Edebiyat

Musa TEKTAŞ

Hat: Hüseyin Kutlu - Tezhib: Sevil Tezgah

“Müminler başlarına bir zorluk geliyorsa bunu yaratanın Allah olduğunu ve

bunun mutlaka kendileri için hayırlara vesile olacağını bilirler. Allah’ın kendileri
için en güzel kaderi belirlediğini bildikleri için karşılaştıkları her olaya gönülden
razı olur ve hoşnutlukla tevekkül ederler.”

Üç Hadis Üç Beyit
Üç Hikâye

24 Somuncu Baba
K ur’an ve sünnetten beslenen mutasavvıflar iç
âlemlerindeki tecrübelerini izhar etmek için
kaleme sarılmış ve hikmetli sözler, değerli eserler
meydana koymuşlardır. Daha doğrusu kendileri-
nin arzusundan çok, böyle bir manevî vazife ile
insanlığa değerli eserler bırakmışlardır. Mevlâna
Hazretlerinin Mesnevî’si de bu ölümsüz İslâm
klasiklerindendir. İslâmî edebiyatın nazım şekille-
rinden olan mesnevî tarzıyla kaleme alındığı için
bu adla anılmıştır.
Tasavvufî hakikatlerin daha iyi anlaşılması için
Kur’an’da geçen kıssalardan, peygamberlerin ha-
yatından, yaşanmış olaylardan hikâye etmiş ve an-
latımını güçlendirmiştir. Mevlâna’nın eserlerinden
istifade edenler Kur’an’ı ve sünneti de anlamış
olurlar. Çünkü Mevlâna’nın kültür zemini ve bil-
gi mirası tamamen Kur’an ve sünnet merkezlidir.
İmanı, aşkı, cezbesi, öğütleri ve hayat tarzı da yine
sünnetle iç içe örülüdür. Asırlardır Anadolu’da, İs-
lâm coğrafyasında son yüzyılda da bütün dünyada
en çok okunan kitaplardan olan Mesnevî, birçok
mutasavvıfın bilgi dağarcığında yer etmiş, çeşitli
anlatımlarda bu eserden örnekler sunulmuştur.
Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Hazretleri de
Mevlâna’yı çok seven bir gönül sultandır. Onun
eserlerini okuyup, kütüphanesinde yazma ve bas-
ma nüshalarına ayrı bir yer vermiştir.
Aralık / 2007
Biz bu yazımızın başlığına “Üç Hadis, Üç Be-
yit, Üç Hikâye” dedik. Çünkü Peygamberimizin
sünnetine bağlı olarak beyitler kaleme alan Hulû-
si Efendi ve Mevlâna aynı ilham pınarından doya
doya içmişlerdir. Muhammedî muhabbetin tesiri-
ni beyitlerin ve nakledilen hikâyelerin anlam bü-
tünlüğünde bulabiliriz.
“Namazlarını cemaatle kılanları Allahu Teâlâ
sever.”
Cemaate devam etmek derecemizin yüksel-
mesine, günahlarımızın bağışlanmasına vesile
olur. Nitekim Rasul-i Ekrem (s.a.v); “Günahların
bağışlanmasını, derecelerin yükselmesini sağlayan
iyiliklerden biri de camiye giderken atılan adım-
lardır. Kıyamet günü arş-ı âlânın gölgesinde isti-
rahat edeceklerden biri de; camilere gönül veren,
cemaate devam eden Müslümanlardır.” buyura-
rak cemaatin önemini belirtmiştir.
Osman Hulûsi Efendi bir sohbette “Cemaatin
faziletini, farkını şuradan mukayese edin. Bir tek
başınıza yatsı namazını kılın, bir de cemaatle kılın
aradaki farkı görürsünüz.” diye buyururlar.
Aşk her şeyin başıdır. Aşk müminin ibadetinin
de, sevgisinin de, iştiyakının da temelidir. Çünkü
Allahu Teâla her şeyi aşk üzere yaratmıştır.
Âşığın, müminin ahı öyle zaman olurki ‘göğü
Es - Seyyid Osman Hulusi Efendi’nin Konya Ziyareti
25
tutar’; yıldızlar, ay ve güneşi tutuşturur. Fuzûli,
‘Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı’
demez mi. Âşıkların âhının bunca etkili olmasının
altında yatan nedeni yine Fuzûli şöyle dile getirir:
‘Aşk imiş her ne var âlemde
İlm bir kıyl ü kal imiş ancak.’
Hulûsi Efendi Hazretleri de Dîvan’ında şöyle
diyor;
Şem-i ruhsarına pervane gibi döndürerek
Yakacaksın beni ol âteş-i suzanına âh
“Aşk ateşi ile parlayan yüzünü görmek için per-
vane misali döndürüyorsun. Beni kıpkırmızı aşk
ateşinde yakasın diye âh ediyorum”
Yukarıda zikrettiğimiz cemaatle namaz ve aşk
ehlinin âhını birlikte anlatan bir hikayeyi Mesne-
vî’den okuyalım.
Mevlâna Hazretleri Anlatıyor:
Birisi mescide giderken baktı ki halk mescitten
dışarı çıkıyor. “Cemaat dağıldı mı ki herkes acele
acele mescitten çıkıyor?” diye sordu.
Birisi “Peygamber cemaatle namazını kıldı, bi-
tirdi. İçeriye ne diye giriyorsun? Hazreti Peygam-
ber çoktan namazı bitirmiş, selâm vermiştir.” diye
cevap verdi.
Namaza yetişemeyen içi yanarak öyle bir âh
etti ki, sanki o âh’dan bir duman çıktı. Gönülden
çıkan o âh’dan iç yanık kokusu, kan kokusu geli-
yordu. Namaz kılanlardan birisi onun yanına gitti
de “Bu âh’ı sen bana ver, benim kıldığım namaz
senin olsun.” dedi.
Namaza yetişemeyen; “Âh’ı sana verdim, se-
nin Peygamberimizin arkasında kıldığın namazı
da aldım, kabul ettim.” dedi. Öbürü de o âh’ı
yüzlerce niyaz ile aldı kabullendi.
Namazı verip âh’ı alan kişiye gece rüyasında
dediler ki: “Sen âb-ı hayatı ve şifayı satın aldın.”
“Allahu Teâlâ, sabredeni sever.”
Sabretmek, kurtuluşa, başarıya sebep olan
26
güzel huydur. Sabır, Peygamberlerin hasletlerin-
dendir. Bunun için atalarımız, “Sabır, acı ise de
meyvesi tatlıdır”, “Sabır selamettir”, “Sabırla ko-
ruk helva olur” demişlerdir. Belalara sabretmek,
kurtuluşa sebeptir.
Müminler başlarına bir zorluk geliyorsa bunu
yaratanın Allah olduğunu ve bunun mutlaka ken-
dileri için hayırlara vesile olacağını bilirler. Allah’ın
kendileri için en güzel kaderi belirlediğini bildik-
leri için karşılaştıkları her olaya gönülden razı olur
ve hoşnutlukla tevekkül ederler. Bir ayette Allah
müminler için “Ki onlar, sabredenler ve Rablerine
tevekkül edenlerdir.” (Ankebut Suresi, 59) şek-
linde bildirmiştir. Sevgili Peygamberimiz de şöyle
buyurmuştur: “Allahu Teâlâ, sabredeni sever.”
Hulûsi Efendi Hazretleri de Dîvan’ında şöyle
buyurmaktadır:
Dost yolunda âşıkın sıdkına oldu delîl
Derdine sabr eyleye etmeye çûn u çirâ
“Âşık olup sevgilinin yolunda sıdk ile can verecek
derecede sevginin doruğuna erenler, iman edenler,
derde sabrederler bu ne için böyle oldu diye hiçbir
şey sormazlar. Ondan gelene razı olurlar”
Mesvenî’deki “Lokman’ın Sabrı” başlıklı hikâ-
ye de bize aynı şeyleri anlatıyor:
Lokman; tertemiz, nurlu yüzlü Dâvud (a.s)’ın
yanına gitmiş, onun demirden halkalar yaptığını
görmüştü. O yüce padişah, yaptığı çelikten halkaları
birbirine takıyordu. Lokman, zırh yapma sanatını az
görmüştü. Bu işe şaştı kaldı; vesveseleri de arttıkça
arttı. “Acaba bu neye yarar? Kat kat halkalarla
ne yapıyor? Kendisinden sorayım mı?” diye ha-
tırından geçirdi. Sonra kendi kendine; “Sabretmek
daha iyidir.” dedi. “Çünkü sabır, insanı maksadına
çabucak ulaştıran bir kılavuzdur. Bir şeyi sormayın-
ca, o şey sana daha çabuk açılır. Sabır kuşu, bütün
kuşlardan daha hayırlı uçar. Eğer sorarsan, istediğin
daha geç hâsıl olur. Kolay bir şey, senin sabırsızlığın yü-
zünden zorlaşır.” Lokman bir zaman sustu, seyretti.
Hz. Dâvud da işini bitirdi. Sonunda, yaptığı zırhı sa-
bırlı Lokman’ın karşısında giyindi. “Yiğidim! Bu zırh,
insanı savaşta yaralanmaktan koruyan bir elbisedir.”
dedi. Lokman; “Sabır, iyi bir şey; her yerde insana
sığınak olur. Her gamı, kederi giderir.” dedi.
Somuncu Baba
“Gönül ile Allahu Teâlâ arasında perde yoktur.”
Hacı Bektaş Velî Hazretleri şöyle buyurur: “Şe-
riat, bir ağaçtır. Tarikat bu ağacın budakları, ma-
rifet yaprakları, Hakikat ise meyveleridir.” Yine
Hacı Bektaş-ı Velî, gönül anlayışına tasavvufî-fel-
sefî manada özel bir önem vererek şunları söyler:
“Beytü’l-ma’mur var, Kâbe var: lâkin gönül bu iki-
sinden de büyüktür. Zira Beytü’l-ma’mur gökte-
dir, melekler tavaf ederler. Fakat gönül, padişah-ı
âlem (Âlemlerin Rabbi) olan Allahu Teâlâ’nın na-
zargâhıdır. Gönül ile Yaratıcı arasında perde yok-
tur. Kâbe nasıl dokunulmaz, harim ve mübarek
ise gönül de Hakk’ın tecellî ettiği yer olduğu için
mübarektir, ona dokunmayın onu kırmayın.”
Nitekim Abdullah İbn Abbas (r.a) rivayet eder
ki, Muhammed Mustafa (s.a.v)’den işittim ki, “Ya-
ratıcı ile diğer bütün mahlûkat arasında perde
vardır. Fakat gönül ile Allahu Teâlâ arasında perde
yoktur.”
Buna göre, müminin gönlü Kâbe’ye benzer.
Kâbe’ye varmak isteyen insan ayağıyla yürüyüp
varır. Fakat gönül isteyen insanın ise yüzüyle yü-
rüyüp varması gerekir. Bunun için de âşıklar yüz-
“Fesabrun cemîl”
Aralık / 2007
lerini yere sürerler.”
Zaten Hulûsi Efendi de Dîvan’ında:
Anı bir kimse taş urup yıkarsa
Denir yık Kâ’beyi yıkma gönüldür buyurmuyor
mu?
Müminin gönlü Peygamberimizin Miraç mu-
cizesindeki sırra ancak sevgiyle ibadetle bağlılık-
la ulaşır. Öyle bir an olur ki perdeler açılır, Hakk
huzurunda bulunur. Onun harimine girer. Hulûsi
Efendi Hazretleri şöyle buyurur:
Harîm-i “kabe kavseyn” ü “ev ednâ”
Ne kim varsa Hulûsî’yâ gönüldür
“Sonra (Muhammed’e) yaklaştı, derken daha da
yaklaştı. O kadar ki (birleştirilmiş) iki yay arası ka-
dar, hatta daha da yakın oldu.”(Necm, 8-9) ayetin-
de belirtildiği üzere Miraç gecesinde Allah (c.c) ile
Peygamberimiz (s.a.v)’in manevî yakınlığının sırrı
inanan gönüldedir.”
Müminin gönlü engin ve zengindir. Sadece
kendi çevresini ve milletini değil tüm insanlığı dü-
şünür. Müminin gönlü, bütün insanları ve bütün
yaratılmışları sevebilecek kadar geniş yaratılmıştır.
“Artık sabretmek en güzelidir.” (Yûsuf Sûresi 83)
27

İnşirah Sûresi
İnşirah Sûresi; Peygamber
Efendimiz (s.a.v)’in gönlünün
genişletilmesi, açılması, topye-
kün insanlığı kuşatacak bir hale
gelmesi konusunu anlatan bir
suredir.
Hemen hemen bütün tari-
katlar zikirlerine, sayılı olan vird-
lerine başlamadan önce, -yine
Kur’an-ı Kerim bir zikir olarak
kabul edildiğinden,- bu İnşirah
suresini de okurlar. Gönlümüzü
geniş tutmak, Rabbimizin ayet-
lerine karşı gönlümüzü, açık
bırakmak ve Rabbimizin ayet-
leriyle gönlümüzü genişletmek
için bu sureyi okuruz biz.
Kâinatın Efendisi olan Pey-
gamber Efendimizin sahip ol-
duğu o gönülden bize de ve-
rilmesi için bu sureyi okuyoruz.
Bu günlerde insanların, rahatsız
olduğu birbirlerine kem gözler-
le, asık suratla bakmaları, birbir-
lerini hafife almaları veya haka-
ret etmeleri, birbirlerine karşı
tahammülsüz olmaları; gönül
genişliğine sahip olmamaların-
dan kaynaklanmaktadır.
28
İnsanlığı kuşatacak ve kâina-
tı içine alacak bir gönle sahip
olamamanın neticesidir.
Mevlâna: “Gönül gül bahçesi-
ne benzer.”
Sûfînin biri, manevî neşe bu-
lup, içinin açılması, gönlünün
ferahlaması için, güllerle dolu bir
bahçeye gitmiş, bir köşeye çekil-
miş, yüzünü dizine koymuş, sûfî-
cesine murakabeye dalmıştı.
O sûfî murakabe esnasında
gönlüne kapanmış, derinlere dal-
mıştı. Anlayışsız bir kişinin, onun
uyur gibi hâlinden canı sıkıldı da;
“Ne uyuyorsun?” dedi. “Gözü-
nü aç da güllere, üzüm çubukları-
nın hâline, çiçek açmış ağaçlara,
yeşermiş çimenlere bak. Allah’ın
emrini duy. Cenâb-ı Hakk Kur’-
an’da ‘Allah’ın rahmet eserlerine
bakınız.’ diye buyurmuştur. Sen
de başını dizinden kaldır da, şu
rahmet eserlerine yüzünü çevir.”
Sûfî; “Ey kendi hevâsına kapıl-
mış kişi.” dedi. Allah’ın en güzel
eseri gönüldür, gönüldedir. Dışa-
rıda bulunanlar ise ancak eserle-
rin eserleridir. Bağlar, bahçeler,
çiçekler, güller, bütün yeşillikler
canın ta içindedir. Dışarıda gör-
düğün güzellikler, onların akarsu-
larda görünen akisleri, hayalleri
gibidir. Su içinde görülen o ağaç-
lar, suya akseden hayalî bir bağdır.
Onlar suyun güzelliği ile berrak-
lığı ile oynar dururlar. Asıl bağlar,
bahçeler, çiçekler, meyveler gö-
nüldedir. Ama onların hoş akisle-
ri, hayalleri, topraktan meydana
gelen, şu balçığa vurmuştur.
Eğer bu dünyada gördüğün,
bağlar, bahçeler, gönül âleminde-
ki neşe selvisinin aksi olmasaydı,
Cenab-ı Hakk bu hayal âlemine
‘aldanma yurdu’ demezdi. Bu al-
danış, gönlü tam manasıyla ilâhî
tecelliye mazhar olan kâmil insa-
nın kalp ve ruhundan akseden
hayalî, hakikat sanmaktan ileri
gelir.
Bütün bu aldanan kişiler gör-
dükleri hayalin güzelliğine dala-
rak, “burası cennettir” zannına
kapılmışlar da bu aksi seyre gel-
mişlerdir.
Onlar bağların, bahçelerin
aslından (yani velilerden) kaçı-
yorlar da bir hayale bağlanıp
kalıyorlar.
Bir gün bu gaflet uykusu sona
erip de uyanınca (yani ölüm ge-
lip çatınca), gözleri açılıp haki-
kati görürler. Görürler ama son
nefeste o görüş ne işe yarar, ne
faydası var?
Bu yanlış görüşe kapılanlar,
kıyamete kadar mezarlıkta “Ey-
vahlar olsun” diye feryâd edip
dururlar.
Ne mutlu o kişiye ki, ölüm-
den önce öldü de, onun ruhu bu
bağın hakikatinden koku aldı.
Somuncu Baba