NDEKLER

zet 2 1. Aratrma Srecindeki Aamalar ...3 1.1. Problem Alann Belirleme...3 1.2. Kaynak ( Literatr) Tarama .3 1.3. Problemi Belirleme .3 1.4. Problemin zlebileceine Karar Verme..3 1.5. Tekrar Kaynak Tarama 4 1.6. Hipotez Belirleme ...........4 1.7. Yntemi Belirleme ..4 1.8. Veri Toplama Tekniini Seme .........4 1.9. Veri Toplama Aracn Seme ........ 5 1.10. Veri zmleme (Analiz) Plan Yapma ...........5 1.11. Veri Toplama Plan Yapma ..........5 1.12. alma Evrenini Belirleyip, rnein Nasl Seileceine Kara Verme.........5 1.13. Veri Toplama Aracn ve Analiz Plann n almayla Kontrol Etme .......... 6 2. Deerlendirme ve Sonu.................6 Ekler ...9 Kaynaka ..............12

ZET Yaadmz yzylda gelimi ve gelimekte olan btn lkelerde kentleme, g ve su ilikisi sosyal ve ekonomik balamda en nde gelen nemli konular arasnda yer almaktadrlar. nk kentleme, g ve su ilikisi toplumun ekonomik ve sosyal yaps ile insan tutum ve davranlarnda belli bir takm deimelere yol aabilme gcne sahip olgulardr. zellikle sanayileme, krdan kente gle kentleme ve gn etkisiyle ortaya kan problemlerden su ile ilgili sorunlar gelimekte olan lkelerin zm retmeye alt sorunlarn banda gelmektedir. amzda toplumlar bir deiim sreci iindedir. Bu toplumsal yapdaki deimenin en belirgin gstergesi giderek artan kentleme olaydr. Demografik bir olay sonucu olan kentleme srecinde ekonomisinin de bileimi ile giderek deiime urarken, igc tarm d uralara ynelmektedir. Bununla birlikte kentlemenin zorunlu bir sonucu olan evre deiiklii sosyal yaamn tm ynlerinde kkl deiiklie neden olmaktadr. G ile kentlere yerleen fert, evre deiikliinin yannda i, konut, yalnzlk, uyum, su, iddet gibi bir ok problem yaamaktadr. Bylece kentleme olgusu ile kentler bir biim alrken, baz temel sorunlar da beraberinde getirmektedir. Buradan hareketle almamzda, kentleme srecinin insan tutum ve davranlarnda oluturduu deimeler ve arpk kentleme ve bunun sonucunda ortaya kan temel sorunlardan olan g ve su olgusu ve geliiminin ortaya konmas ile birlikte kent merkezinde, krsal kesimde ve gecekondu blgesinde ilenen sularn gerek saysal gerekse niteliksel adan farkllklar gsterecei varsaymndan hareketle byle bir farkllamann bulunup bulunmadn ortaya koymaktr.

1. ARATIRMA SRECNDEK AAMALAR 1.1. Problem Alannn Belirlenmesi Kentleme bir deime srecidir. Gelimekte olan lkeler kentlemeyi, ileriye dnk kalknma hedeflerine varmada hzlandrc ve yn verici bir ara olarak kullanmakta ve bunun yannda kentleme sonucu meydana gelen sorunlar, olumsuz etkileri (g ve su olgusunun oluumu) ortadan kaldrmak iin byk aba harcamaktadrlar. Bu noktada kentleme ve kentleme srecinde su olgusunun oluumu sadece kentlerimizin gncel ve nemli sorunlar arasnda yer almas nedeni ile nemini byk derecede korumaktadr. 1.2. Kaynak ( Literatr)Tarama Aratrma konusunda bilgi edinirken Bakent niversitesi Ktphanesi, Turhan, Mmtaz, Kltr Deimeleri, Sosyal Psikolojisi Bakmndan Bir Tetkik, 2. Bask, M.. lahiyat Fak. Yay. No:16, stanbul, 1994. TGAD (Trkiye Gen adamlar Dernei), 2000li Yllara Doru Trkiyenin nde Gelen Sorunlarna Yaklamlar: 31, Su Ekonomisi, Ocak, 1998. Tuna, Korkut, ehirlerin Ortaya k ve Yaygnlamas zerine Sosyolojik Bir Deneme, . Ed. Fak. Yay. No:16, stanbul, 1987.

1.3. Problemi Belirleme Bu almada, hzl ve salksz yaanan kentleme srecinde meydana gelen g olgusuyla toplumsal problemlerin en nemlilerinden birisi olan su ve sululuk ele alnarak, gn ve kentlemenin suu nasl etkilediini ortaya koymaya alld. Kentleme srecinde gn su zerindeki etkisini incelemede veri ve istatistik olarak, Trkiyedeki illerin su verilerinden yararlanld. Buna gre kentleen kesimin (gecekondu), kent merkezi ve krsal kesimi olmak zere blm olarak su verilerini elde ederek, karlatrma sonucu kentleme srecinde gn su oluumu zerindeki etkilerini ve saysal niteliklerini ortaya koymaya alld. Bu noktada bu blgelerin su nitelikleri ve saylar ile karlatrma yapld. 1.4. Problemi zebileceine Karar Verme Trkiyede kentlemenin genel bir durumunu belirttikten sonra, Trkiyede kentlemenin temel niteliini ve sorunlarndan kentlemenin demografik dzensizlii ve yaratt sorunlara karar verildi.Genel olarak Trk toplum yapsna gz attmzda gerek aile iletmecilii biimindeki kk reticilik, gerekse ortaklk temeline dayanan toprak aal, ilkece tketime ynelik retim rgtlenmeleri olmak bakmndan kapitalizm ncesi iliki biimleri olarak belirmitir. Az gelimiliin tarihsel temeli olarak gnmz Trkiyesine aktarlan bu ilikiler, toplumun yapsal niteliine nemli katklarda bulunmutur. te kr kesiminde, deimeye elverili olmayan geleneksel ilikiler varln srdrrken, kent ekonomisinin byk bir gelime gstermeyii nedeniyle Trk toplumu, krsal niteliini gnmze kadar srdrmtr.
3

1.5. Tekrar Kaynak (Literatr) Tarama Nuray Sakall-Uurlu, (2003). Evlilikte kadna ynelik iddete ilikin tutumlar: eliik duygulu cinsiyetilik, ya, eitim ve gelir dzeyinin etkileri. Trk Psikoloji Yazlar, Sivas Cumhuriyet niversitesi Tp Fakltesi Kadna iddet Anket Uygulama Sonular, Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl Aile i iddetle Mcadele El Kitab 1.6. Hipotez Belirleme Aratrma Hipotezleri; arpk ve dzensiz kentleme ile kentleme srecinde meydana gelen g, sularn ilenebilme koullarn oluturabilmekte ve saysal olarak artna neden olabilmektedir. arpk ve hzl kentleme nedeniyle ekonomik ve sosyal sorunlar meydana gelmekte ve baz tr sularda artmalar olabilmektedir. Kent merkezi, kentleen kesim (gecekondu) ve krsal kesimde ilenen sular, gerek saysal ve gerekse niteliksel olarak farkllama gstermektedir. lkemizde hzl bir toplumsal deime ve kentleme sreci yaanmaktadr. Kent ierisinde alan, nfus, iktisadi faaliyet, gelir seviyesi, sosyal hizmet ve tesisler asndan byk farkllklar ve dengesizlikler vardr. Bunun yannda kentlerdeki nfus hzla artmakta ve kent giderek metropollemektedir. Gecekondu kesimi, krsal kesim ile kentsel kesim arasnda kpr olmaktayken, giderek kentle btnlemektedir. 1.7. Yntemi Belirleme Aratrma farkl kademelerinden gelen, farkl sosyo-ekonomik dzeylerden ve eitli yollarla ge maruz braklm farkl insan gruplar zerinde vaka incelemesi yntemi kullanlarak, ak ulu sorular sorularak ve grme teknii kullanlarak yrtlmtr. Sorular ve grme ynteminde odak nokta bireylere ynelik g etme nedenleri, ge maruz kaldktan sonraki tepkileri ve gn psikolojik adan ne tr sonular dourduu ynndedir. Alnan cevaplar nitel olarak analiz edilmitir. 1.8. Veri Toplama Tekniini Seme Aratrmann modeli durum almas niteliindedir. Bilindii gibi durum almalar sahada olan her eyin incelenmesi olmamakla birlikte sadece baz zel konu, sorun ya da noktalara odaklanmaktr. Konumuz kentleme ve kentleme srecinde gn su olgusu zerindeki etkileriolarak ele alndndan dolay, almamzda kentleme, kentleme srecinde meydana gelen g olgusu ve bu olgunun meydana getirdii sosyal sorunlardan
4

birisi olan su ve sululuk konusu ile snrlanm olup, konu ile ilgili alma alan olarak youn g alan Gaziantep ili seilmitir. Gaziantep ili kent merkezi, kentleen kesim (gecekondu kesimi) ve krsal kesim (Kargam lesi) blgelerindeki polis merkezi su verilerinden yararlanlmtr. Nitel aratrma yoluyla yaplan almada yar yaplandrlm grme formu ve ak ulu sorularla ierik analizi yaplmtr. erik analizi trlerinden de kategorisel analiz kullanlmtr. Aratrma psikolojik danmanlar tarafndan yaplmtr. Grme ncesi bireylere, grmenin neden yapld, sonularnn ne amala kullanlaca hakknda bilgi verilmitir. Kabul eden bireylerle grmeler yaplm ve grmeler yazlarak not alnmtr. 1.9. Veri Toplama Aracn Seme Veri toplama teknii olarak Anket seilmi olup, sorularn eitleri; olgusal sorular, davran sorular, tutum ve davran sorulardr. Sorulardan ou bilin dzeyini aa karmak iin kasten sorulmutur. Kapal ulu sorular anket yapanlarn cevab bilemeseler de seeneklerden birini iaretlemelerine neden olabilir. Belirlenen anket formu Ek-1 de sunulmaktadr. 1.10. Veri zmleme ( Analiz ) Plan Yapma Grme ve anket sonucu elde edilen veriler, deerlendirme programna aktarlm ve analizler bu program ile yaplmtr. statistiksel deerlendirmede yzdelik, ortalamalar aras fark ve nemlilik testleri kullanlmtr. Daha sonra saysallaan bu sonular Gaziantep ili kent merkezi, kentleen kesim(gecekondu kesimi) ve krsal kesim (Kargam lesi) blgelerindeki polis merkezi su verilerinden yararlanlarak yorumlanmtr. 1.11. Veri Toplama Plann Yapma Gaziantepin 2000 yl genel nfus saymnda toplam nfusu; 1.285.249 kiidir. l ve ile merkez nfusu (ehir) 1.009.126 kii olup, ky nfusu 276.123 kiidir. l merkezi nfusu 862,033 kiidir. l merkezi yllk nfus art hz %35.66, ehir nfusu yllk nfus art hz ise %31.25dir. Dier byk ehirlerden Ankarann %21.37, stanbulun %32.25, zmirin %22.38, Adanann %17.71 olduu gz nne alndnda Gaziantepin byk bir yk ektii aktr Nitel aratrma yoluyla yaplan almada yar yaplandrlm grme formu ve ak ulu sorularla ierik analizi yaplmtr. erik analizi trlerinden de kategorisel analiz kullanlmtr. Aratrma psikolojik danmanlar tarafndan yaplmtr. Ayrca toplumumuzdaki geleneki yapnn kat bir ekilde devam edip etmedii sorgulanm, evlilik ekli ile ilgili sorular yneltilmi, grc usul evlilik ile tanarak evlilik arasndaki farklar belirlenmeye allmtr. Grme ncesi bireylere, grmenin neden yapld, sonularnn ne amala kullanlaca hakknda bilgi verilmitir. Kabul eden bireylerle grmeler yaplm, grmeler yazlarak not alnm ve anket uygulanmtr. Kullanlan Anket Formu Ek-1de dir. 1.12. alma Evrenini Belirleyip, rnein Nasl Seileceine Karar Verme Bu aratrmada, kentleme ve kentleme srecindeki gn su olgusun sosyolojik, ekonomik, politik, demografik ve kltrel boyutlar ve zelliklerinin, yaanlan gn su olgusu zerindeki etkisinin deerlendirilmesi amalanmtr.

1.13. Veri Toplama Aracn ve Analiz Plann n alma le Kontrol Etme n alma kapsamnda ilk olarak anketteki sorularn ileyip ilemedii ve geerli sorular ierip iermedii kontrol edilmitir. Veri toplama teknii olarak seilen anket sorular n alma ile kontrol edildikten sonra aratrma konusu kapsamnda belirlenen hipotezlerle uyumluluk salayp salamadklar test edilmitir. Bu test aamasnda anket pilot olarak seilen 50 kiiye uygulanm ve sonularna baklarak doruluk dzeyi incelenmitir. Pilot alma sonrasnda tespit edilen herhangi bir aksaklk olmamasndan dolay uygulama aamasna geilmesinde herhangi bir engel grlmemitir.

2. DEERLENDRME VE SONU : Kentleme srecinde oluan arpk kentlemenin, insan tutum ve davranlar zerinde meydana getirdii deimeler neticesinde ortaya kan temel sorunlardan birisi su olgusudur. Bu almada, kent merkezi ve gecekondu blgeleri ile krsal kesimde ilenen sularn gerek saysal gerekse niteliksel adan farkllklarnn olduu, ayrca g olgusunun gecekondulama oluumuna hz kazandrd ortaya konulmaya allmtr. Gn nedenlerini u ekilde sralayabiliriz: Nfus art, Ekonomik sebepler, Eitim, kltr ve salk hizmetlerinden faydalanma istei, Ulam, haberleme ve enformasyon ann gelimesi ve Kltrel sebeplerdir. Trkiyede i gler 1950li yllarda balayarak gelimi ve her geen gn arln arttrmtr. G ile birlikte kr nfusu azalmakta ve kent nfusu ise artmaktadr. 1927 Ylnda toplam nfusun %24.22si, 2000de ise % 70.03 kentlerde yaar hale gelmitir. Ky nfusu ise toplam nfus iinde %75.78den 2000de %30.97ye gerilemitir. Gle birlikte kent nfusunun artmas sonucu kentleme oran yksek seyretmektedir. Ancak bu kentleme sosyal ve ekonomik birok sorunlar da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlardan en nemlilerinden bir tanesini de su ve sululuun meydana gelmesi ve artmas oluturmaktadr. Kent nfusunun ar artmasyla birlikte metropol alanlar da genilemekte ve oalmaktadr. Ancak buralar da gecekondulamadan kendini kurtaramamtr. nk artan nfusla birlikte dk gelir gruplu insanlar oalmaktadr. Bu dk gelir gruplu insanlar ise barnma ihtiyalarn ancak gecekondularda zebilmektedirler. Bu olgu rakamsal olarak da ifade edilirse kentlerde yaayan nfus oran 1935de %23.5 iken 2000de %70 olmutur. arpk kentleme srecinde meydana gelen toplumsal huzursuzluklara neden olan bu kontrolsz g ve gn meydana getirdii sululuk olaylarnda art, gelimekte olan toplumlarn ve hzla byyen kentlerin en byk problemlerinden birini oluturmaktadr. Kent nfusunun artmas ile ortaya kan sorunlar zebilmek iin bir yandan g nleyici tedbirler alrken dier yandan da kentin fiziki ve ekolojik dengesini salayc planlamalarn da yaplmas gerekmektedir. Gaziantep il merkezinde drt Polis Merkezi ve Asayi ube Mdrlnde 2003 yl ilk alt aynda 539 su phelisi zerinde anket almas yaplmtr. Su phelisinin; ya,
6

cinsiyeti, uyruu, renim durumu, meslei, gelir dzeyi, alkol kullanp-kullanmad, anne babasnn durumu, babann meslei, annenin meslei, karde says, su tr, su yntemi, su tarih ve saati, isnat edilen suun ilenii, isnad edilen bu suu ilemede tevik, adli mercilere sevk durumlaryla ilgili bilgilerin yer ald su phelileri anket formlarnn veri girileri yaplmtr. Buna gre ilenen su trleri ve meslek ile ilgili bir karlatrma yaptmz zaman karmza yle bir tablo kmaktadr. Meslek Grubu Memur i Serbest Esnaf Emekli Belirli i Olmayan Toplam Toplam pheli Says 8 89 210 61 3 168 539 Toplam Su Says Yzdesi % 1,5 %16,5 %39 %11,3 %0,6 %31,2 %100

Yukardaki karlatrma tablosunda grlecei zere; su phelilerinin %31,2si (168 kii) belirli bir ii bulunmamakta ve %39,0nun (210 kii) serbest meslek yani dzenli bir ii bulunmayan, var ise de her an isiz kalabilecek gruba giren kiilerden olumaktadr. Belirli bir ii bulunmayan ve daimi bir ii olmayan insanlarn ekonomik skntlar sebebiyle sua yneldikleri grlmektedir. Ayrca belirtmek gerekir ki belirli bir ii bulunmayan su phelilerinin (168 kii) nin; % 46,4 hrszlk, % 19,6s yaralama sularn gerekletirmitir. Ayrca rakamlar gz nnde bulundurarak, g olayn yaayanlar daha ok hrszlk ve yaralama suunu ilemektedir diyebiliriz. Ayrca su ilemeleri halinde isiz kalma riski yksek olan Memur mesleinde olanlarn % 1,5 (8 kii) nin sua karmas; i kaybetme riskiyle karlamamak ve eitim seviyelerinin yksek olmas su ilemelerine engel olduu deerlendirilmektedir.

Gelir Dzeyi Dk Orta yi ok yi Toplam

Toplam pheli Says 280 229 29 1 539

Toplam Su Says Yzdesi % 51,9 % 42,5 % 5,4 % 0,2 %100

Karde Says 1 2 3 4 5 ve zeri Toplam

Toplam pheli Says 4 21 62 95 357 539

7

Toplam Su Says Yzdesi % 0,7 % 3,9 % 11,5 % 17,6 % 66,2 % 100

Tabloda da grld gibi, karde saysnn artmas; ailenin ekonomik problemlerinin artmas ve ailenin ahs zerindeki kontrolnn azalmas anlamna gelmektedir. Karde says 5 ve zeri olan ahslarn sua karma oranlar % 66,2 (357 kii)dir. Bu rakamn ne kadar yksek olduu aktr. ocuk saysnn artmasyla birlikte ailenin kontrol; gerek ekonomik gerekse kltrel yetersizlikten dolay azalmaktadr. Bu da su ileme riskini arttrmaktadr.

EK-1 ANKET : Dikkat: Bu ankette elde edilen bilgiler sadece aratrma amal istatistiki bilgiler olup, baka bir amala kesinlikle kullanlmayacaktr. Aratrmaya katlan kiilere ynelik aadaki sorular sorulmutur. 1) Medeni Durumunuz: Evli Bekar 2) Yanz: 20 ve alt 21 30 31 40 41 50 51 ve st

3) Eitim durumunuz nedir? Okur- yazar deil Sadece okur- yazar (Diplomas) lkokul Ortaokul ve dengi lkretim Okulu (8 yllk) Lise ve dengi niversite (2 yl,4 yl, akretim fakltesi,master,doktora) Dier (belirtiniz): ... 4) Mesleiniz: o o o o o o o Memur i Serbest Esnaf Emekli Belirli ii olmayan Dier (belirtiniz): .

5) Gelir Dzeyiniz: o o o o o 500 TLden az 500 999.9 TL 1000 -1.999.9 TL 2000- 2.999.9 TL 3000 TL ya da zeri

6) Kente G Etmenizdeki Genel Nedenler? o o o o o Sosyolojik Demografik Psikolojik Siyasi Maddi

7) Kente G Etmenizdeki zel Nedenleriniz? Kentte yaamann avantajlarnn olduu dncesi Krsal blgedeki Su ve Sululuk oranndaki art Maddi yetersizlik Krsal kesimdeki yaam zorluu Dier (belirtiniz): 8) Alkol Kullanyor musunuz?

Evet
Hayr 9) Kentleme Srecinde Sizi Su lemeye Ynelten Nedenler Nelerdir? o Psikoljik Bask o Kent Yaamna Adapte Olamamak o Tahrik o Ekonomik Nedenler o Davranlar Kstlama o Dier (belirtiniz)..

10

10) Kentleme Sreci iinde lediiniz Suun Tr Nedir? o o Fiziksel iddet Hrszlk Siyasi Su Gasp Dier (belirtiniz):..

11) Herhangi bir yerden psikolojik destek aldnz m? Evet Hayr

12) Su ilemek sizde psikolojik ve fizyolojik olarak ne tr sonular dourdu? o o ok fazla etkilenmedim. Yaptklarmdan dolay pimanlk duygusu yayorum. Kentte yaamaya devam etmek istemiyorum. Psikolojik olarak ok etkilendim ve kent yaamnn bir paras olmak istemiyorum

13) Yaadklarnz bizimle paylamanz sizi rahatlatt m? Evet Hayr

11

KAYNAKA Aratrma konusunda bilgi edinirken; Bakent niversitesi Ktphanesi

Trk Dnyas Aratrmalar Vakf Akademik Bak Dergisi internet sitesi (http://www.akademikbakis.org.)

Akmut, Akdemir, ehirlemenin Dourduu Ceza Adaleti Sorunlar Algan, Nee, Trkiyede stihdamn Yapsal Analizi: Sorunlar ve neriler,stihdam Dergisi, Say: 17, Ankara, 1994

D..E. statistikleri, http//www.die.gov.tr

Devlet istatistik Enstits, 75.Ylnda Saylarla Trkiye Cumhuriyeti, Devlet statistik Enstits Yaynlar, Ankara, 1998. Gen, Ermur, Kentlileme, Geleneksel-Modern Gerilimde Kimlikler, Toplum ve G, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi, T.C. Babakanlk D..E Yaynlar, Ankara, 1997. Giritliolu, Cengiz, G ve Kentlileme, Kentleme ve Kentlileme Politikalar, Haz. Suher, Hande, TSES Vakf Yaynlar, stanbul, 1991

12

13