DUZENLEYEN : AZAD BADIKI 0

ABDULLAH CALAN ZGR NSAN SAVUNMASI

Uluslararas komploya kar kendini ate topu yaparak ehit denlerin ansna

indekiler Atina Karma Yeminli Mahkemesi Yarg ve Jri yelerine ........................................... I. Blm Avrupa maceras ve bir dnemin sonu .......................................................................... II. Blm Helen uygarl Krtler ve Trklerle ilikisi .................................................................. III. Blm Komplo ortamnn olumasnda baz felsefi ve siyasi yaklamlar ................................ IV. Blm Atina komplosu hukuk devre d braklarak gerekletirilmitir ................................ V. Blm Krt krizinde zme doru veya komploya yant ........................................................

Uluslararas komploya kar kendini ate topu yaparak ehit denlerin ansna

Atina Karma Yeminli Mahkemesi Yarg ve Jri yelerine Atina Temyiz Mahkemeleri Savcs Andonios Plomaritis tarafndan hazrlanan iddianame, tarafmdan zorlanarak da olsa sabrla gzden geirildi. ahsma ynelik z itibariyle iddianamede, Helen Cumhuriyeti'ne girme hakk olmayan siyasi liderliin lkeye girmesi, sakncal ve sava sebebi saylabilecek sonulara yol aan, dolaysyla mttefikleriyle ve zellikle Trkiye ile aralarndaki dostluk ve bar bozabilecek bir giriim olarak deerlendirilmekte ve bununla ilgili, ulusal hukukun ceza kanununun uygulanmas istenmektedir. Bu yaklam, ok dar, bencil, insan haklarn hie sayan, ayrca Helen halknn gerek karlarn gz ard eden, tarihi perspektiften yoksun bir yaklamdr. Daha da vahimi, bu, ahsmda temsilini bulan Krt halknn gerekliini ve iradesini grmezlikten gelen, en demokratik insan haklarndan bahsetmeyi asgari dzeyde bile gz nne getirmeyen, tarihte gerici oven bir tutum olan yabancy bir "barbar" olarak deerlendiren geleneksel hakim snf ve etnisite yaklamdr. Ayrca yesi olunan AB hukukuna ve AHS'e de aykr bir yaklamdr. Karlmam sanki bir hakm gibi grp "kovulma" olarak deerlendirmektedir. Yine sanki tarihin en nemli ve en byk komplosuna dayal bir ihanet sz konusu deilmi gibi yaklamakta ve buna inandrmaya almaktadr. Mahkemeyi basit, teknik deerlendirmelere boan, devleti her eyden stn tutan, bireyin tm insani zelliklerini ve haklarn yadsyan, bir an nce kurtulunmaya allan bir konum, bir dava biiminde ynlendirmeye almaktadr. En ok nemser bulduu da "Helen barna en tehditkr giriimde bulunmuum" gibi bir anlay srekli tekrarlayarak, ilenen komployu ve ona dayal byk ihaneti gizleyeceini, bu da olmazsa basit bir hukuki kaza ss vererek nemsiz klacan sanmaktadr. Gerek sululara ilikin bir imada dahi bulunmamakta, hatta grevlerini hakkyla yerine getirdiklerini peinen kabul etmektedir. "Demagoji" kavramnn Helen hakim siyasetinde tretildiini gz nne getirdiimizde, iddia makamnn yaklamna amyoruz. O kendisine siyasi makamlar tarafndan verilen bir grevi, ok gecikmeli olarak, efendilerinin hi zarar grmemesi iin en ustalkl bir biimde yerine getirmektedir. Sayn mahkeme yarglar ve jri yeleri, bu manta ve yaklama yenik dmemelidir. Dava, Atina tarihinde en trajik yarglamalardan biri olan, byk insanlk deeri Sokrates Davas kadar nemli ve tarihsel sonular douracak ieriktedir. Yzlerce yoldamn bu olayla ilgili kendini yakarak ehit dmesi ve Krt halknn gnlk olarak yaad travma, ilk sonular olarak vahameti gzler nne sermektedir. Dolaysyla Atina giriimimi ve ortaya kan bununla balantl gelimeleri kapsaml olarak ortaya koymak, ilgisiz gibi grnse de byk nem kazanmaktadr. Trajedinin beinci yln yaamaktaym. Her gn birka lmden beter geirmekteyim. Beni bu duruma dren gerekliin Atina kaynakl olduunu inkara kalkrsak, tarihsel gerekler kadar gelecek umutlarmza da ihanet etmi olacaz. Gerek komplocular ve ihanet kendini gizlerken, yreinde sadece halklarnn hakl davas ve ona dayal tutkular olan 'iyi ve gzel' insanlar suluymu gibi lekeleneceklerdir. Bu grevi hem Helen halk iin hem de Krt, Trk ve dier ilgili dostlar iin yerine getirmekten kanmam doru bir tutum olamazd. Teslim edilmemden sonra Yunan-Trk ilikileri yumuad. Bundan ancak memnuniyet duyarz. Ama bu eer temel gereklere dayanmyorsa, sonunun hsranla sonulanacan da unutmamalyz. ddia ediyorum ki, Atina giriimim dostlua ve bara bir tehdit deil, tersine gerek dostluk ve barn en tarihi admlarndan biri roln oynayacaktr. Sahte Trk-Yunan dostluu bu giriimimin dolayl sonucu iken, gerek bir dostluk ve bar ise dolaysz sonucu olacaktr. Yaadm byk zdrab tm Helen halkna yklemek her ne kadar yerleik kltrn bir gerei ise de, bu hatay ve suu Savc'nn yapt gibi Helenizme balamayacam. Tarihte rnei ok grlen korkak, bencil, sahte tanrlara tapnmay alkanlk haline getiren ve bylelikle Helenizme de hak etmedii byk bozgunlar, aclar ve gerilemeleri dayatan kimlie ve kiilie ykleneceim. ok uzaklardan da olsa, Helenizm kltryle tarihsel yaknlmz ve onun Anadolu kltrndeki yerini inkar etmeyen bir yaklam savunacam. Helen, Trk, Krt ve Ermeni halklar bata olmak zere, tm blge halklarnn geleceinin zgrlk, bar ve dostluktan getiinin bilincinde olarak, tarihlerimizde rnei ok grlen byk bilge insanlarn geleneini esas alacam. Bu yaklama katkda bulunmann bir gerei olarak, zor koullarda ve ok eksik olanaklarla da olsa, savunmam tarihsel, felsefi ve bilimsel bir temelde ele almay grev bilmekteyim. ahsm iin talep edilecek fazla bir eyin olmadn bilerek, halkmza ve insanla kar karnca kararnca sorumluluklarm yerine getirmeye alacam. nanyorum ki, bu yaklam yarglanmay bir 20. 3

yzyl utanmazlndan kurtaracak, onu hak ettii yere oturtacak ve gerek yarglamann gereklerini yerine getirecektir.

Avrupa maceras ve bir dnemin sonu Atina zeri Avrupa'ya k yapmaya altm 9 Ekim 1998 ve sonras, znde modernist paradigmann bak asnn ahsmda yaanan iflasyd. ok s ve kukulu zihniyet yapm tm dntrme abalarma ramen lke ii baarl bir zgrlk gcne tam ulatramamamn ve bu ynde nmdeki engellerin bir anlamda beni zorunlu olarak uygarln yetkin temsil gc olan Avrupa'ya k yapmaya zorlad aktr. Bu gereklik bir anlamda da kendi zgcne gvensizliin itirafdr. Yaanan tarih, zamansallk ve mekan olarak derin bir kmaz ifade ediyordu. Yaklak yirmi yllk (1979-99) Ortadou'daki abalarm ok nemli gelimelere yol amasna ramen, tpk Ortadou toplumunun kendisi gibi, iinde yuvarland krdm kalc zme tamaya yetmedi. nmde beliren iki yoldan dieri olan 'dadaki sava'a ynelmem bir olanakt. Fakat hem ok gecikmi olmam hem de silahl glerin kutsal olmas urada kalsn, dejenere olmasnn arzulanann zdd sonulara yol atn grmem, bu alanda ksa ve kolay bir zm umudumu adeta kreltiyordu. Bir de mevcut gler mevzilenmesinde kolay zmden ziyade, vicdanlar krelten bir 'l ve ldr' engeline taklm yaam alkanl, aslnda ahlaki ve felsefi olarak da giderek bireylerin yanl yrdn ortaya koyuyordu. Daa ynelmem, belki teknik taktik anlamda dzeltmelere yol aabilirdi. Ama bunun nihai, stratejik bir zme yol aabilecei kukulu grnyordu. Daha ok entelektel gcme gveniyor ve tarihi rolm byle oynamam gerektiine dair srekli bir his ve ilham kayna tayordum. Krt ve Ortadou toplumu olgusunda gerekli olann ok kan dkerek sorunlar zme yerine, kkl entelektel klara ihtiya olduuna dair kanm da hi yitirmedim. Bocalama bu iki eilim arasndayd. Kan lleriyle, entelektel r lleri ben de adeta bouuyordu. Eer ok ufak bir frsat grsem bile entelektel politik ka arlk vereceimden kukum yoktu. zellikle Filistin-srail sorunundaki kmazlar bana kr iddetin anlamszln daha da aklar nitelikte geliince "iddet felsefesini" yeniden zmleme gittike kanlmaz hale geliyordu. PKK'nin iinde belli bir dzeyde ortaya kan ve rgt bir ok bakmdan zorlayan, neredeyse nlenmesi zor, yozlam ete anlay bu ynl eilimimi glendiriyordu. Bu gerekliin arkasnda ise, tm modern sorun ve zm yollarnn Avrupa kaynakl olduu inanc, Avrupa zeri aray gereini dayatyordu. Adeta ikiye paralanyordum. Sonu olarak Atina zeri giriime olanak verilmesi ve Trkiye ynetiminin Suriye zerindeki arlaan ynelimi bilinen ka yol at. Atina, Moskova, Roma ve tekrar Atina zeri Kenya-Nairobi'de sonulanan dehetvari macerann beni yeniden bir dou yapmayla kar karya brakt akt. Burada zmn, iyi niyetimin, byk abalarmn savunmasn yapmak kiisel olarak fazla anlam ifade etmez. Ortaya kan sonu; sadece bir infaz da deil, bir armha gerilmedir. Bata belirttiim gibi, suu hemen Trkiye ynetimine yklemek ve dnya sistemin Trkiye'ye verdii rol derinliine ve tm tarihi kapsam iinde deerlendirememek, direk ve dolayl komplocu glerin dndkleri gibi kendilerini gizleme anlamn da tayacaktr. AHM'e ynelik savunmamda da, bu nedenle, gnmzn nasl bir dnya sistemi olduunu aklamaya altm. Bu savunmam, neredeyse hiyerarik toplum uygarl iinde erimi durumda bulunan Krt varln, olgusunu tarih iinde ve tm ynleriyle ortaya koymay amalyordu. Bir sorunu doru ortaya koymann zmn yars olduunun bilinciyle, bu abay harcadm. Bu aba, son Irak igalinde de grld gibi ngrlerimi ahane bir biimde dorulamakla kalmad, olas zm olanaklarn da hem arttrd hem de ak hale getirdi. Sistemin armha germe, Prometheusvari bir kayala ivileme yntemi, klasik veya mitolojik alardaki sonuca pek benzemiyordu. Kapitalist dnya sisteminin 'kresel taarruzuna' kar halklarn da 'kresel demokrasi' arayn glendirmek ve Krt sorununun zm yollarn da yakalamak imkan dahiline giriyordu. zellikle 'mral Tek Kiilik Tutukevi' srecim, tarih boyunca allan rtmeye karn, hem felsefi hem de pratik bilimsel bir zmn sadece ahsm ve Krt halk iin deil, tm insanlk iin k bulabileceini kantlyordu. Demek ki, tm gemiimi sulamamn doru olmad, diri ve hakl bir zn mevcudiyetini koruduu da gerein dier bir yanyd. O halde daha nceki savunma ve aklamalarm tamamlar nitelikte nemli baz hususlar

amam byk neme sahiptir. Teorik tespitlerimin Helen, Trk ve Krt olgularnda snanmas daha da aydnlatc olacaktr. a- Hatann temelinde devlet ve siyaset ile kaynaklandklar ada kapitalist sistem ve ona alternatif olarak kan 'reel sosyalizme' yaklam rol oynar. Genelde hiyerarik uygarl, zelde onun en gelimi biimi olan kapitalist sistemi ve ona alternatif olarak doduu iddiasnda olan reel sosyalist uygulamalar, inan yan ar basan bir biimde dogmatik olarak deerlendirmeyi aamadm kabul etmek durumundaym. Srekli 'bilimsel sosyalizm' kavramn kullanmam, ok aba harcamama ramen, istenen yaratc sonucu dourmad. Genellemeci ve ezberci klf yrtamad. Sistemlerin resmi tahlil dzeylerini aamad. Sosyalizme ilk admlar attmda tesadfen elime geen Sosyalizmin Alfabesi adl kitab 1969'da okuduumda, kendi iimde yle dediimi hatrlyorum: "Muhammet kaybetti, Marks kazand!" zde ne kadar farkl ideolojik nderlikler olsalar da, benim amdan marksizmde de varolan dogmatik dzeyi aacak kadar bir dnme yol aamad. Bir dogmac tarzdan dierine objektif olarak yuvarlanyordum. phesiz ortaan gl devrimci ideolojisi islamla yeni an kapitalizmini ama iddiasndaki marksist sosyalizm arasnda nemli farklar var. Fakat sorun bu gereklii somutluk iinde deerlendirebilmektir. Bu da yetkin bir tarihsel bilinci art klar. Ancak dzeyimiz Semitik bir tarih anlayn aamyordu. Kald ki, reel sosyalizme geit veren marksizmin temelde hiyerarik toplum uygarln aamad, dolaysyla temel iddias olan snfl toplumu amas urada kalsn, onun vahi bir biiminin domasna katk sunduu da aa kan dier bir yandr. Ortadou toplumunda donuk olarak ekillenen kiilie tam bir marksist cila vurmann, elikiyi zme gc urada kalsn, doruyu yakalama gcne bile ulamayaca aktr. Ortadou zelinde, hatta dnya genelinde yaanan geleneksel sa sol veya yerlemi milliyeti dinci sylemlerin son tahlilde kapitalizmin ideolojik daarcnda yer bulacaklar ska yaanm bir gerekliktir. Reel sosyalist sistemin 1990'lardaki kapsaml zlmesi buna en iyi rnektir. deolojik dnm bu yllarda hzlandrmak gerekirken, artan tkanma etkenleri durumu daha da arlatrd. Bir sz vardr: nsanlar ancak uurumun kenarnda kanatlanr, derler. Benim iin de yaanan gereklik buydu. Sistemin tm acmaszlyla ve gerek zyle saldrs karsnda, temel insanlk ve arkasndaki doal gereklii yakalamak, ancak kanatl dnmekle mmknd. Yaanan biraz da bu oldu. b- deolojik dnmm ve gelimem en ak sonularn phesiz ada siyaset, devlet ve kaynaklandklar uygarlk zmlemesinde gsterdi. ocukluktan beri ykselmeyi hep devlet katnda arayan bir yolculua ktmz samimiyetle itiraf etmeliyim. Devrimle devlet ykma faraziyelerimiz bile, yine kendi devletimizi kurmaktan teye gidemiyordu. Tuzak buradayd. 'Devleti ideolojiler' benim amdan artk zmlendikleri kadaryla tamamen bir kurtulu arac olamazlard. Kapitalist, sosyalist, ulusal niter ve federalist demokratik snf devletleri hiyerarik toplumun din, cins, etnisite, evre ve snf sorunlarn zmek urada kalsn, bu sorunlarn bizzat kayna durumundadrlar. zm her bakmdan bu kaynan dnda aramak ve ta neolitik toplumdan beri aklp kalm halklarn, bireyin ve tarih boyunca ailenin iine skm bulunduu konumundan da banda ve lde hala direnen airet olgusuna, din cemaatlerinden kadnn bin bir klfa brnm objektif direnme gerekliine, toplumun temel kurumlarn savunmaktan bireyin yitik zgrln yakalamaya kadar ok ynl bir 'yeni yol' arayna dayandrmak gerektii temel bir neme sahiptir. evreyi, ekolojik dengeleri altst eden toplum ve snfl uygarlktan, bilimle sk ibirlii temelinde ekolojik toplum arayyla k aramak ertelenmez bir grev durumuna gelmitir. Marksizmin krkledii kle-serf-ii yceltmesini kabul etmeyen bir snf anlay da bu arayn vazgeilmez bir eksenidir. Kullatrmay, serfletirmeyi, iiletirmeyi bir aalanma olarak gren ve her koulda bizzat bu olgulamalara kar direnmeyi esas alan bir 'sosyalizm' anlay aranmak durumundadr. yi kle, iyi serf, iyi ii olamaz. kategori de insanlktan, zgrlkten d ifade eder ve zgrleme esas alnyorsa, bu olgulara srekli kar konulmas gerekir. Dolaysyla bu olgulamaya kar direnen her toplumsal olguya daha bir ycelikle bakma gerei vardr. Bu nedenle binlerce yllk da banda, llerde, orman kuytularndaki etnisitede, ailenin ezilen cinsi kadnda yaanan muazzam direnmeler kleliin, serf ve iinin direnmelerinden katbekat daha eski, derinlikli ve ycelikli olgulardr. Yeni toplum, felsefe ve uygulamalarmz bu esaslara dayandrmalyz. Binlerce yllk peygamber ve bilge gelenekleri, marksist, liberal ve ada direnilerden belki de binlerce kez daha zengin ierikli ve hacimli sosyal olgulardr. Ancak kapsaml bir tarih toplum zmlemesine konu olabilecek bu olgusal yaklamlara dayal temel toplumsal ve doasal felsefeyi, kendi amdan en genel bir ifade

olarak 'demokratik ve ekolojik toplum' olarak deerlendirdim. Bir zm hedefi olarak belirlemeye altm. c- Krt olgusu ve ona dayal zm araylarm da bu dnm nda yeni esaslar temelinde ele alnmak durumundadr. Gerek klasik Ortadou islami zm araylar, gerek klasik Bat'nn ulusalc zm araylar baarl olma ansn oktan yitirmilerdir. slamiyetin kendisi, zellikle snni resmi yorumuyla neredeyse 1400 yldr Krtlerin geleneksel kleleme dzeylerine bir zamk gibi yapmaktan ve klelii daha da derinletirmekten te bir rol oynamamtr. Clz kapitalist burjuvalama dzenleri gerek evre komularnda, gerek i toplumsal bnyelerinde feodal dnemden daha geri bir imha ve inkara yol amaktan teye sonu vermedi. Tm hiyerarik toplum dzenlerinin katmerleen klelik ve asimilasyon deneyimlerini barnda yaayan Krt olgusuna zgrlk ve zmleyici yaklam, ideolojik dnm ve geliim dzeyimle daha gereki ve umut var eden bir noktaya kavumu durumdadr. Buna snfl uygarl douran Mezopotamya corafyasnda, bu uygarln alternatifinin de doaca inan ve bilinci iinde yaklamaktaym. Birini douran, alternatifini de dourmak durumundadr. Kapitalist dnya sisteminin motor gc ABD ve ngiltere'nin 2000'li yllardaki aa Mezopotamya hamlesini 'Demokratik Irak' slogan altnda dzenlemelerini adeta kehanetimin dorulanmasnn bir iareti olarak deerlendiriyorum. phesiz sistem bu topraklarn demokrasisini bizzat dourmayacaktr, ancak ona vesile olacaktr. Zaten olmutur da. Bu gelime bir tesadf deildir; AHM savunmamda ngrdm tarihsel sistem analizinin bir sonucu olarak deerlendirilmek durumundadr. Ortadou toplumunda ve halklarnda tarihsel bir yenilik sz konusudur. 5000 yllk snfl toplum uygarlndan, onun alternatifi 'demokratik halk uygarlna' temel atmayla kar karyayz. Tarih uzun uykusundan sonra bu topraklarda soylu bir insanlk kna ilerlik kazandrma srecindedir. Krtler de adeta snfl uygarlktan intikam alrcasna, bu yeni demokratik ve ekolojik ka kaynaklk etmenin kaderiyle balanm durumdadr. Bu nedenle Krtlerin zm ne islamc ne de ulusal olabilir. slam feodalizmiyle Bat'nn ulusalc kapitalizmleri Krtler asndan almas gereken olgular ve kategorilerdir. Her ey Krtlerin hem varolu hem de zgrlksel olgu halinde gelimelerini demokratik ve ekolojik topluma ebelik etmeyle ve barnda onu dourmayla yz yze getirmitir. Nasl ki Zagros-Toros sisteminin kavisli eteklerinde insanlk tarihinin en byk devrimi olan neolitik ky tarm devrimi, ona dayal Smer Mezopotamya snfl toplum ve kent devrimi giderek evrensel devrimler haline geldilerse, gnmzde de bunun bir benzeri ile kar karyayz. Yeni devrim, devleti ve snfl toplum uygarln hedeflemeyen, tersine onun alternatifi olarak kendini hazrlayan ve gelitiren bir devrim olarak devletsizlemeyi, snfszlamay ve bunlarla i ie, bilimle sk ibirlii iinde vazgeilmez bir yaam gerei olarak hayvanlar ve bitkileriyle kendi ekolojik toplumunu yaratmay hedeflemektedir. Bu gereklerle devrimimize Demokratik ve Ekolojik Devrim demek gereki olduu kadar, zgrlk niteliinin de bir gereidir. Dnya kapitalist sistemin son iki yz yldr gerek bizzat yaratt, gerek zorla ayakta tuttuu yaplanmalar amas; tmyle ona balanmay gerektirmedii gibi, kanl bir kar kmay da zorunlu klmaz. Meru savunma hakkna her zaman bal kalmak ve gereini iler tutmakla atekes iinde olmak ve ortak sorunlara siyasal yntemlerle birlikte zm aramak, strateji ve taktik olarak ne bir sapma ne de bir teslimiyettir. Tersine, demokratik ve ekolojik dnmlere yneliin gereki pratik yollardr. Krtler dier komularyla bu dnmlere bir srama yaparken, objektif olarak evrensel anlam olan bir konumu ifade ediyorlar. Adeta Ortadou toplumunun demokratik ve ekolojik yeniden kuruluunun peygambersel roln oynar gibidirler. Tpk ziraatn ve hayvanlarla dostluun peygamberi olan Zerdt'n M.. 1000'lerde zirveleen devrimde oynad rol gibi. Bu srete kiiliimde yaanan, Krt olgusundaki zayfln kendini tmyle aa vurmasdr. Ortadou'nun feodal toplumsal gerekliinden Avrupa'nn kapitalist toplumuna kadar hakim ideolojik ve siyasal yaplar iinde daha fazla sonu almak, ar zorlanma ve krlma olacaktr. ahsmda dile gelen belki de bir deil, binlerce defa gerekleen de budur. deolojik dnmm bu maddi krlmalarn sonular olarak geliecekti. Aslnda dayatlan, 'lmlerden lm been' tavryd. Beklenen, hakim dnya sistemlerin oka gerekletirdikleri derin komplolarla nasl kaybettirildiimin bile anlalmayaca bir imha sreciydi. Mutlak ideolojik egemenlik ve baz nemli pratik kazanmlar sz konusuydu. Dolaysyla sradan bir ideolojik dnm kavramaya yetmezdi. Bu darbenin altndan kmak, ancak doa ve toplum nasl ise yle anlamaktan geer. Doann ve toplumun dilini ve akln zmeden de bu i baarlamazd. Ana hatlaryla zdm iflasa urayan paradigmann yerine, doa ve toplumun akl zne dayal temel bak asna daha fazla yaklatma ilikin kanlarm gldr. Toplumun temel yasalarna gre yaama gvenim, 7

eskinin yzeysel gveni ve zayf ynlerine gre nemli gelime salamtr. Artk ne gl inanlarla ne de gl pratik iradeyle yaama yol almak bana ekici ve zmleyici gelmektedir. Uygarlk tarihi boyunca hep rakiplerine diz ktrmek, kahramanlk yrylerinin simgesi olmutur. Bu gereklik, kanl saltanat ve doymak bilmez smrcln dilidir. ldrmeyi fazilet bilen, buna ak bir ideolojinin, ezilen ve smrlen insanln zgrlk ve eitlik ideallerine hizmet edemeyecei nete aa kmtr. Bir toplumun zorunlu zgr yaam hakk dnda, znde de tm hukuk sistemlerinde kabul gren meru savunma hakkna dayan***mayan, rahatlkla egemen smrc nitelik kazanabilecek 'zor teorileriyle' ideolojik hesaplamay nemli bir kazanm olarak grmek gerekir. Eskinin iddet ykl sosyalizm anlay zafere ulasa dahi, Sovyet Rusya deneyiminde de grld gibi zlmeye uramaktan kurtulamayacaktr. Bir dneklik olarak hep eletirilen ve sulanan bu tutum, aslnda zgr insanlk adna en nemli kazanm deerindedir. deolojik dnmmde netlik kazanan, zor ieren tm hiyerarik toplum biimlerinden kopu bir zihniyet devrimi deerindedir. Bu, devrimin doa ve toplumun zndeki akla dayandrlmas, tkenmek bilmeyen bir zm gcne ulatrlmas anlamna da gelmektedir. Artk kendine gvenen ve hakim kiilik paradigmamda kkl tkanmalara ve zm bulamama endielerine yer yoktur. Byk aclar ve byk ktlkler, eer ldrmezlerse, byk gereklere ve glendiren zgr yaama gtrr. Hakim dnya sisteminin, ona hizmet eden kiilik zelliklerini iflasa gtrmesini ve bu ynl alternatifine yol amasn yeniden dou ve ideolojik devrim olarak deerlendirmek dorudur.

Helen uygarl Krtler ve Trklerle ilikisi Gnmz Yunan Helen Cumhuriyeti'nin Krt sorunu ve Trkiye Cumhuriyeti'yle ilikilerini doru deerlendirmek, hata yapmamak ve byk yanllklara dmemek asndan nem tayor. Buna Avrupa ve AB ilikileri de dahildir. Nasl ki Mezopotamya uygarln beii olarak deerlendiriliyorsa, Helen uygarl da kendini Avrupa uygarlnn beii olarak deerlendirmektedir. Her ikisinde de gerek pay vardr ve belirleyicidir. Kbrs sorunu gibi basit grnen bir konuda bile bir trl zmleyici adm atlmamas, ardndaki karmak tarihsel gereklerden kaynaklanmaktadr. Benim Atina giriimimde de bir trl kabullenilmeyen ve anlalmasnda glk ekilen komploya dayal ihanet olaynda, bu tarihsel gelimeler temel tekil etmektedir. Dolaysyla gerek binyllk Krt-Trk ilikileri, gerekse bir btn olarak Anadolu-Helen dnyas ilikileri tarihi kapsam iinde doru tanmlanmadka, gnmzde lkelerimiz ve halklarmz iin gerek bir bar ve dostluk ilikisine adm atlamaz. Bir nevi Arap-srail krdmne benzeyen bir iliki dokusu sz konusudur. zmlemelerin incelii ve kapsamll bu nedenledir. En ok trajedi douran bu ilikiler yuman ana hatlaryla kavramlatrp anlamak, ideolojik politik atmalarmzn can damarlarndandr. a- Helen uygarl bir gerektir. Ne kmsenmeli ve inkar edilmeli ne de abartlmaldr. zellikle dou kaynaklarn doru deerlendirmeliyiz. Gnmzde halen yaanan 'Yunan paradoksunu' anlamak iin de bu gereklidir. Helen uygarl znde Ortadou kaynakl hem neolitik ky tarm devriminin hem de kent devriminin Avrupa ktasna tanmasnda arac bir halka rolndedir. M. 7000'lerde Anadolu zerinden neolitik ala tanr. Henz Helenler olarak ekillenmeden nce, genelde olduu gibi bir Akdeniz neolitik sreci bu yarmadada da yaanr. M. 2000'lerde ise mehur Troya rneinde grdmz gibi, kent uygarl da buraya tanmaya balar. Troya, aslnda Smer kaynakl Mezopotamya uygarlnn Hurriler ve Hititler kanalyla Avrupa ktasna tanmasnn boazdaki kaps durumundadr. Byk nemini bu zelliinden almaktadr. Newyork ABD iin nasl bir rol oynamsa, Floransa Avrupa Rnesans' iin neyi ifade ediyorsa, M. 2000'lerden itibaren Troya da Yunan yarmadas ve giderek tm Avrupa ktas iin o rol oynamaktadr. Binlerce yllk uygarlk deerlerini Bat'ya tarmaktadr. Bir nevi k samakta, zenginlii temsil etmektedir. Avrupal aydnlarn bu kadar nem vermeleri aslnda gemilerini doru tanmayla ilgilidir. Gnmzde daha ok sorulan soru, 'Avrupa uygarlnn beii gerekten Anadolu mu, yoksa Yunan yarmadas m?' sorunsalna dnm bulunmaktadr. M. 2000'ler neolitik devrimle beslenen ve Avrupa'da Atlantik kylarndan douda Byk Okyanus ve in kylarna kadar harekete geen 'Kuzey kavimler gne' tank olmaktayz. Bu gler, gneylerinde Smer kent uygarlyla beslenen Hint'ten Msr'a kadar uygarlk alanlarnn zenginlikleri ve ekim glerine kaplm olarak gelen st barbarlk aamasndaki kavim kabile saldrlardr. Sonuta kent uygarl iinde eriyerek in, Hint, ran, Hitit ve en batdaki u olarak Helen uygarlklar biiminde yeni bir tarihsel srece katkda bulunmulardr. Bir nevi taze 'barbarizm' kanyla eski kent uygarlnn dev bir sentezidir. Yazl tarihe geiin en temel admlarndan biridir. Helenlerin nem kazanmas, Avrupa ktasndaki ilk u noktas olmas kadar, hem Anadolu zerinden Mezopotamya uygarlndan hem de Girit zerinden Msr uygarlndan birleik olarak yararlanmasndan ileri gelmektedir. Buna Lbnan zerinden Fenikelilerin sentezledikleri SmerMsr uygarlnn dorudan tanmasn da eklemek gerekir. Gerekten eski bir deyile sylendii gibi, 'mal bulmu maribi -batl' misali, M. 1500'lere geldiimizde, Helen kabileleri bu uygarlk alanlar tarafndan younca beslenirler. lk adm Miken uygarldr. Girit uygarlna son verip kendine katan bu uygarlk, M. 1200'lerde yeni kabile saldrlar ve i nedenlerle sona ererken, M. 1000'lerden itibaren sel gibi yeni bir hamleye giriirler. Troya erkenden drldkten sonra Bat Anadolu kylar Dorlar, onlar ve Aiollar ad altnda ismen de ekillenerek, r ac bir gelime srecine girerler. Bu sre nl Homeros'un lyada Destan'nda en gl anlatm ifadesine kavumaktadr. Bat kltrnde lyada Destan'nn byk nemi ve temel edebiyat kaynan tekil etmesi, Troya'nn tarihi rolnden ileri gelmektedir. lk defa Dou uygarlnn byk bir u kalesi Bat'nn yeni yetme ocuu Helenler tarafndan drlmekte ve Dou'ya yaylma yolu ardna kadar almaktadr. 9

Troya'nn d M. 1200'lerdir. Artk 'deniz kavimleri' olarak da adlandrlan ve arlkl olarak Helenlerden oluan yaylmaclar, Dou Akdeniz'de Filistia adnda, Karadeniz kylarnda Pontuslulara kadar ok sayda topluluk ad altnda yeni bir kltrel kimlikle Ortadou uygarlyla etkileime ve sentezlemeye ynelirler. Tarihteki byk Helen uygarl bu tarz bir oluma ve gelime diyalektiine sahiptir. Bu srete bata Hititler, Frigya, Lidya, Likya ve Luwiler olmak zere ok sayda halk ve kltrden etkilenip, sonunda onlar zor ve asimilasyon yoluyla ilerinde eritmeye muvaffak olurlar. Anadolu'da Helenleme ann znde bu gereklik, yani zengin bir uygarla konma, sahip olma yatmaktadr. Bunlar, temelleri M. 8000'lerde atlp gelien uygarlklardr. Benzer bir gelime spanya'dan Sicilya ve talya'ya kadar olmakla birlikte, ikinci srada bir Helenistik zellie sahiptir. Esas gelimeler Ege'nin iki kysnda gereklemektedir. Bu dnemde Helenleri Dou'da durduran gler ncelikle Asurlular, Urartu, Med ve Pers mparatorluklardr. Hititlerin yenilmesinden sonra hakim g haline gelen Asurlular, yklncaya kadar Helenleri srekli Anadolu'nun batsna srme, orada kalmalarna zorlama roln grmlerdir. Urartular benzer bir role sahiptir. Asl durdurma roln ise Med hkmdar Keyaksar oynam, M. 585'te yaplan savala Kzlrmak kylarnda bir snr hat oluturmutur. Filozof Thales bu savatan bizzat bahseder. Medya kavram Helen tarihinde ve mitolojisinde ok ilgin zellikler tamaktadr ve bal bana bir ana madde olarak srekli ilenir. Heredot Tarihi'nde en ok Medlerden bahsedilir. Persler silik kalr. Nasl gnmzn bir ABD ibirlikilii varsa, o dnemde de Helenlerde Medcilik, Med ibirlikilii en gzde bir kavramdr. Med ibirlikiliine zenmek bir modadr. Temel politika Med ibirlikileri ve kartlar biiminde bir ayrm gstermektedir. Med sonras Pers imparatorluk aamasnda bu ayrm daha da geliir ve tm yaam etkisi altna alr. M. 550'lerden 330'a, skender istilasna kadar tam bir Med-Pers hakimiyeti sz konusudur. Bu sre ayn zamanda Helenlerin Dou saraylarnda iktidar sanatn zmseme dnemidir. Ksmen Msr uygarln da siyasi alanda zmserler. Dolaysyla ekonomik, sosyal ve siyasal alanda alabildiine beslenen Helenler, tarihte ok vlen klasik Atina hamlesinde gelime kaydederler. Atina merkezli sentezleme gerekten bir orijin olmay baarr. Sadece 'karma bir yarglanma yeri' deil, yaratc bir sentez oluturma merkezidir. Filozoflaryla, sanat ve siyaset adamlaryla r aan bir uygarlk sz konusudur. Altn an M. 600-300 arasnda yaayan bu uygarlk, gnmz uygarlnn temel bir bileenidir. skender'in Helenizm hamlesi, znde Pers saraylarnda biriken byk zenginliklerle iki yz yllk hakimiyetlerine kar byk bir istila savadr. Adeta Pers mparatoru Byk Darius'un (M. 520485) Dou ve Bat'daki hamlesini taklit etme tutkusuna sahip gibidir. O da Tuna kylarndan Hindistan'da Ganj kylarna kadar en byk istilalar baaryla gerekletirme gcn gstermitir. Bylelikle bir kez daha Tuna'dan ndus-Ganj'a kadar Dou-Bat uygarlk alanlarnn ezici bykl Helen kltrne alm olmaktadr. Bu istila temelinde ok sayda kleci devlet kurulmutur. Msr uygarl Ptoleme hanedanl'nda yeni bir aamada varln srdrr. Baehir skenderiye, dnemin bata gelen kltr merkezidir. Anadolu'da uygarlk arlkl olarak Bergama Krall altnda yaamn srdrr. Selefkoslar arlklarn Mezopotamya'da merkeziletiren daha da geni ve derinlikli bir skender sonras dnemi de olutururlar. Tarihte Helenizm'in bu dnemi, M. 30'dan M.S. 250'lere kadar, zellikle kltrel alan bata olmak zere, Dou-Bat sentezinin en grkemli adr. Kleci uygarln en son yaratc gcdr. Kleci Roma da znde bu ruhu ve anlam gcn temsil eder. Latinlerin bu dneme katks ekli olmaktan teye gitmez. Byk Roma ve Bizans mparatorluklarnn (yaklak M. 500-M.S. l450) Helenizm tarihindeki yerleri bir katkdan ziyade, bu Dou-Bat sentezini byk bir itahla yemedir. Dounun zenginlik alanlarnda snrsz istilalarla insanlk zerinde en byk bask ve smr mekanizmalarn gelitirme bu dnemin arpc zelliidir. Hristiyanlk ve mslmanlk biimindeki klar, znde Dou uygarlnn ideolojik, politik ve askeri olarak Bat'ya kayan Roma ve Bizans stnlne kar bir bakaldr, kurtulu ve bar hareketidir. b- Helen uygarlnn dou merkezi Atina sitesidir. Atina bir kent olmann tesinde, yeni bir devlet biimi ve kltrel yaam tarzdr. te Isparta, dta Persepolis merkezli devlete kar kendine zg bir biimde mcadele etmitir. Kleci snfn en gelikin demokrasi silahn kullanmtr. Sonuta bu silah tm Helen kentlerine kar olduu kadar, Dou kentlerine kar da stnlk elde etmi, kleci uygarln en olgun ve yaratc biimlerinden birisi olmasn salamtr. nsanlk zihniyetinde binlerce yl egemen olan mitolojik ve dinsel dnce tarzndan felsefi dnce tarzna geilmesine belirleyici bir katkda bulunmutur. Sokrates, Platon ve Aristoteles bu 10

tarzn peygamberleri durumundadrlar. Sanat, dinsel trenlerden ilk defa kopup kendi bamszlna kavumutur. Felsefe ve sanat ekolleri gibi bym ve btn Helen alanlarnda yeni yaam tarzlarnn douunda silinmez izler brakmlardr. Tp, geometri, fizik, aritmetik, astronomi bata olmak zere, bilim daha gelikin bir aamaya ulamtr. Bu gelimelerle Atina demokrasisi arasnda bir ilikinin varl yadsnamaz. Fakat bu uygarln adeta simgesi olan Sokrates'i de ayn Atina lme mahkum etmekten ekinmemitir. Bu elikiyi nasl izah etmeliyiz? elikili bir karakterini hemen yakalamak zor deildir. Atina'da bir yandan insanln soylu klarnn sentezini yapanlar varlk bulurken, dier yandan kleci smr tarznn en kurnaz, en sinsi ve sadece kleci ynetim sanatnn incelikleriyle uraan parazit bir aristokrasi tabakas da gl varlk bulmutur. yle bir tabaka ki, yemeini yerken belini dorultma gereini bile duymaz. Bu snfn, demokrasinin en demagojik ifade tarzn bulup Atina demosunu halkn koyun gibi gtmesi de gerein dier yzdr. Demokrasinin beii kadar, demagojinin, ince yalann merkezi ve beii olmas da karakterinin ayrlmaz bir parasdr. yle bir duruma gelinir ki, demokrasiyle demagojinin snr ayrt edilemez olur. Atina'nn insanla byle bir hediyesi de vardr. Perikles'in gerek demokratlnn zdd olarak, alaka birok ihanete gz krpmadan giden saysz Atinal politikacnn varolduuna da tarih tanktr. Sokrates yarglanmas bu gerein kk bir rneidir. Adeta lyada Destan'nda geen tanra Athena'nn, bir trl yenilmeyen Hektor'u kardei Deiphobos'un klna girip yenilecei bir savaa srmesi gibi, Sokrateslere de ayn oyunu oynamtr. Aslnda bu gereklik, Helen kltrndeki aristokratik, despotik enin daha batan beri bir zellik olarak olutuunu gstermektedir. Kleci snfn, daha da genelletirirsek hakim smrc snfn, ancak komploculuu eksik etmeyen demagojik bir kltrel zle halk smrp ynetebileceidir. Zeus'un Athena'y alnndan yaratt sylenir. Zeus'u ykselen Helen despotizminin simgesi olarak grrsek, onun alnndan doan tanra Athena ve onun adyla kurulan kent olan Atina'nn dier bir yznn nasl oluabileceini daha iyi anlayabiliriz. Sokrates gibi bir filozofun bile Atina'nn bu zelliini zememesine amamak gerekir. Atina kii ve snf despotizminin demokrasi cilas altndaki en gelikin rneklerini hep sergilemitir. Isparta'nn hakl ve byk fkesi bouna deildir. Isparta, Atina'ya kar snf soyluluunu ve mertliini krallk tarznda da olsa temsil etmektedir. Heredot'un kitabnda yle cmleler gemektedir: Byk Darius Atina'nn sinsiliklerine ok fkelidir. Kendi asna yle dedii aktarlmaktadr. "Her bana yemek getirdiinde yle diyeceksin: Ey Kral, Atinallar unutma!" Yine der ki, "Ey Zeus, brak u Atinallara haddini bildirelim!" Demek ki, Atina demokrasisinin bir yz Sokrates, Platon, Aristo ve Perikles iken, dier yz saysz demagog ve sinsi yalanclardan ibaret oluyor. Helen kltrndeki bu elikili karakterin btn Bat kltrnn temelinde de yatt belirtilebilir. Doru sylemek Dou kltrnn temel bir zellii iken, yalan ve demagoji Bat kltrnde bunun zdd olarak yansma bulmaktadr. Diyalektik gelimenin dier bir cilvesi! Doru kendi zddn yaratarak geliir. Bu gerein de derininde yatan, Helen kltrnn dayand zengin kltr mirasdr. Eer bu kltr drt koldan arlmsa (Anadolu, Fenike, Msr ve Girit), bunu gizlemek iin muazzam bir demagojiye ihtiya duyacaktr. Helenler yaratclk gstermi, baarl bir zmsemeyle dnme katkda bulunmutur, ama midesinde ve beyninde sindiremedii unsurlar da demagojik ifadelerle kendine mal etmekten ekinmemitir. Helen tanrlar sisteminde Smer ve Msr'n basit bir taklitilii var iken, kendi katklar da daha insan yzl bir teolojidir. Hesiodos aslnda Smer arlkl ilahiyatn Helen versiyonunun bata gelen peygamberidir. Homeros'un lyada ve Odyssea Destanlar da znde Glgam Destan'nn Hurri-Hitit versiyonlarnn daha gelitirilmi bir biimidir. Smer mitolojisi ve ilahiyat orijinal olmasna ramen, dikkatlice deerlendirildiinde, bunlarn ykselen kleci uygarln tanr kral simgelerini ifade ettikleri aka grlecektir. Daha sonraki tm ilahiyatlar bu orijinal yapy allayp pullamlar, kendi yerel koullarna uyarlayarak insanlarna sunmulardr. Bata edebiyat ve sanatn dier biimleri, hatta felsefe ve bilim bu gelenein derin izlerini tayarak gnmze kadar gelebilmitir. Saddam ve Bush'un 'benimki daha gldr' diye sava arenasna srdkleri tanrlar da, ac bir tesadftr ki, savatklar yerde domak gibi bir ansa sahiptirler. nsan emei ve artrnnn deerleri zerine kurulan tm uygarlklarn, doduklar gnden beri zlerini hi yitirmeden tm alt ve st yaplarnda yaayabilmeleri gerek bir deheti ifade eder. Demagoji ve yalan sadece bu gerein aktrlmadan yutturulmas iindir. Bilim, felsefe, din ve sanat ise insanl daha katlanr hale getirmek iindir. Bu da yetmedi mi, binlerce kiilik armha germeler, arenalarda vahi hayvanlara paralatmalar, kopmu insan balarndan harmanlar kurmaya dek giden bir katliam kltr pei sra gelir. Katliam seferlerine rahatlkla kahramanlk, tanrsal kutsallk sfatlar taktrlr. Zindan ve 11

her trl ikenceler eksik edilmez olur. Halklarn ve insanln payna den, ite bu dehet tarihine boyun emektir. Burada Helen hakim tabakasnn yapt katk, daha inceliklerle ykl bir demokrasinin demagojik arptmasdr. Sokrates'in kendi eliyle baldran zehrini imesi, sistemin bu dehet kltrnn Helencesi olmaktadr. armamak gerekiyor: Apo olarak bu gerei anlamann, ak ki snfl toplum uygarln ve bunun bir paras olarak Helenizm'i doru anlamaktan getiini, ancak iine ittikleri dehet durumunu yaadktan sonra kavrayacaktm. Baz yle gerekler var ki, yaanmadan anlalamyor... u sonucu da hemen eklemem gerekir: Tm halklar, daha uygarln afak vaktinde, ykselen efendi despot snfn bu yalanl, demagojili, ikenceli ve katliaml toplum ynetimini ve smr tarzlarn iliklerine kadar yaam olarak gnmze gelebilmilerdir. zgr birey ve halk olmak halen bir ryadr. Sadece hiyerarik otoritenin kendi aralarnda greceli bir zgrl vardr. Halklara ve bireylere yansttklar, iflah olmaz umutlar, bo hayaller, aldatc sonular vermenin sonu gelmez her tr abalardr. c- Helenizm'in Krtlerle ilikilerini Hititlerle balantl klmak mmkndr. Hititlerin, Smer uygarlnn yukar Mezopotamya'ya yaylma srecinde, komu dal halklardan olan ve en yakn proto Krt halk olarak Hurrilerin Anadolu ilerine yansm bir kolu olarak ekillendikleri anlalmaktadr. Kuzeyden gelen barbar kabilelerle yerel uygarlk elerinin karmndan bu ekillenmenin olutuu doruya yakn bir bilimsel ifadedir. Dil ve kltr olarak Aryenler ve Hurrilerle akrabalklar kantlanm durumdadr. M. 1700-1200'lere kadar Hattua merkezli Hitit mparatorluu, Ege kylarna kadar dayanm olup, u noktasn da daha zerk bir konumda olan Troya kent devleti tekil etmektedir. Ege kylarn ilkin uygarlatran g Hititlerdir. M. 1200'lerde 'su kavimleri' olarak da adlandrlan bata Helen kabile gleri olmak zere, Boazlardan gelenlerle gneyden Smer uygarlnn son temsilcisi Asurlarn saldrlar altnda merkezi yaplar dalan Hititlerin yerlerinde yeniden beylikleme srecine girilmitir. Batda Frigya, Lidya, Karya ve Likya adlarnda daha merkezilemi siyasi yaplar oluurken, Hurrilerin orta Mezopotamya'daki yerleim alanlarnda dier bir proto Krt kol olan Mitanniler tarih sahnesine kmlardr. Asurlar tarafndan Hititlerle birlikte onlarn da merkezi varlklar dalnca, Van merkezli Urartu uygarl (M. 900-600) gelime gstermitir. Urartular dneminde Helenlerle ilk kez direkt karlama ve etkilenmelerin olutuu grlmektedir. Bat Anadolu'daki tm halk gruplarn eritme srecine almalarna karlk, Helenler Krt kabile airet yaamnda ayn etkiyi gsterememilerdir. Bunda belirleyici olan, ok eski bir gemie dayanan, yaklak M. 10.000'lerde ilk neolitik yaplar kurmalar, bundan kaynaklanan salam bir kltr ekirdeine ulam olmalardr. Belki de tarihte hibir halk, Krtlerin yaad alanlarda bu kadar uzun sreli ve derinliine neolitik kltr yaamamtr. Bunda asi corafyann da nemli rol vardr. Dolaysyla ne kuzeyden akan skit kavimleri, ne gneyden gelen Semitik kabileler ve Smer uygarlk gleri, ne de batdan akan Helen boylar Krt kltr ve corafyasna tam sahip olamamlar ve kltr bnyelerine nfuz edememilerdir. Urartular ve ardndan kurulan Med Konfederasyonu'yla Krt boylar ileri dzeyde bir toplumsal ve siyasal birlie doru gelime kaydetmilerdir. Helenleri en ok etkileyen Medlerle temas aamasdr. yle ki, Med kaynakl tm olgular, Helen kltrnn en nemli elerini tekil etmitir. Atina kentinin kurulu mitolojisinde ad geen Thesseus adl kahramann Medya ilikisi ok arpc ve ilgintir. Yine Argonotlar seferinde Medya'nn bana gelenler hayli dndrcdr. Her ne kadar mitolojik bir dille Medya olgusu kavramlatrlmam olsa da, zde Helenlerden ok Med gcnn kast edildii aktr. Helen kltrnn Hitit, Hurri, Mitanni, Urartu ve Med ilikisi aratrlmaya deer bir konudur. Perslerle iliki sreci de Heredot Tarihi'nde younca ilendii gibi, arlkl olarak Med ilikisi biiminde somutlamaktadr. Bunda Medlerin Helenlerle komu olmalar da nemli bir etken olmaktadr. skender'in Helen-Med-Pers elikisini zme tarz, gnmzde bile incelenmeye ve ders karlmaya deer bir deneydir. ki kltr harmanlayp tarihi bir sentezi baarmtr. DouBat kltr sentezinin bu denli arpc ve baarl bir biimde bir dier rneine tarihte ender rastlanmaktadr. Krtlerin arlkl olarak yaad corafyada Selefkoslardan sonra yzyllarca varln srdrm nemli siyasal ve kltrel oluuma tank olmaktayz. Bugnk Adyaman snrlarnda Samosat (Samsat) merkezli Komagene, Urfa merkezli Abgar ve Kuzey Suriye'de Palmira'ya dayal bu oluumlar, yaklak M. 250-M.S. 250 yllarna dek tarihlerinin en parlak kltrel dnemlerini yaamlardr. 500 yllk bu tarihsel evre tm kltrlerin i ie getii, dil ve kltr alveriinin en zengin biimde gerekletii, sadece maddi deerlerin deil, manevi 12

deerlerin dinlerin, tanrlarn, fikirlerin alveriinin de bolca yapld gerek bir kreselleme aamasdr. Hristiyanlk, ok sayda gnostik mezhep ve arpc Mani retisi bu dnemin rndr. an en ilerici dinsel retisi olan Manicilik, Roma-Sasani ayrmna kafa tutan evrensel bir akm zelliindedir. Dou kayna Orta Dicle-Frat havzas olup dnyann drt yanna yaylma iddias ve gcn gsterebilmitir. Hristiyanlkla Helenizm eski zn yitirirken, Bizans'n ykseliiyle yeni bir aama kaydetmitir. ran'da Part hanedanlk dneminin yklp Sasani hanedanlnn baa gemesi, Dou-Bat atmasn yeniden alevlendirmi, M.S 200-640 yllarnda bu atma sreci her iki uygarla ok ey kaybettirmitir. atmann tam ortasnda yer alan Krtler iin bu bir ykm sreci olmutur. Ard sra gelen Arap-islam kyla Bizans-hristiyan atmalar, tm Anadolu ve Yukar Mezopotamya'y bir sava ve cihat alanna evirmitir. Bu dnem ayn zamanda kleci snfl toplum uygarl yerine, feodal snfl toplum uygarlna dnn yaand ortaadr. Artk Dou-Bat ayrm din dmanlyla kaln bir perde haline brnmektedir. Kltrel alveri yerini gittike derinleen yabanclamaya brakmaktadr. Kafir, gavur kavramlar anlam bulmakta, komu halklar arasna feodal duvarlar rlmektedir. slamn Arap Emevi ve Abbasi dnemlerinde Bizans'a saldrlar, en kutsal cihat kavramlaryla yeni bir yaamn arac haline gelmektedir. Bizans ise Roma'nn mirasn srarla korumaya almaktadr. Sasanilerin yklyla tm ran ve Orta Asya islama alm, Dou-Bat ayrm kaln bir hristiyan-islam ayrmna dnmtr. Ayran dnn komu dost halklar, kendilerini din ve mezhep dmanlyla kar karya bulmaktadr. Feodal gler halklar en anlamsz bir dmanlk iine iterek, karlarn yeni sultanlk sistemleri altnda gl bir ideolojik ve siyasi temelde srdrmeyi baarmlardr. Bu srecin iki ucunda yer alan islamlam Krtlerle hristiyanlam Asuri, Ermeni ve Anadolu Helenleri olan Rumlar en ok kaybeden halklar olmulardr. Din savalar bu halklar kltrleriyle birlikte srekli gszletirip hakimlerin potas altnda erimeyle yz yze brakmtr. Buna M.S 11. yzyln sonlarnda balayan Hal Seferleri'nin eklenmesiyle daha da iinden klmaz bir hal almtr. Zorlanan Arap egemenler, Krt ve Trk feodal hanedanlarna birok askeri komutanlk tanyarak, onlarn komutas altnda kendilerini gvenceye almaya almlardr. Krt Selahaddin Eyyubi hanedanyla Seluklu Trk hanedanl artk Bizans, Hallar ve Moollara kar islam koruyan temel gler konumundadrlar. Krtler asndan Helenler artk hatrlanmaz, yabanclam bir unsur durumundadr. Yzlerce yllk i ie olma durumu yerini dinsel yabanclamayla yrtlen bir dmanla brakmtr. slamn yaylma ve koruma grevini Anadolu'nun ilerine doru Trkler devralmtr. Krtlerle Rumlar arasna giderek genileyen kuaklar halinde Trk boylar girmitir. d- Helen-Trk ilikileri Ortadou tarihinin ortaadaki en nemli bir paras, islam koruma ve yayma gc olan Trk sultan ve beylikleriyle, hristiyan-ortodoksluun koruma ve yayma gc olan Helenler arasndaki iliki ve atmalardan olumaktadr. M.S. 1071'deki Malazgirt zaferiyle bu iliki ve atmalardaki denge Trk boylar lehine deimitir. Trk boylar Mezopotamya'dan geerken, Krtlerle ibirlii yan ar basan bir politikay esas almlardr. Hedef, Anadolu'da yaylmak iin Krtleri bir islami mttefik olarak deerlendirmektir. Alparslan'n Malazgirt Sava'nda bu politika ok nettir. Byk Seluklu sultanlar daha ok ran ilerine yaylrken, Anadolu Seluklular batya doru yaylmaya arlk vermilerdir. Trklerin Anadolu'ya yaylmas srekli Hristiyan Rum ve Ermeniler aleyhine geliirken, kltrel alanda da islamiyet giderek baat bir konum arz etmitir. Bunda Bizans'n khne feodal yaps karsnda Trk boy beylerinin daha esnek ve nefes aldrtan ynetimleri de olduka etkili olmutur. Gerek Seluklular gerek hemen ardndan gelen Osmanl sultanlar dneminde, Anadolu'nun Trkleme ve islamlama kaderi artk belirginlik kazanm durumdadr. Sra Balkanlara gelmektedir. Bu dnemde Avrupa ok tutucu bir feodal dnemi yaamaktadr. Trkleme ve islamlama sadece siyasi ve ideolojik st yapda yrmekle kalmaz, tabanda da da ve ovalarda srekli geliim kaydeder. st hakim tabaka daha ok islamn snni resmi mezhebini ve Arapa-Farsa ifade edilen bir dili esas alrken, tabanda halk muhalif alevi mezhebini benimsemekte ve ar Trke dilini kullanmaktadr. Yaylma snflamayla i ie gelimektedir. stanbul'un 1453'de fethiyle Helenizm, tarihinde en byk geri admlarndan birini daha yaar. 2000 yllk bir yerleme yenilgiyle sonulanmtr. Sra Helenlerin tm yerleim alanlarnn fethine gelmitir. Fatih Sultan Mehmet'le bu sre 1470'lerde tamamlanr. Karadeniz'deki Pontuslar da egemenlik altna alnr. Osmanl politikas derinlie ilemekten uzaktr. Dinsel ve kltrel zelliklerini arlkl olarak korurlar. Fener Patrikhanesi'ne zgrlk tannr. Kilise en gl kurum olarak varln srdrr. Yunan kylleri isyan konumundan uzaktr. Rum 13

tccarlar imparatorluk iinde etkilidirler. Bat Avrupa'da ykselen kapitalist uygarlk ilk elde Helenleri de etkisi altna alr. Avrupa'da belli bir saygnl olan ve gittike adeta yeniden kefedilen Helen uygarl, milliyeti duygular kabartr. Kilisenin nclnde 1821 Mora syan'yla modern a yeni bir aama olarak yaamaya balar. Adeta uykudan yeni uyanm sersem birisi gibidir Helenizm. Byk tarihsel gemiin ardndan iine dt durumu bir trl kabullenemez. Gittike derinleen bir Trk sendromuna tutulmu gibidir. Trk-Helen ilikileri hem Bat Avrupa'nn hem de Rusya'nn etkisiyle gittike gerginleir. lk frsatlar ele dtnde kaybettiklerini yeniden kazanmaya alr. Osmanl mparatorluu'nun k anda bu hrs daha da bilenir. 1914 I. Dnya Sava ncesi ve sonrasnda tarihi frsat doduuna inanlr. Balkan Savalar'nda kazandklaryla yetinmez. Srann Anadolu'nun yeniden fethine geldiini dnerek zmir igaliyle bu konuda adm atlr. Ankara nlerine kadar Helenizm bir kez daha ansn dener. Fakat karsndaki Mustafa Kemal gerei bu ansa frsat tanmaz. Batl glerin ihanetinin yaratt zayf durumla Dou'da Ermeniler, Bat'da Rumlar kendilerini trajik bir durumla kar karya bulurlar. Aslnda yzyllardan beri Ermeni, Rum, Trk ve Krt halklar bar iinde bir ortak yaam gelenei salamlardr. st burjuva feodal tabakann kar hrslar olmasayd, bu halklarn i ie, dosta ve bar iinde yaamlar srp gidebilirdi. Kapitalizmin milliyeti hastal bu kutsal dostluu adeta zehirleyip feodal din atmalarndan daha tehlikeli bir dmanlk srecine sokarak, binlerce yllk bir yaam gelenei ve kltrnn adeta yok etme fitilini akmtr. stte kalann tekleecei, altta kalann yanaca acmasz bir yanmadr bu. oven Helen st tabakas ve kilise kltr bunda barol oynamtr. Suu tmyle Trk devletine yklemek gereki deildir. Tersine gereklerden kopuk hareket eden Rum ve Ermeni milliyetilii, objektif olarak halklarna en nemli darbeleri indirmilerdir. Doal olarak bu srete ortak bir tehlike gibi doan Rum ve Ermeni iddialarna kar Trk-Krt dayanmas ortaya kmtr. 1071 Malazgirt Sava'nda olduu gibi, 1922'de bu dayanma ulusal kurtulu savan kazandrmtr. Anadolu'da Mustafa Kemal Paa nderliinde gelitirilen ulusal bamszlk ve egemenlik sava Trkler iin objektif ve sbjektif olarak bir anlam ifade ederken, Krtler iin daha ok objektif bir olgudur. Yani bu ok snrl bir ulusal bilinle, ama iyi niyetle katldklar bir savatr. Trkler kadar bir kurtulu projesi gelitirilememitir. Ancak bir kardelik havas iinde, "onun iin gerekli olan, benim iin de gereklidir. Ona verilen, onun ald bana da verilir, ben de alrm" zihniyetiyle katlm gsterilmitir. Zaten geleneksel toplum zihniyetine de bu anlay egemendir. Dar milliyeti bir yaklamla Krtleri Anadolu ulusal kurtulu olgusu dnda, hatta karsnda grmek ne kadar yanlsa, hareketin iinde olduklar, ama z kimlikleri ve kltrel varlklar iin bir zgrlk talebinde bulunmadklar varsaym ve iddialar da o denli yanltr. Krtlerin bu srete eksiklii, zgrlkleri iin geerli olan bir 'zgrlk projesi' gelitirmek yerine, dini ve airetsel yan ar basan niyetlerle savaa katlm gstermeleri ve umduklar gereklemeyince de hi de karlarna olmayacak isyanlara krce girimeleridir. Bunda suu daha yeni ve devrimci niyetlerle kurulan cumhuriyete yklemek ne kadar yanlsa, tm isyanlar gerici ve anlamsz olarak deerlendirmek de o denli yanltr. Bugn de gerekleen, ayn zde gelien, emperyalizm ve ibirlikilerinin Irak, Musul-Kerkk politikalarn hayata geirmek iin 'tavana ka, tazya tut' taktikleriyle toplumsal sorunlar kullanp kendi lehlerine kar salamaktr. 1923'te kurulan cumhuriyetin Fransz Devrimi modelinden esinlendii ve ideolojik politik kavramlarn buradan ald iyi bilinmektedir. Helenlerin Anadolu seferine ise, Yunan krallk rejimi nderlik etmektedir. Arkasnda emperyalizmin egemen gleri vardr. Cumhuriyet Devrimi'nin arkasnda ise, Sovyet Devrimi vardr. Dnyada yeni ykselen smrge ve yar smrge lkelerdeki ulusal kurtulu savalarnn en cretli ve ilklerinden biri olarak anlam bulmaktadr. Helen amalarnn 'megalo' byk olmas, aslnda Anadolu Rumlar iin de tam bir trajik sonu vermitir. M. 1000'lerde oluan bir kltr, 3000 yl aradan sonra fiziki bir tasfiyeyle yz yze gelmitir. Bunda tarih boyunca ska grld gibi, Helen hakim snf glerinin ince politikalarnn sorumluluu belirleyicidir. Komplo, macera ve paradoksal nitelii eksik yaklamlarla saysz giriimler, politikada ve savata sanat haline getirilip uygulanmtr. Trkler bundan daha ustaca yaanan pratikten yararlanp baarl sonular alabilmilerdir. Son ulusal kurtulu savayla Anadolu'nun ezici bir biimde fiziki olarak da Trklemesini ve mslmanlamasn salamlardr. Anadolu'daki Helen olgusu bir anlamda mrn tamamlamtr. Dier bir anlamda da, Bat'nn ideolojik silahlarn kullanarak, Dou'nun Bat'ya kar binlerce yl zerinde ekiilen bir parasnda stnlk salanmtr. Hem Fatih Sultan Mehmet hem de Mustafa Kemal iin aktarlan "Hektor'un Akhilos'tan intikam alnd" zdeyileri, bylesine bir tarihi gemii hatrlatmaktadr. M. 2000'lerde Troya zerinde balayan byk 14

ekime, yine 4000 yl kadar sonra anakkale nlerinde Doulu halklarn kltrel deerlerince baarl temsilini bulmutur. Anadolu ulusal kurtulu ve egemenlik savana bu kapsamda baknca, Dou-Bat kltrlerinin ilikilerini ve elikilerini tm trajik eleriyle grmek mmkndr. Homeros'un lyadas'yla Nazm Hikmet'in Ulusal Kurtulu Destanlar da bu gerei iirsel sanatn diliyle arpc olarak vermektedir. Dou-Bat ekimesinin bu son hamlesinde bugn iki cumhuriyet varln srdrmektedir: Trkiye Cumhuriyeti ve Helen Cumhuriyeti. Her ikisi de NATO yesi olmalarna ramen, birbirlerine kukulu yaklamlar bitmemitir. AB yelii bile bunu sona erdiremez. Helenizm'in 'Megalo dea'syla Trklerin imparatorluk hayalleri hatrlandka, kukulu yaklam ska canlanmak durumundadr. Fakat eski tarz kavga ve savalarla sonu alnmasna gnmz bilim ve tekniiyle siyaset kurumlar frsat vermeyecek bir aamadadr. Ne kadar kan dklse de, srail-Arap ekimesinde grld gibi sonu gereki bir barta karar klmaktr. Kanl uygarlk yntemleriyle sonu alma, 21. yzyl zihniyet, teknik ve siyaset olgusunca ok zor klnmtr. Tm tarihsel sorunlar 'demokratik siyaset' yntemleriyle yava da olsa zme kavuturmak daha gereki ve insanidir. Bu gereklik Helen-Trk ilikisi ve elikileri iin de geerlidir. Garip bir gelimedir ki, bana kar dzenlenen Atina ihanet ve komplosu, Helen-Trk ilikilerinde yeni ve tarihi bir bar dostluk frsatna evrilmek istenmitir. Kocaeli depreminin deil, bana dayatlan depremin 2000'lerdeki Helen-Trk ilikilerine yeni bir dzen verdii tartmaszdr. Bunun da ABD'nin ynlendiricilii altnda yrtld iyi bilinmektedir. NATO politikas da bunda araclk etmitir. Bu gelimeden rahatsz olmamakla birlikte, bana dayatlan komplo sonucu bir dostluk ve bar giriiminin ne kadar drst ve baarl olaca konusunda kukulu olduumu da belirtmek durumundaym. Btn gstergeler, bu dnem Helen-Trk ilikilerinin taktik dzeyi amayacan gstermektedir. Kbrs'ta olup bitenlere baktmzda, bu sonucu karmak hi de zor deildir. Temel felsefi anlayma gre, cumhuriyet rejimi altnda da olsa, despotik ve oligarik st tabaka iktidarlar halklar asndan kalc bar ve dostluklar salama yeteneinde olamazlar. Bu iktidarlarn yaptklar, frsat dtnde bozulacak geici ve aldatc atekes ittifaklar ve sahte bar giriimleridir. Barn ve dostluun kalc zemini, kapsaml demokrasi rejimlerinin varldr. 'Ne kadar demokrasi, o kadar bar' forml gerekidir. Her alanda geerli olan bu forml, TrkHelen iliki ve eliki alan iin de fazlasyla geerlidir. Sonu olarak, tarihte karmak ve trajik bir yapya sahip Helen-Krt-Trk ilikilerindeki diyalektii gz ard etmemek byk nem tar. Dou-Bat ekimesinin karlkl cephe kltrlerini temsil eden bu halklar, youn iliki ve elikilerini gnmze kadar tamlardr. Binlerce yllk Dou mirasna dayanan Helen kltr oluumu, insanln zihniyet yapsna felsefeyi yerletirerek byk bir katknn sahibidir. Dou-Bat sentezini en kapsaml gerekletiren kltrdr. En son hristiyanlk dini dnce biimini Avrupa'ya tararak, Avrupa uygarlnn douuna beiklik etmilerdir. Trkler ise, feodal slam Devrimi'nden g alp vererek, bununla Anadolu'dan Orta Avrupa'ya kadar feodal uygarln son ve en gl temsilini yapmlardr. Helen uygarl nasl kleci sistemin en son byk yaratc gc ise, Trk-slam uygarl da feodal sistemin en son yaratc gcdr. Bu iki gcn yaklak binyl sren boumas, en son Helen ve Trkiye Cumhuriyeti'yle sonulanmtr. Helen kltrnn afak vaktinde Krt-Medlerin rol nasl nemliyse, Trkiye kltr ve cumhuriyetin kuruluunda da o denli vazgeilmez bir neme sahiptir. Gnmzde her iki cumhuriyet, Ege ve Kbrs konularnda bar ve dostluk aramaktadr. Artk ykclk dnemini ap yeni bir yaratclk dnemine gei, gerekleecek bu bar ve dostlua baldr. Bu ise, tarihsel diyalektiin gsterdii gibi, Krtlerin zgrlnden gemektedir. Bana ynelik komplonun zlmesi ise bu zgrln kaderini belirleyecektir.

15

Komplo ortamnn olumasnda baz felsefi ve siyasi yaklamlar zelde Atina'da, genelde Avrupa'da ahsma ynelik olarak gerekletirilen komplovari yaklamlarn, sradan bir kiiye kar tesadfen veya Savc'nn ok ustaca ve en ince ayrntlarna kadar szde anlatmak istedii gibi olmad kesindir. ok ak olmasna ramen, yine de bu yaklamlar doru ele alp yorumlamak, tarihi olduu kadar arpc gelimeleri de douracak anlama sahiptir. Bunlar ahsmla snrl olsayd, bu kapsamda bir savunmay gerekli grmezdim. Kiiliimde bir halk ve dostlar 'vurdumduymazla' getirilerek muazzam bir emein rn olan zgrlk abalar, karlar uruna en alaka biimde peke ekilmek istenmitir. phesiz komplo ve ihanette suu sadece Atina oligarisine yklemek doru deildir. ok taraf vardr. Hepsini snrl da olsa zlce ifade etmek byk neme sahiptir. ABD'nin hesaplarndan AB'nin hesaplarna, baz Arap lkelerinin tutumundan srail'in ve Rusya'nn karlarna kadar ok sayda devlet dzeyinde siyasi gcn rol oynadn belirtmek gerekir. Neden sorusuna verilecek yant, phesiz Krt olgusundaki zayflklar ve sorunun ucuz hesaplara kurban edilebilecek zelliklere sahip olmasdr. Tarih boyunca hakim ibirliki tabakalar da dahil, zerinde hkm sren gler, fazla bedel demeden diledikleri gibi bu alan halk ve lke olarak kullanabilmilerdir. Hesap sorabilecek bir aydn siyasi gce yeterince sahip olunamamtr. Bir eyler yapmaya kalkanlar, eer onurlarn koruyarak sonu almak istemilerse balarna felaketler ylm, hesabn sonradan soran da pek olmamtr. Yaktrlan, 'alavere-dalavere, Krt Mehmet nbete' deyii adeta bir kural olmutur. ok ac da olsa sylemek durumundaym ki, kerhane iletmesinde, patron, beki ve kullanlan kullar ilikisinde bir ticaret ve yaam mant vardr. Az ok herkes ne yaptn bilir. Kader felsefesine derinden boyun eerek, gereken neyse dzeni yle srdrp giderler. Krdistan ve iindeki Krt toplumsal olgusu o hale getirilmitir ki, krk haramilerin soygun dzeninden bile daha geri insanlk d uygulamalara sahne olmutur. Ne doru drst hesap alan ne de soran vardr. En bata kendine kar katmerli ihaneti ve yabanclamay yaayan szde Krt bireyi, stteki ibirlikisinden en diptekine kadar kendi z varlna kar ya kara cahil, ya ukala-lafazan, ya da ok bilinli hain durumundadr. Bir tavuk ve kpek iin adam vurur, ama tarihin artk kantlanm ilk byk insanlk devrimi olan 'neolitik devrimi' gerekletiren kltrn toplumsal dokusunun ayakta kalan en eski halk olduu halde, en azndan 15 000 yllk biimlenen kltrel varla sahip kmaya, bunun iin bir damla ter dkmeye yanamaz. Ucubelik, ironi buradadr. Tm lanetlilik, zorbalk, yalan ve gerilik bu gereklikte gizlidir. Benim kmn en genel anlamyla bir zgrlk hareketi olma imkanlarn ortaya karmas, bu tabloyu batan aaya sarst. birlikisinden tm stratejik kar sahibi devletlere kadar bir araya gelerek tedbir gelitirmeye altlar. 1990'lar sonras bunun youn abasna tanktr. zellikle ABD, AB, Rusya ve Ortadou lkeleri ok ilgilendiler. Benim basit bir kukla olarak kullanlmayacak durumda olmam, her oda kendi karlarna gre bir PKK ve Krt politikas gelitirmeye itti. Bu politikalarn da nnde en byk engel olduum anlalnca, beni dlamaya ve giderek tasfiye etmeye niyetlendiler. Asgari temel insan haklar ve demokratik yaklamlar esirgendi. Kendi Krt ibirlikilerine alan amak iin ak veya gizli ibirliine yneldiler. zellikle Irakl Krt ibirlikilerle Trk, ABD ve ngiliz yetkilileri Ankara-Londra-Washington hattnda ii resmi bir antlamaya kadar vardrdlar. Bunun baars iin AB ntralize edilirken, Atina oligarisi maa olarak kullanlmaya alld. Komplonun dayand zemin, geliim felsefesi ve siyaseti bylesi bir ze sahiptir. Eer kendime ve ahsmda Krt halkna ve dostlarma kar oynanan komplo ve ihaneti byk bir onur savana dntremezsek, lanetli tarih bir kez daha hkmn icra etmi olacaktr. Halbuki yalnz bu olaya ilikin yzleri akn can yolda, gen kz ve erkek kendilerini cayr cayr yaktlar, kurunlara hedef oldular, tutuklandlar. Srf onlarn ansna, olaya kapsaml yaklamak gerei tartmaszdr. Daha da tesi, lanetli tarihin tekerrrn nlemek zgrlk devriminin bata gelen grevidir. Tarihsel krlmay lanetli klelikten zgrlk ynne doru evirmek, bu grevin baars olacaktr. a- Bir heyula gibi ta ocukluktan beri peimi brakmayan kukulu yaam felsefemden hi emin olmadm. En zgr sanlan koullarda bile, bazen sert bir kayann deliinden gei yapamamann, ter iinde kabuslu bir uykudan uyanmann, uarken bile nefessiz ve hareketsiz kalmann oka grlen ryalar bu kukulu yaamn uykulara szm halidir. Yanmdaki anam bata olmak zere, 16

tm insanlk hi de bana zgrlm tanyacak, ona saygl olacak gibi gelmiyorlard. Kitaplarda aranan doru, gittike dipsizleen bir kuyuya dal gibi geliyordu. Her ana baba ocuk doularn bir rahmet gibi kutlarken, bana byk bir gnah gibi geliyordu. Ortadou toplumundaki birey iin mutluluk, gereklemeyecek bir ey gibidir. En mutlu olunmas gereken gelinlik gveylik anlar bile, bana byk ve iren gnahlarn balangc gibi gelirdi. Bir yerlerde byk eksiklik ve yanllk vard. Ama nerede? Belki de kendimi hatrladmdan beri, ok istense de hi kimsenin dokunamayacak yardmndan tr bu aray tek bama yapmak zorunda olduumu byk kayg, korku ve endieler biiminde fark ediyordum. Ucuz ve yanl yaamayacaktm. Doru olmadan yaanmayacana gre, dorunun kendisi nasl bulunacakt? imdi gelinen aamada bu sorulara cevap verebilecek gteyim. Komplonun kendisi ve dayand gerekler, cevabn netlemesinde hayli etkili oldular. Bu cevabn temelinde iinde doup ekillenilen toplumun ilk elden dorudan tanmlanmas vard. Ne var ki, Krt toplumu belki de eine ender rastlanlan, varln koruyamayan, dal srecindeki znellikten yoksun, parampara objelerden ve maddi paralardan teye bir grnt vermiyordu. Adeta dilsiz, sar ve kleletirilmi kalnt bir varlk grnmn yanstyordu. Bizzat bu grntye bakarak gerei bulamayacam, hele hele dier rnekler gibi bu duyarsz paralardan bir zgrlk gc oluturamayacam endieyle hep kendime itiraf etmiyor deildim. Gereklii, aray yryn, tm insanlk ve ardndaki evren zerine yapma gerei erkenden ortaya kan bir anlayt. Belki de ocukluumdaki eilimim de buydu. Aile ve ky yasalarna hi uymadm. O koullarda bile dorular kendi ocukluk eilimimde bulacaktm. evreyle ztlamamak, yanl anlamalarn nlemek iin rnek kabilinden 33 Kuran suresini ezberledim; namaz kldm, kldrdm. Siyasal Bilgiler Fakltesi son snfna kadar ilk sralarda yer alan bir rencilik yaamm oldu. Bunlar grnty kurtarmaya yetiyordu. Fakat benim iin tmnn anlam, sadece gerein aray iin gerekli koullardan bazlarn oluturmakt. 1970'lerde balayan devrimcilik iinde grnt de gerekli her ey yapld. rgt kuruldu, hatta diplomasi bile yaplmaya alld. Biimde Krt ulusal kurtuluu dnya rneklerine benzetilmeye alld ve ok da mesafe alnd. Ama gerekten itiraf etmeliyim ki; btn bunlar beni tatmin etmedii gibi, adeta iimi kemiriyordu. Yanllk devam ediyor, eksikliimi gideremiyordum. Daha da ilgin olan udur: Annem de ocukken srekli beni ahra kadar gtrp bodurma sahneleri dzenliyordu. Gya kendine gre terbiye edip akl verecekti. Tabii ki benden umutlar olduu iin bunu yapyordu. Tm yaammn seyri giderek bu minval zeri yrd. Devletin fiilen ve resmen dayatt idam, bu srecin son sembolik ifadesi oldu. Bunlar anlatmam gerein yarsdr. Dier yars, her zaman baz ballarm ve vclerim de oldu. Benden bin defa daha fazla bal ve deerli binlerce insan nasl inkar edebilirim? Kyn kzndan kadnna, en gl retmenlere ve hayatn en cesur insanlarna kadar, binlerce byk ballk sahipleri vardr. sa armha gerildiinde etrafndakiler sadece alayabildi. Muhammet ldnde cesedi zerinde gn iktidar tartmas yapld. Lenin ldnde kimse kendini ldrmedi. Ama tutuklanmam ve sonra teslim edilmem zerine, Krt halknn evlatlar, oul ve kzlarnn yzlercesi kendini cayr cayr yakarken, acaba ne demek istiyorlard? Kendini bomba yapp patlatanlar neye fkeliydiler? Hangi gerekler onlara bunu yaptryordu? nn bizzat almasaydm binlercesi daha hazrd. Bunlar zgrlk hareketinin bir yntemi olarak deil, benim etrafmda gelien olaylard. Hepsini zmek olmazsa olmaz kabilinden bir grevdi. Buna kartlarmn ac ve fkelerini de eklemeyi unutmuyorum. Krt olgusu, sorunsall iine daldka, tam bir insanlk trajedisine dnyordu. Korkum bama geliyordu. Lisedeyken yazdm bir edebiyat kompozisyonunda balk, "Sen benim hi domayan ocuumsun" biimindeydi. ok saydm hocam hep on numara vermeyi ve olaanst vmeyi bu srada yapyordu. Atina ve Avrupa'nn beni istemezliinin altnda bir zihniyet savann olduunu giderek daha ok fark ediyordum. Ben ne verili feodal yaam ne de Avrupa yaamn kabul ediyordum. Bunlar ahsmda dou yapamayacak sistemlerdi. Onlar beni niye kabul etsinlerdi? Peinde olduum yaam ise bulamyordum. Milyonlara mal olmu Moskova merkezli Kabe'ye uradmda, dinini inkar etmenin btn gereklerini hoyrata yerine getiriyorlard. Asya, Afrika ve Avrupa'da bana yer yoktu. Amerika 'yakalarsam teslim ederim' derken, tarihte her zaman resmi toplumun egemen glerinin yaln, souk, vicdansz ve tam karna gre mantn tereddtsz yrtyordu. Krtler iin zgrlk araym tam da dnya apnda bir maceraya dnmt. Fakat ne acdr ki, kendimi bile henz tam tanyamamtm. Krtlere nasl zgrlk sunabilecektim? Brakn zgrlk vermeyi, her karma dikilen rgt iindeki ve karsndaki gz ak gler, adeta "5000 yllk genelev dzenimizi bozdurmayz" dercesine kendilerini dayattka dayatyorlard. Bu kadar dm ve 17

mallam bir toplum ile kar karyaydm. Fakat kmayan candan umut kesilmez misali aray srdrecektim. Komplo srecinin en hzl ve youn dneminin dersleri phesiz yakc ve retici olacaktr. Benzerlerine ancak Buda ve Zerdt rneklerinde rastlanabilecek koullardan bahsederken, belki de mtevaz kalyorum. Bu koullar retir; hem de yaln ve arpc bir biimde. Sonu olarak, toplum kavramn kendince doru tanmladm kansndaym. Kilit mesele, toplum kavramnn kendisini tm boyutlaryla doru tanmlamaktr. Bu konuda da hemen belirtmeliyim ki, Smer rahibi orijinal mitolojiyi yaratrken, belki de imdiki hakim bilimin Avrupa sosyologlarndan daha fazla insani gereklere yaknd. Avrupa bireycilii, toplumun ve ekolojisinin katliamcs konumuna dmtr. Bilginler (eletirisiz, dzenin emrindeki bilginler) gerein kasaplardr. Gerei para para edip 'uradan ye, buradan ye' diyen kasabn bir hayvan zerinde yrtt doramay, onlar tm doa ve toplum zerinde yrtyorlar. nce 'deneme ve gzlem yntemi' dediler, tandlar. Sonra 'uygulama ve pragmatizm dnemi' dediler, yiyip bitirdiler. Bu anlatmn dnda hibir ey, atomu insanlk zerinde patlatmay, evrenin topyekun ykmn izah edemez. Kapitalist toplum zerine ok yazld. Ama hakknda sylenmesi gereken en doru sz sylenmedi. Smer rahibi kleci snfn ykseliini bal gibi bilerek, 'tanrlar ve dklarndan yaratlan insan' mitolojisini yaratyordu. Avrupa uygarlnn bilim rahipleri ise, ayn olguyu yar cahilce yeniden yaratyorlar. Hi kimse, "Smer mitolojisinde gereklik pek aranmaz. Avrupa merkezli bilimde ise srekli deneyle kantlanan bilim vardr" demesin. Smer mitolojisinin insani yaama yaknl, bin kat daha bilimsel olguya yaknl ifade eder. nemli olan toplumu kasaplar gibi paralamadan yaamaksa, Smer bilginleri ve ard sra gelen peygamberler snfl anlamda bile insanlkla dopdoluydular. Onlar kutsallk derecesinde insan yaamna yakn idiler; ona deer verirlerdi. Avrupa uygarlk sosyologlar, atom ve evre ykmndan ve genelde tam bir soyguna dnen finans kapitali ve krizlerini yaadktan sonra yava yava imana gelir gibi yapyorlar. Bir zeletirisel srece girdiler. Bazlar her eyi kaybetmemek iin bunu yapma gereini kavrama benziyorlar. Konuyu biraz da Sokrates ile balantlandrrsam, durumum daha iyi anlalabilir. Sokrates de byk merak iinde, insan tanmn doru yapmak istiyordu. nne kan herkesi sorduu sorularla, yanllyordu. Yntemi yanllamayd. Bunu kasten yapmyordu. Atina toplumunun yalann iinde debelendiini byle kantlyordu. O zaman Atina toplumu ya kendini yalanc olarak kabul edecek ya da Sokrates'i yaatmayacakt. Yalanla dorulamann en sert bir dnemine girilmitir. ddianamenin temel iddias, 'Sokrates'in genlerin kafasn kartran yeni tanrlar icat ettii' biimindeydi. Tanrsallk, toplum kavramnn en yce ve kutsal anlaml tanmn ifade eder. znde toplumun en yce ifadesidir. Eer Sokrates bunun doru olmadn srekli yanllama yntemi ile kantlyorsa, tabii ki yeni doruluk tanrsnn bir peygamberiydi. Kendimi peygamberce addetmeye ihtiya duymuyorum. Ama o tarz yceliklerden haber vermeyi insanla kar temel bir grev belliyorum. Merakm ciltler dolusu sosyal bilim analizleriyle de ifade edebilirim. Fakat demek istediim anlalrdr. Resmi dnya kapitalist sisteminin beni kabul etmemesinin sebebi, onlarn tanrlaryla uyumamamdr. Topyekun tavrnn altnda bu mantk yatar. Tarihte umut araylar hep hakim sistemlerin kylarnda, dalarn ve llerin kuytularna snm topluluklarnda aranr. Krt toplumsal olgusu, hem corafya hem de insan olarak kydaki bu kuytu kelerden biridir. Kaybolan temel insani gerekliinin toplumun hayati kavram tanmlamasna zemin sunabilecek zellikler tadnn bandan beri farkndaydm. Her temel bilimsel esrarn doru tanm yakalamas gibi, benim de bu alanda srarla toplumsal kavram tanmlamay doruya daha yakn yapmam anlalrdr. an verili toplumunu zmeden, onu aacak sisteme ulalamaz. Kapitalist dnya sistemi krizi daha da derinleerek srecektir. Sonun ne olacan yaplacak zmleme gc belirleyecektir. Daha iyisi de, daha kts de kabilir. nsan toplumu insann zihniyet gcyle belirlenir. Akl yasalarnn, yaratc ve geliimsel rollerinin en geni ve hzl olduu olgudur insan toplumu. Fizik yasalaryla, bitkisel ve dier hayvansal canllar dnyasnn yasalaryla niteliksel farkllklar ierir. nemli olan, toplumun dnm yasalarnn gcne ve bilincine ulamak, toplumun yeniden yaplanmasn bu olumu bilim gcyle yaratmaktr. Reel sosyalizmin kaba materyalist determinist felsefesinin asl tehlikesi, toplum yasalarn fiziksel yasalarla zdeletirmesidir; kendiliinden bir ilerleme anlayna veya ada kaderciliine kendini koy vermesidir. Kald ki, gerek makro fiziin gerekse mikro fiziin bulutuu yeni gereklik, kesintisizlik ve dz izgide determinist gelime yasalarnn olmadna ilikindir. Tm olgular arasnda bir 'kaos aral' vardr. Bu aralk olmadan hibir niteliksel gelimenin salanamayaca anlalmtr. Gnmzde evren ve doaya ilikin bak amzn, en azndan Rnesansta yaanan dnm kadar bir dnme ihtiya olduu biriken bilimsel verilerin de bir sonucudur. Sistemin 18

kaosunun, dnyaya temel bak amz niteliksel dnme tabi klmadan aamayacamz iyi bilmeliyiz. Zihniyet devrimi derken bu kast edilmektedir. Yeni bir Smer mitolojisine ihtiya yoktur. Smer tarz tapnak gerekliklerine de aynen bavurmayacaz. Ama bu tapnaklar da kmsemeyeceiz. Havras, kilisesi ve camisi de dahil, tanrsal tapnaklarn en orijinallerinin Smer zigguratlar olduunu derinliine kavramalyz. Zigguratlar rahiplerin younlaarak uygarln kavram ve temel yap biimlerini oluturduklar merkezlerdir. Bu tapnaklar ve daha sonraki byk ile merkezleri, tasavvuf, gizim evleri, kehanet merkezleri, orular, namazlar bu gelenein gelien ve yobazlaan biimleridir. Ayn iz zerinde sanat evleri, tiyatrolar, edebi, felsefi ve bilimsel disiplinler olumutur. Kmsenmemeli derken bunu kast ediyorum. Gnmzde kaostan kn tapnaklar nerede ve neler olmal sorusu yakcdr. phesiz gemi, taklit edilerek yaanmaz. Ama gelenek temel alnmadan, yeni olan da yaratlamaz. imdiki niversite, bilim merkezleri ve think thank kurulular bu amalara hizmet etmekten uzaktr. Buralar bir nevi kiisel kurtulu katlarn, muskalarn datan yerler durumuna gelmilerdir. Bir dnem Msr uygarlnda 'ahreti kurtarma senetleri' datlrd. Gnmzn diplomalar da bir nevi 'dnyasn kurtarma senetleri' gibidir. Bu yaklamla mevcut kaostan yeni toplumsal yaplanmalar domaz. Ayn zihniyetle kurulan ister muhalif, ister dzen partileri ve kurulular olsun, yenilii yaratamazlar; en ok dzenin reform ve restorasyonuna katkda bulunabilirler. Nitekim kurulan devrimci parti ve hareketler de benzer akbetten kurtulamamlardr. Ciddi bir toplumsal yenilenme ve sistem kuruluu iin en basitinden 'sosyal bilim merkezleri' diyebileceimiz, temel idrak ve irade merkezlerinden balamak da verimli sonular verebilir. Sosyal bilim merkezlerinin rahiplerin kutsallnda, en ada bilim adamlarndan, disiplinli alma gcne kadar zellikleri kiiliklerinde younlatrma hedefi ve gc olanlardan olumas iin z gereidir. Bir anlamda din adamnn mabedi, filozofun okulu, bilim adamnn da akademisi, bu merkezlerde bir sentez oluturup insan toplumunun tm hayati sorunlarna gerektiinde krk yl ile ekerek yant arayacaklardr. Kapitalizmin toplum ve birey katliamn ancak bu tr merkezlerin gcyle durdurabiliriz. Bu merkezler devrimci partilerin ideolojik brolar olmad gibi, basit bulularla yetinen bilim adamlarnn tez oluturma mekanlar da olamaz. Siyasete yn veren filozof ynetim merkezleri de deildir. Ama gerektiinde toplumun tm kurumsal ve bireysel unsurlarna deiim gcn, bunun bilinci ve iradesini verecek erdemde ve yetenekte kurumlardr. Gemite olduu gibi, gnmzde de insan toplumu iin vazgeilmez beyin kurumlardr. En ok kapitalist sistemde toplumun beyinsel kurum merkezleri tahrip edildii iin, belki de tarihin hibir dneminde grlmeyen bir ihtiyala bu merkezlerin inasna girimek gerekir. Kendi ahsmda Avrupa uygarlyla olan ekimemden kardm en temel sonulardan biri de budur. Komplo ve ihanet srecine verdiim en anlaml yantn byle olmas gerektiine inanmak kadar, bunun iin alma azim ve kararlln tek kiilik tutukevinde srdrme onuru iindeyim. b- Trkiye Cumhuriyet ynetimlerinin Krt olgusu ve sorununa yaklamlar, Osmanl mparatorluu ynetiminden daha geri, inkarc ve zmsz olmutur. Halbuki Krtlerin cumhuriyetin kurucu bir esi olduu bizzat Mustafa Kemal tarafndan yaynlanan ok sayda emir ve mesajlarnda aka dile getirilmektedir. Bunda phesiz 1925-38 isyan srecinin cumhuriyetin varlna ilikin derin endieler yaratmas belirleyici etken olmutur. Mustafa Kemal Atatrk'n en son bu konudaki konumas 1924 zmit Konferans'nda yaplmtr. z olarak da Krtlere kapsaml bir zgrlk statsnn tannaca biimindedir. syanlar sonras temel politika ise, meseleyi kllendirme ve yok sayma biiminde gelitirilmitir. En sradan bir Krte alfabe ve trk kaseti bile soruturma ve yarglama konusuna dntrlmtr. Krdm demek kriminalize edilmi, her Krt kendi varlndan korkar ve dolaysyla kaar hale getirilmitir. Olgu ve sorun tam bir kabusa dntrlmtr. Devrimci genlik bu kabusu ancak Deniz Gezmilerin idam sehpasnda, "Ben Trkler ve Krtlerin zgrl ve kardelii iin lme erefle gidiyorum" soylu tavryla yrtmtr. PKK'nin kuruluu ve 15 Austos 1984 Hamlesi ise, bu uyann ynetim tarafndan bir sendrom halinde anlalmasna yol amtr. Sorunu tarihsel ve toplumsal boyutlar iinde ele almak yerine dehetle karlam, snrsz operasyon ve ikenceler uygulanmtr. Kim soruna dokunursa vatan haini muamelesine tabi tutulmutur. Tm i ve d ekonomik ve kltrel politikalar sorunun inkar ve bastrlmasna seferber edilmitir. Bu erevede en arpc politika diplomasi alannda sergilenmitir. Tm Trkiye d politikas genelde Krtlerin, zelde PKK'nin tecrit ve reddine ayarlanmtr. Dnyada bunu bilmeyen kalmad. Tabii bu politikann baarl olmas iin Trkiye'nin elde olan tm olanaklar bir yatrm malzemesi olarak kullanlmtr. Bir devleti istedii tavra ekebilmek iin ne istemise vermeyi politikasnn baars olarak alglama 19

mantna bir kural derecesinde saplmtr. Sanki bir kutsal ilkeymi gibi bytlmtr. yle ki, bu yzden hem hazin hem de ironik ve paradoksal olarak, Kuzey Irak'ta yar Krt devletinin douunda, Trkiye Cumhuriyeti'ne bizzat ebelik yaptrlmtr. Yani istemediini tam da kendi eliyle dourtmutur. Bu noktaya nasl gelindiini anlamak iin, biraz daha yakndan bakmak gerekir. Trkiye, stratejik bir yardmnn dokunabileceini sanarak, srail ile 1996'da tam bir stratejik ittifaka ynelmitir. Bu ittifakla Suriye zerinde sava tehdidi en ileri noktaya kadar trmandrlmtr. Ayn mantkla ABD ile ortaklk da stratejik dzeye ykseltilmitir. Yeter ki PKK'yi terrist ilan etsin, ne isterse kabul grecektir. zellikle ekonomik alanda AB lkeleri ne istiyorlarsa keyiflerine uygun sonuca balanmtr. Rusya ve bals Bamsz lkeler Topluluu'na ayn mantkla yaklalmtr. Rusya'da barndrlmamam iin bata Mavi Akm Projesi olmak zere geni ekonomik karlar sunulmutur. Laiklikten vazgeme pahasna, PKK aleyhinde sonu almak iin, ran ve Suudi Arabistan politikalar cumhuriyetin temel bak asndan koparlmtr. Trkislam sentezi ad altnda antibilimsel bir paradigmaya kaylmtr. Bu havu politikalarnn yetmedii yerlerde ise, son haddine kadar tehdit politikalar devreye sokulmutur. Suriye'ye, Yunanistan'a ve bulunduum zaman talya'ya kar da izlenen yol bu olmutur. Bu politikalarn sonucu tam bir 'Pirus zaferi' olmutur. Taviz vere vere, Trkiye kendi tarihinin en derin krizine itilmi; iki yz elli milyar dolar borca boulmutur. AB'ye girebilecei halde dnda tutulmutur. Kukulu bak tm Arap lkelerinde derinletirilmitir. Son yaanan Irak tezkeresi meselesiyle ayn kukulu baka srail ve ABD de dahil olmutur. Trkiye ile dnya ilikileri diplerde seyretmitir. ran kazanlmak urada kalsn, Suriye ile birlikte "Ya biz ya ABD-srail" ikilemiyle en kritik iliki noktalar haline getirilmitir. Bu biimde kendini zayflatan Trkiye Cumhuriyeti, ite temel ideolojik yrngesinden uzaklam, dta ise ba tehlike sayd Krt sorununu kendi eliyle en sakncal pozisyona itmitir. Bu gereklik iinde Trkiye'nin konumunu en yakndan takip eden ABD'nin, Yunanllar eliyle bana kar gelitirdii komplo ne anlama gelmektedir? Ak ki fazlaca zayflatlm bir Trkiye'nin, 'benim' karlmda kendisine teslim olacak kadar balanacana inanmtr. ster lmm ister dirimin Trkiye'nin elinde bir bomba olarak duracan ok iyi bilen ABD, Yunan ve hatta srail ls, bylelikle Trkiye'ye ilikin taleplerini rahatlkla karlayacaklarna emin olmulardr. Ne de olsa 'en tehlikeli dmanlarn' eline vermilerdi. Kbrs ve Ege meseleleri daha rahat ele alnacak, srail izgisi en gvenilir dostlukla yrtlecek, ABD'nin en gvenilir mttefiki olarak talep edilen her yere koturulacakt. Daha talya'dayken kendi kendime yle demitim: Beni bu kadar gten isteyeceklerine, en temel insan haklar karlnda beni benden isteseler daha akllca olmaz myd? Aslnda zal, Erbakan ve ordunun dolayl mektuplamalar, dorunun bu yoldan getiini ge de olsa fark ettiklerini gsteriyordu. Ama, yerleik politikann gc, yeterince cesaretli ve zmleyici olmalarna elvermiyordu. Bylelikle zmszlk zm oluyordu. Tpk basit bir rnek olarak Kbrs'ta da zmszln zm olarak grlmesi gibi. Sonuta ise, lkenin hayati karlarnn tpk AB ve Irak konusunda grld gibi tehlikeye dtdr. Helen Cumhuriyeti ile iliki de bundan farkl deildir. Sonu olarak, Krt olgusu kapsamnda bana sendromatik yaklam tam samalama snrlarna varmtr. Elde edilen ise istenilenin tersi olmutur. ddia ediyorum, Irak'ta Krt milliyetiliinin denetimine braklan Krt sorunu, bundan sonra her an patlamaya hazr bir bomba halinde Trkiye'nin en zayf yeri olarak karnnn dibine yerletirilmitir. Tpk 1925'lerde dayatlan isyan sreci gibi, bu sre de cumhuriyete seksen yl kadar byk kayplara yol atracaktr. Ayn salksz yaklam, bir o kadar, hatta daha ykc olarak kaybettirebilir. Deniz Gezmiler iliklerine kadar 'Bamsz ve zgr Trkiye' sevdalsydlar. Krtler de bu onurdan pay istiyorlard. Bu iarn Mustafa Kemal Atatrk'n de karakter iar olduu inkar edilemez. Doru politikay bu iarda aramak gerekir. Atatrk, Helen Cumhuriyeti'nin nl devlet adam Venizelos'la bu iar altnda dostluk kurmu, sorunlar zmeye almtr. Krtlere de yaklamnn z buydu. Ama 1925 isyanyla ngilizlerin Musul-Kerkk'e dayal komploculuu bu politikay boa karnca, her iki taraf sadece kaybetti. Sonular hep 'Pirus zaferi'ydi. Eer tarihten ders almak yaamn baarsnn vazgeilmez esas ise, bu Pirus zaferleri iin asla savalmamal ve bu tr savalara yol aacak komploculua frsat verilmemelidir. Bu tr komplolara ak yaklamlara da bir daha dmemeli ve frsat vermemeliyiz.

20

c- Komplo ve ihanetin gelitirilmesinde zayf dostluk ve yoldalk ilikileri de olduka etkili olmutur. Daha ocukluktan beri gl arkada bulamama korkusu, bu srete adeta yalnz bama ve aresiz braklmamla kantlanmtr. Salam dostluklar ve yoldalklar iin olaanst abalar harcanmasna ramen, anamn ocukken ngrd kehanet gereklemeye yz tutuyordu. Halen hatrlyorum: Benim arkada ve dost canllm grnce, "Ahmak, brak bunlar. karlar iin seninledirler, senin istediin gibi almaz ve seninle olmazlar. Boa kar, yalnz kalrsn" derdi. Demek ki, hayat tecrbesi ocuk hayallerinden daha gerekiymi. Tabii ben hala toplumsal yaamn, soylu dostluk ve arkadalklar olmadan anlaml ve yaanmaya deer olmayacana dair inancm koruyorum. Dou kltrnde daha kalc izleri kalm olmasna ramen, Bat kltrnde dost ve arkadalklarn gelieceini fazla gzm kesmiyordu. Baz Helenli ve Avrupal ziyaretiler geldiklerinde, kendilerini Doulu zihniyetle karlyordum. Kendimle eliemezdim. Arkasnda ne kadar derin bir bireycilik ve dar menfaatilik olsa da, bunlar hakiki dostlar gibi karlamak durumundaydm. Benim iin bu bir karakter meselesidir, bilin meselesi deildir. Bir ocuk veya yoldan saptran bir kadn da olsa, dostluk iin gelmise, bak ama gre sonuna kadar inanacaktm. Bu yaklamn, 20. yzyl politikacl iinde felaketlere ak olduu bandan bellidir. Fakat bu konu basit bir bilme, inanma meselesinin de tesinde, iki farkl ve kkl zihniyetin varlyla balantldr. Temelinde snfl hiyerarik toplum uygarlnn rol verdii 'politika iin her ara mubahtr' anlayyla, 'kamusal politik alan en ycelikli deerler meydandr, dolaysyla en erdemli yaklamlar gerektirir' zihniyetini esas alan komnal toplum anlay yatar. Politikaclm, eer tutarl yrtlmek isteniyorsa, tarzn da ilkesine gre oluturacakt. Dtan yaklaanlar istedikleri kadar grevleri, karlar ve hevesleri gerei beni basit amalar iin kullanmak istesinler, ben toplum iin bellediim esas zihniyet yapmla elimeyecektim. phesiz bu karakterim byk gelimelere de yol am ve benden bin kat daha gl binlerce yoldan etrafmda bulumasnn temel nedeni olmutur. Bir Kemal Pir ve Haki Karer gibi Krtlkle hi alakal olmayan devrimcilerin sadece arkadalmn olaanst etkileyiciliiyle hareketimizin en soylu, sadk ve kararl yol arkadalar olmalar da znde bu ilkenin bir sonucudur. Yine olaanst kadn kahramanlarn ballklar kaynan bu ilkede bulur. Ama yine de gerek bilinli, gerek kendiliinden iten ve dtan treyen binlerce karcnn beni ve binlerce en deerli dost ve yolda adeta kandrarak en trajik sonularla kar karya getirmeleri ve hak etmedikleri kayplara uratmalar da bu ilkeden yararlanan sz konusu evrelerin eseri olmutur. Bu ilkesel sava ak ki, 20. yzyln zihniyet yapsna kar istisnalar olmasna ramen srdrlmek durumundadr. Bu ilkeden vazgememek kadar, duyarl olmak da bir o kadar nemlidir. Aksi halde reel sosyalizm de dahil, birok iyi niyetli kii, hareket ve toplumsal dzenin bana gelen akbeti paylamaktan kurtulamayz. Atina giriimim Yunanistan'daki dostlar ve temsilcimizin oluruyla bu zihniyet temelinde olmutur. Belki onlar da ilikide bulunduklar devlet bata olmak zere, kurum ve kiileri fazla tanmyorlard. liki anlaylar basit bir memur ilikisinden teye gitmedii iin, her tr kandrlmaya msait olmas kanlmazd. Kullanldklar aktr. Birok alandaki iliki gereinin de bu kapsamn dna taabilecek gte olmad bir gerektir. zcesi, ayak baslan zemin her trl kandrlmaya elverilidir. Kayp kaymamak o ann koullarna bal bir anstr. Unutmamak gerekir ki, hayatn henz alamayan bir gerei de bu ynl akmasndan ibarettir. Savclk iddianamesinde sanki Yunan devletinin istememesine, hatta engelleme abalarna ramen giriimimin gerekletirildiine vurgu yaplarak byle olduuna zel nem verilmektedir. Temsilcimiz, dostlarmz ve ben bu nedenle sulanmaktayz. Hukukla ilgili yan bir tarafa brakalm. Burada esas kullanlan bizlerin drstldr. Batan itibaren iinde ihaneti gizleyen bir yaklamla ayaklarmz kaydrp kendi amalar iin mkemmel bir politik malzeme olarak deerlendirme sz konusudur. Tarih aratrmaclar, ileride bu tezgahn nasl kurulduunu btn boyutlaryla aa karacaktr. Drstlmz, dostluk ve yoldalk anlaymz, ABD ve Yunan devletinin en sorumlu yneticileri tarafndan 'politikann kerizleri' olduumuz biiminde deerlendirilerek kullanlmtr. Alet olanlar ve sradan uygulayclarn ounun komplodan haberleri olmayabilir. Belki de ok az kiinin, ihanet yapldndan haberleri vardr. Aa karlmas gereken en nemli bir husus, gerek ve bilinli hainlerdir. zellikle dostluu kullanarak komplonun bu biimde gelimesinde temel rol oynayan Binba (NATO'da zel grevli, Yunan Milli stihbaratna atanm) Savas Kalenderis'in tavr ok iyi bilinmek durumundadr. Benimle ilk iliki arayndan Kenyal hainlere teslim ediine kadar en tehlikeli rol oynayan kiidir. Ben bu konumumu biraz da tarihsel rneklerle kyaslama gerei 21

duydum. sa olaynda Yahuda skaryot, Sezar komplosunda Brutus gibi. Eer onun tavr olmasayd, bu komplo bu biimde asla gereklemezdi. Kenya'ya yollanmda (Savc buna 'kovulma' diyor) aynen unlar syledi: "Yunan devletinin onur szn size bildiriyorum: Orada Helenler var, gvenlik iin en uygun yerdir. On be gn iinde de bir Gney Afrika Cumhuriyeti pasaportu hazrlanp verilecektir." Kenyal haine teslim edildiimde ise, "Dileri Bakan Pangalos'tan zel talimat geldi. Hollanda'ya uuyorsunuz" dedi. Buradaki ihanetin temel zellii dostluun kullanlmasdr. nsan soyu iinde en gaddar dmanlk tr budur. Dmannz kuruna dizebilir, aslana paralatabilir, idam edebilir, asabilir, sava taktiklerine gre ldrebilirsiniz. Ama bir halkn kendisi iin umut ve nder belledii bir kiiyi, akla gelmesi bile insan dondurabilecek bylesine bir tutumla, tasfiyenin her trne ak bir biimde postalayamazsnz. Bir devlet adna byle bir suun ilendiine dair sanrm ikinci bir rnek gsterilemez. ABD, kendi adna karar verebilir. Ama kendi devletine dostlar vastasyla iyi niyetlice gelmi birisini asla byle muameleye tabi tutmaz. Nitekim Rusya, talya ve Suriye dahil, hibir devlet bu tarz aklna bile getirmemitir. Peki, kendilerini, Helen Cumhuriyeti adna hareket etmekle grevli sayan biri nasl bu rol oynad? Bu nasl bir akl ve yrektir? Helenizm olgusunu, onun devletleme gereini bu soruya yant vermek iin tanmlamaya altm. Hatta kapitalist Avrupa uygarlna nasl szdn da bu soruyla balantl ele aldm. Bu zihniyete yol veren bir kltr zmlenmeyi gerektirir. Dou kltrnde bu tr olguya yer yoktur. Baka tr kallelikleri ne kadar yaygn olursa olsun, Ortadou'da dmann adrna bile dostlukla girene el kaldrlmaz. Dman ne kadar gl olursa olsun, misafir teslim edilmez. Tabii politik anlamalardan bahsetmiyorum. Eer Helen Cumhuriyeti adna bana, "Seni belli bir anlama karlnda ABD'ye veya Trkiye'ye teslim edeceiz; yasalarmz ve karlarmz bunu gerektiriyor" denilseydi, bunu yine sorun yapmazdm; politikann gereidir, derdim. Dostluk adna yalanla sonu almann insanlk olgusunda ok ender rastlanan bir olay olduu kansndaym. Kalenderis ayrca fanatiklik derecesinde hayranm geinirdi. Dostluk asndan karmam gereken sonu, bu kavram derinliine ele almaktr. Yzeysel, rasgele ne dostluklarn kurulmas ve gelitirilmesi ne de kullanlmas dorudur. Dostluk, yoldalktan nce gelir. Belki de bu ynyle yoldalktan da nemlidir. Dost seip toplum ilikilerinde deerlendirmek, btn tarihsel ve toplumsal boyutlar iinde ele alnmay gerektirir. Savunmalarma damgasn vuran 'toplumu tanmlama' abamn altnda da bu gereklik yatmaktadr. Dostlua, arkadala ok yatknlm bilinir. Hatta tarihin nl destanlarnda ilenen bir Glgam iin Enkidu, Akhileus iin Patroklos neyse, o tr dost arkadalar aradm bilinir. Bir Kemal Pir arkadal bu rneklerden herhalde geride deildir. Felsefi younluumu derinletirdikten sonra unu daha iyi fark ettim: Her ey zddn dourur ve besler. Bilim artk madde kar maddeden bahsediyor. Elektronun zdd pozitron oluyor. Dostluk gcmn nitelii apnda, zddnn ba gstermesi olasdr. Felsefeyi yaratan Helenizm'in zihniyet yapsnda bu olgular yakalamak mmkndr. Fakat ztlklar olgusunda bu kadar kurnazlamak, bir kltr fazla iflah etmez. Tarihte byk Helenizm'in trajik knn ve kck bir yarmadaya snnn altnda bu gerekliin yadsnamaz ve nemli bir pay olsa gerek. Trklerin yle bir atasz vardr: "Yunandan dost, domuzdan post olmaz." Bunda nemli gereklik pay var. Ama bunu tm Helenizm gereine ve halklarna mal etmemek gerektiine dair inancm da korurum. Tersine, Krtlerin saflna ilikin de ok ey sylenir. Belki de bu yzden, devletsiz kalmlardr. Ak belirtmeliyim ki, dostluu bu denli kullanan bir kltre, uygarla ve devlete sahip olmaktansa, devletsiz ilkel komnal toplumun saf ve basit ruhu iinde kalarak, toplumsal zgrlemeyi bin defa daha tercih ederim. Bylesi bir halktan olmay da onur sayarm.

22

Atina komplosu hukuk devre d braklarak gerekletirilmitir Savc'nn deyiiyle ahsma ynelik Atina'dan 'kovulma' olayn btn ynleriyle kavramak asndan, Helen Cumhuriyeti'yle iliki dzeyimizin doru tespit edilmesi gerekir. imdiye kadar ki anlatmmla olayn tarihsel, felsefi ve siyasi boyutlarn en genel izgileriyle dile getirmem salkl bir hukuki deerlendirme iin arttr. Hukuk kendi bana bir gereklik deildir. Bir devletin, toplumun temel tarihi, siyasi ve ahlaki dzeyini yanstr. 'Kovulma' bir dmanca fiildir. Bu durumda benim Helen Cumhuriyeti'nin bir dman olduumu kantlamak durumundadr. Ayrca sonucun idamdan bin beter olduu kantlandna gre, bu 'kovulma' eyleminin en ar bir ceza olarak hangi hukuki kstaslara dayandrldnn aklanmas zorunludur. yle bir eylem ki, yzlerce kiinin kendini yakmasna, ldrlmesine ve tutuklanmasna yol amtr. Bu gerekler gz ard edilerek, yarglanma asla adil yaplamaz. Soyut bir 'dost ve mttefiklerle aradaki bar bozma' temelinde bir sulamann temelden yoksun olduu rahatlkla aklanabilir. Burada anlatmak istediim olayn, savcnn anlatmak istedii biimle alakasnn zde olmaddr. Biimsel olarak dediklerini kantlamasna hi gerek yoktur. Belirleyici olan zdr. O da, bambaka bir ieriktedir. Hemen talya rneini vermek isterim. talya'ya da Atina'dan daha habersiz, ilikisiz giri yaptm. Ama talya Babakan beni 'kovmaya' cesaret ve yetkilerinin olmadn grerek, devlet olarak en ok yaptklar, hastane statsndeki bir yerde on gnlk bir gzaltyla bu giriimime hukuki bir yant vermek oldu. Ayn Avrupa ve ulusal hukuk kriterlerine bal Helen devleti de bundan fazla yetkiye sahip deildi; azami yapabilecei, izinsiz giriten beni tutuklamasyd. Bu durumda, szde ok korkulan Trkiye tehdidinin de bir anlam kalmazd. Kald ki, tutuklanmadm gibi, Helen Cumhuriyeti'nin 'eref sz' verilerek, 'daha gvenlikli' bir ortama tandm. Bunu kantlayacak ok veri ve tank vardr. Gerek bu iken, Savc'nn hi oral olmamas dndrc olduu kadar, ar bir insanlk suunu rtbas etmeyi amalad aktr. Eer hukuk bir devleti de balayan temel kurallar btn ise, onun adna hareket edenleri de balar. "Devletimizin yce karlar iin her eyi yapmakla mkellefiz" anlay, ada hukuk devletinde geerli olmasn bir yana brakalm, asgari airet gelenei ve hukukunda bile yeri olmayan bir anlaytr. Tm insanlk tarihinde deil bir devlete, bir Bedevi adrna snmak bile, eer misafirin zerinde bir tehdit varsa, onu kovmak bir yana, lmne savunmak bir kuraldr. Kald ki, Helen Cumhuriyeti bir NATO ve AB yesidir. ABD'yle gl ikili ilikileri vardr. Onurlu bir halk da vardr. Benim yzmden lkenin tehlikeye girmesi bu gerekler nda objektif deildir. Varlm aylarca gizleyebilirlerdi. Daha uygun bir mddet vererek, nc bir lkeye veya lkeme gitmeme yardmc olabilirlerdi. Hibir ey yapmazlarsa tutuklayabilirlerdi. Demek ki, tehdide dayal 'kovma' ne hukukla ne de siyaset ve ahlakla badaan sorumsuz bir deerlendirmedir ve gerei arptma maskesidir. Olayn gerekletii objektif ve sbjektif koullar daha derinlikli ele almaya, halklarmz arasnda mutlaka korunmas gereken kardee balar asndan ihtiya vardr. Burada ahsm savunmak ve Helen devlet yetkililerini g duruma drmekten teye, halklarmz arasndaki dostluun salkl gelimesini her eyden daha fazla dikkate almak nem tamaktadr. a- Atina'ya yaptm ilk giriimimde de, insan haklar ve demokrasisinin yerleik olduu, devlet ve ahslar dzeyinde dostluk ilikilerinin mevcut bulunduu bir lkeye geldiim anlayn esas aldm. Ayrntlara girmeden, tarihsel baz rneklerle karlatrmamann daha anlalr olacan dnyorum: Saint Paul'un Damascus'tan kp uzun sre Helen ehirlerinde kutsal arlarn yaymas, ikinci admn Roma'ya atmas ve orada katledilmesi Avrupa tarihinde byk nem tar. Sokrates yks daha trajik ve Atinaca bir olgudur. Daha da ilgin olan, Helen mitolojisinde Atina'nn kurucu tanras Athena'nn Troya kahraman Hektor'u kardei Deiphopos'un klna girerek onu lme gtrecek bir atmaya girmesi iin kandrmasdr. Atina'y uygarlk tarihinin nemli bir kenti olarak karalamak gibi bir niyetim yok. Ama olup bitenin tarihsel bir arm ierdii arpc bir husustur. Eer Athena'nn veya Atina'nn dostluk arlar ve ilikileri olmasayd, bu trajediyi tm halkmz ve dostlarmzla, hatta kartlarmzla yaamayacamz bir gerekliktir. Atina'ya giriimi ve sonularn dar ve teknik boyutlaryla ele almak en affedilmez bir tutum olacaktr; Sokrates'ten, hatta Solon ve Perikles'ten beri yrtlen bilgelik, insan onuru ve demokrasinin zne saygszlk olacaktr. Nereden baklrsa baklsn, bana ynelik tavrn tarihsel 23

bir yan vardr ve onu doru tespit etmeliyiz. Atina'nn bir bykl varsa, bu doru tespitle ba olduundan kuku duyulamaz. Damascus'un, Moskova'nn, Roma'nn devlet yetkililerinin yapamadn Atina'daki bir oligari neden komplo tarznda yapt? Yargnn en temel grevi, bu soruya doru yant bulmak olmaldr. Yoksa "Sokrates, Atinal genlerin kafasna yeni tanrlar koydu, o halde lmelidir" demekten hibir farkmz kalmaz. b- Atina'ya geliim, temsilcimiz Ayfer Kaya'nn milletvekili ve eski PASOK Bakan Baduvas'la kurduu iliki sonucu anlam kazanmtr. Geli iin durum gerekten uygun mu diye on defa sordum, her seferinde olumlu cevap aldktan sonra, karar vermekte saknca grmedim. Hem partisi iktidardadr hem de milletvekili ve eski bakandr, mutlaka izin almtr inancn tayordum. Havaalanna indiimde karma Savas Kalenderis ve istihbarat st dzey yetkilisi Stavrakis kt. Byk bir tela ve tehditle, ayn gn saat bee kadar kmam gerektii, aksi halde zorlanacam biiminde bir tavrla karlatm. Bu hi beklemediim ve hazr olmadm bir durumdu. Baduvas ortalkta hi gzkmedi. Ben esas olarak bu gidite bir ayak kaydrmann yaplmak istendiinin ciddi olarak aratrlmas gerektii inancn halen tayorum. Davet olmasayd, daha sonraki olaylarn hibiri gereklemezdi. Damuscus'ta kalma imkan olmadnda, Ortadou'yu zorlayacak da olsa, lkenin dalk alanlarna gidebilirdim. kinci geliimde Nagzakis'in yardmlar belirleyici olmutur. Bana gre dosta byk bir fedakarlkta bulunmutur. Ama olup bitene baktmzda, devletle o kadar ilikisi olan emekli bir subay bir dostluk ilikisine neden bu kadar ihanet edebilir? Bu soruya da halen cevap aryorum. Yunan istihbaratnn kontrolne verilirken, Yunanistan Dileri Bakan Pangalos'la szde grmeye gidiyordum. Pangalos'un ihanet iinde olduunu, daha sonraki bir cmlesinde net anladm: "Pencereden gireni, bacadan atarlar." mhalk bir duruma sokulduumda da u cmlesi dikkat ekiciydi: "Apo Mesih'in yannda, bir melek gibi yaamaktadr." Stavrakis'in tutumu da dmanca ve hainceydi. Direkt ABD'nin kararlarn uygulamtr. Ne kadar kendi yetkisini, ne kadar hkmet yetkisini kullandn bilebilecek durumda deilim. Babakan Simitis'in, hangi etkenler altnda 'kovulma' ve Kenya'ya srlmn kararn verdiini iyi aklamas gerekir. Bu yetkililerin en st karar sahipleri olarak, detayl ifadelerine ihtiya vardr. talya Babakan Massimo D'Alema'nn Roma giriimimdeki tavr rnek alnabilir. Benimsemese de, zorla veya komployla karamayacana, bunun ancak gnlllk temelinde olabileceine sonuna kadar bal kald. ay kaldm. ltica ilemi balatld. Sonra bu hak verildi. 15 Ocak 1999 kmda da yazl mektup brakma artn srarla getirdi. Baka trl talya'dan kmn kanunsuz olacan ok iyi bilerek bu tavr sergiledi. Helen Cumhuriyeti'nde bu prosedre hi bal kalnmamtr. Atina'ya girdikten sonra bir iltica hakkm vardr. Bunu hi kimse engelleyemez. Sonucu ancak mahkeme belirleyebilir. Su tekil eden bir konumum varsa, o da gzalt ve tutuklanmayla deerlendirilir. Bu aralar ki, en meru aralardr ve tm AB lkelerinde geerlidir. Bu prosedre bavurulmad gibi, dostluk ilikilerini kullanarak, nce Nagzakis'i aldatarak istihbaratn kontrolne verilmem, ikinci admda da 'Devlet sz veriyoruz' aldatmacasyla Kenya'ya yollanmam gerekletirilmitir. Eer bana fanatik dostluk bayla bal olduunu ara olarak kullanmasayd, Savas Kalenderis'in vaatlerine inanmazdm. Burada su tekil eden, iradeyi ifsat vardr. Bunun iin hem kendisinin hem de istenirse dier tanklarn ifadesine bavurulabilir. Batan itibaren Kenya'ya yollanmam aka komployla balantldr. Neden direkt Gney Afrika Cumhuriyeti deil de Kenya? nk burada ABD'nin tam kuklas bir rejim vardr. Teslim plan iin en uygun olan yerdir. Bir Mandela ve Gney Afrika Cumhuriyeti bylesi komplolara dmezdi. Trkiye'ye teslim edite de ayn ihanet sergilenmitir. Eli Kostulas, pek rahat olmasa da, bu grevi baaryla yrtmtr. Plann tamamen farkndayd. ltica dilekemin kabul edildiini syleyerek beni uyutabilmiti. En son Kalenderis, "Pangalos'un zel emriyle Hollanda'ya gidiyoruz" diyerek, beni Kenyal hainlere teslim etmede en ak ihanet grevini yerine getirmitir. Burada benim snrsz dostluk gvenimin kullanld da ok aktr. Kuku duymam iin en ufak bir ak vermemilerdir. Bir ihanetin bu kadar ustalkla oynanmasna ancak apka karlr. Bu bilgilerin detaylarn, eer istenirse, avukatlarm gsterecekleri tanklar ve belgeleriyle verebilirler. Dinlenmeleri talebimdir. Tm hareketlerim batan sona, Yunan istihbaratnn kontrol, bilgisi ve yardmyla gereklemitir. Benim devlet glerinin bir yardm olmadan bu hareketleri baarmam maddeten imkanszdr. Kald ki, Atina giriimim dnda da, Helen devletinin Atina Temsilciliimiz kanalyla nemli oranda maddi ve manevi destei olmutur. Bunlarla ilgili olarak da, avukatlar, dost tanklar ve iliki 24

kurulan devlet yetkililerinin ifadelerine bavurabilirler. Btn bu hususlar gz nne getirildiinde, teslim edilmem olaynn iyzn nasl kavrayabiliriz? nanlmas g bu elikiler hangi etkenler altnda ortaya kt? Somut bilgilerden yeterince haberdar olmasak da, snrl bilgi ve gelimelerden baz sonular karabiliriz. Batan itibaren inisiyatifin ABD ve ngiltere istihbaratnn elinde olduu, bunun da Trkiye MT'i ve srail MOSSAD tekilatyla ibirlii halinde yrtld birok yaz dizisi ve kitaba konu olmutur. Bunlar uzun anlatmayacam, belge olarak sunulabilir. Daha Atina'ya henz geldiim ubat aynda Ankara'ya hemen haber verildii, Sabah gazetesinde yaz serisi olarak ilenmitir. ok sayda kant ve tank, teslim edilme olaymn koordineli yrtldn gstermektedir. zel olarak svire'den getirilen uakla Kenya'ya karlmamn iinde, NATO gizli operasyon blmnn de rolnn kuvvetle muhtemel olduunu gstermektedir. NATO'nun mterek bir karar olma ihtimali vardr. Fakat bu husus kanun d olduu iin, NATO zel kuvveti olan Gladio ile yrtlmtr. Tpk talya benzeri birok lkedeki operasyonlar gibi. ABD'nin bu politikalarnn AB zemininde ne kadar derin atlaklara yol at gnmzde daha iyi grlmektedir. Btn bu hususlar en iyi bilebilecek kii Babakan Simitis'tir. Ayrca Stavrakis'in direkt ABD'nin emriyle hareket ettii, ngiliz avukatlarmn hazrlad savunmada gsterilmitir. Gerek ABD, gerekse Trk yetkililer ibirlii yaptklarn en st dzeyde ifade etmilerdir. Geriye u sorulara yant vermek kalyor: Tm taraflarn bu ite, komploda karlar nedir? Birincisi, ABD kendisi iin stratejik mttefik olarak grd Trkiye'yi kendisine balamak iin bu yardm mkemmel bir frsat olarak grmtr. Btn Ortadou, Orta Asya ve Balkan faaliyetlerinde Trkiye'den yararlanmay bu teslim edile zirveye karmtr. Ayn hususlar ngiltere iin de geerlidir. srail de Trkiye'yle gelitirdii stratejik ilikisinin bu olaydaki rolyle ne kadar nemli olduunu kantlamtr. srail'in beyin rol, dier alanlarda ve zellikle Kenya'da sonu alc olmutur. Peki, Helen Cumhuriyeti'nin menfaati nedir? Bir defa ok bamls olduu ABD'nin emrini yerine getirmitir. Sonrasnda Kbrs ve Ege sorunlarnda ABD'nin tam desteini alarak, karln fazlasyla alacan hesaplamaktadr. Dier aalk bir yaklam Pangalos'un sznde gizlidir: "Mesih'in yanndaki melek" demekle imhadan baka bir sonucun beni beklemediini ok iyi bilmektedir. Benim Trkiye'nin elinde lmem, tam bir 'iti ite krdrma' politikas olarak mkemmel ilerlik kazanacaktr. tler ne kadar birbirlerini krarsa, sonuta kendi politikas kazanm olacaktr. Bu yaklam, verilen destein tamamen taktik kar amal olduunu aka ortaya koymakta, en ufak bir insani ynnn olmadn gstermektedir. Btn hesaplar benim kr bir direni iine girerek leceim zerine yapld. lmem zerine gn sayld, Atina gazetelerinde bile ilendi. ahsmn klasik milliyeti yaklamdan uzak olmas ve kr iddete ak olmamas, ilkel Krt milliyetiliinin nn aarak diledikleri gibi Krt sorunu ile oynama hesaplar bunda belirleyici olmutur. Teslim edildiim gn baz Krt milliyeti nderlerin hemen Atina'ya geldikleri bilinmektedir. Btn hesaplar, komplo ve ihanetin lmmle sonulanaca temelinde yrtlmtr. Hukuki yann bir yana brakalm, bu yaklamda insani hibir yann gz nne alnmad aktr. c- Savc'nn iddianamesindeki yaklamn AHS ve Helen pozitif ulusal hukukuna aykr olduu yaptm ksa deerlendirmeden de rahatlkla anlalabilir. Hibir makam tehdit altndaki bir vatandan veya siyasi iltica bavurusunda bulunan 'kovma' yetkisinde olamaz. zellikle benim talya srecim, bunun iin en iyi rnektir. Sadece pozitif hukukun gerekleri yerine getirilse bile, bu olaydaki sorumluluun hkmete dt aka grlecektir. Zaten olay srasnda hkmetin byk tela ve bakan istifalar bunu gstermektedir. En ucuz kaypla sularn rtbas etmek istemilerdir. Neden, hemen balangta hakkmda soruturma yrtlmedi? Suluysam, ilk anda suluydum. Her ey bilgileri dahilindeydi. Olay umduklar gibi gelimeyip benim kim vurduya gitmem gereklemeyince, yani nedeni belirsiz, sadece Trk ynetimini sorumluluk altna sokan bir mecrada gelimeyince yarglama yoluna gidilmitir. Tasfiye olsaydm, kesinlikle bu yarglanma gereklemeyecekti. Atina Karma Yeminli Mahkemesinin lehimde verecei karar, AHM'de mral kararna ilikin verilen hkmler asndan nem tamaktadr. AHM tm itiraz maddelerimizi kabul etmesine ramen, karlmay gz nne getirmemitir. Nasl tehlikeli bir komplo iinde karldma deinme gerei duymamtr. Sanki teslim edilmem ncesi olup bitenler hukuku ilgilendirmiyormu gibi, dar hukuki kstaslar iinde kalmtr. Halbuki bana ilikin AHS'nin en temel maddesi; can gvenlii ve hukuki bir ynteme dayanmadan, keyfi olarak gzaltna alnamayaca biimindedir. Benim durumum sadece keyfi gzalt deil, ucu her trl imhaya ak 25

bir karlmadr. ok sayda devlet glerinin rol oynad planl, gizli, tamamen uluslararas hukuku ineyen bir karlmadr. AHS 5/2 maddesi inenmitir. Ulusal hukukun da devre d brakld aktr. Hep vurguladm gibi, Helen Cumhuriyeti snrlar iinde verilecek karar en ok tutuklanmadr. Bunun dnda tm muameleler hukuk ddr. Mahkemenin bu hukuk dl bir yolla telafi etmesi gerekir. mral yarglamasn ve AHM yaklamn geersiz sayabilir. nk ilk yarglanacam ve dolaysyla gvencesi altnda olmam gereken mahkeme, Atina Karma Yeminli Mahkemesidir. Bu mahkemenin karar ncelik tar. Dier mahkemelerin kararlarnn hkm ifade edebilmesi iin, Atina yarglanmasnn sonucu gerekmektedir. Hukuksuzluk zerine, hukuk ina edilemez. Bu adan Atina Karma Yeminli Mahkemesinin karar hem bir ilk rnek tekil etmesi, hem de dier yarglamalara zemin tekil etmesi asndan nem arz etmektedir. Pratik sonucu pek nemli olmasa da, AHS 5/2 maddesinin iletilmesi asndan da sonu dourabilir. talyan Roma stinaf Mahkemesinin ilticamn kabulne ilikin verdii karar da gz nne getirilmelidir. Mahkeme esas olarak halen Helen Cumhuriyeti snrlar iinde olduumu gz nnde bulundurarak, mral'daki tutuklu olmam da gayri kanuni olarak deerlendirmek durumundadr. Teorik olarak Helen Cumhuriyeti snrlar iinde olduum kabul edilerek yarg yrtlmelidir. Bunun gereklerini ortadan kaldranlarn su tekil ettikleri aktr. Bylelikle rneine az rastlanr bir hukuki kalpazanln nne geilmi olur; hukuk devletinin gerekleri yerine getirilmi olur. Sonu olarak, insanlk ve halklarmzn dostluk tarihinde bir kara leke olan bu komplo olaynda mahkemenin karar, adil bir hakem olarak dindirici bir etki yaratabilir. Kendim bunu bir intikam sorunu olarak deerlendirmeyi karakterime uygun bulmamaktaym. Siyasi ve ahlaki savunmamda yaptm gibi, yine de dostluk ve bar iin bir kpr roln srdrmekte kararlym. Trk-Helen ilikilerinin, benim zerimde oynanan bu oyunla, zellikle ABD'nin isteiyle dzeltilmesine fazla gvenilemez. Kalc dostluklar, ancak halklarn demokratik dayanmalaryla kurulabilir. Benim de yapabileceim, artk tarih boyunca kanl uygarlk glerinin politik yntemlerinden kkl bir biimde kopmak, siyasi mcadelenin temeline halklarmzn demokratikleme mcadelelerini oturtmak ve baar kazandrmak olacaktr. una derinden inanyorum ki, Krt-Trk ilikilerinde salayacamz kkl bir demokratik uzla ve bar ortam, Helen halknn da yzyllardan beri derin umudu olan bar ve dostluun en gl gvencesi ve gerekletirici gc olacaktr.

26

Krt krizinde zme doru veya komploya yant Atina zerinde 1 ubat 1999'da uygulama srecine konulan komplo ahsnda, Krt olgusu ve ondan kaynakl sorunlar bir ikilemle kar karya getirdi: Ya intihar, ya yeni yaam koullarn zde ve biimde yaratabilmek! Medyada ilendii tarzda 'paketlenip' Ankara oligarik ynetimine teslim edildiimde, dnya apnda etkili ABD hegemonik sistemi beni daha iyi tanyor ve ne yaptn biliyordu. ster l ister diri kalmann kendi sistemi iindeki sonularn hesaplyordu. ABD ve Yunan oligarisi fazla yaayabileceime ihtimal vermiyorlard. ntihar veya deiik bir lm biiminin gl bir olaslk olduuna emindiler. Balangtaki beklentili halleri de bunu kantlyordu. Beni teslim ederken hibir gvence ngrlm deildi. Halk deyiiyle 'Eti de senin, butu da senin' tutumu iindeydiler. Hem rgt hem de halk iindeki azami seviyeye karlm kartlk duygular intihar eilimine yatknd. PKK be bine yakn elemanlarn intihar kararllyla eyleme srmeye hazrlanrken,Trk kamuoyu ksa sre iinde idam-infaz beklentisi iine sokulmutu. Kendini yakma eylemleri devam ediyordu. ABD ve yakn mttefikleri olarak srail ve Yunanistan, Trkiye'nin iine girecei bu yeni intiharvari karlkl ldrme furyasnda, kaosunda, en azndan onlarca yllk bir kargaa, ekonomik iflas ve intikam hisleriyle dolu bir dnem iinde kendi politikalarnn baar ansn yksek gryorlard. Hem Krt hem de Trk oven milliyeti hisleri kabardka, iinden kolay klamayacak bir kr kmazn sonunda her iki tarafn da kendilerine balanacandan emindiler. Balanmaktan baka are gremiyorlard. Geleneksel 'blynet' veya 'tavana ka, tazya tut' politikasnn sonu vermemesi dnlemezdi. Kald ki, son 15 yllk sre bu politikann btn ipularn vermiti. Hem Trkiye hem de Krtler dalga dalga sistemin kollarna atlmaktaydlar. Baka yollar kalmamt. 1920'lerin gndemletirilmi bir versiyonuyla, tarih tekerrr edilmek istenir gibiydi. ngiltere zaten bu yllardaki tecrbesi ile iin can alc noktalarn bizzat planlayp uyguluyordu. PKK'nin yeni bir nderlik altnda kendine balanp, kendine bal bir ibirliki Krt milliyeti hareketiyle 1920'ler politikasn, 1990'larda Irak zerinde uygulama abasndayd. Irak'n 2003'te iine drld durum bu politikann gl temelleri olduunu gsteriyordu. ahsmda bir eyh Saitilik oynanyordu. yle ki, idam kararm eyh Sait'in idam edildii 29 Haziran 1999'da verilmiti. Bu gerekler karsnda intihar seemezdim. Dayanlmas zor koullar karsnda, Kemal Pir'lerin ans gerei, lm orucu dnlmedi deil. Daha uaktayken, tek kelime konumadan bu yolu denemek akla gelmedi deil. Ama gelitirilen oyunun da tam bunu bekledii ve oyunu oynayanlarn karanlkta kalaca, lmemesi ve ldrmemesi gereken insanlarn lecei ve birbirini ldrecei, belki de etkisi yzyllara yaylabilecek bir intikam srecinin birlikte yaam kltr gl olan halklarmz arasnda yeerecei gerei, kiisel intikam hisleriyle ve aclaryla kendi sonumu getirmeye hakkmn olmadn aka dayatyordu. Trajedim ne kadar ac ve hak edilmedik olsa da, baz deerler iin yaama gc gstermeliydim. nemli olan benim kiisel onur ve gururum deil, sistematik deerlerin hesabn doruya yakn yapabilmek ve frsat olursa karnca kararnca hayata geirebilmekti. Yaam kararllm ana hatlaryla bu biimde olutu. Ak ki, hem z hem de biimde beni tepeden trnaa bir gzden geirme ve dnm grevi bekliyordu. Yaamam bu grevin baarsna balyd. Tutukevlerinin zor koullarna kar, bu dnemde lmne direniler boy gsteriyordu. Benim koullarm daha ar olmasna ramen, k bu biimde yapmamn gereki ve doru olamayacann ve sonu da vermeyeceinin bilincindeydim. rgt ve halk kendim iin ayaa kaldrmamn da doru bir tavr olamayacan dnyordum. Bu ynl yaklamlarn, dnlen oyun gerei ezilecei ngrlm ve onay verilmiti. Tm diri elerin tasfiyesi, plann bir gereiydi. Soyut bir oven milliyetilik politik olarak srdke, her eyi buna kurban etmekten ekinmeyecekti. birliki ilkel Krt milliyetilii ve PKK hainleri ellerini ovuturarak bunu bekliyorlard. Byle yapmadm taktirde ise, "APO direnmedi, derin devlete teslim oldu" trnden yaklamlarla ortam istismar etmeye alacaklard. Bunlara alet olmamal, frsat vermemeliydim. Kald ki, Kemal Pir ve Mehmet Hayri Durmu bata olmak zere1982 Byk lm Orucu ehitlerine, yine Mazlum Doan ve Ferhat'larn ansna ballk; Onlar taklit etme biiminde davranmak yerine, zgr yaamn daha gereki ve onurlu bir kn emrederdi. Sonu olarak yaam kararll kesinletikten sonra, byk dnm srecine cesaret edecektim. Tarihte zellikle Ortadou kltrnde bu tr sreler dnm rnekleriyle 27

doludur. Ha Eyp gibi bir maarada, ha Zerdt gibi da banda inziva ve ileye ekilmisin, ha mral Tek Kiilik Tutukevine kapanmsn; znde fark yoktur. Sorun dnmn niteliksel zelliklerini gelitirebilmekteydi. imdiye kadar ki tm deiim ve geliim deneylerimi aan zellikler kazanmadka, byk ile srecinden salam ve doru kmam anlaml olmayacakt. Benim sorumluluum altnda oluan muazzam aclar ve umutlar ykl deerlere layk olmak da bu gereklemeye bal olacakt. Sz konusu olan, kiiliim temelinde bireyi, kurumlar ve zlen zihniyeti barnda tayan sistemi grebilmek; bununla da yetinmemek, o sistemi amak ve yeni sistemi gerekletirmekti. Ana hatlaryla teorik ve baz uygulama rnekleriyle kaln izgiler halinde bu sreci zetlemeye alrsam: a- Her eyden nce kiiliimin ilgin bir zelliinin sistematik karakter hastalnda olmasdr. Bir sistemi tam aamadka, kendimi srekli kriz iinde bulmam sz konusudur. Yzeysel ve doruluu kuku gtren deerlerle uzun sre yaamann, zme ters bu pheli yaamn doal bir sonucu olarak, beni hep araya zorlamas sz konusuydu. Bu ise, evrenden tutalm bir toz zerreciine kadar her eye doru bir anlam vermedike rahatlamayacak bir karakter, miza tamak anlamna geliyordu. Tm yaam evrelerimi gzden geirdike, bu hususu kaln bir izgi gibi gryordum. Aile ve ky toplumunda kendimi tanmaya balar balamaz, doru olan nedir sorunsallyla kar karya geldim. Sonu, aile ve ky gelenekleri yerine, kendi ocukluk hayallerim ykl 'zgn yasalarm' sezip yaamakt. Bilinen ky-aile isyancl bu zellikte gelimiti. Topluma, ehre aldka, durum daha da sancl bir hal ald. lk genel ideoloji olarak dine sarlmak, okasnda olduu gibi bende de ifadesini buldu. lk, orta ve lise srecinde dinsel yan ar basan duygulu, mmince bir yaam esas aldm da itiraf etmem gereken bir husustur. Fakat Ankara'daki okul, Dev-Gen hareketlilii, ilkel Krt milliyeti yansmalar bendeki krizi daha da derinleecekti. Tm bu sreleri baz retmenlerim fark etmi olup, yardmc olma abalar da vard. Yaanan sistematik dzeyde olduu iin, bu abalar yeterli gelmiyordu. 1970'lerde Kemalist Trkiye modernitesi atallama srecindeydi. Bir yandan daha radikal sol klar, dier yandan oven milliyeti ve dini arlkl siyasal klar her genci olduu gibi beni de etkisi altna almakta gecikmeyecekti. Klasik Kemalizm'in etkileri snrl kalmt. Yeni ideolojik-politik akmlarn etkisi altnda daha da zorlanmakla birlikte, yeni bir karar sreci yayordum. Krtlk ve dinsel kukuculuk peimi hi brakmayan iki kat gelenek olmaya devam ediyordu. Sol ideolojiye ynelmemde bu gelenekleri aarak deil, yadsyarak ama kolaycl, kukulu yapm daha da derinletirecekti. Krt ilkel milliyetiliine dmemek kadar, dinci zelliklerimi de yeni gelien dini siyasi akmlara kanalize etmemek nemli olmakla birlikte, yeterli bir zm deildi. Okulu bitirmekle, kk bir memurlukla tatmin olacak yapda deildim. niversiteyi okumam sol k iin bir basamak yapmaktan teye bir anlam tamyordu. Dnem ayn zamanda sol paralanmay yayordu. Eylemler patlak vermiti. Eylemciliin, karakterimin sistem analizi dnda, benim amdan deerlendirilebilecek bir zellii yoktu. Militanlk hevesleri tatmin etmiyor, bir taklit karikatr olmaktan teye anlam ifade etmiyordu. Mevcut sol ortam iinde, drst bir sempatizanlktan teye gidemiyordum. 12 Mart hareketinin solda yaratt boluk, hi hazr olmadm halde, beni bir genlik nderliiyle yz yze brakt. Ankara Demokratik Yksek renim Dernei (ADYD) ynetimi ve fiili bakan gibi bir konum, liderlik konumunu da nme koydu. Daha nceleri sempatizanlm, siyasi yan ar basan THKP-C'ye ynelikti. THKO kaldrabileceim bir yap gibi gelmiyordu. Fakat arta kalan THKP-C sempatizanlar yeni rgtlenmede tutarsz kalnca, k bir sol Krt hareketinde aramam ve bunun bizzat sorumluluunu stlenmem kanlmaz oldu. 1972-73'te bu kararllk kesinleince, gerisi pratik abayd. Bu kararll zdnzde, hem Krtln hem de sol temelinin genel bir izgi slogancln aamad grlecektir. O koullarda dnya apnda Marksizm'in, solun yaad kriz gz nne getirildiinde, slogancl amak kolay deildi. Ksr tartma ortamyla oyalanmaktansa, ana hatlarna emin olduum bir Krt zgrlk Hareketinin, ne kadar maceral gibi grnse de, sonucun verimli olacandan kukum yoktu. nk Krt olgusu zgrle, bin yl suya hasret topraklar gibiydi. Bu tercihe bata Kemal Pir ve Haki Karer gibi ok deerli Trk kkenli arkadalar da derinliine inanmlard. Onlar kmzn soy damarydlar. Yaptmz yolculuk tipik bir inanm mmin yryne benziyordu. Ortadou'daki tm zorlanmalar bu temeli deitiremedi. Dier yandan Avrupa'nn dayatt eritmeye kar da direnildi. Ortadou'nun feodal karakterini amam politik oyunlar ortamyla Avrupa'nn ekici-eritici ortam arasnda uzun sre direnilmekle birlikte, derinliine bir dnm yaamamz sz konusu olmad. Klasik Vietnam veya Kba tr hayallerimiz de hi eksik olmad. Sovyetler zldnde bile, tm eletiri-zeletiri abalarna 28

ramen, dnemi baaryla aacak sistematik yenilii yakalamaktan uzaktk. Giderek sktm bir gerekti. Ama inat bir abayla ne ABD ve AB'ye, ne de bir Ortadou devletine ynelik teslim olma eilimine itibar edilmedi. zgn kalmak daha anlaml ve zme denk geliyordu. ki binlere doru daha ok mevcut hareketlilii ve bu temelde onuru korumak, gerisine fazla aldr etmemek veya kaderci-dogmatik bir anlay iinde gn saymak gibi geiyordu. Ortadou'daki son dnemime damgasn vuran gereklik buydu. Hi rahat deildim. Kadn zgrlne daha fazla ynelmem sz konusuydu. Belki bu kanaldan bir k bulabilirdim. nk yeni dncelere daha ak, dourgan bir alan gibi geliyordu. Geneldeki sol dncenin Sovyet reel sosyalizminde yaad zmszlk ve zl, temelindeki derin boluklara balyd. Benim yaadm da bununla ilintiliydi. Krt sorununa uygulan snrl sonular vermi, fakat derin bir uurumun kenarna da getirmiti. Her ne kadar bu sosyalizm trne ynelik batan itibaren eletirisel yaklalmsa da, kkl bir dnme uratmaktan uzaktk. Kksz bir mezhepleme tehlikesini ieriyordu. Tarihsel temelden yoksunluk, gelecein peygamberce dogmatik ngrs, dnyevilemi bir materyalist dini anlay durumuna drmt. Feodalizmin gncellemi dini-siyasi akmlaryla kapitalizmin yeni liberalizminin kenarndan bile yrmek istemiyordum. Daha derinlemi kukular ve kurumayla yz yze bir zihniyette, geliemeyen duygularla ykl, olabildiince trajik bir pratiin banda ayakta kalmay tam bir onur savana dntrmtm. Baar ve zm, pratikten ve sistemin iindeki gelimelerden bekleniyordu. Halbuki her iki alan, kriz derecesinde bir bunalm yayordu. Her ynyle bir kilitlenme durumuna gelmiti. Fakat doa durmadan deitiine gre, toplumsal gereklik de deiecekti. Tkand noktalardan, zme zorlanacakt. b- mral srecine bu gereklik temelinde gelindi. nemli bir tarihsel kesit yaratlmasna ramen, kendi sistemini yaratmaktan uzakt. Her tarafa kullanlabilecek bir malzeme durumundayd. Trk Devletinin sorgulama yapan gleri, sanld gibi fazla geri deillerdi. Kilitlenme kadar zmn de benden getiinin olduka farkndaydlar. Kaba bir yaklam iine girmemekle birlikte, tam bir sistem savayla yz yze braktlar. Kendi deyileriyle, her eyi ben yapmak durumundaydm. Bir yanyla doruydu. Dier yandan ise, tm dnya karsnda tek bana braklmtm. ine drldm bu durumumda, 'yeni dnya adaleti' kendini btn plaklyla gsteriyordu. zellikle ABD kreselciliinin (yeni) ilk kurbanlarndandm. Aslnda Trk-Krt olgularnn, basit bir kullanm deeri tad anlalyordu. Sorunun znn bir Krt-Trk elikisinden ibaret olmad kendini btn ynleriyle gsteriyordu. kinci, nc kategorilerden elikiler olduumuz ortadayd. Dar bir ulusalclk ve snfsallk bu yzeysel elikileri ifade ediyordu. Sistemli olamadmz, kar-sistemlerin iinde kaldmz inkar edilemez bir konum arz ediyordu. stediiniz kadar ezilen ulusu veya smrlen snf olduunuzu iddia edin, pratik sizi kart sistemin basit bir av halinde tutmaktan teye tamyordu. Eer yaadnz sistemi kkl gzden geirmez, alternatifini gelitiremezseniz, bu konumu aamayacanz da ortadadr. Kocaman Sovyet sistemini kullanan emperyal hegemonik sistem, bir Krt-Trk ilikiler ve elikiler odan haliyle kullanacakt. yle yapt da btn marifetleriyle karmdayd. Bu durumu sadece dostlarn, PKK'nin eksiklikler ile izah edip amak gereki deildi. Hatta grnr komploculara balamak da yeterince bir izah olamazd. Ne kadar Krt, Trk, Arap zmlemesi yaplsa da durum yine alamazd. Buralardan dnya hegemonik sistemini zmeye ynelmedike, iinde kvranmaktan kurtulunmayacakt. Benim durumum her ynyle bir sistem zmn dayatyordu. yle sradan parasal, farkl zaman-mekan zmlerini deil; btnsel derinlikli ve tm boyutlaryla bir evrensel zm dayatyordu. Bu tr bir abaya ve dnsel younlamaya yneldim. Tmyle etli butlu olmasa da, kendi sisteminin iskeletini oluturduum kansndaym. Evrensel bak am, mevcut bilimsel bilgi dzeyini rahatlkla karlad gibi, hibir gelime karsnda amayacak bir olgunlua ulam seviyededir. Yaam-lm diyalektiinde tm geliim evrelerini yorumlayabilecek ve karsnda yeterince cesaretle durabilecek durumundaym. Dntrdm sadece bilimsel zihniyet yaps deildir. nsanlk tarihi boyunca yaanan mitolojik, dini, felsefi ve bilimsel dnce tarzlarnn i ie diyalektik gelimesini zihniyetimin temel kalplar haline getirmiim. Buna salam mantk yaps da denilebilir. Bu mantk yaps iinde toplum, doa ve evren kavramna pheli karakterimi doyurabilecek denli bir derinlik, doruluk kazandrm durumdaym. Benmerkezli bir dnce yaps veya hastalndan kurtulmu durumdaym. Ta ocukluktan beri en gl baba, kabile, airet, ulus, devlet vb. kavramlarla kendini zletirme, tekletirme hastal, aslnda insan psikolojisindeki en derin bir zaaf da tekil ediyor. Belki de canllar aleminde kendi bana yaayamayacak denli zayf bir hayvan olan insan tr, bu zayfln 29

toplum olmak ve toplum olmakla da kendini onun bir kategorisi (aile, hanedan, devlet, ulus, airet) olan biimler altnda tanrsal bir yans haline getirmekle benletiriyor, tekletiriyordu. Aslnda tek tanrlamayla, benlikte bir zirveleme ve kendini gizleme sz konusudur. Buradan karak firavun tarzndan son ABD tarzna kadar bir uygarlk gc halinde korkun glendirmesine varyor; temel insani zayfl byle yantlyor. Tabii bu tr tanrsallatrmayla hastalk almyor, tm insanl tehdit edecek bir genellie ulayordu. Ortadou kltrndeki byk ile dnemleri, znde bu yapy krmaya yneliktir ve ok zengin bir ierie sahiptir. Sosyal mcadele tarihini Batda aramak, aslnda zmze saygszlktr. Her tr sosyal ve evreci mcadelecinin binlercesine Ortadou kltr tandktr. Descartes, Marks, Lenin vb gibi Batnn son 500 yllk birikimleri bu kltr karsnda zayf kalr. Batnn stnl, eletirisel-diyalektik dnceyi sistemli ve srekli uygulamasndan ileri gelmektedir. Buna ramen bireycilik hastaln aamad gibi, insanl genellemi bir firavunlama sistemi iine atmaktan teye gidememitir. Smer rahip birey ve devletinin aynsn temsil etmektedir. Yalanl ve kanl uygarl esas olarak aamamtr. Sistemin ya tek tanrnn hileen kullar ya da tanrsallaan insanlar retmekten teye gitmedii anlalmtr. Kendi zmmde, Bat uygarl dahil, Smerlerden beri sregelen birey-devlet ikileminin tm sorunlarn kaynan tekil ettii ve son on yllardan beri gittike derinleen bir krizi yaad biiminde bir anlaya sahibim. Bu ikilem tm ekonomik ve ideolojik toplum yaplanmasn cenderesine alan temel elikiyi tekil etmektedir. eliki serf-derebeyi, kle-efendi, ii-patron arasnda olmaktan teye, tm resmi snfl uygarlk sistemi ve cenderesine ald herkes ve her kurum arasndadr. Snf sorunlar, evre, kadn (cinsiyet) sorunundan etnik sorunlara kadar tm toplumsal sorunlar bu sistem elikisinden kaynan alr. Fakat devlet sahibi sosyalite kendi sistemini kurmasna karn, devletle eliki halindeki tm sosyalite yaplar kendi bileik sistemlerini kurmaktan uzaktrlar. Devlet sistemlerinin srekli gittike younlaan ve bileik zellikleri karsnda, sz konusu sorunlar yaayanlar, gerek uradklar zor, gerekse ideolojik saptrmlar yoluyla sistematik dnce yapsna ve toplumsal kurumlara ulamaktan yoksun braklmlardr. Bilin ve iradenin paralanm hali sreklilii ve btnsel bir kurumsall oluturamamakta; tarih boyunca sergilenen byk zverilere ramen, sistematiklii salayamamaktadr. ounlukla devlet sosyalitesinin i elikilerinin bir aleti olarak kullanlmaktan kurtulamamaktadr. Bu haliyle devlet ve dayand sosyalite, zayf bacaklar zerinde ien bir gvde ve dev bana benzemektedir. Gerek bir toplumsal kanserleme yaanmaktadr. Devletin bu haliyle yryemeyecei gerei, sistemin motor gc ABD'nin yeni kresel hamlesine yol amtr. Sistem, kartlarnca zmlenemeyince, kendi iinde zme gitme abasndadr. Son Irak operasyonu bu balamda anlam ifade eder. zm bulanaca da kukuludur. Sistemin buna yetenekli olup olmad youn tartlmaktadr. Fakat bizim tartmamz bunu amak zorundadr. Mevcut sistem d bir sistem tartmasnda vardm sonu, toplumun deiim-dnm abalarnda devleti tm yaklamlar amak biimindedir. Devlete gtren tm dnce ve hareket yaplar, iddialar ne denli eitliki ve zgrlk olursa olsun, ters sonu dourmaktan kurtulamazlar. Son Sovyet deneyimi iyi bir rnektir. Devleti sosyalizmin olamayaca kantlanmtr. Marksizm'in temel zaaf bu gereklikte yatmaktadr. Ezilen snf diktatrl de dahil, her devlet doalnda eitsizlik ve zgrlkle sonulanmak durumundadr. nk devletin temel mantk ve dokularnda bu gereklik esastr. Eitletiren, zgrletiren devlet olamaz. Fakat bu demek deildir ki, snrl eitlik ve zgrlk amacna hi katkda bulunamazlar. Mevzii ve dnemsel bu tr zellikleri kazanabilirler. Ama bu zellikler asli olmayp geici karakterdedirler. Dolaysyla devlet d sosyalitenin, kendine uygun zihniyet ve siyasal yaplanmalar oluturma grevi vardr. Tarih boyunca birok mezhepsel ve etnik admlar atldysa da, bir sisteme ulalamad aktr. Kleci, feodal ve kapitalist adaki tm ezilenlerin hareketleri muazzam deneyimler yaamalarna ramen, sistematik, srekli gittike younlap kurumsallaan geleneklere ulaamadlar. Varolanlar parasal ve adeta mzelik konumdadr. Buna ramen tm insanln devlet sosyalitesince yutulduunu, hibir gelenekten eser kalmadn iddia etmek sbjektivizm olur. Bu, ar abartma ve klmek anlamna dmek olur. Gereklik biraz daha farkldr. Ezilenlerin tmnn, bir da ve orman kovuundan l kabilesine, kleden iiye, cinsiyet ezileninden evreciye, ocuk, gen ve yal katmanlamasna kadar bileik bir sistem arayna hibir dnemle kyaslanmayacak kadar ihtiya vardr. Devlet sosyalitesinin zihniyet ve siyasetaskerlik yntemlerine dmeyen, o snrlara komayan, kendi doalarna uygun hem zihniyet hem 30

de politik yaplanmalarn oluturmalar gerekir. Bu temelde tarih ve gelenek, aratrma ve bilinlendirme, mantk kazanma abalaryla en geni Demokratik Ekolojik Toplum Koordinasyonlarn tekil etmeleri gerekir. Klasik sol ve liberal kalplarla hi vakit harcamamak, verimlilik ve bo arptmalara uramamak asndan nemlidir. Kresel sistem bunalmna kar kresel bir demokratik ekolojik hareket insanlk iin gittike aciliyet kazanmaktadr. Mcadele biimleri olarak klasik sol dnemde olduu gibi devletle arpmamak kadar, devlete komamak da ilkesel bir deere sahiptir. Ne devletle arparak, hatta onu ykarak, ne de devletle sorunlar zmlenir. Tersine, 'ne kadar devlet, o kadar sorun', yine 'ne kadar az devlet, o kadar ok zm' forml daha gerekidir. Devletten uzak durmak, gerekiyorsa demokratik-ekolojik toplum abalarnda snrl bir uzlamadan teye gitmemek byk nem tar. Son 150 yllk sosyalizm abalarnn iflas etmesinde, devlet yaklamlar belirleyici rol oynar. Milyonlarca kahramann lm, emek abalar bu ideolojik ve siyasi krlkten tr sonunda emperyalizme hizmet etmekten kurtulamamtr. Birok ezilen ulus ve snf hareketi bu tr yaklamlarn kurban olmutur. 300 yllk Roma mparatorluuna direnen yoksullarn hareketi, Hristiyanlk devlete yneldiinde yozlap engizisyona kadar gitmekten kurtulamamtr. Zerdt'ten Mani'ye, Nuh'tan brahim ve Muhammet'e kadar zm aralar, Smer rahip devletine doru kotuka, kurtarmak iddiasnda olduklar insanl aslanlara yedirmekten teye gidememilerdir. Bu yaklam, Leninist tarz bir emperyalist devlet ykcl ve proleter diktatrlk kuruculuuna gtrmtr. Leninizm'in dt durum da ayndr. Maoizm ve benzerleri de ayn gelenei paylarlar. Yeni demokratik-ekolojik aray, rijit, kesin snf, ulus ve devlet kategorilerinden hareket etmez. Umudunu salt gelecee tamaz. Kuru bir gemi inancna da dayanamaz. 'Tarih ve gelenek neyse, gnmz ve gelecek odur' byk ilkesine gre dnme ve davranmay bilmek gerekir. TARH VE GELENE NE KADAR DORU BLYORSAN, GNMZ VE GELECE, BU TARH SELLETRDN DE STNE EKLEYECEN KADAR DETREBLR, DNTREBLRSN. Deiim ve devrimin altn kural, bu byk harfli formln uygulanmasndan geer. tekiyi tanmak, zihniyet dnmnde dier nemli bir ilkesel yaklam ifade eder. Firavunlama, yani kendini devletle tanr yerine koyma, tm siyasi hastalklarn zdr ve karsndakileri kk, kul gibi grmeye zorlar. Gnmzde bu hastalk, Nemrutlar ve Firavunlar dneminden daha az youn yaanmyor. Dolaysyla tekiyi bir kul, etkisiz bir varlk gibi deil, eit ve zgr bir diyalektik e olarak grmeyi gerektirir. Doaya ve evreye bo, uursuz varlklar olarak deil, evrensel yasalarn ahengine gre yaayan varlklar olarak, ilka insannn kutsall iinde bakmay gerektirir. Bunlarla birlikte kanl uygarln daha da iinden klmaz hale getirdii cinsellik, kadn, ocuk ve yallara; snf, din ve tarikat gibi daha toplumsal kategorilere de ayn zihniyet perspektifinden yeni ve gelitirici bir yaklam esas alr. Eylem ve rgtlenmede zorunlu meru savunma dnda zora bavurmaz. Byk ayaklanmalar yntem olarak semez. Bunu tmden reddetmese de, esas olarak bilinle dolu toplum biimlerini esas alr. 'Ne kadar akl-duygu gc, o kadar toplum ve hareket gc' ilkesine bal olmak esastr. Duyguya dayanmayan akl devleti sosyalitenin acmasz bir kalnts sayar. Kadnn duygu ykl zekasna zmleyici yce bir deer verir. ocuk hayallerine en az akll bilgelerin dnceleri kadar anlaml yaklar. Yallarn tecrbelerine srekli saygl yaklar. Genliin cokusundan hayatn hibir dneminde vazgemez. yi olan gzeldir, gzel olan iyidir. En gelimi zeka ve trettii kavramlar gzelliin zn oluturur. lkesel yaklam esas alr. Yaama gerekli cokuyla yaklarken, lm yaamn bir bedeli olarak grr ve yersiz korkuyla karlamaz. Ne kadar anlaml yaamdan yanaysa, o kadar anlamsz lme kardr. lme ancak anlaml yaamn gerei olduunda cesaretle gs gerer. deolojik sistem dnmmn ana izgilerini byle formle etmek mmkndr. phesiz bu yeni paradigma yaama bundan sonra daha derinlikli, evren, doa, toplum yasalarn grerek bakmak ve yaamak anlamna gelir. c- Yeni paradigma ile olgulara bakldnda byk bir fark grmek mmkndr. Sloganc ve ematik dzeyi amam szn gcn epey yitirdii, pratik yaamn kendiliindenlie kayd durgun ve anlamsz bir duru sergileniyordu. Hemen her dnya grndeki kkl dnmlerin yol at deiimlerin bir benzeri sz konusudur. Daha nceki zihniyetin anlam vermedii birok gelime adeta dnce dnyama saanak gibi yayordu. Duygu dzeyi dm veya gelimemi kuru mantk yerine, sz-anlam-olgu arasndaki diyalektik ok canl bir dnya sunuyordu. Neredeyse talarn bile bir akl var, ok yava da olsa bu akl, yasa zelliklerine gre yryordu. 31

Doa ve toplum arasndaki farkllklar ve ballklar byk heyecan veriyordu. 20 milyar sanlan evren tarihini insanda gzlemek, aslnda 60-70 yllk mrn izafiliini de ortaya koyuyordu. Bu tr zaman saymalar yerine, nemli olann anlam zaman olduu, ne kadar anladysan o kadar yaadn gibi bir sonu da karmak mmkn oluyordu. Bu paradigma ile nereye, hangi olguya ne zaman baklsa byk bir anlam zenginliini getiriyordu. Daha nceki bak alaryla kyaslanmaz bir stnlk tayordu. Artk gnmzle tarih, tarihle gelecek arasnda ba kurmak ok daha gerekiydi. Tarihten kopmayla hibir eyin doru tanmlanamayaca, dolaysyla salkl bir dnmn grlemeyecei akt. Tarih yalnz ibretlik bir ayna deil, yaadmz gerekliin kendisiydi. Eskiyi kolay reddetmenin gerei kaybetmek anlamna geldii, her eyi gelecee saklamann yaayan gereklii hayallere terk etmek olduu nete anlalyordu. Dn-bugn-gelecek arasnda pek uzun bir mesafe ve zaman olmadn, olsa da byk bir deime anlamna gelmediini grmek daha gereki, yaanlan ana daha saygl olmay dayatyordu. Paradigmann yol at bir nemli dnce deiiklii de, aa tam damgasn vuran Avrupa uygarlna ve devlet merkezli topyalara dalmann zgrlk getirmesi urada kalsn, kendine saygy bile kaybettirdiiydi. Yaanlan birok deer alt st oluyor, tersine bir dorulma mant geliiyordu. Tm insani yetenekleri, temelinde Avrupa'nn damgasn vurduu ve devletin ekim merkezini tekil ettii kavram ve kuramlara doru seferber etmek, ilerleme ve zgrlk kazanm deildi; kendi toplum geleneini kk grerek, bandan itibaren bir teslimiyet konumuna dmek demekti. Uygarlklar farkn grememek, zgcn yitirmek, sentez yerine ya kartlk ya da ona mahkum olmaya gtryordu. Yeni paradigma ile Avrupa uygarlyla sentez arama ve keskin devlet ekicilii kadar ztlna dmeden, siyasal, sosyal ve ekonomik modeller kurmak mmknd. Avrupa ve devlet merkezli dnceden kopu, her eyin sonu olmad gibi, yeni bir yaratclk srecine de yol veriyordu. Bu zihniyetle dnn siyaset ve ulusal sorunlarna baktmzda, ne kadar ksr kalnd ortaya kyordu. Devletilik, ulusallk, sava, snf, parti gibi toplumsal kavramlarn pek gereki olmad ve ar dogmatik yaklamlara yol at grlyordu. Kavramlar yaamn, gerein yerine konulmakla tehlikeli de olabiliyordu. Siyaset ve ulusal sorunlar dnyasnda daha gereki olmak mmknd ve yollar bulunabilirdi. Gerek ak ve karadan ibaret olmayp, sonsuz renk deiimini ieriyordu. Byk zgrlk tutkularmz, uygarln kanl aralarna ve demagojik kavramlarna dayandrmakla, sonuta ona ihanet eder duruma dyorduk. zgrlk, amalar kadar aralarnn da temiz olmasn gerektirir. Hiyerarik ve snf temelli uygarlk ve devlet aygtlarn ezilenler ve smrlenlerin kullanmna amak, yozlama ve yeni egemen-smrc tabakay ortaya kartr; devletin snmesine deil, daha da azgnlamasna yol aar. Proletarya diktatrl, sosyal devlet vb kavramlarn birer safsata ve aldatma aralar olduu, denendii lke pratiklerinden yeterince aa kmtr. O halde devlet amal parti, hareket ina etmenin amalarma uygunluu urada kalsn, terslii sz konusuydu. En temel kopuu bu ilkede yapmtm. Yine ulusal, snfsal, halk, demokrasi gibi kavramlara salam tanmlanm ller iinde bakmak, bir temel mantk esas olmalyd. Aksi halde 'Allah'a kadar giden soyut kavramlara mahkum olmak kanlmazd. Ortadou insannn dogmatik zihniyeti bu kavramlarla daha da ykl olup, hibir yaratcla yol aamayan pratiin kr yrys haline getirilmiti. Sonu bitmez din, hanedan savalaryla etnik savalarn bu zihniyetle yakndan balants vard. znde gizlenilen ise, art-rn ve deer gaspyd. Doru olan, yeni paradigmann siyaset, rgt ve eylem tarzn da ayn yaratclkla gelitirmekti. Doru teori ve program ortaya koymak yetmez. Onlar boa karmayacak rgt ve eylem hattn da byk bir zenle semek art vardr. Bulunacak zmlerin kapitalizmin hegemonik sisteminin dnda, onun devlet ynetimine dmeyen, snfa kar snf, zora kar benzer zor, ayn dilden cevap verme ve benzeri tuzak kavramlara dmeden gelitirilmesi gerekir. zmn sistem dnda gelitirilmesi, yeni Berlin duvarlar ina etmek anlamna gelmez. Bu ne kr bir atma, ne de g yetmeyince iinde erime anlamna gelir. Devlete kar tavrda da, ya onu amalarmz iin ykmak, ya da bir parasna konmak amalanmaz. Devletten uzak durmak ve ancak koullar doduunda snrlar llm geici uzlalara gitmesini bilmek demokratik yaamn gereklerindendir. Son 150 yllk sosyal mcadelenin ve sosyalizmin layk olmad sonulara yol amas, devlet sorununa yanl yaklam ile yakndan balantldr. Devlet d siyaset, demokrasi anlaynda nemli yenilikleri gerektirir. Demokrasinin snf, grup iradelerinden olumakla yetinemeyecei, ezilen ve hegemonik gler dengesini ynetmek ve dntrmek gibi grevlerini kavramann ve pratikte temsilinin ayrm kabul etmez bir militanlk tarzna ihtiya gsterir. Meruiyet gelitirirken yasalla uyum kadar, 32

antidemokratik yasalln almasn bilmek de byk nem tar. Demokrasinin, toplumun tm glerinin sorunlarn aa vurduu ve zm arad bir politik sistem olduu srekli gz nne getirilmelidir. Demokraside zlemeyecek bir sorun yoktur. Yalnz temel felsefesine, kural ve yaratclk esaslarna bal kalmak kaydyla bu zm gcn ortaya koyar. Demokrasinin ciddi bir entelektel kltr gerektirdiini, frsat ve demagojik yntemlerle bir ara gibi kullanlmayacan iyi bilmek gerekir. Ayn zamanda demokraside 'tabu' sorunlar yoktur. Hatta en tabu gibi grnen sorunlarn panzehiri demokrasidir. Bir baka nemli husus, demokrasiyi bir snf, ulus, etnik veya dini grubun arac olarak deerlendiremeyeceimizdir. Demokrasi, her grubun gcne bakmakszn kendini zgr ifade etme hakkna sahip olduu bir siyasi rejimidir. Demokrasi tanmnda anlamakszn, bir lke, devlet veya topluluk iinde demokratik yntemlerle sorunlara zm bulmak zor olduu gibi, ortam yazlatrc bir demagojiye brakr. Zihniyet dnmnn en nemli bir paras, demokrasi rejiminde kararllk oluturmaktr. phesiz baka zm rejimleri de vardr. Kapsaml savalar ve ayaklanmalar da nemli sorunlar zmeye hizmet edebilir. Bunu gemite ben de denedim. Ama gerek, bu yntemlerin karakterime en uzak yaklamlar olduudur. Sz konusu meselenin kaba gle mi, mantk ve idrak gcyle mi olduuyla yakndan balantldr. Sanldnn aksine, gc veren ordularn ve ayaklanmalarn hareketi deil, demokrasilerin idrak ykl gcdr. Bu gc yaratanlarn kazanmas nlenemez. ABD'nin bile son tahlilde stn kmasna (hegemonik gler arasnda) yol aan, demokratik zemininin eskiden kalma gcdr. Sovyetlerin kaba gc, ABD'nin gerisinde deildi. Savamadan kaybetmesinde esas etken, demokrasiden hi anlamamasyd. Dnyada birok halk glerine kaybettiren de znde demokrasilerini gelitirememeleridir. Bu konuda tam bir netlik ve kararllk iindeyim. Krt olgusundaki krize ve zmne ynelirken, eski kukuculuu geride brakm, kendine gvenen bir yap iinde kendimi yenileyip yaratc kldm belirtebilirim. d- Ortadou'da toplum; siyaset ve askeri alan bata olmak zere tarihi bir yeniden yaplanma dneminden gemektedir. Toplumsal dnmlerde diyalektik zellikler, yasalar temelinde gerekleir. Uzun sreli nicelikler birikimi biimindeki deiimler, i ve d koullarn elverililii veya zorunluluu karsnda niteliksel bir aamada daha hzl ve farkllam olarak patlar. Bu srelere devrim zaman da denilir. ABD'nin Irak mdahalesini, salt petrole, srail gvenliine balamak dar bir yaklamdr. Dnya hegemon-sistemi olarak sistemin i ihtiyalar ve zorlamalar balamnda kkl ve uzun sreli bir yeni aama olarak deerlendirmek daha gerekidir. Dnya kapitalist sistemin motor gc olarak sorumluluk duymakta, nereye ne zaman mdahale veya operasyon dzenlemek gerekiyorsa yle hareket etmektedir. Bu gerei fazla yadrgamann bir anlam yoktur. Emperyal sistemler doduundan beri benzer davranlar sergilenmektedir. Tarihin bildii ilk emperyalist gcn, ilgin bir durumdur ki, bugnk Irak'ta Smerlerin Akadlar aamasnda oluup Kral Sargon dneminde ilk saldrya getii grlmektedir. Adeta ilk ve son emperyalist imparatorlar olarak, Sargon (ok silik glgesi Saddam) ve Bush, ana kaynakta byk tarihsel trajedilerin (planl ilk insan katliam ve talanlar) son komik bir tekrarn oynar gibidirler. Gerekli olan, bu post-modern emperyalist-sistem mdahalelerin kapsam, ama ve olas sonularn doru kestirebilmektir. Ortadou toplumlarnda sorumluluk duyan glerin hayati grevlerinin banda, bu zmleme ve z dinamiklerine gre nasl bir yant oluturabilecekleri hususu gelmektedir. unu ok iyi bilmek durumundayz ki, her dnya hegemon sistemi baat toplum yapsna ve temsil glerine dayanr. Bu sistemlerin alar boyunca olumlu ve olumsuz ierikli saysz yaylma, istila, igal ve smrgeletirme hamlesi gerekletirilmitir. Bylelikle stn, baat sistem yaylabilmi, dnemine gre bir dnya sistemi haline gelebilmitir. Tarihin ilk byk insanlk devrimi olan 'neolitik a', doduu kaynak olan bugnk Toros-Zaros da sisteminin i kavisli eteklerinden tm dnya ya yaylma yeteneini gstermitir. M. 7000'lerden beri kalnt halinde de halen en olumlu yaylma biimi olarak devam etmektedir. M. 5000'lerde aa DicleFrat havzasna, 4000'lerde Nil kylarna, 3000'lerde Pencap kylarna, 2000'lerde Avrupa kylarna, in'de Sar Irmak kylarna kadar yaylabilmitir. Amerika ktasna daha ge yaylmtr. Bu temelde ortaya kan Smer ve Msr snfl toplum uygarlklar, hakim-sistem olarak, GrekRoma dnemlerine kadar dnya apnda yaylmay derinletirerek srdrmlerdir. Kleci emperyalizmin bu ilk izi zerinde Helen ve Latin Roma dnemi dnya apnda daha da derinleen bir temelde yaylabilmi, kapsaml deiim ve gelimeleri beraberinde getirmilerdir. Feodal uygarlk dneminde daha da gelitirilmi bir kapsam zerinde, slami ve Hristiyan motifler altnda yeni bir aamada sistem yaylmalar srdrlmtr. Btn bu yaylma, igal ve smrgeletirme dnemleri zerine en son konan kapitalist uygarlk ve onun emperyalist-smrgeci yaylm ve 33

igalidir. 1500'lerde balayan bu son sistem, gnmzde ABD nderliinde dnyada en gelimi bilim-teknik temelinde, girilmedik tek bir aile bile brakmadan etkili olmaya devam etmektedir. Bu yaylma, igal ve smrgeletirmeler kolay, gnl rzasyla yrtlmemi; ounlukla ac ve kanla, ordu ve savalaryla ancak gerekletirilebilmitir. Dier yandan hakim dnya sistemini sadece emperyalizm, igal ve smrgeci g olarak deerlendirmek yanltr. Bu sistemler gcn kantladklar iin, bata daha verimli ekonomik retim ve temelindeki yeni bilimsel-teknik zellikleri nedeniyle olumlu ynde de yaylma stnlklerine sahiptirler. Zaten uygarlk, alar arlkl olarak byle olumutur. phesiz bu srece bir yandan kutsal ve hakl direnmelerle bilgece yantlar verilirken, dier yandan ezilen ve smrlen bir insanlk kesimi de oluturulup sistemin her tr ihtiyac iin hazr tutulmutur. Gnmzde yaanan, bu bol acl ve smrl tarihin post-modern biimidir. Birok bilgin kapitalist-sistemin en derin krizini yaadnda hemfikirdir. Yeni sistemlerin douuna yakn bir dnem yaanmaktadr. Olduka anlamszlaan kapitalist-sistemin ilk defa alma srecinde olduu da entelektel, aydnlatma gleri tarafndan younca tartlmaktadr. AB olgusunda insan haklar ve demokrasi ilkesel bir seviye kazanm olup tarihsel yeni boyutlar iermektedir. Ekoloji bilgisi gittike artan bir bilim olup, toplumsal dnmlerde gz ard edilemez bir uygulama gc haline gelmektedir. Dnya apnda ykselen temel ve mterek deerler, insan haklar ve demokrasidir. Devrimler de dahil, her tr toplumsal dnmlerde demokratik siyaset yntemleri ncelik kazanm durumdadr. Zor yntemleri, artk tarihin p sepetine atlmayla kar karyadr. Gerek devletin gerek daha alt yaplarn 'terr' yntemleri, insanlk tarafndan her geen gn daha ok tepki toplayp tecride uramaktadr. Birey ve topluluklarnn meru savunma haklar, sava ve ayaklanma biimleri de dahil, BM ve evrensel hukukta yerini bulmaktadr. Bunun dnda her tr iddet, tm dnya devletlerince reddedilmektedir. Ekonomik, sosyal, kltrel, siyasal haklar ve halklarn kendi kaderini zgrce belirlemeleri, BM tarafndan yasal bir statye kavuturulmutur. Tarihte ilk defa hegemon-sistemle kartlar arasnda insan haklar, demokrasi ve ekolojik konularda geni bir konsenss olumu bulunmaktadr. Snrl bir uygulama gc de olsa, kamuoyunun gittike artan tepkisi tm toplumsal gleri temel konsensslere zorlamaktadr. Son Irak igalinde bu nete ortaya kt. izilen bu ksa ereve bile insanlk tarihinin boy att topraklarda, Aa Mezopotamya'da yeni bir 'Helenleme' srecine girildiini gstermektedir. phesiz bu ismen skender nderlikli M. 330'lardaki Helenlemeye benzemektedir. Ancak z ve biim arasnda byk farklar bulunmaktadr. Ama ABD birliklerinin, tpk skender'in birliklerinin (Falanjlar) Babil'e girdii gibi Badat'a girdikleri de inkar edilemez ve arpc bir benzerliktir. Daha da nemli olan, bu ilk Bat hamlesinin yaratt muazzam Dou-Bat sentezidir. Halen grkemli kalntlarn (Zeugma, Nemrut, Palmira bata olmak zere) corafyamzn ok alannda gsteren bu kltr, znde dourgan Dicle-Frat kltrnn trevidir. ABD askeri birliklerinin arkasnda Bat kltrnn en azndan 200 yllk bir szma tarihinin en gl hamlesi sz konusudur. Bu kltr blge toplumunca tannmasna ramen, olduu gibi zmsenmekten uzaktr. Temel sorun, bu aamada Dou ve Bat kltrlerinin yeni bir 'Helenleme' gc gsterip gsteremeyeceidir. Bir yandan ABD ve srail sann ar iddet hamleleri, dier yandan slamik toplumu amalayan iddet elerinin zmleyici rol oynamalar pek olaslk dahilinde grlmemektedir. Fakat Birinci Dnya Sava sonras oluan siyasi ve askeri yaplanmalarn ABD ve ngiltere tarafndan almak istendii de bir gerektir. Yaklak bir asra dayanan, Ortadou toplumunda sren siyasi ve askeri yaplanmalar, genelde kapitalizmin ve zelde ngiliz emperyalizminin rndrler. 200 yldr sren Bat kltr szmas, yeni aamada khnemi ve sistemin ihtiyacna cevap veremeyen siyasi ve askeri yaplar datp, yeniden 'demokrasi' eksenli bir yaplanmaya tabi tutmak istemektedir. Blgenin ibirliki kapitalist snflarnn bu talebe direnmeleri sz konusu olamaz. Ulusal devleti glerin demokratiklemeden, bamszlk eilimleri de pek baar ansna sahip deildirler. Emperyalizme dayanmay braktklarnda nasl devrilecekleri, hem de bu iin olduka komike gerekleecei Saddam ahsnda ibret verici bir rnek olarak blgeye sunulmutur. Dnmeyenin nasl dntrlecei, adeta bir tiyatro oyunu gibi sergilenmitir. ABD-ngiliz hamlesi, Irak ahsnda tm blgenin askeri ve siyasi yaplanmalarna bir zm rnei olarak sunulurken, tm glerin gerekli dersleri karmalarn dayatmaktadr. Suriye ve ran'a uyar, Trkiye'ye ise eletiri bu perspektif altnda deerlendirilmelidir. Kendi bana alndnda bu yaklam teslimiyet dayatma gibi grnse de, znde geni bir uzlama olanan da iinde barndrmaktadr. Blge gleri bu uzlama 34

yeteneklerini gstermek yerine, eski yaplarnda srar edip bir de kar iddeti destekler duruma gelirlerse, akbet Irak gibi olacaktr. Fakat blgede bir 19. yzyl smrgeciliinin gelitirilemeyecei, (ABD ve ngiltere bir seenek olarak istese de) yeni kral ve tiran rejimlerin oluturulamayaca da o denli ar basan bir olaslktr. Blge iin kinci Dnya Sava sonras Avrupa, 1990 sonras Dou Avrupa lkelerinde gelien demokrasi tr bir gelime seenek olarak ngrlmektedir. Bat tarz demokratiklemenin burjuva snf karakteri bilinmektedir. Blgenin st tabakalar ise, demokrasiyi burjuva anlamda da zmsemi olmaktan uzaktrlar. eliki ve zmn kolay gelimemesi de bu objektif konumdan kaynaklanmaktadr. ABD mdahalesinin yapabilecei, ancak eski siyasi ve askeri yapy datmak ve gszletirmektir. Bizzat demokrasiyi ne kadar istedii urada kalsn, en olumlusundan ancak n ak tutabilir. Blge st tabakasnn antidemokratik konumu, geriye halk blounun hem kltrel yapsnn uygunluu, hem dayanlmaz ekonomik ihtiyalar asndan, kapsaml demokratik zmlenmeye son derece elverili bir yap arz etmektedir. Blgenin tarihi, sanld gibi ok dinli, mezhepli, etnik ve i ie gemi milli yapl karakteri nedeniyle demokrasiye elverisiz deildir. Tersine, bu zellikleri demokrasinin zengin bir alt kimlikleri olarak da rol oynayabilir. Alt birimlere dayal demokrasi, bireylere dayal olan Bat trlerinden daha zenginlik ierebilir. Ar bireycilik, demokraside sorumsuzlua daha ok aktr. Tarih blgede srekli alt kimliklerin geni bir ademi merkeziyetiliine tank olmutur. Tm blge imparatorluklar alt kimliklere saygl olmular ve geni zgrlkler tanyabilmilerdir. zcesi, blge tarih boyunca doal bir federasyon zelliklerini tamaktadr. Son Osmanl mparatorluu deneyi ve gnmz ran' bu zellikleri gstermektedir. Halklarn insan haklar ve demokrasiye susamlklar, ilk defa Bat kltrnn deiik snf ieriinde de olsa ayn taleplerle gelmesi, baarl bir sentezin gelitirilebileceini gstermektedir. ve d dinamikler tarihin hibir dneminde grlmedii kadar devrimsel nitelikte bir insan haklar ve demokratik sistemini gndeme dayatm bulunmaktadr. Tm i d gler buna sanki mahkummu gibi grnmektedir. e- Ortadou tarihinin bu hzlanan dneminde rol oynamas, gereken glerin stratejik mevzilemesi, sonucun hangi ynde olacan belirler. Temel stratejik gler; dtan ABD-ngiltere koalisyonu ve nemsiz dier blge d glerle ite Trkiye, ran ve dank Arap gleridir. srail'i ABD iinde saymak daha dorudur. Arap tavr tm gcyle son yzyllk statkoyu korumaya almaktadr. Arap milliyetiliinin yapabilecei bir tarihi misyonu yoktur. Demokratiklemeye souk bakmaktadr. Saddam rneinde grld gibi, a ve gn doru yorumlayp zamannda reform yapabilecek yetenei gstermemektedir. slamiyet'in geleneksel tutuculuu radikalleip daha da gericilemektedir. srail ile olan elikileri kavrama ve siyasal zme tama yetenekleri de yoktur. Bu durumda ancak dtan dayatmalar etkili olabilecektir. Arap ynlarnn demokratik bir programla ortaya kmalar zayf bir olaslktr. ran kendi i reformcular ve ABD ile gittike artan gerginlikler nedeniyle ntralize olmu durumdadr. Mevcut haliyle varln korumak esas endiesidir. Irak tr dalmamak iin hazrlkl olmak balca gndemidir. Geriye Trkiye kalmaktadr. Geleneksel ABD-srail izgisinde gl bir mttefik olduu halde, bu ittifak sarsnt geirmektedir. Temel nedeni ise Krt sorunudur. Krt sorunu hibir dnemle kyaslanmayacak biimde Trkiye'yi derinden endielendirmektedir. Bu hususun nasl doduu ve ne tr ierie sahip olduu ayrntl yaklamay gerektirir. srail, ABD'deki Yahudi lobisiyle uzun sredir hazrlatt Irak hamlesini tarihi ve can alc nemde grmektedir. Milyonlarca Arap ve Mslman g arasndaki tecridini ve iddet sarmaln krmaya stratejik bir deer vermektedir. Msr ve rdn dahil, hibir Arap-Mslman gcyle kalc ve gvenlikli biimde bu stratejiyi yrtemez. Mevcut ilikileri bile her an aleyhine dnebilir. srail'in ayakta kalabilmesi ve stratejik gvenlie kavuabilmesi, kinci bir srail'e mutlak ihtiya gstermektedir. Bu grevi bir dnem ran ahndan bekledi. Uzun sre Trkiye'yi bu temelde ynlendirdi. Fakat ikisini de ikinci bir srail yapmak mmkn olmad. Olacaklar da kolay ve ksa vadede gerekleecek gibi deildir. Geriye Krt seenei kalyor. srail kurulur kurulmaz bu seenek zerinde durdu. Barzani ve daha sonra Talabani nderliini hazrlamaya alt. ok byk aba harcad. Kendilerine glerinin ok stnde deer verdi. Kol kanat gerdi. Siyasi ve maddi destek salad. Sonunda ABD'nin byk askeri gcyle Irak btnlnden znde kopard. ekli birlik o kadar nemli deildir. Bu gelime Trkiye'nin Krt politikas iin deprem etkisi yapabilecek tm zelliklere sahiptir. Geleneksel Cumhuriyet politikas, Krtleri olabildiince unutturmaktan, en sradan hak araylar ve bakaldrlarn sert ezmekten ibarettir. Hatta en oven ularla bir Krt inkarcln srekli tevik etmek biiminde olmutur. Buna ters gelebilecek her i ve d gelime, son dnemde medyada ok ilendii gibi 'krmz izginin' almas, yani sava sebebi 35

anlamna gelecekti. Kuzey Irak'ta ortaya kan Krt federe yaps bu politikay her gn, her saat zorlamaktadr. Yaplacak iki ey vardr: Ya askeri operasyonlarla datmak, ya da kabullenmek. Askeri operasyon, ABD ve koalisyonla atma demektir. Kabullenmek ise, geici bir 'bekle gr' politikas olup kalc ve zmleyici hibir zellie sahip deildir. Buna bir de PKK'nin on bine varan eitilmi militan gc tm dalk alanda stlendirmesini, geni i ve d kitle desteini eklersek, Trkiye'nin tarihi bir yol aznda bulunduu gayet aktr. Geen her gn bu 'bekle gr' politikasnn aleyhindedir. Kapsaml bir Krdistan sava tm dnyay Krtlerin arkasna verecei gibi, en yakn mttefikleri olan ABD ve srail'in kaybna, hatta karsnda bulmasna yol aacaktr. Krt sendromunun daha da iddetlenmesi bu gelimelerden trdr. Her ey Trkiye'yi yeni bir Krt politikasn gelitirmeye zorlamaktadr. u hususu da nemle belirtmeliyiz ki, ABD ve srail'in Krt yaklam taktiksel olmaktan uzaktr. Kalc, stratejik ve giderek tm Krtleri barnda toplayacak tarihsel nemde bir gelimedir. Ortadou'nun deitirilmesinde bata gelen stratejik g olarak grnmekte ve hazrlanmaya allmaktadr. 1950'ler sonras Trkiye'ye verilen AntiSovyetik ve Anti-Ortadou (Arap- ran kartl) rol, daha kapsaml ve uzun sreli olarak Krtlerle yrtlmeye allmaktadr. Tabii esas ama, ikinci bir srail roldr. ABD ve srail'in bundan vazgemesi mmkn grnmemektedir. Mevcut durumda Krtlerin kayb, ABD asndan Ortadou'nun ve srail'in kayb anlamna gelir. Daha da tesi, olas ran ve Trkiye zorlamalar karsnda Irak'ta grld gibi manivelay, bu lkelerde yine elde tutmak istedii Krtlerle atacaktr. zcesi, Ortadou'nun artk gl sopas Krtler olacaktr. Krtlerin zellikle ilkel milliyeti kanatlar da buna dnden hazrdr ve her eyi sunmaya can atmaktadrlar. Krtlerin Irak'taki rol, tm Ortadou'nun dnmlerinde gndemden dmeyecektir. Bu gereklik karsnda, Krtler konusunda temel politik gzden geirme ve yenileme abasn Trkiye'nin sergilemek durumunda olduu aktr. u hususu hemen belirtmeliyim ki, Krt sendromunu tm Trk tarihine yaymak doru deildir. Kaln izgilerle belirtelim ki, Trklerin Anadolu kaplarn at 11. yzylda ve Bizansllarla yaplan tayin edici 1071 Malazgirt Sava'nda Krtlerin stratejik rol oynad btn tarihilerce ortak bir grtr. Krt ve Trk toplumlar birbirleriyle iliki kurarak daha ok uzla mant iinde hareket etmekte ve youn bir gnll asimilasyonu yaamaktadrlar. Krtlerin Trklemesi, Trklerin Krtlemesi esas eilim olup, snrl beylik atmalar dnda aralarnda bir rki, hatta etnik atma yoktur veya ok snrldr. Seluklular dneminde Sultan Sancar ilk defa 'Krdistan' kavram ve statsn ifade etmitir. Osmanllar dneminde Yavuz'la balayan Douya ve Gneye doru yaylma politikasnda Krt beyliklerine birleik bir ikinci krallk nerilmekte ve bu temelde stratejik ittifak bizzat gelitirilmektedir. Yzlerce yl imparatorluk iinde zel bir Krt ynetim stats bulunmaktadr. 1857'lerde Arazi Kanunnamesine gre Krdistan eyaleti tesis edilmektedir. Daha ok Bat karsnda gerilemekten kaynaklanan artan vergi ve askerlik talepleri, biraz da ngiliz smrge anlayyla tahrik edilince, 1800'lerde balayan isyan dnemini, kinci Abdlhamit adeta bir reform niteliindeki airet mektepleri ve Krt Hamidiye Alaylaryla sonuca balamak istemitir. M. Kemal Paann 1919 Samsun knda oynayaca rolde, Krtlerin rol gnmzde de geerli olabilecek bir stratejik yaklamla deerlendirilmi ve uygulanmtr. Bu rol grmeden, ulusal bamszlk ve egemenlik mcadelesini doru deerlendirmek gereki deildir. Krtlerin Cumhuriyetteki rol 'kurucu' niteliindedir. Bizzat M. Kemal Atatrk'n deme ve emirlerinde bu hususu grmek zor deildir. Bu dnemde Krtlerin olumsuz biimde gndemden dmesi AntiKrtlkten kaynaklanmyor. Balangta dnlen, zgrlkleri esas alan bir Krt reformudur. Atatrk bunu 1924 zmit Mlakatnda ak ve kapsaml olarak belirtmektedir. syanlar bu imkan engellemekle kalmyor; Cumhuriyetin korunmasna gsterilen zen nedeniyle Batdaki dier birok ayaklanmada grld gibi arya kaan ezilmelere de yol aabiliyor. Her bakmdan yetersiz ve gelimeye deil eskiye, mahalli karlara dayal feodal nderlikler, kendileriyle birlikte Krt halk iin de ykmla sonulanan bir sreci yayorlar. Artk Krt korkusu Cumhuriyete yerleiyor. Dnemin yaygn oven havasndan etkilenmeler younlayor. Krt inkarcl resmi siyaset literatrne tm koyuluuyla yerleiyor. 1950'ler sonras Cumhuriyetteki oligarik dzen abalar bu korkuyu daha ok kullanacaktr. Krtlkle ilgili en ufak gelimeler blclkle sulanacaktr. Geriye tek yol kalyor: Ya inkar, ya isyan! Bu srecin en son isyan PKK adyla geliiyor. Krt kimliini aa vurmasna ramen, aclar ve kayb byk olan bu srecin bir zme ulamas salanamad. 1998'den beri fiili bir atekesle sonuland. Oligarik dzen bu dnemde 'lkcler' kanalyla solu illegalite ve kanun dna itip tasfiye ederken, PKK ve Krt zgrlkleri zerinde tarikatlk ve Hizbullah aralarn kullanarak sonu almak istedi. Sonunda kaybeden, 36

Cumhuriyetin demokratiklemesi oldu. Trkiye'nin kllendirmeyi esas almas, ok snrl zgrlk ve kimlik taleplerini bile sert yntemlerle bastrmas sorunu yok etmedi; aksine gnmzdeki kmaz belirledi. Bu yaklam Trkiye'ye byk kaybettirdi. Demokratiklemesini Bat standartlarna kavuturamamas, AB'deki bugnk konumuna yol at. Srekli bir ekonomik kriz ve ar bor faturas, sosyal yozlamay daha da younlatrd. Rant ekonomisinin sonucu olarak retimsizlik, yoksulluk, yolsuzluk ve isizlik rekor boyutlara vard. zcesi, bir Japonya olma frsat bir kr politika uruna karld. Trkiye Cumhuriyeti, tarihinin en kritik darboaznda yeni bir yol ayrm ile kar karyadr. Oligarik dzen, statko politikalarnda srar m edecektir? Yoksa demokratik cumhuriyet esaslarn her alanda hayata geirerek mevcut kriz ortamn aacak mdr? Sancl bir gei sreci yaanmaktadr. Ne ile sonulanaca kesinlik kazanm olmaktan uzaktr. Oligarik dzende srar, ie bzlme ve ada dnyadan kopma ile sonulanacaktr. Yugoslavya ve Irak'ta geliene benzeyen bir zlme kanlmaz olacaktr. Ne i ne de d dinamikler daha fazla bu oligarik statkoyu tayamaz. Tam demokrasi seenei esas alndnda, ada dnyayla btnleme ve tm i sorunlarn kan dkmeden zme imkanna kavuturacaktr. Bu, dar bir kesim dnda tm Trkiye'nin kazanmas anlamna gelecektir. Gerek ve gl lke btnl zora bavurmadan salanm olacaktr. Trkiye'nin bu zm tercihi, d politikada byk saygnlk kazanrken, en arpc sonularn Ortadou'daki demokratikleme srecinde gsterecektir. Ortadou'daki geleneksel nderlik rol g kazanacaktr. Tmyle oturmam mevcut blge gereinden yararlanp, ABD-ngiltere koalisyonu karsnda daha onurlu ve sz dinlenen bir lke konumuna ulaacaktr. Cumhuriyetin kurulu yllarnda girilmek istenen, ama bilinen nedenlerle girilmeyen rota yakalanm olacaktr. Bamszlk ve egemenlik sreci demokrasi tacyla tamamlam olacaktr. phesiz son yllarda gelien demokratik reform sreci nemlidir. Fakat Krt politikasndaki tereddtlerden dolay srekli topallamaktadr. Bu da ite ve dta g kaybna yol amaktadr. Kuzey Irak'ta gelinen nokta artk byle yrnemeyeceini ok aka ortaya koymaktadr. Tam demokrasili Trkiye ancak Krt reformuyla mmkndr. Trkiye Cumhuriyeti Krt reformuna giderken, u hususlar gz nne almak durumundadr: 1- Trk milliyetperverlii, Krtler konusuna Alparslan, Yavuz Selim ve Mustafa Kemal ayarnda stratejik olarak baktnda gerek anlamna kavuabilir. Solu ve Krt kimliini tasfiye amal oligarik dzenin oven milliyeti ve dinci fanatizmi esas alnarak milliyetperver olunamaz. Dta emperyalizmin, ite oligarinin reel sosyalizme ve demokratik zgrlklere kar krkleyip destekledii bu akmlar, sosyal ve ulusal btnlkte gerek blc ve ayrmc g roln oynarlar. Halk gruplarnn inkar en tehlikeli blcle zemin hazrlar; dmanlk duygularn besler ve atmalara yol aar. Tersine tm gruplara, kimliklere, inan ve dncelere sayg, btnletirici yurtseverlikle ulusal btnln imentosunu tekil eder. 2- Zoraki asimilasyona son verilmeli, gnlllk esas alnmaldr. Zaten yaamn ihtiyalar kendi dil ve kltrn salar. ok dilli ve kltrl olmay bir zenginlik saymak gerekir. Dillerin ve kltrlerin gelimesi, bir lke ve devletin uygarlk dzeyini gsteren en temel elerdir. Ayn potada eritmek ne mmkndr, ne de ekonomik ve sosyal yaama katk salar. Ayn zamanda dillerin ve kltrlerin anlamszlamasna ve kirlenmesine yol aar. an esas yn, ekolojik varlklar dahil, tm kltrleri ve halk kimliklerini korumaya yneliktir. Krtlerin zoraki Trk saylmas Trk arln da bozmaktadr. Ortaya ne Krt ne de Trk, irkin bir melezlemeye yol amaktadr. Doal melezleme zenginlik ve gzellik salayabilir. Zorakilik, hastalk retir. 3- Trk damgasn, ar oven ykl duygu ve dncelerle tm siyasi, sosyal ve ekonomik yaplara yerli yersiz basmak muazzam bir ikiyzlle yol aar. Bu yaklam takkyecilii besler. Yzeysel ve ikiyzl de deil, okyzl bireylerle ilikileri anlamszlatrr. Trk dnyasnn ve kltrnn bykl yeni saylar ve gruplara ihtiya duymayacak kadar kendine yeterlidir. yaplarn kirletmek yerine demokratikletirmek, entelektel seviyelerini gelitirmek daha deerli bir grevdir. Sonu olarak, demokratiklemesini Krt reformu ile tamamlam bir Trkiye, ada uygarln bir gerei olarak AB'de yerini alrken, Ortadou bata olmak zere Kafkasya, Balkanlar ve Orta Asya'ya ynelik etkileme gcn arttracaktr. Gemi mirasa layk bir rol byle oynayabilecektir. Topallamadan sapasalam admlarla yryecektir. Trkiye, Ortadou'nun tarihi demokratikleme hamlesinde kontrol ABD ve dier byk glere brakmak yerine, tarihin tm kritik aamalarnda olduu gibi, Krtlerle stratejik kardelik dayanmasyla gl bir ataa kalkabilecektir. Hibir nemli gelime, tarihi yadsyarak gelimez; gelise bile kalc olmaz. Trk-Krt tarihinin i ielii ok iyi gz nne getirilerek, ada normlarda demokratik uzlamayla yeniden dzenlenerek 37

stratejik dayanma yaratlabilir. Krt-Trk ilikileri ancak bu temelde birbirlerinin glerini eritme ve tketme yerine besleyebilirler. Her birinin glenmesi dierinin gc saylacaktr. deal olan budur. Yakn tarihin talihsizlikleri, d provokasyonlar, dar gncel karlar bu byk ve stratejik tarihi bir daha boa karmamaldr. Bu politika btn Trklk dnyasna hayati bir destek iken, btn Krtlerin birlii iin de bir destek olmaldr. Halklar blp ynetmek emperyalizmin zelliidir. Karde halklar btnletirmek temel politika olmaldr. Yakn dnemin yaanan aclarnn hzla giderilmesi iin karlkl bir affetme ve hogr politikas kapsaml olarak harekete geirilmelidir. Yeni dnem ve 21. yzyl zerine adeta zincirlerinden boalmasna kardelik ve bar iinde yrmek, tek yaraan ve baarya gtrecek olan zgr yaamn kendisi olacaktr. Daha somut politik dille ifade edilirse, Trkiye'nin genel demokratikleme hamlesi Krt reformuyla btnletirilirken, birinci husus zihniyet, vicdan ve liderlik yaklamnda devrimsel dnmler gerektirir. Trk ve Krt olgularnn ekillendii ortak tarih ve gnmz koullar bunun iin yeterli zemin ve olanaklar sunmaktadr. Cumhuriyetin kurulu gelenei bilimsel bir nderlie dayanmakla gerekli en temel ilkeyi vermektedir. "Hayatta en hakiki mrit ilimdir" deyii, liderlik ilkesini ok net ortaya koymaktadr. Bilimsel yaklamak ve tm sosyal olgularn kabul, demokratik uzlamaya en ak ada nderlik vasfdr. Geleneksel sa, sol, liberal ve dinsel siyaset ve anlaylarla, nderliklerine damgasn vuran dogmatizm trleri olan oven Trk ve ilkel-dini Krt milliyetilik zihniyetleri alrken, demokratik nderlikler zde ve biimde ekillenmelidir. Cumhuriyetin laik ve hukuki temeli bu tr nderliklere gerekli zihni, politik ve hukuki gc vermektedir. Cumhuriyetin oligarik dzenleni abalarna kar demokratik dzenleni mcadelesi ada nderliin esas grevi ve baars olmaldr. kinci husus, Cumhuriyette sivil toplumun yeniden kurumlamasna byk zen ve cesaret gsterilmelidir. Yeniden yaplanma asla 'devletin ve lkenin btnlne kartlk' anlamna gelmedii gibi, tersine ada ller temelinde ortak vatan anlaynda, tm kltr zenginliiyle ve gcyle lkenin, devletin ve toplumun demokratik btnl anlamna gelir. Cumhuriyetin demokratik btnlnn ayrlmaz bir paras olarak, Krtlerin kltrel varl temelinde feodal zihniyet kurumlar alarak, ada zihniyet dnmlerine bal olarak tm toplumsal alanlarda demokratik kurumlamalar tannmal, tevik ve destek grmelidir. Kardee yaklamn gerek z bunu gerektirir. Krtlerin tarih boyunca Trk varlna ball, verdii destek ve dayanma bu yaklam hak etmitir. Krt reformunun somut ifadesi olan her alanda Krtlerin zgrlk araylar, demokratik proje ve kurumlara balanma abalar, blc ve ayrmc aba olarak deil, gerek ve gl birlikteliklerin vazgeilmez gerei olarak kabul grmelidir. Buna uygun olan evrensel hukuk, ulusal hukuk biiminde de reforma kavuturularak yasal zemin uygun hale getirilmelidir. nc husus olarak, lkenin iinde bulunduu ve her dzeyde yaanan krizi daha ykc sonulara ve kaosa dntrmemek iin baz temel politik ve yasal tedbirler alnmaldr. Kuzey Irak Krtlerine kazanma ve demokratik zmler temelinde yaklalrken, on bin civarnda olan ve byk abalarla atekes tutumu iinde kalan PKK-KADEK glerinin zorunluluklar yznden snrlardan youn geilerini nlemenin kapsaml ve doru yolu, 'bar ve demokratik katlm' biiminde bir politik-yasal abayla bir yaklam gelitirmektir. Eskimi, ayrmc, dar pimanlk yasasnn ters bir rol olabilecei nemle gz nnde tutulmaldr. Cumhuriyetle barmak isteyen ve demokratik zm esas alp her tr iddet ve yasadlktan vazgeen vatandalara 'bar ve demokratik katlm' yasall erevesinde ans tanmak, krizden kurtuluun ve MF politikalarn amann en vazgeilmez bir politik grevidir. Bu hususlarda ters yaklamlarda diretmek, krizin kaosa dnmesi, sosyal alkantlar, daha da artan isizlik, yoksulluk, i politikada artan gerginlikler, uzla ortamnn tmyle bozulmas ve sonu olarak hukuku esas alan sosyal, demokratik, laik cumhuriyetin yerine anari ve iddetle yklenmi oligarik cumhuriyette derinlemi dn olacaktr; Cumhuriyetin bu ynl yozlatrlmas, ada uygarlktan kopu, AB'den tmyle vazgei ve Krt sorunundan kaynaklanan atmalarn orta younluklu bir savaa dnmesi olacaktr; ilkel Krt milliyetiliinin, byk glerin destei ile devletleme abasnda nihai adm atmas biiminde olacaktr. Ayrca bata Kbrs ve Ermeni sorunu olmak zere, komulardan kaynaklanan birok sorunun kendini daha da dayatmas olacaktr. te ve dta byle daralan, yoksullaan, isizleen, atan, hogr ve uzladan tmyle kopan bir Trkiye'nin karlaaca sonu, yeni bir Yugoslavya ve Irak biimindeki gelimeler iinde kendini bulmak olacaktr. 38

Cumhuriyetin gerek zgr yurttalar olarak, bylesi bir olumsuzlua ortam ve frsat sunmamak iin, her birey, grup ve kurum zerine deni zenle yapmaldr. zellikle gerekleri derinliine kavrayan, adaletli, hogrye ve gnllle dayal uzla abalarna yksek deer bimeli ve destek vermelidir. Devletin ve hkmetin sorumlu kurumlaryla tm sivil toplum kurulular, zgn abalaryla birlikte herkesi ilgilendiren ve aciliyet arz eden bu temeldeki grevlerde zm iin tm yetenek ve arlklarn ortaya koymaldr. ahsen mral srecinde bu yaklamlar netletirip mmkn olduunca uygulamaya geirirken, zerime den zgr yurttalk grevini yerine getirdiim kansndaym. Destek veren abalarn, bu ynl yaklam ve abalarmn daha da baarl olmasna katkda bulunaca aktr. Birlikte olmas, bu abalarmn daha da sonu alc olmasn salayacaktr. Bu tavrmn bir gerei olarak, tm Trkiye penceresinden sunduum yaklam ve nerilerimi daha zgl ve ayrntl olarak Krt olgusu ve sorumlu gleri asndan da sonu maddesi biiminde ortaya koyarak, mral srecinde Atina komplosuna yantm tamamlam olacam. f- Krtler tarihlerinde zgrle en yakn bir dnemin iine girmi bulunmaktadr. Tm tarihlerini balayan zgrlk-klelik ikilemi, gnmzde de ihaneti bol ve haini ok olma zelliini korumaktadr. Gl bir zihniyetten yoksunluk kadar salam ittifaklardan da nasibini alamamak bir eksiklik ve tehlike olarak varln srdrmektedir. Ne zgrlk ne de kleliin yeni biimleri iin nceden kesinlemi bir hkm vermek zordur. ki eilimin srekli ekime iinde geecei tarihin de bir gereidir. Krt ibirliki st tabakas, blgede ve dnyada dar karlar iin ve ilkel milliyeti ideoloji ve duygularnn bir gerei olarak, da dayal yaklam tek yaam ans olarak grmeye devam edecektir. zellikle son olarak ABD, ngiltere ve srail'in nderlik ettii Ortadou hamlesini bir bayram sevinciyle karlayacaktr. Geleneksel ibirlikilii tm statkocu glerle srdrmek iin, elden ne geliyorsa yapacaktr. Halk glerini ve demokratik yaklam iten benimsemeyecektir; frsat bulduka vuracak ve etkisiz klmak isteyecektir. Buna g getirmez ve baka aresi kalmazsa, halk gleriyle ittifaka ve demokratik uzlaya gelecektir. Halk tabakas tarihlerinde ilk defa bu denli zgrle ak bir ortamla yz yzedir. zgrln gerekletirmesi, nderliinin zihniyet devrimine, ilkel milliyeti ve klasik sol emaclndan kurtulmu kurumlama abalarna baldr. Ayn zamanda komu halklarla i ie bir zgrlk abasn sergilenmesini de gerektirir. Kendine zg demokratik kurumlamalarn -st tabakann kukla devlet abalarndan farkl grerek- gerekletirmesi, bu dnemin yeni olan en hayati grevi olarak anlam bulmaldr. Ayrntlaryla izah etmeye alrsak: 1- Genelde tm Krtler, zelde Krt halk ve aydn gleri, tarihin bir rn olan kltrel varlklar konusunda doru ve yetkin bir bilinlenmeyi salamaldr. Zihniyet devrimi esas olarak bu bilinlenmenin gerekletirilmesidir. Yaklak son buzul dneminin ardndan M. 20 binlerde balayan, Zaros-Toros da sisteminde kan sularn kenarnda, plato ve ovalarnda, mezolitik an ardndan M. 10.000'lerden itibaren 'neolitik devrim'le biimlenen kltrn rn olarak ortaya kan, ok eitli adlar altnda varlk gsteren bugnk Krtlerin tarihi, phesiz ba kurucu bir esi olduklar Smer uygarlyla balar. Tarihin balangc yazya dayandrld iin bu balang byle kabul edilmekle birlikte, Krtleri en eski toplum olan neolitiin kalnt halinde de olsa halen srp giden zelliklerini yaratan glerinin banda gelen Aryen kltrnn 'kk hcre' halk ve toplumu olarak varsaymak, doru bir tarih perspektifine gtrebilir. Krt tarihi, neolitik kltrn snf uygarl karsnda srekli direnme, daralma, ibirliine ekilme ve adeta 'yere aklma' biiminde bir trendi bandan itibaren tamaktadr. Smerlerle balayan bu eilim Babil, Asur, Urartu, Pers, Helen, Roma, Bizans, slam-Arap, ran ve Trk mparatorluklarnca hem kleci hem feodal sistem altnda derinliine ve ok sayda kltrel halk gruplaryla i ie yaama biiminde srp gelmitir. Kapitalist emperyalist dnemin son iki yzylnda kendini ulus olarak devletletiremeyen Krtler, yaygn isyanlarla daha da ezilmi ve gten dm olarak, modern ran, Arap ve Trk ulusal arlkl devlet biimlerinin ynetimlerine girmilerdir. Kanunen herhangi zgn bir hakka sahip olmadan, bir g ve arlk ifade etmeden, kltrel varlklarn hibir bir biimde gelitiremeden, neredeyse tarihten silinmeyle yz yze gelmilerdir. Bu srece kart gelien Krt hareketleri, ada bir burjuva snf ve halk temelinden ve onun ideolojik-politik ifadesinden yoksunluk nedeniyle, ayrca siyasi anlamda talihsiz corafi yapnn dourduu elverisiz koullardan dolay bir ulus-devlet haline gelememilerdir. Eskinin airet, dini, feodal, aile ve hanedan toplum yaplar, bu dnemde daha da yozlap Krtlerin konumunu zorlatrmtr. Eritme politikalar altnda 39

bakalama uratlarak zleriyle eliir duruma sokulan toplum, tam bir krizle kar karya getirilmitir. Krt olgusundaki bu tarihsel geliim zellii sorunun da zne damgasn vurmutur. Bu anlamyla Krt sorunu bir ulus sorunu olmann tesinde dalan neolitik ve feodal airetlerin bir halklama ve demokratikleme sorunu biimine brnmtr. Krt st tabakasnn ya hakim ulus devletler iinde erime ve ibirlikilik ya da frsat bulduklarnda ayr devletleme abalar ile Krt halk topluluklarnn demokrasi araylar arasndaki fark derinliine kavramak byk nem tar. Irak Krdistan'nda younlaan devletlemeyle Trkiye Krdistan'nda gelien demokratik kurumlama arasnda zde ve biimde temel farklar vardr. Irak Krdistan'ndaki devletleme, esas olarak ABD, ngiltere, srail ve dier AB lkeleri tarafndan desteklenmektedir. Bundaki ama, Ortadou'nun kontrol ve srail'e stratejik bir mttefik yaratma ihtiyacdr. Devlet ister federe ister bamsz kurulsun, znde kukla, ibirliki niteliini mevcut haliyle aamaz. Bunun iin gerekli ekonomik, sosyal ve entelektel temelden yoksundur. D gler olmadan bir gn ayakta durabilecek yetenei yoktur. Bununla birlikte gittike kkleebilir, bir Krt burjuva snf Arap, Trk, Acem benzeri ortaya kabilir. Emperyalizm ve srail bunu salama olanaklarna sahiptir. Son Irak operasyonu bunu amalamakta olup baarmaya alacaktr. Daha sonraki sre ran, Suriye ve Trkiye Krtlerini bu ekirdek etrafnda Byk Krdistan biiminde geniletmeyi programna alabilir. lkel Krt milliyetilii bu temelde davranmak zorundadr. Demokratik nitelikten uzaktr. Ya kendi kukla devleti ya hakim devlet iinde erimi ibirlikilik, bu ideolojinin politik zdr. Irak'ta kendini srekli devletletirmeye alrken, ran, Trkiye ve Suriye'de kendi ibirliki kollarn sk hakim ulus devletilii iinde palazlandrp, zaman geldiinde kendi iine ekmeye ve kendisiyle btnletirmeye alacaktr. Bunun iin emperyalizme ve blge devletlerine her trl tavizkarl en ince ve kaba biimleriyle gsterecektir. Zaman zaman bu taviz politikalar iin iddet elerini bir ara olarak hissettirerek srekli devrede tutacaktr. Halka ve halk zgrlk glerine kar ayn sinsilii ve kabal i ie politikayla gndemde tutacaktr. Halkn gerek demokratik talepleri sanki yokmu veya kendisi temsil ediyormu gibi davranacaktr. Kendi meclislerini, kongrelerini halknkiymi gibi yanstacaktr. Ak ki, st tabakann bu yeni ve tarihi olarak hzlanan gelimesi karsnda, Krdistan halk gleri, Krtler ve aznlklarn tm, kendi zgrlk alternatiflerini kapsaml projeler olarak gndemletirme tarihi greviyle kar karyalar. Aksi halde birok dnya rneinde grld gibi milli hislerin etkisi altnda z karlarn domadan kaybedebilirler. Yzlerce kez birok alanda tekrarlanan bu oyunu Krdistan'da bozmak, Krtlerin ve tm Ortadou halklarnn demokratiklemeleri asndan kilit bir anlama sahiptir. Krt halk gleri, ilke olarak st tabakann devletlemesine kar olamaz. Ama onun daha doarken antidemokratik yaps, demokratik uzlaya yanamamas, sk ibirliki karakteri barnda birok tehlikeyi tamaktadr. Milli hisleri hem Krt halkna hem de komu uluslara kar srekli kabartmak isteyecektir. Mcadelesini teslimiyetle milli boazlama izgisi arasnda yrtecektir. Tipik srail-Filistin, Bonak-Srp olgusuna benzer tutumlara yol aabilecektir. Bu trl bir izgi on yllarca srecek halkn enerjisini tketme, ar can kayplar, yoksulluk, aclar, krizden kurtulamayan bir toplumsal yaam anlamna gelecektir. Emperyalizmin 'bl-ynet' veya 'tavana ka, tazya tut' politikas da bu izgiyi krkleyecektir. Bu izgi ve uygulamann panzehiri Krdistan halknn demokratikleme projesidir. Krtlerin demokrasi seenei olarak da deerlendirebileceimiz bu eilim, 1970'ler sonrasnda PKK ile tarihi bir adm atarken, Krt sorununu da farkl bir eksene tad. Krt zgrlk Hareketini srarla kendi denetimlerinde tutmak isteyen emperyalizm ve srail bunda baarl olamaynca, 1990'lar sonrasnda Trkiye'nin bu sorunda yaad zmszl kullanmaya altlar. Bir tala birka ku vurma politikasyla yaklatlar. Gya PKK'yi sktrmakla Trkiye'ye yardm etmi iken, zde ise Krt st tabakasna devlet olma yolunu amakla tarihi bir sonu elde etmi oldular. Skan Krt ilkel milliyeti glerine altn tepside bir imkan sundular. Atina komplosu bu savunmada dile getirdiim anlamyla bu giriimleri aka ortaya koymaktadr. Btn bu kart abalara ramen, Krtlerin demokrasi hamlesi hzndan bir ey kaybetmedi. Tm Krdistan paralarnda ve yurtd Krtlerinde ezici ounlukla hem ynsal kitle hareketleri, hem de kurumsal alanda almlar saland. Krtlerin komu halklarla i ie demokratikleme almlarn teorik ve pratik boyutlarnda zenle ok kapsaml olarak deerlendirmek gerekir. Her eyden nce Krt Demokrasi Hareketi, iinde yer ald devletleri ykmak gibi bir amac tamamaktadr. Bu devletlere ynelik tavr, kendine ynelik demokratik duyarllktr. Demokratiklemesini blclk, ayrmclk gibi gstermemektedir. Tersine, zgr demokratik birlie dayanan gl lke ve devlet btnln amalamaktadr. Bu yaklama hem Krtler hem 40

de komu ulus-devletler iddetle muhtatr. nk bu bir yandan ok tehlikeli milliyeti eilimlerin karlkl iddet yntemleriyle muazzam g kaybna yol amasn nlyor; dier yandan kriz iindeki soruna kansz, btnle hizmet eden bir zm yntemi gelitirerek bir g kaynana dntryor. Byk yaratc deeri buradadr. Aslnda bu zm kendi corafyalarnda en ok gelitiren ABD, ngiltere ve svire gibi lkeler, byk gelimelerini esasta bu demokratik tarza borludurlar. Krtlerin toplum yaplar da bu zm tarzna iddetle ihtiya gstermektedir. Tarih boyunca iddet ve yoksulluktan epey zayf dm ve hcrelerine kadar paralanm bir halk olarak, ancak demokrasi ruhu ve bilinci iinde kendini toparlayabilir. G kazanp karde halklar iinde bir g kayna olabilir. Demokratikleen Krt halk, demokratikleen Trk, Arap, Fars, Asuri, Ermeni, Rum, een, Abaza, Trkmen, Yahudi halklar demektir. Demokratikleen Krdistan, demokratikleen Ortadou'dur. Bu denli bir demokratik tetikleme zelliine sahip halktr. Filistinliler gibi her eyini, hedefi her trl yntemle imha eden bir zm stratejisine balama ancak g tketir. Er ge sonu yine demokrasidir. nk halklarn zm ayr devlet olamaz. Ayr devlet, srekli st tabaka ve burjuvazinin talebidir. Kald ki, halklar devleti de olamaz. Devletilik teorik olarak da halk karn karlamaz. Devlet daha ok eitsizlik ve zgrlkszlk demektir. Anti-emperyalist ve smrgecilikle oligariye kartlk dnda, tm devletlemeler zgrl ve eitlii azaltr, oaltmaz. Yani devlet kurma yntemlerine kar olmak ilkesel bir tutumdur. Burada kar olunan, devlet kurma zel grevidir. Yoksa zorunlu bir devlet olma durumu ortaya ktnda, buna ynelik tavr, onu ele geirip kendi devleti yapmak deil, onu demokratik duyarlla balamak biiminde olacaktr. ahsen sosyal bilim teorisinde vardm en nemli sonu, emeki halklarn devleti yaklamlar ve aralar esas alamayacaklar biimindedir. Halklar iin temel ara, toplumun ekolojik ve demokratik koordinasyon biimleridir. Bunun iin 'ne kadar ihtiya, o kadar sivil toplum kurulular'dr. ada demokrasinin de evrimi bu ynldr. Bata AB'de olduu gibi, klasik devlet modelini amak, bugnlerde bir Avrupa Konvansiyonu biiminde varlk kazanmaktadr. Klasik devletten uzaklamak, krizlerden kurtulmak iin temel bir ilke haline gelmi bulunmaktadr. 'Ne kadar az devlet, o kadar zm' ska tekrarlanan bir forml halini almtr. zcesi, hem tarihi ve toplumsal zellikleri hem de ada gelimeler, en nemlisi de komu ulus devletlerin halklaryla ok paraya blnmlk ve i ielik, Krt halk iin demokratik zm projelerini adeta vazgeilmez bir ara haline getirmitir. Ortadou'nun ekmek ve su kadar demokrasiye ihtiyac, bu eilimi iddetle tevik eden dier nemli bir faktrdr. Krtlerin baarl demokrasi projeleri, Ortadou'nun srail'i de kapsamna alacak topyekn bir demokrasi hamlesine dnme imkanna sahiptir. zellikle Trklerle Krtlerin tarihten gelen Ortadou'da birlikte hareket etme tarzlar, gnmzde birlikte muazzam 'Ortadou demokrasi yry'ne dntrlebilir. Bu yry en az Ortadou'nun petrol ve suyu kadar halklar iin bir ihtiya ve zenginliktir. Bu temelde 'kinci srail' olarak ok korkulan 'milliyeti ve devleti Krdistan projesi' yerine, 'Demokratik Krdistan Projesi' Trk, ran ve Araplarn ulus olarak Krtlere daha olumlu ve zmleyici yaklamlarn getirecektir. Krtler bir korku kayna deil, uzla iin aranlan dost ve karde muamelesi grecektir. Tm blge iin 'bl-ynet' arac olma yerine, gnll ve gl temelde zgrce btnletirme ekseni roln oynayacaktr. Krtler Ortadou'nun temel demokrasi gvencesi ve dayana olacaktr. Dnyada hegemonyac glerin aleti olarak deil, blgenin byk demokrasi hamlesinin temel demokratik gc olarak saygyla anlma ve desteklenmeyi hak etmi bir halk olarak deerlendirilecektir. Zihniyet dnmnn halkta ve nder glerinde bu ynl salayaca gelimeler, phesiz ekonomik, sosyal, sanatsal ve bilimsel alanlar bata olmak zere, her alanda bir aydnlanma ve idrak gc yaratacak; zgr yaam srekli hayal edilmekten karp nesnel bir gereklie ve biimlendirmeye kavuturacaktr. 2- Krtlerin demokratikleme projesi iin, sorunlar zihniyet ve vicdan devriminde zmlense de, asl glk devlet kurumunun demokratik kurumlar iine sindirememesi ve kendine ynelik bir tehdit gibi alglamasdr. Ortadou devlet geleneinde halkn her younlamas kendi otoritesine ynelik saylmtr. Adeta karncalaan bir halk istemektedirler. Bat uygarlnn stnl, bireyi ve bireylerle kurumlaan halk esas almasndandr. zgr kiilik de devlete kar dik kafallk olarak deerlendirilir; tercih edilmez. Kul ne kadar uysal ise, o denli tercih edilir. yi tebaa olabilen halk esas alnr. Bat demokrasileri ise bu gelenei ykarak olumutur. Trkiye Ortadou'da adala en yakn devlet tarafndan temsil edilmesine ramen, demokrasi sorununu bu nedenlerle tam zememektedir. Demokratik kabar ve kurumlamay kukuyla ve 41

bir gn otoritesine meydan okuyacak tehdit gibi alglamaktadr. Bununla birlikte 19. yzyl milliyetilii temelinde gelien ulus-devletin kat bir uygulan sorunu daha da arlatrmaktadr. Ayn sorunlar ran ve Arap devletleri de yaamaktadr. Tm devlet kurumlamalarnda hakim ulusun ve dinin resmi bir kolu da diyebileceimiz kesim egemen klnmaktadr. Dier etnik ve dini gruplar olabildiine dlanmaktadr. Bununla yetinilmemekte, 'teki' denilenlerin kendi demokratik sivil toplum kurumlarnn nne ok ynl engeller dikilmektedir. Resmi ideoloji, resmi ulus anlay, resmi dil, kltr ve siyaset anlayna kadar her alana bir damga vurularak, bunun dna kan su ve sulu kavramna alnr; hatta vatan, ulus, devlet haini olarak ilan da pei sra gelebilir. Demokratikleme sorunsal esas olarak bu yar-Dou, yar-Bat devlet karmasndan ileri gelmektedir. Demokrasinin kurumlamas bu devlet yaplanmasnn almasn, en azndan demokratik kurumlamaya duyarl olmasn gerektirir. Genelde tm toplum snflarnn, zelde halk snf ve tabakalarnn z rgtlenmeleri bir tehdit ve otoriteyi kaybetmek deil de, an gerekli kld ve sorunlarn zm iin zorunlu olan rgtsel yaplar olarak deerlendirilmelidir. Resmi ideoloji ve kurumsal dayatmalar terk etmelidir. Trkiye iin daha bilimsel bir ulus-devlet anlay kadar, dil ve kltr zgrln serbest brakan bir ortam, demokratikleme iin asgari kouldur. Kendini Krt veya Trk, baka etnik ve inan yapsndan sayma, dnsel zgrlk olarak anlalmaldr. ster eski alarda hakim dinin avantaj salamas, ister hakim ulusun avantaj salamas olsun, aralarnda fark yoktur. znde her iki anlay ayndr ve demokrasi ile uyumaz. Kurumlamaya yaklamda, devlet anlaynda bu ynde deiimler beklenirken, demokratik kurumlamalarn da kendini devletle zdeletirmemesi byk nem tar. Kurumlar devletle rekabet iin deil, kendi fonksiyonlar iin vardrlar. Demokratik kurumlar mensuplarnn karlarn devlete tayabilirler, ama bunu devletin fethi biiminde alglayamazlar. Devletten en ok isteyebilecekleri, iradelerine ve haklarna sayg ve duyarllktr. Krt sorununda gemite yaanan ac deneyimleri bir yana brakalm, kurumsal dzeyde, zihniyet ve sanat dzeyinde bile halen sradan ve doal gelimelere kuku ile yaklalmakta ve takibi eksik edilmemektedir. Kltrel varlk konusunda aratrma ve temsiller son derece kstllk altnda yrtlmekte, ounlukla blclk damgas yemektedir. Her Krtlk olgusu, blcle gtrebilecek bir olgu kapsamnda pheli grlmektedir. Israrla vurguladm bu hususlar karlkl almadan, demokratikleme akl kalmaya devam eder. Demokrasi ua tek kanatla uamaz. Devlet PKK-KADEK'in tmyle silahszlanmasn isterken, demokrasi asndan hakl olabilir. Ancak tam demokrasi yrrlkte ise bu doru bir taleptir. Dolaysyla her iki tarafn atmas gereken admlar vardr. Bu admlar devlet asndan akla kavutururken, esas olarak tm Krtler asndan da akla kavumas daha ok gereklidir. nk hem zihniyet ve kltr, hem de kurumlama asndan snrl bir tecrbe ve teorik ereve sz konusudur. Herkes demokrasiyi drt ylda bir seim, koltuk ve avanta sanmaktadr. Tam bir demagoji ve hastalk olan bu zihniyet ve uygulama almadan, demokratiklemede mesafe alnamaz. Demokrasi, halkn zgrlne inan rejimi olarak, erdemlerine anlam veren gerek yurtseverlerin siyaset tarzdr. Koltuk ve avanta ile alakas yoktur. Rant getirmez. Halk iin zorunlu olan ortak ihtiyalarn dzenli seimlerle en iyilerin grevlendirilmeleri amacn tar. zcesi, sk ve doru bir eitim demektir. Krt halknn dald tm lkelerde devlet otoritesiyle benzer sorunlar yaamaktadr. Tepeden trnaa kendini ortaa kleliinden (aalk, eyhlik, beylik) kurtarmaya alrken, bunu hakim ulus devletleri iinde erimek iin yapamaz. Bunu istemek, ortaa kleliinden daha beter bir duruma drmek demektir. Bu yzden de feodal ideoloji ve kurumlar alamyor. Adeta ikili bir kapana kslm gibidir. Demokratikleme, bu iki kapandan ac ekmeden, kan dkmeden kurtulma imkan demektir. Bu imkan verilmezse srekli kriz, isyan ve bastrmalar da gndemden eksik olmayacaktr. Bu gerekler temelinde daha somut bir Krt demokratik kurumlar projesini neri olarak gelitirmek durumundaym. Proje arlkl biimde her alandaki halk olarak Krtleri kapsamay hedeflemektedir. st tabakay dlamamakla birlikte, onlar esas almamaktadr. nk onlarn ilgisi devleti zmleredir. Ayrca her Krdistan parasndaki aznlklara ve ulus devlet bireylerine de aktr. Dar milliyeti bir perspektifi esas almamaktadr. Tm Krdistan paralarn ieren genel bir 'Halk Kongresi' gereklidir. Varolan Krdistan Ulusal Kongresi (KNK) ierik ve biim olarak zmlenen ereveyi kapsamamaktadr. Bunun dar ve yetersiz kald, kendini mevcut ihtiyalar balamnda ilevsel klamad grlmektedir. Ayrca ulusal ifade edi milliyetilii ve devleti zm artrmaktadr. Ulusal yerine halk'n 42

konulmas gereklie daha uygun dmektedir. Benzer adl baz kurulular daha var. nemli bir husus da KADEK'le benzer olmasdr. kisi de kongredir ve ayn tabana sahiptir. Birlemeleri daha gereki olmaktadr. kisinin olaanst bir kongre ile btnlemeleri bir neri olarak sunulabilir. Dnlen KHK (Krdistan Halk Kongresi) ama olarak devletlemeyi iermeyen, mevcut ulusdevletler ile sorunlar bar iinde ve demokratik siyaset esaslar ile zmek biiminde kendini tanmlayabilir. Bu tanm ciddi, doru bir teorik abann ve pratik eylemliliin sonucu olarak gelitirilmektedir ve dikkatle kavranmaya allmaldr. KHK'nin ye says paralarn nfus oranna gre 250-300 aras nerilebilir. yeler mevcut devletlerin yasalarn dikkate alarak uygun yntemlerle seilir. Yllk toplant yapmas ve 25-30 civarnda bir yrtme konseyini semesi de grevlerindendir. Halkn tm demokratikleme sorunlarnda karar ve siyaset gelitirebilir. Krtlerin yaad devletlerin iinde yasad deil, yasal partilerle almay esas almak durumundadr. Bu yasal partiler yalnzca kendi iradesinde partiler olmayp, bir dostluk konumu iindedir. Devletlerin yasa ve nizamname dzenine uymalar esastr. KHK, ancak ulus-devletle halkn demokratikleme kurumlarn doru deerlendirip kararlatrmakla roln oynayabilir. zin verilmesi halinde, bizzat her ulus-devlet iinde kendini yasal bir stat iine alabilir. Bunun mcadelesini vermelidir. cra konseyinin altnda temel ihtiyaca gre komitelemelere gidilir. Balca komiteler siyasi (i ve d), sosyal, ekonomik, bilim-sanat ve basn-yayn biiminde oluturulabilir. Bu komitelerin ihtiyaca gre kol ve birlik rgtlemelerine gitmesi ve kitle rgtlemesi amalamas nerilebilir. Taban rgtlenme olarak komn veya ocak tarz esas alnabilir. Btn bu rgtlenmeler aktr ve demokrasinin temel ltlerine gre ileyilere sahiptir. Ana hatlaryla ok ksa olarak emalatrmaya altm ve neri olarak sunmak istediim Krt halknn bu ynl sorumlu bir muhataba kavumas, ulus devletleri endielendirmemelidir. Asl sakncal olan, ucu, yetkisi ve tarz belli olmayan, her an her yola bavurabilecek sorumsuz ellerdeki amatr, ska eteleen rgtlerin halk saflarn igal etmesidir. Buna bir de iddet esini kattk m, gemite yaanan ve halen yaanma tehlikesi olan kaos halindeki durumlar ortaya kar. Bu tr yaplanmalarn halk saflarnda ve devlet iin ne kadar sakncal durumlar yaratt gz nne getirildiinde, KHK tarz en gereki ve zmleyici bir model oluturmaktadr. Mesele tek bir Krdistan paras olsayd, bu tarz bir rgtlenme gerekmeyebilirdi. Ama paralar ve ulus devletler birbirini iddetle etkiledii iin, bu tarz bir rgtlenme ve siyaset temsilciliine ihtiya olmaktadr. Trkiye asndan gemile kyaslandndan belki rktc gelebilir. Fakat yan bandaki Krt milliyetiliinin devletlemeye ak yaplanmas karsnda, niter devleti esas alan ve iyi tanmlanm bir demokrasiyi amalayan bu tarz bir yaplanma en uygun zm arac olarak grnmektedir. Aksi halde halk milliyeti ayrlkla dalgalar halinde kaplacaktr. lkel milliyetiliin verecei gvence ne olursa olsun, objektif olarak gelienin bu gereklik olduu son Irak operasyonunda yeterince netlik kazanmtr. Trkiye, Krt sorununu kendi sorumluluunda grrken, bu tr bir rgtlenmeyi kuku kayna gibi deil, tevik ve destek grmesi gereken bir dost, bir uzlama muhatab olarak kabul etmelidir. Reddetme ve kar tavr, bir yandan devleti milliyetilii glendirirken, halk glerini de hem silaha ve iddete, hem de zorunlu ayrlkla tevik etmi olur. Dnyada ok sayda rnekle kyaslandnda, bu modelin, yaklamn en yapcs olduu grlecektir. Kk bir eenistan, Kosova bile ayr devletten aasn kabul etmiyor. Tabii bu tavrlar da sorunlar kangrenletiriyor. Eer bu neri taraflarca uygun grlrse, geriye bir PKK-KADEK ile KNK'nin birleme sorunu gndeme gelebilir. Bu temelde araylar ilkesel ve pratik ynde gelitirilir. Bu genel proje dnda zmleyici aralar byk nem tar. Sivil toplum rgtleriyle (ST), KHK ve yasal partileri birbirlerine alternatif olarak grmemek gerekir. Her birisini kendi alan ve yaplanmas iinde ele almak daha dorudur. Her yaplanmay ihtiyalar belirler. ematik, brokratik rgtlenmeler kesin amaca hizmet etmez ve sorunlar zmsz brakr. ST de ok yaygn olarak, merkezi ve mahalli olarak gelitirilebilir; ekonomik ierikli olanndan sosyal, kltrel, ekolojik, sanatsal, bilimsel, sportif, eitsel, salk, tarih, vb., 'hangi alanda ihtiya, oraya bir ST' esprisi ile yaklalmaldr. Bu amaca uygun kiilikler ve ilerlikleri asla ihmal edilemez. Yasal demokratik partiler de Krtler asndan zmleyici ve byk nem tar. Salt Krtler iin parti anlay yanllklara yol amakla birlikte, Krtlerin youn bulunduu ve kendilerine zg sorunlarn yaand alanlarda Krt demokratik partilerinin kurulmas yasal olarak da mmkn ve ilevseldir. Bu tr rgtlenmeler milliyeti-rk esaslardan uzak durmal, milliyet ayrm gzetmemelidir. Ama ounluk alanlarnda ister bamsz ister seksiyon tarznda biimlenmelere 43

ak olmak, demokratik tarzn ileyii asndan ok nemlidir. Bu, Batda ve dnyann her yerinde yaygnca grlen bir tarzdr. Doal olarak bu partiler demokratik koalisyonlar halinde iktidar olabilir veya etkileyebilirler. Yalnz bana hareket etmeleri etkilerini kesinlikle zayflatr. Geni demokratik ve ekolojik koordinasyonlar biiminde hareket en doru tarzdr. Krtlerin zellikle bilim ve sanatla, eitim ve medya alanlarndaki kurumlamalarnn nemini ayrca belirtmek gerekir. Kltrel zgr ifade iin bu kurumlarn bata gelen rol oynad aktr. Ulus-devletin bu ynl kurumlardan ekinme yerine destekleme grevi vardr. Zaten resmi dilin yaygn eitimi ve ileyii sz konusuyken, ilkokul seviyesinde bir Krte eitim ancak tevik grebilir. ki dilli olmak bir toplum zenginlii olarak grlmelidir. Hindistan'da yzlerce, svire'de drt temel dilin ilevsellii devletin ileyiini engellemiyor, ulusal btnl bozmuyor. Demokratik kurumlamann nemli bir alan da belediye, kent ve krsal kylerdir. Corafi zeminle, dolaysyla ekolojiyle yakndan ilgili bu alanlardaki demokratik kurumlamalar, demokratik rejimin temelidir. Ky ve kent demokratiklemedike, tm toplumun stnde istenildii kadar merkezi kurumlar ve ynetimler oluturulsun, kendi balarna demokratiklemeleri olas deildir. Demokrasiler z gerei halkn tabanndan kalkan, onun iradesini kolektif ynetime tayan bir mahiyet arz ederler. nemi bu mahiyetinden ileri gelir. Dolaysyla kentlerde belediyeler, kylerde ky komn veya ocaklar (ihtiyar heyetleri dar ve fazla demokratik deildir) kavram ve kurum olarak zerinde durulmay gerektirir. Kendi bana belediye ve ky ynetimleri demokratiktir denilemez. Demokratikletirilmeleri bal bana bir sorundur. Bir yandan devletin bu alanlar zerindeki ezici gcnn zorunlu haller ve lke genelindeki ihtiyacn dnda kaldrlmas; dier yandan adeta feodal toplumdan kalma belediye ve ky aal biimindeki objektif uygulamann, halkn zgr irade seimi ve denetimiyle 'komn' ve 'kent meclisleri'nce oluturulup denetlenmesi gerekir. Daha genel bir anlay olarak; dnya apnda gelien yerelliin, yerel kltr ve ekolojinin artan byk nemi nedeniyle bu alan kurumlamalarna entelektel dzeyde yksek ilgi gstermek ve rgtlemek bata gelen demokratik siyaset konulardr. ereve tanmlanmasn byle yapabileceimiz ky ve belediye kurumlamalarn Krt toplumunun zelliklerine uyarladmzda, daha somut olarak kentler iin 'zgrlk belediye hareketi', krsal ky alanlarna ilikin de 'zgrlk komn hareketi' olarak adlandrmak uygundur. Halk bir aa, tarikat ba, muhtar ve korucu-bekinin insafna brakmak demokrasinin inkardr. Feodal mahalli glerle, merkezi devletlerin yzyllarca halka dayattklar bu tm antidemokratik ynetim anlaylar, uygulamalar ve kurumlamalar almadan, genel demokratiklemenin de baarlmayaca aktr. Hakim ulus-devlet parlamentolar ile Federe Krt Parlamentosunun Krt halk asndan baz temsilcilerini ilgili yasalar erevesinde seip bir 'demokratik uzla'sn aramak asndan nemi vardr. Kendi varln ve zgrln tanmayan tm parlamentolarn, Krt halknn zgnlklerini temsil etme diye bir sorunlar yoktur. En basit insan haklar olan Krt ocuklarna anadil eitimi ve kltrel geleneklerine gre adlanma ve yaama olanaklarnn snrland ortamlarda, 'Krt parlamenterlerden' bahsetmek olas deildir. Diline ve kltrne sahip kmayann halk temsilcisi olarak adlandrlmasnn hibir siyasi szlkte yeri yoktur. Ama hakim ulus ve dinler adna tarihte olduu gibi kendilerini grevli grmeleri mmkndr ve Krt kkenliler asndan da sosyolojik gereklik budur. Dolaysyla nmzdeki srete devlet geneli asndan olduu kadar, ulusal temsil kurumlar asndan da yeni biim araylar nem tamaktadr. Demokrasinin bu kblegahlar asndan, zellikle Trk, ran, Arap ve Krt Federe Meclislerinde Krt halknn gereki temsili zde ve biimde nemli bir sorun olarak durmakta; demokratik uzla asndan byk nem arz etmektedir. Demokrasinin kurumsal temsili asndan son bir nemli nokta da, temel toplum kategorileri olan kadn, genlik, etnik ve dini gruplamalarn zgn kurumlamalar ve kitlesel rgtlenmelerinin vazgeilmez neme sahip olduklardr. Sivil toplumun en nemli kesimleri olan bu alanlar demokratik kitlesel rgtlenmelere kavuturmadan, tam zgr ve eit bir demokrasiden bahsedilemez. Demokratik kurumlar iin genel yasalarn uygunluuyla, demokratik ileyie cevap veren tzk ve ynetmelikler de nemle zmlenmesi gereken konular ve sorun alanlardr. Bir neri olarak sunduum demokratik kurumlamaya ilikin bu grler gerekli olur ve frsat derse deitirilip gelitirilebilir. 3- Demokrasiler halk eylemliliiyle balantl rejimlerdir. Halkn eyleminin olmad yerlerde demokrasiler yeeremez. Devletin halkn eylemliliine saygs kadar, halkn da devlete saygl olmas, onun kendisine duyarl olan dzenini bozmamas gerekir. Karlkl bir konsensste 44

bulumalar esastr. Her eyin devlete braklmas ne kadar demokrasiden uzaklamaya gtrrse, her eyin halk eylemciliine braklmas da anariye gtrr. Tarih boyunca ok denenen bu u noktalara dmemek nem tar. Son yzylda zellikle gerek 'ulusal kurtulu', gerek 'sosyalist kurtulu' adna yrtlen ayaklanma ve savalar da halk eylemlilii olarak kutsamak gereki deildir. Son tahlilde 'reel sosyalizmin' ve 'ulus devletlerin' almas gerei, bu iddialarn fazla bilimsel olmadn yeterince ortaya koymaktadr. Toptanc olan bunlar ve benzeri kavramlara daha ihtiyatl ve gereki yaklamak son derece nemlidir. Bir nevi din, hanedan kavramlarna benzemektedirler. Artk halkn eylemlilii ok zorunlu meru savunma dnda zor iermemek kadar, devlet ykma ve kurma amal da olmamak durumundadr. Aksi halde 70 yl da gese ve dnyann 1/3'nde egemen de olsa almaktan kurtulamaz. Dorusu, halk eylemliliinin esas amac, devletin kendi demokratik kurumlamasna, bylelikle zgrlemesine rza gstermesi ve bunun iin sorumlu temsilcilerini kabul etmesi biiminde formle edilmelidir. Ne devlete tapnmak, ne de ykmak iin halk adna savalar ve eylemler doru ve meru olarak deerlendirilemez; deerlendirilirse bile, halkn zgrlne en sonunda ters dmekten kurtulamaz. Bu erevede devlet ve halkn demokratik kurum ve eylemliliklerinin birbirlerini tanmalar toplumsal meruiyetin zdr. Trkiye'de, son 30-40 ylda sada, solda, dini veya etnik temellerdeki eylemlilikler ve devletin bu eylemliliklere kar tavr birok noktada arya kam; karlkl meruiyete hizmet etmemitir. Demokratik ve sosyalist geinen glerin gizli silahl duruma gemeleriyle, devlet adna sola kar 'lkc', Krtler ve PKKlilere kar 'Hizbullah' tarznda yaplan eylemler demokratiklemeye byk zarar vermitir. Bunun meru savunmalarla izahlar gtr. Karlkl bir zeletiri ve meruiyetlerini tanma sreci, tm toplum ve nc gleri arasnda hogr ortamnn yaratlmas ve demokrasinin insan haklarna ilikin gelimelerin ilerlii asndan nemlidir. Trkiye, gemii bir tarafn dierini sulad biimiyle kalamaz. Gereki yol; herkesin ve grubun demokratik kriterler temelinde kendini gzden geirmesi, gerekli zeletiriyi yapmas ve genel toplumsal meruiyete karar klmasdr. Buna devletten tutalm, kendini en masum gsteren tarikatlar ve aydnlara kadar herkes girer. Krtler asndan demokratik eylemlilik byk nem tar. Kendi demokratik kurumlarn ve devlet nezdinde meruiyetlerini ancak kendi meru eylemlilikleriyle salayabilirler. Bunun doru biimini bulmalar gerekir. Tarihsel ve dnya apnda yol gsterici rnekler vardr. Ama bunlarn olduklar gibi taklit edilemeyecekleri aktr. Hindistan'da Gandi'nin pasif eylem tarzndan Gney Afrika Cumhuriyetinin getto hareketlerine; Filistin ntifadas'ndan gnmz Arjantin'indeki sokak ve mahallelerin komn ve zerk ynetim benzeri hareketlerine kadar birok rnek incelenmeye deerdir. Krtlerin, olduklar devletlerin tmnde, bir 'bar ve demokratik meruiyet tanma' slogan altnda yaygn ve srekli hareketi demokratiklemelerine hizmet edebilir. ok zorunlu meru savunmalar dnda zor aralarna bavurmadan, bu ynl bar ve demokratik eylemliliklerini bir yasal hak olarak da talep etmeleri gerekir. Burada iki nemli koul, taleplerin iddet iermeyen ve devletten ayrl savunmayan nitelikte olmalardr. Bunun yannda 'anadilde eitim hakk', 'yoksulluk ve isizlie are' eylemlilikleri byk nem tar. Buna benzer temel ihtiyalara dayanan eylemlilik, en az demokratiklemenin kurumlamalar kadar gereklidir. Devletlerin de bunlarn yasadla tamamalar asndan, kontrol hakkn srekli kstlama ve ilevsiz brakma biiminde demokrasinin zne aykr kullanmamas nemlidir. Eylemliliklerin yasal meruiyeti amalamaya dikkat etmeleri, bunlar amamak iin yeterince rgtl ve disiplinli olmay bilmeleri gerekir. Toplumun genel hassasiyetlerine dikkat etmek de karlkl vazgeilmez bir husustur. nemli bir demokratikleme ve bar problemi de PKK-KADEK'in silahl konumudur. PKKKADEK'in siyasi olarak kendini merulatrmasna ilikin KHK ats altnda birlemeleri nerisinde bulunmutum. Silahtan arnmak iin ise, ilgili devletin baz yasal ereveler gelitirme ihtiyac vardr. Trkiye rneinde dnlen 'pimanlk yasas' hem kapsam hem de biim olarak srecin zne cevap vermemektedir. Genel bir af iin koullar da uygun grlmediinden, daha gereki bir yol, genel bir silah braklmas karlnda, katk sunan herkese -yurtdnda, Avrupa'da kanun dna denler dahil-, cezaevinde ve da banda silahl olanlar da kapsayan, Cumhuriyetin demokratik, laik, sosyal ve hukuki zelliklerine katlm halinde bar imkan veren bir dzenlemedir. Bylelikle silahl direnmede kararl olan ve Cumhuriyeti saylan nitelikleriyle tanmak istemeyenlerin durumu gz nne getirilirken, daha onurlu ve Cumhuriyetin hedeflerine gnll katlma da daha btnletirici ve glendirici roln oynama imkan verilmi olur.

45

Bunun tarihi ve toplumsal temeli de vardr. Otuz yl nce balarken 'Komnizm', 'Krtlk' vb. konular yasak iken, bugn legal partiler haline gelebilmilerdir. Yine birok rgt silah brakmtr veya brakarak demokratik btnl kabule hazrdr. O halde bu tarihi-toplumsal gelimeyi konuyla ilgili dnlen bir yasada iermek ve dile getirmek son derece doru, gerekli, nemli ve zmleyicidir. Aksi halde olacak olan ne kadar arzu etmesek de, daha nce PKK-KADEK asndan belirttiim gibi, Irak'ta ABD'nin de dayatmasyla yaklak on bin silahl gle, 15 Austos srecinin (250 katlmla balamt) ok stnde bir gle zorluklara, ac ve kayplara yol aabilecek yeni bir sre kanlmaz olur. Uzun sredir bu ynl bir yolun almamas iin ok sayda neriyi hem devlet hem de PKK tarafna iletmitim. Be yldr bir sakinlik dnemi bu giriimimin sonucudur. Nihai zm ve daha da amansz yeni bir srecin balamamas iin bir 'bar ve demokratik kazanm yasasn' gelitirmek hayati bir konudur. zmleyici yaklamamalar ve atee krkle gitmeyi tercih etmeleri, onlarca hkmetin sonunu getirmiti. Toplum kesinlikle huzur, i ve hogr istemektedir. Devleti ileten hkmetin, bu temel taleplere yant olarak, ters anlama gelebilecek 'pimanlk yasas' yerine, 'demokratik btnlk ve bar' kkl amalayan yasal forml gelitirmesi mmkndr ve hayati neme haizdir. Aksi halde mevcut silahl glerin uzun vadeli silahl bir mcadele srecine girmeleri kanlmaz olur. Hkmete yazdm son mektubumda bu amala balantlyd. Trkiye'de Krt sorunundan kaynaklanan sendrom artk almaldr. Krt Demokratik Hareketinin genel hedefi, tm Trkiye'de tam demokrasidir. Trkiye'nin AB kriterlerini hedeflemesi bu amac karlamaktadr. Krd' tarihe gmme geleneksel politikalar sz konusu olamayacana, Krtler iin de her art altnda 'Benim de devletim olsun' anlay hedef tekil etmediine gre, devletlerin gnll katlma dayanan 'Krt demokratik reformunu' kabul ederek, hem i bnyeleri iin, hem de tm blgede kkl bir bar ve demokratikleme admn atmalar tarihi grevleridir. zcesi Krdistan halknn demokratik zm projesi heyecan veriyor. Krtler nasl ilk Smer snfl ve devletli toplum uygarlnn gelimesinde ana (neolitik) kaynak roln oynayp tarihe dev bir katkda bulundularsa, gnmzde de ayn alanda, gelimi son 'ABD vahi uygarlk' gleriyle kendi z demokrasi deneyimlerini iliki ve eliki iinde gelitirmeye alyorlar. Yeni bir Helen sentezinde Ortadou'nun kimliini dokuyorlar. Krt 'Teji'si dnecek ve Ortadou'yu demokratik uygarlk ana ulatracaktr. Bize den, 'Yeni Glgam ve skenderlere' kul olmadan, bu sefer uygarla halklarn efendisiz katlmlarnn umut kayna olabilmektir. Evrensel zellikleri barnda tayan, 'halklarn demokratik ve ekolojik uygarlnn' afak vaktinde, aydnln ilk klarn bu kez de ilk olarak akabilmektir. mral srecinin bireysel olarak dnmmdeki etkilerinin bu savunmada arpc olarak ilendii kansndaym. Bata Krt halk ve yoldalar ile dostlar iin muazzam derslerle ykl olmas kadar, kartlarm iin de derslerle doludur. Gereken sonular mutlaka karmalar, ihtiyac olan herkese nemli yardm olarak anlalmaldr. nsanlk iin ilk ac duyan Eyp'le bu yce duyguyu insan idraki haline getiren brahim'in iyi bir hemehrisi olduumu kantladma inanyorum. Bugnk insanl yaratan kltrn yks bu nebi hikayelerinde gizlidir. Onlar an diline evirerek okunmasna altm. Baar iin tarih gerekli szleri sylemeye devam edecektir. Asl geliim kaynan bu kltrde bulan Helen kltr, skender'le bu topraklarda insanlar karnca gibi ezerek bir sentez oluturdu. Bu kltrden benim payma da den bu Atina komplosu oldu. Verdiim yant, corafi olmasa da, idrak ve vicdan dzeyinde tm Helen ve Bat kltrne kar bir Antiskenderizm'dir. Dier admn da Anti-skender olacana dair umutluyum. Atina Karma Yeminli Mahkemesi ve Jri yelerine, demokrasi ve insan haklar maskesi altnda Atina belisi oligarisi tarafndan Zeus tarz mral kayalklarna aklm halde, Prometheusvari ve ikinci bir Sokrates gibi savunma yaptm iin ve kendilerinin oktan verilmi bir hkm hakknda bir ey yapamayacaklarna dair zntlerimi belirtir, sayglarm sunarm.

20 Mays 2003 mral Tek Kiilik Tutukevi Abdullah CALAN 46