Afrikal By ve Gizemler

Vudu K.M. Vudu Szl K.M.

VUDU
Yazan Kemal Menemenciolu
YEN DNYADA GN GETKE YAYILAN VUDU, MAKUMBA, SANTERIA NEDR? NE DELDR? AKLA LK GELEN BATIL NANLAR, ZOMBLER VE NEL TA BEBEKLER NE DENL DORU? VUDUNUN GEREK SIRLARI NELERDR? AYNLER NASILDIR? GEREKTEN BR DN MDR?
Uzak ve soluk, bouk davul sesi sanki ormann kalbinden ykseliyordu. Ses titreimlerin dnda baka bir eylerin varln hissetim. lkel gemiin o anla kaynat, bilinmeyene doru srkleyen bir ekim gc, hi deimeyen ritimli zonklamalaryla beni aryordu. ... yalnz bir davul, yalnz bir ruh tekrar ve tekrar gel bana, gel bana, gel bana diye aryordu. ki yaln vuru ve hemen ardndan heyecan verici oyuk bir titreim yayan sert ve byleyici tek bir vuru...
Strange Altars, Marcus Bach
(1)

VUDU SZL iin tklaynz.

"Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... " Yineden m? Neydi o ses? Evet! Evet! yllar nce duymutum o hzl tempolu vudu tamtamlar... insann kanna, beyine ilenen... o rktc... ekici, kar koyulmaz sesler! aryordu, srklyordu yine! Uamz Rio de Janeiro zerindeyken heyecanl fsltlar patrdlar bizleri uyandrd, herkesin gz sadaki kabin camlara yapm, bizim gibi solda oturanlar ise daha iyi grebilmek iin ayaa kalkmt. Pilot aadaki manzaraya gstermek iin ua 45 derecelik bir meyille uuruyordu. Altmzda Corcovado ("kambur") tepesi gzktke herkesin nefesi kesildi. zerinde dev 45 metrelik "Kurtarc sa" heykeli kollarn btn Rio'yu kucaklamasna am, herkesin filmlerde, mecmualarda grd bu 700 metrelik grkemli, sarp yamal dimdik

tepeyi canl canl grmenin cokusu herkesi sarmt. Altnda 10.000 tropik bitki tr barndran Jardim Botnico park yemyeil serilmi ve prl prl bir gerdanlk gibi bezenmi ehri geni, ok geni lgn desenli yaya kaldrmlar ve her biri hakknda arklar bestelenmi Copacabana, panema gibi saysz cvl cvl plajlar evreliyor, masmavi denizin ardnda saysz dalar, tepeler, adacklar ve Corcovada benzeri teleferik ile klan dimdik Po de Aucar (eker yn) tepesi. Gerekten nefes kesici, byleyici bir manzara, bu arada by derken ... tam da yerine gelmitik. Dorusu kim tahmin ederdi ki, Rio'da elli bin Umbanda, yani Vudu merkezi olduu syleniliyor. "Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... Ta Ta Tom..." imdi hatrladm, Londra'da Roundhouse tiyatrosunda bir gece "Bahia'l Vudu Danslar" inanlmaz bir performans vermilerdi. lk kez bu zaman Vudu ile yzyze gelmitim. Danslar, kimisi siyah, kimisi beyaz ve kimisi Kzlderili, ancak ou bu rktan, bu renkten olumu bir Brazileiro kokteyli, yar akrobatik zengin bir ov sundalar. Ve mzik... insan o mzii dinledii zaman, Vudu'nun hipnotik, byleyici ve cokulu etkisini daha da iyi anlyor. Tamtamlar kalp atlarna senkronize olup, nabz hzlandryor ve bedeni etkisi altna alyor. O zaman anladm ki, Vudunun arkasnda bildiimizin dnda baka eyler var, basit bir olay deil. Ayrca danslar, sesler, bir renk ve ses cmb, ilkel ama doal bir zarafet, sanki insani duygular doa gleriyle kaynam. nsan kendini doada, doada kendini insanda bulmu.

Tarih: Eyll 1995, yer: Amerika Birleik Devletlerinin Vudu merkezi olarak bilinen gney eyaleti Lousiana bakenti New Orleans, Beyaz Mambo (Vudu rahibesi) Dolores EBN TV muhabirine yapt ayin amacn yle anlatyor: "Sokaklarda artan su, ehrimizi yaanmaz bir duruma getirdi, bunu bertaraf etmek iin "Ogun"u armaya karar verdik, nk o bu ie en uygun, ate ve demir loa'sudur" (Vudu tanrs veya tercihe gre aziz). Hemen sonra, ekranda kan grntler, gece-yars mealeler ve yer ateleri ile aydnlanm kadn ve erkek, zenci ve beyaz, erkekleri yar plak, kadnlar uzun beyaz elbiseli turban bal mambo'nun mritleri "azizlerin oullar ve kzlar" kendilerini iyicene ritime kaptrm dans ediyor ve biraz da ov yapyorlard. Yine o ritim, yine o tekdze tempo "Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... Ta Ta Tom...". Muhabir sularn gerekten azaldn sylyor. Kim bilir belki de sabkallar korkudan faaliyetlerine ara vermilerdi. ster New Orleans, Rio, Bahia, Port au Prince (Haiti), Miami'nin Kba'li ve New York'un Puero Rico'lu semtlerinde olsun, ayn tamtam sesleri geceleri ykseliyor, ttsler ve mumlar yaklyor, kanl kurbanlar kesiliyor, adaklar veriliyor. Ve kkeni Afrika'da bulunan bu uygulamalar yava yava Amerikalarn her tarafna

yaylyor. Gizlice A.B.D.'nin hemen hemen her byk kentine hayal edilemeyecek kadar szm bile ve 5 milyon taraftar olduu syleniyor. Ve belki bir gn, bir gezide en olmadk yerlerde kulaklarnza yle bir ses gelirse, "Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... Ta Ta Tom...", hi amamanz gerekir. Bu durumda ne yapmak gerekir? aksi istikamete son surat kamak m? Ayin yaplan bir Vudu humfo'su, bir Candomble terreiro'su veya bir Umbanda tenda'su muhtemelen sokaktan daha gvenlidir ve gelenleri geri evirmek kurallara aykrdr, herkes misafirdir. Ancak, yine de baz merkezlerde dikkatli adm atmak gerekir, zellikle sz konusu bir Quimbanda veya Petro merkezi ise! Ancak, onlar dahi fazla korkulacak yerler deildir. Bu sayfalarda, Trkiye'de ilk kez Vudu konusunda gerei aklamay hedefliyoruz. Vudu ile ilgili ok ey sylenmi, ok atp tutturan olmutur. Ancak doruyu eriden ayrmak iin her eyde olduu gibi salam bilgiler gerekir. Vudu sansasyon dolu, istismara ak bir konu olduu kadar, eitli aratrmaclar, bilim adamlar, zellikle antropologlar tarafndan titizlikle incelenerek, konusunda drt drtlk kapsaml eserler de yazlmtr. Bunun dnda gvenilir yazarlar bizzat olaylar yaayarak birinci elden kazanlm deneyimlerini aktarmlardr. Bu arada Vudu bir takm sama sapan roman ve filme de konu olmutur. Yurdumuzda 1983 yllnda Altn Kitaplar tarafndan yaynlanan "Kara By" (2), bu konuda ender bir istisnadr, yinede romann sonlarna doru konu giderek gerek d bir boyut kazanyor. Adm adm Kba asll Vudu dini Santeria konusunda belgesel zellikte bilgiler veren bu kitabn ne asl ismi "Kara By", ne de yazarnn asl ad Nicholas Cond. "The Religion" ("Din")(3) adl bu kitabn, 1982 ngiliz Corgi basksnn arka sayfasnda bakn ne yazyor: "Bu roman iin gerekli derin aratrma Nicholas Cond'yi Vudu ayin ve srlarn en cra evrelerine soktu. "The Religion"nin arkasndaki hikaye ok edici gereklerle doludur ... o denli gerek ki yazar adn aklamaktan kanyor". Konuyu anlayan biri iin kitabn asl ismi "Din" Vudu gereine uygundur, "Kara By" kapak ad ise, Vudu olaylarndan uzak yaayan Trk okurlarn anlaylarna uyarlanmtr. Bilenler iin, Vudu nce bir dindir, by sadece yzlerinden biridir.

Ayn ekilde romann filmini evirdiklerinde adn "The Believers", Trkiye'de sinema ve TV'de "Tarikat" olarak gsterildi. Ancak, belgesel nitelikte verilere ramen roman yk uruna Vudu gereklerinden sapyor, film de iyicene sapyor. Birka gereki sahne dnda, film Vuducular g peinde insanlk d varlklar olarak gsteriyor. Oysa, onlar iyi tanyanlar insani ynlerinin gl, mizah anlaylar olduunu bilir. Dier bir rnek, Angel Heart, (eytan kmaz) ayn ekilde Hollywood safsatalar yanstyor: iyi (veya ou zaman olduu gibi kt) bir hikaye uruna her eyi saptrmak geerlidir. "Gkkua ve Ylan" (The Rainbow and the Snake), fantastik ve elendirici hikayesine ramen, neredeyse belgesel nitelikte gereki ve iyi aratrlm bir film. Ancak film ve romanlar ne denli gereklere yaknsa da, yine de yk icab sapmalar grlmektedir. Yine de, gerek her zaman yklerden tuhaftr ve Vudu gerei romanlara ve filmlere aktarlmayacak kadar garip ve alagelmi deerlerimizden bambaka bir dnyay temsil ederler. Aslnda bu film Wade Davis'in ayn balkl ve gerek bir hikaye ieren kitabndan esinlenmitir(4). Ayn filmdeki gibi Wade Davis Vuducularn srlarn kefediyor ve zombi pudrasn tbb olarak incelenmesi iin Haitiden karyor. Yaknda Meta yaynlarndan David St Clairin Davul ve Mum (Drum and Candle(5)) kitab yaynlanacaktr. Arkadamz Haluk zden tarafndan tercme edilen bu kitap Brezilya Vudu'su konusunda olduka aydnlatc ve ayrntl bilgi vermektedir. Ayrca roman gibi okunacak srkleyici bir eserdir. kt zaman okumanz neririz. Bir an iin n yarglarmz bir kenara brakrsak kabul etmemiz gerekir ki Vudu her eyden nce bir dindir ve olduka popler bir dindir, taraftarlar genelde fakir halktandr. Bazlarna gre dnyann en eski dini olan Vudu'nun kkeni Afrika'dr, ancak yerine gre Hristiyanlk, Kzlderili aman ayinleri ve hatta spiritizma (ruhuluk) bile karmtr, ayrca yerel bir takm ilaveler ve gelimelere de tabi olmutur. rnein Santeria'nn baz trlerinde tamamen Hristiyan bir d grnm alm olabilir, hatta taraftarlar tamamen beyazlardan olumu merkezleri de vardr. Ancak, burada yanlmamak gerekir, buradaki uygulamalar esas itibaryla Afrikaldr. Hristiyanlk sadece d grnmdr ve binlerce yllk animist unsurlar onu adeta yutmutur. Doktor Reser yle dedi: nsan kalbinde hissettiini zihinsel olarak kabul ettii an, kolay kolay tekrar kapanmayacak bir kapy aralar ... Szde ilkel zihinlerin, szde aydnlarnza kyasla bir stnlk gsterdii bir alann olduunu kabul etmek zorunda kaldm. Bir bokor (yaprak doktoru) ifal otlar konusunda tahsilli eczaclarnzdan ok daha bilgili.

Bir grc, rahip okullarnda eitilmi papazlarnza kyasla iyi ve kt ruhlar konusunda ok daha bilgili. Bir Vudu rahibi din adamlarnza kyasla yaratc gcn kayna konusunda ok daha fazla bilgiye sahip ve dada, kulbesinde oturan basit kyl, mark ehirlilerinize kyasla Tanrya ok daha yakndr. Strange Altars, Marcus Bach(1)

Afrika Kkenli nanlarn Amerikaya Gc

Birka yzyl nce, Gney ve Kuzey Amerikal ve Karaipli beyaz adamlar tarlalarnda ve evlerinde kle olarak alacak binlerce Afrika kkenli zenci getirmilerdi. Bu klelik yllarn hikayesi uzun ve hazindir ve siyah adam byk ilelere ve hakszlklara maruz kalmt. Afrikallar scak iklimlere kar dayankl ve alkandlar, Kzlderililer tarlalarda denenmiti, fakat iyi sonu alnmamt. Beyaz efendileri bu kleleri gn doumundan gecelerin ge saatlerine kadar altryorlard. lkelerinde ayr kabilelerde yaayan bu zenciler bir arada yaamak zorunda kaldlar. nanlarn ve ayinlerini birletirdiler. Aralarnda Senegal asll Mslmanlar bile vard ve hatta bunlar Haiti'de baz kle ayaklanmalarn arkasnda bulunmulard. Beyaz adam, kendini hakl gsterebilmek iin, gereke olarak kleliin amacn Afrikaly putperestlikten kurtarmak, vaftiz ederek sa'nn yolunda hidayette erdirmek olarak gstermek zorundayd. Zencileri vaftiz edilse de, dtan Hristiyan gzkseler de, onlar biraz kazdm m, altlar z ve z Afrikal kyordu. Vaftiz treni Afrikal iin sadece yeni bir sihirli formld, oysa kendisi onun gibi daha ne ayinler bilirdi, hatta kendince daha sihirlisini de. Bu iten "beyaz adam ne anlard ki?". Afrikal, ektii btn zorluklara ramen, belleinde kltrn, geleneklerini olduu gibi tayordu ve bir yandan beyaz adamn bysn renmeye abalyordu.

Zaten beyaz adam aslnda kendi dinini fazla alamak istemiyordu, zencileri ne kendisi ile ayn platforma oturtmak, ne de kafasn kurcalayacak fazla fikir vermek istiyordu. Ne de olsa, beyaz adam siyah adam sayesinde zengin olmutu ve siyah hizmetilerle evrili byk bir konakta yayordu. Bu arada beyaz adamn ocuklarna bakan zenci st annesi ona Afrikal oria (Brezilya'da loalarn ad) ve bycler hakknda masallar anlatyordu. Ayrca, hizmeti odasnda gen ve gzel zenci, beyaz efendiyi kendisine balamak iin by yapyordu, tropik iklimler beyaz hanmefendiye gre deildi, gn getike eriyordu ve gnleri de sayl idi. Bu beyaz gelinler 13, 14 yalarnda Portekiz'den getiriliyordu ve hemen

evlendiriliyordu. Gen yalarda ar doumlar onlar zayf klyordu. Efendilerin ilgileri de hep dii klelerdeydi. Gzel zenci, beyaz efendinin baklarn fark etmiti ve olaylarn gelii kanlmazd. Artk Brezilya kanunlar bu tr evlilikleri kabul ediyordu, siyahlarla evlilik d ilikiler ise zaten rndan km durumdayd. Saat ilerlemiti ve beyaz adam yatmt, fakat ok uzaktan, yoksa klelerin toplu olarak kald baraklardan m? garip bir ses geliyordu ... "Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... Ta Ta Tom... ". Azizlere dua etmeye ve siyah st annesinin ona verdii korunma muskasn skca skmaya balad. Bu arada, her nasl olduysa, garip bir mtasyon balad, Afrikallar azizlere, sa'ya ve Meryem Ana'ya ar ilgi gstermeye baladlar. lk bata bunun sebebi tam olarak anlalmad, ancak bunun asl yle idi: Zenciler heykel, vitray ve ikonalarda tasvir edilen sa ve Meryem Ana'y, aziz, melek, havare ve peygamberleri kendi tanrlar ile zdelemilerdi. Yoruba esasl Brezilya Makumba'sn ele alrsak, sava oria's (loa) Ogun, mzra ile ejderhay ldren San Jorj'dan baka kim olabilirdi. Gk tanrs Oala ise sa, Yemanje de Meryem Ana olmaldr vs. Zamanla Katolik esaslar, Vudu ayinlerin bir paras haline geldi, ancak hep arka plandaydlar. rtibat kurulan loalar ve orialar da her zaman Katolik mezhebin savunucularyd, Protestanlk onlar iin neredeyse dinsizlikten kt. Ayinler, azizler, fetiler (kutsal cisimler) olmayan bir dinde loalar ve orialar kendilerini sudan km balk gibi hissederler, zira onlar besleyen inan ve ibadet ... Eh inan gzel de, bir iki tts veya da mum olsa... hatta kanl birer kurban ve biraz iki ve puro da sunulsa gel keyfim gel, dorusu bu yine lke de o kadar da fena deilmi. Loalar, Kzlderililerin ayinlerinde kullandklar ttn ve beyaz adamn ikisini bir tattktan sonra, onlar ayinlerin vazgeilmez unsurlar olarak kalmt. Genel bir kural olarak, yeni dnyann Protestan arlk yrelerinde zencilerin Afrika kltrel kkenini kaybettii ve Katolik arlkl yrelerde bir ekilde koruduu denilebilir. Kuzey Amerikada, Afrika aslllarn kkenlerini nemli lde kaybettii aka grlyor.

Bir yandan siyah adam beyaz adamn dini inanlarn kendi inanlarna katarken, ayn ekilde beyaz adam siyah adamn inanlarndan etkilenmeye balamt. Ne de olsa spanyollar ve Portekizler yzyllardr Kuzey Afrikallar ile yan yana yaadlar, kanlarnda da Fasl kan vardr. Ayrca, Katolik mezhebinde de az hurafe yoktu. Ne de olsa, Roma kilisesi neredeyse btn ayin ve adetlerini, Papann kyafetine kadar Roma paganizmi ve Mitra kltnden almt. Ayrca, Katolizmin yayld Avrupada eski tanrlar azizlere dntrlyordu. Brigit tanras azize Brigit oluyordu. Dolaysyla bu sreci tekrar tersine dntrme o kadar da zor olmamas gerek. Fransz hakimiyeti altnda Haiti'de byle bir gelimeye gerek yoktu, nk kleler efendilerinden Fransz ihtilali rnek alarak ayaklandlar. 1, Ocak 1804'te kurduklar cumhuriyetten nce beyazlarn ou katliama kurban gitti. htilalin banda Vudu babaloa ve mamaloalar vard, taraftarlarna beyaz adamn kurunlarnn onlara ilemeyecei, lrlerse ruhlarnn Afrika'ya gideceini sylyorlard. Budan sonra Haiti 150 yl d dnyaya kapal kara bir ada olarak, Cumhuriyet ilkelerine ballk gsterilse de, Vudunun neredeyse resmi din olarak egemenliini srd kk bir Afrika adas oldu. Vudu denildiinde insannn aklna genelde korkun ve kanl ayinler, kurbanlar, ylanlara, dehet verici putlara tapnma. Kara by, afsun, fsn, rukiyeler. Zombiler ve zerine beddualarla ineler batrlm ta bebekler gelir. Byle eyler yok demek yanl olur. Ancak, ou kez kara by, toplu cemaat eklinde alan Vudu tarikatlar dnda, bireysel olarak alan bocor, macandal, veya obayifo'larn (byclerin) ileridir. Afrika'da kle ticaretinin ilk dura Afrikallarn kendileriydi, zellikle Dahomey krallar kle olarak sattklar sava esirleri dnda, yasalarn ineyen bycleri, zellikle kara bycleri de satyorlard. Byclerin faaliyetlerini dini faaliyetlerden ayrmak gerekir. Dinin Latince'si "religio"dur ve toplu ekilde uygulanan ibadetler ve ayinler anlamna gelir. Dinde sosyal unsur ar basar, kara byde kiisel kar ar basar ve genelde sosyal normlar nemsenmez. Bir babaloa da by yapar, kiisel karlar da sz konusu olabilir, hatta bunlar bizim ahlak anlaymz biraz zorlayabilir. Ancak, bunlar bulunduu toplumun normlarna ya uyar, ya da bir ekilde kendini kabul ettirmek zorundadr. Zira ahlak kurallar toplu yaamn getirdii bir icaptr. Loalar bizi sever, korur ve uyarr. Uzakta yaayan akrabalarmz konusunda olup bitenleri bildirirler, hastalandmzda bize tedaviler nerirler... Eer asak, ryalarmzda gzkrler ve Merak etme, yaknda eline para geecektir derler ve vaat edilen para gelir. Bir Marabel kylsnn azndan gelen bu szler Vuducularn loalardan beklentilerini iyi bir ekilde

betimler. Voodoo, Alfred Mtreaux(6)

Loalar ve Orialar
Kleliin yasaklanmas ve Haiti gibi lkelerin bamszlk mcadelelerini kazanmalar, yasak bir yer alt tarikat gibi cereyan eden, veya Hristiyanlk kamuflesi altnda dpedz pagan alemleri yapan topluluklarn gn na kmas artk an meselesiydi. Franszca konuulan Haiti'den Dahomey kkenli Vudu, yine Fransz etkisi ve ayrca spanyol etkisi de bulunan New Orleans'den Obeah ve Hoodoo, spanyolca konuulan Puerto Rico'dan Santeria (Azizler Mezhebi), Kba'dan Santeria ve Lucumi, Portekizce konuulan Brezilya'dan Yoruba kkenli Candomble, Bantu kkenli Umbanda ve Quimbanda (Kimbanda) tremitir. Vudu konusunda tannm bir uzman, Fransz antropologu Alfred Mtraux, "Voodoo"(6) adl kitabnda Vudu kkenindeki Afrika dinleri konusunda yle yazmtr: "Vudu'nun ou zaman sadece emprovize bir rnei olduunu, Bat Afrika dinlerini de ilkel grmek yanl olur. Bu dinler klasik Dou ve Ege dnyasnn kadim dini inan ve ayinlerini yaatmlardr. rnein, Giritli ift balta "labrys"in ango tanrsnn tapnmasndaki rolln ele alabiliriz. "Dahomey dini inceliklerle doludur. Fa Geomansisi (Geo=toprak, mancy= kehanet, fal- palmiye cevizleri ile remil kehaneti) o denli karmak ve sembolik ima ve yorumlarnda o denli gelimitir ki, ancak teolojik speklasyonlara vakit ayrabilen, bilgi ykl bir rahip snf tarafndan gelitirilmi olabilir. Eer Dahomeylilerin doa-st alem konusunda oluturduklar anlay incelemek istesek, Mawa olarak tannan belirsiz cinsiyetli tek bir Yce Tanr ve altnda panteonlar ve bazen de hiyerariler eklinde uzanan ilahlar buluruz. Kaderin vcut edilmi ekli Fa ile ilgili bu efsanelerde zel bir yer vardr. Esas doa tanrlar dnda bir sr kutsal ruhi varlk da vardr... Mzik ve dans tarikatlar ile o denli yaknen kaynamtr ki, bir bakma bir 'dans dini'nden sz etmek mmkndr. Dans, esasen ilahlarn inananlarla normal iletiim yntemi ilahi pozesyonun aracdr."

Vuducular inanlarn yle aklarlar: Tek bir Yce Tanr vardr. Loalar, Tanr'nn "insanlara yardmc olmak zere yaratt" varlklar, Tanr ve insan arasnda araclardr. Doa-st glerle donatlm, fizik st bir alemde mekan ederler ve insanlarn dileklerini yerine getirirler, onlar korurlar ve gerektiinde cezalandrrlar. Her biri belirli bir gcn, belirli bir mekanizmann sorumlusudur. rnein bir ate loasunu arp yamur dilemezsiniz. Yce Tanr direkt olarak insan sorunlar ile ilgilenmez, nk ok uzak bir boyuttadr, dolaysyla onunla ilgili herhangi bir uygulama yoktur. Ancak, loalar bir dilek yerine getirdiklerinde ve onlara teekkr edildiinde "bana deil, Tanrya kret" derlermi. Vuducular da neredeyse kaderci bir yaklamla bana gelenlere "Tanr ii" derler, ancak nleyebilecekleri veya deitirebilecekleri bir durum olduunda ekinmeden loalara bavururular. Byle olmakla beraber Vudu da aslnda ibadet ar basar. badet ekli de bata danstr. Diyeceksiniz ki, byle ibadet m olur? bu nasl din? Dans, mzik, elence, iki, ttn, seks, by ve dinden uzak olarak dnlen, daha akla gelecek nice eyler. ok farkl bir din anlay ile yetitirilmi olan bizler iin bunu anlamak ok zor olabilir, ama farkl da olsa burada gerekten bir din vardr. Bu idrak edilen bir eyden ziyade, hissedilen bir eydir. Bu merkezlerde ok dinamik baz glerin varl sezilir, yannda kilise soluk kalplam bir kurum gibi kalr, sanki btn can ve sihri oktan yitirmi zorla ayakta tutulan bir ceset gibi. Oysa, Vudu yaayan bir dindir, te alemle temas hi bir zaman koparlmam. rtibat kurulan varlklar bazen biraz kaba da olsa, hem bir st olmann yetkisini sergiliyorlar, hem de sanki doa-st gler, sezgiler gsteriyorlar. Loalarn en nemlileri Santeria'ya gre "Yedi Afrikal Kuvvet" ve Umbanda'ya gre "Yedi Manga" efleridir. Bunlarla irtibat kurulmas ok enderdir, ancak yardmclar ile sk sk irtibat kurulur. Bunlarn dnda melek, cin, ruh, aziz, eytan, canavar trnde eitli loalar vardr. Kimisi bir doa gc, kimisi de bir zamanlar insan olarak yaam varlklar olduu inanlr. Loalar dilekleri yerine getirirler, ama ou zaman sembolik dahi olsa karlnda bir bedel isterler, bu puro, iki, yemek eklinde olduu gibi her loanun kendine gre zevkleri ve kurbanlar vardr. Vudu'nun yaygn olduu yerlerde loalar ayn komu veya akrabalar gibi, inananlarn hayatnda nemli rolleri bulunan gerek kiiler olarak grrler. rnein ylbanda birok Cariocas (Rio yerlisi) Copacabana plajna giderler ve denize adak olarak eitli hediyeler atarlar, rnein Fransz parfm, bir kutu ikolata, ampanya (maddi imkanlarla ll olarak) vs. gibi... bir erkein flrt ettii kadna verecei trden hediyeler. Bunlar deniz orias Yemanja'ya verildii kabul edilir. Bu ekilde varlk ve insan arasnda, aile ferdi ve dostmu gibi zel ve duygusal bir ba kurulur.

Ayrca bir nokta daha var. nsan bunu Vudu ile yz yze geldiinde fark ediyor. Vudu'da zenci, beyaz, mulato, Kzlderili, melez ayrm yoktur. Bir Cariocas'n beyaz tenine aldanmayn, hatta kendisine sorsanz tlsm, by gibi eylere inanmadn da syleyebilir, ama gizlice o da bu iin iindedir. ou boynunda figga denilen bir uur tlsm tar, gm, kymetli veya yar kymetli talardan imal edilen figgalar, bir el eklindedir ve bizce ayp saylan bir parmak iaret bulunur ve er etkileri def ettii inanlr. Bahia'ya gittiimde orada Mahatma Ghandhi Tereirosu olarak anlan 5000 yelik bir merkezin Pai do Santo'su (Azizlerin babas) ile grmem iin referans almtm, adnn John Scott olmas beni hayrette drmt, babas skoya'dan g eden tipik bir skoyal idi. Szlkte, baz nemli loa ve orialarn listesi verilmitir. Bunlarn arasnda 7 oria veya loa efleri vardr (Yedi Afrikal Kuvvet, veya Umbanda'da Yedi Manga) ve her birinin ibadetine ayrlm haftann bir gn vardr. Haftann gnlerini Latincesini ve bat dilerindeki karln elle alrsak. Pazar gn gne gn, pazartesi ay gn, sal mars gn, aramba merkr gn, cuma vens gn ve cumartesi satrn gndr. Sunday (sun = gne, day = gn), Monday, montag veya Lundi (moon veya luna = ay gn), Mardi (Mars gn) v.s. (Bu pagan dinlerinden kalma bir sistemdir ve ileri ki dier bir yazmzda ezoterik astroloji altnda ayrntl olarak aklanacaktr) ve aynen Vudu'da da geerlidir. Yani eer gnee tekabl eden Vudu tanry bulursan, onun ibadet gn pazardr. Makumba'da gne tanrs Oala olduuna gre ibadet gn pazardr. sa'nn da ibadet gn pazar olduuna gre, o Oala'nn karldr. Ayrca, her nemli loa'nn kendine has rengi, dans, tamtam ritmi, mzii, yemei, rakam, boncuu, arma tilaveti, sembol, fetii, iareti, parfm ve ttss vardr. Kendine has aksesuarlar vardr, bunlar kl veya mzrak gibi silahlar olabilir veya ayna, asa gibi simgesel eyalar olabilir. Grnmeyen alemle iletiim kolay ve srekli salanmaktadr. Loalar taraftarlaryla iletiimi iin ya birinin bedenine girip onu ara olarak kullanrlar veya ryalarnda gzkr veya insan eklinde karlarna

karlar. Ayrca vudu rahip ve rahibeleri loalar zel kavanozlarn iine arma gleri vardr. Bunlarla baak kimzelerle iletiim salarlar. Voodoo, Alfred Mtraux(6)

Pozesyon ve Loalar ile letiim Kurma

Burada iyicene anlalmas gereken bir husus vardr, Latin kkenli olanlar ne denli dnya zevk ve nimetlerine dknseler de, onlar iin grnmeyen dnya ve bu dnya arasnda ince bir izgi vardr. zellikle, Brezilyallar kadar yaam sevinci olan ve gn gnne yaayan insanlar belki dnyada yoktur. Ancak bir ayaklar sanki hep br dnyadadr. Bu gerek, onlarn efsanelerle birlikte an yaamalar, belki de btn zamanlarn en iyi filmlerinden biri olan "Siyah Orfe"de betimlenmiti. Vuducular, loa ve kendileri arasndaki balarn her zaman srdn inanrlar. Bu varlklarn da istediklerinde onlara grndkleri, ayrca onlar arabileceklerini inanrlar. Vudu inancnda, Loalarn insanlarla irtibat kurma ve insanlarn loalar ile irtibat kurma yntemleri arasnda rya, fiziksel karlama ve pozesiyon vardr. Loalarn Vuduistlerin ryalarna girmeleri, onlara mesaj, nasihat, kehanetler iletmeleri sk sk rastlanr. Bu durumda rya gerek olarak kabul edildii gibi, mesajlar ciddi alnr ve ieriine harfi olarak uygulanr. Loalarla bizzat yz yze gelme, fiziksel bir irtibat kurma ender bir olaydr. Bu fenomenler vizyon eklinde olmadnda, insanlara grnmek suretiyle belirli bir ama iin bedenlendikleri sylenir. Bu konuda hikayeler ve sylentiler yaygndr. rnein, st ba perian yal ve topal bir adam kyde bir kap alar ve a olduunu syler. Ona kar iyi davranlrsa iyiliksever hemen mkafatlandrlr, aksi taktirde fena bir ekilde cezalandrlr, nk yal adam aslnda en nemli loalardan Legba'nn ta kendisidir. Bu konuda Mtraux yle der: Ruhlar istedikleri zaman, bir bedeni kullanmadan fiziksel bir ekil alp kendilerini gsterebilirler. Birka kyl 1935 ylnda Marbial vadesini batran korkun sellerde, Eziliyi grdklerini yemin ettiler. Pozesiyon, "bedensiz" varlklarn insan bedenlerine girmeleri, nfuz etmeleri ve bir sre kullanmalar anlamna gelir. Bunu obsesyon ile kartrmamak gerekir zira bu biraz farkl anlam olan psikolojik bir terimdir. Osmanlca'da cin tasalltu benzeri bir anlam taar. Antropologlar Vudu'da yaygn olan bu olaya pozesyon demelerine ramen, Vuducular bu terimi pek sevmezler. Gerekelerini de yle

aklarlar, pozesyon eytani, er bir varln insan bedenini igal etmesi anlamna gelir, oysa (arlan) loalar ulvi varlklardr ve davet edilirler. Geici bir sre iin ayine katlanlarnn bedenlerini kullanrlar. Bu adan vudu pozesyonunu trans veya fizik medyomluuna benzetilmitir. Dolaysyla, Vudu geleneklerinde bedenlerini loalara dn verenlere hungan (at) denilir ve loalara binici denilir. Pozesyon veya "kabul" olay Vudu'yu dier sistemlerden farkl klar. amanizm'de de baz medyomik olaylar, dans ve tamtamlar bulunmasna ramen, Vudu'nun farkl bir karakteri vardr. Pozesyon arlkl oluu, orgastik danslar sonucundan kendinden geme, bu farkl oluun bir paras. Genelde gecenin ge saatlerine kadar devam eden bu danslarda bir veya birka kii kriz geirir ve transa girerr. Gelen varla gre sara nbetindeki gibi yerde yuvarlanabilir, lklar atp saa sola koabilir, veya gz beyazlar yuvarlanm, yalpaya yalpaya yryebilir. Bir sre sonra baka bir kiilie brnr. Taraftarlar onu rnein, gelen loaya gre, bir tahtta oturtabilirler, boynuna gerdanlklar ve gelen loanun zelliklerine uygun eitli aksesuarlarla kuatap onore edebilirler. Gelen yksek bir loa ise, ona bir tanr veya tanra muamelesi gsterilir. Bazen bir ov yapar, zellikler kendisi bir babaloa veya mamaloa ise. Alevlerin zerinde yrr veya yanan korlar elinde tutar. Eline ald kllar teneke gibi ekilden ekile bker, bedeninden i geirir, bir veya birka ie alkol bir yudumda ier vs.. Eer erkek bir loa kadn bedenine girmise, sesi kalnlar, yz deiir ve gc artar. Eer dii loa erkek bedenine girmise sesi tizleir, etek giyer ve rnein yzne makyaj srebilir. Loalar bazen aniden seyircilerin bedenlerine girdikleri de sylenir. Hatta elinde fotograf makineli baz Amerikan turistlere dahi musalat olduklar, arkadalarnn hayret dolu gzleri nnde kiiliklerinin ortandan kalkt ve yerine bir sre iin bir Afrikal loa girdii vakalar belgelenmitir. Vudu Pozesiyonu olay konusunda Mtraux yle der: Pozesiyona tabi olan kiilerinin says, hepsini histerik olarak snflandrlmas iin fazla byktr, yoksa Haitinin btn nfusunu akli dengesiz varsaymamz gerekir. Yine ayn yazardan, Transa girmi kii sz ve davranlar iin hi bir ekilde sorumlu deildir. Bir kii olarak varl artk sona ermitir. Kii normal ortamlarda sylemeye cesaret edemeyecei eyleri syleyebilir... Bu aklamalar bazen ok edici oluyor ve herkesi tedirgin edebilir. Halk yadsdklarn gsterirler ve tanrya susmas iin yalvarrlar... Vudu mritlerinin mistik trans konusunda aklamalar basittir: Loa, herkesin iinde tad iki varlktan biri olan iyi byk melei (gros bon ange) kovduktan sonra, kiinin beynine girer. Varln bu karl, transn balang aamalarn belirleyen titreme ve sarslmalara neden olur. yi melek gider gitmez, pozesiyona tabi kii baylacakm gibi tam bir boluk hissi yaar. Ba dner, bacaklar titrer, bundan sonra sadece loanun girecei bir kap deil, ayn zamanda onun arac olur.

Bundan byle, artk onun davran ve szlerinde ifade edilen, onun kiilii deil, sz konusu tanrnnkidir. Yz ifadeleri, ses tonu ve karakteri iine giren tanrya ait olacaktr. Loalar kiisel nasihat verebilirler veya kehanette bulunabilirler, dileklerin yerine getirilmesi iin gerekli hediye ve adaklar belirlerler. Bu arada puro ve iki iebilirler, (sevmeyenler de var) ak fkralar bile sylemeleri mmkndr ve tipiktir. Hokkabazlk yapan, trl kaba akalar yapan loalarn says da az deildir, bu zellikle gedeler iin geerlidir. Loa iini bitirdikten sonra, kiinin bedenini terk eder, genelde kii kendine geldiinde akn davranr ve aradaki zaman zarfnda olup bitenlerden habersiz olduunu syler. Bir pozesyon birka saniye veya bir iki gn srebilir, ancak hemen hemen her zaman sresi merkezdeki faaliyetler ile birlikte balayp bitiminden nce sona erer. "Vudu Atei" kitab olay yle betimliyor: "Pozesyon bittii zaman, pozesyona tabi kii normal gnlk kiiliine dnr ve ona kar tamamyla yle davranlr. Bedenine byk bir loa girdi diye kimseye zel muamele gsterilmez veya onore edilmez."(8)

" Umbanda'da Zenci ve beyaz birlikte Avrupa kkenli Kardekizm (Spiritelizm) altnda, Kzlderili bir ruhun nderliinde ve Afrikal ismi Oala olarak sa altnda daha gelimi bir Afrika riteli uyguladlar" The Moon and Two Mounttains, Pedro McGregor(7)

Vudu ve Ruhuluk
Rio'da bir Umbanda kongresi yapld zaman, o kadar ok taraftarlar, Umbandista'lar vardr ki, futbol stadyumunda yer tutulur. Umbanda'nn sadece Rio ehrinde elli bin merkezi (tenda, centro, cabana veya terreiro) bulunmaktadr ve lke apnda 10 milyonlarca yesi vardr. Umbandistalarn radyo'daki kanallar saatlerce aralksz Umbanda koro ark, tilavet ve combo'lar yayyor. Haber saatinde Umbanda dnyasndan (hem burada, hem de Kzlderili "Caboclo", ve erkei "Pai", diisi "Vovo" (bykanne) olarak tannan zenci "Negro", rehberlerin bulunduu ruh alemi "Aruanda"dan) haberler verilir.

Umbanda, 1920'lerde Zelio de Moraes adnda, beyaz, sarn, 185 cm. boyunda ilk okul mezunu bir medyum tarafndan balatld. Ad Yedi Yol Kesiinin Ruhu, "Caboclo da Sete Encruzilhadas" olan Kzlderili ruhsal rehberinden ald mesajlar dorultusunda spiritelist esaslara dayl, Afrika dinleri, Kzlderili amanizm ve Hristiyanlk esaslar zerinde kurulu, ayrca da gelmi gemi btn inanlar kucaklayan yeni bir tarikat balatmt. Ama olarak Candomble'ye kyasla daha gelimi, daha mtekamil esaslar ile ibadet etme ve uygulama n grlyordu. Tamtamlar yine alyordu, pozesyon yine mevcuttu, ancak rnein "yksek" Umbanda'da iki ve kanl kurbanlar, inisiyasyonlarda kan banyolar ve sa/kl tralar yoktu, daha "modern ve uygar" bir bak as vard. Loalar nispeten daha ulvi davranyor, konuma dilleri spiritelist terminolojisine daha yatkn ve arlk ifa zerinde younlamt. Umbanda'da iki nemli etken vardr, biri Kardekizm, biri de Bantu inanlar. 1957 ylnda, Paris'te "Ruhlar Kitab" yaynlanp olduka geni yanklar yapt zaman, Brezilyallar onu hemen kaptlar. Hatta, bu kitap Brezilya'da daha da baarl olmutu ve halen en ok satan kitaplar arasndadr. Yazar, Hippolyte Leon Denizard Ravai l, Alan Kardec takma adn kullanyordu ve spiritelizmin (ruhuluk) kurucusu olarak grlmektedir. Brezilya'da balatt harekete verilen ad Kardekizm'dir. Medyum, Zelio de Moraes, bu yeni akma ayak uydurarak Umbanda'ya Alan Kardec retilerine uyarlamt. Aslnda, Kzlderili ruhsal rehberi oluu bile spiritelist evrelerde ok yaygndr. Bat'da rnein Silver Birch, White Eagle gibi ruhsal rehberlerden tebli (mesaj) alan medyumlarn says olduka kabarktr ve amanizm'in spiritist benzeri uygulamalarna dayand sylenir. Umbanday etkileyen Bantu inanlarnda ata ruhlar arlkldr. Dahomey ve Yoruba kkenli tarikatlarda ise doa ruhlar, daha ziyade zeki enerji trleri ve insan zincirinden olmayan varlklar daha arlkldr. Bantu'da lp de te aleme g eden ruhlar, atalar, kabile reisleri daha fazla nem tayor. Dolaysyla, Bantu inanlar byle irtibatlara arlk veren spiritist ve spiritelistlere daha yatkndr.

Quimbanda ise, Bantu kkenli olup, eularla (ifritlerle) yaplan kara by arlkl bir tarikattr, faaliyetleri Brezilya kanunlarnca yasaklanmtr.
"... bizzat yaadm vakalar da ele aldmda, bu Afrikal juju adamlarnn Batda ok az bilinen konularda gl srlara sahip olduu ve bu by bilgisinin nesilden nesile aktarld sonucuna vardm."

Jungle Magic, James H. Neal(9)

Vududa Psiik Gler

Dier animist dinlerde olduu gibi, Vududa bynn nemli bir rol vardr. lkel toplumlarda, kabilenin aman veya bycs kabile reisinden sonra en nemli kiidir ve ayn zamanda bir hekimdir, ifal otlardan anlar ve eitli tedavi usulleri uygular. Bu tedavilerde Anton Mesmerin uygulad manetik paslar, bio-enerji, hipnotik telkin ve plasebo etkisi de kullanlr. Plasebo etkisi ekerden olumu ve herhangi bir ila iermeyen plasebo haplarna dayanr. Gnmzdeki doktorlar merak (hipokondri) hastasna yakalanm kiiye haplarn tedavi edici zellii olduunu inandrtr. Kii bu haplar kullanarak iyiletiini inanr. Baz istatistiklerde bu haplarn tedavilerde neredeyse ilalar kadar etkili olduklar grlmtr. Ayn ekilde, modern tbbi bir tedavi ynteminde de, kanser hastalarna imgeleme yolu ile ifal bir n kanserleri yerlerine dald, hastal yenerek datt telkin edilir ve bunun klasik tedavileri destekledii, hastann iyilemesini artrd sylenir. Dier ezoterik sistemlerde olduu gibi, Vudu rahibi veya rahibenin doa-st gleri olduu inanlr ve eskiden kabilede ve gnmzde Vudu merkezindeki saygnl tamamen buna dayanr. O halde, onun ya psikolojiyi ok iyi bilen, inandrc bir arlatan olmas, ya da bir ekilde parapsikologlarn PSI dedikleri g ve sezgilere sahip olmas gerekir. Bunun yansra, te dnya ve bu dnya arasnda bir haberci olarak grlr. Kabilenin gelmi gemi ata-ruhlar da, doa ruhlar da tarikatn dier bireylerine mesajlarn onun aracl ile iletirler, tehlikeleri nceden bildirirler, beyenmedikeri davranlar dzeltilmelerini ikaz ederler. Vudu rahibi veya rahibesinin, loalar zerindeki kontrolnden dolay ona loalarn veya azizlerin babas veya annesi denilir. Kendisinin genelde loalar tarafndan seildii, baz durumlarda isteine kar zorla grevlendirildii sylenir. Yeni dnyada bu meslee balayan kii, kendi imkanlar ile bir merkez kurmas gerekiyor. Merkez genelde derme atma bir evdir, mritlerin dans edecei, mzik

alaca ve misafirlerin katlaca geni bir alan iermesi gerekiyor. Bunun ortasnda poteau-mitan adnda bir ana direk olmaldr. Bu direk loalarn inip kt bir merdivendir ve btn ayin ve danslarn odak noktasdr. Ayinler srasnda bu direin etrafnda genelde un ile veveler izilir. Veveler loalar armak iin kullanlan karmak desen ve geometrik ekillerdir. Varlklarn amblemleri, dnya ve astral (te) alemi arasndaki kprlerdir ve loalar armaya yarar. Veveleri sadece bir babaloa veya mamaloa izip onlar gle arj edebilir ve izilir izilmez varlk arasnda irtibat kurulduu, hatta bir ekilde varlklarn bu vevelerin iinde bedenlendii, kurban ve yiyeceklerle beslenerek glendii inanlr. Modern Santero ve Santeralar veveleri canlandran bu loalar bazen gezegensel (astrolojik) gler olarak kabul ederler. Bir merkezi kurduktan sonra, babaloa veya mamaloa etrafnda hunsiler (mritler) toplar ve onlar inisiye eder. nisiyason (kabul) trenleri olduka uzun ve karmaktr. Birka dereceden oluan bu trenlerin ilkinde bedenin btn sa ve kllar kesilir veya sklr, eitli ot ve maddelerden, hayvan kanndan banyolar yaplr. Tam ban st ve kollar kesilir ve zel merhemler srlr. Bundan sonra kii 17 gn karanlk bir odaya konulur, orada hi konumadan srt st yatmas gerekir. Bu dnem yine bir doutan nce kiinin ana rahimde kaln simgeler. Trenler bundan sonra balar ve kiinin bal olduu loa oturtulur. Sz konusu bal olduu loa bir ekilde belli olur. Hunsilere, mritlere loalarn oullar veya kzlar denilir. Herkesin bir koruyucu melei olduu inanlr. Ancak, mritlerin daha yksek mertebeden addedilen loalar olduu kabul edilir. Oturtma ayininde loa ve kii arasndaki ba glendirilir. Artk, kii loanun kiisel denetimi altna girer. Bu arda unutmamak gerekir ki, Vudu'da bysel g genelde loalardan geldii farz edilir. Babaloalar, mamaloalar ve hunganlar loalarn doa-st glerini tezahr etmeleri bir aracdr. "...tek bildiim ey, on yldr Ghana'da bulunduum srece, garip ve rktc bir gcn izah edilmez etkilerinin hem kurban, hem de izleyicisiydim. nanmam iin kendi gz ve kulaklarm ahit, kendi zekam dayanak ve yaadm her an iin kendi yaralarm gsterge olmutur. En ufak bir phem yok ki, Afrikallar kendi esrarengiz yntemleriyle en tuhaf glerden birini gelitirdiler-Juju denilen eyi." Jungle Magic, James H. Neal(9)

VUDU VE KARA BY

Kanl ayinler, zombiler ve Vudu tabebekleri

Vudu uygulamalar incelendii zaman karmza geni bir yelpaze seriliyor. En ilkel kaynaklarna indiimizde, Afrika'nn eitli yerlerinde bazen gerekten korkun uygulamalarn yer aln gryoruz. Vudu'da, Umbanda gibi her trl kanl kurbandan uzak duran tarikatlar olduu gibi, horoz, tavuk, kei ve domuz kurban eden, hatta, Ogun, Eu ve baz er varlklara kpek kurban eden tarikatlar da mevcuttur. Zaman zaman "iki ayakl kei" kurbanndan da sz edilir. ki ayakl kei, insandr. nsan kurbanlarnn Vudu'nun karanlk gemiinde yer yer uyguland gibi, gnmzde hi uygulanmyor demek acaba mmkn mdr? zira bunu kim bilebilir. Ancak, modern merkezlerde bunun sz bile edilmez. Vuducular bu tr sorulardan holanmazlar, bir cehalet rnein dnda, inanlarna kar bir hakaret olarak alrlar. Byle uygulamalarn kendi karanlk gemilerinde olduunu bilirler, ancak rnein Hristiyanln gemiinde yz binlerce insan cad veya byc diye diri diri yaklmad m? Ayinlerde kurbanlarn kesilmesi, kann kullanlmas ok eski uygulamalara dayanr. Bunun klt gerekeleri yle olduu sylenir: kan hayat enerjisini ve bedensiz varlklarn maddi ortamda tezahr edebilmeleri iin gerekli ektoplazmay salar. Bunun yannda, tts, mum, alkol ve yaklan dier organik maddelerde de ayn ekilde ektoplazma yayld sylenir. Ayrca dans etmenin de, atmosfere bu tr psiik enerjileri boaltt inanlr. zellikle Bat'da Wica klt, dans bu amala kullandklarn aka sylerler. Bu adan eer bu tezin arkasnda bir gerek yatyorsa, denilebilir ki atmosfere muazzam bir enerji yaylyor. Metraux bu konuda yle diyor: Tanrlara adaklar ve kurbanlar g verir ve kurbanlar ne denli fazla ve ihtiaml olursa tanrlar o denli etkili olurlar. Bu varlklara eitli adaklarn verilmesi yaygndr. Bunlar bir nevi rvet olarak grmek mmkm, ancak bu onlarn doal haklar olarak grlr. Loalar mallarna ok dkndr, ve eer ona verilmek zere ayrlan bir adak veya kurban, Vuducunun cimrilii veya fikir deitirmesi yznden verilmezse, o loadan iddetli bir ceza verildii inanlr. Brezilya kenarda kede baz yemek tabaklar grmtm. Orialara sunulan bu yemekleri kpeklerin dahi yemedii sylenir. Braklan iki ielerden imeye cesaret eden bir kimse zerine orialarn laneti topland ve muhtemel sonu feci bir lm olaca inanlr. Metraux loalarn ayrca tefecilik bile yaptklar ve borlarnn tahsilinde ok acmas olabileceklerini belirtir.

Metrauxya gre: Hizmetkarlar iletiim kuraca loaya nceden sevecei bir yemek sunmamas ender bir olaydr. Trensel yemekler geleneksel Haiti reetelerine gre yaplr, ancak yemek trleri, hazrlama yntemi ve sunulu ekli ihmali tehlikeli olan kat kurallara uymaldr. Yemek hususunda loalar memnun etmek zor bir itir. Vudu tabebekleri aslnda daha nce belirttiim gibi Vudu'nun dini yan ile ilgisi yoktur ve sadece bir byclk rneidir. Kald ki, ldrmeye veya fiziksel zarar vermeye ynelik bu sempatik by yntemi Afrika'ya zgn deildir ve her yerde yaygndr, Bat'da cadlarn bir zamanlar zellikle balmumundan imal edilmi tabebekler kullandklar bilinir. ldrlmek istenen kiiden baz kiisel eyler alnr, sa, kuma vs. ve bir kukla yaplr. Bylece psiik bir ba kurulur. Sonra ine batrlr. Ancak, burada kiinin konsantrasyon ve imgeleme gc ok nemlidir. Bu tr yntemlerle insanlara zarar vermek mmkndr, ancak kiinin kendisine verdii zarar daha da byktr. zellikle, by geri teperse. Daha nce placebo etkisinden sz etmitik, Vuduist telkinle, manyetik paslar ve bio-enerji gibi ulvi etkilerle iyiletirecei gibi, er ve sufli yntemlerle insan ve hayvanlara zarar ve lm getirebilecei de inanlr. Ancak, byle yntemlere bavurduunda kara byc damgas vurulaca kanlmazdr. Bir zamanlar Ghana hkmetinin Polis Bamfettii, James H. Neal Jungle Magic(9) (Orman Bys) kitabnda bu tr kara by, ju-ju olaylar ile sk sk karlatn yazar. Bir kez de kendisi ju-juya hedef olup lm deine dm, ancak bir Mslman bycsnn mdahellesi ile kurtulmu. lk bata bu tr yntemlere inanmayan Neal, hasta yatanda, hortum eklinde bir varln boyun arkas ve gne sinirandan (solar plekss) enerji emdiini grdnde irkildi. Neale gre, btn hedef kiiler kendisi gibi ansl deil ve kendilerine juju (kara by) yapldn inanan kiiler dehet iinde mitsizlie kaplrlar ve sonunda eriyip lrler. Afrika'da yine dnyaya kyasla bu tr olaylar daha enderdir. Orada Afrika dini Hristiyanlk, spiritizma ve amanizmden ulvi etkiler alarak arnmtr. Ancak, Afrika'da da beyaz bycler mevcuttur.

Gerek bir Makumbeiro veya Santeiro byle yntemlere hi bir zaman bavurmaz, nk karlnda ok ar bir bedel deneceini bilir. nanca gre her ne denli kara byc bu bedeli ilem yaptran mteriye yanstrsa veya yansttn sansa da, karma yasasndan ka yoktur. zellikle, hedef kii etrafnda bir koruma emberi evrilmise, veya gl bir kiinin korumas altndaysa, ona ynlendirilen g yansma etkisi ile on misli gle geldii yere dner, kara bycy yok eder. Zombiler son derece er bir kara by rneidir. Bu yntemin tamam "Gkkua ve Ylan" kitab ve filminde belgelenmitir. Burada bir kii zel bir forml ile zehirlenir, zehirlenen kii lm belirtilerinin hepsini gsterir, ancak lmemitir. Akrabalar onu gmdkten sonra onu zehirleyenler mezarndan karrlar. Beyni oksijen almad iin zedelenmitir. Artk uysal bir ekilde tarlada alacak yryen bir l, bir zombiye dnmtr. Eer pozitif bilim uruna byle ey olamaz, tbben mmkn deil vs. demeye kalkan olursa, ge kaldklarn bildirmek zorundaym. Artk, Time gibi birok dergide zombiler konusunda daha da inanlmaz eyler yazld ve onayland. Ayrca, Haiti kanunlarnda bu tr zehirlemelere kar hkmler de mevcuttur. Ancak, olduka ender rastlanan bir vakadr ve Haiti halkna mal etmek doru olmaz. Bunlarn haricinde kara by denildiinde genelde zencilerin kara tende olmalarndan dolay bazen de haksz olarak bilinalt bir benzetme yaplr. Kara by uygulamalarn ou Bantu tarikatlarn belirli kollarndan kaynaklanr. Bunlar gnmzde Brezilyada Quimbanda ve Santeriada rahipleri palero veya mayombero olarark anlan Palo Monte veya Palo Mayomba tarikatnda uygulanr. Haiti Vudusunda kara by Santeria ve Makumbaya oranla daha yaygn olduu bilinir. Hatta Gonzales-Wipplere gre bir Santero tam anlam ile bir Beyaz Majisyendir(10). Petro tarikat Haiti Vudusunun en karanldr. Petro loalar da genelde er varlklardr. Bu szcn Don Petro adnda bir spanyol asl ve lmnden sonra bir loaya dnen bir kiiden geldii syleniyor. Santeria uzman Gonzales Wipplere gre Davullar, trensel kurbanlar, seks alemleri ve kara by halen Haiti Vudusunun nemli bir parasdr. Ancak, btn kt nne ramen Vudu hem bir maji sistemidir, hem de belli mevcut btn kurumsallam dinlerden daha eski sofistike bir dindir. nsan kurbanlar halen Vudunun bir parasdr, ancak bu ritel cinayetleri ileyen tarikatlar gizlidir ve polis tarafndan sk bir ekilde takip edilmektedirler. Vudu inisiyeler tarafndan Cabrit Thomazos, Kzl tarikatlar olarak tannan bu tarikatlar genelde Vuducular iin bir korku ve nefret kaynadr.

"Tapnaklar (Templierler) Haitileri pelerinde srklediler. Vuducular inanlarnn unsurlar olarak Katolik mezhebinden kardklar majikal uygulamalar iin balca sorumlular arasnda yer alrlar."

Voodoo and Magical Practices, Kerboull (11)

Vudu ve Okltizm Tarih boyunca insanlar ruha, fizik tesi dnyalara ve glere inandlar. Bu inanlar yaadklar ok gerek ve kendilerince anlaml deneyimlere, vakalara dayanyordu ve dnyann her tarafnda, en ilkel toplumlardan en uygarlarna dek, evreninin salt fiziksel maddeden olumad, insann, evrenin, yaamn bir amac olduu fikri yaygnd. Her ne kadar pozitif bilimin ideolojik yn byle bir realitenin varln inkar etmeye ynelmise de, okltistler ok ynl bir evren modeline sistematik kurallar getirmeye altlar. rnein btn evrenin enerji ve titreimden olutuunu, dnce ve hislerimizin de bir ekilde enerjiye dnt ve etrafa yayld. Her eyin bir enerji birlii ierisinde karlkl iletiim ierisinde olduu gibi fikirleri dorulamak iin eitli gerekeler veriyorlard, dahas bu tr varsaymlar saptamak iin duyu-st yntemlerin varlndan sz ediyorlard. Loalarn arkasndaki dinamizmi anlamak iin psikolog Carl Jung'un aretipler teorisini bilmekte yarar

vardr. Ksaca ve kabaca, Jung'e gre evredeki asl gler insan ruhunun derinliklerinde belirli bir motif eklinde mevcuttur. Kitlesel bilinte bulunan bu motifler insandan insana deimez. nsan gerek dlerinde ve ryalarnda bu motifleri insan ekline sokar. Tarih boyunca yaratlan panteon ve efsanelerdeki benzerlikler buna borludur. Oklt adan, aretipler iimizde var olduu gibi ayn zamanda evrende mevcuttur. Evrendeki aretip ve iimizdeki aretip ile bir ba kurulduunda bir "g kanal" oluur. Oklt adan incelendiinde, bir Vudu ayininde kitlesel bir g oluur ve kurban, mum, tts vs. ile bunun beslendiinde muazzam bir enerji yn oluur. Mzik, dans ve ayinle bu enerji younlar ve ynlendirilir, vevelerde resmedilen aretipleri armakla fizik tesi planlara kaplar alr ve "g kanal" denilen bir balant kurulur. Blavatsky gibi baz okltistler Vududa varsaydklar kara by balantsndan dolay ondan uzak durmulardr. Bat Tradisyona bal Majisyenler, Wikanlar de bazen ayn Dou Tradisyonu sadece Dou bedenlere uygundur dedikleri gibi, Vuduyu zenci rkna uygun ilkel bir sistem olarak grmlerdir. Dier yandan, zenci bir Wikan (Modern cad klt yesi) hayal bile edilemez.

Jean Kerboull, "Voodoo and Magical Practices", Haitili Vudunun nemli derecede 19. asr Fransz oklt ve maji edebiyatndan etkilendiini ve Haiti'ye yerleen Tapnaklarn (Templier) onlar ynlendirdiklerini iddia etmekte. ngiliz Majisyeni Aleister Crowleynin Aiwaz adnda bir varlktan tebli olarak aldn iddia ettii Kanun Kitabnn I. cildin 37. maddesi yle yazar: Ayrca mantralar ve afsunlar, Obeah ve Wangay; As almas ve kl almas, O, bunlar renip retecek. Crowleyin bir yeni a (New Aeon) dininin vahisi olarak kabul ettii bu kitap gereince, Tantrik sistemi, by ve Majinin yannda ayrca Crowleynin Vudu sistemi renmesi ve bunlara ynelik yeni bir maji sistemi gelitirmesi emrediliyordu, ancak Crowley dier konularda geni bilgisi ve oklt becerilerine ramen, Araplarla, Hintlilerle, inlilerle birlikte yaayp gizli bilimlerini renmesine ramen, Vuduya hi bir zaman yanamad. Crowleynin mritlerinde biri olan ve ldnde bakanln (O.H.O) bo brakt O.T.O. cemiyeti bakanlna soyunanlardan biri, Kenneth Grant, "The Magical Revival" (12) kitabnda yle yazar: "Obeah ve Vudu denilen Afrikal sistemlerde bu a Aub veya Ob (Obeah'n kkeni) denilir. 'Ob'

bir ylan anlamna gelir. Hint misterlerde ona Kundali veya Kundalini denilir. Onun aydnlanmam kiide omuriliin dibinde uykuda yatt yazlr." Cults of the Shadow(13) (Glge Tarikatlar) adl kitabnda Vuduya geni yer verir. Kenneth Grante gre, btn Orta-Dou din ve ezoterik sistemlerinin kaynada eski Bat Afrika dinlerinde yatyor ve Vudu ezoterik bir sistem olarak tantrik, taoist ve majikal sistemleri ile uyumlu srlar iermektedir. Vudu panteonu Kabalistik hayat aacna oturtmak gibi ilgin yaklamlar vardr. Grant'in kitaplar ilgin olmakla beraber giderek anlalmaz karanlk kavram karmaklara ve sapmalara dalmakla. Grantin modern bir Vudu ustad diye lanse ettii ve merkezi Haitide bulunan La Couleuvre Noire (Kara Ylan) tarikatnn ve Monastry of the Seven Rays (Yedi In Manastr) bakan Michael Bertiauxe gre Vudu ve Tantrann kkeni batm kta Atlantisteki Kara Mabet ve Kzl Mabedinden kaynaklanmaktadr (14). Bunun haricinde Bertiaux'nun kitab inanlmaz safsatalarla dolu. Bat okltist ve majisyenlerin Vuduyla ilgili ender eserleri arasnda Aurum Solis cemiyetinin bakanlar Melita Denning ve Osborne Philips "Vudu Atei" (8), Jason Black ve Chris Hyatt'in ilgin

"ehir Vudusu" (15)vardr. Son zamanlarda yaygn reete ve uygulama kitaplar arasnda El Obatala'nn Yaratc Ritel(16) (ayin) Santeria ve Batl maji uygulamalar bir yere kadar birletiriyor, ancak Bat majisi konusunda fazla bilmedii iin Santeria arlkl. Biraz daha akademik bir havada, Leo Frobnenius, Mythologie de LAtlantide(17), adl kitabnda Platonun sz ettii Atlantisin aslnda Afrikadaki Yoruba Krall olduunu iddia ederek, orada yksek seviyede bir medeniyetin bir zamanlarda varolduunun kantlarn sunar. Ayn ekilde, Peter Kolosimo(18) da Nijerya ve Beninde on dokuzuncu yllar sonunda kalntlar bulunan eski ve gelimi uygarlktan sz eder ve Atlantis balantsn ima eder. SONU Bu alma ile amacmz Afrika kkenli uygulamalar nermek veya yaymak deildir. Bu tr uygulamalar ancak belirli bir kltrn iinde bizzat yaayarak, sembol ve yntemlerine ocukluktan aina olarak mmkn olabilir. yi ve kt yanlarn, tuzaklarn iyice bilerek mmkn olabilir. Amacmz mevcut ve yaayan bir sisteminin ana hatlarn elden geldii kadar doru bir ekilde

aktarmaktr. Bu srf entelektel bir giriimle olamaz. Afrika kkenli dinleri incelerken bilim ve batl inan, ruhsal ve nefsi, ortodoks ve heterodoks arasnda ince kyda dikkatli bir ekilde yrmek gerekir. Amacmz bu Afrika kkenli dinleri iyi veya kt, doru veya yanl diye yarglamak deildir. Buna kimsenin hakk yoktur. Bu alma bilin snrlarmz zorlamsa. Farkl realitelerin ve yollarn oluu, rk, din fark ne olursa olsun btn insan topluluklarn kendine has ruhsal ve psiik yntemleri olduu bilincine getirmise amacna ulamtr.
VUDU SZL iin tklaynz. VUDU LNKLER iin tklaynz.

KAYNAKA: 1. Strange Altars, Marcus Bach, The Bobbs-Merrill Company, Inc. New York, 1952 2. Kara By, Nicholas Cond, eviren Bengi Altncan, 1983 3. The Religion, Nicholas Cond, Corgi Books, G.B., 1982 4. The Serpent and the Rainbow, Wade Davis, Simon and Schuster, New York, 1985 5. Candle and Drum, David St. Clair, Bell Publishing Comapnay, New York, 1971

6. Voodoo, Alfred Mtraux, Spere, G.B., 1959, 1974. 7. The Moon and Two Mountains, Pedro MacGregor, Souvenir Press, London, 1966 8. Voudoun Fire, Melita Denning and Osborne Philips, Llewellyn Publications, St. Paul, MN, 1979 9. Jungle Magic, James H. Neal, Paperbakk Library, New York, 1966 4. Macumba, A. J. Langguth, Harper & Row, New York, 1975 6. Voodoo Fire in Haiti, Richard A. Loederer, Jarrolds Publishers, London, 1935 7. The Magic Island, W. Seabrook, Georger Harpar and Comapany, London, 1929 9. Voodoo Contra, Robert Gover, Samuel Weiser, New York, 1985 10. The Complete Book of Spells, Ceremonies, Magic, Gonzales-Wippler, Llewellyn, Minneapolis, 1993; The Complete Book of Amulets and Talismans, GonzalesWippler, Llewellyn, Minneapolis, 1991; Santeria the Religion, Gonzales-Wippler, Llewellyn, Minneapolis, 1996 11. Voodoo and Magic Practices, Jean Kerboull, Barrie and Jenkins, London,1977 (Franszcas "Vaudou et Pratiques Magiques"- tercme edenJohn Shaw) 12. The Magical Revival, Kenneth Grant, Frederick Muller, London, 1972

13. Cults of the Shadow, Kenneth Grant, Frederick Muller, London, 1975 14. The Voudon Gnostic Workbook, Michael Bertiaux, Magickal Childe, 1988 15. Urban Voodoo, Jason Black and Chris Hyatt, New Falcon Publications, Arizona, 1995. 16. Creative Ritual, El Obatala, Samuel Weiser, New York, 1996 17. Mythologie de LAtlantide, Leo Frobenius, Payot, Paris, 1949 18. The Timeless Earth, Peter Kolosimo, Garnstone Press, London, 1973

VUDU Szl
Yazan Kemal Menemenciolu
Vudu Sayfas iin tklaynz Afrika dinleri:
Yeni dnyaya g eden Afrika dinleri iki esas koldan olumaktadr, bunlar: Yoruba ve Dahomey'dir. Bunlarn haricinde Bantu, Kongo ve dier kltler ulam adan Bat Afrika'daki yendi dnyaya alan deniz yollarndan uzak olduu iin daha az eriim salamtr. Afrika'nn Bat sahilinde, Nijerya'nn batsnda eski Yoruba devletlerinden Santeria, Lucumi, Candomble v.s. tremitir. Nijerya'nn batsnda Benin'de bulunan eski Dahomey Krallndan Dahome, Rada, Nago, Petra, Obeah ve Dogan tremitir. Bunlar Vudu olarak bilinen

Yoruba dini:

Dahomey dini:

Haiti ve New Orleans'de yaygn tarikatlardr.

Bantu klt: Vudu:

Afrika'da yaygn olan bu inanlar lm atalara ynelik bir ata kltdr. Bantu inanlarndan Umbanda faydalanmtr. Haiti'deki Afrika kkenli dine denildii gibi, halk dilinde genel anlamda Kuzey ve Gney Amerika'da, Karaipler Bat Hint Adalar'da btn Afrika kkenli dinlerine de denilir. Vudu kelimesi Dahomey dilinde Voudon, Tanr anlamna geldii sylenir. Dahomey'de "Vou-dong", piton ylan tanrs (Legba) olduu 19. asr gezginler tarafndan kaydedilmitir. Bir iddiaya gre eski Franszca'da 'voudous', kutsal ruhun inii anlamna gelen "voudous" kelimesinden tremitir veya Dahomey kkenli Voudon ve Fransz kkenli voudous bir ekilde kaynam, birlemitir. Haiti Vudusu ayrca, Rada ve Petro olmakla zere ikiye blnr. Vudu Haiti'de 1835 ylnda yasaklanm, ama 1987 ylnda serbest olmutur. Bugn 60 milyon insann bu inaca bapl olduu inalmaktadr. Genel anlamda Vudu'nun Kuba ve Puerto Riko'da verilen addr. Genel anlamda Vudu'nun Kba'da verilen addir. Genel anlamda Vudu'nun New Orleans ve Jamaika'da (obeayisne) verilen addr. Genel anlamda Vudu'nun Trinidad'da (obeayisne) verilen addr. Genel anlamda Vudu'ya Brezilya'da verilen addr. zellikle Umbanda ve Quimbanda iin kullanlr. Baz Brezilyallar bu kelimeden holanmazlar, kara by ile ilgili olduunu sylerler. Ancak bu her zaman geerli deildir. zellikle Brezilya'nn eski bakenti Bahia'nn (Salvador) bulunduu blgede yaygn Afrika arlkl tarikat.

Santeria: Lucumi: Obeah: Shango: Makumba:

Candomble:

Umbanda:

Brezilya'nn Rio de Janeiro blgesinde yaygn ve Afrika etkisi dnda Hristiyanlk, Kzlderili amanizm ve spiritizma etkisi olan bir tarikat. Vudu'da (Haiti) babaloa veya papaloi (loalarn babas), hungun (at), gangan, Brezilya'da babaloria (orialrn babas), Pai do Santo (azizlerin babas), Jamaika'da okomfo,Santero (Santeria rahibi) Vudu'da (Haiti) mamaloa (loalarn annesi), mambo, Brezilya'da iyaloria (orialarn annesi), Me do Santo (azizlerin annesi), Macumbeiro, Santera (Santeria rahibesi) Vudu'da makandal, bokor, boko, gris gris, Obeah'ta Obayifo Kutsal ve bysel g ile yk bir cisim. Taplan bir cisim. Doada olan her eyin iinde can olduu, her eyin arkasnda doa ruhlar ve tanrlarn bulunduunu varsayan ilkel bir inan sistemi. Sesli veya sessiz olarak belirli sz, iir veya arklarla yaplan byler. Belirli bir etki ile arj edilmi ve o etkiyi yaymak amacyla imal edilen bir cisim. Olumsuz grnmez etki ve glere kar korunma salad farz edilen bir cisim. Sihirli bir cisim, tlsm veya feti. Genel anlamda Afrika bys.

Barahipler:

Barahibeler:

Bycler: Feti: Animizm: Afsun: Tlsm: Nazar: Juju:

Dahomey Kkenli Terimleri:

Asoto:
Davul. i ylan omurga kemikleri, boncuk, tohum ile doldurulmu trensel bir ngrdak. Transa giren kiileri sakinletirmek, ifada ve ayinlerde kullanlr. Ruhsal erk sembol. Bir kiinin vudu rahip veya rahibe grevini kabul edip ie balamas.

Asson:

"Asson'u alma":

Ayido Weda: Aziza:

Haiti / Dahomey Vudu'da birok renkleri ieren bir gkkua ylan loasu. Ylan loa Damballah'n ei ve ou kez bir ylan veya ejderha olarak simgelenir. Kk insanlar, orman perileri. Haiti Vudu'sunun yeni Petro loalarndan biridir. lm ve kara byy ynetir. Dier adlar Baron Cimetiere (mezarlk baronu), Baron-la-Croix, mezarlk Baronu genelde smoking ve papyonlu, banda silindir apkal ve elinde siyah hal bir zenci olarak gsterilir. Yannda da bo bir tabut tayabilir. Kars Madam Brigitte'tir. Byclk yapan bir Vudu rahibi veya kara byc. Haiti / Dahomey Vudu'sunda gkteki ylan olarak bilinen loa. Den Sularn Babas ve btn ruhsal bilgeliin loasu. Kutsal gn perembedir. Bat panteonda Jupiter, Zeus veya Thor'a tekabl eder. Bir Vudu ayininde trans ve pozesyon hali. lmden sonra veya biraz evvel inisiyenin ruhunu ayran ritel Vudu panteonda ak, kskanlk ve intikam tanras. Kehanet ve fal orias. llerin ruhlar. "Ruhlar" (veya cinleri) ieren bir srahi. Nazar iin kullanlan bir cisim. lm ve by tanrs. Kan. Vudu Mabedi. nisiye, Humfor'un yesi. Belirli loalar kabul etmek zere, sz konusu loaya hitap eden eya ve hediyelerle dolu bir kulbe.

Baron Samedi:

Bokor:

Damballah

Danse-Loa: Dessouneu: Erzuile: Fa: Gede: Govi: Gris gris: Gueda: Henga: Humfor: Hunsi: Kay-miste:

Legba:

Tanrlarn habercisi, iletiim ve pazarlarn loasudur. Bazen ona byk hilebaz denilir. Bat panteonda karl Merkr veya Hermes'dir. Gn arambadr. Drtyol az loasudur. Haitida drtyol azlarn bysel zellikleri olduu inanlr. Legba te alemin bekisidir, giri kapsnn anahtarn saklar. Tanrlarla iletiim salar, yollar aar. Vudu dininde tanrlar, azizler, cin, periler ve eitli "bedensiz" varlklar. Hristiyan etkisi ile bunlara azizler, melekler diyenlerin saylar da hi de kmsenmeyecek kadar fazla, hatta ounluktadr. Spiritizma ve spirituelizm (ruhuluk) etkisinde Umbanda'da bunlar bazen ruhlar olarak tanmlanr. Loalar su, toprak, ate gibi doann her kademesinde mevcuttur ve insan bedenine girebilirler, geici bir sre bedeni kullanabilirler ve insan ile doann eitli ynleri ve eitli yaam faaliyetleri ile irtibat kurdurabilirler. Nazarlk olarak satn alnan bir ruh. nisiyasyonda elde edilen koruyucu ruhlar. Vudu rahibesi. Vudu kurban. Nazar olarak saklanan l hayvan paralar dolu kk bir torba. Demir ve sava tanrs. Yce Tanr, btn loalarn, orialarn ve her eyin kayna. Vudu mabedi. Dans ve ayinlerin, misafirlerin kabul edildii ve kaymistelerin bulunduu yer. Vudu rahibi. Vudu inisiyesi. Hayvanlarn kurban edildii kk bir ta sunak. Loalara verilecek hediyelerin dizildii

Loalar:

Loa-achte: Loa-met-tet: Mambo: Manje-loa: Mojo eli veya torbas: Ogun: Olorun veya Olodumare: Oufo: Oungan (veya Hungan): Ounsi: Pe: Pedji:

sunak veya altar.

Peristyle: Petro: Poteau-mitan: Puen: Rada: Rada Davullar:

Ritel danslar yapld Vudu mabedinde ak alan. Kk er tanrlar. Humfor veya oufo ortasnda bulunan ve ruhlarn inip kt orta direk veya stun. Doa-st veya koruyucu g. yi tanrlar. Vudu tatamlarn alnd tamburlar. Aile loalar ve azizlerin heykel ve ikonalarn ve kutsal bir tan bulunduu ve mum ve tts yakld, yiyecek ve iecek sunulduu, dua ve afsun yaplan ve Vuducularn odalarnda bulunan zel bir sunak. Bataklk ve pnar cinleri. Loalar armak iin yere dklen un veya kl ile izilen sembolik, karmak ve genelde geometrik ekiller. Kara by ilemek iin kullanlan bir cisim veya rukiye.

Rogataire:

Simbi: Veve: Wanga:

Yoruba Kkenli Terimleri:

Orialar: Oala: Oun: Ogum: fa: Yemanja: Olukun: Oya
Brezilya'da yaygn olarak kullanlan loalarn Yoruba kkenli ad. Tanr'nn en gl orias. Grek panteonda Apollo, Astrolojide gne ve Umbamdistalarda sa. Ak tanras, Vudu'da Erzuile'ye ve Grek panteonda ve astrolojik karl Vens'e tekabl ediyor. Demir ve sava tanrs. Vudu'da Ogun. Grek panteonda ve astrolojik karl Mars. Kehanet ve fal orias. Vudu'da Fa. Umbandistalara gre Kutsal Ruh. Deniz tanras. Denizlerin, bilinaltnn tanrs. Neptn. te alemin tanras. Pluto

Omulu:

Mezarlarn kral. Vudu'da Baron Samedi. Astrolojik karl Satrn. Brezilya'da yaygn boynuzlu bir oria. Genelde eytann karl olarak kabul edilir. Ancak, er bir varlktan ziyade kara mizaha anlayl akac varlk olarak tannr. Vudu'da Legba'nn karldr.

Eu:

UMBANDA TERMLER: Yedi Manga veya Ordu:

Birinci Manga = Oala (Oxala yazlr); kinci Manga = Yemanja; cnc Manga = Orun; Drdnc Manga = Oossi (Oxossi); Beinci Manga = ango (Xango); Altnc Manga = Oun (Oxun); Yedinci Manga = Omulu. Bunlarn her biri belirli bir varlk zincirini temsil eder. Sraya gre alnp ve haftann yedi gnne datldnda, varllara ayrlm gnler ve astrolojik karlklar kar (gne, ay, mars, merkr, jpiter, vens, satrn). Ancak baz tasniflerde 4. Manga ve 5. Mangann gnleri yer deitirir. Bu mangalarn herbirinin altnda ayrca birka alt manga vardr v.s., hiyerarik dzen olarak bir orduyu andrrlar : Gne, k ve gk orias. Gn pazar ve karl sa'dr. Ayrca mitolojide btn gne tanrlar, Apollo, Helios, Ra vs. gibi aretiplere tekabl eder. Denizlerin annesi. Duyularn kayna. Karl ay ve Meryem Anadr, ayrca Diana, Artemis gibi btn ay tanralar. Gn pazartesidir. Demir, ate ve sava tanrs. Karl Mars ve gn saldr. Av orias. Azizi San Sebastian. Karl Merkr ve gn sal. imek, ate, elektrik ve dahilik orias. Karl Jpiter ve gn arambadr. Azizlerden San James'e tekabl eder. Ak, gzellik ve sanatlar orias. Karl Vens, Afrodit ve San Cathrine'dir. Gn cumadr.

1. Manga - Oala

2. Manga - Yemanja 3. Manga - Ogun, Ogum 4. Manga - Oossi 5. Manga - ango, ango 6. Manga - Oun

7. Manga - Omulu Coisa Feita: Desmanchar: Despacho: Caminhos Albertos: Caminhos Fechados: Encosto: Corpo Fechado: Corpo Alberto: Vudu Sayfas iin tklaynz

Byk retici ve lm orias. Satrn. Hi kimsenin dilek istemedii yeane tanr. Gn cumartesidir. Azizi sa'nn lmden diriltii San Lazarus'dr. Yaplan ey, kara by. zmek. Coisa feitay bozmak. Sevkiayat. Orialara bir dilek karlnda verilen adak. Yollarn (ksmet) ak oluu. Yollarn kapal oluu. "Ksmeti balanm". Dayanmak. Dk seviyeli bir varln birisine musallat oluu ve o kiide dengesizlik yaratmas. Kapal beden. Bedenin btn er etkilere kar kapal oluu. Ak beden. Kara by ve her tr olumsuz etkiye kar bedenin ak ve korumasz oluu.