35

BÖLÜM 3

3. KOORDİNAT SİSTEMLERİ

İki boyutlu düzlemde çizim alanında çizim noktaları belirtilirken X,Y

parametreleri kullanılır. Verilen değerler X ve Y’yi temsil ederler. Dik koordinat
sisteminde X değeri yatay mesafeyi, Y değeri ise dik mesafeyi ifade eder. İki
koordinat ekseninin kesiştiği noktaya Orijin adı verilir. Kartezyen koordinat
sistemini dört çeyrek kısımdan oluşur. Birinci çeyrekte X ve Y pozitif , ikinci
çeyrekte X negatif Y pozitif, üçüncü çeyrekte X ve Y negatif ve dördüncü
çeyrekte X pozitif Y negatif değerlere sahiptir.

Yekseni

-X,+Y +X,+Y

X ekseni

-X,-Y +X,-Y

Orijin (0,0)

Şekil 3.1. Koordinat Ekseni

3.1. KARTEZYEN KOORDİNAT SİSTEMLERİ

1. Mutlak koordinat sistemi (Absolute coordinates)

2. Artışlı koordinat sistemi (Relatif coordinates)

3. Kutupsal koordinat sistemi (Polar coordinates)

 36

3.1.1. MUTLAK KOORDİNAT SİSTEMİ (ABSOLUTE

COORDİNATES)

Çizim yapılırken ilk seçilen nokta (Line specify first point) çizginin
birinci noktasını yani “Başlangıç Noktası”nı temsil eder. Mutlak koordinat
sisteminin büyük projelerde ve karmaşık resimlerde mesafelerin hesaplanması güç
olduğu için pek tercih edilmez. Bir AutoCAD çiziminde, pratik olarak başlangıç
noktasını Command satırına Line specify first point iletisi geldiğinde (0,0)
Orijin noktası girilerek mesafelerin hesaplanması biraz kolaylaştırılabilir.

Şekil 3.2. Mutlak Koordinat Sistemi

Yukarıdaki örnekte Command satırında aşağıdaki mesafeler girilerek

Mutlak koordinat sistemi daha iyi anlaşılabilir.

Command: Line

Specify first point: 50,50

Specify next point or [Undo]: 300,50

Specify next point or [Undo]: 300,150

 37

Specify next point or [Close/Undo]: 250,150

Specify next point or [Close/Undo]: 250,250

Specify next point or [Close/Undo]: 200,250

Specify next point or [Close/Undo]: 200,350

Specify next point or [Close/Undo]: 100,350

Specify next point or [Close/Undo]: 50,50

3.1.2. ARTIŞLI KOORDİNAT SİSTEMİ (RELATİF

COORDİNATES)

Önceki noktaya ilişkin koordinat değerleri bilindiğinde göreceli koordinat

sistemi kullanılır. Burada en son gelinen nokta 0,0 noktası kabul edilerek verilir.
X ve Y koordinatlarının başına “at” @ işareti getirilir. Kısaca @X,Y şeklinde
formülüze edilebilir.

Şekil 3.3. Artışlı Koordinat Sistemi

 38

Yukarıdaki örnekte Command satırına aşağıdaki mesafeler girilerek artışlı

koordinat sistemi daha iyi anlaşılabilir.

Command: Line

Specify first point: 50,50

Specify next point or [Undo]: @250,0

Specify next point or [Undo]: @0,100

Specify next point or [Close/Undo]: @-50,0

Specify next point or [Close/Undo]: @0,100

Specify next point or [Close/Undo]: @-50,0

Specify next point or [Close/Undo]: @0,100

Specify next point or [Close/Undo]: @-100,0

Specify next point or [Close/Undo]: @-50,-300

3.1.3. KUTUPSAL KOORDİNAT SİSTEMİ (POLAR

COORDİNATES)

Kutupsal koordinatta mesafeler açıya bağlı olarak verilir. Sembol olarak

“at” işareti (@) kullanılır. Bu koordinat sistemini formülüze etmek gerekirse @
MESAFE < AÇI şeklinde tanımlanabilir. Bu koordinat sisteminde de en son
gelinen nokta 0,0 noktası olarak kabul edilir. Verilen açılar aksi belirtilmedikçe
saat dönüş yönü tersine (Counter Clockwise) doğrudur. Açı yönü Unıts
komutuyla veya açılıştaki Startup diyalog kutusunda saat dönüş yönüne göre
ayarlanabilir.
 39

Şekil 3.4. Kutupsal Koordinat Sistemi

Aşağıda Kutupsal Koordinat Sistemine göre çizilmiş bir örnek çizimin

parametreleri verilmiştir.

Command: Line

Specify first point: 50,50

Specify next point or [Undo]: @ 250<0

Specify next point or [Undo]: @100<90

Specify next point or [Close/Undo]: @50<180

Specify next point or [Close/Undo]: @100<90

Specify next point or [Close/Undo]: @50<180

Specify next point or [Close/Undo]: @100<90

Specify next point or [Close/Undo]: @100<180

Specify next point or [Close/Undo]: C (Close)

 40

3.2. ÇİZİM ALANINDA NESNE SEÇİMİ ÖZELLİKLERİ

AutoCAD2000 nesne seçiminde komut içinde ve komutu aktif hale

getirmeden (Grips) nesne seçme gibi özellikler sunar.

3.2.1. NESNE SEÇİMİNDE GRİPS’LERİN KULLANILMASI

Grips’ler AutoCAD’te komutu aktif hale getirmeden seçmeye yarar.

Fakat bu özellik bütün komutlarda kullanılamaz. Bu özellik sadece Noun/Verb
(İsim/fiil) ilişkisi olan komutlarda kullanılır. Örneğin bazı komutlar seçildiğinde
ekrana Select Object mesajı gelir. Eğer bu mesajı alıyorsanız komutun isim/fiil
ilişkisine uymadığını anlaşılmalıdır. Bu ilişkiye uyan bazı komutlar aşağıda
verilmiştir.

ALIGN DVIEW PROPERTIES

ARRAY ERASE ROTATE

BLOCK EXPLODE SCALE

CHANGE LIST STRETCH

CHPROP MIRROR WBLOCK

COPY MOVE

Grips’ler çizim alanında, kürsörle nesne üzerine tıklandığında nesnenin

üzerinde görülen küçük karelerdir.

Şekil 3.5. Griplerin Görünümü

 41

Eğer nesneler seçildiğinde grips’ler görünmüyorsa grip seçeneği kapalı

olabilir. Bunu açmak için “OPTIONS” Selection menüsündeki grips
seçeneğinden Enable Grips seçeneğini aktif hale getirin. Grips seçeneğinde
nesne kutularının üzerine gelindiğinde imleç mıknatıslanarak kenetlenir. Üzerine
tıklandığında ise kutucuk, işaretli hale gelir.

Şekil 3.6. Griplerin Kullanılması

Grip yukarıdaki gibi ışıklandığında mouse’un sağ tuşuna tıklayarak grips

kısa menüsüne ulaşılabilir.

Şekil 3.7. Grip Sağ Tuş Menüsü

Grips kısa yol özelliği ile yukarıdaki seçeneklere hızlı bir şekilde ulaşılabilir.
 42

3.2.2. KOMUT İÇERİSİNDE NESNE SEÇİMİ

Komut içerisinde nesnelerin seçim özellikleri kullanılabilir. Bu özellikte

ekrana Select Object mesajı geldiğinde klavyeden aşağıdaki seçenekleri
kullanarak değişik seçme özelliklerinden yararlanılabilir.

Window/Last/Crossing/BOX/ALL/Fence/WPolygon/CPolygon/Group/Add/Remove
/Multiple/Previous/Undo/AUto/Sıngle

Window: Standart seçim penceresi açar. Pencere içerisinde kalan nesneler seçilir.
Eğer açılan pencere tüm nesneyi kaplamazsa diğer nesne seçilmez. Aşağıda
görüldüğü gibi sağdan sola doğru nesne seçim penceresi açılır.

Şekil 3.8. Nesne Seçimi

Last: En son çizilen nesneyi seçer. Aşağıdaki örnekte çember en son çizildiği için
o seçili hale gelmiştir.

Şekil 3.9. nesne seçimi

Crossing: Window seçeneğine benzer. Fakat bunun farkı pencerenin temas ettiği
bütün nesneler seçilir. Aşağıda gösterilen kesikli çizgi açılan pencereyi ifade
etmektedir. Burada iki nesnenin tümü pencere içine alınmadığı halde iki nesne
seçilmiş olur.
 43

Şekil 3.10. Nesne Seçimi

BOX: Bu seçenekte kutu içerisine alınan nesne seçilmiş olur. Nesneleri tek tek
seçtiğinizde diğer nesne seçili durumdan çıkar.

ALL: Çizim alanında dondurulmuş (Freeze)ve kilitlenmiş (Lock) nesneler hariç

bütün nesneleri seçer.

Fence: Bu seçenek, nesneleri seçerken bir çit oluşturmaya benzer. Nesnelerin

etrafına bir doğru çizerek nesneler seçilir. Şekilde görüldüğü gibi kesikli çizgiler
fence’yi (çit) ifade etmektedir. Bu çizgiler iki nesneye de temas ettiği için Enter
tuşuna basıldığında bu iki nesne seçilmiş olur.

Şekil 3.11. Nesne Seçimi

Wpolygon: Çokgen içinde kalan tüm nesneleri seçer. Aşağıdaki şekilde çokgen
içine tamamen girmeyen yay (Arc) bu işlem sonunda seçilmez.

Şekil 3.12. Nesne Seçimi

 44

Cpolygon: Burada Wpolygon’daki gibi çokgenin nesneyi tamamıyla kapatması

gerekmez. Çokgenin temas ettiği noktalar tüm nesneleri seçer.

Şekil 3.13. Nesne Seçimi

Group: Çizim alanında gruplandırılan nesneleri siler.

Add: Nesne seçim özelliklerini kurar. Multiple/Previous/Undo/AUto/Sıngle

Remove: Yanlışlıkla seçilen nesneleri seçimden çıkarır.

Multiple: Birden çok nesneyi seçmeye yarar.

Previous: En son düzenlenen veya seçilen nesne grubunu seçer.

Undo: Nesne seçim elemanlarından birisi ile seçilen nesneleri seçmeyi iptal eder.

Auto: Otomatik nesne seçim özelliğidir.

Sıngle: Nesneleri tek tek seçmeye yarar.

 45

3.3. KOMUT GİRME YÖNTEMLERİ

Autocad2000’de komut girme yöntemleri çok daha basite indirilmiştir.

Komutların sağ tuş fonksiyonlarına ağırlık verilmiştir. Girilen komutun farklı alt
seçeneklerine mausun sağ tuşu kullanılarak ulaşılabilir.

3.3.1. PULL – DOWN MENÜLERLE

Pull – down menülerle komut girilmesi. (File, Edit, View, İnsert,

Format, Tools, Draw, Dimension, Modify, Express, Window, Help)

Şekil 3.14. Pull – Down Menü

Örnekte çizgi komutu ile işleme başlamak için line komutu draw pull –
down menüsünden alındı.

3.3.2. KOMUT SATIRI (COMMAND) İLE KOMUT GİRİLMESİ

AutoCAD komutlarına, komut ismini komut satırına klavyeden yazarak

ulaşılabilir.

Command: Line

Specify first point: 0,0

Specify next point or [Undo]: <Ortho on> 100

Specify next point or [Undo]: 100

Specify next point or [Close/Undo]: 100

Specify next point or [Close/Undo]: c

 46

3.3.3. TOOLBAR (ARAÇ ÇUBUĞU)

Toobar’lar AutoCAD de kullanılan komutların sembolleştirilmiş

şekilleridir. Araç çubuğunun hangi komut olduğu mause ile üzerine gelinip bir
süre beklenirse komutun ismi belirir. Araç çubuklarını, bulundukları yerden
çıkarmak için mausun sol tuşu ile araç grubunun köşesine yakın bir yerden basılı
tutularak taşınabilir. Araç çubukları ekran üzerine, Pull – down menü view
seçeneğinden açılabileceği gibi araç çubuklarının üstünde sağ tıklayarak ta
açılabilir. Açılmak istenen araç çubukları işaretli hale getirilerek ekrana
çağrılabilir. Toolbar hakkında geniş bilgi ileri kısımlarda verilecektir.

3.3.4. EKRAN MENÜSÜ (SCREEN MENÜ)

AutoCADR12’deki gibi ekranın sağındaki screen menüyü açmak için

aşağıda görüldüğü gibi “OPTİONS”tan Display sekmesini tıklayın. Burada açılan
pencereden Window Elements’deki Display screen menü kutucuğunu işaretli hale
getirin. “OPTİONS”tan Apply (Uygula) ve Okey (Tamam) ikonlarına basarak
çıkın.

3.3.5. KOMUTLARA BAŞVURMAK

AutoCAD komutları, AutoCAD kullanımına rehberlik eder.

• Komutu ismiyle veya diğer komut girme yöntemleri ile girip

ENTER veya SPACEBAR tuşuna basın.

Girilen her bir komut aynı görevi yerine getirir, her biriyle aynı işlevi
görmek mümkündür.

Bu çalışmada aşağıdaki komut girme kalıbı kullanılmıştır. Örnek olarak

PAN komutunu ele alalım.
 47

Standard toolbar:

View menu: Pan

Shortcut menu: Çizim alanında mouse’un sağ tuşuna tıklayın, çıkan

menüden PAN komutuna seçin.

Komut Satırından: Komut satırına PAN yazın

Kısa yol menülerinin kullanılması, sistem değişkenlerini kullanılır hale

getirmenizle mümkündür.

Komuttan çıkmak istediğinizde ESC tuşuna basarak komuttan

çıkabilirsiniz.

3.3.4.6. SAYDAM KOMUTU KULLANARAK: (Using Transparent

Commands)

Herhangi bir komutun kullanımı sırasında aktif olan komutu devam

ettirerek başka bir komut kullanma imkanı vardır. AutoCAD programı içinde bu
komutlara Transparent komutları denir. Örneğin, Line komutunu kullanırken
‘Zoom komutu girildiğinde komut satırında bir değişiklik olduğu görülecektir.
Komut satırında (<<) bu şekilde bir sembol ile karşılaşılır. Zoom komutunun
kullanımı tamamlandıktan sonra Line komutunun kullanımı hâlâ devam ediyor
olacaktır. Zoom komutundan önce kullanılan (‘) apastrof işareti bu komutun
transparent bir komut olduğunu belirtmektedir.

Command: Line

Specify first point: 'Grid

>>Specify grid spacing(X) or [ON/OFF/Snap/Aspect] <current>: on

Resuming LINE command

Specify first point:

Komut satırında iken ENTER veya SPEACEBAR tuşlarına basıldığında

en son çalıştırılmış olan komuta yeniden ulaşılabilir. En son çalıştırmış olan
 48

komut sistem değişkeni tarafından tutulmaktadır, ENTER veya SPEACEBAR

tuşlarına basmakla en son kullanılan komut yeniden aktif hale getirilebilir.
Çalıştırmak istediğiniz bir komutu iptal etmek istediğinizde ESC tuşuna
basılmalıdır.

AutoCAD komutları hakkında etkili ve çabuk bilgi erişimi sağlanabilir.

AutoCAD’in yardım menüsünden yararlanarak herhangi bir komut hakkında
yardım alınabilir.

Eğer hiçbir komut aktif değilse, kısayol menüsünden komut seçimi

yapılabilir. Mouse ikonu çizim alanında iken sağ tuşa tıklayarak açılacak
menüden en son kullanılan komuta veya sık kullanılan komutlara ulaşmak
mümkündür.

Şekil 3.15. Kısa Yol Menüsü İle Komut Girme

NOT: Her hangi bir komutu işletmek, komut içerisinde çeşitli metotların
işletilmesini gerektirir. Bazı komutların işlevi komutu çalıştırmakla başlar ve sona
erer, örneğin REGEN komutu gibi. Diğer komutlar için, komutların işlevini
tamamlaması ek bilgi veya hareketleri tamamlamakla mümkündür.