SOSYAL DEMOKRAS zellikle Bat Avrupa nn sanayilemi ya da sanayileme srecinde olan toplumlarnda ekonomik siyasal kltrel ve sosyal gelimelere

dayanr. 1929 dnya ekonomik bunalm ve 2. Dnya sava, sosyal demokrasinin kendi ideolojik programnda aklk kazanmasna yol aan en nemli olgulardan biridir. Refah devleti, demokrasi vb. kavramdalar etrafnda dnen devrimler reformlar esasen sanayilemenin ortaya kard olgulardr. Liberal felsefenin birey zgrlne ve pazarn serbestliine dayanan topyalarnn baarsz olmas ve sanayilemenin ortaya kard yeni gerilimler bir baka nemli felsefi ve politik akmn yaygnlamasnda beraberinde getirmitir: demokratikleme. IDEOLOJ OLARAK SOSYAL DEMOKRASININ IKII Sosyal demokrasi, sosyalist ideallerden esinlenen fakat iinde varolduu politik ortamdan ve bu ortama zg liberal deerler tarafndan arlkl olarak belirlenen melez bir politik gelenek olarak tanmlanmaktadr. 19.yy son eyreine yaklarken, Marksist tezlerin etkisi altnda, ncelikle Almanya da bir politik hareket olarak ortaya kt. Almanya da sosyal demokrasinin douu Marksist dnceler yannda ulusal dzeyde sendikal rgtlenmeler araclyla gelimekte olan ii hareketine dayanmaktayd. 1869 da Bebel ve Liebknecht nderliinde Marksist bir parti olan Demokrat ii partisi nin kuruluu izledi. 1875 ylnda ise Gotha da yaplan kongreyle Sosyal Demokrat Parti kurulmutur. Marx 1883 te lmne kadar SPD ile yakn iiki iinde oldu. yle ki, partinin Gotha programn eletiren bror temel Marksist metinler arasnda yer almaktadr. Marx n politik eletirisinin iki ana ekseni yle saptanabilir: 1- gotha program, ne snfsal tahlillerden ne de proleter devrimden sz eden bir metindi. 2- program sosyalist liberallerle ibirlii perspektifine sahipti. Bundan dolaydr ki Marx ve Engels 1848 den itibaren iilerin kendi politik rgtlerini kurmalar gerektii tezini savunmaktaydlar. FABAN SOSYALZM Marks tan u ya da bu biimde etkilenmemi tek modern sosyalist akm olma zellii tamaktadr. Fabianclk ncleri Sdney Webb ve ei Beatrice Webb Avrupa sosyalistleriyle benzer hedefleri savunmalarna karn devrimci taktiklere kar karak sosyalizme geiin yava yava gerekletirilecek bir devletletirme programyla mmkn olduunu savunuyorlard. Kendisi bir ii hareketi deil de bir entelektel akm olma iddiasndadr. Fabian sosyalimsi, kapitalist pazarn mutlak serbestliinin dourduu eitsizliklerin yaratt adaletsizliin tamiri amacyla devletin daha adil ve eitliki bir ekonomik ve toplumsal yaam iin mcadelesini savunuyordu. Genel felsefelerini evrim sreci iindeki olgunlaima ile sosyalizme geilebilecei sylemine dayanan fabianlar, anayasal ereve iinde kalarak ihtilallere eletirel bakyorlardr. Devletin mdahalesiyle daha adil bir datm mmkndr, diye dnmektedirler.

REFORMST SYASET Bernstein in k noktas, Marksist nihai hedefin eletirel bir deerlendirmesiydi. Erfurt programnn birinci blm bir proletarya devrimiyle komnist topluma geisi vazediyordu. Bernstein bu nihai hedefin kendisi iin hibir ey ifade etmediini oysa hareketin her ey olduunu RUS DEVRIMI : EPISTEMOLOJIK KOPU 1.Dnya sava Almanya nn kapsna dayandoinda, SDP Almanya nn savaa katlmasn destekleme ynnde oy kullanyordu. Luxemburg ve Liebknecht nderliindeki Spartakist grup bu oylamayla birlite 2. Enternasyonal den ayrld ve Lenin nderliindeki Rus sosyal demokrat partisi nin Bolevik kanadyla birlikte yeni bir enternasyonal oluturma faaliyetine giriti. Kautsky, dnsel adan bir Ortodoks Marksist olarak kalmakla birlikte, 1917 rus devrimi ne iddetle kar karak modern sosyal demokrasiyle Marksizm arasndaki nemli bir kopu noktasnn da snrlarn izmi old. Kautsky rus devrimine kar yazd Proletarya diktatrl brornde demokrasiyi devrim yolunda bir ara deil de bir ama olarak dnmek gerektiini vurgulayarak Berstein n tezlerine yaklama eitimi gstermitir. 1919 sovyet Rusya komnist partisi nderliinde 3. Enternasyonal in kuruluu, Avrupa nn her yannda ssyal demkrat partilerden bamsz komnist partilerin rgtlenmesi, sosyal demokrasiMarksizm kopuunu keskinletirdi. Alman SPD si Hitler nderliinde Nasyonal Sosyalist parti nin iktidara yrne seyirci kalmtr. Marksist tarihle i ie olmakla birlikte ayn zamanda Marksizmden gerek pratik gerekse kuramsal anlamda adm adm kopuun da tarihi olmutur. SOSYAL DEMOKRASININ YUKSELISI 1929 dnya ekonomik bunalm, kapitalizm tarihinde nemli bir krlma noktas oluturmutur. retimde yaanan d isizlik ve yoksulluun armas ve ortaya kan toplumsal sorunlar hakim liberal grler ve politikalarn tknamasyla, makro planlama ve devlet mdehalesi yolundaki sosyalist ekonomik argmann ise giderek geerlilik kazanmasna yol amaktayd. 1930larda Keynes nclnde ngiliz i partisinin oluturduu bir komisyon devlet eliyle ihracatn teviki ve ithalatn nlenmesini ngren politikalarn ve ekonomide devlet mdahalesine yer veren yeni dzenlemelerin gerekliliini savunmutur. Byk bunalmn almasnn ynnde br baka giriimde Roosevelt in New Deal politikasdr. Bu programla devlet iktisadi ve siyasal d,zeyde temel belirleyici yap haline getirilmitir. Planl ve devlet mdahalesine dayal bir ekonomik modelin sosyal demokrat iktidarlar eliyle kapitalist lkelerde ilk kapsaml uygulan rnekleri skandinavya lkelerinde gereklemitir. ISKANDNAV SOSYAL DEMOKRASISI Orta gney dou ve bat Avrupa byk sosyal alkantlar ve faizm tehlikesiyle sarslmaktayken, sve bata olmak zere skandinav lkelerinde farkl bir politik konjoktr yaanmaktayd. Ekonomik bunalmda grece az etkilenen bu lkeerde glii sendikalarnn desteini arkalarna alan sosyal demokrat partiler marksizmden ok Lasalle c korporatist devlet

sosyalizmine yakn eilimlerle, birbiri ardna iktidara geldiler.iskandinav sosyal demokrasisinin oluumunda, Sovyet rejimin izlemekte olduu planl ekonomi politikalarnn etkisi dikkate alnmaldr. te yandan ,iletiim ve ulam aralarnn nemli sanayi iletmelerinin ve doal kaynaklarn toplum mlkiyetine geirilmesi seenei sosyalizasyon programnda dlanmyor, ancak bir hedef olarak da sunulmuyordu. Bu anlamda, sve sosyal demokrasisi, devleti olmaktan ok karma ekonomiye dayal bir refah devleti yaratmay hedeflemiti. sve sosyal demokrat partisinin en nemi kuramcs Wigforss tur. Marksizmden ayrld temel nokta, ii snfnn sosyalizmi kendiyoksullamas sonucu yaratac ngrs yerine, ii snfnn refahtan ald payn artyla sosyalist bir toplumun gerekleecei tezidir. Bu yzden devletletirme ya da kamulatrma politikalarndan ok, refah ykselten hizmet sektrne devlet mdahalesi anlay hakimdir. Sanayilemi toplumlarda ortaya kan refah devleri politikalar en genel ifadesiyle liberal felsefenin tam serbestlik ilkesinin tersine devletin ekonomi ve toplumsal alanlara mdahalesini savunan bir paradigmadr. skandinav sosyal demokrasisinin temel vurgusu, retim aralarnn zel mlkiyetine dokunulmakszn retilmi olan zenginliin ve refatn adil blmdr. Karma bir ekonomi ve planlamaclktr esas olan. Planl ekonomide, katlm prensibi esastr. Sendikalarn ve ii temsilcilerinin planlama srecine ve sosyalletirilmi sektrlerin ynetimine katlmlar ngrlmtr. 1960lar sosyal demokrasinin Avrupa da iktidar elde ettii altn a olmutur. Abd de ise demokratlar new deal den sonraki en kapsaml refah devleti program olan byk toplum projesi ile iktidara geldiler. Refah devleti uygulamalarnn her toplumda farkllklar gstermekle beraber btn toplumlarda hizmet ettii ortak bir anlay sz konusudur: sosyalizm ve kapitalizmden farkl olarak 3. Bir karma iktisadi yaklamn yaygnlamasna yol am , toplumun tm kesimlerine yaylacak biimde eitlik sosyal adalet sosyal gvenlik ve refah politikalarn gndeme getirmitir. Refah devleti politiklalarndan beklentisi olan toplumsal snflardan biri de sermaye sahibi snfdr. Refah devleti uygulamalaryla kapitalizm ayn anda hem bir lde slah edildi hemde glendi. i snfna salk hizmeltlerinde kamusal konut inasnda eitimin yaygnlatrlmasnda ve emeklilik haklarnda gerek toplumsal kazanmlar salayan bir deneyimdi refah devleti. SOSYAL DEMOKRASI KRIZI 1970 lerden sonra sinyal veren dnya kapitalizminin karlar dmeye balamtr. cret artlar, kamu harcamalarna ayrlan yksek pay ve uluslar aras rekabet koullarnn farkllamas gibi pek ok i ve d ekonomik neden, refah devletinin bunalmnn sorumlular arasnda saylabilir. Krize zm araylarna sosyal devlet anlayna sahip olan merkez sol ve Keynesi paradigma cevap veremez hale gelince, Ne-klasik iktisat anlayna sahip yeni sa gndeme gelmitir. Refah devletinin kapsaycl yerine devletin klmesi kamulatrlma ya da devletletirme yerine zelletirme planl ekonomiyerine denetimsiz piyasa anlay gibi kavramlar ortaya kmtr.

Kapitalis devletin yeniden yaplanma sreleri tarihsel olarak kriz dnemlerini takip eder. Refah devletin krizi , tm toplumsal snflarn beklentilerini karlama zerine kurulu bu paradigma giderek byyen talepleri karlayamaz duruma gelmi ve mali kriz ortaya kmtr. Yeni dnya dzeni olarak tanmlanan kreselleme olgusu, ulus ar bir ekonomi dzenini ifade etmektedir. Kapitalizmin niteliinin uluslar aras olmaktan ulus ar olmaya dnt bu srete ulusal devletlerin rol de deimektedir. Mal ve hizmet rnlerinin dolamndan ok para aknn biimlendirdii bu ekonomide topraa ve emee dayal geleneksel retim ilikileri ikinci planda kalmtr. 3.YOL- GIDDENS Sosyal demokrasinin yeniden yaplandrlmas amacna dnk olarak oluturulan ve sosyalist enternasyonal de emsiye programdr diyebiliriz. 2. Dnya sava ndan bu yana egemen ola iki siyasal felsefenin tesine gemeleye almaktadr: sosyal demokrasi ve neo-liberalizm. Bunlar kresel ekonominin olumas bilginin her dzeyde eriilebilir hale gelmesi bireysel iliilerin ve aile yaplarnn farkllamas kadnn toplumsal grnrlnn artmas gibi gelimelerle aklanmaktadr. Toplum ve sol arasnda yeni bir diyalogun gereklilii zerinde durulmaktadr. Bu balamda geleneksel sol deien dnyann dinamiklerini tespit ederken yeni bir politik dil oluturmak zorundadr. Bylelikle hem kimlik sorunu halledilebilir hemde siyasetin amacn yeniden tanmlamak mmkn olabilir gr vardr. Ksaca asl gerekesi bu 3.Yol un, dnyadaki deiimi anlama ve zm retebilme kaygsdr. Gidens bu gerilimin rettii 5temel ikilemden sz etmektedir: kreselleme, bireyselcilik,sol ve sa, siyasal temsil, ekolojik sorunlar. 3. Yol , frsat eitkii ve refah politiklar, devlerin yeniden yaplanmas, devlet piyasa ve sivil toplum ilikilerinin yeniden dzenlenmesi, topluluk halinde yaamak, siyasetin uluslararaslamas gibi hedeflerden oluan btnlkl bir siyasal program olarak okunabilir.