Fizik 101-Fizik I 2009-2010

Dairesel Hareket ve Newton Kanunlarnn Dier Uygulamalar

Nurdan Demirci Sankr Ofis: 325, Tel:4331

Newtonnun kinci Yasasnn Dzgn Dairesel Harekete Uygulanmas

Sabit hzla dairesel bir yrngede hareket eden cisim dzgn dairesel hareket eder Hzn bykl sabit olmasna ramen srekli yn deitirdii iin hareketin ivmesi vardr

v2 v1 a= t

Dzgn dairesel harekette, ivme dairenin merkezine doru ynelir ve bykl v2/r dir!

v ar = r

Newtonnun ikinci kanuna gre ivmelenen her cisim zerine net bir kuvvet uygulanr.

v Fr = mar = m r

Merkezcil kuvvet ayr bir kuvvet deildir! Bildiimiz kuvvetlerin bir dairesel harekete sebep olacak ekilde uygulanmasdr.

Figure 5.16a

Figure 5.16b

rnek
0,600 m uzunluundaki bir ipin ucuna 0,150 kg ktleli bir top balanmtr. Top saniyede 2 devir yapyorsa, topu eviren kiinin uygulad kuvvet ne kadardr?

rnek
m ktleli bir cisim l uzunluundaki iple tavana aslmtr. Bu cisim r yarapl yatay dairesel bir yrnge zerinde sabit v hzyla dnmektedir. Cismin v hzn bulun.

rnek
0,150 kg ktleli bir top 1,10m uzunluundaki ipin ucuna balanmtr. Top dey dzlemde dairesel yrngede dndrlyor a) topun tepe noktasn ap, dzgn dairesel hareketine devam edebilmesi iin gerekli olan minimum hz bulun, b) topun hz a kknda bulduunuz hzn iki kat ise en alt noktaya geldiinde ipteki gerilme nedir?

rnek
1500 kg ktleli bir araba dz bir yolda, 35m yarapl bir virajda hareket etmektedir. Yol ile tekerlekler arasndaki statik srtnme katsays kuru zemin iin 0,50 ise, arabann emniyetli olarak dnebilecei maksimum hz bulunuz.

rnek
Bir mhendis, arabalarn srtnmeye gvenmeksizin savrulmadan dnebilecekleri eimli bir otoyol viraj yapmak istiyor. Baka bir deyile, yol buzlu olsa bile araba belirlenen hzla kaymadan viraj dnebilmektedir. Bir arabann byle bir viraj 30 mil/saat (13,4 m/s) lik hzla dnebileceini varsaynz. Virajn yarap da 50m olsun. Yolun eimi ka derece olmaldr?

rnek
m ktleli bir pilot dey dzlemde bir ember etrafnda dnmektedir. Bu uu dzeninde uak, 2,70 km yarapl dairesel yrngede 225 m/s lik sabit bir hzla hareket ediyor. Koltuun pilota uygulad kuvveti a)dairesel yrngenin en alt ksmnda b) dairesel yrngenin en st ksmnda hesaplaynz.

Dzgn Olmayan Dairesel Hareket

Dairesel harekette cisim zerine etki eden net kuvvet merkeze doru ynelmise cismin hz sabit kalr. Eer net kuvvet merkeze doru ynelmemise, kuvvet teetsel ve radyal bileenlere ayrlr.

Radyal kuvvet cismi dairesel yrngede tutarken teetsel kuvvet cismin hzlanmasna veya yavalamasna sebep olur. Dolaysyla ivmenin de teetsel ve radyal bileenleri vardr.

atan

v = t

v ar = r

a = a tan + a r

Eylemli/Eylemsiz Sistemler
Daha nceki konumuzda Newtonnun hareket yasalarnn eylemsiz referans sistemlerinde geerli olduunu grdk Eylemli sitemlerde ise hareketi aklayabilmek iin ivmeli referans sistemleri iinde yalanc (merkezka) kuvvetler tanmlanr.

Dorusal Harekette Hayali Kuvvetler

Ref. Serway&Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik, Palme Yaynclk

Dnen Sistemde Yalanc Kuvvetler

Ref. Serway&Beichner, Fen ve Mhendislik iin Fizik, Palme Yaynclk

rnek
Ktlesi m=1,00 kg olan bir cisim, srtnmesiz ve dzgn yzeyli bir masann ortasna alan bir delikten sarktlan ipin ucuna balanmtr. pin dier ucu delikten R=80 cm uzaklkta bulunan M=400 g ktleli bir buz hokeyi diskine balanmtr. Disk delik etrafnda dairesel yrngede dnmektedir. Diskin delikten 80 cm uzakta kalabilmesi iin dn hz ne olmaldr?

rnek
Bir boncuk ekilde grld gibi, 22 cm yarapl ember biiminde bklm tel yol zerinde srtnmesiz olarak kayabilmektedir. ember hep dey konumda tutularak dey dorultudaki ap boyunca geen bir eksen etrafnda kararl olarak 0,45s lik periyodla dnmektedir. Boncuun konumu as ile tanmlanmaktadr ve bu a merkezden embere olan yarap ile dey arsndaki adr. a) Boncuk en alt noktadan itibaren hangi ada hareketsiz kalr? b) Dnme periyodu 0,850s olursa ayn problemi znz.