Omer Seyfettin Ant

mer Seyfettin - Ant Tarayan: Yaar Mutlu NSZ MER SEYFETTN (1884-1920), Batl yazarlar gibi ykler yazan
ilk byk Trk ykcs olarak n 'salmtr. Bu, u demektir: Trk yaznnda ilk olarak mer Seyfettin, bakiileri gerekteki kiiler gibi olan, olaylar olabilir ve belli zamanda, belli bir evrede geen, salam planl ykler yazmtr. mer Seyfettin, byk bir milliyeti olarak da tannmtr. O, Trk dilinin bamszln, yani o zamanlar Trk dilindeki yabanc kurallarn atlmasn, yabanc eklerin, dilde yerlememi yabanc szcklerin kullanlmamasn savunmutur. Ulusal benliimizi tanmamz, sevmemiz, bu yolda almamz gerektii savn - cokunlukla - ileri srmtr. Bunun iin, bol bol kendi an (ulusal duygu ve uyanklktan yoksunluu, tembellik ve bo -inanlar) yermi ve tarihteki Trkleri ve Trkl (yurtseverlii, kahramanl, alkanl, bilgi ve anlay gcn) vmtr. Buna gre, mer Seyfettin, en ok, 1908 ile 1920 arasndaki Osmanl mparatorluunu yeren ve Ykselme Devri'ndeki kahramanlklar, kahramanlar verek rnek gsteren ykler yazmtr. Kendi ocukluk anlaryla insanolunun karmak duygu ve davranlarn da yklerine konu olarak almtr. Demek ki; mer Seyfettin'in yklerindeki olaylar, ya dorudan doruya kendi grd ya da tarihte okuduu olaylar; kahramanlar ise gerek kiilerdir. Onun ykleri, salam ve allm bir plan iinde geliir. O, yklerine, ilgi ekici bir konuma, ya da olayn getii yeri, olay kahramanlarn tantmakla balar. Olay, okuyann merakn oalta oalta geliir, sonunda beklenmedik bir sonula sorun zlr ve yk biter. O, yklerini, savunmasn yapt bamsz, ar ve gzel Trke'yle yazd. Bunun yannda; her zaman alay eden, hele yerdiklerini gln drerek yerden yere vuran bir tutumu olduunu da sylemeliyiz. Bu kitapta, mer Seyfettin'in drt ocukluk an-syla (Hepsi bu kadardr.) eski Trkler'n kahramanlklarn, kurnazlklarn, kan dkmekten nasl
www.cizgiliforum.com Sayfa 1
kandklarn, mertliklerini, hem kendi, hem ulusal onurlarna dknlklerini, yurtseverliklerini anlatan be yksn bulacaksnz. Bugn, mer Seyfettin'in, urunda onca savat Trke'si bile eskimi, yer yer yeni kuaklarca anlalmaz olmutur. Bunun iindir ki, bu ykleri yeni yetienlerin anlayacaklar, ilgi duyacaklar bir biime sokmak iin yeniden ilememiz, elden geirmemiz gerekti. Ayrca, sayfa diplerine, bu yklerde geen ve bugnn ocuklarnn yabancs olduklar trl kavramlarla tarihteki kahraman ve yer adlarn aklayc notlar da kondu. mer Seyfettin ve arkadalarnn dilde ve btn benliimizde Trkleme yolunda verdikleri hzla, kendi erekleri bile geirilmitir, artk. Zamanla bu kitaptaki yklerin dili bile eskimi olacaktr. Nedir ki; o, mer Seyfettin, her zaman ilk ve gl bir kahraman olarak anlacak ve seve seve okunacaktr.
ANT
Ben Gnen'de dodum. Yirmi yldan beri grmediim bu kasaba belleimde artk seraplat.* Birok yerleri unutulan, eski, uzak bir d gibi oldu. Yalnz evimizle okulu gzmn nne getirebilirim. Byk bir bahe... Ortasnda kk biiminde yaplm bembeyaz bir ev... Sa kesinde her zaman oturduumuz beyaz perdeli oda... Sabahlar annem, beni bir bebek gibi pencerenin kenarna oturtur, dersimi yineletir, stm iirirdi. Bu pencereden grnen avlunun br yannda byk, toprak rengindeki yapnn camsz, kapaksz tek bir penceresi vard. Bu kapkara delik, beni ok korkuturdu.- Abil Ana adnda bir hizmetimiz vard. Yemeklerimizi piirir, amarlarmz ykar, tahtalarmz siler, babamn atma yem verir, av kpeklerine bakard. Bu Abil Anann her gece anlatt korkun, bitmez yklerdeki ayy bu karanlk pencerede grr gibi olurdum. Bu korkuyla d dinlemeye, d yormaya dkn olan zavall anneme her sabah ayl dler uydurur; iri kapkara bir aynn beni kapp daa gtrdn, ormandaki inine kapadn, kollarm baladn,
www.cizgiliforum.com
Sayfa 2
*Seraplamak: (Serap = llerde grlen su hayali) belleinde hayal meyal kalmak; hayallemek. burnumu, dudaklarm yediini, sonra Bayrami yolundaki su deirmeninin arkna attn sylerdim. O, birok : Hayrdr inallah lar diyerek dm yorar; benim byk bir adam, byk bir bey, byk bir paa* olacama, bana kimsenin ktlk yapamayacana beni inandrmaya alrd. Ben de yalan sylediimi unutur, ne ok sevinirdim. Nasl sokaklardan, kiminle giderdim? Bilmiyorum... Okul, bir katl, duvarlar badanaszd. Kapdan girilince st kapal bir avlu vard. Daha ilerisinde kk, aasz bir bahe... Bahenin sonunda ayakyolu, koskocaman bir aptest fs... Erkek ocuklarla kzlar karmakark otururlar, birlikte okur, birlikte oynarlard. Byk Hoca dediimiz, knal, az sal, kambur, uzun boylu, yal, bunak bir kadnd. Mavi gzleri pek sert parlar; gaga gibi eri, sar burnuyla, tyleri dklm hain, hasta bir aylaa benzerdi. Kk Hoca erkekti. Byk Hoca'nn olu idi. ocuklar ondan hi korkmazlard. Sanrm biraz aptalca idi. Ben arkadaki rahlelerde, Byk Hoca'nn en uzun sopasn uzatamad bir yerde otururdum. Kzlar, belki salarmn ak sar olmasndan, bana hep Ak Bey derlerdi. Erkek ocuklarn bycekleri, ya ismimi sylerler, yahut Yzba Olu diye arrlard. Snf kapsnn almayan kanadnda sallanan Geldi, gitti levhas*, cansz bir yz gibi bize bakar; kaln duvarlarn tavana yakn dar pencerelerinden ar, donuk bir aydnlk girerdi. ocuklar keskin lklarla bara, haykra, durmadan, susmadan okurlard. Okulda yalnz bir trl ceza vard: Dayak... Byk sulular, hatt kzlar bile falakaya yatarlard. Falakadan korkmayan, titremeyen yoktu. Kk sulularn cezas ise belli olmazd. Kk Hoca'nn ar tokad... Byk Hoca'nn uzun sopas... (ki rast geldii kafay kesin kes iirirdi.) Ben hi dayak yememitim. Yalnz bir kez Byk Hoca, kuru, kemikten elleriyle yalan sylediim iin sol kulam ekmiti. yle hzl ekmiti ki ertesi gn bile yanyordu, kpkrmz idi. Oysaki hi suum yoktu. Doru sylemitim. Bahedeki aptest fsnn musluu koparlmt. Byk Hoca, bunu yapan aryordu. Bu, mavi cepkenli, krmz kuakl, hasta, zayf bir ocuktu. Haber verdim. Falakaya konacakt. nkar etti. Sonra, baka bir ocuk kt; kendi kopardn, onun suu olmadn syledi. Yere yatt. Bara
*Geldi gitti levhas: Eski snflarda kapnn yannda, bir yznde Geldi, bir yznde Gitti yazl bir levha asl dururmu. rencilerden birisi helaya gidecei zaman, hocadan izin alr Ve karken Gitti yi evirirmi. O dardayken birisi daha kmak iin izin isterse hoca, levhaya bakarak darda birisinin bulunduunu anlar, izin vermezmi. Dardaki gelince, ieri girerken Geldiyi evirirmi. Bylece birisi izin istedii zaman hoca, darda kimsenin bulunup bulunmadn anlar, ona gre izin verirmi. bara sopalar yedi. O zaman Byk Hoca : Niin yalan sylyor, bu zavallya iftira ediyorsun? diye kulama yapt. Yzn buruturarak darld. Aladm, aladm. nk yalan sylemiyordum. Evet musluu koparrken grmtm. Akam azadnda daya yiyen ocuu tuttum : Niin beni yalanc kardn? dedim. Musluu sen koparmamtn... Ben koparmtm. Hayr, sen koparmamtn. br ocuun kopardn ben gzmle grdm. steleyemedi. Yzme bakt. Bir an yle durdu. Eer hocaya sylemeyeceime yemin edersem saklamayacakt. Anlatacakt. Ben hemen yemin ettim. Merak ediyordum. Musluu Ali koparmt. dedi. Ben de biliyordum. Amma o ok zayf, hem hastadr. Gryorsun, falakaya dayanamaz. Belki lr, daha yataktan yeni kalkt. Ama, sen niin onun yerine dayak yedin? Niin olacak. Biz onunla andimiiz. O, bugn hasta; ben iyi, glym. Onu kurtardm ite. Pek gzel anlamadm. Gene sordum : Ant ne? Bilmiyor musun? Bilmiyorum. O zaman gld. Benden uzaklaarak cevap verdi: Biz, birbirimizin kanlarn ieriz. Buna andimek derler. Andienler, kan kardei olurlar. Birbirlerine lnceye dein yardm ederler, imdada koarlar.
Sonra, dikkat ettim, okulda birok ocuklar birbirleriyle andimilerdi. Kan kardetiler. Hatt kimi kzlar da kendi aralarnda andimilerdi. Bir gn bu yeni rendiim gelenein nasl yapldn da grdm. Yine Mustafa Mstk, arka rahlelerde idi. Kk Hoca, aptest almak iin dar kmt. Byk Hoca, arkasn bize evirmiti; yava yava, bir smklbcek kadar ar, namazn klyordu. ki ocuk, tahta sapl bir akyla kollarn izdiler. kan byk, krmz damlay kollar zerindeki bu izgiye srdler. Kanlarm kartrdlar. Sonra, birbirlerinin kollarn emdiler. Andierek kan kardei olmak... Bu, beni dndrmeye balad. Eer benim de kan kardeim olsayd hocaya kulam ektirmeyecek, belki falakaya yatacam zaman beni kurtaracakt. Koca okulun iinde kendimi yapyalnz, arkadasz, koruyucusuz sanyordum. Anneme dncemi, her ocuk gibi birisiyle andimek istediimi syledim. Ant' anlattm. Raz olmad. yle mnasebetsizlikler istemem. Sakn yapma ha!.. diye tembih etti. Ama, aklma andimeyi koymutum. Fakat kiminle? Bir rastlant, beklenilmeyen bir kaza, bana kan kardeimi kazandrd. Cuma gnleri bizim evin bahesine btn komu ocuklar toplanrlard. Akama dein birlikte oynardk. Arkamzdaki evlerin sahibi Hac Budaklar'n benim kadar bir ocuklar vard ki, en ok ad houma giderdi: Mistik... Bu szc, hep yinelerdim. yle ezgiliydi. Kzlar bu gzel ada uydurulmu kafiyeleri, Mstk' bahede, sokakta grnce hep bir azdan sylerlerdi. Bugn de belleimdedir. Mustafa Mistik, Arabaya kstk, mum yaktk, Seyrine baktk. diye barrlar, ellerini yumruk yaparak ona kar dururlard. Mstk hi kzmazd. Glerdi. Biz de kimi zaman bu beyitleri bararak yineler, elenirdik. Bu iki mini mini beyit benim belleime bile etki yapmt. Dmde birok arsz kzlarn onu byk bir muhacir arabasna, sktrarak, evresine mum yakarak seyrine baktklarn grrdm. Niin Mistik yle uslu dururdu? Niin birden frlayp bu kzlara birka tokat atmaz, skt katran kokulu arabadan kurtulmazd?.. Hepimizden gl o idi. Sanki ad gibi her yan yuvarlakt. Ba, kollar, bacaklar, gvdesi, elleri bile... Btn ocuklar grete yenerdi... Yazn her cuma sabah byk bir tutam st dal getirirdi. Bu dallardan kendimize atlar yapar, cirit oynar, yara kardk. Yarta da hepimizi geerdi. Onu hi birimiz tutamazdk. te, yine byle bir cuma gn, Mistik, st dallaryla geldi. Ben en uzununu kendime ayrdm. brlerini ocuklara dattm. Bir akyla bu
dallarn ucunu keser, kabuklarndan iki kulak, bir burun kartr, tpk bir at bana benzetirdik. Bunu en gzel ben yapardm. Kendi atm yapyordum. Mstk'la teki ocuklar, sralarn bekliyorlard. Nasl oldu, farkna varmadan, sdn kabuu birden yarld. Arasndan kayan ak, sol elimin iaret parman kesti. Sulu, krmz bir kan akmaya balad. saatte aklma bir ey geldi: Andimek... Parmamn acsn unuttum. Mstk'a : Haydi, dedim, hazr elim kesildi; kan kardei olalm. Sen de kes. Siyah gzlerini yere dikerek byk yuvarlak bam sallad: Olur mu ya... Ant iin kol kesmek gerek. Canm ne zarar var? diye steledim, Kan deil mi, hepsi bir. Ha koldan, ha parmaktan... Haydi, haydi... Raz oldu. Elimden ald ak ile kolunu, hatt biraz derince, kesti. Kan onca koyu idi ki; akmyor, bir damla olarak kabaryor, byyordu. Parmamn kabyla kartrd. nce ben emdim. Bu, tuzlu, scak bir eydi. Sonra, o da benim parmam emdi. Sen arkama saklan... Bilmiyorum, aradan nice zaman geti. Belki alt ay, belki bir yl... Mstk'la kan kardei olduumu unutmu gibiydim. Yine birlikte oynuyor, okuldan eve birlikte dnyorduk. Bir gn hava pek scakt. Byk Hoca, bizi yarm azat* etti, tpk perembe gn gibi... Mstk'la sokan tozlar iinde yava yava yryorduk. Ben fesimin altna mendilimi koymutum. Terimi silemediim iin yzm srsklamd. Byk, geni bir yoldan geiyorduk. Kyda yklm bir duvarn temelleri vard. Birdenbire kardan iri, kara bir kpek kt. Koarak geliyordu. Arkasndan, birka adam, kaln sopalarla kovalyorlard. Bize Kanz, kanz; sracak... diye bardlar. Korktuk, ardk, yle kaldk. nce ben biraz kendimi toplayarak Aman kaalm... dedim. Gzleri ate gibi parlayan kpek bize yetimiti. O zaman Mistik, Sen arkama saklan... diye haykrd, nme geti. Kpek, onun zerine atld. lkin hzla birbirlerine arptlar. Sonra tpk greir gibi boaz boaza geldiler. Kpek de ayaa kalkmt. Biraz byle savatktan sonra ikisi de yere yuvarlandlar. Mstk'n kk fesi, mavi yemenisi dt. Bu sava bana pek uzun geldi. Titriyordum. Sopal adamlar yetitiler. Kpee, odunlarnn btn gcyle bir ka tane indirdiler. Mistik kurtuldu. Zavallnn kollarndan, burnundan kan akyordu. Kpek, kuyruunu bacaklarnn arasna sktrm, az yerde drt nala kat. Mistik Birey yok... Acmyor... Biraz izildi... diyordu. Evine gtrdler. Ben de hemen evimize kotum. Anwww.cizgiliforum.com Sayfa 6
*Yarm azat: leden sonra okulun olmamas. Eskiden hafta dinlencesi cuma olduu iin, perembe gn okula yarm gn gidilirdi. neme bamza geleni anlattm. Abil Ana, beni yere yatrd. Uzun uzadya kasklarma, korku damarlanma bast, yle bir dua okuyarak yzme fledi ki, sarmsak kokusundan aksrdm. Ertesi gn Mistik okula gelmemiti. Daha ertesi gn yine gelmedi... Anneme Hac Budaklar'a gidip Mstk' grmemizi syledim. Hastaym, yavrum. dedi. nallah, iyi olunca yine oynarsnz. imdi rahatsz etmek ayptr... Ondan sonra ben her sabah Mstk' iyilemi bulacam umuduyla okula gittim. Fakat ne yazk... O hi gelmedi... Kpek kuduzmu. Baktrmak iin Mstk' Bandrma'ya gtrdler. Oradan stanbul'a gndereceklerdi. En sonunda, bir gn iittik ki, Mstk lm... Erken kalktm ak, bulutsuz sabahlar, herkes gibi, bana da ocukluumu anmsatr. Doduum yeri gzmn nne getirmek isterim. Her zaman, farknda olmayarak, sol elimin iaret parmana bakarm. Birinci boumun stnde hl beyaz izgi biiminde duran bu kk yara izi, bence pek kutsaldr. Ant' iin len, yaamn yok eden yiit kan kardeimin scak dudaklarn yeniden parmamn ucunda duyar; beni kurtarmak iin o kendisinden byk, kudurmu, iri, kara oban kpeiyle peneleen arslan, bahadr hayalini grrm.
FALAKA
Her sabah ar Camisi'nin arkasndaki ykk dkk zaptiye ahrlarnn nnden, bir sere srs gibi, cvldayarak geerdik. Okul biraz daha ilerde, alak duvarl, olduka geni bir avlunun ortasndayd. Bir katt. evresinde ykselen byk kestane aalarnn koyu glgeleri btn atsn kaplard. Biz daha avlunun kapsndan girmeden Hoca Efendi'nin bulunup bulunmadn, yle bir bakar, anlardk:
Abdurrahmanelebi gelmi mi be? Gelmi, gelmi... Abdurrahmanelebi, Hoca Efendi'nin yal eeiydi. Kara, huysuz, inat bir hayvan... Her sabah bizim gibi erkenden okula gelir, akama dein kalr, evlerimizden nbetlee getirdiimiz kucak kucak otlar - yazsa aalarn, ksa soldaki aptestlik sundurmasnn altnda - yava yava yerdi. Ona su vermek, onu tmar etmek okulda bir ayrcalkt. Hoca Efendi'ye kim yaranrsa bu dl kazanrd. Okulun kapsna dar, ta bir merdivenle klrd. eri girilince ta karya Hoca Efendi'nin rahlesi gelirdi. Rahlenin nnde, top yavrusu, korkun, tuhaf bir tfek gibi kara kayl, ar falaka asl dururdu. Hepimiz krk ocuktuk. Kzlar birka ay nce bizden ayrarak baka bir yere kaldrmlard. Snf ayrl filan yoktu. Elifbeyi, ammeyi, hereyi bir azdan okuyor, rakamlar bir azdan sayyor, bir azdan ilahi sylyorduk. Nedir ki, hibir ey anlamyorduk. Hoca Efendi, ak sakall, uzun boylu, bartkan bir ihtiyard. Yaz, k her zaman cppesiz, - aptest almaya hazrlanm gibi - kollan, paalar sval, yerinde otururdu. leden sonra ar Camisi'ni sprmeye gidip hi gelmeyen kalfa daha genti. Mezzinlik de yapyordu. Bize eker, leblebi, keiboynuzu, hnnap, ide gibi eyler satard. Gnen'den geldiimiz gndenberi bu okula gidiyordum. Nedir ki, dersten, mersten hi haberim yoktu. Bir azdan okumaya baladk m, ne olursa olsun, ben de karr, barmaya balardm. En birinci zevkim falaka tutmakt. Falaka tutmak... Fakat, bir gn Hakim Efendi ile setre pantalonlu, glmez suratl biri geldi. Kaymakam Bey; Kaymakam Bey! dediler. Sakalsz, esmer, uzun boylu ters bir adam. Kapdan girer girmez Hoca Efendi'nin iareti zerine hepimiz ayaa kalktk. Birisini aryormu gibi elini, ban sallayarak bizi oturttu. Hepimizi ayr ayr gzden geirdi. Birkamz okutmak istedi. Oysaki biz tek azla, ezgisiz okuyamazdk. Yzn buruturdu. Yere bakarak ban sallad. Sonra gzlerini Hoca Efendi'nin banda asl duran falakaya dikti. Bakt, bakt. mrnde ilk olarak falaka gryormu gibi dikkatle bakt. Dnd. Selam vermeden karken: Biraz dar gelir misin Hoca Efendi?.. dedi. Darda ne konutuklarn bilmiyorduk. Nedir ki, falaka ertesi gn yerinde yoktu. Falaka yasak olmu... diyorlard. Szde Kaymakam Bey yasak etmi. Dayak korkusu kalknca biz, krk ocuk, yle azdk, yle kudurduk ki... Ne yaptmz bilmiyor, Hoca'ya etmediimizi brakmyorduk. Dayaksz
bizi okutamayacan anlayan Hoca Efendi, sonunda gene bir gn falakay kard. Nedir ki, ba ucuna asmad. Oturduu minderin arkasna saklad. Gelgelelim imdi kim su ilerse eskisinden daha kt dvyordu. yice anmsyorum; krk ocuk hepimiz birdik, Hoca Efendi'ye kar tek bir gvde gibi davranyorduk. Bir gn bahede sz birlii ettik. erde hepimiz birden esnemeye baladk. Hoca Efendi de esnemeye balad. Zavall ihtiyar uyuyuverdi. O zaman kalktk, rahlenin zerindeki enfiye kutusunu aldk, hepimiz ektik. Btn okulun iinde bir haprmadr gitti. Hoca Efendi grltden uyannca ii anlad. Enfiyesini* kimin aldm sordu. Bir azdan ahenkle: Bilmiyoruz, bilmiyoruz. dedik. Hepinizi falakaya ekeceim. Bilmiyoruz, bilmiyoruz. Kimse sylemeyecek mi? Bilmiyoruz ki, bilmiyoruz ki... Bilmiyor musunuz; pekl. Necip git, camiden kalfay ar, abuk. *Enfiye : Buruna ekilen bir tr keyif verici toz.
Be dakika sonra kalfa geldi. Korkun bir sahne balad. Sopay biri brakp biri alyordu. Nbetlee falaka tutuyorduk. Hepimizi sra dayana ektiler. Bu gnden sonra Hoca Efendi esneme ile haprmay en byk su sayyordu. Hele haprmak... Kazara, kendiliinden hapran Benimle eleniyor musunuz? diye ykyor, bayltncaya dein dvyordu. Aksi gibi benim hi durmadan esneyeceim geliyor, haprmak istiyordum. Birka kez bunun iin dayak yedim. Hoca Efendi, daya bitirince btn gcyle rahlesine vuruyor: Kim haprrsa art olsun ki ldrnceye dein dveceim. diye haykryordu. art olsun kim haprrsa... art olsun... Bu nasl yemindi? Evde anneme sordum. Ban sallad. Gzlerini at: ok byk yemin. dedi. Yalan yere bu yemini eden arplr m? Hayr. Ya ne olur? Daha fena.
Nasl? Kars bo der. yice anlamadm. Nedir ki bu yeminin korkunluunu okulda ocuklara btn ayrntlaryla syledim. Artk hep, evli adamlar gibi, yalan doru, biz de art olsun yeminine baladk. Vallahi, billahi unutuldu. Hoca Efendi de her sabah rahlesine kerken hi unutmuyor : Kim haprrsa, art olsun, ldrrm. diye yineliyordu. Bir gn le paydosundan sonra ieri girdik. Her zamanki gibi derin bir uultu... Ben baktm Hoca Efendi dalm uyuyor. Hemen ayaa kalktm. ocuklara iaret parmam dudaklarma gtrerek: Susunuz iaretini verdim. Ses seda kesildi. Hepsi ne yapacama bakyordu. Gzme rahlenin zerinde, kapa ak duran, bir tabaka byklndeki enfiye kutusu ilimiti. Yrdm, ayaklarmn ucuna basarak yaklatm, kutuyu aldm. indeki enfiyeleri czmn, arasna boalttm. Kutuyu yine ak olarak yerine braktm. ocuklar, ekmek iin etrafma toplandlar. Hayr, biz ekmeyeceiz. dedim. Sonra haprrz. Uyanr. Ya sen ne yapacaksn? Grrsnz... Ne yapacaksn, ne yapacaksn? Sylemem diyorum. ok gleceiz. yle bir eytanlk kurmutum ki daha yapmadan glyor, katlyordum. ocuklar da bana bakarak glyorlard. Glme grltsne Hoca Efendi uyand. Hemen kutuya bakt. inde enfiye yok... Hiddetlendi: Kim aldysa sylesin, art olsun gebertirim. Hep bir azdan, ahenkle : art olsun haberimiz yok. dedik. Bilmiyorum, bilmiyoruz. Pekl ben size gsteririm. imdi haprnca alan ortaya kar. art olsun, onu falakaya ykacam. Gebertinceye dein dveceim. Kazara hapracaz diye hepimizin d kopuyordu. art olsun... Ah, bugn biriniz haprrsa... art olsun, geberteceim... ... Ah, art olsun, biriniz haprrsa... Hoca Efendi'nin fkesi bir trl gemiyordu. Ben, rahlenin altnda czmden kopardm iki yapra boru gibi bkyor, enfiyeyi iine dolduruyordum.
Akam yaklat. Hoca Efendi kollarn kapad. oraplarn, mestini giydi. Cppesini omuzuna ald. Hep bir azdan, kerrat cetvelini yeniden syledikten sonra ilahiye baladk. Ben, sonuna doru yanmdaki ocuu drterek kalktm. O da kalkt. Ellerimizi kaldrdk. Hoca Efendi bard: Ne var? Abdurrahmanelebi'yi hazrlayalm m? Haydi, pekl, abuk. Kapdan ktk. Her akam Hoca Efendi'nin izin verdii iki ocuk, nden kar, eein yularn, semerini vururdu. Ta merdiveni koarak indik. Abdurrahmanelebi, yiyemedii otlarn stne uzanm yatyordu. Tekmeleyerek kaldrdk. Yularn, semerini vurduk. Artk ilahi sesleri kesilmiti. Ben czdanmdan ii enfiye dolu kt borular kardm. Yavaa eildim. Abdurrahmanelebi daha bir ey arlamyordu. Bu borulardan bir tanesini btn gcmle burnuna fledim. Genzine bir .tabanca sklm gibi aha kalkt. kinci boruyu fleye-medim. Yularndan tuttum. Srata srata ta merdivenlerin nne doru gtrdm. teki ocuk, yanmdan geliyor, glmemek iin eliyle azn tutuyordu. Hoca Efendi, cppesini giymi, yava yava merdivenlerden iniyordu. ocuklarn hepsi, bir turna dizisi gibi arkasndan iniyorlard. Eek aha kalkyordu. Ne olmu bu hayvana? Bilmem efendim, uyuyordu... Gemini yanl vurmusunuz. Hayr. Getirin bakaym. Btn ocuklar da bakyorlard. Eei ta basamaa yaklatrdm. Tam bu srada Abdurrahmanelebi, nezleye tutulmu bir insan gibi, Piih, piih diye ban sarst. Btn ocuklar glmeye balad. Hoca Efendi ard. Enfiyenin etkisini duymaya balayan Abdurrahmanelebi durmadan hapryordu. Ben, hibir eyden haberim yokmu gibi: Sizinle eleniyor, efendim. dedim. Haltetmisin... Daha ok kstahlatm: Bunu da falakaya ykmalsnz. O hayvan o... Kahkahalarla katlan ocuklar: Falaka, falaka... diye baryorlard. Ben onlardan yreklendim. Dedim ki:
Hoca Efendi, bugn okulda "Kim haprrsa art olsun falakaya ykacam" dediniz. Eer Abdurrahmanelebi'yi balarsanz karnz bo der. ocuklar, ders gibi bir azdan ve ezgiyle : Karnz bo der. Karnz bo der... diye haykryorlard. Hoca Efendi bir an ard. Binecei zamanlar: Oh benim Abdurrahmanelebi! Oh benim Abdurrahmanelebi! diye sevgiyle okad eeine korkun gzlerle bakt. Kapnn yannda bir ocuk ieri komu, falakay, denei karmt. Abdurrahmanelebicik, dzensiz aralklarla hapryor, burnunu yere srmek istiyordu. Falaka, denek, elden ele Hoca Efendi'nin nne dek geldi. ocuklar, glmekten katlyorlar : Karnz bo der. Karnz bo der... diye ezgiyle yineliyorlard. ocuklara m, eee mi, neye kzdn bilmeyen Hoca Efendi, elinde olmadan : Kstah: Kendinden byklerine kar saygszca davranan. Yknz! komutunu verdi. Belki yirmi ocuk, Abdurrahmanelebi'nin bana t. Uzun bir boumadan sonra yere yatrdk. Arka ayaklarn falakaya taktk. Hoca Efendi, sopay eline ald. Nalbant gibi tak tak vurmaya balad. Eek debeleniyor; ocuklar baryor, glyor, naralar atyorlard. Korkun bir grlt... Anszn arkadan bir ocuk: Kaymakam Bey! diye bard. Hepimiz sustuk. Yzmz avlu kapsna evirdik. Siyah setre pantalonlu, krmz fesli, eki suratl bir adam... Sanda solunda birer zaptiye; dimdik duruyordu. Ne oluyor, Hoca Efendi? diye sordu. ... Hoca Efendi, fena halde aalad. nne bakt. Denek elinden dt. Falakay tutanlar braktlar. Kurtulan rkm eek, ifte ata ata, kestane aalarnn altna kayor, hem avaz ktnca anryordu. Kaymakam avluya girdi. Yava yava yrd. Okulun nne yaklat. Kalar atlmt. Hiddetle bir daha sordu: Ne yapyordunuz? ey... Efendim... Hoca Efendi kekeliyordu. Ne? art etmitim. Ne demek? Hapran iin...
Ne hapran? Eek haprd. ; Eek mi haprd?... ocuklar, hem hapryor, hem glyorlard. Kaymakam, arballna dokunan bu arszla kzd. Isracak gibi dilerini gstererek: Defolun bakaym oradan, terbiyesizler. dedi. Biz korktuk, hemen sustuk. Sonra akn, perian yere bakan Hoca Efendi'ye dnd : Benimle geliniz. Kaymakam nde, zaptiyelerle Hoca Efendi arkada, kp gittiler. Bundan sonra okulda ne falakay grdk, ne de... Hoca Efendi'yi... imdi ben kimi haprrken grsem pek kkken yaptm bu tuhaf akay anmsarm. Glmserim. Yreimde belirsiz bir ac szlar. Benim yzmden hocalktan kovulan, belki de a kalan bu ak sakall, yoksul ihtiyarn zavall hayali karma dikilir. Zaman getike hafifleyecek yerde, daha ok arlaan bir vicdan azab duyarm. Nedirki... Nedirki, bunun gibi, yaamdaki her gln eyin altnda grnmez bir facia yok mudur?
KAAI
Ahrn avlusunda oynarken aada, gm stler altnda grnmeyen derenin dokunakl rltsn iitirdik. Evimiz, i itin byk kestane aalar arkasnda kaybolmu gibiydi. Annem stanbul'a gitmiti. Benden bir ya kk olan kardeim Hasan'la, artk Dadaruh'un yanndan hi ayrlmyorduk. Dadaruh, babama seyislik eden yal bir adamd. Sabahleyin erkenden ahra kouyorduk. En sevdiimiz ey, atlard. Dadaruh'la birlikte onlar suya gtrmek, plak srtlarna binmek ne doyulmaz bir zevkti. Hasan korkar, yalnz binemezdi. Dadaruh, onu kendi nne alrd. Torbalara arpa koymak, yemliklere ot doldurmak, ahr sprmek, gbreleri kaldrmak, en elenceli bir oyundan ok bizim houmuza gidiyordu. Hele tmar... Bu, en zevkli eydi. Dadaruh, eline
Sayfa 13
kaay alp da ie balad m, tiki, tk., tiki, tk.. Tpk bir saat gibi... Yerimde duramaz: Ben de yapacam. diye tuttururdum. O zaman Dadaruh, beni Tosun'un srtna kor, elime kaay verir : Haydi yap. derdi. Bu demir aleti hayvann stne srter, nedirki o ezgili tkrty karamazdm. Kuyruunu sallyor mu? Sallyor. Hani bakaym? Eilirdim, uzanrdm, nedirki atn sarsndan kuyruunu gremezdim. Her sabah ahra gelir gelmez : Dadaruh, tmar ben yapacam. derdim. Yapamazsn. Niin? Daha kksn de ondan. Yapacam. By de yle. Ne zaman? ... At, ahr ilerinde yalnz tmar beceremiyordum. Boyum karnna bile varmyordu. Halbuki en keyifli, en elenceli ey buydu. Sanki kaann dzenli tkrts Tosun'un houna gidiyor, kulaklarn ksyor, kuyruunu kocaman bir pskl gibi sallyordu. Tam tmar biteceine yakn huysuzlanr, o zaman Dadann, Hyt! diye sarsna bir tokat indirir, sonra teki atlar tmara balard. Ben de bir gn yalnz bama kaldm. Hasan'la Dadaruh, dere boyuna inmilerdi. imde bir tmar etmek hrs uyand. Kaay aradm, bulamadm. Ahrn kesinde Dadaruh'un penceesiz, kk bir odas vard. Buraya girdim. Raflar aradm. Eyerlerin arasna falan baktm. Yok. Yok. Yatan altnda yeil, tahtadan bir sandk duruyordu. Onu atm. Azck daha, sevincimden haykracaktm. Annemin bir hafta nce stanbul'dan gnderdii hediyeler iinden kan fakfon* kaa prl prl parlyordu. Hemen kaptm. Tosun'un yanma kotum. Karnna srtmek istedim. Rahat durmuyordu. Galiba actyor. dedim. Gm gibi parlayan bu gzel kaann dilerine baktm. ok keskin, ok sivri idi. Biraz krletmek iin duvarn talarna srtmeye baladm. Dileri bozulunca bir daha denedim. Gene atlarn hibiri durmuyordu. Kzdm. fkemi sanki kaadan karmak istedim. On adm ilerdeki emeye
kotum. Kaay yalan tama koydum. Yerden kaldrabileceim en ar bir ta bularak stne hzl hzl indirmeye baladm. stanbul'dan *Fakfon: Gm renginde bir maden karm. gelen, belki de Dadaruh'un kullanmaya kyamad bu gzel kaay ezdim; paraladm. Sonra yalan iine attm. Babam, her sabah dar giderken bir kere ahra urar, teye beriye bakard. Ben, o gn gene ahrda yalnzdm. Hasan, evde hizmetimiz Pervin'le kalmt. Babam, emeye bakarken yalan iinde krlm kaay grd. Dadaruh'a haykrd: Gel buraya! ... Nefesim kesilecekti. Bilmem neden, ok korkmutum. Dadaruh ard. Krlm kaa ortaya knca babam, bunu kimin yaptn sordu. Dadaruh: Bilmiyorum. dedi. Babamn gzleri bana dnd. Daha bir ey sormadan : Hasan. dedim. Hasan m? Evet, dn Dadaruh uyurken odaya girdi. Sandktan ald. Sonra yalan tanda ezdi. Niye Dadaruh'a haber vermedin? Uyuyordu. ar unu bakaym. itin kapsndan getim. Glgeli yoldan evin kapsna doru kotum. Hasan' ardm. Zavallnn bir eyden haberi yoktu. Koarak arkamdan geldi. Babam pek sertti. Bir bakndan dmz kopard. Hasan'a dedi ki: Eer yalan sylersen seni dverim. Sylemem. Pekl bu kaay niye krdn? Hasan, Dadaruh'un elinde duran alete akn akn bakt. Sonra, sar sal ban sarsarak: Ben krmadm. dedi. Yalan syleme, diyorum. Ben krmadm.
Babam bir daha: Doru syle; darlmayacam. Yalan ok ktdr. dedi. Hasan yadsmasnda direndi. Babam kzd. zerine yrd. Utanmaz yalanc. diye yzne bir tokat indirdi. Gtr bunu eve; sakn bunu bir daha buraya sokma. Hep Pervin'le otursun. diye haykrd. Dadaruh, alayan kardeimi kucana ald. itin kapsna doru yrd. Artk ahrda hep yalnz oynuyordum. Hasan, evde tutukluydu. Annem geldikten sonra da balamad. Frsat dtke O yalanc. derdi. Hasan, yedii tokat aklna geldike alamaya balar, g susard. Zavall anneciim, benim iftira atabileceime hi olaslk vermiyordu. Aptal Dadaruh atlara ezdirmi olmasn? derdi. Ertesi yl, yazn annem gene stanbul'a gitti. Biz yalnz kaldk. Hasan'a ahr hl yasakt. Geceleri yatakta atlarn ne yaptklarn, byyp bymediini bana sorard. Bir gn birdenbire hastaland. Kasabaya at gnderildi. Doktor geldi. Kupalaz. dedi. iftlikteki kyl kadnlar eve tler. Bir takn tekir kular getiriyorlar, kesip kardeimin boynuna saryorlard. Babam yatann dibinden ayrlmyordu. Dadaruh ok durgundu. Pervin hngr hngr alyordu. Niye alyorsun. diye sordum. Kardein hasta. yi olacak. yi olmayacak. Kardein lecek. dedi. lecek mi? Ben de alamaya baladm. O hastalandndan beri, Pervin'in yannda yatyordum. O gece hi uyuyamadm. Dalar dalmaz Hasan'n hayali gzmn nne geliyor. ftirac. ftirac. diye karmda alyordu. Pervin'i uyandrdm. Ben Hasan'n yanma gideceim. dedim. Niin? Babama bir ey syleyeceim. Ne syleyeceksin? Kaay ben krmtm, onu syleyeceim. Hangi kaay? Geen ylki. Hani babamn Hasan'a darld... Lafm tamamlayamadm. Derin hkrklar iinde bouluyordum. Alaya alaya Pervin'e anlattm. imdi babama sylersem, Hasan da duyacak, belki beni balayacak...
Yarn sylersin. dedi. Hayr, >imdi syleyeceim. imdi baban uyuyor, yarn sabah sylersin; Hasan da duyar. Onu persin, alarsn, seni balar. Pekl. Sabaha dein gene gzlerimi kapayamadm. Hava henz aarrken Pervin'i uyandrdm. Kalktk. Ben iimdeki zehirden azab boaltmak iin sabrszlanyordum. Yazk ki zavall gnahsz kardeim o gece lmt. Sofada iftlik imamyla Dadaruh'u alarken grdk. Babamn darya kmasn bekliyorlard.
LK ANI
Evet, acaba drt yanda var mydm? Ondan nce hibir ey bilmiyorum. Bilin, bamza nasl yakmayan bir yldrm gibi der. Tolstoy daha dokuz aylk bir ocukken kendisinin banyoya sokulduunu hatrlyor. lk duygusu bir haz! Benimki ok byk bir ac ile balad. Ben, ilk olarak, kendimi irket* vapurunda hatrlyorum. Bugn de gzmn nnde: Sanki dnyaya o anda domuum, annemin kucandaym. Grltl bir kadn kalabal... Annem, yanndaki ok sar sal, gen bir hanmla glerek konuuyor; cigara iiyorlar. Annem cigarasn ince gm bir maaya takm. Ben bunu istiyorum. Al, ama azn srme! diyor. Bana bu ince maay veriyor, cigarasm denize atyor. Sanrm yaz. ok aydnlk, ok gneli bir hava... Annem, konuurken mavi tyl bir yelpazeyi yava yava sallyor. Ben kucandan kayyorum. Beni kollarmdan tutarak yanma oturtuyor. Gm maacn halkasna parmam takyor, annem grmeden ucunu azma sokuyor, dilerimle
Sayfa 17
*irket: (Asl ad irket-i Hayriye) ilk zel Trk irketi. Boazii iskeleleri arasnda vapur iletirdi. Doksan yldan fazla yaadktan sonra hkmete satn alnmtr.
sryorum. Konutuu sar sal hanmn araf mavi... Ben beyazlar giymitim. Bam ak. Salarm ok. Hem sanrm dalm. Annem bunlar dzeltirken bam yukar kaldryorum. Gneten kum kum parlayan tentenin kenarnda el byklnde bir glge kmldyor. Bak, bak! diyorum. Annem de ban kaldryor : Ku konmu. diyor. Bu kuu isteyince: Tutulmaz. diyor. Ben yine istiyorum. Annem, emsiyesiyle bu glgenin altna vuruyor. Fakat glge kmldamyor. Yine yanmdaki hanma dnyor : A, kamad! Neye acaba? Yavru olacak mutlaka. ... Anne, ben bu kuu isterim! diye tutturuyorum. O zaman yelpazesini brakp ayaa kalkyor, beni koltuklarmn altndan tutuyor ve kk bir top gibi darya kaldrrken diyor ki: Birden bire tut ha! Bam keten tentenin hizasn anca gzlerim kamayor. Ellerimi uzatyorum. Tutuveriyorum. Bu, beyaz bir ku... Annem alyor elimden, pyor; ben de pyorum. A, zavall daha yavru! Mart yavrusu. Uamyor olmal. . Denize derse boulur. Glge kmldamyor. teki kadnlar da lafa karyor, Yaamaz! diyorlar. Annem beyaz kuu A zavall, a zavall! diye uzun uzadya okadktan sonra benim kucama veriyor. Eve gtrelim, belki yaar. diyor. Amma sakn skma, yavrum. Skmam. Byle tut ite.
Gm maacna bir cigara takyor. Yanndaki hanmla yine dalyor lafa. Kucazn tyleri onca beyaz ki... Dokunuyorum... Kanatlarnn kemikleri belli oluyor. Ayaklar krmz. Kamak iin hi rpnmyor, arm. Gzleri yusyuvarlak. Krmz gagasnn kenarnda sanki sar bir ey yemi de bula kalm gibi sar bir iz var. Boynunu uzatarak evreye bakmaya alyor. Ben de o zaman gzlerimi anneme kaldryorum. Yanndaki hanmla glerek konuuyorlar. Benimle ilgili deil. Sonra beyaz kuun uzanan ince boynunu yavaa elimle tutuyorum. Btn gcmle skmaya balyorum. Kanatlarn amak istiyor.. teki elimle onlar da tutuyorum. Mercan ayaklar dizlerime batyor. Skyorum, skyorum, skyorum, dilerimi krlacak gibi skyorum; gk diyemiyor. San kenarl gagac titriyerek alp kapanyor. Pembe sivri dili dar kyor. Yuvarlak gzleri nce byyor. Sonra klyor, sonra snyor... Birdenbire, kaslm ellerimi ayorum. Beyaz kucazn ls pat diye dyor, yere. Annem dnyor, eiliyor. Yerden bu henz scak gnahsz ly alyor. ... A... lm! dedikten sonra bana dik dik bakyor: Ne yaptn? Sktn m? Syle bakaym. Cevap veremiyor, avazm kt kadar alamaya balyorum. Annemin elinden beyaz kuun lsn sar sal hanm alyor: Ah, ne gnah! ... Zavallck! Baka kadnlar da lafa karyorlar. Karmzda oturan iman yal bir kadn cinayetimi haber veriyor : Bodu. Grdm vallahi, ne kt ocuk... ... Annem sapsar kesilmi, sesi titriyor : Ah acmasz! diye bana bir daha ac ac bakyor, Daha ok alyorum. O kadar ok alyorum ki... Beni artk susturamyorlar. Ne zaman, nerede, nasl sustuumu bugn anmsamyorum. Sanki imdi de hi susmadan alyorum. Kendimi bilir bilmez yaptm bu cinayetin zerinden ite otuz yldan fazla bir zaman geti. imdi irket vapurlarnn gvertelerinde otururken ne zaman bir mart grsem birdenbire neemi yitiririm. Bir ocuk gibi
haykra haykra alamak isterim. Yreimin iinde derin bir sz byr. Gsm actr. Ah acmasz! diye beni azarlayan anneciimin bitmeyen azarn duyar gibi olurum.
TOPUZ
Karamann koyunu, sonra kar oyunu... Atalar sz Kk bakentin kark sokaklar bugn ok kalabalkt. Tpk ilkbaharda bir bayram gibi... Gen, yal, kadn, ocuk... Sonsuz bir hora* zinciri, bararak, sallanarak kalabaln iinden geiyor, canl bir anafor dalgas gibi, dne dne sarayn alannda birikiyordu. Kilisenin anlar uulduyordu. Saray kapsnn nnde korkusuz Boyar* atllar sra sra olmu, bekliyorlard. Sabahtanberi ektii araplarla epeyce ba dnen nl komutan, tolgasnn* siperini geri itti. Atnn ar zengileri stnde biraz kalkt. leriye bakt. Yanndaki birinci subayna: Daha grnmyorlar. Niin acaba? Mankafa Trkler ite... ne anlarlar?.. Terifattan*, trenden *Hora: Genellikle Balkan lkelerinde el ele tutuarak oynanan oyun, halay. *Boyar: Eskiden Tuna blgesinde, Transilvanya'da ve Rusya'da soylu kiilere verilen ad. *Tolga : Savalarn giydikleri elik balk. *Terifat: Resmi trenlerde uyulan kurallar, protokol.
Sayfa 20
Hem de "Bizans'a yakrz." derler... Nerede, o incelik?... Nerede? ... nlerinde birdenbire genileyen sk bir hora halkas ikisini de susturdu. Gemlerini kastlar. Atlarm biraz ektiler. Komutan, bamszlklarn kazanan halkn bu deli, bu sarho sevincine bakyor, keyifleniyordu. Yarm baygn kzlar, delikanllarla elele gaydalarn ezgisine ayak uyduruyorlar, Yaasn prens!, Yaasn prens! diye haykrarak yeni hkmdarn onuruna testileri deviriyorlar, oynuyorlar, sryorlard... Son Eflak tacn giyen papaz, Tergovite'de bozan Mehmet Bey, bir yl vard ki, kendisini sancak beyi ilan etmiti. Ama, Eflakllar, ona boyun ememi, Zips kontu Zapolya'dan yardm istemilerdi. te bu tehlikeli anlamadan rken Mehmet Bey, arabuk onlarn haklarn, ayrcalklarm, bamszlklarm tanmt. Ak, mavi, bulutsuz ufukta ykselen gnein aydnl, kahraman Boyar atllarnn uzun mzraklarm yaldzlyordu. Kumandan, zrhl gsn kabartan tatl bir glmseyile bir halka, bir askerine bakyor, mahmuzlaryla dokunarak atn ahlandryordu. Birinci subay, onun gibi iri, yakkl deildi. Kara kuru bir eydi. Uzun salar krd. Kse yz, hem zayf, hem buruuktu. Neeli komutan, hora tepenler geince yine atn ileri srd : Kansz bir utku kazandk. dedi. Siyah atnn yelesini okayan birinci subay : Kansz utku olmaz! diye ban sallad. Niin olmasn? Benim Trklere gvenim yok. Kukulanmak da gerekmez... Biz daha resmen bakaldrmadan onlar haber gnderdiler. "Gidiniz, bir babu bulunuz" dediler. Biz daha nce prensimizi tahtna karmtk. imdi, ite, bamszlmz tanyorlar, bize "berat*, sancak, davul, topuz"* gnderiyorlar. Subay karlk vermedi. Kiliselerin anlar beyninde tyordu. Halkn grlts, tam bir sel gibi sarayn saaklarna arpyor, muhafz erlerin yksek atlarn huylandryordu. Oynayanlarn iinden zorla kendine yol aan bir atl, komutan selamlad: Eli, maiyetiyle birlikte menzilinden* kt... dedi. Pekiyi... Maiyeti* ka kii var?
yz atl... Komutann solundan erin szn iiten subay: *Berat: Bir kimseye hkmete bir eyin (bir hak, bir madalya) verildiini bildirir belge. *Berat, sancak, davul, topuz: Bamszlk gstergesi olarak kabul edilir. *Maiyet: Bir byk grevlinin buyruundakiler. *Menzil: Konak, bir yolcu ya da ordunun bir sre kalp dinlendii, geceledii yer. yz atl m? diye sapsar kesildi. Evet... Bugnk treni yrtmekle grevli komutan gld: Trkler, skya geldi mi nasl klrler. Nerde eski kabarmalar?.. imdi dnya deiti. Rumeli'nde kuvvetleri yok. te prensimize byk bir imparator gibi davranyorlar. Birinci subay, daha ok sarararak sordu: Nerden anladnz? Elilerin derecesi, maiyetinin saysyla llr. te bak, padiahn armaanlarn, beratn yz atlyla bir eli getiriyorlar. Eli bunlar yalnz getirseydi daha iyi olurdu. Niin? te yle... Biz kabul etmezdik ki... Neden?.. nk anmza uygun olmazd. Bir buyruk, bir ba, bir sadaka gibi... Nedirki, maiyetinde yz atl bulunan bir eli... Ne demektir, biliyor musunuz? Ne demektir? Padiah bizim prense : "Benimle eitsin." demek istiyor... Keke eit olmasayd da, bu yz atl Eflak'a girmeseydi... Sen bunamsn, Dimko... Birinci subay ac ac glmsedi. Tysz yzn ekitti. Atnn yelesinden kaldrd dalgn, snk gzleriyle komutana bakt: Ben bunamm ha? dedi. Koca Eflak'n iinde yz atldan kukulanyorsun. Bunlar eli maiyeti... lemeli mzraklarna, ssl esvaplarna, altn Pasolarna, srma
eerlerine aldanma... Gze parlaklklaryla arparlar; nedir ki, ellerinden bir ey gelmez. Bunlar Trk deil mi? Trk... Ne olacak? Kllar ne kerte ssl olsa yine keser... Sen korkaksn. Bir avu atl, yz kii koca bir devletin iinde ne yapabilir? ... Komutan, sarayn nndeki atlarna, onlarn evresinde skk dzende duran dalkl piyadelerine bir gz gezdirdi. Sonra atn oynatarak subaya dnd: Yalnz u alanda drt binden fazla askerimiz var. dedi. Trkler bir kabalk yaparlarsa hepsini tkrkle boarz. *** Gaydalar sustu. Alann grlts birdenbire durdu. Hora zincirleri dald. Ortadan, geni bir yol ald. Padiahn gnderdii Trk, ak bir atn stnde, yksek kavuu ile geliyor, uzun kaftannn etekleri iki yannda rpnyordu. Arkasndan trs sren, srma takml, murassa kll maiyeti, yeni grdkleri bu halka glerek bakyorlard. Saraya elli altm adm kalnca muhafzlarn nl komutan al atn yine ahlandrarak ileri srd. Elinin ta nne geldi, selamlad. yle durdu. Yanma koan yayan dilmacna syletti: Burada attan ineceksiniz. Prensimizin sarayna yryerek gideceksiniz. Alak gnll Trk: Pekiyi... dedi. Atndan indi. Geni omuzlu, orta boylu, dk bykl, esmer bir adamd. Parlak ipek kaftann altnda grnen srma kenarl nefti giysilerinin, murassa kemerinin parlak grn kaim gvdesine pek uymuyordu. Davrannda ince bir elebilik deil, durgun, bir askerlik vard. Kalabalk alan, yz Trk'le az azna dolmu gibiydi. Trenci komutan, kabararak dilmala bir neride daha bulundu: Maiyetin burada kalacak. Huzura yalnz gireceksin... Trk> tercmana sordu: Padiahtan getirdiim eyleri, ben nasl yalnz tayaym?.. Dilma, komutana anlatt. Ald yant Trke yineledi.
Maiyetinden er alacaksn... Onlar da yaya olarak arkandan huzura armaanlar sokacaklar. Pekiyi... Haydi. Komutan atn ahlandrarak, Hora, hora! diye kendisini alklayan keyifli halka boyun krarak kabaryordu. Bu ne utkuydu! te koca bir Trk elisi arkasndan yaya geliyordu. Sarayn kapsna gelince attan atlad. Dilmala, nasl arkasndan huzura gireceklerini, nasl selam vereceklerini, nasl divan duracaklarn eliye, mein klkl bir davul, krmz torbaya konulmu bir sancak, ar bir topuz tayan askere anlatt. Klcn ekti, ta basamaklar bir admda kt. Byk dehlizi geti. Yeni mabeyinin adamlar Trk elisini grmek iin kaplara yorlard. Eli byk kavuunu sallaya sallaya yryordu... Admlar hem seyrek, hem ard. evresinde kendine bakanlara glmsyor, selamlar veriyordu. ri kara gzleri pek en, pek parlakt. Sa ka yukar kalkkt. Kavuunun kenarna dokunuyordu. Komutan, ta salonuna gelince durdu, dnd. Trklerin giyiminde terifata aykr bir ey var m gibi dikkatle hepsini bir szd. Sonra eliyle elinin pek ne eilmi kavuunu dzeltti. Biraz geri itti. Prensin huzurunda nasl eileceklerini gstererek anlatt. Sonra iki yannda yalnkl nbetiler duran yksek kap perdesini at. nden girdi. Tahtta oturan prense ilerledi. Yerlere dek eildi. Geri ekildi, dar kt. Eliyle Trk ortada kaldlar. Yksek tahtn evresine btn Boyar reisleri, nl cenkiler, voyvodalar dizilmilerdi. Hepsi ayakta duruyorlard. Ak pencerelerden giren iy bir aydnlk bu ar saray sessizliine karyor, kalabalk salona ssz bir mabet grnm veriyordu. Eli, koynundan kard berat pt, bana koydu. Sonra yere bakarak ilerledi, tahtta murassa bir heykel gibi kmldamayan prense uzatt. Prensin sa elinde altn bir asa vard. Sol eliyle ald bu kada nemsiz bir ey gibi bakt. Sonra solundaki mavi sor-gulu mabeyincisine verdi. Eli, yine gzleri yerde geri geri gitti. Ortadaki erin omuzundan topuzu ald. Bu, pek ar, altn yaldzl, sar parlak sapl bir arat. Yere bakarak yryor, glmsyordu. Btn gzler devinimlerini izliyordu. Tahtn nne geldi. Anszn... gzle grlmeyecek bir abuklukla havaya kaldrd bu korkun topuzu prensin elmasl tacna yle bir indirdi ki... Salonun iinde kimse kmldayamad. Herkes olduu yerde dondu. Ta kesildi. Hemen kaftannn altn-' dan byk bir kl syran eli, Ulaha:
te grdnz ya... Bamszlk sevdasna den asi cezasn buldu... diye haykrd. Gzleri alevlenmi, boyu birdenbire bir dev kadar bym, kavuu sivrilmi, dk byklar kabarmt. Boyar balar, zrhl savalar, kahraman voyvodalar cansz gibi kmldamyorlar, tahtnda kafas ezilmi l hkmdarlarna baka baka titriyorlard. Eli, salonun ortasndaki askerlerine dnd: < Haydi, bana boyun ein! Hasan, dedi, git kapdan davul al. Mustafa, sen de Ulaha nara at, alandaki askerler hemen silahlarn brakp teslim olsunlar. Sonra sanca tutana da : Haydi abuk ko, alana sanca dik! emrini verdi. Bastne... Bastne... Bastne... diye de koarak dar kt. Saray halk, karanlk duvarlara yaplm parlak, gz kamatrc, yaldzl resimler gibi sessiz, ve cansz duruyorlard. Hl ilerinden kimse kmldamyordu. Mum rengi yzlerin akn gzleri karsnda bu tek Trk, kaftannn uzun eteklerini omuzlarna att. Klcn knna koydu. Uzand, ezdii ban stnde duran kanl topuzu ald, yere brakt. Sonra tahttaki ly aa ekti, onun yerine oturdu. Pek gzel bir Ulaha ile : Haydi, bana boyun ein! dedi. ... Nedeni bilinmez bir korkunun artc yrek arpntsyla dilleri tutulmu, kurt krkl zengin Boyar reisleri, byk kll, korkusuz cenkiler, elik zrhl voyvodalar, iki dakika nceki hkmdarlarnn daha soumayan lsn ineyerek, bir anda bir vuruta btn Eflak' eline geiriveren bu korkun Trk'n elini pyorlar, yzne bakamyorlard. Sarayn dndaki muhafzlar da ierdekiler gibi ardlar. Korkudan kmldayamadlar. Silahlarn yerlere atp teslim oldular. Yalnz iki kiinin, davul alana Terifat bozuyorsunuz. diye kl kaldran sarho kumandanla doludizgin kamak isteyen birinci subayn kelleleri uuruldu... Hepsi bu...
Sayfa 25
KTK
algo *burcu, Aslan Bey komutasndaki iki bin kiilik Osmanl ordusunca kuatlmtr. Aslan Bey*, akam namazndan sonra ordugha* yarm saat nce gelen kethdasnn anlattklarn dinli yordu. Kethda, Hadm Ali Paa'nn Dregeli kalesini nasl aldn, Zondi adl bir dman komutannn kahramanln ve merte lmn anlatyordu. algo: 1552 yaznda (Kanuni Sultan Sleyman dneminde) fethedilen Macar kalelerinden biri. Aslan Bey: (Sonradan paa olmutur.) 1532 ylnda Vertizo utkusundan sonra n duyulmaya balanm ve Posega Sancak Beyliinden Budin Beylerbeylii'ne dek ykselmi, birok savalar kazanm, sonra 3 Austos 1566 tarihinde idam edilmi bir kahramandr. Ordugh : Ordunun akta konaklad yer. Kethda : Yaver, yardmc.
Ortalk btn btn kararyor, gece oluyordu. Kethda, uzun uzadya anlatt Dregeli kalesinin yksn hl bitiremiyordu. Yats namaz iin aptes suyu tayan angaryaclar, mealelerle gemeye baladlar. Aslan Bey, algo'nun, slanm, hasta, ate bcekleri gibi yanp snen klarna bakyor, kethdann szlerini iitmiyor, kendi plann dnyordu. O biliyordu: Dmanlarn hepsi,Zondi gibi kahraman deildi. lerinde tavan kadar korkaklar da vard. rnein, Seeni kalesinin muhafzlar, daha Ali Paa yaklarken, toplarn, tfeklerini, cephanelerini, yiyecek, giyeceklerini, hatta yallarn, ocuklarn brakp bir kurun atmadan kamlard. Birka gne dein buras da alnnca Hollk, Sa, Kiyermat kaleleri kalyordu. Nedir ki, Tanr bykt.
Sayfa 26
Hepsinin alnmas belki bir ay srmez. diye mrldand. Kethda, komutann ne dndnden haberi yoktu - anlayamad sordu : Bu kalenin alnmas m, beyim? Hayr, canm... Bu, birka gnlk i... Hele hava biraz kapasn... Flek'e dek drt be kale var... Onlarn hepsini diyorum... Bir ayda drt be kale! Bu g, beyim... Niin?.. Daha bu kaleye bir tfek atlmam... Yoldalar sylediler. Ben burasn bir kurun atmadan alacam. Nasl beyim? Senin akln ermez. Hava biraz kapansn, grrsn. Hi topa tutmadan m saldracaz? Hayr. Ya ne yapacaz? Havann kapanmasn bekle, dedim ya... Greceksin. ... Aslan Bey, planlarn en yakn adamlarndan bile saklard. Yerin kula var derdi. Azndan kan bir giz kesinkes iitilirdi. Bu sessiz, bu anlamsz beklemeden btn askerler sklyorlar, bir ey anlamyorlard. Komutann yardm, cephane, top bekledii syleniyordu. Yal sipahiler: Biz burasn yardm gelmeden alamaz myz? ki top yetmez mi? Ne duruyoruz? diye adrlarnda dedikodu yapyorlard. Buraya gelindii gndenberi askeri dinlendiren Aslan Bey, her sabah erkenden atna biniyor, tek bana gerilerdeki ormanlarn iine dalyor, saatlerce kalyor, glerek dnyor, Hava bozmayacak m? Biraz sis olsa... diye gzlerini gkten, kalenin sallanan bayrandan ayramyordu. Koyu karanlk iinde, uzaktan uzaa, algo burcundaki nbetilerin attklar ac naralar, ac kpek ulumalar iitiliyordu. Gkte hi yldz yoktu. Aslan Bey, hademesinin tuttuu billur bardaktaki yakut suyu iti. Yeniden doldurulan ubuunu ekiyor, kethdasyla teden beriden konuuyordu. Konuurken dnd, hep kendi planyd. Yine ge dalmt. Birdenbire sordu: Hava kapanyor gibi, deil mi? Evet... Bakalm yarn... Saldracak myz, beyim? Hayr canm, hava bozsun, grrsn. Kethda, bir ey anlamad.
Bir sabah... Koyu bir sis, her yan kaplamt. Ordugh, sancaklar, tular, adrlar, dibudak aalar, atlar, hi, hibir ey grnmyordu. Aslan Bey atn hazrlatmt. Yine yapyalnz, her gnk gittii yere doru gzden yitecekti. O kadar neeliydi ki... Btn subaylar, avular artt. Hepsi, saldr var sanyordu. Aslan Bey, bir aya yerde, bir aya zengide: Aalar, dedi bugn kaleyi alacaz. Ben iki saate dein geleceim. imdi hepiniz hazr olunuz. Koca beyaz sakallk, yal topuba sordu: Siz gelmeden ben dvmeye balaym m, beyim? Aslan Bey gld: Hayr... Senin iki topunun gllelerine gereksinmemiz yok. Yalnz bize ok grlt yap... Nasl grlt, beyim?.. Toplarn bouna yerinden kmldatma. Topularn kalenin bedenlerine doru yaklatr. Avazlar k-tnca "Heya, mola, siya..." diye bart... ... Anlamyor musun? Yalnz grlt istiyorum. Pekiyi, beyim. Siz de btn askerlerinizi sava dzeninde bunlara yaklatrn. ok grlt yaptrn, "Heya, mola..." ektirin. Angarya naralar attrn. trkleri sylettirin... Yal topuba gibi subaylar da, avular da bu komuttan bir ey anlamadlar. Nedirki, onlar anlamadan yapmasn pek iyi bilirlerdi. Bastne, bastne... Haydi ama, abuk... ... Hepsi iki adm ayrlnca sisin iinde grnmez oldular. Aslan Bey, tepinen atma binince yular tutan kethdasna : Sen de ko, yanma bir adam al, Deirmenli ift-lii'ndeki elli manday hemen buraya sr... Burca giden yolun yannda hazr tut... Orada beni bekle. Haydi! Bastne... Ama abuk... Hzla mahmuzlanan azgn at, aha kalkarak sisin iine atld, altn kanatl bir masal kuu gibi utu.
Biraz sonra... Nereden geldii belli olmayan derin bir grlt sis iinde kaynyor, ileri geri, yaklayor, uzaklayor, dalgalanyordu. Ks, kalkan, boru sesleri at kinemelerine karyor; alman buyruklar, verilen komutlar, yzlerce az ayr ayr yineliyordu. Bastklar yerleri grmeyen askerler, sava dzeninde bararak, duyduklarn yineliyerek, dirsekleriyle, kalkanlaryla birbirlerine dokunarak duman iinde ilerliyorlard... . Sa yanda topularn "Heya, mola" lar iitiliyordu. evreyi saran grltden saldrnn baladn kale de anlad. Boru, trampet, horra sesleri yanamaya, tek tk tabanca, tfek atlmaya balad. Gzcler, kale bedenlerinin dibine dek gidip geliyorlard. Saflarn arasnda, topubann byk bir lam, at syleniyordu. Erler, subaylarnn buyruklaryla, olduklar yerlerde bada kurmu bekliyorlar, grlt ediyorlard. Sonunda Aslan Bey, terden srsklam atyla duman iinde sava naralarnn arasnda, adm adm grnd. Her admda: Yiitlerim... Sis almaya balad m, hemen susun. Hep birden ayaa kalkn, hcum edecek gibi durun. Ama, ileri gitmeyin, ate de amayn. Ben, dmana teslim nereceim. diyordu. Topularn, angaryaclarn Heya, mola naralar gittike oalyor, byyor, tyleri rpertiyor, dalar, talar inletiyordu. leye doru sis almaya balad. Askerler, sallanan akl karal bayrayla Salgo'yu bir hayal gibi grdler. Sesler kesildi. Kuzeyden esen bir rzgr dumanlar datyor, gerilere, ormanlara doru sryordu. Artk herkes birbirini gryordu. Kaleye pek yaklalmt. Askerler, gzleriyle komutanlarn aradlar. Bur kapsna giden yolun gediinde atyla dolayordu. Gediin nnde byk bir manda srs vard. Burcun tepesinde, siperlerin arasnda kal-kanl, tfekli adamlar geziniyordu. Yiit Aslan Bey, kr atn ileriye srd. Kaleye yz adm kadar yaklat. Arkasndaki kethdasyla gen dilma kotular... Gr sesiyle haykrd: Hey bire algo muhafzlar!.. Ben, padiahmn dedesine sizin kralnzn lkelerinden byk yerler alm Bosna valisi Yahya Paa'nm torunlarndanm. Atam Hamza Bli Bey, daha on drt yandayken sizin ordularnz darmadan etmi, Viyana kuatmasnda, Viyenberg nnde an almtr. Ben, hangi
kaleye gittimse geri dnmemiim. Daha geen gn iki kk topla Bujak kalesini yerle bir ettim. Mihal Tersi, Etiyen oay, Andrenaki gibi kahramanlarnza canlarn baladm. Vadiye ekildim. Geip gitmeleri iin yol verdim. Haydi gelin, siz de teslim olun. Bo yere kannz dktrmeyin... Kaleyle birlikte btn ordunun iittii bu neriyi dilma, avaz ktmca bararak yineledi. Derin bir sessizlik... Aslan Bey'in at, duramyor, aha kalkyor, saa sola tepmiyordu; kethda, dizgininden tutmaya alyordu. Burcun tepesinden karlk verdiler. Dilma yineledi : "Ne gibi koullarla?" diyorlar, beyim. Aslan Bey deminkinden daha sert bir sesle haykrd: Koulum filan yok... Biz teslim olann canna kymayz... Teslim olmazsanz, be dakika sonra kale-- nin iinde bir canl adam kalmaz. Karmzdaki yolun gedii zerinde grdnz nedir? Anlyor musunuz? Babalarnzdan iittiniz mi? Elli mandayla buraya getirdiim bu topun iki gllesiyle koca stanbul kaleleri tuzla buz oldu. te stanbul'u alan, bu top... Bir ate edeceim. Ne kaleniz kalacak, ne de kendiniz. Acyorum size... Gen dilma, bu szleri yine avaz ktnca yinelerken btn askerler, gzlerini yolun gediine evirdiler. Mandalarn yannda uzun, byk, pek kaln, pek kara, pek korkun bir topun korkun bir ejderha gibi u-zandn grdler. Sralarn arasnda sevin sesleri ykseldi. Herkes Aslan Bey'in bir haftadr ne beklediini imdi anlyordu. Demek bu top geliyormu. Biraz sonra... Salgonun tepesinde uursuz beyaz bayrak dalgalanyordu. Demir kaplar almt... Korkudan sapsar kesilen tulu komutan, altn kll asilzadeler, zrhl valyeler, Aslan Bey'in nnde dize gelmilerdi. Silahlar alnan dman, ikier ikier balanyor, takm takm ordughn arkasna gtrlyordu. Kalenin iindeki deerli eylerden bir da ortada kabaryor, al yeil bayraklarla kalenin tepesine dolan askerler baryorlar, aralarndaki derviler bedenlerden sarkarak ezan okuyorlar, tekbir ekiyorlard. Teslim olan komutanla adamlarna Aslan Bey: Korkmaynz. Yaamnz balanmtr... Biz "Vireyi* bozmayz. Gelin size elli mandayla buraya getirdiim topu gstereyim. dedi. Dilma, bunu yineleyince hepsi birbirlerine baktlar. Bu mthi, bu korkun aleti hem merak ediyorlar, hem ekmiyorlard. Aslan
*Vire: Teslim olmak, aman dilemek.
Gelin size elli mandayla getirdiim topu gstereyim. Bey'in arkasna takldlar. Byk topa doru yrdler. Yaklanca Aslan Bey: te, dedi sizin byle topunuz var m? Dman komutan dilmala yant verdi: Hayr! Niin yapmyorsunuz? Bilmiyoruz. Gen irisi bir valye, dilmaca sordu. Aslan Bey: Ne diyor? dedi. "Bey, bu topu ka gnde stanbul'dan buraya getirmitir?" diyor. Sen, de ki: "stanbuldan getirmemi. Burada bir hafta iinde kendisi yapm." Dilma bu szleri syleyince, tutsaklar afallatlar. Aslan Bey, daha ok yaklap elleriyle yoklamalarna, daha yakndan grmelerine izin verdiini syledi. Kendini beenmi komutan, yiit asilzadeler, korkusuz valyeler, byk topun evresine toplandlar. Bir elini hanerinin elmas sapna dayayan Aslan Bey, teki eliyle, glmseyerek palabyklarn bkyor, arkasndaki kethda, ban kayarak glmekten katlyor, dilma aptallayordu. Tutsaklar, topa ellerini srdler. Deliini aradlar. Bulamaynca sarardlar. Sonra kzardlar. Birbirlerine baktlar. yle kaldlar. Kollarn aprazlayarak yere bakan kale komutan, titreyerek mrldand. Aslan Bey, dilmaca bakt: Ne diyor? "Bu mertlik deil..." diyor. Ona sor ki, "Henz bir kez bile patlamayan bir toptan korkarak hemen teslim olmak m mertliktir?" Dilma sordu. ... Kale komutan, gzlerini yerden kaldrp yant veremedi. Asilzadeler, valyeler birbirlerinin yzlerine bakmaya cesaret edemediler; vurulmu gibi, olduklar yerde donup kaldlar. Bu pek byk, pek kaln, pek korkun top, siyaha boyanm kocaman bir ktkten baka bir ey deildi.
DYET*
Tak. Tak, tak. Tak, tak... te bugn de sabah namazndan beri durmadan on saat uramt. Dvd eri namluyu, rsnn yanndaki su fsna daldrd. Ocann snmeye balayan ateine bakt. ekici brakan elleriyle terlerini sildi. Kapya dnd. Karki mescitten yank yank akam ezan okunuyor, bacasnn tepesindeki yuvada leylekler bitmez tkenmez bir takrd koparyorlard. kindi aptesi daha duruyordu. Yalnz ellerini ykad. Kurulad. Yenlerini indirdi. Saltasn* omuzuna att. Darya kt. Kapsn iyice ekti. Kilitlemeye gerek grmezdi. Uzun meydanda mescide doru yrd. Kentin kysndaki bu kk mabede hep yoksullar gelirdi. Minaresi, sokaa bakan kk bir pencere idi. Mezzin buradan ban karr, ezann okurdu. Koca Ali mescide girince her zamankinden fazla bir kalabalk grd. Her zaman kandil yaklrken bu akam, ramazanm gibi, btn kandiller yanmt. Daha namaz saflar dizilmemiti. Kapnn yanna kt. Yannda alak sesle konuanlarn szlerine istemeye istemeye kulak kabartt. Konya'dan iki garip derviin gel*Diyet: slam ceza hukukunda sulunun demek zorunda olduu kan, organ ya da can karl aka. *Salta : Yakasz, iliksiz, kollar bolca bir tr ksa ceket. diini, yats namazna dein Mesnevi okuyacaklarn duydu. Akam namaz klnp bittikten sonra cemaatin bir ksm kt. Koca Ali yerinden oynamad. Biraz da ba aryordu. Mesnevi dinler, alrm.
dedi. Byk bir zevk ve heyecan iinde, iki garip derviin ruhu rperten sesiyle kendisinden geti. Mescitten knca doru dkknna giremedi. Yrd. Uykusu yoktu. Ilk, yldzl bir yaz gecesiydi. Saman urusu, sar altn tozundan sonsuz bir bulut gibi gn bir yanndan br yanma uzanyordu. Yrd, yrd. ehirden mandralara giden yolun getii tahta kprde durdu. Korkulua dayand. Geni derenin dibine yansyan yldzlar, nurdan akl talar gibi parlyor, ldyordu. Kydaki karanlk top stlerde blbller tyordu. Dald gitti. Saatlerce kmldamad. Anszn arkasndan bir ses : Kimdir o? diye bard. ... Dald tatl evrenden uyand. Kprnn br yannda iki karalt ilerliyordu. Elinde olmadan karlk verdi: Yabanc yok... Kimsin? Ali... ... Glgeler yaklatlar. Bir adm kalnca onu klndan tandlar: Koca Ali... Koca Ali, be... ... Sen misin Ali Usta? Benim... Ne aryorsun bu saatte buralarda? Hi... Nasl hi. Suya ekicini mi drdn yoksa... ... Bunlar kent subasnn adamlar, dizdarlard. Kol geziyorlard. Ne diyeceini ard. Bunlar korkuntular. Kendilerinden baka darda bir gezeni yakaladlar m, dayaktan cann karrlard. Ama, ona kt davranmadlar. Dizdarba: Ali Usta, sen deli mi oldun? dedi. Yok... Byle gece yarsna yakn deil, hatta yatsdan sonra sokakta, hele byle kent dnda kimsenin dolamasna aamzn raz olmadn bilmiyor musun? Biliyorum. Ey, ne aryorsun buralarda? Hi...
Nasl hi? ... Koca Ali yine cevap vermedi. Dizdarlar, onun namuslu bir adam olduunu biliyorlard. Hrpalamadlar. Yalnz: Haydi yerine git, dolama... dediler. Geldii yollardan hzl hzl dnen Koca Ali, ruhunda demin dinledii ezgiyi yineliyordu. Blbller keskin keskin tyor, uzakta mandralarn kpekleri havlyordu. Sokakta hi kimseye rast gelmedi. Dkknnn nne gelince durdu. Bacasnn stndeki leylek uyumam, keyifli bir hayal gibi ayakta duruyordu. Kaps aralkt. karken sk skya kapadn hatrlad: Tuhaf, rzgr am olacak! dedi. Dkknda rs ile ekicinden baka deerli eysi yoktu. Bunlar da alnmaya demezdi. eriden kapy srmeledi. Dizdarlar cann skmt. te kentte yaamak da bir trl tutsaklkt. Oysaki da banda, kyde sanat gemezdi. Birden ar bir yorgunluk duydu. Kandilini yakmaya endi. Ocan soluna gelen alak musandraya el yordamyla kt. Byk bir ay pstekisinden baka bir ey olmayan yatakna uzand. Srayarak uyand. Kaps vuruluyordu. Uyku sersemliiyle : Kim o? diye bard. A abuk... Sabah olmutu. Kapnn aralklarnda bembeyaz k izgileri parlyordu. O hi byle dalp kalmaz, gne domadan uyanrd. Doruldu. Musandradan atlad. Ayakkaplann bulmadan yrd. Hzla srmeyi ekti. Birdenbire alan kapnn dkkn dolduran aydnl iinde palabykl, yksek kavuklu Dizdarba'y grd. Arkasnda kee klahl, ifte hanerli gen yamaklar da duruyorlard. Ne var? gibi yzlerine bakt. Dizdarba: Ali Usta, dkkn arayacaz. dedi. Koca Ali ararak sordu: Niin... Bu gece Budak Bey'in mandrasnda hrszlk olmu. Ey, bana ne?... Onun iin, ite, dkkn arayacaz. O hrszlktan bana ne? Hrszlar, aldklar bir kuzuyu kprnn altnda kesmiler. Mein keselerin iindeki paralar alarak bo keselerden birini oraya brakmlar. Bana ne?..
O keselerden birini de bu sabah senin dkknnn nnde bulduk. Sonra... u eie bak. Kan lekeleri var. Koca Ali, kamaan gzleriyle kapsnn temiz eiine bakt. Gerekten el byklnde bir kan lekesi srlmt. O, bu krmz lekeye dalgn dalgn bakarken palabykl dizdar: Hem, bu gece ben seni kprnn stnde grdm. Orada ne aryordun? dedi. ... Koca Ali, yine verecek bir karlk bulamad. nne bakt: Araym. dedi; geri ekildi. Dizdarla yamaklar dkkna girdiler. rsn yanndan geen baaa haykrd : Ay, ite, ite... ... Koca Ali, dizdarn bakt yana gzlerini evirdi. Ye-ni yzlm deriyi kaldrdlar. Atlar. Daha, slakt. Bir aalarnn, bir de sulunun yzne bakyorlard. Dizdarba fkelenerek sordu : aldn paralar nereye sakladn? Ben para almadm. nkr etme. te kuzunun derisi dkknndan kt. Bu deriyi buraya ben koymadm. Ya kim koydu? Bilmiyorum. Koca Ali, aslnda ok lakrd sylemezdi. Subann karsna karld zaman da gecenin ge saatinde kprnn stnde ne aradn anlatamad. Dizdarlarn bulduu btn kantlar aleyhine kyordu. Budak Bey'in yeni satt be yz koyunun paras da mandradan alnmt. ki gl hrsz, beki oban smsk balamlard. Ertesi gn savcnn nnde bu oban, hrszn birini Koca Ali'ye benzettiini syledi. Gece ge zamana dein dkknna gelmemesi, derinin dkknda, para keselerinden birinin kaps nnde bulunmas, Koca Ali'yi sulu karmaya yetti. Ne kadar inkr etse de para etmezdi. Hkmete nereden geldii, nereli olduu da belli deildi... Sol kolunun kesilmesine karar verildi. Koca Ali, bu karar duyunca mrnde ilk olarak sarard. Dudaklarn srd. Sendeleyerek ayaa kalkt. Yargca dik bir sesle: Kolumu brakn, kafam kesin. diye bard. Bu mrnde ilk yalvarmasyd. Nedirki, yal yarg ok hakseverdi:
Hayr olum, dedi, sen adam ldrmedin. Eer oban ldrseydin, o zaman kafan giderdi. Ceza sua gredir. Sen yalnz hrszlk ettin. Kolun kopacak. Hak byle istiyor. eriatn kestii yer acmaz... ... Hoca Ali'nin kolu, kafasndan ok deerliydi. elie ifte su yu bu iki kol sayesinde veriyor, snr boylarnda dven binlerce gaziye elik kalkanlar kran, ar zrhlan yrtan, demir tolgalar ikiye bien ty gibi hafif kllar yetitiriyor, yok pahasna, pir akna alyordu. Onu, Aakaps'nda dizdarlarn odas altna kapadlar. Ksas gnn burada bekliyor, hi sesini karmyor, olak kalnca rsnn banda eki vuramayacan dnerek yas tutuyordu. Kolunun diyetini verecek on paras yoktu. imdiye dein para iin almamt. Btn kent halk, Koca Ali gibi bir ustann kolunun kesileceine acd. Bunca yakkl, mert, alkan, gl, gzel bir adamn lnceye dein sakat srnmesine en duygusuz yrekler bile dayanamyordu. te herkes onu seviyordu. Sipahiler kendilerine pek ucuz kl dven bu adam kurtarmay szletiler. Kentin en byk zengini Hac Mehmet'e ba vurdular. Bu adam Karun kadar mal sahibi olmasna karn son kertede pintiydi. Hl kentin pazar yerinde kk bir dkknda kasaplk yapyordu. Dnd tand, nazland. Suratn ekitti. Ban sallad. Nedirki sipahilerle ho geinmek gerekti: Mademki siz istiyorsunuz, dedi, ben onun kolu iin diyet veririm. Ama bir koulla... Ne gibi? diye sordular... Varn kendisine syleyin. Eer ben lnceye dein bana parasz hizmetilik, raklk etmeye raz olursa... Pekiyi, pekiyi... Sipahiler, Aakaps'na kotular. Hac kasabn szlerini Koca Ali"ye sylediler. O nce kasaplk bilmediini ortaya srd. Kabul etmek istemiyordu. Sipahiler Adam sen de kasaplk i mi? Onca sava grdn. Kl kullandn. Bal koyunu yere yatrp kesemez misin? diye stelediler. Kula kul olmak, lml dnyada birisine borlu kalmak, ezinlerin en ar idi. O, daha pek genken, vezir amcasnn iyilik etmesini bile ekememi, borlu kalmamak iin aile ocandan kam, gurbet ellerine atlmt. imdi kr yazgs onu bak kime kle edecekti?.. Sipahiler: Hacnn ya yetmii am... Zaten daha ne kadar yaar ki... O
lnce yine sen zgr kalr, bize kl yaparsn. Haydi, dnme usta, dnme. diyorlard. Hac Kasap, kesilecek kolun diyetini yargca sayd gn, Koca Ali'yi arkasna takt. Dkkna getirdi. Bu adam pek titiz, pek huysuz, pek kt bir ihtiyard. Hi durmadan drdr sylenirdi. Pintiliinden imdiye dein bir hizmeti, bir rak bulamamt. Koca Ali'yi eline geirince hemen dkknnn kesine bir set yerletirdi. stne bir ilte koydu. Geti, oraya oturdu. Her eyi ona yaptrmaya balad. Ama, her eyi... Sabah namazndan be saat nce kentten iki saat tedeki mandrasndan o gn satlacak koyunlar ona getirtiyor, ona kestiriyor, ona yzdryor, ona paralatyor, ona sattryor, ta akam namazna dein durmadan buyruk veriyordu. Zavallya verdii, yalnz bulgur orbasyd. Kimi zaman kendi artklarn kpee verir gibi nne atard. Geceleri dkkn batan aa ykatyor, uykuya yatrmadan ertesi sabah iin koyun getirmek zere mandrasna yolluyordu. Odununu bile ormandan ona kestiriyor, suyunu ona tatyor, her iini ona grdryordu. Hatt evinin bahesindeki lam kuyusunu bile ona ayklatt. Koca Ali, sade suya bulgur orbasyla bunca ar ie yllarca gs gerebilecekti. Nedirki Hac Kasap'm ikide bir: Ulan Ali... Kolunun diyetini ben verdim. Yoksa olak kalacaktn. diye yapt iyilii baa kakmasn ekemiyordu. Bir gn, iki gn, gn diini skt. Durmadan alt. Gece uyumad. Gndz kotu. Efendisinin karsnda elpene divan durdu. Yine : Kolunun diyetini ben verdim. imdi olak kalacaktn, ha... Benim sayemde kolun var... Hac Kasap, sanki bu szleri aferin gibilerde diline pelesenk ekmiti. Her buyruunun yerine getirilmesinden sonra kr sakall, irkin, sska suratn ekiterek mavi ukur gzleriyle onu tepeden trnaa dek szer, Aklnda tut, benim tutsamsn. gibi verdii diyeti anmsatrd. Koca Ali susar, yreinin yrtldn, gsne scak scak bir eyler yayldn, kilitlenen enelerinin atrdadn, akaklarnn attn duyard. Geceleri uyuyamyor; gndzleri urarken, mandraya gidip gelirken, salhanede koyunlar yzerken, mterilere et keserken Ne yapacam, ne yapacam? diye dnyor; hibir eye karar veremiyordu. Dnyada kimseye eyvallah etmeyerek az azma, gururunun mutluluu iinde yaamak isterken bana gelen bu bela neydi?.. Kamay namusuna yediremiyordu. te o zaman gerekten hrszlk etmi olacakt.
Fakat bu herifin ikide birde, bu yaptn baa kakmasna dayanmak lmden pek g, lmden pek ac, lmden pek ard... Hac Kasap'a kle olduunun tam haftasyd. Gnlerden cuma idi. Yine erkenden mandraya gitmi, koyunlar getirmi, mezbahada yzm, dkknda engellere asmt. Tezghn solundaki byk yal kara tata satrlar biliyor, yine Ne yapacam, ne yapacam? diye dnyor, dudaklarn sryordu. Daha efendisi gelmemiti. Satrlar bitirince byk baklar bilemeye balad. Ne yapacam, ne yapacam? hlyasna yle dalmt ki, kasabn geldiini duymad. Anszn, uursuzun bouk sesi yreini azna getirdi: Ne yapyorsun be?.. Dnd. Efendisi kesinde oturmu, ubuunu tttryordu. Baklar biliyorum. dedi. Hay tembel, miskin hay!.. Sabahtan beri ne yaptn? Karlk vermedi. Kapaklar rm bu kk, bu hain, bu ylan gzlere kymadan bakt. htiyar, beklemedii bu ac baktan kzd. Sordu : Ne bakyorsun? ... Koca Ali, sesini karmyor, bir hafta iinde belki be senelik iini durup dinlenmeden grmesine karn kendisine yine tembel, miskin demeye sklmayan bu kt insan ezici bir bakla szyordu. Yine yrei yrtlr gibi oldu. akaklar zonkluyordu. Bir anda bu titreme durdu. Koca Ali gzlerini at. Bir hafta buna dayanmt. ard. Hac Kasap, ubuu yanma brakt. Hizmetinin bu ar bakndan kurtuluvermi gibi drland: Kolunun diyetini benim verdiimi unutuyorsun galiba. dedi. Ben olmasam imdi olak kalacaktn... ... Koca Ali yine cevap vermedi. Ac ac glmsedi. Kzard. Sonra birden sarard. Hzla dnd. Biledii satrlarn en byn kapt. Sval kolunu, yksek kyma ktnn stne koydu. Kaldrd ar satr yle bir indirdi ki... O anda kopan kolunu tuttu. Grd eyin korkunluundan gzleri dar frlayan Hac Kasap'n nne: Al bakalm, u diyetini verdiin eyi... diye frlatt. Sonra, ceketinin kolsuz kalan yenini skt, bir dm yapt. Dkkndan kt. Onun bir zamanlar geldii yer gibi, imdi gittii yeri de kentte kimse renemedi.
FORSA*
Akdeniz'in sonsuz ufuklarna bakan kk tepe minimini bir iek orman gibiydi. nce uzun dall badem aalarnn alaca glgeleri kyya inen keiyoluna dyor, ilkbahar rzgrlar tatl tatl esiyor, martlar lgn haykrlarla havay nlatyordu. Badem bahesinin yan geni bir bad. Beyaz talardan yaplm ksa bir duvarn tesindeki zeytinlik, ta vadiye dek iniyordu. Ban ortasndaki eski kulbenin ykk kapsndan bir ihtiyar kt. Sa sakal ak pakt. Kamburunu dzeltmek istiyormu gibi gerindi. Elleri ayaklar titriyordu. Gk kadar bo, gk kadar durgun duran denize bakt, bakt Hayrdr inaallah! dedi. Duvarn dibindeki ta ynlarna kt. Ban ellerinin arasna ald. Srtnda yrtk bir uval vard. plak ayaklar topraktan yorulmu sanlacakt. Zayf kollan, kirli tun rengindeydi. Ban bir daha kaldrd. Gkle denizin birletii dumandan izgiye dikkatle bakt. Fakat grnrde bir ey yoktu. Bu, her gece uykusunda kendini kurtarmak iin bir ok gemilerin pupa yelken geldiini gren zavall eski bir Trk /orsasyd. Tutsak deli krk yl gemiti. Otuz yanda, din, levent gl bir kahramanken Malta *Forsa: Eski gemilerde krek eken tutsak ya da sulu. korsanlarnn eline dmt. Yirmi yl onlarn kadrgalarnda, krek ekti. Yirmi yl iki zincirle iki ayandan nemli bir geminin dibine balanm yaad. Yirmi yln yazlar, klar; rzgrlar, frtnalar, gneleri onun granit gvdesini eritemedi. Zincirleri kflendi, rd, krld. Yirmi yl iinde bir ka kez halkalarm, ivilerini deitirdiler. Fakat onun elikten daha sert adaleli bacaklarna bir ey olmad. Yalnz aptes alamad iin zlyordu. Her zaman gnein doduu yn soluna alr, gzlerini kbleye evirir, be vakit namazm gizli gizli, iaretle klard. Elli yama gelince korsanlar onu Artk iyi krek ekemez. diye karp bir adada satmlard. Efendisi bir iftiydi. On sene kuru ekmekle onun yannda alt. Allaha ok krediyordu. nk artk bacaklarndan mhl deildi. Aptes alyor, tam kblenin karsna geiyor, unutmad ayetlerle namaz klyor, dua edebiliyordu. Btn umudu, yurduna, Edremit'e
kavumakt. Otuz yl iinde hibir an umudunu kesmedi. ldkten sonra dirileceime nasl inanyorsam, elli yl tutsaklktan sonra yurduma kavuacama yle inanrm. derdi. En anl, en nl Trk gemicilerindendi. Daha yirmi yandayken Tark Boaz'n gemi, poyraza doru, haftalarca, aylarca, kenar ky grmeden gitmi, rast geldii kuytu adalardan cizyeler* alm, irili ufakl donanmalar tek bana hafif gemisiyle bozmutu. O zamanlar Trk ilinde ad dillere destand. yle denizlere girmiti ki zerinde dalardan, adalardan byk buz paralar yzyordu. Oralar bambaka bir dnyayd. Alt ay gece olurdu. Karsn ite bu, *Cizye : Eskiden Hristiyan erkeklerden alnan bir yaama hakk, ba vergisi. senesi bir byk gnle bir byk geceden baka bir ey olmayan baka dnyadan almt. Gemisi altn, gm, inci, elmas, tutsak dolu yurda dnerken kyz denizin ortasnda evlenmi, olu Turgut, anakkale'yi geerken domutu. imdi krk be yanda olmalyd. Acaba yayor muydu? Hayalini unuttuu karlardan beyaz kars acaba hl sa myd? Krk senedir stanbul'un minareli ufku hayalinden hi silinmemiti. Bir gemim olsa, gzm kapar, Kabata'n nne demir atarm, diye dnrd. Altm yan getikten sonra efendisi onu szde azat etti. Bu azat etmek deil, sokaa, ala, perianla atmakt. Yal tutsak bu bakmsz ban iindeki ykk kulbeyi buldu. ine girdi. Kimse bir ey demedi. Ara sra kasabaya iniyor, yallna acyanlarn verdii ekmek paralarn toplayp dnyordu. On yl daha geti. Artk hi gc kalmamt. Hem ba sahibi de artk kendisini istemiyordu. Nereye gidecekti? Nedirki ite eskidenberi grd dleri yine grmeye balamt. Krk yllk bir d... Trklerin, Trk gemilerinin gelii... Gzlerini kemik elleriyle iyice ovdu. Denizin gkle birletii yere yine bakt. Evet, kesinkes geleceklerdi. Buna onca gveniyordu ki... Krk yl grlen bir d yalan olmaz. diyordu. Kulbe duvarnn dibine uzand. Yava yava gzlerini kapad. lkbahar bir umut sama gibi her yan parlatyordu. Martlarn; Geliyorlar, geliyorlar; seni kurtarmaya geliyorlar! der gibi iittii tatl seslerini dinleye dinleye dald. Duvar talarnn arasndan kan kertenkeleler zerinde geziniyorlar, uvaldan
giysisinin iine kayorlar, gr beyaz sakalnn stnde oynayorlard. Yal tutsak, ryasnda ar bir Trk donanmasnn limana girdiini, gryordu. Kasabaya giden yola birka blk asker karmlard. Al bayra uzaktan tand. Yataanlar, kalkanlar, gnein vurmasyla parlyordu. Bizimkiler! Bizimkiler! diye brarak uyand. Doruldu. stndeki kertenkeleler katlar. Limana bakt. Gerekten kalenin karsna bir donanma gelmiti. Kadrgalarn, yelkenlerin, kreklerin biimine dikkat etti. Sarard. Gzlerini at. Yrei hzla arpmaya balad. Ellerini gsne koydu. Bunlar Trk gemileriydi, kyya yanayorlard. Gzlerine inanamad. Acaba d m sryor? kukusuna dt. Nedirki uyankken d grlr myd? Kendini inandrmak iin elini srd. Yerden sivri bir ta paras ald, alnna vurdu. Evet ite duyuyordu; uyankt. Grd d deildi. O uyurken donanma burnun arkasndan birdenbire kvermi olacakt. Sevinten, aknlktan dizlerinin ba zld. Hemen kt. Kyya kan blkler, ellerinde al bayrak, kalenin evresine' doru ilerliyorlard. Krk senelik bir beklemenin son abasyla davrand. Birden kemikleri atrdad. Badem aalarnn iekli glgeleriyle rtlen yoldan yrd. Kyya doru kotu, kotu. Karaya kan askerler, ak sakall bir ihtiyarn kendilerine doru kotuunu grnce: Dur! diye bardlar. htiyar durmad, bard: Ben Trk'm, oullar, ben Trk'm. ... Askerler, onun yaklamasn beklediler. htiyar, Trklerin yanna yaklanca nne ilk geleni tutup pmeye balad. Gzlerinden yalar akyordu. Durumuna bakanlarn hepsi duygulanmlard. Biraz yrek arpntlar yatnca ona sordular: Ka yldr tutsaksn? Krk. Nerelisin? Edremitli. Adn ne? Kara Memi. Kaptan miydin? Evet. htiyar eviren askerler, birdenbire kart. Bir lktr koptu. Beye haber verin. Beye haber verin. diye baryorlard. htiyarn kollarna girdiler. Ku gibi, deniz kysna uurdular. Bir sandala koydular. Byk bir kadrgaya kardlar. Askerin iinde onun kahramanlk yklerini
bilmeyen, nn duymayan yoktu. Biraz gvertede durdu. Sevincinden, krk yldr zledii ulusta-larn grmekten arm, aptallamt. Ayana bir akr geirdiler. Srtna bir kaftan attlar. Bana bir kavuk koydular: Haydi, Beyin yanna! dediler. Kendini kadrgaya getiren askerlerle birlikte byk geminin kna doru yrd. Kara pala bykl, srmal giysisinin zerine demir elik zrhlar giymi iri bir adamn karsnda durdu. Sen Kaptan Kara Memi misin? Evet... Doru mu sylyorsun? Ne yalan syleyeceim. A bakaym sa kolunu. htiyar, kaftann altndan kolunu kard. Svad. Bey'e uzatt. Pazsnda ha biiminde derin bir yara izi vard. Bu yaray, gecesi alt ay sren bir adadan karsn karrken almt. Bey, ellerine sarld. pmeye balad. - Ben senin olunum! dedi. - Turgut musun? - Evet... htiyar tutsak sevincinden baylmt. Kendine gelince olu, ona: - Ben karaya cenk iin kyorum. Sen gemide rahat kal, dedi. Eski kahraman kabul etmedi: - Hayr. Ben de sizinle cenge kacam - ok yalsn baba - Ama yreim gldr. - Rahat et! Bizi seyret! - Krk yldr dv zledim. Olu, babasnn ellerine varp; vatann, sevdiklerini gremeden seni tekrar kaybetmeyelim baba diye yalvararak, pt. htiyar, kafasn kaldrd, gsn kabartt, daha bir genlemi gibiydi. Bayra iaret ederek: - ehit olursam bunu zerime rtn! Vatan al bayran dalgaland yer deil midir? dedi..
Sayfa 42
Sayfa 43

Omer Seyfettin Ant

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Omer Seyfettin Ant

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

mer Seyfettin - Ant Tarayan: Yaar Mutlu NSZ MER SEYFETTN (1884-1920), Batl yazarlar gibi ykler yazan

*Vire: Teslim olmak, aman dilemek.

You might also like