Örnek Hayat

İbrahim ŞAHİN

İMAM-I GAZALİ’DEN

ÖĞÜTLER
74 Ocak 2009
I mam-ı Gazalî, Horasan’ın Tûs şeh-
rinde M. 1058 tarihinde doğmuş,
yine Tûs’un yakınlarındaki Tabi-
ra kasabasında 1111’de 55 yaşında vefat etmiştir.
Ömrünün ilk seneleri ilim tahsiliyle geçmiş, orta
yaşlarında ilmin zirvesine çıkmış, itibar ve hür-
metin en muhteşemini görmüş, sonraki sene-
lerinde ise büyük bir fikri inkılap geçirerek iç
âlemine dönmüş, ihlâs ve tasavvuf mertebelerin-
de mesafe katetmiş, on bir seneyi bulan bir inzi-
vaya girmiştir.
Olağanüstü gayret ve azmi sayesinde kısa za-
manda yaşadığı devir ve muhitin tek âlimi ol-
maya namzet hale gelen Gazali, Tûs’tan ayrı-
lıp Bağdad’da, Nizamiye medresesine gelince
burada meşhur Nizamülmülk’ün dikkatini çe-
ker. Nihayet en yüksek payeye erişerek Nizamiy-
ye medresesinin baş müderrisliğine tayin edilir.
Devlet büyükleri nezdinde hürmet ve say-
gı en yüksek noktadadır. İşte tam bu sırada
Gazali’den müthiş bir ruhî inkılâp meydana ge-
lir. Herkesin, gıpta ve imrenme ile baktığı ko-
numundan istifa ederek Şam’a doğru yola çıkar.
Mana büyüklerini ziyaret edip, tasavvuf ehli-
nin hâllerini inceledikten sonra Şam’ın meşhur
Camii Emeviye’sinin geniş minaresi içinde in-
zivaya çekilir ve bu inziva, tam on bir yıl sürer.
Bu sırada zaman zaman mütevazı gruplara vaazlar
verip, sohbetler yapan Gazali, eserler yazıp, tefek-
küre de dalmış, insanların hâlini, iltifat ve ikram-
larının faniliğini, insanı gerçeğin tatmin etmesi
gereğini pek açık seçik anlamış, derin feyizlere,
ilhamlara mazhar olmuştur. Tabiri câizse işte asıl
mürşid Gazali, bundan sonra meydana gelmiştir.
Elli beş senelik ömür içine sıkıştırdığı beşyüzü
geçen eserin içinde İhyâü’l-Ulûm, El-Münkızü
mine’d-Dalâl, Kimyâ’yı Saadet gibi değerli eser-
leri vardır, Kelâm, felsefe, usül-ü fıkıh ilimlerine
ait eserleri de kıymetlidir. İslâm âleminin halen
her yanında okunan İhyâü’l-Ulûm çeşitli dil-
lere, bu arada Türkçeye de tercüme edilmiştir.
Eserlerinde bulunan nasihat ve tavsiyelerinden
bazıları şu şekildedir:
“Ey Oğul! Allah’tan nasıl korkulması gereki-
yorsa öyle kork. Ona kulluk görevini gereği gibi
yap. Haram kıldığı şeylerden mümkün olduğu
nispette kaçın. Allah’ın saadete uzanan yolundan
ayrılma. Hayatını düzene sokan emirlerini sakın
ihmal etme ki, yaşayışın sıhhat bulsun, gözlerin
aydın olsun.”
“Ey Oğul! Aklının hemen kabul etmeyeceği
şeyi söyleme. Lüzumsuz lâftan, çok gülmekten,
şaka ve alaya almaktan, din kardeşinle tartışmak-
tan sakın. Böyle yapmak saygıdeğerliği götürür,
kin ve düşmanlık kapılan açar.”
“Ey Oğul! Ağırbaşlı, terbiyeli, saygılı ve neza-
ketli olmaya çok dikkat et ve itina göster. Ancak
böyle yaparken gurura kapılma. Halka tepeden
bakma. Sonra senden bu sıfatla söz edilir.”
“Ey Oğul! Bütün işlerinde ortayolu tut. Çünkü
işlerin en hayırlısı orta yoldur. Az konuş. Karşılaş-
tığın her Müslümana selâm ver. Yürüyüşüne dik-
kat et.”
“Ey Oğul! Uğradığın bir toplantıda yer alan-
ların üzerine dikilip durma. Sokak ve caddeleri
meclis gibi kullanma. Dükkânları sohbet yeri ola-
rak seçme. Fikrî tartışmada kendini haklı çıkar-
mak için inat gösterme. Edep ve terbiyesini yi-
tirmiş patavatsız kimselerle tartışma. Bir hüküm
verirken ‘şahsî görüşümdür’ de.”
“Ey Oğul! Fayda sağlayacak fırsatları kaçırma.
Muhtaç olduğun şeylere iyice sahip çık. Görülme-
sini acele ettiğin işlerinde dikkatini başka tarafla-
ra dağıtma. İçinde bulunduğun toplumun âdet ve
geleneklerine saygılı ol. Ahirette seni rüsvay ede-
cek çirkin âdet ve geleneklerden sakın. Bir şeyin
neticesini iyice düşünüp hesaba katmadan yap-
makta acele etme.”
“Ey Oğul! Mümin kardeşini sevindir. Peygam-
ber Efendimiz (s.a.v..) şöyle buyurmuştur: “Bir
kimse dünyada bir mümin kardeşini sevindirirse,
Cenab-ı Hak kıyamet gününde onun kalbini fe-
rahlatır.” Mümin kardeşinin ihtiyacını gör. Eğer
kardeşin senden küçük ise, ona edep ve terbiyeyi
öğret. Okut ve tahsil yapmasını temin et. Tatlı söz-
lerle öğüt ver, fena hallere düşmesine mâni ol.”
75