BLGSAYAR DERS NOTLARI

Do. Dr. Muzaffer Dgel

mdugel@gmail.com

BLM 1 1 1.1 Bilgi Teknolojisinin Temel Kavramlar

Bilgisayar ve Bilgisayar Teknolojisi

1.1.1 Bilgisayarn Tanm ve Ksa Tarihesi Giri birimleri ile d dnyadan aldklar veriler zerinde aritmetiksel ve mantksal ilemler yaparak ileyen ve bu ilenmi bilgileri k birimleri ile bize ileten, donanm (Hardware) ve yazlm (software)dan oluan elektronik bir makinedir. Bilgisayar Donanm (Hardware): Bilgisayarlarn fiziksel ksmlarna donanm denilmektedir. Elle tutulabilirler. Ekran (Monitr), klavye, sabit disk (harddisk), fare, yazc, bellek, mikroilemci, tarayc rnek olarak verilebilir. Bilgisayar Yazlm (Software): Donanm kullanmak iin gerekli programlardr. Bilgisayarn nasl alacan sylerler. Elle tutulmazlar. Belirli bir ilemi yapmak zere bilgisayara kurulurlar (set p, install,setup). rnein; Kelime ilem (Word processor) programlar son kullanclarn yaz yazmas iin kullanlr. Tablolama (spread sheet), sunu (presentation), programlama dilleri (Pascal, C ...), ses (sound) programlar vb. rnek olarak verilebilir. nsanolunun ilk zamanlar ihtiyalar basit ve azd. Zaman getike nfusun artmas ihtiyalarnda artmasna sebep oldu. Bu ihtiyalarn karlamak iin deiik alanlarda deiik aralar gelitirdi. Bu ihtiyalarndan hesap ile ilgili olan ksmn ilk balarda parmak hesab ile, parmak hesabnn yeterli olmad yerlerde de akl talarn kullanarak karlamaya alt. Hesap ile ilgili ihtiyalar ekonominin hzla gelimesi ve yerleik hayata geilmesiyle beraber iyice artt. Birok farkl yaklam ve kuram ortaya atld ve gnmz bilgisayar teknolojisinin temelleri atlmaya balam oldu. kili Say Dzeni: Gnmz bilgisayarlarnn temel mantn oluturan ikili say sistemi George Boole tarafndan gelitirilmitir. Bu cebir prensibine gre saylar ikili say sisteminde kullanlrlar. Yani bu sistemde 0 ve 1 saysndan baka say yoktur. Bu say sistemine ikili say sistemi manasnda Binary saylarda denir. Bu say sitemimin dier bir mantksal kavramas ; 0 = hayr = + 5 Volt 1 = evet = 0 Volt olarak ta tanmlanabilir. Bu nedenle ikili say sistemine bazen de evet-hayr mantk (logic) sistemi de denmektedir. Gnmzde hesap makinesi gibi hesaplama yapan makineler aslnda sadece bu mant bilirler. Yani bizim kullandmz 10luk sistemini ( 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 - decimal say sistemi ) bu makineler bilmez.Yaplan tm ilemler ekranda 10luk say sisteminde gzkse de aslnda binary say sisteminde yaplr.Binaru sisteminde yaplan ilemler decimal say sistemine evrilir. rnein: (2) 10 + (2) 10 = (4) 10 ayn ekilde (10) 2 + (10) 2 = (100) 2

Grld zere ikili say sisteminde ilem yapmak daha kolaydr. Ancak ilem sresi daha uzundur. te bu noktada makinelerin insanlardan stn olan yan devreye girerek kolay fakat uzun sreler alan ilemleri daha ksa ve hatasz biimde tamamlamaktadrlar. Bylece bir makineye 0,1,2..9 a kadar olan saylar retmek (elektronik devrelerin bykl) daha zor olaca iin sadece 0,1 den oluan binary say sistemi tercih edilmektedir. Bu nedenlerden dolay bilgisayarlar ve ilemci ieren dier makineler hesaplama, karar verme, karlatrma gibi ilemlerde ikili (binary) say sistemini kullanrlar. Bilgisayarn Tarihesi: Bilgisayarn tarihesine baktmzda; drt temel ilemi gerekletirmek amacyla kullanlan abaks, basit bir alet olmasna ramen, bilgisayarn balangc olarak ifade edilir. Bilgisayara veri girii ilemlerinde, gnlk hayatta kullanlan harf ve rakam gibi sembollerden yararlanlr. Bilgisayar bunlar kendi anlayaca ekle dntrr, bilgisayarda kapasite depolama birimi byte olarak ifade edilir. Fransz Pascal, 1642 senesinde vergi tahsildar babasna, yardmc olacan dnd bir makine gelitirdi. Kk tekerlekler biraz evirilince, toplama veya karma ilemleri otomatik olarak yaplabiliyordu. Ancak geimlerini saatler alan hesap ilerinden kazanan ktipler, Pascaln makinesini bir rakip olarak grdler ve ona hi iltifat etmediler. Bir sre sonra Alman matematikisi Wilhelm, bu makineye arpma ve blme ilemlerini yapabilme yeteneini katt. Wilhelme gre deerli insanlar, tpk esirler gibi hesaplama iinde saatler kaybetmeye layk deillerdi. 1948 ylnda transistrlerin kullanmyla bilgisayarlarn arlklar azaltlmaya, hacimleri kltlmeye, bellek kapasiteleri ve hzlar artrlmaya balanmtr. 1963 ylndan sonra birden fazla transistrn birletirilerek entegre devrelerin bulunmas, bilgisayarn geliimini daha da hzlandrmtr. Bilgisayar alannda ksa srede yaanan bu nemli gelimeler sayesinde, tonlarca arlkta, yava ilevi yapabilen modellerden, milyonlarca ilemi ok ksa srede yapabilen, lap-top (elde tanabilen) ve hatta cebe girebilen modeller gelitirilmitir. 1946 ylndan sonra bilgisayarlar drt kuak olarak ele alabiliriz. Birinci Kuak Bilgisayarlar: 1946-56 yllar arasnda vakumlu tpler kullanlan bilgisayarlardr. kinci Kuak Bilgisayarlar: 1957-63 yllar arasnda tplerin yerine transistrlerin kullanld bilgisayarlardr. nc Kuak Bilgisayarlar: 1964-79 yllar arasnda kullanlan entegre devrelerin kullanld bilgisayarlar. Drdnc Kuak Bilgisayarlar: 1980den sonra transistrlerin yerine mikroiplerin kullanld bilgisayarlardr. Bu gn kullandmz bilgisayarlar bu kuaa aittir. Ancak her gn yenilikler eklenmekte, bilgisayarlarn alma hz ve kapasitesi arttrlmaktadr. Bu yllarda Amerikan ve Japon teknolojilerinin elektronik ve kltme alanndaki rn olan ev bilgisayarlar ortaya kt. Gnmzde,1990lardan balayarak bilgisayar teknolojisine egemen olmas beklenen beinci kuak bilgisayarlara doru bir ilerleme grlyor. ok daha gl olaca dnlen bu 2

bilgisayarlar byk ihtimalle, bugnklere gre daha fazla insan beynine benzer bir biimde alacaklar. Bunun iin de kendi deneyimlerinden renebilmeleri gerekecek. Beinci kuak bilgisayarlar insanlarla konuabilecek, onlar dinleyebilecek ve belki de dncelerini de anlayabilecekler. Bylece bilgisayarlar yapay zekalarn daha da gelitirebilecekler. "Dnen" bilgisayarlarn yardmyla, robotlar bizim iin daha ok i yaparak, eitli alanlardaki uzmanlarn bilgileri bir araya getirilerek "uzman sistemler" retebilecek. Bu tr sistemler, birletirilmi uzmanlk bilgilerini, problemleri zmek iin kullanacaklar. Btn bu gelimeler gz nnde bulundurulduunda, neden bir "bilgisayar devrimi"nden sz edildii daha iyi anlalabilir. Varoluundan Gnmze Bilgisayarlar:

ekil 1 Eniac ENIAC, 30 ton arlnda; 9x15 metrelik bir oday doldurmakta; hesaplama vurumlar 1500 elektro mekanik rleden (yol vericiden) geip 18.000 den ok radyo lambasndan akmaktayd. ENIAC' altrmak iin 150.000 vat enerji gerekliydi. ENIAC, yalnzca 80 karaktere e veri saklayabiliyordu. Lambalalarn hepsi altnda, mhendis ekibi bir problemi zmek iin 6000 kabloyu elle fie takarak ENIAC' kuruyorlard.

ekil 2 Apple firmasnn rettii Macintosh lk popler grafiksel iletim sistemi 1984 ylnda, Apple Macintosh'u srdnde piyasaya girdi. Microsoft firmas Macintosh iin szlk ilemci ve elektronik tablo program yazd.

ekil 3 IBM firmasnn rettii ilk PC lk IBM Kiisel Bilgisayar, 1981 ylnn Austos aynda pazara kard. IBM, 1983 baharnda, irketin, iinde sabit disk bulunan ilk kiisel bilgisayar olan PC/XT'sini piyasaya srd. Disk, yerleik bir depolama aygt olarak alp, 10 megabayt'lkt. 1984'te, IBM, Intel'in 80286 micro ilemcisine dayal, PC AT adl yksek performansl ikinci kuak bilgisayarn tantt. IBM PC'den kat hzlyd. 1990 maysnda, Windows 3.0 piyasaya srld.

ekil 4. Gnmzde kullanlan Client (istemci) PC (Personel Computer-Kiisel Bilgisayar)

1.1.2 Bilgisayar Trleri Bilgisayar kullanm alanlar, kullanm amalar, donanm biimleri olarak alt gruplara ayrlrlar. a-) Server (Sunumcu) Bilgisayarlar: Byk iletmeler, internet servis salayclar, eitim kurulular, irketler gibi geni tabanl a ynetim sistemi ile alan kurulularda a hizmetlerini, eriim ve paylam, veritaban ynetimini ve veri tabannn paylamn salamak iin dizayn edilmi gl ve gelikin bilgisayarlardr.

ekil 5 Server (Sunumcu) Bilgisayar Kasas b-) Kiisel Bilgisayarlar: PC (Personel Computer) olarak da adlandrlan bilgisayarlar en byk retim ve pazarlama payna sahip trdr. Kulanm alanlar ok geni olduundan hemen herkesin bu tr bilgisayarlar hakknda az veya ok bilgisi mevcuttur. Kullanm alanlar; ev, ofis uygulamalar, multimedia bileimli uygulamalar, i istasyonu, internet eriimi, elence, yazlm gelitirme, tasarm, mhendislik uygulamalar, veri taban kullanm gibi daha birok alanda kullanlmaktadr. Mevcut donanm bileenlerine gre maliyetleri ayn tr ierisinde 400500$ arasnda fark edebilmektedir.

ekil 6 Kiisel Bilgisayar (Personel Computer PC)

c-) Terminal (i istasyonu) Bilgisayarlar: Bir a yaps ierisinde alacak ekilde dizayn edilmi bilgisayarlardr. Bir kiisel bilgisayar Ethernet kart ile aa dahil edildiinde i istasyonu zellii kazanr ancak tam olarak bu tipte bir bilgisayar bir terminal bilgisayar deildir. Terminal bilgisayarlar PCler kadar gelikin bir yapya sahip deildir. Maliyetlerin dk olmasn salamak, yapacaklar i genelde uygulama yazlmlarn kullanarak veri tabanna veri yklemek ve verileri ilemek olduu iin ok fazla donanm esine ihtiya duymadklarndan konfigrasyonlar snrldr. Genellikle veri depolamak iin Ana bilgisayardaki sabit diski kullandklar iin Sabit disk bulunmayabilir.Sabit diski bulunmayan dorudan ana bilgisayara bal olarak alan, kendi kendine i yapamayan trlerine Dump (Aptal) Terminal ad verilir. Bu tip terminallere bankalarda rastlayabilirsiniz.

ekil 1.7 Terminal (i istasyonu) bilgisayar d-) Dizst Bilgisayarlar: Tanabilir kiisel bilgisayarlar olarak snflandrlan bu bilgisayarlar LapTop, NoteBook gibi isimler alrlar. Donanm olarak bir Pcnin sahip olduu btn elere sahip olabilmektedirler. Enerji kayna olarak dorudan adaptr yardmyla ebeke gerilimini kullanabildikleri gibi arj edilebilir pil bataryalar kullanrlar. Lithium-Ion bataryalarla 2-4 saat aras enerji destei salanabilmektedir. zellikle sk seyahat eden ve bilgisayarna ok ihtiya duyan kiiler iin ideal makinelerdir. Tanabilir (Mobil) bilgisayarlar ok daha ileri teknoloji ile imal edilmi paralardan olumalar, montaj ve tasarm daha zor olduu iin ok yksek bir maliyete sahiptirler. Bu nedenle fiyatlar kiisel bilgisayarlarn neredeyse 3 katdr.

ekil 8 Dizst Bilgisayar (LapTop-NoteBook) e-) Avu ii Bilgisayarlar (Palmtop): retim teknolojilerinin yksek olmas bu tip bilgisayarlarn neredeyse kiisel bilgisayar fiyatna mal edilebiliyor olmas retiminin ok az olmasna neden olmaktadr. Kelime ilem, Hesap makinesi yazlmlar, Outlook, adres defteri, Internet Explorer gibi belli uygulamalar altrabilen, PCMCA kart ile internete balanp dosya transferi ve e-mail hizmetlerinden yararlanabilen ok kk lekli diz st bilgisayarlar olarak dnlebilirler.

ekil 9 Avu ii Bilgisayar (Palmtop) 1.1.3 Bir Kiisel Bilgisayarn Temel zellikleri ve leyi Yaps Bilgisayar yapsal olarak; Bilgilerin girilmesi, girilen bilgilerin belirtilen durumlara gre ilenmesi, ilem sonularnn alnmas olarak temel fonksiyona sahip bir makine eklinde tanmlayabiliriz. Bu temel fonksiyonu gerekletirebilmek iin sahip olmas gereken mimari ise; 1. Girdi niteleri. 2. Merkezi lem Birimi. 3. kt niteleridir Girdi niteleri: Kii tarafndan veya bilgisayar tarafndan salanan verilerdir. Bu veriler, saylar, harfler, szckler, ses sinyalleri ve komutlardr. Veriler giri birimleri tarafndan toplanr. Bilgilerin bilgisayara aktarlmasn salayan klavye, fare, tarayc ya da veri yolu zerine taklm fax-modem kart gibi herhangi bir kart olabilir.

Merkezi lem Birimi: Bilgisayar zerindeki bilgisayar birimlerinin ilemciyle ve birbirleriyle olan ilikilerini dzenleyen ve kontrol eden birimdir. Merkezi ilem birimi veriyi ileme kabiliyetine sahiptir. temel grevi vardr: 1. 2. Mantksal lemler: 1<2 dorudur, 3=4 yanltr gibi kararlar verir Matematiksel lemler: 1+1=2, 6-2=4 gibi toplama karma ilemleri

3. Kontrol Mekanizmas: Bilgisayar zerindeki aletlerin ilemciyle ve kendileriyle olan ilikilerini dzenlemek ve kontrol etmek. kt niteleri: Bilgisayar tarafndan retilen rapor, dokman, mzik, grafik, video, resimlerdir.

ekil 10. Bilgisayarn Temel zellikleri Bu ana elemann sahip olduklar birok donanmsal ve yazlma bal zellik bulunur. Sonu olarak bilgisayar yapsal olarak oluturan bu bileenler donanm ve yazlmn uyumlu bir birliktelii sayesinde ancak grevlerini yapabilirler. 1.1.4 Bilgisayarn Kullanm Alanlar Evde Bilgisayar Kullanm: Bilgisayar ilk icat edildii dnemlerde sadece askeri amalarda ve byk i yerlerinde kullanlabiliyordu. Gelien teknoloji sayesinde bugn evlerimize girmi vaziyettedir. Evlerde bilgisayarlar yardmyla her trl cihaz kontrol edilebilir. Her trl hesaplama, bankaclk, alveri, tatil yerlerinde bulma, vs. gibi gnlk iler yine bilgisayarlar ve Internet yoluyla yaplabilmektedir. yerinde ve Okulda Bilgisayar Kullanm: Eitimde istenen verimi almann ve kaliteyi arttrmann artlarndan birisi eitim teknolojisinde an artlarn yakalamaktr. Teknolojik gelimeye uyum salayabilmek iin bilgisayarlar eitim ve retimle ilgili btn faaliyetlerde 8

kullanlmaldr. renciyi klasik eitimin sapland skc ezber ynteminden kurtararak ses, renk, film ve mzik gibi unsurlarn etkileimiyle daha canl ve elenceli bir renme yntemi ortamna eken bilgisayar rencinin konuyu kendi bana almasna frsat vermektedir. 1.2 Bilgisayarn Donanm Yaps

1.2.1 Donanm Kavram Bir bilgisayarn sistemi bir ok parann birlemesiyle oluturulmaktadr. Tm bu paralarn oluturduu btn, amaca uygun yazlmlarla desteklenerek bilgisayar sistemine ilev kazandrr. Anakart (Mainboard) lemci (CPU) Bellek(RAM) Sabit disk (Harddisk) Ekran (Monitr) Grnt kart Ses kart TV tuner + Fm tuner Disket src (Floppy disk) CDROM/DVDROM Modem Klavye (keyboard) Mouse Kasa Yazc (Printer) Scanner (Tarayc) lemci: . Bilgisayarn program komutlarn bellekten aldktan sonra kodlarn zen ve karl olan ilemleri yerine getiren merkez birimi olarak tanmlanr. CPU genellikle bilgisayarn beyni olarak ta sylenir. nk tm ilemler CPU tarafndan yaplr. Bu nedenle bir bilgisayarn ilem yetenei ve hz ilemcisinin yetenei ve hzyla dorudan ilgilidir. lemcinin performansn, sahip olduu ekirdek yaps ve saat arpan (kaldrabildii elektrik akm) sonucu elde edilen MHZ zerinden deer belirler. Ana kartta ilemciye zel bir yuva bulunmaktadr. rnek / Deerlendirme: Intel Celeron 1100 MHZlik bir ilemci Intel Pentium III 850 MHZlik bir ilemciden performans olarak daha dktr. Bunun nedeni Celeron ilemcinin sahip olduu ekirdek yapsnn farkl oluudur. Anakart: Bilgisayarn omurgasdr. Bilgisayar ile ilgili temel birimlerin (CPU,Ram, Ekran Kart, Modem,Tv kart, Ethernet kart, Ses kart ) zerine takld, bu birimler ve dier evre birimlerin veri aktarmnn saland karttr. zerinde kendine ait chipsetleri bulunmaktadr. Genellikle 2 adet olan bu chipsetleri kuzey (North bridge) ve gney (South bridge) kprs olarak ta adlandrlrlar. Bunlarn temel grevi ilemci, ram, harddisk, ekran kart, modem vb. donanm bileenleri arasndaki veri akn dzenlemek, ilemciden ald komutlar vastasyla verileri ilgili birimlere yollamak ve enerji gereksinimlerini salamaktr. Hafza (Bellek): Veriler ve komutlar burada saklanr. Sistem ak olduu srece bilgiler bellekte saklanabilir. Sistem kapatldnda veriler ve komutlar bellekten silinir. Hafzalarn kapasiteleri MB deeri zerinden, performanslar ise ilemci ve anakart ile olan veriyolu hz gz nne alnarak belirlenir. Bir kiisel bilgisayarn temel donanm birimleri Kasa ad verilen fiziksel donanmn ierisine 9

monte edilebilir. Bilgisayarn almas iin gerekli elektrik akmnn regle edildii g kayna da kasann iinde bulunur. 1.2.2 CPU Central Processing Unit CPU ( Merkezi lem Birimi - MB) Bir bilgisayarn en popler ve en nemli paras ilemcidir. Ksaca CPU (Central Processing Unit / Merkezi lem Birimi) olarak anlan ilemciler, adndan da anlalaca zere bir bilgisayardaki ilemleri yrten ve sonular gerekli yerlere gnderen elemandr. 1971 ylnda Intel firmasnn ilk defa binlerce transistr bir silikon ip zerinde birletirmesiyle bilgisayar anda devrim gerekletirilmi oldu. Bu ekilde daha nce sadece byk irketlerin ve niversitelerin kullanabildii bilgisayarlar iyice kld ve evlere girmeye balad. Mikroilemciler, ama kapama anahtar gibi alan milyonlarca transistrden olumaktadr. Bu anahtarlarn programlanma durumuna gre elektrik sinyalleri bunlarn zerinden akar. Bu sinyaller, bilgisayarn yapt tm ileri toplama, karma, arpma ve blme gibi temel matematiksel ilemlere indirir. lemci de bu ilemleri en basit sayma sistemi olan ikilik dzen yani sadece 0 ve 1 saylarn kullanarak yapar. Mikroilemciler her trl ii ikilik sayma sistemine dkmtr. Mesela Y harfi ikilik sistemde 1011001 ile ifade edilebildii gibi krmz gibi bir renk de bunun gibi ikilik tabandaki ayr say grubu ile ifade edilir. Ayn ekilde bir ses veya grnt kayd da yine buna benzer ikilik say gruplar ile ifade edilirler. Bu say gruplar zerinde ilem yapmak iin ilemci ierisinde bir takm komut listesinden ibaret bir program mevcuttur. Bu komutlar ilemciye iki saynn karlmas, toplanmas ynnde emir verebildii gibi klavyeden girilen tercihlere gre bir takm komut satrn atlayp (artl dallanma - conditional branch) dier komut satrlarn icra etmeye devam edebilir. Yani klavyeden bir soru karsnda gireceimiz E (evet) veya H (hayr) ifadelerine gre program belirli komut satrlarn icra eder veya etmez. Temel olarak, mikroilemcinin yapt i, bitler zerinde ilem yapmak zere komutlar altrmaktr.

ekil 11 Socket ve Slot CPU (Pentium III) 1.3 Donanm (Hardware)

Bir kiisel bilgisayarn donanm temel olarak Giri birimleri, k birimleri, Bellek, Depolama birimlerinden oluur.

10

1.3.1 Giri Birimleri Klavye: Birok tuun bir araya gelmesiyle oluur. Her bir harf iin bir Ascii kod, bu kodlarn birletii bir Ascii tablo vardr. Biz herhangi bir tua bastmz zaman aslnda ascii tablodan harf yada iaret yollanr ve daha sonra bu ascii kod karl ekranda grntlenir. Klavye bir giri nitesidir. Kullanlan ildin zelliine gre zerindeki tularn says ve yerleri deiebilmektedir. Trkiyede kullanlan klavyeler genellikle 102 tulu olup Q veya F tipi olmak zere iki eittir. Klavyede bulunan tularn grevleri unlardr; Klavye zerindeki tular 4 ksmda inceleyebiliriz; a. Fonksiyon tular b. Daktilo tular c. Nmerik tular d. zel tular

ekil 12 Klavye a.Fonksiyon Tular: Bu tular her programlama dilinde ve iletim sisteminde farkl grevler almtr. F1 den F12ye kadardr. b.Daktilo Tular: Bu blmde A ile Z aras harfler 0 ile 9 aras rakamlar !,^, , ? vb. gibi iaret tular ile baz zel tular bulunur. c.Numerik Tular: Bu blmde 0 ile 9 aras rakamlarn yannda baz zel fonksiyonlar bulunur. "NUM LOCK" bir kez basldnda k sner ve rakamlar yerine zel fonksiyonlar alr. d.zel Tular: Backspace (aretli tu): mlecin bulunduu yerden sola doru tek tek tamamn siler. Delete (Del): mlecin bulunduu yerden saa doru tek tek siler. 11

Print Screen: Yazlan yazy yazcya yollar. Caps Lock: (Bu tu aksa klavyenin sa st kesinde k yanar.)Byk harf ya da kk harf tuu. Num Lock: (Bu tu aksa klavyenin sa st kesinde k yanar.)Bu tu akken klavyenin sa tarafnda bulunan rakamlar kullanabiliriz. Scroll Lock: Bu tua basldnda imle kilitlenir ve ekran kayar. Pause: Bu tua basldnda ekran durur. Insert: Araya yaz yazaca zaman kullanlan bir tutur. Control+Alt+Del: Ayn anda basldnda bilgisayarn ama kapama dmesine basmadan hafzay tamamen silmemizi ve bilgisayar yeniden balatmamz salar. Ayrca tu kilitlenmesini de aar. Ctrl+C: letim sistemi komutlarn alma annda durdurur. Ctrl+Break: Programlarda almay durdurur. Bilgisayarnzda alrken herhangi bir ekilde yazdmz harf tuu ilemiyorsa ALT+ASCII (ASC 11,000 ile 25,000 aras rakamdr) yazlrsa o ekrana ait karakter ekrana gelir.rnek ATL tuu+115=M harfidir. Bilgisayar aldnda yanp snen gstergeye MLE denir. mle her tua basldnda saa doru kayar. Home: mleci satrn bana getirir. End: mleci satrn sonuna gtrr. Page up: mleci bir ekran yukar karr. Page Down: mleci bir ekran aaya indirir. Tab Tuu: Bu tua basldnda imleci 8 karakter birden saa hareket ettirir. Shift tuu ile kullanldnda 8 karakter sola getirir. AltGr: Klavye zerinde baz tular ikiz, baz tular z grevlidir. kiz grevliler Shift tuu ile baslrsa ikinci karakteri yazar. rnek: Shift+2 tu bileimi = iarettir.) Baz tularda 3 adet simge vardr. Bunlardan sa alttaki simgeyi yazmak iin Alt Gr tuu ile birlikte ilgili tu baslarak yazlr. rnek: { yazmak iin Altgr + tu baslr. IIKLI KALEM: izgisel (bar) kodlar okumada, ekil izme ve elyazs yazmada kullanlr.

12

JOYSTCK: Genellikle oyun oynamak iin kullanlr. zerinde bulunan tularla altrlarak bilgisayara komut verilmesi salanr. DOKUNMA EKRANLARI: Ekranda gzken komut zerine parmak ile dokunduunda o komutun almasn salayan ekran tipidir. FARE: Ekranda gzken imle yardmyla komut girii yapmaya yarar. Farenin evre birimi olarak kullanlmasyla iaretleme, tklama ve srkleme yaplarak ilemler yaptrlr. mle: Farenin ekran zerinde nerede olduunu gsterir. Tklama: Farenin sol tuuna bir kez baslmasdr. ift Tklama: Farenin sol tuuna ksa aralklarla iki kez tklanmasdr. Bir simgeye yklenen ilevinin yerine getirilmesini salar. Srkleme: Farenin sol tuunu basl tutarak imlecin yerinin deitirilmesidir. TARAYICI: Resim, grafik ve nceden yazlm yazlar bilgisayar ortamna aktarmakta kullanlr. 300x600 dpi, 600x600 dpi, 600x1200 dpi, 600x2400 dpi ... Optik karekter okuma (Optic Character Reader-OCR) 1.3.2 k Birimleri EKRAN KARTI: Bilgisayardaki saysal verileri bizim anlayacamz analog forma dntren, saysal verileri ileyerek ekiller, yazlar, semboller vb. grntlerin monitre aktarlmasn salayan karttr. Kendi zerlerinde saysal verileri ileyebilmek iin ram ve cpu barndrrlar. Ekran kartlar zerindeki cpulara daha ok gpu (Graphics Processing Unit) ad verilir. Ram ve Gpunun tipine gre eitlilik gsterirler. Ekran kart seiminde ise; yaplacak ie gre ekran kart belirlenmelidir. rnein allan alan 3 boyutlu ve grafiksel grntler ieriyorsa ekran kartnn raminin en az 64MB olmas istenir. Buna karn sadece ofis uygulamalar vb. kullanlacaksa 8MBlk bir ekran kart yeterli olacaktr.

ekil 13. 8MB ve 64 MBlk Ekran Kartlar

13

EKRAN (MONTR): Hem giri hem de k birimi olarak kullanlr. Giri ve k birimlerinden gelen verilerin sonularnn ekranda gzkmesini salar. Bilgisayarla kii arasnda iletii salar. Bir text ekrann genilii 80 karakter, boyu 25 satrdr. Grafik ekranda pikseller (nokta) bulunur. Bir ekranda ne kadar ok piksel varsa ekrann znrl artar. 640 x 480 piksel, 800 x 600 piksel, 1024 x 768 piksel gibi. Ekrann kaliteli olmasnn ok byk nemi vardr Ekranlardan titreimsiz ve az radyasyonlu olanlar tercih edilmelidir. Ekranlarn boyutu, 14 in, 15 in, 17 in, 20 ve 21 'dir. Genellikle ucuz olduu iin 14 inlik ekranlar kullanlmaktadr. 1 MB, 2MB, 4 MB bellekli ... ekran kartlar bulunmaktadr. Ekranlardaki grnt netlii noktalar arasndaki uzaklkla ilgilidir. ki nokta arasndaki uzaklk ne kadar azsa o kadar iyi grnt elde edilir. Ekrandaki noktalar aras uzakl 0.28 mm ve daha az olanlar tercih edilmelidir. YAZICI: Ekranda gzken bilgileri kat zerine yazdrmaya yarar. Yazclar; Nokta vurulu yazc (dot matrix): 9 ineli ve 24 ineli olabilir. erit taklarak kullanlr. Dakikada 1-3 sayfa hznda olabilirler. Srekli form kad kullanlabilir. Mrekkep pskrtmeli yazc(ink jet): Dakikada 1-8 sayfa basabilir. Kartu taklarak kullanlr. Renkli k alnabilir. 300 dpi Lazer yazc (laser): 300 dpi- , dakikada 4, 8, 12 ... sayfa bask, toner kullanlr. KULAKLIK VE HOPARLR: Bilgisayar tarafndan retilen veya kaydedilmi sesleri duymak iin kullanlr. SES KARTI: CD kalitesinde, 16 bitlik, ses alabilmek iin kullanlr. Ses kartlar sayesinde ses kayd yaplabilir. Bilgisayarn sesi kullanmasn ve daha sonra da bu sesi karmasn salayan bir karttr. Ses kart gnmzde btn bilgisayarlarn standart bir paras haline gelmitir.

14

ekil 14. Ses Kart 1.3.3 Bellek Trleri Bellek sas (kapasitesi) byte cinsinden llr. Byte: Bellek l birimidir, 8 bitten oluur. Bit ise 1 ve 0 konumu alabilen en kk bellek birimidir. Bellek lleri ise kkten bye doru: 8 bit ----- 1 Byte (B) 1024 Byte ----- 1 KiloByte (1KB) 1024 KB ----- 1 Mega Byte (MB) 1024 MB ----- 1 Giga Byte (GB) 1024 GB ----- 1 Terra Byte (TB) Bilgisayarda bellek tipleri ROM, RAM, PROM, EPROM, EEPROM(E 2PROM), Flash Memory, nbellek (Cache Bellek) olarak saylabilir. ROM Bellek ( Read Only Memory Sadece Okunabilir Bellek ): Programlarn kalc olarak durduu, sadece okunabilen bellek tipidir. ROM bellee hibir bilgi yazlamaz. ROM yapmc ve kullanc tarafndan bir daha deitirilmemek zere kullanlan program komutlarn ierir. rnein; bilgisayar ilk altrldnda ilevsel hale gelebilmesi iin kendiliinden alan program olan BIOS, ROM bellee aittir. RAM Bellek ( Random Access Memory Rastgele Eriimli Bellek ): alma ekli asndan oku- yaz bellei olarak da adlandrlr. RAM bellekler hem ierisine bilgi yazmak, hem de ierisindeki bilgiyi okumak iin tasarlanmtr.Rasgele eriimli denmesinin sebebi bellein herhangi bir yerinde bulunan verilere rasgele ve ayn srede eriilmesidir. RAMde saklanan bilgiler deitirilebilir. RAM bellek bilgisayarn ana belleidir. Bilgisayar sadece ana bellekteki verileri iler. Bununla birlikte altrlacak her program, eriilecek her dosya mutlaka depolama ortamndan ana bellee kopyalanmaldr. RAM bellek iki eittir. RAM bellekte saklanan bilgiler deitirilebilir. Eriim hz disk ya da disket srclerle karlatrlamayacak kadar hzldr.

15

ekil 15. SD Ram PROM Bellek (Programmable Read Only Memory Bir Sefer Programlanabilir ROM ): Temelde ROMla ayndr. Bir kez programlanabilir ve bir daha program deitirilemez ya da silinemez. Ancak PROMun stnl yongann fabrikada yaplrken programlanmak zorunda olmaydr. EPROM Bellek ( Eraisable Programmable Read Only Memory Silinebilir Programlanabilir ROM): RAMlerin elektrik kesildiinde bilgileri koruyamamas, ROM ve PROMlarn yalnzca bir kez programlanabilmeleri sorun yaratmtr. EPROM programlayc aygt yardmyla defalarca programlanp, silinebilir. EEPROM - E 2PROM (Electrical Eraisable Programmable Read Only Memory Elektrikle Silinebilir Programlanabilir ROM: Bu bellek trnde bilgilerin yazlmas ve silinmesi iin normal elektrik voltaj uygulanr. Bu bellekler zerine bilgiler yzlerce ya da binlerce kere yazlabilir. EEPROMun zel bir uygulamas Flash Memorydir. Aralarndaki en nemli fark ise EEPROMa bilgilerin byte ile yazlmas, FLashlara ise bilgilerin sabit bloklar halinde yazlmasdr. n Bellek ( Cache Bellek Tampon Bellek ): Gnmz bilgisayarlarnda hz belirleyen en nemli faktrlerden bir tanesidir. n bellei kulanm amac, ilenecek olan bilgi ilenmeden nce buraya getirilerek bilgilerin ilenmeye hazr hale getirilmesidir. Flash Bellekler: Genellikle mobil cihazlarda (dijital kameralar, MP3 alarlar, dizst bilgisayarlar gibi) kullanmak iin gelitirilmi bellek aygtlardr. Fakat kullanmnn artmasyla btn masast bilgisayarlarda kullanlabilecek ekle getirilmitir. Fiziksel byklkleri ve depolama kapasiteleri (4 MB ile 1 GB arasnda) trlerine gre deimektedir. Yaygn olarak

16

kullanlanlar arasnda USB Flash Disk, Compact Flash, Ata Flash, MMC card, Memory Stick ve SSFD gibi eitleri bulunmaktadr. Bu rnlerin masast bilgisayarlarda kullanlabilmesi iin genellikle bir arabirim cihaz gerekmektedir. 1.3.4 Depolama Birimleri Depolama Kavram: Bilgisayarlardaki bilgileri saklamak amacyla kullanlan ortamlardr. Disket Src ve Disketler: Hem giri hem de k birimidir. Disket denilen magnetik ortama veri yazlabilen ve zerindeki verileri okuyabilen bir birimdir. Disk apna gre 3.5 inch ve 5.25 inch olmak zere iki temel gruba ayrlrlar. Okuma ve yazma hzlar dktr. Kk ve tanabilir depolama aralar olan disketlere okumak veya yazmak iin retilmilerdir.Disket srcleri bir bilgisayarn vazgeilemez donanm esidir. Disket verileri magnetik ortamda saklar. Disketlerin kullanm ve tanmas kolaydr. Veri tamakta ve yedekleme amacyla kullanlrlar. Disketlere veriler kopyalanabilir, eklenebilir, silinebilir, deitirilebilir. Disketlerdeki verilerin bozulmamas iin; disketlerin magnetik ortamdan, scaktan, souktan, nemden, gne nlarndan uzak tutmak gerekir. Gnmzde kullanlan yazlmlarn hacim olarak bym olmas ve buna paralel olarak gelien dier yedekleme niteleri disketleri ikinci plana itmi olsa da, kk dosya yada belgelerimiz iin en ekonomik yedekleme aralar olarak kullanlmaktadr.

ekil 16. 3.5 Disket Srcs Disket src iin A harfi kullanlr. kinci disket src veya sanal disket srcnn ad da B'dir. Bir 3.5 in'lik yksek younluklu (High Density ksaca HD diye gsterilir) disket 1.44 MB veri alr. 720 KB veri alan 3.5 inlik disketler de eski disket srclerle kullanlmaktadr. Disketlerin kullanlabilmesi iin biimlenmesi (formatlanmas) gereklidir. Formatlama disketi iz ve sektrlere blerek bilgisayarn kullanmna hazr hale getirmektir.

17

Sabit Disk Src: Sabit disk src, bilgisayarn bilgi depolamak iin kulland en temel birimdir. Sabit disk kapal bir kutu iinde bilgisayarn iinde bulunmaktadr. Sabit disk src, verileri bir dizi dnen magnetik yapraklarda magnetik olarak saklar. Her magnetik yaprakta okuma ve yazma ilemini yapan okuma yazma kafas vardr. Daha ok veri kaydedilir. Sabit disk tanamaz. Sabit disk, merkezlerinden geen bir mil zerine st ste yerletirilmi plaklara benzer. Bu plaklar mil ile beraber belirli bir hzda dnerler ve bu srada okunurlar veya zerlerine yeni bilgiler yazlr. Eriim hz ve kapasitesi yksektir Bir sabit diskin bir veriyi bulma hznn DK olmas, o sabit diskin verilere ulama hznn YKSEK olduunu gsterir. rnein, sabit diskteki okuma yazma kafas, bir veriye 10 ms (mili saniye, 1 sn/1000)'de eriirse; ayn veriye 19 ms'de erien sabit diske gre daha hzl okuma yapm olur. Sabit disklerin kapasitesi ne kadar byk olursa o kadar ok bilgi saklanabilir. Sabit diskler bilgisayarn ana kartna IDE (Integrated Drive Electronics), SCSI (Small Computer System Interface- skazi diye okunur) veya EIDE (Enhanced IDE, gelitirilmi IDE) diye adlandrlan kablolarla balanrlar. Sabit diskler C harfiyle temsil edilirler. Dier srcler varsa bu harfleri izler.

ekil 17. 5.25 Harddisk

18

rnein, ikinci bir harddisk ya da harddiskin ikinci blm varsa D'dir. Sabit diskler zamanla dolar. Baz dosyalar silmek gerekir. Silinecek dosyalar rastgele sememek; bilinli olarak yapmak gerekir. Baz dosyalar yedeklendikten sonra silinebilir. Baz dosyalar sktrma programlar ile sktrlarak daha az yer kaplamalar salanr. Sabit diski ana karta balamak iin kablolar kullanlr. Bunlar: IDE (Integrated Drive Electronics) SCSI (Small Computer System Interface) EIDE (Enhanced (gelitirilmi IDE) Cd Rom Src: Son yllarda yaygn olarak kullanlmaya balanan veri depolama birimidir. 650 MB Bir CD'de 24 Ciltlik bir ansiklopedideki yazlar, resimler, video klipler, animasyon ve sesler saklanabilir. Bir program yklerken 20-40 disketin taklp karlmas yerine CDROM'lar tercih edilir. CD-ROM'lar zellikle ok byk yer kaplayan oklu ortamlarda (multimedia = ses + video + resim + animasyon) yazlm yazlmlar iin zorunludur

ekil 18. CD-ROM srcs CD-ROM zerindeki bilgiler gnmzde deitirilememektedir. CD-ROM'lara bilgi yazmak iin, yazlabilir. CD-ROM'lar kullanlarak CD-ROM yazclarla kopyalama yaplmaktadr. CD_ROM srclerde mzik CD'leri de dinlenebilir. Bir CD src alrken veri transfer hznn byk olanlar tercih edilmelidir. Gnmzde yaygn olarak 52 Hzl CD-ROM srcler satlmaktadr. 1 CD-ROM'a 650-700 MB veri depolanabilir. Son yllarda yaplan almalarla CD-ROM'lara daha fazla veri depolama olana da kmtr. CD-W ve CD-RW srcleri: CD-ROMdan farkl ynleri Compact disklere yazm yapabilmeleridir. Compact Disk Writer ile hi yazlmam bir Cd zerine birkez yazm yapabilirsiniz. CD Re Writer ile ise tekrar yazlabilen Cdler zerine silerek (Formatlayarak) yeniden yazm yapabilirsiniz. Gnmzde yazma hzlar 32,40x,52x , okuma hzlar 32x,40x,52x , silme hzlar 20x,24x,32x arasnda deien rnler mevcuttur. Son yllarda IDE arabirim kullanan CD-RWlar yaygn olarak kullanlmaktadr. DVD (Digital Versalite Disk) Srcleri: DVDler CDlerin aksine daha yksek younlua sahiptirler. DVD zerine yazm ilemi katmanlar halinde yaplmaktadr. CD zerinde sadece tek katman zerine yazm ve okuma yapldndan kapasiteleri en fazla 700MB olabilmekte iken bugn 4 katmanl bir DVD yaklak 4 GB veri depolayabilmektedir. Gnmzde yanl bir kan olarak sadece film ve mzik amal yazlmlarda kullanld sanlsa da ok yaknda veri ve program depolamak amacyla da yaygn olarak kullanlacaklardr. 19

DVDler film ve Video Cliplerin bir Cd kapasitesinden fazla yer tutmas, uzun filmlerin 3 hatta 4 Cd ierisinde sunulabilmesi nedeniyle DVD gelitirilmitir. Dvd katmanlar zerinde kayd srasyla okuyarak iletir. Gnmzde son yaplan almalarla birlikte bir DVDye yaklak olarak 8.4GBlk veri depolanabilmektedir. Tape Back-up Srcleri: Yedekleme amal srclerdir.Teyp kaseti biiminde zel retilmi kk kasetlere kayt yapabilenlerin yan sra dorudan teyp kasetine kayt yapabilenleri mevcuttur. Depolama kapasiteleri 250MB ile 4 GB arasnda deimektedir. Okuma ve yazma sistemleri sabit disklerden farkl olduundan ayrca bir arabirim ile kurulur ve iletilebilirler. Zip Backup srcleri: Temel olarak teyp srcleri gibi almakla birlikte yedekleme kapasiteleri ok yksek deildir. 120-250-525-650 MB kapasiteye sahip Zip srcleri en yaygn kullanlanlardr. Kayt ortamlar diskete benzeyen zel retilmi kayt ortamlarn kullanrlar. Kendi medyalarndan baka trleri okuyamadklar iin sadece yedekleme amal olarak kullanlabilmektedirler. 1.3.5 Bilgisayarn dier donanm birimleri; 1. UPS (Uninterrrupted power supply - Kesintisiz g kaynaklar), 2. oklu ortam aygtlar, 3. A badatrclardr. Bunlar; UPS (Uninterrrupted power supply - Kesintisiz g kaynaklar): Bilgisayarnzn enerji ihtiyacn karladmz ehir ebekesindeki aksaklklar ve ebekenin yapsndan kaynaklanan gerilim dengesizlikleri dorudan sistemlerimizi ve almalarmz etkileyecektir. Kesintisiz g kaynaklar gerekte bilgisayarnza kesintisiz enerji salamakla grevlidirler. Fakat enerji klar belli bir voltaja ayarlanm olduu iin gerilim artmas ya da azalmas durumunda da ayn gerilimi vermeye devam edeceklerdir. KGKlar, ilerindeki arj edilebilir akler ile bilgisayarnza belli bir sre enerji salamaya devam edebilecek ekilde retilmektedirler.

20

ekil 19. UPS (KGK-Kesintisiz G Kayna) oklu Ortam Aygtlar: Bilgisayarn grebilmesini, duyabilmesini, konuabilmesini salayan, oklu ortam uygulamalarnn (video, mzik, oyun...) ve yksek kapasitedeki veri ynlarnn depolanabilmesine ve tanabilmesine olanak veren birimlerdir. Ses Kart, CDROM Src, CDROM Yazc, DVDROM Src, DVDROM Yazc (DVD-ROM ad verilen dijital medyadan veri okuyabilen ve yazabilen birim) WEB Kameras (Hareketli grnty bilgisayara aktaran birim) Radyo TV Kart (Analog olarak alnan Radyo ve TV yaynlarn bilgisayarda ilenebilecek dijital formata eviren birim)

ekil 20. TV Kart A Badatrclar: Bilgisayarlarn lokal yada genel alara balanmalarn salayan birimlerdir. A Kartlar: Bilgisayarn a kablolar zerinden lokal yada genel alara balanmalarn salayan birimlerdir. Veriler dijital olarak kablolar zerinden a kartlarna aktarlr. lenen veriler yine a kartlar zerinden yollanr. Anakart zerindeki PCI yada ISA yuvalarn kullanrlar. Baz ana kartlarda btnleik olarak bulunabilirler. Saniyede aktardklar veri zerinden deerlendirilirler. Gnmzde yerel alarn oluturulmasnda 21

kullanlan, veri alveriini yneten ve gerekletiren elemanlardr. Teknolojileri 100 Megabit veri transferi yapabilecek kapasiteye kadar kmtr. PCI veya ISA yuvalara taklan bu kartlarn balantlar BNC veya RJ45 konnektrleri ile yaplabilmekte yani iki tip kablo ile birlikte kullanlabilmektedirler.

ekil 21. Ethernet kart Fax Modem Kartlar: Bilgisayarlarn telefon kablolar zerinden lokal yada genel alara balanmalarn salayan birimlerdir. Veriler analog olarak kablolar zerinden modeme akratlr ve dijitale dntrlr. lenen veriler bu sefer dijital yapdan analoa evrilerek yollanr. Bir anlamda fax-modem kart analog ve dijital sinyaller arasnda evirici ilevini grr. Harici yada dahili olarak sistemde bulunabilirler. Paralel porttan yada USB ile harici olarak, PCI yada ISA yuvalarn kullanarak ise dahili olarak anakarta balanrlar. Baz anakartlarda btnleik olarak bulunabilirler. Saniyede aktardklar veri zerinden deerlendirilirler.

ekil 22. Apache Fax-Modem Kart 1.4 Bilgisayarda Yazlm Kavram

1.4.1 Yazlm, Program, Veri, Programlama Dili Kavramlar Veri: Bilgisayara girilen ilenmemi durumdaki bilgilerdir. Yani veri belirli konumlardaki gereklerin sembolik ifadesidir. Program: Belirli bir amaca ynelik olarak yazlm, bilgisayarda yerine getirilmesi istenen sral ilemler iin komut ve ilem admlarnn tmne denmektedir. Programda tanmlanan ilk ilem admndan balayarak her bir adm srasyla yerine getirilir. Programlama Dili: Bilgisayar programlar yazmnda takip edilen kurallar dizisine denmektedir. Bilgisayar irketlerinin programlama yntemlerini bulmalaryla programlama dilleri eitlenmitir. Basic, Pascal, Fortran, C, Visual Basic, Delphi, C++, C++ Builder gibi programlama dilleri rnek olarak verilebilir. Gnmzde grsel programlama dillerine olan ilgi daha fazladr.

22

Yazlm: Bir programlama dili kullanlarak, bilgisayarn eitli ilevler kazanabilmesi iin retilen programlardr. Yazlm oluturan bilgiler ve komutlar kafanzdaki fikirlere ve dncelere benzer. Kafanz dokunabileceiniz fiziksel bir nesnedir ancak dnceleriniz soyuttur. Onlara dokunamazsnz. Yazlm iki unsurdan oluur: Program ve veri (data). 1.4.2 Yazlm eitleri Bilgisayar yazlm 1) Sistem Yazlmlar 2) Uygulama Yazlmlar olarak iki balk altnda incelenir. Yardmc (utility) yazlmlar nc bir balk olarak belirtilebilir. Yardmc yazlmlar (utility), bilgisayarn daha verimli kullanm iin sistem yazlmlarn tamamlayan, ek fonksiyonlar sunan program ve aralardan oluur. Sistem Yazlmlar Sistem yazlmlar bilgisayar donanmn ve uygulama yazlmlarn kontrol eder. letim Sistemi Sistem yazlmlarnn en nemlisi olup bilgisayardaki her ilevi denetler. letim sistemi olmakszn bir bilgisayarn alabilmesi mmkn deildir. Bilgisayarn donanmn ve uygulama yazlmlarn kontrol eden ve dzenleyen bir grup program olarak da tanmlanabilir. Bunlar yapabilmek iin mikro ilemci, bellekler ve giri-k birimleri gibi kaynaklarn kullanmn denetler. eitli iletim sistemleri bulunmaktadr. Donanm bilgi ileme gc salarken, iletim sistemi bu gce uygulama programlar ve kullancnn eriimini salar. Bunu salamak iin iletim sitemi aadaki ilevleri yerine getirir: 1. Donanmn kullanclar arasnda paylamn salar. 2. Kullanclara programlar ve verileri paylama olana verir. 3. Kullanclara verileri koruma olana verir. 4. Giri / k ilemleri ve ikincil bellee eriim olana salar. 5. Kaynaklarn kullanmn dzenler. letim sisteminin yapsn incelediimizde, genel olarak kontrol programlar ve ilem programlar diye nitelendirebileceimiz iki gruptan olumutur: Kontrol Programlar: Bilgisayar sistemlerinin ilemlerini kontrol ederler, kaynaklarn atanmas, ilemlerin sraya konmas, giri/k ilemelerinin kontrol edilmesi gibi grevleri yerine getirirler. lem Programlar: Kullanclarn sisteme erimesini, sistemin olanaklarn kullanmasn salamaya yneliktir. letim sistemi ikiye ayrlmaktadr; 23

1.Tek Kullancl letim Sistemi 2. ok Kullancl letim Sistemi'dir. Bunlar;

Tek Kullancl letim Sistemi: Kiisel bilgisayarlara da kullanlan iletim sistemi tek bilgisayarn kullanaca ekilde programlanm ise buna tek kullancl iletim sistemi denir. rnein Windows95,Windows 98, Windows Me v.b. ok Kullancl letim Sistemi: Bilgisayar ana belleinin birden fazla bilgisayar tarafndan kullanld durumlara gre programlanm iletim sistemleridir. Burada bilgisayarlar (ki veya daha fazla) ayn sisteme baldr ve ayn program kullanrlar. rnein Windows Nt, Linux, Unix, Novell Derleyiciler ve Programlama Dilleri Derleyiciler: st dzey dillerde yazlan programlarn makinenin anlayabilecei yani uygulayabilecei yapya tercme edilmesi gereklilii vardr. Bu st dzey dilin makinece anlalmasn salayan zel programa denmektedir. rnein; Delphi, C, C++ gibi Programlama Dilleri: Bir ii bilgisayara yaptrmak ancak belirli kodlarn belirli bir sra dorultusunda kullanlmas ile olanakldr. Kullanlan bu kodlara denmektedir. rnein; Pascal, Visual Basic gibi 1.4.3 Uygulama Yazlmlar Uygulama Yazlmlar belli bir amac gerekletirmek zere retilmi yazlmlardr. Uygulama yazlmlar belirli uygulamalar altrrlar. Bilgisayarn ok amal olarak kullanlmasna olanak tanrlar. rnein; okul ynetim sistemi programlar, muhasebe programlar, bilgisayar oyunlar, programlama dilleri derleyicileri vb. Bunlar ksaca aklayalm; Kelime lemciler: Kiisel bilgisayarlarda en ok kullanlan uygulama yazlm olan kelime ilemciler, bilgisayarnzda yazlar yazp bunlar yazcda bastrmanz salar. Bu yazlar arasnda raporlar, mektuplar, okul devleri, eitli yazmalar olabilir. Gelimi kelime ilemciler, farkl yaz tiplerinden sayfa dzenlerine, yazlar iine yerletirilecek resimlerden yaz biim ve renklerine, yaz iinde bir szc aratmadan, yaznn gramer ve imle kontrolne kadar eitli ilevler sunarlar. Belli bal kelime ilemciler arasnda Microsoft Word, Corel Wordperfect ve Lotus Word Proyu sayabiliriz. Hesap Tablolar: Pek ok kullanc hesap-kitap yapaca bir araca ihtiya duyar. Bu bir fizibilite olabilecei gibi evin aylk btesi de olabilir. Matematiksel ilemlerde yetenekli, esnek yazlmlar olan hesap tablolar burada devreye girer. Hesap tablolar, yan yana ve alt alta dizilmi hcrelerden oluur. Her bir hcreye bir matematiksel deer veya bir ilem yazlabilir.

24

Hesap tablolar drt ilemden karmak fonksiyon hesaplarna kadar pek ok ii yapabilir. Bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazrlayabilir. Belli bal hesap tablolar arasnda; Microsoft Excel, Corel Quattro Pro ve Lotus 1-2-3 sayabiliriz. Veritaban: Her trl bilginin dzenli bir ekilde, istenildiinde kolayca eriilerek kullanlabilecek tarzda sakland bir veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmann btn mterilerini ieren kartlar, bir kurumda alan elemanlarn sicil dosyalar birer veritabandr. Bu bilgileri kullanclar girer, veritaban ise ok eitli kriterlere gre devasa boyuttaki bu bilgiler arasndan arama yapar, normalde bizim eriemeyeceimiz hzda aradmz bilgileri karmza getirir. Herkesin kullanabilecei Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarnn yan sra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi byk irketlerin ihtiyalarna gre modler bir biimde programlanan, zerinde farkl zmler gelitirilebilen veritabanlar da vardr. Sunu Programlar: Toplantlarda karnzdakilere anlatacaklarnz grsel olarak etkileyici bir biimde sunmanz iin hazrlanan bu programlar, dier uygulamalardan veri alabilir. rnein bir hesap tablosu ile karlm kar/zarar grafiini sunu programlar ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel Presentations belli bal sunu programlardr. Grafik yazlmlar: Fotoraf ve resimleri grntlemenize, zerinde deiikler yapmanza, resim izmenize, resimler zerinde eitli efektler uygulamanza izin veren tm yazlmlar grafik yazlmlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve PCnizde resimleri grntlemek ve basit ekiller izmek gibi ilere yarayan Paintden ok gelimi zelliklere sahip olan Adobe Photoshopa kadar ok eitli grnt ileme yazlmlar bu kategoriye girer. 3D Modelleme/Animasyon: Bu yazlmlarla PCnizde izimlere hareket verebilir, iki ve boyutlu animasyonlar gerekletirebilirsiniz. 3D modelleme programlar endstriyel tasarm kadar, izgi film, oyun vs. retiminde de kullanlabilir. Ticari Uygulamalar: dnyas iin elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge ynetimi, retim planlama, fizibilite vb. ilevleri, ticari yazlmlar yerine getirir. letiim Yazlmlar: Internete, Web sitelerine, haber gruplarna balanmak, e-mail gndermek modemle PCmizden faks ekmek, bakalar ile dosya alveriinde bulunmak, grntl ve yazl sohbet etmek iin iletiim yazlmlarn kullanrz. Multimedya Uygulamalar: Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldii bu yazlmlar arasnda genelde hobileri gelitirmeye ynelik yazlmlar ve ansiklopedik bilgi veren bavuru yazlmlar yer alr. 1.4.4 Yardmc (Utility) Yazlmlar letim sistemi ile verilen format, sktrma, kurtarma v.b. yazlmlar bu ksmda deerlendirilebilir. Winrar, Winzip v.b. dosya sktrma programlar yardmc yazlmlara rnektir.

25

1.5

Yazlm Gelitirme Sreci

Her yazlm organizasyonunun temel amac, yazlm rnn belirlenen zaman dilimi ve bte snrlar ierisinde tm gereksinimleri salayacak ekilde ortaya karmaktr. Bunu gerekletirmek iin planl ekilde aadaki sreler uygulanmaldr;

Analiz Tasarm Gerekletirme Test

Yazlm rnn kodlamaya balamadan nce, mutlaka analiz yapp, rnn gereksinimlerinin ortaya karlmas gereklidir. Daha sonra belirlenen bu gereksinimler gz nnde tutularak tasarm yaplmal ve sonra kodlamaya geilmelidir. Sonuta ortaya kan yazlm rn mutlaka test edilmelidir. Lisansl Yazlm Kullanm ve Telif Haklar Yazlm lisans, telif hakk sahibinin (yazlm reticisinin) haklarn koruyan bir belgedir. Her bir yazlm iin lisans almak arttr; bu reticinin telif hakkn inemediinizi, emeinin karln verdiinizi gsterir. Telif hakk sahibinin haklar yasalarla da korunur. Telif hakk yasalar, insanlarn izin almakszn yazlm kopyalayamayacan aka beyan eder. 1.6 Bilgisayarda Veri letiimi Veri letiimi Kavram Gnmzde bilgisayarlar birbirine bal olarak alabilmekte, kaynaklarn paylaabilmekte ve bilgi alveriine olanak salamaktadrlar. Internet Nedir? Internet, birok bilgisayar sisteminin birbirine bal olduu, dnya apnda yaygn olan ve srekli byyen bir iletiim adr. Internet, insanlarn her geen gn gittike artan "retilen bilgiyi saklama/paylama ve ona kolayca ulama" istekleri sonrasnda ortaya km bir teknolojidir. Bu teknoloji yardmyla pek ok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hzl ve gvenli bir ekilde eriebilmektedir. nterneti bu haliyle bir bilgi denizine, ya da byke bir ktphaneye benzetebiliriz. Internete, bak amza bal olarak farkl tanmlamalar da getirebiliriz: Internet,

2002 sonu itibaryla 100,000,000u akn insann kendi arasnda etkiletii, bilgi deitokuu yapabildii ve kendi yazsz kurallar olan byk bir topluluktur. Bu, internetin sosyal yndr. Pek ok yararl bilginin bir tua basmak kadar yakn olduu dev bir ktphanedir. 2002 sonu itibaryla, 20,000,000u akn bilgisayarn bal olduu ok byk bir bilgisayar ve iletiim adr. Kiilerin deiik konularda fikirlerini serbeste syleyebilecekleri ortamlar barndran bir demokrasi platformudur. Evden al-veri, bankaclk hizmetleri, radyo-televizyon yaynlar, gnlk gazete servisleri vb gibi uygulamalar ile aslnda internet ayn zamanda bir hayat kolaylatrcdr.

26

Tm bu tanmlarn ara kesitinde yer alan ise "Bilgiye Ulam ve Onu Paylam, sonrasnda da elde edilen bilgiyi kullanm" dr. Sonu olarak, Internet, nmzdeki yllarda retilecek bilgilerin dolam sistemidir. Ticari boyutunun da ortaya kmasyla yaamla daha ok i ie gemeye balamtr. Internet farkl bir ortam, farkl bir uzaydr. Yazl olmayan kendi kurallar olan; kendi toplumu olan bambaka bir uzay. Klasik yaama biimlerini, deer yarglarn deitiren; hayatmza yeni kavramlar, yeni uralar getiren bir ey. Hayatmz etkiliyor. Hem de ok fazla bir biimde. Internet'in etkilerini grmek ve onu hissetmek sanrm ok daha kolay. Hayatmzda normal artlarda yaptklarmz gz nne getirelim ve Internet'in bunlar nasl deitirdiini; bunlara nasl yeni anlamlar yklediini gzlemleyelim. Belki bazlarmz iin daha az (ya da hi), bazlarmz iin daha ok (ya da ar ok) etkilenmeler olacaktr. Ancak gerek olan, nmzdeki yllarda (2000'e girerken) Internet olgusu her ynyle bizimle olacak ve hayatmzda onunla ilintili pek ok sey yapyor olacaz (A zerinden alveriler, uak/tren rezervasyonlar, gnlk gazetelere eriim, bilimsel dergileri okumak gibi.) Ksaca Internet: Dnya zerinde bulunan birbirinden farkl byklkteki yerel bilgisayar alarn birbirine balayan bilgisayar adr. Ksaca alarn a olarak tanmlanmaktadr. Internete eriim nasl olur? Pek ok Internet kullancs, Internete, altklar kurum yada bulunduklar niversiteler zerinden eriirler. Evden olan balantlar da, Internet balants olan bir eitim kurumu, ticari kurulu ya da, ticari olarak Internet hizmeti veren kurulular zerinden olur. Internet adreslerinde grlen ksaltmalar ne anlama gelir? Internete bal kurulular deiik gruplara ayrlabilir ve bir kuruluun domain adresi, o kuruluun hangi gruba dahilse ilgili ksaltmay baz istisnalar dnda mutlaka ierir. Ayrca, lkelerin iki harfli tantm kodlar da (Amerika Birleik Devletleri ve Kanada kl adreslerin ou ve geni bir kitleye servis sunan baz bilimler dnda) adresin sonuna eklenir. Internet adresi, eer zel amal bir serviste (ftp, gopher, www gibi) aitse, genellikle, bu durum adresin banda kullanlan bir ksaltmayla verilir. Aadaki liste, adreslerde kullanlan baz ksaltmalar ve ne anlama geldiklerini gstermektedir: gov edu org com mil net ac int ftp www biz info Hkmet kurulular Eitim kurumlar (niversiteler gibi) Ticari olmayan, kr amac gtmeyen kurulular Ticari kurulular Askeri kurulular Servis sunucular (Internet Servis salayclar gibi) Akademik kurulular (baz lkelerde edu yerine kullanlmaktadr) Uluslar ars organizasyonlar, kurulular FTP Ariv sitesi (n ek) World Wide web Sitesi (bazen web de kullanlr) Businessin ksaltlm halidir.Sadece i odakl sitelerin kullanm iin verilmitir. Informationn ksaltlm halidir.Bilgi ve fikir ierikli sitelerin kullanm 27

gen k12 nom

iin verilmitir. Jenerik isimli sitelere verilir. lkretim ve lise dengi okullar Kiisel domainler

Baz lke ksaltmalar: tr: Trkiye , jp: Japonya, uk: ngiltere, it: talya, ch: svire, ca: Kanada, ru: Rusya, id: Endonezya, nl: Hollanda, de: Almanya, fr: Fransa, il: srail, no: Norve, se: sve, fi: Finlandiya, gr: Yunanistan, hr: Hrvatistan, yu: Yugoslavya, br: Brezilya, bg: Bulgaristan , rnek domain adresleri: www.kou.edu.tr enformatik.kou.edu.tr Elektronik Posta ( E-Mail)

Bilgisayardan bilgisayara haberlemenin addr. Bilgisayar alarnda, e-posta ile mesaj gnderme kullanlmaya balandnda, mesajlar dz yaz (text) biiminde idi. Gnmzde, mesajlarn ieriinde, yazdan baka resim, ses, video grnt de bulunabilmektedir. E-posta ucuz ve hzldr. Bir mesaj, bir ka dakikada ve ehir ii telefon creti kadar bir para karlnda gitmektedir.E-postann gnderilmesi iin e-posta adresi kullanlr. e-posta adresi @ iaretinin ayrd iki blmden olumaktadr. @ iaretinin sol tarafna kullanc ad, sa tarafna servis adyazlr. E-posta gndermek iin elektronik posta gnderme programna ihtiya vardr. Netscape Communicator ve Internet Explorer programlarnn e-posta programlar olduu ile Foxpro, Eudora ve Pine (Telnet) gibi e-posta yazlmlar da bulunmaktadr. E-posta gndermek iin Internet balantsnn salanm olmas gerekmektedir. Bu balant salandktan sonra e-posta programn kullanarak; istenirse gelen e-postalar okunur; istenirse mesaj yazlp gnderilir. e-posta ile bir mesaj birden fazla kiiye gndermek mmkndr. Bilgisayarda A Kavram Birden fazla bilgisayarn birbirine balanarak kaynaklar paylamas amacyla kurulmu olan balant sistemine network denilir. Balanan bilgisayarlarn birbirine olan uzakl ve 28

kullanlan ara ve elemanlar itibariyle a sistemleri gruplara ayrlr. Bir a sisteminin oluturulmasnn temel amac kaynaklar paylamaktr. Bu kaynaklar ; veri tabanlar, yazclar, klasrler, srcler olabilir. Bunun dnda iletiim, haberleme ve elence amacyla da kurulan bu a sistemi kullanlabilir. En kk a sistemi iki bilgisayarn birbirine balanmasyla oluturulabilirken gnmzn en popler a sistemi olan nternet en byk a sistemidir. Bir a sisteminin oluturulmas iin donanm aralarnn yan sra a yazlmlarna da ihtiya vardr. Bu yazlmlar a kaynaklarnn paylamn, kaynaklarn ynetimini, giri ve paylam yetkilerini, iletiim protokollerini ve yapsal ilevlerini stlenirler. A (Network) Trleri: a)LAN (Local Area Network) : Yerel a sistemidir. Bir kurum veya kuruluta, bir oda ierisinde, bir veya birka bina arasnda Ethernet kartlar, kablo ve sonlayc veya Hubile oluturulan a sistemidir. b)Peer-To-Peer Network: Bu tamamen yerel a sistemi ierisinde yer alan bir a biimidir. Bilgisayarlarn bir grup ierisinde birbirini grmesi ve kaynaklar paylamas esasna dayanr. Windows 95/98/2000/XP,Nowell,Lansmart gibi iletim sistemi yada dorudan a ynetimi yazlmlarnca iletiimi dzenlenir. c)MAN (Metropolitan/Middle Area Network): Orta lekli a sistemidir. Bir kamps ierisinde veya ehir ierisinde ynlendirme, glendirme ve dorulama ilemleri iin yardmc a aygtlarna gereksinim duyan bnyesinde birden ok LAN sistemi barndran ve birbirine balayan a sistemidir. Bunlara en gzel rnek Intranet sistemlerdir. d) WAN (Wide Area Network): Geni kapsaml a sistemleridir. Birden fazla MAN sitemini birbirine balayan veya dorudan dardan modemler yardmyla balanlarak aa katlabilen sistemlerdir. Bu sisteme en gzel rnei Internet tekil eder. 1.7 Bilgisayar Virsleri ve Korunma

1.7.1 Bilgisayar Virs Nedir? letilebilir kodlardan olumu baka programlara eklenerek veya kayt ortamlar ierisinde zel blmlere yazlarak saklanan, kod veya imzalarn baka program veya kayt ortamlarna kullancnn istei dnda tayarak oalan, programlandklar amaca gre ilev gren ve zarar verici etkileri bulunan programlara virs denir. Bilgisayar virslerinin tm gerekte birer programdrlar. Yazl amalar tamamen bilgisayar zerinde alan programlarn almalarn etkilemek, maddi zararlarn yan sra i gc kaybna yol amaktr. Bilgisayar virsleri donanm zerindeki hibir paraya hasar veremezler ancak yazlmlar veya verileri etkileyerek donanm ilemez hale getirebilirler. Hal byle olunca yazlmsz bir donanm hibir ie yaramaz hale gelir. Bilgisayar a olarak adlandrlan gnmz bilgisayar teknolojisi ile beraber bilgisayar virsleri ile de anlr oldu. zellikle nternetin yaygnlamaya balamas hedef bymesine ve yaylmn, eitliliin artmasna neden oldu. ylesine ki virsler bilgisayar kullanclarnn korkulu ryas haline gelirken anti virs programlar zerine olduka etkili bir pazarn domasn da beraberinde getirdi. 29

lk bilgisayar virsnn grld 1986 ile 1990 yllar arasnda bilinen virs yazlmlarnn says yaklak olarak 90 civarnda iken zellikle 1994 ylndan itibaren bu say korkun bir hzla artt. Sadece 1998-1999 yllar arasnda bilinen trler arasna yaklak olarak 20 bin virs eklendi. Bugn ortalama olarak her gn bu virsler en az 5-10 virs program veya trevi eklenmektedir. Virs programn yazanlar ok deiik amalarla gdebilmektedir. En yaygn olan virs trleri daha ok kendisini kantlamak isteyen gen programclarn rettikleri trler ve bu trlerin trevleridir. En tehlikeli virs trleri ise daha ok propaganda amac gden, byk kurululara zarar verme amal, maddi karlar elde etmeye ynelik virs yazlmlardr.
1.7.2 Virsler nasl tannr ve adlandrlr?

Virsler genelde programlayan kiinin iine yerletii bir imza (signature) veya program ierisinde geen tannabilir koddan hareketle isimlendirilir. Yazl amalar, etkileri veya davran ekilleri, yaylma biimleri ve enfekte olu biimlerine gre snflandrlrlar. Bu imza, mesaj veya eklenti byklklerine gre isimlendirilirler. Melisa, Chernobil (Cih), IloveYou, stanbulCC, Yobo.4918 bu isimlere bir rnektir.
1.7.3 Virslerin Trleri

a) Dosya Virsleri letilebilir program dosyalarna (EXE ve COM) veya iletilebilir program dosyalarnn bavuru programlarna, ktphanelere, sanal aygt srclerine, ksaca iletilebilir programlarla ilikili her tr dosyaya eklenmek suretiyle oalan virs trdr. Virs kodu ieren program altrlmad srece aktif hale gemezler. Virsl program altrldnda ilk olarak virs kodu devreye girerek kendini ram zerinde kendisine ayrd blgeye yerletirerek gizlenir ve dier programlarn altrlmasn bekler. Bir dier program altrldnda bu programn dosyasna kendi kodlarn yazarak yaylr.yine bu tr virslerin bazlar enfekte olmak iin dier programlarn almasn beklemez. Bir ksm dosya virsleri ise bulatklar dosyann eriim niteliini deitirerek kullancnn erimesi veya silmesine engel olmaya alrlar. Uur Mumcu virs buna en gzel rnektir. Bu virs bulat dosyay salt okur dosya yapar, siz bu zellii deitirseniz bile tekrar eski haline gelir. Virs Balang Kodu PROGRAM VRS KODU Bir dosya virs Dosyann ilk ksmna dosyann sonundaki asl virs koduna erimek iin bir srama komutu ekler. Dosya altnda bu koda srama yaplarak kod altrlr. Kod bitiminde ise asl programn ilk komutunun balangcna srama yaplarak asl program altrlr. b) Boot Sector Virsleri Bir diskin veya harddiskin n ykleme (Master Boot) blmne yazlan virslerdir. Bu tr virsler en hzl yaylan virslerdir. nk diske eriildii anda ilk olarak bu blm okunduundan virs aktif hale geer (tetiklenir) ve bellee yerleerek eriilen dier srcler zerindeki boot blmlerine de kendini kopyalar. Disk veya disketin boot blmnde al programlarnn bulunup bulunmamas bu virsn yazlmas iin gerekli deildir. Genellikle 30

iletim sisteminin yklenmesini engeller veya al tamamen etkileyecek ekilde hasar verebilirler. Baz rnekler ile etki ve davranlar hakknda bilginizi gelitirmeye alalm: ASBV (b) : 13h ve 9h kesmelerini kontrol ederek disket eriimini denetler, diskete eriildii anda disket zerindeki sektrleri silerek disketteki kaytlarn tmnn silinmesini salar, Brain (Pakistani, Ashar) : Bulat diskin Volm adn Brain yada ashar olarak deitirir. Bugs.1436(b) : Haziran aynn 2. ve 14. gn bulat sistemin al srasnda ekrana Un regalito para el JUAN XXII y el CHICHE Viegas mesajn yazar ve sistemi kilitler. LaoDoung : Diske her 128. eriimde bir ses kartr. c-) Makro Virsleri Gnmzn en yaygn ve en hzl yaylan virs trdr. zellikle Windows iletim sistemi ile birlikte pek ok visual basic ktphanesinin kullanlmas visual basic scriptlerinden oluan makrolarn pek ok sistemde rahatlkla almasn salamtr. zellikle Microsoft Word ve Excel uygulamalarna bulaarak amalarna uygun ilevleri gerekletiren bu virsler en ska rastlanlanlardr. Makro virslerin bir dier tr ise daha ok bilgisayar ierisinde kendini saklayarak dier bilgisayarlar ile a zeriden iletiim kurma ve grevi olan bilgileri transfer etmektir.Bu tip makro virslerine Back Door (Arka Kap) virsleri de denmektedir. d-) Truva Atlar (Eylem veya Zaman ayarl virsler) Belli bir tarihe veya bir eyleme ayarlanm virs trleridir. Genellikle kullanclara cazip gelebilecek, tereddt etmeden kullanabilecekleri programlarla birlikte yaylrlar.Genel amalarn dnda ou kez programlarn kopyasn kullanan kullanclara ceza vermek isteyen programclarn marifeti olarak da ortaya kabilirler. Bu tip uygulamalara ok nadirde olsa rastlanmaktadr. Truva at olarak adlandrlm olmalarnn en byk nedeni; tarihteki truva at tuzanda olduu gibi kullancy, sistemi tuzaa drmesidir. Chernobil (CIH) bu tr virse en gzel rnektir. W95.CIH (ernobil) : 26 Nisan tarihi geldiinde tetiklenir. lk yazar Tayvanl Chen Ing Hau olduundan onun adnn ba harfleri ile adlandrlmtr. Kodlarnn Hacker sitelerinde datld iin pek ok trevi ortaya kmtr. zellikle 26 Nisan ve 26 Haziran tarihlerinde etkin olan trleri Flash Bios ieriini sildii iin sistemi almaz hale getirmektedir. Bios deitirerek yada btn ana kart deitirerek sistem tekrar alr hale getirilebildiinden verdii zarar olduka etkili olmutur. Truva atlar sadece zaman ayarl deildir. Klavyeden gelecek bir tu kombinasyonu (rnein Ctrl+shift+end gibi veya ctrl+Q gibi).klavyeden yazlacak belli bir string (rnein; Target,Virus,W harfi gibi) bu virsleri aktif hale getirebilir. e-) Polymorphic Virsler: 31

Bu tr yapay zeka saylabilecek teknikle kendini srekli yenileyerek tannma ve tespit edilmesini zorlatrmay hedefler. Her enfekte olu aamasnda ierdii imza yada etki kodunun bir parasn rastgele olarak deitirir. Adolf(1) : Com dosyalarna bular. Bulat dosyalarn tarih bilgisini deitirir.mzas Adolph Hitler olduundan bu isim verilmitir. Digital.3547 : 3547 bayt eklenti byklne sahip EXE ve COM dosyalarna bular. Mays aynn 28inde diskin ilk 20 silindirine ve Master Boot kayd zerine yazlr. Ekranda DIGI POWER mesaj ile birlikte mzik alarak kendini belli eder. f-) Multi Partite Virsler: Yaylmak iin bir ok virs trnn kulland yntemleri ve teknikleri birletirerek kullanan virs trdr. rnein MBR zerine hem de dosyalara ekleyerek yaylabilirler. AntiCad(b) : Dorudan AutoCad programn hedef alr. AUTOCAD.EXE altrld anda yada Ctrl+Alt+Del tularna basldnda aktif hale geerek disket zerindeki kaytlara yada dorudan disk zerindeki kaytlara yazlr, veya cmos bilgilerini deitirir. g-) Stealth (Gizlenmi) Virsler : Yap olarak Polimorphicsler ile kartrlmamaldr. nk bunlar kodlarn veya tekniklerini deitirme yeteneine sahip deildirler. Sadece anti-virs programlarndan saklanmak iin bilinen yntemlerden farkl biimler kullanmaya ynelirler. Teknik olarak virs yazlmclar ile anti-virs yazlmclar arasndaki taktik savann rn olarak da grlebilirler. Bu virsler daha ok MSDOS iletim sisteminde etkili idiler. h-) Trojan virsler: Aslnda tam anlamyla virs tanma uymazlar. Faka etkileri ynyle virs grubuna girerler. Bunlar dier virslerin aksine dosya halinde saklanan programcklardr. Zarasz grnen bu programlarn bulac ve yaylmac zellii yoktur. Sadece bulunduklar ortamda sakin ve uslu oturup vazifelerini yaparlar. yle dierleri gibi her eye saldrp, her orbaya limon olmazlar. Trojonlar balca:

Belirlenmi dosyalar silebilirler. Bilgi veya dosyalar a veya modem ile baka bir yere transfer edebilirler. Dosyalarda deiiklik yapabilirler. Baka virs programlarn bulunduklar sisteme transfer edebilirler. Port aarak kar taraftaki asl program ile bulunduu sisteme giri yaplmasn kolaylatrrlar.

Bugn truva at trnde yaylma eilimi gsteren Trojanlar yaygnlamaya balamtr. Trojanlar bu nedenle Trojan Horse adn almaya balamlardr. i-) Worm (Solucan-Kurtuk) Virsler Dier tm virs trlerinden farkl olarak dosyadan dosyaya kodlarn ekleyerek yaylmak yerine daha ok internet, ntranet veya yerel a ortamlarnda sistemden sisteme geerek yaylr. 32

Kendisini sistem zerinde ak brakt bir porttan yada e-maile ekleyerek e-posta yoluyla baka bir sisteme transfer ederek yaylabilirler. Bu virsn en byk yardmcs network protokolleri ve bu protokolleri kullanan iletim sistemlerinin gvenlik aklardr. Worm virslerin ilk hedefi mmkn olduunca fazla sisteme enfekte olmaktr. ncelikle ilk yerletii sistemde kendini saklar. Sistemin her alnda bellee yklenecek ekilde kendisini sistem al uygulamalar arasna gizlice yerletirir. Daha sonra bir baka sisteme srayabilmek iin a (network) kaynaklarn kontrol etmeye balar. Kendisine ayrabilecei bir port bulduktan sonra iletiim protokoln kullanarak kar sistem ierisine kendisini kopyalar. Worm virslerinin yaylma yollarndan en popler olan e-mail eklentisi olarak yaylmadr. Kendisini e-maile attach ederek adrese gnderir. Kullanc bu eklentiyi at anda sisteme girii baarm olur. 26 Mart 1999 tarihinde Melisa virs ortay ktnda bu e-mail eklentili virslerin etkileri ve gncellii iyice anlalm oldu. Bu virs yine olduka tahripkar ve zararl olabilme zellikleriyle VBS.Freelink izledi. j-) Tayc (Dropper) Dosyalar: Kendileri virs deildir ancak beraberlerinde trojan yada worm trnde virsleri tayarak sisteme yerlemesini salarlar. Genellikle ok yararl, bedava kolaylklar sloganlarna kanarak internetten download ettiiniz yamalar yada uygulamalar bu trde bir dosya olma olaslna sahip olabilir.
1.7.4 Virslerden korunmak iin neler yaplmal?

Mmkn olduunca ok virs tanyabilen, baaryla temizleyebilen, sk aralklarla gncelletirilebilen bir antivirs programna sahip olmalsnz. Bu program bellee yerleerek her an virs saldrlarna kar sisteminizi koruyabilmeli ve sizi uyarabilmelidir. Gnmzde antivirs yazlmlar olduka ucuz saylabilecek fiyatlarla satn alnabilmektedir. En pahal program bile (tek kullanc lisans ile) 50*60$ civarndadr. Yazlm firmalarnn ou 15-20$ gibi fiyatlarla programn yllk yenileme imkann salamaktadr.Norton Antivirs, AntiViral Toolkit Pro, F-prot, McAfee Virscan, Panda Platinium, PC-Cillin 2000, F-Secure popler antivirs yazlmlarnn banda gelir. Bunlar dnda sadece tek virs arayp temizlemeye yarayan kk yazlmlarda mevcuttur. Bunlar genellikle bedava olarak internet zerinden temin edilebilmektedir. Yine bu programlara en iyi rnei Norton firmasnca yazlan KILL_CIH oluturur. Antivirs programlar devletlerin gvenlik rgtleri gibidir. Her lkenin polisi en iyi kendi lkesindeki sulularn egalini bilir (tespit edilenleri). Baka lkeden gelen sulular tanmamalar doaldr. Bu da her antivirs programnn her virs tanyamayaca anlamna gelir. Bu nedenle en fazla tanyabileni satn almak en doru seim olacaktr.Internet zerinde kstl kullanm haklaryla birlikte veya shareware olarak bir ok program ekerek virslerinizden kurtulmann yolunu bulabilirsiniz. Kimden ve ne amala geldiini bilmediiniz e-maillere eklenmi olan dosyalar iyi bir tarama yapmadan amaynz, hatta hi amaynz. yi bir kontrolden geirmeden bilgisayarnza baka bilgisayarlarda kullanlm olan disketleri veya baka bilgisayarlardan alnm program, veri ve benzeri programlar ieren cd leri 33

takmaynz. Unutmayn bir boot sektr virsnn bulamas iin sadece srcy aktif hale getirmeniz (erimeniz) yeterlidir. Sisteminizi sk aralklarla antivirs programlar ile taramadan geiriniz. Bu ilemi deiik programlarla, zellikle Tm dosyalarn taranmas seenei ile yapmanz faydal olacaktr. Sisteminizde kurulu antivirs programnzn Grev zamanlayc eklentisi varsa bunu kullannz eer yoksa kendiniz bir grev tanmlamas yaparak bu tarama ileminin siz unutsanz bile kendiliinden yaplmasn salaynz. Sistem dosyalarnn, belgelerinizin verilerinizin sk aralklarla yedeklerini alnz. Otomatik kurtarma disketleri oluturarak nlem alnz. Elinize uygun yazlm mevcutsa partition tablonuzun bir yedeini kartnz. Her an tetikte olunuz, virsler konusundaki gelimeleri yakndan takip etmeye alnz, bilginizi arttrmanz; nlemini almanz kolaylatracak, en nemli silahnz olacaktr. Antivirs programlaryla ilgili web adresleri: http://www.avp.com http://www.mcafee.com http://www.symantec.com http://www.datafellows.fi http://www.antivirus.com http://www.members.aol.com/rlink: virs sorunu ile ilgili gncel bilgiler. http://www.wildlist.org :yeni yaylan virslerin listesi aylk olarak yaynlanr. http://www.virusbtn.com :virslerle ilgili ipular

34

BLGSAYAR KULLANIMI VE YNETM

BLM 2
1 1.1 Bilgisayar Kullanm ve Ynetimi Temel lemler

Bilgisayar kullanmndaki ilk admlar bilgisayar amak ve iimiz bittiinde tekrar kapatmak gibi konular ierir. 1.1.1 Bilgisayar Amak ve Kapatmak Bilgisayar Amak: Elektrik enerjisiyle alan dier cihazlar gibi bilgisayar da ama/kapama dmesine baslarak alr hale getirilir. Sisteme enerji verilmesiyle bilgisayar bir test ilemine girer. Bu test aamasnda gerekli donanm aygtlarnn takl ve alr olup olmad kontrol edilir. Daha sonra iletim sistemi depolama biriminden bellee yklenir ve altrlr. Burada iletim sistemi olarak Trke Windows XP ele alnacak, anlatlan konular ve verilen rnekler yine bu iletim sistemi zerinde gerekletirilecektir. letim sisteminin bellee yklenip, altrlmasndan sonra, kullancnn yapaca ikinci ilem olarak oturumun almas gerekir. Her kullanc bilgisayar kendi oturumunda aar ise dier kullanclarn ayarlarndan ve yapt deiikliklerden etkilenilmemi olur. Kullanc gerekli bilgileri girerek ve ardndan Tamam dmesine tklayarak bilgisayar am olacaktr. Kullanc ad ve parola girilirken bir hata yaplm ise, ptal dmesi tklanarak bo bir oturum ama iletiim penceresinin ekrana gelmesi salanr. Bilgisayar Kapatmak: Bilgisayarda yaplmakta olan almalar tamamlandnda, bilgisayar kapatmadan nce ak durumda bulunan dosyalar sabit diske kaydeder, program ve pencereleri kapatarak gvenli bir adm atm oluruz. Kullancnn bilgisayar kapatmas iin ncelikle grev ubuundan Balat mens alr.

35

ekil 1.Balat Mens Menden Bilgisayar Kapat tklanr. Bu durumda ekrana Windowsu Kapat iletiim kutusu gelmektedir. letiim penceresinde Bilgisayar Kapat seeneini fare ile zerine gelinip tek tklanarak seilir ve Tamam dmesi tklanr.

ekil 2. Windowsu Kapat letiim Kutusu Beklemede, seeneiyle bilgisayarn ekran ve sabit diski kapanrken, mikro ilemcisi daha dk bir hzda almaya devam eder. Bu seimden kmak iin, klavyenin herhangi bir tuuna ya da farenin bir dmesine basmak yeterlidir. Yeniden Balat seenei ile bilgisayar ama/kapama dmesi kullanlmadan yeniden altrlr. Oturumunu Kapat seenei ile am olduumuz oturumu kapatp, farkl bir kullanc oturumu amak iin kullanlr. Bilgisayarn Temel zelliklerini Gzlemlemek Bilgisayar hakknda bilgi sahibi olmak iin Grev ubuundaki Balat mens alarak, buradan srasyla Programlar, sonra Donatlar, daha sonra Sistem Aralar ve Sistem Bilgisi tklanarak sistem bilgilerine ulalabilir.

36

ekil 3.Sistem Bilgilerin Ulamak in zlenen Yol Sistem bilgisi penceresi iki blmden oluur. Soldaki blm ana klasrler, sadaki blmde de klasr ierikleri grlmektedir.

ekil 4.Sistem Bilgisi Penceresi

37

Windowsta Fare Kullanm

Sol tu tek tklama(seim)

Fare kullanmyla ilgili olarak en ok yaplan ilem fare imlecini ekranda istenilen yere gtrmek ve sol tua bir kere basmaktr. Genellikle seim ya da onaylama iin yaplan bu ileme tek tklama denir.

Sol tu ift tklama(altr, a)

Yine fare ekran zerinde istenilen yere gtrlr ve sol tua arka arkaya ksa aralkla iki kez baslr.ki tklama arasnda geen sre denetim masasndan ayarlanabilir.Bu ilem ift tklama olarak adlandrlr ve genellikle program altrmak ya da klasr amak iin kullanlr.

Sol tu srkle brak(ta)

Pencere ya da simgeleri tamak iin nesnenin tanabilecek yerinde (rn. Klasr penceresinde balk ubuu) sol tua basl olarak nesne tanr, sol tu braklr.

ereve

Sol tuu herhangi bir nesnenin olmad alanda tklayp, iki ynde srkleyerek ereve oluturulur. ereve iine giren nesneler seilmi olur ve nesnelerin rengi deiir.Ayn ilem sa tu ile yapldnda seilen nesneler iin yaplacak ilemleri sralayan sa tu mens alr.

Sa tu tek tklama(Sa tu mens)

Farenin sa tuu ile, tklanan yerde orada yaplabilecek tm ilemleri sralayan bir men alr. Sa tu mens olarak adlandrlan bu mende sol tu tek tklama ile seim yaplr.

Sa tu srkle brak(Srkleme mens)

Fare sa tuu ile nesne srklenir. lemin sonlandrlaca yerde, fare sa tuu brakldnda alan mende yalnzca bu srkleme ilemi ile yaplabilecek ilemler(kopyala, ta, ksayol yarat, iptal) listelenir. Klavye Ksayollar Hz nemli olduunda klavye hala en stn aratr. Mouse kullanarak yaptnz eylem ve komutlarn hemen hemen tamamn klavyenizdeki tu kombinasyonlarn kullanarak da yapabilirsiniz. Bu basit klavye ksayollar, istediiniz yere mouse'unuzu tklatarak gidebileceinizden daha hzl gidebilmenizi salar. Elinizin mouse ile klavye arasnda gidip gelmesinden kaynaklanan zaman kayb ortadan kalkacandan, alma sayfalarnda ve benzer belgelerde daha hzl alabileceksiniz.

38

Kullanl klavye ksayollarndan bazlarn alttaki tabloda bulabilirsiniz: lem Kopyala Kes Yaptr. Geri al. Sil. Seilen eyi Geri Dnm Kutusu'na atmadan dorudan kalc olarak sil. Seilen eyi kopyala. Seili eye bir ksayol olutur. Seilen enin adn deitir. mleci bir sonraki szcn bana ta. mleci bir nceki szcn bana ta. mleci bir sonraki paragrafn bana ta. mleci bir nceki paragrafn bana ta. Bir metin grubunu iaretle. Bir pencerede, masastnde veya bir belgede birden fazla e veya metin se. Tmn se. Bir dosya veya klasr ara. Seilen bir enin zelliklerini gr. Etkin eyi kapat veya etkin programdan k. Etkin pencerenin ksayol mensn aar. Ayn anda birden fazla belge amanza izin veren programlarda etkin belgeyi kapat. Ak eler arasnda gei yap. eler arasnda al srasna gre gei yap. Bir pencerede veya masastnn ekran eleri arasnda gei yap. Belgelerim'de veya Windows Gezgini'nde Adres ubuunu gster. Seilen enin ksayol mensn gster. Etkin pencerenin Sistem mensn gster. Balat mensn gster. Karlk gelen meny gster. Karlk gelen komutu altr. Etkin programn men ubuunu etkinletir. Saa doru bir sonraki meny veya alt meny a. Sola doru bir sonraki meny a veya alt meny Baslacak tular CTRL+C CTRL+X CTRL+V CTRL+Z DELETE SHIFT+DELETE eyi srklerken CTRL'e basn. eyi srklerken CTRL+SHIFT'e basn. F2 CTRL+SA OK CTRL+SOL OK CTRL+AAI OK CTRL+YUKARI OK Herhangi bir ok tuu ile birlikte CTRL+SHIFT Herhangi bir ok tuu ile birlikte SHIFT CTRL+A F3 ALT+ENTER ALT+F4 ALT+BOLUK UBUU CTRL+F4 ALT+TAB ALT+ESC F6 F4 SHIFT+F10 ALT+BOLUK UBUU CTRL+ESC ALT +men adnda yer alan alt izgili harf. Ak bir mendeki komut adnda yer alan alt izgili harf F10 SA OK SOL OK 39

kapat. Etkin pencereyi yenile Bilgisayarm veya Windows Gezginin'de bir st dzeydeki klasre bak. Geerli grevi iptal et CD-ROM srcsne bir CD yerletirdiinizde SHIFT tuuna basmak

F5 BACKSPACE ESC CD'nin otomatik olarak almaya balamasn nler.

letiim kutular iin aadaki klavye tularn kullann. lem Bir sonraki sekmeye gemek. Bir nceki sekmeye gemek. Bir sonraki seenee gemek. Bir nceki seenee gemek. Karlk gelen komutu altrmak veya karlk gelen seenei semek. Etkin seenek veya dmenin komutunu altrmak. Etkin seenek bir onay kutusu ise, bu onay kutusunu iaretlemek veya iareti kaldrmak. Etkin seenek, seenek dmelerinden oluan bir grup ise, grup iinden bir dme semek Yardm grntlemek. Etkin listedeki eleri grntlemek. Farkl Kaydet veya A iletiim kutularnda bir klasr seili ise, bulunulan klasrden bir st klasre gemek. Baslacak tular CTRL+TAB CTRL+SHIFT+TAB TAB SHIFT+TAB ALT +Alt izili harf ENTER BOLUK UBUU Ok tular F1 F4 BACKSPACE

Windows logo tuunu ve Uygulama tuunu ieren Microsoft Natural Klavye'ye veya uyumlu herhangi bir klavyeye sahipseniz, aadaki klavye ksayollarn kullanabilirsiniz. lem Balat mensn gster veya gizle. Sistem zellikleri iletiim kutusunu gster. Masastn gster. Tm pencereleri simge durumuna klt. Simge durumuna kltlen pencereleri eski durumuna getir. Bilgisayarm' a Bir dosya veya klasr ara. bilgisayar ara. Windows Yardm' grntle. Bilgisayarnz bir a etki alanna balysa bilgisayar kilitle, bal deilse kullanc deitir. altr iletiim kutusunu a. Seilen enin ksayol mensn gster. Yardmc Program Yneticisini a. Baslacak tular +BREAK +D +M +Shift+M +E +F CTRL+ +F +F1 +L +R +U

40

Eriilebilirlik zellikleri ile ilgili kullanl ksayollar: lem Szme Tularn a/kapat Yksek Kartl a/kapat Baslacak tular Sa SHIFT'e sekiz saniye basl tutun Sol ALT +sol SHIFT +PRINT SCREEN Mouse Tularn a/kapat Sol ALT +sol SHIFT +NUM LOCK Yapkan Tularn a/kapat. Be kere SHIFT Gei Tularn a/kapat. Be saniye sreyle NUM LOCK Yardmc Program Yneticisini a. +U

Windows Gezgini ile birlikte kullanabileceiniz klavye ksayollar: lem Etkin pencerenin en altn gster. Etkin pencerenin en stn gster. Seili klasrn tm alt klasrlerini gster. Seili klasrn ieriini gster. Seili klasr kapat. Seili klasr geniletilmi ise kapat veya st klasr se. Klasr geniletilmemi ise geerli seimi gster veya alt klasr se. Notlar

Baslacak tular END HOME NUM LOCK+numara tu takmndaki ASTERISK (*) NUM LOCK+numara tu takmndaki ARTI ARET (+) NUM LOCK+numara tu takmndaki EKS ARET (+) SOL OK SA OK

Kullanc hesabnz yetkili olmayan kiilerin kullanmasn nlemek iin bir parola belirlemeniz gerekir. Kullanc hesabnz iin belirlenmi bir parola yoksa, +L'ye basmak dier kullanclarn sizin hesap bilgilerinize erimesini engellemeyecektir. Eriilebilirlik Seenekleri'nden Yapkan Tular alm ise baz ksayol tular almaz. Windows'a Microsoft Terminal Hizmetleri stemcisi'ni kullanarak balanyorsanz, baz ksayol tular deiir. Daha fazla bilgi iin Terminal Hizmetleri stemcisi ile ilgili evrimii dokman- tasyona bakn.

2.2. Masastn Kullanmak Bilgisayar ilk aldnda ekrana gelen grnt Masast olarak adlandrlr. Masastnde Simgeler ve Grev ubuu yer alr.

41

ekil 6.Windows XP Masast Grnts 2.2.1. Simgelerle almak Simge, Windows ile alrken kullancya kolaylk salayan ve hz kazandran nesnelere verilen addr. Sklkla kullanlan bir program ya da dosyay masastnde simge olarak gstermek iin, o program ya da dosyann ksa yolunu oluturmak gerekir. Masastnde ksayol oluturmak: Masastnde bo bir alanda farenin sa tuu ile bir kez tklanarak alan menden Yeni komutu tklandktan sonra, alan ikinci menden Ksayol komutu seilerek ksayol oluturulmaya balanr.

42

ekil 7.Masastnde ksayol oluturma Ekrana gelen ksa yol olutur iletiim penceresinde Gzat dmesi tklanarak ksa yol oluturulmak istenen hedefin konumu seilerek tamam dmesi tklanr.

ekil 8.Ksayol oluturma iletiim penceresi Daha sonra Klasr Olutur iletiim penceresinde leri dmesi tklanarak alan Program iin Balk Se iletiim penceresinde, ksa yol iin bir isim yazlr ve Son dmesi tklanr. Simgeleri kullanrken fareden yararlanmak olduka kolay bir yoldur. Farenin imleci ile zerine gelip sol tu ile bir kez tklarsak o simgeyi semi oluruz. Simgeyi setikten sonra, 43

farenin sol tuu basl tutarak hareket ettirildiinde simge srklenmektedir. Simge ekranda srklendikten sonra, arzu edilen yere getirildiinde sol tu braklr. Bylece simge ekran zerinde tanm olur. Yine simge zerinde sol tu ile ift tklarsak simge alm olur. Farenin imleci simge zerine getirilip sa tu ile bir kez tklandnda, komutlardan oluan bir ksa yol mens ekrana gelir. Men simgenin ait olduu dosyaya, klasre, programa ne yaplacan belirten komutlar ierir. rnein; kopyalama, silme, tama, virs tarama..vb.

ekil 9.Ksayol mens komutlar Masa stnn bo bir alannda farenin sa tuunu tek tklayarak alan menden Simgeleri Yerletir komutu seilerek, simgeler ekran zerinde belirli bir dzen ierisinde yerletirilebilir.

ekil 10.Masa stndeki simgelerin yerletirilmes

44

1.1.2 Grev ubuu Bilgisayarnz almakta iken her ak program ve dosya iin Grev ubuunda bir dme gzkecektir. Bu dmelerin zerine gelip farenin sol dmesine tklayarak bu dosya veya programa gei yaplabilir. Grev ubuu alt tarafta grlmektedir.

ekil 11. Grev ubuu Grev ubuu zerinde yer alan simgeler aadaki balklar altnda incelenebilir. Ak Olan Simge Halindeki Programlar: Ak olan programlar simge haline getirildiinde burada grlebilir. Simge halindeki programlar ekrana kaplattrmak iin, buraya bir kez tklamanz yeterlidir. kinci kez tkladnzda ise tekrar simge haline gelecektir. Klavye:

TR simgesine bir kez tkladmzda sa taraftaki men gelir ve Bilgisayarmzda kullanmak istediimiz klavye dilini buradan seebiliriz. Ayrca klavye tipi de,F klavye veya Q klavye olacak ekilde deitirilebilir. Ses Denetimi: Eer bilgisayarnzda ses kartnz, CD veya DVD srcnz ve hoparlrleriniz varsa, Grev ubuu zerinde sada yer alan ses denetimine tklayarak ses ayarnz yapabilirsiniz. Tek tklamayla alan yan taraftaki ses ayar ubuunda, dmeye tklayp aaya ektiinizde ses azalacak, yukarya srklediinizde ise ses artacaktr. Ses denetimi simgesine ift tkladmzda, gelen pencerede ayrntl ses denetimlerini yapabiliriz. Internet Balants: Bu simge, o anda Internete bal olduumuzu gsterir. Bu simgenin zerine gelip bir-iki saniye beklediimizde, Internete balanma hzmz grebiliriz.Bu simgeye ift tkladmzda ise hzdan baka, ne kadar sredir Internete bal olduumuzu da grebiliriz. Saat: Grev ubuunun sa kesinde yer alan saat simgesi zaman gstermektedir. Eer saat ayarn deitirmek istiyorsanz, saat simgesine ift tklaynz. Alt taraftaki ekran

45

grntlenince de istediimiz saat ve tarih deiikliklerini, farenin sol tuuna tklayarak gerekletirebiliriz.rnein saati deitirmek iin, alt tarafta grlen saat kutusunun zerine geldiinizde, fare I biimine dnr.Bu durumdayken tek tklaynca saat kutusuna girmi olursunuz.Burada klavyeden Delete tuu ile mevcut saati silip, klavyeden yeni saati giriniz.Ayn ilemleri dakika ve saniye iin de yapabilirsiniz.Yaplan btn bu ilemlerden sonra Uygula veya Tamam dmelerinden birine tklamazsanz, yaptnz deiiklikler kaydedilmemi olur ve geersizdir.

ekil 12. Tarih ve Saat zellikleri 2.3. Dosya Dzenleme lemleri 2.3.1. Dosya ve Dizin(klasr) Kavram Bilgisayardaki verileri kaydettiimiz belgelere dosya denir. Dosyalarn tasnif edilip saklandklar belgelere ise klasr denir. Klasr terimi yerine dizin terimini de kullanabilirsiniz. Klasrler ierisinde dosyalar bulunabilir. Fakat dosyalar ierisinde klasrler olamaz.

ekil 14.Klasr -Dosya kavram Klasr Sistemi Windows Gezginine, Balat\Programlar\Balang\Donatlar\Windows Gezgini mens ile ulalr. Gezgin penceresi iki blmden oluur. Sol tarafta, bilgisayarn organizasyon

46

emas(aa yaps), sa tarafta aa yapsndan seili dizin ya da srcnn ierii grntlenir. Bilgisayarda klasrler bir aa gibi biimlenir, dallanr. Her klasrn altnda o klasr ile ilgili olan alt klasrler yer alr. Aa yapsnda, masastn kk alp dallarla genileyen bir yap grntlenir. Alt klasrleri(Dallar) olan klasrler banda (+) ile grntlenir. Saysal tulardan (+) tuu ile ya da fare ile tklandnda alt seviyedeki klasrler grntlenir. Yeniden tklandnda ya da(-) tuu ile alt dallarn grnts gizlenir. Birden fazla alt seviye olan klasrlerde, alt klasrlerin banda da (+) grntlenir. Bir klasrn alt seviyelerinin tm (*) tuuyla grntlenir. Klasrler arasnda yn tular ile gezinilir. Klasrler arasnda seviye fark her klasrden kan dallarla grntlenir. Bir klasrden bir seviye yukarya klavyeden Backspace tuu ile klr. Windows gezgini bilgisayarda gezinme, kopyalama, tama, silme gibi ilemleriin kolay zmler sunar.

ekil 15.Windows Gezgini Klasr (Dizin) Oluturma ve nceleme rnein masastnde bir dizin oluturmak iin, masastnde bo bir yerde farenin sa tuu ile tklanr. Alan pencereden Yeni - Klasr seenei ile klasr oluturulup bir isim yazlabilir.

47

ekil 16.Klasr oluturma Herhangi bir klasr hakknda baz bilgilere ulamak iin klasrn zelliklerine bakmak gerekmektedir. Klasrn tr, konumu, boyutu, ierdii alt klasr ve dosya saylar, znitelikleri, dier a kullanclar ile paylatrlp paylatrlmad, eer paylatrlm ise kimlerle ve hangi izinlerle paylatrld gibi bilgiler, klasr zelliklerinden incelenebilmekte ve gerekli deiiklikler yaplabilmektedir. Bir klasrn zelliklerini grebilmek iin, klasr seili iken farenin sa tuu ile tek tklanarak alan ksayol mensnden zellikler komutu seilmektedir.

ekil 17.Klasr zellikleri

48

2.3.2 Dosya Kopyalama, Tama ve Silme Bilgisayarda dosya ve klasrlerle alrken, bunlar yeniden dzenleme ihtiyac duyulabilir. Herhangi bir klasr ierisindeki bir dosyay veya alt klasr, baka bir klasr ierisine kopyalamak veya tamak gerekebilir. Kopyalama ile tama arasnda belli bir anlam fark vardr. Kopyalama, bir dosyann veya klasrn aynsndan, bulunduu klasrn dnda baka bir klasrde de oluturma ilemidir. Tama ise, bir dosya veya klasr bulunduu klasrden silip, baka bir klasre aktarma anlamna gelir. Bir dosyay baka bir klasr iine kopyalamak iin;

nce dosyann ierisinde bulunduu klasr penceresi alr, Pencerede kopyalanacak olan dosya fare ile tek tklanarak seili, Penceredeki men ubuunda Dzen mens alp, Kopyala komutu seilir, Dosyann iine kopyalanaca klasr penceresi alr, Menden Yaptr komutu seilerek kopyalama ilemi tamamlanr.

Dosya kopyalama ilemini ayrca klavyeden "CRTL + C" tular ile ve dosyay yaptrma ilemini de klavyeden "CTRL+V" tularyla yapabiliriz. Dosya kopyalama ilemi iki aamadan olumaktadr. Birincisi, dosyann seilip kopyalama komutunun altrlmas, ikincisi ise hedef klasr ierisindeyken yaptr komutunun altrlmasdr. Her iki aamada de Dzen mens veya Ksayol mens kullanlmaktadr. Bir klasr ierisinde birden fazla dosya veya klasr kopyalama ileminde, Shift veya CTRL tularn kullanabiliriz. Shift tuu ile dosyalar farenin sol tuu yardmyla sral bir ekilde seebiliriz. CTRL tuu kullanarak ise, dosyalar sra gzetmeksizin seebiliriz.

ekil 18.Dosya Kopyalama - Yaptrma

49

Bir dosyay baka bir klasr ierisine tamak iin;

nce dosyann ierisinde bulunduu klasr penceresi alr, Pencerede, tanacak olan dosya fare ile tek tklanarak seilir, Penceredeki men ubuunda, Dzen mens alr, Klasre Ta komutu seilir. Ekrana gelen Klasre Gzat penceresinde, dosyann tanacak olduu hedef klasr seilir, Tamam dmesine baslr.

Tama ilemini ayrca klavye yardmyla "CTRL+X" tularyla yapabiliriz. Srkleyerek de kopyalama veya tama ilemlerini gerekletirebiliriz. Srkleme ileminde, her iki klasrde ayn srs ierisinde ise, dosya kopyalama gerekletirilmektedir. 2.3.3. Dosya Arama Windowsta yolu bilinmeyen bir dosya ya da klasre ulamak iin Balat mensnde yer alan ara seeneinden yararlanlr. Alan pencerede Ne aramak istiyorsunuz sorusunun altnda yeil ok simgeleriyle drt seenek sunulur.

Resim, mzik ya da video Belge(szlk ilemci, elektronik dosya, vb.) Tm dosya ve klasrleri Bilgisayar ya da kiileri

ekil 19.Dosya Arama 50

Yapacanz arama Resim, mzik ya da video ise birinci seenek, Belge ise ikinci seenekten dosyann ad ya da adnn bir blm ile istediiniz dosyaya ulaabilirsiniz. nc seenek ile bilgisayarnzdaki tm dosyalar ad, uzants ya da bunlardan bir blmn yazarak aratabilirsiniz. rnein, arayacamz dosyann WinZip program ile sktrlm olduunu biliyorsak *.zip yazarak yalnzca uzants zip (WinZip ile sktrlm dosya uzants) olan dosyalarn listelenmesi salanr. Dosyann iinde geen szcklerin kimilerini biliyorsak, Dosyadaki szck ya da deyim alanna yazarak listelenecek dosyalarn azalmas salanr. rnein niversite Rektrlne sunulmak zere hazrlanm bir dileke sz konusu ise Kocaeli niversitesi Rektrlne bal belgede yazlmtr. Buradan yola karak bu alana yazlan veri, yalnzca bu szcklerin getii dosyalarn listelenmesini salayacaktr. Daha hzl sonu alabilmek iin geerli konumu ya da yolu bilmek, ngrmek gerekir. Bu dorultuda, konum seeneinden disket, sabit srcler ya da klasr seilir. Ara seeneinde bu tr verilerin elimizde olmad ya da dier verilerle birlikte iimizi kolaylatracak baka verilerin olma olasl da dnlmtr.Ne zaman deitirildi seeneinde oluturulma, deitirilme ya da son eriim tarihine gre arama yapma olana sunulmutur. Ad, uzants, yolu gibi hibir verisi hatrlanmayan ancak Cumhuriyet bayramna ilikin bir konuma metni olduu bilinen dosyay aratmak gerektiinde, eriim tarihi Cumhuriyet Bayramndan nceki on gn iinde olduu dnlerek tarihe gre arama kullanlr. Eriim tarihi 19/10 ile 29/10 arasnda olan dosyalar aratlarak dosyaya ulalr. Boyutu Nedir? seenei belirttiiniz boyuttan byk ya da kk dosyalar arama seenei sunar.

ekil 20.Arama ltleri

51

2.4. Dosya Dzeltme lemleri 2.4.1. Dosya Adnn Deitirilmesi Bir dosyann adn deitirmek iin, ncelikle dosyann ierisinde bulunduu klasr penceresi akken ad deitirilecek olan dosya farenin sa tuu ile alan menden Yeniden Adlandr komutu ile dosyamzn ismini deitirebiliriz. Yada ismi deitirilecek dosya fare ile tek tklanarak seildikten sonra F2 klavye tuuna baslarak ismi deitirilebilir.

ekil 21.Dosya adnn deitirilmesi 2.4.2. Bir Uygulamann Dzeltilmesi ve Tekrar Kaydedilmesi Herhangi bir dosya zerinde dzeltme yapmak iin ncelikle, o dosyay amak gerekir. Klasr penceresinde, dzeltme yaplacak olan dosya ismi fare ile ift tklanarak alr yada fare ile dosya ismi zerine gelinip sa tu ile Ksayol mens alr ve bu menden A komutu ile altrlr.

ekil 22. Farkl Kaydet komutu

52

Dosya aldktan sonra, gerekli dzeltmeler yaplarak Dosya mensnde Kaydet seenei seilirse eski dosya yeni haliyle kaydedilmi olur. Bu arada eski dosya artk kaybolur. Dosya mensnden Farkl Kaydet seenei seilerek dosya dzenlenmi haliyle farkl bir konuma ya da farkl bir isimle kaydedilebilir. 2.5. Dosya Yazdrma lemleri 2.5.1. Yazc Seimi Yazc seimi iin, uygulama programnn Dosya mensnden Yazdr komutu altrlarak yazdr penceresi alr. Penceredeki Ad metin kutusunun sa tarafnda yer alan aa ok dmesi tklanarak, bilgisayara bal olan veya a zerinde kullanma ak yazclarn isimleri listelenir. Listeden kullanlmak istenen yazc ismi seilerek yazdrma ilemine geilir.

ekil 23.Yazc Seimi 2.5. Dosya Yazdrma lemleri 2.5.2 Sayfa zelliklerinin Belirlenmesi Dosya mensnden Sayfa Yaps komutu ile dosyayla ilgili sayfa yaps deitirilebilir. Sayfayla ilgili olarak yaplabilecek deiiklikler; kenar boluklar, kat boyutu, kat kayna gibi ayarlardr.

53

ekil 24.Sayfa Yaps Penceresi 2.5. Dosya Yazdrma lemleri 2.5.3. Yazdrma ve Seenekler Dosyay Yazdrmak iin Dosya mensnden Yazdr seenei ile yazdrma ilemini yaparken dosyann tamam deil de bir ksm yazdrlabilir. Ayrca kopya says da Dosya - Yazdr penceresi yardmyla ayarlanabilir. Dosyay yazdrmak iin baka bir yol da standart ara ubuunu kullanarak herhangi bir ayarlama yapmadan (yazc seimi veya kopya says gibi)alma sayfasn dorudan varsaylan olarak ykl yazcya gndermektir.

54

ekil 25.Yazdr penceresi Yazdr penceresindeki Sayfa aral blmnde dosyann tm, o an imlecin zerinde bulunduu geerli sayfa veya metin kutusuna girilmi olan aralktaki sayfalar yazdrlr. Eer yazlacak olan dosyadan birka nsha gerekiyorsa, tekrar tekrar yazdrmak yerine, Kopya says blmndeki metin kutusuna gerekli rakamlar yazlarak, istenilen sayda yazdrma ilemi yaplabilir. Ayrca, Harmanla onay kutusu seilerek, kopyalar harmanlanm olarak da yazlabilir. 2.6. Grnt zellikleri Ayar Duvar Kad

55

ekil 26. Microsoft XP in Masa st Grnm Masa stnde iken bo bir yerde sa fare tuuna baslr. Alan menden zellikler tklandnda aadaki pencere karmza gelir. Masast yazsna tklanr.

ekil 27.Grnt Ayarlar

56

Arka plan ksmndan lale seilir. Tamam tklanr.

ekil 28. Masast Sekmesi

ekil 29 Masa st Ekran Masast ekran lale grntsn alr. 57

Ekran Koruyucu Ekran koruyucu eklemek iin ekran koruyucu tklanlr. Ekran koruyucu yazsndaki ok tklanr. Alan kutucuk iinden kayan yaz seilir.

ekil 30 Ekran Koruyucu Sekmesi Ayarlar tklanr aadaki pencere gelmitir. Konum ksmndan ortal ya da rastgele hz ksmndan yava ya da hzl ayarlanr. Metin ksmna tklanr uygun yaz yazlr. Metni biimlendir ksmndan yaz tipi ve yaz boyutu ayarlanr. Tamam tklanr klr. Bekleme sresi ksmndan sre ayar yaplr tamam denilir klr.

ekil 31 Kayan Yaz Ayarlar 58

Grnm Ayar Grnm ayar yapmak iin grnm yazsna tklanr. Renk dzeni kutucuundaki ok tklanr zeytin yeili seilir ise menlerin hepsi deiecektir.

ekil 32 Grnm Sekmesi Ekran Kart Ayar Ayarlar mensne tklama yaptmzda ekran kartnn donanm ayar yaplr bu ayarlarn bozulmas durumunda grnt kalitesinin ktlemesine neden olur. Bu ksmn ok fazla kurcalanmamas istenir.

59

ekil 33. Ayarlar Sekmesi lemler bittikten sonra tamam tklanr ise grnt zellikleri penceresinde yaplan ilemler onaylanmtr.

60

KELME LEMC PROGRAMI

MCROSOFT WORD

62

BLM 3 1 1.1 Kelime lemci Program

Kelime lemci Program Olarak Microsoft Word

Kelime lemci bilgisayarlarda yaz ve belge hazrlamaya ynelik yazlmlara verilen genel bir isimdir. Bu blmde kiisel bilgisayarlarda (pclerde) en yaygn kullanlan kelime ilemci paket program olan Microsoft Word kullanm zerinde durulacaktr. 1.1.1 Kelime lemci Programn Balatmak Grev ubuunda Balat dmesi tklanarak, alan Programlar mensnden Microsoft Word seenei tklanarak Kelime lemci programn balatabiliriz.

ekil 1 Microsoft Word Programnn balatlmas

61

1.1.2 Pencere Yaps

ekil 2 Microsoft Word pencere yaps Balk ubuu: Program ve belgenin ismini gsterir. Eer belge penceresi ekran kaplyorsa, belgenin Balk ubuu grntlenmez. Balk satrlarndan srkleyerek pencerelerin yerlerini deitirebilirsiniz. (Ekran kaplayan pencerelerin yerlerini deitirmek olas deildir.) Simge Durumuna Klt, nceki Boyut ve Kapat dmeleri: Program ve belge pencerelerini simge durumunda altrmak, bunlarn ekran kaplamas iin kullanlr. Program penceresini simge durumunda altrrsanz, pencerenin grnts ekrandan kaldrlr ve ad Grev ubuu zerine eklenir. Pencereyi yeniden amak iin Grev ubuu zerindeki program ismini tklayn. Belge penceresini simge durumunda altrrsanz, pencerenin grnts ekrandan kaldrlr ve ad program penceresinin sol alt blmne eklenir. Program penceresinin tm ekran ya da belge penceresinin program penceresini kaplamas iin Simge Durumuna Klt dmesini tklayn. Bu dmeyi yeniden tklarsanz, pencere bir nceki boyutuna dner. Kapat dmesi, zerinde altnz belgenin ya da programn kapatlmas iin kullanlr. Eer ak belge(ler) zerinde deiiklikler yaptysanz ve bunlar henz diske kaybetmediyseniz. Bunlar kaydetmek isteyip istemediinizi soran bir iletiim penceresi alr. 62

Men ubuu: Men ubuu komutlar seebileceiniz menleri barndrr. Her bir kelime bir komut grubu olan meny ifade eder. Menler zerine tklayn ve alar listeden bir komutu tklayarak seebiliriz. Bir men komutu soluk renkteyse, bunun anlam bulunduunuz aamada o komutun kullanlamayacadr. Bir men komutunun yannda ok iareti gryorsanz, bunun anlam komutun iinde baka komut seenekleri de var demektir. Baz komutlarn karsnda Ctrl+ ifadesini ve bir karakteri grrsnz. Bu ifade ise sz konusu men komutunun meny amadan, Ctrl ve belirtilen tua basarak klavyeden de verilebileceini gsterir. Cetvel: Yatay cetvel, belgenizi duyarl olarak biimlendirmenize, tablolar oluturmanza olanak verir. Dikey cetveli de belgenizi biimlendirmek iin kullanabilirsiniz. Yaz imleci (Cursor): Klavyeden yazdklarnzn nerede belireceini gsterir. Klavye iaretisi olarak ta kullanlr. Faremizi kullanmadan yazlar zerinde ilemler yapmak iin kullanlr. Kaydrma ubuu: Dey ve yatay kaydrma bantlar, pencerenin grnmeyen blmlerini izlemenize olanak verir. Kaydrma bantlarnn iki ucundaki kk oklar tklayarak ya da kaydrma ubuklarn srkleyerek sayfalarn dier blmlerini grebilirsiniz. Durum ubuu: Belge zerinde alrken, pencerenin altnda Word ile ilgili bilgi ve iletiyi gsterir. zerinde altnz belge hakknda Boyut yardm salar. Bir ara ubuu dmesi ya da bir men komutu hakknda yardm almak iin imleci bu eler zerine getirin. Durum ubuunda, sz konusu eyle ilgili ksa bir yardm bilgisini okuyabilirsiniz.

ekil 3 Durum ubuu Durum ubuu zerindeki bilgiler unlardr; Sayfa 1: Aktif olan sayfann numarasn belirtir. Bl 1: Blm numarasn belirtir. 1/5: Belgede toplam sayfa says, 5 zerinde altmz sayfa 1dir. Bl 6,8 cm: Ekleme noktas ile sayfann st arasndaki dey uzaklktr. Sat: Sayfann stnden ekleme noktasna kadar olan satr saysdr. St : Sol kenar boluundan ekleme noktasna kadar olan stun saysdr. 1.1.3 Ara ubuklarnn Tantlmas

Standart Ara ubuu: Menlerde bulunan komutlara simgeleri kullanarak ulamak iin kullanlan ubuktur.

63

ekil 4 Standart ara ubuu

Standart ara ubuu tablosu Biimlendirme Ara ubuu: Metin ile ilgili biim ayarlarnn ksayollar yardmyla yaplmasn salayan ubuktur.

ekil 5 Biimlendirme ara ubuu

64

Biimlendirme ara ubuu tablosu izim Ara ubuu: Belgenize eklemek istediiniz resimler hakknda kullanlan ubuktur.

ekil 6 izim ara ubuu

65

izim ara ubuu tablosu 1.2 Dosya ilemleri

1.2.1 Yeni Komutu Bo WORD belgesi (dosyas) ya da daha nceden hazrlanan belge ablonlarndan yeni belge ekil 7'deki gibi alr.

ekil 7 Yeni dosya amak

ekil 8 Genel ablon penceresi Eer yeni bir ablon oluturmak istiyorsanz, ekil 8.'deki Genel ablon seeneini tkladktan sonra mektup, rapor, yayn gibi istenilen seenek tklanarak yeni bir dosya alm olur. 1.2.2 A Komutu Daha nce kaydedilmi olan Word programnn dosyasn amak iin Dosya mensnden A komutu seilir. Karnza gelen ekil 7.'deki A Diyalog Penceresinde; Bak : Hard diskinizde bulunan ve kullancn istedii src veya klasr ieriklerinin baklaca ksmdr. 66

Dosya Ad: Pencereden amak istediiniz dosyann adnn seilmesidir. Dosya Tr: Alacak olan dosyann uzantsnn seilmesidir. Liste: A penceresinde bulunan dosyalarn grnm ekilleridir. stenilen grnm tr seilebilir.

ekil 9 A penceresi 1.2.3 Kapat Komutu Ak olan etkin WORD belgenizi (dosyanz) kapatr. Fakat Microsoft Word programnn penceresi aktif durumdadr, kapanmaz.

ekil 10. Kapat penceresi 1.2.4 k Komutu Word programndan klr. Ya da klavyeden ksayol olarak Alt+F4 tularna beraber baslarak pencere kapatlr.

67

1.2.5 Kaydet Komutu: Ak olan belgeyi kaydeder. Eer belge ilk kez kaydediliyorsa Ad, Tr ve konum belirmeniz iin ekil 11.'deki Farkl Kaydet penceresi alr. Dosya ad ksmna dosyaya verilmek istenen isim yazlr. Word yazdnz metnin ilk satrn geerli dosya ad olarak nerir. Eer bu ismi kabul ediyorsanz Kaydet komut dmesi tklanr ya da Enter tuuna baslr. Ya da klavyeden Ctrl + S tu kombinasyonlarna baslarak da kaydedilebilir.

ekil 11.Farkl kaydet penceresi Belgenin Kaydedilmesi: Bir program kullanarak yaptmz almalar bilgisayarmzn belleinde yer alr. Bellek, elektrik gcyle beslenir; bilgisayarmzn g dmesini kapatrsanz, yaptmz tm almalar kaybederiz. almalarmzn kalc olmas iin bunlar disk ya da disket gibi bir ortama kaydetmelisiniz. Bylece daha sonra bunlar yeniden aabilir ve zerlerinde almay srdrebilirsiniz. Bir belgeyi ilk defa kaydedecekseniz; Dosya mensnden Kaydet komutuna tklayn, Ya da Standart ara ubuundaki Kaydet dmesini tklayn, Farkl kaydet iletiim penceresi alr. Kayt yeri kutusunun sandaki aa ok simgesini tklayn, Kaydetme yerini seebileceiniz bir liste alr. Alan listede, belgeyi kaydedeceiniz ortam (Src veya klasr) zerine tklayarak seebiliriz,

68

Setiiniz ortamn ieriini ortadaki beyaz alanda grebilirsiniz. Belgenizi bu ortamda bulunan bir klasrlerden birinin iine kaydetmek istiyorsanz; Sz konusu klasr ift tklayp ierisine girebilirsiniz. Eer yeni bir klasrn iine kaydetmek isterseniz; iletiim kutusu ara ubuunda bulunan yeni klasr yarat butonunu tklayarak yeni bir klasr yaratp fareniz ile ift tklayarak iine girebilirsiniz, Dosya ad kutusuna belgeniz iin bir belge ismi verebilirsiniz (Max 256 karakter). Eer dosyaya bir isim verilmezse word bu dosyay otomatik olarak isimlendirir rnein belge1 eklinde. Belge ismini yazdktan sonra belge trnz kayt tr seeneinden istediiniz belge trne deitirebilirsiniz kaydet dmesini tklayn. Belgeniz, setiiniz ortama kaydedilir. Daha sonra belge zerinde bir deiiklik yaparsanz; Belgeyi bu haliyle de kaydetmek istediinizde sadece kaydet komutuna tklamanz yeterli olur. Bu kez, Farkl Kaydet iletiim penceresi almayacaktr. nk belgenin nereye, ne isimle ve hangi belge trnde kaydedilecei bellidir. nceden kaydedilmi bir belgenin baka bir isim, tr veya ortama kaydedilecekse farkl kaydet seenei kullanlabilir. Word, farkl trlerde veya farkl programlarda yazlm ve kaydedilmi belgeleri aabildii gibi kaydedebilmektedir. Aksi belirtilmedii srece belgeyi, Word belgesi olarak kaydeder. Word dosya kayt tr: Her dosya kaydediinizde Word n kullanmasn istediiniz dosya biimini seiniz. Microsoft Word'de hazrlanm belge kayt tr belirtilmemise, belgelerin uzants ".doc" olarak kaydedilir. Belgeyi farkl trde kaydetmek, iin, kaydet diyalog penceresinde yer alan kayt tr liste kutusundan istenilen tr seilir. Word de hazrlanm belgeler, aada belirtilen programlar tarafndan kullanlacak ekilde kaydedilebilir. HTML belgeleri: Belge internet zerinde yer alabilecek sayfa biiminde kaydedilir. Windows iin WordPerfect: Belge windows altnda alan Wordperfect programnn 5.x ve 6.0 srmlerinde kullanlacak ekilde kaydedilir. Microsoft Excel: Belge, Excel programnn 2.x, 3.0, 4.0, 5.0 , 95 ve 2000 srmlerinde kullanlacak ekilde kaydedilir. Windows iin Microsoft Word: Word un 2.x srmnde kullanlacak ekilde kaydedilir. Microsoft Word: Belge Word 6.0 ve word 95. srmlerinde kullanlacak ekilde kaydedilir. Salt Metin: Metni biimlendirmesi olmadan kaydeder. Tm blm sonlarn ve yeni satr karakterlerini paragraf imlerine dntrr ANSI karakter kmesini kullanr. Zengin metin biimi: (Rich text Format- RTF) Tm biimlendirmeleri kaydeder. Biimlendirmeleri dier programlarn okuyup yorumlayabilecei hale dntrr.

69

1.2.6 Farkl Kaydet Komutu Daha nce kaytl olan dosyay farkl konum, tr, isimde kaydetmek iin kullanlr. Kaydet ya da farkl kaydet penceresinden Seenekler Komut Dmesi seilirse seenekler iletiim penceresi alr. Bu isteimizi ayn zamanda ekil 12.'deki aralarseeneklerkaydetme sekmesinden de gerekletirebiliriz.

ekil 12. Seenekler penceresi - Kaydet sekmesi Her zaman yedekle : Belgeyi her kaydettiinizde, belgenin nceki srmn yedek olarak kopyalar. Her yeni yedek ncekinin yerini alr. Word, yedei zgn haliyle ayn klasr iinde (.Bak uzantsyla) kaydeder. Her zaman yedekle seeneini setiinizde, Word hzl kaydet onay kutusunu temizler. nk Wordn yedek oluturabilmesi iin tam kayt yapmas gerekir. Hzl kaydetme yapabilsin : Yalnzca belge iindeki deiiklikleri kaydederek kayt hzn arttrr. Belge iindeki almanz bitirdiinizde belgenin tmn tamamen kaydedebilmeniz iin, Hzl kaydet onay kutusunu temizleyin. Tam kayt belgenizin dosya boyutunu kltebilir. Belge zelliklerini sor : Bir belgeyi ilk kez kaydettiinizde Dosya mensnden zellikler iletiim kutusunu aar. Bylece balk, konu, yazar, ana hat szckler ve aklamalar gibi eitli belge zellikleri girilebilir. Normal ablonu kaydetmeden nce sor : Word' den, her knzda yaz tipi ve kenar boluklar gibi varsaylan ayarlarda yaplan deiiklikleri kaydetmek isteyip istemediimizi 70

soran bir ileti grntler. Bu onay kutusu temizlendiinde, Word otomatik olarak Boyut sormadan Normal ablonunu kaydeder. True Type yaz tiplerini kartr: Belgeyi birlikte belgeyi oluturmak iin kullanlan True Type yaz tiplerini de saklar. Bu belgeyi aan dier kiiler, belgede bulunan yaz tipleri bilgisayarnda ykl olmasa bile, bu yaz tipleriyle belgeyi grp yazdrabilirler. Verileri yalnzca formlar iin kaydet: Ekran formuna girilen verileri, veri taban iinde kullanabilmeniz iin sekmeyle snrl tek bir kayt olarak kaydeder. Word dosyay salt metin dosya biiminde kaydeder. Otomatik kaydetme bilgilerini kaydetme skl: Dakika kutusuna girdiiniz zaman aral (1den 120 ye kadar bir say girin) iinde belgenin kurtarma dosyasn otomatik olarak oluturur. Bilgisayarnz kilitlenirse (yant vermeyi durdurursa)veya aniden g kayb olursa, Word'u yeniden balattnzda Word otomatik olarak kurtar dosyasn aar. Otomatik kurtar dosyas zgn belgenizden kaybolmu olabilen kaydedilmemi bilgileri ierir. zgn belgeniz zarar grdyse, otomatik kurtar bilgilerinizi kurtarabilirsiniz.

ekil 13. Seenekler penceresi - Gvenlik sekmesi Parola Seenekleri: Belgelere eriimi snrlamak veya belgeleri deiikliklere kar korumak iin ekil 13 'deki gibi parola yazn veya salt okunur nerilir. Seeneini seebiliriz. Ama parolas: Kutusuna bir parola yazarsanz, kullanc doru parolay girdiinde belge alr. Parolay unutur veya kaybederseniz, belgeyi aamazsnz. Parola kk/byk harfe duyarldr ve harf say ve simgelerden oluan en fazla 15 karakter ierebilir. 71

Deitirme parolas: Kutusuna parola yazarsanz, kullanc doru parolay girdiinde belge dzenlenmek zere alr. Parolay unutur veya kaybederseniz, belgeyi yalnzca salt okunur olarak aabilirsiniz. Parola kk / byk harfe duyarldr ve harf, say ve simgelerden oluan en fazla 15 karakter ierebilir. HTML Olarak Kaydet : Word belgesini kayt trnde HTML olarak kaydet seenei seilerek, belgeyi "html" uzantl olarak Internet Explorer, Netscape gibi Internet gz atclarnda (Browser) gzkr. 1.2.7 Sayfa Yaps Komutu Sayfa kenar boluklar, kat boyutu ve yn (yatay-dikey) gibi kullanlan, kadn yaps ile ilgili seeneklerin ayarlar yaplr. Word belgesini yazdrlaca sayfann zelliklerini belirlemek iin; Dosya mensnden Sayfa Yaps komutunu vererek Sayfa Yaps penceresini an. Kenar Boluklar, Kat Boyutu, Kat kayna ve Dzen sekmelerini tklayarak sayfa kenar boluklarn, kat boyutunu, kat kaynan ve belge dzenini belirleyebilirsiniz. Kenar Boluklar sekmesi: Belgenin tek ve ift numaral sayfalarnn Kenar Boluklar birbirlerinin ayna grnts eklinde ise karlkl Kenar Boluklar seeneini devreye sokun. Kadn st, alt, sol ve sa tarafnda braklacak boluklarn llerini ilgili kutulara yazn. Yaptnz tercihlerin belgenin hangi blmne uygulanacan Uygula alr listesinden seebilirsiniz.

ekil 14. Sayfa yaps penceresi - Kenar boluklar sekmesi 72

 Kat sekmesi: Kat Boyutu alr listesinden kullandnz kat boyutunu seebilirsiniz. Eer standart bir kat tr kullanmyorsanz, Kat Boyutu alr listesinden zel Boyut seeneini tklayn ve Genilik ve Ykseklik kutularna kadn en ve boyunu yazn. Ynlendirme seenekleri, kada boylamasna ya da enlemesine mi kullanlacanz belirler.

ekil 15. Sayfa yaps penceresi - Kat sekmesi Dzen sekmesi: Blm Balangc alr listesinden geerli blmn (imlecin iinde bulunduu blm) balang yerini seebilirsiniz. stbilgi ve Altbilgi alanndaki Tek ve ift Sayfalarda Farkl ve lk Sayfada farkl seenekleri, tek ve ift numaral sayfalarn stbilgi ve Alt bilgilerinin farkl olmasn salayabilirsiniz. stbilgi ve Alt bilginin kenarlardan uzakln Kenardan Uzaklk alanndaki kutulara yazn. stbilgi ve Alt bilginin kenarlardan uzakln Kenardan Uzaklk alanndaki kutulara yazn.

73

ekil 16. Sayfa yaps penceresi - Dzen sekmesi 1.2.8 Bask nizleme Komutu Yazlan metinin katta nasl gzktn gsterir. Bylece metin zerinde son olarak yaplmasn gerektiren deiikliklere imkan tanr. klavyeden ksayol olarak Ctrl+F2 tularna baslarak ta giri yaplabilir.

ekil 17.Bask nizleme !Dosyanz yazcya gndermeden nce bask nizleme yaparak sayfa yapsn kontrol ediniz.

ekil 18. Bask nizleme ubuu ekil 18.'de Bask nizleme ubuundaki Kapat dmesine baslarak tekrar normal sayfa grnmne dnlr.

74

1.2.9 Gnder Komutu Bir fax alcsna word belgesi gndermek iin ekil 21'deki Dosya mens Gnder komut sras takip edilerek, hazrlam olduunuz word belgesi bir posta alcsna, bir fax alcsna veya Microsoft PowerPoint programna gnderilmektedir.

ekil 21. Gnder komutu 1.2.10 Yazdrma lemi Word programnda tm dosyalarnzn ktsn Dosya mensnden Yazdr komutunu altrarak alabilirsiniz. Karnza ekil 22'deki iletiliim penceresi gelir.

ekil 22.Yazdr penceresi stenilen yazcdan, yaznn tamamn yazdrmak iin Tm seenei iaretlenir. mlecin zerinde bulunduu sayfay yazdrmak iin Geerli sayfa iaretlenir.

75

Bir metinin tm deil de istenen sayfalar yazdrmak iin istenilen sayfann numaras ya da numaralar yazdrlr. 1. ve 3. sayfalar yazdrmak iin Sayfa kutucuuna 1,3 yazlr. Ardk gelen 2,3,4 ve 5. sayfalarn yazdrmak iin 2 - 5 yazlr. 5. Sayfa ve sonraki sayfalar yazdrmak iin 5- yazlr. Kopya says: Yazdrlacak metini 1 kopyadan fazla bastrmak istediimizde Kopya says kutucuuna istenilen kopya says yazlr. rnein 3 yazldnda ayn sayfadan 3 kopya, yazcdan kar. Harmanla: 3 sayfalk bir metinde 2 kopya alndnda 1,2,3. Sayfalardan 1 kopya kar. Daha sonra 1,2,3. Sayfalar kar. Eer bu seenek iaretlenmezse sayfalar 1,1,2,2,3,3 srasyla kar. Seenekler - Yazdrma srasn ters evir: baslacak sayfalar tersten basar. 4 sayfalk bir metin karlmak istenildiinde nce 4. Sayfa, sonra 3, 2, 1. Sayfalar kar. 1.3 Metin lemleri

Word programn balattmzda bo bir belge alr. Belgenin pencere iinde kalan beyaz alan sizin almanz yapacanz kadnzdr. Beyaz alann banda yanp snen bir imle bulunur. Bu imle, klavyeden yazdklarnzn nerede belireceini gsterir. Bir metin yazmak iin klavyeden yazdklarnz, yanp snen bir imlecin olduu yerin solunda belirir. Satr sonuna geldiinizde, satra smayan szckler bir alt satrn bana kaydrlr; bunun iin sizin bir eylemde bulunmanza gerek yoktur.

ekil 23. Metinden bir blm semek Herhangi bir metni yukardaki gibi yazdktan sonra Enter tuuna basarak yeni bir paragrafa balayabiliriz. 1.3.1 Metin Seme Teknikleri Semek, Windows programlarnda nemli bir kavramdr. Seerek zneyi, vereceiniz komutun yapacanz eylemin, neyi etkileyeceini belirtmi olursunuz. Bir metin blounu semek iin;

Farenin dmesi baslyken, Farenin dmesini brakn,

imlecini metin blou zerinde srkleyin,

76

Yada;

imlecini seeceiniz metin blounun bana ya da sonuna tklayn.

Shift tuu baslyken imlecini seeceiniz metin blounun sonuna aln. Ya da bana tklayn. Bylece iki tklama arasnda kalan metin seilir. Bir szc semek iin: Szck zerine ift tklayn.

Bir satr semek iin: mleci, ters bir ok eklini alacak biimde belgenin sol snr zerine, semek istediiniz satrn karsna getirin ve ift tklayn. Bir paragraf semek iin: Paragraf zerine kez tklayn. Yada; mleci, ters bir

ok eklini alacak biimde belgenin sol snr zerine, semek istediiniz paragrafn karsna getirin ve ift tklayn. Bir metin stununu semek iin: Alt tuu ve farenin dmesi baslyken imleci stun zerinde srkleyin. Belge iindeki tm metni semek iin: mleci, ters bir ok eklini alacak biimde belgenin sol snr zerine getirin. Ctrl tuu baslyken tklayn. Metni seili durumdan kartmak iin herhangi bir yere tklamanz yeterli olacaktr. 1.3.2 Metin Kopyalama Tama ve Silme Kes - Yaptr lemi ve Metotlar Kes Yaptr ilemi bir tr tama ilemidir. Bunun iin;

lk nce metin seme tekniklerinden biri kullanlarak kesilecek metin seilir, Daha sonra standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kes komutu kullanlr, Veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kes komutu kullanlarak yaplabilir. Klavye yoluyla ise Ctrl + X tularna baslarak seili alan hafzaya alnr.

Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak,

Standart ara ubuundan dmesine tklanr, Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr, Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr. Klavye yoluyla ise Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki metin ilgili yere yaptrlr.

Kopyala Yaptr lemi ve Metotlar Kopyalama ilemi iin ;

lk nce metin seme tekniklerinden biri kullanlarak kopyalanacak metin seilir, 77

Daha sonra standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kopyala komutu kullanlr, Veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kopyala komutu kullanlarak yaplabilir. Klavye yoluyla ise Ctrl + C tularna baslarak seili alan hafzaya alnr.

Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak,

Standart ara ubuundan dmesine tklanr, Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr, Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr.

Klavye yoluyla ise Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki metin ilgili yere yaptrlr 1.3.3 Metin Arama ve Araya Metin Koymak Metin Aramak Bul (Ctrl+F): Metin iinde bulunmas istenen szck ya da ifade yazlr. "Sonrakini Bul" komut dmesine baslr. Yazdnz szck ya da ifadeyi bulunca orada bekler. Eer aradnz szck ya da ifade deilse tekrar "Sonrakini Bul" komut dmesine basnz.

ekil 24. Bul ve Deitir penceresi Deitir (Ctrl+H) : Metin iindeki bir szck ya da ifadeyi baka bir metinle deitirmek istenildiinde kullanlr. rnein Metin iinde geen "Enformatik" ifadesini "Enformatik Blm" olarak deitirmek istiyorsunuz. Aranan metin kutusuna "Enformatik", Yeni Deer kutusuna " Enformatik Blm " yazlr. "Sonrakini Bul" komut dmesine baslr. Metindeki "Aranan" metin kutusunda bulunan szck veya ifadenin tmn deitirmek iin "Tmn Deitir" metin kutusuna baslr."Tm seenekler" komut dmesine basldnda Bul ve Deitir Penceresi yukardaki gibi geniler. Araya Metin Koymak Metni ekleyeceiniz yere tklayarak veya yn tular ile araya eklenti yaplacak kelimeler arasna yaz imlecimizi yetirin artk klavyeden metni yazabiliriz. 78

Diyelim ki Metni bir baka metinle deitirmek itiyoruz uana kadar ki rendiklerimiz ile nce siler sonra araya ekleriz. Bir baka metodu ise deitireceiniz metni seip direk olarak Klavyeden yeni metni yazabiliriz bu sayede hz ve zaman kazanm oluruz. 1.3.4 Metin Biemlerinin Kopyalanmas Kimi zaman, bir ifadenin biimsel zelliklerini (yaztipi, biem, vb.) dier ifadelere kopyalamak isteyebilirsiniz. Bunun iin Standart ara ubuundaki Biim Boyacs dmesinden yararlanrz. Bir ifadenin biimsel zelliklerini bir baka ifadeye kopyalamak iin, biimini kopyalayacanz ifadeyi seelim. Standart ara ubuundaki Biim Boyacs dmesini tklayalm. Biimini deitireceiniz metni, fareyi srkleyerek seelim. Son setiiniz ifade, ilk setiiniz ifadenin biimini alr. Birden fazla ifadeye biim kopyalamak isterseniz, Biim Boyacs dmesini ift tklayp, biimlendireceiniz ifadeleri seebiliriz. Biimlendirme iiniz bittiinde Biim Boyacs dmesini yeniden tklayarak devre d brakn. 1.4 Biimleme lemleri

1.4.1 Yaz Tipi Ayarlarnn Yaplmas Seili Metnin biimlendirilmesi salanr. Biimlendirme ilemlerini uygulayabilmek iin belge stnde metnin seili olmas gerekir. Yaz tipi ayarlarnn deitirilmesi iin; Biim mensnden Yaztipi komutu altrlr.

ekil 25. Yaztipi penceresi - Yaztipi sekmesi Karnza kan ekil 25'deki iletiim penceresine gre; 79

Yaz Tipi: Daha nce yazdnz metnin yaztipini deitirmek iin yaz tipi listesinin sandaki Kaydrma ubuunu kullanarak bilgisayarnza yklenmi olan yaz tiplerinin listesi grlr. Gerekirse dey kaydrma ubuunu yukar ya da aa doru kaydrarak dilediiniz yaztipini bulup ve zerine tklayp seebilirsiniz. Yaz Tipi Boyutu(punto): Yaztipi bykln deitirmek iin yaztipi byklklerini gsteren bir liste bulunur. Gerekirse dey kaydrma ubuunu yukar ya da aa doru kaydrarak dilediiniz bykl bulup ve zerine tklayarak seebilirsiniz. stediiniz boyut yok ise listenin zerindeki kutu iine klavyeden yazabilirsiniz. Yaz Tipi Biemi: Normal, Kaln, talik, Alt izili, Kaln talik seeneklerinden dilediklerinizi seebilirsiniz. Alt izili alr listesi: Seili metin iin bir alt izgi biimi semenize olanak verir. Listenin sandaki aa oku tklayp bir alt izgi biimini seebilirsiniz. Renk alr listesi : Seili metin iin bir renk semenize olanak verir. Listenin sandaki aa oku tklayp istediimiz rengi tklayarak seebilirsiniz. Efektler : Seili metne zel bir efekt vermek isterseniz; efekt seeneklerinin nndeki onay kutusunu tklayarak seebilirsiniz. Yaptnz seimlerin sonularn nizleme alannda grebilirsiniz.

ekil 26. Yaztipi penceresi - Karakter aral sekmesi 80

Karnza kan ekil 26'daki iletiim penceresine gre; Karakter Aral Sekmesi: Pencerenin st ksmndaki Karakter Aral sekmesini tkladnz zaman seili metin iindeki harflerin Karakter aralklarn dzenleyebileceiniz bir sayfa grntlenir. Karakterler arasndaki aral amak ya da daraltmak istiyorsanz; Aralk ifadesinin karsndaki alr listenin sandaki aa oku tklayn ve Geni ya da Dar seeneklerinden birisini tklayarak seebilirsiniz. Karakterler arasndaki geniletme ya da daraltmann lsn tanmlamak iin ise Deer kutusuna tklayn ve klavyeden bir deer yazn. Karakterlerin normal konumdan daha yukar ya da aa yazlmas iin, Konum ifadesinin karsndaki alr listenin sandaki aa oku tklayp, ykseltilmi ya da Alaltlm seeneklerinden birisini tklayarak seebilirsiniz. Karakterlerin ne kadar yukar ya da aa yazlacan tanmlamak iin ise Deer kutusuna tklayn ve klavyeden bir deer yazn. Yaztipi Aral seenei, A ve V gibi karakterlerin birbirlerine yaklatrlmas iindir. fadenin bandaki onay kutusunu tklayarak seip bu zellii aktif duruma getirebilirsiniz. Bu zelliin hangi byklkten sonraki yaz tipleri iin geerli olduunu Nokta ve yukars ifadesinin nndeki kutuya yazn. Yaptnz seimlerin sonularn nizleme alannda izleyebilirsiniz. 1.4.2 Paragraf Ayarlar Paragraflar men komutuyla biimlendirmek iin biimlendireceiniz paragraf iine tklayn ya da eer birden fazla paragraf biimlendirecekseniz, bu paragraf seip Biim mensnden Paragraf komutu altrlr ise ekil 27'deki Paragraf iletiim penceresi alr.

ekil 27.Paragraf penceresi 81

Karnza gelen iletiim penceresine gre; Girinti ve Aralklar Sekmesi: Paragraf ve satrlarn hangi dzen iinde bulunacaklarn belirler. Bu seenekler; Hizalama: Soldan, sadan, ortadan ve iki yandan seenei vardr. Hizalama dmelerinden dilediinizi tklayn. Bunlardan Sola Hizala dmesi tkladmzda paragraf ya da seili paragraflar sola, Ortala dmesi ortaya, Saa Hizala dmesi saa, ki yana yasla dmesi her iki marjdan hizalar. Girinti: Paragrafn sol ve sa marjlarnn hangi noktalarda balayacan belirlememizi salar. Yani Sol veya sa boluktan sonra ne kadar boluk braklaca belirtilir. Sol ve Sa kutularna santimetre cinsinden deer yazarak bunlar belirleyebiliriz. zel : lk satr, paragraf ban ayarlar. Asl ise 1 Satr dtan balar. kinci satr iten balar. Paragrafn tersidir. Genellikle numaralandrmada kullanlr. Aralk: Paragraflar arasnda nce ya da sonra ne kadar boluk braklaca belirtilir. 6 nk (nokta) yarm satr, 12 nk 1 satr boluk brakr. Satr Aral: Satr aral Tek, 1.5, ift, En az, Tam, oklu biimindedir. Kullanc istediinde Deer ksmna klavyeyi kullanarak bir cm veya nokta cinsinden deer girebilir. Satr aral metnin satrlar arasndaki dikey boluun miktarn belirtir. Word tek satr araln varsaylan olarak kullanr. Setiiniz satr aral seili paragraftaki metnin tm satrlarn veya ekleme noktas ieren paragraf etkileyecektir. Bu seenek Tek 1.5 Satr ift En Az Tam oklu Sonular En byk yaz tipi iin yeri olan her satr iin satr aral, art kk bir miktar fazladan boluk. Fazladan boluun miktar kullanlan yaz tipine bal olarak deiir. Tek satr aralnn bir buuk kat olan her satr iin satr aral. rnein, 10 puntoluk metin 1.5 satr boluk kaplyorsa satr aral yaklak olarak 15 puntodur. Tek satr aralnn iki kat olan her satr iin satr aral. rnein, 10 puntoluk metnin ift boluk satrlarnda satr aral yaklak olarak 20 puntodur. Word'n en byk yaz tipi boyutuna veya belirtilen bolua uymayacak olan grafie yer amak amac ile ayarlayabildii en kk satr boluu. Word'n ayarlamad sabit satr aral. Bu seenek tm satrlar eit olarak yerletirir. Belirttiiniz yzdeye gre arttrlan veya azaltlan satr boluu. rnein, satr araln 1.2'nin bir katna ayarlama boluu yzde 20 arttracaktr, satr araln 0.8'in bir katna ayarlarken boluu yzde 20 azaltacaktr. Satr araln 2'nin katna ayarlama satr araln ift'e ayarlama ile eittir. Deer kutusuna istediiniz satr araln sein veya yazn. Varsaylan satrdr. ekil 28. Satr aral tablosu 82

Not: Bir satr byk metin karakteri, grafik ve forml ieriyorsa Word o satr iin aral arttrr. Tm satrlar eit aralkl yapmak iin Satr Aral kutusundaki Tam seeneini tklatn ve sonra Deer kutusu iindeki, satrda en byk karaktere veya grafie uymak iin yeterince byk olan satr araln sein. Karakterler veya grafikler hala kesik grnyorsa Deer kutusundan daha byk bir numara sein. 1.4.3 Madde aretleri ve Numaralandrma Otomatik olarak madde imi veya numaralandrlm liste yaratmak iin, 1. veya bir boluk veya sekmeyle izlenen " * " yazdktan sonra istediiniz metni yazn. Sonraki liste esini eklemek iin Enter tuuna bastnzda, Word otomatik olarak sonraki numaray veya madde imini ekler. Listeyi bitirmek iin iki kez enter tuuna basn. Listedeki son numaray silmek iin Geri Al tuuna basarak da listeyi bitirebilirsiniz.

ekil 29.Madde iaretleri ve Numaralandrma komutu Madde imi veya numara biimini eklemek veya madde imleri veya numaralar ile ilgili ayarlama deitirmek iin eleri seilir ve Biim mensnden Madde aretleri ve Numaralandrma komutu altrlr. ekil 30'da Madde iaretleri veya Numaralandrlma sekmesini tklattktan sonra,

stediiniz biimi tklayn, stee bal ayarlamak iin zelletire tklatn, Ve sonra madde imi veya numara ile metin arasndaki uzakl deitirin.

ekil 30. Madde aretleri ve numaralandrma penceresi 83

Word Madde mlerini veya Numaralandrmay tekrar tklattnzda yaptnz deiiklikleri uygular. Madde imli liste yaratmak iin kullanlr. stenilen madde imi zerine tklanr. Penceredeki madde imi dnda bir madde imi kullanlmak isteniyorsa "zelletir" komut dmesine baslr ve karnza ekil 31'deki gibi pencere kar. Bu iletiim penceresinde;

ekil 31.Madde iaretli listeyi zelletir penceresi mlenmi Listeyi zelletirme : Madde mleri Seili paragraflara madde imleri ekler veya varolan madde imlerini kaldrr. Madde imi karakteri : Paragraflar iin kullanmak istediiniz madde imi karakterini sememize olanak verir. Yaz Tipi : Seili madde imleri iin yaz tipi biimlendirme amacyla Yaz Tipi iletiim kutusunu aar. Madde iminin boyut, tip, renk, biem vs. gibi seenekleri deitirilebilir. Madde imi : Farkl bir madde imi semek iin Madde imi kullanabilirsiniz. Yeni bir madde imi karakteri tklattnz yerde Simge iletiim kutusunu aar. Madde imi Konumu Girintisi : Madde imi ile kenar boluu arasndaki mesafeyi ayarlar. Ksaca madde imi balang girintisi olarak adlandrlr. Metin Konumu Girintisi : Normal madde imi ile yaz aras uzaklk 0,63 cm'dir. Bu uzakl artrmak veya azaltmak iin kullanlr. Maddeleme ile metin arasndaki konumu belirlemeye yarar. Madde imi veya liste saysnn sonu ile metnin balangc arasndaki istediiniz uzakl belirtebilirsiniz. Numaralandrlm Listeyi zelletirme: Numaralandrma Seili paragraflara numara ekler veya varolan numaralar kaldrr. 84

Say biimi : Say biemikutusu Seili paragraflar iin numara biemleri bulundurur.

ekil 32. Numaralandrlm listeyi zelletir penceresi Balang : Gerekliyse Balang kutusundaki listeden Seili paragraflar iin yeni balama says girebiliriz. Say Stili : Numaralandrma yaplacak saylarn stili belirlenir. Numara Konumu: Yaplan numaralandrmann, sayfa boluundan ne kadar mesafede soldan veya sadan uzaklkta olaca belirlenir. Metin konumu : Sekme balang konumu ve girinti yeri ayar yaplr. 1.4.4 Kenarlklar ve Glgelendirme Microsoft word belgesinde seilen metne, paragraflara, sayfalara, tablo hcrelerine veya resimlere kenarlk ve glgelendirme eklenebilir. Bunun iin; Biim mensnden Kenarlklar ve Glgelendirme komutu altrlr.

85

ekil 33. Kenarlk ve Glgelendirme penceresi - Sayfa kenarl sekmesi

Sayfa Kenarl sekmesini tklatn ve istediiniz sayfa kenarl seeneklerini sein. stediiniz grnty tam olarak elde etmek iin bir izgi biemi seebilir Ve rengini ve geniliini deitirebilirsiniz veya dekoratif resim biemlerinden birini seebilirsiniz.

Kenarlk ve sayfa kenar arasndaki aral ayarlamak ve kenarln stbilgiyi veya altbilgiyi ierip iermeyeceini belirtmek iin,

Seenekler 'i tklatn. Tm seenekleri ayarladktan sonra, Kenarl tm belgeye mi yoksa sadece bir ksmna m uygulamak istediinizi belirtebilirsiniz. Sayfa kenarlklarn sadece sayfa dzeni grnmnde grebilirsiniz.

ekil 33'de karnza kan pencerede, Ayar: erevenin biimi belirlenir. Biemden izginin tipi belirlenir. erevenin kenarlarndan birini kaldrmak ya da eklemek iin nizleme blmnde bulunan kenarlar seilir Yok : Seilen alandaki tm kenarlklar kaldrr. Word kenarln trn veya kenarlklar sekmesi biimini belirlemek iin Uygula ayarn kullanr. Kutu : Seimin etrafna, o anda seili olan izgi Biem, Renk ve Genilik ayarlaryla kutu kenarl ekler.

86

 Glge(1) : Seimin etrafna kutu kenarl ekler ve kenarla nceden belirlenen glge biimlendirmesini uygular. Word kutuyu o anda seili olan izgi Biem, Renk ve Genilik ayarlaryla biimlendirir. 3 Boyut : Seili alann etrafna kutu kenarl ekler ve kenarl "pencere" veya "resim erevesi" gibi gsteren nceden belirlenmi 3-B kenarlk biimlendirmesini uygular. zel : nizleme izimi iinde tklattnz seenekleri kullanarak zel bir kenarlk yaratr. nizleme izimi iindeki kenarlklar dmelerinden birini tklatrsanz, Word otomatik olarak zeli seer. zel seiliyken yeni Biem, Renk veya Genilik ayarlar uygulamak iin, izim nizleme iindeki kenarlk dmelerini kullanabilirsiniz. Biem : Listede bulunan istediiniz kenarlk biemini kullanabilirsiniz. Kenarln belirli bir izgisini yeni bir bieme, renge veya genilie evirmek iin nce zeli seip, sonra istediiniz Biem, Renk ve Genilik ayarlarn deitirin ve yeni seenekleri uygulamak iin izim nizleme iindeki kenarlk dmelerini kullanabilirsiniz. Renk : Kenarlk iin istediiniz izgi rengini seebilirsiniz. Genilik : Kenarlk iin istediiniz izgi kalnln seebilirsiniz.

Resim : Sadece sayfa iin kullanlan, geerli Biem ayarnn konumu iinde kullanmak istediiniz grafiksel sayfa kenarl tasarmn seebilirsiniz. Resim biimlendirmesini kaldrmak iin, (yok) seeneini seebilir veya kenarln belirli bir izgisine resim eklemek iin nce zeli seip, sonra istediiniz Resimi seebilirsiniz ve resim kenarln uygulamak iin izim nizleme iindeki kenarlk dmelerini kullanabilirsiniz. Uygulanacak Yer : erevenin "Tm belge", "Bu blm", "lk sayfa", "lk sayfa dnda tm" seeneklerinden hangisi olacan belirtiriz. Seenekler : Ek kenar boluu ve konum ayarlarn belirler. Bu dme yalnzca Uygula kutusu iinde Paragraf seiliyken veya Sayfa Kenarl sekmesinden kullanlabilir. 1.4.5 Sekmeler Klavyeden Tab tuuna basarak tab duraklar sekme arasnda hzla hareket etmek ve dzgn bir dikey hizalama oluturmak iin sekme ayarlar yaplabilir. Bir satra sekme ayar yaplacaksa, bu satr zerinde yaplr. Seilen bir alan zerinde sekme ayarlar yapldnda da seilen satrlarn tmnde bu duraklar kullanlabilir. Sekme dura iin, aada grld gibi durak koyulacak yer iin cetvel zerinde bir kez tklaynz.

ekil 35. Sekmeler penceresi 87

Ya da Biim mensnden Sekmeler komutu verilerek sekme durak yerleri ayarlanabilir. 1.5 Belgeyi Sonlandrma lemleri

1.5.1 stbilgi ve Altbilgi Eklemek Birden fazla sayfadan oluan metin belgelerinde st bilgi ve alt bilgi eklemek isteyebilirsiniz. st bilgiler sayfann st boluuna, alt bilgiler ise sayfann alt boluuna yazlr. Hazrladnz belgelerin her blm iin ayr bir alt ve st bilgi yaratabilirsiniz. st bilgi ya da alt bilgi eklemek iin; Grnm mensnden stbilgi ve Altbilgi komutu seilir. Word, belgenin metnini silikletirerek st bilginin yerleecei alan noktal bir kutuyla ereve iine alr. (ekil 36)

ekil 36. st Bilgi ve Alt Bilgi Penceresi Kutu iine ilgili metni ekleyin. Alt bilgi eklemek iin Altbilgi ve stbilgi arasnda deitir seeneini kullanabilirsiniz. (ekil 37)

88

ekil 37. stbilgi ve Altbilgi penceresi 1.5.2 Sayfa Numaralar Eklemek Word belgesine sayfa numaras ekleyerek belgenizin numaralandrlmasn yapabilirsiniz. zellikle uzun metin belgelerinde sayfalar arasnda kaybolmadan kolaylkla dolaabilirsiniz. Bunun iin; Ekle mensndeki Sayfa Numaralar komutu seilerek, verebileceimiz bu eklenti sayfann altna veya stne sayfa numaras ekler.

ekil 38.Sayfa Numaralar penceresi Karnza gelen iletiim penceresinde; Konum: Numaralandrmann altbilgi veya st bilgi de mi geeceini semek iin kullanlr. Hizalama: Numaralandrmay Sada, Orta, Solda, eride ve Darda olmasnn seimini salar. Sayfa numarasnn ilk sayfada kmas iin ekil 38'deki "Numaray ilk sayfada gster" iaretlenir. Numaralandrmann yaz biimini deitirmek, sralama eklini belirlemek ve sayfann "Balang" numaras iin "Biim" seilir. 89

Biim: Sayfa numaralarn zelletirmek iin aadaki ilemleri yapabilirsiniz.

Farkl bir numaralandrma biimi seilebilir. (ekil 39) Blm numaras seeneini iaretleyerek her blmn ilk sayfasn farkl bir tarzda belirtebilirsiniz. Sayfa numaralandrma ileminin belgenin tamamnda geerli olup olamayacan belirleyebilirsiniz. Tamam dmesine tklayarak ilemi bitirebilirsiniz.

ekil 39.Sayfa Numaras Biimi 1.5.3 3.5.3.Yazm ve Dilbilgisi Denetimi Word yazm ve dilbilgisi hatalarnz denetleyip dzeltebilmeniz iin aralar salar. Word bu sayede yaznz inceleyip hata ya da sorunlar gstererek hatalardan arndrlm bir belge hazrlamanza yardmc olacaktr. Yazm klavuzu ve dilbilgisi denetleme seeneklerini ayarlamak iin Aralar mensnde Seenekleri ve sonra Yazm Klavuzu ve Dilbilgisi sekmesini tklatn. Microsoft'un hazrlad Office program ile birlikte bilgisayara yklenen szlk (custom.dic) kullanlarak yazm denetimi yaplr. Yazm denetimi yaparken bu szlkte bulunan szcklerle karlatrma yaplmaktadr. Szlkte bulunmayan szckleri yanl olarak varsaymaktadr.

90

ekil 40. Seenekler penceresi - Yazm ve Dilbilgisi Denetimi sekmesi ekil 40'daki karnza kan pencerede,

Kullanmak istediiniz yazm seeneklerini iaretleyin, Kullanmak istediiniz dilbilgisi seeneklerini iaretleyin, Tamam dmesine tklayn.

Dil Seimi: Yazdnz belgenin dilini belirlemeye yarar. Belirlenen dile gre yazm denetimi yapar. Dil seimi yapmak iin;

Aralar mensnden Dil - Dil ayarla komutu seilir. Seilecek olan metnin dili iin kan iletiim penceresinden seim yaplr.(ekil 41) Tamam dmesine tklanr.

ekil 41. Dil seimi penceresi

91

1.6

Tablo lemleri

1.6.1 Sayfaya Tablo Eklenmesi: Tablolar bir formda metin ve alanlarn dzenlenmesinde nemli bir rol oynarlar. Word'de tablo; metin ya da grafik ieren, hcreler ieren satr ve stunlardan oluur. Belirttiiniz satr ve stun saysnda bir tablo word belgesine eklenebilir. Word belgesi ierisine bo bir tablo eklemek iin;(ekil 42) Tablo mensnden Ekle- Tablo komut satr seilir. Tablo Ekle iletiim penceresi gzkr.

ekil 42.Tablo mens Tablo boyutu alannda satr ve stun saysn girilir. Tamam dmesine tklayarak tabloyu oluturulur.

ekil 43. Tablo Ekle penceresi

92

1.6.2 Tabloya Satr, Stun Eklenmesi ve Silinmesi Satr veya stun eklemek istediiniz tabloyu setikten sonra;

rnein; tablonun altna satr/stun eklemek Tablo mensnden Alta Satr / Stun Ekle komutu altrlr. Ekleme ilemi tamamlanr.

Aadaki rnek tabloda 2. stun, 1. satrdayken istenilen stun ve satr ilavesi seime gre yaplabilir.

ekil 44. Tabloya satr ve stun eklemek 1.6.3 3.6.2.Tablolar ve Kenarlklar Ara ubuunun Kullanm Word belgenize eklediiniz tablo mensnde dzenleme ilemlerini gerekletirmek iin tablo ve kenarlklar ara ubuu kullanlr. Bu ara ubuunu grntlemek iin, ara ubuu mensne farenin sa tuu ile tklanarak Tablo ve Kenarlklar sein ya da standart ara ubuundan Tablo ve Kenarlklar mensne tklayn.

ekil 45. Tablolar ve Kenarlklar ara ubuu

93

Tablo ve Kenarlklar Ara ubuu Tablo iz: stenilen satr stunda tablo izmemizi salar. Silgi: Tablomuzda istenilen bir izginin silinmesini salar. izgi Biemi: Seili tablonun snr izgilerinin biemini deitirir. izgi Kalnl : Seili tablonun snr izgilerinin izgi kalnln deitirir. Kenarlk Rengi: Seili tablonun snr izgilerinin izgi rengini deitirir. Kenarlk: Seili tabloya kenarlk ekler veya varolan kenarl kaldrr. Glgelendirme Rengi: Tablonun zemin rengini deitirmemizi salar. Tablo Ekle: stenilen satr ve stun saysnda tablonu izilmesini salar. Hcreleri Birletir: Seili satr tek bir stun haline getirir. Hcreleri Bl: Seili satr istenilen sayda satr ve stuna bler. Hizala: Satr iindeki metni satr iinde ste, alta ve ortaya hizalar. Satr, Stun Dzgn Dat: Seili satr ve stunu eit llerde en uygun ykseklik ve genilie getirir. Otomatik Tablo Biimlendir: Tabloya zel hazrlanm biimler uygulamak iin kullanlr. Metin Ynn Deitir: mleci bulunduu hcre iindeki yaznn ynn deitirir. Sralama: Tablo iindeki metnin Adan Zye veya Zden Aya alfabetik olarak sralar. Otomatik Toplam: Tablo iindeki saysal deerlerin toplamn alr.

1.6.4 Otomatik Tablo Biimi Word belgenizde var olan bir tablonun ierii Word'un Biim mensnde bulunan komutlar veya Biimlendirme ara ubuunda bulunan simgeler kullanlarak biimlendirilebilir. Ayrca tablonun genel zellikleri, tablo mensnde yer alan komutlarla veya Tablolar ve Kenarlklar ara ubuundaki simgelerle dzenlenebilir. Bu ekilde zel tablo stilleri meydana getirebilirsiniz. Bunun dnda, tabloya Tablo mens Otomatik Tablo Biimlendir komut sras takip edilerek, alan penceredeki hazr tablo stillerinden birini de uygulayabilirsiniz.

94

1.7

leri zellikler

1.7.1 izim Ara ubuunun Kullanlmas Word belgenizin zerinde izim ilemlerinizi gerekletirmek iin izim ara ubuunu kullanabilirsiniz. izim ara ubuu ilave edilmemi ise, Grnm mensnden Ara ubuklar komut sras takip edilerek izim ara ubuunu ekleyebilirsiniz.

ekil 47. izim Ara ubuu Yukarda verilen izim ara ubuu eklinde; 1. Resim Eklemek: Bilgisayar iindeki hazr resimleri (clipart) eklemek iin "Grnm" "Resim" - "Kk Resim" seilir. Alan penceredeki istenilen resim seilir. Resim zerine ift tklanarak ya da "Insert" (Ekle) zerine tklanarak, resim Word belgesi zerine tanr. 2. Kullancnn hazrlad ya da internetten ektii resimleri eklemek iin "Grnm""Resim"-"Dosyadan" seilir. Alan pencereden resim bulunur. Resmi bulmak iin "Bak" metin kutucuunu kullanarak istenilen dizine geilir. Resmi eklemek iin "Ekle" komut dmesine baslr. 3. Metin Kutusu: Sayfa iinde metin yazmak iin eklenen kutudur. Aadaki rnekte yazy yazdktan sonra, metin kutusu seiliyken farenin sa tuuna tklanarak, Metin kutusu biimlendir komutuyla istenilen ayarlamalar yaplabilir.

ekil 48. Metin Kutusu Biimlendir penceresi 95

4. Otomatik ekil: Word programnda varolan otomatik ekillerden faydalanmak iin;

ekil 49.Otomatik ekil "Ekle"-"Resim"-"Otomatik ekil" seilerek ortaya kan ara ubuu kullanlarak istenilen ekil belgeye eklenir. Burada izgiler, oklar, konuma balonlar vb. bulunur. Veya izim ara ubugundan otomatik sekil tklanarak istenilen kategoriden izim yaplabilir. 5. iz: izilmi olan otomatik ekillerin deitirilmesini, sralanmasn, dndrlmesini, metnin nne yada arkasna gndermek istiyorsak iz seenek grubunu kullanrz.

ekil 50.izim penceresi izim ara ubuunda izdiiniz ekillere boyutlandrma, glgelendirme zeliklerini de uygulayabilirsiniz.

96

ekil 46.Otomatik Tablo Biimi penceresi 1.7.2 Stiller ve Biimlendirme Microsoft Word programnn dier bir zellii de Biim mensndeki Stiller ve Biimlendirme blmdr. Biim mensnden Stiller ve Biimlendirmeye tkladnzda yandaki grev blmesinin Stiller ve Biimlendirme mens olarak deitiini greceksiniz. sterseniz Biimlendirme mensne girmeden de Grev Blmesinin alr mensnden de Stiller ve Biimlendirme olarak deitirebilirsiniz. Bu blme girmek iin dier farkl bir yol ise Biimlendirme Ara ubuundaki Stiller ve Biimlendirme Butonuna tklamanzdr.

ekil 63. Stiller ve Biimlendirme Blmne Giri

ekil 64. Stiller ve Biimlendirme Blmne Giri

97

ekil 65. Stiller ve Biimlendirme Blmne Giri Sa tarafta grev blmesinde alan pencere ise aadaki ekilde olacaktr.

ekil 66. Stiller ve Biimlendirme Mens Stiller ve biimlendirme mens ile bir kitap, makale, dergi, tez vb. yazmlarda kullanlan 1.dereceden, 2.Dereceden, 3. Dereceden vb. konu balklarnn ve metnin otomatik olarak yerletirilmesi, boyutlarnn, yaztipinin, biiminin vb. (biimlendirme) ayarlanmas zelliklerin kolaylkla yaplmasn salar. Kullancnn bir dokman hazrlarken yapt ayn ilemlerin kolay ve hzl olmasn salar. 1.7.3 Grev Blmesi Microsoft Word programnn yeni bir zellii de Word belgeleri ile birlikte sa tarafta bulunan grev blmesi penceresidir. Eer belgenizin sa tarafnda grev blmesi penceresi yok ise; Grnm Mensnden ---- Grev Blmesi tklanarak aktif konuma getirilir ise pencerenin sa tarafta aktifletii grlecektir. 98

ekil 56. Grev Blmesi Penceresinin Aktifletirilmesi

ekil 57. Grev Blmesi Penceresi Yukardaki ekil 57 de grlecei zere; Grev Blmesi Penceresi ile; Alr Menden istenilen Ara ubuuna ait zellikler Grev blmesi penceresine yerletirilebilir ve ilgili zellik kullanlr konuma getirilebilir.

ekil 58. Grev Blmesi Alr Mens

99

1.8

Word XPde Kullanlan Ksayol Tular

Ksayol tularn kullanarak, sk gerekletirdiiniz grevleri daha hzl bir ekilde tamamlayabilirsiniz; dier bir deyile bir grevi tamamlamak iin klavyedeki bir veya birden fazla tua basabilirsiniz. rnein Ctrl+K tu bileimine basmak, Biimlendirme ara ubuundan Kaln simgesi tklatldnda veya Biim mensndeki Yaz Tipi iletiim kutusunda Kaln seildiinde olduu gibi, seilen metni kaln biime dntrr. Aadaki tablolarda yer alan karakterlerden; Shift : st Karakter, Sekme : TAB tuu, Ara ubuu: Boluk ubuu (space), Geri Al : Backspace anlamna gelmektedir. Sk Kullanlan Ksayol Tular KISAYOL TUU Ctrl+C Ctrl+V Ctrl+P Ctrl+S Ctrl+F Ctrl+A LEV Kopyala. Yaptr. Yazdr. Kaydet. Bul. Tmn Se. (Copy) (Paste) (Print) (Save) (Find) (All)

Menlere, Ara ubuklarna Eriim ve Onlar Kullanma KISAYOL TUU F10 veya Alt Ctrl+Sekme veya Ctrl+Shift+Sekme Sekme veya Shift+Sekme Enter Shift+F10 Alt+Ara ubuu Aa Ok veya Yukar Ok Sol Ok veya Sa Ok 100 LEV Men ubuunu seer veya ak meny ve alt meny ayn anda kapatr. Men ubuunu semek iin F10 veya ALT'a bastktan sonra bir ara ubuu seer. Ara ubuu seildiinde, sonraki veya nceki ara ubuunu veya men ubuunu seer. Ara ubuu veya men ubuu seildiinde, sonraki veya nceki dmeyi veya meny seer. Seilen meny aar veya seilen dme veya komut iin eylemi gerekletirir. Seilen e iin ksayol mensn grntler. Pencere ksayol mensn grntler (Denetim mens). Men veya alt men aksa, sonraki veya nceki komutu seer. Soldaki veya sadaki meny seer. Alt men ak olduunda, ana men ve alt men arasnda gei yapar.

Mendeki veya alt mendeki ilk veya son komutu semekte kullanlr. Ak meny kapatr. Alt men aksa, yalnzca alt meny kapatr. Men seildiinde, komutlar listesini grntler. Ksaltlm men ak olduunda, tam komut kmesini grntler. Menye bir ara ubuu dmesi ekler. Bu ksayol tuunu yazp bir ara ubuu dmesini tklattnzda, Microsoft Word, dmeyi Alt+Ctrl+= (Eit uygun bir menye ekler. rnein, Madde aretleri komutunu Biim areti) mensne eklemek iin, Biimlendirme ara ubuunda Madde aretleri'ni tklatn. Menden komut kaldrr. Bu ksayol tuuna basp bir men komutu Alt+Ctrl+- (izgi) setiinizde, komut kaldrlr. stediinizde, men komutunu menye yeniden ekleyebilirsiniz. Bir men komutu iin ksayol tuunu zelletirir. Bu ksayol tuuna Alt+Ctrl++ (Saysal basp bir men komutu setiinizde, ksayol tuu ekleyebileceiniz, Tu Takmndaki kaldrabileceiniz veya ksayol tuunu deitirebileceiniz Klavye Art) zelletir penceresi alr. Home veya End Esc Shift+Aa Ok Ctrl+Aa Ok Not: Men ubuundaki bir men komutunu semek iin klavyeyi kullanabilirsiniz. Men ubuunu semek iin ALT tuuna basn. stediiniz komutu ieren men adnda alt izili olan harfe basn. Grnen men iinden istediiniz komutun adndaki alt izili harfe basn. A, Farkl Kaydet ve Resim Ekle letiim Kutularn Kullanma KISAYOL TUU Ctrl+F12 F12 Alt+1 Alt+2 Alt+3 Alt+4 Alt+5 Alt+6 Alt+7 veya Alt+L Shift+F10 Sekme Tuu F4 veya Alt+I F5 Hzl Bavuru KISAYOL TUU Ctrl+Shift+Ara LEV Blnemez boluk oluturma. 101 LEV A iletiim kutusunu grntleme. Farkl Kaydet iletiim kutusunu grntleme. nceki klasre gitme. Ak klasrn bir dzey stndeki klasr ama (Bir Dzey st dmesi). letiim kutusunu kapatma ve World Wide Web arama sayfanz ama (Web'de Ara dmesi). Seilen klasr veya dosyay silme (Sil dmesi). Ak klasrn iinde yeni bir alt klasr oluturma (Yeni Klasr Olutur dmesi). Liste, Ayrntlar, zellikler ve nizleme grnmleri arasnda gei yapma (Grnmler'in yanndaki ok iaretini tklatn). Aralar mensn gsterme (Aralar dmesi). Dosya veya klasr gibi, seili bir enin ksayol mensn grntler. letiim kutusundaki seenekler veya alanlar arasnda gezinir. Arama yeri listesini aar. A veya Farkl Kaydet iletiim kutusundaki grnen dosyalar gncelletirme (Dosya mens).

ubuu Ctrl+ Ksa izgi Ctrl+K Ctrl+T Ctrl+Shift +< Ctrl+Shift +> Ctrl+Ara ubuu Ctrl+X Ctrl+Z Ctrl+Y

Blnemez tire oluturma. Harfleri kaln yapma. Harfleri italik yapma. Yaz tipi boyutunu kltme. Yaz tipi boyutunu bytme. Paragraf veya karakter biimlendirmesini kaldrma. Seilen metni veya nesneyi kesme. Son ilemi geri almak iin. Son ilemi yineleme.

Belgeler ve Web Sayfalar le alma KISAYOL TUU Ctrl+N Ctrl+O Ctrl+W Alt+Ctrl+S Alt+Shift+C Alt+Ctrl+Y Ctrl+H Ctrl+G Alt+Ctrl+Z Alt+Ctrl+Home Esc tuu Ctrl+Z Ctrl+Y Alt+Ctrl+P Alt+Ctrl+O Alt+Ctrl+N Ctrl+\ LEV Geerli veya en son kullanlan belge ile ayn trde yeni belge oluturma. Belge ama. Belge kapatma. Belge penceresini blme. Belge penceresindeki blmeyi kaldrma. Bul'u yineleme (Bul ve Deitir penceresini kapattktan sonra). Metni, belirli bir biimlendirmeyi ve zel eleri deitirme. Sayfaya, yer iaretine, dipnota, tabloya, aklamaya, grafie veya dier yerlere gitme. Sayfaya, yer iaretine, dipnota, tabloya, aklamaya, grafie veya dier yerlere geri gitme. Belge iinde tarama yapma. lemi iptal etme. lemi geri alma. Eylemi yeniden yapmak veya yineleme. Sayfa dzeni grnmne geme. Anahat grnmne geme. Normal grnme geme. Ana belge ile onun alt belgeleri arasnda hareket etme.

Belgeleri Yazdrma ve nizleme KISAYOL TUU Ctrl+P Ctrl+F2 veya Alt+Ctrl+I Ok Tular Page Up veya Page Down Ctrl+Home Ctrl+End 102 LEV Belgeyi yazdrma. Bask nizlemeyi ama veya kapatma. Bytldnde nizleme sayfasnda gezinme. Kltldnde nizleme sayfasnda gezinme. Kltldnde ilk nizleme sayfasna gitme. Kltldnde son nizleme sayfasna gitme.

Metin ve Grafikleri Tama ve Dzenleme KISAYOL TUU Geri Al Ctrl+Geri Al Delete Ctrl+Delete Ctrl+X Ctrl+Z Ctrl+C, Ctrl+C Alt+F3 Alt+Shift+R LEV Sola doru bir karakter silme. Sola doru bir szck silme. Saa doru bir karakter silme. Saa doru bir szck silme. Seili metni kesip Pano'ya aktarma. Son ilemi geri alma. Office Panosu'nu grntleme. Otomatik Metin oluturma. Belgenin nceki blmnde kullanlan stbilgi veya altbilgiyi kopyalama.

zel Karakterler Ekleme KISAYOL TUU Ctrl+F9 Shift+Enter Ctrl+Enter Ctrl+Shift+Enter Ctrl+ Ksa izgi Ctrl+Shift+Ksa izgi Ctrl+Shift+Ara ubuu Alt+Ctrl+C Alt+Ctrl+R Alt+Ctrl+T Alt+Ctrl+Nokta LEV Alan. Satr sonu. Sayfa sonu. Stun sonu. Semeli ksa izgi. Blnemez ksa izgi. Blnemez boluk. Telif hakk simgesi. Kaytl ticari marka simgesi. Ticari marka simgesi. Elips.

Karakter ve Paragraf Biimlendirme KISAYOL TUU Ctrl+Shift+C Ctrl+Shift+V Ctrl+Shift +F Ctrl+Shift +P Ctrl+Shift +> Ctrl+Shift +< Ctrl+] Ctrl+[ Ctrl+D Shift+F3 Ctrl+Shift+A LEV Metinden biimlendirmeyi kopyala. Kopyalanan biimlendirmeyi metne uygula. Yaz tipini deitirme. Yaz tipi boyutunu deitirme. Yaz tipi boyutunu bytme. Yaz tipi boyutunu kltme. Yaz tipi boyutunu 1 punto bytme. Yaz tipi boyutunu 1 punto kltme. Biim mensnden Yaz Tipi komutunu kullanarak karakter biimlendirmesini deitirme. Harflerin bykln deitirme. Harflerin tmn byk olarak biimlendirme. 103

Ctrl+K Ctrl+Shift+W Ctrl+Shift+D Ctrl+Shift+H Ctrl+T Ctrl+Shift+K Ctrl+Eit areti Ctrl+Shift+Art areti Ctrl+Ara ubuu Ctrl+Shift+Q Ctrl+Shift+* (Yldz) Ctrl+Shift+C Ctrl+Shift+V Ctrl+1 Ctrl+2 Ctrl+5 Ctrl+0 (Sfr) Ctrl+E Ctrl+J Ctrl+L Ctrl+R Ctrl+M Ctrl+Shift+M Ctrl+T Ctrl+Shift+T Ctrl+Q

Kaln biimlendirmeyi uygulama. Boluklarn deil, szcklerin altn izme. Metni ift alt izili yapma. Gizli metin biimlendirmesini uygulama. talik biimlendirmeyi uygulama. Harfleri kk byk harfler olarak biimlendirme. Altsimge biimlendirmesini uygulama (otomatik aralk). stsimge biimlendirmesini uygulama (otomatik aralk). El ile karakter biimlendirmesini kaldrma. Seimi Simge yaz tipine deitirme. Basl olmayan karakterleri grntleme. Biimleri kopyalama. Biimleri yaptrma. Tek satr aral. ift satr aral. 1.5 satr aral. Paragraftan nce bir satr aral eklemek veya kaldrma. Paragraf ortalama. Paragraf iki yana yaslama. Paragraf sola hizalama. Paragraf saa hizalama. Paragraf soldan girintileme. Soldan bir paragraf girintisi kaldrma. Asl girinti oluturma. Asl girintiyi azaltma. Paragraf biimlendirmesini kaldrma.

lev (Fonksiyon) Tular KISAYOL TUU F1 F2 F3 F4 F5 F6 F7 F8 F9 F10 F11 F12 Shift+F1 104 LEV Office Yardmcs veya Yardm Al. Metni veya grafikleri tama. Otomatik Metin girdisi ekleme (Microsoft Word girdiyi grntledikten sonra). Son eylemi yineleme. Git komutunu seme (Dzen mens). Sonraki ereve veya blmeye gitme. Yazm denetimi komutunu seme (Aralar mens). Seimi geniletme. Seilmi alanlar gncelletirme. Men ubuunu etkinletirme. Sonraki alana gitme. Farkl Kaydet komutunu seme (Dosya mens). erik duyarl Yardm balatma veya biimlendirmeyi gsterme.

Shift+F2 Shift+F3 Shift+F4 Shift+F5 Shift+F6 Shift+F7 Shift+F8 Shift+F9 Shift+F10 Shift+F11 Shift+F12 Ctrl+F2 Ctrl+F3 Ctrl+F4 Ctrl+F5 Ctrl+F6 Ctrl+F7 Ctrl+F8 Ctrl+F9 Ctrl+F10 Ctrl+F11 Ctrl+F12 Ctrl+Shift+F3 Ctrl+Shift+F5 Ctrl+Shift+F6 Ctrl+Shift+F7 Ctrl+Shift+F8 Ctrl+Shift+F9 Ctrl+Shift+F10 Ctrl+Shift+F11 Ctrl+Shift+F12 Alt+F1 Alt+F3 Alt+F4 Alt+F5 Alt+F7 Alt+F8 Alt+F9 Alt+F10 Alt+F11 Alt+Shift+F1 Alt+Shift+F2

Metin kopyalama. Harflerin bykln deitirme. Bul veya Git eylemini yineleme. Son deiiklie gitme. nceki bir blmeye veya ereveye gitme. E anlamllar komutunu seme (Aralar mens, Dil alt mens). Seimi daraltma. Alan kodu ile sonucu arasnda gei yapma. Ksayol mens grntleme. nceki alana gitme. Kaydet komutunu seme (Dosya mens). Bask nizleme komutunu seme (Dosya mens). Depo'ya kesme. Pencereyi kapatma. Belge penceresini nceki boyutuna getirme. Bir sonraki pencereye gitme. Git komutunu seme (Denetim mens veya Pencere ksayol mens). Boyutlandr komutunu seme (Denetim mens veya Pencere ksayol mens). Bo alan ekleme. Belge penceresini en byk boyuta getirme. Alan kilitleme. A komutunu seme (Dosya mens). Depo iindekileri ekleme. Yer iareti dzenleme. nceki pencereye gitme. Microsoft Word kaynak belgesindeki balantl bilgileri gncelletirme. Seimi veya blou geniletme (daha sonra bir ok tuuna basn). Alann balantsn kesme. Cetveli etkinletirme. Alann kilidini ama. Yazdr komutunu seme (Dosya mens). Sonraki alana gitme. Otomatik Metin girdisi oluturma. Microsoft Word'den kma. Program penceresini nceki boyutuna getirme. Bir sonraki yazm veya dilbilgisi hatasn bulma. Yazarken yazm denetimi yap onay kutusu seilmelidir (Aralar mens, Seenekler iletiim kutusu, Yazm & Dilbilgisi sekmesi). Makro altrma. Btn alan kodlar ile sonular arasnda gei yapma. Program penceresini ekran kaplayacak hale getirme. Microsoft Visual Basic kodunu grntleme. nceki alana gitme. Kaydet komutunu seme (Dosya mens). 105

Alt+Shift+F9 Alt+Shift+F11 Ctrl+Alt+F1 Ctrl+Alt+F2

Alan sonularn grntleyen alandaki GOTOBUTTON veya MACROBUTTON' altrma. Microsoft Visual Studio kodunu grntleme. Microsoft System Bilgilerini grntleme. A komutu (Dosya mens).

106

ELEKTRONK TABLO PROGRAMI

MICROSOFT EXCEL

BLM 4 1 1.1 Elektronik Tablolama Program Elektronik Tablolama Program Olarak Microsoft Excel

Satr ve stunlardan oluan, tablo grnml ancak zerinde birok ilemin yaplabildii yazlmlara elektronik tablo ad verilir. En yaygn kullanlan elektronik tablo yazlm Microsoft Exceldir. Bu blmde Excel ele alnacaktr. 1.1.1 Elektronik Tablolama Uygulamasn Balatmak Elektronik tablolama uygulamas olan Microsoft Exceli balatmak iin Balat dmesi tklanarak Programlar sekmesinden Microsoft Excel seilir.

ekil 1. Microsoft Excel' in balatlmas 1.1.2 Pencere Yaps Excel, Windows iletim sistemi altnda alan bir elektronik tablolama programdr. Excelde, matematiksel ilemler, grafik oluturma ilemi, tablo oluturma ilemi yaplabilir ve bu oluturulan bilgileri biimlendirmeler yaplabilir.

107

ekil 2. Microsoft Excel Pencere Yaps

Excel elektronik tablolama programna girebilmek iin, Windows 2000 ierisindeyken Balat mensnden Programlar-Microsoft Excel program seilir. Karmza bo bir alma kitab gelir. Bu gelen alma kitabnn ad henz isim verilmediinden ekrann sol st kesinde kitap 1 olarak grntlenir. Bu ismin, Excelden kmadan her yeni bir bo belge oluturulduunda kitap2, kitap3,... eklinde deitii grlr. Yani Excelden kmadan oluturulan her alma kitabnn ad bir artarak verilir. Ancak Excelden klp tekrar girildiinde bu ismin yeniden kitap 1 olduu grlr.

alma kitabnn her bir blmne sayfa sekmeleri ad verilir. Excel alma kitabnn da sayfa1, sayfa2, sayfa3 diye isimlendirilmi tane alma sayfasndan olutuunu grrz. Bir sayfadan dierine geebilmek iin o sayfann zerine tklamanz yada ctrl +page up(down) klavye tularn kullanmanz yeterlidir. 1.1.3 alma Kitab, alma Sayfas ve Hcre Kavram

alma Kitab: Excelde yaratlm bir dosya, bir alma kitabdr. alma Sayfas Alan: Tm alma sayfas ve hcreler, klavuz izgileri, satr ve stun balklar, kaydrma ubuklar ve sayfa sekmeleri de iinde olmak zere elerinin tmdr.ayrca satr ve stunlarn belirgin olarak grnmesini salayan izgilere klavuz izgileri ad verilir.

108

alma Sayfas: alma kitaplarn temsil eden belge pencerelerinin alt ksmnda yan yana dizili olan dmelerden her birine (sayfa1, sayfa2, sayfa3, ..) alma sayfas denmektedir.

ekil 3. alma Sayfas

Satr, Stun: Excel alma tablosu satrlardan ve stunlardan oluur. Bir Excel alma sayfas, saylarla numaralandrlm toplam 65536 satr ve harflerle isimlendirilmi (A dan IV ye kadar) toplam 256 stundur. Hcre: Satrlarn ve stunlarn kesitikleri her bir kutuya verilen isimdir. alma tablosunda her satr ve stunun kesitii yerde oluan 16.777.216 adet dikdrtgenin her birine hcre ad verilir. Bir hcre ise stun ve satr isimlerinin ard ardna sylenmesiyle isimlendirilir. rnein A stunuyla 2. Satrn kesitii yerdeki hcrenin ad A2 olarak isimlendirilir. o Hcre bavurusu: hcrenin alma sayfas zerinde igal ettii koordinatlar dizisi. rnein, B stunuyla 3 satrnn kesiiminde grnen hcrenin bavurusu B3tr. o Mutlak hcre bavurusu: bir formlde, forml ieren hcrenin konumuna baklmadan, hcrenin tam adresi. Mutlak bavuru, $a$1, $b$1 vb. Biimini alr.

Greceli hcre bavurusu: forml ieren hcreden balayarak baka bir hcreyi nasl bulacan syleyen, A1 gibi bir hcre bavurusudur. Greceli bavuru kullanma, bir kiiye bulunduu yerden nereye gideceini aklayan ynleri vermeye benzer; rnein, "iki blok yukar ve bir blok saa git". 1.1.4 Ara ubuklarnn Tantlmas En stte yer alan ve zerinde Microsoft Excel Kitap1 yazan satra Balk ubuu denir. zerinde Dosya, Dzen, Grnm, Ekle gibi men balklarnn bulunduu satra Men ubuu denir. Menler ile yapabileceiniz ilemleri ara ubuklarn kullanarak da yapabilirsiniz. Excel program penceresinde gzken temel ara ubuu bulunmaktadr. Bunlar; Standart Ara ubuu, Biimlendirme Ara ubuu ve Forml ubuu'dur. Ara ubuklarn ilave etmek iin, Grnm mensnden Ara ubuklar komut sras takip edilmelidir.

109

Standart Ara ubuu: Menlerde bulunan komutlara simgeler araclyla ulamak iin kullanlan ubuktur.

ekil 4. Standart Ara ubuu Yeni bo belge oluturmak iin kullanlr. Tklandnda yeni belge alr. Yeni belge yeni bir pencerede alr ve ismi mevcut belgeden bir sonraki ismi alr. rnein; Belge 2 ismini alr. Daha nceden wordde hazrlanm ve diskimizde veya diskette kaydettiimiz belgeleri amak iin kullanlr. zerinde altmz belgeyi sabit diske veya diskete kaydeder Mevcut belgeyi interneti kullanarak Outlook araclyla e-posta olarak gnderir. Tklandnda Outlook penceresi alr. Daha nceki blmlerde grdmz leri ve Geri ilemleri Belgedeki yazm ve dilbilgisi denetimini yapar. Szlkte olmayan kelimeleri bulur ve o kelimenin yerine size neriler sunar, sizin isteinize gre yazdnz szc szle ekler. Daha nceki blmlerde grdmz srasyla Kes, Kopyala, Yaptr butonlar. Biim Boyacs, biimi seili nesneden veya biimden kopyalar ve tkladnz nesneye veya metne uygular. Kpr Ekleme, yaznzn herhangi bir blmne link vermeye yarar. Tablo yaratmak dzenlemek, sralamak iin, seilen metne, paragraflara, hcrelere veya nesnelere kenarlk eklemek veya Tablolar ve Kenarlklar ara ubuunu dzenlemek iin kullanlr. Tkladnzda satr ve stun says fareyi srkleyerek seilir ve seilen satr ve stun says kadar Excel hcresi aar. izim ara ubuunu grntler veya gizler.

Sayfaya istenen hcre saysnda tablo ekler. Belgedeki veya belgenin bir blmndeki stun saysn deitirir.

Biimlendirme Ara ubuu: Metin ve hcre ile ilgili biim ayarlarnn ksayollar yardmyla yaplmasn salayan ubuktur.

ekil 5.Biimlendirme Ara ubuu 110

Seilen metnin veya saylarn yaz tipini deitirir. Seilen metnin boyutunu deitirir. Srasyla seilen metni veya sayy Kaln, italik, Altizili yapar. Seilen metni ve satr ii nesneleri srasyla sola, ortaya, saa hem saa hem de sola hizalamak iin kullanlr. Birden fazla hcre seili ise bunlar birletirir ve texti ortalar. Seilen hcreye para birimi girilmesini salar. Seili hcrelerdeki rakam 100 ile arpar ve rakamn sa tarafna % iareti ekler. Seili hcrelerdeki rakamlara iki ondalk hanesi ekler. Binler hanesine virgl koyar. Seili hcrelerdeki rakamlara iki ondalk hanesi ekler. Butona her tklamada bir ondalk hane ekler. Seili hcrelerdeki rakamlara iki ondalk hanesi ekler. Butona her tklamada bir ondalk hane kar. Seili paragrafn girintisini artrr veya azaltr. Seili hcrelerin kenarna izgi veya ereve koyar. Seili hcrelerin renklendirilmesinde kullanlr. Seilen metnin rengini deitirir. Forml ubuu: Buradan aktif olan hcre adresini grebilir. (ekilde A1) ve yine buradan verilerimize = ifadesinin nne girebiliriz.

ekil 6. Forml ubuu Forml Ara ubuu, hesaplama ilemlerini yaptmz Excel'e zg bir ara ubuudur. Standart ve Biimlendirme ara ubuklarndan hemen sonra gelen normalde sadece aktif durumdaki hcrenin hangisi olduunu gsteren ve hemen yannda Git dmesi olan (aa ok iaretli dme) bo satrdr. Aktif hcreye bilgi girmek amacyla klavyeden herhangi bir tua baslnca veya forml ubuunda ift tklama yapldnda aktif duruma geer ve aadaki ilem dmesi belirir.

(ptal): Girilecek bilgiden vazgemek anlamna gelir. Buna tklandnda o hcrede yazm olduklarnz silinir. ESC tuuyla ayn anlam tar. (Gir): Bilgi giriinden sonra, bilginin aktif hcreye yerletirilmesi iin kullanlr. Enter tuuyla ayn anlam tar. (Forml Dzenle): Nasl bir forml sonucunun izleneceini belirteceiniz tanm kutusu alr. 111

1.1.5 Ara ubuklarnn Ekranda Gsterilmesi ve Kaldrlmas Ekran zerinde ubuklarn sa tarafnda bulunan ekrann bo bir yerinde farenin sa tuuyla tklayarak alan menden herhangi bir ara ubuunun zerine gelinip, farenin sol tuuyla bir defa tklayarak ekrana getirebiliriz. Ya da Grnm mens ara ubuklar kullanlarak ekran penceresinde gsterilip, kaldrlabilir.

ekil 7. Ara ubuklarnn ekranda gsterilmesi / kaldrlmas 1.2 Dosya lemleri

1.2.1 Yeni Komutu Bu komut ile yeni bo bir alma kitab oluturulabilir. Dosya mensnden Yeni komutu altrlarak yeni bir Excel belgesi yaratlr. Ya da ayn ilemin klavyedeki ksayolu Ctrl+N tuudur. Bu komut altrldnda karmza gelen grntde genel ksmndan alma kitab seilerek bo bir alma kitab alr, ya da Elektronik Tablo zmleri sekmesinden mevcut tablo ablonlarndan birisinin almas salanr.

112

ekil 8. ablon Penceresi Karnza yeni bir alma kitab gelecektir. alma kitabnda sayfa1, sayfa2, sayfa3 eklinde alma sayfas alacaktr. Bu Excel belgesinin altaki ad kitap1 olarak grnecektir. Daha sonra alacak her yeni kitap iin kitap2, kitap3 .....tanmlar atanr. almalar bu kitaplar zerinde yaplr. 1.2.2 A Komutu Bu komut, daha nceden kaydedilmi bir belgeyi (alma kitabn) arp ekrana getirmeyi salar. Dosya mensnden A komutu altrlarak kaydedilmi belge alr. (ekil 9) Ya da ayn ilemi klavyeden Ctrl+O tularyla yapabiliriz. Bu komut seildikten sonra karmza A iletiim penceresi kacaktr. Bu iletiim penceresinde amak iin;

Belgenin zerine sonra da a dmesine tklanr. Ya da belgenin zerine ift tklanr.

Eer amak istediiniz belge baka bir srcde ya da klasrdeyse bak alr seenek kutusundaki ok iareti zerine tklanr.

113

ekil 9 A Penceresi Buradan aranlan belge bulunur ve zerine ift tklanr. Bu komut seildikten sonra gerekli ayarlamalar (rnein dosyann arlaca klasr, dosyan tr gibi) ayarlamalar yaplarak dosya arlr. Kapat Komutu Kapat komutu allmakta olan alma kitabnn kapatlmasn salar.

alma kitabn kapatmann dier bir yolu ise balk ubuunun sa kesinde bulunan "pencereyi kapat" dmesine baslr. 1.2.3 k Komutu Word programndan tamamen kmak iin kullanlr. Ya da klavyeden ksayol olarak Alt+F4 tularna beraber baslarak pencere kapatlr. 1.2.4 Kaydet Komutu Bu komut, yaplm alma kitabn (belgeyi) bir isim altnda kaydetmemizi salar. Bu komutun klavyedeki ksayolu Ctrl+S veya Shift+F12 tulardr. Komut seildiinde iki durum sz konusudur;

Eer komut daha nceden verilmemi ise;

114

Dosyann adn, kayt yerini ve kayt trn belirtmemiz iin farkl kaydet diyalog kutusu karmza gelir ve gerekli ilemler yaplarak kayt gerekletirilir.

ekil 10. Farkl Kaydet penceresi

Eer komut daha nceden verilmi ise;

Btn kayt tanm ayarlar yaplm demektir ve dosya ayn isimde direk olarak kaydedilir. Veya ara ubuu zerindeki kaydet dmesini tklanr. (kayt esnasnda durum ubuundan bilgi alnabilir)

Kayt srasnda karmza gelen diyalog kutusundan seenekler dmesine tklanarak kayt ile ilgili her zaman yedekle, ama parolas verme, salt okunur ner gibi ayarlamalar yaplabilir. Ayrca dosya tr ksmnda Microsoft Excel alma kitab yazlyken kayt yaplrsa, uzant "xls" olarak, ablon yazlyken kayt yaplrsa uzant "xlt" olarak kendiliinden verilir. ablon dosyalar oluturulduktan sonra kaydedilirken karmza gelen diyalog kutusunda kayt tr ksmndan ablon seilerek bir isimde kaydedilmelidir. Kaydedilen ablonlar templates klasrne kayt edilir ve uzants da "xlt" olur.

Daha sonra bu alma kitab yeni komutuyla seilerek aldnda dosyaad1, dosyaad2 eklinde isim alr. Bu ablon dosyas a komutuyla arlp zerinde deiiklikler de yaplabilir. Bunun iin de a diyalog kutusundayken, dosya tr ksmndan ablon seilmeli ve daha sonra ablon dosyas arlmaldr. Farkl Kaydet Komutu

115

Genelde daha nceden kaydedilmi bir alma kitabn (belgeyi) farkl bir isim, tr, konum ve seenek ile kaydedebilmek iin kullanlan komuttur. Komutun kullanm ilk defa kaydedilen bir dosya kayd ile ayndr. Daha nceden kaydedilmi ve yeniden alm bir dosya zerinde alp, dosyay yeni haliyle baka bir isimle kaydetmek (yani bir kopyasn kartmak) istediinizde farkl kaydet komutunu verilir. Bu ilem iin ara ubuu zerindeki kaydet dmesi kullanlmaz. HTML Olarak Kaydet Excel alma kitabn web sayfas olarak kaydetmek iin kullanlr. ".html" uzantl belgeler Internet Explorer, Netscape gibi Internet gzatclarnda (Browser) gzkr. 1.2.5 Sayfa Yaps Komutu Tablomuz iin kenar boluklarn, kat kaynan, kat ynn ve dier dzenleme seeneklerini ayarlar. Bir alma sayfas dey veya yatay ynlendirmede yazdrlabilir ve farkl kat boyutlar kullanabilirsiniz. alma sayfas verileri sol ve sa kenar boluklarnn arasnda veya st ve alt kenar boluklarnn arasnda ortalanabilir.

ekil 11. Sayfa Yaps penceresi 1.2.6 Bask nizleme Komutu Genel olarak yaplan tablolarn yazcya aktarlmadan nce nasl aktarlacann sayfada tablonun grnn, son halini grebilmek iin kullanlr.

116

Dosya mensnden Bak nizleme komutu altrlr. Karmza gelen grntde sayfa daha yakndan incelenebilir, baz ayarlamalar yaplabilir. Bask n izlemeden normal belgeye dnmek iin ise kapat dmesine tklanr. Ya da klavyeden "Ctrl + F2" tularna da baslarak bask nizleme yaplabilir.

ekil 12. Bask nizleme penceresi 1.2.7 zellikler Yazlan alma kitabnn zelliklerini grebilmemizi ve deitirebilmemizi salar. Seili olan Excel alma kitabnn konusu bal, nerede ve hangi kategori ieriinde yazld gibi zelliklerini verir.

ekil 13. zellikler penceresi

117

1.2.8 Gnder Komutu Bir fax alcsna Excel belgesi gndermek iin ekil 14'deki Dosya mens Gnder komut sras takip edilerek, hazrlam olduunuz Excel belgesi bir posta alcsna, bir fax alcsna veya Microsoft PowerPoint programna gnderilmektedir

ekil 14. Gnder penceresi 1.2.9 Yazdrma lemi Ekrandaki alma tablosunu yazcya aktarmay salayan komuttur. Bu komutun klavyedeki ksayol tuu karl Ctrl+P tuudur. Bu komut seildiinde karmza gelen diyalog penceresinde hangi yazcya dkm yaplacaksa yazcnn isminin seilmesi, yazdrma aral (tm sayfalarn m yoksa belli sayfalarn m yazcya aktarlaca), yazdrlacak olan ksm seimi (sadece seili alann m, sadece alma sayfasnn m yoksa tm alma kitabnn m yazdrlaca) ve kopya says miktar ayarlanabilir. ! Yazdr komutunda karmza kan diyalog kutusunda dosyaya yazdr onay kutusu iaretlenirse dosya bir isim altnda, yazcya aktarlaca ekilde diske kaydedilir.

118

ekil 15. Yazdr penceresi 1.3 4.3. Sayfa ve Hcre lemleri

1.3.1 alma Kitabna Bir Sayfann Eklenmesi / Silinmesi alma kitabna bir sayfann eklenmesi iin;

Ekle mensnden alma Sayfas komut sras takip edilir. Veya Sayfa sekmesinin zerinde farenin sa tuu kullanlarak alan yardmc menden Ekle komutu ile yaplabilir. alma kitabndaki bir alma sayfasn silmek iin de; Dzen mensnden Sayfay Sil komutu kullanlr. Veya Sayfa sekmesinin zerinde farenin sa tuu kullanlarak alan yardmc menden Sil komutu ile yaplabilir.

ekil 16. Sayfa Ekleme / Silme 1.3.2 Sayfa Tama ve Kopyalama

Bir alma sayfasnn, ayn kitabn baka bir sayfasndan sonrasna tanmasn veya kopyalanmasn, ya da baka bir alma kitabna tanmasn veya kopyalanmasn salayan komuttur.

ekil 17. Sayfa tama ve kopyalama

Sayfalar tarken veya kopyalarken dikkatli olun. Bir alma sayfasn tarsanz, bu alma sayfasndaki verilere dayanan hesaplamalar veya grafikler doruluunu kaybedebilir.

119

ekil 18.Ta veya Kopyala penceresi

Ayn ekilde bir alma kitabn, dier sayfalardaki hcre deerleri ieren forml ilevi eklenen sayfalar tarsanz, alma sayfasndaki veriler hesaplamaya eklenebilir. Tamak veya kopyalamak istediiniz sayfalar ieren alma kitabna gei yapn, sonra da sayfalar sein. Dzen mensnden Sayfa Ta veya Kopyala komutunu altrn. Kitap kutusundan, tama ilemi seeneklerini secin.

ekil 18'de karnza kan iletiim penceresinde;

Kitap: seili sayfalar tamak veya kopyalamak istediiniz ak alma kitabn tklatn. Sadece tanan veya kopyalanan sayfalar ieren yeni bir alma kitab yaratmak iin bir yeni kitap seebilir. Sonraki sayfas: tadnz veya kopyaladnz sayfalarn nne konmasn istediiniz sayfann adn tklatn. Sayfay, kitap kutusunda grntlenen ak alma kitabnn sayfalarnn sonuna koymak iin, sona ta seeneini tklatn. Kopya yarat: seili sayfalar kopyalar ve zgnlerini yerlerinde brakr.

Bu ilemi daha abuk ve fare ile sayfalar geerli alma kitab iinde tamak iin, seili sayfalar sayfa sekmeleri satr boyunca srkleyebilirsiniz. Sayfalar kopyalamak iin Ctrl tuunu basl tutun ve sonra sayfalar srkleyin, Ctrl tuunu brakmadan nce, fare dmesini brakn. 1.3.3 Hcre Seme Teknikleri Sadece o hcrenin zerine fare ile tklayarak ya da klavyeden yn tular ile o hcrenin zerine gidilerek istenilen hcre seilebilir. Kk bir alan seme: Fare ile:

120

Fare imleci seilecek alann ilk hcresinin zerindeyken fare sol tuuna basl tutulup alann sonuna kadar srklenerek seim yaplabilir. Ayn zamanda imle seilecek alann ilk hcresinin zerindeyken, klavyedeki Shift tuu basl tutulur ve alann son hcresine fare ile tklama yaplarak seim yaplabilir. Farkl yerlerdeki alanlar ise klavyedeki Ctrl tuu baslyken ayn ekilde seilebilir.

Klavye ile: mle seilecek alann ilk hcresinin zerindeyken klavyedeki Shift tuu baslyken yn tular ile seim yaplabilir 1.3.4 Hcre Kopyalama, Tama ve Silme Kes-Yaptr lemi ve Metotlar Kes Yaptr ilemi bir tr tama ilemidir. Bunun iin;

lk nce veri seme tekniklerinden bir kullanlarak kesilecek hcreler seilir, Daha sonra standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kes komutu kullanlr, Veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kes komutu kullanlarak yaplabilir.

Klavye yoluyla ise;

Ctrl + X tularna baslarak seili alan hafzaya alnr, Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak standart ara ubuundan dmesine tklanr, Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr, Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr. Klavye yoluyla ise Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki hcreler ilgili yere yaptrlr.

Kopyala Yaptr lemi ve Metotlar Kopyalama ilemi iin;

lk nce veri seme tekniklerinden biri kullanlarak kopyalanacak hcreler seilir, Daha sonra standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kopyala komutu kullanlr, Veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kopyala komutu kullanlarak yaplabilir.

Klavye yoluyla ise;

Ctrl + C tularna baslarak seili alan hafzaya alnr, Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak standart ara ubuundan dmesine tklanr, Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr,

121

Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr. Klavye yoluyla ise Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki hcreler ilgili yere yaptrlr.

Hcre Biemlerinin Kopyalanmas Hcre Biemlerini kopyalamak iin Dzen mensnden zel Yaptr komutu kullanlr. Kopyala komutu ile hafzaya alnm bilgileri hedef alana deiik dzenlerde yaptrmay salar. Bu komut seildii zaman karmza kan diyalog penceresindeki seeneklerinin anlamlar yledir:

Yaptr: Bu seenek sayesinde, kaynak alann hedef alana hangi kopyalanm verinin zniteliini aktarlaca tanmlanr.

ekil 19. zel Yaptr penceresi

Tm: Tm hcre ieriklerini ve biimlerini yaptrr. Bu seenek dzen mensndeki yaptr komutunu kullanmakla ayndr. Formlleri: Yalnzca formlleri forml ubuuna girildii haliyle yaptrr. Deerleri: Yalnzca deerleri hcrelerde grntlendii haliyle yaptrr. Biimleri: Yalnzca say, hizalama, kenarlk, yaz tipi, desen gibi hcre biimlendirmesini yaptrr. Aklamalar: Yalnzca hcreye ilitirilmi aklamalar yaptrr. Dorulamalar: Kopyalanm hcrelerin veri geerlilik kurallarn yaptrma alanna yaptrr. Kenarlk dnda tm: Snrlar dnda kopyalanm hcreye uygulanm tm hcre ieriklerini ve biimlendirmesini yaptrr.

lem: Kopyalanm veriye, varsa, hangi matematik ilemi uygulamak istediinizi belirler. Bu seenek sayesinde, kaynak alandaki bilgilerin hedef alandaki bilgilerin zerine aktarlrken, eer st ste denk gelen saylar var ise ne tr bir ilem ile aktarlaca ayarlanabilir.seilen ilemi yapar ve sadece deeri bu alana aktarr. 122

1.3.5 Verinin Dzenlenmesi Hcreye bilgi girebilmek iin yaplmas gerekenler:

Bir hcreye bilgi girebilmek iin ilk nce o hcrenin zerine klavyedeki yn tular ile gidilir ya da fare ile tklanr. Daha sonra girilmek istenen bilgi yazlr. Yazma ilemi tamamlandktan sonra da ya Enter tuuna baslr, ya yn tularndan birine baslr ya da fare ile baka bir hcrenin zerine tklanr.

Hcredeki bilgiyi dzeltmek iin yaplmas gerekenler:

lk nce imle ya fare ya da klavye yardmyla dzeltilecek bilginin olduu hcrenin zerine getirilir.

ekil 20. Hcredeki verilerin dzenlenmesi Daha sonra ya klavyedeki F2 tuuna baslarak, ya hcrenin zerinde ift tklama yaplarak, ya da forml ubuu zerinde bilginin yazld yere fare ile tklayarak gerekli dzeltmeler yaplabilir ve dzeltme tamamlandnda ise ya Enter tuuna baslr, ya da fare ile baka bir hcre zerinde tklanr. 1.3.6 Hcrelerin Doldurulmas ve Verilerin Temizlenmesi Hcrelerin Doldurulmas: Seilmi alandaki bilginin seili alan boyunca oaltlmas salanr. Bu komutun alt seeneklerinin anlamlar yledir;

ekil 21.Hcrenin doldurulmas 123

Aa: Seili alann st satrndaki bilginin seili alan boyunca aa doru oaltlmasn salar. Seilen araln en stnde bulunan hcrelerin iindekileri ve biimlerini alttaki hcrelere kopyalar. Seimi alttaki hcreler yerine stteki hcrelere kopyalamak iin Shift tuunu basl tutarak aa seeneini tklatn. Sa: Seili alann sol stunundaki bilginin seili alan boyunca saa doru oaltlmasn salar. Seilen araln en solunda bulunan hcrenin veya hcrelerin iindekileri ve biimlerini sadaki hcrelere kopyalar. Seimi sadaki hcreler yerine soldaki hcrelere kopyalamak iin shift tuunu basl tutarak sa seeneini tklatn. Yukar: Seili alann alt satrndaki bilgilerin seili alan boyunca yukar doru oaltlmasn salar.seilen araln en altndaki hcrenin veya hcrelerin ieriklerini ve biimlerini o aralkta yukarda yer alan hcrelere kopyalar. Kopyalanan ierik ve biimler varolan ierik ve biimlerin yerini alr. Sol: Seili alann sa stunundaki bilgilerin seili alan boyunca sola doru oaltlmasn salar. Seilen araln en sandaki hcrenin veya hcrelerin ieriklerini ve biimlerini o aralkta solda yer alan hcrelere kopyalar. Kopyalanan ierik ve biimler varolan ierik ve biimlerin yerini alr. alma sayfalar boyunca: Seili alandaki bilginin aynsnn, seilmi alma sayfalarnn tamamna kopyalanmasn salar. Etkin alma sayfasnda seilen aralktaki hcrelerin ieriklerini grupta seilen dier sayfalarda ayn aralkta bulunan hcrelere kopyalar. Bu komut, yalnzca birden ok alma sayfas seilirse kullanlabilir. ki yana yasla: Seili hcreye smayan bir cmlenin hcre geniliine gre blnerek alt hcrelere otomatik olarak paylatrlmasn salar. Hcrelerin metin ieriklerini seilen aral dolduracak ekilde yeniden datr. Saylar veya formller iki yana yaslanamaz. Sol stun dnda aralk iindeki hcreler bo olmaldr.

Hcrelerin Temizlenmesi: Seilen alandaki bilgilerin bir zelliine gre temizlenmesini salar.

Tm: Seili alandaki bilgilerin, tm zelliklerine gre temizler, yani alanda nesne kalmaz. Biimler: Seili alandaki bilgilerin sadece hcresel biimlerinin temizler. indekiler (delete): Seili alandaki sadece yazlarn (forml yada deerleri) temizler.

Aklamalar: Seili alandaki sadece aklamalarn temizlenmesini salar. 1.4 Biimleme lemleri

1.4.1 Hcrelerin Biimlendirilmesi Seilen hcrelere biimler uygular. Bu ilemi yapabilmek iin; Biim mensnden Hcreler komutu altrlr. Sayfa korumalysa bu komut kullanlamayabilir.

124

ekil 22. Hcreleri Biimlendir penceresi Karnza kan pencerede; Koruma sekmesi: Setiiniz hcrelerin deitirilmesini, tanmasn, yeniden boyutlandrlmasn veya silinmesini nler. Hcreleri kilitleme sayfa korumal olmadka etkili olmaz. Sayfay korumal yapmak iin,

Aralar mensnden korumay iaretleyip, Sayfay koruyu tklatn, Ve sonra iindekiler onay kutusunu sein.

Bu blm eer alma tablosu korumal ise sadece tanmlanan alandaki bilgileri korumasz kalmas (bu ilem iin kilitli onay kutusu iaretli olmamal) ya da tanmlanan alana girilen bilgilerin forml ubuundan grntlenmemesi (bu ilem iinde gizli onay kutusu iaretli olmaldr) salanr. Desenler sekmesi: Seili alandaki hcrelerin desen (zemin) rengi ayarn belirleyebiliriz. Kenarlk sekmesi:

125

Seili alana, ereve, i kenarlk, sa, sol, st, alt ve apraz kenarlklar ekleyebilir ya da bu kenarlklar kaldrabiliriz. Ayrca izgi ksmndan eklenecek kenarln biemini ve rengini de ayarlayabiliriz. Yaz tipi sekmesi: Seili alandaki metnin, yaz tipi ismini, biemini, boyutunu, rengini, alt izgi ayarn ve efekt ayarn gerekletirebiliriz. Hizalama sekmesi: Bu blm sayesinde seili alandaki bilgilerin hcrelerdeki grnm (hizalama) ayar gerekletirilir. Bu blmde;

Metin hizalama ksmndan metinin hcrede yatay ve dikey olarak nasl grntlenecei (sola, saa hizal gibi), Ynlendirme ksmndan metnin hcrede ne ynde grntlenecei (dikey yaz, belli ada eik yaz gibi) ayarlamalar yaplrken, Metin denetimi ksmndan ise metni kaydr onay kutusu ile hcreye smayan kelimeleri ayn hcreyi genileterek alta kaydrmay, uyacak ekilde daralt onay kutusu ile metnin hcre geniliine gre kltlmesini ve hcreleri birletir onay kutusu ile birden fazla hcre seilmi ise bu hcreleri birletirip bir hcre haline gelmesini ayarlayabiliriz.

Yatay hizalama:

Hcre ieriklerinin yatay hizalanmasn deitirmek iin yatay liste kutusunda bir seenek sein, Varsaylan olarak metni sola dayar, saylar saa dayar ve mantksal ve hata deerlerini ortalar. Varsaylan yatay hizalama geneldir Genel: Veri trne bal olarak varsaylan hizalamay uygular. Metin verileri hcrenin sol kenarnda, saylar, tarihler ve zamanlar ise hcrenin sanda hizalanr. Doru ve yanl mantksal deerleri ortalanr. Verilerin hizalamasn deitirmek veri trn deitirmez. Sol: Hcrenin ieriini hcrenin sol kenarnda hizalar. Girinti kutusunda bir say belirtirseniz Microsoft Excel, hcrenin ieriini soldan itibaren belirtilen sayda karakter girinti eklenir. Karakter boluklar, Aralar mensndeki seenekler iletiim kutusunun genel sekmesinde seili olan standart yaz tipi ve yaz tipi boyutuna dayanr. Orta: Hcrenin ieriini ortalar. Sa: Hcrenin ieriini sa kenarda hizalar. Doldur: seimin en soldaki hcresindeki karakterleri, seili aralk boyunca tekrar eder. Seili alandaki doldurmak istediiniz btn hcrelerin bo olmas gerekir.

rnein, bir hcreye bir izgi ( ) veya bir yldz imi ( * ) yazarak kenarlk gibi bir efekt yaratabilir ve bu seenei kullanarak bir karakter dizisini bir satr boyunca yineleyebilirsiniz.

ki yana yasla: hcre ieriini hcrenin iinde ok sayda satra ayrr ve szckler arasndaki boluklar ayarlar, bylece btn satrlar hcre kadar geni olur.

126

Seim arasnda ortala: bir seimdeki en sol hcrenin ieriini seili aralkta ortalar. Seili aralktaki dier tm hcrelerin bo olmas gerekir. Hcreler birletirilmez ve veriler en soldaki hcreden farkl bir hcrede gibi grnebilir.

Dikey ortala: Hcre ieriklerinin dikey hizalanmasn deitirmek iin dikey liste kutusunda bir seenek bal olarak metni hcrenin altnda dikey olarak hizalar. Varsaylan yatay hizalama geneldedir. Metin denetimi: Metnin bir hcrede nasl grnmesini istediinizi ayarlamak iin metin denetiminin altnda seenekler seilir.

Metni kaydr: Hcre iinde metni birok satra kaydrr. Kaydrlan satrlarn says, stunun geniliine ve hcre ieriinin uzunluuna baldr. Uyacak ekilde daralt: Yaz tipi karakterlerinin grnr boyutunu, seili hcredeki tm verileri stunun iine sacak biimde kltr. Stn geniliini deitirdiinizde karakter boyutu otomatik olarak ayarlanr. Uygulanan yaz tipi boyutu deimemitir. Hcreleri birletir: ki veya daha ok seili hcreyi tek bir hcre iinde birletirir. Birletirilen hcrenin hcre bavurusu, zgn seili aralkta sol st hcrededir.

Ynlendirme: Seili hcrelerde metnin ynelimini deitirmek iin ynelimde bir seenek seip baka hizalama seenekleri seilmise, dndrme seenekleri kullanlamayabilir.Seili hcrede metin dndrme miktarn ayarlar. Seili metni hcrede sol alttan sa ste doru dndrmek iin dereceler kutusunda pozitif say kullann. Metni, seili hcrede sol stten sa alta doru dndrmek iin negatif say kullann. 1.4.2 Satr ve Stun Ayarlarnn Yaplmas Satr Ayarlarnn Yaplmas: Seili alan ierisinde yer alan satrlarn; yksekliini, yaz boyutuna gre en uygun yksekliini, gizlenmesini ve gizlenmi satrlarn yeniden grntlenmesini ayarlayabiliriz. Bunun iin; Biim mensndeki Satr komutu altrlmaldr.

127

ekil 23. Satr ayarlarnn yaplmas ekil 23'de karnza kan pencerede;

Ykseklik: Seilen satrlarn yksekliini deitirir. Tm satrn yksekliini deitirmek iin yalnzca satrdaki bir hcrenin yksekliini deitirmek yeterlidir. Microsoft Excelde, alma sayfas korumalysa bu komut kullanlamaz. Otomatik sdr: Satr yksekliini, seim iinde bulunan en uzun hcrenin gsterilebilecei en kk ykseklie ayarlar. Hcrenin iindekileri daha sonra deitirirseniz, seimi yeniden sdrmanz gerekir. Sayfa korumalysa bu komut kullanlamayabilir. Gizle: Seilen satr veya stunlar gizler. Satrlar veya stunlarn gizlenmesi, onlar alma sayfasndan silmez. Gster: Yrrlkteki seimde daha nce gizlenmi olan satr veya stunlar grntler.

Stun Ayarlarnn Yaplmas Seili alan ierisinde yer alan stunlarn; geniliinin, hcredeki metnin uzunluuna gre otomatik geniliinin ayarlanmasn, gizlenmesini, gizlenmi stunlarn yeniden grntlenmesini ve standart geniliin deerinin grntlenmesini salayabiliriz.

ekil 24. Stun ayarlarnn yaplmas ekil 24'de karnza kan pencerede;

Genilik: Seilen satrlarn geniliini deitirir. Tm stunun geniliini deitirmek iin yalnzca satrdaki bir hcrenin geniliini deitirmek yeterlidir. Microsoft Excelde, alma sayfas korumalysa bu komut kullanlamaz.

Standart genilik: alma sayfasndaki stunlarn standart geniliini deitirir. Sayfa korumalysa, bu komut kullanlamayabilir 1.4.3 Sayfa Biim Ayarlarnn Yaplmas alma sayfasnn; yeniden adlandrlmasn, gizlenmesini, gizlenmi alma sayfasnn yeniden grntlenmesini ve seilecek resmin sayfaya zemin olarak denmesini salayabiliriz.

128

ekil 25.Sayfa biim ayarlarnn yaplmas ekil 25'deki pencerede;

Yeniden adlandr: Etkin sayfay yeniden adlandrr. Gizle: Etkin sayfay gizler. Sayfa ak kalr ve dier sayfalar tarafndan eriebilir, ancak grnmez. Bir alma kitabndaki tek grnr sayfay gizleyemezsiniz. Gster: Yrrlkteki seimde daha nce gizlenmi olan etkin sayfay grntler.

Artalan: Setiiniz ikil eleme bal olarak alma sayfasnn artalanna deli bir grafik grnts ekler. 1.4.4 Koullu Biimlendirme Ayarlarnn Yaplmas Belirlediiniz deerleri veya formlleri baz alan belirli bir lte uyan seili hcrelere biimler uygular. zlemek istediiniz forml sonularn veya dier hcre deerlerini vurgulamak iin, koullu biimler uygulayarak hcreleri tanmlayabilirsiniz. rnein, bir hcrenin tahmin edilen satlarla gerek satlar arasndaki deiimi hesaplayan bir forml ierdiini varsayalm. Satlar tahmini amsa hcreye yeil glgelendirme, satlar tahminden azsa krmz glgelendirme uygulayabilir. Hcrenin deeri deiirse ve belirtilen koulu karlamazsa, o koulu vurgulayan biimleri geici olarak ortadan kaldrr. Koullu biimler, koullardan hibiri karlanmasa ve belirtilen hcre biimleri grntlenmese bile, siz kaldrana kadar hcrelere uygulanm biimde kalr.

ekil 26.Koullu Biimlendirme penceresi

129

Karnza kan iletiim penceresinde;

? Hcrenin deeri deiirse ve belirtilen koulu artk karlamazsa, koulu vurgulayan biimleri geici olarak ortadan kaldrlr. Koullu biimler, koullardan hibiri karlanmasa ve belirtilen hcre biimleri grntlenmese bile, siz kaldrana kadar hcrelere uygulanm biimde kalr. Paylalan bir alma kitabnda alma kitab paylatrlmadan nce uygulanan koullu biimler almay srdrr; bununla birlikte varolan koullu biimleri deitiremez veya yeni koullu biimler uygulayamazsnz.

Koul 1, 2, 3: stediiniz koullu biim trn seili hcreye veya hcre aralna uygular. Hcre deeri: Hcrenin deerine veya ieriine dayal olarak bir hcreyi biimlendirmek iin kullanabilirsiniz. Seili hcre aralnda koulu kurmak iin kullanmak istediiniz ileci seip biimlendirmek iin istediiniz koulun st ve alt deerlerini belirlemeniz gerekir. st ve alt deerler, koullu biimler uyguladnz arala dahildir. ? Forml: Belirlediiniz formle dayal olarak bir hcreyi biimlendirmek iin kullann. Belirlediiniz forml, doruyu veya yanl deerlendirmelidir. Ekle: Baka bir koul eklemek iin, yeni (en fazla koul) koullara bal biimlendirmeler yapabiliriz. Biim: Koullu biimlendirmeyle uygulamak istediiniz biim elerini uygulayabilirsiniz. Bir hcreye bir defada sadece bir koullu biim uygulayabilirsiniz. Sil: Koullu biimden koullar kaldrr. Koullu biimleri dier hcrelere kopyalayabilirsiniz. Kopyalamak istediiniz koullu biimleri olan hcreleri tklatn, biim boyacs simgesini tklatp, sonra ayn koullu biimlere sahip olmasn istediiniz hcreleri sein. Yalnzca koullu biimleri kopyalamak iin;

Biimlendirmek istediiniz hcreleri sein, Seime, kopyalamak istediiniz koullu biimleri ieren en az bir hcre ekleyin. Biim mensnden koullu biimlendirmeyi ilemi onaylayn.

rnek : Bir snfa ait snav notlar olduunu kabl edelim. Her renci iin son stunda "Kald" veya "Geti" ifadesi olsun. Koullu biimlendirme yardmyla "Kald" ifadelerini krmz renkte, "Geti" ifadelerini yeil renkte grmek isteyelim. nce koullu biimlendirme uygulanacak hcreler seilir.

130

Tablo 1. Koullu Biimlendirme rnei Ardndan Biim mensnden Koullu Biimlendirme komutu uygulanr. Karmza kan pencereden gerekli ayarlamalar (kald yazan hcreler krmz renkte, geti yazn hcreler yeil renkte gster ayarn Biim... dmesi ile yaptktan sonra Tamam dmesine tklanr.)

ekil 27. Koullu Biimendirme ilemi

ekil 28. Tablonun yeni hali 1.5 Forml lemleri

1.5.1 Matematiksel aretler ve Karlatrma Operatrleri Matematik Matematiksel ilevler, toplama, karma veya arpma gibi temel matematiksel ilemleri yapar; saylar birletirir ve saysal sonular verir. lev + (art imi) (eksi imi) - negatif Anlam Toplama karma 1+3 rnek 3+3 3-1 1 131

* (yldz imi) / (ileri eri izgi) % (yzde imi) ^ (dzeltme imi)

arpma Blme Yzde s

3*3 3/3 % 20 3^2 (3*3le ayndr)

Tablo 2. Matematiksel ilevler Karlatrma Operatrleri Karlatrma operatrleri, iki deeri karlatrr, sonra doru veya yanl mantksal deerini verir. leci = (eit imi) > (byk imi) < (kk imi) >= (byk veya eit imi) <= (kk veya eit imi) <> (eit deildir imi) Anlam Eittir Byktr Kktr Byk veya eittir Kk veya eittir Eit deildir rnek A1=b1 A1>b1 A1<b1 A1>=b1 A1<=b1 A1<>b1

Tablo 3. Karlatrma operatrleri Metin "&" metin ileci, iki veya daha fazla metin deerini birletirerek tek bir metin paras verir. leci Anlam rnek & (ve imi) Bir srekli metin deeri vermek iin, iki "kzl" & "rmak" deeri balar veya ardarda balar "kzlrmak" verir Bavuru Bavuru ilevleri, hesaplamalar iin hcre aralklarn balar. leci Anlam : (iki nokta ki bavuru arasndaki btn hcrelere, bu iki st ste) bavuruyu da iermek zere, bir bavuru veren aralk ileci ; (noktal ok sayda bavuruyu, tek bir bavuruda birletiren virgl) birleme ileci Tablo 4. Bavuru ilevleri 1.5.2 Forml ubuu Buradan aktif olan hcre adresini grebilir. (ekilde A1) ve yine buradan verilerimize = ifadesinin nne girebiliriz. rnek B5: b15 Topla(b5: b15;d5: d15)

132

ekil 29. Forml ubuu Eer hcrede bir forml yazlacak ise; forml ubuunda , , sembolleri belirir. Forml ubuuna forml yazlysa aadaki forml yazma kuralna dikkat etmek gerekir.

1.5.3 Forml Oluturma Bamsz deiken ad verilen belirli deerleri, szdizimi ad verilen belli bir srayla kullanarak hesaplamalar yapan nceden tanmlanm formllerdir. Microsoft Excel, ilev olarak bilinen pek ok nceden tanmlanm veya yerleik forml ierir. levler, basit veya karmak hesaplamalar yapmak iin kullanlabilir. alma sayfalarnda en sk kullanlan ilev, hcre aralklarn toplamada kullanlan topla ilevidir.

ekil 30. Forml oluturma Bir ilevin szdizimi;

levin adyla balar, Ardndan bir ama ayrac, levin noktal virglle ayrlm bamsz deikenleri Ve bir kapatma ayrac gelir. lev, bir forml balatyorsa, ilev adndan nce, bir eit imi (=) yazlr.

133

Bir ilev ieren bir forml yarattnzda, forml paleti, alma sayfas ilevlerini girmenize yardmc olur. Formle bir ilev girerken, forml paleti, ilevin adn, bamsz deikenlerinden her birini, ilevin ve her bir bamsz deikenin tanmn, ilevin geerli sonucunu ve tm formln geerli sonucunu grntler.

ekil 31. Forml oluturma 1.5.4 Hcrelere lev Uygulamak Forml girmek istediiniz hcreye forml, ilevle balatmak iin Sekil 4.32'de grdnz gibi;

ncelikle forml yazacanz hcre sein, Forml ubuunda forml dzenle simgesini tklayn, levler kutusunun yanndaki aa okunu tklayn, Formle eklemek istediiniz ilevi tklayn, lev listede grnmyorsa, ek ilevlerin listesini grmek iin, tm ilevleri tklayn, Bamsz deikenleri girin. Forml tamamladnzda, Enter tuuna basn.

134

ekil 32. Hcrelere ilev uygulamak 1.5.5 Hcrelere lev Uygulamak 1.5.6 Mantksal levler Ve: Btn bamsz deikenleri doruysa, doru verir Yanl: Yanl mantksal deerini verir Eer: Gerekletirilecek bir mantksal snama belirtir Deil: Bamsz deikeninin mantn tersine evirir Yada: Bamsz deikenlerden herhangi birisi doru ise, doru verir Doru: Doru mantksal deerini verir Boluksay: Bir aralk iindeki bo hcreleri sayar Ve Tm bamsz deikenleri doruysa doruyu verir; bir ya da daha fazla bamsz deikeni yanlsa yanl verir. Szdizimi Ve(mantksal1;mantksal2; ...) Mantksal1;mantksal2;... Doru ya da yanl olabilen, test evirmek istediiniz 1 ile 30 aras kouldur. Bamsz deikenler, doru veya yanl gibi mantksal deerler oluturmal veya mantksal deerler ieren diziler veya bavurular olmaldr. Bir dizi ya da bavuru bamsz

135

deikeni metin ya da bo hcreler ieriyorsa, bu deerler gzard edilir. Belirlenen aralk hibir mantksal deer iermiyorsa, ve ilevi #deer! Hata deerini verir. rnekler

=Ve(doru; doru) :doru =Ve(doru; yanl) :yanl =Ve(2+2=4; 2+3=5) : doru B1: B3 doru, yanl ve doru deerlerini ieriyorsa: =Ve(b1: b3) :yanl B4 1 ile 100 arasnda bir say ieriyorsa: =Ve(1<b4; b4<100) : doru

Tam olarak 1 ile 100 arasnda bir say ieriyorsa b4 grntlemek, byle bir say iermiyorsa bir ileti grntlemek istediinizi varsayalm. B4, 104 ieriyorsa: =Eer(ve(1<b4; b4<100); b4; "deer araln dnda.") :"deer araln dnda." B4 50yi ieriyorsa: =Eer(ve(1<b4; b4<100); b4; "deer araln dnda.") : 50 Eer Belirlediiniz koulun sonucu doru ise bir deeri, yanl ise baka bir deeri verir. Deerler ve formller zerinde koula bal testler yapmak iin eer ilevini kullann. Szdizimi Eer(Mantksal_Snama;Eer_doruysa_deer;Eer_yanlsa_deer) Deerler ve formller zerinde koula bal testler yapmak iin "eer" fonksiyonunu kullanrz. Belirlediiniz koulun sonucu "doru" ise bir deeri, "yanl" ise baka bir deeri verir. Bu fonksiyon dardan parametre olarak bilgi almaktadr.

ekil 35.Eer forml ekil 35'de ilk parametrede bir karlatrma bulunmaktadr. Karlatrmann sonucu doru deerini ieriyorsa "eer" levi geriye kendisine 2. Parametre olarak verilen bilgiyi, karlatrmann sonucu yanl ise "eer" levi bu kez 3.parametreyi geriye dndrr. Bu rnekte her satrda bir mteriye ait toplam alm ve demeler tutar yer almaktadr. Sz konusu mterinin satn ald mallarn fatura deeri yapt demelerden fazla ise d stununa "borlu", yapt demeler daha fazla ise bu kez d stunundaki ilgili hcreye "alacakl" bilgisi

136

yazlacaktr. D stunundaki hcrelerin ieriklerini belirlemek iin yazlacak EER levi ekranda grlmektedir. D2 hcresine yazdnz forml d3 hcresine kopyalaynz. =eer(a2<20;"souk";eer(a2<70;"lk";"scak")) Alan ve kapatlan parantez saylar birbirine eit olmaldr. Karakterler ift trnak iinde gsterilmelidir. Saylar ift trnak iine alnmazlar. Doru ya da yanl deer verilmeyecekse noktal virgl mutlaka konulmaldr. rnekler Aadaki rnekte, a10 hcresindeki deer 100 ve mantksal_kontrol doru ise b5: b15 aralndaki toplam deer hesaplanr. Aksi takdirde, mantksal_kontrol yanl ise, eer ilevini ieren hcrenin temizlenmesine neden olan bo metin ("") dndrr. =Eer(a10=100,topla(b5: b15),"") Bir gider ilem tablosunun, b2: b4te ocak, ubat ve mart iin u veriyi ierdiini varsayalm: 1500, 500, 500. C2: c4 ayn dnemler iin "tahmini giderler"i ieriyor: 900, 900, 925. Belirli bir ayda bte dna kp kmadnz kontrol etmek iin, aadaki formllerle bir ileti iin metin hazrlayarak bir forml yazabilirsiniz: =Eer(b2>c2;"bteyi ayor";"btenin altnda") : "bteyi ayor" =Eer(b3>c3;"bteyi ayor";"btenin altnda") : "btenin altnda" Saylara ortalama deer adyla bavuruda bulunulan harf dereceleri atamak istediinizi varsayalm. Aadaki tabloya bakn . Ortalamadeer 89dan byk 80 ile 89 aras 70 ile 79 aras 60 ile 69 aras 60dan kk Aadaki i ie eer ilevini kullanabilirsiniz: Eer(ortalamadeer>89;"a";eer(ortalamadeer>79;"b"; Eer(ortalamadeer>69;"c";eer(ortalamadeer>59;"d";"f")))) Yukardaki rnekte, ikinci eer cmlesi ayn zamanda ilk eer cmlesinin eer_yanlsa_deer bamsz deikenidir. Ayn ekilde, nc eer cmlesi, ikinci eer cmlesinin eer_yanlsa_deer bamsz deikenidir. rnein, ilk mantksal_kontrol sonu A B C D F

137

(ortalama>89) doruysa, "a" verilir. lk mantksal_kontrol yanlsa ikinci eer cmlesi deerlendirilir ve byle devam eder. hcredeki forml: =eer(e2<45;"kald";"geti") hcredeki forml: eer(e2<25;0;eer(e2<45;1;eer(e2<55;2;eer(e2<70;3;eer(e2<85;4;5))))) Deil Bamsz deikeninin deerini tersine evirir. Bir deerin belirli bir deere eit olmadndan emin olmak istediinizde deil ilevini kullann. Szdizimi Deil(mantksal) Mantksal doru ya da yanl olarak deerlendirilebilecek bir deerdir. Mantksal yanl ise, deil doruy; mantksal doru ise, deil yanl verir. rnekler =Deil(yanl) : doru =Deil(1+1=2) : yanl Yada Bamsz deikenlerden biri doruysa doruyu verir; tm bamsz deikenler yanlsa yanl verir. Szdizimi Yada(mantksal1; mantksal2; ...) rnekler

=Yada(doru) : doru

=Yada(+1=1;2+2=5): yanl

A1: a3 erimi doru, yanl ve doru deerlerini ieriyorsa:

=Yada(a1: a3) : doru 1.5.7 Hcrelere lev Uygulamak Tarih ve Saat levleri

Tarih: Belirli bir tarihin seri numarasn verir Gn: Seri numarasn, ayn bir gnne dntrr Saat: Bir seri numarasn, saate dntrr Dakika: Bir seri numarasn dakikaya dntrr Ay: Bir seri numarasn aya dntrr imdi: Geerli tarihin ve saatin seri numarasn verir Saniye: Bir seri numarasn saniyeye dntrr Bugn: Bugnn tarihini seri numarasna dntrr

138

Haftanngn: Bir seri numarasn, haftann gnne dntrr Yl: Bir seri numarasn yla dntrr

rnekler:

15/10/2004 tarihi C1 hcresinde bulunuyor olsun. Tarihin gn, ay ve yln veren fonksiyonlar aadaki gibidir:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

D2 hcresine tklaynz, =GN(C1) formln yaznz, Klavyeden Enter tuuna basnz. Sonu 15'dir. D3 hcresine tklaynz, =AY(C1) formln yaznz. Klavyeden Enter tuuna basnz. Sonu 10'dir. D4 hcresine tklaynz. =YIL(C1) formln yaznz. Klavyeden Enter tuuna basnz. Sonu 2004'dr. Excel'de alma sayfasnda B2 hcresindeyken,

1. B2 hcresini tklaynz. 2. =BUGN() formln yaznz. 3. Klavyeden Enter tuuna basnz. Bu forml kullanldktan sonra, hcredeki tarih her gn otomatik olarak gncellenir. 4.6.1.Verileri Sralamak Seilen satrlardaki veya listelerdeki bilgileri alfabetik veya saysal olarak veya tarihe gre dzenler. Seili alandaki verilen artan veya azalan ekilde sralamamz salar. Ayarlamalar yaplarak sralama ilemi gerekletirilir. Excel'de sralama yapmak iin;

alma sayfasndaki sralama yaplacak olan stun adn seiniz, Veri mensnden Srala komutunu altrnz, Sralama lt iin seili olan stun adna gre artan veya azalan sralama seeneklerinden birini iaretleyiniz, Tamam dmesini tklaynz.

139

Sralama sras; deere veya veri trne dayal olarak verileri dzenleme yolu. Verileri, abecesel olarak, saysal olarak veya tarihlere gre sralayabilirsiniz. Sralama sralar artan (1den 9a, adan zye) veya azalan (9dan 1e, zden aya) sra kullanr.

ekil 36. Srala penceresi Sralama ileminde maximum tane lt verilebilir. Bu ltler dieriki ltleri de balaycdr. Bir lte gre sralama yaplm bir tabloda,2.bir lt uygulayarak, 1. ltn sralamas bozulmadan 2. lte gre sralamayaplr. rnein; Bir snftaki rencilere ait vize ve final notlar girilerek,baar deerlendirmeleri alnacaktr.

Girilen Vize1,Vize2,Final deerlerine gre Baar durumlar deerlendirilmektedir. Sralama ltn Final, Ortalama ve Baar durumlarna gre yapacaz. Final, Ortalama ve Baar stunlar seilir.Veri mensnden Srala komutu altrlr. ltler Artan/ Azalan deerlere gre sralama gerekletirilir.

Sralama ltnn verilmesi

Sralama ileminin son hali

140

1.5.8 Verileri Szmek Yaplm bir veri tablosunun belli bir kritere gre szlebilmesini (incelenebilmesini) salar. Yani bu komut sayesinde tablo ierisinde koulu salayan kaytlar bulunabilir, baka bir yere kopyalanabilir ya da silinebilir. Otomatik sz: Bir listede grntlemek istediiniz eleri semenin en hzl yoludur. Tablonun otomatik olarak szlebilmesi salanr. Yani bu seenek altrldnda tablonun ilk satrndaki bilgilerin yanna alr liste kutucu u oluur ve bunun yardmyla sadece istenilen kaytlar ekrana listelenebilir. Bunun iin;

Veri mensnden Sz - Otomatik Sz komutlar altrlr., Stunda grntlemek istediiniz eler belirlenir, Listeyi, ayn stundaki iki deere gre szmek ya da eitten baka karlatrma ileleri uygulamak iin, stundaki oku tklatn, sonra zele tklatn. Bir stuna bir szge uyguladnzda, dier stunlar iin kullanlabilen szgeler, yalnzca szlen listede grnen deerlerdir.

ekil 37. Otomatik Sz penceresi Otomatik sz ile bir stuna en fazla iki koul uygulayabilirsiniz. Bir stuna ya da daha fazla koul uygulamanz gerekiyorsa, hesaplanan deerleri ltnz olarak kullann ya da kaytlar, gelimi szgeler kullanabileceiniz baka bir konuma kopyalayn . 1.5.9 Blmeleri Dondurmak Etkin alma sayfasndaki st pencereyi, sol pencereyi veya her ikisini de dondurur. alma sayfasnda kaydrma yaparken stun ve satr balklarnn grnm iinde kalmasn salamak iin pencereleri dondur dmesini kullann. alma sayfasndaki balklarn dondurulmas, yazdrmay etkilemez.

141

ekil 38. Blmeleri dondurma komutu Blmeleri dondur komutu ile seili alann stndeki satrlarn ve solundaki stunlarn sabit kalmasn, seili alan yok ise ekrann tam ortasndan drt eit parada grntlenmesini ve bu sayede dikey izginin solunun ve yatay izginin stnn sabit kalmas salanr.

ekil 39. Blmelerin dondurulmas Kaydrma ubuklarn kaldrmak ve stun balklarn sabitlemek istiyorsanz, blmeyi yaptktan sonra pencere mensnden blmeleri dondur komutunu altrn. Hem blme izgileri hem de kaydrma ubuklar ekrandan silinecek ama blmeler aynen korunacaktr.blmeleri z komutu ile de normal grntye geilmesi salanr.

142

1.5.10 Grafik Eklemek Excel girilen verilerden grafik izme konusunda olduka gelimi zelliklere sahiptir. Bunun iin grafik izilecek tablo hazrlandktan sonra ara ubuunda bulunan veya Ekle mensnden Grafik komutundan faydalanlr. dmesinden

ekil 40. rnek grafiimiz

ekil 41.Grafik Sihirbaz penceresi Karnza kan iletiim penceresinde;

ncelikle grafii izdirilecek veriler seilmesi gerekir, Ardndan gsterilen dme veya Ekle mensnden Grafik komutu tklanr, kan pencereden istediimiz grafik tr ve bunun alt trn setikten sonra leri dmesi ile bir sonraki admda ekil 42deki iletiim kutusu kar. Buras grafii oluturan veri aralnn belirtildii blmdr. Seilen veri otomatik olarak bu arala aktarlmtr. stendiinde veri aral ksmn deitirerek, grafiin eklini deitirmek de mmkndr.

143

ekil 42. Grafik kaynak verisi iletiim penceresi

Daha sonra iler dmesi tklanarak grafik seenekleri (ekil 43) tablosu alr. Balklar sekmesinde, istee bal olarak grafik bal, kategori ekseni, deer ekseninin ad yazlr. Eksenler sekmesinde, kategori ve deer ekseni seenekleri iaretlenerek grafik alanna eklenmesi salanr. Klavuz izgileri, sekmesi kullanlarak, grafiin daha iyi okunabilmesi iin stunlarn arkasna yatay ve dikey klavuz izgileri eklenir. Gsterge sekmesine tklanarak grafik alamasn gsteren gstergenin nereye yerletirilecei belirlenir. Veri Etiketleri sekmesinden, stunlar oluturan verilerin stunlarn zerine eklenmesi salanr. Veya yok seenei seilerek, hibir deer grafikte gsterilmez. Veri Tablosu sekmesinde veri tablosunu gster seenei iaretlenerek, rafii oluturan veri tablosu, grafiin altna eklenir.

ekil 40'daki grafiimizi Ad Soyad ve Not Ortalamas stunlarna gre setik, girilmi olan 4 rencinin adlarna gre, aldklar not Ortalama deerlerine gre Stun grafiimizin sonucunu aada grmektesiniz.

144

ekil 43. Seili grafik trne gre son hal Burada grafik trn stun, ubuk yapabildiimiz gibi pasta, izgi, alan vs. de yaplabilir. imdi bir de pasta grafii iinde bir rnek yapalm.

ekil 44 rnek Garifiimiz

145

ekil 45. Grafik Sihirbaz Penceresi

ekil 46. Seili Grafik trne gre son hal Grafii Dzenlemek

Grafik izimi bittikten sonra eer grafik tr ya da grafik zellikleri ile ilgili deitirmek istediimiz kriterler olursa grafiin herhangi bo bir yerinde sa fare tklanarak kan pencereden deitirmek istediimiz zellik komutu tklanr. ekil 47

146

ekil 47. Grafik zellikleri

Grafik alann ve i ksmdaki izim alann belirleyen siyah izgiler zerindeki kutucuklar tklanp srklenerek, grafik ve izim alann geniletilebilir. (ekil 48)

ekil 48. Grafik alann geniletmek.

Yaz fontlarn kltmek iin, x kategori ekseninde bulunan yaznn zerine sa dme ile tklanarak alan menden ekseni biimlendir seenei seilir ve alan tablodaki yaz tipi sekmesinden gerekli dzenleme yaplr. (ekil 49)

147

ekil 49 Yaz fontlarn kltmek

Ekseni Biimlendir sekmesi tklanr. Alan pencerede lek sekmesi yardmyla eksen biim ayarlar yaplr. Desenler sekmes yardmyla renklendirilebilir.

ekil 50 Ekseni Biimlendir letiim Kutusu

148

SUNUM PROGRAMI

MICROSOFT POWERPOINT

BLM 5 SUNUM PROGRAMI 1.1 Sunum Program Olarak Microsoft PowerPoint

Belirli bir konuyu bir gruba bilgisayar zerinden takdim etmek, yani sunmak sz konusu ise, yaplmas gereken ey ncelikle ilgili sunuyu hazrlamak olmaldr. Bu blmde bilgisayarda Microsoft PowerPoint kullanarak bir sununun nasl hazrlanaca gsterilmitir. Microsoft PowerPoint XP sunu grafik yazlmdr. PowerPoint kullanarak, metin, ema, fotoraf, resim, ortam dosyas ve canlandrlm zel efektlerle birletiren slayt kmeleri oluturup gsterebilirsiniz. almanz elektronik olarak ya da etkileimli biimde World Wide Webde sunabileceiniz 35 mmlik slaytlara, asetatlara yazdrlm datm ktlarna dntrebilirsiniz. retme, ikna etme ya da aklama gerei duyduunuzda, PowerPoint anlalr ve dikkat eken sunular oluturmanza yardm edebilir. 1.1.1 Sunum Program Uygulamasn Balatmak

ekil 1. Microsoft PowerPoint uygulamasnn balatlmas

ncelikle Balat - Programlar - Microsoft Powerpoint komut srasn takip ederek PowerPoint XP programn balatmalsnz. 1.1.2 Temel Kavramlar PowerPoint XP ile sunu hazrlamaya balamadan nce blm boyunca srekli kullanacamz PowerPoint terimlerini tanmlamalyz. SLAYT (SLIDE) : Bir sunudaki tek bir sayfaya slayt denir. B ir slaytn iinde; metin, grafik, clipart nesneleri, resim, video klipleri veya ses klipleri bulunabilir.

149

ekil 2. Slayt nesnesi

SUNU <SUNUM> (PRESENTATION) : Bir konunun belli bir dzen erevesinde anlatlmas iin uygun slaytlarn bir araya getirilmesi ise sunu oluturulur.

ekil 3. Sunum nesnesi

TASLAK (OUTLINE) : Slayt zerinde grnen yazlar ierir. Taslaklarda sadece slayt balklar ve slayt metinleri yer alr.

ekil 4. Taslak nesnesi

150

DNLEYC NOTLARI <BLDR> (HANDOUTS) : Sunum srasnda dinleyicilere datlmak zere hazrlanan ktlardr. Slaytlarn kat zerine karlm hali de denilebilir. Bir sayfaya bir veya daha fazla slayt bir arada bastrlabilir. KONUMACI NOTLARI (SLIDE NOTES ) : Konumac tarafndan sunum srasnda hatrlatma amacyla hazrlanan ve kat kts olarak da alnabilen notlardr.

ekil 5. Konumac notlar

1.1.3 Pencere Yaps PowerPointde sunu hazrlarken srekli karlaacanz temel terimleri inceledikten sonra imdi PowerPoint program penceresini tanmaya balayabiliriz. ekil 6da gsterilen PowerPoint penceresi varsaylan ayar olarak bir slayt ve alma alan grntleyerek alr. Bunlar Anahat sekmesi, Slaytlar sekmesi ve notlar iin olan alandr. Normal grnm, bir sunu oluturmak ya da onu amak iin gereken bilgi, komut ve denetimleri Web sayfasndaki balantlar gibi grntleyen grev blmesiyle alr.

151

ekil 6. Microsoft PowerPoint pencere yaps

1.1.4 Grnm Stilleri Sunu oluturmak ve deitirmek amacyla PowerPointi etkili kullanmak iin, PowerPoint grnmlerine almanz gerekir. Varsaylan ayar olarak, PowerPoint Normal grnmde alr ama PowerPoint penceresinin sol alt kesindeki dmelerini tklayarak dier grnmleri de grntleyebilirsiniz. PowerPoint programnn 5 temel grnm tipi vardr. Bunlar; Normal, Taslak, Slayt, Slayt Sralaycs ve Slayt Gsterisi'dir. Srasyla grnm tiplerini inceleyelim; Normal Grnm: Bir sununun temel esi olan anahat (taslak), slayt ve kullanc notlarnn her birinin kendi blmesinde yer ald grnm tipidir. Bu blmeler sununuzun genel grnmn salar ve kendi ksmlar zerinde almanza olanak salar. Sununuzun ieriini dzenlemek ve gelitirmek iin anahat blmesini, slaytlara ses, film, grafik ve metin eklemek iin slayt blmesini, konumac notlar eklemek iin ise not blmesini kullanabilirsiniz.

ekil 7.Normal grnm

Anahat <Taslak> (Outline) Grnm: Sununuzun ieriini gelitirmek iin outline grnmn kullanabilirsiniz. Normal grnmde olduu gibi burada da slayt grnm zerinde deiiklik yapabilir veya slayta notlar ekleyebilirsiniz.

152

ekil 8. Anahat grnm

Slayt Grnm: Her slaytn n izlemesi iin slayt grnmn kullanabilirsiniz. Slaytlar arasnda gei yapabilir.

ekil 9. Slayt grnm

Slayt Sralaycs Grnm: Slaytlar arasndaki geii ve slayt sralarn dzenlemek iin bu grnm kullanabilirsiniz.

153

ekil 10.Slayt Sralaycs grnm

Slayt Gsterisi: Slaytlarnz tam ekran olarak sunu gsterisi halinde grntlememizi salar. Sunu gsterisini balatmak veya sunu provas yapmak iin bu grnm kullanlr. PowerPointte Sunu Grnmlerinin Deitirilmesi PowerPointte bir sunu hazrlarken istediiniz be grnm tipinden birinde alabilirsiniz. Sunu grnmlerini deitirmek iin;

Program penceresinin sol alt kesinde durum ubuunun zerinde yer alan sunu grnm ikonlarn kullanabilirsiniz.

Veya men ubuunda; Grnm mens altnda yer alan grnm seeneklerinin kullanarak da yapabilirsiniz. 1.1.5 Ara ubuklarnn Tantlmas Microsoft PowerPoint penceresini tandktan sonra dier programlarda olduu gibi komutlarla yaplan ilemleri fare yardmyla da yapabiliriz.

Pencerede en stte yer alan ve zerinde Microsoft PowerPoint [Sunu1]yazan satra Balk ubuu denir. zerinde Dosya, Dzen, Grnm, Ekle gibi men balklarnn bulunduu satra Men ubuu denir. Menlerden yaplan ilemlerin fare yardmyla yaplmas ilemi iin de ara ubuklar kullanlmaktadr.

Ara ubuklarn ilave etmek iin Grnm mensnden Ara ubuklar komut sras takip edilmelidir. PowerPoint programnda kullanlan ara ubuklar; Standart Ara ubuu, Biimlendirme Ara ubuu ve izim Ara ubuudur. imdi srasyla ara ubuklarn tanyalm;

154

Standart Ara ubuu: Menlerde bulunan temel komutlarn ksayol simgelerinin yer ald ara ubuudur.

ekil 11. Standart Ara ubuu

Biimlendirme Ara ubuu: Slaytlarla ilgili biim ayarlarnn ksayol simgeleriyle yaplmasn salar.

ekil 12. Biimlendirme Ara ubuu

izim Ara ubuu: Slaytlarnza resim, kurulu emas, grafik ve otomatik ekil nesnelerini eklemenizi ve dzenlemenizi salayan ksayol simgeleri bulunur.

ekil 13. izim Ara ubuu

1.1.6 Ara ubuklarnn Ekranda Gsterilmesi ve Kaldrlmas Microsoft PowerPoint penceresindeyken men ubuu zerinde (ekrann bo bir yerinde) farenin sa tuuyla tklayarak alan menden herhangi bir ara ubuunun zerine gelinip, farenin sol tuuyla bir defa tklayarak seilen ara ubuu eklenmi olur. Ayn ekilde kaldrmak iin de seili olan ara ubuuna da tekrar fare yardmyla tklayarak kaldrlmas salanr. Ya da Grnm mens Ara ubuklar komutlar uygulanarak, ara ubuklar ekrana getirilip, kaldrlabilir.

ekil 14. Ara ubuklarnn eklenmesi/kaldrlmas

155

1.2

Dosya lemleri

1.2.1 Yeni Komutu PowerPoint programn altrdmzda karnza 4 seenekli diyalog kutusu ile beraber PowerPoint XPprogram penceresi gelir. (ekil 15)

ekil 15. Yeni sunu ama seenekleri

Diyalog kutusunda, yeni bir sunu amak iin; Akll erik Sihirbaz, Tasarm ablonu ve Bo Sunu seenekleri yer alr. Bu seenekler sunu oluturmak iin kullanlan farkl yntemleri iermektedir; 1.seenek - Akll erik Sihirbaz : Bu seenek en hzl sunu yaratma yoludur. Sunu yaratma admlar boyunca bir sihirbaz kullanabilirsiniz. Eer sunu yaratmaya nereden balayacanz bilmiyorsanz bunun iin Akll erik Sihirbaz size yardmc olur. Bir akll ierik sunusu genellikle deiik kategoriler iin mantkl sralama izleyen 5 ile 10 aras slayttan oluan bir sunudur. Otomatik erik Sihirbaz ile sunu yaratmak iin; Dosya mensnden Yeni komutu altrlr. Karnza gelen diyalog penceresinde Akll erik Sihirbaz seeneini seebilirsiniz. Ya da Dosya mensnden Yeni komut srasn takip ederek alan YEN SUNU penceresinin GENEL sekmesinden Akll erik Sihirbazn balatabilirsiniz.

156

ekil 16. Akll ierik sihirbaz

Akll erik Sihirbaz penceresi aldnda karnza gelen iletiim penceresindeki bilgileri okuyun ve devam etmek iin LER tuunu kullann.

ekil 16.1. Akll ierik sihirbaz

Sihirbazn size belirttii admlar boyunca sununuzun trn, sununuzun kt tipini, sunu baln ve her slaytta bulunmasn istediiniz nesneleri belirtin. SON tuu ile sihirbaz sonlandrn. 157

 Karnza anahat grnmnde gelen sunuda gerekli alanlar doldurarak sununuzu tamamlayabilirsiniz. 2.seenek - Tasarm ablonu: Sunu oluturmada nceden belirlenmi biimlendirme ve yer tutucu metin ieren zel bir belge tipi olan tasarm ablonu kullanabilirsiniz. PowerPoint etkili sunular oluturmak iin, ustaca hazrlanm ablonlardan oluan bir koleksiyonu kullanabilirsiniz. PowerPointte her ablon yalnzca metin eklemeniz gereken bir biem ve renk dzeni sunar. Sunu hazrlamann herhangi bir aamasnda (sunuyu hazrlamaya ilk baladnzda veya ierii gelitirdikten sonra ) ablon uygulayabilirsiniz. Bir sunuyu ablonla yaratmak iin; Dosya mensnden Yeni komutu altrlr.

Karnza gelen diyalog penceresinde Tasarm ablonu seeneini seebilirsiniz.

ekil 17. Akll ierik sihirbaz

Ya da Dosya -Yeni komut srasn takip ederek alan YEN SUNU penceresinin TASARIM ABLONLARI sekmesinden istediiniz ablonu seerek sununuza uygulayabilirsiniz. eriini gelitirdiiniz var olan bir sunuya ablon uygulamak veya bir ablon uygulamasn bir bakas ile deitirmek iin; Men ubuunda Biim-Tasarm ablonu komut srasn takip ederek istediiniz bir ablonu seiniz ve OK tuuna tklayarak sununuza setiiniz ablonu uygulaynz.

158

3.seenek - Bo Sunu: Sunu hazrlamaya sfrdan balamak isterseniz bo sunu seeneini seebilirsiniz. Dosya mensnden Yeni komutu altrlr. Karnza kan pencereden Bo Sunu seeneini iaretleyin. Ya da standart ara ubuunda yer alan Yeni Sunu" ikonuna tklayabilirsiniz. Karnza gelen yeni slayt penceresinden istediiniz biimdeki slaytlardan birini seebilirsiniz.

ekil 18. Yeni sunu oluturmak

1.2.2 A Komutu PowerPoint dosyalar bilgisayarda ppt uzants ile saklanr. Bu uzant ile sabit diskte saklanm, varolan bir sunuyu, PowerPointi ilk balattnzda karnza gelen diyalog penceresinden aabilirsiniz. Varolan bir sunuyu, PowerPointi balattktan sonra ,

Men ubuundan Dosya -A komut srasn takip ederek aabilirsiniz.

Eer dosyanzn sakland yeri bilmiyorsanz arama yaparak dosyanz bulabilirsiniz. Bir sunuyu amak iin; Men ubuundan Dosya- A komut srasn takip edin. 159

 Sk kullanlan bir dosyaya erimek iin A penceresinde yer alan Kayt Yeri" simgelerinden faydalanabilirsiniz. Dosya bir klasr altnda sakls ise BAK alr listesinden klasr adn seebilirsiniz.

Amak istediiniz dosyay bulduunuzda zerine ift tklayn.

ekil 19. Varolan sunuyu amak

Bir sunuyu bulmak iin; Men ubuundan Dosya -A komut srasn takip edin. Dosya adn anmsadnz kadar ile yazn. PowerPoint, bu karakterleri var olan dosya adlar ile elemeye alr. ARALAR alr listesine buradan da BUL komutuna tklayn. Gerekirse ALT KLASRLER ARA onay kutusuna tklayn. MD BUL butonuna tklayn. Sonra amak istediiniz dosyaya ift tklayn.

160

ekil 20. Bul penceresi

1.2.3 Kapat Komutu Ak olan etkin PowerPoint dosyasn kapatr. Fakat Microsoft PowerPoint programnn penceresi aktif durumdadr, kapanmaz.

ekil 21. Bir sunuyu kapatmak

1.2.4 k Komutu PowerPoint programndan klr. Ya da klavyeden ksayol olarak Alt+F4 tularna beraber baslarak pencere kapatlr. 1.2.5 Kaydet Komutu Bir PowerPoint sunusu yarattnzda daha sonra zerinde alabilmek iin bu sunuyu bir dosya olarak diske kaydetmeniz gerekir. Sunuyu ilk defa veya yeni bir adla kaydetmek iin;

Men ubuunda Dosya- Farkl Kaydet komut srasn takip edin. Dosya adn ve kaydedeceiniz yeri belirterek kaydetme ilemini sonlandrn. Ak bir sunuda yaptnz deiiklikleri kaydetmek iin; men ubuunda Dosya Kaydet komut srasn takip edin.

ekil 22. Sunuyu kaydetmek

NOT: PowerPointin otomatik kayt zellii vardr. Kaydetme seeneklerini deitirmek iin;

161

Men ubuunda Aralar - Seenekler -Kayt Sekmesi komut srasn takip ederek otomatik kaydetme sresini deitirebilirsiniz. Unutmayn ki; PowerPoint programnda kaydettiiniz dosyalarn uzants ".ppt" dir.

1.2.6 Farkl Kaydet Komutu Genelde daha nceden kaydedilmi bir sunuyu farkl bir isim, tr, konum ve seenek ile kaydedebilmek iin kullanlan komuttur. Komutun kullanm ilk defa kaydedilen bir dosya kayd ile ayndr.

Daha nceden kaydedilmi ve yeniden alm bir dosya zerinde alp, dosyay yeni haliyle baka bir isimle kaydetmek (yani bir kopyasn kartmak) istediinizde Dosya - Farkl kaydet komut sras takip edilir. Bu ilem iin ara ubuu zerindeki Kaydet dmesi kullanlmaz.

1.2.7 Html Olarak Kaydet Komutu PowerPoint Sunumundaki dosyalarnz web sayfas olarak kaydetmek iin;

Dosya mensnden Farkl kaydet komut srasn takip edin. Kayt tr ksmnda "Web sayfas" seeneini iaretleyin. Ya da Dosya mensnden Web Sayfas Olarak Kaydet komut srasn takip edin.

".html" uzantl dosyalar Internet Explorer, Netscape gibi Internet gzatcsnda (browser) gzkr. 1.2.8 Sayfa Yaps Komutu Bir sunuyu yazdrmadan nce, sunu slaytlarnzn oranlarn ve sayfa ynelimlerini ayarlamak iin , Sayfa Yaps iletiim kutusunu kullanabilirsiniz. Sayfa Yaps iletiim kutusunu amak iin;

Men ubuunda Dosya - Sayfa Yaps komut srasn takip etmelisiniz.

162

ekil 23. Sayfa yaps penceresi

PowerPointte Kullanlan Slayt Boyutlar: Ekran Gsterisi: Bilgisayar ekrann kaplayan 254x190,5mm slaytlar iin kullanlan boyuttur. Letter Kad: 212x275mlik sayfaya san slaytlar iin kullanlan boyuttur. A4 Kad: 210x297mmlik sayfaya san slaytlar iin kullanlan boyuttur. 35mm Slayt: 35mm slayt oranlarna uyacak 287,75x190,5mm boyutunda slaytlar iin kullanlan boyuttur. Asetat: Asetatlara sacak 254x190,5mm boyutundaki slaytlar iin kullanlan boyuttur. Tantc: Web sayfalarnda genellikle reklam olarak kullanlan 203,2x25,4mm slaytlar iin kullanlan boyuttur. (Banner) zel: PowerPointi etkin yazcnn yazdrma alanna uygun genilik ve uzunlua ayarlamak iin zel boyutu kullanlr. 1.2.9 Bask nizleme Komutu PowerPoint programnda hazrlam olduunuz sununuzdaki yazlan metinin katta nasl gzktn gsterir. Metin zerinde son dakika deiikliklerinizi yapmanz salar. Bunun iin;

Dosya mensnden Bask nizleme komutlar altrlr. Veya Standart ara ubuundan bask nizleme dmesine fare yardmyla tklanr. Ya da klavyeden ksayol olarak Ctrl+F2 tularna basnz. 163

!Dosyanz yazcya gndermeden nce bask nizleme yaparak sayfa yapsn kontrol ediniz.

ekil 24. Bask nizleme penceresi

ekil 24'deki bask nizleme ubuundaki Kapat dmesine baslarak tekrar normal sayfa grnmne dnebilirsiniz. 1.2.10 zellikler Komutu Seili olan PowerPoint sunu belgenize ait konusu bal, nerede ve hangi kategori ieriinde yazld gibi zelliklerini verir. Bunun iin;

Dosya mensnden zellikler komutu seilir, Karnza kan pencerede Genel sekmesine tklanr, Sununuza ait Tr, Konum, Boyut, Oluturulma Tarihi, Deitirilme Tarihi hakknda bilgi alabilirsiniz.

ekil 25.zellikler penceresi -Genel Sekmesi

164

1.2.11 Paketle ve Gnder PowerPoint programnda Dosya Paketle ve Gnder sihirbaz bal dosyalar dahil sununun tamamn paketlemenize yardm eder. Sununuzu disketinize, sabit diskinize veya dorudan a zerindeki baka bir bilgisayara paketleyebilirsiniz.

ekil 26. Paketle ve Gnder Sihirbaz penceresi

Paketle ve Gnder Sihirbaz, tm sununuzu baka bir bilgisayara vermek iin paketlemenize yardmc olur. Hangi sunuyu paketlemek istediinizi "Etkin Sunu" veya "Dier Sunu / Sunular" onay kutusunu iaretleyerek seim yapnz. Dosyanz hangi srcye kopyalayacanzn seimini yapnz. (ekil 26)

Son dmesine basarak ileminizi tamamlaynz. 1.2.12 Gnder Komutu Bir posta alcsna ya da Microsoft Word'e PowerPoint belgesi gndermek iin ekil 26'daki Dosya mens Gnder komut sras takip edilerek, hazrlam olduunuz sununuz bir posta alcsna, Exchange klasrne veya Microsoft Word programna gnderilmektedir.

ekil 27. Gnder komut penceresi

165

Sunu belgenizi Word'e gnderiyorsanz, karnza kan pencere Microsoft Word Sayfa Dzeni seeneklerinden birini seerek, Tamam dmesine basnz.

5.28. Microsoft Word'e Gnder penceresi

1.2.13 Yazdrma lemi PowerPointte hazrladnz bir sununun kat ktsn alabilmek iin ncelikle bir yazc semeniz gerekir. Eer bilgisayarnzda ykl bir yazc yoksa ncelikle bir yazc yklemelisiniz. PowerPointte slayt, anahat, not ve dinleyici notlarndan oluan tm sunu elerini renkli veya siyah beyaz olarak yazdrabilirsiniz. Yazdrma ilemleri iin;

Dosya mensnden Yazdr (Print) komut srasn takip ediniz. Bu iletiim kutusu; birden ok kopya yazdrma, aralklar belirleme, yazc zelliklerine eriim ve bir dosyaya yazdrma gibi seenekleri salayan standart Windows zellikleri sunar.

ekil 29. Yazdr penceresi

166

Karnza kan iletiim penceresinde Yazdrlacak alan ksmnda "Slayt - Dinleyici Notlar - Not Sayfas- Anahat Grnm" seeneklerinden biri seilir.

Yazdrlacak ksmda Dinleyici Notlar'n seerseniz, yatay veya dikey konumda kts alnacak olan dinleyici notlarnn sayfa says 1'den 9'a kadar belirtilebilir. 1.3 Nesne ve Metin lemleri

1.3.1 Nesnelerle almak izgi ve ekil Ekleme Bir sunuyu daha etkili ve ekici hale getirmek iin slaytlara grafik ve ekiller eklenebilir. Sunularnza tr izim nesnesi ekleyebilirsiniz. izgiler, otomatik ekiller ve serbest formlar. izgiler; iki noktay birletiren dz ya da kavisli yay izgilerdir. Otomatik ekiller, yldz, daire, veya oval gibi nceden belirlenmi ekillerdir. Serbest Form, serbeste izebildiiniz dzensiz bir eri veya okgendir. Yarattnz izim nesnesini, dndrme, renklendirme veya biim deitirme gibi birok yntemle deitirebilirsiniz. PowerPoint, glgelendirme ve boyutluluk gibi zel efektler salar. Bir resme glge eklediinizde, glgenin rengini, yerini ve asn denetleyebilirsiniz. ki boyutlu ekilleri boyutlu yzeylere dntrebilirsiniz. Nesneyi boyutlu olarak dndrebilir, eebilir veya evirebilirsiniz. Nesnenin perspektifini denetleyebilir ve yzey dokusunu belirleyebilirsiniz. Nesne izmek Sununuzdaki slaytlara herhangi bir nesne izmek iin;

ekil 30. Glenyz nesnesi izmek

167

izim ara ubuunda bulunan izim nesnelerinden faydalanabiliriz. Bunlardan birini seerek slayt ekranna geldiimizde farenin sol tuuna basl tutarak istediimiz boyutta nesneyi izebiliriz. Biz burada rnek olarak bir glenyz iziyoruz. (ekil 30) Slayt zerindeyken, izim ara ubuu-Temel ekiller- Glenyz resmini seiniz. Farenin sol tuuyla slayt zerine istediiniz byklkte nesneyi iziniz.(ekil 31)

ekil 31. Glenyz nesnesi

Nesnenin Dzenlenmesi Slayt zerinde izmi olduumuz glenyz nesnesini ;

imdi glgelendirilmi, zerinde " Merhaba" yazan nesne haline getirmek istiyoruz. Slayt zerine izilmi glenyz nesnesini farenin sol tuu ile seiniz, Yine izim ubuu zerinde bulunan Glgelendirme stili ikonundan Glge stili6 seiniz, Nesne seiliyken, farenin sa tuuyla Metin Ekle seilir, Nesnenin zerine" Merhaba " yazlr ve Enter tuuna baslr.

Nesne zelliklerinin Deitirilmesi: izmi olduunuz nesnenin rengi stili..vb biimini deitirmek iin zerinde mouse sa tu tkladmzda kan pencereden otomatik ekil biimlendir seenei seilerek gerekli deiiklikler yaplabilir.

168

ekil 32. Otomatik ekil Biimlendir penceresi

Nesnelerin Hizalanmas :

Hizalamak istediiniz nesneleri seili duruma getirin. Semek istediimiz nesneler zerinde iken Shift tuunu basl tutup, fare ile sol tklayarak, Daha sonra izim ara ubuundan -iz -Hizala veya Dat komut satrndan istediiniz datm seeneini seebilirsiniz.

ekil 33. Nesneleri hizalamak

Nesnelere 3 boyutlu grnm verilmesi:

Deitirmek istediimiz izim nesnesini seip, izim ara ubuundan - 3-D biemini tklayarak istediimiz 3 boyulu grnmlerden birini seebiliriz.

169

ekil 34. Nesnelere 3 boyutlu grnm verilmesi

Nenelerin ne arkaya tanmas : izmi olduunuz nesneleri sraya koyabiliriz. Bunun iin;

ne yada arkaya tamak istediimiz nesneyi seili duruma getirin, Sonra izim ara ubuu - iz -Sra komut srasn takip ederek kan pencereden istediiniz seenei seebilirsiniz.

ekil 35. Nesnelerin sralanmas

Nesnelerin Dndrlmesi ve evrilmesi: Nesneyi istediimiz ynde dndrebilir, ynelimini deitirebiliriz. Bunun iin;

Dndrmek istediimiz nesneyi setikten sonra, izim ara ubuu- iz- Dndr / evir - Serbest dndr komut sras takip edilir,

170

Nesnenizin istediimiz ynde ynelimini serbest dndrme noktalarndan deitirebilirsiniz.

ekil 36. Nesnelerin dndrlmesi

Yay Nesnelerinin izilmesi ve Dzenlenmesi:

izim ara ubuu -Otomatik ekil komut srasn takip ediniz, izgi sekmesinden serbest form seeneini seiniz. Daha sonra slayt zerinde farenin sol tuunu basl tutarak, stediimiz dzende izgi izebilirsiniz. Yine ayn yerden eri ikonunu tklayarak eik izgiler (r. Yay gibi) izebiliriz.

ekil 37. Yay Nesnelerinin izilmesi

Nesnelerin Gruplandrlmas:

ncelikle gruplandrmak istediimiz nesneleri seili duruma getiririz, Shift tuuna basl tutarak, farenin sol tuu ile nesneleri seebilirsiniz. Seim ileminden sonra izim ara ubuu-iz - Gruplandr komut srasn takip ederek semi olduumuz nesneleri gruplandrabilirsiniz. Grubu zmek eski haline getirmek iin ise, yine ayn yerden Grubu z sekmesi kullanlarak eski haline geilebilir.

171

ekil 38. Nesnelerin Gruplandrlmas

Nesnelere Glge Yaratmak: Slaytnzdaki nesnelere glge ekleyerek derinlik duygusu yaratabilirsiniz. Bunun iin;

Glge eklemek istediiniz nesneyi seili duruma getirdikten sonra, izim ubuu-Glgelendirme komutu altnda bulunan seeneklerden biri seerek yapabilirsiniz.

ekil 39. Nesnelere Glge Yaratmak

Tablo Eklenmesi: Slayt sununuza tablolar eklemek, veri gruplar arasndaki nemli eilimleri ve ilikileri gstermenin mkemmel bir yoludur. Slayt zerinde yer alan verileri bir tablo halinde yazabiliriz. Bunun iin;

Ekle - Tablo komut sras takip edilerek istediimiz satr ve stun saysnda tablo ekleyebilirsiniz. Burada kan tablolar ve kenarlklar ara ubuunda faydalanarak tablonuza yeni bir stun, satr ekleyebilir; hcre ierisindeki verileri hizalayabilirsiniz.

172

ekil 40. Tablo eklemek

Bir Organizasyon emasnn Eklenmesi: Slayt zerinde bir kuruma ait organizasyon emas ekleyebilirsiniz. Bunun iin;

Ekle - Resim - Kurulu emas komut sras kullanlarak bir organizasyon emas eklenebilir.

ekil 41. Kurulu emas eklemek

WordArt Nesnesinin Eklenmesi: Slaytlar zerinde eitli yazlarda metin yazlar yazabilirsiniz. Bunun iin;

izim ubuu - WordArt nesnesini seiniz, stediiniz metin yazsn wordart dzeninde yazabilirsinz.

173

ekil 42. WordArt galerisi

Bir Microsoft Excel Grafiinin Eklenmesi: Slaytmza Microsoft Excel penceresinden faydalanarak bir grafik ekleyebiliriz. Bunun iin;

Ekle - Grafik komut sras kullanarak, Grafik eklenecek veri sayfasnda veriler belirlenir. Belirtilen veri sayfas dzeninde grafik slayta eklenir. Ekranda veri sayfasnn grntlenip kaybolmas iin, Grnm - Veri sayfas sekmesini kullanabilirsiniz.

Grafikte bir hcre semek iin; grafik zerinde o hcreyi seebilirsiniz. Satr semek iin satr numarasn; stun semek iin stun harfini; tm hcreleri semek iin sol stteki balk dmesini seiniz.

ekil 43.Grafik Eklenmesi

174

NOT : Eer yeni bir slayt yaratarak grafik eklemek istiyorsanz; Ekle - Yeni Slayt seeneinden Grafik ve metin olan slayt trn seerek yapabilirsiniz.

ekil 44. Slayt Dzeninden grafik eklenmesi

Grafik Verisini Biimlendirmek:

Slayt zerinde grafii seip, Veri sayfasnda herhangi bir hcreyi seiniz, Biim mensnden yaztipi komutu verilerek kan pencereden gerekli dzenlemeler yaplabilir.

ekil 45. Grafik verisinin biimlendirilmesi

Veri Sayfasnn Saylarn Deitirmek:

Veri sayfasndan biimlendirmek istediiniz veriyi sein. Biim mensnden Say sekmesini tklayn. Uygulamak istediiniz biemi tklayn.

175

ekil 46. Veri sayfasnn saylarn deitirmek

Grafik Tr Semek:

Sununuzda deitireceiniz slayt seiniz, Standart ara ubuunda grafik tr seiniz. (ekil 47)

ekil 47. Grafik tr semek

Standart bir grafik tr uygulamak iin; Grafik - Grafik tr komutunda kan pencereden herhangi birini seebilirsiniz.

176

ekil 48. Grafik tr penceresi

Yine bu pencere yardmyla zel grafik tr seebilirsiniz.

Grafii zelletirin: Grafik - Grafik Seenekleri komutunu vererek grafiinizde gerekli dzenlemeleri yapabilirsiniz.

ekil 49. Grafik seenekleri penceresi

1.3.2 Metin Gelitirmek Metin Biimlendirme PowerPointin hazr ablonlar metin nesneleri iin nceden hazrlanm stiller salamasna karn, metinlerin biimi istee gre deitirebilir, bir szc ya da tm metin nesnesini ya da daha fazlasn vurgulayabilirsiniz. Metin nesnesini biimlendirmek iin; 177

Biimlendirme ara ubuu nda yer alan Yaztipi simgeleri seilebilir, Veya Biim mensnden Yaz Tipi komut srasn takip ederek alacak iletiim penceresini kullanabilirsiniz.

ekil 50. Biimlendirme ara ubuu

ekil 51. Yaz Tipi penceresi

Bu ekilde seili metnin veya tm metin nesnesinin yaz tipini, rengini, kaln, italik veya alt izgili olmasn salayabilirsiniz. Metin Nesnesini Tama

Slayt zerindeki metin nesnesini fare ile setikten sonra, Farenin sol tuuna basl tutarak greceiniz drt ynl ok ile nesneyi slayt zerinde istediiniz bir yere tayabilir, Ve seili metin nesnesi zerinde oluan iki ynl ok ile nesneyi boyutlandrabilirsiniz.

Metin Kutusu Yaratma Slaytnza metin eklemek iin genellikle balk, alt balk veya madde imli liste yer tutucularn kullanrsnz. Ancak standart yer tutucular dnda bir yere metin eklemek isterseniz o zaman metin kutusu yaratabilirsiniz. PowerPointin otomatik ekil biemleri ile ok farkl ekillerde metin kutular yaratabilirsiniz. Metni otomatik bir ekil iine yerletirdiinizde eklin bir paras olur. Metin kutusu yaratmak iin, izim ara ubuu zerinde yer alan Metin Kutusu seeneini kullann.

178

Otomatik ekle Metin Eklemek izim ara ubuu nda yer alan Otomatik ekile tklayn alan listeden bir otomatik ekil sein ve slayt zerine tayn. ekil seili durumda dururken izim ara ubuu zerinde Metin Kutusunu sein ekil zerine istediiniz metni yazn

ekil 52. Metin eklemek

Metin Nesnesinin zelliklerini Deitirmek Slayt zerindeki nesneyi sein.

Farenin sa tuuna tklayn. Alan komut listesinde Otomatik ekil Biimlendir komutunu sein. Otomatik eklin istediiniz zelliklerini bu iletiim penceresinde yer alan sekmelerle deitirebilirsiniz. Metin Nesneleri le alrken Hata Dzeltme ve Otomatik Biimlendirme Yazm hatalar vermek istediiniz gerek iletiden izleyici uzaklatrr. PowerPoint metni hatasz yazmanz salamak iin birok ara sunar. Gerekli dil desteini saladnzda, sununuzdaki yazm yanllarn denetleyebilirsiniz. PowerPointte yazm denetimi yapmak iin, Men ubuunda Aralar-Yazm Denetimi komut srasn takip ederek alan iletiim penceresini kullanabilirsiniz. Yazma ilemi srasnda PowerPoint'in otomatik olarak yazm denetimi yapmasn istiyorsanz, Yine men ara ubuunda Aralar - Seenekler komut srasn takip ederek alan pencerede Yazm Denetimi ve Stil sekmesine gelip, burada Yazarken yazm denetle seeneini iaretleyin. Bylece alrken otomatik yazm denetimini aktif hale getirmi olursunuz. Hatal yazdnz kelimeleri PowerPoint alt krmz izgi ile izili olarak size gsterir.

179

PowerPointin otomatik biimlendirme zellii de vardr. PowerPoint sra slaytlarn, kesirleri ve tireleri, biimlendirilmi otomatik dzeltmeleri, bir numara ile belirtilen eleri ve alntlar tanr ve onlar siz yazdka biimlendirir. rnein, siz 1/2 yazdnzda o bunu olarak dzeltir. Madde mleri Kullanma

ekil 53. Madde aretleri ve Numaralandrma penceresi

Sunu hazrlarken slayt zerinde metinleri balarna yerletirdiiniz madde imleri ile daha ilgi ekici hale getirebilirsiniz. Bir metin nesnesi iinde bir yere madde imi koymak isterseniz, Madde imi koymak istediiniz yere tklayn. Men ubuunda yer alan Biim - Madde aretleri ve Numaralandrma komut srasn takip ederek alan iletiim penceresinden istediiniz madde imini seip kullanabilirsiniz. 1.3.3 Anahat Gelitirmek Bir sunu zerinde alrken ncelikle sununuzda anlatacanz fikirle ilgili bilgileri bir anahat halinde listelemelisiniz. PowerPointtin Normal ve Anahat grnmlerinde yer alan Anahat Penceresi bunun iin size yardmc olur. Anahat grnmnde dncelerinizi balklar ve alt maddeleri halinde ifade edebilir ve bunlar slayt zerine aktarabilirsiniz. Anahat grnmndeyken CTRL+ENTER tu bileimini kullanarak anahat penceresine yeni bir slayt ekleyebilirsiniz. Eer anahat grnmnde yer alan bir slayttan birden fazla oaltmak isterseniz, men ubuunda Dzen- oalt komut srasn takip etmelisiniz. Bylece oaltlan slaytn hemen arkasnda yeni slayt grebilirsiniz.

180

1.3.4 Bir Anahat Grnmn Deitirmek Anahat grnmnde yer alan metinin slayt zerindeki girintilerini ayarlamak iin;

ekil 54. Anahat ara ubuu

Anahat ara ubuunu kullanabilirsiniz. Anahat ara ubuunu eklemek iin; men ubuu zerindeyken farenin sa tuuna tklayn. Alan ara ubuu penceresinden Anahat ara ubuunu sein. Anahat ara ubuunda yer alan seenekleri kullanarak metnin anahat zerindeki girintilerini deitirebilirsiniz. Anahat Ara ubuunda Fare ile Metnin Girinti Dzeyini Ayarlamak

Ykseltgemek veya indirgemek istediiniz madde iminin zerine fare iaretisini tayn. areti drt bal ok haline dntnde, metni ykseltgemek iin soluna, indirgemek iin ise sana srkleyin.

Klavye ile metnin girinti dzeyini ayarlamak iin;

Metni bir dzey girintilemek iin TAB tuunu, bir dzey geri kaydrmak iin SHIFT+TAB tuunu kullann.

NOT: PowerPointte 5 ayr girinti dzeyi vardr. Metin girintileme ilemini cetvel kullanarak da yapabilirsiniz. CETVELi grntlemek iin, Normal veya slayt grnmndeyken men ubuunda Grnm-->Cetvel komut srasn takip edin.

181

ekil 55. Dikey -Yatay Cetvel

Cetvel ile almak

Bir metin nesnesini seili duruma getirmeniz gerekir. O zaman seili metin ile ilgili girintilemeler cetvel zerinde aktif olur. Cetvel zerindeki ilk satr, sol girinti ve ilk satr-sol girinti imlerini kullanarak seili metnin girinti dzeylerini hizalayabilirsiniz.

PowerPointte 1inch aralklarla varsaylan sekme duraklar bulunur. Tab tuuna her bastnzda, metniniz bir sonraki sekme durana gider. Cetveli kullanarak sekme duraklarnn yerlerini denetleyebilir ve seili metine yeni duraklar ekleyebilirsiniz. Sekmeyi ayarladnzda, cetvel zerinde sekme imleri gzkr. NOT: Sekmeler, paragraftaki bir satra deil, tm paragrafa uygulanr. NOT: Bir sekmeyi cetvelden srkleyerek kaldrabilirsiniz. Microsoft Wordden Anahat Almak Normal veya Anahat grnmnn anahat penceresinde, ardna yeni anahtt eklemek istediiniz slayt tklayn. Men ubuunda Ekle- Anahattan Slayt Al komut srasn takip edin. Eklemek istediiniz anahatt ieren dosyay sein ve yerletirin. Ekle komutuna tklayn.

182

ekil 56. Anahat Ekle penceresi

Anahat veya Notlar Microsoft Worde Gnderme Hem notlarnz hem de slaytlarnz Word programna gnderip, szlk ilemci aralarnn tmn kullanabilirsiniz. Bu, zellikle eitim sunusu veya elkitab gibi daha ayrntl malzemeler hazrladnzda kullanldr. Anahat, slayt veya notlar Worde gndermek iin, Men ubuunda Dosya-Gnder - Microsoft Word komut srasn takip edin. stediiniz sayfa dzenini tklayn ve Ok tuuna basn.

ekil 57. Anahatt Word'e gndermek

183

NOT: Bir anahatt Worde gnderdiinizde anahat dosyas RTF (Zengin Dosya Biemi) uzants ile kaydedilir. Sunuyu Anahat Olarak Kaydetme Hazrladnz sunuyu deiik dosya biemlerinde kaydedebilirsiniz. Bu dosya biemlerinden biride anahat olarak kaydetmedir. Bir sunuyu anahat olarak kaydetmek iin; Men ubuunda Dosya- Farkl Kaydet komut srasn takip edin. Alan iletiim penceresinde dosyaya bir isim verin ve dosya tipi olarak da Anahat/ RTF seeneini sein.

ekil 58. Farkl Kaydet penceresi

1.3.5 Asllarla almak Asllar; slaytlar, dinleyici ve konumac notlar gibi sununun her blm iin vardr. Sununuzun biimlendirme bilgilerini ierir. Bulunmasn istediiniz belirli biimsel zellikleri "ASIL" kullanarak slaytlarnzn tmne uygulayabilirsiniz. Bu ekilde slaytlar stnde tek tek biimsel deiiklik yapmaya gerek kalmaz. Asllar Grntlemek

184

ekil 59. Asllar Grntlemek

PowerPoint var olan slaytlar gnceller ve eklediiniz her slayta ayarlarnz kendiliinden uygular. Hangi aslla alacanz sununuzun hangi blmn deitireceinize baldr. PowerPoint programnda asllarn grntlemek iin; Men ara ubuunda Grnm - Asl komut srasn takip ederek istediiniz yapya ait asla ulaabilirsiniz.(ekil 59) Asllar zerinde dzenlemeyi, biimlendir ara ubuunda yer alan komutlarla veya standart ara ubuundaki ksa yollarla yapabiliriz. Asllar kullanarak dinleyici notlarnn sayfa zerindeki yerleimini de dzenleyebilirsiniz. Asl zerinde slayta bir nesne ekleyebilirsiniz. (irket logosu, resim,..vs.) Slayttaki Asl Artalan Nesnelerini Gizlemek Asl zerine yerletirmi olduunuz artalan nesnelerini slayt zerinde gizlemek isterseniz; Men ara ubuunda Biimlendir - Artalan komut srasn takip edin, Alan iletiim penceresinde Asl slayttaki arka plan resimlerini alma seeneini iaretlemelisiniz.(ekil 60)

185

ekil 60. Artalan nesnelerini gizlemek

1.4

Sunum Programnda Slayt lemleri

1.4.1 Slaytlara Dzen Vermek Slayt Tama lemi Slaytnz sunu ierisinde herhangi bir yere tayabilirsiniz. Bunun iin en kolay yntem sunum grnmlerinden Slayt Sralaycs grnmnde fare sol tu basl tutarak istediiniz konuma slayt getirip brakabilirsiniz.

ekil 61. Slayt sralaycs grnm

Kes-Yaptr lemi Bu ilem iin;

lk nce Grnm-Slayt sralaycs komut srasn takip edin. Yada Anahat blmesinde ileminizi yapabilirsiniz. Daha kesilecek slaytlar seilir. Standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kes komutu kullanlarak veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kes komutu kullanlarak yaplabilir.

Klavye yoluyla ise;

Ctrl + X tularna baslarak seili alan hafzaya alnr, Daha sonra kesilecek slaytlar seilir.

186

Standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr, Ya da Dzen mensnden Kes komutu kullanlarak veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kes komutu kullanlarak yaplabilir. Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak standart ara ubuundan dmesine tklanr Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr. Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr.

Klavye yoluyla ise;

Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki slaytlar ilgili yere yaptrlr.

Kopyala Yaptr lemi ve Yollar Bu ilem iin; ilk nce Grnm-Slayt sralaycs grnmne geilir. Yada Anahat blmesinde ileminizi yapabilirsiniz. Kopyalama ilemi iin;

lk nce kopyalanacak slaytlar seilir. Daha sonra standart ara ubuunda bulunan dmesi tklanr Ya da Dzen mensnden Kopyala komutu kullanlr Veya farenin sa tu yardmyla kan menden Kopyala komutu kullanlarak yaplabilir.

Klavye yoluyla ise;

Ctrl + C tularna baslarak seili alan hafzaya alnr. Daha sonra yaptrlacak yere imle tklanarak standart ara ubuundan dmesine tklanr

Veya Dzen mensnden Yaptr tklanr. Ya da farenin sa tuu yardmyla kan menden Yaptr seenei tklanr. Klavye yoluyla ise Ctrl + V tularna baslarak hafzadaki slaytlar ilgili yere yaptrlr. 1.4.2 Slayt Renk Dzenlerinin Deitirilmesi PowerPoint programnda slaytlardaki renk dzenini sununuzdaki tm slaytlara uygulayabilirsiniz. Her ablon iinden istediiniz renk dzenini seebilir ve uygulayabilirsiniz. Kendi renk dzeninizi de yaratabilir ve bu dzeni kaydederek dier slayt veya sunularnzda kullanabilirsiniz. Bir Renk Dzeninin zlenmesi ve Seilmesi Renk dzeni iletiim penceresini amak iin;

187

 Biim - Slayt Dzeni komut srasn takip edin. Kullanlabilir renk dzenlerini grntlemek iin Standart sekmesine gein. stediiniz renk dzenini sein ve Uygula butonu ile seili slayta veya Tmne Uygula butonu ile tm sununuza yeni renk dzenini uygulayn.

ekil 62. Renk dzeni penceresi

Bir Slaytn Renk Dzenini Baka Bir Slayta Uygulamak Slayt sralaycs grnmne gein. Uygulamak istediiniz renk dzenine sahip slayta tklayn. Renk dzenini bir slayta uygulamak iin; Biimlendirme ara ubuunda yer alan Biim Boyacs ikonuna tklayn. Birok slayta uygulamak iinse ift tklayn. Renk Dzenini zelletirmek Slayt grnmnde, renk dzenini deitirmek istediiniz slayt grntleyin. Biimlendir - Slayt Renk Dzeni komut srasn takip edin. zel sekmesini sein. Deitirmek istediiniz eyi sein. Renk Deitir butonuna tklayn. stediiniz renge tklayn. Renk dzeninde yaptnz deiiklii istediiniz slaytlara uygulayn. Yeni Renk Dzenleri Oluturmak 188

Biimlendir - Slayt Renk Dzeni komut srasn takip edin. zel sekmesine gein. Sekiz renk tasla seeneinden istediklerinizin renklerini deitirin. Standart Dzen Olarak Ekle butonuna tklayn. Yeni renk dzeni Standart sekmesinde gzkr. Yeni oluturduunuz renk dzenini istediiniz slaytlara uygulayabilirsiniz.

Arka Plan Deitirmek

Normal ya da Slayt Sralaycs grnmnde, deiikliin geerli olaca slayt ya da slaytlar sein. Semezseniz, deiiklik, geerli slaytn tasarm ablonunu paylaan tm slaytlar iin geerli olur. Biim - Arka Plan komut srasn takip edin. Alan iletiim penceresinde istediiniz arka plan dolgu rengini sein.

sterseniz arka plannza yeni bir dokuda ekleyebilirsiniz.

ekil 63. Arka Plan Deitirmek

Dier sunularda da kullanmak istediiniz bir arka plan oluturduunuzda, aadaki yollarla bu biimlendirmeyi koruyabilirsiniz: Arka plan ieren slayt resim dosyas olarak kaydedin. Bu slayt Blank.pot dosyas olarak kaydederek, yeni bo sunular iin varsaylan tasarm yapn.Kaydetmeden nce varsaylan slayt zerindeki istemediiniz tm,metini grafik ve efektleri silmek iyi bir dncedir. Slayt Tasarm grev blmesinde kullanlabilecek bir tasarm ablonu olarak kaydedin. Kaydetmeden nce ablon zerindeki istemediiniz tm slayt, metin, grafik ve efektleri silmek iyi bir dncedir.

189

 Sunuyu kaydedin ve Yeni Sunu grev blmesindeki Varolan Sunudan- Yeni komutunu kullanarak onu temel alan yeni sunular oluturun. 1.4.3 Slaytlara ablon Uygulamak 1.4.4 Bir Sunuyu ablon Olarak Kaydetmek Herhangi bir sunuyu ablon olarak kaydedebilirsiniz. Bu ablondan yeni bir sunu yarattnzda, onun ierik ve tasarm yeni sununuzun temelini oluturabilir. ablonunuzu istediiniz herhangi bir yerde saklayabilmenize karn, PowerPointin ablonlar saklamak iin kulland TEMPLATES klasrne kaydetmek daha uygun olacaktr. Tasarm ablonlarn Presentation Designs klasrne, Akll ierik ablonlarn ise Presentations klasrne kaydettiinizde bu ablonlar Dosya - Yeni komutunu takip ettiinizde karnza gelecektir. stediiniz bir sunuyu ap, zerinde istediiniz biimlendirmeleri yapn. Sonra; Dosya - Farkl Kaydet komut srasn takip edin. ablonunuza bir isim verin. ablonun kayt tipi olarak Tasarm ablonu nu sein. Kayt ilemini tamamlayn.

ekil 64. ablon belgesini kaydetmek NOT: sterseniz var olan bir tasarm ablonunu da yeniden dzenleyip kaydedebilirsiniz.

190

1.5

Belgeyi Sonlandrma lemleri

1.5.1 stbilgi ve Altbilgi Eklemek stbilgi ve altbilgiler her slaytta gzkebilir. Genellikle sunu bal, slayt numaras, tarih ve saat, sunucu ad gibi bilgiler altbilgi ve stbilgi olarak slaytlara veya notlara eklenebilir. stbilgi ve altbilgilerin sunuyu kark gstermemesi gerekir. Slayt zerinde veya notlar sayfasna yerletirilen altbilgi ve stbilgilerin varsaylan yaz tipi ve boyutlarnn dinleyicilerin dikkatlerini datmayacak kadar kk olmas gerekir. NOT: Genellikle balk slaytna altbilgi veya stbilgi eklenmez. stbilgi ve altbilgi eklemek iin; Men ubuunda Grnm - Altbilgi ve stbilgi komut srasn takip edin. Slayt veya Notlar ve Dinleyici Notlar sekmelerinden birini seerek buradaki tercihlere gre bir slayta veya bir not sayfasna veya bir sununun tamamna altbilgi ve stbilgi ekleyebilirsiniz.

ekil 65. stbilgi ve Altbilgi penceresi - Slayt sekmesi

Ekrana gelen iletiim penceresinde ; Bu iletiim penceresinde iki ana seenek bulunmaktadr. Bunlar, slayt grnmne stbilgiAltbilgi- Tarih ve slayt numaras veren slayt seeneidir.

Burada hangi ilemi yaptrmak istiyorsanz, o seenein sol tarafnn iaretli olmas gerekir.

191

n izlemede de grld gibi, slaytn sol alt kesinde Tarih ve Saat; ortada Altbilgi ve sa tarafta da slayt numaras bulunmaktadr.

kinci seenek olan Notlar ve Dinleyici Notlar, stte grld gibi iaretlendiinde ekrana gelecektir . 1.5.2 Sayfa Numaralar Eklemek Sununuzda hazrladnz slaytlar sralamak iin slaytlara sayfa numaras eklenebilir. Bunun iin;

Ekle Slayt numaras komut sras takip edilir, stbilgi ve Altbilgi penceresinde "Slayt numaras" onay kutusu iaretlenir. Uygula veya Tmne Uygula komut dmesine tklanr, bylece slaytlarnz numaralandrm olursunuz.

ekil 66. Slaytlara numara eklemek

1.5.3 Dosyadan Slayt Al Daha nceden hazrlanm olan sunu dosyasnn tamamnn ya da sunu dosyasndan istenen slaytlarn ak olan sunu dosyanza eklenmesini salayabilirsiniz. Sununuza slayt/slaytlar eklemek iin; Men ubuunda Ekle- Dosyadan Slayt Al komut srasn takip ederek alan iletiim penceresinden Sunu Bul sekmesindeki Gz at dmesini tklaynz.

192

ekil 67. Slayt Bulucu

Bilgisayarnzdaki kayt yerinize gre sunu dosyanz seerek A komut dmesini tklaynz.

Sunu dosyanzdaki slayt/slaytlar seiniz.

193

Ekle / Tmn Ekle dmesine basnz. Kapat dmesini tklaynz. Bylece ak olan sunu dosyanza daha nceden hazrlam olduunuz slaytlarnz ekleyebilirsiniz. Bu da size hem zaman kazandracaktr, hem de materyal olarak kaynaklarnzdan faydalanm olacaksnz. 1.6 Slayt Gsterisi Hazrlama lemleri

1.6.1 Slaytlara Animasyon Efektleri Vermek Sunu ile dinleyiciye aktarlacak olan ieriin daha etkili olabilmesi iin, sunuya animasyon efektleri eklenebilmektedir. Efektler; ses, canlandrma ve zamanlama baznda deerlendirilebilir. Slayt zerindeki nesneler (balk, metin, grafik ve tablolar) ekrana, belirli bir ses ve canlandrma dzeni ile birlikte ve belirli bir zamanlama ile gelebilir.

ekil 69. Canlandrma efekti eklemek

Slayt zerindeki nesnelere ses ve canlandrma uygulayabilmek iin;

Canlandrma eklenecek slayt seimi ya da nesne seimi yaplr, Slayt Gsterisi mensnden zel Animasyon komutu altrlr, nceden Belirlenmi animasyon seenek grubundan bir tanesi seilerek istenilen canlandrmann seimi yaplr.

194

Canlandrmaya nizleme Yapmak: Normal grnm ya da slayt grnm dmesine gei yaplarak nizleme yaplacak slayt grntlenir. Slayt Gsterisi mensn, sonra da animasyon nizleme seeneiyle kontrol ilemi yaplr. zel Bir Canlandrma Uygulamak: Normal ya da slayt grnmndeyken, nesneyi farenin sa dmesiyle tklayarak zel Animasyon seilir. Efektler ksmndan istenilen ses ve canlandrma, canlandrmann ses ve geli biimi de seilerek animasyon tamamlanr.

Efekt ekle dmesi giri, vurgu, k ve hareket yollar eklemenize izin verir. Bata liste kutusu hangi olayn animasyonu balatacanza semenize izin verir. zellik listesi seili animasyon efektinin zelliklerini deitirmenize izin verir. Seili animasyon efektine bal olarak bu kutu Yn, Yol ya da Yaztipi Boyutuna deiebilir. Hz listesi, animasyonlarn alma hzn ayarlamanza izin verir. Yeniden srala dmeleri setiiniz animasyon elerinin sralanmasn yeniden dzenlemenize izin verir.

ekil 70. zel animasyon - Zamanlama sekmesi

195

Animasyon efektlerini uyguladktan sonra, her animasyonun bal zel Animasyon grev blmesinde grnr.

Ayca, seilen animasyon trn, hzn, animasyonun ne zaman balayacan, baka bir nesneyi tklamann animasyonu balatp balatmayacan temsil eden bir simge ile birlikte diziyi daha ileri dzeyde ayarlama seeneklerini ieren bir alr liste grnr. ekil [5.70]te gsterildii gibi, slayt, animasyon efektlerinin gerekleecei sray gsteren yazdrmayan bir numaral listeyi grntler. 1.6.2 Slaytlar Aras Gei Yapmak Sununuza daha fazla grsel ekicilik vermek istiyorsanz, slaytlar arasnda geiler ekleyebilirsiniz. Geilere ses efekti de ekleyebilirsiniz, ancak sesleri almak iin bir ses kart ve hoparlre gerek vardr.

ekil 71. Slaytlar aras gei

196

Gei efekti istenen slayt numaras seilir ve gei belirleme kutusu alarak istenen gei efektinin seimi yaplr. Slayt gsterisi mensnden Slayt geii komut sras takip edilir, Slayt Geii diyalog kutusu alr, alr liste okuyla istenen gei seilir ve Tmne Uygula dmesine tklanarak sunudaki tm slaytlar iin gei tamamlanr.

Gei Efekti Hzn Ayarlamak:

Gei efekti dzenlenecek slayt seimi slayt sralaycs grnmnden seilir, stenilen efekt Slayt Gsterisi diyalog kutusundan seilir ve Yava, Orta, Hzl dmelerinden biri tklanarak hz ayarlanr.

NOT: Geilerde ses de eklenmek istenirse; ses alr liste kutusundan seim yaplr. Sunumunuzdaki slaytlar aras ilerleme ilemini(Sunu zamanlamas) ise; ister fare ile istenirse de otomatik sn aralklar ile yaplr. 1.6.3 Gsteriyi Ayarlamak PowerPoint birok sunu durumlar iin uygun slayt gsterisi trleri sunmaktadr. Bir slayt gsterisini ayarlamak iin;

Slayt Gsterisi - Gsteriyi Ayarla komut sras takip edilir, Alan pencereden uygun ayarlar yaplarak sunu gsterime hazrlanr.(ekil 72)

ekil 72. Gsteriyi Ayarla penceresi

Slayt Gsterisi otomatik olarak yada elle ilerletebileceiniz geleneksel tam ekran slayt gsterisini altrmak iin Konumac sunacak seenek dmesini, Slayt gsterisini bir pencere iinde altrp baz PowerPoint komutlarna eriim olana tanmak iin Kii gzatacak seenek dmesini, Bir kabin yada bilgi noktasnda kendiliinden alacak bir slayt gsterisi iin Bilgi noktasndan gzatlacak seenek dmesini semelisiniz.

Eer sununuzda birtakm slaytlar gstermek istiyorsanz; gsterimde olmasn istediiniz slayt numarasn ilk ve son yazan metin kutularna girerek yapabilirsiniz. zel Slayt Gsterisi Yaratmak: 197

Bir slayt gsterisini birden ok dinleyici grubuna sunmay planladmzda her dinleyici grubu iin ayr slayt gsterisi yaratmak zorunda deilsiniz. Bir slayt gsterisinden istediiniz slaytlar bir araya getirerek zel gsteriler yaratabilirsiniz.

ekil 73. zel Gsteriler penceresi

Slayt Gsterisi-zel Gsteriler komut sras takip edilir, (ekil 73) Yeni dmesi tklanarak gsteri iin bir ad yazlr. Gsteriye katmak( sunmak) istediiniz slaytlar ift tklayarak listeye ekleyin Ve Tamam dmesiyle zel Gsteri Tanmlama ilemini bitirin.

ekil 74. zel Gsteri Tanmla penceresi

zel Slayt Gsterisi Sunmak:

Slayt Gsterisi mensnden zel Gsteriler komutu altrlr, altrlmak istenen slayt gsterisi seilir ve Gster dmesiyle sunum yaplr.

198

ekil 75. zel slayt gsterisi sunmak

Slayt Gsterisi srasnda Slaytlarn Gizlenmesi:

Slayt sralaycs grnmndeyken gizlemek istediiniz slayt seiniz, Slayt sralaycs ara ubuunda Slayt Gizle dmesi tklanarak, sunumda istenilen slaytlar gizlenmi olur.

Slayt Gsterisi Ekrann Ayarlamak : Bir slayt gsterisini ikinci bir ekranda, projeksiyon sisteminde ya da dizst bilgisayarda sunuyorsanz, PowerPoint sunu iin bilgisayarnz ayarlamanza yardmc olacak aralar salamaktadr. lk ekran, bir sonraki slayta nizleme yapmak, konumac notlarn grntlemek ya da izleyici grubuna gstermeden nce slaytlar dzenlemek iin kullanrken, ikinci ekranda slayt gsterinizi sunabilirsiniz. kinci ekranda altrmak iin slayt gsterisi ayarlamak;

ekil 76. Gsteri Ayarla penceresi

Projeksiyon sistemini bilgisayara balaynz, Slayt Gsterisi mensnden Gsteri Ayar komut srasn takip ediniz, stenilen projektr sihirbaznn seimi yapnz,

199

lerleme dmeleriyle bir sonraki adma geiniz ve ayarlar yaparak sunum iin kullanlacak dzeye getiriniz. 1.6.4 Eylem Dmeleri Eklemek Kullancnn belirli slaytlara ya da farkl sunulara kolayca geebilmesini salamak amacyla eylem dmelerini kullanabilirsiniz. Bunun iin;

Slayt Gsterisi mensnden Eylem dmeleri komut sras altrlr, Eylem dmelerden birini seerek slayt zerinde bu dmeyi iziniz, Gerekli eylem ayarlarn doldurup, istediiniz slayta kpr oluturabilirsiniz.

ekil 77. Eylem Ayarlar penceresi

Karnza gelen iletiim penceresinde; (ekil 77)

Program altr: Bilgisayarnzda bulunan herhangi bir program eylem dmesi kullanarak altrmak iin bu seenek dmesini kullanabilirsiniz. Ses al: Ses al onay kutusunu tklayarak, eylem dmesini kullandnz esnada herhangi bir ses ekleyebilirsiniz. Kpr: Kpry bir nceki ve bir sonraki slaytlara yapabildiimiz gibi baka bir PowerPoint sunusuna da yapabilirsiniz.

200

ekil 78. Baka PowerPoint sunusuna kpr

Yine yapacamz kpry bir Web sayfasna balayabilirsiniz,

ekil 79. URL iin kpr

201

1.6.5 Gsteriyi Balatmak

ekil 80. Gsteriyi balatmak

Slayt gsterisi mensnden Gsteriyi Grntle komutu ile Ya da F5 fonksiyon tuuyla sunuma balanabilir.

Gsteri esnasnda alr men dmesini grntlemek iin, fara iaretisinin zerine gidilir. Alr dme tklanarak gsteriye ait srlama ve bitirme ilemleri yaplabilir. Slayt Gsterisinde Gezinmek Slayt Gsterisi grnmnde, fareyi tklayarak ya da enter tuuna basarak bir sonraki slayta geilebilir. Slayt Grnmndeyken ksayol mensndeki Git seenek grubundan bala Gre seimlerinden istenilen slayta gei yaplabilir. Ya da zel Bir Slayt Gsterisine gitmek iin de; ksayol mensnden zel Gsteri seenei tklanarak zel slayt gsterisi yaplr.

ekil 81. Gsteriyi bitirmek

202

Belirli Noktalar Vurgulamak Slayt gsterinizi sunarken, fare iaretisini nemli noktalar vurgulayan ve ereveleyen bir kl kaleme dntrlebilir. Slayt gsterisi srasnda sunuda kl kalemle yaptnz iaretler kalc deildir. a) areti Seeneklerini Deitirmek :

ekil 82. areti seenekleri

Slayt Grnmndeyken slayt farenin sa dmesi ile tklanr. areti seenek grubundan istenilen seim yaplr. Bylece istenilen seimle iaretinin ekli deimi olur.

b) Slayt Gsterisi srasnda Ikl Kalem Kullanmak :

Slayt gsterisi grnmnde slayttaki bo bir noktada farenin sa dmesini tklayn, areti Seeneklerinden kalem sekmesini tklayarak iaretiyi kalem ekline dnr.

Slayt kalemle izebilmek iin fare iaretisini srkleyebilirsiniz, slaytnzdaki baz noktalar vurgulamak iin kalemi kullanabiliriz. c) Kalemin Rengini Ayarlamak:

Slayt gsterisi grnmndeyken iareti seenekleri seiniz,

Kalem rengi sekmesini kullanarak kalemin rengini ayarlayabilirsiniz

203

BLGSAYARDA VER LETM

NTERNET

6. BLM Bilgisayarda Veri letiimi 1.1 nternet 1.1.1 nternet Nedir? nternet, dnya apnda birok bilgisayar sistemini TCP/IP protokoln kullanarak birbirine balayan bir iletiim adr."letiim A" zerindeki bilgi iletimi ve paylam baz kurallar dahilinde yaplmaktadr. Bu kurallara "internet protokolleri", ya da TCP/IP protokoller ailesi denir. TCP/IP(Transmission Control Protocol/Internet Protocol), bilgisayarlar ile veri iletme/alma birimleri arasnda organizasyonu salayan, bylece bir yerden dierine veri iletiimini olanakl klan pek ok veri iletiim protokolne verilen genel isimdir. Bu protokollerin balcalar;

FTP ( File Transfer Protocol, dosya alma / gnderme protokol) SMTP (Simple Mail Transfer Protocol, Elektronik posta iletiim protokol ) TELNET protokol (nternet zerindeki baka bir bilgisayarda etkileimli alma iin gelitirilen *login* protokol) HTTP (Hyper Text Transfer Protocol, Hiper metin aktarm protokol)

TCP/IP protokol protokol birok iletiim anda rahatlkla kulanlabilecek bir esneklie sahiptir. En yaygn kullanld alan ise LAN (Local Area Network, Yerel letiim A) uygulamalardr. nternet, TCP/IP protokol ailesinin sunduu altyap ile internet kullanclarna bilgiye erimi amalayan birok servis sunar. nternet ortamnda eer yetkiler verilmi ise bir baka bilgisayardaki dosyalara rahatlkla eriebilirsiniz.Bunun yannda WWW (World Wide Web, Dnya apnda A) temelli internet aralarn kullanarak web sitelerinin sunduu eitli servislere eriebilirsiniz. nternetin hzl gelime gsterdii ve bundan sonra da hzl bir ekilde gelime gsterecei alan WWW uygulamalardr ve bu nedenle ou zaman WWW ile internet kartrlr. WWW, LAN ve WAN (Wide Area Network, Geni letiim A) ortamlarnda bilgiye eriimi ve bilginin paylamn amalayan bir metottur. Web bamsz ve kresel bir ortamdr. Web ile internetteki bilgiler (yaz, resim, ses, video servisleri) standart iletiim protokolleri kullanlarak kolay eriilebilir hale gelmitir. 1.1.2 nternetin Tarihesi (Kronolojik)

1962: J.C.R. Licklider Amerika'nn en byk niversitelerinden biri olan Massachusetts Institute of Tecnology'de (MIT) Galaktik A kavramn tartmaya at. Galaktik A kavram ile tanmlanmak istenen; kresel olarak balanm bir sistemde isteyen herkesin herhangi bir yerden veri ve programlara eriebilmesidir. 1965: MIT 'de aratrmac olarak alan Lawrance Roberts ile Thomas Merrill, bilgisayarlarn ilk kez birbirleri ile 'konumasn' gerekletirdi. 1966: 1966 yl sonunda Lawrance Roberts DARPA'da (DARPA - Defense Advanced Research Project Agency, leri Savunma Aratrma Projesi Ajans) almaya balad ve ARPANET isimli proje nerisini yapt. 1969: . ARPANET erevesinde ilk balant drt merkezle yapld ve ana bilgisayarlar aras balantlar ile internetin ilk ekli ortaya kt. ARPANET'i oluturan ilk drt merkez University of California at Los Angeles (UCLA), Stanford Research Institute

205

(SRI), University of Utah ve son olarak University of California at Santa Barbara (UCSB) idi.

1971: ARPANET, NCP (Network Control Protokol, A Kontrol protokol) ismi verilen bir protokol ile almaya balad. 1972: ICCC (International Computer Communications Conference, Uluslarars Bilgisayar letiim Konferans) isimli Konferansta, ARPANET'in NCP ile baarl bir demontrasyonu gerekletirildi. Yine bu yl iinde elektronik posta (e-mail) ilk defa ARPANET iinde kullanlmaya balad. 1983: NCP'den daha fazla yeni olanaklar getiren yeni bir protokol, 1 Ocak 1983 tarihinde TCP/IP (Transmission Control Protokol/ internet protokol) adyla ARPANET iinde kullanlmaya balad. TCP/IP bugn varolan internet ann ana halkas olarak yerini ald. 1986: Amerikan bilimsel aratrma kurumu 'Ulusal Bilim Kuruluu' (NSF), ARPANET iin lke apnda be byk sper bilgisayar merkezi kurulmasn ieren kapsaml bir neri paketi ne srd. ARPANET Amerikan hkmetinin sbvansiyonu ile NSFNET olarak dzenlendi. 1987: NSFNET yeniden dzenledii internet yaplanmas plan ile yedi blgesel nokta zerinde 1.5 Mb/s (daha nce 56 Kb/s idi) gl bir omurgay ileteceini duyurdu. 1990: NSFNET Merit olarak adlandrlan Michigan Eyaletindeki niversitelerin organizasyonu ile NSF'in yapt bir anlama dorultusunda iletilmeye baland. NSFNET'in iletilmesine bir sre sonra Merit'in yannda ABD'nin dev bilgisayar firmas IBM ve haberleme firmas MCI dahil oldu. NSFNET'in iletilmesine ynelik 1990 ylnda oluturulan bu birlik ANS (Advance Network Services, leri A Hizmetleri) olarak adlandrld. ANSnin kuruluu sreci ABD'de 1990'lara kadar devlet desteinde gelien internet omurgasnn zelletirilmesi srecinin de balangc olmutur. 1995: 1990 ylnda NSFNET ile zel irketlerin ortak iletmesi ile balayan zelletirme sreci, 1995 yl mays aynda NSF'nin internet omurga iletmeciliinden tamamen ekilmesi ile tamamland. 1995 ylndan itibaren ABD internet omurga iletimi tamamen zel ileticilerinin elindedir. 1993: Trkiye Internet'e 12 Nisan 1993'ten beri baldr. lk balant ODT'den gerekletirilmitir. 64kbit/san hznda olan bu hat, ok uzun bir sre, tm lkenin tek k olmutur. Bu srete byk bir zveriyle nternet tm Trkiye'de (ncelikle akademik ortamlarda) yaygnlatrmaya allmtr. 1994: Ege niversitesi'nden balant 64kbit/san. hz ile gerekletirilmitir. 1995: Bilkent n.(1995 Eyll), Boazii niv. (1995 Kasm) balantlarn gerekletirmitir. 1996: T (1996 ubat) balant gereklemitir

1.1.3 Trkiyede nternet

206

1.1.4 nternet Terimleri

Application (Uygulama ): Dorudan kullanc iin bir ilevi yerine getiren program. FTP, mail ve telnet kullanc programlar iletiim a uygulamalarna rnek olutururlar. Browse (Taramak): En geni kapsaml kategorilerden en dar kapsaml kategorilere doru yaplan yolculuk. Browser (Tarayc): Web'de dolamak iin kullanlan yazlm. Client-Server (stemci-Sunucu) ki bileenli program. Birinci bileen kullanc bilgisayarnda (istemci) alr, dieri ise ana bilgisayar (sunucu) zerinde alr. Domain (Alan): Bir URL'nin, ana bilgisayarn adn ve bal olduu a tipini belirten ksm. (rn. www.kou.edu.tr) Domain Name System : DNS nternet zerindeki ana bilgisayarlarn listesini tutan bilgisayar. Download (ndirme): nternet ortamndaki bir sayfadan dosya indirmek. . File Transfer Protoco l (Dosya Aktarm Protokol): FTP Bilgisayarlar arasnda dosya alveriini salayan bir internet protokol. FTP account(FTP hesab): Dosya alverii yaplmasn salayan bir bilgisayarda alm hesap. FTP server(FTP sunucusu): Dosya indirmeye izin verilen uzak bilgisayarlarn ad. Gateway (A geidi): Mesaj ve veri alverii amacyla bir a bir baka aa balayan bilgisayara verilen ad. Graphical User Interface (Grafiksel Kullanc Arayz): Bir gsterme aygt araclyla programlar altrmay, komutlar vermeyi, bilgisayarla etkileim kurmay salayan grsel temelli alma ortam. Host Computer(Sunucu Bilgisayar): Web Sitesinin yerletirildii internet bilgisayar. Internet Protocol(nternet Protokol):IP Bilgisayarn Web adreslerini tanmakta kulland saysal bir protokol. ISP (Internet Service Provider): nternet Servis Salayc Network (A): Bilgisayar a deiik yerlerdeki bilgisayar sistemlerini birbirine balayan bir veri iletiim sistemidir. Bir a WAN ve LAN'larn deiik birleimlerinden oluabilir. Yerel letiim/Alan A (Local Area Network), Geni letiim/Alan A (Wide Area Network), Alararas A (internet). Post Office Protocol(POP3): Ana postane bilgisayarndan kullanclarn e-mail okumalarn salayan popler bir protokol. Telnet: Bir bilgisayarn dier bir bilgisayara uzaktan terminal balants yapmasn salayan standart Internet protokol programdr. URL (Uniform Resource Locator) : URL Web adresleri Upload (Ykleme) : Bilgisayarnzdaki kendinizin hazrladnz Web sayfalarn veya dier materyalleri internet ortamna aktarmak

207

Web Address(Web Adresi) Bir protokol, ana bilgisayar ad, alan ad, port numaras (gerekliyse), dizin ve dosya adndan oluan URL. (rn.http://www.kou.edu.tr) Web Page (Web Sayfas) Web zerindeki hiper metin belgeler. Web Server (Web Sunucu) nternet zerinde Web sayfalar sunan bilgisayar. Web Site(Web Sitesi) Bir ya da daha fazla Web sayfasn barndran bilgisayar alan nternet Balant Ayarlarnn Yaplmas

1.2

1.2.1 nternete Balanmak nternet eriimi iin eitli teknolojiler kullanlmaktadr. Bunlar veri iletim kapasiteleri, veri iletim metotlar ve maliyetleri ile farkllklar gstermektedir. Bu noktada Dial-Up ve ADSL en ok kullanlan iki teknolojidir. Bunlar hem maliyetleri hem de eriim altyapsnn yaygnl ile avantajldrlar. Bununla beraber bunlarn veri iletim kapasiteleri dier teknolojilere nazaran dktr. Dial-Up: Telefon hatt zerinden teorik olarak maksimum 56 kbit veri iletim kapasitesine sahip analog bir teknolojidir. Temelde bir modem aracl ile bir internete servis salaycsna (ISS/ISP) balanlr ve internete bu hizmeti salayan kuruluun hatt zerinden k yaplr. B-ISDN (Basic Rate access - Integrated Services Digital Network): Kullancya digital hat zerinden ses ve data alveriine olanak salamaktadr. Dial-up tan fark dijital olarak veriyi aktarmasdr. Ses ve data aktarmna olanak salar. 64 veya 128 Kbps veri iletim kapasitesine sahiptir. ADSL (Asymmetrical Digital Subscriber Line): Mevcut telefon kablolar zerinden asimetrik olarak ses ve data iletimine olanak salanmaktadr. nternet ve nteraktif video uygulamalarna elverili ortam sunar. Asimetrik olarak kullancya doru (download): 256Kbpsden(min) 8 Mbpse (mak.), ebekeye doru(upload) 64kbpsden(min) 640 Kbpse (mak.) veri iletim kapasitesi sunar. FR (Frame Relay): Frame relay kullanclara geni alan alar zerinden yksek hzlarda servis alma imkan veren, esnek bant genilii kullanmn salayan, kiralk hatlara gre daha verimli ve ucuz balant imkan salayan bir teknolojidir. Tek bir fiziksel hat zerinden birden fazla nokta ile grme olana salanmaktadr. ATM (Asychronous Transfer Mode): Gnmzde kullanclarn yksek hz ve esnek band genilii ihtiyalar, ATM teknolojisi ile karlanmaktadr. Bylece, telefon grmelerinden oklu ortam uygulamalarna, kaliteli grntden, her trl veri aktarmna kadar uygulamalar mmkn olabilmektedir. Ksaca sunduu imkanlar; Daha hzl eriim, efektif band genilii, ses, veri, grnt ve multimedia uygulamalarna anahtarlama olana, servis kalitesi (QoS): CBR( Constant Bit Rate), VBR (Variable Bit Rate), UBR (Unspecified Bit Rate). nternet Balanmak in Neler Gerekir? Bu blmde gnlk kullanmda sklkla karlaacamz ADSL balant iin gerekli aralar ksaca tanmlayacak ve balant iin gerekli ayarlara geeceiz. ADSL balant iin gerkenler:

Telefon Hatt: Telekomun dijital santral altyapsnn mevcut olduu telefon hatt gerekmektedir. ADSL abonelii: Mevcut dijital telefon altyaps zerinden ADSL servis sunan herhangi bir irketten alacanz abonelik ve bu abonelie ait kullanc ad ve parola bilgileri gerekmektedir.

208

ADSL router: PCdeki dijital verinin dijital telefon hatt zerinden gnderilmesi/alnmas iin gerekli ilemleri gerekletiren internet ve sizin yerel anznz arasnda kpr oluturan elektronik cihaz olarak tanmlayabiliriz. ADSL routerlarn tek grevi bu deildir. ADSL routerlar tmleik olarak bir ok servisi barndrabilen cihazlardr. DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) sunucusu DNS(Domain Name Server, alan ad sunucusu), Firewall (ateduvar) gibi hizmetler bunlardan yalnzca birkadr. A kart: PC zerinde PCI kart yuvasna taklan PClerin ve dier a cihazlarnn birbirleri ile haberlemesine olanak salayan PCI karttr. Bu sistemde a kartnn grevi PC ile ADSL router arasndaki haberlemeyi salamaktr. Kablo: A kart ile router arasnda, iki ucuna RJ-45 jak takl olan UTP kablo ve telefon hattnn ADSL routera balanan blmndeki telefon kablosu ucunda RJ-11 jak takl olmaldr. Ek: ADSL router oklu kullanlacaksa Ethernet arayz olan bir ADSL router tercih edilmelidir. Bunun dnda tek PC kullanm iin ADSL abonelii alnacaksa Ethernet arayz yerine tek USB arayz olan ADSL roterlar tercih edilebilir. Bu durumda PC ile ADSL router arasnda haberlemeyi salayacak A kartna ihtiya duyulmayacaktr. Haberleme iin PC zerinde bulunan SB Port kullanlacaktr.

ADSL balantnn yaplmas:

ekil 14. ADSL balant yaps

Bu balant aslnda temel bilgisayar okuryazarnn yapabilecei trden bir balantdr. Yalnz PC zerinde deilde ADSL router zerinde birok ayar yaplmasn gerekmektedir. PC zerinde A Kartnn tantlmas veya PC USB portlarn ak ve kullanma hazr olmas gerekmektedir. Burada ADSL routerlar iin tek tip bir ayarlama mmkn deildir. ADSL router reticileri her biri kendi ara yz oluturduu iin bir standart mevcut deildir. Burada belirli bir markann arayz iin rnek balant oluturmak yerine yaplacak ayarlarn temel yapsn anlatmak daha uygun olacaktr. TSE belgeli ADSL router reticileri son kullancnn tek bana btn ayarlar yapabilmesi iin bir kullanm klavuzu ve bir kurulum sihirbaz

209

barndran CD ile bu cihazlar satmaktadrlar. Burada ADSL router tercihimizi yaparken teknik destek ve kurulum kolayl son kullanclar iin her zaman daha avantajl olacaktr. ADSL aboneliinde bilinmesi gereken ikinci bir nemli nokta ise aboneliimizin Statik IP ya da Dinamik IP kullanp kullanmayacana karar vermemizdir. ekil 1de deki yapya dikkat edersek ADSL Router internet ve bizim amz arasnda bulunmaktadr. ADSL router arkasnda birden fazla makine yer alabilmektedir. Sistemin LAN tarafndaki makineler kendi aralarnda birbirleri ile haberlemek iin IP adresi kullanarak tanmlama yapmaktadrlar. Ama sistemdeki herhangi bir PC internete kmak istediinde bu isteini ADSL routera bildirir ve ADSL router bu PC adna gerekli bilgiyi internet zerinde alr veya gnderir. te bu noktada nasl ieride PC ler birbirlerini tanmak iin IP kullanyorlarsa ADSL routerda sistemin WAN tarafnda bir IP kullanmaktadr. Bu IP ADSL router servis salaycsna balanp kullanc ve parola kontrolnden sonra oturum aldktan sonra verilmektedir. Her Oturum alnda ADSL routern farkl IP almasn yani servis salaycsnn DHCP sunucusu tarafndan bize atanan IPyi kullanmasn istiyorsanz Dinamik IP tercih etmelisiniz. Eer her Oturum atmzda ayn IPyi kullanmak istiyorsak Statik IPyi tercih etmelisiniz. Statik ve Dinamik IP avantaj ve dezavantajlar vardr. Statik IP nternet zerinde gelebilecek saldrlara kar savunmamz glendirmemizi gerektirmektedir. nk saldr yapan sistemler bizim sistemimizi IP adresinden bulmaktadr. Eer IP adresimiz sabitse saldrlardan etkilenme oranmz artmaktadr. Ama Dinamik IP kullanlrsa her servis salaycya balandmzda farkl IP alacamzdan dolay sistemimiz dier bir sistem tarafndan devaml saldrya maruz kalmayacak ve belli oranda gvenli sisteme sahip olacaz. Bununla beraber Statik IP kullanm tercih nedenleri daha farkl da olabilir. Eer bir WEB sunucusu altryor ve 24 saat ak, internet zerindeki adresi sabit olan bir makine olmak zorunda iseniz Statik IP kanlmaz olmaktadr. Yalnzca burada belirtilmelidir ki profesyonel Web sunucular iin ADSL balant hzlar snrl kalmaktadr. Eer Web Sitesi Barndrmak gibi hizmetler sunacaksanz Frame Relay veya ATM balantya ihtiyacnz olacaktr. ADSL balant ile yalnzca kiisel birka web sitesini verimli bir ekilde yaynlayabilirsiniz. Statik ve Dinamik IPtercihimizi servis salaycsna abonelik esnasnda bildirmekteyiz. ncelikle Eer ADSL router iin bir kurulum sihirbaz programna sahipsek bu program araclyla ADSL routermz sistemimize kurabiliriz. Bu aamada kontrol edilmesi gerekenler srasyla;

ADSL router zerinden PC ye Data gnderecek olan UTP ya da USB kablo takl m? Kontrol ediniz. Telefon hatt ADSL router zerindeki RJ-11 portuna takl m? Kontrol ediniz. Temelde PCnin ADSL router yerel ada tanyp tanmadn ADSL router zerindeki Ynetim amal kk web sunucusuna erierek tespit edilir. Bu ilem ksaca yledir:
o

ADSL routern LANdaki IP adresi kullanm klavuzundan renilir. Bu IP adresi genellikle 10.0.0.2 ya da 192.168.1.1 olabilmektedir. Ama her ADSL routerda bu adresi retici belirlemektedir. Bu nedenle web ynetim arayz IP adresi deiebilmektedir. Bu IP adresleri Browser (Tarayc) Adres ubuuna

http://10.0.0.2 http://192.168.1.1

eklinde yazlr. ADSL router iin ynetici ad ve parolasn sorgulayan bir form ile karlalr ise PCmiz ADSL routermz tanmtr. Daha sonra kullanm klavuzundaki kullanc ad ve parolas girildikten sonra web ynetim arayzne eriilir.

210

Eer web arayzne eriemediysek, emin olabilmek iin PCmizin ADSL router zerindeki DHCP sunucusundan IP adresi alabilmek iin ayarl olup olmadn kontrol etmelisiniz. Bu ayar kontrol edebilmek iin Denetim Masas ierisindeA Balantlar seitikten sonra Lan ya da Yksek Hzda internet blmnde Yerel a Balants simgesi zerine gelip sa tua tklaynz ve alan alt mende zellikler seiniz. Yerel A Balants zellikleri penceresinde balant elerinin bulunduu alanda nternet letiim Kurallar (TCP/IP) esi seili hale getirildikten sonra zellikler butonuna tklaynz. Alan nternet letiim Kurallar (TCP/IP) zellikleri penceresinde Otomatik bir IP adresi al ve DNS sunucu adresini otomatik olarak al seeneklerini seili hale getiriniz.

ekil 15. Yerel A Balants zellikleri

211

ekil 16. nternet letiim Kurallar zellikleri

PC zerinde yaplacak ayarlar yaptktan sonra her ADSL Router iin farkl olan arayzde yaplacak ilemler kullanm klavuzunda belirtilmektedir. Temelde Statik IP adresi kullanyorsak bu IP adresinin ADSL routerda ilgili mende kaydedilmesi ve Servis Salaycmz tarafndan verilen Kullanc Ad ve Parolann ilgili blme kaydnn yaplmas ve ADSL routern yeniden balatlmas gerekecektir. ADSL router Servis Salaycsna balandysa Status sinyal yeil renkte yanacaktr. WEB

1.3

1.3.1 World Wide Web nternet Nedir? blmnde WWW LAN ve WAN ortamlarnda bilgiye eriimi ve bilgi paylamn amalayan bir metottur. demitik. Bu tanm genel hatlaryla webi aklamaktadr. Biraz daha aarsak bilgiye eriimi ve paylamn daha kolay hale getirmek iin ierisinde birok grsel, iitsel materyal barndran gnlk yaamn bir ok noktasnda hayat kolaylatran servisleriyle her geen gn byyen bir internet teknolojisidir diyebiliriz. Bunca materyal eitliliine ramen, bu eriimde istemci eriim iin yalnzca tek bir ara kullanmaktadr. WWW zerinde bilgiye eriim iin kullanlan istemci tarafnda alan programa browser (Tarayc/Gzatc) denmektedir. Browser temelde istemcinin isteini sunucuya bildiren ve gelen cevab istemciye sunan kk bir programdr. u an piyasada saysz tarayc eidi bulunmaktadr. Ama en gzde olanlar nternet Explorer, Mozilla Firefox, Opera, Netscapedir. Bu Tarayclardan nternet Explorer Microsoftun Windows serisi iletim sistemi ile birlikte gelmektedir. Windows iletim sistemlerinin piyasadaki hakimiyetinin bir getirisi olarak nternet Explorerda pazarda byk bir paya sahiptir. nternet dendiinde birok internet kullancsnn aklna nternet Explorern gelmesinin nedeni de budur. Son yllarda Ak kaynak kodlu yazlmlarn gelimesi ile ak kaynak kodlu Mozilla Firefox taraycs pazarda hatr saylr bir yer edinmitir.

212

WWW iin bir taraycy kullanmay bilmek yeterli olacaktr. Bu blmde Tarayc olarak nternet Explorer anlatlacaktr. Ama tarayclarn basitlikleri ve kullanm benzerlikleri nedeniyle dier tarayclar da kullanmakta zorluk ekilmeyeceine inanyoruz. nternet Explorern kullanmna gemeden nce WWWde kullandmz internet adresini aklamalyz. nternet adresi nedir? nternete bal her bilgisayarn bir adresi olmak zorundadr. nk bilgisayarlar birbirleriyle haberleirken bu adresi referans alarak birbirlerine veri gnderip / alrlar. Bu adres iki ekilde olabilir. Saysal Adres: Saysal adres IP adresi olarak ta bilinmektedir. IP adresleri bir bilgisayar adreslemeyi amalayan 32 bitlik bir bilgidir. Ayn cadde ve sokak adlar gibi blmldr ve tek bir kap sadece tek bir IP adresi ile gsterilir. IP adresleri her biri onlu say 0 ila 255 arasnda olan 4 gruptan oluur. rnein: 194.27.72.8 Drtl gruplardan her biri 8-bitlik bir Internet adresini belirtir. Desimal (onlu) gsterim: 194.27.72.8 Binary (ikili) gsterim: 11000010. 00011011.01001000.00001000 Saysal olmayan adres: Saysal olmayan adres Domain Name (Alan Ad) olarak bilinir. Domain Name Harfler ve rakamlardan olumaktadr. Saysal adresin kullanm zorluundan dolay wwwde sitelere eriim iin kullanlan adres tipidir. Bir alan ad, noktalarla ayrlan drt ana blmden oluur. Soldan saa doru ilk blm kullanlan TCP/IP alt protokoln gsterir. Buna gre www, ftp, telnet, irc, gopher gibi alanlar anlalr. kinci ksm ilgili bilgisayarn addr. Sonraki blm ise bilgisayarn bal olduu kurumun hangi trden bir kurum olduunu gsterir. rnein "com" ticari kurulular gsterirken, "edu" ksaltmas eitim kurulularn, "org" ticari olmayan kurulular gsterir. En sondaki ksaltma ise bilgisayarn bulunduu lkeyi gsterir. "uk" ingiltere, "tr" trkiye gibi. http://www.kou.edu.tr http://ftp.kou.edu.tr http://www.google.com.tr Alan Ad daha nce de belirttiimiz gibi kullancnn kullanmn kolaylatrmak iin gelitirilmi bir adresleme metodudur. Temelde yine bilgisayarlar birbirleriyle haberleirken IP adreslerini kullanrlar. Bu yzden Tarayclar WWWdeki herhangi bir siteye erimek istediinde istemcinin girmi olduu Alan Adn bir DNSte(Domain Name Server) sorgular ve erimek istedii sitenin barndrld bilgisayarn IP adresini rendikten sonra hedef adrese istei gnderir, cevab alr. World Wide Webde Gezinti Tarayc zerinde bir web hizmetine eriim iin ncelikle web hizmetini veren sunucu bilgisayarn IP adresini veya Alan Ad tm tarayclarda standart olan adres ubuuna girilmelidir.

213

ekil 17. nternet Explorer Pencere Yaps

Aslnda nternet Explorer Windows letim sisteminin temelinde olan pencere yapsn kullanmaktadr.

En stte sa tarafta kk simge (Windows bayra), web sitesi ekrana gelirken dner. Bu simgenin hizasnda bulunan ubua men ubuu denir. lemlerinizi bu menlerden yapabileceiniz gibi, hemen altnda yer alan ara ubuklarndaki dmelerden de yapabilirsiniz. Ara ubuklarnn hemen altnda adres ubuu vardr. Gitmek istediiniz sitenin adresini buraya yazarak, enter tuuna baslr. Ekrann en altnda durum ubuu vardr. Buradan da sayfann yklenme aamalarn izleyebilirsiniz. Ana sayfa yklendikten sonra, dier sayfalara eer balant varsa, ilgili kelimelere veya resimlere tklamak suretiyle gidebilirsiniz. Sk sk girdiiniz site adreslerini de Sk Kullanlanlar listesinden seebilirsiniz. Bir baka adres seme yntemi de adres ubuundaki oku tklamak ve daha nceden girilmi adreslerden seim yapmaktr. Bir nceki sayfaya gitmenizi salar. Ayn grev iin klavyeden Backspace tuu da kullanlabilir. Bir sonraki sayfaya gitmenizi salar. Aktif olabilmesi iin en az bir defa GER dmesinin nceden kullanlmas gerekir. Almakta olan sayfann yklenmesini yarda keser/durdurur. Ayn grev iin ESC tuu da kullanlr.

1.3.2 Internet Explorer Programnda Yer Alan Dmeler levleri

214

Adres ubuunda yer alan adresin batan tekrar yklenmesini salar. Ayn grev iin F5 tuu da kullanlabilir. Explorerda tanml ilk al sayfasna ynlendirir. Internette aramak yapmak istediimizde kullanlr. Aktif sayfann adresini sk kullanlanlar listesine ekler. nceden gezdiimiz sayfalarn adreslerine, silinmedii srece, gnler itibari ile buradan ulaabilirsiniz. E-mail okumak veya gndermek amacyla nceden tanmlanm mail programn altrr. O anki sayfay yazcya gnderir. CTRL+ P de kullanlabilir.
Tablo 1. Standart Ara ubuu Dmeleri ve ilevleri

1.3.3 Internet Explorer'da Yer Alan Menler ve Komutlar Dosya Mens Yeni - Pencere A Farkl Kaydet Yazdr evrimd al Kapat Dzen Mens Tmn Se Bul(Bu sayfada...) Grnm Mens Ara ubuklar Dur Yenile Tam Ekran Hangi ara ubuklarnn aktif/pasif olacan belirler. Ayn ilemi ara ubuunun stnde farenin sa tuuyla da yapabilirsiniz. Yklenmekte olan sayfann yklenmesini durdurur. Aktif sayfay batan tekrar ykler yani yeniler. Aktif sayfay tam ekran boyutunda gsterir. Ksayolu: F11 Sayfann tamamnn (yaz,resim v.b.) seilmesine yarar. Bir ifadenin aktif sayfada aranmasn salar. Ksayolu: CTRL+ F O anki ieriin aynsn ihtiva eden yeni bir Internet Explorer penceresi aar. Ksayolu: CTRL + N Mevcut bir web sayfasn amak iin kullanlr. Ksayolu: CTRL + O stediiniz bir sayfay, internete bal deilken incelemek iin, sabit diskinize kaydeder. Aktif sayfay kada dkmek iin kullanlr. Ksayolu: CTRL + P Internete bal olmadan, daha nceden ziyaret ettiimiz sayfalar incelemek iin kullanlr. Programdan kmanza yarar. Ksayolu: ALT+F4

215

Sk Kullanlanlar Mens Sk Kullanlanlara Ekle Sk Kullanlanlar Dzenle Aralar Mens Posta ve Haber Internet Seenekleri Yardm Mens 1.4 Webde Arama E-mail ilemlerini yapmak iin kullanlr. En ok kullanlan yerlerden biridir. Her trl Internet Explorer program ayar buradan yaplr. eitli yardm konularna ulamak iin baz konular barndrr.
Tablo 2. Men ubuu Menleri ve Komutlar

Aktif sayfann adresini Sk Kullanlanlar listesine ekler. Sk kullanlanlar listesini dzenlemeye yarar.

1.4.1 Internette Arama Yapmak Internet, gnmzn en byk bilgi ormandr. Ancak ihtiya duyduumuz bilginin nerede olduunu arayp bulmamz gerekir. Uygun yeri bulmak iin de genelde arama motorlar dediimiz aralardan faydalanrz. Ancak bunlardan faydalanabilmek ve aradmz bulabilmek iin baz nemli kurallara dikkat etmek gerekir. Internette konu, kii veya web sayfas aramas yaparak istediiniz bilgilere ulaabilirsiniz. Ara dmesi bu amala kullanlr. Bu dmeye bastnzda, o andaki Explorer penceresinin sol tarafnda ara penceresi alr.

ekil 18. Arama penceresi

216

Burada bulunacak web sayfasnn ieriini metin kutusuna yaznz, Arama kategorisi seerek, Ara dmesine basnz. Arama yapma ilemi tamamlanm olur.

Arama zelliklerini Belirlemek Arama motorlarnda arama yapmann en basit ekli aradnz kelimeleri yazp, arama ilemini balatmaktr. Ayrntl arama yapmak iin Arama leleri kullanlmaldr. Arama ileleri ve grevleri aadaki tabloda gsterilmektedir: Arama leci + . And Or Aklama Aramada bulunmas gereken kelimeler iin kullanlr. Aramada bulunmayacak kelimeleri gsterir. Tam olarak yazlan sralamada kelimeleri arar. + operatr ile ayn ilemi yapar. Aranan kelimelerden en az birine bakarak arama ilemini yapar.
Tablo 6. Arama ileleri

1.4.2 Arama Motorlar ve Kullanm Internet zerinde onlarca arama motorlar vardr ve her birinin arl farkldr. Aada dnyaca nl baz arama motorlar ve kullanm zellikleri verilmitir. Google (www.google.com.tr)

ekil 19. Google

Google iin u anda en ok kullanlan arama motoru diyebiliriz. Stanford niversitesince bir aratrma projesi olarak balatlan Google, web sitesi aramalarnzda yazdnz kelime ile en fazla alakas olan web sitelerini listeleyebileceiniz bir sistemdir. (ekil 11)

217

Google arama motorunun bir zellii de eski arama sonularn n belleinde tutmasdr. Dier bir zellii ise, Trke sayfalarda arama seeneinin olmasdr. Google arama motorunda grafik, grup ve dizin aramas iin de ayr ayr blmler bulunur. Bu blmleri kullanarak aramalarnzda resim, tartma formu ve konularna gre kategorize edilmi web sayfalarna ulaabilirsiniz.

Yahoo (www.yahoo.com)

ekil 20. Yahoo

Yahoo, ok zengin konu rehberleri zerinde gezinme ve arama motoru zerinden sorgulama yaplmasna olanak tanyan, bilgiye ulama ilevinde en ok kullanlan web sitelerinden biridir.

Konu kataloglar ok iyi olan Yahoo!, arama motoru zerinden sorgulamada olduka baarlr. Olduka basit bir kullanc arayz vardr. Daha ok e-mail adreslerinden bilinmektedir.

Yahoo ncelikle aramay kendi veri tabannda yapar, Bir sonu bulduunda gsterir. Ayn zaman da arama esnasnda mantksal ileleri de desteklemektedir. Yukardaki yabanc arama motorlar dnda Trke ierikli baz arama motorlar da vardr. Bunla daha ok konu rehberleri ve tarama servisleri eklinde hizmet verirler. Bunlara rnek olarak:

www.arabul.com.tr www.netbul.com.tr www.mynet.com.tr www.nerede.com.tr verilebilir.

218