Kadna Ynelik iddet

13 Kasm 2012 Atilla Fikri Ergun

Kuran ve Hz. Peygamberin uygulamalar, hl-i hazrdaki erkek-egemen anlay onaylyor mu, yoksa mahkm mu ediyor? slam, erkei yaptrmdan muaf tutmu, ona kafasna gre taklma ruhsat vermi, kadn erkein insafna brakm, her ne olursa olsun onu kar cinse mahkm mu etmitir? Serkelik kadn iin yasak, erkek iin serbest midir? Kadna Ynelik iddet Meseleye sosyal adan bir tespit yaparak girmekte yarar var. tikad, fikr ve amel adan slamla uzaktan yakndan herhangi bir ilgisi bulunmasa da, kahir ekseriyetin kendisini Mslman olarak tanmlad bir lkede yayoruz. ti uursuzu, arsz hrsz, ayya esrarkei, kalpazan kumarbaz, katili tecavzcs, rvetisi sahtekryla kahir ekseriyet kendisini u veya bu ekilde slama nispet ediyor. Her trl crm rahatlkla ileyen insanlar Mslmanl elden brakmyorlar. Merhum Mevdudinin ifadesiyleHalk arasnda dolald takdirde acaip Mslman tipleriyle karlalacaktr.(1) Bu ahval ve erait iinde, hemen her konuda olduu gibi, Gnmz Mslmannn kadna bak da sakat. Kadn konusundaki hkim anlay, tam anlamyla cahil bir zihniyete sahip olunduunu gsteriyor. Erkek kadn mal, klesi gibi gryor, onu aalyor ve kadna madd-manev iddet uyguluyor. zellikle lkemizde kadna ynelik iddet eylemleri tavan yapm durumda; kadna ynelik iddet eylemlerinin ve ilenen cinayetlerin nne geilemiyor. Hayatn hemen her alannda kadn ezici tutum ve davranlarn, onu erkekten aa, deersiz, dolaysyla ikinci snf gren muharref gelenekten beslendii aikr. Bu bakmdan sorunun tepeden inme kanunlar yoluyla zlebileceini dnenler yanlyorlar. Hangi konuda kanun yok ki? Lakin hayatn hemen her alannda her trl su rahatlkla ileniyor. Bu nedenle nce kadn hor gren yerleik anlayla mcadele etmek, ii sahih mecrasna oturtmak ve bu konuda toplumu bilinlendirmek gerekiyor. Ne var ki, ounluk hayal lemine dald, kendi derine dm olduu iin bu tr sosyal felaketler zerinde kafa yoranlarn says az, dahas bu ve benzeri meseleler zerine kafa yormak, sz sylemek para etmedii iin bo veren, vurdumduymaz bir ulem ve aydn portresiyle kar karyayz. Peki, iddete urayan kim? Analarmz, kzlarmz, baclarmz. Mevcut zihniyetin u konuda fesada uradn sylemek mmkn: Birincisi, yaratl itibariyle kadn erkekten aadr, zaten onun ee kemiinden yaratlmtr. kincisi, erkein kadn zerindeki hkimiyeti tartlamaz, nitekim Kuran da erkein bu hkimiyetini (hkimiyet hakkn) teslim eder. ncs, kadnlara iddet uygulanabilir, bir baka ifadeyle kadnlar gerektiinde dvlebilirler, Kuran buna belli hal ve artlarda ruhsat vermitir. Peki, gerekten byle mi? Kuran ve Hz. Peygamberin uygulamalar, hl-i hazrdaki erkek-egemen anlay onaylyor mu, yoksa mahkm mu ediyor? Ksaca 1- Kadn: izah nsanln edecek Dier olursak: Yars

Ey insanlar! Sizi tek bir nefisten (canldan) yaratan, ondan eini var eden ve her ikisinden pek ok kadn ve erkek meydana getiren Rabbinize kar sorumluluunuzun bilincinde olun (4/1) Bugn Mslmanlar arasnda kadnn erkein ee kemiinden yaratld inanc olduka yaygn. Bu ve benzeri inanlar kadnn aalanmasna, hor ve hakir grlmesine yol ayor. ncelikle bu inancn hadis literatrndeki bir rivayetten kaynaklandn ve sz konusu hadisin Kuranla temelden elitiini belirtmekte yarar var. Zira Kuran, sadece Ondan eini de yaratt ifadesini kullanmaktadr. Zmer Suresi 6. ayette de ayn ekilde geer: O, sizi bir tek nefsten yaratt, sonra ondan eini var etti (39/6) Ayetler, kadnn, erkein ee kemiinden yaratldn deil, erkek ve kadnn tek bir nefsten, yani ayn zden yaratldklarn ifade etmektedir. Yani her ikisi de tek bir canldan meydana geldiler. Nitekim nefs, can, ruh, akl, canl varlk, insan, ahs, kimlik, insanlk, hayat z, temel ilke anlamlarna gelir. Ayrca burada Onun ei (zevceh) bir iftin hem erkei hem de diisi iin kullanlr; dolaysyla hem erkein hem de kadnn eini ifade eder. Bu bakmdan nce erkek, sonra kadn yaratld veya Kadn erkein ee kemiinden yaratld demek hibir anlam ifade etmez. Hatta yukarda zikrettiim Nis Suresinin 1. ayetinde min nefsin vahideten/tek bir neftsen denirken, devamnda bu tek bir nefse atfen haleqa minh zevceh/ondan eini de yaratt eklinde mennes (diil) zamir kullanlmtr. Dolaysyla mevcut anlay srailiyyt kaynakldr, Yahudilikten slama gemi -Tevrat, Tekvin: 21-24te kadnn yaratln bu ekilde anlatr- ve Mslmanlar arasnda yaygnlk kazanmtr ki, asl astar yoktur. slam nokta-i nazarndan kadn, tartmasz bir biimde insanln dier yarsn tekil eder. 2- Erkein Kadna Kar stnl Yoktur; Yerine Getirmek Zorunda Olduu Sorumluluklar Vardr Allahn ltfu ile bazsn bazsna stn klmas ve onlarn kendi mallarndan harcamasyla erkekler kadnlar zerinde kavvamdrlar (kadnlar gzeticidirler)(4/34) nsanlarn makam-mevkii, mal-servet, rzk ve dier imknlar bakmndan birbirlerine stn klnmalarnn ne anlama geldiini daha nce konuya ilikin kaleme aldm yazlarda -ve gerek syan Yazlarnda gerekse Modern ada Putperestlik (Kapitalizm) isimli kitaptaetraflca izah etmitim. Burada u kadarn sylemek gerekir ki, bu durum, Allahn keyfe m ye edip eylemesinin deil, Allahn vazettii sebep-sonu ilikilerine bal bir biimde insan tutum ve davranlarnn sonucu olarak karmza kmaktadr. Asl meseleye gelecek olursak, slam sz konusu olduunda tek stnlk ls takva, yani sorumluluk bilincidir. Ayette geen kavvam, kimin, yani bir eyden sorumlu olan kii, bir eyi veya kiiyi koruyup gzetenin mbalaa halidir. Dolaysyla kavvam, kimden daha kapsaycdr. Erkekler kadnlar zerinde kavvamdrlar, yani erkekler kadnlar koruyup gzeti(cidi)rler ki, insanlk tarihi boyunca cereyan eden fiili durum da budur. Bu, madd ihtiyalarn temini ve ahlak sorumluluk kavramlarnn bileimini ifade eder(2). Hulsa, ayette erkein kar cinse stnlnden deil, mevcut durum itibariyle kadna kar yerine getirmek zorunda olduu sorumluluklardan sz edilmektedir. 3Kadnlar Dvlebilir mi? Kadnlar Dvmek Kimlerin i?

Saliha (erdemli) kadnlar (Allaha) itaatkr olan ve Allahn koruduu mahremiyeti koruyan kadnlardr. Uygunsuz davranlarndan korktuunuz

kadnlara nce nasihat edin, sonra onlar yataklarnda yalnz brakn, sonra da onlar darb edin. Artk (Allahn emrine tabi olmak hususunda) size itaat ederlerse, onlar aleyhine yol aramayn (4/34) Kurana gre kadnlar dvlebilir mi? slamda kadn dvmenin yeri var m? ncelikle Kuranda dvn diye bir ibare yoktur. Vedribuhunne/onlar darb edin denmektedir. Malum, Arapada bir kelime birden fazla anlama gelir. D-r-b kknden gelen darb, bir eyi bir eye vurmak anlamna geldii gibi, ayn zamanda yeryznde yrmek, sefere kmak anlamlarna da gelir. rnein Nis Suresinin 101. ayetinde ve iz darabtum fil-ard/yeryznde sefere ktnz zaman eklinde kullanlmtr. Birincisi, vahyin ilk muhatab, ilk uygulaycs ve ilk teblicisi olan Hz. Peygamberin rnekliinde (Snnetinde) kadn dvmek yoktur. Hz. Peygamber, kadnlarn mardklarn ve fesad artrdklarn syleyen ve elerini dvmek iin kendisinden izin isteyenlere, Dvn, ancak bilin ki, kadnlarn dvenler en erlilerinizdir(3) ve Allahn hizmetkrlarn hibir zaman dvmeyiniz(4) diyerek kadnlarn dvlmesini knam, bunun sz konusu olamayacan ifade etmitir. kincisi, darb kelimesinin yeryznde yrmek, sefere kmak eklindeki anlam, Hz. Peygamberin konuya ilikin szleri ve uygulamas gz nne alndnda, ayet, evliliin gerektirdii sorumlulua aykr hareket eden kadnlarn bulunduklar yerden bir baka yere gnderilmelerine ruhsat verir. Nitekim Hz. Peygamber, fk Hadisesi (Hz. Aieye atlan iftira) akla kavuuncaya kadar Hz. Aieyi babasnn (Hz. Ebu Bekirin) evine gndermitir. Dolaysyla Nis Suresi 34. ayetin sebeb-i nzl (ini sebebi) olarak zikredilen, ayeti, elerini dvmeleri iin erkeklere verilen ruhsat eklinde aklayan rivayetler(5) shhat asndan -tespit edebildiim kadaryla farkl ahs isimleri ve ayrntlardaki kk farkllklarla birlikte ayn anlam ifade eden alt rivayet- mekuk (pheli) grnmektedir. Ayrca ayetlerin evvel emirde -ilk nazil olduu ortam itibariyle- erkek-egemen bir topluma hitap ettii unutulmamaldr. Dolaysyla adl mekanizmann devreye girmesiyle, evliliin zorunlu kld ykmllkleri yerine getirmeyen erkekler iin de ayn yaptrmlarn (nasihat etme, yata ayrma, bir sreliine evden uzaklatrma) uygulanmas sz konusu olabilir. Akl banda hangi kadn ahlaksz, evde terr estiren, iddet kullanan, ayya, serseri, eini ve evlatlarn ihmal eden, onlarn rzklarn arur eden bir erkekle ayn yataa girmek, bir mr boyu beraber olmak ister? slam, erkei yaptrmdan muaf tutmu, ona kafasna gre taklma ruhsat vermi, kadn erkein insafna brakm, her ne olursa olsun onu kar cinse mahkm mu etmitir? Serkelik kadn iin yasak, erkek iin serbest midir? Hulsa, kadn dvmek, daha geni bir ifadeyle kadna maddmanev herhangi bir biimde iddet uygulamak erlilerin iidir. Bunun yan sra slam hukukunun kadna erkei boama hakk tandn da zellikle belirtmek gerekir. Zira bugn, kadnn bu tabii, meru hakk da yok saylyor, gasp ediliyor. Her ne zulm ilemi olursa olsun, cahiliye zihniyeti tayan erkek, kendisini kadnn efendisi olarak addettii, kadn da mal, klesi gibi grd iin, kadnn boanma talebini hazmedemiyor. Nitekim toplum ierisinde bu tr yaklamlara sk sk rastlamak mmkn. Yazl ve grsel basnda kan, Boanmak isteyen karsn hastanelik etti veya Boanmak isteyen karsn sekiz yerinden baklad ve benzeri haberlere konu olan hadiseler bu anlayn doal sonucudur. Sonu itibariyle, kadn, erkekten aa olmad gibi, onun mal, klesi veya hizmetkr da deildir. Erkek hangi haklara sahipse, kadn da ayn haklara sahiptir. Bu bakmdan evlilik, sayg ve sevgiye, dolaysyla gnl rzasna dayanan karlkl szlemeden ibarettir. Taraflarn zerine

den ykmllkleri yerine getirmeleri ve birbirlerinin haklarna riayet etmeleri gerekir. Aksi halde evlilik, evlilik olmaktan kar ve tek tarafl bir klelik anlamasna dnr ki, bunun slamda yeri bulunmamaktadr. Umutla ve devrimle Dipnotlar: 1- Ebul-Ala Mevdud, Gelin Bu Dnyay Deitirelim, ev: B. Tuna, zgn Yay., Austos 1999, 7. Bask, Bunlar Mslman m? ve ken slam Toplumuna Bir Bak, s. 61-63 2- bkz. Muhammed Esed, Kuran Mesaj (Meal-Tefsir), Nis Suresi 34. Ayetle ilgili 42. Dipnot, s. 143 3- Buhar, Tefsir, 91; Mslim, Cennet, 49; Ebu Davud, Nikh, 43, bn-i Mace, Nikh, 51 4- yaz b. Abdullahtan rivayetle Ebu Davud, Nesa, bn-i Mace, Ahmed b. Hanbel, bn-i Hibban, Hakim; bn-i Abbastan rivayetle bn-i Hibban; mm Glsmden rivayetle Beyhaki. 5- Sz konusu rivayetler iin bkz. Bedreddin etiner, Fatihadan Nsa Esbb- Nzl, ar Yay., 2002/stanbul, c. 1, s. 213-214; ayrca bkz. Taber (Taber Tefsiri), Raz (Tefsirul-Kebir), Kurtub (el-Cami li-Ahkmil-Kuran), Suyut (Lubbun-Nkl fi Esbbin-Nuzl, ed-Durrul-Mensr).