You are on page 1of 20

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

LOJSTK MALYET YNETMNDE ZLENEBLECEK STRATEJLER VE MUHASEBE ETMNDEN BEKLENTLER1 Semih Hseyin TOKAY2 Ali DERAN3 Sekin ARSLAN4 zet: Yakn gemite ve gnmzde ekonomi, teknoloji, iletiim ve ulam alannda yaanan gelimeler, iletmelerin dnyann her tarafndan rn tedarik etmesini ve dnyann her tarafna da rn satmasn olanakl hale getirmitir. Bu durum, lojistik faaliyetler olarak ifade edilen, tama, depolama, elleleme, sipari ileme, bilgi ynetimi, stok ynetimi, paketleme ve ambalajlama faaliyetlerinin nitelik ve niceliini deitirmitir. letmeler, bu faaliyetlerin etkin ynetimi ile mteri memnuniyet dzeyini artrarak rekabet avantaj salayabileceklerinin farkna varmtr. Ancak bu gelimeler, lojistik maliyetlerin toplam iletme maliyetleri iindeki paynn nemli lde artmasna yol amtr. Lojistik maliyetlerde yukarda saylan gelimelerden kaynaklanan artlar, iletmelerin finansal performansn dorudan etkilemi ve etkilemeye de devam etmektedir. Lojistik maliyetlerin toplam iletme maliyetlerinin iinde nemli bir paya sahip olmas ve finansal performans dorudan etkilemesi, iletmeleri bu maliyetleri drecek muhasebe ii ve muhasebe d yntemleri aratrmaya sevk etmitir. Bu erevede gnmzde iletmeler lojistik maliyetleri drmek iin birok strateji gelitirmitir. Ticari hayatta yaanan bu gelimelere niversiteler de kaytsz kalmam zellikle son zamanlarda lojistik ynetimine ynelik n lisans, lisans ve yksek lisans programlar almtr. Yaplan incelemelerde niversitelerde lojistik ile ilgili blmlerde yeterli say ve eitlilikte muhasebe dersinin bulunmad, ayrca toplam ders kredisi iinde de muhasebe ile ilgili derslerin kredisinin dk olduu tespit edilmitir. zet olarak bu alma ile lojistik maliyetler ve unsurlar ortaya konarak, lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetiminde izlenebilecek muhasebe ii ve muhasebe d yntemler aklanmtr. Ayrca lojistik ile ilgili eitim veren meslek yksek okulu ve fakltelerdeki muhasebe eitiminin envanteri karlarak, muhasebe eitiminden beklentiler ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler: Lojistik, Lojistik Maliyetler, Muhasebe Eitimi LOGISTIC COST MANAGEMENT STRATEGIES AND EXPECTATIONS OF ACCOUNTING EDUCATION Abstract: In todays advances in the economy, technology, communication and transportation field, enable to supply the products and sell their products from all over the world for businesses. This situation can be defined logistic activities, has changed carrying, storing, handling, passing of an order, information management, stock management, packaging and casing activities quality and quantities. Businesses realize that providing a competitive advantage and increasing in the level of customer satisfaction with the effective management of these activities. But these developments have significantly increased the share of logistic costs in the business costs. These developments arising from the increase in logistic costs influenced and continues to impress financial performance of the business. Because of the logistic costs, have a significant share in the total business costs and directly affect the financial performance, businesses reduce these costs have led to research inside and outside accounting methods. In this context, businesses today have developed many strategies to reduce logistics costs. Universities did not stay indifferent to these developments in the commercial life and recently opened associate degree, bachelor degree and MA programs on the management of logistics. There is not sufficient number and variety of courses in universities in programs related to the logistic of observations and also programs in the accounting-related courses are less than the total course credits. In summary, the logistics costs and the elements of logistics costs have been revealed. Control and management of logistics costs in the outside and inside accounting methods used are explained. In addition, the

1 Bu alma, 21-25 Nisan 2010 tarihleri arasnda Alanyada gerekletirilen XXIX. Muhasebe Eitimi Sempozyumunda bildiri olarak sunulmutur. 2 Prof. Dr., Gazi niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, letme Blm, Muhasebe-Finansman ABD 3 Do. Dr., Nide niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, letme Blm, Muhasebe - Finansman ABD 4 Ar. Gr., Nide niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, letme Blm, Muhasebe - Finansman ABD

225

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

logistics related to the vocational high school, senior high school and faculties of education are given information about the accounting education and expectations were that accounting education. Key Words: Logistic, Logistic Costs, Accounting Education GR Kreselleme sreciyle beraber, gnmzde iletmeler dnyann her tarafndaki pazarlara mal ve hizmet arz edebilmekte, ayn ekilde, bu pazarlardan da mal ve hizmet salayabilmektedir. Ticarette yaanan bu gelimeler ve youn rekabet ortam, gnmzde iletmeleri stratejik ortaklk kapsamnda tedarik zinciri oluturacak ekilde rgtlenmeye yneltmitir. Bu durum, lojistik faaliyetlerin nitelik ve niceliini deitirmitir. Bu deiiklik, hissedar deerini maksimum klma (en oklama) amac dorultusunda, mteri tatmini ve rekabet avantaj salamaya yneliktir. Bu ama dorultusunda, iletme gelirlerinin dolaysyla, nakit girilerinin artmas beklenmektedir. Ancak her faaliyetin olduu gibi, lojistik faaliyetlerin de bir maliyeti vardr. Lojistik faaliyetlerin nitelik ve niceliindeki deiiklikler, lojistik faaliyetlerin maliyetlerini artrmtr. Yaplan almalar, gnmzde lojistik maliyetlerin iletmenin toplam maliyetleri iinde nemli bir yer tuttuunu gstermektedir. Lojistik maliyetlerdeki art, iletmelerin finansal performansn, nakit aklarn ve hissedar deerini olumsuz ynde etkilemektedir. Bu durum, lojistik faaliyetlerin ve bu faaliyetlerin yol at maliyetlerin ynetim ve kontroln zorunlu hale getirmitir. Gnmz ekonomik artlarnda iletmelerin lojistik maliyetlerden kurtulma olana bulunmamaktadr. Ancak lojistik srete optimum maliyetlerle (en uygun maliyet bileenleri) olabildiince yksek mteri tatminine ulamak mmkndr. Bunun iin, lojistik faaliyetler ile maliyetlerin ayrntl bir ekilde analiz edilip ynetilmesi gerekmektedir. Lojistik maliyetlerin etkin ynetimi, iletmelerin finansal performansna katk salayarak hissedar deeri zerinde olumlu etki yaratacak unsurlardan biridir. ada muhasebe yaklamlar kullanlarak lojistik faaliyetlerin ayrntl bir ekilde analiz edilmesi ve etkin ynetimi olanakldr. Ayn zamanda e-lojistik ve gelimi yazlm kullanm gibi bir takm muhasebe d yntemler araclyla da lojistik maliyetlerde tasarruf salamak mmkndr. zet olarak, lojistik maliyetlerin etkin ynetimi ile kaliteden dn vermeden, en yksek mteri tatminine ulalmas olanakldr. Mteri tatmininin, lojistik srecin kts olarak tanmland dnldnde, lojistik maliyetlerin etkin ynetiminin ne kadar gerekli ve nemli olduu anlalacaktr. Bu nedenlerle iletmeler lojistik ynetimine ayr bir nem vermeye balamtr. Ticari hayatta lojistik ynetimi ile ilgili olarak yaanan bu gelimelere niversiteler de kaytsz kalmamtr. Gnmzde birok Devlet ve Vakf niversitesinde lojistik eitimi n lisans, lisans ve yksek lisans dzeyinde verilmektedir. Birok niversitede n lisans eitimi, letmecilik Meslek Yksek Okulu ve Sosyal Bilimler Meslek Yksek Okulu gibi okullara bal lojistik blmlerinde verilmektedir. Ayrca Trkiye Lojistik Aratrma ve Eitim Vakfnn kurduu Beykoz Lojistik Meslek Yksek Okulunda sadece lojistik ile ilgili n lisans eitimi verilmektedir. niversitelerde lojistik eitimine ilikin lisans eitimi ise ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, Uygulamal Bilimler Yksek Okulu, letme Fakltesi ve Ticari Bilimler Fakltesi bnyesinde lojistik ile ilgili ayr bir blm alarak verilmektedir. Bunlarn yannda sadece lojistik eitimi veren yksek okullarda bulunmaktadr. Bu almada gnmz kresel ticaret ortamnda iletmeler asndan nemli bir rekabet arac olarak ifade edilen lojistik sre incelenmitir. Bu srete ortaya kan faaliyetler ve bu faaliyetlerin maliyetleri aklanarak, lojistik maliyetlerin ynetiminde izlenebilecek stratejiler ve maliyet ynetiminde yararlanlabilecek muhasebe teknikleri ile lojistik faaliyetlerin iletme performans zerine etkisi belirtilmitir. Son olarak da lojistik ynetimi konusunda eitim veren n lisans ve lisans dzeyindeki Meslek Yksek Okulu (MYO), Yksek Okul (YO) ve Fakltelerdeki muhasebe dersleri; kredi saati, ders tr ve muhasebe derslerinin arl dikkate alnarak incelenmi ve lojistik ynetim srecinin muhasebe eitiminden beklentileri ortaya konulmutur. LOJSTK SEKTR VE TRKYE AISINDAN NEM Lojistik sektr Dnyada ve Trkiyede son zamanlarda byk gelimeler gstermi ve gstermeye de devam etmektedir. Lojistik sektrnn faaliyet alanlarn aadaki ana balklarda gruplamak mmkndr. - Uluslararas ve dahili tamaclk, - hracat-ithalat ilemleri ve gmrkleme, 226

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler - Operasyon ve sevk ynetimi, - Maliyet planlamas, - Depolama, ambalajlama, - Sigortalama, - Vergi, mevzuat ve ilemleri, - Pazarlama ve mteri ilikileri ynetimi, - Biliim teknolojileri kullanm, - Banka ilemleri, - Koordinasyon ve iletiim.

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Trkiye stratejik konumu itibariyle, ktalararas bir lojistik s olma potansiyeline sahiptir. Lojistik sektrnn Trkiyedeki bykl yllk 7 8 milyar ABD Dolarna ulamtr. Gnmzde, Trk lojistik sektrnde yaklak olarak 500.000 kii almaktadr. Trkiyede lojistik sektrnn gelimekte olduu ve gelecekte de gelime potansiyeline sahip olacan ifade etmek mmkndr (http://www.turlev.org.tr/etkinlikler, 2010). Dnyada Gayri Safi Milli Hasla (GSMH) ile lojistik sektrnn bykl arasnda bir iliki kurulmaktadr. rnein, lojistik maliyetler, Kuzey Amerikada GSMHnin %10unu ve Avrupa Birliinde GSMHnn %11ini oluturduuna ilikin almalar bulunmaktadr. Trkiyede ise GSMHnn yaklak 500 milyar ABD Dolar olduu dnlrse, sektrn asgari 40-50 milyar Dolarlk bir bykle ulamas beklenmektedir. Bu byklk, lojistik sektrnde halen alan personel saysnn gelecekte birka katna kabilecei anlamn da tamaktadr (http://www.turlev.org.tr/etkinlikler, 2010). Yaplan tm bu aklamalar lojistiin gerek mikro dzeyde (iletmeler asndan), gerekse makro dzeyde (Trkiye ekonomisi asndan) nemini ortaya koymaktadr. LOJSTK KAVRAMI VE LOJSTK FAALYETLER Lojistik kavram Franszcadan gelen askeri bir kavram olup ordular savaa hazrlama ve sava kazandracak tm hizmet desteini vererek savata ayakta tutma hizmetlerinin tm olarak tanmlanmaktadr(Demir, 2006:117). Lojistik askeri kkenli bir kavram olmakla beraber, gnmz ticari iletmeleri tarafndan da sklkla kullanlan bir kavram haline gelmitir. Gnmzde ou zaman tama ile lojistik e anlaml olarak kullanlmasna ramen lojistik, tamadan ok daha geni bir alan kapsamaktadr. Lojistik; hammadde, malzeme, ara mallar ve dier hizmetlerin tedarik edilmesini, stoklanmasn, iletme iindeki hareketini ve retilmi olan rnlerin tketicilere ulatrlmalar ile sz konusu rnlerin herhangi bir nedenle geri dnleri iin gerekli tm faaliyetleri ifade etmektedir. letmecilik uygulamasnda lojistik; hammadde kaynaklarndan balayan ve retilmi rnlerin nihai tketici ya da kullanclara devrine kadar tm malzeme, rn hareketlerinin ynetimini ve planlanmasn iine almaktadr(Ceran, 2009: 128). Bu anlamda lojistik sre, tedarik sreci ile balayan, ihale yapma, sipari verme, satn alma, tama, teslim alma, depolama, sigortalama, raf bakm yapma, retime veya maazaya sevk, ykleme, boaltma, paketleme, sipari alma, datma, sat sonras hizmetler ve her hangi bir nedenle mteriye teslim edilen maln geri alnmas srecinde yaanan tm faaliyetleri kapsamaktadr. Bu faaliyetler literatrde aadaki gibi gruplandrlmaktadr(GEME, 15): - Tama faaliyeti, - Depolama faaliyeti, - Elleleme faaliyeti , - Sipari ileme ve bilgi ynetimi faaliyeti, - Stok ynetimi faaliyeti, - Dier lojistik faaliyetler (nc parti lojistik hizmeti salayclarn ynetimi, retim planlamas, zamanlama, paketleme, montaj, mteri hizmetleri, biliim sistemleri ve bilgi teknolojileri ile ilgili faaliyetler). LOJSTK MALYETLER VE UNSURLARI Lojistik maliyetler, lojistik faaliyetler nedeniyle ortaya kan maliyetlerin tmn ifade etmek iin kullanlan bir kavram olup, iletmelerin lojistik faaliyetler iin katlandklar fedakrlklarn parasal tutar olarak tanmlanabilir. Lojistik maliyetler, bir rnn tedarik edilmesine ilikin giriimlerde bulunulmasndan, mteriye teslim edildii ana kadar yaplan tm faaliyetlere ilikin maliyetler olup, depolama, ambalajlama, sevkiyata hazrlama, tama, montaj ve ilikili tm hizmet maliyetleri ile fatura hazrlama, ilemin muhasebeletirilmesi ve tahsilt maliyetlerinden olumaktadr. Bu anlamda 227

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

lojistik maliyetler, tedarik, retim, sat ve datmn neden olduu maliyetler olarak da ifade edilebilir(Grsoy, 1997: 334335). Daha geni bir tanmlama yapacak olursak lojistik maliyetler; malzeme tedarik sreci ile balayp sat ve datm ile sat sonras hizmetlerle devam eden bir srete ortaya kan tama, sigorta, gmrkleme, ara tama, depolama, bozulma, hasar, kayp, ge teslimat, ceza, hata maliyetleri, bilgi sistemi, bilgi iletiim, personel, optimum olmayan sipari miktar maliyetleri, stok bulundurma ve depolardaki tama aralarndaki atl kapasite maliyetleri gibi birok maliyet unsurundan olumaktadr(Keskin, 2006:37). Lojistik maliyetlerin ynetim ve kontrol ncelikle bu maliyetlerin belirlenmesini gerektirmektedir. Gnmzde iletmelerin ou lojistik maliyetleri ayr bir maliyet kalemi olarak hesaplamamaktadr. Lojistik maliyetleri ayr bir maliyet kalemi olarak hesaplayan birok iletme ise, lojistik maliyetleri gemi deneyime, tecrbeye veya sezgiye dayal olarak ortalama bir rakam eklinde belirlemekte, satlarn bir yzdesi olarak hesaplamakta, geleneksel maliyet hesaplama yntemlerini kullanmakta ya da ve faaliyete dayal maliyetleme yntemlerinden birini kullanarak hesaplamaktadr. ABDde yaplan bir aratrmada, aratrmaya katlan lojistik yneticilerinin; % 40, lojistik maliyetleri, satlarn bir yzdesi olarak, % 25i lojistik maliyetleri, retilen rnlerin arlk veya hacimlerini esas alarak geleneksel maliyet hesaplama yntemine gre, % 11i lojistik maliyetleri baz blmleri esas alarak geleneksel maliyet hesaplama ynteme gre, % 8inin ise faaliyete dayal maliyetleme yntemini kullanarak hesaplad grlmtr.(Supply Chain Digest Logistics Cost Survey2006). Sz konusu aratrma da gstermektedir ki, iletmelerin nemli bir blm lojistik maliyetleri ortalama bir rakam olarak belirlemektedir. letmelerin ok az bir ksm, lojistik maliyetlerini faaliyete dayal maliyetleme yntemine gre belirlemekte fakat son dnemlerde bu yntemin kullanlmasnda art olduu grlmektedir. Lojistik maliyetler birok lojistik faaliyete bal olarak ortaya kmakta ve bu maliyetlerin toplam iletme maliyetleri iindeki pay giderek artmaktadr. Toplam lojistik maliyetler iinde en yksek maliyet tama faaliyetlerine ilikin maliyetlerdir. Bu durum tama faaliyetlerini lojistik faaliyetler iinde nemli klmaktadr. nk tama faaliyetleri, hem toplam lojistik maliyetleri dorudan etkilemekte hem de hz, kalite ve maliyetten oluan lojistik genindeki hz faktrn dorudan etkilemektedir. Temel lojistik faaliyetler esas alnarak lojistik maliyet unsurlarn aadaki gibi sralamak mmkndr. - Tama maliyeti, - Depolama maliyeti, - Elleleme maliyeti , - Sipari ileme ve bilgi ynetimi maliyeti, - Stok ynetimi maliyeti, - Dier lojistik maliyetler. Ana balklar itibariyle belirtilen lojistik maliyet unsurlar incelendiinde, bu maliyetlerin bir ksmnn belirgin (ak) lojistik maliyetler, bir ksmnn ise belirgin olmayan (gizli) lojistik maliyetler olduu grlmektedir. Belirgin lojistik maliyetler; tedarik, tama, datm, depolama, sipari, iletiim, ambalaj ve paketleme maliyetleridir. Belirgin olmayan lojistik maliyetler ise stok bulundurma, faiz (vade fark), frsat ve hasar gren eyalarn maliyeti ile yetersiz lojistik hizmetlerden kaynaklanan ekstra lojistik hizmetlerin maliyetleri eklinde ifade edilebilir. Bu bak as ile lojistik maliyet unsurlarn ekil 1deki gibi ifade etmek mmkndr (Weiyi ve Luming, 2009: 538).

228

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler


LOJSTK MALYET

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Belirgin Lojistik Maliyetler

Tedarik Maliyetleri

Tama Maliyetleri

Datm Maliyetleri

Sipari Maliyetleri

letiim Maliyetleri

Paketleme Maliyetleri

Stok Maliyetleri

Ambalaj Maliyetleri

Belirgin Olmayan Lojistik Maliyetler

Stok Bulundurma Maliyetleri

Ekstra Lojistik Maliyetler

Vade Fark Maliyeti Koordinasyon Maliyetleri Frsat Maliyetleri nsan Kaynaklar Maliyetleri Hasar Maliyetleri

ekil 1: Lojistik Maliyetlerin Yaps Kaynak: WEIYI Fu and LUMING Yang: The Discussion of target cost method in logistics cost management, ISECS International Colloquium on Computing, Communication, Control, and Management, 2009: 538. letmelerde belirgin lojistik maliyetler, grnebilir ve kontrol edilebilir niteliktedir. Bu nedenle iletmeler bu maliyet kalemlerine daha ok nem vermektedir. Belirgin olmayan lojistik maliyetlere ise dier maliyetlerden ayrt edilmeleri ve llmeleri zor olduu iin bu tr lojistik maliyetlerin belirlenmesine ynelik gerekli aba gsterilmez. Bu nedenle, ou zaman iletme yneticileri hangi maliyet kaleminin lojistik maliyetleri artrdn veya dier maliyetler kalemleri ile olan ilikilerini tam olarak bilemez. Bu durum, karar vericilerin yanl kararlar almasna yol aabilmektedir. letmeler tarafndan lojistik maliyetlerin ayrntl bir ekilde bilinmesi; direkt maliyetlerin belirlenmesinde, mamul miktar ilikisinin daha iyi anlalmasnda, maliyetleri azaltma olanaklarnn tespit edilmesinde ve yeni teknolojik yatrm kararlarnn alnmasnda iletmeye nemli lde yarar salamaktadr.(Demir, 2006: 120). Yukarda belirtilen temel ve birok yan lojistik faaliyetlerin kullanm dzeyleri sektrden sektre, hatta iletmelerin izledikleri, tedarik, stok, tama, retim, sipari, datm, sat vb. stratejilere bal olarak deimektedir. Buna bal olarak her bir lojistik faaliyete ilikin maliyetin toplam lojistik maliyetler iindeki pay da deiir. Ayrca sektrden sektre ve iletmeden iletmeye toplam lojistik maliyetlerin toplam iletme maliyetleri iindeki pay da farkllk gstermektedir. Bu nedenle, lojistik maliyetlerinin toplam retim maliyeti iindeki paynn tm iletmeler iin ayn olmas beklenemez. Bu oran sektrlere gre farkllk gsterse de rn sat bedelinin ortalama % 813 arasnda olduu ifade edilmektedir(Hacrstemolu, 2002: 96).

229

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

LOJSTK MALYETLERN LETMELERN FNANSAL PERFORMANSLARI ZERNDEK ETKS Lojistik faaliyetlerin iletmelerin finansal performans zerinde nemli bir etkisi bulunmaktadr. Lojistik faaliyetlerin d kaynak kullanm ile yaplmas durumunda iletme, lojistik faaliyet iin gerekli olan birok sabit varlk yatrmndan kurtulabilir. Ayrca lojistik srete ortaya kan birok sabit maliyette deiken maliyet nitelii kazanr. Lojistik faaliyetlerin iletme tarafndan gerekletirilmesi durumunda ise bu faaliyetlerin de etkin ynetimiyle, lojistik srete ortaya kan birok maliyetten kurtulmak ya da maliyet maliyetleri minimize etmek mmkndr. Lojistik faaliyetlerin etkin ynetimi veya d kaynak kullanm yolu ile yerine getirilmesinin finansal performans zerindeki etkisi aktif karll ile aklanmaktadr. Aktif karll, karn toplam varla oran olarak ifade edilir. Bu oran, mevcut kaynaklarn kullanm etkinliini gstermektedir. Bu orann byk kmas iletmenin aktiflerini etkin kullandn gstermektedir. letmelerde malzeme ve materyal aknn hzlandrlmas stok miktarn azaltmaktadr Bu durum, daha az iletme sermayesi ile allmasn mmkn klar. Buna ek olarak, ayn iin daha az sabit sermaye ile yaplarak, karn artmasn salar(Eren ve Erta, www.zkuiibf.com). Lojistik maliyetlerin iletmelerin finansal performanslar zerindeki etkisini DuPont modeli ile de ifade etmek mmkndr (Erdoan, 2007: 28).

Satlar

Varlklarn Dn

Bl

letme Sermayesi

Toplam Yatrm

Art
Sabit Sermaye

Sermayenin geri dn

arp
Satlar

Satlan Maln Maliyeti

Kar

Eksi

Sat Giderleri

Kar Marj

Bl

Giderler

Tama ve Datm Gideri Ynetsel Giderler

Satlar

ekil 2: Du Pont Modeli Kaynak: Nurten ERDOAN, Lojistik Maliyetlemesi ve Lojistikte Faaliyete Dayal Maliyetleme, T.C. Anadolu niversitesi Yaynlar, No.1748, Eskiehir, 2007: 28.

230

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

DuPont modelinin temel felsefesi, geri dn oran ile balayan gstergeler hiyerarisidir. Gnmzde birok iletme sermayenin verimliliini artrmaya ynelik aba ierisindedir. Sermayenin verimlilii ise yatrmn geri dn oran ile llmektedir. Yatrmn geri dn oran ise kar elde etmek amacyla kullanlan sermaye ile net kar arasndaki ilikidir. Bir baka ifadeyle, net karn, bu kar elde etmek iin kullanlan sermayeye blnmesi sonucunda hesaplanr. Bu oran ayn zamanda sermaye verimlilik oran olarak da ifade edilmektedir. Yneticiler toplam maliyetleri azaltarak veya sat gelirlerini artrarak kullanlan sermayenin verimliliini artrabilir. Bu anlamda lojistik faaliyetlerin etkin ynetimiyle yatrmn geri dnn etkilemek, dier bir ifadeyle sermayenin verimliliini artrmak mmkndr(Erdoan, 2007: 29). LOJSTK MALYET YNETM Maliyet ynetimi, iletmenin hedefleri dorultusunda, verimlilik artlar salayabilmesi iin ilk madde ve malzeme ile iilik maliyetleri gibi baz maliyetleri bilinli olarak etkilemeye ynelik almalarn yapld bir sre olarak tanmlanmaktadr. Maliyet ynetimin birincil amac; maliyetleri etkileme, dzenleme ve ynetme yoluyla iletmenin uzun sreli olarak varln devam ettirebilme (rekabet) gcnn salanmasna ynelik olarak, en uygun iletme performansnn (baarm deerlemesinin) salanmas ve korunmasdr(Yzbaolu, 2003: 392). Tanmdan da anlald gibi, maliyet ynetimi, maliyetlerin planlanmas, kontrol edilmesi ve drlmesinde ncelikli ve aktif bir rol oynamaktadr. Maliyet ynetiminin temel amac, dnya pazarlarnda kalite, maliyet, zaman ve fonksiyonellik asndan rekabet edilebilir mal ve hizmet retiminde, kaynaklarn verimli ve etkin kullanm iin yneticilere yardmc olacak bilgileri salamaktr(akrak, 1997: 66). Bu adan maliyet ynetimi, maliyet ltlerine gre bir iletmede programlarn, potansiyellerin ve srelerin dzenlenmesini ifade etmektedir. rn ve retim programn farkllatrma ve eitlendirme derecesiyle, retim derinlii (retim ya da d alm), alternatif retim yntemleri ve lojistik srelerle ilgili iletme kapasitesinin (retim hacmi) uyarlanmas, malzemelerin kullanm miktar, zellikle de hammaddelerin yer deitirmesiyle ilgili maliyetleri drmektedir(Ceran ve Alagz, 2007: 144). Lojistik maliyet ynetimi rn karll, rn fiyatlamas, mteri karll ve iletme karll asndan son derece nemlidir(Gm, 2009: 103). Ayrca datm kanallarnn yeniden yaplandrlmas ve d kaynak kullanm konularnda alnacak stratejik kararlar da dorudan lojistik maliyet ynetimi ile ilgilidir. Lojistik maliyet ynetiminin amac lojistik maliyetlerinin belirlenmesi iin oluturulacak sistem ile rn aklarn da yanstarak mteri tipi, pazar blm ve datm kanalna gre maliyet ve gelir analizlerinin yaplmasdr(Gken, 2003: 68). letmeler pazar paylarn artrmak ya da korumak iin bir baka ifadeyle, srekliliklerini salamak iin retim, sat ve mteri odakl maliyet ynetimi ve kontrol zerine younlamaktadr. Ancak piyasada yaanan youn rekabet, teknolojik ilerlemeler ve ekonomik gelimeler hem maliyet, hem de rekabet dengesinin deimesine neden olmutur. Bu nedenle, maliyet ve rekabet stnln salamak isteyen iletmeler asndan lojistik maliyetlerin ynetim ve kontrol zorunlu hale gelmitir. Bu balamda, rekabet avantaj salamak isteyen bir iletme, toplam lojistik maliyetlerini mmkn olduunca dk tutmaldr. LOJSTK MALYETLERN YNETMNDE KULLANILAN MUHASEBE VE MUHASEBE DII YNTEMLER letmeler, maliyetlerin bilinli olarak etkilenmesi olarak ifade edilebilecek maliyet ynetimi srecinde, aada ele alnan muhasebe ii ve muhasebe d baz yntemleri kullanabilmektedir. Muhasebe i Yntemler Lojistik maliyetlerin analizi ve ynetimine ilikin birden ok muhasebe ii yntem gelitirilmitir. Bu blmde sz konusu yntemler ksaca aklanacaktr. Hedef Maliyetleme Gnmzde lojistik maliyetlerin toplam rn maliyetleri iindeki pay nemli bir orana ulamtr. Bu nedenle, iletmeler lojistik maliyetleri drmek iin ciddi araylar iine girmitir. letmelerin, lojistik maliyetlerini drme araylar iinde hedef maliyetleme yntemini de kullandklar bilinmektedir.

231

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Hedef maliyetleme, bir maliyet ynetim ve kar planlama aracdr(Rao,2004: 41). Hedef maliyetleme ynteminin amac, istenen kar salayacak retim srecini (lojistik sreci) oluturmaktr(Cokun,2002-2003: 25). Bu ama erevesinde hedef maliyetleme etkin bir planlama ve koordinasyonla birlikte, lojistik maliyetlerin ynetiminde de kullanlabilmektedir. Toyota, Boeing, Kodak, Chrysler, Heinz gibi ok uluslu iletmeler hedef maliyetleme yntemini kullanarak lojistik maliyetlerini drebilmitir. Hedef maliyetleme deer tabanl teknolojik ve dinamik bir ynetim aracdr. Hedef maliyetleme srecinde ncelikle tahmini toplam hedef maliyete, pazara ve tketici bilgilerine ulamak daha sonra bu sreci paralara ayrarak, problemleri anlamak ve listelemek son olarak ise problemleri analiz ederek, toplam hedef maliyeti yeniden belirlemek gerekmektedir(Weiyi ve Luming,2009: 539). letmelerin hedef maliyetleme yntemi ile lojistik maliyetlerini drebilmesi iin, ncelikle iletme ve lojistik faaliyetlerle ilgili kapsaml bir aratrma ve analiz yapmas gerekir. Ayrca, konunun uzman personelin istihdam edilmesi, etkili ve hzl iletiim mekanizmasnn kurulmas ve lojistik faaliyetlere ilikin gerek maliyet bilgilerinin zamannda salanmas gerekmektedir(Weiyi ve Luming, 2009: 538). Hedef maliyetleme ynteminin etkin bir ekilde uygulanabilmesi iin iletme bnyesindeki tm personelin ve blmlerin bu srece katlm salanmaldr. Bununla beraber, iletmenin yksek kalitede ynetim kadrosuna, iyi bir organizasyonel yapya, ileri biliim sistemlerine ve yksek kalitede liderlie sahip olmas gerekmektedir. Bu artlarn salanmas durumunda, hedef maliyetleme yntemi lojistik maliyet ynetiminde baarl bir ekilde uygulanabilir. Hedef maliyetleme, mterilerin toplam lojistik hizmetler iin demeye hazr olduklar bedelin belirlenmesinde kullanlan etkin aralardan biridir(Lockamy ve Smith, 2000: 216). Hedef maliyetleme ynteminin lojistik maliyet ynetiminde uygulanmasnda aadaki hususlara dikkat edilmesinde yarar bulunmaktadr(Weiyi ve Luming, 2009: 539-540). Lojistik maliyet ynetiminde uygun yntemin seilmesi: Hedef maliyetleme ynetiminin baarl bir ekilde uygulanabilmesi iin alt temel faktr bulunmaktadr. Bunlar, (i) nsan, (ii) Veri, (iii) Yntem, (iv) Ortaklk, (v)Eitim ve (vi) Yeniliktir. Bu erevede, iletmedeki psikolojik diren durumu, lider destei, personelin yetenei ve dzgn iletiim lojistikte hedef maliyetleme uygulamas iletmelerin baarya ulaabilmesinde nemli rol oynayacaktr. Biliim teknolojileri ile kapsaml ynetim: Lojistik faaliyetlerde biliim teknolojilerinin kullanm ile belirgin olan ve belirgin olmayan lojistik maliyetlerin drlmesi mmkndr. Yeterli bilgi destei ve biliim teknolojileri ile iletmeler btn lojistik maliyetlerini analiz etmelidir. Ayrca, iletmelerin lojistik faaliyetlerde ilemsel sre sistemi ile sre kontrol sistemini kurmalar gerekmektedir. Gvenilir hedef maliyetlemedeki esneklik: Maliyetlerin belirlenmesinde ncelikle tm lojistik faaliyetlere ilikin tarihi maliyet verileri, mevcut kapasitedeki maliyet ynetimi ile rekabeti ortamda gelecekteki deiimler temel alnr. Temel maliyet faktrlerinde ortaya kan deiimler, mevcut biliim teknolojileri ile analiz edilir. Daha sonra, bu deerlerin hesaplanmasnda hassas analizlerin yaplmas gerekir. Son olarak ise, tanmlanan kabul edilebilir snrdaki maliyet deiimleri iletme tarafndan kabul edilmelidir. Fayda ve tevik mekanizmas arasndaki koordinasyon ilikisi: letmenin blmleri arasnda ekonomik ilikiler bulunmaktadr. Kimi durumlarda ise iletme blmlerinin birbirleriyle att grlr. letmeye her hangi bir deer katmayan atmalarn ortadan kaldrlmas ve gereki hedef maliyetin belirlenmesi iin dzenli olarak toplantlar yaplmaldr. Personelin kiisel arzu ve gayreti hedef maliyete ulamadaki baary dorudan etkileyecektir. Bu yzden tevik mekanizmas personel iin ok gerekli olmakta ve onlara her detaydaki katlmda cesaret vermektedir. Bu yolla hem blmler, hem de karlalan problemlere zm bulma yollar geliecek ayrca kt nitelikteki iilerin yarataca ekstra lojistik maliyetler, bu grmeler sayesinde azaltlm olacaktr. Faaliyete Dayal Maliyetleme Geleneksel maliyet muhasebesinde, lojistik maliyetler ayr maliyet unsurlar olarak hesaplanp, ayr bir kalem olarak finansal tablolarda raporlanmamaktadr. Bunun yerine lojistik maliyetler ya retilen rnn bir maliyet unsuru olarak hesaplanmakta ya da dnem gideri olarak yazlarak finansal tablolarda sunulmaktadr. Bu durum, geleneksel maliyetleme yaklamnn yetersizlii olarak ifade edilmektedir.

232

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Faaliyete Dayal Maliyetleme (FDM), hacim esasl olarak tesis edilmi olan geleneksel maliyet hesaplama sisteminden kaynaklanan problemleri ortadan kaldrmak amacyla gelitirilmitir. Faaliyetlerin analizi yneticilere iilik, mamul, mteri ve tedarik zinciri tarafndan tketilen dier kaynaklar hakknda yararl bilgiler sunmaktadr. Ayrca iletmedeki endirekt maliyetlerin ynetim ve kontrolne de yardmc olur. Endirekt maliyetlerin tkenmesine yol aan faktrlerin analiz edilmesiyle lojistik faaliyetleri daha etkin klmak mmkndr. nk bu analizle birlikte, ar kaynak tketen faaliyetlerin yeniden dzenlenmesi (iyiletirilmesi) veya gereksiz faaliyetlerin ortadan kaldrlmas salanr. Bununla beraber, FDM ile tedarik zinciri iinde bulunan iletmeler arasndaki ibirliinin daha etkili bir ekilde planlanmas mmkn olmaktadr(Bartolacci, http://www.economiamc.org). FDMde lojistik srete ortaya kan birok faaliyet belirlenir ve tanmlanr, daha sonra lojistik srete tketilen iletme kaynaklar ve kaynak etkenleri (birinci aama datm anahtar) belirlenir. Datm anahtarlar yardmyla kaynaklar lojistik faaliyetlere datlr. Lojistik faaliyetlere ilikin maliyetler belirlendikten sonra, faaliyet etkenleri (ikinci aama datm anahtar) yardmyla faaliyet maliyetleri maliyet birimlerine (maliyet nesnesine, objesine) datlmaktadr. FDM, sadece maliyetlerin doru bir ekilde hesaplanmasnda kullanlmamaktadr. Ayn zamanda faaliyetlerin ayrntl bir ekilde analiz edilmesi ve izlenmesinde de kullanlabilmektedir. Bu ynleri ile FDM lojistik maliyetlerin hesaplanmasnda ve lojistik maliyetlerin ynetilmesinde kullanlan etkili bir yntemdir. FDM ile lojistik maliyetlerin hesaplama aamalar aadaki ekilde sralanmaktadr: i. Lojistik kaynaklar belirlenir, ii. Lojistik kaynak etkenleri belirlenir, iii. Lojistik faaliyetler ve lojistik faaliyet havuzlar belirlenir, iv. Lojistik faaliyet etkenleri belirlenir, v. Lojistik faaliyet maliyetleri maliyet birimlerine datlr. FDM ile toplam lojistik maliyetlerin, lojistik faaliyetler baznda ayr ayr hesaplanarak belirlenmesi mmkndr. FDM, tketim orann esas almak zere, faaliyet maliyetlerini mteri, retim ya da tedarik zincirine datmaktadr. Dolaysyla, FDM analizi lojistik sistemde tavsiye edilen deiikliklerin mteri hizmetleri zerindeki etkisini de analiz etmeye olanak tanr. Lojistik srete FDM ynteminin iki grevi bulunmaktadr. Bunlardan birincisi FDM esasnda lojistik maliyetlerin hesaplanmas, ikincisi ise FDM esasnda maliyetlerin kontroldr. FDM ynteminin uygulanmas sonucu kaynaklar tketen her bir lojistik faaliyetin ayrntl bir ekilde analiz edilmesi ve bunun sonucunda verimsiz veya ar maliyetli lojistik faaliyetlerin belirlenmesi mmkndr. Bylece, verimsiz faaliyetlerin verimli hale getirilmesi veya bu faaliyetlerin ortadan kaldrlmas ile ilgili gerekli tedbirler alnr. Ayn ekilde, ar maliyetli lojistik faaliyetlerin ise maliyetlerinin drlmesine ynelik tedbirler alnmaktadr.(Zang ve Zhao, 2008: 2863-64). Bu faaliyetlerin d kaynak kullanm yolu ile gerekletirilmesi de uygulanacak tedbirlerden biridir. Ksaca FDM ile lojistik faaliyetler ve lojistik kanallar daha gereki bir ekilde hesaplanabilir. Ayrca FDM yardm ile gereki mteri karllk analizleri de yaplabilir. Bunun sonucunda, lojistik kanallarn yeniden yaplandrlp verimsiz lojistik faaliyetlerin verimli hale dntrlmesi veya d kaynak kullanmna bavurulmas kararlar alnabilir. Bu ekilde FDM lojistik maliyet ynetiminde nemli bir ara olarak kullanlabilir. Toplam Maliyet Modeli Toplam maliyet modeli Lambert ve Stock tarafndan gelitirilmi bir maliyet modelidir. Bu maliyet modeline gre tek tek lojistik faaliyet maliyetlerine odaklanarak, bu faaliyetlerin maliyetlerini azaltmak yerine toplam lojistik faaliyetlerin maliyeti olan toplam maliyetleri azaltmaya odaklanmak gerekmektedir. nk lojistik faaliyetlerden kanmak mmkn deildir. Rekabet avantaj yaratmann anahtar olan mteri hizmet (tatmin) seviyesi lojistik srecin bir kts olup, bu lojistik faaliyetlerden kanmak mmkn deildir. Bu erevede katlanlmas gereken faaliyetlerin arl, en dk toplam maliyetle en yksek mteri hizmet seviyesine ulalabilecek ekilde dzenlenmelidir. (Grigorjev ve Hogstrm, 2003: 40).

233

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Lojistik srete faaliyetler arasnda sk ilikiler bulunmaktadr. Bu durum dorudan lojistik maliyetleri etkilemektedir. rnein siparii verilen hammadde, malzeme veya mamullerin sipari sreci maliyetleri ile bunlarn tanmas nedeniyle ortaya kan tama maliyetleri iliki iindedir. Benzer ekilde, stoklarn kullanm ncesi elden geirilmesi nedeniyle ortaya kan elleleme maliyetlerinin belirleyicilerinden biri sipari bykl olmaktadr. Sipari bykl ile depo alannn bykl ilikili iken, deponun kullanma hazr bulundurulmas iin katlanlan maliyetler de siparii verilen rnlerin nitelii ile ilikilidir. Lojistik faaliyetlerin herhangi birinde maliyetleri drmek iin alnacak bir karar, dier faaliyet maliyetlerinin artmasna yol aabilmektedir. rnein; sipari sreci maliyetlerini azaltmak isteyen bir iletme, bir partide daha ok alm tercihinde bulunduunda depolama maliyetlerinin artmas ile kar karya kalacaktr. Bu nedenle, lojistik maliyetlerin drlmesi amacyla alnacak bir ynetim kararnda ekil 3te yer alan ilikilerin birlikte dikkate alnmas gerekmektedir(Stock ve Lambert, 2001: 193). rn Tutundurma Mteri Hizmet Seviyesi Fiyat

PAZARLAMA

LOJSTK

Stok Bulundurma Maliyetleri

Tama Maliyetleri Depolama Maliyetleri

Parti Birim Miktar Maliyetleri

Sipari Sreci Ve Bilgi Maliyetleri ekil 3: Lojistik Maliyetler ve Mteri Hizmet Seviyesi likisi Kaynak: STOCK, James R. & LAMBERT, Douglas M., Strategic Logistics Management, 2001: 193. Muhasebe D Yntemler Gnmzde iletmelerin lojistik maliyetlerini azaltmak iin aray iinde olduklar daha ncede belirtilmiti. Bu araylar sonucunda iletmelerin kulland muhasebe tekniklerinden de bahsedilmiti. letmeler lojistik maliyetleri azaltmak iin baz muhasebe d yntemleri de kullanmaktadr. Bu blmde, iletmelerin lojistik maliyetleri azaltmada kulland muhasebe d yntemler aklanacaktr. ABDde yaplan bir aratrma sonucunda, lojistik maliyetlerde salanacak % 5lik bir tasarrufun karllk zerindeki etkisinin, satlarn % 20 artrlmasnn karllk zerinde salayaca etkiye eit veya daha fazla olabilecei belirlenmitir(Robeson ve Copacino, 2000: 271). Yine ABDde lojistik yneticilerine uygulanan bir ankette, lojistik maliyetlerin ynetim ve kontrolnde bavurduklar bu tr yntemlerin neler olduu yolundaki sorulara yneticilerin vermi olduklar cevaplarn dalm ekil 4teki gibidir.

234

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Tama cretlerinde Pazarlk / Yeni Tama Firmalarnn Seimi Navlun ve Tama Maliyetlerine Odaklanma Tama Faaliyetlerinde Egdmn Salanmas Tedarikilerle Yakn Birlii Yapma Lojistik Teknoloji Arlkl alma

% 60,8 % 53,6

% 43,0 % 41,4 % 35,4

ekil 4: Lojistik Maliyetlerin Drlmesinde zlenen Stratejiler Kaynak: DONATH, Bob, MAZEL, Joe, DUBIN, Cindy, PATTERSON, Perry, The IOMA Handbook of Logistics and Inventory Management, John Wiley & Son, Inc. 2002: 111. Anket sonularna gre lojistik yneticilerinin byk ounluu tama cretlerinde pazarlk ya da yeni tama irketleri ile anlama yoluna giderek tama maliyetlerini azaltma yolunu tercih etmektedir. Bunu navlun ve tama maliyetlerine odaklanma izlemektedir. Baka bir ifade ile, ncelikle hizmetin parasal olarak maliyetinin drlmesi, sonrasnda ise salanacak etkinlik ve verimlilik art ile maliyetlerde iyiletirme yoluna gidilmektedir. Lojistik maliyetlerin kontrolnde depolama ve stoklama maliyetlerinin drlmesi seeneinin ilk be yol iine girmemesi bu maliyetlerinin lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetiminde ok nemli olmad sonucuna ulaldn gstermektedir. Depolama ve stoklama maliyetlerinin sralamaya girememesinin nedenlerinden biri de; iletmelerin Tam Zamannda (Zamanl) retim (JIT) felsefesinden hareketle ihtiyalarnn zerinde stok bulundurmamas nedeniyle depolama ve stoklama maliyetlerinin zaten mmkn olduunca drlm olmasdr. Gnmzde, iletmelerin lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetiminde izledikleri dier stratejileri ise aadaki gibi zetlemek mmkndr(Donath vd., 2002: 110). i) Tam zamannda retim (JIT) programlar gelitirilerek stok ve depolama maliyetleri drlebilir. Ayrca stoklarn satclara datlmas ile stok ve depolama maliyetlerinin bir ksmnn da satclara devredilmesi mmkndr. Alnacak bu nlemler ile stok devir hznn artrlmas ve arlkl ortalama sermaye maliyetinin drlmesi salanmaktadr. Bunun yannda tedarik zinciri ortakl gelimekte, arz ve talep verileri, satc ve mteriler ile paylalarak malzeme tedariki ve mal sevkiyat daha uyumlu hale getirilebilmektedir. Tketici tercih ve davranlarndaki deiiklii annda iletmeye yanstacak sistemlerin kurulmas ile sadece tketici taleplerinin yneldii rnlerin satn alnmas, talebin olmad ya da greceli olarak dk olduu rnlerin alm iin katlanlacak maliyetlerin azalmasna olanak salamaktadr. Ayrca sabit ve byk miktarda almlar yapmaktansa, ihtiya duyulan miktarda almlar yaplabilmektedir. Etkin bir bilgi ak sisteminin kurulmas ile tama, depolama ve mallarn modasnn gemesi nedeniyle ortaya kabilecek maliyetlerin drlmesi mmkn olabilecektir. ii) Lojistik maliyetlerin drlmesi iin alnacak nlemlerden bir dieri de faaliyetlerin yerine getirilmesini kolaylatracak elektronik cihazlarn kullanlmasdr. Verileri irketler arasnda elektronik cihazlar aracl ile iletmek, posta ile gndermeye gre igc, zaman ve maliyet tasarrufu salamaktadr. lemlerin elektronik cihazlar araclyla ve elektronik ortamda yaplmas durumunda potansiyel hatalarn azaltlmas ve ilem dngsnn hzlandrlmas mmkndr. Alnacak bu tedbirler ile maliyetlerin drlmesi ve hizmet kalitesinin artrlmas salanr. iii) Tahmin ve envanter planlama faaliyetlerinin merkezi hale getirilmesiyle de nemli maliyet tasarrufu salanabilir. Bu ekilde, iletme bir btn olarak deerlendirilip, ar stoklama nedeniyle doabilecek maliyetlerden tasarruf salayabilir. 235

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

iv) retim planlarnn uygun yazlm programlar ile yaplmas sonucu nemli maliyet tasarrufu salanabilir. v) Srekli olarak ek retim kapasitesi ya da dardan hizmet satn almann maliyeti gzden geirilmelidir. letmeler envanter dzeylerini, sezonluk ihtiyalarn da gz nnde tutarak, srekli olarak kontrol etmelidir. letmeler esnek retim sistemi, szlemeli (fason) retim, dardan hizmet satn alma gibi yntemlerden yararlanmak suretiyle tm dnemlere ilikin talepleri mmkn olan en ksa zamanda ve dk maliyetlerle karlayabilir. vi) retim ve datm merkezlerini belirginletirerek pazarlara en etkin ekilde hizmet sunmak iin tedarik zinciri younlatrlmaldr. vii) Bilgiye eriimi kolaylatrmak, en uygun stok miktar ile almak ve hizmet kalitesini iyiletirmek iin retim planlamas, stok planlamas, mteri hizmetleri, datm ve tama fonksiyonlarnn birbirleri ile entegre (e gdml) bir ekilde almas salanmaldr. Anlan bu fonksiyonlarn mterilere daha iyi hizmet sunabilmesi ve etkin alabilmeleri iin merkezi bir lojistik organizasyonu altnda toplanmalar gerekmektedir. viii) Kar salamayan mteri ve rn gruplarn belirleyerek, kar marjlarn ykseltmek veya bu ileri elimine etmek iin gerekli abalar gsterilmelidir. Mteri ve mamul grubu kar marj analizlerinin rutin olarak yaplmas ve gerekli tedbirlerin zamannda alnmasna dikkat edilmelidir. Mteri ve mamullerin zaman iinde (belli dnemlere ilikin olarak) kara yapm olduklar katk incelenmelidir. ix) Tedarik zinciri faaliyetlerinin ksmen veya tamamen dardan hizmet satn alma yoluyla yaplabilirlii aratrlmaldr. LOJSTK MALYET YNETM VE MUHASEBE ETMNDEN BEKLENTLER Genel Anlamda Eitim ve Muhasebe Eitimi Genel anlamda eitim insan davranlarnda kendi yaants yoluyla ve kastl olarak istenilen ynde deime meydana getirme, belli bir toplumun varln ve ilerlemesini garantiye almak amacyla yelerine gerekli bilgi, beceri ve dnce davran kalplarn aktarma sreci olarak tanmlanmaktadr(rk ve Doan, 2002:16-17). Sz konusu tanmdan yola karak eitimin dinamik bir sre olduu ve amacnn belli bir hedef dorultusunda gerekli bilgi, beceri ve dnce davran kalplarnn aktarlmas olduunu ifade etmek mmkndr. Muhasebe eitimi ise iletme karar srecinde yararl bilgilerin; saptanmas, toplanmas, llmesi, ilenmesi, kaydedilmesi, doruluunun denetlenmesi, zetlenmesi, incelenmesi ve karlan sonularn karar almada kullanlmas iin eitilen kiinin yeteneinin gelitirilmesi sreci olarak ifade edilmektedir(Akman ve Muan, 2004: 1). Bu anlamda muhasebe eitimi, muhasebe mesleinin uygulanmas asndan byk nem tamaktadr. Muhasebe eitiminin durumu ve nitelii ayn zamanda, muhasebe mesleinin imajn da dorudan etkilemektedir(ukac ve Elagz, 2006: 147). Yukarda belirtilen ama dorultusunda muhasebe eitimi, muhasebecinin iinde alt evresel koullar grebilme, sorunlar belirleme ve bunlara zm bulabilme becerilerinin kazandrlmas asndan ok nemlidir. Bununla beraber, muhasebe eitimi, muhasebenin ilikili olduu dier alanlardaki iletme, ynetim, retim, pazarlama, ekonomi, finans, vergi, hukuk, teknoloji, matematik, istatistik vb. eitimlerle desteklenmelidir. Dolaysyla muhasebe eitimi, muhasebeciye gerekli becerileri kazandracak yeterliliklerin salanmas, bunlarn hayata geirilmesi ve srdrlmesi asndan nem kazanmaktadr (Kalm ve Ylmaz, 2004: 1). Eitim ve muhasebe dinamik bir sreci ifade etmektedir. Her ikisi de dorudan evresel faktrlerin etkisi altndadr. Bu adan bakldnda muhasebe eitimi srecinin ekonomik, finansal, sosyal, siyasal ve teknolojik gelimeler dorultusunda srekli olarak gzden geirilmesi gerekmektedir. Muhasebe eitiminin an gereklerini karlamaktan uzak olmas, muhasebecilerin yapacaklar ileri bakalarnn yapmas sonucunu dourur. rnein dnyada yaanan gelimeler dorultusunda lojistik faaliyetlerin iletmeler asndan nemi artmtr. Buna paralel, lojistik maliyetlerin toplam iletme maliyetleri iindeki pay da artmtr. Ancak uzun yllar muhasebeciler lojistik maliyetlerin hesaplanmas ve ynetimine gerekli nemi vermemitir. Muhasebe eitimlerinde bu bilgi ve beceriler de renciye 236

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

verilmemitir. Bunun sonucunda; lojistik maliyetlerin hesaplanp ynetilmesi iini uzun yllar pazarlamaclar ile endstri mhendislerinin sahiplendii grlmektedir. Oysa bu i muhasebecilerin iidir ve muhasebe eitimi srecinde ilgili program, okul ve blmlerde lojistik maliyetlerin hesaplanp ynetilmesine ilikin eitimler yeterli seviyelerde verilmelidir. Son zamanlarda lojistikle ilgili olarak muhasebe literatrnde gerek yksek lisans ve doktora tezi, gerekse bilimsel makaleler eklinde almalarda art olduu gzlenmektedir. Bu tr almalarn artmasnn yan sra, lojistik eitimi veren okul ve blmlerde muhasebe eitimi ve zellikle lojistik maliyetlere ilikin muhasebe eitimin artrlmas dorultusunda aba sarf edilmelidir. Bunun iin yksek lisans ve doktora tezi ile bilimsel makalelerin yannda, lojistik maliyetlerin belirlenmesine ve ynetilmesine ilikin ders ieriklerinin hazrlanp, bu ierikler dorultusunda ders kitaplarnn yazlmas bir ihtiya olarak grlmektedir. almamzn bundan sonraki ksmlarnda lkemizde lojistik ile ilgili olarak n lisans ve lisans seviyesinde eitim veren Meslek Yksek Okullar, Yksek Okul ve Faklteler ele alnarak bu kurumlardaki muhasebe eitim dzeyi karlatrmal olarak incelenecektir. Trkiyede Lojistik Eitimi Veren MYO, YO ile Fakltelerdeki Muhasebe Eitiminin Verilme Dzeyine likin Bir Aratrma Aratrmann Amac Lojistik maliyetlerin belirlenmesi, kontrol ve ynetimi, gnmz rekabet artlar altnda, iletmeler asndan hayati bir neme sahiptir. Lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetimi ile muhasebe eitimi arasnda dorudan bir iliki bulunmaktadr. Dolaysyla, lojistik ile ilgili eitim verilen okullarda muhasebe eitiminin nitelik ve nicelik olarak verili dzeyi de ok nemlidir. Bu aratrmann amac; niversitelerde n lisans ve lisans dzeyinde lojistik programlar verilen muhasebe derslerinin trleri ve kredi saatleri asndan yeterli olup olmadn belirlemektir. Bu ama dorultusunda lojistik programlarnn yer ald n lisans ve lisans ders mfredatlarna baklarak bu mfredatlardaki muhasebe ders trleri ve kredi arlklar incelenmitir. Aratrmann Kapsam almamzn inceleme alann Trkiyedeki Devlet ve Vakf niversitelerindeki n lisans ve lisans seviyesinde verilen lojistik eitim programlar oluturmaktadr. almada kullanlan ve ulalabilen verilerin byk bir blm niversitelerin lojistik eitimi veren birimlerinin internet sayfalarndaki ders ierik ve programlar ile T.C. Yksekretim Kurulu renci Seme ve Yerletirme Merkezinin (SYM) a sayfasndan elde edilmitir. nternet ortamnda ulalamayan bir takm veriler ise ilgili birimlere e-posta ve telefon yolu ile ulalarak sorulmu ve almaya dahil edilmitir. Bu anlamda lkemizde farkl isimler ile n lisans ve lisans lojistik eitimi veren Devlet ve Vakf niversitelerinin byk blmne ulalm, ilgili niversitelerin lojistik programlarnda yer alan mfredatlarda muhasebe derslerinin arl ve trleri zerinde durulmu, karlatrmalar yaplarak muhasebe eitiminin gereklilii ortaya konulmaya allmtr. Bulgular ve Sonularnn Deerlendirilmesi Lojistik programlarna 2009 ylnda SYM tarafndan ilan edilen kontenjanlar ve yerletirilen renci saylar Tablo 1deki gibidir. Yerletirilen renci saysnn ayrlan kontenjanlara oran %62dir. Tablo1: 2009 Yl n Lisans Ve Lisans Lojistik Program renci Saylar 2009 Yl Verileri renci Kontenjan Yerletirilen renci Says 4775 2817 n lisans Program 827 662 Lisans Program Toplam 5632 3487 Tablo 1den anlalaca gibi her yl yaklak 3.500 kii lojistik eitim veren bir blmde eitim ve retime balamaktadr. Bunlarn nemli bir blm lojistik sektrne ara eleman salayan n lisans eitim programlardr. Lojistik sektrndeki beklentilere paralel olarak bu saynn gelecek yllarda artmas beklenmektedir.

237

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

n Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi Veren MYOlara likin Bulgular ve Sonularn Deerlendirilmesi Trkiyede, n lisans dzeyinde lojistik eitimi drt farkl program ismi ile verilmektedir; i. Uluslararas Lojistik ve Tamaclk Program ii.. Uluslararas Lojistik Program iii. Lojistik Ynetimi Program iv. Lojistik Program Trkiyede n lisans dzeyinde lojistik eitimi veren 38 niversite bulunmaktadr. Bu niversitelerin 25 tanesi Devlet niversitesi, 13 tanesi ise Vakf niversitesidir. n lisans dzeyinde lojistik alannda eitim veren niversiteler incelendiinde % 65nin Devlet niversitesi, % 35inin ise Vakf niversitesi olduu grlmektedir. Ayrca n lisans dzeyde lojistik eitimi veren ve vakflar tarafndan kurulmu drt tane mstakil MYO bulunmaktadr. n lisans dzeyinde lojistik eitimi veren niversitelerin listesi Tablo 2de gsterilmektedir. Tablo 2: n Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi Veren niversiteler Devlet niversiteleri Vakf niversiteleri 1. Adnan Menderes niversitesi 1. Baheehir niversitesi 2. Anadolu niversitesi 2. Beykent niversitesi 3. Bitlis Eren niversitesi 3. a niversitesi 4. anakkale 18 Mart niversitesi 4. stanbul Arel niversitesi 5. Dumlupnar niversitesi 5. stanbul Aydn niversitesi 6. Dzce niversitesi 6. stanbul Bilgi niversitesi 7. Erciyes niversitesi 7. stanbul Kltr niversitesi 8. Erzincan niversitesi 8. stanbul Ticaret niversitesi 9. Gazi niversitesi 9. zmir Ekonomi niversitesi 10. Gaziantep niversitesi 10. Kadir Has niversitesi 11. Gaziosman Paa niversitesi 11. Maltepe niversitesi 12. Kafkas niversitesi 12. Okan niversitesi 13. Kastamonu niversitesi 13. Yaar niversitesi 14. Kocaeli niversitesi 15. Mehmet Akif Ersoy niversitesi 16. Mersin niversitesi 17. Mula niversitesi 18. Mustafa Kemal niversitesi 19. Namk Kemal niversitesi 20. Nevehir niversitesi 21. Ordu niversitesi 22. Pamukkale niversitesi 23. Sakarya niversitesi 24. Sleyman Demirel niversitesi 25. Trakya niversitesi Trkiyede n lisans dzeyde lojistik eitimi veren programlarda 2 yllk eitim-retim srecinde ortalama 86 kredilik ders bulunmaktadr. Bu programlarda muhasebe eitimine ortalama 4 kredi ayrlmtr. Verilen bu eitim temel muhasebe eitimi niteliindedir. niversitelerde verilen bu temel eitim, daha ok rencinin finansal bilgileri tespit edip kullanabilmelerine ynelik temel muhasebe eitimidir. n lisans lojistik eitimi alan rencilere, retim sreci boyunca verilen muhasebe eitimi, toplam ders kredisinin ortalama % 4,6lk ksmn oluturmaktadr. Muhasebe eitimi aratrmaya konu olan 6 niversitenin lojistik programlarnda hi yer almazken, en fazla muhasebe eitiminin verildii niversitede bu oran % 10,52 olarak belirlenmitir. n lisans dzeyinde mfredata dhil edilen muhasebe derslerinin isimleri ise Tablo 3de verilmitir.

238

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler Tablo 3:n Lisans Programlarnda Verilen Muhasebe Dersleri ve Derslerin Okutulma Yzdesi Dersin Ad Tm niversiteler Genel Muhasebe % 53,3 Muhasebe % 13,3 Genel Muhasebe 1 % 6,6 Genel Muhasebe 2 % 6,6 Finansal Muhasebe % 3,3 Muhasebenin lkeleri % 3,3 Muhasebe Teknikleri ve Ticari Yazlmlar 1 % 6,6 Muhasebe Teknikleri ve Ticari Yazlmlar 2 % 6,6 Maliyet Muhasebesi % 6,6 Maliyet Muhasebesi 1 % 3,3 Maliyet Muhasebesi 2 % 3,3 Lojistikte Maliyet Analizi % 6,6 D Ticaret lemleri Muhasebesi % 16,6 Uluslararas Vergilendirme % 10 Trk Vergi Sistemi % 3,3 Finansal Muhasebe ve Vergi Uygulamalar % 3,3 D Ticaret lemler Ynetimi ve Muhasebesi % 3,3 Ynetim Muhasebesi % 3,3 Dnem Sonu Muhasebe lemleri % 3,3

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Tablo 3den grld gibi n lisans programlarnda niversitelerin % 83,3nde farkl isimlerle olmak zere temel muhasebe eitimi verilmekte, %16,7sinde ise temel muhasebe eitimi verilmemektedir. Temel muhasebe eitimi ise niversitelerin yarsndan fazlasnda Genel Muhasebe adyla verilmektedir. Temel muhasebe eitimi kimi niversitelerde tek dnem, kimi niversitelerde ise iki dnem olarak verilmektedir. n lisans lojistik eitimi veren niversitelerin % 13,2sinin mfredatnda maliyet muhasebesi bulunmaktadr. Sadece % 3,3nde ynetim muhasebesi dersi verilmektedir. Lojistik maliyet analizi dersi ise bu niversitelerin sadece % 6,6snda verilmektedir. Oranlar incelendiinde; temel muhasebe eitiminin lojistik eitim veren niversitelerin byk bir blmnde verildii grlmektedir. Ancak, lojistik maliyet kontrol ve ynetimi ile ilgili olarak niversitelerin byk blmnde eitim verilmedii saptanmtr. Lojistik eitimi veren n lisans programlarnda lojistik maliyet kontrol ve ynetimine ilikin eitimin verilmesi gerekli artlardan biri olup lojistik sre hakknda eitim alan rencinin bu srete ortaya kacak maliyetleri analiz ve kontrol edip ynetme bilgi ve becerisine sahip olmas gerekmektedir. Aksi takdirde lojistik srecin; maliyet, hz ve kaliteden oluan sacayandan birisi eksik kalacaktr. Bu blmlerde lojistik maliyet analiz, kontrol ve ynetimine ilikin derslerin en az bir dnem ve 4 kredi eklinde verilmesinin yararl olaca kansndayz. Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi Veren YO ve Fakltelere likin Bulgular ve Sonularn Deerlendirilmesi Trkiyede lisans dzeyindeki lojistik eitimi be farkl program ismi ile verilmektedir. Bunlar; i. Uluslararas Lojistik ve Tamaclk Program, ii. Uluslararas Ticaret ve Lojistik Ynetimi Program, iii. Uluslararas Lojistik Ynetimi Program, iv. Lojistik Ynetimi Program, v. Ulatrma Program. Trkiyede lisans dzeyinde lojistik eitimi veren 10 niversite bulunmaktadr. Bu niversitelerin 2 tanesi Devlet niversitesi, 8 tanesi ise Vakf niversitesidir. Vakf niversitelerinin lojistik programlarna vermi olduklar nem niversite saylarna bakldnda aka grlmektedir. Lisans dzeyinde lojistik eitimi veren Devlet ve Vakf niversiteleri Tablo 4te gsterilmitir.

239

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler Tablo 4: Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi Veren niversiteler Devlet niversiteleri Vakf niversiteleri 1. Gaziantep niversitesi 1. Atlm niversitesi 2. stanbul niversitesi 2. Beykent niversitesi 3. stanbul Arel niversitesi 4. zmir Ekonomi niversitesi 5. Kadir Has niversitesi 6. Maltepe niversitesi 7. Yaar niversitesi 8. Yeditepe niversitesi

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

Trkiyede lisans dzeyinde lojistik eitimi veren blmlerde 4 yllk eitim-retim srecinde ortalama 141 kredilik ders bulunmaktadr. Bu derslerin ortalama 10 kredisi muhasebe eitimi ile ilgilidir. rencilerin 4 yllk eitimi sresi boyunca aldklar toplam ders kredisinin ortalama % 7sine karlk gelmektedir. Muhasebe eitiminin oransal olarak en az verildii niversitede bu oran % 2,4 iken en fazla muhasebe eitiminin verildii niversitede ise bu oran % 14,6 olarak belirlenmitir. Rakamlarda gstermektedir ki lojistik eitimi verilen niversitelerde muhasebe eitimine gereken nem verilememektedir. Lisans dzeyinde mfredata dhil edilen muhasebe ders isimleri Tablo 5teki gibidir. Tablo 5: Lisans Programlarnda Verilen Muhasebe Ders simleri ve Bu Derslerin Tm niversitelere Gre Dalm Dersin Ad Tm niversiteler Genel Muhasebe % 10 Muhasebe 1 % 20 Muhasebe 2 % 30 Muhasebe lkeleri 1 % 30 Muhasebe lkeleri 2 % 30 letme Muhasebesi % 20 Finansal Muhasebe % 20 Muhasebeye Giri % 10 leri Muhasebe % 10 Ulatrma letmelerinde Muhasebe % 10 Maliyet Muhasebesi % 10 Maliyet Muhasebesi 1 % 10 Maliyet Muhasebesi 2 % 10 Uluslararas Gzerghlar ve Maliyet Analizleri % 10 Rayl Sistemler Maliyet Analizleri % 10 Ynetim ve Maliyet Muhasebesi % 10 Ynetim Muhasebesi % 20 Finansal Tablolar Analizi % 10 Denetim % 10 Envanter ve Bilano % 10 Trk Vergi Sistemi % 10 D Ticaret Muhasebesi % 10 Bilgisayar Destekli Muhasebe % 10 Ulatrma Sektrnde Vergi ve Yatrm % 10 Mevzuat Tablo 5e deerlendirildiinde; lojistik eitimi veren 10 niversitenin sadece 3 tanesinde maliyet muhasebesi, 2 tanesinde ynetim muhasebesi, 1 tanesinde ise ynetim ve maliyet muhasebesi eitiminin verildii grlmektedir. Genel olarak bakldnda ise Trkiyede lisans dzeyinde lojistik eitimi veren blmlerin % 60nda maliyet 240

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

ve/veya ynetim muhasebesi eitimi verilirken % 40nda bu eitim verilmemektedir. Bu blmlerde lojistik maliyet kontrol ve ynetimine ilikin dersler de bulunmamaktadr. Yaplan deerlendirmede sz konusu okullarn tamamnda temel muhasebe eitiminin verildii, ancak bu eitim tek bana yeterli olmad, lojistik blmlerinden mezun olan rencilerin karar srelerinde nemli lde yararlanacaklar lojistik maliyet unsurlar ve bu unsurlarnn analiz ve ynetimi ile ilgili eitimleri de almalar gerektii sonucuna ulalmtr. n Lisans ve Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi Veren MYO, YO ile Fakltelerde Verilen Muhasebe Eitimi Seviyesinin Karlatrlmas Trkiyedeki niversitelerde n lisans ve lisans dzeyinde verilen lojistik eitim, blm ve programlarnn toplam kredi saati ile toplam kredi saati iinde verilen muhasebe eitiminin arl karlatrmal olarak Tablo 6da verilmitir. Tablo 6: n lisans ve Lisans Dzeyinde Lojistik Eitimi veren niversitelerde Aratrma Sonularnn Karlatrlmas n Lisans Lisans Ortalama Mezuniyet Kredi Saati 86 Kredi 141 Kredi Muhasebe Eitiminin Ortalama Kredi Saati Arl 4 kredi 10 kredi Muhasebe Eitiminin Ortalama Oransal Arl % 4,6 %7 Temel Muhasebe Eitiminin Ortalama Arl % 83,4 % 100 Ortalama Temel Muhasebe Eitiminin Kredi Saati 2,2 kredi 5,2 kredi Biimindeki Arl Ortalama Maliyet Muhasebesi Eitiminin Kredi saati 0,5 kredi 1,6 kredi Biimindeki Arl Muhasebe Eitimi Bulunmayan Programlarn Yzdesel % 13,3 Dalm Maliyet Muhasebesi Eitimine Verilen Arlk % 16,6 % 40 Tablo 6 deerlendirildiinde, * n lisans lojistik eitimi alan renciler ortalama 86 kredilik ders ile mezun olurken, lisans lojistik eitimi alan renciler ortalama 141 kredilik ders ile mezun olmaktadr. * n lisans eitimi alan renciler renim hayatlar boyunca ortalama 4 kredilik muhasebe eitimi alrken, lisans rencileri 10 kredilik muhasebe eitimi almaktadr. * n lisans eitimi alan renciler iki yllk renim sresi iinde aldklar toplam ders saatinin % 4,6s kadar muhasebe eitimi alrken, lisans rencilerinde bu oran % 7 olarak gereklemektedir. * n lisans eitimi alan rencilerin % 83,3nde temel muhasebe eitimi verilirken % 16,7sinde temel muhasebe eitimi verilmemektedir. Lisans programlarnn tamamnda ise temel muhasebe eitimi verilmektedir. * n lisans eitimi veren okullar incelendiinde, renicilere verilen toplam 4 kredilik muhasebe eitiminin ortalama 2,2 kredisinin temel muhasebe eitimi, 0,5 kredisini maliyet muhasebesi, geriye kalan 1,3 kredinin ise dier muhasebe (d ticaret ilemleri muhasebesi, denetim, finansal tablolar vb.) eitimi eklinde almaktadr. Lisans rencileri ise 4 yllk renim hayatlar boyunca aldklar ortalama 10 kredilik muhasebe eitiminin yaklak 5,2 kredisini temel muhasebe, 1,6 kredisini maliyet muhasebesi geri kalan 3,2 krediyi ise dier muhasebe eitimi eklinde almaktadr. * Yaplan incelemelerde n lisans lojistik eitimi veren niversitelerin ortalama %13,3nde muhasebe eitimi verilmemektedir. Lisans dzeyinde renci, renim hayatnn en az bir dneminde muhasebe eitimine tabi tutulmaktadr. * n lisans lojistik eitimi verilen programlarn % 16,6snda maliyet muhasebesi eitimi verilirken, % 83,4nde maliyet muhasebesi eitimi verilmemektedir. Lisans dzeyinde lojistik eitimi veren blmlerin % 40nda maliyet muhasebesi eitimi verilirken, % 60nda verilmemektedir.

241

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler SONU

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

* Lojistik maliyetlerin toplam retim maliyetleri iindeki paynn artmas, iletmeleri bu maliyetlerin kontrol ve ynetiminde daha hassas davranmaya sevk ederken muhasebe ii ve muhasebe d yntemlerle bir takm nlemler almaya zorlamaktadr. * letmelerin lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetiminde kullandklar yntemler, hedef maliyetleme, faaliyete dayal maliyetleme ve toplam maliyet modelidir. Bunun yannda iletmeler muhasebe d baz yntemlere bavurmaktadr. Bu yntemler d kaynak kullanm (dardan hizmet alm), lojistik teknoloji kullanm, tedarikilerle yakn alma, lojistik faaliyetlerin egdml hale getirilmesi, tam zamanl retim programlarnn kullanlmas, internet ve biliim teknolojileri kullanmdr. * letmelerin lojistik maliyetlerinin ynetim ve kontrolnde geleneksel muhasebe teknikleri yerine hedef maliyetleme ve faaliyete dayal maliyet ynetimi gibi ada maliyet ynetim yaklamlarn tercih etmelerinin nedeni, geleneksel muhasebe ve maliyet hesaplama tekniklerinin lojistik maliyetleri ayrntlar ile hesaplayp raporlamakta yetersiz kalmasdr. Geleneksel muhasebe yaklamnn belirtilen bu eksiklikleri nedeniyle, iletmelerin lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetiminde bir muhasebe yaklam olarak hedef maliyetleme, toplam maliyet modeli, faaliyete dayal maliyet yntemini kullandklar grlmektedir. * Yukarda belirtilen yntemler ile lojistik maliyetlerin kontrol ve ynetimi iin ncelikle faaliyetlerin ayrntl bir ekilde analiz edilmesi, her bir faaliyetin toplam lojistik maliyetleri ve toplam iletme maliyetleri iindeki paynn bulunmas gerekmektedir. Lojistik maliyetlerin faaliyetler baznda hesaplanmas, mteri karllk analizlerinin salkl bir ekilde yaplmasna, faaliyetlerin iletme bnyesinde mi, d kaynak kullanm eklinde mi yaplmas kararnn alnmasna ve fiyatlama kararlarnn da daha gereki olmasna olanak tanr. * Lojistik sektrdeki gelimeler erevesinde birok niversitede ve bamsz meslek yksek okullarnda lojistik ynetimi ile ilgili blm ve programlarn ald saptanmtr. Bu okullarn nemli blm (zelikle 4 yllk eitim veren okullar) henz mezun vermemitir. * Gerek n lisans gerekse lisans dzeyinde lojistik eitimi veren blm veya programlarda temel muhasebe eitiminin yeterli dzeyde verilmedii, maliyet ve ynetim muhasebesi eitiminin ok yetersiz dzeyde verildii, lojistik maliyet ynetimi eitiminin ise sz konusu blmlerin hi birinde ayr bir ders olarak verilmedii tespit edilmitir. Oysa maliyet ynetimi dorudan lojistik sreci aklamak iin kullanlan ve olgudan biri olan maliyet (dier ikisi hz ve kalite) olgusu ile ilgilidir. Dolaysyla lojistik ile ilgili eitim veren okullarda muhasebe eitimine daha ok arlk verilmesi gerekmektedir. Sz konusu blmlerden mezun olan rencilerin lojistik maliyet ynetimi eitimini almamalar byk eksiklik olarak deerlendirilmektedir. * Muhasebe bilim insanlarnn lojistik maliyet ynetimine gerekli ilgiyi gstermemesi bu alann dier disiplinlerdeki uzmanlar tarafndan doldurulmasna yol amaktadr. Oysa maliyet ynetimi muhasebecilerin grevidir. Bu anlamda muhasebecilerin kendi grevlerine sahip kmalar ve lojistik alanla ilgili teorik ve uygulamal almalar yapmas gerekmektedir. KAYNAKA AKMAN N. H. ve MUAN, C. . (2010), Muhasebe Eitiminde retim Ve renim Yntemleri le Ders Baars Arasndaki liki: Pilot alma,http://www.isletme.istanbul.edu.tr/surekli_yayinlar/tmes2004/bildiri1.doc, Eriim tarihi, 23.01.2010. BARTOLACCI, F. (2006), Activity Based Costing in the Supply Chain Logistics Activities Cost Analysis, http://www.economiamc.org/file_ quaderni.php?ID=31, (Eriim tarihi, 20.01.2006) BOWERSOX, D. J. ve CLOSS, D. J. (1996), Logistical Management, The McGraw-Hill Companies Inc. CERAN, Y. (2009), Maliyet Bilgilerine Dayal Stratejik Pazarlama Kararlar in Stratejik Pazarlama Muhasebesi, Tablet Yaynlar, Konya. CERAN, Y. ve ALAGZ, A. (2007), Lojistik Maliyet Ynetimi: Lojistik Maliyetler ve Lojistik Maliyet Muhasebesi, OM Biga BF-Ynetim Bilimleri Dergisi, Cilt:5, Say:2, Ankara.

242

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan

COKUN A., Stratejik Maliyet Ynetimi Arac Olarak Hedef Maliyetleme, Akademik Aratrmalar Dergisi, Say 15, 2002-2003. ANCI, M. ve ERDAL, M. (2003), Lojistik Ynetimi, UTKAD, stanbul. UKACI Y. C. ve ELAGZ, . (2006), Muhasebe Derslerinde Kullanlan retim Yntemleri le renme Stillerinin likisinin Ortaya Konulmas Ve Dokuz Eyll niversitesi ktisadi Ve dari Bilimler Fakltesinde Bir Uygulama D.E....B.F.Dergisi, Cilt:21 Say:1. RK T. ve DOAN, Z. (2002), niversitelerde Muhasebe Eitimi ve Dzeyi, Kozan Ofset. DEMR, V. (2006), Lojistik Faaliyetler ve Maliyetleri, Mali zm DONATH, B., MAZEL, J., DUBIN, C., PATTERSON, P. (2002), The Inventory Management, John Wiley & Son, Inc. ERDOAN N. (2007), Lojistik Maliyetlemesi ve Lojistikte Faaliyete No.1748, Eskiehir. niversitesi Yaynlar, EREN S. A. ve ERTA, . (2009), Lojistik Ynetimi, 22.02.2009. letmelerin Taleplerini Karlama Dergisi, Say 74. IOMA Handbook of Logistics and Dayal Maliyetleme, T.C. Anadolu

http://www.zkuiibf.com/indir/lojistik.pdf, Eriim Tarihi,

ERGLEN, A. ve DERAN, A. (2009), Tama Faaliyetlerinin Bulank Mantk Yaklam le Ynetilmesi ve Finansal Performans zerindeki Etkisinin ncelenmesi Muhasebe ve Finansman Dergisi, Temmuz. FRDERBERG, A. (2006), Cutting Logistic Cost With a Centralized Distribution Model Distribution of LV Products in Asia Pacific, Masters Thesis, Lela University of Technology. GKEN G.(2003), Lojistik Maliyetler, Muhasebe retim yeleri Cilt 5, Say:3, Eyll. GRIGORJEV V. ve HOGSTRM, M. (2003), Logistics and Transport Commercial Law Gteborg University, Master Thesis, Gteborg. GM, Y.(2009), Lojistik Faaliyetlerin Rekabet Stratejileri ve letme Kar ve Finansman Dergisi, Say: 41, stanbul, Ocak. GRSOY, C. T.(1997), Ynetim ve Maliyet Muhasebesi, 1. Bask, Lebib stanbul. HACIRSTEMOLU, R. ve AKRAK, M. (2002): Maliyet Trkmen Kitabevi, stanbul. for ABB

Bilim ve Dayanma Vakf Dergisi, Management, School of Business and ile Olan likisi, MUFAD-Muhasebe Yalkn Yaymlar ve Basm leri A.., Gncel Yaklamlar, Zinciri

Muhasebesinde

hracat Gelitirme Ett Merkezi, Kobilerin Uluslararas Rekabet Glerini Ynetiminin nemi, Ankara. hracat Gelitirme Ett Merkezi, Lojistik, Ankara.

Artrmada

Tedarik

KALMI H. ve YILMAZ, B. B. (2010): Lisans Seviyesindeki Muhasebe Eitiminin Mevcut Durumu Ve Gelitirilmesi in Yaplmas Gereken Gelitirmeler,http://www.isletme.istanbul.edu.tr/surekli_yayinlar/ tmes2004/bildiri2.doc, Eriim tarihi, 23.01.2010.

243

Lojistik Maliyet Ynetiminde zlenebilecek Stratejiler ve Muhasebe Eitiminden Beklentiler KESKN, M. H.(2006), Lojistik-Tedarik Zinciri Ynetimi, 1. Basm,

Semih Hseyin Tokay Ali Deran Sekin Arslan Nobel Yayn Datm, Ankara.

LOCKAMY A. ve SMITH, W. I.(2000), Target Costing for Supply Chain Management: Criteria and Selection, Industrial Management & Data Systems. RAO, V. G.(2004), Strategic Cost Management in a Global Supply Administration, Massachusetts Institute of Tecnology. ROBESON, J.F. ve COPACINO, W. C.(2000), The Logistics Handbook, STOCK, J. R. ve LAMBERT, D. M.(2001), Strategic Logistics Chain, Master of Business

Free Press, New York.

Management. Cost ey_2006.pdf, Survey2006, Eriim Tarihi,

Supply Chain Digest Logistics http://www.scdigest.com/assets/reps/SCDigest_Logistics_Cost_Surv 26.12.2006. AKRAK, M. (1997), Maliyet Ynetimi, Yasa Yaynclk Datm ve

Pazarlama Ltd. ti., stanbul.

WEIYI F. ve LUMING Y.(2010), The Discussion of target cost method in logistics cost management, 2009 ISECS International Colloquium on Computing, Communication, Control, and Management, s. 538. http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=05267517,Eriim tarihi 02.01.2010. YAN, Y. ve WANG, X.(2005), Logistics consequences of manufacturing outsourcing in China for Nordic enterprises, Master Thesis, School of Business, Economics and Law, Gteborg University, Logistics and Transport Management, 2005. YZBAIOLU, N.(2003), letmelerde Stratejik Ynetim ve Planlama Asndan Stratejik Maliyet Ynetimi ve Enstrmanlar, Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits Dergisi. ZANG L, ZHAO K. Z. R.(2010), Application of Activity-Based Costing to the Logistics Cost Management of Eriim tarihi, Agricultural Products. http://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=04683023, 15.02.2010. http://www.osym.gov.tr, Eriim tarihi, 02.02.2010 http://www.tdk.org.tr, Eriim tarihi, 21.01.2010. http://www.turlev.org.tr/etkinlikler/, Eriim tarihi, 05.02.2010.

244

You might also like