TRKYEDE G VE TRK SNEMASINA YANSIMALARI: 1960-2009 ZET Trkiyede i g ve kentleme hz zellikle 1950-60 arasnda yksek dzeydedir.

1960lardan itibaren filmler hem toplumsal deiimleri dolaysyla g olgusu ve sorunlarn, hem de kitlenin beklentileriyle elikilerini yanstmaktadr. 1970lerde kente gelen insanlarn sinema ve mzik endstrisiyle kendi kltrlerini oktan oluturduu grlmektedir. 1980lerden itibaren byk kentlerde tutunmak giderek zorlarken g olgusuyla ilgili filmler daha az sayda yaplmaktadr. 2000lerde terr, tre cinayetleri ve ekonomik nedenlerden kaynaklanan i ve d gle ilgili filmler ekilmektedir. Sinemayla nemli bir toplumsal sre olan g olgusu arasnda srekli ve karlkl bir iliki sz konusudur ve popler metinler incelenerek toplumsal deiimler gzlemlenebilmektedir. Toplumsal olaylarla kadnlarn konumu arasndaki etkileim nedeniyle filmler feminist eletiriler ve yaklamlarla da deerlendirilmektedir. Asl olarak filmler ait olduklar tarihsel dnemler iinde toplumbilimsel yntemle zmlenmekte ve filmlerin g olgusuyla ilikileri gsterilmektedir. Anahtar Kelimeler: G, Kitle, Kitle Kltr, Popler, Sinema 1. GR

Binlerce yldr sregelen gler, dnya ekonomisi ve toplumsal deiimlerle yakndan ilgilidir. Gmenler her ne kadar geldikleri yerin halk tarafndan dlanmak isteseler de ayn yerli halk gibi vergi derler, devletle ekonomik olarak iliki iine girerler, devlete ait mallar tketirler, oy kullanrlar, hatta kimi zaman izlenen politikalar da etkilerler. Byk kentlere g dnldnde eteleme olgusunda bile gmenlerin rollerinin byk olduu grlmektedir. Bunun yan sra Trkiye dnya zerindeki fiziksel konumu nedeniyle uluslararas gler ve beraberindeki kltrel akmlardan da byk lde etkilenmektedir. Trkiye cumhuriyet dnemiyle yeni modern srelere geerken i gler lkenin ekonomik ve toplumsal yapsn belirlemede en byk etkenlerden birisi olur ve byk kentlere gelen yeni insan topluluklar elence sektrn sinemay da kapsayacak ekilde ynlendirirler. Toplumsal olaylarla etkileim halinde olan sinema asl ya da yan olay olarak g olgusuna ve gmenlere deinmektedir. G eden snfn filmlere yanstlmasnn ve bu insanlarn sorunlarnn gsterilmesinin ardnda baka nedenler de yatmaktadr. Gmenler Trkiyenin sanayileme srecinin vazgeilmez parasdrlar. Sanayinin gelimesiyle ky ve kydeki nfus hem endstri iin i kayna oluturur hem de sanayi toplumunu beslemeyi stlenir. Bugn sanayileme sreci ierisinde kabul edilen gerek kentlemenin, bunun bir uzants olan gn durdurulamayacadr. 1920lerde lke nfusunun %90 krsal kesimde yaarken 1990larda bu oran %50ye dmtr. Krsal kesimin lke genelinde ulusal gelirdeki pay 1960 ylnda %55,4 iken 1990 ylnda bu oran yaklak %16 civarna dmtr (Oktik, 1997: 81). 2000lerdeyse zellikle terr yznden Dou ve Gneydouda krsal kesimin boaltlmas ve kentlere doru youn bir g olay yaanmasnn sonular gzlemlenmektedir. G olgusu dier tm toplumlarda olduu gibi Trkiyede de byk deiimlere neden olmaktadr. Toplumsal deimenin boyutlar nfus yapsnda deiim, i ve d gler,

sanayileme, kentleme, deer, tutum ve davran deiimleridir. Toplumsal deiimler filmlere ait metinlerde rahatlkla gzlemlenebilmektedir. almada g oran ok yksekken ve byk kentlerde byk deiimler yaanrken sz konusu dnemde evrilen filmlerde bu durumun aklkla gzlemlenebilmektedir. Ayrca bu filmlerde deien toplumsal yap ve deerlerle kadnlarn konumu arasnda youn ilikiler de yansmasn bulmaktadr. Bu anlamda filmlerle belirli tarihsel dnemlerde gerekleen g olgusu arasnda iliki bulunmaktadr. Bu durum seilen filmler zerinde yaplacak deerlendirmelerle aklanmaktadr. 2. ALIMANIN NEM almada kitle iletiimi ve elenceye dair sylemlerinin incelenmesinde kullanlan terimler yer almaktadr. Popler kltr, popler film ya da diziler szcklerindeki popler terimi gncel olan, geni bir izleyici kitlesine sahip olmay belirtmektedir. Popler olann ksa sreli olmas benzer rnlerin ayn mantkla yinelenmesiyle kitlenin beenisine sunulmas bunlarn en nemli zelliidir. nsanlarn yaantlarnda byk yer tutan popler kltr rnlerinin incelenmesi gerekmektedir. Kitle ve kitle kltr kavramlar birbirleriyle yakndan ilgilidir. 19. yzyldan itibaren Batl toplumlardan balayarak giderek artacak olan retim ve tketim olgular kitle iletiim aralaryla da cesaretlendirilerek, egemen snfa tketim faaliyetleri de ynlendirilir, bu durum ayn zamanda kitlenin douuyla kitle kltr olgusunu da gndeme getirir. Artk gnmzde televizyon, sinema ve dier kitle iletiim aralar tketim ekonomisiyle balantl ekilde insanlar neleri izleyecekleri, elenmek iin nereye gidecekleri, neleri tketecekleri konusunda da ynlendirmektedir. Bu durum 1990lardan itibaren Trkiyede de giderek artmaktadr. te yandan sinema ve filmler g olgusu gibi toplumsal deiimlerle her zaman ilikilidir. Bu anlamda belli bir dnemde yaayan insanlarn ve toplumun sorunlar, beklentileri o dneme ait filmlere baklarak yorumlanabilmektedir. Ancak bu iliki zellikle gnmzde kitle kltr rnlerinin elendiricilii, giderek standartlamas bir bakma tketim toplumu deerlerine adapte olmasyla snrl kalmaktadr. 3. TRKYEDE VE DI G ORANLARI:1950-2009 Sanayi toplumlarnn genel kriteri sanayi ve hizmetler sektrnde istihdam edilenlerin tarm sektrndeki i gc oranndan fazlaln iermesidir. 21. yzylda sanayi sonras toplum ya da enformasyon toplumunu karakterize eden yaplanmada ise zellikle bilgi youn hizmet sektrnde, sanayi ve tarm sektrnden daha fazla igc istihdam edilmesidir. Bu anlamda, enformasyon toplumu olarak nitelendirilen ABDde, 1991 verilerine gre tarm sektrnde %2, sanayi sektrnde %29 ve hizmet sektrnde %69 orannda igc bulunmaktadr. Trkiyede ise, 1994 verilerine gre igcnn %47si tarm, %22si sanayi ve %31i de hizmetler sektrnde istihdam edilmektedir (Bayhan, 1997: 179). Bu kyaslama Trkiyenin henz tam olarak sz konusu dnemde sanayi kriterlerine sahip olmadn gstermektedir. Trkiye 1950-1960 yllar arasnda %2.8 orannda nfus artna sahne olur. Bu demografik patlamann kentlemede nemli bir rol oynad gerektir. Tarm kesimi 1945 ve 50lerden balayarak uygulanan tarm politikalar ile ksmen de olsa pazar ekonomisine geer. 1950lerde tarm alanndaki gizli isizler gn nde gelen nedenidir. Ayn dnemde Trkiyede tarmsal ihracat %92.9; sanayide ihracat %1.4 dr. 85de tarmda %21.6,

sanayide %75.3, 70de tarmda %74,9 sanayide %18.4, 92deyse tarmda %15.3, sanayide %82dir (Akgr, 1993: 21). Kent yaamnn canll, kentte edinilen yeni iler, yeni gelir biimi ve hz tketim alkanlklarn da deitirir. Buysa konut ii dzenlemelerden eya, giysi, konuma biimi, bo zaman deerlendirme gibi alanlara uzanan deimeler demektir. Kentlemenin son derece hz kazand 1950-60 dneminde Trkiyede ok partili hayata da geilen nemli bir dnemdir. Trkiyede kentleme, nfus art hz yannda; zellikle 1950lerden balayan sre de sanayileme, tarmda makineleme, ulam olanaklarnn art, kentin ekicilii gibi nedenlerle krdan kente g younlar. 1927 ylnda toplam nfusun iinde kent nfusunun oran %24.22 ve ky nfusunun oran %75.78 iken, 1990 yl nfus saym sonularna gre toplam nfusun %50.01 kent nfusunu, %40.99u ise ky nfusunu oluturmaktadr. Bu balamda, Trkiyenin nfusunun niceliksel grnm erevesinde tarm toplumundan kentli topluma doru evrildii sylenebilir (Bayhan, 1997:179). G olgusu sadece 1950lerde sregelen bir durum deildir. 1970lerde g olgusu farkl bir yn gsterir. 1955-1960 arasnda g vermede ile merkezleri nemli yer tutarken 1970-1975 devresinde g vermede ile merkezleri yerine ky ve bucaklarn nem kazand grlmektedir. Sz konusu deiim, eskiden beri nfus ekim merkezleri olan byk ehirlerin ekiciliklerinin devam etmekle birlikte artk iller iinde mahalli merkez durumunda olan baz ile merkezlerine de gitmenin nemini yanstmaktadr. Bylece Trkiyedeki i glerde nfus alan alanlarda da nemli deiimler meydana gelmektedir. (Demir, 1997: 85). 1985-90 arasna baktmzdaysa Trkiyenin g hareketlilii u ekildedir. Kocaeli, stanbul, Antalya, el, zmir, Bursa; Tekirda, Mula, Aydn, Ankara g alan kentlerin banda gelirken, ayn dnemde g veren iller Kars (164000), Tunceli (154000), Siirt, Gmhane, Bayburt, Erzurum, Sivas, Mu, Artvin, Ardr (TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits Teblii, 1997: 42). 1980-1985 dneminde net g alan iller Kocaeli, stanbul, el, Bursa, zmir ve Antalyadr. Trkiye genelinde bir deerlendirme yapldnda, kent nfusunun 1980 ylnda %3.11ini, 1985 ylnda ise %3.20sini krdan kente g eden nfusun oluturduu grlmektedir. Artk bu gler sonunda stanbul oktan bir Anadolu mozayiine dnr. Yine 1985-1990 yllar aras illere gre net g hz Tekirda, stanbul, Kocaeli, Bursa, zmir, Antalya, el (%34-108) olarak grlmektedir. Balkesir, Manisa, Uak, Denizli, Aydn, Mula, Sakarya, Bilecik, Uak, Denizli, Eskiehir, Ankara, Karaman, Adana, Gaziantep, Samsun, Batman (%0-35 aras) olarak saptanr. Dier illerse g veren il durumundadr. 1990da Ankara ili net g 69511, stanbul 656677, zmir 146208 rakamlaryla g alrken Diyarbakr ili 32312, rnak 5185, Kars 105025, Erzurum 88298 kii g verir.(TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits, 1997: XVII). Blgelere gre g hzysa sonraki dnemde yle belirlenmektedir. 1990-2000 dneminde yllk nfus art hz en yksek blge binde 26.61 ile Marmara Blgesi olmutur.Karadeniz ise yllk binde 3.66lk nfus art hz ile nfusu en az artan blge konumundadr. Yllk nfus art hz en yksek olan il srasyla Antalya, anlurfa ve stanbuldur. En fazla nfusa sahip iller stanbul, Ankara ve zmirdir. 1990-2000 dneminde Tuncelinin nfusu yllk ortalama binde 20.2 ve Sinopunki ise binde 16.2 geriledi Tm bu verilerden iinde bulunduumuz dnemde 1950-60 dnemindeki kadar olmasa da hala gn devam ettii grlmektedir. 2000 yl nfus saymnda .en az g veren on ilden (Karabk, Bilecik ve Manisa) Trkiyenin batsndaki illerdir (Savaan, 2006: 141). Bu durum Trkiyenin batsnn g edenler iin hala ekiciliini koruduunu gstermektedir.

70li yllardan itibaren dardan gelen gmenler 60larda gelenlerin tersine kentte kapal yaam srmektedirler. 70ler ve 80lerde olduu gibi gnmzde de temel neden isizliktir, bu duruma son dnemlerde terr nedeniyle boaltlan Dou ve Gneydou Anadoludaki g hareketliliini de eklenebilir. 1950 ylnda %25 olan kent nfus oran, 2000 ylnda yaplan nfus saymna gre %65e ykselmitir (Gzlgl, 2005: 91). Artk gnmzde bile kente gelenlerin nedenli kentli olduklar tartmaldr. stanbula yeni gelen gmenlerin nemli bir ounluunun birlikte yaamasalar dahi, akraba ve hemerileriyle ncelikli bir dayanma iinde bulunduklar (%66), byk orannn tatillerini memleketlerinde geirdii (%54) ileride genellikle oullarndan maddi destek bekledikleri (%72) ortaya kmaktadr (Babuu, 1997: 573-574). Bunun yan sra 1960lardan beri Trkiye darya g vermektedir. Ancak d g 70lerden itibaren hz keser. Sonralar daha ok aile birlemeleri olarak grlmektedir. Aile g de i gyle paralel olarak azalmaktadr. Nitekim 1990larn ortasnda bu tr g yaklak 100 binden 2000 balarnda 60 bine der (Savaan, 2007: 135). Trkiyede d lkelere gn gnmze dein giderek azald ilerde sunulacak verilerden de anlalmaktadr. Trkiye 1980lerden itibaren zellikle mlteciler baznda dndmzde d ge de hazrlksz yakalanr ve zellikle souk sava dnemi kapannca, scak atmalarn yannda kalr. ran devrimi, Afganistann Sovyetler tarafndan igali krfez sava eski Yugoslavyadaki etnik kavgalar, Irak igali Trkiye de mlteci sorununa neden olur. Transit gmenler ve kaak iiler de sorunun bir baka boyutudur. Bu noktada Trkiye uluslararas g olgusuyla kar karya kalmaktadr. Kreselleme srecinde kilit bir neme sahip olan uluslararas g olgusu, uluslararas politik dzenin kkten deiimine katkda bulunmaktadr. Souk sava dneminde de grlen g 1970lerin ortalarndan bu yana karmak bir sre olarak giderek ivme kazanan kreselleme hareketi ierisinde kilit bir dinamik olarak yerini alr. Souk sava sonrasnda dnya genelinde deiim ve belirsizlik hakim olur. Bu dnemde baz devletler paralanrlar, devletleraras atmaya dayanan savan bilindik doas lke iinde atmaya doru kayar. D glerden dnyann hemen her lkesi etkilenmektedir. zellikle ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda veya Arjantin gibi lkeler klasik gmen lkeleridir ve yerli halkn aleyhine olarak byk g alrlar. Trkiye, rdn, Fas gibi lkelerse gmen emeinin ana kaynaklardr. Ortadou ve krfez petrol devletleri ayn zamanda geici kitlesel ii akmna ev sahiplii yapmaktadr. Blgedeki politik istikrarszlk ve savalar mlteci akmlarn da beraberinde getirir ve bu durum Trkiyeyi zaman zaman mlteci sorunlaryla kar karya getirmektedir. Hem Osmanl mparatorluu dneminde hem de Trkiye Cumhuriyetinde gmen kabul edilmesine karlk Trkiye, Bat dnyasnda zellikle 1960lardan sonra ii g veren lke imajna sahiptir. 1995lerde, Avrupa OECD lkelerinin toplam yabanc nfusu, sadece 6.7 milyonu AB vatanda olmak zere, 19.4 milyondu. 2 milyonu Kuzey Afrikal, 2.6 milyon Trk ve eski Yugoslavyadan gelen 1.4 milyon insan vard (Castles ve Miller, 2008:11) (OECD, 1997den). 1973den sonra lkeleri terk eden yabanclar ounlukla yurda dnen kiiler iin biraz umudun olduu daha gelimi lkelerden zellikle Trkiye ve Kuzey Afrikadan gelenlerdi. Hereyden nce, eski kolonyal ii gruplar gibi ayrmclk ve rklk yoluyla sosyo-ekonomik dlanmay yaam olanlar Avrupal olmayan gruplardr. Bu dnemde kalifiye iiler, yksek vasfl insanlar da g etmektedir. 1980lerin sonuna doru ATyi (1993den sonra AB) tek

bir emek piyasas olarak ele almak ve AB ii hareketi ulusal bir ekonomi iindeki ige benzer olarak grmek adet haline gelir. Ekonomik ve politik nedenler yznden 1980lerin ikinci yarsnda Bat Avrupaya ynelik gler balar. Afrika, Asya ve Latin Amerikadan gelenlerle beraber 1980lerin sonlarnda Sovyetler Birlii ve Dou Avrupadaki kriz yeni Dou Bat hareketlerine yol aar. 1990larn ortalarna doru ou Bat Avrupa lkesine ynelik g aknlar istikrarl hale gelir ve baz durumlarda 1991-2nin zirve seviyesinden der ve Almanya bu kez de Dou Avrupadan iiler almaya balar. zellikle son dnemde Avrupa lkelerinde gmenlere kar bir tavr sz konusudur. ou yabanc dilde yayn yapan TV yayn saatleri indirilir ya da tamamen iptal edilir. Gmenler demografik, ekonomik, toplumsal yaplar deitirebilir ve ulusal kimliin sklkla sorgulanmasna yol aan yeni bir kltrel varl beraberinde getirir (Castles, 2008: 7) dncesi korkularn temel nedenidir. Trkiye de dahil olmak zere gmen veren lkelerdeki gen nfus Avrupallar iin belirsizliini korumaktadr. lkemizden Bat Avrupaya g belli dnemlerde ykselirken belli dnemlerde azalma gstermektedir. Trkiyeden Bat Avrupaya g1960l yllarda ii k ile balar. Ardndan ii k hzn keser ve var yeri olarak Bat Avrupadan Orta Dou ve Trk Cumhuriyetlerine ynelir. 1980lerden itibaren aile birlemeleri ve snma talepleri g artnda belirleyici olmaya balamtr (Savaan, 2007: 142). 1995-2004 OECD Uluslararas g verilerine gre Trkiyeden Almanya, Fransa, Avusturya ve Belikaya yaklak 796.6 bin kii g eder. 1993 verilerine gre Almanyada yaayan 6.5 milyon yabancnn 1.9 milyonu Trkiyedendir. 2000lerin balangcndan gnmze Trkiyede d gn nemli lde azaldn hatta geri dnlerin olduuna dair veriler bulunmaktadr. zellikle ok fazla Trk gmen ii barndran Hollandaya g oranlar ele alndnda bu durum aka ortaya konulur. 1996da gle giri yapan kii says 6209 iken, 2000 ylnda 5993 kiidir ve bu say 2004ten itibaren dmektedir ve 2007 ylnda 2855 kii olarak grnmektedir. Bu lkeyi terk eden Trk vatandalar 1996da 1733ken, 2006da 1786 ve 2007de 1884 kiidir. Ancak Hollanda makamlar bu saylar gmenler giri ve klarn resmi olarak bildirmedikleri iin 1996da 4189, 2006da 3321 ve 2007de 2879 olarak belirler. (Netherlands Statistics Bureau- Immi-en emigratie naar geboorteland, leeftd en geschlacht). Yine 1990dan itibaren d g hareketlerine bakldnda Ankara yurtdndan 1446 kii alr, yurtdna 1090 kii gnderir, Diyarbakr yurtdndan 1446 kii alr, 54 kii gnderir, stanbul yurtdndan 103529 kii alr, 2510 kii gnderir, zmir 33465 kii alr, 698 kii gnderir, Mardin 4509 kii alr, 224 kii gnderir, Trabzon 2585 kii alr 45 kii gnderir, rnak 77 kii alr 21 kii gnderir. (1990 Genel Nfus Saym. Daimi ikametgaha gre gn Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri T.C. Babakanlk Devlet statistik Enstits). 4. TRKYEDE G VE KTLE KLTRNN DOUU Kltrlerin ve insanlarn yersizleme srecinde baka deyile g olgusunda bireyler gemilerinden koparken yeniden yerlileip yeni kltrel ortamlarn kurarlar. Bunu yaparken olgu sz konusudur; kltr tesi, yerlileme ve melezleme. Yersizlemenin en tipik rnei nc Dnya Nfusunun gelimi lkelere gdr. Yersizleen bu insanlar yeni kltrel ortamlaryla btnlemeye ynelirler. Bu kltrel etkileimler eitli ekillerde kltrleme st, yerlileme ve melezleme dnemleri yaarlar. Her bir kavram

kltrel erime ve dolaym lamann farkl bir yann vurgular (Lull, James 2001: 208). Eskiler yklp, yeniler oluurken en byk g modern iletiim teknolojisidir. Bylece ortaya melezleme kar. Yerliletirmeyse melezletirmenin bir boyutudur. Kltrel yeniden yerliletirme hem anayurdundan baka yerlere g edenler iin hem de krsal kesimden byk kentlere g edenler iin sz konusudur. Byle nemli bir toplumsal olaynsa sinemaya yansmas kanlmazdr. Tm bu deiimler 50lerden itibaren Trkiyede gzlemlenmektedir. 1950ler, Trkiyede sinemann g sonucu gerekleen belirgin toplumsal ve ekonomik deiimlerle kitlesel anlamda adn duyurmaya balad bir dnem olarak kabul edilmektedir. Bu dnemde sinemada 1940l yllarda kitlesel bir okuyucu kitlesine seslenebilen Kerime Nadir, Muazzez Tahsin ve Esat Mahmut Karakurtun romanlarndan etkilenilmesi sz konusudur. 1960-65 aras dnemde kuramsal bir temele oturtulmayan, daha ok bir endieden, tavrdan kaynaklanan dnemde Halit Refi, Metin Erksan, Atf Ylmaz gibi ynetmenler gerekilikle ilgili filmler yaparlar. Bu ynetmenler byk lde talyan Yeni Gerekilii ve Amerikan Gereki Sinemas etkisi altndadrlar. Halit Refi halk sinemas kavramn ortaya atar ve bu da popler kltrle sinemay birletirir. 1950lerden itibaren kitle kltr rnlerine bakldnda modern olann tam olarak reddedilmeden, geleneklerle bir uzlam yoluna gidildii grlmektedir. Cumhuriyetten sonra ekonomik canlanma iin retime geilmesi gerekmektedir ve bylece kitler devreye girer. Bunun yan sra devletin desteiyle, hatta yeni bir tr yasal anlayla giriimci bir snf yava yava olumaya balar. 2000lerde kredi kart kullanarak tketim lgnlna kaplanlar batya uyum salama srecinin arpk bir gstergesine dnrler. 1960l yllarda Trkiyenin sanayilemeye balamasyla 30 yl iinde stanbulun nfusu otuz kat artar, pek ok Anadolu kenti deimeye, metropollemeye ve insanlar bireycilemeyi renmeye balarlar. 1960lardan itibaren Trkiyenin byk kentlerine dahi gitme frsat bulamayanlar Avrupann metropollerine almaya gitmektedirler. Trkiye 1960lara gelinceye dein btnyle ynetici brokratlar ya da cumhuriyet sekinlerinin tercihleri sonucu grlen deiimlere uyum salamaya alan halk hzl kentleme, ekonomik deiimler ve zorluklarla, iletiim aralarnn yaygnlamas, kent endstrilerinin domasyla hzlanp yn deitirerek kitle kltrne sahiplenir. 1960l yllarda youn g olaynn yaanmasyla kltrel bir kopu gerekleir ve yeniden yaplanma sreciyle bu dnemde kitle kltr rnlerine yaygn bir talep sz konusu olur. Sinemaysa, plak ya da elence endstrisinin giderek artan taleplerine yant vermek istemektedir. 27 Mays 1962deki ihtilal modernleme ve demokratikleme sreci yaayan insanlarn kafasn kartrr. 1960larn sonunda durulacaa benzemeyen toplumsal alkant 70lerde yeni boyutlar kazanr. 80lere gelindiindeyse radikal ularn kavgas neredeyse rutinlemektedir. Ancak toplumun genie bir kesimi 80lerle birlikte inandklar ideolojileri brakarak toplumda para odakl stat kazanmaya ynelir. 1990larda serbest piyasa ekonomisinin giderek nem kazanmasyla ve ekonomik sosyal yaamda bireyin n plana karlp devletin anlamnn deimeye balamasyla insanlar bir tr kltrel bunalmn iine ekilir.Toplumsal yaamn zorluklaryla, birtakm deerlerinden vazgemek zorunda kalan ve bunun yerine yenisini koyamayan birey karlat zorluklardan kamak iin iddet eylemlerinde bulunan baz medyatik kahramanlarn peinden giderken, 2000lerde bu iddet tutkunluu milliyetilik, lkesi iin savama gibi hakllatrlm iddet olgularyla birletirilir. zellikle filmler ve

televizyon dizileri tketim toplumu elence anlayna uygun olarak derinliksiz metinleriyle, ksa srede tketilen ve unutulan rnlere dnr. Tm bu oluumlar g olgusuyla yakndan ilgili toplumsal ve ekonomik yaplanmalarla byk deiimler yaayan kentlerde ve aamal olarak daha kk yerleim birimlerinde kitle iletiim aralaryla giderek daha da yaygnlamaktadr. 5. G OLGUSUNUN TRK SNEMASINA YANSIMALARI: 1960-1980 Ekonomik yaamn giderek liberallemesi, kitle kltrnn ve rnlerinin douuyla beraber Trk sinemasnda i g ve sorunlarnn ilenii de 1960larda balar. G konusuna ciddi ekilde eilen bu filmlerin ou ayn zamanda popler filmlerdir. 60l ylardan itibaren grlen g filmlerinde g hem tm olaylarn nedeni hem de kahramanlarn yaadklar olaylarn kiilik zellikleriyle balantl olarak belirleyicisi olmaktadr. Halit Refiin Gurbet Kular (1964) filminde kadn sorunsal g olgusuna gre daha n plandadr. Kente g eden Maral ailenin geldikleri kasabalarnda iyi ktileri vardr, kente gelme nedenleri 60l yllarn ou filminde olduu gibi byk kentin nimetlerinden yararlanmakla ilgilidir ve filmde arka planda 1950li yllarn sonlarndaki Trkiye yer alr. Filmde olay rgs kurulurken byk lde kadn karakterler etrafnda gelien olaylara arlk verilmektedir. Tutkularnn etkisindeki Maral Fato, pavyon dansz, zengin kz ve Rum kadn, byk kentin yourduu kadn tiplerinin bir eit defilesini olutururlar ve bu sefer romantik aktan ok cinsel drtler nem kazanmaktadr. Bu kadn karakterler bilinli olarak seilmilerdir, hepsinin temsil ettii bir kent gereklii bulunmaktadr. Altn ehrin ve altn ehirde yaayanlarn tuzaklarna kurban giden Maral Fato, pavyon dansz, zengin kz ve Rum kadn. Bu kadnlar, hikayelerinde, davranlarnda, direnmelerinde, dlerinde zelliksizdir, ilgin ynleri yalnzca grevlerinden domakta ve grevleri de drt ayr toplum katnn kadn temsilcileri olmak, bir noktada zorunluluk la birleen, oysa nedenleriyle ayr kalan bir cinsel davrann, bir cinsiyet kavramnn rneklerini tekil etmektedir (Scognomillo, 1973:138). Kentsoylu, aydn kz rf ve adetlerle ilgili sorunlar am olduu grnmektedir. Pavyon dansz zaten bu sorunlarn tesindedir. Tm arlk ailesiyle birlikte kyden kopup gelen, kadnln fark eden ve kenttekiler gibi zgr olmak isteyen ancak kente salam kklerle bal olmadndan buna sahip olmayan Fatoun zerindedir. Ataerkil toplum dzeninden zgr bir ortama ani geii bu kadn karakter iin ykc olur. Ekonomik istikrarszlklar insanlarn yaamnda kesin bir etkiye sahipken deerler atmas ekonomik zorluklarla daha da etrefillemektedir. Refiin Gurbet Kular filminde toplumsal bir izgiye oturmu (tara gstereni olan eskiye ballk-inanlar-tre vb. kent gstereni olan yeni deerlerle atm) olarak kendini gsterecektir. Kentte kalabilmek iin kentli de olabilmek gerekmektedir; bunun anlam ise krsal evreden gelenler iin irkiltici, zc bazen katlanlmas zor bir durumu yanstr (Makal, 1994: 39). Ta topra altn diye gelinen stanbul sonralar konut ve alt yap sorunlar nedeniyle, gecekondularla dolu bir mega kente dnmeye balar. Filmde toplum ve birey ilikisi son derece baarl kurulmaktadr. Ynetmenin kiisel evreni iinde Gurbet Kular, anlatm, sahne dzeni, sevgiden ehvete, zveriden ihtirasa kadar uzanan ve arpan duygu ve tutku zenginlii ile bir aama tekil ediyor. stanbula g eden ve dalan bir ailenin yksn anlatrken Refi ayn zamanda, g olaynn tarihsel, toplumsal kaynaklarna inip sorunun yorumuna da varyor (Scognomillo, 1988: 78-79). Aile geldikleri yere dnerken, Haydar Paa Gar stanbula byk umutlarla gelen ailerle

doludur. Bu anlamda filmin son sekans gn artk Trkiyenin gerei olmasyla ilgilidir. Duygu Sarolunun Bitmeyen Yol (1965) filminde de Gurbet Kularnda olduu gibi karakterler taral olmaktan eziklik duyarlar ve kendilerini olduklarndan daha farkl gstermeye alrlar. Ali zgentrkn At (1983) filmindeyse kyl Hseyin olunun okumas iin para biriktirmek istemektedir ve bunun iin stanbula gelir. Ancak artk okumakla da i bulmak glemeye balamtr. Aalk byk kentte de devam etmekte, burada da gszler gller tarafndan ezilebilmektedir. Gurbet Kularndaki ailenin yeni i kurmak iin parasal birikimi vardr. Kyden deil, kentten gelmilerdir. Byk kent tarafndan para kazandklar srece dlanmazlar. Gurbet Kular filminde ve Bitmeyen Yolda g edenler zengin olup snf atlama umudunu youn olarak tamaktadrlar. Bunun gereklememe olasln pek dnmez, endie duymazlar. Bitmeyen Yolda kyller sonunda bir antiyede kum tamacl iini bulurlar. Filmin bu blmnde, kentte i arayan rgtsz, sermayesiz, niteliksiz insan saysnn okluu bu insanlarn, iin ne olduunu sormadan kabul edecek, stelik hakarete uramay da gze alabilecek umarszlkta olduu vurgulanmaktadr (Ghan, 1992: 121). 1960larn sonuna doru Trkiyede sinema tartmalarn odak alan Sinematek Derneinin etrafndakilerin ortaya attklar batya ve sola yakn bir Trkiye Sinemas modeli vardr. 1965de kurulan bu dernek batllama oluumunun yannda belli bir siyasal dnceyi de gelitirir ve gen sinemaclarla, ulusal sinemaclar arasnda byk tartmalar yaanmasna neden olur. Toplumsal gerekilik akmnn da uygulayclarnn ulusalclar olduu unutulmamaldr. Szgelimi Refi, Akad, Ylmaz 27 maysn grece liberal, zgrlk, batc havasna uyarlar. Bir sre sonra gerekilik baka deyile talyan Yeni Gerekiliine benzeyen gerekilik ideolojik ierik de kazanmaya balar ve bylece pek ok ynetmen dn yaparlar. Demokrat Partinin politik olarak liberalizmi semesi, dolaysyla kk sermayeyle kazan yollarn ak brakmas Trkiye Sinemasnda sektrel bir ge neden olur. Sinema zerine tartmalar srp giderken g filmlerinin yaplmasna devam edilir. Ynetmen Ltf mer Akad, kyden g edenleri gerek yaamlarnda da gzlemler. Filmlerinde mcadeleci ve byk kentte ayakta kalmaya alan insanlar anlatmakta ve u ekilde betimlemelerini yapmaktadr; hangi snftan, hangi kesimden gelirlerse gelsinler, bunlar sradan insanlar deil hepsi etin ceviz mcadeleci ve baar salayan insanlar Yalnz gelirken bir ormann (bir bina ve insan ormann) iine geldiklerinin bilincine varyorlar: Bu ormanda yaamann kurallarna uyuyorlar. O zaman yrtc ve krc oluyorlar (Kayal, 1997: 690). Ltf mer Akadn Gelin (1973), Dn (1974), Diyet (1975) lemesinde stanbula gelenler artk kentin ekicilii iin deil para kazanmak umuduyla gelirler. Dn filminde Urfal brahim g nedenlerini yle aklar; babamn lmnden sonra dkkan hara-mezat satld gitti. Ne bir zanaat, ne bir toprak, ne bir sermaye Grld gibi filmde g nedeni tamamen ekonomik olarak gsterilmektedir. Dn filminde g edenler snf atlamay isterler. Filmde Eminn, Sirkeci fonlarnda byk kentin karmaas ve bireyler olduka baarl bir ekilde izilmektedir. Bu filmde Gurbet Kularnda rastlamadmz yeni bir olgu gecekondulama- sz konusudur. Eski elbise satcs Halilin seyyar satclktan, kk esnafla geii dlemesiyle, gerekli sermayeyi bulmak iin, aile yelerinden beklenen zveriler giderek artacaktr. Filmlerin adyla kout olarak Akad dini ykleri

Dnde kurbanlk ko/ocuk, Gelinde Hz. Yusuf benzetmesiyle metaforik olarak vermektedir. Akad, krsal blgelerden byk kente g sorununu bu anlamda filminde de farkl kiilerin perspektifinden vermektedir: lkinde Yozgattan kopan ve stanbula yerleen, byk kentte kasaba dzenini srdrmeye kalkan fakat ekonomik ve toplumsal koullarn altnda ezilen, sonunda kurtuluu bakkal dkkannda deil de bir fabrikada almakta bulan, bunun uruna kurban veren aile, ikincisinde Urfadan gelip kent gereklerine kk hesaplar ve hrslarla yaklamaya alan kendi geleneklerini de yozlatran, her eyini, ailenin bireylerini bile sata kartan, dalmak tehlikesiyle kar karya gelen baka bir aile, ncsnde ise byk kentte emekilik sorunu ve emeki olmak sorumluluuyla karlaan ve zor yoldan bilinlenen bir ikili ile (Scognomillo, 1988: 49). Dnde aabeylerinin daha ok para kazanmasna yardmc olacak bir triportr en abuk almann yoluysa balk parasdr. Dn, Gelinin tersine ekonomik bymeye kar deil, kadnlarn aleyhine ileyen trelere kardr. Gelinfilmindeyse geni aileden, ekirdek aileye gemenin yeni sosyo-ekonomik yaamdaki zorunluluu ve gereklilii anlatlmaktadr. Birey ve kii olmak, yaam hakkn elde etmek iin bylesi bir durum zorunlu gsterilir. Gelinde Ltfi Akadn asl vermek istedii (belki de ailenin yeni bir dkkan amak isterken yeni gelini ve ocuunu ihmal etmeleri veya kurban bayramnda kk ocuun lmesi eski tip aile yapsnn; btn bir ailenin, evlat, gelinler, torunlar olarak bir arada yaamasnn belli bir yerde hicvedilmesidir (Gkmen, 1973: 149). Gelin, Dn, Diyette kltrel etkenler ekonomik etkenlerle birlikte deerlendirilmekte, deiik filmlerde deiik ltler ar basmaktadr. Bitmeyen Yol filminde karakterler gn had safhada olduu, isizlerin kol gezdii bir ortamda kendilerine yol bulmaya alrlar. Alt kyl arkadatan kimisi sua kimisi ala itilecektir. Olunu okutmak iin direnen Anadolulu Kadn, bir gz odada st ste yatan kum deposundaki iiler gle gelen zorluklar yanstrlar. Bu durumda bile kyller bir ekilde iyimser olabilmektedirler. Ancak bu iyimserlik daha sonraki yllarda bozulmaktadr. Dn, Sultan, At ve Bir Avu Cennet filmlerinde insanlarn gelecek beklentileri daha gereki zlemleri yanstmaktadr. Sultanda muhtar karakteri dnda insanlar yaam dzeylerini ykseltebilmek uruna aba gstermezler. G edenlerin kentte alma olana bulduu iler arasnda, evlerdeki temizlik ilerinin oran yksektir. Bitmeyen Yolda Fatma bakalarnn iini yapmaktan bkar. alt evin hanm ile kendisini kyaslamas, onun snf atlama zlemlerini arttrmakta ve mutsuz etmektedir. Bu zlemlerine kavumak iin kt yola bile dmeyi, kabulleneceini syler. Bitmeyen Yolun i arayan kyl karakterleri canl, edilgen olmayan karakterler olarak izilir. Senaryoda, kent yaamna ilikin bilgisiz tutumlar, naiflikleri geree yakndr. Bitmeyen Yolun kylleri de kente g iin deil, almaya, para biriktirip dnmeye gelirler. Filmin yapld yln (1965) deil de daha nceki yllarn (1945-1950 ya da 1955) sosyal gereine daha yakn bir yknn aktarlm olduu belirtilebilir burada (Makal, 1994: 42). D g olgusuna ilk deinilen filmlerdendir. Cemilenin kocasnn Almanyada olduu -gnderilen mektupta- belirtilir, yine ve i Bulma Kurumu evresinde toplanan kalabala bakarak aknlkla dolaan Ahmetle i takipilerinden bir adam d lkelere gitme konusunda konuur. Kadn kahramann n planda olduu Atf Ymazn Ah Gzel stanbul (1966) filmi dierlerinden farkl bir g filmidir. Kyden kente nl olmak iin gelen gen bir kz, stanbulun kkl ailelerinden ancak fakir bir fotorafdan yardm grr ve nl olunca

adamdan uzaklar, ancak ok gemeden, gerek insanln kimde olduunu bulacaktr. Bu filmde g olgusu geri planda kalmakta, bireysel elikiler ve mutluluk aray n plana kmaktadr. Memduh nn Yaprak Dkmnn (1967) senaryosu Orhan Kemal tarafndan Reat Nuri Gntekinin romanndan uyarlanr. Yaprak Dkm roman satr boluklar nedeniyle ok youn bir anlam zenginliine sahiptir. Burada bu kez stanbulu bir ailenin yllarca Anadoluda dolatktan sonra kente geri dnlerini ve kentin yapaylna kar yitip gidileri anlatlr. Artk glerden ve ekonomik nedenlerden tr deimi bir stanbul vardr. Bu filmde gn gerek nedenlerine inilmez, daha ok Batllamaya dair zentilere bir eletiri sz konusudur. Reat Nurinin eseri Tanzimat edebiyatndan beri sk sk ele alnan Batllamann yanl anlalmas temas zerine kurulmu, yrtlmeye allan Bat zentisi hayatla gelir arasndaki dengesizlik yznden ailenin zl gsterilmitir (Scognomillo, 1988: 219). Yaprak Dkmnde Memduh n sorundan ok sorunun getirdii aile dram zerine eilmektedir ve aile fertlerini incelemektedir. Bir dzenin kmesine neden olan unsurlar, toplumsal ve tarihsel adan ele alnmaktan ok dzenin kndeki trajik olaylar ve atmalar betimlemektedir. Halit Refiin Fatma Bac (1972) filmindeyse krsal kesimden gelen Fatma Bacnn ailesinin byk kentte dal yksyle beraber iki tema yer alr; kan davas ve kltrel deiim. Ekonomik yetersizlik geri planda kalmaktadr. Oysaki ailenin byk kz bu nedenle dokuma iiliinden varlkl birinin metresi konumuna dmektedir. Fatma Bacnn mesaj Batya kar tepki gsteren bir sloganda somutlamaktadr. Trkiyedeki g ve gn getirdii sorunlar kimi zaman farkl mesajlarla geniletilmektedir. Kartal Tibetin Sultan (1978) filminde artk kentin dnda olmay kanksam, gecekondularyla, arabesk mzii, kenar mahalle dostluuyla ve ocuklaryla kentte yetimekte olan bir insan topluluu bulunmaktadr. Gmen kesimin kendisinde bile snf farkllklar bulunmaktadr. lerinde gecekondu simsarlar, birka ii bir arada yrtenler vardr. Bu grup gecekondularn ekonomik ve toplumsal adan st tabakasdr ve kent yaamna uyum salamada daha ileri aamaya gelmilerdir. Asl snf farkysa ev sahibi ile kirac arasndadr. Ev sahibi olan ve bundan gelir elde edenlere baarl gzyle baklmaktadr. Orta tabaka ise fabrika iileridir. En alt tabaka ise isizler, gizli isiz niteliinde satclar, geici ilerde alanlardr (Ghan, 1992: 39). Bu filmde ocuklu dul bir kadnn ayakta kalma abalar, gecekondu insanlarnn sorunlar, byk kentin arsa speklasyonlarna dikkat ekilmektedir. G edenler ok gemeden kendi popler kltrlerini zellikle mzik trnde ortaya koyarlar. 1968lerde ortaya kan ve Trk Halk Mziini esas alan ritimleri kolay, szlerindeyse nceleri bir isyan sezilen bu tr Arabesk mziktir. zellikle Orhan Gencebayn Baa gelen ekilir, Sevenler Mesut Olmaz, Bir Teselli Ver arklar sat rekorlar krar. Arabesk mzik umutlarla geldii stanbulda aradn bulamayan kentteki kyllerin snma alan olur. Douya zg motifler ieren, kuralsz, halk trklerinin tersine anonim olmayp sanats bilinen, ilk mekanlar gecekonduyla ezamanl yaygnlk gstermi minibsler olan bu mzik trnn dayana byk kentlere g etmi yeni kentli evresiydi (Makal, 1994: 27-28). Sultan filminde de Muhtarn olunun Sultan takip ederken minbsnde sesi sonuna kadar at Arabesk mzik kent- gecekondu- minibs ilikisini gstermektedir ve filmdeki yaln ve gzel saptamalardan birisidir.

Orhan Aksoyun Altn ehir (1978) filminde stanbula Adyamandan traktr almak iin g eden bir ailenin yks anlatlmaktadr. Kadn arkc bir kzn yannda alrken kentlilemeye zenip deimeye alr. Film 1970lerde 60lar kadar olmasa da g olgusunun srdnn bir gstergesidir. 1970li yllar Trkiye iin politik alkantlarn yaand yllardr. Ulusalclara tamamen zt olan eilimden, 70lerde solcu ve devrimci sinema fikirleri doar. Toplumsal kargaa sinema izleyicisini evde kalmaya zorlarken Yeilam kent evresinde varolarda yaayan kltr dzeyi dk bir erkek izleyici grubunu hedef kitle seerek, hayatta kalabilmek iin seks ve iddet filmleri yapar. 1980den sonra ideolojik ve dnsel bunalm dnemi balar. 80lerde depolitizasyon arac olan televizyon sinema iin problemdir. 1989 sonrasnda Amerikan film irketleriyle sermayesinin kitle iletiim aralar alanna girmesi bu aralarn merkezilemesi ve tekellemesine neden olur. Tm bunlar zelikle 90lardan itibaren Trk Sinemasn biim ve ierik asndan byk lde etkiler. 6. G OLGUSUNUN TRK SNEMASINA YANSIMALARI:1980-2009 70lerde i gler azalma gsterirken 1980-1985de ciddi bir trmana geer ve sinemamzda sz konusu dnemde bu konuyla ilgili birka film yer almaktadr. Ali zgentrkn At (1983) filminin yapld dnemde de i g olgusu yaanmaktadr. Bu kez i, i bulma, byk kentin para kazanmayla ilgili dejenerasyonu daha ak olarak verilmektedir. Kente g edenlerin karlarna kan glklere bir bakas eklenmitir: gelenlerin says o kadar oktur ki, hepsi ekmeklerini ayn aslann azndan almak ve nce birbirlerine kar savamak zorundadrlar. (Ghan, 1992:22). Artk stanbul yoksullar ve zavalllarn ezildii bir yerdir. Kent fakirliini zerinden atmakta byk rol kat etmektedir ve bunu sonradan grme tara zenginlerine borludur ancak bu insanlar bir zamanlar ait olduklar snfa kar olduka acmaszdrlar. Ayrca belediye zabtalarnca hakarete urayan ekmek peindeki satclarn durumu da son derece kt olarak verilmektedir. Onlar bir bakma istenmeyen adamlardr. Atf Ylmazn Bir Yudum Sevgi (1984) filminde kentteki gecekondu semtinde sanayi toplumunun geliimine paralel olarak kadnn konumunun deiimi de anlatlr. Muammer zerin Bir Avu Cennet (1987) filmindeyse son are olarak geldikleri stanbulda artk her ey deimektedir gecekondu bile yapabilmek olanakszlamaktadr. Filmde kltr sorunu yerine ekonomik nedenler gn nemli nedeni olarak verilmektedir. Nesli lgeenin Zrt Aa (1985) filmindeyse artk deien toplumsal, ekonomik ve politik unsurlar aalk kurumunu da sarsmaktadr ve marabann kurnazlklaryla ba edemeyen aa da geinmek iin stanbula gelmek zorunda kalr. Bu filmde izleyicilerin 1950 ve 60lardaki filmlerde grmeye alk olmadklar, kurnaz marabann elinde oyuncak olan bir aa yer almaktadr. Aann byk kente g ettiindeyse yapabilecei pek fazla i bulunmamaktadr. Bu kez kente gelen fakir kyl yerine kendisine sermaye bulmak iin elinde kalan son aalk gstergesi izmelerini satmak zorunda kalan fakir bir aa grlmektedir. Ertem Eilmez Arabesk (1985) filminde gldr dzeyinde evinden kaan kzn urad felaketleri, stanbul gereini arabesk ve etelerle kartrarak g olgusuna eletirel bir tutum getirmeden sadece deinmektedir. 1980lerde de gler srmektedir ve bunun gstergesi bu dnemde de evrilen gle ilgili filmlerdir. 1965lerde Marmara Blgesinin nfusunun %21ini gler oluturur. Bu oran Dou Marmara blgesi iin %31.2dir. g sonucu 1960 ylnda %30 olan kent nfusu 80lere girerken %47ye ykselir. Bu

veriler Trkiyede gn nemli bir toplumsal olay olarak devam ettiini gstermektedir, doal olarak sinemaclar bu konuyu her zaman ekici bulmaktadrlar. 1990lardan itibaren gnmzde her sorun gibi g ve gn getirdii sorunlar tketim toplumu deerlerine gre ekillendirilen kitleyi rahatlatacak, elendirecek popler metinler ierisinde yitip gitmektedir. 1990larda sinemada istenilen dzeyde devlet destei kalmaynca Trk Sinemasnn maddi destek aray onu popler konulara ve medyatik starlara srkler. 1986da sinema yasas kabul edilir ve Kltr Bakanl 1990 ylnda Trk Sinema Kurultay, sinema yazarlar ve emekileriyle niversite elemanlarn bir araya getirir. Trk sinemasnn sorunlar ve zm nerileri tartlr. 1980 sonlarnda bireysel bunalmlarn ilendii Anayurt Oteli, Gn Ortasnda Karanlk, Gemide, Maruf gibi filmler grlmektedir. 1990l yllarda toplumsal eletiri Karatma Geceleri, Zkkmn Kk, Ak lmden Souktur, Gnee Yolculuk, Ho akal Yarn, Salkm Hanmn Taneleri, Abuzer Kadayf gibi filmler yaplrken 2000lerde Ar Roman, Kark Pizza, Deli Yrek gibi aksiyon filmleri yer alr. Ayn dnemde Vizontele, KahpeBizans, Mustafa Hakknda Her ey, Boomerang Cehennemi, Gora, Hababam Snf Askerde, Arog gibi yine gle ilgisi olmayan popler filmler evrilir. Yavuz Turgulun Ekya (1996) filminin kahraman intikam almak iin byk kente gelen Barann yksnde kent 1990larn kanlmaz gerei eteler, mafya, drst kabaday tiplemeleri dolaysyla hakllatrlm iddet sz konusudur. G toplumlar etkileyen en nemli srelerden birisidir. nemli etkilerinden birisi de iddet eylemlerindeki artla aklanabilir. Gen insan kendisinin yabanc bir ortamda olduunun farkndadr ve acmasz d dnyaya kar savunma halindedir. Byk kentlerin kenar mahalleriyle balantl etelerin ou maddi kazan ve sosyal stat iin oluturulmaktadr. Yeni normlara kar verilen tepkiler yannda krsal kesimde sz konusu olan anne baba kontrolnn de genler zerinden kalkmas genlerin otorite d iddet eylemlerine ynelmesine neden olmaktadr. Gnlk yaamn iine giren iddet olgusunun popler metinlere yansmas da kanlmaz olmaktadr. Yeim Ustaolunun Gnee Yolculuk (1999) filminde Mehmet Trkiyenin batsndan Berzan ise dousundan gelen ve stanbulda buluan iki arkadatr. Mehmet daha iyi bir hayat iin stanbula gelir ve Arzuya aktr. Mzik kasetleri satarak hayatn srdren Berzan ise memleketindeki sevgilisine geri dnmenin hayalini kurmaktadr. Bir gece sradan bir polis kontrolnde Mehmet yanllkla tutuklanr. Bir hafta sonra hapisten kmasna izin verilse de hayat artk eskisi gibi deildir. Yaad yere dndnde evinin kapsna krmz renkle x iareti yazldn grr. Berzann yardmyla iini ve yaad yeri deitiren Mehmet iin zor gnler balar. Bu filmde g olgusunun politik ve bireysel kmaz boyutuna deinilmektedir. 2000lerde g olgusunun ilendii ve popler olan film Gnei Grdm dnda pek de fazla film bulunmamaktadr. Ad geen filmin popler olmasnn nedeniyse nl arkc Mahsun Krmzglden kaynaklanmaktadr. Gnmzde artk zm Nuri Bilge Ceylann Uzak (2002) filminde olduu gibi stanbul deil Avrupaya giden yk gemilerinde almaktr, bu durum ayn zamanda d g olgusunun sreenliini gstermesi asndan da byk nem tar. Ceylann filmi son dnemde yaplm nemli bir filmdir, ynetmen byk kentin paras olan ve geldikleri yerin deerlerinden, inanlarndan uzaklam stanbulda yaayan karakterin karsna Trkiyenin Batsndaki bir kasabadan gelen akrabay koyar. Filmde Yusuf, alt kasabada fabrika kapannca i bulmak umuduyla zel bir irketin katalog ekimlerini yapan fotoraf kuzeni Mahmutun yanna gelir. Bu adam mesleinde baarl olmakla beraber istediklerini tam olarak elde edememesi nedeniyle nevrozlaryla uraan ve temizlikle ilgili takntlara sahip birisidir.

stanbul ekici bir kent olarak bu kez evrensel duygularn merkezi olur. Yusuf d lkelere giden gemilerde i arar ve sonunda bulur. Byk kent insannn yozlaml, ikiyzll buna karlk krsal kesimden gelen insann yaamndaki skntlara karn naiflii Mahmut ve Yusufun kiiliklerine dair ipular veren kk olaylarla arpc bir ekilde yanstlr ve filmde g olgusu arka planda yer almakta birlikte insanlarn bulunduklar ortamlar ve davranlar gle tartma gtrmez bir ekilde balantldr. Filmde olaylarn getii yer stanbul, Trkiyenin geirdii toplumsal deiimleri yanstmas byk nem tamaktadr. yle ki bu deiimler stanbulda geen olaylarn konu edildii filmlerde aka grlebilir. Filmde toplumsal yapda byk lde deiimlere yol aan g olgusuna deiik bir bak asgetirilip stelik bu da bireyin yalnzl ve zayfl tabanna yerletirilirken hi kimseyi sulayc bir tavr gzlemlenmemektedir. 2000lerin ikinci yarsnda da g olgusunun geri planda kald bireysel skntlar ve kmazlarn, mutluluk araylarnn anlatld filmler evrilir. aan Irmakn Babam ve Olum (2007) filmindeki erkek kahraman Egedeki iftliklerinden gazetecilik okumak iin ayrlr, 12 Eyll 1980den sonra hapse girer ve geriye lmcl bir hastalkla dner. Semih Kaplanolunun Yumurta (2007) filmindeyse air Yusufun annesinin lm haberini alp yllardr uramad kasabadaki ocukluk evine geri dnmesiyle yaanan olaylar anlatlr. Yavuz Turgulun Gnl Yaras (2004) filminde Dnya adndaki kadn karakter tecavze uramas nedeniyle treler yznden yaad yeri terk eder, kendisini bataktan karr umuduyla evlendii sorunlu kocasnn dayaklarndan ylp kaarak stanbula gelir ve pavyonlarda almaya balar. Ona yardm elini uzatan yal bir retmen emeklisi adamsa gvendii tek dostudur. Ancak kadnn kendisine takntl bir ekilde bal olan kocasyla da ba derttedir ve sonunda Dnya, yeniden terk edilmeyi iine sindiremeyen kocas tarafndan ldrlr. Bu filmde treler nedeniyle gerekleen g olgusuna deinilirken daha ok bir kadnn trajedisi n plana kmaktadr. Mahsun Krmzgln Gnei Grdm (2009) filmi biraz ge kalmakla beraber terr yznden gerekleen zorunlu g olgusuna dayanmaktadr. 1998 TBMM g komisyonunun yapt aratrmada 3428 krsal alann boaltld dorulanr (Grbz, 2005: 212). Filmde terr nedeniyle krsal kesimden stanbula uzanan g, ailenin ait olduklar topraklara geri dnmesiyle son bulur. ykde ayn zamanda terr yznden stanbula ve ardndan Norvee g etmek zorunda kalan aile de bulunmaktadr. Son dnemde Dou ve Gneydou Anadolu blgelerinde terr nedeniyle yaplan gler ky ya da mezralarn bal olduu ile ya da il merkezlerine gerekletirilmektedir. Bu anlamda stanbula g nadir olmakla beraber filmin asl olaylarnn getii yer olarak byk nem tar. Filmde tek bir olay rgs iinde pek ok trajik olay meydana gelmektedir. Tre cinayeti erkek kardein travesti olmas ve bu ekilde kendisini pazarlamas nedeniyle gerekleir. Ailenin bebei stanbulda lr ancak annesi kentteki hastanede hastalndan kurtulur. Filmde pek ok para bir araya getirilmekte izleyiciler post modern ve trajik olaylardan oluan bir metinle aresiz bir ekilde ba baa braklmaktadr. 7. DI G OLGUSUNUN TRK SNEMASINA YANSIMALARI: 1970-2009 1950lerde Bat igc an kapatmak iin gelimekte olan lkelerden ii almaya balar. Avrupa Ekonomik topluluunun kurulmas da igc ana zm getirmemektedir. Genellikle o dnemde Batya vasfsz ii veren Trkiyede d g olgusuyla ilgili

filmler yaplr. Ylmaz Gneyin Baba (1971) filminde Cemal ailesine bakabilmek iin Almanyaya gitmek isterse de salk nedenleriyle kabul edilmeyince patronunun olunun iledii bir cinayeti stlenmek zorunda kalr. Bylece kendisi hapisteyken ailesine baklacaktr. Ancak filmlerde g etmeyi baaranlar da ou kere mutlu olmay baaramamaktadr. Szgelimi Trkan orayn Dn (1972) filminde Almanyaya giden kocann kltrel deiimi ve geride brakt insanlarla beraber aa kyl atmas anlatlmaktadr. Film ksaca bir yaam deiimi, Almanya gnn getirdii derin kopmalarla olumsuzlaan ve lmle sonulanan bir ak yksn anlatr. Orhan Aksoyun Almanyal Yarim filmindeyse (1974) zengin Alman ailenin kz Mariayla evlenen Muratn yks ve kzn babas tarafndan Murata hazrlanan trajik son ilenir. Bu filmle g olgusu fonunda Dou ve Bat asla uzlaamayacak iki unsur olarak gsterilmektedir. erif Grenin Almanya Ac Vatan (1979) filminde Almanyada yaayan bir kadnn ruhsal k anlatlr. Almanyada ii olarak alan Gldaneyle ekonomik nedenlerle Almanyaya giri hakk elde edip almak iin evlenmek isteyen Mahmut sonunda amacna ular. Daha nce Trkiyede satn ald tanmaz mallarn borlarn kolayca demek amacyla Gldane sahte nikah kabul etse de bu evlilik gerek bir evlilie dnr. Ancak evlilik de aradn bulmayan Gldane yalnzlyla ba edemeyerek bunalma der. Tun Okann Otobs (1974) filminde d g olayyla beraber kaak ii sorunu irdelenir ve filmde Trk gmenlerin sorunlarndan ok btn kaak iilerin sorunlar sz konusudur. Balangtan beri yapmak istediim, bir atmay, bir byk uyumsuzluu, aykrl ortaya koymakt. Tekniiyle, ar gelimi tketim toplumuyla az gelimi toplumun insanlarn kar karya getirmek. Bunlarn birbirleriyle olan ve kendi ilerindeki elikiyi, aralarndaki korkun atmay vurgulamak istedim Yoksa sansrn ve baz aydnlarmzn iddia ettii gibi, ne Trk iisini, ne Trk insann kk drmek deildi amacm. Filmdeki iiler Trk deil, herhangi bir azgelimi toplumun insanlar olabilirdi. Trk olmalar bir rastlantdr. talyan ya da spanyol olsalard film bildirisinden bir ey kaybetmeyecekti (Scognomillo, 1988: 189). Bu film Trk gn evrensel bir boyuta tamaktadr. Tuncel Kurtizin Gl Hasan (1979) filminde, svete alan bulaklktan ple ofrlkten fabrika iiliine dek eitli iler yapan, resmi kanallardan gelmi ya da kaak olarak almakta olan yurttalarn yapmakta olduklar bir filmde oynatmak vaadiyle kandrarak dolandran drt kiinin yks anlatlr. Burada Trk gmen iilerin sadece yabanc lkeye uyum sreci anlatlmaz. Kendi insanlar da bu insanlar kandrabilmektedir. Korhan Yurtsever Kara Kafa filminde (1979), yurt dndaki ii ailelerinden birisini ele alr ve bu yeni toplumda onlarn deer ve kltr deiimlerini incelemeye alr. Kadn kendisi iin daha zor olan alma zelliklerinin deimesi yolundaki abalara katlr ve yeni dzene daha abuk uyum salamaya alr. Ancak kadnn bu tr abalardan alkonulmasyla beraber filmde kadn sorunsal da gndeme gelir. D g sonras yaanan kadna dair bireysel trajedilerin anlatld filmler arasnda Tevfik Baerin Sahte Cennete Veda (1988) filmi nemli yer tutar. Filmde Almanyada kltr farkll yznden bunalma girip kocasn ldrnce hapse giren ii Elifin dram yer alr. Grld gibi 1980lerin sonundan 90larda da devam eden srete de d g olgusu da genelde kadn sorunsalyla rtmektedir. Helma Sanders Brahmsn irinin Dn(1976) filminde Klnde ii olan nianlsn aramaya giden ve bu aray srasnda fahielie kadar uzanan ileli bir dnem yaayan ve sonunda ldrlen gen bir kadnn dram anlatlmaktadr. Orhan Elmasn El Kaps (1974) filminde stanbul

Almanyayla yer deitirir ve namus zerine yaplan filmlerdendir. Kocasna ameliyat parasn temini iin Almanya ya giden bir kadnn yks anlatlr. Batyla zellikle Almanyayla uyumsuzluk problemlerinin yaand filmler 70ler ve 80lerde yaplmaktadr. Bunlarn arasnda yer alan Thomas Draegerin Metin (1979) filminde filmle ayn ad tayan karakter 18 yandadr ve binlerce Trk ii ocuundan birisidir. Holand Alman kzla arkadal gze batmaktadr. Burada gmenlerin kabullenilememesi sorunu da yer almaktadr. Ayn ekilde Komumuz Balta Ailesi (1983)nde Almanyadaki rkla doru ynelen devinimler realty showla anlatlmaktadr. Yusuf Kurenlinin lmezAac (1984) filminde gle gelinen topluma kar daha uzlamac bir tutum sz konudur. Bahar ve abisi Almanyada ii olarak almaktadrlar. Bahar einden ayrlan bir Yunanlyla evlenmeye karar verir. ten atlan Kemal yurda dnmek zorunda kalacaktr. D gle ilgili filmlerde yabanc lkeye daha abuk uyum salayanlar kadnlar olmaktadr. Tevfik Baerin Krkmetrekare Almanya (1986) filminde kynden hi kmam bir Trk kyl kzn tanmad bir adamla evlendirilerek, Almanyaya getirilmesi ve burada tehlikelerden korunmas iin eve bir nevi hapsedilmesi anlatlr. G ve gle ilgili sorunlar bu filmde de kadn sorunsalyla btnlemekte ve gelenek yine bozulmamaktadr. 1973 Petrol krizinden sonra azalsa da g olgusu nemini yitirmez, entegrasyon problemleri, radikal siyasi hareketin gelimesi, aile birlemeleri ve su oranlar, zellikle Avrupada gmenlere kar gelien fkeyi besler, dolaysyla da devletlerin bu fkeyi yattrmaya ynelik politikalar gelitirmesine neden olur. Bu durumla beraber gmenlerin yaadklar uyumsuzluk birleir. ou filmde Alman toplumundan soyutlanm gmen Trklerin yaamlar anlatlr. erif Grenin Polizei (1988) filminde bazen ar basan bazen de hedefini bulan bir talama havas iinde iki kltr arasnda bocalalayan p Ali Ekber anlatlr. Ali Ekber polis kyafeti giyerek klk deitirir. Bu durum Ali Ekberin sevdii kzn gzne girmesini salad kadar rvet, antaj gibi bir dizi yasad zorlamalarla, kendisini tanmayan ve kmseyen arkadalarn da arayarak kazancnn artmasn salar. Bu kez Kemal Sunaln aban karakterli filmlerinde grlen kk insann baars Almanyaya tanmaktadr. smet Elinin Dn filminde (1981) Almanyada yaayan, daha sonra Trkiyeye arlp zorla evlendirilen bir gencin ve gerdek sabah kendini vuran kiinin yks anlatlmaktadr. Hark Bahm Yasemin (1988) filminde Hamburglu nc kuaktan bir Trk kzyla ona ak bir Alman gencin yks anlatlr. Alman gen, ak yznden tamamen yabancs olduu gelenek ve greneklerle karlar. Xavier Kollierin Umuda Yolculuk (1991) filmi tpk Tun Okann Otobs gibi kaak ii olgusunu, bu kez Maran bir kynden yola karak svire cennetine ulama dleri gren ailenin servenini anlatr. Bu filmde uyum sorunlar yerine ekonomik nedenlerin zorlamasyla gerekletirilen g olgusu ele alnmaktadr. Tun Okann Sar Mercedes-Fikrimin nce Glnde (1987) Bayram para kazanp dnte nianlsyla evlenmek zere yurtdna gider, ancak Balkz adn verdii Mercedesiyle kyne gittiinde nianlsnn baka biriyle evlenmi olduunu grr. Yolculuunun sonunda Mercedesi de hurdaya dnecektir. Bu iki filmde de yine gn nedeni olarak ekonomik sorunlar ve bireyin lkesinde ve gle gittii lkede yalnzl konu edilmektedir. 90larn banda hemen tm sinema salonlarn Hollywooda kaptran Trk Sinemasnn yeniden canlan filmi olan ve geni bir izleyici kitlesine ulaan Sinan etinin Berlin in Berlin(1993) filmi de yurtdnda yaayan ve kendince Almanyaya uyumlam bir aileyle evin gelininin servenini birletirir. Uyumlu grnmekle beraber bu aile ve tutumlar Almanyann ok

uzandadr. Trk iisi Mehmete her gn yemek getiren ei Dilberi beenen Alman mhendis Thomasn kadnn resimlerini ekip odasnn duvarlarna asmasyla ve adamn bunu grnce sinirlenip mhendisle kavga etmesi ve itiip kakma srasnda Trk iinin duvardaki demire kafasn vurup yaamn kaybetmesi treyle balantl kan davasn da Almanyaya tar. Alman mhendis bu Trk ailenin evinde kslp kalsa da ailenin en yals kadn adamn ldrlmesine kar kar, nk bu adam bir Tanr misafiridir. etin bunu yapmakla trelerin sadece acmasz yan olmadn Trkiyede yaayan insanlarn Batda artk sz konusu olmayan misafirperverlik ve hatrinaslk gibi zelliklerinin olduunu zgn bir ironiyle vurgular. Burada uyumlanma srecini srdren len iisinin karsdr. Sonunda Alman mhendisinin akna karlk vererek ve artk Almanyada yetimi olan kaynbiraderinin de tre cinayetinden vazgemesiyle kendi setii bir yaama doru adm atar. erif Grenin Amerikal (1993) filminde yllar nce Amerikaya gidip zengin olduktan sonra intikam almak iin geri dnen bir adamn yksnde baz Holywood filmlerine gndermeler yaplarak parodik ima ve kolajlarla dolu bir film ortaya konulmaktadr. Film de postmodernizme zg metinleraraslk sz konusudur. Burada g olgusu arka plandadr ancak Trk izleyicisinin oktan kanksad Hollywood filmlerini alaya almaktan geri kalnmaz ve tpk Berlin in Berlin gibi uzun bir aradan sonra Trk izleyicisini sinemaya ekmeyi baaran bir film olarak Trk Sinema Tarihinde yerini alr. Handan pekinin Sakl Yzler(2007) filmiyse kadn tre sorunsalnn gle zlmeye alld gerek bir olaydan yola klarak evrilen bir filmdir. Film Zhrenin tre cinayeti kurban olmaktan kurtulmas iin yurtdna karlma yks zerine kuruludur ve bir dnem kamuoyunu olduka megul eden ve medyada geni yank uyandran tre cinayetleriyle ilgilidir. Tre yerine terr nedeniyle gerekletirilen bir ka yks olan Reis elikin Mlteci (2007) filmiyse Almanyadaki mlteci kamplarnda yaanm olan gerek bir yky kaynak alr. Dilini bile bilmedikler bu lkede insanlar bambaka zorluklarla karlamaktadrlar. Son dnemde ekilmi filmler arasnda Fatih Aknn Duvara Kar (2004) ve Yaamn Kysnda (2007) filmleri artk Almanyada domu ya da ok kk yata gelmi ve bu lkede bym Trklerin sra d yaamlarndan kesitler sunmaktadr. Filmde Almanyada artk nc kuak olan ve bireysel uyumsuzluklaryla anti sosyal yaamay tercih eden ve iddetle i ie gemi yaamlar srdren baz genlerin yaamlar anlatlmaktadr. Bu genlerin artk gle gelen ebeveynlerinden daha farkl sorunlar vardr ve Alman toplumunda kendilerine marjinal de olsa farkl bir yer edinmektedirler. 8. TARTIMALAR Trkiyede gle ilgili filmler g olgusunun varln da kantlamaktadrlar. 2000li yllarda g olgusu terr, ekonomik ya da tre cinayetlerinden kaynaklanmaktadr. 50lerdeki gibi byk boyutlarda olmamasna karn g vardr. Ancak g olgusunu derinlemesine ele alan ya da sonularyla deerlendiren filmler ok azdr. G filmlerinin ou kadn sorunsalyla da rtmektedir. Filmler herhangi bir lkede yaayan insanlarn davranlarn, tutumlarn hatta hayat yorumlama ekillerini ynlendirdii gibi ayn zamanda insanlarn deien toplumsal ve ekonomik koullar karsnda sahip olduklar deneyimler, elikiler, beklentiler ve dtkleri amazlar da filmleri biimlendirebilmektedir. Bu anlamda ne kadar yzeysel metine sahip olursa

olsun herhangi bir filmin incelenmesi gereklidir ve bu durum farkl disiplinlerle almay gerektirir. Sinema filmleri ve televizyon dizilerinin 90lardan itibaren zellikle 2000lerde post modern srelerden etkilendii metinlerde keyif ve hazzn, kendi kedini yinelemenin n planda olduu grlmektedir. Postmodernizmin kendisi farkl tartmalara ve farkl imgeler anlamlarn bir arada kullanlmasna izin vermektedir. Post modern medya kltrnde artk zgn metinler bulmak olanakszdr yeni sylemler eskilerden srekli olarak etkilenmektedirler. zellikle son dnem televizyon dizisi, Yaprak Dkm ve sinema filmi Gnei Grdm anlatm zellikleri ve ierikleriyle bu durumu yanstmaktadr. 2000li yllarda Trk Sinemasnda hakim olan temalarn ve toplumsal yapdaki deiimlerle ilikilerinin nemi yannda filmlerin gerekleri yanstmaktan kanmalarnn nedeni tartmaya ak konulardr. Filmler kitle ve kitle kltrnn aynas olarak farkl toplumbilimsel aratrma alanlarndan gelecek olan yorum ve tartmalara her zaman aktrlar. 9. SONU VE NERLER alma sonucunda sinema sanatyla toplumsal ve ekonomik olaylar dolaysyla g olgusu arasnda yakndan ba bulunduu grlmektedir. Her ne kadar kitle kltrnn etkisiyle insanlar yaamn zorluklarndan kanp elendirici popler metinlere ynelseler de, en derinliksiz metinlerde bile toplumsal olaylarn deiimini grmek mmkndr. Trkiyede 50 ve 60larda ok hzl yaanan g olay nedeniyle filmlerde bu toplumsal srecin izdmlerini grmek mmkndr. G olgusunu merkeze alan pek ok film yaplmaktadr. 90l yllarda filimler de g nedenine ksaca ya da yan olay olarak deinilmekle beraber bu filmler daha ok g sonras olaylara, mega kentlerdeki bireylerin bakaldrs ya da byk kent iddet yklerine dnmektedirler. Bu dnemdeki gler istatistiklerde de grld gibi 50 ve 60lara gre daha dk orandadr. Bu anlamda popler filmlerin ou byk kentten soyutlanm insan ykleridir. zellikle 2000lerde d glerle sava halinde alan kahramanlar da Kurtlar Vadisi:Irada grld gibi sorunlar zp yine lkelerine dnmektedirler. Genel olarak gnmzde g ya da herhangi bir toplumsal olayn artk derinlemesine ilendii filmler giderek azalmaktadr. Filmlerde kk toplumsal detaylar ve kitlenin beklentilerini okuyabilmek mmkndr. Bu nedenle zellikle 90larda gle gelinen kentlerde yn deitiren bireysel sorunlarn yansmalar gzlemlenmektedir. Trkiyede g olgusu byk lde toplumsal yaam dolaysyla toplumu ve bireyi anlatan kitle kltr rnleriyle beraber Trk Sinemasn da etkiler. G olgusunu onar yllk dnemlerde ykseli ve azallaryla incelendiinde filmlerin yklerinde g eden halkn ve toplumun geri kalannn onlara baknn da yanstld saptanr. 1990lara kadar bu durum daha gereki tavrla ele alnrken, 90larn sonu ve 2000li yllarda pek ok filmde zellikle bamsz filmler dnda toplumsal olaylarn derinlemesine ele alnmadn, her ey gibi filmlerin de birer kitle kltr rn olarak ancak halkn ilgisini eken ve halk gdmleyen gizli anlamlaryla sisteme eklemlendikleri grlmektedir.

1960larda Gurbet Kular filminde olduu gibi krsal kesimden kente g kent nimetlerinden faydalanmak amacyla gerekleir. Gurbet Kular ve Bitmeyen Yolda, kente gelen insanlarn baarl olup olamayacaklar baarl olamama nedenleri gsterilmektedir. Gurbet Kularnn karakterleri byk kentte tutunmann zor olduunu bilirler, bunun iin aile iinde dayanma olmal ve yeterince kurnaz olunabilmelidir. Bunu baaramayanlarsa geri dnmek zorundadrlar. 1970 ve 80lerin i g filmlerinde insanlarn kente gelip gelmemeleri zerine herhangi bir mesaj retilmemektedir. Bu dnemde stanbul i bulmak ve zengin olmak iin hala uygun bir yer olarak grlmekle beraber zengin olmakla ilgili umutlar artk bulunmamaktadr. 1978deki Sultan filminde gecekonduda yaamay kanksam, kendi kltrlerini oluturmu arabesk mzik dinleyip, arabesk filmleri izleyen insan topluluu bulunmaktadr. Bu insanlar Trkiyenin gerei olarak kendilerini kabul etmektedirler, sahip olduklar toplumsal konumlarn kabullenip, kendi kitle kltr rnlerini, popler metinlerin, elence anlaylarn oluturmaktadrlar. Gurbet Kularnda 60larda kent yaamna uyum zorluklar yanstlrken, 1983deki At filminde yoksullar dlayan acmasz bir stanbul sz konusudur. Sonu olarak 19641965 ylna ait filmlerde grlen byk kentin dayanlmaz cazibesi 1970 ve 80li yllara ait filmlerde grlmemektedir. 1990lardan itibaren stanbulun bambaka sorunlar vardr. Devlet otoritesinden uzaklaan bireylerin bunalm, deerler atmas, iddet, kuralszlk izlerini Ekya gibi filmlerde grmek mmkndr. Artk 1980lerin stanbulu eski yoksul grnmn zerinden atmasna karn zengin snfn kentsoylu gemii yoktur ve bu kentte 60l yllarn kentsoylu kltrnden de eser yoktur. 1960larda i gle ilgili olarak evrilen Trk filmlerinde sz konusu olan durum Bitmeyen Yol (1965) filminden de rahata okunabilecei gibi varolarn sorunu yerine stanbulun ekiciliidir. Yine Gurbet Kular (1964) filminde stanbulda yitip giden krsal kesim insanlar bulunmaktadr. 2000li yllarn baarl filmi Uzakta 1980lerden itibaren stanbulda yaayp insanlklarndan giderek uzaklaan ve iinde yaadklar kent kadar acmaszlaan bireylerle beraber krsal kesimden gelen naif bir gencin yks yer almaktadr. D g olay fonda gsterirken filmin odak noktas yabanclam byk kent insanlardr. Filmin ilgin bir yn de stanbula i g ve d gn bu kez Trkiyenin batsndan gelmesidir. 2000lerde terr ya da ekonomik nedenlerle Trkiyede hala g olay yaanmaktadr. Bylesi ciddi bir toplumsal oluumun henz ok sayda filme yansmas sz konusu deildir. Ancak eskiden gelen gelenek bozulmamakta gazete haberlerinden yola klarak yaplan zellikle de tre cinayetlerinden kamak iin gerekletirilen g olayn konu alan filmler grlmektedir. D g 70lerden 2000lere kadar ekonomik nedenlerle gerekletirilmektedir. 2000lerde bunlara bir de tre cinayetlerinden kamak iin gerekletirilen g nedeni eklenir. D gle gidilen lkede mutluluu yakalamak olduka zordur ve gle gelen sorunlar kadn sorunsalyla btnlemektedir. 1990lardan itibaren Trk Sinemasnda tketim ekonomisinin etkisi ve basks artar ve popler filmler tketim ekonomisinin kurallarna dayanan, yepyeni bir teknoloji kullanan kltr endstrisinin ilk gerek rnleri olarak Trk Sinema tarihine geerler. Filmlerin ierikleri hatta anlatm ekilleri ve toplumsal deiimler arasnda paralellik vardr. 2000lerde her ciddi konu gibi g olgusu, g ederek alan insanlar popler kltre eklemlenmektedir. Szgelimi Yaprak Dkm televizyon dizisi, dizi mant ierisinde halkn ksa sreli elencesine ynelik olarak onlar skmayacak ekilde hazrlanmaktadr. Sadece adlar g olgusunu ve alp yaamlarn kazanmak zorunda kalan insanlar akla getirmektedir, ancak bu trden popler metinler alan-almak

isteyen- insanlarn sorunlarn yklemek istememektedir. Bu da en ciddi olaylarn bile gncel ve ekici olann iinde kaybolduunu gstermektedir. Bunun nedeni artk g olgusunun hala srmekle beraber farkl bir aamaya kent ve birey sorunlarna dntn bunlarn da tketim toplumu elence anlay iinde yok olduunu gstermektedir. Filmler her zaman iinde bulunduklar dnemi anlatrlar. Bu yanstmada her ne kadar yzeysellik ve geicilik olsa da sinema ykleriyle tketim toplumu deerlerine hzla adapteye olmaya alrken ekonomik zorluklarla da uraan ve deerler karmaasnda yolunu bulmaya alan gnmz insannn ve yaamlarnn yansmalarn da bulmak mmkndr. KAYNAKLAR 1. Abisel, N., (1995). Popler Sinema ve Trler. stanbul: Alan Yaynclk. 2. Akgr, Z.G., (1993). DPT Ekonomik ve Sosyal Gstergeler 1950- 1992, Mays, ss.20-23. 3. Akgr, Z.G., (1996). Trkiyede Krsal Kesimden Kente G ve Blgeleraras Dengesizlik 1970-1993. Ankara: T.C. Kltr Bakanl Yaynlar Yaynlar Dairesi Bakanl Kltr Dizisi: 201. 4. Babuu, A.Y., (1997). Byk Kentle Btnleme Srecinin AileKurumuna Etkileri, Trk Sinemasnda G Sorunu II: Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara:T.C. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei Yayn No: 5, ss:573-579. 5. Bayhan, V., (1997). Trkiyede Gler ve Anomik Kentleme. II.Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara: T.C. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei, ss:178-185. 6. Castles, S. ve Miller, M.J., (2008). Modern Dnyada Uluslararas G Hareketleri (ev. B.U.Bal, .Akbulut), stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar. 7. Demir, G., (1997). G Nedenleri ve Genlerin BeklentilerindekiGerekleme Durumu: Bolu li Kbrsk lesi rnei. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara:TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei Yayn No: 5, ss:85-84. 8. Devlet statistik Enstits Teblii 1980-1985 ve 1985-1990 Saymlar Aras Dnemlerde Trkiyede Gler (1997). II. Ulusal Sosyoloji Kongresi 20-21-22 Kasm 1996, Toplum ve G, Ankara: Sosyoloji Dernei. 9. Durugnl, E., (1997). Sosyal Deime G ve Sosyal Hareketler,II: Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara:T.C. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei Yayn, No: 5, ss:95-99. 10. Gkmen, S., (1973). Bugnk Trk Sinemas, stanbul: Fetih Kitabevi. 11. Ghan, G., (1992). Toplumsal Deime ve Trk Sinemas, Ankara:mge Kitabevi. 12. Grbz, ., (2005). Gn Su Oluumuna ve Gvenlie Etkisi. 8-11 Aralk 2005 Uluslararas G Sempozyumu Bildiriler, stanbul, Zeytinburnu Belediyesi, Sistem Mabaaclk, ss:211-214.

13. Gzlgl, S.V., (2005). Gn Su Oluumuna ve Gvenlie Etkisi. 8-11 Aralk 2005 Uluslar aras G Sempozyumu. Bildiriler, stanbul, Zeytinburnu Belediyesi, Sistem Matbaaclk, ss:91-92. 14. Kaya, Y., (2004). Uzak. Altyaz, Say:29, ss:75-77. 15. Kayal, K., (1997). Trk Sinemasnda G Sorunu. II: Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara:TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei Yayn No: 5, ss:688-693. 16. Lull, J., (2001). Medya letiim Kltr. (ev. N.Gngr), Ankara: Vadi Yaynlar. 17. Makal, O., (1994). Sinemada Yedinci Adam. zmir: Ege Yaynclk. 18. Oktik, N., (1997). Kyn ekicilii Kentin ticilii, II.Sosyoloji Kongresi Toplum ve G, Ankara: TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits Sosyoloji Dernei Yayn No:5, ss:81-84. 19. Savaan, F., (2007). Uluslararas G Kamu Maliyesi zerindeki Etkileri. Ankara: zkan Matbaaclk. 20. Scognomillo, G., (1973). Trk Sinemasnda 6 Ynetmen, stanbul:Trk Film Arivi Yayn. 21. Scognomillo, G., (1988). Trk Sinema Tarihi II. stanbul: Metis Yaynclk. 22. 1980-1985 ve 1985-1990 Saymlar Aras Dnemlerde Trkiyede Gler. Devlet statistik Enstits Teblii- 2. Ulusal Sosyoloji Kongresi 20-21-22 Kasm 1996, Toplum ve G, Ankara: Sosyoloji Dernei. 23. 1990 Genel Nfus Saym Daimi kametgaha Gre Gn Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (1997). TC. Babakanlk Devlet statistik Enstits, Ankara: Devlet statistik Enstits Matbaas. 24. Netherlands Statistics Bureau 2000den Gnmze G Oranlar-Immi-en emigrate naar geboorteland, leeftijd en geslacht http://statline.cbs.nl/Stat Web/publication/Print View.aspx? DM=SLNL&PA=03742&D05.02.2009. 25. http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/HABERANADOLU/HABER- ANA/200 12.02.2009. 26. http://www.haberler.com/dadas-film-festivali-4-haberi 12.02.2009. Yazar; Gnseli Pikin