Sarma Kolu:......................................................................................................... 14 3.5. Numaratr: ................................................................................................................... 15 3.6. Geriye sarma kolu: ....................................................................................................... 15 3.7. Vizr: ............................................................................................................................. 15 3.8. Objektif: ........................................................................................................................ 16 3.9. Ikler: ....................................................................................................................... 21 3.9.1. TTL Ik lm Sistemleri ................................................................................... 21 4. POZLAMA ....................................................................................................................... 22 4.1. Diyafram Akl ......................................................................................................... 22 4.2. Alan Derinlii ............................................................................................................... 24 4.2.1. Alan Derinliini Etkileyen Faktrler: .................................................................. 25 4.2.2. Alan Derinliini Kullanma Metotlar................................................................... 26 4.3. eitli Konularda Pozlandrma Problemleri:.............................................................. 28 4.3.1. Normal manzara fotoraflar: .............................................................................. 28 4.3.2. Sokaklarda gnlk yaam: ................................................................................... 28 4.3.3. Aydnlatlm yap: ................................................................................................ 28 4.3.4. Kar manzaras ve benzeri konular: ...................................................................... 29 4.3.5. Ters kta aydnlatlm konular:......................................................................... 29 4.3.6. Hareketli konularn ekimi: ................................................................................. 29 5. FOTORAFTA KOMPOZSYON ................................................................................. 33 5.1. emalar: ........................................................................................................................ 33 5.2. Ritm:.............................................................................................................................. 33 5.3. Uyum:............................................................................................................................ 34 2

5.4. Kontrast: ....................................................................................................................... 36 5.5. Doku: ............................................................................................................................ 38 5.6. Ik: ............................................................................................................................... 39 5.7. Perspektif: ..................................................................................................................... 41 5.8. Keskinlik: ...................................................................................................................... 41 5.9. Hz ve Hareket zlenimi: .............................................................................................. 43 5.10. Denge: ....................................................................................................................... 44 5.11. Oranlar:..................................................................................................................... 45 5.12. Btnlk: .................................................................................................................. 47 5.13. Yer ekimi: ............................................................................................................... 47 5.14. Estetik Doz: ............................................................................................................... 48

1. FOTORAFILIIN TARH
Fotoraf sanatnn balang tarihini kesin olarak saptamak mmkn olmamaktadr. Bu nedenden tr fotoraf sanatnn balangcn optik icatlar ve grnt sabitleme zerine gelitirilen ilk bulular anlatarak tanmlayabiliriz. PHOTO + GRAPHUS = IIK + ZM M.. 4. Yzylda ARISTO m aara deliinden ieri giren n kar duvarda ters grntsn yansttn bulur. 1490 ylnda LEONARDO DA VINCInin yaynlanan notlarnda res imde perspektif iin karanlk odadan yararlanma fikrini ortaya att bilinmektedir. 1500lerde CAMERA OBSCURA (ine delii kamera) bulunu r. Bu dzenee DANIELLO BARBERO' nun 1568 ylnda bir diyafram dzenei ve GIRALAMO CARDANO' nun ince kenarl bir mercek ilave etmesiyle, optik ve mekanik adan almalar hemen hemen tamamlanm olur. 17. -18. yzylda Camera Obscura boyutlar tanabilir hale geldi. Alman bilim adam JOHANN ZAHN 1776 'da zellikle portre resimleri izebilmek iin, elde tanabilecek kadar kk Camera Obscuray imal etti. 1928 ylnda GEORGE EASTMAN KODAKn kolay tanabilir ilk kutu fotoraf makinesini seri retime balamasyla fotoraf geni halk kitlelerine ulaarak abuk gelimeye balad. 1947 ylnda EDWIN LAND POLAROD fotoraf sistemini gelitirerek fotorafta yeni bir r amtr. (ekimden yaklak 45sn kadar sonra fotoraf makinesinden dorudan pozitif fotoraf alnabilmekteydi.)

2. FOTORAF MAKNELERNN SINIFLANDIRILMASI

Fotoraf makinelerini analog ve dijital olmak zere 2 ana balk altnda inceleyebiliriz. 2.1. Analog Fotoraf Makineleri

2.1.1. Kullanlan Film Boyutlarna Gre Analog fotoraf makineleri genellikle, kullanlan film boyutlarna ve kullanm alanlarna gre aadaki gibi snflandrlabilirler. 2.1.1.1. Byk Boy Fotoraf Makineleri

Bu fotoraf makineleri daha ok stdyo, mimari ve teknik alanlarda kullanlrlar ve bu fotoraf makineleri 18x24 cm., 13x18 cm. ,10x15 cm. ,9x12 cm. gibi plaka film ile alrlar. Byk fotoraflarda grensiz fotoraf basmna olanak verdii iin kullanlrlar. Bu fotoraf makinelerinin objektiflerinin lminoziteleri(k geirgenlikleri) dk olduundan (1/5, 6, 1/6, 3) yumuak hatl ve bol detayl sonular verir.

2.1.1.2.

Orta Boy Fotoraf Makineleri

Bu fotoraf makineleri i ve d ekimlerde, stdyo fotoraflnda yaygn olarak kullanlan fotoraf makineleridir. Bu makineler 120 roll film diye adlandrlan 4,5x6 cm., 6x6 cm. , 6x9 cm. boyutlarnda erit halinde film kullanrlar. Objektif lminoziteleri genellikle 1/2, 8, 1/3, 5, 1/4, 5 dir.

2.1.1.3.

Kk Boy Fotoraf Makineleri

Gnmzde genel olarak kullanlan, 35 mm. eninde olduu iin 35 mm. diye adlandrlan 24x36 mm. boyutunda film kullanrlar. Bu makinelerin gnmzde yaygn olarak kullanlmasnn nedenlerini yle sralayabiliriz; bu makinelerin, hafif olmas ve kolay tanabilmesi, filmlerinin dier filmlere nazaran ucuz olmas, ok eitli objektif ve filtre seeneinin olmasdr. Tek kusuru ise byk boy fotoraflarda fazla gren vermesidir.

2.1.1.4.

Minyatr Fotoraf Makineleri

Gizlenebilen, kibrit kutusu byklnde ve daha kk boyutlarda olan makinelerdir. Bu snfa giren deiik amalar iin retilmi, saat, dme, akmak vb. ekillerde olan tipleri vardr. Genellikle fotoraf ekilen kimsenin haberi olmadan fotorafnn ekilmesi istendiinde kullanlan makinelerdir. Grnt boyutlar ok kk olduundan fazla bytme olana vermezler. Polis, casus ve askeri amalar ile gizli ekim gerektiren haberler iin basn mensuplar tarafndan kullanlrlar.

2.1.1.5.

Instamatic Fotoraf Makineleri

Fotoraflktan hi anlamayan bir kiinin bile kolaylkla kullanabilecei trden, eski kutu makinelerinin modernletirilmi ekli olup; sabit diyafram ve sabit netlikte objektiflere sahiptirler ve bu objektifleri deitirme olana yoktur.

2.1.1.6.

Polaroid Fotoraf Makineleri

Bu makineler, amatrlere 15-45 saniyede hazr fotoraf karrlar. Paketler ierisinde makinenin arka asesine yerletirilen kart, fotoraf ekiminin ardndan iki silindir arasndan geerek; kart ierisindeki kimyasal dolu madde patlar ve kart zerine yayd kimyasal sayesinde develope ilemini gerekletirir.

2.1.2. Vizr Tiplerine Gre Ayrca fotoraf makineleri vizrlerine gre u ekilde snflanabilir, 2.1.2.1. Kompakt Fotoraf Makineleri

Bu makineler, Objektiften bamsz gren basit vizrl fotoraf makineleridir. Objektifler daima gvdeye sabittir. Objektiften giren k vizrden grlmez. Vizr objektife ok yakn olarak yerletirilmitir. Bu gr farkll sebebiyle oluan hataya PARALAKS hatas denir. Yakn mesafe ekimlerinde hata miktar daha fazladr. 2.1.2.2. ift Objektifli Fotoraf Makineleri (TLR-Twin Lens Reflex)

st ste konulmu iki fotoraf makinesi gibi grnen bu makineler, Objektiflerden birisi netlik ve ereve ayarnn yaplmasn salarken, dieri konunun filmin zerine aktarlmasn salar. Bu makinede de PARALAKS hatas grlmektedir.

2.1.2.3.

Tek Objektifli Fotoraf Makineleri (SLR-Single Lens Reflex)

Refleks vizrl, ok gelimi makineler olarak adlandrlabilirler. Filme ulaan grnt tam olarak grlebildii iin kompozisyon ve netleme kolayca yaplabilir.

(Paralaks hatas) 2.2. Dijital Fotoraf Makineleri

Dijital fotoraf makinelerini anlatmadan nce baz terimleri aklamakta fayda bulunmaktadr. Piksel: Picture + Element kelimelerinin birletirilmesi ile tretilen piksel; dijital fotorafn en kk yap tadr. Herhangi bir boyutu bulunmamaktadr. Bykl znrle gre deimektedir. PPI(Pixel Per Inc): n bana den piksel saysdr. DPI(Dots Per Inc): Bask makinesinin in bana vuraca noktack saysdr. MegaPiksel(MP): Dijital grntnn toplam piksel saysdr. TIFF(Tagged Image File Format): nemli bir alma formatdr, nk yksek kaliteli grnt salar. Ancak dosya boyutu ok byk olduundan ve kaydedilmesi ya da kamerada izlenmek amacyla almas ok zaman aldndan, artk fotoraf makinesi format olarak fazla kullanlmamaktadr. JPEG(Joint Picture Experts Group): Piyasadaki hemen her dijital fotoraf makinesinde kullanlr. Grnt verilerinin boyutunu, gereksiz bilgileri bularak ve her pikselin rengini hatrlamak yerine renkleri byk alanlara eleyerek baarl bir ekilde 8

kltr. Formatn en byk avantaj hz ve kk dosya boyutudur. Fakat JPEG her alp, kaydedildiinde veriler atlp, yeniden oluturulur, dolaysyla dosya kayp verir. RAW: Makine sensrnn ham verileri alan zel grnt formatdr. Dijital negatif de denilmektedir. JPEG ya da TIFF formatlarndan daha fazla renk ve pozlama verisi ierir. Sonu olarak RAW ok yksek grnt kalitesi salayabilir ki bu da byk ebat bask almak gerektiinde veya aydnlk ya da karanlk blgelerde ok eitli tonlar ieren fotoraflar sz konusu olduunda olduka nemlidir. Sensr: Objektifin arkasnda bulunan a duyarl elektronik iplerdir. ki tr grnt sensri vardr; CCD(Charged-Coupled Device): stikrarl bir biimde retilmeleri kolaydr. Hz avantajlar vardr. CMOS(Complementary Metal Oxide Semiconductor): retimleri daha az maliyetlidirler. Az enerji tketirler. Baskda Mega Pikselin nemi;
En (cm) 10,1 12,7 20,3 27,9 40,6 Boy (cm) 15,2 17,8 25,4 35,5 50,8 En (in) 4 5 8 11 16 Boy (in) 6 7 10 14 20 200 PPI Boy (Px) 1200 1400 2000 2800 4000 300 PPI Boy (Px) 1800 2100 3000 4200 6000

En (Px) 800 1000 1600 2200 3200

MP 0,9 1,3 3,1 5,9 12,2

En (Px) 1200 1500 2400 3300 4800

MP 2,1 3 6,9 13,2 27,4

Gnmzde daha geni kullanma sahip olan makinelerdir. Dijital Fotoraf makineleri drt ana kategoriye ayrldklarn syleyebiliriz. 2.2.1. Ultra Kompakt Dijital Fotoraf Makineleri Cebinizde tayabileceiniz amatr makinedir. ok ince ve hafiftir. Objektifi deitirilemez. Fotoraf kalitesi, Kompakt makinelere yakndr. Manuel ayar zayftr.

2.2.2. Kompakt Dijital Fotoraf Makineleri Ultra Kompakt makinelerden biraz daha byk, ama genelde kk boyutlu amatr makinelerdir. LCD ekran bulunur. Optik yaknlatrma yetersizdir. Fiyatlar uygundur. zelliklerine gre iyi fotoraflar verirler. Objektifi deitirilemez.

2.2.3. D-SLR Like Fotoraf Makineleri Yar profesyonel bu makinelerin boyutlar biraz daha byktr Optik yaknlatrmalar fazladr. Objektifi deitirilemeyen, iyi fotoraf ekebileceiniz makinelerdir.

2.2.4. D-SLR Fotoraf Makineleri Profesyonel dijital fotoraf makineleridir. Byk boyutludur. Birok manuel ayar yapmanza olanak verir. Objektifi deitirilebilir. Grnty bakatan (vizrden) grebilirsiniz. Yeni modellerde LCD ekran ve baka bir aradadr.

2.3.

Temel Fotoraf Makinesi - ne Delii Kamera (Camera Obscura)

Camera Obscura, yani ine delii kamera yalnzca karanlk bir kutudan ibarettir. Bu kutunun bir tarafnda ine ucu byklnde bir delik vardr. Konudan gelen k nlar bu delikten geerek kar taraftaki ekran zerine der ve o konunun ters bir grntsn oluturur.

10

(Camera Obscura) Tm fotoraf makinelerinin temel prensibi bu kameradr. Ancak bir takm sorunlar vardr. rnein deliin ok kk olmas nedeni ile olduka karanlk bir grnt elde edilebilir. Grntnn daha aydnlk olabilmesi iin delik apnn bytlmesi gerekmektedir. Bu da grntnn bulanklamasna sebep olur.

(Kk delikten grnt oluumu)

(Byk delikten grnt oluumu)

11

(Basit bir mercek ile grntnn oluumu) Bu kameray gelitirmek iin yaplacak ey, ona kullanm kolayl salayabilmesi iin bir takm ilaveler yapmaktr. Bunlar, Daha net ve aydnlk bir grnt iin bir mercek Bu mercekten geen nlarn iddetini denetleyebilmek iin bir diyafram (iris), In istediimiz zaman geebilmesi iin alr kapanr bir kapak yada rtc (obtratr) Bu rtc sistemin hareketini balatabilmek iin bir deklanr rtcnn istediimiz sre kadar n gemesini salayabilecek hz ayarlayabilen bir baka kontrol dzenei (enstantane ayarlar) Nereyi fotorafladmz grebilmemiz iin bir baka (vizr) Film koyma haznesi, filmi sarma kolu, biten filmi geriye sarma kolu, Bulunduumuz ortama gre n iddetini lebilecek bir k ler (pozometre) gibi bir takm dzenekler olabilir.

(Fotoraf makinesinde baz dzenekler)

12

3. FOTORAF MAKNELERN BALICA ELER

3.1. Netleme Sistemi:

Helikoid Sistem: Netlemeyi gerekletiren vidal iki tpten ibaret bir aparattr. Bir ie kapann alp kapanrken yukar-aa hareketi gibi merceklerin film dzleminden uzaklap yaknlamas ile netleme yaplr. Netleme ayar, manuel (M) yaplabildii gibi son zamanlarda gelitirilmi modellerde otomatik olarak da (auto focus-AF) netleme yaplabilir. Krkl Sistemler: Byk ve orta boy kameralarda bulunur. Objektif ile film dzlemi arasnda bir krk vardr ve objektif ya da film dzlemi ileri geri hareket ettirilerek netleme yaplr. Grntnn kadraj ve netlik kontrol bir buzlu cam zerinden izlenebilir. 3.2. Diyafram: bytlebilen ya da

In younluunu kontrol edilebilmesini salayan, kltlebilen bir delikten ibarettir. ki fonksiyonu vardr. a) In younluunu kontrol eder b) Net alan derinliini kontrol eder. Diyaframn ve obtratrn birlikte kullanlmas ile n younluu, sresi, hareket ve alan derinlii kontrol edilir.

(Diyafram) Diyafram ile ilgili daha detayl bilgi ileride verilecektir.

( (Baz diyafram aralklar, obtratr deeri sabit) 13

3.3.

Obtratr:

In film zerine dme sresini belirleyen mekanik bir sistemdir. Bu sreler ounlukla saniyelerin birimleri kadardr. rnein 1/1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000 gibi. Objektifler aras ve perdeli olmak zere iki tip obtratr sistemi vardr. Obtratrn iki fonksiyonu vardr. a) Ik miktarn saptamak b) Hareketi saptamak.

(Merkezi Obtratr Sistem) Mercekler arasnda yer alr. Maksimum hz snrldr. Btn hzlarda fla kullanlabilir. Tamiri kolaydr. Grntde deformasyon yapmaz. Sessiz alr. Sarsnt yapmaz.

(Perdeli Obtratr) Objektif ve aynann arkasnda, film dzleminin hemen nnde yer alr. Deklanre baslmad srece film yzeyini srekli kapal tuttuu iin objektif deiimi yaplabilir. Maksimum hz yksektir. Temel hz ve altnda fla kullanlabilir. Tamiri zor ve pahaldr. Hareketli grntlerde deformasyon yapabilir. Grltl alr. Sarsnt yapabilir.

3.4.

Film Sarma Kolu:

Pozlanm karenin zerine ikinci bir pozlama daha yapmamak iin pozlanan kareyi obtratrn nnden uzaklatrp, yerine pozlanmam bir baka karenin getirilmesi gerekir. ounlukla makineler bir kare zerine pozlama yapldktan sonra ayn kare zerine ikinci bir pozlama yapmay mmkn klmayacak bir dzenee sahiptir. Bu tr makinelerde ayn zamanda pozlanmam kareyi de ileriye sarmak olas deildir. Yani ksaca ekmeden sarmak, sarmadan da ekmek mmkn deildir. Ancak baz modellerde st ste ekim yaplmas olanakldr. (Sarma kolu)

14

3.5.

Numaratr:

ounlukla ka poz ekim yapldn ya da ka poz daha ekim yaplabileceini gsteren ve baz modellerde film hazne kapa kapandktan sonra devreye giren bir dzenektir. Ancak birtakm modellerde ise film hazne kapa kapandktan sonra kullancnn numaratr ayarlamas gerekmektedir.

3.6.

Geriye sarma kolu:

Film bittikten sonra filmi tekrar kasetine geriye sarmak iin ve ancak mekanik aksam bo vitese alr gibi bir tua baslarak filmi ileriye sarma mekanizmasndan kurtarp, kullanlabilen bir sistemdir. Bu tu ounlukla "R" harfi ile iaretlidir. Geriye sarma kolunda ise genellikle sarma yn ok iareti ile belirlenmitir. (Geriye sarma kolu)

3.7.

Vizr:

Objektifin gr as ve ynn gz ile takip etmeye yarayan optik bir dzenektir.

(Vizr)

15

3.8.

Objektif:

Grntnn duyarkat (film) zerinde yeterli aydnlk ve netlikte olumasn salayan mercek ya da mercekler topluluudur. Bir objektif zerinde ounlukla diyafram ayar halkas, netleme halkas gibi kontrol dzenekleri bulunur.

(Objektif) Bir objektifin zerinde, zelliklerini belirten; odak uzakl, en ak ve en kapal diyafram akl, netleme mesafesi gibi bilgiler bulunmaktadr. Objektifleri incelerken ilgili kavramlar zerinde aklama yapmak yararl olacaktr. Odak uzunluu: Optik merkez ile film dzlemi arasndaki mesafedir. Milimetre cinsinden ifade edilir.

(Odak uzunluu) Objektifler odak uzunluklarna gre snflandrlrlar: a. Normal Odakl Objektif b. Ksa Odakl Objektif c. Uzun Odakl Objektif Bunlara ilave olarak deiken odak uzunluuna sahip objektiflere zoom objektif denmektedir. Bir objektifin odak uzunluunu belirlerken, objektifin takl olduu fotoraf makinesinin kulland film formatnn belirleyici olduunu bilmemiz gerekir. rnein gnmzde en yaygn kullanlan fotoraf makineleri 35mm.lik, yani boyu 24mm eni 36mm olan film kullanlan makinelerdir. Bu filmlerin apraz uzunluklar 43mmdir. 16

Normal odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluuna eit olan objektiftir. Eer 35 mm formatnda film kullanan 35mmlik bir fotoraf makinemiz varsa, normal odak uzunluumuz 43mmdir. (35 mm formatnda normal odak uzunluu 43 - 50 mmdir.) Ksa odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluundan ksa olan objektiftir. Yani 35 mm formatndaki bir makinenin ksa odakl objektifleri 35mm, 28mm, 24mm vb.dir. (apraz uzunluk 43mm) Uzun odakl objektif: Odak uzunluu, takl olduu makinenin kulland filmin apraz uzunluundan uzun olan objektiftir. Yani 35mm formatndaki bir makinenin uzun odakl objektifleri 85 mm, 105 mm, 200 mm vb.dir (apraz uzunluk 43mm) Gr as: Odak uzunluunun ksa ya da uzun olmas gr asn belirler. Ksa odak uzunluuna sahip objektifler geni gr asna sahiptirler ve Geni A Objektif olarak tanmlanrlar.

(Odak Uzaklklar ve Gr Alar) Objektif akl: Bir fotorafnn, objektifinde arayaca en byk zellik objektif akldr. Bir objektif ne kadar geni diyafram aklnda retilmi ise o derece kllk oran da yksektir. Bununla birlikte objektif akl bydke objektif ap da bununla orantl olarak byyecektir. Ik geirgenlii(Liminozite): Objektifin k geirgenliine denir. Objektifin 1 cm karesinden geen n ierideki hassas tabaka zerinde ka cm kareye daldn gsteren deere liminozite denir.

(Uzun odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt) 17

(Ksa odak uzunluklu bir mercein oluturduu grnt)

(17 mm lens: Daha geni bir alan)

(70 mm lens: Daha dar bir alan) (Lens odak uzakl ve gr as: Fotoraf makinesi sabit tutulmutur)

18

(17 mm lens : Arkan planda daha ok perspektif mevcut)

(70 mm lens : Arka plan objeye daha yakn) (Lens odak uzaklnn arka plana etkisi: Objenin bykln sabit tutulmutur) Normal a insan gznn grebildii aya edeerdir ve bu a 450 -500dir. Dolaysyla normal odakl objektifler insan gznn grd ay film dzlemi zerine yanstr. Ksa odakl yani geni al objektifler insan gznden daha geni alar (rnein 750, 1040 vb.) film dzlemi zerine yanstabilirler. Uzun odakl yani dar al objektifler insan gznden daha dar alar (rnein 180, 50 vb.) Film dzlemi zerine yanstabilirler. Zoom objektifler deiken odak uzunluklarna ayn gvde zerinde ayarlanabilen objektiflerdir. rnein 28mm - 85mm gibi. Kullanm amalarna gre zel objektifler de vardr. Balkgz objektif: Gr as aadaki objektiflerden en geni olan objektiflerdir. Balkgz objektiflerde dikey ve yatay izgiler anormal ekilde bozulmalara (distorsiyon) urar. Kullanm alanlar snrl olmakla beraber yaratc grntler elde etmek iin kullanlrlar. 6mm16mm arasnda kalan objektifler balkgz objektifleridir.

(Balkgz objektif) 19

Zoom tip objektif: Deiken odak uzunluklu objektiflere "zoom" ad verilir. Genellikle 35mmlik fotoraf makinelerinde ok gerekli olan bu objektif, konunun daha yaln bir ekilde kadrajlanmas, lzumsuz detaylarn elenmesi iin kullanlr. Ne var ki, bu tr objektifler, optik yaplar nedeni ile k kaybna neden olurlar. Ancak k kayb azaltlm zoom objektifler dierlerine gre ok daha pahal olabilirler.

(Zoom tipi objektif)

(Geni a objektif)

ok geni al ve geni al objektifler: 16-20mm ve 2035mmlik odak uzunluu olan bu objektifler ok geni a ve geni a olarak adlandrlr. Tecrbeli ellerde olaanst fotoraflar verebilen bu objektifler, yanl kullanldnda deformasyonlara neden olurlar. nsan yzleri, yakn ekimlerde irkinleir, fotorafn kesine geldiklerinde uzarlar. Bina perspektiflerinin bu tr objektiflerle deformasyona uramas ve dikey izgilerin fotorafn yukarsna doru birlemesi gibi tatsz sonulara meydan vermemek iin zaten birbirine paralel olan objektif dzlemi ve film dzleminin, konu dzlemine de paralel hale getirilmesi gerekir. Normal objektifler: Odak uzunluu 50mm civarnda olan objektiflerdir. Gr alar 47 derece civarndadr ve diyafram aralklar en fazla olan (f 1:1.4) optiklerdir.

(Normal objektif)

(Tele objektif)

Teleobjektifler: ekim esnasnda bulunulan yere uzak olan konular yaknlatrmak iin kullanlan objektiflerdir. Yabanl yaam ve sportif etkinliklerin ekimi iin bu teleobjektifler kullanlr. Alan derinlikleri ok kstl olduundan net ayar tam yaplan objeler n ve arka plandan kolaylkla syrlr ve fotoraflarda derinlik duygusu oluur. ounlukla makineyi bir sehpaya monte ederek kullanmay gerektirirler. Aksi halde sallanma veya titreimlerden dolay fotoraflarda flu sonular doabilir. Elde kullanlmas zorunlu ise objektifin odak uzunluunun nmerik deerine yakn bir obtratr seimi yapmak bu titremeyi absorbe edebilir. rnein 200mmlik bir teleobjektif ile 1/250 yada 500mmlik bir teleobjektif ile 1/500 enstantane kullanmak gibi. Ksa tele objektifler: 70 mm ile 135 mm arasndaki odak uzunluklu objektiflerdir. Bu tr objektifler 85mmden itibaren ounlukla portre ekimlerinde kullanlr. Net alan derinlikleri kstldr ve diyafram aklklar f:2.8 olanlar da vardr. 20

Makro Objektifler: Yakn plan ekimlerinde kullanlan optiklerdir. ounlukla doada bulunan iek, bcek gibi yabanl yaama dair fotoraflar bu tr objektiflerle yaplabilir. Konumuzun ok yaknna sokulmak zorunda olduumuzdan net alan derinlii olduka azalr ve rnein bir bcek fotorafnda bcein yalnzca ok kk bir blm ancak net olabilir. Alan derinlii artrabilmek iin olduka ksk bir diyafram kullanmak gerekebilir ve bu da dk bir enstantane seimi demektir. Makro ekim yapabilmek iin bu tr bir objektif satn aldmzda mutlaka bir sehpa da beraber dnmelidir ve bu sehpa makro ekim iin uygun olmaldr. Bu tr objektifleri doru kullanabilmek iin biraz deneyim kazanmak ve bu konuda deneyimli olan fotoraflardan bir takm pratik bilgiler edinmek yararl olabilir. (Makro objektif) Shift (kaymal) objektifler: Mimari fotoraf ekimlerinde, yksek binalar perspektif bozulmasna uradndan, dikey izgilerde yukarya doru bir birleme gzlenir. "Shift" tipi optikler bu tr efektin nne gemek iin yaplmtr. Byk format krkl makinelerde, objektif yada film dzlemine mdahale etmekle yaplan dzeltme, 35mmlik makinelerde, bu objektiflerin gvde zerinde bir yana doru paralel kaydrlarak ksmen de olsa yaplabilir. Odak uzunluklar geni a snfna girer ve 28 ila 35mm arasnda deiir. Bu tr objektifler olduka pahaldr ve lkemizde pek yaygn deildir. 3.9. Ikler:

Ia duyarl elemanlar sayesinde k iddetini lp rtc hz ve diyafram akl cinsinden bildiren aletlerdir. Iklerler makineden bamsz olabilir veya fotoraf makinesinin iine yerletirilmi olabilirler. Bu tr k lmne objektif iinden lm veya TTL lm de denir. 3.9.1. TTL Ik lm Sistemleri Objektif iinden okumal k lm sistemleri 4'e ayrlr. Bunlar ayna zerinden yansyan grntnn bal petei veya karelere ayrlm alanlara den k deerlerinin hesaplanmasyla oluurlar. a) Ortalama lm Averaging System Bu sistemde k lm, fotoraf karesinde oluacak grntnn tamamnn okunmas sonucunda kareciklerde oluan lm deerlerinin aritmetik ortalamasnn alnmas ile oluur. Ik lm sistemine gre deien kare says 24 ise bu alanlara den deerler nce hesaplanr sonra bunlarn toplanp 24'e blnmesi sonucunda oluur. b) Merkez arlkl lm Center - Weighted Merkez arlkl lm yapan makineler kadrajlanm alann merkeze komu olan kareciklerden gelen k lm deerlerinin okunmas sonrasnda ortalamas alnarak oluturulur. Bu alann lm deerine etkisi %65 veya %70 orannda olur. Geri kalan alann lm deerine etkisi %35 veya %30 orannda olur. 21

c) Nokta lm Center - Spot Kadrajlanm alann tam merkez noktasndan gelen k deerlerinin okunmas sonucu oluur. Dier alanlardan gelen deerler bu lm sisteminde hesaplamalara ok az katlr. d) Blge Arlkl lm Zone - Weighted Kadrajlanm alan katsaylar verilerek bir ka blgeye blnr. Bu blgelerden gelen lm deerlerinin ilgili katsaylarla arplarak arlkl ortalamas oluturulur.

4. POZLAMA
Pozlama; kullandnz film zerinde istediiniz grnty elde edebilmek iin n hangi miktarda geeceini (diyafram akl) ve hangi sre boyunca geeceinin (enstantane) kontroldr. stediiniz grnty elde edebilmek iin diyafram akl ve enstantane bu ayarlarn arasndaki ilikiyi iyi bir ekilde kontrol edebilmeniz gerekir. Pozlamay anlatmadan nce diyafram akl ve buna bal deien net alan derinlii vb. kavramlar anlatlacaktr. 4.1. Diyafram Akl

Fotoraf makinelerinde, objektiften film zerine drlecek k miktarnn belirlenmesine yarayan ksma diyafram denir. Diyafram yaps itibar ile insan gz ile ayn fonksiyona sahiptir. nsan gzndeki iris, yarapn byterek veya klterek retinaya gidecek olan k miktarn ayarlar. Aadaki ekilden anlayacanz zere diyafram da ayn mantkla alr.

22

Ik miktarna gre ayarlanacak diyafram iin diyafram akl deerleri kullanlr ve f ile gsterilir. f in tanm aadaki gibidir; Odak Uzunluu(F) f= Diyafram ap(D)

= Diyafram Akl

Her objektifin kendine gre bir diyafram akl aral vardr. Bu diyafram akl deerleri standartlara gre belirlenmi olup aadaki gibidir: f1.4, f1.8, f2, f2.8, f4, f5.6, f8, f11, f16, f22, f32 Yukardaki diyafram aklklar deerlerinde; her deer kendinden sonrakinin iki kat, kendinden ncekinin yars kadar k geirir. Genel olarak bu ekilde olan diyafram aklklarna ek olarak, teknolojinin gelimesi ile yukardaki deerlerin ara deerleri de kullanlmaktadr. Odak uzakl 50 mm olan bir objektifte, diyafram deerlerin en k olan f = 1.4 ve en by olan f = 32 diyafram aklklarn rnek olarak alrsak; f = 1.4 diyafram akl iin, diyafram ap hesaplanrsa; 35.714 mm bulunur. f = 32 diyafram akl iin, diyafram ap hesaplanrsa; 1.5625 mm bulunur.

Sizin de grdnz gibi en kk diyafram akl deeri olan f = 1.4, en fazla k geirecek olan diyafram akl deeridir. En byk diyafram akl deeri olan f = 32, en az k geirecek olan diyafram akl deeridir. Burada bir ters orant sz konusudur; diyafram akl deerleri saysal olarak azaldka, k geirgenlikleri artacaktr.

23

4.2.

Alan Derinlii

Alan derinlii snrlar, yani en ndeki net nokta ile en arkadaki net nokta arasndaki mesafe, istenilen netliin snrlar, objektif odak uzakl, diyafram akl ve konu ile fotoraf makinesi arasndaki mesafe gibi birtakm etkenlere baldr. Diyafram aklnn fotoraf zerinde etkiledii bir dier unsurda fotorafta net kacak blgedir(net alan derinliidir).Net alan derinlii, netleme yaplan objenin 1/3(a) orannda nnde ve 2/3(2a) orannda arkasnda olmak zere fotorafta net olarak kacak mesafedir(a+2a). Alan derinlii objektifin zerinde yer alan; alan derinlii halkas ile belirlenir. Alan derinlii halkas, netlik halkas(metre halkas) ile diyafram akl halkas arasnda bulunur ve zerinde o objektife ait diyafram akl aralnda yer alan diyafram akl deerleri bulunur. Diyafram akl halkas ile netlik halkas hareketli, alan derinlii halkas ise bu iki halkann deimesi ile belirlendiinden dolay hareketsiz konumda yer alr ve merkezinde netleme izgisi vardr. Alan derinliinin tayini iin, alan derinlii halkas zerinde kullandmz diyafram akl deeri bulunur ve her iki taraftan da netlik halkas zerine karlarak, alan derinliinin ka metreden balayp ka metrede son bulduunu anlayabiliriz. Net kacak alan 1.2 1.5 2 3.5 5 10 15
4 8 11 16

Netlik halkas Alan derinlii halkas Diyafram akl halkas

1.2 1.5

2 3.5 5 10
4 8 11 16

16 11 8 4

16 11 8 4

2 2.8 4 5.6 8 11 16 22

4 5.6 8 11 16 22

Yukardaki ekillerle, iki farkl diyafram akl ile alan derinliinin nasl deitiini rnekleyelim. Her iki ekilde de netlik 3.5 metreye yaplm ve diyafram aklklar; soldaki ekilde f=8, sadaki ekilde ise f=16 olarak ayarlanmtr. Soldaki ekilde f=8 deeri, alan derinlii halkasnda bulunup netlik halkasna karldnda; netliin 2 metreden balayp, 4.5 metrede sona erdiini grrz. Sadaki ekilde ise f=16 deeri, alan derinlii halkasnda bulunup netlik halkasna karldnda; netliin 1.35 metreden balayp, da sona erdiini grrz. Bu rneklerden de grlecei zere alan derinlii, diyafram akl deeri bydke(diyafram ap kldke) artar(bu deerler konuyu anlatabilmek iin verilmitir, gerek deillerdir).

24

4.2.1. Alan Derinliini Etkileyen Faktrler: Diyafram ap kldke, alan derinlii azalr. Kullanlan objektiflere gre alan derinlii deiir; geni al(odak uzunluu ksa) objektiflerde alan derinlii fazla iken, dar al(odak uzunluu uzun) objektiflerde alan derinlii ksadr. Film dzlemi ile netlik yaplan konu arasndaki mesafe azaldka, alan derinlii azalr. Ayn ekilde film dzlemi ile netlik yaplan konu arasndaki mesafe arttka, alan derinlii artar. Bunun sebebi netlik ayarnn ksa mesafelerde ok hassas iken, uzun mesafelerde hassasln yitirmesinden kaynaklanr.

25

4.2.2. Alan Derinliini Kullanma Metotlar a) Alan Derinliinin Uzatlmas: Seilen herhangi bir diyafram akl iin alan derinlii lsnn en byklenebilmesi arttrlm netleme ls ile mmkndr. Bunu yapabilmek iin netleme halkas zerinde bulunan iareti, alan derinlii halkas zerinde seilen diyafram akl deeri ile kesitirilir. Bu yolla alan derinlii, seilen diyafram akl iin maximum halini alr. Sonsuzdaki konular kabul edilebilir netlik blgesinin en uzak noktasnda olacaktr. En yakndaki net blge ise netleme yaplan konu ile film dzlemi arasndaki uzakln ortalarndan balayacaktr. Bu yntem ile en fazla alan derinlii elde edildiinden genellikle manzara fotoraflarnda kullanlr. Bu yntem iin bir rnek alalm; 4 metre ile aras 3.5 5 10
16 11 8 4

1.7 metre ile aras 1.5 2 3.5 5 10

4 8 11 16

4 8 11 16

16 11 8 4

2.8 4 5.6 8 11 16 22

2.8 4 5.6 8 11 16 22

Kullanacamz diyafram akl deerini belirleyip, ayarladktan sonra, a netlik yaplr(net alan derinlii 4 metre ile arasndadr) ve alan derinlii halkas zerinden setiimiz diyafram akl deeri ile kesitirilerek netlik blgesinin balang deeri bulunur. Herhangi bir diyafram aklnda sonsuza netlik yapldnda, alan derinliinin balang uzaklna hiperfokal(hyperfocal) uzaklk denir. Bulunan bu deere,(4 metreye) sadaki ekilde olduu gibi netlik yapldnda, net alan derinlii 1.7 ile arasnda olacaktr. Bylece alan derinliimiz o diyafram akl deeri iin en byk halini almtr. b) Arala Netleme: Bu yntem, fotorafta net kmasn istediiniz alan belirlemek iin kullanlr. Bu yntemi anlatmak iin bir rnek alalm;

Diyelim ki; bir evin fotorafn ekeceksiniz ve ndeki aa ile arkadaki duvarn da net kmasn istiyorsunuz. Bu yntem 3 admdan oluur; 1.adm: Fotoraf makinesine en yakn konu olan aaca netlik yaplr ve netlik halkasndan ne kadar uzaklkta olduu renilir, diyelim ki 2.5 metre olsun. 26

2.adm: Fotoraf makinesine en uzak konu olan duvara netlik yaplr ve netlik halkasndan ne kadar uzaklkta olduu renilir, diyelim ki da olsun. 3. adm: 2.5 metre ile deerleri netlik halkasnda ortalanacak ekilde netlik yaplr(alan derinlii halkasnn merkez izgisine gre) ve bu iki deerin alan derinlii halkas zerinde kesitii diyafram akl deeri kullanmamz gereken diyafram akl deeridir. Bylece netlik 6 metrede olur ve diyafram akl deerini f=11 ayarlamamz gerekmektedir. aa 1.5 2 3.5 duvar 10
4 8 11 16

1.5

3.5

10
4 8 11 16

16 11 8 4

16 11 8 4

2.8 4 5.6 8 11 16 22

Pozlama balangta da belirttiimiz gibi; sabit film hznda, diyafram deerleri diyafram akl olarak adlandrlan delik apndan szlecek k miktarn, perde hz deerleri ise filmin ne kadar sreyle diyaframdan szlerek gelen k miktar ile pozlanacan belirler. Dier bir deyile sabit film hznda pozlama bu iki deikenin karlkl ilikisi olarak adlandrlabilir. Bu ilikiyi formle edecek olursak; T= ZAMAN I= IIK DDET E= POZLAMA Olmak zere TxI = E kuraln salar. Bu kurala karlkllk kural ad verilmitir. Bu kural zerince; formlmzdeki T(zaman) iki katna karld takdirde ayn pozlamay elde edebilmek iin k iddetini yarsna indirmemiz gerekir(veya karlkl olarak zaman yarsna indirirken k iddetini iki katna karabiliriz). imdi fotoraflkta kullanlan deerlerin oluturduklar dizilerin zelliklerine bakarsak;
ISO/ASA 50 f/1 f/1.4 f/2 f/2.8 f/4 f/5.6 f/8 f/11 f/16 f/22 f/32 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8 1/4 1/2 100 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8 1/4 200 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 1/8 400 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1/15 800 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 1/30 1600 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125 1/60 3200 1/4000 1/2000 1/1000 1/500 1/250 1/125

27

Tabloda grlen diyafram deerleri ve enstantane deerleri dizilerinin ortak zellikleri vardr. Diyafram deerleri dizisinde her diyafram dura(stopu) kendinden nce gelen deerin yars kadar k geirmektedir. Ayn ekilde enstantane deerleri dizisinde de her enstantane dura kendinden nce gelen deerin iki kat daha uzun bir zaman dilimidir. Dizilerin bu zelliklerine ve karlkllk kuralna gre yukardaki tabloda her stunda grlen deerler ikilisi pozlama bileenleri olarak adlandrlr ve fotoraf zerinde etkileri farkl olmak zere film zerine eit miktarda k decektir. Diyelim ki f/4 diyafram deeri ve 250 (100 ISO) enstantane deerine sahip bir pozlama bileenine sahip bir konum iin, pozlama deeri ayn kalmak art ile 3 durak az k verecek(alan derinliini 3 durak artracak) diyafram deiiklii yapmak isteseydik; f/4 - 3 durak fazla k verecek diyafram akl deiimi f/11 250 + 3 durak fazla k geirecek enstantane deeri deiimi 30 f/4 250 0 duraklk poz deiimi f/11 30

Bu deiim esnasnda 0 duraklk poz deiimi olmutur, yani film zerine den k miktar ayn kalmakla beraber alan derinlii arttrlm ve dk enstantane deeri ile pozlama yaplmtr. Akuple alma: Belirli bir ortamda, belirli hassaslktaki bir film zerinde diyafram ve enstantane ayarn birbirine paralel olarak deitirip, fotoraf ekersek annda yaplan diyafram ve enstantane deiikliine Akuple alma denir. 4.3. eitli Konularda Pozlandrma Problemleri:

4.3.1. Normal manzara fotoraflar: Genellikle yansyan ve gelen k lmleri dorudan kullanlabilir. Bir fark varsa ortalamas alnr. Kapal havada gkyz ar kl olacandan pozometreyi gk ndan korumak gerekir. 4.3.2. Sokaklarda gnlk yaam: lm yaplrken gelen ve yansyan k lm yeterli olabilir. Ancak paral aydnlatma sz konusu ise en karanlk ile en aydnlk ksmlarn arasndaki fark kontrol etmek gerekir. Kontrast fazla ise (5 stoptan fazla) bu grnty fotoraf kadna btn ile kaydedemeyiz. O zaman aydnlk ya da karanlk ksmlar arasnda bir tercih yapmak gerekir. 4.3.3. Aydnlatlm yap: ounlukla yapnn yanna gidip, gelen k lm yapmak mmkn olmayabilir. Genel olarak yansyan k lm yaplr. Bu durumda pozometreler farkl lmler yapacaklardr. Oysa yap aydnlatmas ayndr. Sahne ekimlerinde de fon aydnlk olmad durumlarda ayn yanlg sz konusudur. Doru bir ekim yapabilmek iin ya yap ya da sahnedeki objeye yakn bir mesafeden kadrajmz tam dolduracak bir ekilde yansyan k lm yapmak ya da bir spot metre yardm ile uzaktan lm yapmak yerinde olur. Eer deiebilir objektifli bir makineye sahipsek, tele objektifimizi de spot metre gibi 28

kullanabiliriz. Tele objektif ile alacamz lm deerlerini, onun yerine kullanacamz dier objektiflerimize de uyarlayabiliriz. 4.3.4. Kar manzaras ve benzeri konular: zerindeki dokusu ve ayrntlar grnecek ekilde basld zaman beyaz gre 2 stop kadar daha koyudur. Konu olaan koullardan daha ok k yanstmaktadr ve pozometreyi 2 stop kadar yanltmaktadr. Eer pozometrenin verdii deeri kullanrsak kar manzaramz orta gri kar. Normal olmasn istiyorsak yaplan lmden 2 stop daha fazla bir pozlama uygulamak gerekir. Bu durumda ya diyafram 2 stop kadar amak ya da enstantane deerini 2 stop kadar uzatmak gerekecektir. 4.3.5. Ters kta aydnlatlm konular: nce bu konulardan ne beklendii saptanr. Siluet? Portre? Portre ise konunun bize bakan tarafndan lm yaplr. Deniz, kr veya tarla manzarasnda ters k varsa ve bize bakan taraf nemli deil, ynlar nemli ise ona gre lm yaplmas gerekir.

(Fazla pozlama : overexposure)

(Doru pozlama : -1 EV, pozlama sresi ksaltlm)

(Eksik pozlama : underexposure) (Doru pozlama :+1 EV, pozlama sresi uzatlm) 4.3.6. Hareketli konularn ekimi: Genel olarak nceden lm yaplr ya da yerine koyma metodu ile lm yapabiliriz. ou fotorafik obje iin hareketlilik nemli bir zelliktir. Ancak hareket duraan bir ortam olan fotorafta dorudan verilemez. ou fotoraf bu yzden hareketi fotoraflarnda vermekten vazgemitir. Ancak hareket dorudan verilemese de hareket hissi baz grafik yollarla uyandrlabilir. Baz fotoraflar hareketli konuyu dondurarak, net ekip, hareket hissinin uyandrlmasna tam ters bir i yapm olurlar. Hareket sembollerle verilir ve bu bir ka yolla yaplabilir. Fotorafnn hangi yolu ya da sembol seecei u artlara baldr; -Fotorafn amac, -Objenin doas ve yaps -Hareketin tr ve derecesi (objektif aks ile konunun hareket ynnn yapt a) 29

1) Fotorafn amac: Fotoraf fotoraflarnda neyi sylemek istediine karar verirken farkl yoldan birini seebilir; a) Hareketli konunun kendisini olabildiince net bir ekilde vermek: Buna tipik bir rnek olarak, performansn ve vcut formunu incelemek amacyla bir atletin fotorafnn ekilmesini verebiliriz. Bu durumda her bir detayn olabildiince net bir ekilde ekilip, hareketin durdurulmas gerekir. b) Objenin hareket halinde olduunu gstermek: Bu durumda "hareketin kantnn" grafik olarak verilmesi gerekir. Byle bir kant iki yolla elde edilebilir; Sembollerle, Objenin pozisyonuyla. Burada nemli bir art, objenin tannabilirliinin korunmasdr. c) Hareket hissini uyandrmak: Eer durum bu ise konunun kendisi zaten soyut bir kavram olan hzdr. Gerek obje ise sadece hareket ve hz gibi soyut kavramlarn verilebilecekleri bir ortam olarak kullanlr. Bu durumda sadece sembollerin kullanm, konunun z ve fotorafnn niyeti hakknda bilgi verir. 2) Objenin doas ya da yaps: Hareketin, hareket halinde objenin fiziksel grnm zerindeki etkisi sz konusu olduunda fotoraf iki tr objeyi tanmak zorundadr. a) Hareket halindeyken duraan haline farkllk gsteren objeler: rnek: Bir aya yukarda fotoraflanm bir insan muhtemelen yryor ya da kouyordur. Yani hareket halindedir.(Hayvanlar, krlan dalgalar, rzgarda eilmi aalar gibi.) Byle durumlarda hareket, objenin fiziksel grnmndeki farkllklarla belirgin hale geldii iin mutlaka grafik sembollerle anlatlmas gerekmez. Fakat fotoraf objenin grnmndeki deiiklie katks olsun ve daha iyi anlatsn diye bir grafik sembolde kullanabilir. rnek: Bir aya yukarda bir atn, ynl olarak hafife flulatrlmas gibi. Bu durumda fotoraf komakta olan bir atn ynl flulatrlm grntsn verirken, atn net olduu duruma gre, hareket halinde olduunu daha gl bir ekilde anlatmaktadr.

(Fotorafta harekete rnekler) 30

b) Hareket halindeyken de, duraan halindeyken de fiziksel durumlar farkllk gstermeyen objeler: rnekler; otomobil, uak, tren, gemi, ou tr makine gibi. Bu durumda objelerin hareket halinde olduklar, grnmlerindeki farkllktan anlalamayaca iin fotorafta sadece sembolik anlatmla verilebilir. Ama sk sk hareketin kant da dolayl olarak ilave edilir. rnein, hareket halindeki bir otomobilin grnm, duraan haline gre bir farkllk gstermese bile hareketin kant arabann arkasndan ykselen bir toz bulutu gibi verilebilir. Bunun gibi, hzla giden bir srat teknesinin ba ve arkasndaki dalgalarn ekilleri ve su iindeki pozisyonu ve gvdesinin suyla olan ilikisi bize hareket halinde mi yoksa duraan m olduunu anlatr. Umakta olan bir uak mutlaka hareket halinde olmasna ramen net olarak fotoraflandnda hz hissi uyandrmaz. 3) Hareketin tr ve derecesi: Hareketin kant hz hissi ile ayn ey deildir. Uu halindeki bir uan net fotoraf uan havada olduu gerei, dolaysyla hareketin kantdr. Ama hz hissini uyandrmaz. Eer hz hissinin verilmesi nemli ise, uan hareketinin sembolik olarak verilmesi gerekir. Yani kendisinin veya altndaki yer parasnn flulatrlmas gerekir. Bu tr bir fluluk olmad srece, uak hareket halinde olduunu bilmemize ramen, duruyormu gibi gzkr. Bunun gibi, bir engelin stnden atlamakta olan at herhalde hareket halindedir. Ancak fotoraf ok net ekilirse, havada aslm gibi alglanabilir. Hareket hissini uyandrabilmek iin yorumun, belli bir miktar fluluk iermesi gerekir. Net bir fotoraf ile, ynl flulatrlm bir fotoraf arasndaki fark da udur; hareketin kantn ierebilir ya da iermeyebilir, fakat sadece ikincisi hz hissini iletebilir. Hz hissinin ikna edici bir ekilde iletilmesi iin, fotoraf hareketin derecesini gz nne almak durumundadr. Bu konuda hareketin farkl hz miktarnn bilinmesi gerekir. a) Hareket o kadar yavatr ki, hareket halindeki obje btn detaylar ile ve aka grlebilir. rnekler, yryen insanlar, yava hzla giden yelkenliler, tekneler, rzgarda sallanan aalar ve rzgarda srklenen bulutlar. Byle durumlarda, genellikle net bir ekim gereklidir. nk hareketin sembolik olarak kant, ynl flulukla verilirse, iletilecek olan hz hissi, objenin gerekteki mevcut hzndan daha fazla olacandan obje ile badamayacaktr. Byle durumlarda hareketin kant ya objenin grnm ile (motorlu teknenin banda oluan dalgalarn ekli) verilebilir, ya da hareket halindeki bulutlarda olduu gibi, objenin hareketi o kadar nemsizdir ki tamam ile unutulabilir. b) Hareket o kadar hzldr ki obje btn detaylaryla grlemez. rnein, hareket eden atletler, uan ve kaan hayvanlar, yakn mesafeden geen arabalar vb. verilebilir. Byle durumlarda objenin zellikleri genellikle fotorafn hz hissinin uyandrlmasn gerektirir. Bu yzden hareket sembolik bir ekilde belirtilmelidir. c) ok hzl harekette, obje ksmen veya tamamen grnecek durumdadr. rnein, dnmekte olan uak pervanesi, uu halindeki roketler vb. Bunlar grntlemek fotorafta baz zel teknikler gerektirir. Meydana kan fotoraflar da hi doal grnml olmaz. Hareket duygusu greceli bir duygudur. Yerden bakldnda be mil yukarda saatte 900km/saat hzla giden uak, havada duruyormu gibi alglanabilir. Ancak yanmzdan 40km/saat hzla geen bir otomobil, bize daha hzl gelebilir. Alglamadaki bu farklln sebebi greceli hzlardaki farktan kaynaklanr. Greceli hzn dier bir ad da asal hzdr. Hareket eden bir cismin, hareket halindeki bir objeye yaklatka, objenin hz daha hzlanm 31

gibi alglanr. Uzaklatka da bunun tersi grlr. Asal hz ayn zamanda bize yaklamakta olan bir otomobilin belli bir noktada bak aksmza 90 derecelik bir izgi zerinde hareket eden bir otomobilden neden daha yavam gibi alglandn da aklar. Bu olay yznden baz hareketler objelerin hareketlerini dondurabilecek minimum obtratr hzlarn veren tablolar farkl deer vermek zorundadr. Bu farkl deerler belli bir noktada hareketli objenin bak asna gre hareket ynnn farkl konumundan kaynaklanr. a. Objektif aksna paralel, b. Objektif aksna 45 derece c. Objektif aksna 90 derece Kural olarak objenin hareketinin ynnn objektif aksna olan 90 derecelik asndan objektif aksna paralel duruma dndke hareketi dondurmak iin gerekli olan obtratr hz yavalar. 4) Siluet: Konunun bize bakan ksmlarnn bir deeri yoktur. Arkadaki fonu hangi deerde istiyorsak, lm, gri kart uygulamasn 2 stop artrarak yapabiliriz (direk konuya doru). Gn batm ekimlerde hemen hemen okunan deerin aynen uygulanmas nerilir. Gne parlaksa diyafram 2 stop kadar artrlabilir.

(Siluet fotoraf)

32

5. FOTORAFTA KOMPOZSYON
5.1. emalar:

Yapsal ltlerimizin estetik gzelliini, temel noktalarn dzgn kullanarak ana hatlar ortaya karmalyz. ekilen fotoraflarn yapsal kurgusu basit geometrik biimlere dayanyorsa etkisi ok artmaktadr. emada ama kompozisyonu danklktan kurtarp, kolay alglanr fakat grsel olarak basit olmayan bir biimde toplamaktr.

(Fotorafta ema) 5.2. Ritim:

Ritim, eleri yeni balayan fotoraflarn kurtarcs, ileri aamadakilerin vazgeilmez motifidir. Nokta, izgi, form gibi elerin birinin ayn ve bir dzen iinde tekrar tekrar kullanlmasyla ritm oluur. Ritm oluturulabilmesi iin en az objenin ve iki araln yan yana gelmesi gerekmektedir. Ritm oluturan nesneler arasndaki mesafe eit olmaldr. Bu aralklarn bir tanesindeki deiiklik dikkati direk o tarafa eker. Eer dikkati belli bir yne ekmek istiyorsak, ritmin devamlln bozarak iinde bir hareket olmasna izin verilebilir. Ancak bu hareketten sonra ritm tekrar devam etmelidir. Ritmin grntye zenginlik katmasndan baka bir ilevi de dorultu ve yn gstermesidir. Ritm konulu bir fotoraf zerinde gz soldan doru, grntnn btnnde dolar. Fotoraf oluturan nesnelerin says ne olursa olsun eer fotoraf btnyle dolduruyorsa, bu nesneler grnt dnda da devam ediyormu hissi uyandrr. Ritim, dier kompozisyon eleriyle birleik olarak bulunur; 1. Ritim ve Perspektif: Bir aal yolun derinlemesine ekilmi fotoraf ya da bir demir yolu traverslerinin arka arkaya ekilmi fotorafnda perspektif ve ritim bir aradadr. 2. Ritim ve Ik: Ritim esi kullanlan fotoraflarda k seimi ok nemlidir. Cephe kullanlarak yaplan ekimlerde ritm etkisi azalr. Ters, yar ters ve yanal kta bu etki artar. Ik da fotorafta ritm kadar estetik ve derinlik salar.

33

3. Ritim ve Keskinlik: Ritim esi olarak kullanlan objelerin hepsinin eit keskinlikte olmas gerekir. Ritim ve perspektife dayal fotoraflarda snrsz keskinlik kullanlmaldr. rnein demir yolu traverslerini ekerken raylarn nne geen bir insan glgesi dikkatin o noktaya taklmasna neden olur. 4. Ritim ve ema: V eklinde dizilmi uaklar veya kular fotorafnda ritm ve ema birbirinden g alan elerdir.

(Ritim Uygulamalar) 5.3. Uyum:

Ritim esine benzer olmakla birlikte aralarnda u farklar vardr; - Ritimde kullanlan elerin ayn olmas gereklidir. Uyumda ise e benzerlii yeterlidir. - Ritimde kullanlan eler arasndaki mesafe (en az iki aralk) eit lde ya da belirli bir dzende olmak zorundadr. Uyumda byle bir art aranmaz. Uyumda birbirini artran elerin beraberlii nemlidir. eler arasndaki iki ekilde uyum oluabilir. 1. Fiziksel zelliklerde Uyum: a) Biimsel Uyum: Yakn byklklere sahip benzer objelerin (yuvarlak ya da keli formlarn) bir arada kullanlmas ile elde edilen grntlerdir. rnein irili ufakl am aalarndan oluan bir grsel biimsel uyum ieren bir fotoraftr. b) Renk Uyumu: Renk emberinde birbirinin yannda yer alan renklerin bir arada kullanlmas ile elde edilen uyumdur.

(Renk emberi) 34

c) Ton Uyumu: Renkli fotorafta ayn rengin farkl tonlarnn, siyah beyaz fotorafta ise birbirine yakn ton deerleri kullanlarak yakalanlan uyumdur. d) Dokularda Uyum: Fotorafta kullanlan elerin yapldklar malzeme ve sahip olduklar dokular da benzerlik bulunuyorsa dokularda uyum salanmtr. e) Harekette Uyum: Kullanlan objelerin dorultularnn ayn yne doru olmalar harekette uyumu salayan etmendir. Yaran tekneler ya da otomobiller arasndaki uyum harekette uyuma bir rnektir. 2. Hizmet ve erikte Uyum: Fotorafta kullanlan elerin fiziksel zellik asndan hibir benzerlii olmamasna ramen, kullanl amac veya meydana geli kayna asndan benzerler ise yine uyumdan sz edilebilir.

(Uyum Uygulamalar)

35

5.4.

Kontrast:

Tezat, ztlk kartlk anlamna gelir. Grsel balamda her trl ztlk kontrast olarak kabul edilebilir. Fotorafta kontrast biimi glendirmek ve belirginletirmek iin kullanlabilecei gibi ierii glendirmek ve mesajn gcn arttrmak iin de kullanlabilir. 1. Biimsel Kontrast: a) Nokta: Fotorafta noktalama etkisi doku esiyle kendini gsterir. Dz parlak yzeylerin yannda dokulu yzeylerin kullanm gibi. b) izgi: Fotorafta izgisel etkiler yine nokta gibi dz fonlar zerinde kendini belli eder. Durgun bir gl yzeyi zerindeki kam izgileri buna rnektir. c) Leke: En vurucu kontrast esidir. Leke salamak iin iki koul vardr; dz fon ve k yn. Dz fon nnde ters kla oluan siluetler biimleri olanca belirginlii ile gsterir. In ynn ayarlayarak kontrastn derecesi belirlenebilir. d) ekil Kontrast: Bir objenin ekli bu objeye zt baka bir obje yardmyla belirginleir. Yatay ve yass ekiller dik ve sivri ekillerin kontrastdr. e) Hacim: Her trl boyutlu cismin, derinliksiz dz fonlar zerindeyken oluturduu kabart hacimsel kontrast ile ifade edilir. f) Boyut: Boyut ztlklar, byklkleri vurgulamada etkili bir aratr. rnein antsal yaplarn bykl dibinde duran insanlarla belirginleir. g) Renk: Beyaz stne siyah gibi, mavi stne sar benzer vurucu etki yapar. h) Hareket Kontrast: Zt ynde hareket eden eler birbirini belirginletirilir.

2. erik Kontrast: eriksel kontrastn kullanlmas iin anlatmn znde bir ztln bulunmas gerekir. Fotorafn anlatt eyde hibir ztlk yoksa hatta byk bir uyum varsa ki fotoraflarn ou byledir. erik kontrast aramak gereksizdir.

36

(Kontrast Uygulamalar)

37

5.5.

Doku:

Nesnelerin yzeysel zelliidir. Doku kelimesiyle hafife bir cisme dokundurulup zerinde el gezdirildiinde hissedilen przllk kastedilir(kaygan, przl, przsz, yumuak, sert). ki tr dokudan bahsedebiliriz; a) Doal Doku: Malzemelerin yapsal zelliidir ve nesnenin tanmlanmasnda nemli rol oynar. b) Yapay Doku: Anlktr. Fotoraf ekilirken oluturulur, bir sre sonra yok olur. Suya ta atldktan sonra su yzeyinde oluan dalgalanmalarn oluturduu doku buna en gzel rneklerden biridir. Dokular fotoraf izleyicilerinde farkl hisler uyandrr. rnein yumuak dokulu cisimler sknet ve rahatlk hissi verirken, sert dokulu cisimler dinamik duygular oluturur, insana heyecan verir.

(Doku Uygulamalar)

38

5.6.

Ik:

Ik yoksa grntde yoktur. In drt zellii, hali ve 2 tr vardr; 1- zellikleri: a- Parlakl b- Yn c- Rengi d- Kontrast 2- Halleri: a- Dorudan Ik b- Yansm Ik c- Szlm Ik 3- Trleri: a- Doal Ik b- Yapay Ik

Tam Cephe I: Dar aralkl, karmak biimli, zerinde derin ukurlar olan objeler iin yumuak bir aydnlatma ya da cephe gerekir ki glgeler konuyu okunaksz hale getirmesin. Yar Cephe I: Ortalama konular iin orta halli bir baary garanti eden en yaygn kullanm olan aydnlatma eklidir. Objeye boyut kazandrr. Yanal Ik: boyutluluk etkisini en st dzeye karr. Objelerin yars glgeli, yars aydnlk olur. Doku Aydnlatmas: Dokulu yzeydeki zayf kntlar belirgin klmak iin, kntlar aras boluklar glgede brakan bir aydnlatma gerekir. Bu da yzeyi yalayan paralel bir aydnlatma ile olur. Tepe I: Cisimlerin yere den glgeleri en ksa durumdadr. Konu kontrast artar, yarm tonlar yok olur. Aydnlk alanlar i bir parlaklktadr. Renkler doygun deildir ve maviye eilimlidir. Yar Ters Ik: Hacim etkisi azalmaya balar, ama pe pee objelerin aralklar belirginleir.

39

Yani derinlik izlenimi vurgulanr. Objenin yan yzleri ve stleri bir miktar aydnlanr, bize bakan yzleri ise siyahtr. Tam Ters Ik: Ters k konunun arkasndan gelir ve glge konunun n taraf1na der. Hacim etkisi yoktur, leke etkisi maksimumdur. Objenin tam ya da yan geirgen olmas n ters ya da yar ters kullanlmas ile vurgulanr. Alttan Aydnlatma: Yapay k kaynaklan ile baz stil-life ekimlerde uygulanr. In halleri renk vurgusunu arttrr. Her objeden yansyan n bir miktarnn polarize olmas yznden objenin rengi bir miktar solar. Oysa diffz bir kta renkler daha canl grnr. Ayrca gn iinde n hareketine bal olarak cisimlerin rengi deiir. Gn batmna yakn direk k alan yzeyler turuncu grnr. Sis, pus, toz, duman gibi geler, n rengi ve kontrast atmosfer yaratr. Dorudan k kaynann uzaklna bal olarak az ya da ok keskin glgeler oluturur. Yansm veya szlm k ise yan glgeli veya glgesiz aydnlatma demektir. Buna bal olarak fotorafn keskin ya da yumuak bir etkisi olur ki bu da nemli bir atmosfer gesidir.

(Farkl Iklarda Fotoraf Uygulamalar)

40

5.7.

Perspektif:

Fotoraf drt boyutlu uzayn iki boyuta indirgenmesidir. Zaman boyutu fotoraf ekildii anda sfrlanr. Geriye en, boy ve derinlik kalr. En ve boy bize bakan yzeylerin boyutlar, derinlik ise bizden uzaklaan ayrntlardr. Bize dnk yzeylerdeki boyutlar kendi oranlar ile iz dme giderken, bizden uzaklaan izgilerin boylar iz dme giderken ksalr. Perspektiflerde objelerin iz dld yzey bak dorultularnza kar bir dzlemdir (Perspektif Dzlemi). Balk gz objektiflerde bu dzlem bir kre kapadr.

(Perspektif Uygulamalar) 5.8. Keskinlik:

Optik balamda konunun her noktasnn grntye birer keskin nokta olarak, her dz izginin grntye birer doru olarak yansmas demektir. Bu iki ekilde gerekleir, Kusurlar giderilmi bir mercek kullanmak, yi bir netleme yapmak. 41

Net ve netsizlik hem bir problem hem de fotorafn gl bir anlatmdr. ekeceimiz objenin n ve arkas netsiz, obje net olunca etki objede kalr. Fotoraflar keskinliin snrl olduunu bilirler. Snrsz keskinlik gsteren bir fotoraf artcdr. Fakat sokaktaki insan artan snrl keskinliktir. zellikle abartlm n ve arka planlar arasndaki snrl keskinlik ok etkileyicidir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken iki nokta vardr; Keskin blgenin fotoraf alan ierisindeki oran merkez olacak byklkte olmaldr. En vurgulu k deeri bu net blge zerinde olmaldr.

(Farkl Keskinlik Uygulamalar) 42

5.9.

Hz ve Hareket zlenimi:

Fotorafta bu genin kullanlmas fotoraf ksmen de olsa zamanszlktan kurtarmaktadr. Hareketin netsiz bir ekilde verilmesi izleyicide hz ve hareket izleniminin olumasn salamaktadr.

(Fotorafta Hz ve Hareket izlenimi)

43

5.10. Denge: Bir ereve ierisindeki iki eit nesneye bakan gzmz, bunlarn bir noktaya gre dengeli dalmn arar. Bu nokta erevenin merkezidir. Bu demektir ki bu iki nesneyi erevenin merkezine gre simetrik yerletirirsek gzmz rahat eder. Bu simetrik dengedir. Gnmzde zorunluluk olmadka asimetrik denge kullanlmaktadr. Bu tarz dengeye verilebilecek en gzel rnek tart aletleridir (Farkl byklklerdeki objelerin dengesi).Fotoraf ekerken fotoraf ektiimiz dorultuyu deitirerek, objelerle olan mesafemizi deitirerek ya da odak uzaklmz deitirerek denge yakalamamz gerekmektedir.

(Fotorafta Denge)

44

5.11. Oranlar: Eski alarn filozoflar, mimari eserlerdeki estetiin srrn bulmak iin youn aba harcamlar ve altn orana ulamlardr. Altn oran u ekilde cmleletirebiliriz: bir doruyu yle bir noktasndan blelim ki kk parann uzunluunun, byk parann uzunluuna oran, uzun parann uzunluunun, tm dorunun uzunluuna oranna eit olsun. Aadaki resimde bu cmleyi grselletirdim. Formle ettiimizde de karmza u eitlik kyor: a/b = b/(a+b) Altn oran tam saylara dktmzde karmza u say ikilileri kar: 3/5, 5/8, 8/13, 13/21, 21/34 ve oran hep 1.618 olarak sabittir.

Altn spirali elde ettiimiz i ie diktrtgenlerin kenar uzunluklar da 34, 21,13, 8, 5 deerleri ile fibonacci saylarn verir (Her say kendisinden nce gelen iki saynn toplamdr).

45

Altn oran olan resim gibi, acelemizin olmad grsel sanatlarda uygulamada sorun karmazken fotoraf gibi zamanlamann nemli olduu bir trde hzl uygulanma konusunda biraz sorunlu olmaktadr. Nedeni de 3e 5 orann annda kestiremeyip biraz dnmemizin gerekmesidir. te bu sorunu ortadan kaldrmak iin fotoraflar altn oran yerine 1/3 orann kullanmay nermilerdir. 1/3 kuralnn pratikteki uygulamas ise u ekilde yaplmakta: ereveyi yatayda ve dikeyde er eit paraya blecek ekilde ikier izgi, yani toplamda 4 izgi iziyoruz. Bu izgilerin kesiim noktalar ilgi merkezimiz olmak iin uygun konumlar olmu oluyor. Kompozisyonumuzu olutururken buna dikkat ederek elerimizi yerletirerek gze daha ho grnen, dengeli kareler elde edebiliriz.

Bir portre yatay ekiliyorsa boluk modelin bakt yere doru braklmaldr. Hareketli bir nesne ekilirken, nesne ne tarafa doru hareket ediyorsa boluk da o tarafta braklmaldr. Odun kran bir kii profilden ekilirken, havaya kalkm balta dz fona dmeli ve toprak altta 1/3 orannda olmaldr. Buna karlk toprak apalayan birisi ekilirken, toprak 2/3 alan kaplamaldr.

46

5.12. Btnlk: Btnlk szc bir yandan eksiksiz tam olmay ifade ederken, dier yandan dank olmayp, derli toplu bir btn olmay ifade eder. Btnl iki balk altnda incelememiz mmkndr; a) eriksel Btnlk: Fotoraf ne anlatyorsa; fotoraf erevesinin ierisinde sadece onu ifade eden ge ve onu destekleyici ikincil geler yer almaldr. Asla ana konu ile ayn arlkta ikinci bir ge veya anlatm yer almamaldr. nk bu durum konuyu asl anlatlmak istenilen ifadeden saptrr, mesaj btnln yok eder. - Tarlada apa yapan bir grup insan fotorafta yer alrken komu tarladaki traktr de fotorafmza dhil etmek hem ieriksel kontrasta bir rnektir, hem de ieriksel btnlk tamdr. - Bir zanaatkr kendi dkknnda ekerken, yar beline kadar ereveye giren yaramaz bir ocuk btnl bozar, fakat o srada ieri girip ay servisi yapan kahveci ra iin ayn eyi syleyemeyiz. b) Biimsel Btnlk: Biimsel btnl bozacak baz olumsuz rnekleri u ekilde sralayabiliriz; -kilik(dualite): eriksel adan hibir uyumsuzluk yokken, edeer iki ayr genin ereve ierisinde yer almasdr. (Ayn kare ierisinde balk avlayan iki eit sandalc gibi) - Kkl, bykl birden ok geden oluan kapal bir kompozisyonda kenar boluklar, geler aras boluklardan daha kkse btnlk bozulur. Kenar boluklar en az geler aras boluklar kadar olmaldr. Ayrca; - gelerin birbirini ksmen kapatarak karklk oluturmas, - Arka plandaki paral , delikli, deiik grntnn ndeki gelerin btnln bozmas da bu konuda bahsedilebilecek dier durumlardr. 5.13. Yer ekimi: Elimize bir fotoraf aldmzda bu fotoraftaki elerin ncelikle yer ekimine gre doru duracaklar bir ekle dntrdkten sonra fotorafn ierii ile ilgilenmeye balarz. Bu tr dzenlemeler insann doasnda var olan yerekimi kuralnn bir sonucudur. Eik duran aalar ya da varlklar bir felaketin sonucu ya da habercisi olarak insan zihninde yer almaktadr. Fotoraf karesi ierisinde aalarn eik durmas ya da bir insann ne arkaya doru eik olmas rzgrn veya hareketin ifadesi iin kullanlabilir. Fakat bir binann eik olarak ya da bir ufuk izgisinin eik olarak fotoraflanmasnn hibir izah tarz olamaz. Bu yzden belli bir dinamizm kazandrma uruna aa yukar doru ekilen abartl geni a fotoraflarnda bile makine bu ynde terazide deilse, insan gz yer ekimine olan aykrl fark eder. Vizr ortasndaki dey eksen izgisi, o noktadaki yap deyleri ile akmaldr. Fotorafn ortasna rastlayan yap yzeyleri, fotorafn ortasndaki dikey eksen ile akmaldr.

47

(Yer ekimi) 5.14. Estetik Doz: Estetik doz ifadesiyle anlatmda belirginlik ve kapallk dozu kastedilmektedir. Belirginlik mesajn iyi anlalmas iin gerekli olmakla birlikte belirli bir ldeki kapallk da ifadeyi daha gizemli klmay salar. Fotorafta belirginlik ar ise skc bir etki yaratr. Gereinden ok kapallk da izleyici yelpazesini daraltr. Didaktik amal bir kitapta, bir ders kitabnda bile yeterli aklk yakalandktan sonra srdrlen gereksiz aklamalar okuyann ilgisini datr. Dersler, en ge anlayana gre anlatlrsa snfn geri kalan dersten kopar. Makul bir ortalamay yakalamak gereklidir.

48