YNET M VE EKONOM

Yl:2009 Cilt:16 Say:1

Celal Bayar niversitesi . .B.F. MAN SA

Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

Do. Dr. Mustafa KMEN
Celal Bayar niversitesi, Salihli MYO, MAN SA

Dr. Kadri CANAN

Vali Yardmcs, MAN SA ZET Bu almann amac; 1950li yllarda daha ok ekonomi ve ortak savunma kayglar ile yola kan, 1992 yl Maastricht Antlamasyla bir siyasal birlie dnen Avrupa Birliinin (AB, yerel ynetim konusundaki politikalar ve Birlie yelik srecinde olan Trkiyenin, yerel ve blgesel politikalarnn bunlardan nasl etkilenmekte olduunun ortaya konmasdr. Bu erevede bu almann konusu, ABne yelik srecinde Trk kamu ynetiminin dnm, temel zelikleri ve sorunlarnn, zm nerilerini de ierecek biimde analiz edilmesidir. Anahtar Kelimeler: Trk Kamu Ynetimi, Avrupa Birlii, Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim likileri

The Turkish Public Administration in the Process of Adaptation to the EU

ABSTRACT The aim of this study, Local administration policies of the European Union that started out with the intention of economics and common defence reasons in 1950s, that turned into a Political Union with the Maastricht Pact in 1992 and to put forward how Turkeys public administration, local and regional policies will be influenced by these developments as a candidate country of the union. The objective of this study is to determine some solution proposals that could be suggested in the context of basic characteristics and problems in the transformation of Turkish public administration encountered in the course of adaptation to the EU. Key Words: Turkish public administration, European Union, Central and local administration relations

GR Yirminci yzyln son eyreinde hzlanarak belirginleen ve yaanmakta olan dnm sreci, ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel alt sistemlerle etkileim iinde genel olarak ynetim ve zelde ise kamu ynetimine ilikin anlay ve yaplanmalar da dntrmtr. 1970li yllarda, nce ekonomikteknolojik alanda balayan, giderek politik-ideolojik ve dier alanlara yaylan Refah Devletinin bunalm ve bu balamda ortaya kan kriz, ynetim ve kamu ynetimine ilikin yaklamlar da derinden etkilemitir. Kreselleme olgusunun bu realite keyfiyeti ve etkilerinin, bilgi toplumuna doru yaanan srete, btn dnya ile birlikte Trkiye iin de geerli olduu yadsnamaz. Olumlu ya da olumsuz etki ve sonular ile kreselleme olgusu, 1980'lerde belirginleen liberalleme politikalar ile balayan ve 1990'larda kreselleme ynndeki i ve d dinamiklerle beslenen bir sre olarak, btn dnyann olduu gibi

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

Trkiye'nin de kar karya olduu bir gerekliktir. Bu srete Trk ynetim sistemi, aada ele alnan zellikleri balamnda, birtakm sorunlarla karlam, ortaya kan yeni deerler ve anlaylar erevesinde yeniden yaplanma ihtiyac gndeme gelmitir. Trk kamu ynetiminin yeniden yaplanma ihtiyacn gsteren ok sayda gsterge vardr. Ancak bu yaplanmann derecesi ve yntemi zerinde tam bir gr birlii olduu sylenemez. Yine, bu almalar esas itibariyle, rgt ve usullerde deiiklik ile teknik dzenleme dzeyinde ele alnm, zel ve genel dzeydeki ynetimi gelitirme abalar beklenen sonucu vermemitir. Bu abalarn ierii ve sonucundan te, Trk ynetimi sisteminin bugn kar karya bulunduu sorunlara ve temel niteliklere bakldnda, bunlarn merkezi ynetimyerel ynetim ilikilerinden demokrasiye kadar uzanan geni bir ierie sahip olduu grlecektir. Bugnk devlet ynetim sisteminin kar karya olduu sorunlar, gerekte, bir btn olarak sistemi gzden geirmeye zorlamaktadr. Bugn iin Trkiyede kamu ynetiminin mevcut durumuna ilikin olarak; kamu kurumlarnn hantal yaplar, karar alma srelerindeki yaval, yetki ve sorumluluk dengesinin iyi datlmam olmas, engelleyici brokratik zihniyet, ynetim-siyaset dengesinin kurulmam olmas gibi nedenlerle, idarenin nc olmak yerine toplumsal gelimelerin ve deiimin nn tkad eklinde eletiriler dile getirilmektedir. Bu ve benzeri nedenlerin etkisiyle idarenin amalarnda, grevlerinde, grevlerin blmnde, rgt yapsnda, personel sisteminde, kaynaklarnda ve bu kaynaklarn kullanl biiminde; mevzuatnda ve halkla ilikiler sisteminde mevcut aksaklklar, bozukluklar ve eksiklikleri dzeltme amac gden dzeltim faaliyetleri (btn dnyada olduu gibi Trkiyede de) kamu ynetimi disiplininin ve lke ynetimlerinin gndem maddesini oluturmaktadr. zellikle Avrupa Birlii (AB) ile ilikilerde gelinen aama asndan bakldnda, kresel, blgesel dinamiklerin kamu ynetimine etkileri ve bu balamda ortaya kan yaklam ve yaplanmalar, Trkiye zelinde kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas da iinde olmak zere pek ok konuda nemli admlarn atlmasn gerekli klmaktadr. Kamu ynetiminin ileyiini srdrlemez hale getiren sorunlar anlamnda i faktrler, sz edilen d faktrlerle aknca bu ynde admlar ve iyiletirilmelerin yaplmas kanlmaz hale gelmitir. Bu erevede ABne yelik sreci ierisinde ele alnan konulardan birisi de Trkiyede kamu ynetiminin daha etkin, verimli hale getirilmesi ve de demokratik niteliinin artrlmasdr. AB normlarna uyumun bir gerei olarak bu abalarn ynetim reformlar yapma biiminde ortaya kna tank olmaktayz. Aslnda reformlar sadece ABye uyum erevesinde deil, ABnin de etkisinde kald kresellemeye bir cevap verme ya da kreselleme karsnda edilgen duruma dmemenin de bir aray olarak okunabilir. Zira bugn, kresellemeyle atba giden bir baka olgudan, kyerellemeden de ska sz edilmektedir. Reformlar hem kresellemeye cevap hem de ABye uyum erevesinde kresellemenin lokal olarak AB dzeyinde kyerellemeye evrilmesi abalarn iermektedir.
140

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

I. AVRUPA B RL NE YEL K SREC NDE TRK YE A) Tarihsel Geliim kinci Dnya Savandan sonra, dnya barn yeniden tehlikeye sokmayacak bir Avrupa oluturulmas dncesi balamnda, silah sanayinin hammaddesini oluturan kmr ve elik retiminin kontroln devletlerin zerinde bir (Supranational) uluslararas kurulua devreden Paris Antlamasyla Almanya, Fransa, talya, Belika, Hollanda ve Lksemburg, 1951 ylnda ABnin temeli olan Avrupa Kmr ve elik Topluluunu oluturdular. Ayn lkeler, 1957 ylnda da Avrupa Atomik Enerji Topluluu ile Avrupa Ekonomik Topluluunu (AET) Roma Antlamasn imzalayarak kurdular. Bylece Avrupa Topluluklar adn alan bu kurulu 1957 ylnda birleti ve ayn organla iletilmeye baland. Avrupada tek bir pazar kurmak ve snrsz tek bir Avrupa yaratabilmek amac erevesinde ne kan AET, ye devletlerin insanlarna daha fazla refah salamay, bar ve zgrln korunup glendirilmesini birincil hedef olarak belirlemitir (Erol, 1995: 80). Trkiye, AETna katlmak iin 31 Temmuz 1959 tarihinde mracaat etmi ve sre o gnden bugne devam etmektedir. AET Bakanlar Konseyi, Trkiyenin 31 Temmuz 1959 tarihinde yapm olduu bavuruyu kabul etmi ve bu ekilde yelik koullar gerekleinceye kadar geerli olacak bir ortaklk rejimi, 12 Eyll 1963 Tarihinde imzalanan Ankara Antlamas ile oluturulmutur. 1 Aralk 1964 Tarihinde yrrle giren Ankara Antlamas, esas itibari ile bir ereve anlamas nitelii tar (Gkdere, 1991: 143). TrkiyeAvrupa Topluluu ortaklnn genel ilke ve esaslarn belirleyen Ankara Antlamas, ierisinde mallarn, hizmetlerin, sermayenin ve kiilerin ortak bir rekabet dzeni erevesinde serbeste dolaabilecei bir Ekonomik Alan yaratlmas iin bir program tespit etmektedir. Kademeli olarak kurulmas ngrlen gmrk birlii, anlamann temelini tekil etmektedir. Bunun yannda tarm, iilerin serbest dolam, yerleme serbestisi, hizmetlerin serbest dolam, ulatrma, rekabet ve vergilendirme, mevzuat ve ekonomi politikalarnn uyumlatrlmas, sermaye ve demelerin serbest dolam hakk vb. konularda, Anlamada hkmler ngrlmtr. Trkiye-AET arasndaki ortaklk ilikisi; taraflar arasnda ekonomik ilikilerin artrlarak, ekonomik btnlemenin salanmas ve ardndan siyasi btnlemeye giden bir sre olarak dnlmtr. Bu erevede Ankara Antlamasnn 28. maddesi, Trkiye iin tam yelik perspektifi de vermitir. Ankara Antlamas; Hazrlk, Gei ve Son Dnem olmak zere dnem olarak planlanmtr. Ankara Antlamasna gre Gei Dnemi, taraflarn karlkl ve dengeli ykmllkler altna girdii bir dnemdir. 1 Ocak 1973 Tarihinde Katma Protokoln yrrle girmesi ile gei dnemi balamtr. Katma Protokol, esas olarak Trkiye- AET arasnda Gmrk Birlii kurulmas iin gerekli dzenlemeler ile takvimleri ngrmektedir. Ankara Anlamasnn ayrlmaz bir paras olan Katma Protokol, ekonomik, sosyal ve siyasi nitelii asndan esas itibari ile Ankara Antlamas ile paralellik gstermektedir. Katma Protokol, Ankara Antlamas ile yaratlan hukuki temel zerinde gei dneminin ayrntlar
141

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

ve zelliklede kurulacak Gmrk Birliinin ilke ve usulleri esasl bir biimde dzenlenmi olduundan Ankara Antlamasna paralel ama daha kapsaml ve ayrntl dzenlemeler iermektedir. 1970li yllardan 1980li yllarn ortasna kadar olan dnemde Trkiye ile Topluluk arasndaki ilikiler dalgal bir seyir izlemitir. Trkiye tarafndan Katma Protokol hkmleri gereince yerine getirilmesi gereken ykmllkler gerekletirilememitir. Ertelenen ykmllkler 1988 ylndan itibaren tekrar uygulamaya gemesi ile Ortak Gmrk Tarifesine uyum konusunda 12 yllk listede 10 yllk bir gecikme domutur (Can ve zen, 2007: 238, 239). Trkiye 14 Nisan 1987de tam yelik bavurusu yapmtr. Tam yelik bavurusunu uzun sre cevapsz brakan Komisyon, 18 Aralk 1989 tarihinde aklam olduu grnde, Trkiye ile mevcut ilikilerin gelitirilmesi ynnde bir neri sunmutur. Komisyon, Trkiyenin yelik konusundaki ehliyetini ilke olarak kabul etmekle birlikte, Trkiyenin yelie hazr olmadn belirterek, topluluklarn kendi ierisindeki derinleme srecinin tamamlanmasn ve gelecek genilemesine kadar beklenilmesini ve bu arada Trkiye ile gmrk birlii srecinin tamamlanmasn tavsiye etmitir. Komisyonun 13 Ekim 1999da Trkiyenin aday lke olmasn teklif etmesi zerine, 10- 11 Aralk 1999da Helsinkide yaplan Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirvesinde, Trkiye ABne aday lke olarak kabul edilmitir. Helsinki zirvesinde alnan bu karar ilikilere fakl bir boyut ve ivme kazandrmtr (Can, 2007: 284- 286). Avrupa Birlii Konseyi 8 Mart 2001de Trkiyenin Kopenhag Kriterlerine uyum salamas iin yaplmas gerekenlerin somut olarak belirtildii ve insan haklar alannda ksa ve orta vade hedeflerin sraland bir Katlm Ortakl Belgesini kabul etmitir (AB Komisyonu, 2000: 13- 23). Katlm Ortakl Belgesi (KOB) 1963 ylnda imzalanan Ortaklk Anlamas kadar nemlidir. Esasnda Trkiye- AB ilikileri ele alndnda temel alnmas gereken bu iki metindir. Trkiye Katlm Ortakl Belgesinde yer alan nceliklerin hayata geirilmesine ynelik program ve takvimini ieren bir ulusal program 19 Mart 2001 tarihinde kabul etmitir (ABGS, 2008). Bu programa gre Trkiyede nemli siyasi reformlar gerekletirilmi, insan haklar ve temel zgrlkler alanlarnda hukuki ve idari reformlar yaplm, dnce ve ifade zgrlnn geniletilmesi v.b. konularda nemli admlar atlmtr. Ancak ABnin ulusal programa tepkisi ok net olmamtr. zellikle anadilde yayn ve kltrel haklar konusunda ak olmayan ifadelere yer verildii iin eletirilse de programn sunulmas da bir aama olarak grlmtr. Kopenhag siyasi kriterlerine uyum salamak amacna ynelik olarak Trkiye daha sonra sekiz uyum paketini hayata geirmitir (Can, 2007: 286). Bu olumlu gelimeler sonrasnda Aralk 2002de Kopenhagda yaplan zirvede Trkiye iin artl bir takvim ngrlmtr. Bu zirvede, Trkiyenin Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmek iin son eksikliklerini Aralk 2004e kadar gidermesi durumunda, 2005 ylndan itibaren kendisi ile katlm mzakerelerinin gecikmeksizin alaca ifade edilmitir. Komisyon, Kopenhag Siyasi Kriterlerine Trkiyenin yeterli lde uyumu saladn tespit ederek,
142

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

ye lkelere Trkiye ile mzakerelerin balatlmas ynnde ak bir tavsiyede bulunmutur. 17 Aralk 2004te Brkselde gerekletirilen Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlar Zirvesinde Trkiyenin reform srecinde atm olduu kararl admlarn memnuniyetle karland belirtilerek, Trkiye ile yelik mzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde balatlmas kararlatrlmtr. Komisyon, 29 Haziran 2005 Tarihinde, mzakerelerde ABnin izleyecei pozisyonu belirleyen bir belge olan Mzakere ereve Belgesini kabul etmitir. Bunu mteakip 3 Ekim 2005te mzakerelerin ilk aya olan tarama srecine balanlmtr. Mzakere sreci biraz skntl da olsa devam etmektedir. Mzakere ereve Belgesinde istenilen ykmllklerde Kamu Ynetimini ilgilendiren en nemli madde Kopenhag Kriterlerinin yerine getirilmesi hususudur. Birlik, Trkiyeden Reform srecini srdrmesi ve ilgili Avrupa tihat Hukukunu kapsayacak ekilde zgrlk, demokrasi, hukukun stnl ve insan haklarna, temel hak ve zgrlklere sayg ilkelerini gelitirme ynnde almasn, zellikle ikence ve kt muamele ile mcadelede sfr tolerans politikasna ilikin mevzuat ve uygulama tedbirlerini glendirmesini ve kapsamn geniletmesini; ifade zgrl, inan zgrl, kadn haklar ve sendikal haklar ieren ILO standartlarna ilikin hkmleri uygulamasn beklemektedir. Mzakere ereve Belgesinde, Avrupa Birliine giriin AB hukuk sistemine verilen ad olan mktesebatn kabul ve onun zamannda etkin olarak uygulanmasyla mmkn olabilecei ifade edilmektedir, Mzakere ereve Belgesinde, adli ve idari kapasite konusu da gndeme girmitir. Buna gre mktesebatn btn alanlarnda, Trkiye, mktesebat etkili bir ekilde uygulamak veya katlmdan nce etkili bir ekilde uygulayacak duruma gelmek iin, kurumlarn, ynetim idari kapasitesini ve adli sistemini, gerek ulusal gerek blgesel dzeyde, Birliin standartlarna uygun hale getirecektir. Genel olarak bu durum, etkin ve tarafsz kamu hizmeti zerine kurulu, ileyen ve istikrarl bir kamu ynetiminin yan sra, bamsz ve etkin bir adli sistemi gerektirmektedir. B) Kresel, Blgesel ve Yerel Dinamikler Perspektifinde ABnin Durumu ve Trkiye Yeni teknolojik devrim, kentleme, kreselleme ve demokrasinin niteliinde ortaya kan deimeler v.b. sreler, gnmz ulus-devletlerinin nitelik ve yapsyla, yerleik dnya dzeninin ileyi ve biimlenmesini hem niceliksel hem de niteliksel bir biimde deiimlere uratmaktadr. Bu balamda, hem zm araylar hem de tepkisel ierikleriyle ne kan blgesel- yerel anlaylar ve yaplanmalar, kresellemeyle dinamik bir etkileim de sergileyerek gittike nem kazanmaktadr (kmen, 2005a: 537, 551). Dnya, kreselleme ile yeniden yaplanrken, sistemin almas ve amalarna ulamas da, ulusal aktrler kadar uluslararas aktrlerin de uzlat ortak bir alan gerekli klmaktadr (Toprak, 2000: 43). Bu anlamda dnya, bir ulus-devletler topluluundan alar topluluuna doru gitmektedir (Naisbitt, 1997: 31). Bu kreselleme basks srecinde devletler, toplumlar aras btnlemelerle paralel
143

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

giden devletin hareket alannn giderek daralmas karsnda, en azndan devletin nceliklerine ve toplumlararas bu yeniden yaplanmaya yn vermek amacyla blgesel ibirlikleri oluturmaktadrlar (Kaizer, 2001: 2, 3). Kresellemeyle birlikte ortaya kan olgulardan birisi de blgeciliktir. Blgecilik, bir sper devlet oluturarak onun hkmetinin ulusal hkmetin yerine gemesi demek deildir. Ama ulusal hkmetin yannda, nemli alanlar kapsayacak bir takm blgesel ynetim kurumlar oluturur ve bylelikle de ulusal hkmeti giderek nemsiz klar. Blgecilie doru gidi Avrupa Topluluu (AT) tarafndan balatlmtr ve onunla snrl kalmayacak gibi grnmektedir. Bir Ortak Pazar olarak ortaya kan AT, ekonomik bir rgt olmaktan km ve siyasal ilevler stlenmeye balamtr. u anda bir Avrupa Merkez Bankas ve Avrupa paras oluturmutur. Ayn zamanda, ticarete ve mesleklere giri konusunda, irket birlemeleri ve satn almalar, karteller, sosyal yasalar, mallar, hizmetlerin ve insanlarn serbest dolamna kadar trl konularda yetki, topluluun elindedir. Yine, eitli sorun alanlar bulunmakla birlikte bir Avrupa anayasas tartlmaktadr. AT, Kuzey Amerika Topluluu olumas fikri uyandrm, bu da ABD evresinde ama Kanada ile Meksika'y da bir ortak pazara katacak biimde ortaya kmtr. Bunun yannda bir de mini blgelere doru kayma hareketinden sz edilebilir. Sovyet mparatorluunun dalmasndan sonra Orta Asya'daki Trk devletleri ile Trkiye arasnda ilikilerin blge oluturacak dzeye getirilmesi sz konusu olmu, benzer ekilde Baltk lkeleri ve Sovyet mparatorluundan ayrldktan sonra Baltk Blgesinden sz etmeye balamlar, skandinav komularyla zellikle de Finlandiya ve svire ile yaknlamay ummulardr. Gneydou Asya'da benzer almalar olmutur. Ayrca BDT de gerekletirilmitir. Blgecilie doru gidi, geri dn olmayan ve kanlmaz bir durum gibi grnmektedir. Bu blgeler, ulus devletlerin yerini almayacaklardr. Fakat onun evresini kuatacak, onu sktracak, alann daraltacaktr (Drucker, 1994: 211- 215). Bu srete ulus-devlet, Bellin, byk problemler iin ok kk, kk problemler iinse ok byk eklindeki ok bilinen faraziyesini dorular nitelikte sorunlarla kar karya kalmakta ve onun rettii politikalarn etkinlii azalmaktadr. Dier bir deyile ulus- devlet politikalarnn balaycl ile sorunlarn globallemesi de facto olarak birbirine zt yrmektedir (Durrschmidt, 2002: 193- 208). uras bir gerektir ki, ulus devlet nemli bir sorunla kar karyadr ve kamusal alann yeniden sorgulanmas srecinde, ortaya kacak olas sonularn, dorudan doruya ulus-devletin ve kamu ynetiminin etki alan ve otorite dzeyini etkileyecei rahatlkla sylenebilir (Smith, 2001: 20). Sonuta, ulus-devletin nostaljik bir hayal haline gelecei (Ohmae, 1996: 27) sav ne kadar hayal ise, bu srete ulus- devletin stn konumunu yava yava kaybettii ve egemenlik alannn kld (Giddens, 2000: 93) de o kadar gerektir. Bu balamda bir gerektir ki kreselleme sreci, devlet kurumlar zerinde yeni adaptasyonlar ya da sorumluluklar ieren politikalar oluturma ynnde bask yapmaktadr (Boudreau, 2003: 179- 199).
144

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

Kreselleme srecinde realize olan blgeselleme- yerelleme dinamikleriyle ilgili bu saptamalar yannda, kreselleme srecinde, yerellemeblgesellemeye verilen ar vurgunun, zellikle az gelimi toplumsal ve kltrel yaplarnda etnik zelliklerin belirgin olduu lkeleri siyasal ynden paralayarak, sper glerin egemenliine sokmak isteinden kaynaklandna ilikin (Kele, 2000: 458) eletiriler de dile getirilmektedir. Bu erevede kreselleme deiik biimlerde yorumlanm ve bir tartma konusu haline gelmitir. Bu ok tartmal durum, kresellemenin, doal bir evrimsel gelime izgisinden ziyade, karmak bir stratejik karmaa olarak grlmesine de neden olmutur. Bu balamda kresellemeyi, kapitalizmin gelimesinde bir aama (aylan, 1997: 9) emperyalizm denen olguya saygnlk kazandrma, emperyalizmin karsnda aresizlik yaratma abas (Boratav, 1997: 22), bir kapitalist enternasyonel (Eroul, 1997: 47) ve global rulet (Harpers Magazine, 1998: 39) olarak ele alan dnrler sz edilen olgunun zararl ynlerine dikkat ekerek eletiriler getirmilerdir. Bu dnce grubunda yer alanlar kresellemenin bir aldatmaca ve geen yzyldaki emperyalizmin gnmz koullarna uydurulmu son deiik biimi olduunu, yandalarnn dnyay kk bir ky grdn, herkesin ve her eyin tek felsefeye, tek dnce biimine, tek ekonomik modele gre ayarlanacan varsaydklarn, bu tekin Batdaki gelimi lkelerin teki olduunu, btn bunlarn nndeki en byk engelin yine Bat dncesinin rn olan ulusal devlet olduunu (Soysal, 1994) vurgulamaktadrlar. Kreselleme ile ilgili salkl analizlerin ortaya konulabilmesi, gnmzde dnyada yaanan pek ok sorunun zm noktasnda nemli sonular douracaktr. Bir imkan ve potansiyel patlamas olarak grlen ve son yllarda bir ok uluslararas olgunun izah ve meru klnmas iin kullanlan anahtar kavram haline gelen kreselleme aslnda bir baka adan bakldnda da kltr eitliliini ve oulculuu yok eden kat ve yzeysel nitelikli bir standardizasyonu ve blgesel nitelikli bunalmlar, insanln var olu alann snrlayacak ekilde tm dnyaya yayan bir sonu dourmaktadr. Bununla birlikte insanlk birikimini monolithik bir yapya bryen bu tekdzelie kar bir tepkiyi de beraberinde getirmekte, yerel olann deerini ve nceliini vurgulayan yaklamlarn etki alan genilemektedir. nmzdeki yzyl kreselleme ile yerel deerler arasndaki gerilimin dourduu felsefi bir alma da, bu gerilimden kaynaklanan problemlerin dourabilecei tepkisel nitelikli bunalmlara da beiklik edecektir (Davutolu, 1998: 320). Btn bu sreler ierisinde yerindenlik ve yerel ynetim yaplar n plana karken, bu ne kta, kresel olann yereli daha kolay ynlendirme dncesinin etkili olduu iddias, mantkl grnmekle beraber, bu durum yerel ynetimlerin gelitirilmesine engel deildir (ner, 2002: 134). Bu amala son yllarda uluslararas kurulu ve gelimi lkelerin; yerelleme, adem-i merkeziyeti yaplanma, yerel demokrasi, sivil toplum kurulularnn yerel politika oluturma srecine katlm ve ynetiim gibi kavramlar zellikle ne kardklar grlmektedir. Son tahlilde bu srete yerellik giderek daha nemli
145

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

hale gelmektedir (Shatkin, 2000: 2360). Hem demokratikleme hem de ynetim ve rgtlenme anlaylarnda ortaya kan bu blgesellik ve yerelleme eilimleri, bilgi toplumuna doru yaanan, zellikle kreselleme balamnda ortaya kan srecin en nemli zelliklerinden biridir. nk bu sre sanayi toplumunun merkeziyeti yapsn ve temsile dayal liberal demokrasisini hzla dntrmektedir (kmen, 2005b: 47). Btn bu yaklamlarn tesinde kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin bata AB olmak zere hem uluslararas rgtlenmeler hem de ulus-devletlerin ynetsel yaplanma ve ilevlerini ynlendiren bir ereve oluturduunu syleyebiliriz. Bu balamda uluslararaslama olgusu, geleneksel yerel ynetimden yerel ynetiime doru evrilme srecinin itici gc olurken, uluslararas ekonomik ve siyasal organizasyonlarn ynlendirmesiyle yerel karar birimleri, ulusal politikalardan bamsz bir biimde dnyann paras haline gelmektedir. Btn dnyada olduu gibi Avrupada da yeni bir ulus-st organizasyon olarak AB, klasik kurumlamalar aan bir biimde ynetim yaplarn dntrmektedir (John, 2000: 877- 894). Uluslararas organizasyonlar genellikle ikili bir ayrm erevesinde ele alnmaktadr. Bunlar; ibirlii hareketleri ve Avrupa Topluluklar gibi entegrasyon tekilatlardr. Birincileri, ye devletlerin egemenlik haklarna saygldrlar, zira, onlarn muhalif olduu zorunlu kararlar alamaz, nk organlar oybirlii esasna gre karar alrlar. Buna karlk, AT transfer edilmi baz egemenlik haklarn kullanrlar, ye devletler topluluklar yararna baz yetkilerinden vazgemilerdir (kmen, 2003: 137). Bu ikili yaplanma yerel ynetimler ve merkez-yerel ilikileriyle ilgili konulara ilikin faaliyet ve rgtlenmelerde de kendini gstermektedir. AB, kendisini oluturan lkelerin stnde yer alan uluslar aras (supra-national) bir birliktir ve ye lkeleri eitli derecelerde balayan kendine zg hukuk kurallarna sahiptir. AB entegrasyonu srecinde uygulanan ortak politikalar, ye lkelerin ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel yaplar zerinde, ok ynl etkilerde bulunmaktadr. ABnin hedefledii ekonomik, sosyal ve siyasal entegrasyonun, ye lkelerin ynetim sistemlerini kanlmaz olarak etkiledii, yerel ynetimlerin de, ye lkelerin ynetim sistemlerinin nemli bir dilisi olmasndan dolay, doal olarak entegrasyon politikalarnn etkilerini dorudan hissettii, bu politikalarn uygulanmasnda doal olarak nemli roller ve sorumluluklar stlenmek zorunda olduu bilinmektedir. AB, kendi bana siyasal ve idari kapasiteye sahip olmad iin, politikalarn uygulanmasnda vatandaa yakn olan ve kendi ulusal ynetim sistemlerinde nemli kamu hizmetlerini salayan kurumlar olarak yerel ynetimleri, entegrasyon politikalarnn uygulanmasnda nemli ve ideal aktrler olarak grr ve kullanr. ABnin btnleme srecinde izledii politikalarn, ye lkelerin yerel ynetimleri zerindeki etkileri; yerel ynetimlerin stats ve rol zerindeki etkiler, yerel ynetimlere, entegrasyon politikalarnn gerekletirilmesinde katk salayacak deiik fonlardan aktarlan yardmlar, entegrasyon srecinin, yerel ynetimlerin rgt yaps ve ileyii, belirli
146

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

hizmetler, yerel ynetim siyaseti ve yerel ynetimlerin bulunduu blgenin sosyo-ekonomik yaps zerine etkileri ve son olarak, ulusal snrlar dnda, ye lkelerin yerel ynetimleri ile kurulan alarn yerel ynetimlere katklar (Ksecik, 2002: 3), biiminde ele alnabilir. ABnin entegrasyon politikalar, AB iinde yer alan ya da yelik iin bekleyen lkelerin yerel ynetim sistemleri asndan da nemli sonular dourmaktadr. Maastricht Antlamas ABni, kararlarn mmkn olduunca vatandaa yakn alnd bir birlik olarak tanmlamaktadr. Bu adan, AB vatandalarna yakn olmalarndan dolay yerel ve blgesel ynetimler, AB kurumlar ve Avrupa vatandalar arasnda daha yakn balar kurulmasnda ve entegrasyon srecindeki politikalarn baarl olmasnda anahtar kurumlar ve temel balar olarak grlmektedir. Yirmi be ye lkeye ulaan, ekonomik ve sosyal birliin yannda dnya siyasetinde etkisi olan bir siyasi birlik olma abasyla devam eden entegrasyon srecinde yerel- blgesel ynetimler nemli roller oynamaktadr. Yerel ve blgesel ynetimlerin halka yakn olmalar, ABnin demokratikleme srecini hzlandrmaktadr ve AB lkeleri iinde kamu ynetimleri tarafndan yerine getirilen hizmetlerin nemli bir ksmnn sorumluluu yerel ve blgesel ynetimlere aittir. Yerel ynetimler, birok alanda (salk, eitim, evre, sosyal politika, blgesel gelime vb.) AB mktesebatnn uygulanmasndan sorumludur (Ksecik ve zgr, 2005: 7). AB ierisinde yerel ve blgesel ynetimlerin, etkin ve verimli hizmet sunumundan yerel demokratik katlm ve yerel ynetiim pratiklerine uzanan izgide ne kma srecini, kreselleme-yerelleme dinamikleri erevesinde ele almak gerekmektedir. nk, entegrasyon srecinde ortaya kan bir takm ekinceler, ulusal politikalar ve Birlik politikalar arasndaki elikiler gibi i faktrlerin yannda, kresel lekte ortaya kan eilimler de bir d evre faktr olarak AB politikalar ierisinde yerel- blgesel ynetimlerin ykselen deerler haline gelmelerinde etkili olmulardr. 1950li yllarda ekonomik ierikli topluluklar formatnda ortaya kan AET, yava yava, sosyal, kltrel ve siyasal almlar salam ve zaman iinde etkin bir blgesel aktr haline gelmitir. Aralk 1991 tarihinde Hollandann Maastricht kentinde bir araya gelen AT Devlet ve Hkmet Bakanlar, ye devletler arasnda bir parasal birlie geilmesinin ve d politika, gvenlik, adalet ve iileri alanlarnda da ortak politikalar kapsayan bir siyasi birliin temellerini atmlardr. 1993te yrrle giren ve Avrupa btnlemesi asndan nemli bir dnm noktasn ifade eden Maastricht Antlamas ile, bir yandan kurumsal yap zerinde deiikliklere gidilirken, dier yandan da ekonomik ve parasal birlie ulalmasn ngren tedbirler ile bu tedbirlerin uygulanmasn ieren bir takvim ortaya konmutur. Bu erevede, siyasi birlie doru yol alnmasn salayacak ortak savunma, gvenlik, adalet ve iileri alannda ibirlii politikalar, btnleme bnyesine dahil edilmitir. Buna paralel olarak, btnleme kapsamna yeni baz politikalar dahil edilirken mevcut baz politika alanlarnn da glendirilmesi yoluna gidilmitir.
147

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

ABnin sosyo-ekonomik koul ve gerekleri ile btnlemeyi kendisine hedef semi ve Ankara Antlamas ile bu yoldaki kararlln Dnya kamuoyunun bilgisine sunmu olan Trkiyeyi pek ok alanda yapsal deime olgusu beklemektedir. Trkiyenin ABne yelii ekonomiden tarma, endstriyel ilikilerden altyap ynetimine ve evreye kadar deien alanlarda mevcut yapsal koullarn deitirmesi ya da ABnin koullarna uygun konuma getirmesini gerekli klmaktadr (Yaam, 1995: 175). Ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasal olmak zere geni bir ierie sahip bu uyum srecinin en nemli yanlarndan birisini de, dnden bugne yapsal ve ilevsel ierikli nemli sorunlarla karya bulunan Trk kamu ynetimi oluturmaktadr. Tanzimattan gnmze devam eden temel nitelikler ve sorun alanlar balamnda, sz edilen kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin somut ktlar ortaya koyduu alanlardan birisi olarak Trk kamu ynetimi, gnmzde yepyeni bir noktada bulunmaktadr. AB yelik srecinin, bu yeni konumunda, Trk kamu ynetiminin deiim ve dnmndeki nemli faktrlerden birisi olaca sylenebilir. II. AVRUPA B RL N N KAMU YNET M LE LG L GET RD TEMEL EREVE A) Genel Olarak Kamu Ynetimi Alanndaki Dzenlemeler ve Standartlar Ekonomik ierikli bir topluluktan, uluslararas ve blgesel bir siyasal aktr olmaya doru evrilen Avrupa Birliinin ortaya koyduu, kamu ynetimini yakndan ilgilendiren ilke, standart ve dzenlemeler erevesinde baz noktalarn ne kt dikkatleri ekmektedir. 1986 ylnda imzalanan Avrupa Tek Senedi (The Single European Act) ile Ulusal snrlarn olmad bir ortam anlaynn kabul edilmesi nemli bir nokta olarak grlmektedir. Bu anlama ile devletleraras ibirlii anlayna dayanan adalet ve i ilerinde ibirlii politikas ivme kazanmtr (Bee, 2003: 445). Maastricht Antlamas da ye lkelerin artk siyasi, sosyal ve ekonomik bakmlardan uyumunu gerekletirmeye ynelmitir. 1993 ylnda yrrle giren bu antlamayla Ortak D ve Gvenlik Politikas ve Adalet ve ileri Konularnda birlii alanlarnda dzenlemeler yaplmtr. Yine 1995 ylnda Madrid Zirve Toplantsnda uygun bir ynetsel yapnn gereklilii vurgulanm ve bunlara sahip olmayan aday lkelerin ABye ye olamayacaklar belirtilmitir. Bu nedenle, adaylk srecinde ABndeki sistem ve ilkelere uygun ynetsel yaplarn oluturulmas gerekmektedir (Gven, 2002: 136). 1997 tarihli Amsterdam Antlamasnn hedefleri incelendiinde, ABnin Kurumsal yapsn daha etkili hale getirmek ve zgrlk, gvenlik ve adalet alanlarnn, kurulmasn ngrd dikkati ekmektedir. Tm bu Antlama politikalar yakndan incelendiinde, ABnin ilgi alannn kamu ynetiminin ilkelerini belirlemeye doru kayd grlmektedir. nk bu konular, temel hak ve zgrlklere saygy, hukuk devleti ilkesinin hayata geirilebilmesini, ayrmclkla mcadeleyi ve dier konularda yasalarn koyduu normlara uyum
148

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

salamay iermektedir. Bunlar ise ancak kamu ynetimlerince salanabilecek hususlar olarak ele alnmaktadr (Bozkurt, 2002: 44). ABnin kamu ynetimi sistemine dair tm ye devletlerde uygulanmas ngrlen genel bir modeli bulunmamaktadr. Her ye devletin kendi siyasi, ekonomik ve toplumsal zelliklerine gre ayr kamu ynetimi sistemi vardr. rnein; Fransa gl merkeziyetilie, ngiltere ise adem-i merkeziyetilie dayanan kamu ynetimi sistemine sahiptir. Bununla beraber tm ye devletler kamu ynetimi sistemlerindeki farkllklar ortak ilkeler ve politikalar belirlemek suretiyle gidermeye almaktadrlar. Sz konusu ilke ve politikalar arasnda, kamu sektrnde profesyonel ynetimin hakim klnmas, kamu personeli ve yurttalara verilen hizmetin baar gstergelerinin saysal olarak ifade edilmesi bir dier deile performans lmn yaplmas, kamu hizmetinde vurgunun sreler deil sonular zerinde olmas gerektii, ynetim pratiklerinde zel sektr anlaynn rnek alnmas saylabilir. Her ne kadar AB, kamu ynetimi sistemine dair genel bir model nermemekte ise de, ABnin, belirli politikalar ve ilkeler balamnda aday lkeleri ynlendirdiini belirtmek gerekir. Nitekim aday lkeler mecburi sonu (obligatory result) ilkesi erevesinde topluluk mktesebatn yerine getirmek ve uygulamak zorundadrlar (akmak, 2007: 2). Dolaysyla, AB ierisinde kamu ynetimi, nceden tanmlanm rgtsel yaplar yerine temel deerler ve prensipler nda ekillenmitir. Nitekim bugn bile ulusal dzlemde kamu ynetiminin ana yaplanmasna ilikin herhangi bir topluluk mevzuat mevcut deildir. Farkl hukuki gelenekler, farkl ynetim sistemleri hala yan yana yrmektedirler (Bozkurt, 2002: 42). Bu balamda nemli olan bu temel ilkeler erevesinde AB mktesebatnn etkin ve verimli bir biimde uygulanmasdr. ABnin gerekletirmi olduu dzenlemelerin tam olarak uygulanabilmesi iin ncelikle sz konusu lkede ynetsel kapasitenin belli bir dzeyde bulunmas gerekir. ABnin kamu ynetimiyle ilgili dzenlemeleri ierisinde nemli bir konu da Avrupa Ynetsel Alan yaklamdr. Buna gre, ulusal devletlerin aktiviteleri artk kendi snrn aan anlamlar iermektedir. ABnde geerli olan ortak tanma(mutual recognition) ilkesi gereince bir lkede yaplan bir dzenleme veya bavuru dier ye lkeler iinde de geerlilik kazanmaktadr. Buna gre Almanyadan alnan banka hizmeti verme izni ile spanyada faaliyet yrtlebilmektedir. ABnde ulusal kamu ynetimlerinin ilemleri artk sadece kendi snrlar ierisinde resmiyete sahip olmamakta, ortak bir ynetsel alanda geerlilik kazanmaktadr. Bu alardan deerlendirildiinde AB ierisinde kamu ynetimi sistemlerinin uyumlatrlmas nem tamaktadr. Salksz ve yetersiz bir kamu ynetimi sisteminin yol aaca sorunlar, sadece o lke vatandalar iin olumsuzluklar tamamakta, ABnin entegrasyona dayal politikalarn da derinden etkileyecek potansiyellere sahip bulunmaktadr (Balc, 2004: 121). AB ve OECDnin 1992 ylnda balatm olduu SIGMA Program (OECD, 1998a) (Support for Improvement in Governance and Management in Central and Eastern European Countries) zellikle merkezi ve dou Avrupa lkelerinin kamu ynetimi sistemlerinin reform aktivitelerini demokratik idealler,
149

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

etik ve hukukun stnl ilkleri nda desteklemek zere almalarda bulunmaktadr. Bu programda kamu kurumlarnn genel yaps iin ok genel baz neriler ortaya konmaktadr. Buna gre siyasal olarak bu kurumlar; demokrasinin garanti altnda tutulmasn salayan, hukukun stnln, insan haklarn ve aznlklar korumay benimseyen istikrarl kurumlar olarak nitelendirilmektedir. Madrid Antlamasna gre, kamu rgtlerinin AB ngrleriyle yapsal olarak uyumlatrlmasnn gerei ortaya konmutur. Ancak, personel ynetimi gibi spesifik baz alanlara ynelik olarak ynetsel dzenlemeler de benimsenmitir. SIGMA Programnn 1998de yaynlam olduu Avrupa Kamu Ynetiminin lkeleri (European Principles for Public Administration) isimli raporda yer alan kamu ynetimi ile ilgili ilkelerin alt izilmektedir. Bunlar (OECD, 1998b): Gvenirlilik ve ngrlebilirlik (Reliability and Predictability) ilkesi, Aklk ve effaflk (Opennes and Transparancy) lkesi, Hesap Verebilirlik (Accountabilty) ilkesi, Etkinlik ve Etkenlik (Efficiency and Effectiveness) lkesi. 2001 ylnda AB Komisyonu tarafndan, giderek komplike hale gelen sorunlarn stesinden gelinmesi, AB yesi lke vatandalarnn beklentilerinin karlanmas ve uluslararas dzlemde daha fazla sz sahibi olunabilmesi amalarna ynelik olarak hazrlanan White Paper, politika oluturma srecini vatandalara daha fazla yaknlatrmay, daha ok aklk salamay, hesap verebilirlik ve sorumluluk dzeyinin ykseltilmesini ngrmektedir. Bu alma ile ye lkelerde demokratik ynetiimin gelitirilebilmesi iin SIGMA Programna benzer ilkeler ortaya konmaktadr. Bunlar (Balc, 2004: 123) : Aklk (Openness): AB kurumlarnn daha ak yntemlerle almas ngrlmektedir. ABnin eylemleri ve kararlar konusunda daha fazla iletiim salanmaldr. Katlmclk (Participation): AB politikalarnn kalitesi, baars ve etkenlii, fikir aamasndan uygulamaya kadar geen tm politika oluturma zincirinde geni bir katlmn salanmasna baldr. Artan katlm, AB politikalarnn ktlarna olan gveni arttracaktr. Hesap Verebilirlik (Accountability): Yasal ve ynetsel sreteki roller aka belirlenmelidir. AB kurumlarnn her birisi eylemleri ile ilgili konularda aklamada bulunmal ve sorumluluk almaldr. Etkenlik (Effectiveness): Uygulanan politikalar etken ve zamannda olmal, nceden aka belirlenmi amalar dorultusunda yaplabileceklere ynelik olmal, ortaya kabilecek sonular deerlendirilmi olmal ve gemi deneyimleri dikkate almaldr. Btnlk (Coherence): Politikalar ve eylemler btncl ve kolayca anlalabilir olmaldr. Buna gre, karmak bir sistemin paralar olan AB kurumlarnda politik liderlik ve yksek sorumlulukla uyumlu almalar yaplmas gerekmektedir.
150

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

Yukardaki be siyasi ilkenin uygulanmasnda orantllk ve yerellik kavramlarna uyulmasnn nemi byktr. Orantllk ve Yerellik (Proportionality and Subsidiarity): Ulalmak istenen amalar ile kullanlan aralar arasnda makul bir orant ve dengenin salanmas gerekmektedir. Hizmetlerin sunumunda, yerel bazda veya merkezi idare ile ortaklaa salanmas yollar dikkate alnmaldr ABnin kamu ynetimi sistemine dair tm ye devletlerde uygulanmas mecbur klnan genel bir modeli bulunmamakla birlikte, ye ve aday devletlerdeki kamu ynetimi sisteminin, kamu ve idare hukuku yerine zel hukuk egemenliinin getii, merkeziyetilik yerine dem-i merkeziyetiliin hkim klnd ve katlmcln esas alnd, merkezden ynetim yerine yerellik, gizlilik ve kapallk yerine effaflk ve aklk, istihdam anlaynda personel ynetimi yerine performans ynetimi, sorumluluk yerine hesap verebilirlik, tek znelilik yerine ok znelilik, hiyerarik deil yatay ve dz ve/veya asal rgtlenmenin olduu, verimlilik, zamanlln gzetildii bir sistem olarak yaplandrlmasn ngrmektedir. Bir dier ifadeyle; iktisadi, mali ve toplumsal alanlarda kamu yararn gzeten bir anlayla var olan, kalknma ve toplumun genel refah seviyesini ykseltme amacna ynelik planlama yapan sosyal devletin yerine; zel sektrn rekabetini dzenleyen, toplumda piyasa iin dzenlemeler yapan, piyasa yararn n planda tutan ynetiimci devlet ve buna uygun kamu ynetimi sistemi perspektifi ngrlmektedir (akmak, 2007: 7). Geleneksel kamu ynetimi anlaynn yerini alan yeni kamu ynetimi anlay, yukarda sz edilen kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamikleriyle realize olunca, Avrupa Birlii asndan somut baz durumlarn ortaya kmas kanlmaz olmutur. Bu balamda dier konularla ilgili olduu gibi kamu ynetimiyle ilgili olarak da, sanayi toplumunun Weberyan model anlayndan farkl yaklamlar ieren eitli ilke ve standartlar ortaya konmu ve ye ya da yelik srecindeki lkeler iin bir ereve oluturulmutur. Bu ereve, kamu ynetimlerinin rgtsel- ilevsel sorunlarnn yannda, etkin, verimli bir ynetsel ileyi oluturulabilmesi kendi asndan da olduka nemlidir. Bu noktada ne kan dier bir konu da, kamu ynetimlerinin geleneksel ve gncel sorunlar ierisinde nemli bir yer tutan merkezi ynetim- yerel ynetim ilikilerinin bu srete yeniden nem kazanmasdr. Ulus- devletlerin kamu ynetimlerinin gerek rgtsel gerekse ilevsel sorunlaryla dorudan ilgili olan bu konu, hem devletlerin kendi i ileyileri hem de AB ile ilikiler balamnda gncellik kazanm ve tartma konularnn banda yer almtr. Dier bir ifadeyle, ABnin kamu ynetimleriyle ilgili ortaya koyduu ilke ve standartlar ile oluturmaya alt temel erevenin odanda, merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri bulunmaktadr. Kamu ynetiminin bir paras olarak yerel ynetimlerin, hem etkin, verimli hizmet sunan birimler hem de demokratik ynetim birimleri olarak nem kazand bu sre ise, arlkl olarak yukarda alt izilen kreselleme, blgeselleme ve yerelleme dinamikleri erevesinde realize olmaktadr.
151

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

B) Kamu Ynetiminin Bir Paras Olarak Yerel Ynetimler ve Avrupa Birlii ABnin tarihi gzden geirildiinde kamu ynetiminin bir paras olarak yerel ynetimlere dair iki belirgin dncenin var olduu grlr. Bunlardan ilki, yerel ynetimlerin gl bir AB entegrasyonu karsnda silik kalacaklar ve zamanla zayflayacaklar kaygsdr. Dieri ise, kendi bnyelerinde gittike glenen yerel ve blgesel ynetimlerin ileride ABnin ortak karar ve uygulama mekanizmalar karsnda ayr bir siyasi g oda oluturabilecekleri endiesidir. Her iki fikir, birbirine ne kadar zt olsa da bu yaklamlarn ve kayglarn taraftarlar bulunmakta ve bunlar zaman zaman Avrupa kamuoyuna yansmaktadr.ABnin yerel ynetimleri zayflataca ve yerel organlarn yetkilerinin Avrupa merkezi karar srelerine aktarlaca kaygs, dierine oranla daha ok ne kmakta ve hatta Birliin ortak hukuki yaptrmlarnn yerel ynetimlerin varln nemli lde tehdit edebilecei dncesine kadar varmaktadr. Dier endienin, yani yerel ve blgesel idarelerin ortak Avrupa uygulamalarna kar bir diren oluturabilecei yaklamnn henz emareleri fazlaca grlmese de, bunun da tmyle gzden uzak tutulmamas gereken bir varsaym olduunu sylemek gerekir (kmen ve Parlak, 2008: 292). Yerel ynetimler, Avrupal toplumlarn temel yap talar ve geleneksel ynetim yaplardr. Yukarda da deinildii gibi, kent ynetimlerinden balamak zere tm yerel otoriteler, Avrupa siyasi ve toplumsal tarihinin ba aktrleri olagelmilerdir. Gnmze kadar ulusal dzeydeki siyasi aty da belirleyici olan bu yerel aktrlerin, bundan sonra nasl bir role ve ileve sahip olacaklarn byk lde Birliin ilke ve yaklamlar belirleyecek gibi gzkmektedir. Zira, ABnin ulus-st (supra-national) bir entegrasyon olmas sebebiyle, ye lkelerin tm siyasi ve idari yap ve sreleri, Birliin ortak hukukundan ve merkezi otoritesinden dorudan ve dolayl biimde etkilenmektedirler. ABnin temelinde yatan olgu, Avrupada kalc bar, gvenlik ve demokrasiyi salamakt. Bununla birlikte, vatandalara en yakn ynetim dzeyi olan yerel ynetimler, Avrupann entegrasyon srecine yava yava dahil oldular. Avrupann politik entegrasyonu glendike, yerel ve blgesel ynetimlerin, kayg ve beklentilerini ifade etmek ve karar alma srelerinde dorudan yer alabilmek iin seslerini duyurmalar daha da nem kazanmaktadr. Bunun yannda kentler, belediyeler ve blgeler Avrupa mevzuatnn uygulamaya konmasyla birok dorudan riske ve Avrupa dzeyinde oluturulan kara alma mekanizmalar nedeniyle de dolayl risklere maruz kalacaklardr. Siyasi aktrlerin says ulusal, blgesel ve yerel dzeylerde artarken, Birlik bnyesinde kararlarn tek bir merkezden, Brkselden alnmas, siyasi merkeziyetilii gndeme getirmekte, bu durum yerel otoritelerin karar ve uygulama srelerinin etkinlik ve geerliliini yeniden ele alp sorgulamay gerektirmektedir. Bu nedenlerle yerel ynetimler, AB iin hassas konulardan biridir. Yaama geirilmi btnleik bir siyasi birlik iin, Avrupa entegrasyonu srecinde bu konu zerinde politikalar retilmi ve kurumlar oluturulmutur. 1985 ylnda kabul edilen Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnamesinden balayarak, 1992 Maastricht Antlamasna kadar,
152

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

sonrasnda 1993de Blgeler Komitesinin kurulmas, 1994 Avrupa Parlamentosu Yerel Ynetimler Konferans ve izleyen gelimeler, bu ynde atlm admlarn balcalardr. ABnin kurulmas ve gelimesi srelerinde yerel ve blgesel idarelere ait dzenlemelerde temel eksen konumundaki yerellik-subsidiyarite ilkesinin, 1951de imzalanan ve Avrupa Topluluunu kuran Avrupa Kmr ve elik Topluluu Antlamasndan (Md. 95) itibaren ana antlamalarda yer ald ve yerellik ilkesinin Avrupa iinde yerel ynetimlerde esas vurgu olarak kullanldn sylenebilir. Ancak burada u hususu belirtmekte fayda vardr; yerellik ilkesi Avrupa hukukunda bazen (Roma Antlamas 1957, Md. 235) Birlik karsnda ye lkeler dzeyini, bazen de ulusal boyuttaki yerel dzeyi (Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnamesi 1985, Md. 4/3) ifade etmek zere kullanlmtr. Anlalan o ki, Birlik merkezi dndaki tm siyasal ve ynetsel unsurlar yerel olarak kabul edilmekte ve merkez-evre etkileiminde evreyi temsil etmektedir.Roma Antlamas 1972 Spinelli Raporuyla devam eden yerellik ilkesinin ilenmesi sreci, 1985 artnamesiyle olgunlamtr. Bilindii gibi o yl karlan Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnamesi (Md.4/3), yerellik ilkesinin net bir biimde yer ald ilk ve nemli bir belgedir ve burada yerellik kavram, kamu idarelerinin sorumluluklarn, tercihen vatandaa en yakn kamusal otoritelere yklemektedir. 1987 Avrupa Tek Senedi, yerel ynetimler asndan bir dier nemli dzenleme saylmaktadr. Avrupa Komisyonu, Avrupa Tek Senedi ile ortak pazar politikalarnn hz kazanmasna kout olarak, blgesel politikalarn belirlenmesi ve uygulamaya geirilmesi yerel srecine ye lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerinin katlmn artrmay ve bu birimlerin etkinliini gelitirmeyi hedeflemiti (Ksecik, 2002: 3). Bu belgeyle ilgili bir dier konu yerellik ilkesine yer vermesidir. Yerellik ilkesi sz edilen Senedin 130. maddesinde evre konusuyla birlikte yer almtr. Tek Avrupa Senedi, ulusal dzeyin altndaki kurumlarn varlnn kabul edildii bir anlama olmas ynyle de ayr bir nem tar. Avrupa hukukunun olgunlamas srecinde yerel ynetim ve yerellik konusu gndemden dmemi, yasal dzenlemelerde bu olgu zaman iinde gelien ve pekien bir seyir izlemitir. ABnin yasal ve kurumsal geliiminde en belirgin kilometre talarndan olan 1992 Maastricht Anlamasnda (Md. 3) ve 1997 Amsterdam Antlamasnda (Md. 5) yerellik ilkesi birbirine benzer ierikte vurgulanmtr. Yerel ve blgesel ynetimlere ait politikalar ortaya konulurken, 1993 Kopenhag, 1995 Madrid, 1997 Lksemburg ve 1997 Amsterdam Antlamalaryla bu alanda getirilen ilkeler uygulanmaya balanmtr. Yerel- blgesel ynetimlerin ABnin karar alma srelerine ve her alanda btnlemesine katk salamas amacyla oluturulan Blgeler Komitesinin varl, ye lkelerdeki yerel ve blgesel ynetimlerin AB yaps iinde resmi bir zeminde temsil edilmelerine, ilgili konularda komite araclyla gr bildirebilmelerine imkan salamtr. Deiik lkelerden gelen Komite temsilcilerinin AB politikalar erevesinde ortak almas, temsilcilere, kendi
153

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

ynetimlerindeki hizmetleri sunarken elde ettikleri deneyimleri paylama imkan vermekte ve bu da temsilcilerin kendi yerel ynetimleri iin yeni almlar sunmaktadr. Ayn zamanda, oluumu asndan demokrasi a bulunan AB Komisyonu, faaliyetlerinin nemli bir ksmn, halkn oylaryla ulusal organlara seilen temsilcilerden oluan Komiteye danarak, onlar politika srecine dahil ederek demokratik adan glendirmeye almaktadr (Ksecik ve zgr, 2005:7). Maastricht Antlamasnn nemli sonularndan biri olan Blgeler Komitesiyle ilgili olarak, 2001 tarihli Nice Antlamas da, yeni dzenlemeler getirmitir. ABnin, Sovyetler Birliinin etkisinden kurtulan Dou Avrupa lkeleri ile olan entegrasyon sreci, Blgeler Komitesinin roln artrc bir gelime olmutur. Komite, Birlie entegre olacak lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerini entegrasyon srecine hazrlama, bu lkelerde entegrasyon ncesi gerekli kurumsal reformlarn gerekletirilmesine yardmc olma, bu lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerinin mevcut durumlarn iyiletirici giriimleri destekleme konularnda nemli rol oynamaktadr. Komite, entegrasyon srecinden sadece ulusal dzeydeki rgtlerin deil, yerel ve blgesel ynetimlerin de etkilendiini vurgulayarak, onlarn da bu srece dahil olmalarnn btnlemeyi hzlandracan dile getirmitir. Aksi taktirde, istenilen sonularn alnamayacan vurgulayarak, yelik hazrlndaki lkelerin hkmetlerini, bu srete, yerel ve blgesel ynetimlere, ilgili btn bilgilerin aktarlmas, yelik grmelerinde aktif olarak yer almalar iin gerekli mali kaynan salanmas ve bu ynetimlere hizmet alanlarna giren konularda danlmas gerektii konusunda uyarmtr. ABye ye olacak tm aday lkelerin yerel- blgesel ynetimlerinin, Birliin ykleyecei sorumluluklar stlenebilmesi ve dolaysyla btnlemenin baarl olabilmesi iin hazrlk dzeyleri olduka nemlidir. Zaten, Birlie ye olmadan nce Orta ve Dou Avrupa lkelerinin gerekletirdikleri reformlarn byk bir blm, merkezi ynetim ve zellikle de yerel ynetimlerinin idari kapasitelerini glendirmeye ynelmi bulunmaktadr. AB, yelik sonrasnda kendilerinden beklenen hizmetleri verimli ve etkin bir ekilde getirmeleri iin, yerel ynetimlerin rgtsel ve ilevsel gerekli hazrlklar yapmalarn olduka nemli bulmaktadr. Birliin btnleme sreci, ye ya da yelie hazrlanan btn Avrupa lkeleri iin yerel- blgesel ynetimlerin nemini ve sorumluluunu artran bir gelime olarak deerlendirilebilir. Hem ye lkeler hem aday lkelerin yerel ve blgesel ynetimlerinin iyiletirilmesi abalarnn kukusuz mali bir boyutu da bulunmaktadr. Yapsal ve yapsal olmayan fonlar araclyla AB, btnleirken yerellemekte ve blgesellemektedir (kmen, 2006: 43-106). Yeni byme dalgas sonucunda ABnin kurumsal sisteminin ilerliinin nemli sorunlarla kar karya kalaca aka grlmeye balanmt. Bunun zerine Birlik, 28 ubat 2002de Konvansiyon (Kurultay) Toplantlar dzenleyerek yeni bir mzakere srecini balatrken, pratik almalarn yansra siyasal birlii kurmaya ynelik anayasal dzeyde nlemler almaya ve
154

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

dzenlemeler yapmaya ynelmitir. Konvansiyon almalarnda yeni, effaf, sade ve etkin yurtta temelinde bir Avrupa Birlii oluturulmak istenmitir. Bu nemli ynelimin odanda kentler ve blgeler yer almaktadr. Konvansiyon faaliyetlerinde kentlerin ve blgelerin rolnn alt izilmekte ve Avrupa Birlii karar sreleri iinde yerel ve blgesel rgtlenmelerin daha sk bir biimde entegre edilmesine allmaktadr. Kreselleen dnyada, gl kent ve blge ynetimlerinin ekonomik ve sosyal kohesyonun temelini oluturaca ve en st dzeydeki siyasi birliin, en alttan balamak zere kurulabilecei grlmtr. Esasnda ABnin entegrasyonunun baars da buna baldr (Tekeli ve lkin, 2005: 40). AB hukuku ve uygulamalarnn yerel ve blgesel ynetimleri etkiledii alanlar dikkate alndnda, kurumsal ve yasal dzenlemelerin; ekonomik ve sosyal entegrasyon, siyasi birlik, Avrupa kimlii, kamu hizmetinin yeni ierii, hizmette yerellik, merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri ve merkez-yerel yetki etkileimi, yerel ekonomik kalknmann salanmas, blgesel dengesizliklerin giderilmesi, ynetime etkin katlm, temsili demokrasi ve yerel birimlerin snr tesi ibirlii gibi argmanlardan kaynakland grlr. AB mktesebatnn benimsenmesi 1993 ylnda gerekleen Kopenhag Zirvesinde, uygulanmas ise 1995 ylnda gerekleen Madrid Zirvesinde yelik iin bir kriter olarak belirlenmitir. Mktesebatn sadece kabul edilmesi deil, uygulamasnn da bir kriter olmas neticesinde, ABye aday lkelerin katlm ncesi uyum almalarnda zerinde ncelikle durmalar gereken konulardan birisi, sz konusu mktesebat benimseyecek ve uygulayacak, ABye paralellik arz eden kurumsal bir yaplanmann tesisidir. dari kapasitenin ve bu erevede kurumsal yaplanmann, glendirilmesi 1998 ylndan itibaren, aday lkelere yaplan mali destek erevesinde bir ncelik olarak ortaya kmtr. Gl bir idari kapasite, sadece AB yeliine ilikin ihtiyalar iin deil; ayn zamanda global ekonomik yapdaki artan rekabete ynelik olarak da byk neme sahiptir. Aday lkelerin, AB mktesebatn, ye lkelerle ayn standartlarda uygulayabilecek kapasitede modern, verimli alan, etkin idari kurumlar ve sreler oluturmas yelik iin nemlidir lkelerin Birlie ye olmas aamasnda kabul etmek ve uygulamak zorunda olduklar AB mktesebat, merkezi ynetimlerden baka yerel ynetimler iin de birtakm ilkeler ve koullar ortaya koymaktadr. Bu balamda esas mktesebat uyumu devlet dzeyinde olmakla birlikte, blgesel ve yerel birimlerin ileyilerini etkileyen bir dizi yasal dzenleme ye devletleri balayc niteliktedir. Birlik mevzuat ve dzenlemelerinin birounu (%40- 60 orannda) yerel ynetimler gerekletirmek durumundadr. ABnin, yerel ve blgesel ynetimleri dorudan ve dolayl biimde etkileyen mktesebat hkmleri, Kamu haleleri, Yerel Vergiler, Tketicinin Korunmas, evre Hukuku, Tevikler, Rekabet Hukuku ve Belediye ktisadi Teebbsleri, Yerel Seimler ve Sosyal Politikalarla lgili Hukuki ereve gibi balklar altnda toplanmaktadr. Ulus-st bir hukuk dzenini ifade eden Avrupa Birlii hukukuyla, ye lkelerin i hukukunun ayn anda uygulanmasnn yaratt sorunlar henz tam olarak bertaraf edilememi olsa da, birleik Avrupa idealinin gereklemesinde,
155

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

ulusal katlmn yetmedii, bunun yerel dzeyle desteklenmesi gerektii anlalmtr. Yerel ve blgesel ynetimlerin, Avrupa entegrasyonuna giden yolun temel talar olduu gereinden hareket edilerek, yerel dzeyin dikkatlice Birlie entegre edilmesine ve bunun iin de ncelikle ekonomik ve sosyal btnlemenin salanmasna allmaktadr (kmen ve Parlak, 2008: 293- 295). ABnin genel olarak kamu ynetimi ve zelde ise kamu ynetiminin hem rgtsel hem de ilevsel olarak nemli bir yann oluturan yerel- blgesel ynetimlerle ilgili getirdii bu ereve, yelik srecindeki Trkiye asndan nemli ktlar ortaya koymaktadr. zellikle, kamu ynetimi ile ilgili temel sorunlarn odanda, merkezi ynetim yerel ynetim ilikilerinin bulunmas, Tanzimattan Cumhuriyete tevars eden temel nitelikler ve on yllardr devam eden yeniden yaplanma ve reform abalarnn adeta kamu ynetimi ile zdelemesi gibi realite durumlar, konuyu daha da nemli hale getirmektedir. Bu balamda, AB srecinde ortaya kan gelimelerin Trk kamu ynetimi asndan neye tekabl ettiini ve gncel olarak ne gibi gelimeleri ortaya koyabileceini anlamak iin, Trkiyede kamu ynetiminin dnden bugne durumuna ksaca deinmekte yarar vardr. Bylece, merkez ve yerel boyutuyla Trk kamu ynetiminin yarnn anlamak da daha kolay olacaktr. III. KRESEL-BLGESEL D NAM KLER, AVRUPA B RL SREC VE KAMU YNET M NDE YEN DEN YAPILANMA ABALARI Trkiyede ynetimde yeniden yaplanmay gerektiren nedenler ve bu balamda yaplan almalar Tanzimata kadar gtrebiliriz. Trk ynetim tarihi ierisinde ilk batl ynetim kurumlar Tanzimatla birlikte grlmtr. Ancak, Cumhuriyetle birlikte anayasal ve yasal temelleri olan brokratik rgt yaplar oluturulmaya balanm, 1950lerle birlikte bugn de youn olarak devam eden yeniden yaplanma almalarna arlk verilmitir. Bu yeniden yaplanma almalar bir yandan toplumsal, ekonomik ve politik yapmzda ortaya kan deimeler ve i dinamiklerin sonucu iken dier yandan da kresel lekli gelimelerin gerektirdii bir zorunluluk olmutur. Bunun yannda Trkiyede ynetimde dzenleme abalarnn nemli bir zellii de konunun merkezi ve yerel ynetim kurumlar eksenine oturtulmu olmasdr. lkemizde gerek yerel ynetim gelenei konusundaki eksiklik gerek bu kurumlarn oluturulma ve ortaya k biimi ve gerekse demokrasi ve yerel demokrasiye ilikin eksiklikler, ynetimle ilgili sorunlarda ve dzenleme almalarnda yerel ynetimleri ne karan bir seyrin ortaya kmasn salamtr. Merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri, kamu ynetimi sisteminin karakteristiini belirleyen nemli bir faktrdr. Kamu ynetiminin birer alt sistemi konumundaki bu iki ynetsel dzey arasndaki etkileim, ynetim hukukunun ve ynetim biliminin ana konseptlerinden biri ve ynetimler aras ilikilerin ana ekseni durumundadr. Merkez- yerel ynetsel ilikileri, tarihi bir sre iinde, toplumsal siyasal, ve ekonomik yaplarn karmak etkileimleri sonucu biimlenmektedir. Ayn zamanda, ynetsel, siyasal ve ekonomik yaplarn
156

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

oluumunda dorudan ve dolayl olarak rol oynayan merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri, iki ynl ve srekli bir etkileim mant erevesinde toplumsal alt sistemlerden etkilenirken bir baml deiken olarak ortaya kmakta, bu sistemleri etkiledii lde de bamsz bir deiken konumunda bulunmaktadr. Bazen baml ou kez de bamsz bir deiken olarak merkezyerel ilikileri, tm dnyada olduu gibi Trkiyede de kendine zg nitelikleri ve sorun alanlaryla gndem oluturmakta; kamu ynetiminin yapsal- ilevsel ynne ilikin tartmalarda, yeniden yaplandrmaya ilikin giriimlerde odak noktasn oluturmaktadr (kmen, 2008: 45). A) Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim ilikileri Osmanldan Cumhuriyete kalan miras, ekonomiden sosyal alana ve kltrden ynetime geni bir yelpazeyi iermektedir. Bu geite imparatorluk brokrasisinin biimsel yn ile birlikte ynetim gelenekleri ve siyaset kltr de miras olarak intikal etti. Osmanl devletiyle Trkiye Cumhuriyeti arasndaki sreklilik niteliinin en bariz hissedildii alan idari alandr. zellikle merkeziyetilik- adem-i merkeziyetilik ilikileri ve yerel ynetim anlay ile ilgili olarak miras niteliini aka grmek mmkndr. Cumhuriyet, siyasal kltr ve siyasal yap zellikleriyle ve hatta ou kurumlarla Osmanl merkeziyetiliini devralmtr (Grmez, 2000: 83). Bugnk merkezi ynetim bnyesi iinde yer alan temel kurumlarla yerel ynetimler byk lde mparatorluktan Cumhuriyete miras olarak intikal etti. Aradaki en nemli farkllk, sz konusu ynetim organlarnn gelimesi, rgt bakmndan bymesi ve yaylmas biiminde kendini gsterdi (Erylmaz, 1995: 341). Cumhuriyet ynetimi de, yerel ynetimleri, siyasi organlar olarak deil daha ok idari birimler biiminde deerlendirerek yetki, grev ve rgt yapsn bu anlaya gre dzenledi. Birlik ve beraberlik tehlikeye girer gerekesiyle yerel ynetimleri glendirme konusunda hep tereddtle hareket etti. Osmanldan Cumhuriyete devreden nemli niteliklerinden biri olan bu merkeziyetilik ya da brokratik ynetim gelenei (Heper, 1974: 89), zellikle tek parti dneminde olmak zere takip eden dnemlerde de olanca arlyla devam etmitir. ok partili dneme geile beraber nemli baz gelimeler olmakla birlikte, Trk ynetim sisteminin ve dolays ile yerel ynetimle ilgili anlay ve uygulamalarda, merkeziyetilik dncesinin byk oranda devam ettii sylenebilir. Bu dnemde ok partili hayata gei ve baz kanunlarda yaplan dzenleme ve deiiklikler dnda nemli kararlarn alnmad grlmektedir. 1961 Anayasasyla yerel ynetimler konusunda nemli dzenlemeler yaplmtr. 1961 Anayasas, yerel ynetimler konusunda daha nceki anayasalardan farkl olarak Hizmet Yerinden Ynetim lkesini de getirerek adem-i merkeziyet yerinden ynetim ilkesini anayasal klmtr. Ancak bu dnemde de anayasadaki merkeziyeti olmayan hkmlere ramen, Trk ynetim sistemi ar merkeziyeti eleri zerinden atamamtr (Grmez, 1997: 122- 131). Gerek geleneksel merkeziyeti yap, gerekse dnemin kendine zg siyasi idari gelimeleri, merkez-yerel ilikilerinde ve yerel ynetimlerin yapsnda deiiklikler olumasn engellemitir. 1960dan 1980lere kadar devam eden
157

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

dnemde de merkeziyetilik- adem-i merkeziyetilik ilikileri ve siyasi-idari gelimeler balamnda ortaya kan yerel ynetim yaplanmalar ve ileyiine ilikin sorunlarn giderek artmas, bu anlamda eitli tartmalarn balamasn salamtr. Genellikle, yeniden dzenleme ya da reform odakl bu tartmalarla da zaman iinde nemli bir gelime salanamamtr. Bunun balca nedeni ise, ekonomik, sosyal, siyasal baz faktrlerin tesinde, merkeziyeti ve sekinci zihniyetin deimemesidir. Bu anlamda Trkiyede yerel ynetimlerin yeniden yaplanmas ile ilgili gelimeler genel olarak kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmasn gerektiren nedenlerin bir parasn oluturmaktadr. Merkeziyetilik ve brokratik hantallamadan da kapalla, kuralclk ve sorumluluktan kamaktan siyasal yozlama ve rmeye kadar pek ok sorunun yannda, kentlerin bymesi ve kentlemenin artmas, halkn beklentilerinin deimesi ve demokrasi talepleri, kent ynetiminde ok ba yap ve yetki karmaas, kentleme ve hemehrilik bilinci gibi pek ok neden, ynetimin bir btn olarak ele alnp, yeniden yaplandrlmasn gerekli klmaktadr. B) Kamu Ynetiminin rgtsel- levsel Sorunlar Trk kamu ynetimi sistemini tanmlayan vazgeilmez szckler, ar brokratiklik, merkeziyetilik, siyasallama ve kayrmaclk olarak karmza kmaktadr (Balc, 2004: 115). Tanzimattan bu yana devam eden merkeziyeti yaklam beraberinde krtasiyecilikte getirmi ve ynetimin ileyii, hizmetlerin etkin, verimli yrtlmesini yavalatan ayrntl kurallara balanmtr. Ynetsel ve mali merkeziyetilik, ynetim sistemimizin btn zamanlarda kaos ve kriz iinde kalmasna, yapsn ve srelerinin yozlamasna ar bymeye, krtasiyeciliin artmasna, zaman ve kaynak israfna neden olmaktadr. Brokratlar doabilecek muhtemel sorumluluktan kurtulmak iin, hizmetlerin yrtlmesinden ok, bu kurallarn yerine getirilmesini ncelikli tarz olarak benimsemilerdir. Kurallar genellikle yasalarn ayrntl dzenleme yapmasndan domakta ve kamu grevlileri mevzuat kargaasnda gerek ilevlerinden uzaklamakta ve vatandala iletiim kanallarn daraltmaktadrlar. Trk kamu ynetiminin en ok aksayan yn, kaynaklarn en etkili biimde kullanmak suretiyle, hizmetleri kaliteli, hzl, verimli ve etkili bir biimde yerine getirememe sorunudur. Ar mevzuatlk, ilerin amacndan uzaklamas ve biimsel muhteva kazanmasna neden olmutur. Bunun sonucunda personelde ve yneticilerde inisiyatif kullanma yerine, pasif kalma, iinde bulunulan dzeni srdrme eilimi kurumsallamaktadr. Gnmz ihtiya ve artlarna cevap veremeyen eskimi, daha ok eski gelenek ve alkanllar yanstan mevzuatn, ar ayrntc, kat kurallar, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesini gletirmekte, kamu ynetiminin ada gelimelere uymasn engellemektedir. Ayn amaca dnk kurulular arasnda, ibirlii salama, yol gsterme ve koordinasyonun gerekletirilmesi konusunda sorunlar bulunurken, bu durum bir ksm ilerin ortada kalmasna neden olmaktadr. Vatandalarn hizmetlerle ilgili kararlarn alnmasna ve uygulanmasna katlmnn salanmamas, ynetim srelerinin gizlilii ve bilgi edinme hakknn ada bir anlayla dzenlenmemesi, vatandalarla kamu ynetimi arasnda ciddi
158

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

sorunlar ve engeller karmaktadr (kmen ve Ylmaz, 2006: 374- 386). Ayrca devlet ynetiminde yolsuzluklarn ulat dramatik boyut konusunda da adeta bir gr birlii sz konusudur. Vatandalarn bilin altna yerlemi olan devlet baba imaj, sorgulanamaz devlet anlay ve brokratik devlet gelenei uygulamalar devlet toplum ilikilerinin salkl bir yapya oturmasnn nndeki engeller olarak deerlendirilmektedir. Ayrca kamu ynetiminde saydamlk ve hesap vermekten kanma eilimi bulunduu da grlmektedir (Sayglolu, 2002: 223). Hantal, geleneki, kat merkeziyeti ve halk ynetime dhil etmeyen yapsyla her ie ve her eye yetime abasndaki devlet, gnmzn modern devlet anlayna uymamaktadr. Kayrma ve kollama (patronaj) ilikilerinin gerek merkezi gerekse yerel ynetimlerde olduka yaygn olduu grlmektedir. Gerek merkez gerekse yerel ynetimlere ulamak ve sorununu zmek isteyen vatandalarn en sk bavurduklar yol, e dost vastasyla zm aramak olmutur (TESEV, 2000). Ynetimi gelitirmenin dar ve biimsel anlamda alglanmas, yeterli rgtlenmeye kavuturulamamas, gelimelerin kurumsallamasn engelleyerek, olayn kiisel boyutta kalmasna neden olmutur. Yeniden dzenleme almalarnda, yaratclktan ziyade taklide nem verilmesi, yerel moral deerlerinin ve insan faktrnn ihmal edilmesi sk sk ynetimin yeniden dzenlenmesine gereke olmutur. Biryandan saylan faktrler, biryandan ynetim sistemimizin ada bir seviyeye kavumam olmas, dier yandan sosyo- ekonomik ve siyasal koullarn yaratt ortamn olumsuz ynde gelimesi, ynetime duyulan gvenin sarslmasna neden olmutur. Partizanlk, kayrma, rvet, rant kollama, otorite boluu yasalarn uygulanmasnda fiili ayrmclk kamu ynetimimize kar daimi bir honutsuzluk dourmaktadr (Ayka vd., 2003: 160). Btn bu yapsal ve ilevsel sorunlar, yerel ynetimler de iinde olmak zere Trk kamu ynetimini 1990l yllarda srdrlemez hale getirmi ve yeniden yaplanma araylarna ivme kazandrmtr. Burada alt izilen i ve d faktrlerin etkisiyle, zellikle merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri balamnda reform kanlmaz hale gelmitir. C) Yeni Anlaylar, Yeni Yaklamlar ve Yeniden Yaplanmay Gerekli Klan Temel Nedenler Sanayi toplumundan bilgi toplumuna doru yaanan srete devlet kavram merkezli tartmalar ve gelimeler, ynetim anlaylarn, yaplanmalarn, bu alanda olumu ilkeleri ve kurumlamalar, ynetim yapsn oluturan yaplarn konumunu ve ilikilerini nemli lde ve kktenci bir ekilde etkilemektedir. Dnya yeni bir yzyla ve nc bin yla girerken uluslar aras kamu ynetimi bilimi ok nemli deiimler geirmektedir. Bu deiimler hem kamu ynetimi biliminin kuramsal yapsnda ve hem de kamu ynetimi uygulamalarnda yaanmaktadr. Ortaya kmakta olan toplumsal, ekonomik ve siyasal olgular kamu ynetimini deime ve gelime ynnde gl bir bask altna almaktadr. Deiim, duraanlktan devingenlie, yapsal endielere bamllktan etkenlik ve verimlilik araylarna ve hukuksal geerlilik
159

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

endielerinden yarar/maliyet uzlalarnn ortaya karlmasna doru bir yneli ve gei biiminde ortaya kmaktadr. Kamu hizmetlerinin retilmesi ve topluma sunulmasnda klasik kalplarn dna kan araylar younluk kazanmaktadr (Yaam, 1997: 1). Ksaca kamu ynetimi, geleneksel ynetim anlaynn paradigmatik deerlerinden, katlm ve sorumluluk merkezli yeni bir ynetim nosyonuna, dier bir deyile Administrationdan Managementa doru bir dnm geirmektedir (Laurence ve Lynn, 2001: 6). Refah devleti anlay iinde bat Avrupa lkelerinde 1970lere kadar geerliliini koruyan, kat hiyerarinin hakim olduu brokrasiye dayanan, merkezi organlarda nceden belirlenen amalar gerekletirmek iin, tek zneli, merkezi, hiyerarik iblm iinde retim yapan, kaynak ve yetkileri kendinde toplayan, sorumluluun yasalara ve prosedrlere gre olduu geleneksel kamu ynetimi modeli, 1980li yllarda bir dizi reform politikalar ile yeni bir modele (yeni kamu iletmecilii) dnmtr (mrgnlen, 2003: 7). zellikle Fransa ve Almanya bata olmak zere Kta Avrupasnda, ynetimin modernletirilmesi almalarnda etkinlik ve verimlilii ne karan kamu ynetimi reformlarnn nemli bir yeri bulunmaktadr (Walter and Kickert, 2005: 537- 563). Yeni kamu ynetiminin gerek bir tanm yaplamamakla birlikte ierdii nitelikler olduka net ve anlalabilirdir. Performans denetimi, verimlilik vb. niteliklerin tesinde kesin olan bir ey, yeni kamu ynetiminin, kamu ynetimiyle (public administraion) ayn ey olmaddr (Hughes, 2003: 76). Bu balamda kamu ynetimini deiime zorlayan etkenler ana eksenden gelmektedir. Birincisi kamu harcamalarnn bte zerine getirdii yk ve bte aklarnn mali sitemde yol at skntlardr. kicisi bilgi ve iletiim teknolojilerinde yaanan hzl deiimdir. ncs toplumsal talepler karsnda kamu kesiminin performansnn yetersiz kalmasdr. Kamu ynetimi reformu da bu nedenlere paralel olarak iki ana temel zerine yaplandrlmaktadr. Birincisi devletin rol diye de ifade edilen kamu ynetiminin grev alannn ne olacadr. kincisi bu grevlerin nasl yaplacadr. Ksaca ne yapmal ve nasl yapmal diye ifade edilebilecek bu sorulardan hangisine ncelik verilecei reformun temel stratejisini belirleme asndan en nemli unsurdur. Bu ncelik de byk lde kamu kesiminde yaanan arlkl sorun tarafndan belirlenmektedir. Mali alandan gelen basklar nedeniyle reforma zorlanan bir kamu ynetimi sisteminde, daha ziyade piyasac strateji izlenmekte devletin ekonomik ve sosyal yaamdaki rol azaltlmaktadr. Devletin roln daraltc anlamda yeniden tanmlayan bu yaklamda, devletin stlenmeye devam ettii hizmetleri yrtrken de piyasa mekanizmasndan en geni ekilde yararlanmas ilkesi benimsenmektedir (Ylmaz, 2001: 93). Gerekte, gerek ilkeler ve standartlar gerekse yaplanmalarkurumlamalar anlamnda bu eilimler, dier lkeler gibi Trk kamu ynetimi asndan da nemli etkiler dourmakta ve zellikle AB srecinde bir takm ktlar beraberinde getirmektedir. zellikle yukarda alt izilen rgtsel ilevsel sorunlar ve merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri odakl sorunlar, bu srete Trk kamu ynetimini daha da nemli hale getirmektedir. Dnden bugne
160

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

yaadmz ynetim sorunlar, yarna ilikin nemli ngrlerin ortaya kabilecei bir noktada her zamanki gibi gncelliini korumaktadr. Trkiye, 1990larda balayan ve 2000l yllarn banda ekonomik, toplumsal ve siyasal boyutlar giderek belirginlemekte olan nemli bir darboazdan gemektedir. Bu darboazn almas iin ekonomik nitelikli nlemlerin yannda, toplumsal ve siyasal ierikli gelitirmelerin de gereklilii kamuoyunda genel kabul grmektedir. Gelitirme hedefleri iinde, lkenin ynetim sistemine an gereklerine uygun nitelikler kazandrlmas konusu, zellikle son yllarda, toplumun gndeminde nemli bir yer alm bulunuyor. Kamu ynetimi sistemlerinin lkelerin toplumsal, ekonomik ve siyasal koullar ile uyum iinde olmas gereklilii dikkate alndnda, bu konudaki toplumsal duyarll doal karlamak gerekmektedir. nk, Osmanldan miras kalm temel zelliklerini hala korumakta olan ynetim sistemimizin, lke koullarnn ok gerisinde kalm olmas gerei, gnmzde toplumumuzun en gncel sorunlarndan birisi durumundadr. Bu sorun, zellikle, merkezin tara kurulular ve yerel ynetimlerle birlikte, kamu ynetimi sistemimizin yerel topluluklara hizmet reten kesiminde ok belirgindir. lgin olan, bu kesimde gerekli gelitirmelerin gerekletirilememi olmas bir yana, zaman iinde belli bir gerilemenin ortaya km olmasdr. XXI. Yzyln bandaki Trkiyede toplumun ynetim sisteminden beklentilerinde nemli deimeler olmutur. Toplum artk ynetim sisteminden stlendii hizmetleri kaynak savurmadan, kamu yarar dorultusunda, etkinlik ve verimlilikle retmesini istemenin yannda toplumdaki demokratik, oulcu ve zgrlk yaam zlemlerinin, ynetim sistemine somut olarak yansmasn da beklemektedir. Oysa eitli aratrmalarn sonular ynetim sistemimizin yerel topluluklara hizmet reten kesimin etkili ve verimli hizmet retmekten ok uzak dm olduunu, bunun yannda geleneksel merkeziyeti ynetim anlaynn hkm srd bu kesimin, yerel demokrasinin salkl ilemesini kolaylatrc olmas bir yana, tam tersine lkemizde demokrasinin kklemesini, salkl ilemesini nleyici ve yozlatrc bir rol oynamakta olduunu aka ortaya koymu bulunmaktadr. Bu durumda yaplmas gereken; ynetim sistemimizin, (merkezin tara kurulularn ve yerel ynetimleri ierecek biimde) yerel topluluklara hizmet reten kesimini, cesur ve kktenci bir biimde yeniden yaplandrmaktr. Bu yeniden yaplanmann gl ve demokratik yerinden ynetim anlay dorultusunda gerekletirilmesi gerekmektedir. Gl ve demokratik yerel ynetim kurumu, yerel topluluklara, temsil edici organlar aracl ile, yerel hizmetler zerinde uygulanabilir kararlar alma, bunlar uygulayabilmek iin kaynak oluturma ve rgtlenme yetkileri vererek, kendi kendilerine zgrce ynetme imkan salamaktadr. Bu nitelikte bir kurum, bizim toplumsal yapmzda kendiliinden olumu ve gelimi deildir. Ara kurumlar yadsyan merkeziyeti toplumsal ve siyasal gelenek buna izin vermemitir. Cumhuriyet dneminde de gl, demokratik yerel ynetimler bir trl kurulamamtr. Bunun nedeni Cumhuriyet dneminde de geleneksel merkeziyeti ynetim
161

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

anlaynn tekrar tekrar retilmi olmasdr. Oysa lkemizin eski, merkeziyeti ynetim anlaylarn bir kenara brakp, yerel dzeyde ynetim sistemine toplumumuzun beklentileri dorultusunda yepyeni yaklamlarla bakmas gerekmektedir (TS AD, 1995: 13- 15). Btn dnyada tartlan yeni ynetim anlay ve kresellemeyerelleme dinamiklerinin, Trkiyenin toplumsal, kltrel, siyasal ve ynetimsel i dinamikleriyle e zamanl etkileiminin yansd temel alanlardan birisi de kamu ynetimidir. Hem merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri hem de etkin verimli hizmet sunan ve demokratik ynetim birimleri olarak yerel ynetimleri yakndan ilgilendiren bu deiim sreci, Trkiye zelinde arlkl olarak reform ve yeniden yaplanma kavramlaryla ifade edilmektedir. Tanzimattan Cumhuriyete intikal eden temel nitelikler, yaplanmalar ve sorunlar ile, tek parti dneminden 1980li yllara kadar olan dnemde yaanan gelimelerin ardndan Trk kamu ynetimi ve onun bir boyutunu oluturan yerel ynetimler, zellikle de merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri balamnda bugn yeni tartmalarn odanda yer almaktadr. 1990larda ortaya kan i ve d dinamiklerin kesitii noktada, kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas, merkezi ynetim- yerel ynetim ilikileri, zellikle de etkin- verimli hizmet sunan ve demokratik ynetim birimi olarak yerel ynetimlerin durumu ile ilgili olarak bu dnemde, kmlatif sorunlar ve zm araylarnn paralel olarak bir takm i ve d faktrlerin belirleyicilii giderek artma eilimindedir. Trk kamu ynetiminde yeniden yaplanmann uzun bir tarihi gemii bulunmakta ve literatrde zaman zaman Bitmeyen Senfoni olarak da deerlendirilen yeniden yaplanma abalar; son dnemde ortaya konan 1998 ve 2001 tarihli tasarlarla daha da somutlam ve son olarak 2003 tarihli kamu ynetiminde btncl bir deiimi ngren reform paketi erevesinde belirli bir dzeye ulamtr. AB uyum sreci ve kresel, blgesel gelimelerle de yakndan ilgili olan 2003 sonras bu kamu ynetiminde yeniden yaplanma almalarnn arka plannda 1998 ve 2001 reform tasarlarnn nemli bir yeri vardr. nk, 1980lerde uygulamaya konan liberal politikalar, kentleme srecinin temel aktr olarak yer ald toplumsal deiim- dnm ve yerel ynetimlerin nem kazanmas gibi i dinamikler, kreselleme- blgeselleme/yerelleme dinamikleri ve yeni kamu ynetimi anlay gibi d faktrlerle, 1990larn sonunda Trk kamu ynetimi zelinde akm ve yz elli yllk ynetimde yeniden yaplanma abalar nceki dnemdekilerden ok farkl bir dneme girmitir (kmen ve Ylmaz, 2006: 374- 386). Bu anlamda, 2003 sonrasndaki yeniden yaplanma yasalarn anlamak iin 1990 sonras dnemin i ve d faktrlerini birlikte okumak ve deerlendirmek gerekmektedir. Bu balamda 1998 ve 2001 tarihli yerel ynetim reformu tasarlar ile 2003 tarihli btncl dzenlemeler arasndaki sreklilik niteliini gz ard etmemek, en azndan kkl bir kamu ynetimi reformunu yolundaki iaretler olarak grmekte yarar vardr. Yz elli yllk, merkez- yerel ilikileri eksenli kamu ynetiminde yeniden yaplanma almalarnn hikayesi, Trk ynetim tarihinin yakn gemii ierisinde nemli bir yer tutmaktadr. Bu
162

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

durum, zellikle ABye yelik srecinde kritik bir konumda bulunan Trkiyede, kamu ynetiminin durumu ve gncel sorunlarnn anlalmas asndan daha da nemli hale gelmitir. D) Avrupa Birliine Uyum Sreci ve Kamu Ynetiminde Yeniden Yaplanma abalar Yukarda ele alnan temel zellikler ve sorunlar balamnda Trk kamu ynetiminde yeniden yaplanmann uzun bir tarihi gemii bulunmaktadr. Literatrde zaman zaman Bitmeyen Senfoni olarak da deerlendirilen yeniden yaplanma abalar, son dnemde ortaya konan 1998 ve 2001 tarihli tasarlarla daha da somutlam ve son olarak 2003 tarihli kamu ynetiminde btncl bir deiimi ngren reform paketi erevesinde belirli bir dzeye ulamtr. Bu kapsamda, onaylanan Belediye Kanunu, Bykehir Belediye Kanunu, l zel dareleri Kanunu ve bunlara ereve oluturan Kamu Ynetiminin Temel lkeleri ve Yeniden Yaplandrlmas Kanunu, Trk yerel ynetim sisteminde merkezyerel ynetim ilikilerine hakim olan geleneksel eilimleri, yerel ynetimlerin idari, siyasi ve mali alardan merkezi ynetim karsndaki geleneksel ikincil durumunu deitirme ve ada formlara uygun, yerel ynetimlerin grev, yetki ve kaynak asndan daha gl ve ileyi asndan daha katlmc ve demokratik olduu bir kamu ynetimi anlayna geii salama asndan bir balang olabilir. Getirilen (getirilmeye allan) dzenlemelerde, merkezle yerel ynetimler birbirlerinin alternatifi olarak grlmemekte, aralarnda grev blm ve dalm vurgulanmaktadr. Ortaklk modelinin doal bir uzants ve yerinden ynetimlerin gl kurumlar olduu birok Avrupa lkesinde grlen genel yetki ilkesine de yer verilmektedir. Bylece, yerel ynetimler, yasalarn baka kurumlara brakmad her trl yerel hizmet ve grevi yapabileceklerdir (Ksecik ve zgr, 2005: 11). Bu ynde yaplan dzenlemelerin Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art ile getirilen ilkelere ve Maastricht Antlamasnn nemli bir ynn oluturan Yerindenlik (Subsidiyarite) ilkesiyle uyumlu olduu ifade edilebilir. Yeniden yaplanma ynnde yaplan mevzuat deiikliklerinin nemli bir yan da dnyada hzla ne kan yeni kamu ynetimi anlay ve ynetiim dinamikleri ile paralel dzenlemeler getirmesidir. Eksikliklere ramen yine de sre iinde, yerel ynetimi yalnzca snrl hizmetler reten bir yap ve merkezi hkmetin uzants olarak gren anlaytan, yerel demokrasinin ve kentli haklarn gerekletirilmesinin ba aktr, zerk, demokratik, katlmc saydam olmas gereken bir kurum nitelemesine doru geilmekte olduu sylenebilir. zellikle, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversiteler, sendikalar ve gndemdeki konularla ilgili sivil toplum kurulularnn ynetim srecinin iine ekilmesi ve yine kent konseyleri ve Yerel Gndem 21lerle katlmn salanmasna ilikin dzenlemeler olumlu gelimeler olarak deerlendirilebilir. Bu erevede Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars (KYTK), daha nce hazrlanan iki tasarnn ieriinden de yararlanarak hazrlanan ve merkezi ynetim-yerel ynetim ilikileri balamnda yerel ynetimleri ve dier sivil
163

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

aktrleri ya da ynetiim faktrlerini ne karan bir tasar niteliindedir. Bir takm eksiklikleri ve eletirilebilecek noktalar bulunmakla birlikte, nceki tasarlarla karlatrldnda daha yerinden ynetimci ve ynetimde yeniden yaplanmay gerektiren i ve d faktrleri daha ynetiimci bir okumayla ele ald sylenebilecek bu yasa, doru bir biimde uygulanabilirse yerel ynetiimin Trkiye gndemine nemli katklar salayabilir. KYTKnun amac, katlmc, saydam, hesap verebilir, insan hak ve zgrlklerini esas alan bir kamu ynetiminin oluturulmas; kamu hizmetlerinin adil, sratli, kaliteli, etkili ve verimli bir ekilde getirilmesi iin merkezi idare ile mahalli idarelerin grev, yetki ve sorumluluklarnn belirlenmesi; merkezi idare tekilatnn yeniden yaplandrlmas ve kamu hizmetlerine ilikin temel ilke ve esaslar dzenlemektir. Tasarda, kamu ynetimini kurulu ve ileyiinin temel ilkeleri ise, srekli geliim, katlmclk, saydamlk, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, yerindelik, beyana gven ile hizmetten yararlananlarn ihtiyacna ve hizmetlerin sonucuna odakllk esas alnr, eklinde ifade edilmektedir. Merkezi idarenin genel yetkileri ele alnrken ise, hizmetlerin verimli ve merkezi idare ile mahalli idareler arasnda koordinasyon ierisinde yerine getirilmesi konusuna dikkat ekilmektedir. Yine, kamu kurum ve kurulular ile zel sektr, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ve sivil toplum rgtleri arasnda iletiim ve ibirliini salayc mekanizmalar oluturmak, hizmet ve ilev kapasitelerini gelitirmek de merkezi idarenin genel yetkileri iinde ele alnmaktadr. Kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnda ne kan ve rgtsel yap-ileyile ilgili ilkeler de nem tamaktadr. KYTKunda yer alan, idarenin btnl, yerel ynetimlere grev ve sorumluluklaryla orantl mali kaynak salanmas, srekli geliim, katlmclk, dzenleyici etki reformu, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, beyana gven, effaflk, mteri odakllk, tasarruf, hizmette yerellik, performans lm ve denetimi, bilgi teknolojilerinden etkili ve yaygn yararlanma, kaynaklarn etkili ve verimli kullanm, ibirlii gibi ilkelerin daha ok iletme ynetimini anmsatan ve yeni kamu ynetimi anlayna paralel bir ierie sahip olduu sylenebilir. Dier yandan, SIGMA Program olarak adlandrlan ve Avrupa Birliinin kendine katlmak izleyen Dou Avrupa lkelerinden ynetim yaplarn yeniden yaplandrrlarken dikkate almalarn istedikleri ilkeler de (hukukun stnl, hesap verebilirlik, ngrlebilirlik, effaflk, liyakat, rgtsel kapasite inas, katlm, etkinlik, yerelleme ve sivil toplumla istiare) Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas almalarna nemli lde referans olmu gzkmektedir. Gerek burada ayrntl olarak ele alnan KYTK ve gerekse yerel ynetimlerle ilgili onaylanan dier yasalarn varmak istedii genel ama ile Trkiyenin Avrupa birlii ile uyum sreci arasnda da yakn bir iliki bulunmaktadr. Bu, ABye yelik srecinde, merkezi idarenin ve zellikle yerel ynetimlerin idari kapasitelerini glendirme amacdr. ABye katlm ncesi dnemde dier aday lkelerdeki reform srelerinde olduu gibi, lkemizde de kamu hizmetlerinin salamasnda sorumluluk alan genileyen yerel ynetimlerin,
164

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

yelik sonras kendilerinden beklenen grevleri etkin ve verimli bir biimde yerine getirmeleri amacyla, rgtlenme ve ileyi ilkeleri asndan reforma tabi tutulmas ve sonu olarak yerel ynetim birimlerinin kapasitelerinin artrlmas gerekmektedir. Avrupa Komisyonunun hazrlad 2004 Yl lerleme Raporuna baktmzda son tasarlar ile ilgili olarak u deerlendirmelerin yapld grlmektedir; TBMM Haziran ve Temmuz 2004'de, kamu idaresi reformu paketini kabul etmitir. Paket, bir Kamu Sektr Reformu ereve Kanunu, bir l zel daresi Kanunu ile Belediyeler ve Bykehir Belediyeleri Kanununu iermektedir. Birlikte ele alndnda, bu drt kanunun amac, yetkilerin ve grevlerin drt idari dzeyde (merkez, il, metropol ve belediye) bllerek performansn artrlmasdr. lke olarak, bu geni kapsaml ve gl reform, lkenin merkeziyeti, hiyerarik ve ketum idari sisteminin adem-i merkeziyeti, katlmc, effaf ve sorumlu bir yapya dntrmeyi amalamaktadr. Bu reform, baarl olursa, Trkiye'nin idari geleneinin modernizasyonuna katkda bulunacaktr. Bu geni kapsaml reform hareketi, kamu idaresinin modern standart ve uygulamalara uygun hale getirilmesi ihtiyacna uygundur. Baarl bir reform, Trkiye'nin gelecekte AB' ye katlm abalarn destekleyecektir(DPT, 2004: 17). Tasar ve yeni yasalar, eksikliklerine ramen pek ok adan nemli ve imdiye kadar atlamam admlar ierdiinden dolay, yapc eletirilerin yannda bazen yaplm olmak iin yaplan baz eletirilere de konu olmaktadr. Tasarnn srekli olarak sylenen ama bir trl gerekletirilemeyen reform almalarnn tmn kapsayan bir nitelik tamas, tepkileri artrmakta, yasalama srecini zorlatrmaktadr. Tasar ve yasalar kimine gre Trkiyenin kurtulu reetesi olarak grlrken, kimileri tam tersini ileri srmekte ve hatta daha da ileri giderek lkenin blnmesiyle ilikilendirmektedirler (Al, 2004: 1). AB ve uluslar aras kurulularn Trkiyedeki reformlara mali ve teknik destek sunmas ise reformlara pheci yaklamlar daha da artrmaktadr (Akdoan, 2004: 20). Bu eletirilerin her iki ynde de bazen amacndan uzaklat ise bu balamda dikkatlerden kamamaktadr. Yeniden yaplanma erevesindeki yasalarn lke btnln tehlikeye atmas sz konusu olmad gibi her eyin zm olarak gsterilmeye allmas da doru bir yaklam deildir. Ancak, yeniden yaplanmann uzun tarihi gemii gz nnde bulundurulduunda, atlan admlarn hem ierik hem de kapsam bakmndan nceki dnemdeki abalarn olduka ilerisinde olduu ifade edilebilir. SONU VE DEERLEND RME lkemizde idareyi gelitirme ya da idari reform almalarnn uzun bir tarihi ve ilgin bir hikayesi olmasna ramen alnan mesafenin tatminkar olmad belirtilerek yaplan almalarda konunun farkl ynleri zerinde durularak btncl bir bak asnn ortaya konulamad eletirisi genel olarak dile getirilmektedir. dari reform almalarnda unutulmamas gereken husus bu almalarn toplumsal, kltrel ve rgtsel deiim srecine bal olarak ele alnmas gerektii ve zamanlamadan balayarak, ilgili alanda ve gerei kadar
165

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

deiimi ve geliimi ngren bir alt sre olarak alglanmas gerektii zerinde durulmaktadr. Toplumsal yapdan, kltrel zelliklerden ve rgt ortamndan soyutlanarak giriilen idari reform almalarnn baarya ulamasnn tesadflere bal olduu ve uzun dnemde bir anlam ifade etmeyecei ne srlmektedir (Ayka, 2003: 257). Bu erevede uzun zamandan beri gndemde olan ve devam eden Trk kamu ynetimini yeniden yaplandrma almalarnn 1990larn sonunda yeni dinamikler ve realitelerle kar karya kald da bir gerektir. Ekonomik, sosyal, kltrel ve siyasi-idari ierikleriyle kresellemeblgeselleme ve yerelleme dinamiklerinin ynlendirdii bu srete Avrupa Birlii ile ilikilerde gelinen aama da belirleyici bir etken olmaya aday grnmektedir. Trk kamu ynetimi, geldii nokta itibariyle gnmzde yaanan global nitelikli deime ve gelimelerden dorudan etkilenmekte, ynetsel yeniden yaplanmada ulusal boyuttaki gereksinimlerinin yan sra evrensel boyutta gndeme gelen yeni yaklam ve teknikleri de dikkate almak durumunda kalmaktadr. Kendi ulusal potasnda isel ve dsal siyasal-ynetsel faktrlerin znel bir bileimini yaparak etkin ve ada bir ynetim sistemini kurmak yoluyla, Trkiye, bu alanlardaki sorunlarn yan sra ekonomik ve toplumsal pek ok sorun ve darboazn almasnda ciddi bir atlm yapm olacaktr. Ynetim sorunlar hem siyasi, toplumsal ve ekonomik nitelikli sorunlara yol amakta ve/veya bu sorunlar bytmekte, hem de sz edilen sorunlardan etkilenmektedir. Bu nedenle ynetsel yeniden yaplanma konusuna btncl bir bak asyla eilmek ve ynetim sisteminin dier toplumsal sistemlerle etkileimini dikkate almak doru bir yaklam tarz olacaktr. Bu arada lkemizin Aralk 1999 tarihinde AB yeliine aday olmas ile, ABye entegrasyonu salayacak reformlarn hzla gerekletirilmesi nem kazanmtr. Sz konusu reformlarn nemli bir blmn kamu ekonomisi ve kamu ynetimine ait reformlar oluturmaktadr. Kamu ynetiminin sorunlarnn zm, bu balamda byk lde ABye uyum srecinde ele alnacak yeniden dzenlemelerle gerekleecektir (Parlak, 2003: 382). Bu anlamda, Trk kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmasnda dikkate alnacak belli bal konular ve ilkeler tespit edilebilir; lk olarak devletin ama deil ara olduunun gz ard edilmedii bir yaklamla, devletin varlk sebebinin iyi sorguland ve varlk felsefesine uygun bir tekilatlanmaya gidilmesi zorunludur. Bunun yannda, insan merkezli, kii hak ve zgrlklerine duyarl bir yaplanma gerekletirilmelidir. Sivillemenin ncelendii, sivil toplum rgtleriyle sk bir ibirliini ieren bir yaplanmaya gidilmelidir. Ayrca, ynetimde sreklilii esas alan, kamu ynetiminde profesyonellemenin gerekli dzeyde saland, ynetimin evrensel ilkelerinin ve ada ynetim tekniklerinin pratie geirildii, ynetimler aras ilikilerin hizmetlerin etkin olarak yrtlebilmesini salayacak bir zemine oturtulduu, meruiyet sorunsalna duyarl bir otorite kullanmnn gerekletirildii, kamusal deiimin zihinsel dnmle mmkn ve kalc olabileceinin gz ard edilmedii bir
166

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

reform anlaynn hayata geirilmesi bugn iin bir zorunluluk olarak karmzda durmaktadr. lkenin AB mzakereleri bata olmak zere uluslararas alm ve angajmanlarn dikkate alan bir yaklam iinde olunmasnn yannda, ayn zamanda Trkiyenin i dinamikleri ve ihtiyalarn ihmal etmeyen bir realizmin bu yeniden yaplanma srecinde etkin olmas gerekmektedir. Yaplan almalarn salt bugn deil, daha bilinli, eitimli, donanmla ve daha byk saydaki nfusu ve gelimi bir ekonomik yapy dikkate alan uzun vadeli bir projeksiyona dayandrlmas zorunludur. Toplumsal uzlama ve devlet- millet yaknlamasn mmkn klacak, insan onuruna yakan bir siyasal ve toplumsal dzenin kurulmas ve bunun salkl bir ekilde iletilmesine hizmet edecek, halka dnk bir mantn temel eksen olmas gerekmektedir. Ayrca, reform uygulamalarnn sabrl ve srarl bir biimde yrtlmesi ve srekli izlenip deerlendirilmesi ve gerekli dzeltmelerin yaplmas da geri dnm srecinde yeniden yaplanmann gelitirilebilmesi asndan baary artran bir etken olacaktr. Bu srete, kamu ynetiminin sistem yaklamyla ele alnmas ve kamu sektr btnlnde reformlarn yaplmas hedef alnmaldr (Parlak ve Sobac, 2005: 336). Trkiyede 2001 ylnda yaanan kriz, yalnzca ekonomik bir kriz olarak deil toplumun politik sistemin meruiyetinden kuku duymas sonucunu ieren bir siyasal kriz, meruiyet krizi olarak yaanmtr. 3 Kasm 2002 ylnda gerekletirilen genel seim sonular bu krizin varln yadsnamaz klm, 58. ve 59. hkmetlerin politikalarnn hedefleri arasna devlet ve politik sisteme kar gelien bir krizin almasn da eklemitir. Kamu Ynetimi Reformu almalar da bylesi bir kriz atlatma stratejisinin paras olarak ele alnmaldr. Trkiyede kamu ynetimi sistemi iin nerilen yeni model, devletin zelletirmeler ve yerele geni yetkiler aktarlmas yollaryla kltlerek, bir yandan sermaye bikrimi srecine yeni kanallar almasn bir yandan da merkezi ynetimi meruiyet tartmalarnn tek oda olmaktan karlmasn hedeflemektedir (Balaban, 2004, 5- 17). KYTK ile devletin ve kamu ynetiminin grev, yetki, kaynak ve sorumluluklarnn piyasaya, yerel ynetim birimlerine, merkezin tara birimlerine ve sivil topluma devri konusunda ciddi bir adm atlmtr. Bu giriimin birinci temel zellii kresel gelimelerle bir paralellik gstermesidir. Giriim, ynetim teknii, kamu ynetiminin temel ilke ve esaslar ve rgt gelitirme yaklam asndan deerlendirildiinde ise, ciddi aksaklklar ve eksiklikler iermektedir. Reform, ynetsel, toplumsal ve ekonomik adem-i merkeziletirmeyi gerekletirmeyi ngrmesine ramen, yine tm nceki reformlar gibi yukardan aaya, merkeziyeti bir biimde hayata geirilmeye allmaktadr. Aadan, yerel ynetimlerden gelen talepler olmasna ramen, reform srecine yerel ynetimlerin, halkn, ilgili evrelerin katks olduka snrl kalmtr. Bu merkeziyeti reform anlayna ramen, kamu ynetimi reformu politikasn ve ynetimi gelitirme stratejilerini egdml yrtebilecek bir ynetsel birim oluturulmamtr. Ancak, deiimi gerei gibi ynetebilmek asndan gerekli olan bu birim, son reformun brokrasiyi kltme ve kk ama
167

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

ekonomiye hizmet eden bir kamu ynetimi oluturma hedefleri asndan ise tutarl grnmektedir (Gl, 2005: 53). Yine inde bulunduumuz Avrupann btnlemesi ve kreselleme sreci erevesinde bir yerel ynetim reformundan beklenebilecek en nemli deiiklik, yerel karlarn gelitirilmesi, yerel ynetimlere uluslararas alar zerinde yer alma, etkin olma olana salayacak aralarn salanmas, ynetsel kapasitelerinin gelitirilmesi, kamu- zel sektr ortaklklarn gerekletirebilme yeteneklerinin arttrlmasdr. Ne var ki, kamu ynetiminde yeniden yaplanma bal altnda sunulan yasa tasarlar, iinde bulunulan srecin dinamiklerini tam yakalam grnmemektedir. Yeni yasal dzenlemenin yrrlkteki 1982 anayasas erevesinde yaplmas, daha batan tasarlarn gc ve etkisini nemli lde azaltmaktadr. Yine zerinde arlkla dnlmesi ve tartlmas gereken blgesel gelime sorunlar, kresel kent ynetimi gibi konular tamamen tasarlarn kapsam dnda braklmakta, greceli olarak kk iyiletirmelerle yetinilmektedir. Kamu ynetiminin yeniden yaplandrlmas amacyla hazrlanan yasa taslaklarnda en kkl deiiklikler, denetim ve personel ynetimi alannda yaplmaktadr. Denetime ilikin dzenlemelerin ok boyutlu olarak tartlmas zorunlu grnmektedir. Bu dzenlemeler, yerel ynetimlerin kullandklar yetkilerin denetiminden ok, yerel ynetimler zerindeki merkezi ynetim denetimini glendirmeyi amalad izlenimi vermektedirler. Oysa rnein imar planlama alannda kendilerine tannan yetkileri ktye kullanan belediyelere nasl bir yaptrm uygulanacana, tasarda yant bulmak mmkn deildir. Ayn ekilde, yerel ynetimlerin personel ynetimi konusunda daha fazla serbestlie kavuturulmas ilke olarak olumludur, ancak ngrlen sistemin nepotizm, patronaj gibi tehlikelerden nasl arndrlaca akla kavuturulmaldr (Eliin Arkan, 2004: 51). Trkiyenin ABye yelik srecinde ne kan nemli konulardan biri de, kamu ynetimi alannda kapsaml bir reform yaplmasyd. Nitekim, Trkiyenin Avrupa Birliine katlmna ilikin 2003 Katlm Ortakl Belgesi erevesinde oluturulan ve Ulusal Programlarda yer alan konulardan biri de bununla ilgiliydi. Bu erevede Kamu hizmetlerinin etkin, effaf ve katlmc bir ekilde sunulmas iin gerekli yasal, kurumsal ortamn oluturulmasna dnk olarak kapsaml bir kamu ynetimi reformunun yaplmas istenmekteydi. zellikle 2005 Ekiminde Birlikle mzakere srecinin balamasyla bu konu daha somut hale gelmitir. Bu srete balayan reform almalarnn bu anlamdaki beklentileri karlayp karlamad ya da karlan ve karlmas dnlen yasalarn byle bir srece ereve oluturup/oluturamayaca konusu bugn en ok tartlan konularn banda gelmektedir (kmen, 2008: 45-83). Bu balamda yukarda ele alnan olumlu ya da olumsuz dncelerin tesinde konunun, akademik kriterler ve lke/blge ve dnya realitelerinin bir arada sentezlenebildii bir yaklamla ele alnmas hem salkl zmler ve zmlemelere ulalmas, hem Trkiyenin kresel, blgesel, ulusal ve yerel dinamikleri iyi okuyarak gelecee dnk stratejik admlar atabilmesi hem de ylan hikayesine dnen kamu ynetimi
168

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

reformu abalarnn kmlatif sorunlar zecek bir keyfiyette realize edilebilmesi asndan byk nem tamaktadr.
KAYNAKA ABGS (2008), http://www.abgs.gov.tr/, (Eriim Tarihi:02.02.2008) AKDOAN, A. Argun (2004), Uygulama Asndan Trkiyede Kamu Ynetimi Reformu, Amme daresi Dergisi, 37(4). AL, Hamza (2004), Trk Kamu Ynetiminde Liberal ve Postmodern Esintiler: Kamu Ynetimi Temel Kanunu Tasars, Amme daresi Dergisi, 37/4. AVRUPA B RL AVRUPA KOM SYONU TRK YE TEMS LC L (2000), 2000 Yl Genileme Stratejisi, Ankara, ss.13-23. AYKA, Burhan (2003), Ynetimin yiletirilmesi ve rgtsel Deiim, Trkiyede Kamu Ynetimi, (Ed. B.Ayka, .Durgun, H.Yayman, Yarg Yaynlar, Ankara. AYKA, Burhan ve Dierleri (2003), Trkiyede dari Reform Hareketlerinin Eletirel Bir Tahlili, G.., . .B.F. Dergisi, S.2003/2. BALCI, Asm (2004), Trk Kamu Ynetimi Sisteminin AB Normlarna Uyumlatrlmas, Avrupa Birlii Srecinde Trkiye, Uzun, T., ve zen, S.,(ed), Sekin Yaynclk, Ankara. BENINGTON,, J. and HARVEY, J. (1999), Networking in Europe The New Management of British Local Governance, Gery Stoker (ed.), Macmillan Pres, London. BEE, E., (2003), Avrupa Birliinin Adalet ve ileri Politikas, Avrupa Birlii: Ortak Politikalar ve Trkiye, (Ed.:M. Kar, H, Arkan), Beta Yaynevi, stanbul. BORATAV, Korkut (1997), Ekonomi ve Kreselleme, Kreselleme, (Ed.: Ik Kansu), mge Yayn, Ankara. BOUDREAU, Julie-Anne (2003), The Politics of Territorialization: Regionalizm, Localism and Other Isms The Case of Montreal, Journal of Urban Affairs, 25/2, pp.179-199. BOZKURT, mer (2002), Avrupa Birlii Sreci ve Kamu Ynetimi, Kreselleme ve Avrupa Birlii Srecinde Trk Kamu Ynetimi Sempozyumu, Trk Parlamenterler Birlii, Ankara. BRUSIS, M. 2003, Institutional Culture, Party Government or Europeanisation? Explaining Executive Change in Bulgaria , the Czech Republic and Hungary, Paper Presented at DVPWKongress, 22.05.2003, Mainz. CAN, H., ZEN, ., (2007), Zor Ya da Zoraki Aday: Trkiyenin Avrupa Birliine Tam yelik Sreci, Trkiye-AB likileri, Efegil, E., Erol, M.S., (ed), Orion Yayn, Ankara. CAN, H., (2007), Trkiyenin Avrupa Birlii ile Btnleme Sorunlar, Trkiye AB likileri ,(Ed.; Efegil, E.,Erol, M.S), Orion Yayn, Ankara. AKMAK, D., (2007), Trk Kamu Ynetimi Sisteminin AB lkelerine Gre Yeniden Yaplandrlmas: Merkeziyetilikten Adem-i Merkeziyetilie, http://mail.google.com/mail/?ui=1&realattid=f_f9gtwbfl&attid=0.1&disp=vah&view=att&th=1167 b6858235e0ff ,(Eriim Tarihi: 26.11.2007) DAVUTOLU, Ahmet (1998), Uluslararas likilerdeki Gerilim Alanlar ve 21. Yzyl le lgili Projeksiyonlar, Yeni Trkiye Dergisi, Yl:4, S.19. DPT (2004), Trkiyenin ABne Katlm Srecine likin 2004 Yl lerleme Raporu, DPT Yayn, Ankara. DPT (1995), 7. Be Yllk Kalknma Plan, DPT Yayn, Ankara. DPT (2000), 8. Be Yllk Kalknma Plan, DPT Yayn, Ankara. DRUCKER, Peter F. (1994), Kapitalist tesi Toplum (ev. B.orak), nklap Yaynevi, stanbul. DURRSCHMIDT, Jorg (2002), Multiple Agoras: Local and Regional Environmental Policies Between Globalization and European Pathways of Transformation, Innovation, 15/3, pp.193- 208. EROUL, Cem (1997), Ulus-Devlet ve Kreselleme, Kreselleme(Editr: I. Kansu), mge Yayn, Ankara. HARPERS MAGAZINE (1998), Global Roulette, June, Vol. 296.

169

M.kmen & K.Canan / Avrupa Birliine yelik Srecinde Trk Kamu Ynetimi

EROL, Kemal (1995), Gnll Kurulularn Trk Hukuk sistemindeki Yeri ve Avrupa Birlii Mevzuat le Karlatrmalar, Gnll Kurulular Konferans (28-29 Mart 1995), Trkiye evre Vakf Yayn, Ankara. ERYILMAZ, Bilal, (1995), "Yerel Ynetim Sendromu", Yeni Trkiye, S.4, Haziran. GIDDENS, Anthony (2000), Elimizden Kap Giden Dnya, (ev. O. Aknhay), Alfa Yayn, stanbul. GOLDSMITH, M.J.F, KLAUSEN, K.K. (1997), European Integration and Local Government, Edward Elgar, Cheltenham. GKDERE, A., (1991), Gmrk Birlii Asndan Avrupa Topluluu ve Trkiye likileri, Ankara. GRMEZ, Kemal (2000), Demokratikleme Asndan Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim likileri, G. . .B.F Dergisi, S.4, ss.81- 88. GRMEZ, Kemal, (1997), Yerel Demokrasi ve Trkiye, Vadi Yayn, Konya. GVEN, E., (2002), nc Sunu, Kreselleme ve Avrupa Birlii Srecinde Trk Kamu Ynetimi Sempozyumu, Trk Parlamenterler Birlii, Ankara. HEPER, Metin (1974), Brokratik Ynetim Gelenei, ODT Yayn, Ankara. HUGHES, Owen E. (2003), Public Management and Adminbistration, Third Edition, Macmllen Press, London. JOHN, Peter (2000), The Europeanisation of Sub-national Governance, Urban Studies, Vol. 37, No:5-6, pp.877- 894. KAIZER, Karl (2001), Demokrasi Sorunu Olarak Kreselleme, (ev. F.Timur), Trkiye ve Siyaset Dergisi,,Eyll. KELE, Ruen (1994), Yerinden Ynetim ve Siyaset, Cem Yayn, stanbul. KSEC K, Muhammet (2002), Avrupa Birliinin Btnlemesi Srecinde Yerel Ynetimler AB Btnleme Srecinde Trkiyede Yerel Ynetimler (Edit: B.Parlak, H.zgr), Alfa Yayn, stanbul, ss.1-38. KSEC K, M., ZGR, H. (2005),Yerel Ynetimlerde Reform:Geleneksel Modelin Deiim Sreci, Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar-1, zgr H.,Ksecik M.(ed), Nobel Yayn, Ankara. LAURENCE, E. LYNN, Jr. (2001), Public Management, Sage Publications, Chicago. NAISBITT, John (1997), Megatrendler: Asya, (ev. U.Kaplan), Altn Kitaplar Yayn, stanbul. OECD, 1998a, (Eriim Tarihi:15.01.2008). OECD, 1998b, European Principles for Public Administration, SIGMA Papers No.27, http://www.oecd.org/puma/simaweb (15.01.2008) OHMAE, Kenichi (1996), Ulus Devletin Sonu: Blgesel Ekonomilerin Ykselii, (ev. Z. Dicleli), T. Henkel Dergisi Yay, stanbul. KMEN, Mustafa (2003), Kent, evre ve Globalleme, Alfa Yayn, stanbul. KMEN, Mustafa, (2005)a, Kreselleme Srecinde Yerelleme Eilimleri ve Yerel Ynetimler, Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar-1 (Edit: H.zgr, M.Ksecik), Nobel Yayn, Ankara, ss.539-564. KMEN, Mustafa (2005)b, Kresel Sistem, Demokratikleme-Yerelleme Dinamikleri ve Yerel Demokrasi, Kreselleme ve Yerelleme (Editr: Kemal Grmez), Odak Yayn, Ankara. KMEN, M., YILMAZ, A., (2006), AB Uyum Srecinde Kamusal rgtlerin Dnm: Temel Nitelikler, Sorunlar ve Projeksiyonlar, Uluslararas AB Mzakere Srecinde Trkiye'nin Sosyo-Ekonomik ve Siyasi Yapsndaki Deiim ve Dnmler Sempozyumu Bildirileri, 1618 Mart 2006 Ktahya, ss. 374-386. KMEN, Mustafa, (2006), Uyum Srecinin dari- Politii: Avrupa Birlii ve Trkiye Perspektifinde Kreselleme- Yerelleme Dinamikleri, H.zgr, B.Parlak (Edit.), Avrupa Perspektifinde Yerel Ynetimler, Alfa Aktel Yayn, stanbul, ss.43- 106. KMEN, Mustafa (2008), Trkiyede Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim likileri ve Yerel Ynetimlerin Yeniden Yaplandrlmas, Trkiyede Yerel Ynetimler (Edit. R.Bozlaan, Y. Demirkaya), Nobel Yayn, Ankara. MRGNLEN, Uur (2003), Kamu Sektrnn Ynetimi Sorununa Yeni Bir Yaklam, Yeni Kamu letmecilii,

170

Ynetim ve Ekonomi 16/1 (2009) 139-171

ada Kamu Ynetimi-1, Acar M.,zgr H.(ed), Nobel Yayn, Ankara. NER, erif (2002), Globalleme Srecinde Yerellik: Demokratik ve Katlmc Yerel Ynetimin Kurumsallamas, AB Btnleme Srecinde Trkiyede Yerel Ynetimler (Edit: B.Parlak, H.zgr), Alfa Yayn, stanbul. PARLAK, B., SOBACI, Z. (2005), Kamu Ynetimi: Ulusal ve Global Perspektifler, Alfa Yayn, stanbul. PARLAK, Bekir (2002), Avrupa Birlii Perspektifinden Merkezi Ynetim- Yerel Ynetim likileri, AB Btnleme Srecinde Trkiyede Yerel Ynetimler (Edit: B.Parlak, H.zgr), Alfa Yayn, stanbul, ss.39-72. SAYGILIOLU, Nevzat (2002), Etkin Devlet: Kurumsal Bir Tasar ve Politika nerisi, Sabanc niversitesi, stanbul, s.223 SHATKIN, Gavin (2000), Obstacles to Empowernent Local Politics and Civil Society in Metropolitan Manila, The Philippines, Urban Studies, 37/12. SMITH, Peter J. (2001),The Impact of Globalization on Citizenship. Decline or Renaissance?, Journal of Canadian Studies, Spring. SOYSAL, Mmtaz (1994), Cumhuriyet Gazetesi, 24 Aralk. AYLAN, Gencay (1997), Kresellemenin Geliimi, Kreselleme, (Editr: I. Kansu) mge Yayn, Ankara. TESEV (2000), Trkiyede Yerel ve Merkezi Ynetimlerde Hizmetlerden Tatmin, Patronaj likileri ve Reform, http://www.tesev.org.tr/projeler/projedevletrefrapor.php (09.03.2008). TEKEL , ., LK N, S. (2005), Avrupa Birlii Trkiye ve Yerellik, 2. Bask, stanbul. TOPRAK, Zerrin (2000), Ynetim Stratejilerindeki Gelimeler, T. . Dergisi, S. 426, Mart. TRITTIN, Jrgen (2004), The Role of the Nation State in International Environmental Poicy, Global Environmental Politics, 4:1, February, pp. 23-28. TS AD (1995), Yerel Ynetimler, Sorunlar ve zm nerileri, TS AD Yayn, stanbul. WALD (2003), AB Yerel Gncel, Avrupa Birlii Srecinde Yerel Ynetimler, stanbul. Trkiyede Yerel Ynetimler (Edit: B.Parlak, H.zgr), Alfa Yayn, stanbul, ss.73-98. WALTER, J. KICKERT, M. (2005), Dstnctveness In The Study Of Publc Management In Europe, Public Management Review, Vol. 7 Issue 4, pp.537- 563 YAAMI, F. Demir (1997), Kamu Ynetimi Kuramnda ve Uygulamasnda Yeni Gelimeler: Admnstratondan Managementa, T. .D, S.417, Aralk. YAAMI, Firuz D. (1995), evre Ynetiminin Temel Aralar, mge Yayn, Ankara. YILMAZ, Osman (2001), Kamu Ynetimi Reformu: Genel Eilimler ve lke Deneyimleri, DPT Yayn, Ankara.

171