İşçi Sağlığı Ve Güvenliği Çalıştayı

SALII ve GVENL ALITAYI
9 HAZiRAN 2012
1954
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI
ISBN : 978-605-01-0418-9 EMO YAYIN NO : EK / 2012 /522
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI SALII ve GVENL ALITAYI 9 Haziran 2012
TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI SALII ve GVENL ALITAYI 9 HAZRAN 2012
Kasm 2012 ISBN : 978-605-01-0418-9 EMO YAYIN NO : EK / 2012 /522 TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI YAYINLARI
Ihlamur Sokak No:10 Kat:2 Kzlay Ankara Tel: (312) 425 32 72 Faks: (312) 417 38 18 Yayna Hazrlayan Elektrik Mhendisleri Odas
NDEKLER NDEKLER
Al Konumalar Al Konumalar I. OTURUM I. OTURUM: Sal ve Gvenlii Yasa Tasars Sal ve Gvenlii Yasa Tasars
Prof. Dr. A. Grhan FEK Prof. Dr. A. Grhan FEK Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi Dr. Celal EMROLU Dr. Celal EMROLU Ankara i Sal Meclisi yesi Ankara i Sal Meclisi yesi Av. Nurten ALAR YAKI Av. Nurten ALAR YAKI TMMOB Hukuk Danman TMMOB Hukuk Danman Soru-Yant Blm Soru-Yant Blm
5 511
14 21 45 51
II. OTURUM: Kazalarnn nlenmesi ve Gvenlii Uzmanl II. OTURUM: 63 Hizmetlerinden Beklentiler Gvenlii Uzmanl Hizmetlerinden Kazalarnn nlenmesi ve Beklentiler Mfettileri Dernei Musa DEMR, Musa DEMR 66 . Kamil KARTAL, Enerji-Sen Genel Bakan Mfettileri Dernei Mehmet TRKUAR, Avukat - Elektrik Yksek Mhendisi . Kamil KARTAL 78 Rahmi NAN, Mfettileri Dernei Enerji-Sen Genel Bakan Soru-Yant Blm Mehmet TRKUAR 85 Avukat - Elektrik Yksek Mhendisi FORUM: i Sal ve Gvenliinde Gelecee Ynelik ngrler Rahmi NAN EMO i Sal ve Gvenlii altay Sonu Bildirgesi Mfettileri Dernei Soru-Yant Blm 100 103
FORUM i Sal ve Gvenliinde Gelecee Ynelik ngrler EMO i Sal ve Gvenlii altay Sonu Bildirgesi
113
129
TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas
AILI KONUMALARI
CENGZ GLTA
EMO Ynetim Kurulu Bakan

Sayn Konuklar,
SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012
Deerli Katlmclar, Hepiniz ho geldiniz. i Sal ve Gvenlii altaymzn alnda, EMO Ynetim Kurulu ve ahsm adna sizleri sevgiyle ve dostlukla selamlyorum. Genel Kurulumuzun ardndan yeni alma dneminde oluturulan, Odamzn i Sal ve Gvenlii Komisyonu, yapt ilk toplantda, zaman geirmeden bir altay yaplmasn gndemine ald. Planladmz bu etkinlikte, Trkiyenin gndeminden dmeyen ve neredeyse seri cinayetlere dnen i kazalar gibi ok ciddi toplumsal bir sorunu tm ynleri ile kendi alanmzdan tartmaya ayoruz. Bylesine nemli bir konuda altay dzenleme nerisi getiren ve ardndan ksa bir srede altayn hazrlk srecine emek veren Komisyonumuzun deerli yelerini kutluyorum. Bu altayn, bundan sonra Odamz tarafndan bu alanda dzenlenecek olan birok etkinlikler dizisinin nn aacana inanyorum. Deerli Arkadalar, Neden EMO olarak byle bir altay gndemimize aldk?
nk nsanlarmz gz gre gre lyor. Davutpaada, Karadonda, OSTMde, Dursunbeyde, Afinde, Erzurumda, Tuzlada ve her yerde. lkemizin drt bir yanndan iilerin lm haberleri geliyor. Savrularak, yanarak, boularak, gk altnda kalarak, ezilerek her gn en az 4 ii hayatn kaybediyor. Sosyal Gvenlik Kurumu verilerine gre 2010 ylnda 1444 ii, 2011 ylnda ise 1563 ii hayatn kaybetti. Bu gereklere ramen AKP iktidar ii lmlerini kader, vadeleri dolmu, lm bu iin doasnda diye deerlendiriyor. Oysa tm i kazalar ve meslek hastalklar nlenebilir. Bizler nlenebilir olduklar halde gerekletii iin yaananlar i cinayeti olarak tanmlyoruz. Sevgili Arkadalar, lkemizde baz blgeler veya ehirler artk eskisi gibi yresel oyunlar, kyafetleri, iveleri ya da mehur olmu meyve ve sebzeleri ile anlmyor artk. lkemizde anmsanacak yeni referans kotlar- kriterler olutu belleklerimizde. Karadon ve Elbistan gk altnda kalan kmr madeni iileri ile, Adana Kozan baraj sular altnda kalan, yine Erzurum Akale deniz bisikletinden derek baraj glnde donarak, boularak len enerji iileri ile, Esenyurt alveri merkezleri inaatnda adrlarda yanan inaat iileri ile, Davutpaa ve OSTM gvencesiz ve denetimsizce ilkel koullarda srdrlen retimlerin sonucunda canlarn yok olduu toplu felaketlerle anlyor artk. ok fazla geriye gitmeye de gerek yok aslnda. Sadece 2012 ylnn bandan buyana geen son 5 ayda yaanan i kazalar ve lmlere ait resmi rakamlar bile nasl bir alma yaamndan bahsettiimizi anlatmaya yetiyor. 2012 ylnda Ocak aynda 62, ubat aynda 42, Mart aynda 59, Nisan aynda 87 ve Mays aynda 69 olmak zere son 5 ayda 319 emeki bugn aramzda deil. Szn ettiim souk rakamlar ve istatistikler ile yaanan ykler ve aclar arasndaki insani olmayan uurumun farkndaym deerli arkadalar. Yaananlar sermaye cephesinden nasl izah edilmek istenirse istensin bu i bu kadar basit deil. Krlarna ve byme istatistiklerine kadn erkek demeden kurban verdiimiz insanlarn dedikleri bedelin karl AKP iktidar tarafndan Trkiyenin in ve Arjantinden sonra dnyann en hzl byyen ekonomisi olduu mjdesiyle sunuluyor.
Deerli Katlmclar, lkemizde, inaat, maden, enerji ve hizmet sektr en fazla can kaybnn da yaand alanlar. Yaralanmalara baktmzda da yine inaat, tekstil, hizmet, gda, metal, maden, gemi ina ve enerji sektrlerini gryoruz. Bir yandan tevik kapsamna alnan sanayilerin yine bu sektrlerde younlat da ak. Hkmetin tevik verdii blge ve sektrlerde retimin artmas beklenen bir durum. Ancak bu srecin daha fazla i kazalarna yol amamas iin var olan tzk ve ynetmeliklerin harfi harfine uygulanmas ve daha nce gerekleen i cinayetleri iin alm davalarn da hzla daha fazla maduriyet yaratmayacak ekilde sonulanmas gerekiyor. naat sektr iin Trkiye ekonomisinin lokomotifi denmektedir. naat sektr byrken, lmler de katlanarak artmaktadr. naat sektr lml kazalarda ilk sraya yerlemitir ve bu konumunu deitireceine dair bir umut grnmemektedir. naat sektrnn aha kalkt sylenen yllarda, i cinayetleri de aha kalkmtr. 2010 yl verilerine bakldnda i kazalar sonucu meydana gelen 1.434 lmn 475inin yani her 3 lmden birinin inaat sektrnde olduu grlecektir. Bu uzun yllarn en yksek says ve orandr. Deerli Konuklar, i lmlerinin altnda yatan neden, salkl ve gvenli almann bir maliyet olarak grlmesidir. Sermaye bu yzden ii sal yerine i sal kavramn kullanyor. Yani iilerin deil iin sal, iletmenin verimlilii n planda tutuluyor. AKP iktidar da iilerin can gvenliini salayacak dzenleme ve denetimleri yerine getireceine; kresel rekabeti yani iletmelerin krlln gereke gstererek emekileri koruyan mevcut dzenlemeleri dahi ortadan kaldryor ve denetim grevini gerektii gibi yerine getirmiyor. Zaten piyasaya alm bulunan ii sal ve gvenlii alan, u an Mecliste grlecek olan Sal ve Gvenlii Yasa Tasars ile tamamen sermayenin ellerine braklyor. Deerli Arkadalar, Sonuta; bizler bu altay dzenlerken esas vurgumuz, bata Esenyurt, OSTM, Davutpaa olmak zere yaanan ve toplu katliamlara dnen olaylar, yine her hafta HES inaatlarndan gelen lm haberlerini kanksamayacamz ifade etmektir. Taeron sistemine dayal retim yaps, uzun ve yorucu alma
saatleri, geici ve esnek istihdamn i cinayetlerinde belirleyici olduunu biliyoruz. i sal ve i gvenliinin ksntya gidilecek ilk maliyet kalemi olarak grldn, Devletin ii sal ve i gvenlii denetiminden tamamen ekildiini, Tm bunlarla birlikte en basit i gvenlii nlemlerinin bile alnmamasnn, tekil lmler deil artk toplu lmler dourduunun farkndayz. Deerli Katlmclar, Szlerime; bu konularda son dnemlerde yaanan aclar karsnda toplumsal bir bilin ve rgtl bir hak arama mcadelesi gelitiren i Sal ve Gvenlii Meclislerinin, artk Cumartesi anneleri gibi sokakta farkndalk yaratmaya alan ve gelenekselleen eylemliliklerindeki son aklamalarn paylaarak son vermek istiyorum. Her ke banda, inaat adrnda, baraj glnde, maden ocanda, tersanede, ar merkezinde, hastanede, plaza ofisinde, dershanede bizi bekleyen ac ve cinayetlere kar mezarlarmzdan kalkp kendi ellerimizle yazmalyz mezar talarmza: kazalar ve meslek hastalklarnda kaybettiimiz emekiler ve onlarn aileleri, merhamet deil, adalet istiyor. altaymza baarlar diliyorum. Hepimize kolay gelsin.
NURHAN PARLAK EMO i Sal ve Gvenlii Komisyonu

Hepinize ho geldiniz diyerek szlerime balamak istiyorum.
Aslnda burada syleyeceklerim, bu konuda TMMOBnin grlerinden yaplan alntlar ve bizim bu olaya nasl baktmz aklayacak bir iki hatrlatma. kazas ve meslek hastalklar, az nceki slaytlarda da grdnz gibi, lkemizde yaygn olarak grlen, alma hayatmzn en nemli riskleridir. Sadece i kazas olarak bakmamak lazm, meslek hastalklar da bu risklerin banda yer almaktadr. Evrensel Beyannamenin 22. ve 25. maddelerine gz attmzda, sosyal yaam ierisinde sosyal gvenlik hakk tm bireylerin temel hakkdr, bunu hibir zaman unutmamak lazm. Bunu salayacak olgu ve kurum ise devlettir. i sal ve gvenliinin temel olarak tane ana taraf var diyoruz. Bunlardan bir tanesi iverenler/sermaye; bunlarn altrd emekiler -yani bizler- ve yasa ve ynetmelikleri dzenlemek Anayasal grevi olan devlet, i sal ve gvenliinin ana temel unsurudur. Ancak, bu temel unsurlar grevlerini yaparken ve yapmalar gerekenleri dzenli olarak yapmalarn salamak iin, mutlaka yardmc unsurlara ihtiya duyarlar. Bunlar, meslek rgtleri, sendikalar ve sivil toplum rgtleridir. Bizler bu grevi yerine getirirken, birok engelle karlayoruz; gerek sermaye tarafndan ynlendirilen hkmet,
gerekse hkmetin bizzat kendisinden. u dnemde AKP Hkmetinin yapm olduu; kendi atn rahat rahat oynatabilmek, istedii tarafa dnebilmek iin, istedii yasay istedii gibi deitirip, torba yasalarla veya dzensiz, yasaya aykr ynetmelikler kararak bu ii yrtmeye almaktadr. Hatrlayacamz gibi bu sre 2003 ylnda balam, bununla ilgili ynetmelik ve 4857 sayl Kanunla birlikte birok ey yaplmaya allmtr. 4857 sayl Kanunu temel alnarak baz ynetmelikler kartlmtr. (Yanlmyorsam, bu ynetmeliklerin says toplam 23 taneydi.) Bunlardan bir tanesi de, ii sal ve gvenlii mhendislerinin almalarna esas bir ynetmelikti. Bu ynetmelikte baz uygunsuzluklarn olmas, hukuksuzluklarn olmasyla, Trk Tabipleri Birlii ve TMMOB dava am ve bu davalar sonucunda verilen kararlar neticesinde bu ynetmelikler iptal edilmitir. Arkasndan, baz deiiklikler yaplarak, bu ynetmelik tekrar kartlm ve yine direnle karlanca, bu sefer Bakanln alma Yasasnda ve baz kanun maddelerinde deiiklikler yaplarak, kendilerini hakl duruma getirip, alan davalarn nn kesmek iin, torba yasayla baz uygulamalar yaplmtr. Bundan da netice alamayan hkmet, bu sefer de karmza yeni bir kanun tasarsyla gelmi ve ii sal ve gvenliinin ruhuna aykr olacak bir ekilde, daha nceden de yapm olduu gibi, ii ticariletirmeye zen gstererek, yasay nmze sunmutur. Yasa, u anda grlmektedir, Meclise sunulacaktr. Buradaki toplantmzn amac da, bu hazrlanan yasann ii sal ve gvenliine neler getireceini, ondan neler gtreceini, alma hayatmzn neler kaybedeceini, sosyal gvenlik haklarmzda nelerden feragat edebileceimizi aka gstermektir. Uzmanlarmz da az sonra bu konular dile getirecektir. Sz daha fazla uzatmadan, TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas i Sal ve Gvenlii Komisyonu adna hepinizi saygyla selamlyorum efendim.
10
I. OTURUM SALII ve GVENL YASA TASARISI Prof. Dr. A. Grhan FEK Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi Dr. Celal EMROLU Ankara i Sal Meclisi yesi Av. Nurten ALAR YAKI TMMOB Hukuk Danman
12
I. Oturum
Sal ve Gvenlii Yasa Tasars
FATH KAYMAKIOLU Oturum Bakan

Sayn katlmclar, Ben, uzun bir al yapmayacam; birka cmlem var. lkemizde, her 6 dakikada bir i kazas olmakta ve 6 saatte bir iimiz hayatn kaybetmekte. Dier bir sylemle, gnlk 4 iimiz, akamlar evlerine deil; mezara gidiyor. Dier bir syleyeceim u: 2,5 saatte bir iimiz i gremez hale geliyor. Bir yl nce bu gnlk 3 iiydi, 4 iiye kt. Somut olarak, yeni Yasayla, mezara gidecek olan 4 iiyi acaba evine gnderebilecek miyiz? Yasa Tasarsnda tartma konusu yaptmz u meknda, konunun uzmanlarna brakyorum sz. Benim syleyeceklerim bu kadar. Sayn hocam Grhan Fieki, Sayn Celal Emirolunu ve Sayn Nurten alar Yak krsye davet ediyorum. Bir telgrafmz var; onu okuyaym, ondan sonra balayalm. Dzenlemi olduunuz i Sal ve Gvenlii altayna nazik davetiniz iin teekkr ederiz. 27 Mays 20 Haziran 2012 tarihleri arasnda, Mersin Silifke Eitim Tesislerimizde dzenlediimiz ynetici, ba temsilci ve temsilci eitimleri nedeniyle Ankara dnda olmamz nedeniyle altaya katlamayacamz bildirir, tm katlmclara selamlarmz bildirir, altayn baarl gemesini dileriz. Yol- Sendikas lk konumac olarak, Sayn hocam Grhan Fieke sz veriyorum.
ncelikle ho geldiniz.
13
I. Oturum
Prof. Dr. A. GRHAN FEK Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi retim yesi
Teekkrler Sayn Bakan. Deerli arkadalar; ho geldiniz. yi ki geldiniz. nk lkemizde alma yaam ok zor gnler geiriyor. Dolaysyla, yalnzlmz ve karamsarlmz ancak birlikte aabiliriz. Tek bamza kaldmz zaman, iyice karamsarln ve yalnzl dibine deriz. Dolaysyla, bir arada olmak, bunlar konumak byk bir nimet. Onun iin, sizlere ve bu altay dzeyenlere teekkr ediyorum.
i sal ve i gvenlii konusunu tek bana ele almadan nce una bakmak gerekir diye dnyorum: alma yaamnda neler oluyor? imdiye kadar hi grlmemi bir ey kt ortaya. Hava ikolunda grev yasa konuldu. Hzla TBMMden bu konuda bir yasa karld. Bakanlktaki Sosyal Gvenlik Kurumu mfettileri dnda, btn mfettiler i mfettii yapld; yani o gne kadar KUR bnyesinde faaliyet gsteren mfettiler bundan sonra sizin alma yaamnzla ilgili her konuyla ilgilenebilir; nk ad i mfettii. Bu arada, saylar az, grevleri ok olmasna karn, i mfettilerine bir de kayt d istihdamla ve sigortasz altrmayla ilgili grevler yklendi. yerlerindeki alma koullarna bakmaya m koacaklar, yoksa kayt d ekonominin peine mi decekler?
14

Tiyatro ve senfoni orkestralarna olan sevgilerinden (!) tr, hkmet onlar da zelletirme ve taeronlatrma karar ald. zelletirme o hale geldi ki, isizlikle mcadele konusunda hkmetin elinde silah kalmad. Nasl ba edeceksin isizlikle? Sze bakarsanz, mthi mcadeleler var, aktif igc programlar var. Ne kadar aktifse, ne kadar aktif olabilirse. te yandan bakyorsunuz, artk 10 yanda raklar greceksiniz iyerlerinizde; nk 4+4+4le bu i giderse, ilk 4n sonunda ocuklar, rak ad altnda retim alanna sokarsnz. Artk pplar msnz, altrr msnz? Takldm ustalara, Haydi, gzn aydn, 10 yanda raklarn olacak. dedim. Olur mu hocam yle ey! dedi. Olacak ite. Sen almasan bakas alacak, hi olmazsa sen al. Sen vicdanl bir adamsn, ezmezsin ocuu. dedim. Sen almazsan, o almazsa, ben almazsam, ne olacak? En hunhar olanlar alacak, en vahi olanlar raklar alacak, daha da ezecek. Yani zm, benim almamam, senin alman deil. zm, bu yata ocuk eitimden koparlp rak olur mu? renimini en yksek basamaklara kadar srdrebilmesi iin elinden geleni yapacaksn. Destek olacaksn. ok ayrntsna girmiyorum. Tabii, 4+4+4e ilikin sylenecek ok ey var. Ama te yandan baka bir ey var. Her eyden nce adalet diyoruz ya, ocuk sululuu zerine biraz altm, kafa yordum. Bu ocuklar yle adlandryorlar: Sua srklenen ocuklar. Ben, yle demiyorum, Sulanan ocuklar diyorum. nk u anda hapishanelerde tutuklu bulunan ocuklarn yzde 90 henz hkm giymemi, tutuklu; yani suu ilemi mi, ilememi mi; ceza alacak m, almayacak m, belli deil. Yzde 90 bu. Yani ocuun yaamn karartyorsunuz, ocukluu geiyor, sonra zr dileriz filan diyorsun. Niye bu kadar dattm konuyu? unun iin: Biz, ii sal ve i gvenliinden konuacaz da ne olacak? Memlekette bunlar varken, bunu mu kurtaracaz tek bana? Bizim en byk hatamz, tek bana kurtarma merak; yani bizim iin kendi konumuz neyse, onu kurtaralm, brleri sonra kurtarlr. Yok byle bir ey, hepsini beraber kurtarmamz lazm. Eer u anda gerekletirdiimiz bir panel olmasayd da bir konferans olsayd; benim konumama bir balk atmak gerekirdi. Ben yle balk attm kendi kendime: Samimiyet testi. alma Bakanl bu konuda samimi mi? imdiye kadar saydklarmzda bir samimiyet gremiyorum ben, ama acaba ii sal ve i gvenlii konusunda bir samimiyet var m? Bakan, ilk dakikadan gol att, samimiyeti sorgulad. Dedi ki, Bu i sal m, ii sal m?
15
I. Oturum
alma Bakanl niye byle bir yasa karmaya kalkt? Daha nce de alma Bakanl 1993 ylnda bu konuda bir yasa karmay dnd, bizleri ard, konuuldu, bir taslak kt ortaya. Taslak elimde. Ad, Mesleki Salk ve Gvenlik Yasa Tasars. Ondan sonra Bakanln Srf bu yzden yasa karyoruz. dedii 89/391 sayl ereve Direktifinin ad yle: ilerin Salk ve Gvenliinin Gelitirilmesini Desteklemek in nlemler Hakknda ereve Direktif. Kim iin yapyormu bunu; iiler iin yapyormu. Bakanln Yasa Tasarsna bakyoruz, Sal ve Gvenlii. nn yaklamlar arasndaki farka bakn. Var m bir samimiyet? Konuma boyunca metni birbiriyle arptracaz, Bunlar: 1- Mesleki Salk ve Gvenlik Yasa Tasars (1995) 2- Avrupa Birliinin 89/391 sayl ereve Direktifi 3- Sal ve Gvenlii Yasa Tasars (2012) Onlarn arasndan bir yol bulmaya alacaz kendimize; ama samimiyeti deneyelim nce. 2003 ylnda Avrupa Birlii alma Bakanlna dedi ki, Ben, iki tane konuya ok nem veriyorum. Bunun iin sana para vereyim. Bir, istihdam benim iin nemli; iki, ii sal ve i gvenlii benim iin nemli. Niye? kisi de ekonomik konular. Siz, ii sal ve i gvenliini sosyal bir konu mu sanyorsunuz; hayr. Avrupa Birliinin Tek Senedinde bu konu yle baland: i sal ve i gvenlii ekonomik bir konudur. Sosyal olsa, oy birlii gerekiyor. Hlbuki ekonomik olduu zaman, nitelikli ounlukla karar alabiliyor. Bir tanesi km, Ben, iimi ezmek istiyorum., brleri ezmek istemiyor, Avrupa Birliinin ortak politikas kmyor ortaya. Ezmek kelimesini yle deitirelim: u sektrdeki almalarda benim karm bakmndan biraz gevetilmesinde fayda var. Niye; ben kuvvetliyim bu sektrde, onun iin. Olmaz diyorlar. Bunu neye balyorlar; rekabet eitsizlii. Avrupa Birliindeki her lke ayn koullarda retsin ve rekabet etsin. diyorlar. te, ii sal ve i gvenliiyle ilgilenmelerinin, dnyann ilgilenmesinin esas nedeni bu. Bizimki baka, ama bize kulak veren kim? Biz, sosyal konularla urar gibi urayoruz, onlar ekonomik konuyla urar gibi urayor. Avrupa Birlii dedi ki, i sal ve i gvenlii konusunda size destek vereceim. ok iyi, iyi yaparsn. Ara gere vereceim, laboratuvarlarn
16

glendireceim, personelini eiteceim, unu yapacam, bunu yapacam. Sen de benim ereve Direktifimi benimseyeceksin, buna uygun ynetmelikler karacaksn. Yapar msnz? Yaparm. Haydi, yap! Bir trl yapamad. Arkadalar akladlar. nce ynetmelik kard, Dantay evirdi, bir daha ynetmelik kard, Dantay evirdi. Sonunda mecbur kald, yasa karalm bari dedi. Demek ki, alma Bakanl bu yasay Avrupa Birliinin ereve Direktifini Trkeye kazandrabilmek amacyla karttn sylyor. Samimi mi acaba; hayr, samimi deil. Nereden anlyoruz; maddeleri karlatrdmz zaman btn plaklyla ortaya kyor. nk alma Bakanlnn bir hastal var. Bu, 1978de de byleydi. Yalnzca bugnk Bakanln hastal deil bu; demek ki, brokrasinin bir hastal. Birinin istedii eyleri ne koyup size sunarken, arkadan kendi istediklerini araya koymaya alyor. Hi gerekmezken araya giriyor. Szgelimi, bu Yasada en ok tartma yaratan konulardan biri, bu konudaki eitim kurumlarnn oluturulmas, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliinin ve Trk Tabipleri Birliinin bu alandaki almalarnn hie saylmas. Ne ilgisi var Direktifle bunun? Direktif byle bir ey mi sylyor? Hayr. Direktife baktnz zaman, ne i gvenlii uzman, ne iyeri hekiminin istihdamndan sz ediyor. nk zaten bunlar kabul edilmi ykmllkler Avrupada, bir de bu yasaya konulmasna gerek duyulmuyor. Ama neyi koyuyor? ereve Direktif, daha ok iilerin bilgilendirilmesi, bilgi edinme hakk, bunlarn i brakmalarnn yetkilendirilmesi, ii temsilcilerinin katlmnn rgtlenmesi... Yasa Tasarsnda var m byle bir ey? Bir iki satrla geiyor belki. ereve Direktifin ana ekseni bu, Yasann ana ekseni ise eitim kurumlar ve ortak salk gvenlik birimleri. 1995 Yasa Tasarsnn ne? 1995 Yasa Tasars gerekten gzel, ilgin bir yasa tasars. Tabii, stnde allabilecek eyler var, ama o da u konularn stnde duruyor: yeri rgtlenmeleri; i gvenlii temsilcileri, grevleri, haklar; alanlarn sorumluluklar ve haklar, ulusal konsey. Avrupa Birlii ulusal dzeyde kurullarla uramyor, Uluslararas Konseyle urayor o. Ama 1995 Yasa Tasars ulusal konseyle de urayor. Bu yeni Tasarda da var. Ama ok ilgin bir farkllk var; 1995 Yasa Tasarsnda Yrtme Kurulu demi. Yrtme Kurulunda 3 tane brokrat, 4 tane hkmet d temsilci var. Bakn, 3e 4. Kurullar incelerken nce bileimine bakmak gerek. rnein, Sosyal Gvenlik Kurumu Ynetim Kurulu. Prim denen bir kurum bu, deil mi? Kim ynetmeli buray? Kimin parasn kullanyorsun; prim deyenlerin. O zaman,
17
I. Oturum
prim deyenlerin oran ne acaba? 5te 2 midir, 7de 2 midir? Buna karn 1995 Yasa Tasarsnn ngrd ulusal konseyin yrtme kurulunda; 3e 4. ereve Direktifinde Avrupa Birlii; uluslararas bir komite kuruyor, Bakan, oy kullanmamaldr. diyor. alma Bakanl, getirdii her ynetmelikte bakana 2 oy veriyor. Eitlik durumunda Sanyorsunuz, byle bir ey olmaz, deil mi? Yaadm iin, biraz sonra anlatacam. Eitlik durumunda, alma Bakanl Mstear oyunu kulland, 9a 8 kazand. Demek ki, bu ok nemli bir madde. Ama bizimkiler samimi olmadklar iin, bunu herhalde gremiyorlar. Bir gn, alma Bakanl Sal Gvenlii Genel Mdrl bir toplant dzenlemiti. Orada arkadalar, bu ynetmeliklerle uraan arkadalar homurdanyorlard. Ne oldu? dedim, Avrupa Birlii uzman geldi, bir de bize fra att dediler. Niye fra att? dedim, Bunu Trkeye evirirken, vesaireyi unutmuuz dedi. u grevleri vardr vs. eklinde. Bir vesaire iin bu kadar fra atlr m? dedi. Vesaire iin z, yani konunun almn veriyor. dedim. Sen daraltmsn bunu; unlar unlar yapar, o kadar, bakasn yapamaz. Hlbuki vesaireyi koyduun zaman n alyor. Siz yorumlayn gerisini. Gerekten, bu metin birbirinden byk ayrlklar gsteriyor. rnein, ortak salk gvenlik birimi kavram her nde de var. Bakn, bu da bir samimiyet gstergesi. Yani Avrupa Birlii Direktifi de diyor ki, Evet, ortak salk gvenlik birimleri kurulmaldr. Mesleki Salk Gvenlik Yasa Tasars (1995) da kurulmaldr diyor, bugnk de kurulmaldr diyor; ama arada bir fark var. lk ikisi, Kk iyerlerinin gleri buna yetmez, onlar iin kurulmaldr diyor. Yeni Yasa Tasars ve uygulama ne diyor; Kkleri brak, 50nin st iin bak. diyor. Tek tek irdelediimiz zaman, kkler iin ortak salk gvenlik birimi kurmak son derece masrafl u anda; yani o yapya girerse o, ayn byk muamelesi gryor. Yetkilendirme Daire Bakan diyor ki, Arkadalarla uzun uzun tarttk. Biz, her iyeri iin iyeri hekimine 15 saat asgari sre koyduk. Azamisi de 20 saat filan, fazla deimiyor, 15-20 saat olarak dnn. 5 ii altryorsa yine 15 saat, 200 ii altryorsa yine 15 saat. Bir samimiyet var m bu ite? Yani diyor ki, 50nin altndakine bakmayacaz, stndekine bakacaz. O zaman, olayn boyutlar deimeye balyor. Bu ortak salk gvenlik birimlerine kar tepki var. Deniyor ki, Bu ticari. Tabii, 50nin stne bu ii balarsa, onlarn ykmllklerini hafifletme yolunda tedbirler getirirse, tabii ticarete girer; iyerleri iyeri hekimlerini ya da i
18

gvenlii uzmanlarn ekerler, Bak, u kadar para veriyorum sana. Dardan, ortak birimden daha ucuz teklifler geldi, daha ucuza altraym. der tabii. Ama kn byle bir ans yok; kk, ortaklaa yararlanmak zorunda, baka aresi yok zaten. Bir sokakta ya da bir sitede, OSTMde OSTMdeki dkknlar dnn. Ka metrekare? Bodrumunu, asma katn da dnsen, 80 mdr, 160 midir? Bu kadar meknda bir de doktor odas m kuracaksn, bir de hemire mi tutacaksn? Ama gzne apak kat, elini bilmem ne kesti, gnder poliklinie, ver 25 lira. Neredeyse 25 lira verse ortak salk gvenlik birimine i saysna bal, deiir; ama 25 fena bir para deil ortak salk gvenlik birimi girdisi iin. lkeler konusunda herkes ayn eyi sylyor. yasa tasarsn yan yana koydum, hepsi benzeri ilkeleri ne sryor. Ama tanmlar maddesi ok enteresan. Mesleki Salk Gvenlik Yasa Tasars 1995 8 tane ilke koymu. Bir de o dnemin zellii, alan ocuktu, ocuk aland, bunlara deinmi. Avrupa Birlii 4 tane tanm maddesi koymu; ii, iveren, zel olarak iilerin salk ve gvenliinden sorumlu ii temsilcisi, nleme. 4 tane tanmlama yapm. Bugnk Yasa Tasarsna bakyoruz, 22 tane tanm var, yani her eyi yeniden tanmlyor, yani Btn bildiklerinizi unutun, bundan sonra bu byle olacak. diyor. Bu bir keyfilik kokusu veriyor mu size? Versin, nk btn uygulamalarda keyfiliin daha n plana getiini greceksiniz. Keyfilie bakn ya da samimiyetsizlie bakn. yerlerinde altrlacak elemanlarn meslek eitimi grm olmalar ykmll geldi, deil mi? yerlerinizden durmadan kaynaky eitime gnderiyorsunuz vesaire. Hepsinin belgesi olacak, deil mi? Niye kt bu, nereden icat oldu? Bu, tersane lmleri dolaysyla icat oldu. Tersanede iiler dyordu. Biz farknda deiliz, ama meer bilgisizliklerinden dyorlarm! Bilseler dmeyecekler sanki. Bakanlk kendini kurtarmak iin dedi ki, Bunlar cehaletlerinden dyorlar. Bunlar topluyorsunuz, topluyorsunuz, i glerle getiriyorsunuz, tersaneye yyorsunuz. Bunlar eitseydiniz, bu olmayacakt. Kendini kurtaracak imdi, yani bir kazada hemen diyecek ki mfetti arkadamz, Eitimi var m? Tam yollamak zereydik. filan. Bitti, sorumlu sensin. Niye; eitimi yok. Nerede en ok i kazas oluyor; inaat sektrnde, deil mi? Yeni bir uygulama. Eer 10 lira verirseniz l evre Mdrlne ve dileke verirseniz, 5 yl geici alma belgesi veriyormu. Byle bir ey olabilir mi? Hangi sektrden sz ediyoruz; inaat sektr ve antiyeler. Diyeceksin ki, antiye uygulamalarna bir kolaylk getirdi mi; hakikaten getirdi, mteahhitler bir nefes aldlar. nk adam,
19
I. Oturum
bilmem hangi antiyede svacym, kalpym, buraya gelmi, Belgen nerede? deniliyor; yok. O zaman altramam seni. Kimi altracam ben? Git l evre Mdrlne, ver dilekeni, yatr 10 liray, al 5 yllk geici alma iznini, gel, bende al. Byle bir ey kabul edilebilir mi? SALONDAN- Bu sizin sylediinize ksmen katlmyorum. undan dolay: Mesleki eitimi olan insanlar olunca, hakikaten bir nevi kaza nlenebiliyor. Neden? Boya bilmeyen insanla, hakikaten eitim alm, boya bilen insan karlatrlamaz. Ancak, u yanl yaplyor: Bir defa, eitim veren firma denetlenmeli. Mesleki eitim kesinlikle kazay nler. Mesleki eitimin nemi kesinlikle ok yksek. Prof. Dr. A. GRHAN FEK- Dzelteyim. Kimse Eitim gereksizdir. diyemez. O zaman, size iki tane aratrmadan sz edeyim. Kaza nedenleri zerine bir aratrma yapmlar. Birinci aratrma demi ki, Kazalarn nedeni yzde 85 insan hatas; geri kalan yzde 15i nlem alnmamasndan, alma koullarndan filan. Bir baka aratrma demi ki, Byle bir ey olur mu? O da ayn veriler zerinden bir aratrma yapm. Yzde 95i ortak; yani hem alma koullarndan, hem insan hatasndan, yani gvensiz davran ve gvensiz donanm. Yzde 3 srf ii kusurundan, yzde 2si srf iveren kusurundan. demi. Bunu niye anlattm? undan: ok nemli bir politika farkn ortaya koyuyor bu iki aratrma sonucu. Yzde 85i insan davranna balarsanz, bunu eitmek lazm, kafasn dzeltmeden bunu nleyemezsin demektir. teki diyor ki, Yzde 95 insan faktr de var, ama donanm faktr de var. O zaman, eitim nemlidir, ama her ey deildir diyorsun. Burada, mesleki eitim nemlidir diyorsunuz. Katlyorum, ok nemlidir; ama l evre Mdrlne 10 lira verirsen, unuttum! Olabilir mi, samimi mi? Ben, samimiyeti irdeliyorum burada. Bu davran normal buluyor musunuz siz? l evre Mdrlne 10 lira ver, kurtar! Konu o zaten. Yoksa Mesleki eitim nemsizdir, yapmayalm. gibi bir ey olabilir mi? inin eitim hakk, bilgilendirilme hakk diye yrtnyoruz burada, tabii nemli; ama tek bana kazay nlemekte yeterli deil. Konuuruz, yine devam ederiz. Zaten konumay tadnda brakmak lazm. Fazla uzatrsam, bir daha armazsnz beni. Onun iin, benden bu kadar.
20
Dr. CELAL EMROLU Ankara i Sal Meclisi yesi

Merhaba arkadalar.
Bu konu, yani i Sal ve Gvenlii Kanunu tartmas huzura ktndan bu yana 9 sene geti de, bir de daha eskisi var tabii ki. Konuyla ilgili ilk defa geni katlml bir etkinlik dzenleniyor. Bu anlamda EMO Ynetimine teekkr ediyorum. Bu tartma ilgili taraflarn katlmyla ok daha geni kapsaml olmalyd. Sunumumu tekrarlara girmeden, biraz da tartmaya zaman kalmas iin zetleyerek gemek istiyorum. Uygulanan neoliberal politikalarn sonucu ortaya kan Yasal dzenleme sreci bilimin-tekniin deiiminin sonucudur. diyorlar; ama artk bilimin, tekniin tamamen ideolojik karlar iin kullanld bir dnemi de yayoruz. Yasann geliim hikyesine baktmzda da, kapitalist hegemonyann ii salna etkilerini; iyeri tanmnn ve alma ilikilerinin esneklemesi (geici i ilikisi, ksmi sreli i szlemesi, ar zerine alma), ii yerine i kavramnn gemesi, taeronlama, ii sal gvenlii hizmetlerinin ve eitimlerinin piyasalamas sreci zerinden grebiliyoruz. alma yaamndaki esnekleme srecinde; srasyla Yasas, Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Yasas, torba yasalar ve nihayet Sal Gvenlii Kanunu Tasars gndeme geldi.
21
I. Oturum
22
nceki konumaclar tarafndan panel konusuna girildi, Tasarnn hikyesi anlatld, 2003ten bu yana, 9 sene denildi, ama konunun daha da eski bir tarihi var. Bu tarih, Grhan hocann syledii gibi, ekonomik birtakm sebeplerle ortaya kan anlaylar zerinden ekillendi. rnein; Avrupa Birliine girme

arzumuzun depretii dnemde, 90l yllarda huzura kan almalar var. 2003te balatlan srecin uluslararas dzeydeki neoliberal politikalardan kaynaklandn sylyoruz. Torba yasalar yazld, yazboz tahtas gibi bkp usanmadan dzenlemeler yapld. Bu dzenlemelerle nihayetinde iinin haklarn iverenin adaletine ve himayesine alarak amalarna ulatlar diyebiliriz.
2005te ne oldu da bu Tasar ile huzura ktlar? yle izah edebiliriz: 3 Ekim 2005te Trkiye Avrupa Birliine girmek iin resmen bavurdu, balatlan mzakere srecinde uyumun salanmas iin i sal gvenlii konusunda mstakil bir yasann yaplmas gerektii sylendi. AB, 89da yazlan ereve Direktif ile birlikte 155 ve 161 sayl ILO szlemelerinin gereinin yerine getirilmesini istedi. Bu ereve Direktifi ulusal, uluslararas dzeyde tarttmzda unu sylyorlar: ad stnde biz bir ereve hazrlarz, erevenin altn doldurmay lkelerin kendi dinamikleri belirler. hukukunuza karmayz, bu direktif ye lkeleri ilgilendirir diye ynergemizde yaynlamz. diyorlar. Bu sebeple hukuk Trkiyede baka, Avrupa lkelerinde baka belirleniyor. ereve Direktifin birebir evirisi olan bu Kanun Tasarsndan genel bir anlay kyor. Nasl ki Anayasada her eyi genel kavramlarla yazyorsunuz; zele indiiniz zaman, alm yoksa uygulamayabiliyorsunuz, bu ereve Direktif de byle bir ey.
23
I. Oturum
Yeni Kanun Tasarsnda yeni bir dzenleme yok arkadalar. Tm maddeler 2003ten bu yana bahsettiimiz yasa, ynetmelikler, torba yasalar vesaire ierisinde var. alanlarn saln koruyacak ve iyiletirecek hizmet organizasyonuna ilikin; Tasar, eskisinden daha olumlu dzenlemeler iermiyor ve korunmaya ilikin yaptrmlar yok. Siyasi irade tazminci bir yaptrm istiyor.
Hedef nedir? SG Kanun Tasars; SG alannda mevcut yasa maddelerini yeniden gzden geirip AB mktesebatna uygun olarak iverenin asli sorumluluunu iyeri salk ve gvenlik hizmetinden sorumlu profesyoneller ile birlikte alanlara yklyor. Kanun Tasars, iverenleri alanlarn ile ilgili salk ve gvenlii salamak, mesleki risklerin nlenmesi (eitim ve bilgi verilmesi dhil), her trl salk ve gvenlik tedbirinin alnmas, organizasyonun yaplmas, gerekli ara ve gerelerin salanmas, mevcut durumun iyiletirilmesi konularnda sorumluluk altna sokuyor. Politikann z ise Tasar gerekesinde gizli; Genel nleme ve koruma politikalarnn son prensibi alanlara talimat verilmesidir. Bu talimatlar ile ngrlen ie ilikin riskler tanmlanarak ve alnmas gereken nlemlerden
24

bahsedilerek, alanlarn ii gvenli bir ekilde yapmalar salanacaktr. Tasar risklerden kanlmasn neriyor. Ve bir baka kap ayor; tehlike kaynann ortadan kaldrlmasnn mmkn olmad durumlarda (kanlmazlk ilkesi) iverenin risk deerlendirmesi (yapar veya yaptrr) sonrasnda; grevli profesyoneller araclyla nce eitim, sonra talimatlar vermesini ve iiyi tehlikeye zel grevlendirmesini istiyor. Bundan sonrasn iiye brakyor! verenlerin sorumluluu Yasasnda da vard, 4857de vard, 1475te de vard. Yeni Tasar; bu sorumlulua ilaveten caydrcl olmayan para cezas vesaire gibi mali ykmllkler getiriyor. Ama bu ykmllkleri getirirken, eski Yasasnda olmayan yeni bir anlay da getiriyor. Eski yasalar iiyi korurken, bugnk Yasa dorudan doruya sermayeyi/ivereni koruyor. Tasar diyor ki: Tamam, sana sorumluluklar yklyorum, ama bunun bir k da var. Nedir k; yeri hekimi veya i gvenlii uzman gibi profesyonelleri istihdam edersin, sorumluluu onlara yklersin. Tabii, burada sanki profesyonelleri zor duruma sokan bir hadise var gibi alglyorsunuz ilk nce; ama Yasann devamn incelediinizde, bu profesyonellerin de sorumluluu alanlara dorudan ykabileceine dair ifadeleri gryorsunuz. Yani sonuta, btn sorumluluk iinin/emekinin zerine biniyor. Bunu nasl yapacaklar? Tabii, Grhan hocam katlmyor; ama ticari irketlerle, Trk Ticaret Kanununa tabii irketlerle, devlet denetiminde, piyasada yapacaklar. Baka seenekler de var tabii ki, ama nerilen seenek budur. Tasar, iverenleri i sal ve gvenlii hizmetini sunmak iin iyerlerinde i gvenlii uzman ve iyeri hekimi ile dier salk personeli gibi profesyonelleri grevlendirmekle ykml klyor. Tasar iyeri ortak salk ve gvenlik birimi tanmndan iyerlerinin ortaklaa kurduklar birimleri deil Bakanlka yetkilendirilen kamu kurum ve kurulular ile Trk Ticaret Kanununa gre faaliyet gsteren irketleri anlamak istiyor. Kamu kurum ve kurulular (4734 sayl Kamu hale Kanunu kapsamndakiler) iyeri salk hizmetini Salk Bakanlna bal dner sermayeli kurululardan, i gvenlii hizmetlerini ise 4734 sayl Kanun hkmlerine gre ihale yoluyla alacaklar. Anlald kadaryla bu hizmet ya piyasa koullarnda sunulacak ya da kamuyu (Kurum Hekimlii veya Toplum Sal Merkezi) tercih eden hekimlere angarya olarak havale edilecek. Yeni Tasarda iverenin iki sorumluluu var; asli sorumluluk ii sal ve i gvenliini salamak olarak gsterilirken; gizli sorumluluk olarak iinin
25
I. Oturum
korunmas adna iyerindeki ara ve gerelerin korunmas ile birlikte verimliliin artrlmas olarak tasarnn her maddesinde kendisini gsteriyor.
26

Yasann bir ama maddesi var. Amac okuduunuzda, katlmamak mmkn deil; ama kapsamla ilgili bir hadisedir ama. Kapsama baktnzda, Bu kanun; kamu ve zel sektre ait btn ilere ve iyerlerine, bu iyerlerinin iverenleri ile iveren vekillerine, tm alanlarna faaliyet konularna baklmakszn uygulanr. diyor. Tasars gerekesi; AB ereve Direktifi ile ILO 155 ve 161 sayl szlemelere uygun dzenleme yapldn sylyor. Sz konusu belgelerde yazld gibi tm faaliyet alanlarndaki alanlar i sal ve gvenlii hakkna sahip olacaklar m? diye baktnzda, soru iaretleri ile karlayorsunuz. rnein, Tasar kamuyu kapsam dna atyor. Nasl kapsam dna atyor? nk Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Yasas kamu alanlarn GSS kapsamna alyor, i kazas ve meslek hastalklar kapsamna almyor. Neden almyor? nk devletin, kamu alanlaryla ilgili prim deme zorunluluunu kaldrdlar. Prim denmedii zaman da, eski Devlet Memurlar Kanununa dn yapyoruz. Orada da kaza ve mesleki hastalk halleri tanmlanmt; ama bununla ilgili zel sigorta yasas kartlmad iin, 47 yldr bu hakk alamadk. Yani bugnk SSGSS kamu alanlarn, 1965te kan Devlet Memurlar Kanunuyla ayn pozisyona getiriyor.
27
I. Oturum
Bir baka kesim olan kendi nam ve hesabna alanlar SSGSS ile i kazas ve meslek hastal sigortas kapsamna aldlar. Kendi hesabna alan sigortal; riskin derecesine gre %16,5 orannda prim dyor. Ancak, Sal Gvenlii Yasa Tasars bu hakk kapsamdan kartyor. Neden? SSGSS Yasas, kendi hesabna veya tarmda alan iin diyor ki, kazas ve meslek hastal, iverenin kast veya sigortallarn saln koruma ve i gvenlii mevzuatna aykr bir hareketi sonucu meydana gelmise, Kurumca sigortalya bu Kanun gereince yaplan veya ileride yaplmas gereken demeler iverene dettirilir. Yani Yasa, i kazas, meslek hastal gelimise, nce ivereni sorgularm diyor. Kendi hesabna alan hak sahipleri hem alan, hem de iveren. Ne olacak? nce kendisi (iveren) sorgulanacak ve i kazas ya da meslek hastalnn hesabn verecek. veren olarak sorumlu olacandan, bir hak kazanm da olmayacak. Bu durumu ge fark ettiler ve Kanun Tasarsnn istisnalar maddesinde, BaKurlu ya da tarmda alan dediimiz kendi nam ve hesabna alan kesimi tekrar kapsam dna attlar.
28
Dier tarafta kayt d alanlar var; bunlarn geirdii i kazas, meslek hastal ne olacak? Mevzuat, sigortalnn i kazas ve meslek hastaln hukuk kapsamnda deerlendiriyor. Sigortaszsanz, geirdiiniz i kazas da meslek

hastal da hukuken kabul grmez. Buradaki sigortalnn laf, sigortaszlarn kaza ya da hastalk bedelinin alanlara dettirilmesini gerektiriyor. Bu bedeli kim demeli? Tabii ki, sosyal devlet var diyorsak ve devletin bir sigorta kurumu varsa, SGK demeli Bedelin rcu mekanizmas, yani bedelin kime havale edilecei ayr bir tartma konusudur.
29
I. Oturum
Tasar, 50den fazla iisi olan iyerlerinde yeri Salk ve Gvenlik Birimi hizmeti ile iyeri hekimi ve i gvenlii uzman istihdam zorunluluunu 10 ii snrna indiriliyor. Kamu kurum ve kurulular hari 10dan az iisi olan ok tehlikeli iler iin yeni dzenleme vadeden Bakanlk, bu dzenlemenin nasl olacan Tasarda belirtmiyor. Ayrca Bakanlk yetkililerinin Bir alan olsa da tm iileri kapsayacak sylemlerinden sonra Tasarda Gerektiinde bu destei ondan az alan bulunan iyerlerinden tehlikeli ve az tehlikeli snfta yer alanlara da yaygnlatrmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir eklindeki yaptrmsz hkm ile 10dan az alan olan ok tehlikeli olmayan iyerlerini kapsam dna itiliyor. Gemite nasl iyerleri 50nin altna, yani 49a inme becerisini gsterdiyse, bugn de 9a inme becerisini gsterecek. Ayrca 9un altnda da ayr bir tartma var. Beklenti udur ki; 1-9 ii altran iyerlerindeki hizmeti kamu adna SGK araclyla i kazas ve meslek hastalklar priminden finanse etmek (SGK, iinin parasn 9un altna dme becerisini gsterenlere aktaracak); 10 ve zeri ii altran tm iyerlerinde ise iverenlerin isteine bal olarak (isteyen, iyerinde iyeri salk hizmeti verebilir) hizmetin tamamnn piyasa koullarnda OSGB araclyla verilmesi.
30

Tasar, iverenleri i sal ve gvenlii hizmetini sunmak iin iyerlerinde i gvenlii uzman ile iyeri hekimi grevlendirmekle ykml klyor ve iverenler tarafndan verilmesi zorunlu olan i sal ve gvenlii hizmeti konusunda i gvenlii uzman ve iyeri hekimi gibi profesyonellerin sorumluluklarn tanmlyor. Ancak, Bnyesinde bu vasflara sahip personel bulunmayan iyerleri, bu hizmetin tamamn veya bir ksmn ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirilebilecekler. Tasar bylece yzn dnd taraf iaret ediyor. Hizmet sunan kurulular ile i gvenlii uzman ve iyeri hekimi; hizmetlerindeki ihmallerinden dolay hizmetin verildii iyerindeki iverene kar sorumlu olacaklar, ihmal ve kusurlu davranlarndan dolay yetkileri ellerinden alnacak (madde gerekesinden). yeri hekimi ve i gvenlii uzman alnmas gereken tedbirleri iverene yazl olarak bildirecek. Bildirim sonras iverenin hayati tehlike arz eden durumlar yerine getirilmemesi halinde; i gvenlii uzman ve iyeri hekimi durumu Bakanla bildirecek. verene para cezas (ikyet konusu ise) uygulanacak! zetle tasarruf politikalarna ynelik bu uygulamann varaca yer; bireysel olarak iyeri hekimi ya da i gvenlii uzman olarak almann imknszlamasdr. Tasarrufu da taeronlama ile beraber dnmek gerekiyor. Bu da u anlama geliyor; hizmet ya piyasa koullarnda dardan verilecek ya da taeron irketlerin iyerlerinde iyeri salk ve gvenlik birimi oluturmasyla hekim ve mhendisler taeron sorumluluunda dardan gelen elemanlar olarak iyerine girebilecekler.
31
I. Oturum
Asl mesele alanlarn ykmllyle ilgilidir.Tasarya gre;alanlar, aldklar eitim ve iverenin bu konudaki talimatlar dorultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptklar iten etkilenen dier alanlarn salk ve gvenliklerini tehlikeye drmemekle ykml. alanlar, iveren tarafndan kendilerine verilen eitim ve talimatlar dorultusunda; iyerindeki makine, cihaz, ara, gereler, kiisel koruyucu donanmdan sorumlular. yerinde ciddi ve yakn bir tehlike ile karlatklarnda ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik grdklerinde, iverene veya i sal ve gvenlii alan temsilcisine derhal haber vermekle ykmller. Tasarya gre kurallara (iverenin talimatlarna) uymak alanlarn grevi; alanlarn salk ve gvenlik kurallarna uymamalar kendi grevlerinin yannda dier alanlarn salk ve gvenlii ile iyerinin gvenliini de tehlikeye atacaktr. Bu nedenle, iverenin talimat gerei kendi salk ve gvenliklerinden sorumlu olduklar gibi hareketlerinden dier alanlarn etkilenmesinden de sorumlu olacaklar (gerekeden). alanlarn ykmllnn z udur: Tasar; Ey iveren, alan eitirsin, talimatlar da verirsin, bundan sonras iiye ait diyor. Eski dzenlemelerde byle bir yaklam yoktu. Eer ii bir hata yapmsa, iveren bundan sorumluydu; ama bugn byle deil; iveren, alanlar hem kendi salklarndan, hem dier iilerin salklarndan, hem de iyerindeki retim aralar ile kiisel koruyucu donanmn zarar grmesinden sorumlu tutabilecek. Yani iveren sorumluluu tamamen iiye ykyor. Sonuta, iverenin sorumluluu da profesyonellerin sorumluluu da ortadan kalkabiliyor; ama alanlarn sorumluluu asla bir yere havale edilemiyor. Ya canyla deyecek, ya parasyla deyecek, ya iten atlacak.
32
Tasarda almaktan kanma hakk balkl madde ile iten atlma hakkn tarif ediyorlar. Kanununda mevcut olan madde Tasar ierisinde yeniden dzenlendi: Ciddi ve yakn tehlike ile kar karya kalan alanlar, i sal ve gvenlii kuruluna, kurulun zorunlu olmad iyerlerinde ise iverene bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasna karar verilmesini talep edebilir. Kurul kararn acilen toplanarak, iveren ise kararn derhal verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, alana ve varsa i sal ve gvenlii alan temsilcisine yazl olarak bildirilir. Kurul veya iverenin, alann talebi ynnde karar vermesi halinde alan, gerekli i sal ve gvenlii tedbiri alnncaya kadar almaktan kanabilir. alanlar, ciddi ve yakn tehlikenin nlenemez olduu durumlarda iyerini veya tehlikeli blgeyi terk ederek gvenli yere gider. alanlar talep etmelerine ramen gerekli tedbirlerin alnmad durumlarda, tabi olduklar kanun hkmlerine gre i szlemelerini feshedebilirler.
Sz konusu madde 4857 sayl Kanununda ilerin haklar (m.83) ad altnda mevcut ve 9 yldr yrrlkte. Nedendir bilinmez(!); Taslak 83 nc maddeyi yrrlkten kaldrrken yeniden bir hak tanm yapyor. Eer bu madde bir hak olsayd hkmetin tm kurumlaryla gndeme ald Tuzla tersaneleri sorunlar zme kavuur, lmler olmazd. Sormak gerekir 2003ten bugne almaktan kanma hakk tersanelerde ne kadar kullanld? Tasar Ciddi ve yakn, hatta nlenemez bir tehlikeyle karlarsan, yani lm grrsen, o zaman almayabilirsin. diyor. Nasl almayacak? Her durumda,
33
Tasarya gre bir tehlikenin sadece ciddi olmas, ya da sadece tehlikeli olmas yetmiyor! Her iki durumun birlikteliine ilaveten nlenemez olduu durumda yani ii lmle karlarsa sz konusu hak kullanlabiliyor. Yani alan lm tehlikesini grerek iverene bavuracak, iveren durumu derhal inceleyerek karar verecek, karar yazlacak, alana bildirilecek Tasarya gre; alan isterse almaktan kanabilir, isterse blgeyi terk edebilir veya isterse i szlemesini feshedebilir. Bu bir hak olmaktan ziyade; i gvencesi sorununun zlemedii, haksz iten kartmalarn nlenemedii, fazla altrmaya snr konamad bir ortamda ii lmez sa kalrsa, olsa olsa iinin iten atlma hakk olabilir.
I. Oturum
her koulda almaya razym. diyor ii. Biz, modern, ada dzenlemeler yaptk. diyorlar. Nasl? rnein, Akalede, TEDA iilerinin lm meselesi. Bindirmisin bir alamete, gidiyor bir yerlere, diyorsun ki, Gln ortasnda lm grdnde almama, iten kma hakkn kullanabilirsin. Nasl? Diyecekler ki iverene, Toplant istiyoruz. veren, kurulunu toplayacak, Kurul bir karar alacak, o karar iilere yazl olarak tebli edecek, iiler duruma bakacak, ilerine gelmiyorsa almayacaklar. Tabii bu arada souktan donmazlarsa! Kanunu tasar halindeyken cmledeki balalar veya idi. Veya dediinizde, ciddi olur, yakn olur, nlenemez olur; yani herhangi biri olur. Nasl yaptlarsa, bunu ve ifadesine dntrdler. Ve balacna dntnde de, Hepsini bir arada grrsen, yani lm grrsen bu hakk kullanabilirsin. gibi bir ifade ortaya kyor.
Tasarda baka haklar da tanmlanm. alanlarn grlerinin alnmas ve katlmlarnn salanmas balkl maddeye gre: veren, i sal ve gvenlii ile ilgili konularda alanlarn ve/veya temsilcilerinin grlerini alr, bunlara teklif getirme hakk tanr ve bu konulardaki grmelerde yer almalarn ve katlmlarn salar. veren, yeni teknolojilerin uygulanmasnda, seilecek i
34

ekipmannn, alma ortam ve artlarnn alanlarn salk ve gvenliine etkisi konusunda alanlarn ve/veya temsilcilerinin grlerinin alnmasn salar. veren, i sal ve gvenlii konusunda zel grevi bulunan salk ve gvenlik destek elemanlar ile i sal ve gvenlii alan temsilcilerinin; a) iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve dier personel ile ilkyardm, yangnla mcadele ve tahliye ileri iin kiilerin grevlendirilmesi, b) koruyucu tedbirlerin ve koruyucu ekipmann belirlenmesi, c) salk ve gvenlik risklerinin nlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yrtlmesi, ) alanlarn bilgilendirilmesi, d) alanlara verilecek eitimlerin planlanmas konularnda nceden grlerinin alnmasn salar. ilerin grleri alnacak, katlmlar salanacak! Nerede grdnz? Hepiniz retim alanndasnz. Hangi iinin hangi konuda fikri alnyor? Azn asn bakalm, laf azna nasl sokuyorlar, onu kapnn nne nasl koyuyorlar. Bu, mhendis iin de geerli, hekim iin de geerli. Hekim, alma ortamyla ilgili, iyeri kurulurken grlerini bildirecekmi Peki, iveren bu hakk kullandrmad diyelim, ne olacak? ikyet olursa iveren 200 lira para cezasyla kurtulabiliyor.
35
I. Oturum
alanlarn bilgilendirilmesi ve eitimi konusu: Tasar, alanlarn iyerinde karlaacaklar salk ve gvenlik konularyla ilgili yasal hak ve sorumluluklar hakknda gerekli bilgiyi almalarnn salanmasn ngryor. Tasar btn olarak deerlendirildiinde; bilgilendirme ve eitim, talimatlarla sorumluluun alt kademelere yklenmesinin n art olarak kabul ediliyor. Bilgilendirme ve mesleki eitimin ticari bir yan var, ayrca sorumluluun alt kademelere yklenmesi iin hazrlanan hukuki bir tuzak... Sorumluluk, iverenden profesyonellere, profesyonellerden de alana geerken, sorumluluu stnden atmann tek arac bilgilendirme ve eitim. Madalyonun bir yz iyi de, dier yznde de baka gerekler var. veren olarak, hekim olarak, mhendis olarak bilgilendirme ve eitim grevini yaparsan, talimatlar da verirsen i kazas ya da meslek hastal durumunda sorumluluun yok. Ben, eitimimi yaptm, bilgileri yazl olarak iinin eline verdim, altna imzasn attrdm, hibir sorumluluum yok, ite belgesi diyebilirsiniz. Eskiden bunlar diyemiyordunuz. Ne yaparsanz yapn, eitememisin. diyordu mahkeme; retememisin, anlatamamsn, o zaman, sen sorumlusun.
36
yerlerinde i sal ve i gvenlii alan temsilcisi tanmn i sal ve gvenlii konularnda alanlar temsil etmeye yetkili alan olarak yapan Tasar temsilci seiminin kuraln da belirliyor. nceki taslaklardaki btn alanlarn katlm ile yaplacak seim yoluyla belirlenen temsilci seimindeki kural deitirilerek seim veya atama yoluyla grevlendirilir ekline dntrld. seim veya atama arasnda tercih yaptrdnz zaman,

iveren nasl bir seim yapar? Elbette ki atama yapacak. Cmlenin sonunda da seilir yerine grevlendirir diyor. Uygulamada temsilci iverenin dorudan doruya grevlendirecei bir ii olacak.
37
Demokrasi olmadnda, toplumu hie sayan ve her trl temsiliyeti belirleyen anlay sonunda zne dnd. Yaatlan egemen anlaya uygun hegemonyac siyasi yaplamay iyerlerine/alma yaamna kural olarak getirdiler. Temsilci iiyi bile siyasi hegemonya belirleyecek. Hangi ii ona daha iyi hizmet edecekse, o iyerinin temsilcisi olacak, iiye hizmet eden ii deil. Tabii, tm bunlar i gvencesinin olduu ortamda konuulabilir, i gvencesiz taeronlaan ortamlarda da konuulabilir; her iki durumda baka sonular kar.
I. Oturum
Tasar, i kazalar ve meslek hastalklarnn nlenmesi konusunda ciddi iddialarla ortaya kt. Tasar, i kazalarndaki vaheti sergileyen SSK/SGK verilerine gndermelerle ironi yapyor. Kanunu yrrlkte olduu dnemde i szlemesine tabi olan alanlar iin azalmayan i kazalar ve artan lmlerle ilgili rakamlar yllardr arszca tekrarlanyor. Tasar gerekesinde; kapsam d ve kayt d alanlara iaret ederek yasann kmas halinde i kazalar ve meslek hastalklarnn azalaca syleniyor. Ayn zamanda i kazas ve meslek hastalklar sonucu kaybedilen 44 milyar TLnin azalaca ve GSYHnin artaca belirtiliyor. Kanunu ve SSGSS Kanununda bulunanlara ek bir dzenleme getirmemesine ramen, Tasarnn alma Bakan tarafndan tantm srasnda her frsatta i kazalarnn ve ii lmlerinin azalaca mesajlar verildi. Hep bir azdan gereklere vurgu yaptlar; kazalar ok artt. Ki, biliyorsunuz, artk tek tek deil; toplu lmlere, toplu i cinayetlerine dnt bu vahet. Byle bir ortamda, Kanun bu durumu dzeltecek. diyorlar. Hop! diyeceksin. 9 senedir Tasar ile getirdiiniz btn maddeler bir ekilde yrrlkteydi; neden dzeltemediniz? ktidardasn, tek bana iktidardasn; neden dzeltemedin? Mstakil bir yasa olunca, btn sorunu zeceim. diyor. Yani maddeleri ayr ayr serpitirince olmuyor da, mstakil olunca m olacak? Bu ironik yaklam, can alc bir noktadan vurarak, Tasarnn taraftar bulmasn salad. Bugn birok kurulu, siyasi parti, meslek rgt, sendika bu cmlenin arkasna takld. Haydi, artk kartn da yasay u kazalar bitsin. Bugnk tarihi yazn, Tasar dn Komisyondan geti. Bundan sonra neler olacak greceksiniz. Gerekten kazalar azalacak m, yoksa toplu cinayetler devam m edecek? Anlalan odur ki i kazalarnn i cinayetlerine dnt alma ortamnda herhangi bir iyileme olmayacak. Tasar gerekesinde ifade edildii gibi i kazalarnn veya ortaya kan meslek hastalklarnn iyerinden mi yoksa alanlarn kurallara uymadaki ihmallerinden mi kaynaklandnn tespiti yaplacak ve buna gre gerekli tedbirlerin alnmas salanm olacak. Yani gnahkr(lar) aranacak, iveren bilgilendirme ve eitim ile talimat ykmlln yerine getirmise, iyerinde profesyonel alanlar ve kazaya urayanlar olayn sorumlusu olarak tanmlanacak ve ondan hesap sorulacak. nleme, koruma, iyiletirme adna bir dzenleme yok. Meslek hastalklaryla ilgili olarak ise suskunluk devam ediyor. Meslek
38

hastalklar konusunda Tasar ierisinde ne anlama geldii belirsiz tanm ile bildirim konusunda bir madde var. Meslek hastal umurlarnda deil; nk meslek hastal tespiti yaplamadndan dnyann en iyi lkesinden yz kat daha iyi bir lke konumundayz! Bu gerek konuulmuyor, konuulmad zaman da meslek hastalklar gndeme gelmiyor.
39
I. Oturum
Tasarda bir de yeri hekimi ve i gvenlii uzman eitimleri meselesi var. rnek alnan ILO ve AB belgelerinde Tasardaki eitim kurgusu yok. Ancak, iyeri hekimi ve i gvenlii uzman eitimlerini maalesef inanlmaz kt bir yere getirdiler. nceki tasarnn neredeyse tamam eitimleri dzenliyordu, hepsini yeni Tasardan karttlar, Bunlar ynetmelikle hallederiz. dediler. nk piyasalaan eitimler konusunda sorunlar had safhada ve iin iinden kamyorlar. Son Tasarda sadece iyeri hekimi, i gvenlii uzman ve eitim kurumu tanmlar var; eytani bir yaklamla tanmlar dndaki tm dzenlemeleri ynetmeliklere braktlar. nk gnlk deien politikalar nedeniyle yasayla bu alan dzenlemek zor oluyor! Tekrar tekrar sorunlu maddeleri Meclise getireceksin, komisyona sokacaksn Ynetmelii akam yazyorsun, sabahleyin onaylatyorsun, hadise bitiyor. Bu eitimlerle ilgili yaramz byk; Trk Tabipleri Birlii olarak 19 niversitenin rektrn bir araya getirip protokoller imzaladk, bu protokollerle bilimsel eitimler yaptk. ktidar bu birikimi yok etti, yasaklad. lke genelinde i sal ve gvenlii ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi iin kurulan tavsiyelerde bulunmak gibi bir grevi stlenen Ulusal Sal ve Gvenlii Konseyi meselesi var. Arlkl olarak hkmet temsilcileri ve atanm brokratlardan oluacak, seilmilerin bazlar da iveren rgt ya da hkmet gdml rgtlenmeler adna katlacak ve siyasi irade
40

sosyal diyalog adna kararlar alarak alanla ilgili tavsiyelerde bulunacak! Sosyal diyalog bu mu?
41
42
I. Oturum
Son olarak unu sylemek istiyorum: Kanun Tasars zerine yaplan bilimsel ve teknik denilen hazrlk gerekte ideolojiktir, ekonomiktir. AB ve ILOnun nerileri ile piyasann talepleri ve ihtiyalar dorultusunda zel giriimciliin desteklenmesi taleplerine uyarlanan iyeri salk hizmetleri ve eitimler deer salayan meta ve kr salayan sektr olarak algland. Yaananlar; Dnya Ticaret rgt ile yaplan Hizmet Ticareti Genel Anlamas ve Avrupa Birlii ile uyum srecinin sonulardr.
43
I. Oturum
Mesleki Salk ve Gvenlik Dergisinde bu tr deerlendirmeleri grebilirsiniz; Avrupada ve Trkiyedeki uygulamalar nedir, bunlar karlatrabilirsiniz. Uygulamalara baktmzda, bu srecin ne anlama geldiini, yani emein deersizletirilme srecini anlayabiliyoruz. Emek; toplumsal, kltrel, politik, sosyal ilevler iin deil, retim iin kullanlan bir sermaye mal olarak tercih ediliyor. Bu anlamda da gelimeler sadece bugnk hkmetle salanmad. 12-13 sene nce planlanan bir hedefin, yazlan bir senaryonun bugne nasl geldiini grebiliyoruz. Sabrnz iin teekkr ediyorum.
44
Av. NURTEN ALAR YAKI TMMOB Hukuk Danman Hocam ve Celal Beyin yasann tm zerinde yaptklar sunumlar benim konumam kolaylatrdndan ksa tutacam. Zaten yle de sz vermitim. Celal Beye de, hocama da, Benim sremi kullanabilirsiniz. demitim. Sunumlar iin teekkr ediyorum kendilerine. 2003 tarihli Yasasnn yrrle girmesinden sonra, sz konusu edilen i gvenlii mhendislerine ilikin ynetmelik almalarnda yer aldm. Yasasnn 82. Maddesi mhendisleri ilgilendiren bir maddeydi. Yasann 5. Blm ii sal ve i gvenliine ayrlmt; bu maddeler iletilseydi eer, bugn bunlar tartyor olmayacaktk. Hocamn da belirttii gibi, konu ekonomik olunca yani iverenler iin maliyet unsuru olunca, ii sal ve gvenlii konusunda uygulamada sorunlar yaanaca getiimiz 10 yllk dnemde iyice anlald. Kanunun amacna aykr karlan ynetmelikler yargdan dnd. Hkmet, yargdan dnen ynetmelikleri kanunlara ve Anayasaya uygun biimde deitirmek yerine, yasalar deitirerek ynetmeliklere uydurdu. Bylece, hukuk devleti ilkesi dediimiz ey yaama gemedi, hkmet hep kanuna kar hile yntemiyle bugne kadar toplumu oyalad. 89/391/EEC sayl Avrupa Birlii Direktifi kabul edildiinde, Avrupa Birlii bu direktifin yerine getirilmesi iin alma Bakanlna hatr saylr bir hibe yardmnda bulunmutur. Bakanlk bu hibeyi nereye harcad bilemiyoruz. Bu Yasa Tasars da o alnan bedel iin karlm bir yasadr; yani iiler iin ya da salkl bir
45
I. Oturum
ortamda retimin yaplmas iin karlm bir yasa deildir aslnda. Benim bu 10 yllk srete anladm, ykmlln ekli ynnn kotarlmasndan ibarettir. Yani hkmetin ve iverenlerin ok da birincil, asli grevleri arasnda saydklar bir konu deil, insan haklaryla zdeletirdikleri bir konu da deil. i sal ve gvenlii konusunu siyasal iktidar, ne sosyal gvenlik kavramyla, ne insan hakkyla, ne de alma hakkyla ilintilendirmektedir. Bunun somut verisi, yaanan i kazalarnda Avrupa birincisi olmamzdr. in tuhaf taraf, ii sendikalar da bu konuda gereken abay gstermediler. DSKi bunun dnda tutarsak, TRK-, HAK- gibi byk sendikalar gerekten ilgi gstermediler, bu alma srelerinde srarl olmadlar; bu da ii sendikalarnn durumunu ortaya koyuyor. TMMOB ve Trk Tabipleri Birlii olmasayd, ii sal ve gvenlii konusu bu kadar ok gndemde olmazd. Bakanlk bugne kadar ynetmelikler hakknda alan davalar, yaanan her i kazasnn gnahn TMMOB ve Trk Tabipleri Birliine ykmak iin kullanmtr. nk, yasay uygulama niyeti olmaynca, yasaya aykr ynetmelikler yaymland. Doal olarak bu ynetmelikler de dava konusu edildi. Bakanlk ise kendisini, Bu ynetmelikler bir trl yaamda karlk bulmad; nk bunlar hep dava atlar, yrtmeyi durdurma ve iptal davalar nedeniyle yasa emrini uygulayamadk. diyerek savunmaya geti. Oysa, yasal olarak 50 ve daha fazla ii altran iyerlerinde i gvenlii mhendisi ve iyeri hekimi istihdam etme ykmll vard. Ynetmelik alt dzenleyici bir ilem olduundan, uygulanmas gereken Yasayd. Ancak Bakanlk, hukuka aykr ilemlere kar dava amak sumu gibi mhendisleri ve hekimleri kendi odalar ile kar karya getirerek atmal bir ortam yaratt. Bugn ben bir mhendis olsam, gerekten i gvenlii mhendislii grevini stlenmem. nk, bu grevi nasl yerine getireceinize ilikin yasada bir lt yoksa, yarn iyerinde ne yapacanz bilemezsiniz ve btn sorumluluk da size kalr. Kanunda, kavramlar ete kemie brndrlmemi, ilikiler somutlatrlmam, sadece genel ykmllk saylmakla yetinilmitir. Bu yasada sistem ve kurum bulunmamaktadr ve uygulama normlar ynetmelik ve teblilere braklmtr. Ynetmelikler her gn deiebilir ve size ne getirip ne gtrecei de belli deildir. Yasal koruyucu normlara sahip deilsiniz. Devaml deien ynetmeliklerde ise neyin hak, yetki, sorumluluk olduunu anlamak mmkn olmayacaktr. Oysa hukuk devleti ilkesi ve Anayasal olarak hak, yetki ve sorumluluk yasayla dzenlenir ve yasayla kaldrlr.
46

Kanmca, yasa i kazalarnn en aza indirilmesine ilikin bir amatan yoksundur. Yasa yalnzca i kazas olduunda hukuki ve cezai olarak sorumlu tutaca muhatab tespit etmektedir. Muhatap olarak da i gvenlii uzman bulunmutur. Devletin ve iverenin sorumluluu i gvenlii uzmanna yklenmi ve iiye de ciddi ve yakn bir tehlike durumunda i szlemelerini feshedecekleri ynnde ii brakma bir hak olarak tannmtr. brakma bir hak ise, bu hak zaten i yasasnda mevcuttu ve bugne kadar iiler bu hakk kullanmamlar ve lmne almlardr. Zaten isizliin olduu lkemizde, insanlar sosyal gvenlik hakkndan yoksun lmne almay gze alyorlar. AVM inaatnda sigortasz alan, yevmiyeli iiler adrda yanmsa ve ldkten sonra sigortalanmlarsa, burada i akdini feshetme bir hak deildir artk. Burada hem yaama hem de alma hakkndan sz etmek mmkn deildir. Yasann ama maddesinde, Salk ve gvenlik artlarnn iyiletirilmesi iin, iveren ve alanlarn grev, yetki, sorumluluk, hak ve ykmllkleri dzenlenmektedir. diyor. Burada bu ii yrtecek olan mhendis ve hekimlerin ad yoktur. Yani burada mhendis ve hekimler zne deil. zne olmayan mhendis ve hekimlere yasa 8. madde ile ykmllk ve sorumluluk yklemitir. Hukuki ve cezai sorumluluk ykleyen yasa, iverenle ilikiyi de belirlememitir. Avrupa lkelerinde i gvenlii mhendislerinin ekilde istihdam edildiini grmekteyiz. Tam gn, ksmi sreli i akdi ve istisna akdi. Birincisi; iveren, bnyesinde alan bir kiiyi i gvenlii uzman olarak grevlendirebilir ya da dardan yeni bir ii olarak alabilir, yani bir i szlemesine bal olarak istihdam edebilir. Avrupada ii olarak i akdiyle istihdam edildiinizde, yalnzca o ii yani i gvenlii hizmetini yrtrsnz, bunun dnda iyerinde baka grev stlenemezsiniz. yerinde alana emir ve talimat vermezsiniz, ii temsilcisiyle ve iyeri hekimiyle ibirlii ierisinde alrsnz. Bu Yasada, ii ve hekimle allacak ibirliine ilikin herhangi bir dzenleme bulunmamaktadr. kincisi, i akdi olarak, siz serbest meslek mensubusunuzdur, ksmi sreli szleme imzalayabilirsiniz. Burada sizin hukuki ve cezai sorumluluunuz yok; nk ksmi sreli i szlemesine bal olarak alyorsunuz. Siz, ne yaplacana ilikin raporlarnz dzenlersiniz, ii temsilcileriyle ve hatta iilerle yz yze grebilirsiniz. Eer iveren, sizin talebinizi reddetmise, onlar
47
I. Oturum
bilgilendirmekle ykmlsnz, temsilciyi bilgilendirmekle ykmlsnz. Szn ettiimiz Yasada ise byle bir i ilikisinden de sz edilmiyor. Yasada yalnzca, tehlikeli ve ok tehlikeli ilerde ve 500n zerinde istihdam salayan iyerlerinde tam gn altrlacak bir i gvenlii mhendisinden sz ediliyor. Ynetmelikle belirlenecei ifade edilen bu istihdam ekli bu iyeri iin geerli. Bu saynn altnda kalan tm iyerleri iin asl istihdam ekli danmalk hizmeti dzeyinde ele alnmtr. Bu danmanlk hizmetinin de, ortak i sal ve gvenlik birimleri olarak rgtlenmi irketlerden alnmas zorunlu hale getirilmitir. Yani siz, kurulmu olan bir ortak i sal ve gvenlii biriminde i gvenlii uzman olarak, o irketin alan olarak grneceksiniz, o irket sahibi de talep halinde sizi talep edilen iyerinde grevlendirecek; yani mhendisler bir nevi kiralk iidir. Birden fazla iyerinde grevlendirme yaplacaktr. Bir iyerinde ne kadar alacanz yine ynetmeliklere braklmtr. Diyelim ki, ii bana ylda 2,5 saat iyerine gideceksiniz; ne var ne yok, rapor edeceksiniz, aslnda iverenin sekreterliini yapacaksnz. Yaplacak iler, yaplmayan iler gibi. Yani alma Bakanl gelip orada tefti yaptnda, evrak eksik olmasn diye, o sreci gtreceksiniz gibi duruyor. nk Yasann bu i dnda bir ilev yklediini gremiyoruz. Bu ii yapacaksnz; ama eer orada bir i kazas olmusa, i hekimleri biraz daha avantajl. Meslek hastal 5 yl sonra kabilir, 10 yl sonra kabilir; ama siz, kazann olduu anda sorumlusunuz. hmalden dolay, sizin ihmalinizden dolay bir kaza ortaya kmsa, siz, hizmet sunduunuz iverene kar sorumlusunuz. Sizin iki ivereniniz var; bir ortak i sal ve gvenlii birimi, bir de gidip iyerinde danmanlk yapm olduunuz iyeri. Yasann 8. maddesinin 3. fkrasn okuyaym: Hizmet sunan kurulular ile iyeri hekim ve i gvenlii uzmanlar, i sal ve gvenlii hizmetlerinin yrtlmesindeki ihmallerinden dolay, hizmet sunduklar iverene kar sorumludur. Hizmet sunan kurulu sizi bir yerde grevlendirdi; eer sizin ar kusurunuz olmasa dahi ihmal kavram ile hizmet sunan kurulula beraber sorumlu olacaksnz, ama hizmet sunan kurulu dediimiz ortak salk ve gvenlik birimi, sizin ihmalinizden dolay bir tazminat demi ise, bu demeyi size rcu edebilecek. Danmanlk dzeyinde sunulan hizmette neler ihmal suuna konu olacaktr, bunlar ak olmadndan ucu ak bir sorumlulukla kar karyasnz.
48

Bu koullarda hakikaten i gvenlii uzmanl grevinin stlenilmesinin mhendislik hizmetlerine bir yarar var mdr, asl bundan sonra tartlmas gereken bu nokta. Eer i gvenlii uzmanlar mhendislik etiine uygun olmayan bu istihdam biimini reddederlerse, mhendis camias bunu tartp bir sonuca varrsa, en nemli kazan bu olacaktr. Bu yasada ii korunmuyor zaten, ii znesi deil. Yasadan benim anladm, iverenin i kazalarndan en az maliyetle nasl kurtulacana ilikin bir kurgu var. Sorumluluk i gvenlii mhendisine yklendii iin tepkiler denetimi yapacak olan Bakanla deil mhendise ynelecektir. Bu Yasa ile hem Bakanlk hem de iveren rahatlatlmtr. Eer bunun dnda amalanan bir ey varsa, bunu yaam gsterecek zaten. Yasada bir tehlike daha var. Eer bir iyerinde iveren vekiliyseniz ya da ksmi mdrlk yapyorsanz, sizin iiye talimat verme hak ve yetkiniz var demektir. Yasada bu konumdaki kiilerin i gvenlii mhendislii yapamayacana ilikin bir yasak bulunmamaktadr. veren vekili sfatyla, mdr, mdr yardmcs hatta usta gibi, ynetici kadrosunda bulunuyorsanz, i gvenlii uzmanl hizmetini yrtememeniz gerekir. antiye efinin de iin organizasyonunda ve o antiyede alan iilere emir ve talimat verme hakk vardr ve iveren vekilidir. Buna karn, alma Bakanlyla evre ve ehircilik Bakanl arasnda imzalanan bir protokolde, antiye efleri i gvenlii eitimini almakla ykmlendirildiler. Bir mddet sonra greceksiniz, antiye efleri antiyelerde i gvenlii mhendislii grevini de stlenecek; nk iveren maliyeti azaltmak iin bunu yapacaktr. Oysa iveren vekillii ve i gvenlii uzmanl ayn kiide birleemez, birleir ise iverene kar bamszlk ilkesi ortadan kalkar. antiye efleri, i gvenlii grevini stlenmeye raz olurlarsa, o antiye eflerinin akbetini kestirmek olduka zordur. Byk bir ksm cezaevine girecektir. u andaki i kazalarndan dolay cezaevinde olanlarn says yabana atlr bir say deildir. Bir de i gvenlii sorumluluunu aldnda, antiye eflerinin durumunu dnemiyoruz. Bunun birka kez yaanmas durumunda, mhendisler Biz ne yaptk? diye dnmeye balayacaklar. nk bu srece i gvenlii uzman belgesi alm mhendisler ok fazla katk koymadlar. Bu isizlik ortamnda, mhendislerin yzde 30lara varan ak isizlik konumunda ya da baka ilerde alt bir ortamda insanlarn yapabilecei bir ey var m, ynnde hakl bir soru gelebilir ancak, yarn br gn meydana gelecek i kazalarndan dolay muhatap olunacak tazminat davalarnda -hukuki
49
I. Oturum
sorumlulukta-, yz binlerle ifade edilen tazminatlar deyemeyecekler. Sigortallk olsa, belki bir nebze o karlayabilir; ama hizmetin znesi olan insan nemli, konu insan hakkyla ilintili, sizin alma hakknzla ilintili. Bu nedenle, mhendislerin ii zor diyorum. Baka bir toplantda bunlar tek tek irdelenebilir. yle tartlabilir: Grevlendirme ltlerini buralarda tespit ederek alma yaamna kldnda, mhendis snrlarn bilsin, bilmeden gitmesin; iverenin hem vekili, hem de i gvenlii uzman grevini stlenmesin. Buralar amak lazm, bilgilendirmek lazm diyorum ve bu konuda da tabii ki odalara grev dyor. Sabrla dinlediiniz iin teekkr ediyorum.
50
SORU YANIT BLM

FATH KAYMAKIOLU (Oturum Bakan)- Soru-yant blmne geiyoruz. Sorular btn olarak alacam. Ama nce, alma Bakanlnn internet sitesinde grdm, Bakann konumasndan bir alnty aktarmak istiyorum. alma Bakan, Trkiye veren Sendikalar Konfederasyonunun yapm olduu bir toplantda unu sylyor: Burada eer sendikaclk oynayacaksak, burada eer bakanclk oynayacaksak, bunlarn, bizim endstriyel ilikilerimize hibir katks yok. Bir i kazas meydana geliyor; meydana gelen i kazas, size samimiyetimle sylyorum, alma hayatndan sorumlu bir bakan olarak yreimi titretiyor. Omuzlarma yle bir yk biniyor ki, o gn yerin altna gemek istiyorum. Benim suum mu bireysel olarak; deil. Gerek anlamda yorumu sizlere brakyorum. Ksacas, suu kendisinde grmeyen bir bakanla kar karyayz. Hocam ok gzel ortaya koydu, samimiyet dedi. Burada ciddiyet de yok. alma Bakanlndan sorumlu bir bakan, lmlerden ben sorumlu deilim diyor! Syleyecek szm yok. Sorular bekliyorum. Buyurun. ENGN KAYA (Gemi Mhendisleri Odas)- Hocam ok gzel aklad
51
I. Oturum
aslnda; u andaki Kanun Tasla, i gvenlii mhendislerini hukuksal adan hakikaten ok zor duruma drmekte ve sadece ivereni korumakta. Ben, zellikle 8. Maddede u konulmal diye dnyorum: Mademki i gvenlii uzmanlar herhangi bir iyerindeki eksiklikleri bildirip, yaplmazsa Bakanla bildirecekse, eer iveren bir yaptrm uygulayacaksa uzmana, en azndan maddi bir tazminat konulmas lazm. Szgelimi, eer 100 bin TL bir yaptrm uygulanacaksa uzmana, verene kar maddi tazminat aabilir. demesi lazm. nk uzman burada glendirmesi lazm. Diyelim ki hayati bir tehlikeyi bildirdik; mfetti geldi, kapatt; iveren bizi iten kartt. Buna kar hibir ey yok burada. 4857 sayl Kanununda, i, herhangi bir hayati tehlikeyle kar karya kald zaman, Sal Gvenlii Kuruluna bavurur. deniliyor. Bavurdu, dikkate almad diyelim, orada da bir tazminat konulmas lazm. Eer bunlar konulursa herkes grevini net yapar; konulmazsa korkar herkes, kimse yapamaz. OTURUM BAKANI- Forum blmmzde uzun uzun grlerinizi alacaz. Direkt konumalarmza ynelik sorularnz varsa, o ekilde zaman daha verimli kullanrz. MURAT KOCAMAN (EMO zmir ubesi)- Grhan hocam ok gzel bir giri yapt, yani toplumdaki hibir yap birbirinden bamsz deil. Dolaysyla, gl sendikalarmzn olamay, yani bylesi yaplarn olamay, bizi bu Yasa Tasars konusunda biraz yarm brakyor, gsz brakyor dolaysyla. Celal hocam, Bir ii bir ii yapmaktan kand zaman, bu ii yapmamak zere iverene bavurur. veren eer isterse, kurulu toplar, yazl bavuruyu deerlendirir, tamam, yapmayabilirsin ya da yapacaksn der. dedi. verenin bunun hepsini yaptn ve cevap verdiini varsaydmzda, bile bile, iinin istemedii halde greve gndermesi sz konusu. nk sonuta, dardaki isizlik hlihazrda hepimiz tarafndan biliniyor, yakcl biliniyor. Burada iiye ok gzel bir hak verilmi: i brakabilirsin! Baka da bir hakk yok. Bu noktada neler yaplabilir? Mcadele tek bir yasa zerinden deil elbette. nk her zaman bunun temel bir felsefesi vardr. Herhangi bir panelist bunu cevaplayabilir. Bu, hukukun dier bileenleriyle, Anayasa hukukuyla ya da ILO szlemeleriyle ne kadar badayor? Bunun zerinden acaba nasl bir tepki, mcadele hatt rlebilir, neler yaplabilir? HSEYN TEKN- Bu Yasa, ii snfnda olmayp da, rnein kamuda alan
52

personeli, yani memurlar da kapsayacak m? Dr. NADR SEVN (Ankara Tabip Odas)- Anlatld kadaryla, TMMOB ve TTB dnda, bu Yasa Taslayla ilgili fazla bir kurumsal alma olmam gibi bir anlam kt konumalardan. DSK var, KESK var, benzerleri var. Acaba bu yneticiler bu yapmadklarndan dolay herhangi bir sorumluluk tayorlar m? kincisi, buna bal olarak, bunun yelerine dier kitle rgtleri tarafndan, TTB tarafndan ya da TMMOB tarafndan, Sizin amirleriniz bu ii yapmyor kardeim. demek doru mudur, deil midir? ALAATTN AL YOLCU (EMO SG Komisyonu)- Grhan hocama sormak istiyorum. ocuk iilerden bahsetti; 4+4+4 eitim sisteminin getirilmesiyle ileride ocuk iilerin ok artaca, sermayeye daha ucuz emek salanacandan sz etti. Bu eitim sistemi de bunu salamaya alyor. Gerek ama bu mu, gerekten emek gcnn drlmesi mi amalanyor? Bunun iin bizim ne yapmamz gerekiyor? Bu ocuk iilerle ileride karlamamak iin ne yaplmas gerekiyor? Celal hocama da bir soru sormak istiyorum. Bu Kanun maddesinde, almaktan kanma hakkndan bahsediliyor. Tanmlamada zaten alan demiyor, sigortallar kapsyor sadece. stanbulda len iiler ldkten sonra sigortaland. almaktan kanma hakk aslnda iyi bir madde deil mi? Erzurumdaki olay dndmzde, bu iiler eer sorgulasayd, Oraya gitmemiz gvenli deil. diye o maddeyi altrsalard, sonra iten kansalard, iveren zorlasayd, bu sre ileseydi daha iyi olmaz myd? Hayatta kalmak, isiz kalmaktan daha iyi deil mi? Teekkr ediyorum. . KAML KARTAL- Hocamdan esinlenerek soruyorum. iler aylardr maan alamadan alyor ve maalarn talep ettiler diye kapnn nne konuyorsa, Erzurumda e gitmeyeceim. diyecek bir cesaretli ii bulmak mmkn deildir. Kald ki, Erzurumda o 4 tane arkadan, Biz, ie gitmek istemiyoruz. diye yazl beyan vardr. Ona ramen gitmilerdir. Bir baka nemli ey, mesele sadece teorik boyutta tartlyor. Mesele, aslnda alma alannn topyekn gvencesizletirilmesi ve alanlarn toptan bir gvencesizlik sarmal ierisinde stat farkllatrlmasn gndeme getiriyor. Doal olarak, byle bir stat farkllnn alabildiine younlatrld bir
53
I. Oturum
ortamda, 50 tane yasa ksn, 1000 tane yasa ksn, hele hele piyasalatrlmaya alld -ki, zaten Yasann z odur- bu kadar mhendis arkadamzn, isiz olanlarn neredeyse tamamnn i gvenlii uzman olarak kurslara ve sertifika almaya mdahale ettikleri bir ortamda, baka bir dzlemde de deerlendirmekte fayda olduunu dnyorum. Teekkr ediyorum. EMRAL KARADOAN (Liman-)- Liman- Sendikas uzmanym. Buraya sendikac olarak geldim. Bir ey renmek istiyorum iin akas. Bu herhalde konuyla ilgili katldm nc ya da drdnc panel. Konuyla ilgili srekli dile getirilen, i sal ve gvenliinin piyasalatrld oluyor. Bu da zellikle ortak salk ve gvenlik birimlerinden hareketle syleniyor. Avukat arkadamz da bunu sylyor, dier konumaclar da bunu sylyor. 2008de bunlar 4857 sayl Kanununa girdi zaten. 4857 sayl Kanununun 81. Maddesinde iverenin gerektiinde bunu dardan da satn alabileceiyle ilgili bir hkm konmu zaten. Bunun stnden yaklak 4 yl gemi. 4 yldr bununla ilgili ne sendikalardan, ne odalardan herhangi bir tepki gelmedi. imdiye kadar, 2008den nceki dnemde ve 2008den sonra ka tane ortak salk gvenlik birimi kuruldu ve bununla ilgili bir almanz oldu mu? Teekkr ederim. SALONDAN- Tersanelerdeki iilerin belgelendirilmesiyle ilgili, kazalarn azaltlmas asndan neler syleyebilirsiniz? OTURUM BAKANI- Teekkr ediyorum. Toplantmz balayal 1,5 saat oldu. Bu 1,5 saat ierisinde, Trkiyede 15 tane iimiz u anda kaza geirdi. altay sremiz yaklak 6 saat. altaymzn bitiminde, biz uradan karken, bir iimiz daha mezara gidecek, evine gidemeyecek, ekmek alamayacak, ocuuna kavuamayacak. Ne yaplyor, bu rgtler neler yapyor? Baz eylemlilikler topyekn yaplmad zaman hibir amaca ulalamyor. iyi srkleyemiyorsa, alan srkleyemiyorsa, sembolik olarak 15-20 yneticiyle, basn aklamalaryla, bu i sadece geitiriliyor, baka hibir ey yapamyoruz. Arkadamza yant oldu mu, bilemiyorum; ama maalesef bir ey yapamyoruz.
54

Buyurun hocam. Prof. Dr. A. GRHAN FEK- Aslnda ok ilgin. Bizim ynetmeliklerimiz, rnein iinin maruz kalabilecei en yksek grlt snrn koyar. Ne iin koyar; gnlk 7,5 saat iin koyar. Bunun stnde alt zaman, o snr ayn kalr m? Kimyasallarda Hangi snrn stnde solursa hasta olacak diye bir liste yaynlar, ama ne iin; 7,5 saat iin. Bir de cumartesi yarm gn alacak filan hesab. Bunlara uyulmad iin, kimyasallardan da zehirlenirler. Sanki yasal olarak zehirleniyormu gibi, ama aslnda yasad. Tabii, samimiyetsizlik ve ciddiyetsizlik had safhada. Sal Gvenlii Yasa Tasars komisyonlarda grlrken, arada bir radyolardan haber duyuyorum; Bu Yasa Tasars iiye iten kanma hakkn da verecek. Kendi kendime dnyorum, Niye tek bana bunu sylediler? diye. Yani bayram deil, seyran deil; bu niye sylendi imdi? Yasa Tasarsyla ilgili sylenecek ok ey var, ama haberde sadece bu satr veriyor. Bu da bir samimiyetsizlik. Niye? Tribne oynuyor. Yani diyor ki iiye, Bak, sana iten kanma hakk verdim. Bu, 2003 ylnda zaten verilmi. 1967 ylnda ILOnun kabul ettiimiz makine koruyucular hakkndaki szlemede de var, 67de de vard bu. O zaman niye bunu ortaya sryorsun? Bu, tamamen tribne oynamak. Yani Yasa Tasars ksn ya da kmasn, uygulansn ya da uygulanmasn, bu nemli deil, Bak, ben senin iin bir ey yaptm iktidar olarak. diyor, mesaj veriyor. Dolaysyla, bu almadan kanma hakk komik bir ey. Tersaneden gelen arkadamz, i gvenlii uzmanna gvence istedi. vereni Bakanla ikyet ederse sorun olur. dedi. ikyet etme, 3 nshal deftere yaz da, ben seni greyim. 3 nshal deftere iverenin istemedii bir eyi yazabiliyor muyuz? Ama Bakanlk kendisini yle kurtaryor: Bak, senin iin unu yaptm. Eer sorumluluktan kurtulmak istiyorsa yazsn deftere, Ben, iverene syledim, o yapmad. desin. Ama yazamazsn. Dedikleri gibi, i gvencesi konusu nemli bir konu, ama sadece onun i gvencesi mi; hayr. i temsilcisinin de i gvencesi ok nemli. i Sal Gvenlii Kuruluna girdi. Haydi bakalm, konu. Ben byle iiler tandm. Sendika temsilcisi, canavar gibi Sal Gvenlii Kurulunda alyordu. neriler getiriyor, rahatsz ediyor ivereni. Kzyor iveren buna. Ama sendika temsilcisi. Gvencesi var. Ama iveren sabrl, bekledi, 2 yl sonra sendika temsilcilii sona erdi, ertesi gn kartt. ocuk iiler sorununu dnelim. Niye ocuk altrlyor? Ucuz dediniz.
55
I. Oturum
Ucuz, art uysal, ne dersen yapyor. ay getirip gtryormu. Diyor ki iveren, Ben kime ay getirtip gtrteyim, kime yaptraym bu ii? Eitim mi bu? Hani, mesleki eitim diyorlar, aa yaken eilir diyorlar. Kimi eitiyorsun bu ekilde? 4+4+4 denilen Yeni Eitim Yasas, ocuk ii yan drmesinin yan sra, kadnn evlendirme yan da drecek. Kzlar niye alma yaamna gider, erkekler niye alma yaamna gider, bunu dneceiz. Pek ok faktr var. Bunun iinde bir de toplumsal, kltrel etmenler var. Yani toplumumuz, ocuun almasndan rahatsz oluyor mu? 1992den beri ILOnun ocuk iiliinin sona erdirilmesi projesi kapsamnda TRK- almalar yapt, HAK, DSK, TSK almalar yapt. Ben, TRK- sendikalarnn genel sekreterlerinin katld bir toplantda konutum; sordum, Sizin iileriniz bu konuda ne dnyor, yani onlar ocuklarn altryorlar m?. altryorlar. Sen sendika olarak kendi iine bu bilinci alamazsan, o ocuunu altrmak isterse, bunu nasl nleyeceiz? ocuk iilik konusu da bir tribne oynama aslnda. Kendi deneyimlerimden biliyorum, en ok ocuk iiyi daha ok bu mtedeyyin dediimiz insanlar altryor; yani din gndemlerinde daha n planda olan insanlar ocuu daha ok altryor. Hayretle bakyorum. Yani onlarn ahlak anlaylaryla bu nasl badayor diye de dnyorum. Onun iin tribne oynama diyorum buna. Tabii, ok byk bir rahatszlk kayna. Trkiyenin kabul ettii szlemelere aykr, yasalara aykr. Nasl byle bir ey yapabilecekler, bilemiyorum; ama 4+4+4 de bir tribne oynama aslnda. Tersaneler iin yaplabilecekler konusunda bir sorunuz vard. Eitim gereksizdir demiyorum, ama bence tersanelerdeki en nemli sorun taeronlama uygulamalar. Taeron uygulamasyla ucuza ii altrma, ii ucuza mal etme gayretleri son safhada. Bunu at sylenen iyerleri var; orada daha uygun koullarda altrld, taeronlar denetim altna ald sylenen tersaneler var. Tersaneler konusu son derece nemli bir konu. Sanyorum, Devlet Denetleme Kurulunun bir raporu vard. ok ayrntl bir rapor hatrlyorum. Titizlikle irdelenen bir konu. Bugnlerde retim dt iin, belki gndemden dyor kaza saylar da otomatikman dt iin. Ama ben, konunun zerinde yeterince fikir olgunlatrlmad kansndaym ve her konuda olduu gibi, sosyal diyaloun orada yeterince salanmad grndeyim. Art, bir ey daha syleyeyim: Blgedeki yetkili sendikann da grevini yeterince yapmad
56

kansndaym. Yani ii rgtsz olduu srece, burada ne kadar konusak da, ii kendi hakkn savunmad srece bir ey salanamaz diye dnyorum. Size bir hazr reete, doktor reetesi verecek durumda deiliz; ama bir sosyal diyalog ortamnn yaratlmas gerektiini dnyorum. ok hakl olarak, arkadalarmzdan biri, neriniz ne? diye sordu. O zaman size unu anlatarak bitireyim konumam. Gerekten nerimiz vard. alma Bakanl, bu Sal Gvenlii Yasa Tasarsn olgunlatrmaya alrken, daha dorusu toplumsal kesimlerden onay almaya alrken, Sal Gvenlii Konseyi bnyesinde bir hazrlk komisyonu kurdu, alt komisyon oluturdu. O alt komisyona TMMOB katld, TTB katld, sivil toplum kuruluu temsilcisi olarak Fiek Enstits alan ocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakf katld -ki, ben temsilcileri olarak gittim oraya- TRK- katld. TSK katld. O arada, bir trl uyuum salanamad iin, sonunda dediler ki, Kendi aranzda toplann, ne getirirseniz tartalm. Ne getirirseniz kabulmz demediler, ama i oraya doru gidiyordu. Bunun zerine, TTB, TMMOB, KESK, TRK-, DSK, Fiek Enstits -ilk balarda KAMU-SEN de gelmiti, ama onlar ekildi5-6 kurulu bir araya geldik ve u neriyi gelitirdik. Bu, ok uzun sredir Trkiyede olgunlatrlan bir sreti; kurumsallama. Konseyde yer alan, konunun hkmet ve hkmet d taraflarnn bir araya geldii, dari ve mali ynden zerk bir kurum olmas gerek. fikri. Bu, 1978lerde balamt, 2000 ylnda Devlet Planlama Tekilatnn zel htisas Komisyonu raporuna girdi, ondan sonra 2007 ylnda da bu ortak neriyle Konseye getirildi ve kyamet koptu. ok kzd alma Bakanl, Bu hayallerle bizi uratryorsunuz. dedi. Hayal deildi. nk bu sre, uzlamayla almas gereken bir sre. yeri hekimi ve i gvenlii uzman istihdamnda snr 10 iiye mi inecek? 1-9 aras ne olacak? Nasl uygulama olana bulunacak? Nasl denetlenecek?. Tm bu sorularn yant ancak uzlamayla bulunabilir ve uygulanabilir. alma Bakanl, iyerlerinin ancak yzde 5ini denetliyor. Kapsam geniledike, tm alanlar kapsadka -Yasaya bakarsak, tarm dhil bu ie, tm alanlar diyor- nasl denetleyecekler bunu? Var m bunun bir samimiyeti? Bu, ancak btn sosyal kesimlerin uzlasyla, bir program dhilinde yaplabilir. Hayr, alma Bakanl diyor ki, Yumruumu masaya vuracam, herkes bana itaat edecek. Buna polis devleti derler. yle olmaz, yrmez bu i. Biz sosyal devleti savunuyoruz. Onun iin, bu alanda kurumsallama art. Kurumsallama neye
57
I. Oturum
yaryor? Bugn konumadmz baka bir konuyu ortaya ataym; i sal gvenlii alannda bilirkiilik. Bilirkii uygulamalar ne durumda arkadalar? Bence felaket. Kim disiplin altna alacak bunu? Btn kesimlerin katld, ok bilimli, ok kesimli bir yapnn mdahale etmesi lazm. SALONDAN- Branlamadan olmaz. Prof. Dr. A. GRHAN FEK- Ama btn bunlar o yap ierisinde olacak. Branlama diyorsunuz. alma Bakanl i mfettilerine bakyorum, her brantan mhendis geliyor. Gda mhendisini madene gnder bakalm, denetim yapabilir mi? Elektrikten ne anlar gda mhendisi. Onun iin, btn bu saduyulu fikirlere deer veren bir kurumsallama gerekiyor. Bu olmadan olmayacak. stedikleri kadar yasa karsnlar, yasay da uygulayamayacaklar. Zaten herkes biliyor; Trkiyede yasalar vardr, uygulama bakadr. Teekkr ederim. OTURUM BAKANI- Sayn hocamza ok teekkr ederiz. Buyurun Celal Bey. Dr. CELAL EMROLU- Murat arkadamn Neler yaplabilir? sorusuyla balamak istiyorum. Neler yaplabilir derken, arkadamz, zm de ILOda, Avrupa Birliinde arayan bir yaklam da sundu. zm eer ILOda, Avrupa Birliinde ararsanz, bunu tartmanz lazm. Gerek ILO, gerek Avrupa Birlii optimal dzeyde bir salkllk, gvenlik aryor. Ne iin; ii ertesi gn ie gelebilsin diye, salam gelsin ve retime devam etsin diye. ILOnun ve Avrupa Birliinin yaklam budur. Zaten ILO, 1917 Ekim Devriminden sonra kurulmu bir yaplanma. Avrupa Birlii de Avrupa Topluluu olarak, kinci Dnya Savandan sonra patlayan sosyalist lkelere kar bir supap olarak bu dzenlemeleri yapm. Anlay deimedi, ne istedikleri bellidir; iinin sal belirli (yani optimal) bir seviyenin zerinde olsun. Bu yaklamn mant da, ekonomi, verimlilik vesaire ile ilgilidir. Bakan, al konumasnda kazalar, meslek hastalklar nlenebilir. dedi. Doru bir sylem, ancak kapitalist sistemde i kazalar ve meslek hastalklarn nleyemezsiniz. Neden? Kapitalizmin mantna aykrdr. Neden? Kapitalizm, iinin sal ve gvenlii zerinden haksz kazan salama, rekabet etme,
58

art deeri arttrma gibi bir kurgu ierisindedir. Malzemenin, hammaddenin, enerjinin fiyat belirlidir, daha aaya ekemiyorlar. Bir tek maliyeti aa ekiyorlar; o da iinin emeinin, iinin cannn deeri... inin sal ve gvenlii iin harcayacaklar paralardan tasarruf edebiliyorlar. O nedenledir ki kapitalist sistemde i kazalar ve meslek hastalklar nlenemez. O halde ne yapmak gerekiyor? Kapitalizmi ve sistemin mantn deifre etmekten baka aremiz yok. Eer biz kapitalizmin nasl insan ldrdn deifre edebilirsek, yanmza daha fazla kiiyi alabiliriz. Fazla i kazas oluyor, Avrupada ampiyonuz, dnyada ncyz. vesaire dediler, gndemi belirlediler ve bu ironik cmleler zerinden yasa kartlyor. Peki, sylenenlerin gerei yerine getiriliyor mu; getirilmiyor. Krtaj cinayettir, sezaryen cinayettir. rneinde olduu gibi gndemi istedikleri gibi belirliyorlar, deitiriyorlar ve tarttryorlar. Yarn, Prezervatif soykrmdr. derlerse, prezervatifi de yasaklayabilirler, biz de birka ay daha tartrz. O zaman biz de i cinayetleri zerinde younlap, gndemi belirleyerek emein nasl salkl olabileceini konuabiliriz. Trkiyeye geldiler Avrupa Birlii Sal Ajansnn uzmanlaryla Avrupa Sendikalar Konfederasyonundan sendikaclar, verileri aktardlar. Mesleki Salk Gvenlik Dergisinde bu verileri yaymladk. Avrupada ii sal ve gvenliiyle ilgili tm parametreler aaya doru ynelmi durumda. Biz hangi Avrupa Birliine giriyoruz?! Son 9 yla (yasa maddelerine ramen) bu verilerle baktmzda farkl yerlere varyoruz. Demek ki, konuyu baka bir adan tartmamz lazm. Bir baka soru, Yasa, memurlar kapsyor mu? Kamu alanlarn Tasar kapsamna alan maddeler var, ancak bu yaptrmlar 1965teki Devlet Memurlar Yasasnda da vard. Tasardaki maddeler sigorta yaklamyla yeni bir ey salamyor. Hangi adan salamyor? Eer kamu alan olarak siz, i kazas, meslek hastal geirirseniz, bunun sigorta hakk olarak karl olmas lazm. yle rnek vereyim: Kamuda 9 yl almsnz, 10 yl doldurmanza bir gn kalm, i kazas geirmisiniz diyelim; bu durum sadece kaza olarak deerlendirilir. Ama eer i kazas hakkna sahipseniz; ie baladnz birinci gnn birinci dakikasnda i kazas yaasanz dahi i kazas sigortas haklarna sahip olabilirsiniz. Birok rnek verilebilir.
59
I. Oturum
Tasarda bir aldatmaca var; kamu alanlarn kapsad syleniyor, ancak nasl uygulanaca ve finansman kaynann nereden bulunaca belirtilmiyor. Kamu alan adna sigorta pirimi denmiyor. Ayrca SSGSSde 21inci madde diyor ki, kazas, meslek hastal kamuda meydana gelmise, kamudaki amir bundan sorumlu tutulamaz. Yani kamu alannn maduriyeti iverenine sorulamayacak. Ayrca, btn kamu kurumlar taeron altryor, kamuda taeronlarn yapt faaliyetten kim sorumlu olacak? Dier bir sorualmaktan kanma hakkiyi bir ey deil mi? Bu bir hak deil. Tasar dese ki Ciddi bir tehlike hissediyorsan, oraya girmeyebilirsin. anlalabilir. Yani bir kaak varsa, illa oraya girip gaz solumak m gerekiyor? Tehlikeyi hissedersen oraya girmeyebilirsin. Tasarnn (biraz nce sraladm) gereini yerine getirmediinizde iten atlyorsunuz. Bu hak 9 senedir yasada olmasna ramen kullanlamadn gryorsunuz. gvencesiyle birlikte almama hakkn tarif ederseniz, baka bir ey olabilir. Dier bir soru; artk devlet denetlemiyor ve denetimi zelletirmek istiyorlar, yeminli mali mavirlik brolar gibi. Denetimsiz olmuyor, gelin, unu zelim, zelletirelim. dediklerinde, yani denetimi zelletirdikleri zaman, yeminli mali mavirlik sisteminde sorunu ne kadar zdlerse bu sorunu da o kadar zecekler! Geenlerde bir iyerine gittik. Bir sendika gtrd. yerinde her trl lm yaplm. veren sonular kartt nmze koydu. Dndk iilere; Her ey yaplm, sonular normal, gaz lm, toz lm, her ey yaplm, tertemiz.
dedik. iler Hocam, bu lmleri retimin olmad saatte yaptlar. dediler. retimin olduu saatte lm yaparsanz ve normal snrlarn aan lmler tespit ederseniz, sizi bir daha o iyerine armayabilirler, byle bir olaslk var. Piyasalamay doru deerlendirmek gerekir diye dnyorum. Bu konularla ilgili olarak, Mesleki Gvenlik Salk Dergisine abone olmak isteyen arkadalarmz ismini verirse, cretsiz olarak abone yapabiliriz. Anlyorum ki, aratrmak, renmek isteyen bir heyet. Sz daha fazla uzatmak istemiyorum. Teekkr ediyorum. OTURUM BAKANI- Son sz Sayn Nurten alar Yaka veriyorum. Av. NURTEN ALAR YAKI- Yasasnn 81. Maddesi 2008 ylnda deitirildi. diye bir soru geldi. 2003 ylndaki versiyonlar 2012ye kadar 3 kez deiti, yani birtakm maddelerde. Bunlarn ngrd ynetmelikler dava konusu olduu
60

iin, ynetmelikler iptal oldu. Ynetmelikleri yasaya uygun hale getirmek yerine, yasalar deitirme yntemi benimsendi. gvenlii ve i sal kavram, hocamn da dedii gibi, yzyllardr sren tartmalarn rn. Sanayi Devriminin yapld gnden bugne kadar gelinen evrede yaplan anlamalar, szlemeler de dnemin diline uygun olarak hazrlanm metinler. ILO Szlemesi daha ok Aydnlanma ann kavramlaryla yola kmtr. Direktif farkl bir kavramdr, baka bir oluumdur. Yani bizim hkmetin anlad farkl bir ey, nk bizim lkede yaanan farkl bir ey. Onun zerine kurulan bir yasa. Burada da herkes zaten farknda; bu taeronlama, esnek i ilikileri, bunlar mhendislerin hayatnda da var, doktorlarn hayatnda da, dier insanlarn hayatnda da Yani i gvenlii uzman bu Yasaya gre de ii, Yasasna gre de ii; ama dier iinin gvenliini korumakla grevlendirilirken, kendi hakknz yok ortada, o yetkiyi nasl kullanacanza ilikin aralar yok, hakknza nasl sahip kacanza ilikin aralar yok; ne talep edeceksiniz, onlar yok. Dil farkl, farkl eyler ngrlm ama uygulayclar asndan ya da yarg asndan bunun ltleri verilmek durumunda. Verilmedii takdirde, bu ynetmeliklerle uygulamann nasl ekilleneceini hepimiz herhalde yaayarak greceiz. Yani ok sorunlu bir Yasa. Mhendis olmanz vesilesiyle, ben yalnzca i gvenlii uzmanlarna ynelik ynn ele aldm. Burada sizin hakknz, yetkiniz yok; sorumluluunuz var. Burada sorumluluk ihmal kavramyla aklanm. Bu ihmalden dolay lme sebebiyet verdiyseniz, hem cezai, hem hukuki; lm olmadan gereklemi i kazalarnda ise mali ynden sorumlusunuz. Bunu hem ifa ettiiniz hizmetin olduu iverene kar sorumlusunuz, hem de adna hizmet sunmu olduunuz ortak salk ve gvenlik birimine kar sorumlusunuz. ereve net; yetkileriniz yok, ama sorumluluunuz var. Bu yetkileri de ynetmelikte nasl belirleyecekler, hep birlikte greceiz. Bir de odalarla ilikiler koparlm durumda. Mesela, eer hatal bir uygulama yapmsanz, belgeniz askya alnyor. Belgeniz askya alndnda, dier mhendislik hizmetlerini ifa edecek misiniz, etmeyecek misiniz, belli deil. Eer i gvenlii bir mhendislik hizmetinin sunumu ise, eer o mhendislik mesleinin icra kurallarna aykr hareket etmiseniz, sizin hibir i yapmamanz gerekiyor, sizin dier alanda da mhendislik hizmeti sunmamanz gerekiyor, rnein bir elektrik mhendisi olarak bir yapnn elektik tesisat projesini izmemeniz gerekiyor; ama bu aradaki balant da koparlm bu Yasayla birlikte. Sizin belgeniz askya alndnda, bu ilan edilecek mi, odanza gnderilecek mi, bunlar da ak deil. MUSA DEMR- Askya alan kim?
61
Av. NURTEN ALAR YAKI- Askya alan Bakanlk. MUSA DEMR- Yetkili mi? Av. NURTEN ALAR YAKI- Almaya yetkili. ENGN KAYA- Ama burada uzmanlk belgesi diyor, mhendislik diplomas demiyor. Av. NURTEN ALAR YAKI- Ama i gvenlii mhendisi olarak eitime katldnz, Ben, i gvenlii uzman hizmeti sunacam. dediniz. Yksek gerilim hattnda alm olduunuz bir belgelendirme var galiba; tpk onun gibi bir ey. O belgeye sahipsiniz, iyerine gidip i gvenlii uzman olarak grevlendirileceksiniz. O belgeye sahip deilseniz, orada o ii yapamyorsunuz. O belgeye sahipsiniz ve iyerinde i gvenlii uzman olarak alyorsunuz ve sizin belgeniz kendi kusurunuzdan kaynakl olarak askya alnd diyelim. Bu, disiplin cezas gibi bir ey sonuta. nk meslek mevzuat asndan disiplin cezasn gerektirecek bir eylemde bulunmusunuz demektir. ENGN KAYA- Mesela, Denizcilik Mstearl tarafndan tersane blgesinde kurulan uzmanlk biriminde Ankaradan bir kii vard, onun uzmanlk belgesi iptal oldu. Kii profesrd, kimya mhendisiydi, eitim veriyordu; onun profesrl elinden alnmad, sadece uzmanlk belgesini iptal ettiler. Av. NURTEN ALAR YAKI- ki eyi birbirine kartrmayalm. Uzmanlk belgesinin iptali bir idari yaptrmdr. O, niin iptal edilmitir; o hizmeti sunmaya ehil ve yeterli olmadnz kansna varlmtr, yani bu alandaki mhendislik hizmetinde uzman deilsiniz ya da bu uzmanlnz farkl nitelikte kullandnz, nc kiilerin hak ve yetkilerine zarar verdiniz, yetkinizi nc kiiye ya da halka kar bir davranla zarar verdiniz. Bu durumda, hem belgenizin iptal edilmesi gerekiyor, hem de disiplin kovuturmasna tabi olmanz gerekiyor. nk burada meslek etik ve ahlaknn inendii bir durumun olmas gerekiyor. Durup dururken o belge askya alnmaz. O, belki daha sonra ynetmelikle aacaklar bir konu. Hangi hallerde belge iptal edilecek ya da askya alnacak, bunlar da greceiz. Yani bunlarn hepsi karanlk noktalar ve odayla ye arasndaki ba koparan alanlar. Onlara parmak basmaya alyorum, dikkatinizi ekmeye alyorum. Teekkr ederim. OTURUM BAKANI- Olduka uzun bir oturum oldu. 15 dakika sonra ikinci oturuma balayacaz. Konumaclarn her birine tek tek teekkr ederim.
62
II. OTURUM KAZALARININ NLENMES ve GVENL UZMANLII HZMETLERNDEN BEKLENTLER
Musa DEMR Mfettileri Dernei . Kamil KARTAL Enerji-Sen Genel Bakan Mehmet TRKUAR Avukat - Elektrik Yksek Mhendisi Rahmi NAN Mfettileri Dernei
64
II. Oturum
Kazalarnn nlenmesi ve Gvenlii Uzmanl Hizmetlerinden Beklentiler
HANSEL ZGM Oturum Bakan Merhaba sayn katlmclar. lk oturumda biraz daha iin genel erevesini izip, daha genel bir yaklam biimi oluturmaya altk; biraz hukuki boyutuyla, biraz arka planyla, iin teorik boyutunu ele almaya altk. imdi bunu biraz daha somuta indirgemeye alacaz; biraz daha iin alanndan insanlarla, iin pratiinden insanlarla bu sreci tartp, biraz daha olgunlatrmaya alacaz. Bu ekilde, hem genel bir ereve izip, Sal ve Gvenlii Kanununa yaklam ve bunun somutta ne olaca veya ne olmayaca konusuna deineceiz. nk ok yanl bir alg var; kanun kacak ve her ey yoluna girecek gibi bir alg var. Sanki imdiye kadar bu lkede hibir kanun yokmu, ii sal ve gvenlii alann dzenleyen hibir hukuki dzenleme yokmu da, kanun knca btn her ey yoluna girecekmi gibi. Hatta bu, kimi emek rgtlerinde veya TMMOBye bal kimi odalarda da benzer bir ekilde deerlendiriliyor. Geen, yanlmyorsam Maden Mhendisleri Odasnn bir aklamas vard, Kanun bir an nce kmaldr. gibi. Yine sanrm KESKin benzer bir aklamas vard. Yani byle bir alg oluuyor. Maalesef, biz bu alann profesyonelleri, bu alanda alan, aba gsteren, emek harcayan insanlar, demek ki yeteri kadar aydnlatamamz, yeteri kadar sesimizi duyuramamz ki; kanunun kmasn, sorunun zmyle denkletiren bir alg oluabiliyor. Umarz, bu tr faaliyetler biraz bu algy deitirebilir ve bunun, ii sal ve i gvenlii alannn sadece basit bir hukuki dzenlemeyle deil, daha kapsaml bir pratik srecin paras olarak dzenlenebilecei kurgusu hkim olur bu alanda. lk olarak sz Mfettileri Derneinden Musa Demire veriyorum.
65
II. Oturum
MUSA DEMR Mfettileri Dernei Teekkr ederim. Ben i mfettiiyim, ayn zamanda Mfettileri Derneinde eski Ynetim Kurulunda grevliydim. Dernei temsilen burada bulunuyorum. 20 senedir i gvenlii konusunda denetimler yapyoruz Stres aslnda almak motivasyonu artrr; korku, tedirginlik, insan korur. Ama ktmserlik insana zarar verir. Birinci oturumda i sal ve gvenlii ile ilgili olumsuz gelimelerin bizlerin iimizi yaparken panik, tela, korku ktmserlie dnmesine izin vermememiz gerekir. i sal ve i gvenlii, yaayan bir olgu. Bunu zmek durumundayz, bundan sorumluyuz ve tan altna elimizi koymaktan kesinlikle kanmamamz gerekiyor. gvenliinden kaynaklanan sorumluluklar sanki elimizde bir kor var gibi birbirimizin zerine atarsak geici olarak sorunu zm oluruz. sal ve gvenlii sorunlarn zmek iin elimizde mevzuat var, teknolojik bilgi var, istatistikler var; dnya istatistikleri var ve Trkiye istatistikleri var. Bu elimizdeki bilgileri kullanarak iyerindeki riskleri bertaraf etmemiz ok da zor olmasa gerek 2011 istatistiklerine gre, kmr ve linyit kartlmas iinde 8 bin kaza meydana gelmi. En fazla bu. 8 bin ksur kaza meydana gelmi. Bakyorsunuz, ondan sonra 6800 kaza var urada; fabrika, metal rnler retimi, mekanik tehizat.
66

4500 kaza, ana metal sanayi. Yani maden birinci srada, ondan sonra metal geliyor. Bina inaat 3056. Bizim mhendis olarak, medyay takip etmekten ok, elimizdeki salam verilere bakarak bunun zerinde almamzda fayda var. Sorunu zmek istiyorsak tabii. Az nce Fatih Beyin syledii gibi, birileri hl lyor. lyor ve bunlar nlenebilir kazalar. Zaman zaman i kazalar meydana gelmektedir. Dnyann her yerinde olduu gibi bizim lkemizde de kazalardan sorumlu olanlar sorumluluklar lsnde cezalandrlmaktadrlar. Zararla sonulanan yaralanma veya lmle sonulanan bir olay sonucunda ihmali olanlar cezalandrlmak durumunda. ENGN KAYA- Bir ey sorabilir miyim? MUSA DEMR- Buyurun. ENGN KAYA- Elektrik i mfettileri bizim tersane blgesinde i yapyorlar, iyi de paralar alyorlar, ama danmanlk yapyorlar; neden sorumluluk almyorlar, onu sorabilir miyim? MUSA DEMR- zelletirmeyelim isterseniz. Bu, kiilere has bir eydir. Ben, 20 senedir sorumluluktan kamyorum. Ha, statlarma da saygm vardr, bilgilerine de saygm vardr, gerekten bu ii bilenlerden birileridir. Dier taraftan, bu piyasalatrma beni biraz rahatsz ediyor. Ama aslnda bunun baka da bir aresi yok ki. Yani ben baka bir zm bulamyorum. Bu i sal ve gvenlii uzmanl messesesinin ticari faaliyet dnda bir faaliyet olarak yrtlmesi ok daha sakncal olur. Buray geelim isterseniz; nk sanki Bakanl savunur pozisyona dyor gibi oluyorum. Bizim eitim sistemimizde bir eyler eksik gibi geliyor bana. nk biz, matematik veriyoruz, fizik veriyoruz; ama onun felsefesini vermiyoruz. gvenliinden bahsediyoruz; ama onun felsefesine inemiyoruz ve o felsefe, aslnda ii btnletirecek olan ey. Okullarda verdiimiz bilgi, ruhsuz bir bedene benziyor gibi geliyor bana. nsan ruhsuz yaayamyorsa, bilgi de ruhsuz uzun sre yaayamyor ve ok ksa zamanda zihinden kayboluyor. rencilerimizin okulu sevmemesinin sebebini de ben buna balyorum. O yzden, felsefe derslerine, felsefe konularna daha fazla eilmemiz gerektiini dnyorum. Bunu i gvenliine de uygulayabiliriz. Bizim hizmet ii eitimde bir hocamzn, Hseyin Baar hocamzn syledii bir sz vard; Yetikin insanlara bilgi vermeyin, bilgiyi ihtiya haline getirin. derdi.
67
II. Oturum
Aslnda ben o yzden de ok fazla derinlemesine bilgiye girmiyorum. Gelelim i sal ve gvenlii uzmanlna. gvenlii, tek bir kiinin sorumluluunda, tek bir kiinin yapabilecei bir ey olamaz. Bu bir ekip iidir. alma ortamnda temizlikisinden, gvenlik grevlisinden tutun da Cumhurbakanna kadar bir sr sorumluluklar var. Fatih Beyin syledii gibi, alma Bakanlnn da sorumluluu var. nk politika oluturmak iin asl; strateji oluturmak, iin asl. Bizim i gvenlii konusunda da stratejik dnmemiz gerekir. Aratrmalar yapmamz gerekiyor. gvenlii birok bilim dalndan yardm alyor. Bu nedenle i gvenlii uzman iyeri hekimi, salk memuru, laborant, istatistiki, mhendislik hizmetleri gibi birok konuda desteklenmesi gerekiyor. Bu disiplinlerinin uyumlu almas sonucunda i sal ve gvenliini salayabiliriz. Bu arada iiyi yani alan da unutmamamz gerekir. Getirdiimiz bir uygulamay ii kabul etmiyorsa, iinde uygulamyorsa, bizlerin bir eyleri yanl yaptmz anlamna geliyor olabilir. inin fikrini almamz ve yeni bir uygulamada onlar ikna etmemiz gerekir ki bu uygulama yerleebilsin. yerlerinde alt iverenlik uygulamalar iilerin sosyal haklar ve rgtlenme dnda i sal ve gvenlii asndan zarar vermektedir. Bu sebeple taeronlamaya kar kmann yan sra taeronlamann getirdii olumsuz koullarnn yok edilmesi iin de almamz gerekir. Yani taeronlamay ehliletirmemiz gerekiyor. Kurallar doru koyup doru ilettiiniz zaman ve
kurallara uyulmasn saladnz zaman ve zararn ortadan kaldrdnz zaman, taeronluk sadece bir idari tercih haline getirilmi olur. Bir irket, bir taeron irket bir paray yapyor, bir ii yapyor diyelim; o ile ilgili tm ekipmanlar, zellikleri, yetkileri, sorumluluklar, bilgileri zerinde barndrmas gerekiyor ki onu yapabilsin. Bu uygulama da uzmanlamaya gtrr iletmeleri. nk bir uygulamadan zarar gren yoksa, zarar da yoksa sorun da yok demektir. SALONDAN- Ama u anda taeronlama maduriyet retiyor sonuta. MUSA DEMR- Evet, tabii ki. Ama ite bu da kuralszlktan. Gelimi lkelerde de bu alt iverenlik uygulamalar var ama i kazas ve meslek hastal istatistiklerine bakyoruz yzde 1in altna dyor. Bunu nasl aklayacaz peki? Bizim taeronluk ile ilgili kurallarmz olumad iin zararlar ok byk. gvenlii insani olduu kadar ekonomik bir konu
68

yani kaza sonular toplumsal, ruhsal ve maddi zararlara neden oluyor ve bu telafi edilemez boyutlarda oluyor. Bir iinin gzlk takmasn ya da alt makinede koruyucular etkisiz hale getirmesini nleyemiyorsak, ne yaparsak yapalm sorumluluktan kaamayz. u son 3-4 aydr OSTMde denetim yapyorum. Yaklak 50nin zerinde iyeri tefti etmiimdir mart ayndan beri. Orada unu gryoruz; 50nin altnda ya da belli bir saynn, 30un, 40n altnda ii altrlan iyerlerinde yle bir sorun var: Kulaklk taktracaksnz, gzlk taktracaksnz, belli kurallar yerletireceksiniz. dediimiz zaman, iveren diyor ki, O zaman ii eker gider. Ben bunu salayamam. nk oradaki ilikiler biraz daha ii-iveren ilikisinden teye, biraz daha ailevi, biraz daha aabey-karde ilikisine benzer. Yani iyeri az nce Grhan hocann syledii gibi kurumsal bir yapya henz kavumam. Ben, ok fazla lmle sonulanan, yaralanmayla sonulanan, uzuv kayplaryla sonulanan kazalar inceledim. Kurallar uygulamakta esnek davrandnzda kaza oranlar artyor. yerinde kurallar doru olarak koyup uygulamasn salayamazsak ve iinin inisiyatifine brakrsak iiye de kendimize de zarar verebiliriz. Bu gibi durumlarda disiplini salamak iin sert davranmak gerekebilir. Kazalar genelde basit gvenlik kurallarna uyulmamas nedeniyle meydana geliyor ve biz acdmz iin acnacak duruma geliyoruz. Sakat birisinin i bulmas daha zor, salam bir kii daha kolay i bulur. letmede iin gerei olan kurallar iveren kural olarak getirir, takip eder ve dn vermezse iyerindeki risklerle mcadelede yol kat etmi olur ve kurumsal bir yapya kavumaya balar. Ancak, uygun ie uygun iiyi altrmayarak, disiplini bozan bir iiyi grmezlikten gelmekle kime zarar verirsiniz? Kendisine de, size de. nk sonuta sorumlu olan siz olacaksnz. Belli kurallar, uygun, doru kurallar koyduktan sonra, o kurallar uygulatmak durumundayz. nk kazalarn idari hukuki ve cezai sorumluluklar devreye girdiinde artk her ey iin ge kalnmtr. Sadece ders alabiliriz bu durumdan. Risk deerlendirmesi, aslnda birok sorunumuzu zecek bir uygulama. Sorunlarmz byk, ama zm yollarmz var. Yetimi elemanlarmz var. Az nce denetimin zelletirilmesi denilmiti. Denetimin zelletirilmesi deil; bu uygulamayla aslnda biz belki denetimi genelletirmi oluyoruz. Buna da dikkat etmek gerekiyor. nk sk sk denetim grm bir iyeri daha
69
II. Oturum
derli toplu oluyor. Denetimler iyerlerine belli bir ekidzen veriyor. Ama bu denetimi kamu eliyle yapmaya kalkarsak, Trkiyede tm iyerlerini denetim planna - programna almaya kalksak, 35 senede bitiyor. Genelde hedeflenen rakam denetime deer tm iyerlerinin yzde 5 ile 10u arasndadr. Esas olan iyerlerinin risk deerlendirmesi kltrn oluturarak kendi riskleriyle mcadele etme yeteneini gelitirmektir. Sistemi oturtmak; i sal ve gvenlii organizasyonunu, rgtlenmesini, kltrn yerletirmektir. nk iveren 24 saat bir iletmeden sorumludur. sal ve gvenlii uygulamalarnda ok iyi rnekler de karmza kyor. Bu konuda ok iyi alan iletmeler de var. Ancak bir iyerine gidiyoruz, bakyoruz, 90-95 Desibel grlt var. Hemen iiye kulaklk vermekle sorunu zdkleri zannediliyor. rnek olarak burada grlty nlemek zorundayz. Nasl? Grlty kaynanda nleyerek, Grlty hapsederek, izole ederek, Grltl makineyi tamamen kapal bir blmeye alarak, Ortamda yansmalar nleyerek, Dzenli bakm ve onarm uygulayp ar grlt kartmasn nleyerek, Daha az grltl makine ile deitirerek,
Grlty nleyemiyorsak insann grltsz bir ortamda almasn salayarak, ilerin grltye maruz kalma sresini ve maruz kalan ii saysn idari olarak azaltarak, Btn bu teknik nlemler uyguland halde yeterince azaltlamazsa kiisel koruyucu kullanmaya geilebilir. Kiisel koruyucu ancak zel ve geici durumlarda, olaanst hallerde ve ksa sreler iin zm olabilir. Bir iinin tm mesai saatleri sresince kiisel koruyucu kullandrmaya zorlanmas baarl olasl ok az olan bir uygulamadr ve baka dier sorunlar ve sakncalar ortaya kartr. Gebzede bir denetimde grdm: u seloteyp bantlar yaklak 1,5-2 metre apnda rulolar halinde, kalnl da yaklak 1,5 metre var, bunlarn almas
70

srasnda yle bir grlt var ki, inanlmaz. Rulo tamamen ses izolasyonu olan bir dolabn iine alnm, sadece bir yarktan k verilmi. O band keserek kk rulolara alyorlar; ama o grlty tamamen hapsetmi ve kulak tkac veya kulaklk takmaya gerek olmayacak seviyede drlm. Biz de gerekirse o makineyi tamamen kapatacaz, tecrit edeceiz. En son yol bu. Bazen iten yaplacak bir izolasyon da nleyebilir. Kaynandaki grlty yok ettikten sonra sorunu zeriz. Risk deerlendirmesiyle biz iyeri ortamndaki nceliklerimizi belirleyerek en risklileri en hzl bir biimde nleyerek sre ierisinde iyerindeki tm riskleri deerlendirmeyi ve kontrol altnda tutmay hedefleriz. Bu almalarda daha uzman kiilerden yardm almamz gerekebilir, benzer sektrlerdeki uygulamalardan faydalanabiliriz ve i gvenliinde paylam nemlidir. Tecrbelerin paylalmas, bir makinede alnan nlem dier makinelerde de uygulanmal ve bu uygulama kural haline getirilerek risk deerlendirme raporunda ve i ynetmelikte bulunmaldr. Bu uygulamalarn ayrca makine kullanm talimatnamesi ve/veya uyar levhas haline getirilmesi de gerekebilir.
gvenlii uzmanl ii severek yaplacak bir itir. Yetkiden sertifikadan ve paradan nce bu ii hayat felsefesi haline getirmi kiiler yapabilir ve baarl olabilir. SALONDAN- Bu konuda size tmyle katlyorum. Gnlllk esas diyorsunuz yani. MUSA DEMR- Kesinlikle, hizmet vermek amacyla bu iin iine girmek. Zaten sonras geliyor. Av. MURAT YILDIZ- Buradaki bir konumacnn az nce bahsettii bir hususla ilgili bir soru sormak istiyorum. ok gncel bir konu. OSTMdeki tp patlamas davasn takip ediyorum madur aileler adna. Normal doalgaz tplerine oksijen gaz doldurduundan dolay yarglanan bir firma var. gvenlii tedbirlerini aldm diye getirdii bir ii var. Siz az evvel bahsettiniz ya, kontrol ettiiniz iyerlerinde iilerin kulaklk takmadn, iverenin de, Ne yapaym; takmyor. dedii sylediniz, ok grlt olduunu sylediniz. veren bir zm bulmu; ustay sar ve dilsiz alm. Tankla geldi o; baktk, sar ve dilsiz. RAHM NAN- Tamam, mmkn.
71
II. Oturum
Av. MURAT YILDIZ- Anlamal salk kuruluu bu firmaya her yl salk testi, denetimi yapyor; o denetimde de tespit yapm, adam sar ve dilsiz. Bunu i sal ve gvenlii mevzuatnda yeri nedir, onu merak ettim? MUSA DEMR- Grltl bir ortamda iitme kaybn tamamen kaybetmi birisinin altrlmas isabetli bir uygulamadr. Grltden etkilenmeyecei iin tercih sebebi bile olabilir. Burada esas iitme kaybna uramay nlemektir. ocuklukta ateli bir hastalktan veya baka sebeple iitme duyusunu kaybetmi kiilerin grltl yerde almasnda saknca yoktur. Baka sakncalar sz konusu deilse tabii ki. OTURUM BAKANI- Musa Beye ok teekkr ediyoruz. MUSA DEMR- Ben teekkr ederim. Kusura bakmayn, ben ayrlmak durumundaym, artk bundan sonras iin Rahmi Beye brakyorum sz. MURAT KOCAMAN- Musa Bey gidiyor, ama kendisine sorularmz var, yantlarn bizzat kendisinden almak istediimiz sorularmz var. Biraz daha kalp sorularmza yant verirse memnun oluruz. Bu kadar yalnzlatrlan mhendisler, bu kadar yalnzlatrlan iiler sz konusuyken, daha 1980de 5 milyon olan sendikal ii says bugn 500 binlere inmiken, her taraftan bu kadar saldr varken ve bu saldrlar bir siyasetin rnyken; 20-30 senesini buna vermi bir teknik adamn, kalkp da, bu kadar yalnz braklm, blnm, paralanm insanlar iin kulland ifadeleri ok ho bulmuyorum hocam.
OTURUM BAKANI- Hocam yle bir ey kastetmediini sylyorsa, bunu daha fazla uzatmaya gerek yok sanrm. MURAT KOCAMAN- Bir de taeronlamaya kar gelmenin anlam olmadn syledi. Arkadamz burada, zaten bu tersanelerdeki sorunlarn temelinde yatan taeronlatrma deil mi?! OTURUM BAKANI- zinizle araya girmek durumundaym. Zaten imdi yeni bir sunum yaplacak, Taeron Enerji ileri Sendikas adna zaten bir sunum yaplacak, bu konuda daha ayrntl, kapsaml bir bilgilendirme yaplacak. MUSA DEMR- sterseniz ok ksaca cevap vereyim. CELAL CEZM- Arkada cevap vermeden nce ben de bir soru sormak istiyorum.
72

OTURUM BAKANI- Buyurun. CELAL CEZM- Musa arkadamz Mfettileri Derneinden gelmi. Herhalde i mfettilii yapyorsunuz, deil mi? MUSA DEMR- Evet. CELAL CEZM- Buradaki sunumuzu hem teknik, hem ierik, hem yaklam, hem slup asndan yanl buldum. Bu yzden bu tr yerlerde iddetle eletirileceinizi hatrlatmak isterim. Bundan sonra bu yaklamnz deitirmeye aln; ayet deitirmezseniz, bu tr slup, ierik ve yaklamlarda bulunduunuzda benzeri tepki ve eletirileri almaya devam edersiniz. OTURUM BAKANI- Yalnz, unu hatrlataym: Komisyonumuzun davetlisi olarak burada bulunuyor kendisi. CELAL CEZM- Olabilir efendim, benim de bir izleyici olarak eletirme hakkm var, eletirimi dile getiriyorum. OTURUM BAKANI- Eletiriyi biz Komisyon olarak zerimize alyoruz, onu syleyeyim. CELAL CEZM- Olabilir, alabilirsiniz. Aslnda ok not aldm sizin iin, ama gideceiniz iin uzatmayaym, baka arkadalarmn da belki soracaklar vardr. Acrsan, acnacak hale gelirsin. dediniz. Bu ifade de ho deil. yerlerinde en ciddi, bilerek ve kasten hatal olan iiyi bile, Sen iflah olmazsn. diye kapya koymak, ben ar bir kelime kullanmayacam, ama gerekten insani bir yaklam deil. Her iyerinde iilerin yeteneine, durumuna ve kabiliyetine ya da ie yaklamna gre kaydrmalar yaplr. O kii gvenlik asndan sakncal hareketlerde bulunuyorsa, ne kadar sakncal harekette bulunursa bulunsun, en azndan bakalarnn ve iyerinin salk ve gvenliini tehlikeye sokmayacak ekilde baka bir yere kaydrlabilir. Yoksa o iiyi kapya atmak, onu ve ailesini a sefil brakmak, pek ok sknt ve sorunun iine sokmak demektir. Sonra, Medya, i kazas olmasn istiyor. dediniz. Ben, medyac falan deilim; ama bunu byle getirirseniz siz, bundan unu anlarm ben: Bir yerde basit bir kaza oluyor, medya koup bunu grntlyor, haber yapyor, bunu abartyor, herkes gnlerce bunu konuuyor. Byle bir ey yok. Kald ki, merak etmeyin;
73
II. Oturum
onun gndemde kalmas ancak bir saat sryor. Hemen arkasndan, bir saat sonra onu kapatacak yle bir ey kyor ki, o olay ancak bir saat konuuluyor, bitiyor. O adan ok da merak etmeyin, bu tr olaylar yle gnlerce de konuulmuyor, onun zerinde ok da durulmuyor. O tedbir almayan, o iilerin lmesine, sakatlanmasna, hayatnn snmesine neden olan kazann ba sorumlusu iveren; ki defalarca uyarlmasna, hatrlatlmasna ramen, bile bile, gre gre o kazann bizzat sorumlusu olmasna ramen, o iadam biriki konumadan sonra unutuluyor ve hibir yaptrmla karlamyor. Maalesef, giden mfettilerimiz, bilirkiilerimiz de hi de o madur olan iiden yana deil, tam da iverenin oradan en az sorumlulukla kurtulmas dorultusunda raporlar veriyorlar. Neyse, uzatmayaym. Teekkr ederim. MUSA DEMR- Bakn, benim demek istediim u: yle i kazalar var ki, ihmalden teye. Ben bunlar kastettim. hmalden teye, neredeyse kast diyeceimiz olaylar var. Tamamen gzlerini kapatyorlar. letme krl dediimiz bir ey olabilir; ama SALONDAN- Uzman m, iveren mi? MUSA DEMR- Uzman ya da iveren. Sorumlular diyelim o zaman, mdr pozisyonunda ya da uzman pozisyonunda yetkilendirilmi olan. O kiinin iini tam olarak yapmaya younlamas gerekiyor, yani bunu zmek zere gelmesi gerekiyor. Aslnda bizim en byk problemlerimizden birisi, mu gibi yapmak. Yani i gvenlii uzmanym gibi davranmak ya da mfettimi gibi ya da mhendismi gibi davranmak. Biz brnelim, o meslee, meslein gereklerine brnelim, profesyonel olalm. Demek istediim o. Profesyonel olalm. Kazalar teknik arzalardan deil insan hatasndan meydana gelmektedir. nsan hatas ierisinde asl byk blm iyerinde i denetime ve eitime ynelik idari yaplanma eksiklii bulunmaktadr. Kazalar nlemek iin iyerindeki tehlikeli durumlar ortadan kaldrmak, iilere srekli i sal ve gvenlii eitimi vererek bilgilendirmek ve iyerinde disiplinsiz hareketleri ortadan kaldrmak gerekir. Disiplinsiz hareketler, talimatlara aykr davranlar zamannda nlenmezse tm iiler tarafndan benimsenerek yaygn bir kural haline gelir. Bir yasan yaygn bir kural haline gelmesini nlemek iin sorumlularn kullanaca yntemi yasal snrlar ierisindeyse eletirme hakkmz yoktur. Bu tasarrufuna
74

karmamz keyfi bir davran olur. Mfetti mevzuata aykr hususlarda bir noksanlktan bahsedebilir. Su olmayan bir eyi cezalandramazsnz. Taeronlamaya gelince; demek istediim u: Donkiotluun anlam yok. Biz bunu zararn nlemek zere ehliletirelim dedim. Bunda ne ktlk var, anlamyorum. Taeronlamaya hepimiz karyz. Bu halini tasvip etmemiz mmkn deil her ey gzmzn nnde cereyan ediyor. Her gittiiniz iyerinde taeronluk sistemi var. Yemek ileri, temizlik ileri taerona verilmi. Gvenlik kamuda bile ihale edilmi. Bu uygulamalarn hepsini muvazaa kabul etmemiz keyfi bir davran olur. Hukuki olarak alt iverenlik tanmlanm ve uygulamaya konulmu. Taeronluun olumsuz taraflar kayt altna alnmam ksmlardr. Bunlarn da mevzuata eklenerek zararlarnn azaltlmas gerekmektedir. Yoksa bizler uygulamalarmzla hukuksuz davranm oluruz. ENGN KAYA- ok ksa bir ey syleyeceim. Grevini yapmayan uzmann sorumlu olmasn kabul ediyorum; ama mfettiin denetledii yerde eer bir kaza veya lm oluyorsa, mfetti de yarglanmal bana gre, mfetti de sorumlu olmal.
MUSA DEMR- Tamam, mfetti de yarglanabilir. Ama o iyerinde ne sorumluluu var mfettiin? ENGN KAYA- Eksik denetim yapm; nlem alnmas gerekirken, nlem alnmasn salamam. MUSA DEMR- Bakn, benim nlem alma yetkim var m orada? Yok. Benim orada o yatrm yapmam, rnein havalandrma yetersizse, havalandrma sistemini kurmam m gerekiyor? ENGN KAYA- Kapatma yetkiniz var iyerini, onu kullanabilirsiniz. MUSA DEMR- Ben kapatyorum gerektiinde. ENGN KAYA- Kaza riski olan yeri kapatmamsanz, bir kaza olmusa, sizin de sorumluluunuz var demek ki. MUSA DEMR- Kaza riski olan yer kapatlmaz. Toplu ekilde zarar grlebilecek, byk felaket olabilecek, bir patlama; 10 kii, 5 kii, yani ok fazla sayda kiinin lebilecei, zarar grebilecei, yle bir riski olduu yerler kapatlr. Bir kiinin kazalanabilecei, yaralanabilecei iletmeyi kapatmaya kalkarsanz, hibir yer ak kalmaz. Noksansz bir iyeri yok ki zaten, mkemmel bir iyeri yok ki.
75
II. Oturum
nemli olan, o riskleri deerlendirerek, belli bir seviyenin altna indirebilmek ve devaml olarak, aktif, dinamik olarak o yapy salamak. En son da medyayla ilgili konuya deineyim. Medyann bu tip haberlere ihtiyac var. Bizim bakmamz gereken, bir mhendisin ihtiya duyduu kaynaklar. Bir mhendis neye bakar; literatre, istatistie, formllere. htiya duyduu eyler onlar. Yani gerek bilgilere, gvenebilecei, dayanabilecei bilgilere bakar. Eer medyann ortaya koyduu haberlerden yola karsak, sonular yanl olabilir. Bakn, Tuzladaki olaylar srasnda imdiki Genel Mdr bir sz syledi; dedi ki, Bizim nceliimiz sadece Tuzla deil, madenler de ok nemli bizim iin. Ben burada Genel Mdr de savunmak istemiyorum, ama medyann yaklamn sylyorum. O zaman medya dedi ki, Tuzlay ok kmsyor, hafife alyor, nemsemiyor. Ama 6 ay sonra Balkesirde, ondan sonra dier madenlerdeki patlamalar ortaya knca, medya yine sadece haber peinde dolat. Ama oraya incelemeler iin de giden sorunlar zmek zere alan yine bizler olduk. Hl madenler zerine ok ciddi projeler yrtlerek allyor. Bizlerin nledii olaylar haber haline getirilemez o nlenmitir. OTURUM BAKANI- Peki, teekkr ediyoruz Musa Bey. ok sa olun. MUSA DEMR- Ben teekkr ederim. OTURUM BAKANI- Arkadalar; bir polemik ortam olutu. Belki biraz daha sakin olabilirdik; sonuta, Musa Bey burada Komisyonun bir davetlisi olarak bulundu.
MUSA DEMR- Benim hibir alnmam yok, tartmaya da am. nallah devam eder bu altaylar, sonuta bir orta noktada buluacamza inanyorum. OTURUM BAKANI- Ben birka kelime sylemek istiyorum konu hakknda. Musa Bey, Karamsarla kaplmamak gerekir. deyip, bir kitap nerisiyle konumasna balamt. Ben de bir baka kitap nerisi yapp, ok ksa birka ey sylemek istiyorum. Musa Beyin sylediklerinin bir ksmn ok doru bulmuyorum. Sorunu kapitalizme balamak doru deil. Gelimi kapitalist lkelerde i kazalar dyor. dedi, taeronlatrmann kanlmaz olduu gibi bir yaklam oldu. Mesela, bu aralar okuduum ve popler olan bir kitap, almak Sala Zararldr diye bir kitap var arkadalar; o kitapta, taeronlatrmann gelimi
76

kapitalist lkelerde ne kadar zararl bir ey olduu anlatlyor. Gelimi Fransa rneini anlatr; Fransada son 10-15 ylda i kazalarnn artn, meslek hastalklarnn artn ve oradaki taeronlamann bundaki roln anlatr. Yani bu iler gelimi kapitalist lkelerde de ayn ekilde. Kapitalizmin olduu her yerde i cinayetleri ve ii snfna ynelik ilenmi sular giderek artmakta. ALAATTN AL YOLCU- Konu ald iin zellikle bir noktay belirtmek istiyorum. Medyann aslnda i kazalar olmasn istediini, bu tr haberlerin stne atladn syledi Musa Bey. Bence medya sadece yaanan i kazalarn gndeme getiriyor, haber yapyor, yapt baka bir ey deil. Medyann yapt sadece bunlar gndeme getirmek. Yoksa medya da hibir i kazas olmasn, kimsenin lmesini, yaralanmasn istemez. Yani bence basn etiine sahip hibir medya organ, basn-yayn organ byle bir eyi istemez. Medyann, kazas olsun da, ben de bunun haberini yapaym. diye can attn hi zannetmiyorum. OTURUM BAKANI- Teekkrler.
77
II. Oturum
. KAML KARTAL Enerji-Sen Genel Bakan Herkese merhaba arkadalar. Aslnda Trkiyenin neredeyse her tarafnda, ikolu ayrm yapmadan, her gn yzlerce, binlerce insanmz i kazalarna maruz kalyor, uzuv kaybna uruyor, sakatlanyor, daha da acs, lyor. Son istatistiki verilere baktmzda -maalesef, bu lmler ve i kazalarnn nemli bir ksm artk sadece bir istatistiki veri olarak aktarlr hale gelmi durumda- i kazalar orannda ok ciddi bir art olmasna ramen, bir trl nlem alnamyor. Karadonda, Dursunbeyde, Tuzlada, Davutpaada, OSTMde, Kozanda, Esenyurtta, Erzurumda, BEDAta, TEDAta, TEAta, her gn neredeyse bir arkadamz, birka arkadamz ya uzvunu kaybediyor, ya lyor. Sakat kalan, alma imknlarn kaybeden insanlar da cabas. Birka noktann altn izmek gerekiyor. Neden bizim gibi bir lkede, retim ilikilerinin yeniden ekillendirildii bir lkede bu kadar ok i kazas oluyor ve bu ekillenme zerinde hangi nedenler bu i kazalarnn bu kadar alabildiine youn bir biimde gndeme gelmesini salyor? Birka tane ok ak ve somut ey var: Bundan 5-10 yl nce bu lkede yaklak 5 milyona yakn retim ilikileri ierisinde alan insan varken i kazalar bu kadar deildi. Ama retim ilikilerinde alan 5 milyon civarnda insann olduu
78

bir yerde yaklak 3 milyon 200 bine yakn sendikal ii vard ve bu lkede, eitli gerekelerle eletirebiliriz, dzeyini eletirebiliriz, ama kamu sektr zerinden yryen, emekilerin de arlkla kamuda altklar, kamu sendikal hareketinin de bunun zerinden ekillendii bir dnem yaand. Bugn ise retim srelerinde yaklak 25 milyon insan alyor, 25 milyon. Resmi rakam, 2011 sonu itibaryla 24 milyon 800 bin. Bunlarn 11 milyonu SSKl, 3.5 milyona yakn Emekli Sandna tabi, yaklak 2-2.5 milyonu da Ba-Kurlu. Bu memlekette 8 milyona yakn insan, devletin bilgisi ve denetimi dhilinde, kayt d diye tabir ettiimiz bir biimde altrlyor. Az nce mfetti arkadamz syledi. Bir lkede 8 milyona yakn kayt d alan varsa, retim ilikilerinde 25 milyona yakn insan alyorsa ve sendikalama oran 500 binlerle ifade ediliyorsa, ortada ok ciddi bir sorun var demektir. Art, bugn bu 25 milyon alann ok nemli bir ksm gvencesizletirilmi bir biimde altrlyor ve gvenceli olarak altn zannedenlerin de byk bir ksm giderek bu sarmaln ierisine itiliyor. Eitimciler, salklar, hukukular, mhendisler, aklnza kim gelirse gelsin, yani bugnn nesnel koullarnda cretli emek diye tabir edeceimiz iliki iinde alan btn insanlar bu gvencesizlik sarmal ierisinde yaamlarn idame ettirmek durumunda kalyor. Bu, taeronlatrmay alabildiine younlatrm vaziyette. Byle bir sarmal btn alanlarda taeronlatrmay ok ciddi bir biimde bytm vaziyette. Ben sadece bizim ikolumuzdan rnek vermek istiyorum. Bizde alan her 100 mhendis arkadamzn 70i u anda taeronlarda alyor arkadalar, datm ebekelerinde. Bizde alan her 100 iinin, ki bu iiler artk meslek lisesi mezunu, meslek yksekokulu mezunu; yani ya teknisyen arkadalarmz, ya tekniker arkadalarmz; bu arkadalarmzn her 100 alanndan 78i taeron irketler zerinden altrlyor ve taeron irketler, arza servislerinde, havai hatlarda, kablolarda, alak gerilimlerde, orta gerilimlerde, yksek gerilimlerde, 154lerde, 380lerde almalarna devam ediyorlar. ok somut, basit bir rnek vereceim. Getiimiz aylarda stanbulda bir kaza yaand, Seyithan Ar adl bir arkadamzn sa kolu omuzdan kesildi; sadece 20 liralk bir eldiven verilmedii iin. Dnn, sadece 20 liralk bir eldiven verilmedii iin. Ondan 2 yl nce
79
II. Oturum
de yine ayn blgede bir baka arkadamz, yine nlem alnmad iin, sandan yedii bir elektrik akmyla bomun tepesinde kald ve vefat etti. Daha getiimiz gn Adanann Bahe ilesinde yine bir arkadamz, alak gerilim ile orta gerilim arasnda, alak gerilimde alrken, yamurlu bir havada enerji yedi ve ld. Baka bir somut ey anlatacam. Hepimiz biliyoruz, getiimiz gnlerde Adana Kozanda bir baraj kazas oldu, kapak patlad. Kesinlikle alnabilir bir nlemdi. Ben iki gn kaldm orada; kazann olduu gn oraya gittim, iki gn kaldm. Kaybolan iilerin aileleriyle oturup sohbet ettik, kylere gittik. Neyle karlatk biliyor musunuz arkadalar? Bunu zel olduu iin anlatmak da istiyorum, biraz da duygulanyorum. Daha ikinci gn, bata Adana Mfts olmak zere, kylerde ne kadar imam varsa, lenlerin kylerine gelmi, aileleriyle dinsel motivasyon yapyorlard. Allah daha beterinden saklasn. diyen bir yaklamla, her lenin arkasndan, yeni yaam kurmak dorultusunda ihtiyac olanlara, baraj faaliyete getiinde i verme vaadiyle, devlete kar aa kabilecek olan ya da irketlere kar aa kabilecek olan tepkileri ntralize etmeye alyorlard ve iin ilgin taraf, aileler de buna yatt. Neden? nk isizliin, yoksulluun diz boyu olduu bir lkede yayoruz. Bunlar o kadar kolay eyler deil. Bugn Adanada 97. gne giren, stanbulda 27. gne giren bir direni yrtyoruz. Bu direnite, iten kartlm arkadalarmzn yerine, yine daha
nce eitli nedenlerle iten kartlm iiler, daha dk cretle almak iin mracaat ediyorlar. Bir tarafta direni var, ekmeini yeniden kazanmak iin mcadele edenler var; bir tarafta, onlarn ortaya kartt o boluu, yeniden kendi evlerine ekmek gtrmek dorultusunda, her trl ahlaki kural grmezden gelerek ya da alglayamayarak doldurmaya alan iiler var bu memlekette. Yani bu memlekette amele bolluunun yaand bir dnem yayoruz. Proletaryann says arttka, yoksulluk arttka, dilencilik arttka, isizlik arttka, yeniden iileme sreleri devreye sokulduka i kazalarnn nnn alnmas; taeronlama ve gvencesizlik artka i kazalarnn nnn alnmas ne hukuken mmkndr, ne de isterse yzlerce yasa kartsnlar, bunun nne gemek mmkndr. Bakn, daha somut birka baka ey daha syleyeyim.
80
Bizim sendikamz yaklak 1 buuk yldr rgtleniyor bu lke topraklarnda.

lk yapt ilerden bir tanesi, bata datm ebekeleri olmak zere, btn iverenlere, TEAa, EAa ve TEDA iverenlerine -Genel Mdrlk dhil- ii sal ve i gvenlii kurallarn bir kere daha hatrlatp, gerekli nlemlerin alnmasn talep etmekti; aralarn, gerelerin, tehizatlarn temin edilmesini salamakt. nanr msnz, rgtlendiimiz her yerde bunlar salamaya alyoruz. 6 aydr biz bu devletin bir kurumuna, arkadalarmzn bir arkta cayr cayr yanmas benzeri bir olayn ortadan kaldrlmas iin, stlerindeki yanmaya dayankl olmayan elbiseleri deitirtemiyoruz. Savcla su duyurularmz var. O yanc, o reflektrl, gece grnen yelekleri veriyorlar bize. Ama o yelek bir arkta cayr cayr yanyor; nk naylon. Ne zaman ki Arda i braktk, Diyarbakrda i braktk, o yelekleri yrttk attk, ondan sonra bize yzde yz pamuklu, o yanan elbise de deil, hi olmazsa ilk arka dayankl elbiseler datmaya baladlar. Ancak kavga ettiinde alabiliyorsun bunlar, baka trl alma ansna sahip deilsin. Bugn geldiimiz nokta asndan bakldnda, birka konunun altn izmekte fayda var arkadalar: Bunlardan bir tanesi u: i sal ve gvenlii sorunu, ayn zamanda snflar mcadelesinin rgtlenme sorunudur. Bunlar birbirinden koparttnz andan itibaren bu sorunlara are bulmak ya da asgariye indirmek mmkn olmaz. Kapitalist retim ilikileri devam ettike i kazalarndan kurtulmamz mmkn olmuyor, olmayacaktr da. Ama bunlar hi olmazsa bu sistem iinde, birtakm nlemlerle, birtakm denetim mekanizmalarn devreye sokarak; aracn, gerecini, tehizatn, i gvenlik malzemelerini ciddi bir biimde temin ettirerek asgariye indirmek mmkn. Sermaye asndan, kapitalizm asndan maliyet unsuru olarak gndeme getirilse dahi, tm bu nlemlerin toplam bir maliyet unsuru olarak gndeme getirilse dahi, bunlarn salanmas durumunda kesinlikle bu i kazalarn asgariye indirmek mmkndr. Aslnda her alnan nlem, her gndeme getirilen nleyici tedbir ya da engellenen bir i kazas, retim ilikilerinde retimin artrlmasnn, kapasitenin kullanlmasnn ve iilerin daha salkl almasnn nn amaktadr. Psikolojik olarak, zerinde yanc elbise olmayan bir iinin bir merkeze girip manevra yapmasyla, orada gsterecei psikolojik davranla; ayanda, elinde, gznde, banda hibir gvenlik nlemi olmadan bir 34,5 ya da 154 trafo merkezine giren bir iinin yapt manevra esnasndaki ruh hali bir ve ayn ey deildir ya da 154 havai hatlarda alan bir arkadamzn gerekli tehizatlaryla, i gvenlik nlemleri alnarak hatta kartlmas ve o
81
II. Oturum
hatta alrken, rzgra kar, frtnaya kar, endksiyon enerjiye kar ya da baka birtakm eylere kar korunakl olarak almasnda ortaya kartt i verimlilii ile bunlar olmadan, bir taraftan cann koruma gdsyle hareket etmek durumunda kalan bir arkadamzn ortaya kartt i verimlilii ayn ey deildir. Peki, neden nlem almyorlar o zaman? nlem alnmamasnn nedeni tek bana maliyet unsuru deildir. nlem alnmamasnn esas nemli nedenlerinden bir tanesi, idarenin ya da iverenlerin ya da ynetenlerin bunu kendi ynetim erklerine bir mdahale olarak grmesidir. i herhangi bir hak talebinde bulunduu andan itibaren, bu ister ii sal ya da gvenlii sorunu olsun, ister cret meselesi olsun, isterse sosyal hak olsun, aslnda sermaye asndan, iverenden talep etme bakmndan hibir fark sz konusu deildir. kinci nedeni, bunu talep edebilecek olan bir cesarete ulaabilmesidir ki bu da ancak rgtllkle mmkndr. Oysa demin ifade ettim, maalesef, byle bir rgtlln bugn bu lkede gndeme gelmesi ksa zamanda mmkn grnmyor. Buradan bir baka yere dikkatinizi ekmek istiyorum. Deerli arkadalar; son 5 yllk sreci dikkate aldnzda, snf hareketinin yeniden filizlenen temel dinamiklerine baktnzda, kavgay gze alan, sokaa kan, devletle atan, gzaltna alnan, kendi hakkn hukukunu talep etmeye balayan kesimlerin tamam gvencesiz alanlardr. Son 5 yl ierisinde, Birleik Metal-in son Bursa rgtlenmesini bir tarafa braktmzda, byk fabrikalarda, istisnalar hari olmak zere, ciddi bir rgtlenmeden bahsetmek mmkn deildir. Ama gvencesizlerin rgtlenmesi srecine baktmzda, gerek gvencesiz retmen hareketi, gerek gvencesiz ii hareketinin yeniden organize edilmesi, gerek salk ikolunda, gerek enerji ikolunda, gerek dier ikollarnda, ok abartmamakla beraber, bir yeniden rgtlenme ateinin, bir yeni hayatn orada filizlendiini, en azndan imdilik birtakm tohumlarn atldn greceiz. in tam da esas noktas, pf noktas buras. Bu rgtlenebildii andan itibaren bu i kazalarn asgariye indirme, daha az dzeye ekme ansna sahip olabiliriz. nk bugn Trkiye snf hareketi asndan bakldnda, retim srelerine
82

dhil olmu bu devasa ii kitlesinin ok nemli bir blm 30 yan altnda genlerden olumaktadr. Dn karne ald ocuklarmz; 17 milyon ocuumuz karne ald, 17 milyon. Bu kadar gen bir nfusuz biz. 15-30 ya grubu arasnda ok fazla bir nfusa sahibiz ve bunlarn nemli bir ksm retim srecinin ierisinde u anda. Gemiten gelen bir siyasal, politik, ideolojik, hibir altyaps olmayan, sendikal geleneklerden yoksun, mcadele geleneinden yoksun bu devasa kitlenin, proleterleme ve iileme srecinin getirmi olduu gdyle yeni bir hak arayna girmesi, belli istemlerde bulunmas, onlarn rgtlenmesinin nn ayor ve yeni bir zemin yaratyor. Bu zemin grlebilirse ve bunun zerine kafa yoran arkadalarmzn, kurumlarn, zellikle belli kurumlarn ortak bir rgtlenme perspektifiyle mdahale etme ans yakalanabilirse, nmzdeki dnem gerek ii sal ve i gvenlii asndan yaanan kazalarn, gerekse bu taeronlatrma ve gvencesizletirmenin nne belki tamamen olmasa bile ksmi anlamda bir set ekme ansna sahip olabiliriz. Szlerimi yle balayaym: Enerji ikolunda ii, kamu alan, tekniker ve mhendis, farkl alma statlerinde olan btn emekilerin i cinayetlerine kar ortak mcadele etmesi zorunludur. Ortak mcadelenin zerinde ykselecei dinamiklerle, esnekletirmeye, uzun ve youn i saatlerine, nlemlerin maliyet olarak grlmesine kar g birlii oluturmak zorunludur. Dier yandan, sendika, oda, dernekler, ii aileleri, akademisyenler gibi i cinayetlerinden etkilenen, srecin iinde olan ve syleyecek sz olan herkesin katld meclisler kurulmas ok nemlidir. Bir ey daha syleyeceim, Erbay gryorum arkada. Erbaylarn yrtt bir alma var. i sal ve i gvenlii nlemleri alnmad iin yaamlarn kaybeden arkadalarmzn bir taraftan hukuki mcadelesini yrtrken, bir taraftan da kamuoyu oluturulmas, bunun salt lenlerin yaknlarna ekonomik kar deil, ayn zamanda bu i kazalarnn, alnmayan nlemlerin Trkiye toplumunun vicdani olarak da gndemine getirilmesi dorultusunda yrtlen bu almalarn bytlmesi ve desteklenmesi gerekmektedir. Bunlar eer bu topraklarda kamuoyunun karsna ciddi bir biimde gndeme getirilebilirse, belki ksmi de olsa bu kazalarn, bu i cinayetlerinin, bu
83
II. Oturum
katliamlarn nne geme ansna sahip olabiliriz diye dnyorum. Hepinize teekkr ediyorum. OTURUM BAKANI Kamil Beye ok teekkr ederiz. Konumasnda dile getirdii Gvencesizlik, taeronlatrma, yoksulluk arttka i kazalar azalmayacak. vurgusunun olduka nemli bir vurgu olduunu ben de dnyorum.
84
MEHMET TRKUAR Avukat - Elektrik Yksek Mhendisi
gvenlii konusu nemli bir konu, i gvenlii uzmanl konusu da yeni balayan bir ey, o konuda belirtilenlere katlmamak elde deil ve ben ilk etapta burada btn arkadalarma i gvenlii uzmanlnn gerektirdiklerini renmelerini tavsiye ediyorum. Mesleimiz asndan bile bu ok nemli. Burada byk bir ounluumuzun elektrik mhendisi olduunu dnyorum. Bugn hl iimizde o kadar zayf arkadalarmz var ki. Kendimizi yenilemiyoruz. Btn bu konuulan konularn hepsinin temelinde yatan da eitimsizliktir. Eitim sadece ilkokul mezunu, ortaokul mezunu, teknisyen iin deil; mhendisler iin de eitim gerekli, hepimiz iin eitim gerekli. Eitim, yaammz boyunca devam etmesi gereken bir olgu. Ben, 11 seneden beri de biraz profesyonel bilirkiilik yapyorum, i kazalar zerine. En az 5-6 bin tane i kazas incelemesi yapmmdr. Burada elektrik mhendisi olmayan arkadalarmz da vardr, ama zellikle elektrik mhendisi arkadalarmz iin sylyorum; elektrik dalnda meydana gelen kazalar, kolay kolay tahmin edilemeyen kazalar. Dier meslek dallarndakiler ok basit kazalar;
85
Arkadalar; burada mhendisliim belirtilmi, ama ben avukatm ayn zamanda, hukukuluum ynyle konumak istiyorum.
II. Oturum
snflandrdnz zaman belli bir sayya sokuyorsunuz. Ama elektrik yle deil. zellikle burada konumac olarak bulunmam da, elektrik mhendisi olan arkadalarmza baz eyler syleyebilmek, dikkatleri ekebilmek iindir. Bugn bir kaza oluyor, insanlar lyor, yaralanyor, sakat kalyor. Bir kiinin, daha dorusu alann beden salndan, vcut btnlnden daha nemli bir ey olamaz. gvenlik tedbirlerini herkes alacak. gvenlik tedbirini iyerlerinde aldmz gibi, evimizde de tedbirler alacaz. Tedbirsiz hibir yerde yaam sz konusu deil, yrrken bile tedbir alacaz. Ben kaza inceledim; Denizlide, TEDAn bateknisyeni merdivenlerden inerken aya kayyor, elektrik arpyor. Ondan sonra tutuyor, 6 sene sonra iverene dava ayor. Bateknisyen; yani ustabalarn en stndeki adam. Yrmenin eitimi var m? Onu da bileceiz, dikkatli olacaz, dikkatli, tedbirli davranacaz. ilerimiz tedbirli davranacak, iverenlerimiz de tedbir alacak, aldracak. hukukunun temeli bu. i altran, istihdam edenlerin en byk sorumluluu bu. Bir kere eleman seiminde dikkatli olacak. Eleman semede, elemana talimat vermedeki ve eleman gzetmedeki borlarndan dolay kusur veriyoruz iverene. e uygun adam alacaksnz. Hemen antrparantez bir rnek vereyim: Bir elektriki, rak alr yanna; bir hafta sreyle, Pense ver, tornavida ver, unu getir, bunu gtr falan denilen rak, bir hafta sonra, birisi bir elektrik iinden bahsettiinde, Ben ustaym. der. Bizim memlekette ustalk ok kolay. Ben, Almanyada eitim sistemini inceledim 1991-1992lerde. Trkiyedeki raklk okullarnn byk bir ounluu Almanlar kanalyla kurulmu. Onlarn retmenlerine eitim vermek iin bir eitime gittik. Ama tabii, bizimkiler, Trkiyedekiler birka sene sonra azlarna burunlarna bulatrdlar, o da ayr bir konu. Almanyada ylesine bir eitim veriyorlar ki. 4 yllk Grundschule denilen ilkokullardan sonra, eitim durumlarna gre, en iyi seviyede renciler Gymnasium denilen liselere, orta halliler Realschulelere, durumu iyi olmayanlar da -ki maalesef, bizim Trklerin ocuklarnn yzde 90 orada- Hauptschule denilen okullara gidiyorlar. Hauptschulelerin nnde hi niversite yok. Yalnz btn okullarda yatay geiler var. Sonra bu okullar bitirenler merkezi snava giriyorlar. Merkezi snava bu okullar bitirenleri alyorlar. Ticaret ve sanayi odalar nezdinde snava giriyorlar bunlar niversiteye giri snav yok, ama burada var merkezi snav- ve 3,5 sene eitim alyorlar; pratik, teorik, birebir eitimler
86

alyorlar. nann, ben, bir elektrik mhendisi olarak, oradaki eitimleri grdkten sonra utandm, bizim niversitelerimizde verilen eitimden utandm. Kazma krek iisi olarak yetitirilenlere bile pneumatik, elektropneumatik, yatay kaynak, dikey kaynak, tig kayna, hidrolik, monitr kullanmak, basit elektrik tesisat yapmay retiyor; 3,5 sene ierisinde her eyi retiyor. Ama ondan sonra eline kazma krei veriyor, kazma krek iilii yaptryor. Eitimden gemeyen, Ausbildung denilen bu raklk eitiminden gemeyenler hibir yerde altrlamyor. Ama onlar da ii ok iyi retiyorlar. Yani temelde btn problemler hep eitim eksikliinden kaynaklanyor. Biraz nce girdim ve braktm, oradan devam edeyim. Yine bir elektrik mhendisi arkadamz rapor yazm ceza mahkemesine; adamn biri 34,5 kilovolt binann yaknndan geiyor, yaklamayla arplma olay. Aynen unu yazm: Bu hatta izole klf geirilmeliydi. Aynen bunu yazm. Yazdm raporda da geiyor bu. zole klf geirmek diye bir ey var m?! Yine biraz nce anlattm bu eitim olayna geliyor i. Hepimiz eitileceiz. Bunu diyen arkadamz var ve bilirkiilik yapyor u anda.
Burada byk bir ounluunuzun bir yerlerde alan olduunu dnyorum; ya kendi adna, Ba-Kura bal, bamsz iyeri olan veyahut da bir kamu kurumunda veyahut da bir zel sektrde, Emekli Sandna tabi veyahut da sigortal alanlar olduunuzu dnyorum. Burada birinin yannda alan arkadalarmz iveren vekili pozisyonundalar; ivereni temsil ediyorlar, iveren adna hareket ediyorlar. Biraz evvel bahsettiimiz tedbirleri ncelikle kim alacak; iveren vekilleri alacak. veren dediimiz, zellikle irketler dediklerimiz tzel kiiler. Eli kolu olmayan, canl olmayan bir ey. Onu kim temsil ediyor; bizler temsil ediyoruz. Mdr, mhendisi, ustabas. Bunlar sonuta iveren vekili olarak geiyor, iveren adna bunlar hareket ediyor. Kendi adna alan kiiler de bizzat kendisi iveren, altrd adamlara kar biraz evvel hep bahsettiimiz tedbirleri almak zorunda olan o. O tedbirleri almadmz zaman ne oluyor? En az 5-6 bin tane kusurla ilgili rapor yaptm dnyorum. Tabii, bunun ierisinde makine de var, inaat da var, deiik konular da var. Ama yle byk tazminatlar kyor ki. Birou farknda deil. altryorsunuz adam, ama yarn karnza gelecek hukuki boyutlar grmyorsunuz. Trilyonun zerinde
87
II. Oturum
tazminat hesab yaptm; eski paramzla trilyon, yeni paramzla milyon ve bu bir ykm. rnein u OSTMde olan patlama. Sanyorum 18 civarnda l var. ki ayr yerde oldu kaza, o yzden tam saylarn bilmiyorum. ok byk bir rakam kacak orada. Zaten akll bir iverenin, bunu dnerek, i gvenlik tedbirlerini en son noktasna kadar, en hassas yerlere kadar aldrmas lazm. Burada biraz tu kaka dediimiz i gvenlii uzmanl var. Ben, akas, o eitimi hepinizin almasn isterim, hepiniz grn onu, herkes bilsin bunu, elemanlarnza aldrn, grsnler. Benim olum bir buuk sene evvel inaat mhendisi oldu, zorla eitime gnderdim onu, u anda Arabistanda. Ben Arabistanda iki buuk sene kadar Ciddede almtm, ehrin altyapsn olduka iyi bilen biriyim. Altyapda kablo ekiminde altm iin iyi biliyorum, orada su kmas gibi bir risk vard Ciddenin ierisinde. Byle bir riskiniz var, problem olabilir, tedbirli olun. dedim oluma. Bir mddet sonra, birka ay sonra, 8 iyerinden 3nde su km ve birinde de, Senin o uyarnla ben tedbirli oldum, adamlarm kurtardm. dedi olum, birka kiiyi son dakikada ekmi, akabinde ykm olmu. gvenlii uzmanlnda risk analizleri yaplyor. Biraz evvel arkadalarmz alnd, ama alnmasnlar. Ben, 1973 mezunuyum, Teknik niversiteye 67 giriliyim. Tecrbe birden olmuyor. Tecrbeyi illa kiinin kendisinin yaamasna da gerek yok; yaknnzdaki biri de benzer bir ey yaadysa, o tecrbeden de
siz istifade ettiyseniz, o da bir tecrbedir. Zaman ierisinde kalifiye olacaklar, birok eyi renecekler. Bakn, hepimiz elektrik mhendisi, makine mhendisi, deiik mesleklerdeniz. gvenlii uzman bunun zerinde bir eitim almadr. Bir meslek deil i gvenlii. Onun bir meslek olarak grlmesine taraftar deilim ben. O, uyarc, iverene yardmc olan, iinin hayatn koruyan tedbirler alr. Tedbir gsterecek ki, riskleri gsterecek ki urada u var, burada bu var. diye btn tehlike kaynaklarn belirleyecek. Ama onu belirleyebilmesi iin tecrbeli olmas lazm, kendini yetitirmesi lazm. Neyin tehlike kayna olduunu, neyin tehlike kayna olmadn veya olabileceini birden ngrmesi mmkn deil, bu zamanla oluacak. Ama onun gremedii bir problem olursa, gremedii bir riskten dolay bir kaza olursa da, i uzmanlnn tarifine ve sorumluluklarna gre de onun sorumluluuna gidilebilecek. Sen niye bunu grmedin de beni
88

uyarmadn? diyecek iveren. Hatta ii bile diyecek; Sen bu riski ngrseydin ve tedbir alnsayd benim can gvenliim salanm olacakt. Bir de unu syleyeyim: veren, halen Trk kanunlarna gre, i hukukuna gre birka adm nden gidiyor. Yargtay itihad var; adam, iyerinde i saatleri ierisinde bir planyada kendine ait, evine ait bir eyi imal ederken yaralanyor. Byk ihtimal parman kaptrm; nk Yargtay kararndan biz onu gremiyoruz. Yerel mahkeme de, Haydi oradan sen de; sen kendi iini yaparken kaza geirmisin. deyip, davay reddetmi. Bunu gryoruz Yargtay itihadndan. Ama itihat diyor ki, Kendine ait bir ii yapmakta olsa bile, iyerinde gerekli i disiplinini salamayan iverenin de burada kusurlu olduu, ona da kusur verilecei Dolaysyla, sizler, alanlar olarak iveren vekili veya bamsz alan kiiler olarak da bizatihi tedbirleri almakla sonuna kadar mkellefsiniz. Alnabilecek tedbirleri aratracaksnz, bulacaksnz. Yarn gelen tazminatlarda ok byk rakamlar kacak karnza; bunu nlemek iin yapmak zorundasnz. te burada Sendika Bakanmz var, o da iyi bilir; EKAT belgesi diye, elektrik kuvvetli akm tesislerinde alma belgesi diye bir belge var. alma Bakanl bu belgeyi dzenler. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii, Enerji Bakanlndayken komisyon bakanydm ben; benim zamanmda bir rtutan getiydi, ama mesela biz orada daha yksek gerilimleri de koymak istedik, koyamadk, hocalar yetitirememilerdi. Orada zorumuzla 154 kilovolt ve 380 kilovolt trafo merkezlerine bir mhendis girmesini saladk. Biz zorladk, birileri kar kt, sonradan -benden sonra yaymland- mhendis konulmas gerektii belirtilmi. Ama iki tane ynetmeliimiz var, birbiriyle eliiyor. Bir, Elektrikle lgili Fen Adamlar Ynetmelii vardr; orada birinci snf, ikinci snf, nc snf meslek adamlar diye ayrrz, orada yetkiler snrlandrlmtr. br tarafta, Enerji Bakanl tarafndan karlm Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmeliinde, 1 aylk eitimle EKAT belgesi alm kiiler, banda biri olmadan alabilir. diye bir hkm var. Byle elien hkmler var birbiriyle ve bunlarn da dzenlenmesi lazm. Somada tesislere gnderiyoruz iilerimizi, eitim alyorlar, 6 gn eitim alyorlar, ondan sonra, Sendika Bakanmz bilir (Bunlar hep yaadk. Bu zaman ierisinde yaadmz o kadar ok tecrbe var ki, bilirkiilikten kaynaklanan. Benim i tecrbem de ok eski, ama onlar eskide kald.) ofr Somaya eitime
89
II. Oturum
gnderiyorlar, ondan sonra ii yardmcl pozisyonuna alyorlar, adam gnderiyorlar trafoda arzaya. Bir arza oluyor, ky trafosuna gnderiyorlar. Adam kyor oraya, kalyor yukarda. Niye? Ayrcnn bacaklarndan biri arzal, fazlardan birine tel geirmiler, o ayrcy aarak elektrii kestiini zannediyor, ama telle ksa devre yaplan fazda enerji var, temas ediyor ve lyor adam. Tabii, biz raporumuzu yazdktan sonra TEDAtan savunma: Biz bunu 6 gn gnderdik Soma tesislerine, eitim aldrdk, eitim verdik falan filan diye bir savunma geldi. Bu savunma geldiinde ben aynen unu yazdm: Eer ortaokul, lise mezunu biri 6 gn Soma tesislerine gidip eitim ald zaman eitimli elektriki oluyorsa, o zaman, Trkiyedeki btn meslek okullarn kapatn, gnderin TEDAa, 6 gn eitim alsnlar, hepsi elektriki olsun. Hem Milli Eitim ok byk bir ykten kurtulur, hem de ok miktarda kalifiye eleman yetitirirsiniz. Raporumda aynen bunlar var, herkese de ibraz edebilirim bunu. Bunu yazp gnderdim, ondan sonra seslerini kestiler. Eitim nemli. Ama usta bile olsa, her tr tedbiri almay retseniz bile, her trl eitimi verseniz bile, i hukuku diyor ki, Gzetim, denetim. Ben, birok mhendis arkadamdan unu grdm; ben de mhendisim, ama br taraftan baktm zaman gryorum: Ben bu adama emniyet kemerini vermiim, bareti vermiim, eldiveni vermiim, gzlk vermiim, dikkatli ol, tedbirli ol da demiim, biraz eitim de vermiim; adam km oraya, emniyet kemerini takmam, dm, lm veya yaralanm. Benim ne suum var? Ama i hukuku yle demiyor. Versen bile, eitsen bile, denetlesen bile yetmez; kullandracaksn. diyor, O emniyet kemerini kullandracaksn. Kullanmazsa ne olur? zel sektrde baz eyleri yapmak biraz daha kolay. Benim bir zel sektr tecrbem de var. Devlette zor; baz eyleri yapmak devlet sektrnde alan arkadalar iin zor. Beni dvmeye geldi bir iim, ben onu arptm, dvemedi beni, ondan sonra 1 ayda disiplin kurulu topland, en hzl toplanan disiplin kuruluymu, 3 gn cret kesimi cezas verdiler, baka bir yere gnderdiler. Hatta gnderdikleri yer yle bir yer ki, onun iin taltif etmek gibi bir ey oldu. Dolaysyla, kamu sektrnde birilerine bir ey yaptrmak da zor, baz tedbirleri almak da zor. Hele siyasallat zaman daha da zor. Ki maalesef kurumlar iyice siyasallat, bugn liyakatle bir yerlere gelenlerin says azald. Liyakatle bir yere gelen adam, kendisine gveni olan adam, yumruunu koyar, o gn istifa eder, o gn brakr, her yerde tepkisini koyar. Ama birileri getirdii zaman o tepkiyi
90

koyma ans yok kiilerin. Dolaysyla, ii bilmeden bir yerlere gelen kiilerin de aada tedbir almas, alann haklar nedir, hukuklar nedir veyahut da alan ne yapmal, ne yapmamal, bunlar bilme anslar yok. Ancak iinde yaayanlar bilir. Ama zel sektrde bu biraz daha kolay. zel sektrde, biraz evvel dediim gibi, akll, basiretli bir iveren, alnabilecek her trl tedbiri alr, almak zorunda. nk karsna gelecek rakamlar gerekten ok byk. Bir ksm anlayor, ufak rakamlara getiriyor; ama yle kolay kolay atlatamyorlar. Hi kimsenin lmesini istemeyiz elbette. Ama bugn bir ii ld zaman Dnn, diyelim ki bir inaat iyeriniz var, bir iiniz var, 1 aylna ie aldnz. Bu 1 aydan sonra belki ii 1 sene i bile bulamayacak; ama biz hesab yaparken, 23 yandaki bir adamsa, 60 yana kadar o ite devaml alacak, 60 yandan sonra da -Franszlardan alnm PMF tablosu denilen bir tablodan yan buluyoruz- 68, 69, 70, neyse, yana gre deiiyor, o yaa kadar da emeklilik sresi olacak diyoruz ve devaml, yani 12 ay, 30 gn alacakm gibi -hafta tatillerini kararak tabii- hesap yapyoruz. ok byk rakamlar kyor. Bir de u var: O iiniz te ikiden fazla malul olduysa, malul kaldysa, bir de buna yaamnn sonuna kadar bakc gideri hesap ediyoruz. Asgari cret dzeyinde kendine kan tazminattan daha ok tazminat kyor. Niye; nk kendisininkini netten hesaplyoruz, bakcy brtten hesaplyoruz. Sigortasyd, vergisiydi, onu da hesaplyoruz. ok byk rakamlar kyor buralarda. Ama kamudaki -arkadalar tenzih ederim, ben de en son Enerji Bakanlndan emekli oldum, yllarca kamuda altm, Trkiyenin en byk mteahhitleri gibiydik 70li yllarda, 1180 kiiyle baladm ben ilk alma hayatma, antiye efi olarak; o da bir ansm benim iin demek ki, sonra anladk- kamuda alan arkadalarmz ok rahat hareket ediyorlar. Ama ceza davas olduu zaman ncelikle iveren vekilleri yarglanyor. Taksirli sulardan saylyor bunlar; trafik kazalar, i kazalar taksirli sular diye geiyor. Bilinli taksire de bazen yaklaan olaylar oluyor da, ou taksirli su diye geiyor. Bugn en dk ceza 2 yldan balyor. yi halden dolay onun 1/6sn indiriyorlar; iyi halliyseniz, kravat falan taktysanz duruma salonunda, sesiniz kmadysa, 1/6sn indiriyorlar, 20 aylk bir cezaya iniyor. sterse 50 tane sank olsun, 50si birden en az 2 sene cezayla yarglanyor ve kusur verildiyse her biri o cezay ekiyor. Ondan sonra, kamu davas bittikten sonra, hukuk davasnda genellikle biz kusuru iverenlere veriyoruz. Oradaki, ceza yargsnda kusurlu bulunup cezalandrlmasna hkmedilen iveren vekillerine veriyoruz; mhendis olabilir, ustaba olabilir,
91
II. Oturum
mdr olabilir, onlarn kusurlar genellikle iveren kusuru iinde niteleniyor. Ama ceza davasnda kusur alm bir kiiye de hukuk davasnda mutlaka Yargtay kararlar gerei bir kusur vermek mecburiyeti vardr, Bunlara dikkat ederek, yani tedbirli, dikkatli davranacak olanlar, en iyi ekilde iilerinizi altracak olanlar sizlersiniz. zellikle iveren vekillerine daha ok grev dyor. Siz, iveren ile ii arasndasnz. verene, karsna gelecek mali boyutlar gsterecek olan sizlersiniz, tedbir alnmas sonucunda kazanlar retecek olan sizlersiniz. Bir kaza olduu zaman bir iyerinde, ka gn o iyeri durur bir dnn. Bir kere iilerin psikolojisi bozulaca iin verim alamazsnz. O kaza geiren ii belki ok zel bir tezghn iisiydi, o iinin yerine ikinci adam ikame edinceye kadar geecek zaman Bunlar hep retim kaybdr. Bunlar dnen, basiretli olarak davranan iverenler her zaman kazanacaktr. Burada hepinizi ya iveren vekili, ya profesyonel ynetici vesaire mhendis olarak alan arkadalar olarak gryorum. gvenlii tedbirlerini aldracak olan ncelikle sizlersiniz, buna arln verecek olan sizlersiniz. Sonuta sizlere de uzaktan yakndan bir tarafndan deme durumu var bunun. Ne kadar emniyetli bir iyeri dzeni kurulursa, o iyerinden o kadar verim de ok iyi alnr, iverenin de masraf az olur, sizlerin de banz armaz, kafanz din olur. Beni dinlediiniz iin hepinize teekkr ederim. OTURUM BAKANI- Mehmet Beye biz de teekkr ederiz. Konumasnda yapt eitim eksiklii vurgusu ve i gvenlii eitimine dair yapt vurguya
da tekrar teekkr ederiz. MEHMET TRKUAR- Aslnda birok itihat vard, ama zaman kstllndan dolay onlara girmeye frsat olmad. Ama arkadalara databilirsiniz. inde ok zel itihatlar var, ou kiinin bilmedii, nemli baz itihatlar, kararlar.
92

818 sayl Borlar Kanunu C - STHDAM EDENLERN MESULYET Madde 55 - Bakalarn istihdam eden kimse, maiyetinde istihdam ettii kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri esnada yaptklar zarardan mesuldr. ukadar ki byle bir zararn vukubulmamas iin hal ve maslahatn icabettii btn dikkat ve itinada bulunduunu yahut dikkat ve itinada bulunmu olsabile zararn vukuuna mani olamyacan ispat ederse mesul olmaz. stihdam eden kimsenin, zamin olduu ey ile zarar ika eden ahsa kar rcu hakk vardr.
6098 sayl Borlar Kanunu II. zen sorumluluu 1. Adam altrann sorumluluu MADDE 66- Adam altran, alann, kendisine verilen iin yaplmas srasnda bakalarna verdii zarar gidermekle ykmldr. Adam altran, alann seerken, iiyle ilgili talimat verirken, gzetim ve denetimde bulunurken, zararn domasn engellemek iin gerekli zeni gsterdiini ispat ederse, sorumlu olmaz. Bir iletmede adam altran, iletmenin alma dzeninin zararn domasn nlemeye elverili olduunu ispat etmedike, o iletmenin faaliyetleri dolaysyla sebep olunan zarar gidermekle ykmldr. Adam altran, dedii tazminat iin, zarar veren alana, ancak onun bizzat sorumlu olduu lde rcu hakkna sahiptir.
818 sayl Borlar Kanunu BNA VE DER EYLERDE MESULYET ZARAR VE ZYAN Madde 58 - Bir bina veya imal olunan herhangi bir eyin maliki, o eyin fena yaplmasndan yahut muhafazadaki kusurundan dolay mesul olur.
93
II. Oturum
Bu cihetten dolay kendisine kar mesul olan ahslar aleyhindeki rcu hakk mahfuzdur.
6098 sayl Borlar Kanunu Yap malikinin sorumluluu Giderim ykmll MADDE 69- Bir binann veya dier yap eserlerinin maliki, bunlarn yapmndaki bozukluklardan veya bakmndaki eksikliklerden doan zarar gidermekle ykmldr. ntifa ve oturma hakk sahipleri de, binann bakmndaki eksikliklerden doan zararlardan, malikle birlikte mteselsilen sorumludurlar. Sorumlularn, bu sebeplerle kendilerine kar sorumlu olan dier kiilere rcu hakk sakldr.
818 sayl Borlar Kanunu 3 - MUAVN AHISLARIN MESULYET Madde 100 - Bir borcun ifasn veya bir bordan mtevellit bir hakkn kullanlmasn kendisi ile beraber yaayan ahslara veya maiyetinde alanlara velev kanuna muvafk surette tevdi eden kimse, bunlarn ilerini icra esnasnda ika ettikleri zarardan dolay dier tarafa kar mesuldr.
Bunlarn fiilinden mtevellit mesuliyeti, evvelce iki taraf arasnda yaplan bir mukavele tamamen veya ksmen bertaraf edebilir. Alacakl, borlunun hizmetinde ise veya mesuliyet hkmet tarafndan imtiyaz suretiyle verilen bir sanatn icrasndan tevellt ediyorsa; borlu mukavele ile ancak hafif bir kusurdan mtevellit mesuliyetten kendisini beri klabilir.
6098 sayl Borlar Kanunu 3. Yardmc kiilerin fiillerinden sorumluluk MADDE 116 - Borlu, borcun ifasn veya bir bor ilikisinden doan hakkn kullanlmasn, birlikte yaad kiiler ya da yannda alanlar gibi yardmclarna
94

kanuna uygun surette brakm olsa bile, onlarn ii yrttkleri srada dier tarafa verdikleri zarar gidermekle ykmldr. Yardmc kiilerin fiilinden doan sorumluluk, nceden yaplan bir anlamayla tamamen veya ksmen kaldrlabilir. Uzmanl gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun veya yetkili makamlar tarafndan verilen izinle yrtlebiliyorsa, borlunun yardmc kiilerin fiillerinden sorumlu olmayacana ilikin anlama kesin olarak hkmszdr.
4587 sayl Kanunu MADDE 77 - verenler, iyerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de ii sal ve i gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler. verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar.
i Sal ve Gvenlii Tz MADDE 2 - Her iveren iyerinde iilerinin saln ve i gvenliini salamak iin, bu Tzkte belirtilen artlar yerine getirmek, aralar noksansz bulundurmak, gerekli olan yapmakla ykmldr. iler de, bu yoldaki usuller ve artlara uymak zorundadrlar. MADDE 3 - veren, iilere yapmakta olduklar ilerinde uymalar gerekli salk ve gvenlik tedbirlerini retmek ve i deitirecek iilere yenisinin gerektirdii bilgileri vermek zorundadr. MADDE 4 verenin, iyerinde, teknik ilerlemelerin getirdii daha uygun salk artlarn salamas; kullanlan makinalarla alet ve edevattan herhangi bir ekilde tehlike gsterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararl olanlar, yaplan iin zelliine ve fennin gereklerine gre bu tehlike ve zararlar azaltan alet ve edevatla deitirmesi i kazalarn nlemek zere iyerinde alnmas ve bulundurulmas gerekli tedbir ve aralar ve alnacak dier i gvenlii tedbirlerini devaml surette izlemesi esastr.
95
II. Oturum
Elektrik direi ve havai elektrik hatt BK.58de yazl Yaplan herhangi bir ey kapsamndadr. (Yargtay 4.Hukuk Dairesi, T.23.10.1953, E.1953/5285, K.1953/4370)
Kendi bilgi ve malumat dnda dahi olsa, bir iinin asl ii dnda kendiliinden demir kesmee kalkmas eklinde meydana gelen olayda, iyeri disiplini bakmndan, alt dzeyde dahi olsa, iverenin ilgisizliinin bulunduu, baka deyimle iverenin gerekli i dzenini salamad ihmali ve kusurlu hareketinin varl sz gtrmez. (Yargtay Hukuk Genel Kurulu, T.22.04.1983, E.1983/1693, K.1983/414)
..iverenin gerekli nlemleri alma ykm, i gvenlii mevzuatnca belirlenenlerin yannda hayatn olaan ak iersinde oluabilecek tehlikeleri giderici almalar da ierir. Uygulamadaki glkler, ya da allagelmi kaytszlk veya nlemleri iisinin ahsi yeteneine brakma eilimleri, olayn deerlendirilmesi ve kusurun belirlenmesinde etkili olamaz. (Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.14.10.1977, E.1977/1613, K.1977/6398)
Bir makinann kullanlmasnn birlikte getirdii tehlikeleri kavramak, bunlarn nasl nleneceini dnmek ve buna uygun davranmak n planda iverene den devlerdendir. zellikle makinalarda alan cahil iilerin tehlikelerden en salam yolda kanmalarna imkan veren ak emirlerin verilmesi bu devlerin evresine girer. (Yargtay 13. Hukuk Dairesi, T.14.10.1974, E.1974/2465, K.1975/2491)
Sigortalnn usta niteliinde ve deneyimli olmas, iverenin denetim ve gzetim devini ortadan kaldrmaz. (Yargtay 10.Hukuk Dairesi, T. 21.03.1983, E.1983/1213, K.1983/1378)
96
i tecrbeli ve ehil olsa dahi elektrik bilgisinden yoksun olduu iin, kendisine

verilen grevlerin, kalifiye elemanlar ve yasal ehliyeti olan kiilerin denetiminde yaptrlmas ve yakndan izlenmesi gerekir. (Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.08.07.1977, E.1977/7813, K.1977/5401)
veren iyerinde iilerin saln ve gvenliini salamak iin gerekli olan yapmak ve bu husustaki artlar yerine getirmek, aralar noksansz bulundurmakla ykmldr. Bu ykmlln sadece nlem almakla yetinilebilecei anlamn tamad, nlemlere uyulup uyulmadn denetleme ve giderek nlemlere uyulmasn temin anlamnn da bulunduu kukusuzdur. Baka bir deyile, iveren iyerinde geni anlamda domu ve doabilecek tehlikeleri nlemek zorundadr. Bu zorunluluk sonucu olarak iyerinde iveren tarafndan tam anlam ile geni bir kontrol mekanizmas kurulmaldr. (Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.31.10.1978, E.1978/2077, K.1978/7689)
(Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.30.09.1986, E.1986/4453, K.1986/4793)
verenin Knin 73. Maddesi uyarnca ykml bulunduu nlemleri alm saylmas iin iisine gerekli aralar salam olmas yeterli deildir; bu aralarn ii tarafndan kullanlp kullanlmadn denetleme hususu da bu nlem alma ykmne dahildir. zellikle bu olayda gzln iiye verilmesi yeterli olmayp iinin bu gzl taktktan sonra ii yapmaya balamasn salamak gerekir. (Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.24.11.1980, E.1980/5899, K.1980/6795)
97
te yandan, gzlk verildiinin kesin olarak saptanmas durumunda ise, iverenin iisine gzlk verme ykmnn bu gzlklerin istenen nitelikte olmalar ve iiler tarafndan kullanlmalarn salama zorunluluklarn da kapsayaca gzden uzak tutulmamaldr. Baka bir anlatmla, iin nitelii itibariyle iverenin nlem alma devinin, salt ie uygun gzlk vermekle snrlandrlamayaca, bu gzln kullanlmasn istemek, bu nlemin uygulanmasn salamak ve uygulanp uygulanmadn srekli ve etkin bir biimde denetlemek, giderek bunu gerekletirecek gerekli kontrol sistemini de kurmak ykmlln ierdii de sz gtrmez.
II. Oturum
veren iyerinde iilerin i gvenliini salamak iin gerekli olan yapmak ve bu husustaki artlar ve aralar noksansz bulundurmakla ykmldr. verenin bu tedbir alma ykm, phesiz ekilde iileri tehlikelere kar uyarmay, iilerin davranlarna ilikin direktifleri vermeyi ve ciddi denetim yapmay da kapsar. Tehlike ii tarafndan bilinebilir nitelik tam olsa bile iverenin anlan ykmleri yine devam eder. Dava konusu lmle sonulanan olayda iilerin tehlikeye kar uyarldklar ve onlarn bu kabil davranlarnn engellendii daval tarafndan iddia ve ispat edilmi deildir. Tersine iyerinde, iilerin kendi ileri dnda tehlikeli ileri yapmalarna gz yumulduu, hatta bu ekilde davranlara sevk olunduklar ve bir genel planda insan hayatna deer veren bir alma disiplininin kurulmad, yarglama srasnda dinlenen tank szlerinden anlalmaktadr. Bu durumda mevcut durum ve deliller karsnda, olayda iverenin tamamen kusursuz olduu sylenemez. (Yargtay 9.Hukuk Dairesi, T.26.01.1971, E.1971/8894, K.1971/15078)
Yalnzca tedbir almak yeterli olmayp, alnm bulunan tedbirlere uyulup uyulmadnn da iveren tarafndan daimi kontrol gerekir. (Yargtay Hukuk Genel Kurulu, T.28.03.1979, E.1979/284, K.1979/330)
veren, iinin gvenliini salamak iin gerekli olan yapmak, koullar salamak ve aralar noksansz bulundurmak, ii de bu konudaki usul ve koullara uymakla ykmldr. (Yargtay 9. Hukuk Dairesi, T.25.06.1990, E.1990/4838, K.1990/7758)
verenler iyerinde tm nlemleri almak ve koruyucu malzeme kullandrmakla ykmldr. (Yargtay 9.Hukuk Dairesi, T.06.04.1982, E.1982/1757, K.1982/1960)
Emniyet kemerinin kullanlmasn salamamas bakmndan iveren (M)nin kusurlu kabul edilmemesi aka Yasaya aykrdr. (Yargtay 10.Hukuk Dairesi, T.28.01.1982, E.1982/146, K.1982/322)
98

Sigortalnn alt ite eitilmesi, tehlikelere kar uyarlmas ve zellikle sigortalnn alt yerlere bu amala uyar levhalar konulmas ve sigortallarn bu iyeri disiplini ierisinde almalarn salayacak bir kontrol, denetim dzeninin iyerinde iverence salanmas i gvenlii mevzuatnn iverene ykledii nlemlerin nemli bir kesimini oluturur. (Yargtay 10.Hukuk Dairesi, T.22.03.1984, E.1984/1538, K.1984/1645)
gvenliinin salanmas iin iveren mevzuatla belirtilmese dahi ayet bu yolda bir tedbirin alnmas gerekiyorsa o tedbiri almak zorundadr. Sregelen kt alkanlklar ve i gelenekler tedbir alma ykmlln ortadan kaldrmaz. (Yargtay 10.Hukuk Dairesi, T.26.11.1998, E.1998/7518, K.1998/14880)
veren, belirli bir retim ve eitim gerektiren ilerde iisine gerekli bilgiyi vermek ve gerekli ekilde eitmek zorundadr. (zet) (Yargtay 10. Hukuk Dairesi, T.27.02.1978, E.1978/3997, K.1978/1375 T.17.06.1975, E.1975/1682, K.1975/3838)
Kanuna gre, iveren salt mevzuatta ngrlen nlemleri deil, kutsallatrlmas gereken insan yaamna sayg evresinde gnmz bilim ve teknolojisinin ngrd nlemleri dahi almakla ykmldr. Her halde, alan kimsenin i gvenlii, iinin kendi dikkatine braklamaz. (Yargtay 10. HD, T.17.04.1984, E.1984/2029, K.1984/2140)
99
II. Oturum
RAHM NAN Mfettileri Dernei Arkadalar; merhaba. Hepinizi saygyla selamlyorum. Akamn bu saatinde son konumac olmann verdii dezavantaj kullanarak, bunu avantaja evirmenin yntemlerini bulmaya alacam. Fark ettiiniz gibi, olay hem felsefi boyutuyla, hem benim bu oturduum sandalyede oturan TMMOB temsilcisinin anlatmyla, hem sendikac arkadamz Kamil Beyin anlatmyla ve hukuku arkadamz Mehmet Trkuar Beyin anlatmyla eitli bak alarndan ele alnd. Bizden, Mfettileri Dernei adna bir sunum istenildiinde, biz de bu konuya nasl bakabiliriz derken, ben kafamda yle bir ey oluturdum, ksa konu balklar oluturdum: gvenlii uzmanlnn tanm nedir? sal ve gvenlii uzmanlnn gereklilii nedir, neden byle bir yaplanma var? Kanunlama aamasnda belirsizlikler. Bunu da bir konu bal olarak semitim. Meslektalarmz iin nemi nedir? EMO iin nemi nedir? Arkadalar; bu drt konu, drt balk tartld zaten, konuuldu. Bunlar tekrar etmenin hele bu saatte hi lzumu yok. Hemen una gemek istiyorum: Meslektalarmz iin nemi nedir? Bunu da aslnda Mehmet Trkuar Bey aklad. Elektrik mhendisleri iin en
100

nemli gerekesi; bunu bilmemizin, bu i sal ve gvenlii uzmanln yakalamamzn, bnyemizde onu kapsamamzn nedeni, sorumluluklarn ve yetkilerin bilinmesi. Birok mhendis arkadamzdaki en byk hata, en byk eksiklik, bu sorumluluk ve yetkileri bilmemekten kaynakl olarak, herhangi bir kazalanma durumunda skntya dmesidir. Bunu nleyebilmesi iin, bence btn meslektalarmzn bu i sal ve gvenlii uzmanl eitimini bir ekilde almas lazm. Mehmet Bey de biraz nce onu ifade etti. Bunun gzel bir rneini yle syleyebilirim: Ocak 2012de alnm bir haber bu; zmir Bykehir Belediyesi, kadrosundaki btn mhendislerin i sal ve gvenlii uzmanln almasnn yollarn am. Yani demi ki, Kardeim, buna kurs mu dzenleyeceiz, yetkili firmalardan gidip hizmet mi alacaz, naslsa yapalm. ve bunu yapmaya almlar. Ne aamada bilmiyorum. SALONDAN- O konuda bir ilave yapaym. Onlarla beraber eitime katldm ben. Hemen hemen hepsi o eitimleri tamamladlar. RAHM NAN- Uzmanlk belgesi iin herhangi ey alabildiler mi? SALONDAN- Snava girdiler, en azndan onu biliyorum. Geen sene aralk ayndaki snava yetitirdiler hepsini. RAHM NAN- Evet. Bu toplantdan asl istediimiz, yani Mfettileri Dernei olarak konumak istemiyoruz, ama i mfettileri olarak, sizlerden isteimiz, btn meslektalarmzn, yani yeni mezun olmu, hatta olacak btn meslektalarmzn da bu konudaki duyarlln artrlmas ve hepsinin en azndan bu eitimden gemi olmas veyahut da bu belgelenme safhasn bir ekilde gemesini salamamz lazm. Yani bunu bir ekilde siz de duyurabildiiniz lde tm arkadalarmza duyurun. nk birok kazalanmada gryoruz ki daha sonra fatura bizim elemanlarmza kyor, bizim meslektalarmza kyor. Byle bir durumun yaanmamas lazm. Burada Mehmet Bey de bahsetti. Risk analizi, i sal ve gvenlii uzmanl eitimi ierisindeki en byk ve en belli bal konulardan birisi. Bu eitimi alm kiiler de, her alt noktada, her ite bu risk analizini bir ekilde yerine getirme ya da dnp, birtakm nlemleri alabilir hale gelme yetisine kavumu olacak ki bu nemli. gvenliiyle ilgili almalarda st dzey yneticiler dediimiz, beyaz
101
II. Oturum
yakal, mhendis kadromuzun veyahut da yneticilerin -ki yine bizim meslektalarmz olabilir- bunlarn da bu gzlkle bakmasnn, yani i sal ve gvenliinden haberdar olarak bir ite faaliyet gstermesinin ok nemli olacan dnyoruz. Mhendis veya benzeri kademedeki yneticiler, iileri kazalardan korumada en nde gelen personeldir. Bu bak asyla bakarsak, i kazalarn nleyebiliriz. Bu kiilerin duyarllklarnn artrlmas gerektiini, bu sayede kazalarn azalacan biraz nce syledim. En doru tedbir, alann dikkat ve inisiyatifine braklmayan tedbirdir. Yani sabahtan beri sylenegeldii zere, birtakm tedbirler varsa, bunlarn alnmas durumunda kazalarn azalaca kesin. Ama bunlarn farknda deilsek, dolaysyla bu konuda uyarlarda da bulunmuyorsak, biz bir ara eleman olarak, yani iveren ile iinin arasndaki bir kii olarak grevimizi de yeterince yerine getirmemi saylrz. Bu konuda bizim de mesuliyetimiz vardr, ki Mehmet Bey onu biraz nce izah etmeye alt. Burada, nlemek, demekten daha ucuzdur. deyip, byle sloganvari bir sz kullanaym. Her toplantda bu tmceyi sunumuma alyorum. Rahmetli Ouz Atay tanmayan var m bilmiyorum, ama Tutunamayanlar romanyla mehurdur. Bu yazarmz ayn zamanda inaat mhendisidir. Diyor ki: Bilgisizlik, ihmalkrlk, nemsemezlik sonucu oluan kazalar iin verilecek ceza, kastl sulara verilen cezalardan daha az olmamaldr.
Aslnda bu yeni uygulamalara da bakarsanz, belki Avrupa direktiflerinin de znde bu yatyor. Sonuta kiilerin daha bilinli olmas ve ihmalkrlk yapmadan birtakm grevleri yerine getirmesi isteniliyor. Dolaysyla, bu mantkla bakarsak, kazalar azaltmamz gerei de, biz ara elemanlar iin, yani mhendisler iin, olmazsa olmaz, kanlmamas gereken; yani bu eitimleri almamz, bu bilinle davranmamz gereken bir durumdur diye dnyorum. Akamn bu saatinde beni byle ksack da olsa dinlediiniz iin teekkr ederim. Daha fazla uzatmak istemiyorum, burada kesiyorum. Teekkr ederim.
102
SORU YANIT BLM
Sorular alalm. Buyurun. AHMET GNDZ HAYIRCI- Ben, bir firmann yksek gerilim koordinatrln yapyorum. Ankarada oturuyorum. EMO Ankara ubesine mracaat ettim, dedim ki, Sizin MSEM kapsamnda i gvenlii mhendislii eitiminiz var. Bunu niye amyorsunuz? Eer am olsa ve o belgeyi ben alm olsam, benim ikolum yaylacak, 154e doru gideceim. Firmamn iinin kapsam ierisinde. Bana sylenen ey u: Bu tip eitimi verecek herhangi bir arkadamz yok ubemizde. Ama EMO SG Komisyonu unvanyla burada bulunduunuza gre, byle bir ey var demek ki. u soruyu da sordum kendilerine: Siz, bu MSEMin kitapnda bunun
103
HANSEL ZGM (Oturum Bakan)- Arkadalar; biz, etkinlii planlarken, bugnk altay en ge saat 18.00 itibaryla bitirmeyi planladk. O nedenle, u anda katlmclara soru soracak olanlar varsa, sorular alalm; katk koymak isteyen arkadalarmz varsa da, ara vermeden forum ksmna geeceiz, forum ksmnda katk koyabilirler.
II. Oturum
eitimini veriyorum derken, verdiiniz belgenin alma Bakanlnn vermi olduu uzmanlk belgesiyle arasnda yetkililik fark var m? Yani benim yksek gerilimdeki elemanm trafoda i kazas geirdii zaman, benim oraya bilirkii olarak bir makine mhendisi mi gelecek, yoksa bir elektrik mhendisi mi gelecek? Yoksa, EMOdan aldm belge, i gvenlii mhendisi olarak aldm belge mi geerli olacak? nk MSEM kapsamnda topraklama belgesi veriyorsunuz, Trkiyenin her yerinde topraklama lm yapyoruz ve doru kabul ediliyor. Paratoner lm yapyoruz, doru kabul ediliyor, katodik lm yapyoruz, doru kabul ediliyor. Esenboadaki bir akaryakt firmasna verdiim rapor gibi. Sen bu tanka LPG koyamazsn. diye bir erh koydum. Ben una taraftarm: Yksek gerilimdeki iletme sorumluluklar ierisinde Baz arkadalarm bilir, ben, 28 Mart 2012de, Ankara ubede byk bir srarla yksek gerilim manevra semineri verdim. Bana aramba gn tarihli olarak 2 saat sre verdiler, ama katlmc arkadalarn hibiri yerinden kalkmad, gece 22.30da zorla kapattrdlar. Niye; Mersin Akkuyuya otobs kalkacak diye. Siz bu belgeyi verdiiniz srada, o belgeyi zamannda ben de aldm, o belgenin karl olarak bir fabrikada yksek gerilim iletme sorumluluu almaya cesaret edemedim. nk verilen konularn ieriini ok iyi biliyorum. Benim hazrladm notlar hep pratie ynelik ve ben bu konuda iddial da geldim; ama yine kulak arkas yaptlar. Elleme yapsnlar. dedim. Verilen sunumun karsnda, kapdan kt zaman adamlar, Ben burann yksek gerilim sorumluluunu gle oynaya yaparm. deme ansna sahipler. nk pratik bir sunum eklindeydi, tamamyla simlasyon eklinde. Hatalar ve dorularla birlikte. Yanl yaplan manevra sonucunda kii ne tr bir patlamayla karlaacak veyahut da o patlamay meydana getirmeden evvelki nlem ne olacak; bunlar pratik rnekleriyle verdim. u anda Trkiye genelindeki, Enerji-Sen Bakan arkadamzn bahsettii gibi, 154, 380 ve 34,5 kilovoltlarda Ben 154leri de gezdim; firmamzn sorumlu olduu Trkiye genelinde aa yukar 160 tane 154 iletmesi var, oralardaki fiber yaplar da ok iyi biliyorum. Oralarn sorumluluunu TEA kendi emeklisinden birisine ekmek kaps olarak veriyor; koruma amal, grup koordinatr yetkisi veriyor. Ama benim trafolarmda, kendi kontrolmde olanlarda 72 elemanm var; bir gecede, 1 saat ierisinde elemanm yer deitirdiim takdirde eleman trafoya gider gitmez, trafoya hakim olabilecek durumda ve ben,
104

TEAn krk yllk ezberini atm. Onun kullanm olduu i gvenlik kartlarn kullanmyorum. Benim kullandm kartlar ilkokul dzeyinde. Bu bir. u anda bir proje yapyoruz bir arkadamzla, Balgat trafo merkezinin bir n almasn hazrladk. Bu da yine TEAn yllarca yapm olduu ezberi bozacak bir alma. n hazrln yaptk, simlasyonlarn hazrladk; kiisel hatay nleyici kilitleme sistemi hazrlyoruz, ayrc kollar ierisinde. Bu, tamamyla pratik bir zm olarak gelecek ve kullanl olacak. Ben, bir ayrc bobini OSTMde imalatsndan aldm zaman; adam bana, Bunu ne yapacaksn? dedi. imdilik sadece bir aratrma, bir proje hazrlyorum. leride bu sizin ayrc kollarnda yaptnz retim de deiecek dedim. Bunlarn seminerlerini de yine EMOya teklif ettim, Geleyim, vereyim. dedim. MSEM kapsamnda 7-8 tane yksek gerilim iletme sorumluluu eitimleri var; manevra konusu ok ksa geiliyor, sadece prensip anlatlyor. Ama yine kendilerine de dedim: Ben para istemiyorum. Bu i bir bayrak deiimidir, bilgiyi mezara gtrmenin bir anlam yok, bunu ben anlataym. Bu belgeyi alan arkada fabrikaya gittii zaman gz kapal alsn. Teekkr ederim. ENGN KAYA- Ben, sendika temsilcisine bir soru sormak istiyorum. cinayetleri diyoruz. Neden hep i cinayetleri diyoruz? inin de yzde 100 kusurlu olduu kazalar oluyor. rnein, bir uzman olarak, iiye her trl eitimi veriyoruz, lme-deerlendirme yapyoruz, denetliyoruz; adam bize kfrediyor, zerimize metal bir para atyor, Niye denetliyorsun? diye. O kadar cahillik yaplyor. Burada bizi koruyan bir ey de yok. Burada iinin yzde 100 kusurlu olduu yerler de var. Buna ramen neden hep i cinayetleri diyoruz? HALL BRAHM LHAN- Ben OSTMde alyorum, galvaniz iisiyim. Yaplan konumalardan dolay biraz sinirlendim. nk bakyorum, iiler hep eitim almayan, cahil kimselermi; sanki eitim aldnda hibir i kazas olmayacakm, patronlarn bunda hibir suu yokmu gibi bir alglama ortaya kyor. Ben galvaniz iinde alyorum. Gryorsunuz, kollarm asitle yanm durumda. Yani benim bu kollarmn yanmamas iin eitim mi almam gerekiyor?! Asitten malzeme kt zaman, flaks denilen bir ey vardr, kimya mhendisleri
105
II. Oturum
bilirler, ona girmeli ve beklemelidir. Ama vakit kayb olmasn diye o malzeme o flaksa girmez ve siz o asitten kan metali -ki i elbisesi de verilmez, oysa bize haftada bir i elbisesi verilmesi gerekiyor- kucaklayp, kancalara takmak iin uratnzda her tarafnz asit olur ve yanarsnz. imdi burada sormak istediim u: Yzde 100 kusurlu bir ii nasl olur? Hocam da iilerin eitim almas noktasna deindi. ilerin hepsi eitimsiz insanlar mdr; eitim almalar gerekiyorsa, nasl bir eitim? Biz eitim alyoruz. zellikle patlamalardan sonra OSTMde i gvenlii -ii sal ve gvenlii deil- i gvenlii eitimleri verilmeye baland zel irketler tarafndan. Bize eitim vermeye gelen irkette, sorduk, gelenlerin hepsi evre mhendisiydi. Kimya mhendisi yok, elektrik mhendisi yok. Bir tek, klasik, bilgisayardan kopyala-yaptr yapmlar; gzlk kullanacaksnz vesaire. Eitimlerde sulu yine biz ilan ediliyoruz; Dikkatli olacaksnz. diyorlar. Aldmz eitimler, bize verilen eitimler de gstermelik eitimler, biz bunlar biliyoruz. Bize verilen o gstermelik eitimde, diyorlar ki, i kazalarnn -trnak ierisinde sylyorum, aslnda i cinayetleridir onlar- i cinayetlerinin yllk bilanosu bilmem ka milyon dolar, bilmem ka milyar lira, u kadar ign kayb vesaire. Zaten kapitalist mantk bu deil mi, yani oradan bakmyor mu meseleye; oradan bakyor. En basit, en kk bir nlem bile alnmadndan dolay i kazas geiren arkadalarmz var. 10 milyon liraya bir cvata alacak, skacak ve
1 saat srecek bu; ama 1 saatte 10 dal yaparsnz ve 1 dal 5 milyar liradr. Mantk budur. Teekkr ederim. YAVUZ DEMRKOL- Merhabalar. Ben demiryolcuyum. Tabii, kamu alanym. Biraz nce istatistiklerden bahsettiniz. Bizim ikolumuz da ar bir ikolu. Burada sadece iiler deil, kamu alanlar da zarar gryor. Makinist arkadalarmz, dier teknik ilerde alan arkadalarmz eitli i kazalarnda hayatlarn kaybediyorlar veyahut bedensel uzuvlarn kaybediyorlar. Ama bunlar istatistiklere yansmyor. Bu nedenle, bu belirtilen istatistikler ok da doru deil, onu sylemek istiyorum. nk siz ancak SSKden dolay, iilerden dolay gelen kazalar deerlendiriyorsunuz; oysa kamu alanlar dediimiz, 657 sayl Yasaya tabi alanlar ve 399 sayl
106

Kanun Hkmnde Kararnameye tabi alanlar bu istatistiklere girmiyor. Belki bu yasadan sonra istatistikler biraz daha deiir diye dnyorum. Teekkr ederim. Dr. NADR SEVN- Ben, i mfettii arkadaa bir soru sormak istiyorum. Musa Bey giderken onu vekil brakt iin ona sormak istiyorum. Benim renmeye altm ey u: Trkiyede denetlenmesi gereken ka tane iyeri var, bu konuda yaklak bir say var mdr? kincisi, ka kii Bakanlk tarafndan bunlar denetlemekle grevlendirilmi? Bir de o 40 yl hikayesi hakikaten doru mudur? OTURUM BAKANI- Doru herhalde. Dr. CELAL EMROLU- Bir de tek merkezli midir bu denetimler, bir de buna cevap verebilir misiniz? RAHM NAN- Tek merkezli deil. OTURUM BAKANI- Baka soru yoksa, sorular yantlamalar ve eksik braktklar noktalar tamamlamalar iin konumaclara sz vereceim tekrar. Buyurun Kamil Bey. . KAML KARTAL- Ben, her i kazasnn kesinlikle bir i cinayeti olduuna inananlardanm. ki nedeni var bunun. Bunlardan bir tanesi u: Sermaye, ynetenler; iilerin btn alma koullarn dzenlemek, denetlemek, takip etmek ve yaptrmakla mkelleftirler. Eer iverenler, iilerin alma koullarn iyiletirmiyorsa; gerekli ara-gereci, tesisat alp, iilere kullandrtmyorlarsa ya da varsa kullanmalar iin denetim mekanizmalarn gelitirmiyorlarsa, ortaya kan lml kazalarn hepsi i cinayetidir. ster bir olsun, ister be olsun, hibir fark yoktur. Sayn Bakan; ben sz almken bir 5 dakika ek sre istiyorum sizden, demin konumam tamamlayamadm. OTURUM BAKANI- Ksa tutarsanz sevinirim. . KAML KARTAL- yle ikollar vardr ki -bunlarn banda enerji ikolu gelmektedir- Yasann 2. Maddesine gre asli iin blnerek alt iverene verilmesi hukuken mmkn deildir. Bugn elimizde eitli muvazaa kararlar
107
II. Oturum
olmasna ramen, alma Bakanlnn talimatyla, bugn eski adyla Trkiye Elektrik Kurumunda, imdiki TEDAta, TEAta bunlarla ilgili yaplm incelemelerin sonucu ortaya km muvazaa kararlar bir buuk yldr hl sendikamza gnderilmemektedir. Bata Adana Toroslar Elektrik Datm A.. ile ilgili yaplm incelemeler var. Bir buuk yldr oraya kouyoruz, buraya kouyoruz, en son MERe mracaat etmitim, imdi antamda, MER diyor ki, u dosya numarasyla uraya gndermiler, uraya gitmi, o dosya numaras urada; ama ortada dosya yok. Ama elimizde resmi yaz var; inceleme yaplm, oraya gnderilmi. Baka bir ey daha var: Biz, demin de ifade ettim, bir buuk yldr btn iverenlere, gerekli ii sal ve i gvenlii nlemlerini almalarn, eksik olan malzemeleri, yaplmas gereken her eyi yazyoruz; bize gelen cevaplarda, resmi cevaplarda, hibir sorunun olmadn bildiriyorlar. stanbul BEDA Genel Mdrl vastasyla bir komisyon kurduk, sendikamz da iinde, iyerlerini tek tek dolatk, ii sal ve i gvenlii malzemelerini tespit ediyoruz. nmze masay kurdular, bir ton ii sal ve i gvenlii malzemesi getirildi. Hepsinin fotoraflarn ektik; bir tanesi bile kullanlm deil, hepsi dolaplarda. Ama bize gelen cevaplarda, btn ekiplerde ii sal ve i gvenlii malzemelerinin var olduu syleniyor. Art, kendi artnamelerinde, kendi ynetmeliklerinde belirtiliyor, her arza ekibinin banda mutlaka, ama mutlaka bir ii sal ve i gvenlii eleman olmak zorundadr. zellikle orta gerilimlerde, yani 34,5lerde, 154lerde ii sal ve i gvenlii eleman olmadan ekipler asla altrlamaz. Nedir i gvenlii elemannn asli grevi? Enerjiyi kesecek, hatt kontrol edecek, izole edecek, ift tarafl topraklayacak, tek tarafl da deil, ift tarafl topraklayacak, ondan sonra alacak elemana diyecek ki, Gidip hatta alabilirsin. Bu da yetmiyor; bu kadar izole etmesine ramen, ift tarafl topraklamasna ramen, yine olaslklar dnp -i gvenlii sorusu soran arkadama sylyorum- yine olaslklar dnp, hatta alacak elemann da her trl i gvenlii malzemesini kullanarak o hatta kmasn salayacak. Yani eldivensiz, baretsiz, izmesiz, elbisesiz kmamasn salayacak. Bunlar yasal hkmler. Ben iddia ediyorum, savclklara da neredeyse her gn ikyette bulunuyorum, bir tanesi dava amad. Ama BEDA Genel Mdrl bir ikyet ediyor, benim hakkmda u ana kadar 9 tane dava alm vaziyette.
108

Bunu deminki szlerimle balant kurmak asndan sylyorum; gerek anlamda bunlar talep eden bir rgtl g bu sermayenin ya da ynetenlerin karsna kmad mddete i gvenlii nlemlerinin alnmas mmkn deildir arkadalar. Mmkn deildir, mmkn de olmayacaktr. Bu ancak ciddi bir rgtllkle, ciddi bir hak talebiyle gelitirilecek mcadeleyle mmkn. Yani Bu benim hakkmdr. deme bilincine de ulamas lazm iinin. Maalesef, eitli nedenlerle ii korkuyor; iten atlmaktan korkuyor, a kalmaktan korkuyor, isiz kalmaktan korkuyor. Onun iin de sylenene boyun eiyor. i sylenene boyun edike, iveren iyice stne ykleniyor. Bu bir, yumurta m tavuktan kar, tavuk mu yumurtadan misaline dnm vaziyette. Ortadan kaldramayz i kazalarn, bu mmkn deildir, ama asgari seviyeye indirebiliriz, en aza indirebiliriz. ddia ediyorum, bugn Anadolunun hibir yerinde, 34,5 indirici merkezlerin hibir tanesinde izole hal yoktur, neon lambas yoktur, izole sehpa yoktur. Yoktur arkadalar. ok kr, ancak metropollerde, 154lerde var bunlar. SALONDAN- Firmamzda 34,5lerde var bunlar.
. KAML KARTAL- Orada da yoktur. Onun da elli bin tane yerini syleyebilirim ben size. Yoktur. Ne Marata vardr, ne Aydnda vardr, ne baka yerde vardr. SALONDAN- Bakn, bir tek 154lerin 34,5 kilovolt koridorlarnda seyyar izole hal istemitir TEA. verenin de iine gelmitir bu. Ama Ankara BEDAa bal ilettiimiz btn 34,5 kilovolt trafo merkezlerinde her iki taraf ve arkas izole haldr. . KAML KARTAL- Dorudur. Benim Ankarayla ilgili pek itirazm yok, metropollerde vardr; ama Anadoluya gittiinizde hibir ey gremezsiniz. Szm yle bitireyim, tekrar olacak: Bu snf rgtlenmedii, bu snf kendi hakkn hukukunu talep edecek bir cesarete, bir bilince ulamad mddete bu i kazalarndan kurtulmamz mmkn deildir. Bu, salanamaz m; salanabilir. Ama bunun iin bir elbirliine, gnl birliine, mcadele birliine ihtiyacmz vardr. Bu saland takdirde bunlarn asgariye indirilmesi mmkndr. Teekkr ediyorum. OTURUM BAKANI- Tekrar teekkr ederiz. Buyurun Rahmi Bey.
109
II. Oturum
RAHM NAN- Arkadalar; ben de Musa Bey adna sorulmu sorulardan yola karak, bildiim kadaryla ikisini cevaplamaya alaym. Bir, statistiklere memur kazalar, yani kamu alanlarnn kazalar yansyor mu? dediniz. Yansmyor tabii ki. Ama unu syleyebiliriz; bir varsaym tabii ki benimki, yani kesin ispatlanm bir ey deil, ama ona iaret ediyor gstergeler: ok byk bir etkisi olmaz. Yani diyelim ki yzde 1 kadar etkisi olur, onu gz ard edebiliriz. Ama burada asl nemli olan nokta, kayt d meydana gelen kazalar. Pek ok kaza, biz incelerken aa kyor ki, gtrmler hastaneye, acilde, Evden dt, evinde falanca ii yaparken, evinde alrken meydana geldi falan denilerek kapatlmaya allm. Byle bir sr olay var, sonradan ayklamaya alyoruz. Yani asl sknt, kayt dnda meydana gelen kazalarn bu istatistiklere yansmamasnda. O da yansm olsa, sanyorum bu rakamlar ok daha artacak; yani gnde 2 tane lml i kazas diyoruz, belki bu 4e, 5e kacak. unu da syleyebilirim: Asl grnmeyen, ktrm hale gelmi, yani tamamen ancak bir kiinin bakmyla yaayabilecek duruma gelmi kiilerin saysnn ok daha fazla olduu. Asl grmediimiz ve ihmal ettiimiz skntl nokta bu. Hi kimse bunun farknda deil. Yani gnde 3 kii, 5 kii lyor, kanksyoruz; ama 40 kiinin de bu duruma dtn bilsek, herhalde uykularmz kaar. kazas iin evine gidiyoruz iinin, ifade almaya; bakyoruz, vatandan belden aas tutmuyor, tamamen o ekilde yayor. Yani bu kiinin aslnda l saylmas lazm. SALONDAN- Ancak lnce kayda giriyorlar.
RAHM NAN- Evet, ancak lnce kayda giriyorlar; biz onlar grmyoruz, farknda deiliz. Dier soru: Trkiyede denetlenmesi gereken ka tane iyeri var ve bunlar denetlemek iin grevli ka denetim eleman var? dedi arkadamz. Ben, slaytlarda hzl getim, orada bir slaydmz vard. Yine i sal ve gvenlii uzmanlndan hareket ederek syleyeceim. Eer i sal ve gvenlii uzmanl tam yerine getirilecek olursa, yani yeni yasayla, yle diyeyim, Mecliste olan yasayla, mevcut kapsam iinde olan 35 bin iyeri bin anda 1 milyon 400 bine kyor. Bu ne demektir biliyor musunuz? u anda Trkiyede kabaca 10un zerinde ii altran ve sanayiye ait saylabilecek 1 milyon 400 bin iyeri var. Ama u anda ancak 50 ve zerinde ii altran iyerlerinde i sal ve gvenlii uzmanl istenildii iin, talep edilen yer 35 bin, yani bu
110

uzman altrmas gereken yerler 35 bin. Say olarak bunu syleyebilirim. Peki, denetim olarak ne? derseniz; o ok daha vahim bir durum. Almanyadaki iyeri saylarna bakyorsunuz, bizim iyerlerinin drtte biri kadar says -onlarda kk iletmeler yok, daha ok byk iletmeler var- ama denetim elemanlar bizimkinin drt kat. Buradan baktnz zaman durum anlalyor. OTURUM BAKANI- Teekkr ederiz. Dr. NADR SEVN- Pardon, ben sorumun cevabn tam alamadm. Ben, yasadaki denetlenecek iyerlerinin saysn sormuyorum. Gerek anlamda denetlenmesi gereken iyeri says ne kadar, onu soruyorum. SALONDAN- u anda yasaya gre ancak 50 ve zeri ii altrlan yerler denetlenebiliyor. Dr. NADR SEVN- O beni ilgilendirmiyor. Yani 3m, 5mi, 10mu, yasa beni ilgilendirmiyor. Ben, denetlenmesi gereken iyerlerinin saysn soruyorum. 24 milyon alan var. Bu 24 milyon kii ka iyerinde alyor diye soruyorum ben. RAHM NAN- te bu kaba bilgiyi verebildim size bu erevede. Buradan herhalde bir tahmin yaplabilir. Ama unu syleyebilirim: stanbulda da yaklak 1 milyon iyeri var, byle denetlenmesi gereken. . KAML KARTAL- Trkiyede gerek istihdam aslnda 1 ile 50 ii altran iyerlerinde. yle 1000 kii altran iyerleri yzde 1-1,5 orannda. Zaten onun iin rgtszz, onun iin bu halde snfn durumu. OTURUM BAKANI- Son olarak Mehmet Beyin katksn alalm, sonra forum ksmna geeceiz. Buyurun. MEHMET TRKUAR- Arkadamz, Yzde 100 ii kusurlu olur mu? dedi. Kusurun kimde olacan hi kimse bilemez. Trafik kazas yaparsnz; kusur tamamen sizde de olabilir, bakasnda da olabilir, oradaki olayn ekline bal. Bir rnek vereyim. Yaptmz bir rapor; hatta Ouz Rza Erkal da vard, alma Bakanlnda ba i mfettii, heyette o vard, bir de Hukuk Fakltesinden Do. Dr. Levent Akn vard. TEAa ait bir indirici merkezi. Biliyorsunuz, tablocular var oralarda. Grevi tabloculuk. Tablocunun, bir yerde bir arza olduu zaman yapaca tek ey,
111
ap, Burada arza var. diye arza ekibine bildirimde bulunmak. Mdahale yetkisi yoktur. Trafo fanlarnda bir arza var; tabii gstergeden almadn gryor. Gitmi, bir sopayla mdahale etmi. Biraz sonra tekrar arza oluyor. Tekrar tel rgden doru sokuyor sopay eliyle. Bunlar belirtiliyor; tel rgden sopay sokmu, fan yle bir harekete geirmi, almam, sopa krlm, bu sefer eliyle yapmaya kalkm ikincisinde, o anda fan alm, parma kopmu. imdi bu kanm. Bir iverenin burada yapabilecei hibir tedbir yok. Grevi deil onun, grevinin dna km. Grev tarifleri iinde olsa tamam. Ama onun yapaca tek bir grev var; o da arzay haber vermek, olay arzaclara duyurmak. Byle bir durumda yzde 100 kusur verdik. Hatta ok da ilgintir, bizden sonra bir heyete daha gitti, o heyette iki arkada bizim belirttiimiz yzde 100 kusura katld, ncs de tam tersine, yzde 70 orannda kusur verdi. Buna ramen, i hkimi, yzde 100 iinin kusuru diye karar verdi, Yargtaydan da onand geldi. Yalnz, yzde 100lk kusurlar ok ekstrem tabii. Burada, genelde Orta Dou Teknik niversitesinden ok kar; kusur gelir, yzde 70 iveren, yzde 20 iveren ustabas veya mhendisi, yzde 10 ii. Sanki ayn kalemden km gibi. Bunlar da ho raporlar deil. Bir olayda yzde 100 kusur bir tarafta olabilir, bir olayda tam tersi olabilir. Ama genelde, Ankarada, 70-30, 80-20, o civarlarda oynuyor kusurlar, ii kusurlarnda. Yani ne kadar tedbir alsanz, bilmem ne yapsanz da, yine kusurlar Ankaradaki raporlarda o civarlarda oynuyor. OTURUM BAKANI- ok teekkr ederiz Mehmet Beye.
Bu oturumu da sonlandryoruz. imdi hi ara vermeden Sayn Nurhan Parlak forumu ynetmek zere krsye davet ediyorum.
112
FORUM SALII ve GVENLNDE GELECEE YNELK NGRLER
114
Forum
i Sal ve Gvenliinde Gelecee Ynelik ngrler
NURHAN PARLAK Forum Yneticisi
arkadam Rahmi Bey u ifadeyi kulland; veren, btn tedbirleri almakla ykmldr. dedi. Kanun da zaten bunu byle sylyor, 4857 sayl Kanununun 77. Maddesi de byle sylyor. Dahas, mutlaka ve mutlaka sadece ynetmelikleri uygulamak deil, bir eyleri vermek deil; onun sahada etkisini grmek, izlemek, denetlemek ok ok nemli. Bunu da gzden karmamak gerekir. Bu konularda kusuru biraz da kendimizde aramalyz. Ben, ilk konumamda, 2003 ylndan bu yana gelen bir servenden bahsettim. Aslnda tabii bunun daha eskileri de var, ama Avrupa Birliine giri sreciyle, Avrupa Birlii direktifleri dorultusunda 2003 ylnda ve onun hemen sonrasnda yamur gibi ynetmelikler kmaya balad. Yanlmyorsam 23 tane ynetmelik ok ksa srede kt; ama doru, ama yanl. Yasa kt. Yasaya kar bu kan ynetmeliklerde itirazlar oldu. zellikle TTB ve TMMOB tarafndan birtakm
115
Zaman epey ilerledi, hepiniz, hepimiz yorulduk; ama burada artk sizin fikirlerinizi almak zere bir arada olacaz. Baz arkadalarmz, alanlarn sulanmasndan dolay rahatsz oldular; baz arkadalarmz, i yzde 100 kusurlu olabilir. dedi. Ancak, ii sal ve gvenlii, yasalarla, ynetmeliklerle deil; yasa ve ynetmeliklerin sahada uygulanmasyla etkin hale gelir. Deerli
Forum
davalar ald; hakl nedenlerle, bu kan ynetmeliklerin baz maddeleri iptal edildi ve bazlar yrrlkten kaldrld, yerine yenileri konuldu. Ama hepsi bir karmaa ierisinde ilerledi ve bugne kadar geldik. Kavgann elbet taraflar vardr; bu taraflar ierisinde dikkate alnmayan tek taraf, hatta yasayla hak verilmi olmasna ramen, tekrar yasa maddesi deitirilerek hakk elinden alnan bir TMMOB var ve ilevi yitirilmeye allan bir Trk Tabipleri Birlii var, onlarn vermi olduu belgeler iptal ediliyor. Sendikalar ilevsiz hale getirilmeye allyor. Sendika Bakanmz Kamil Bey ok gzel ifade etti; mutlaka ve mutlaka rgtl olmamz gerekiyor. 4857 sayl Kanununun 83. Maddesinde ve yeni kan tasarda, alann ii reddetme hakk var. deniliyor. Ancak, yine bilinen nedenlerden dolay, alanmz, emekimiz bu hakkn kullanamyor. Bu hakkn kullanabilmesi iin arkasnda ok kuvvetli, bu ii ok iyi takip eden ve destek olabilecek bir topluma, toplum rgtne, sendikaya ihtiyac var. Dnn, bir araba var, o arabay tekerle yrtmeye alyorsunuz, ki bataki konumamda sylemitim; sermaye, emeki ve devlet. Arabann drdnc tekeri bizleriz. Sz daha fazla uzatmadan, bu yapm olduumuz almaya katk koymak isteyen arkadalara sz vermek istiyorum. Yalnz, zaman epey ilerledi, eer sreyi verimli kullanmak adna z ve genel olarak syleyebilirsek, anlatabilirsek ok sevineceim. Buyurun.
ERBAY YCEL- Buraya gelmemin nedeni u: Ben, Esenyurt, Davutpaa, OSTM, BEDA, Sultanbeyli gibi dava srelerini takip eden, o davadaki hayatn kaybeden iilerin ailelerine destek olan koordinasyonun bir yesiyim. imdi OSTM davasnda avukat olarak yer alan bir arkada da var aramzda. Her hafta sonu Vicdan ve Adalet Nbeti var Galatasaray Meydannda, saat birde. Bu byle devam edecek. Burada ifade edilenler bakmndan eitli meseleler var; ama EMOdan, Cengiz arkadatan byle bir davet gelince, gelmeme neden olan iki ey var. Birincisi Cengizi tanmam; ikincisi, BEDA davasnda elektrik mhendisi olan bir arkadan savcln birinci bilirkii raporuna -savcyla biz bu kavgay srdrdkbirinci bilirkii raporunda 3 kii yarglanyordu, ikinci bilirkii raporunda 21e kt bu ve o elektrik mhendisi bilirkii arkadan EMO tedrisinden gemi bir
116

arkada olmas, yine stanbul EMOdaki arkadalar araclyla bulmu olmak nedeniyle, byle bir sayg nedeniyledir, onu syleyeyim. Bakn, burada eitli sorunlar var, girmeye gerek yok. Tefti Kurulu Bakanl, btn i kazalarnda hukuken cezai sorumluluk altndadr. Bunun adn syleyeyim, i mfettileri. Nitekim biz bu adalet mcadelelerinde alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln hedef tahtasna koyarz. Dolaysyla, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl bunda diren gsterir, Tefti Kurulu dorudan Bakanla bal olduu iin. Mesela, Davutpaada hile yapt; tuttu, l Mdrln ceza mahkemesinin nne att. Bu meselelerde, hukuku arkadan beyan ettii gibi, yzde 100 ii kusuru diye lafa baladnz zaman, ii sal, ii gvenlii falan, bunlar konumann alemi yok o zaman. Yani diyelim ki bunda kusur tanm yaplamayacak bir eyden sz ediyorsanz, o zaman bunu izafe etmeyeceksiniz. Burada daha mterek, yani daha mteselsilen ve daha hkim ve hegemon olandan doru ilerlemek gerekir; yani sorumluluu birine ykleyecekseniz, buradan iletmek durumundasnz. Hukuk teknii bakmndan da, adalet bakmndan da byle olmas gerekir. Neyse, bunlarn ayrntsna girmeyelim, bir sr sorunlu mesele var. Ailelerin bu davalarda niye mdahil olduunu idrak etmek meselesi de dhil. Bunlara girmeyeceim. Burada, somut baz neriler sunmak istiyorum; yani EMOnun bundan sonraki bu tr faaliyetlerinde k tutar dncesiyle drt tane nerimi sylemek istiyorum. Birincisi, Ceza Muhakemeleri Usul Kanununda yaplan deiiklik nedeniyle uzman mtalaas alabilme konusunda daval ve davacya tannan haklar vardr. Bu bilirkii mekanizmas, mahkeme eliyle atanan bilirkiilerde, ister bahsettiiniz siyasal maniplasyon, ister fayda vesaire nedeniyle olsun, bir anma ve rme potansiyeline sahiptir. Dolaysyla, bu CMKdeki deiiklikle uzman mtalaas alma meselesinde meslek odalarnn kendi ierisinde uzman mtalaas alnabilecek, formasyonuna gvendii ekipler oluturmak konusunda iradi olmaldr. Yani eer mcadele ok ynl srecekse, birincisi bu. Bu uzmanla sahip, bu mtalaay verebilecek, odayla birlikte oluturulmu, bu tr bir ortak yaklama sahip komisyonlar, ekipler oluturulmaldr ve bizler bu mcadeleyi srdrrken, mracaat ettiimiz zaman, nazlanmadan tuzlanmadan, kendi tarafn adaletten yana semi bir heyetle muhatap olabilmeliyiz. Mesela, OSTM davas tipiktir. Birinci bilirkii raporu var. Sayn Bakan birinci bilirkii
117
Forum
heyetinin yesiymi herhalde. yle mi Bakanm? FORUM YNETCS- Dorudur. ERBAY YCEL- Evet. Birinci bilirkii raporundan sonra savclk ikinci bilirkiiyi istemi, biz de mdahil olan taraf olarak nc bilirkiinin kavgasn yapyoruz alt durumadr. Savclk ve mahkeme, mdahillii sevmez. Ama biz baardk, nc bilirkiiye gitti rapor. Ne gelir, ne gider, ayr bir hikye. Dolaysyla, meslek odalarnn byle bir hazrl yapmasnda byk fayda vardr. nmzdeki sreci kastederek sylyorum. Teknik uzmanl olan insanlarn; vicdan, hak hukuk, adalet duygusundan nasibini alm insanlarn bu meselelerde uzman grnn, savc davet etmese bile, bu yarglama srelerinde devreye girmesine ok acil ihtiya vardr. Mesela buna gre bir pozisyon alnabilir. Birincisi bu. kincisi, bu uzman bilirkiiler konusunda, savclk ve mahkemeler tarafndan atanan bilirkiilerin raporlar konusunda, kendi yelerinin bu konudaki deerlendirmelerini de dikkate alarak, bu kiilerin bir bilirkiiye yakmayan, bilirkii etiine uymayan davranlar konusunda kendilerine bavurulmas konusunda ak davranmaldr, hatta bu bavurular tevik etmelidir. Bu bilirkiilik messesesine bir ayar verebilmek bakmndan, kenarndan kesinden dzelebilmesi bakmndan nemli. Kamil arkadan dediklerine katlyorum. Ama Trkiyede sendikal olan iyerlerinin kendisinde de o sendikalarn ayn zamanda alma koullarnn gvenlii, ii gvenliini tnmayan pratikleri vardr. Dolaysyla, sendikalama tek bana meseleyi zmyor; nasl sendikalat, neyi nemsedii, nasl yapt gibi hususlar da ieriyor. rgtlenmeden bu mesele zlmez.ksmnda ben sadece u kadarn diyeyim, Kamil bunu daha yakn hissedecektir: BEDA Mdrnn Gaziosmanpaadaki i cinayetinde sank olarak yargland, pheli olarak ifadesinin alnd durum ile nceki ruh halinin ayn olma ans yoktur. OSTMde ailelerin adalet mcadelesi bir sene sonra OSBye 15 maddelik skynetim karar aldrd. Byle bir ey yok, bunlar grelim. Davutpaa; gayrishh messeselerin bulunduu bir yerdir. mfettileri ve Bakanlk birinci derecede sorumludur; tefti programn yaparken ona gre yapacaklar. Dolaysyla, o neye neden olmutur? 2004-2008 arasnda 23 tane denetlenmi,
118

ruhsat denetlenmi iyeri vardr, patlamadan sonra 230 tane. Bu ii o kadar belirsiz, muamma, o olmadan bu olmaz haline getirmeye gerek yok. Bir musibet bin nasihatten iyidir ilkesine yknmeye de gerek yok. Ama ne yazk ki kapitalizmin simyas byle. Meslek odalarnn, i cinayetleri meselesindeki bu hassasiyetlerini, bilirkiileri takip etmek, ayn zamanda kendisinin uzman mtalaas alnabilecek mekanizmalar kurmak konusunda da gstermelerinin; ii sal ve i gvenlii konuulurken de, o masann bir tanesinde de bunun maduru olmakla yetinmeyen, adalet mcadelesi verenin duygu dnyasn bu cemiyetlere katma konusunda itina gstermesinin faydal olacan dnyorum. Bundan sonras iin de kolay gelsin. ENGN KAYA- Gemi Mhendisleri Odasndan katlyorum, Tuzlada bir tersanede i gvenlii uzman olarak alyorum. 8 yldr oradaym. Bu Kanunun uygulanmas bakmndan, zellikle 3. Maddede, tanmlarn 2. Maddesinde, veren adna hareket eden, iin ve iyerinin ynetiminde grev alan iveren vekilleri, bu Kanunun uygulanmas bakmndan iveren saylr. diyor. Bu, tamamen iverenin ykmlln iveren vekillerine atyor. Burada unu da sorabiliriz: Bir iletmede 70 yllk bir vin varsa, bu vincin risk analizi yapld zaman, bunun normalde atlmas gerekiyorsa, ama i gvenlii uzmannn bunu yapmaya yetkisi yoksa, bu yetkiler tanmlanmamsa, verilmemise, burada iveren vekillerine kusur verilemez. Tuzlaya baktmzda, btn i kazalarnda sadece mhendisler, i gvenlii uzmanlar cezalandrld. Ceza almam i gvenlii uzman yok. Ama hibir iveren ceza almam. Koun tersanesinde bir olay oluyor; avukat diyor ki, Ko, tzel kiidir; o niye ceza alsn?! Sonuta Ko ceza almyor. Ama mhendis alyor. Niye? imdi soruyorum size: Hani hep adalet diyoruz ya; sizce burada adalet var m? Yani bir iletmede riskleri deerlendiriyorsak, 15 yllk bir makine varsa, bunun mekanik yorgunluu dnlp, bu deitirilmezse, burada mhendisin, i gvenlii uzmannn, elektrik mhendisinin, evre mhendisinin ne kusuru var? . KAML KARTAL- ok zr dileyerek araya girmek istiyorum, bir soru soracam.
119
Forum
Siz, bir i gvenlii mhendisi olarak, bunlar rapor edip, iverenin nne koyup, Bunlar yapmazsanz ortaya kacak bu i cinayetlerinin sorumlusu sizsiniz. Ben bunu kabul etmiyorum ve bu iyerinde almyorum. deme cesaretini gsterirseniz eer, o zaman, iverenler de ok daha fazla bu ie eilmek durumunda kalrlar. Tabii, bu yle bir kiiyle simgeleecek bir olay deil. Ama Tuzla tersanelerinde her gn lmler yaanyor; el insaf, 160a vard. lyor insanlar ve bunlar da bilinenleri, lmle sonulananlar. Demin arkadalarmz syledi, istisnasz her gn 30-40 insann ya eli kopuyor, ya aya krlyor, ya bir ey oluyor bu Tuzlada. Bunun byle sorumlusu olmaz ki. Sermaye sizi de eziyor. Sizin yapmanz gereken ey, iverenlerin karlarn uygun bir ekilde, korkarak, ekinerek, geri adm atarak, i yapmad. bilmem ne deyip, oray sulamak deil; iilerle birleerek, iverenlere kar ortak mcadele gelitirmektir. ENGN KAYA- Ama yazlyor, yine ceza alyorsunuz. rnein, geenlerde stanbulda inaat antiyesinde yaanan olay, televizyondan izledim ben de; i gvenlii uzman yazm her eyi, ama kimse dikkate almamsa elden ne gelir? ERBAY YCEL- 2011 Eyll aynda yazyor. Yap Denetim Yasasnn hkm belli. Aradan aylar geiyor. Yasann ilgili maddesi de, Gerei yerine getirilmezse, gidip, alma ve Sosyal Gvenlik l Mdrlne bavuracaksn. diyor. Bavurmu mu? Hayr. ENGN KAYA- altm iyerlerinde de ok defa tecrbe ettim; evet, i sal ve gvenlii uzman olarak, iveren gerekenleri yapmad, grlen
eksikleri gidermedii zaman, Blge Mdrlne bildirme cesaretini herkes gsteremez. rnein, mfetti arkadalar burada konutular, dediler ki, Her insann sorumluluu almas lazm. O zaman ben de unu sylyorum: Gemi tersanelerinde denetleme yapp da eksiklik bulmayan mfetti arkadalarn da yarglanmas lazm o zaman. Asl bu iin kayman kim yiyor; emekli mfetti arkadalar yiyor. 20 tane var ve 15-20 milyar maa alyorlar. FORUM YNETCS- Eer karlkl olarak birbirimizi sularsak, bu hibir yere gitmez. Zaten bugne kadar ii sal ve gvenliinin artlarnn olumamasnn tek nedeni bu belirsizlik kavgalardr. TMMOB ve Trk Tabipleri Birlii bou bouna dava amadlar; birtakm uygunsuzluklar var, ve una inann: TMMOB ve Trk Tabipleri Birlii bu 50 ve zeri ii altran iyerleri snrna her zaman kar kt. Az nce burada da sylendi; kazalarn byk bir
120

ksm kk iletmelerde oluyor, alan saysnn az olduu yerlerde oluyor. Bunlar dikkate alalm. Yani birbirimizi sulamann ok fazla bir anlam yok. ENGN KAYA- Syleyeceklerimi ksaca zetleyeyim. sal ve gvenliinde zellikle 83. Maddeyi uygulayabilmek asndan, ii, eksiklik bulduu zaman i sal ve gvenlii kuruluna bildirecek ya, orada eer i sal ve gvenlii kurulu bir ey yapmazsa, bu durumda en azndan oraya bir 100 milyar lira gibi bir tazminat hkm konulmas lazm. kincisi, i gvenlii uzman da eer bildirdiinde iten kartlmas durumunda, orada i gvenlii uzmann da koruyacak bir 100 milyar lira tazminat hkm getirilmesi lazm. Eer bu olursa kesinlikle herkes bunu uygular. ALAATTN AL YOLCU- Ben bir tespit yapacam, bir de nerim var. Tespit u: Mhendisler olarak, hangi ikolunda olursa olsun, zellikle riskli alanlarda bu sorumluluktan kaamayz. Yeni mhendis de olsak, deneyimli, eski mhendis de olsak, i hayatnda olduumuz srece, bir iimiz de olsa, yz iimiz de olsa, biz bu riskleri grmek zorundayz, iverenimize bildirmek zorundayz ve cesur olmak zorundayz arkadalar. Yeni mezun olan arkada da cesur olmak zorunda, o da bildirmek zorunda; ama o cesaretini eitim dzeyinde grecek. Bir de nerim var: Mademki sorumluluk mhendislerin stne yklyor; biz bu i gvenlii uzmanl ya da i gvenlii eitimlerini niversiteye nerelim, niversitelerde bunun daha ciddiye alnmas iin i gvenlii dersleri konulsun ve yeni yetien mhendis adaylarna mutlaka ciddi bir ders olarak verilsin. hukuku dersinde vardr, ama ok ciddiye alndn dnmyorum. Daha geni, daha farkndalk yaratacak bir eitim verilsin ve mhendis adaylar oradan o bilinle gelsin. ilerden ben sorumluyum, onlarn hayatndan da sorumluyum. bilinciyle alsn. Artk TMMOB araclyla m olur, EMO araclyla m olur, bunu YKe bildirelim. Bu da bu altayn grevi olsun; i gvenliinin mhendislik eitimi veren niversitelerde ders olarak konulmasnn YKe bildirilmesini neriyorum. Teekkr ederim. FORUM YNETCS- Biz teekkr ederiz. Burada hemen unu syleyeyim: ncelikle kaliteli mhendisler yetitirsinler. Herkese sylyorum, rnek veriyorum; benim olum iki veya yl nce
121
Forum
elektrik mhendisi olarak mezun oldu, ama ben onu bir elektrik mhendisi yapabilmek iin tam bir sene uratm. EMOnun eitimlerine gnderdim; aldm, kendi altm fabrikada bedelsiz, bir mteahhidin yannda alan olarak gsterip, bu adam yetitirmeye altm. Gerekten, maalesef, u anda kaliteli mhendis yetitirilemiyor. Dr. NADR SEVN- Geen sene i Sal ve Gvenlii Kongresini TMMOB, TTB, KESK ve DSK olarak beraber dzenlemitik. Bu tr bir etkinlik iin ncelikle EMOya teekkr etmeyi bir bor biliyorum. Bunu syleyerek balayaym. kincisi, biraz nce sendikac arkadamz Kamil Kartal da syledi; bu illerde kurulan, kurulmakta olan ve yaygnlaan ii sal ve gvenlii meclislerinin glendirilmesi gerekir ve btn arkadalarn bir ekilde oralara katlmasnda fayda var. Mesela, Ankarada byle bir giriim var ve bu yaklak 3 aydr falan devam ediyor. Bunun hep beraber glendirilmesinde fayda var. Bir baka ey daha syleyeyim. Buradaki arkadamz kusura bakmasn; ben, bir iinin dier iilere kar telan grdm onda. O da ii. Bu, u demek aslnda: Bir yerde herhangi bir ekilde yaamn srdrmek iin cret alarak yaamak zorunda olan her Allahn kulu iidir. creti az ya da ok olabilir; bugn azdr, yarn ok olabilir. O nedenle bu ekilde yaklamakta fayda var. Bir de bu etkinliklerin birletirilmesi bence ok nemli. Mesela, bugn benim bildiim ayn ierikte tane toplant var Trkiyede, farkl farkl yerlerde. Bunlar birletirerek, ortak sonular kartmaya almalyz.
Biz, yle eyler istemeliyiz ki, herhangi bir ii kesimine, grubuna deil, tmn kapsayan eyler bulup karmal. te ancak o bizim gerekten de ii sal ve gvenlii hakkndaki programmz olabilir. rnein, aklma gelen bir madde syleyeyim: Yolda geen sreler gidi ve dn dhil i saatinden saylmaldr. Ben stanbulda yaadm; Kartal ile Mecidiyeky aras, tek kpr varken, tercihli yolda 19 dakikayd. Tercihli yol deniliyordu ona. Kartaldan kalkan araba Mecidiyekye 19 dakikada iniyordu. Onlar kaldrld, imdi 149 dakikada falan iniliyor. Bu, bizim, hepimizin istei olmal. Bir baka ey: kazalarndan tartmasz kapitalistler sorumlu olmaldr. Bunu hi tartmamak lazm. Bir baka ey: sizlik sigortas tam cretlilik zerinden verilmelidir. O zaman,
122

kimse, Beni iten atarlar m? kaygsyla hareket etmez. Mhendis arkadamz 6 bin lira alyorsa, attklar zaman 6 bin lira isizlik sigortasndan maa almaya devam etmelidir ve bu Hkmet tarafndan verilmelidir, yani ortak bteden verilmelidir. O zaman, el mi yaman, bey mi yaman, greceiz. Yani daha geni, btn alanlar kapsayan talepler etrafnda toplanrsak daha sonu alc oluruz diye dnyorum. Teekkr ederim. EMRAL KARADOAN- Liman- Sendikas uzmanym. in akas, ben sosyal bilimciyim; orada uzman olarak alyorum, alma ekonomisinde. Grdm kadaryla, asl tartmamz gereken ya da gzden kardmz bir nokta var. Buradakilerin ou mhendis, genelde teknik bir pencereden bakyorlar, yani genelde saysal veri zerinden hareket ediyorlar. Ama te yandan da salk konusunu tartyoruz, ii sal diyoruz. Buradaki iiyi biliyoruz, herkes ii. Peki, salk? Sal, Dnya Salk rgt yle tanmlyor. Bu biraz da biraz nce konuan uzman arkadamzn sylediklerine cevap olacak. Saln tanmn yaparken Dnya Salk rgt, Sadece bedenen, fiziken, ruhen deil, ayn zamanda sosyal ynden iyilik hali der. yilik haline sosyal bilimler yle bakar: rnein, ii eer kafanza bir ey atyorsa ve siz de kafanz eip gidiyorsanz, kusura bakmayn, sulusunuz o zaman. nk bu salkl deil. i salnn temeli udur: Salkl olmak zorundadr o insan. O insan salkl olmad srece, siz onu ie gnderirseniz, burada bu konuda kapitalistleri, sermayeyi suluyoruz; ama kusura bakmayn, bir yandan da ii buna nayak oluyor. Tamam, sermayedar bunun nlemini alacak. Sermayedar ne yapyor; yetki gerimiyle kendisine maalar buluyor. Ben bunun sorumluluunu nasl zerimden atarm. diye bakyor. Biz ne yapyoruz; Ben uzmanm, bana kfrediyor; ben bunu ne yapacam, imdi ie nasl gndereceim? diyoruz. Gndermeyeceksiniz. Yetkiniz ne; rapor tutacaksnz, bu adamn salkl olmadn beyan edeceksiniz. Gnderiyorsanz, sorumluluu zerinizden atyorsunuz demektir. yeri salk-gvenlik kurullar niin var; bu tr sorunlar konuulsun diye var. SALONDAN- Belki ii maan alamamtr, onun iin yapmtr onu. EMR AL KARADOAN- Mesele o deil. Belki -espriyle sylyorum- akam karsndan fra yiyip gelmi de olabilir oraya. O da olabilir. Yani sosyal iyilik
123
Forum
halinden bahsediyorum burada. Sosyal ynnz ok nemli. karken komunuzla kavga etmisinizdir, bir gn nce baka bir ey olmutur, kafanzda baka baka sorunlar, skntlar vardr. Biz, Grhan hocadan ders almtk, ok gzel bir ey sylemiti. Dedi ki, Bir tane i kazas nedeni syleyin. Dedim ki, naat iisi yere dt. Dedi, Dme; i kazas nedeni deil. Bu, aklmasnn sebebi. O ii acaba bir gn nce ne yedi, bir gn nce ne konutu, bir gn nce neler yapt ya da buraya gelirken neler yaad, bu sreler nemli. dedi. Risk analizinde, kk-sebep analizi vardr. Risk analizi yaparsnz, onun asl kkne inersiniz. neri olarak, belki topik bir ey; ama iveren eitimleri gerekiyor aslnda. sal dediiniz zaman adam sadece kendi maliyetini nasl dreceine bakyor. i salyla ilgili iveren eitimleri gerekiyor. Biz, ivereni eitmediimiz srece, hibir ekilde bu konuda kesin sonu alamayz. Kanun metninde, gvenlii konusunda unlar yapacaksn. deniyor; yapmyor. Ne yapacaksnz? Cezasn verelim. Tamam, neyse cezasn veririm. diyor adam. Aynen i gvencesi gibi. Ne yapyor; gzden kard iiyi, i gvencesi bile olsa, Ne olacak; en fazla tazminatn verir gnderirim. diyor, kartyor. Hani i gvencesi vard? gvenliiyle ilgili TSKin bir toplantsna katldm; eletirilerini duyunca ok armtm, farkl eyler bekliyordum. Cezalar ok yksek. dediler. Yani Biz
nlem falan almayacaz, elimizden gelen bu. Senin bana verdiin cezalar yksek. diyorlar. Biz bunu bu yolla zemeyiz. Bu mantkla gidersek, yani iveren bu mantkla bakarsa, bu meseleyi zemeyiz. Ki bakacak, sermayenin, kapitalizmin temeli budur zaten. Krn bu yolla maksimize edecek. inin ne olduu nemli deil, bari u bana kesecein cezay biraz azalt. diye bakyor adamlar. FORUM YNETCS- ok teekkr ederiz. Arkadamz da syledi; iveren vekilini tanmlarken, iveren vekilini iveren olarak grm, orada da bir gol atmaya alm. Kendi vekilini, yani bizleri, altrd insan iin direkt sorumlusu gibi gsterecek. O da ayr bir konu. Evet, son olarak size sz vereyim. Buyurun.
124

CELAL CEZM- Bu tr almalarn forum blmnn aslnda daha zgrce ve konumak isteyen herkesin az da olsa bir eyler syleyebildii bir ortam olmasn beklerdim. FORUM YNETCS- Biz de onu arzu ediyorduk, br blmlerden ayrmadk; ancak, zamana tasallut edildiinden, hakkmz hukukumuzu ok iyi ayarlayamadmzdan, maalesef, biz bu blm ksaltmak durumunda kaldk. CELAL CEZM- Bir de bu konu gerekten ok nemli. Yani sadece son zamanlarda ok dillendirildi ve nemsenmi gibi; ama dier lkelere baktmzda, bu ii sal ve i gvenliinin aslnda meslek ierisinde nemli bir arl olduunu ve hepimiz asndan son derece nemli, temel bir konu olduunu bilmek gerekir. Bu konuda yurtdndaki uygulama rneklerini ve bilgileri de biraz aratrdm. Buna ilikin birtakm notlar her yerde dolanyor, ngilizceden eviri olduklar da dilinden anlalyor. Milli Eitim Bakanl da imdi iyerlerinde alan iilerin yaptklar iler zerinden eitimlerini zorunlu klan bir uygulama balatm durumda. Belli saatlerde, iin durumuna gre -tehlikeli, az tehlikeli, ok tehlikeli- eitimleri zorunlu hale getirmi durumda, bunun iin bir mfredat da konulmu. Baktmzda, olumlu bir yan; ii sal ve i gvenlii konusu o elemann kendi dalnda renmesi gerekenlerin yzde 60n oluturuyor. Bu olumlu bir olay. Ben, unutmayaym diye, ncelikle Enerji-Sen Bakannn deindii konuya ilikin bir ey sylemek istiyorum. Ondan sonra OSTMdeki bir deneyimimi syleyeceim. Kamil arkadamz, i sal ve i gvenlii konusundaki taleplerimiz de en az cret ve zlk haklar taleplerimiz kadar rgtl ve bilinli bir ekilde iiler ve sendikalar tarafndan talep edilmelidir. dedi. Ben bunu bir adm daha ileri gtrerek; bunun aslnda en fazla talep edilmesi gereken ey olduunu iddia ediyorum. nk salnz ve iyerindeki gvenliiniz olmazsa ve orada birok eyinizi kaybederseniz, o cretlerin de, dierlerinin de bir anlam kalmyor ve gerekten kayplara baktmz zaman, her dakika ba bir iinin i kazas yznden yaralandn, sakat kaldn ya da ldn gryoruz. Ben, OSTMde dolatmda hep taksiye gelii gzel atlm, eli kopmu, kolu kopmu, yaralanm, ambulans geciktii iin de, en yakn salk ocana taksiyle gtrlen iiler gryorum. O kadar ok oluyor ki, bunlar kaytlarda bile yok. Ders alnacak o kadar ok kaza oluyor ki aslnda; ama ou lmle
125
Forum
sonulanmad iin hi gndeme gelmiyor. Ancak l says 10a falan kt zaman bu i kazalarn konuur hale geliyoruz toplum olarak. Halbuki, kopmu bir parmak, bir kol ya da igcn kaybetmi bir ii bile ok nemli. Yaanm bir olay rnek olarak anlatacam. Dershaneler, yasa gerei, antiyelerde olsun, fabrikalarda olsun, atlyelerde olsun, her yerde iilere kendi dallarnda i sal ve gvenlii eitimleri veriyorlar. Bir dershaneci arkada da mhendis olmam itibaryla benden rica etti; dedi ki, u konuda bizim iyerinde iilere i gvenlii konusunda eitim verebilir misin? Ben de oturdum, altm verilmi olan eitimler zerine. Belki siz biliyorsunuzdur, imdi iyeri danmanl diye bir ey km. ok yaygn bir ekilde, birileri -mhendis olmasna gerek yok- zel giriimciler bir danmanlk firmas kuruyorlar, iyerlerini dolayorlar, kartlarn brakyorlar, diyorlar ki Biz sizin her trl iinizi ve probleminizi takip ederiz. Halledilmesi gereken konu u: Bundan sonra btn iyerlerinde alan iilerin yapt ile ilgili bir belge almas gerekiyor. Ar ve tehlikeli ilerde alanlarn mesleki eitim alma zorunluluu var. 40 saatlik eitimin 24 saati ii salyla ilgili olacak. Ben de onunla ilgilendiim iin kalktm ve o iyerine gittim. yerindeki insanlarla grrken ne kadar iisi olduunu, ii sal ve i gvenliiyle ilgili materyallerin olup olmadn bir n hazrlk olarak kendileriyle konutum. Eitime iyerinde alan herkesin sadece iiler deil, patronundan temizlik iisine herkesin- katlmas gerektiini syledim. Ardndan bir telefon gelmi ve telefon bana verildi. Hi bilmediim bir ses, Sizin orada iiniz ne? Oray terk edin. dedi. Bu ite orann danmanln yapan bir firmaym. Arayann numarasndan kendisine ulamaya altm. Bu korsan i uzmanlarnn yerine gittiimde grdm ki, ii sal ve i gvenlii konusunda 24 saat verilmesi gereken eitim yarm saat olarak geitirilerek Milli Eitim Bakanlndan onayl belge almak istiyorlar. FORUM YNETCS- Konu anlald. Biz de zaten bu iin ticariletirildiini sylyoruz, bu i bu hale geldi. Biz buna karyz. CELAL CEZM- Bunu uraya balayacam: Bu konuda sorumluluk kime ait? i sal ve i gvenlii konusunda temel sorumluluk iverenindir. Ama iveren bu sorumluluu ok da nemsemiyor; nk, Nasl olsa bir yerden bir ak bulur, oradan kurtarrm. diyor. Ondan sonra, orada ivereni temsil eden, i sal ve gvenlii konusunda uzman mhendis arkadalarmz var,
126

bu arkadalarmzn sorumluluu ok byk. Bu arkadalarmzn bu konuda ok bilinli ve eitimli olmas gerekiyor. Biliyorsunuz, bilinsizlik insanlar yanl yapmaya sevk eder. FORUM YNETCS- Peki, bu bilinci nasl salayacaz? Bilin dediimiz nedir? CELAL CEZM- Bilin dediim, ngr; yani kaza olmazdan nce, bir kaza olasln grmek. FORUM YNETCS- Ben size unu syleyeyim, yaadm bir olay anlataym ve kapataym. Ben, yaklak 3 veya 4 yl nce ASGEMin eitim merkezinde eitimcinin eitimini almaya gittim. Tek koul A snf i gvenlii uzman olmakt. Maalesef, A snf i gvenlii uzman arkadalarmzdan biri, yanmas gerekmeyen floresan lambann sndrlmesi iin masann zerine kp yapt. Ne yapyorsun; elektriki misin? dedim. Hayr, deil. nemli olan, bizim kariyerimizin ne olduu deil; bizim bu ie ne kadar gnl verdiimiz, iin neresinde durduumuz ve bu ii ne kadar ciddiye aldmzdr. Eer i gvenlii uzmanl yaptnz yerde bir kiinin, brakn yaralanmasn, uzuv kaybn, burnunun kanamasn dahi nleyebiliyorsanz, uzmanlk budur. te Sendika Bakanmz sordu; gvenlii uzman olarak sen ne yaptn? dedi. gvenlii uzman olarak biz bir ey yapabiliyorsak, dokuzuncu kyden kovulup, onuncu kye gitmeye raz olabiliyorsak, bu ileri dzeltebiliriz ve alanlarmzn arkasnda salam rgtllk gerekir. Bakn, bu bir zeletiridir; 2003ten bu yana bu almalar srdrlyor, elektrik mhendisleri olarak bu Komisyonu ancak bu yl altrmaya baladk. Hepinize teekkr ediyorum.
127
128
EMO SALII ve GVENL ALITAYI SONU BLDRGES
Davutpaadan, Karadondan, OSTMden, Dursunbeyden, Afinden, Erzurumdan, Tuzladan, lkemizin drt bir yanndan alnmayan nlemler nedeniyle emekilerin gz gre gre lm haberleri gelmektedir. Sosyal Gvenlik Kurumu verilerine gre 2010 ylnda 1444 ii, 2011 ylnda 1563 ii, 2012 ylnn ilk be aynda 319 ii i kazalarndan dolay hayatn kaybetmitir. stne stlk alma yaamndaki bu korkun tablo, AKP iktidar tarafndan kader olarak deerlendirilebilmekte, lmlerin iin doasnda olduu sylenebilmektedir. nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 22. ve 25. maddelerinde de yer ald gibi, sosyal yaam ierisinde sosyal gvenlik hakk tm bireylerin temel hakkdr. Bunu salamak devletin asli grevleri arasndadr. i sal ve gvenliinin temel unsurlar olan iveren/sermaye, emekiler ve devletin yan sra; sendikalar, meslek rgtleri ve dier demokratik kitle rgtlerine de bu alann dzenlenmesinde grevler dmektedir. Hatrlanaca gibi, 2003 ylnda yaymlanan 4857 sayl Yasasnda ii sal
129
TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas 43. Dnem i Sal ve Gvenlii Komisyonu, yapt ilk toplantda, karlacak olan Sal ve Gvenlii Yasasnn neler getireceinin tartlmas iin bir altay dzenlenmesini gndemine alm, yaplan hazrlklar sonrasnda 9 Haziran 2012 Cumartesi gn Odamz toplant salonunda i Sal ve Gvenlii altay dzenlenmitir.
ve gvenliine ilikin hkmler bulunmaktadr. Bu yasaya aykr olarak karlan ynetmelikler yargdan dnmtr. Bunun zerine ynetmeliklerin Anayasa ve yasalara uygun hale getirilmesi gerekirken; yasalar ynetmeliklere uydurulmu, hukuk devleti ilkesi yok saylmtr. stelik yasaya aykr ynetmelikleri yargya tayan Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii ile Trk Tabipleri Birlii yasann uygulanmamasnn sorumlular olarak gsterilmi, yeleriyle kar karya getirilmeye allmtr. Bizler, ii sal ve gvenlii alanndaki grevimizi yerine getirirken, birok engelle karlamaktayz. kazalarnn nlenebileceine olan inancmz ve insan yaamna olan saygmzla, yaplan hakszlklara ve yanllklara kar direncimizi daima srdreceiz. Sal ve Gvenlii Yasasnn amac, Avrupa Birlii tarafndan Trkiyeye iaret edilen 89/391 sayl ereve Direktif ile mevzuat uyumlu hale getirmek olarak ifade edilmekle birlikte; yasann ierdii maddelerin pek ou 2003ten bu yana yaymlanan ynetmelikler ve torba yasalarda bulunmaktadr. rnein, yasann tarifledii iveren sorumluluu, 1475 ve 4857 sayl yasalarda da bulunmakta, yeni yasa ancak bu sorumlulua para cezas gibi mali ykmllkler getirmektedir. Tespit edilemedii iin hakknda yeterli istatistiin bulunmad meslek hastalklar konusunda da yasann gemi dzenlemelerden fark bulunmamakta, meslek hastalklar karsndaki kaytszlk srmektedir. 89/391 sayl ereve Direktif iilerin bilgilendirilmesi, i brakmalarnn yetkilendirilmesi, ii temsilcilerinin srece katlmnn rgtlenmesini odana almken, yasa ise eitim kurumlar ve ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alm ekseninde ekillendirilmitir. Yasayla beraber iilere verildii belirtilen almaktan kanma hakk, 2003 ylnda yaymlanan Yasasnda yer almaktadr. Bununla da kalmayp, koruma tedbiri olmayan ortamlarda iinin almasnn istenemeyeceine ynelik hkmler 1967 ylnda kabul edilen bir ILO szlemesinde dahi bulunmaktadr. te yandan, uygulanan neoliberal politikalarla gvencesiz almann yaygnlatrld bir ortamda, almaktan kanma hakknn yasann olumlu bir getirisi olarak gsterilmesi AKP tarz tipik bir samimiyetsizlik rneidir. Yasa, iverenin ii sal ve gvenliini salamaktan sorumlu olduunu belirtmekle birlikte, gemi mevzuatta bulunmayan yeni bir anlayla bu sorumluluun alanlarn eitimi ve onlara gerekli talimatlarn verilmesi gibi ekillerde alanlarn srtna bindirilmesine ve iverenin en az maliyetle
130
sorumluluktan syrlmasna ynelik bir kurguya sahiptir. i lmlerinin altnda yatan temel neden, salkl ve gvenli almann maliyet odakl olarak deerlendirilmesidir. i sal ve gvenlii zerine 1990lardan bu yana yaplan almalarn kapsam, konunun yasa koyucular tarafndan sosyal bir konu olarak deil, ekonomik zeminde ele alndn gstermektedir. Benzer ekilde, Sal ve Gvenlii Yasasnn ortaya k srecinde kapitalist hegemonyann etkisi; alma ilikilerinin esneklemesi, ii sal yerine i sal kavramnn kullanlmas, taeronlama, ii sal ve gvenlii hizmetleri ile eitimlerin piyasalatrlmas eklinde yasada yerini bulmutur. Yrrlkteki maddelerin bir araya toplanarak piyasac bir anlayla yorulmasyla oluturulan bu yasann i cinayetlerine zm olmas mmkn deildir. i sal ve gvenlii alannda, ancak ii snfnn gl bir ekilde rgtlenmesiyle ve farkl alma statlerinde olan btn emekilerin esnek almaya, uzun alma saatlerine, nlemlerin maliyet olarak grlmesine kar ortak mcadelesiyle kazanm elde edilebilir.
TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas i Sal ve Gvenlii Komisyonu
131

İşçi Sağlığı Ve Güvenliği Çalıştayı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İşçi Sağlığı Ve Güvenliği Çalıştayı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SALII ve GVENL ALITAYI

TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI

ISBN : 978-605-01-0418-9 EMO YAYIN NO : EK / 2012 /522

TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI SALII ve GVENL ALITAYI 9 Haziran 2012

TMMOB ELEKTRK MHENDSLER ODASI SALII ve GVENL ALITAYI 9 HAZRAN 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

EMO Ynetim Kurulu Bakan

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

NURHAN PARLAK EMO i Sal ve Gvenlii Komisyonu

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

FATH KAYMAKIOLU Oturum Bakan

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

Dr. CELAL EMROLU Ankara i Sal Meclisi yesi

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas

Sal ve Gvenlii Yasa Tasars

SALII ve GVENL ALITAYI / 9 Haziran 2012

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas