CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

(TAKSONOM)
(SSTEMATK)

Snflandrma (Taksonomi) Canllarn benzer ve ortak zelliklerine gre gruplandrlmas olup gnmze dek iki eit snflandrma yaplmtr

a)

Ampirik (Yapay) Snflandrma:

Canllarn d grnlerine gre yaplmtr. lmenin olmad nitel gzlemlerle yaplm ve grevi ayn olan (analog) organlar dikkate alnmtr. rnek: Kuun kanad Sinein kanad Yarasann kanad Bu snflandrmaya gre yarasa ve sinek, kular grubuna katmtr. SINIFLANDIRMANIN HBR BLMSEL YANI YOKTUR.

n n n

b)

Filogenetik (Bireyolu) Snflandrma:

n n n n n n

Canllarn (bireylerin) tm zelliklerine (akrabalk ilikileri, kromozom yaplar, protein yap benzerlikleri, anatomik ve fizyolojik zellikleri, vb.) gre yaplmtr. lmenin olduu, nicel gzlemlerle yaplmtr. Yaps ayn, yani homolog organlar dikkate alnmtr. rnek; insann kolu Balinann n yzgeci Yarasann kanad Bu snflamaya gre yarasa ve balina memeliler grubuna dahil edilmitir. Geerlilii devam eden snflandrmadr.

Taksonomi Gruplar
n

Trke Latince

rnek - 1

rnek 2

n n n n n n n

Alem = Regnum : Hayvanlar : Animal ube = Filum : Omurgal : Kordata Snf = Clasis : Memeliler : Mammals Takm = Ordo : Carnivor : Carnivor : Canidea Aile = Familya : Felidea : Canis Cins = Genus : Felis Tr = Species: Felis domesticus : Canis domesticus (Ev kedisi) (Ev kpei)

Taksonomi gruplarnda Alemden Tre doru gidildike;

n n n n n n n n

Grup says artar. Gruptaki birey says azalr. Ortak zellikler artar. Gen benzerlii artar. Protein benzerlii artar. Tr says azalr. Akrabalk artar. Yapsal benzerlik artar.

n n n n n n n n n n

ki canlnn ayn tr olmas iin; Ortak zelliklerinin en ok olmas, Ayn atadan gelmesi ve iftleerek verimli nesiller oluturmas gerekir. Ayn tr canllarn; Kromozom saylar, Beslenme ekilleri ve reme ekilleri ayndr. Ayn tr canllarn; DNA dizilileri, Protein yaplar ve Enzim eitleri farkl olabilir.

TR

Canllar tr adlar ile bilinir. Bir canlnn tr ad; n Tr Ad = Cins Ad + Tanmlayc ad yazlarak elde edilir. Buna, ikili adlandrma (binominal) denir. rnek : n Ev kedisi : Felis domesticus n Ev kpei : Canis domesticus n Kara am : Pinus nigra n Fstk am : Pinus pinea n Kara dut : Morus nigra n Beyaz dut : Morus alba n Trler sabittir ve aralarnda gei vb. olmaz. n Akrabalk ilikileri cins isimlerinin benzerliine n gre yaplr

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
n

n n n n n

Canllar hcre yapsna gre ikiye ayrlrlar: A. Prokaryot Canllar ekirdek zar yoktur. DNA sitoplazmadadr. Zarl organelleri yoktur. Ribozom organeli bulunur. Monera aleminden oluur. 1.Monera Alemi Bakteriler, Mavi - yeil algler den oluur.

B.karyot Canllar
n n n n

ekirdek zar vardr. DNA sitoplazmada bulunmaz. Zarl organelleri vardr. Ribozom organeli bulunur.

Protistalar, Mantarlar,Bitkiler ve Hayvanlar olmak zere drt alemden oluur.

1. Protista alemi
n n n n n

Amip (Kk ayakl) eglena (Kaml canl) Paramesyum (Terliksi canl) Plazmodium malaria Cvk mantarlar dan oluur.

2.Mantarlar alemi (Fungi)

n n n n

Kf mantarlar, apkal mantarlar Pas mantar Maya mantarlar dr.

3) Bitkiler Alemi ( Plants )

ieksiz bitkiler;
n n

Damarsz ieksiz bitkiler Damarl ieksiz bitkiler

(Suyosunu ve Karayosunu) (Erelti)

iekli bitkiler;
n n

Ak tohumlu iekli bitkiler (Buday, am, Sedir vs.) Kapal tohumlu iekli bitkiler (Elma, Ayva vs.)

4. Hayvanlar Alemi ( Animals )

Omurgasz hayvanlar
n n n n n n

n n n n n

1) Sngerler 2) Slenterler 3) Solucanlar 4) Eklembacakllar 5) Yumuakalar 6) Derisidikenliler. Omurgal hayvanlar 1) Balklar 2) Kurbaalar 3) Srngenler 4) Kular 5) Memeliler den oluur.

Virsler
n n

n n n n

Hcresel yapda deildirler. Sitoplazmas, organelleri ve enzim sistemleri yoktur. Protein klf ve nkleik asitten (DNA veya RNA) oluur. Zorunlu hcre ii parazittirler. D ortamda cansz ve kristal yapdadr. Enzim, protein ve enerji retemezler fakat girdii konak hcrede bunlar yaptrr ve kullanrlar. Yapsnda bulunan enzimi ile konak hcre ierisine girerek ynetimi ele geirip oalrlar. Virslerin konaklar zeldir, baka hcrelere girmezler. rnein; kuduz virs beyin hcrelerinde, HV virs akyuvar hcrelerinde oalr. Kona bakteri olan virslere bakteriyofaj denir. Hcreler virslere kar interferon retir.

Virsler
n n n n

Aktif hareket etmez, Bymez, Beslenmez, Blnmezler.

1. Monera Alemi
n

Prokaryot canllardr.

a) Mavi - Yeil Algler n Prokaryot canllardr. n Ribozomdan baka organeli yoktur. n ekirdek zar yoktur. n Tek tek veya koloni halinde suda yaarlar. n Fotosentez yapan ototrof canllardr. n Kloroplast yoktur, fakat klorofil vardr. n Hcre eperi vardr. b) Bakteriler n Prokaryot canllardr. n Ribozomdan baka organeli yoktur. n ekirdek zar yoktur.

BAKTER HCRES

BAKTERLER
Tek tek ya da koloni halinde bulunabilir. n Hcre zarnn dnda hcre duvar (hcre eperi) bulunur. n Bazlarnda eperin dnda kapsl bulunur. Dayankll ve direnci arttrr. Karbonhidrattan yaplmtr. n Yuvarlak, uzun, spiral veya virgl eklinde olabilir. 1) Oksijen gereksinmesine gre; n Oksijenli solunum yapanlar, (Aeroblar) n Oksijensiz solunum yapanlar, (Anaeroblar) n Her ikisini yapanlar. (Fakltatifler)

2) Beslenmelerine gre;
n n n n

Kendi besinini yapanlar (Ototroflar) Fotosentez yapanlar, Kemosentez yapanlardan oluur. Hazr besin alanlar (Heterotroflar)

3) remelerine gre;
n n

Bakterilerin ou eeysiz rer. Fakat baz trlerde, farkl zelliklere sahip ayn tr bakteriler arasnda konjugasyon kprs ile gen aktarm yapldndan eeyli reme grlr. Baz bakteriler ortam koullar zorlanca endospor oluturur. Uzun sre bu halde kalabilir. Bakterilerin reme ortamna braktklar ve dier bakterileri ldren maddelere antibiyotik denir.

2. Protista Alemi
karyot canllardr. n Hareketlerine gre snfland rlrlar. n ok eitlidir. Amip, eglena, paramesyum. a) Amip (Kk ayakl) n Yalanc ayaklaryla hareket eder. n Hazrc yani heterotroftur. n Fagositoz yapar ya da parazit yaar. b) eglena (Kaml) n Kamlaryla hareket eder. n Hem hazr besin alr hem de kl ortamda kloroplast ile fotosentez yaparak besin retir. c) Paramesyum (Terliksi canl) n Silleriyle hareket eder. n Hazr besin alrlar yani heterotroftur.
n

3.Mantarlar Alemi (Fungi)

n

Klorofil iermediklerinden hazrc, yani heterotroftur. Ya saprofit ya da parazit yaarlar. Hcre eperi bulunur. Depo maddeleri glikojendir. Sporlarla rerler. ok eitlidir. Maya mantarlar, kf mantarlar, apkal mantarlar vs. Ekonomik deerleri olanlar olduu gibi bazlar da yenir

4. Bitkiler Alemi ( Plants)

n

Kloroplastl ototrof canllardr. n Hcre eperi bulunur. n Sentrozomlar yoktur. n Endositoz yapamaz, fakat ekzositoz yapabilirler. n Yedek depo maddeleri niastadr. n remelerine gre snflandrlrlar.

a) ieksiz Bitkiler
n

iek ve tohum olumaz. n Gerek kk, gvde ve yaprak yoktur. n Sporlarla rer ve dl alma grlr. - Suyosunu ve karayosunlarnda iletim demetleri yoktur. - Ereltilerde iletim demetleri vardr.

b) iekli Bitkiler
n n n n

iek ve tohum oluturulur. Kk, gvde ve yaprak vardr. Eeyli rerler. Ak (am) veya kapal (elma) tohumlu olabilirler. Tohumlar tek (=monokotiledon) (msr) veya ift enekli (=dikotiledon) (nohut) olabilir.

5.Hayvanlar Alemi (Animals)

n n n n n

Hepsi heterotroftur. Hcre eperi yoktur. Sentrozom vardr. Yedek depo maddesi glikojendir. skelet sistemlerine gre snflandrlr.

a) Omurgaszlar

n n n n

Bel kemii yoktur. Kapal veya ak dolam grlr. Hemoglobin varsa kan svsndadr. Alt snftan oluur.

1.Sngerler
n n n n n

Denizde bir yere tutulu yaarlar. ine eklinde nsal i iskeletleri vardr. Sinir sistemleri yoktur. Eeyli ve eeysiz rerler. Hcre ii sindirim yaparlar.

2.Slenterler
n n n n n

Denizde yaarlar. Tek aklkldrlar.(Gastro Vaskler Boluk) Sinir a ve sinir hcreleri bulunur. Eeyli ve eeysiz rerler. Hcre d ve hcre ii sindirim yaparlar. rnek; Hidra, Deniz Anas ve Mercanlar.

3.Solucanlar
Tatl su ve amurlarda yaarlar. eidi vardr. I.Yass Solucanlar n Tek aklkl sindirim sistemi vardr. n Hcre d ve hcre ii sindirim grlr. n p merdiven sinir sistemi vardr. n ift cinsiyetli yani hermafrodittir. n ou parazittir. n Boaltmlar protonefridyumlarda olur. n rnek : Ergin Ara konak n Kpek tenyas Kpek nsan
n

II. Yuvarlak Solucanlar

n n

ift aklkl sindirim sistemi vardr. ou parazittir. rnek: Kancal kurt ve Barsak kurdu vb.

III. Halkal Solucanlar

n n n n n n n n

Vcutlar segmentlidir. ift aklkl sindirim sistemi vardr. Hcre d sindirim grlr. p merdiveni sinir sistemi vardr. ift cinsiyetli yani hermafrodittir. Kapal dolam grlr. Boaltm organ nefridyumlardr. Deri solunumu yaparlar. rnek: Toprak solucan vs.

4.Kular
n n n n n n n n n

Karada yaarlar. dllenme ve d gelime grlr. Akcier solunumu yaparlar. Kalp drt odaldr. Kapal dolam grlr. Vcuda temiz kan gider. Hcre d sindirim grlr. Scak kanldrlar. Yavrularda mezonefroz, erginlerinde metanefroz bbrek bulunur. rnek; Sere, Kanarya, ahin, vb.

n n n n n n n n n n n n

Suda ve karada yaarlar. dllenme ve i gelime grlr. Yavrular stle beslenir. Akcier solunumu yaparlar ve alveol vardr. Diyafram kas bulunur. Kalp drt odaldr. Kapal dolam grlr. Alyuvarlar ekirdeksizdir. Vcuda temiz kan gider. Hcre d sindirim grlr. Scak kanldr. Yavrularda mezonefroz, erginlerde metanefroz bbrek bulunur. rnek: Yarasa, yunus, balina, inek, kirpi, fok vs.

5. Memeliler

Beslenme likileri ve Etkileim

Doadaki tm canllar birbiriyle etkileim halindedir. Bu etkileim kendini beslenme ilikisi eklinde gsterir. Canllar beslenme ilikileri bakmndan ikiye ayrlr:

1. retici (Ototrof) Canllar

n n n

n n

n n

Kendi besinini kendileri yaparlar. norganik maddelerden organik madde sentezlerler. iki eittir: a) Fotosentetik Canllar Klorofile sahiptirler. Ik enerjisini kullanrlar. rnek: Bitkiler, baz bakteriler ve mavi yeil algler. b) Kemosentetik Canllar Klorofilleri yoktur. Kimyasal enerjiyi kullanrlar. rnek: Baz bakteriler.

2. Tketici (Heterotrof) Canllar

n n

Hazr besin alrlar. Organik maddeleri baka organik maddelere ya da inorganik maddelere dntrrler. eittir:

a) Holozoik Beslenme
n n

Kat besinlerle beslenirler. Sindirim sistemi gelimitir. (3) eittir: Otul: (Herbivor) nek, Kuzu, vb. Etil: (Karnivor) Kedi, Kpek, vb. Hem etil hem otul: (Omnivor) nsan, Ay, Kedi

n n n

n n

b) Simbiyotik Beslenme Ortak beslenme eklidir. eittir:

1 ) PARAZTZM

n n n

Bir canl dierine zarar vererek yaar.(+,-) Ayrldklarnda parazit olan azalr, dieri artar. parazitlerin sindirim sistemleri gelimemi fakat d parazitlerin gelimitir. rnek; Plazmodyum, baz bakteriler,kene vs.

2. Kommensalizm
n

ki canldan birinin dierine zarar vermeden birlikte yaamasdr. (+, 0)

rnek; Kpek bal ve vantuzlu balk.

3. Mutualizm iki canl birbirine faydal olarak yaar.(+, +) rnek;insan barsandaki vitamin reten bakteriler ve insan. rnek; Suyosunu ve mantar (Liken) gibi.

c) Saprofit Beslenme (rkller)

n

Organik artklarla beslenme eklidir. n Organik maddeleri inorganik maddelere dntrrler. n Ayrtrclar olarak da bilinirler. rnek: Baz bakteri ve mantarlar. Not: Baz canllar hem retici hem de tketicidir. eglena ve bcekil bitkiler gibi.