Dr.

Hikmet Kvlcml
Finans Kapital ve Trkiye

Yaynlar

Finans Kapital ve Trkiye

Dr. Hikmet Kvlcml

Yaynlar Dijital Yaynlar ndir - Oku - Okut - oalt - Dat

Bu kitap ilk defa: 1971 ylnda Sosyalist Gazetesinde yaynlanmtr. Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar Yaynlar

NDEKLER
I - Finans Kapital ve Trkiye II- Finans Kapital'in Trkiye'deki leyii: Osmanl Dnemi III - Finans Kapital'in Trkiye'deki leyii: lk Cumhuriyet Dnemi IV- Finans Kapital'in Trkiye'deki leyii: kinci Emperyalist Savandan Gnmze V- Finans Kapital'in Trkiye'deki leyii: Sorular ve Cevaplar 49 39 27 17 9

FNANS KAPTAL VE TRKYE

I FNANS KAPTAL VE TRKYE

Sevgi ve sayg deer arkadalarm, Hepinizi byk acyla selamlarm. Acmz nedir? 17. Yzylda batl kefereler "Uyvar nnde Estergon nndeki Trk gibi" diye korkarlar ve titrerlerdi. Biliyoruz. yle bir duruma geldik ki, "renci yurdu nnde Trk gibi" diyecek gavurlarn glmelerine ve trnaklarna tkrmelerine ahit olmaktan korkuyoruz. Acmz budur. Bu ac nedeniyle deerli vakitlerimizin 30 saniyesini bu acy protesto iin susu saniyeleri saymak istiyorum. (Sol yumruklar havada 30 saniyelik sayg duruu) Neden ve niin bu duruma dtk? Bunun tek szckle karl: Finans-Kapitalden oluyor. Onun iin bugnk konumuzun, sanlabildiinden ok fazla, son yzyln alnyazmz temelinden ilgilendiren bir konu olduunu belirtmek istiyorum. Finans-Kapital bizi bu hale getirmise, onun iyzn burada elden geldiince ksa olarak tartmak grevimizdir. Bu tartmaya girerken, metodolojik dedikleri tutulacak yol zerinde iki eyi sylemeden edemeyeceim. Bu tartmamz hereyden nce bilim tartmas olacaktr. Bilim deyince; sanyorum ounluumuz okur-yazar taifesiyiz, kitabiyiz, kitapta yazlanlarn bir araya gelmesini bilim saymak eilimindeyiz. Oysa kitaptaki

yazlanlar eer olaylara uyarsa bilimdir. Olaya uymayan her yaz bilim ddr. Demek oluyor ki, biz burada bilimcil bir aratrma yaparken, kitaplarn yazdklarna elbet eileceiz, gerekirse. Ama, esas olaylara bakacaz. Olaylara bakn da gene tutulacak yol asndan ilgin bir yan var. O kartryor zaten zihnimizi en ok. Olaylar varln iinde; hayatta ve toplumda bir sebep-netice sralan iindedir. Bu sralan, hiyerari ve mertebeler zinciri gder. Kimi olaylar temel olaylardr. Kimisi ondan sonu olarak, ikinci derece, nc derece sonu olarak kar. Olaylar bir maherdir, gerek varlkta gerek toplumda iinden klamayacak kaos gibi gzken, birbirini tutmaz zannedilen bir kalabalktr. u halde biz, olaylara baktmz zaman, o kaos iinden olayc semek durumundayz. Temel olay ele almak durumundayz. Finans-Kapital zerinde son zamanlarda, ak olmamakla beraber, azdan, kulaktan birok eilimlerin yanlmalarna ahit olmaktayz. Bu yanlmalar Finans-Kapitali ilk defa kimi kitaplardaki formllerden, kimi de baz yzeysel olaylardan esinlenerek ele almaktan ileri geliyor kansndaym. Temel olay, rnein bir canl hcre olmadan can diye birey yoktur. Biz can anlamak iin onun maddesine, hcreye iniyoruz. Tpk bunun gibi, insan beyni dediimiz ey, yani madde olmadan, yeryznde yaratc dnce, yani zeka olay grlmemitir. Bilimin binlerce yldan beri arayp bulduu tartlmaz gerek budur. 10

Tpk bunun gibi, toplumda da byle bir temel ilikiler alan biliyoruz. Bilimsel sosyalizm yahut tarihsel maddecilik asndan, yani gerek bilim asndan temel olaylar daima ekonomik olaylardr. Ekonomik olaylar nedir? Orada da bir hiyerari vardr. Ekonomik olay, biliyoruz: retim (yani yoktan var etmek) ekonomik olaydr. leim: Var edilen deerlerin insanlar arasnda paylamdr. Datm: O paylalan deerlerin toplum iinde yayldr. En sonunda da tketim gelir. Bunlar da ekonomik olaylardr. Bu drd iinde dahi, biliyoruz ki, bir hiyerari vardr ve temel olan retimdir. Eer bir ekonomik olayn retim asndan karakteristii kavranlmazsa, mutlaka yanlma ans oalr. Hepimizin bildii gibi retilmi bir ey, bir nesne ortada yoksa, ne paylalacak nesne vardr, ne leilecek, ne tketilecek bir ey vardr. Mecburuz retimi ilkin tutmaya. Finans-Kapital dediimiz zaman da, bunun zellikle retimdeki karakteristii ana karakteridir. Finans-Kapital lgat, szck anlam, Finans: Eskiden mali, maliye derdik. Bugn, baz arkadalar halk anlamaz belki bunu diyorlar. sterseniz, tam evirisini yapmak gerekirse, Parababas demek mmkn. Finans demek parababas demektir. Kapital de bildiiniz gibi, cretli igcn satn alp ondan art-deer karan bir kurumdur, diyelim. Demek oluyor k, Finans-Kapital dedik mi, Kapitalin parababalar elinde, parababalar kapitali haline gelii oluyor. Ama nasl parababalar? Modern toplumda, 20. Yzylla birlikte balam bir parababal karakteristii vardr. Kapitaliz11

min son ekli, hatta yatalak, can ekien eklinde tarifi vardr Finans-Kapitalin. Bunun nasl gelitiini bize retim ilikileri belirtir. Kapitalizm 19. Yzyln sonuna kadar bildiiniz gibi serbest rekabetiydi. Yani vur vurann, tut tutann. Her kapitalist teki kapitalistin ayana karpuz kabuu koyup onu ykmak, kapitalini u veya bu yolla ele geirmek, tabii kkburjuvalar (kylleri, esnaflar) bsbtn tarmar etmek, onlarn kapitalciklerini ele geirmek v.b. suretiyle iliyordu. Buna kapital birikii diyoruz. Bu biriki 19. Yzyln sonuna kadar, hep bildiiniz gibi, ben tekrarlam oluyorum, kartrlmasn diye. 19. Yzyln sonuna kadar serbest rekabetti. Yani kapitalist olmak artyla herkes herkesi, btn kapitalistler birbirlerini elmeleyip devirerek kendi sermayesini, zel sermayesini arttrd. Bunun sonucu olarak ilkin kk, clz kapitaller iflas ettiler. Ve bunlarn deerleri, yava yava konsantrasyon dediimiz biimde bir araya gelip younlat. Sonra bu konsantrasyon yapm kapitaller de daha geni lde, daha yksekliine birletiler. Santralizasyon yaptlar yani. Bylece, kapital serbest rekabet kavgasyla bir yandan kendisi byrken, sahipleri gittike kld, ve konsantre oldu, santralize oldu. O hale geldi ki, en sonunda, santralizasyon tekelcilie kadar vard. Yani kapitalistler serbest rekabetiyken, sermayeleri muazzam lde byyerek saylar azaldka, aralarnda birbirlerini yememek iin bir takm anlamalar olanak haline geldi. Hatta klasik bilimde bir rakam da syleniyor, yani pekitirilmi bulunuyor. Herhangi bir retim dalnda 20 kadar kodaman kapitalist iletme kald m, 20 kapitalist kendiliinden,bakasnn k12

krtmasna gerek olmakszn bir tekel kurarlar. Aralarnda herhangi bir gazinoda buluurlar, yahut onlarn mehur kulpleri vardr, oraya giderler. Sen retimini yapyorsun, ben byle yapyorum, der ve fiili tekellerini kurarlar. Binaenaleyh, aa-yukar demek, herhangi bir lkede monopol dedikleri tekel kapitalizmde var mdr, yok mudur diye bakp anlamak istedik mi, oradaki belirli retim dallarnda en kodaman, o dala egemen olacak kadar retim yapan kapitalistlerin 20'ye kadar inip inmediine bakmak bize bir fikir verebilir. nmise, orada tekel kurulmutur. Kapitalistler budala deiller artk. 20 kii kalmz, belki on kalrz, ama birbirimizi yersek, 1 kalrsak ne olacak? Alaa da ediliriz. Artk tehdit haline gelir, tehlike haline gelir. ster istemez, yani eylerin gidiiyle serbest rekabet kalkar kapitalistler arasnda. Tekelcilik balar. te bu tekelci kapitalistler, her lkede kendi dallarna olduu gibi lkenin eitli ekonomi alanlarna ve ekonomi temelinin stndeki btn styapya, hukuk ilikilerine, politika ilikilerine, kltr ilikilerine, devlet ilikilerine, hatta din ilikilerine (bizde olduu gibi) yava yava, kolayca el atmann yolunu ararlar ve bulurlar. te uluslararas lde tekelci sermayeden kaynak alan bu durumun kiilerine, tekelci kapitalistlerin topuna birden, her lkede Oligari derler, yahut Pltokrasi derler. Pltos: Zengin, Kras: Egemen olmak. Zenginlerin tahakkm anlamna gelir. Pltokratlar teekkl eder. Kapital tekelleti mi, kapitalin sahipleri o memlekette bir avu tahakkm yapan zengin haline gelirler. Ve tabii zenginler, yalnz ekonomiye tahakkm etmekle kalmazlar. Memleketin btn styap ilikilerine de trnaklarn,

penelerini uzatabilirler. Ve uzattklar iin de tahakkmlerini yrtrler. Onun iin, aznln tahakkm anlamnda bunlara Oligarklar da denir. Demek oluyor ki, retimde tekelin, monopolun, tekelci kapitalin teekkl Finans-Kapital temelidir. Bu temel zerinde o lkenin i ilikilerinde geliim balar. Bu geliimin birinci basama Pltokrasinin ve Oligarinin o memlekete egemen olmasdr. Bu egemenlik ikinci bir netice, daha dorusu ikinci kategori bir sonu daha verir. Bu sonu da, asalak ve gerici Oligarklar ve Pltokratlar sisteminin domas biiminde olur. Tekelci kapitalistler, Oligarklar ve Pltokratlar kendi egemenliklerini srdrebilmek iin, gidip artk retimle uramazlar. Biliyorsunuz, byk fabrikalarn, byk irketlerin gidin iine, kapitalisti nerede? Yoktur ortada. Mdr vardr, dare Heyeti vardr. Hatta dare Meclisleri vardr. Kapitalist meydanda bile yoktur. Hatta kapitaliste gitseniz, senin kapital nerde iliyor deseniz, bana ne der, ben falan eye verdim, o benim sermayemi kullanyor. Onun ilgilendii, zaman zaman o yatrlm byk kapitalinin ona salad gelirdir. Neden, nasl gelirse gelsin. Uaklar, hizmetileri, memurlar, adamlar, ajanlar, onlar hi zahmetsiz sen otur kende, biz sana getireceiz, derler. te bu asalak tip haline gelir bu yoldan tekelci kapitalist. Ve tabii asalakl ilerledike gze arpar. Yahu bu adam oturuyor, hi bir fonksiyonu yok. 19. Yzylda iyi kt kapitalist dediimiz bir girikin adamd. Gider, tatan su karr, bir takm ileri admlar atar, memlekette bir sanayi kalknmasnda hzl geliim salar, falan. Bir grevi vard. 20. Yzylda kapitalist meydanda yok, ama kapitalistin tahakkm ve hazryiyicilii var. 14

Binaenaleyh, nedir bu hal diye devrimci tepkiler belirir. Buna kar, bu devrimci tepkileri, yani bu haksz tahakkm sistemine kar halk iinde, alan ynlar iinde doan tepkileri bastrmak iin Pltokratlar ve Oligarklar ister istemez, kendiliinden gerici, yani ilerici, devrimci hareketi geri alacak tedbirler ararlar. Bir nc basama vardr tekelci kapitalizmin bir lke iinde. O basamak da Finans-Kapital ann kritik bir a, bunalmlar a oluu ve bir geit a oluu biiminde gzkr. Bunalmlar deyince, biliyoruz, en bata hergn nmze kan ekonomik krizler gelir. Yahut ekonomik krizlerin zlemeyiinden, ekonomik krizlerin sonucu siyasi krizler balar. Bunlarn banda harpler gelir, savalar gelir. Ekonomik durumu zmleyemeyen kapitalistler, her lkenin kapitalisti teki lkeyi talan edip bu ii biraz daha srdrmenin yolunu arar. Bu savatr. Tabii, biliyoruz hepimiz rneklerini, krizler, savalar birbirini kovalarken insanlk tapay atar ve kapitalist dzenini alaa eder yer yer. Onun yerine yeni bir sisteme geilir. Birinci cihan savandan sonraki devrimleri biliyorsunuz. kinci cihan savandan sonraki devrimleri gene biliyorsunuz. te bu adan tekelci kapitalizmin, Finans-Kapitalin bir lke lsnde -ve tabii dnya lsnde-, ama daha ok o lkenin i ilikileri ve elikileri iin balca karakteristii bunlardr. Ondan sonra gene ayn Finans-Kapitalin teki devletlerle, d lke ilikilerinde bir takm kanlmaz geliimleri vardr. Bunlarn banda sermaye ihrac gelir. Trkiye'de Finans-Kapitali inkar etmeye alanlarn en ok uratklar bu. Sermaye ihrac meselesi var m, yok mu diye birey. Oysa, sylediim gibi, sermaye ih-

rac, retim olaynn ikinci basamadr. Memleket ii deil, memleket d basamadr. Btn tekelci kapitalist devletler kendi retimlerini ayakta tutabilmek iin halkna veremedii mallar, satamad mallar nk daima smrld iin btn mallar, halk satn alp tketemez-, bu mallar dardaki pazarlara satar. Ama kapitalist memleketler, hepsi birbirinden kocaman Finans-Kapital canavar haline geldi mi, ister istemez mal ihracna kar gmrkleri ykseltirler, birbirlerinin gmrklerini karlarna alrlar. O karlkl gmrk ykseltmesi sonucu, gmrkten mal geiremeyince, Parann kokusu yoktur szyle anlalaca gibi, para aktarmaya balarlar. Sermaye ihrac yaparlar. Gene ikinci nokta, bu sermaye ihralar yollu gittikleri lkelerde nfuz blgeleri kurarlar. Yani iine iledikleri blgeleri. uras senin, buras benim diye dnyay paylarlar. Ve aralarnda harp patlayncaya kadar byle kendi snrlarn birbirlerine tantan anlamalar yaparlar. Bu anlamalarn da bir haddi vadr, bildiiniz gibi. imdiye kadar grdmze gre, 20. Yzyln banda Finans-Kapital geliti ve 14 yl sonra 1914 Emperyalist Evren Sava, yani Birinci Emperyalist Evren Sava patlad. O bitti. Arkasndan krizler, patrtlar, 1938-39 ylnda bir de baktk ki kinci Evren Sava patlak verdi. Bylece 20-30 senede bir adeta bir hastaln nbeti gibi, emperyalist savalarla insanlk karlayor. imdi, bu zetlediimiz karakteristiiyle Finans-Kapital dediimizin ne olduu alfabetik biimde anlalyor.

II FNANS-KAPTALN TRKYE'DEK LEY: OSMANLI DNEM

Trkiye'de bu olay nasl balad ve nasl geliti? Asl konumuz hi phesiz bu. Ben ksa iaretler vereyim. Trkiye'de Oligarinin ve Pltokrasinin oluu iin. Eer vaktimiz kalrsa burada rakamlar vereceiz. Bunda hi kimsenin zannediyorum phesi yok. Nasl bir asalak snftr bizim Pltokratlar. Bunu da borlarmzdan anlayabiliriz. Boaza kadar, hatta tepemizi aacak kadar bor iine gmlmzdr. Onun da rakamlarn greceiz. Gericilii artk bilmeyen kalmad. Her kyde bir Kur'an kursu, falan filan. Bunlarn altnda, hepimiz biliyoruz ki, temiz din duygularnn rol hi yoktur. Finans-Kapitalin, gericiliini, halk ynlarn kandrarak onlara dayatmas aralar haline gelmitir bunlar. Bunalmsa, yllardan beri hep var. 1960'da 27 Mays htilaline kadar gelen bunalm malumdu. Ondan sonra bir izafi istikrar yaplmak istendi. Fakat son zamanda, artk sokaa dklen biimde, bunalm Trkiye'de yoktur diyen kalmad. Btn bezirgan partiler bata gelmek zere, herkes Trkiye'nin iinden klmaz bir bunalmda, bir krizde, bir buhran iinde olduunu her gn sylyor.

Geit konusu da, bir tek kelimeyle sylemek gerekirse: 27 Mays gibi olaylar bir yana brakalm, bizzat bamzdaki Pltokratlar ve Oligarklar bildiiniz gibi harl harl Trkiye'nin snrlarn nasl kaldracaz diye rpnyorlar. Onun iin daha dn Ortak Pazar'a girme gibi kararlarn yrrle sokmaya girimi bulunuyorlar. Bu, Trkiye'nin vatan ve millet btnl snrlarn kaybedii, binaenaleyh baka bir biim idareye geii demektir. Tabii bununla kalacak deil. Yahut bizim bir avu tahakkm yapan Oligarklarmzn istedikleri gibi bir gei olaca da hi kimse tarafndan garanti edilemez. Ancak bir geit belgeleri, alametler, belirtileri iinde olduumuz oportadadr. Sermaye ihracna gelince: Bizde bu... Sras gelince yalnz bizde olmadn da gstereceiz. Yani rakamlarla, olaylarla. imiz hep olaydr bizim. Ancak bizde, o kadar ge geldik ki biz bu Finans-Kapital sistemi retime. Sermaye ihrac tersine oldu. Biliyorsunuz, her sene Trkiye'ye gya yabanc sermaye ithal etmek kaygsyla Finans-Kapital iktidara geldi. Fakat, hesap yapnca gryoruz ki, uluslararas yabanc sermayenin Trkiye'ye soktuu 15-20 milyonsa, 20-25 milyonu darya karyor her sene. Transfer yapyoruz diyorlar. Hep frenke laflarla. Halk anlamasn diye: Transfer, yani bir nevi sermaye ihra ediyorlar. Tabii klasik sermaye ihrac bu deil. Anavatan dorudan doruya sermaye ihra edip, teki memleketleri smryor. Ama bizim gibi topal eekle sonradan Finans-Kapitalizme katlan lkelerde proses [sre] tersine dnd. Biz gelmi sermayeye transfer hakk tanmak suretiyle, kanmz canmz muntazaman darya ihra ediyoruz. 18

Bir baka gizli sermaye ihrac vardr ki, sutur. Ama bu su resmen ve milyarlar lsnde her sene muntazaman yaplr arkadalar. Bu da d ticaret dediimiz oyundur. Biraz d ticaretle megul olmu insanlarn yanndan geen her arkadamz, biraz onun yapt ilere yakndan bakmsa, bir eyi grmtr: Yabanc memleketten Trkiye'ye mal sokmak isteyen insan, orada diyelim ki 100 kuruluk bir mal satn almsa, onu 150 kuru diye yazdrr. Trkiye'den halis dviz olarak 50 kuru fazla karr. Ve byle, svire bankalarnda falan, baka bankalarda yatm paralar diye ara sra bir laf kar ve kaybolur. Bu laflarn gerek olduu yzde yz muhakkak. Fakat nasl kt zerinde kimse durmaz. Hakikatte bu, ithalat-ihracat srasnda bizim Finans-Kapitalistlerimizin, iktidarla anlaarak, bile bile Trkiye'nin birikecek sermayesini darya karmalar biiminde harl harl devam eder. Trk mal satarken baka oyun oynar, dviz kaakl yapmak iin. Trk maln yok pahasna toplar, darya sevkeder. Orada onun hakiki parasn alr. O aradaki fark kaak olarak gene baka, yabanc lkelere yatrm yapar. Nfuz blgeleri ve dier noktalar zerinde durmayalm. Asl konumuz olan Finans-Kapitalin Trkiye'deki karakterine gemek iin, bir alfabetik meseleyi koyu olarak bu noktalar belirtmek istedim. Arkadalarm, Trkiye'de Finans-Kapital, ok tuhaf bir olaylarn geliimiyle, diyebiliriz ki batdan hemen hemen yarm yzyl nce tahakkme teebbs etti, giriim yapt. Hatta onu alay olsun diye bazan arkadalara sylerim; biz Avrupa'dan ok ge-

riyiz, ama bu Finans-Kapital urunda biz Avrupa'y ok getik yahu. Onlar 19. Yzyln sonunda Finans-Kapital tahakkmne uradlar. Biz 19. Yzyln ortasndan itibaren, daha Trkiye'de kapitalizm kurulmadan, Finans-Kapitalizm teebbslerine giritik. Nasl giritik? Bu enteresan bir geliim oldu. Finans-Kapital, yahut tekelci sermaye deyince, bunun en oturakl biimi byk kumpanyalar ve irketlerdir, biliyoruz. Trkiye'de ilk defa 1849 yl, bakyoruz, bir irket-i Hayriye kuruluyor. lk kumpanyas Trkiye'nin, bu gemicilik kumpanyas. Bunda iki tane hafz, bir nc hafz mdr, bakan Mehmetzade Abut Efendi, bir de komprador burjuva, Teodor Kurji isminde 5 kii bu irketi kuruyorlar. Trkiye'de retim yapan bir fabrika kurmadan nce, hop atlyorlar, Avrupa'nn Finans-Kapital tahakkm an aacak olan bir irketi kuruyorlar. lgin olan yan bu. Ondan nce biliyoruz, Lale devrinde, ondan sonralar falan, fabrika kurma teebbsleri oldu Trkiye'de. Hatta bunlara, biliyorsunuz, Krhane dediler. Kr i demektir. Ama halk onu, biliyorsunuz, ok kt bir anlamda, Kerhane falan eklinde isimlendirdi. Ve bastlar, yaktlar, attlar. Tutunamad bizde. Yani serbest rekabeti kapitalizm yol grp Trkiye'de balayamad, balatlamad. Bunun nedeni Tefeci-Bezirgan sermayenin Trkiye'de ok ar gelikin olmasndan ileri geliyor. Binaenaleyh, Avrupai anlamda (eskilerin deyimiyle), yani Batc anlamda ilk kapitalist teebbs, alacak bir ey geri, fakat bizde daha 19. Yzyln ortasna gelmeden bir kumpanya biiminde grld. Arkasndan 1854-56 Krm Sava patlad, biliyorsunuz. Bu bizim hafzlarn, hocalarn nclyle kurulan ilk Finans-Kapi20

talist messesesi diyebileceimiz kumpanyann zerinden hemen hemen 6 yl gemeden bamza Krm Harbi patlatld. Bu, dnya kapitalist devletlerinin Osmanl mparatorluunu paylama hrlamasnda bir geit noktas oldu. Biliyorsunuz, arlk Rusyas scak denize inmek iin boazlar ele geirmek zere Balkanlara inmek istiyor. Avusturya-Macaristan Tuna'nn azn ele geirmek iin onunla atyor. Fakat bu iki elikili ve kr'kadim diyebileceimiz, antika imparatorluun karsnda da daha modern iki imparatorluk var: ngiliz ve Fransz mparatorluu. Onlar da Hint yolu zerinde tepiiyorlar. Ama, yukardan gelecek yeni antika haydutlar Akdenize indirmek de istemiyorlar. Bir taraftan istiyorlar ki Trkiye smrgelesin, yani yzde yz kendi emirlerine girsin. te taraftan da, bu yzde yz emirlerine girecek lkeyi arla ve Avusturya-Macar'a brakmamak lazm. te bu elikiler iinde, yani kapitalist dnyann her zaman olan elikilerinden bizimle ilgili olann yannda bir de bakyoruz, arlk ii aztnca, ngilizler, Franszlar, Sicilya krall bize yardm ettiler. Ve gittik, ite, mehur Sivastopol nnde yatan gemiler arkmz da yaratan, Krm sava patlad. E, olur, sava diyeceiz. Ama bizim iin yle olmad. Bu sava hem ngiliz, Fransz kapitalistlerinin arl geri atmasn salad bir an iin. Hem de Trkiye'yi artk yzde yz torbada keklik haline getirdi. Ve onun zerine bir de baktk ki, daha Krm Harbi biterken kumpanyalar Trkiye'ye akn etmeye baladlar. 1856 ylnda Osmanl zmir-Aydn Demiryolu kuruldu. Bunun merkezini bile Trkiye'ye getirmemiler. Londra'da merkezi. Tr-

kiyede imendifer kuruluyor, demiryolu kuruluyor. Merkezi orda. Koyduu sermaye de 892 bin Trk Liras. Arkasndan, iki yl sonra, Trkiye harpten bozgun halinde kt iin sana yardm edelim diyorlar. Ve bildiimiz borlar sistemi balyor. Sermaye ihrac, Bat'nn sermaye ihrac balyor: lk bor, 1858 ylnda 4 milyon ksur Trk Liralk (altn lira tabii o zamanki) istikraz dediimiz dn almayla kat merasimini yapyor. Ve 4 sene sonra Osmanl Gaz Kumpanyas kuruluyor. 5 sene sonra, bir de bakyoruz... Tabii bu dnlerin hepsini saymak vaktimizi ok alr. Yalnz, 1863 ylnda, Avrupa kapitalistlerinin Trkiye'ye bor diye verdikleri paralar Trkiye'de kontrol edecek ve Trkiye nin btn ekonomik ve finans ilerine el koyacak, mehur nce harite kurulmu Osmanl Bankas, bana bir Osmanl geirmek suretiyle, ahane Osmanl deyip, Trkiye'ye getirildi. Bunun merkez kurucular: 6 ngiliz, 15 Frenk (Fransz)... stanbul'daki 6 idareciyi seenler: 10 ngiliz,10 Fransz... Alt komite, idare eden: 4 ngiliz, 4 Fransz... Batnn Finans-Kapital adn alan sermaye akn, bylece Osmanl bankas biiminde geldi, Trkiye'nin barna oturdu. Ve btn borlar zerinde kontrolunu kurdu. Bu banka o borlarn alacakllarnn bankasyd. Trkiye'ye alacaklarn yerinde tahsil etmek zere gelip kurulmutu. Sermaye ihracn byle yapt. Bylece Trkiye'nin alnyazsna ecnebi Finans-Kapital tahakkm etmeye balad. Hadiseleri, yani bunun politik sonularn hepiniz az ok bildiiniz iin burada saymaya lzum grmyorum. 22

Yalnz bu arada, 1856'dan 1857 ylna kadar geen bir birinci safha var: Ecnebi Finans-Kapitalin adeta yoklaya yoklaya girdii safha... 16 yl iinde Trkiye'de 278 milyon altn liralk bor hesaba geiyor. Ve imparatorluk iflas ettim diyor. 278 milyon lira. Bugnk milyarlarn ok stnde bir rakam. Buna karlk, Trkiye bu kadar muazzam bir bor iinde boulduu srada, Trkiye'de iki banka kurulmu, bir rhtm ve liman irketi kurulmu, bir tnel alm (u bildiimiz tnel: Galata tneli), iki tane de su irketi kurulmu. Trkiye'yi saf, tertemiz, Finans-Kapital bor biiminde bomu. Arasra da, urada burada birka hissedar akgz km, bir iki ufak teebbse de gemi, modern anlamda gya tesisler kurmu. Bu iflas zerine, biliyoruz, Trkiye veremiyorum, ben bu paray deyemeyeceim deyince, yleyse oturalm hesaba dediler, Batl Finans-Kapitalistler. Ve Trkiye'ye Osmanl Dyun-u Umumiyesi diye bir messese yerletirdiler. Osmanl Bankas'ndan sonra ikinci konamz, Trkiye'nin Finans-Kapital, ama yabanc Finans-Kapital tahakkm altna girii Dyun-u Umumiye hesabyla oldu. Ondan sonra, 1875'ten 1907'ye kadar, o 278 milyon liralk borcu 114 milyon liraya gya indirme eklinde bir ba yapp salama baladlar. nk zaten o borcun yarya yakn vurgundu. Yani, gerek bir deme yaplm deildi. Uzun hesap. Hepiniz onu incelemisinizdir belki de. Buna mukabil, 8 banka, 10 sigorta (irket hep bunlar), 4 rhtm, 2 su, 6 maden (maden kuyusu), 3 tramvay irketi, 2 elektrik irketi, 2 gemicilik, 1 kurtarma irketi, 5 ticaret irketi, 3 tane de sanayi irketi kurulmu.

Bu sanayi irketleri nelerdir, diye insan merak ediyor. Bu irketten birisi, 1886 yl kurulan, Ynl Pamuklu Ticari-Snai Anonim irket imi. Bunu padiah fermanyla alanlar: Ahmet Refik Bey, Reit Bey, Refik Bey... Yani Trkiye'de retim yapacak bir messese teebbs gene mslmanlardan km. Bunlar da: Refik Bey devlet danman, Reit Bey ahane mhrdar yardmcs... bu tarz kapkullar. Ancak bu irketin idare meclisine baknca bir de gryoruz ki, 10 kiilik idare meclisinden 8'i yabancdr. Bir tane iinde, hani tohum olsun diye, Hulusi Bey isminde birini de almlar. Fakat geri kalan hepsi: Biri Levanten dediimiz, yani Komprador yerli gayr-Trk burjuva olmak zere, hepsi yabanc, ecnebi kapitalistler. teki, Selanik Ticari-Snai Anonim irketi. Bu da bir Yahudi'nin un deirmeni etrafnda kurulmu. Ve 13 Yahudi levanten idare meclisini tekil etmi. Ancak bu dnemin sonu olan 1907 (1908'de biliyoruz, Merutiyet Hrriyet htilali oldu), 1907 ylnda, ondan bir yl nce, Oriental Karpet Manifaktr dedikleri ngiliz hal irkeli kurulmu. Bylece, Trkiye ilk Merutiyet Hrriyet Devrimini yapncaya kadar, bir yandan 52 yabanc Finans-Kapitalist messese gelmi Trkiye'nin eitli ekonomik alanlarna el koymu. te yandan da Dyun-u Umumiye gelmi... Dyun-u Umumiye nelerimize el koymam? Hepimiz biliyoruz. Tuzun tekelini alm. Ttnn tekelini alm. spirtolulardan vergi alm. Balkl gene vergilemi. pek rn alm. Pul resmini alm. Ayrca tmbeki resmi diye bir ey icat etmi. Acemistan'dan gelen 24

tmbekiden gene hara alm. Temett vergisinin fazlasn alm. Gmrk temettnn bir miktardan sonrasn alm. Bylece Trkiye'nin hemen btn ekonomik alanlar yabanc Finans-Kapitalin yzde yz mutlak tahakkm altna girmi. Dyun'u Umumiye'nin idare meclisi, iki bakan var, nbetlee bakanlk ediyor. Birisi Fransz, birisi ngiliz. delege: Birisi Alman, birisi Avusturya-Macar, birisi talyan.. Bir delege de Osmanl Bankasndan, sonra tekiler yetmiyormu gibi. Ayrca bir genel gelirler mdr: Bir Levanten. Osmanllardan, yani Trkiye'den, mslman olarak, bir Hamdi Bey (Osmanl delegesi gya); bir de ahane Komiser Saip Bey. Tabii bunlarn irapta mahalli yok. tekiler idare ediyorlar. imdi, demek 1907'de, aa yukar 20. yzyln bana geldiimiz zaman, bir de bakyoruz ki: Trkiye kskvrak btn ekonomi kaynaklaryla, btn devlet maliyesiyle yabanc Finans-Kapitalin tahakkm altna girmi. Oysa bu Finans-Kapitalin tahakkm Avrupa'da daha o yllar yeni balam: 19. Yzyl sonunda. ngiliz Boer Harbi: Gney Afrikadaki o altnlar ve elmas bulununca yaplan sava ve bir de Amerika'nn Kba'dan Filipin'e kadar yeryznde smrgeler saltanat kurmak iin giritii spanyol-Amerika sava ile, Avrupa da ancak 1900 ylna doru Finans-Kapital tam tahakkmn, yani topluma egemen olma, ama istedii gibi dayatarak egemen olma olanan ele geirdi. Trkiye'de 50 yldan beri bu olanak, ecnebi sermaye ile bizim kompradorlar (ki ou Trk veyahut mslman dahi deil),

onlarn ortaklyla yerlemi. Byle bir talihimiz var. Yani dnyada ilk Finans-Kapital tahakkmne uram, byle numunelik bir lke haline gelmiiz. Bildiiniz gibi, bu durum Emperyalist Evren Savan kkrtt. teki Balkan Trablus savalarn artk anmyorum. Biz de iine girdik. Ondan sonra milli mcadele sava geldi, katld. Ve milli mcadele savandan ktmz zaman yeni bir dneme girdik. Bu dnemin ksaca karakteristiini yapmazsak, bugn Finans-Kapital dediimiz tahakkmn bamza neden bu kadar reklendiini, nasl reklendiini anlamak ok g oluyor.

III FNANS-KAPTALN TRKYE'DEK LEY: LK CUMHURYET DNEM

Milli mcadele, bildiiniz gibi, Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti dediimiz Anadolu burjuvazisinin rgtlerinin ideolojisi ve adeta ynetimi altnda, fakat bizim tarihimizde byk rol oynam "Snuf-u Devlet" denilen insanlarmzn, yani devlet snflar dediimiz insanlarmzn vurucu g olarak rol oynamalar biiminde cereyan etti. Milli mcadele srasnda, gerek ecnebi, yabanc Finans-Kapital; gerekse onun Trkiye'deki ajanln yapan bizim Kompradorlar (ki biz ona Trkiye'de Kompradordan ziyade Levantenler ismini vemiiz. Yani Dousall falan anlamna geliyor), bunlar olduu gibi dman igali altndaki merkezlerde kaldlar. stanbul bata gelmek zere. Sonra, zmir blgesini, biliyorsunuz, Yunanllar nde olmak zere Avrupa emperyalistleri igal ettiler. Ve bu igal alannda kalan Finans-Kapital ve Kompradorlarn, Anadolu hareketine kar saltanat nasl kullandklar heyecanl hikaye halinde biliniyor. Biz iin kapital, daha dorusu ekonomik ilikiler anlam zerinde duruyoruz. Bu anlama giriyoruz. Milli mcadele srasnda Hindistan'dan Mustafa Kemal Paa'ya 5-6 yz bin lira geliyor. O

bunun 500 bin lirasn Garp Cephesi Kumandanl emrine veriyor. Zafer olunca, Bakanlar Kurulu kararyla 380 bin lirasn geri alyor. Bir de gene Msr sabk Hidivi Abbas Hilmi Trk uyruuna gemek iin 900 bin ksur lira vemi bulunuyor. 1923 ylna geldiimiz zaman, Trkiye'nin ok geri kalml ve kalknmas birinci mesele haline gelmitir, harpler, darplerle. te bu srada lider Mustafa Kemal'in Trkiye sosyal ve ekonomik yaps zerine grleri byk lde etken oluyor. Bu grlerin tmn zetlemek uzun olacak. Yalnz birka tanesini, karakteristik pasaj olarak, snflar zerine sylenmi birkan hatrlatacam. 17 ubat 1923 gn, CHP rgtn kurma giriimleri srasnda, yle diyor: "Byk arazi ve iftlik sahipleri ka kii? Hi kimse byk araziye sahip deildir. Binaenaleyh, bu arazi sahipleri himaye edilecek insanlardr." Byk arazi sahipleri iin bu kany besliyor. Sonra, byk sermaye sahibine gelince: "Byk sermaye sahibi insanlar yoktur, diyor. Ka milyonerimiz var? Hi. Binaenaleyh, biraz paras olanlara da dman olacak deiliz. Bilakis memleketimizde birok milyonerlerin, hatta milyarderlerin yetimesine alacaz." Modern toplumda iki egemen snf vardr: Birisi byk arazi sahipleri, birisi de byk sermaye sahipleri. Demek ki onlar yeni dnemin kalknma abasnda himaye edilecekler. Buna karlk bir ii snfmz yok muydu? Onun iin de yle diyor: "imizin miktar 20 bini gemez." 28

imdi, sava baaryla gelitirmi bir askerin Trkiye iinde gayet net ve olaylar gren gzyle baknca, durum byle grlyor. Edinilmi ideolojinin de yntemi altnda. Ve binaenaleyh, 1923 yl nutkunda, resmi nutkunda gene Mustafa Kemal Paa "Kalknmamzn tccar snfn zengin edebilmek iin ticaretin yabanc ellerde bulunmasna mani tedbirler almak mecburiyetindeyiz." diyor. Bu fikir yaps iinde pratie geilince:1924 yl; bakyoruz, Mustafa Kemal Paann kaynbiraderi Uakizade Muammer Bey gidiyor Celal Bey'e (Celal Bey bildiiniz Celal Bayar) ve "Bizim" diyor, "250 bin liramz var, bununla bir ithalat ihracat irketi kuralm". Zaten sylenenler de aa yukar bu mealde. imdi, Trkiye'de ithalat-ihracat irketi kurmak ne oluyor? Adeta, ondan evvel, milli mcadele srasnda, milli mcadelenin karsna km olan Kompradorlarn iini yapmak gibi bir ey oluyor. Ama baka da yol grnmeyince, bu yatrm yaplmak isteniyor. Fakat dnlyor, tanlyor, bu ithalat-ihracat nasl yaplacak? Bin bir tane yabanc Finans-Kapitalist Trkiye'nin btn ekonomisine hakim. Levantenler btn dnya lsnde ithalat-ihracat haraca kesmi. Bunlar arasnda byle kck sermayeli bir ithalat-itiracat irketi, yani bir komprador messese daha kurmak, onun iflasn peinen gze almak demektir. O halde bu yaplmasn. Ne yaplsn? Bir banka kurulsun. Ve ite onun zerine, Bankas dediimiz bir messese kuruldu. Tabii bir messesenin kurulu felsefesi ve yaps kurucularnn karakteristiinden anlalabilir. Ama, yukarda Mustafa

Kemal Paa'nn dedii: "Ticaretin yabanc ellerde bulunmasna mani tedbir almak"... Ama bu. Gaye, o zaman iin yabanc Finans-Kapitale ve yerli Komprador burjuvaziye kar bir tedbir almak. Kimler bu tedbiri almak ve bu tedbirde kurucu olmak durumunda kalm? Onlara baknca, bizim o zamanki Trkiye sosyal yapsnn iinde tip insan kyor: Birisi, milletvekilleri diye. Yani Bankas'nn kurucularna bakyoruz. 14' milletvekili: Mahmud Celal, Mahmut, hsan, Hasan Saka, Rasim, Rahmi, Salih, Fikret, Fuat, Kl Ali. Bunlar kimlerdir? Biz gzmz nne koyunca, bunlar modern kapitalist deil, Tefeci-Bezirgan Hacaa da deil. Bunlar bizim Snuf-u Devletimiz. Yani devlet snflarmzn mmessilleri. Devlet snflar, biliyorsunuz: Seyfiyye, lmiyye, Mlkiyye, Kalemiyye. 500 sene Trkiye'yi bu snf idare etmi. te onun milli mcadelede vurucu g ve nc rol oynayan en ileri gelenleri, bakyoruz, Bankas'nn iine de girmiler. O zaman milletvekili olmular tabii. Yani, Mustafa Kemal Paa, kendisine en yakn olan bu Snuf-u Devlet kiilerini bankann iine yerletirmi oluyor. Bunun dnda, bir de 17 tane Tefeci-Bezirgan diyebileceimiz, yani o zamanki Trkiye iinde ekonomik anlam bu olan "zade"ler gryoruz: Hseyin Beyzade brahim, Mora Yeniehirlizade Ethem Hasan, Eraftan Skkeizade Tevfik Paa, Sreyya Emir Paa, Kavalal brahim Paazade Hseyin, Aktarzade Rasim, negllzade Mehmet Saffet, Uakizade Muammer, Yelkencizade Ltfi, Musahipzade Rza, Knaczade akir, Nemlizade Stk.. Hep zadeler. 17 kii. 30

Yabanc sermayeye kar yerli bir teebbste kimlere dayanacaz deyince bir de bakyoruz, bu zadeler -hem de ounluu temsil etmek suretiyle- araya giriyor. Bir 6 tane de modern kapitalist.. Gene ikisi zade: Hanifzade Ahmet ve Alt Aazade Mustafa, "tccardan" bunlar. 4 tane de dpedz kapitalist tccar: Edirneli Emin, Manifaturac Halit, Ecza'i Tbbiye Taciri Necip, Nemlizade ve rekas. Bylece, ilk milli mcadele sonu korunu sistemi olarak ne srlen Bankas'nn iinde kurucularn 14' eski Snuf-u Devlet, 17'si antika Tefeci-Bezirgan dkntleri (zadeler), ki bunlar, biliyorsunuz, modern sermayedar deil. Tefecilikle ve vurguncu bezirganlkla eraf olurlar, ayan olurlar, sonra toprak sahibi de olurlar ve byk arazi sahipliine doru giderler. Binaenaleyh, o snfn iinde byk arazi sahibi de dahil, bir grup. Ve bir de, drt tane milyoner olarak az ok modern kapitalizmin ancak ticaret biiminde, yahut ite Necip gibi kokular, yalar yapan ufak bir retim alannda yetimi tipleri katlyor... Dikkat edilecek yn burada, yani enteresan cihet, bunlarn, Tefeci-Bezirgan zmresinin durumu. Bunlar para koymuyorlar hi. Mustafa Kemal Paa'nn parasyla kuruluyor banka. Ama hepsi "kurucu" ve "ortak" halindeler. Onun iin paa da bunlara -besbelli bu, olaylardan anlyoruz- gvenmiyor. Gvenmedii iin, onlarn hibirini hemen hemen Ynetim Kuruluna almam. Yalnz onlar etrafta bu kargaalk kmasn; dzen olduu gibi arzasz yrsn diye bankaya alm. Asl Ynetim Kurulunda unlar: Reis Mahmud, Mdr- Umumi Celal, teki yeler de eski Ticaret Bakan Rahmi, sonra

Fuat, Sadi, Kl Ali, Fikret, bir de Knac zade akir (Ankara milletvekili o da). Bylece Bankas'n byk bir samimiyetle Trkiye'de yabanc Finans-Kapitalin ve tabii Levanten dediimiz Komprador burjuvazinin tehakkmne kar bir tedbir olmak zere kurmak zorunda kalnm. Bankann 1923 senesinde kurulduunu dnrsek, artk bir Finans-Kapital messesesi olduu unutulamaz. Geliimi, tabii Snuf-u Devletin destei sayesinde olmu. O zaman Paa'nn en yakn adam geinen Falih, "ankaya" ikinci kitabnda Snuf-u Devlet insanlarna "nfuz komisyoncular" adn koymu. "Devletin yapacan banka yapmam. phesiz arada bankann yabanc i ve yerli nfuz komisyoncular asl hisseyi paylaacaklar' eklinde bir de atfta bulunuyor, sonradan Falih Bey. Ancak bu kurum sratle ve muazzam bir geliim salyor. 1924 senesinde banka iki ube ve 29 memurcukla balyor. 1934 senesinde, 10 sene iinde 49 ube ve 671 memur sahibi oluyor. Demek 10 senede, ubelerin says bakmndan %2450 art, memur says bakmndan %2313 art olmu. Mevduat adeta yam. "Bankaya mevduat, hi bir benzeri messeseye nasip olmayan bir ekilde durmadan artmaya balamtr." diyor, 1934 senesindeki banka raporu. 1924 senesinde Bankas'nn kk cari hesabna 96 kii para yatrm. 1934 senesinde 57.191 kii yatrm. Bylece, para yatranlarn says %59.573 artm. nanlr bir rakam deil ama rakamlar byle. Yani olaylar, rakamlarla byle gzkyor. 32

Bilano yeknu da yle. 3 milyon ksur ilk senede bilanosu. Bilano tutar 1934 senesinde, 10 sene sonra 88 milyon 474 bin lira oluyor ki; %2442 art gsteriyor. imdi, bir kurumun Finans-Kapital kurumu olup olmadn anlamak iin, tekelci olup olmadna bakacaz. Ve bu tekeli, zellikle ilkin konuurken sylediimiz gibi, retim alannda gerekletirebilip gerekletiremediini hesaba katacaz. Bu retim ve ekonomi alanndaki tekelciliin Finans-Kapital lgatindeki karlna Filial derler Franszlar, biz de itirakler diyoruz. Bu itiraklerin Bankas'nda nasl gelitii aa yukar herkese az ok biliniyor. Ben birka senelik sre iinde birka olayn vermekle yetineceim. 1934-35 yl resmi raporunda byle yazyor: "Banka 1924 senesinde hemen tesisini mteakip (yani kurulur kurulmaz) maden kmr ileriyle ilgilendi. Kmr madeninin sanayideki mevkiini izaha lzum yoktur. Kmr ii dnyann en mhim ilerindendir". Bylece, banka daha kurulduu sene, Trkiye'de dnyann "en nemli ii" olan kmre tekel koymu bulunuyor. 1926 senesinde, 27 Haziranda kmr ii, Kozlu irketi, 1 Temmuzda Trki Maden Kmr leri Trk Anonim irketi kuruluyor. O zaman daha semayesi birka yz bin lira. Fakat bu irketleri ikier milyon lira sermayeli. Bunlarn amac da: Zonguldak kmr madenlerinin mhim bir ksmn iletmek oluyor. Sonra, "kuruluunun 4. yln tamamlamadan itibar- Milli Bankas'n bnyesine ilhak ederek, milli lde byk bir hareket yapt" Bankas. Bu tibar- Milli, belki yeni kuak bilmez,

ttihat Kompradorlarn birinci Cihan Emperyalist Sava srasnda kurduklar bir bankadr. Bunun tasfiyesidir bu. Ve bylece Bankas, hemen 4. ylda onu da sinesine katmak suretiyle tasfiye etmitir. "Birok ufak ve orta bankalar gibi tibar- Milli Bankas da milli mcadeleden sonra cumhuriyet idaresinin mzaheretiyle canlanmaya ve kalknmaya balamt" diyor. "Onun iin o canl eyi biz kendi yapmz iine aldk" diyor. Altnc teebbs: Demiryolu finansman. Bunu Bankas zerine alyor. Ve biliyorsunuz, Trkiye demir alarla rlyor. Ve bir de, yedinci i: Hkmetin bankalarla mtereken tekil ettii Konsorsium faaliyetine, bandan sonuna kadar itirak ediyor Bankas. zmir'in imar iin, dier mali teekkllerle birlikte zmir Belediyesinin kard 2 milyon liralk tahvilat tamamen plase etmeyi zerine alyor. Ergani Bakr Madenini zerine alyor. Derken, 1929 senesi Cihan buhran dediimiz kriz, evren lsnde patlyor. Fakat, btn dnyada Finans-Kapital sarsnt geirirken, bizim Bankas tam tersine bundan yararlanmay mkemmelen beceriyor. Hatta o raporunda, Banka iin "debilirdi" diyor. Yani bu mthi kriz srasnda debilirdi. "Ancak tarihte itirak ettii veya dorudan doruya kurduu baka messeseler kendisine yeni plasman imkanlar verdi." Demek ki, gerek itirakleriyle, gerek ubeleriyle kurulmu olan Bankas tam "efradn cami, ayarn mani" [eksiksiz ve fazlasz] 34 ve Trkiye lsnde bir Finans-Kapital messesidir. ubelerini artk saymyorum burada. Hepimiz biliyoruz. Hangi

adm banda gitsek, bir Bankas ubesi gryoruz. Bugn Trkiye'nin btn sathn sratle adeta eline alm bir messesedir. Buna biz ne isim verebiliriz imdi? Finans-Kapitalist bir messeseden baka hi bir ey deil. Binaenaleyh, ite o sene, yani 1923 ile 1929 yllar arasnda 6 yl iin Trkiye'de hemen btn belli bal ekonomi alanlarna, retim alanlarna ve btn yurt yzeyinde vilayetlere, kazalara kadar el atm byk bir fnans messesesi bir Finans-Kapitalist messesesi teekkl etmi. 1929 yl emperyalist bunalm ve cumhuriyetin de 10. yl oluyor. O yl Trkiye'de yalnz Finans-Kapitalist messese olarak Bankas m var? Hayr. Btn irketleri gz nne alyoruz. Bakyoruz ki, Trkiye de 187 byk irket var. Bunlarn 116's yabanc sermaye irketi. Binaenaleyh 64' Trk irketi oluyor. Bunun dnda, adeta yere serilmi gibi, "imdilik almayan" Trk irketleri 52 tane, "ancak hukuki mevcudiyetleri devam eden" Trk irketleri 28 tane, "tasfiye halinde bulunan" Trk irketleri 35 tane. 115 Trk irketi, iler tutar yeri kalmam, byle duruyor. Demek ki, 10 senelik faaliyet iinde bir messese, bir Finans-Kapital messesesi Trkiye lsnde muazzam bir byme kaydetmi. Fakat teki irketler daha ok hala yabanc Finans-Kapitalin elinde. Ancak 64 tane Trk irketi ayakta kalabilmi. 115 tanesi ilemez durumdalar. Neden byle olmutur? Yeni kuak bilmez, eskiler bilirler. Bu, Lozan Muahedesinin (antlama) korkun bir kompromisi yzndendir. Lozan Muahedesi geri bir zafer muahedesi oldu ama, ekonomik adan ta 1929 ylna kadar Trkiye'nin gmrk

tarifelerinde deiiklik yapmamas iin sz vermi olmas ve balanmas anlamas da oldu. Lozan'da, 1929 ylna gelinceye kadar bugn gmrkler ne ise yle kalacak, denildi. O gnk gmrkler de, bildiiniz gibi, 19. yzylda Avrupa Finans-Kapitalinin haraca balam olduu Osmanl mparatorluumun gmrkleriydi. Yani Trkiye'de yaplan retimi, sanayii, ekonomiyi kat'iyen savunmayan, tam tersine kanatan, tketen gmrklerdi. O gmrkler 1929 ylna kadar devam ettii iin, durum bu ekilde. Fakat ondan 2 sene nce, bir -ayrntlarna girmiyorum,- yeni Ticaret Kanunu kabul edildi. Bu Ticaret Kanunu tipik Alman, Fransz, Belika, svire yani emperyalist lkelerin kanunlarndan aktarma, derleme idi. Oraya naslsa, -herhalde bizim Snuf-u Devlet gayretiylebir maddecik konulmu: 348. madde. Orada deniliyor ki, irketler falanlar iin bata, "Mrakplar birden fazla olursa, yardan ziyadesi Trk tabiiyetinde olmaldr." Hi deilse, kontrol edenlerden iki tane varsa, bir tanesi "Trk" olsun diyor, "Trk tebas" Komprador da olur ya, levanten de olur, o bir tane. O kadarck bir kayt hakknda bile, o zamanki "irketler komiseri" falan gibi, Trkiye'nin ekonomi-politikasnda sz sahibi insanlarn mtalaas var. Bunlar gya ok "vatanperver" grnyorlar. O "komiserler" unu yazmlar kitaplarnda: "Ecnebi sermayelerinin bu fkra hkmnden saknmakta olduklar eitli kaynaklardan incelenmitir." (s.23) Ama bu madde ecnebi Finans-Kapitalin houna gitmedi, diyorlar. 36

24. sayfada da: "Sermayedarlarn (kapitalistlerin yani) emin olmadklar ellere sermayelerini tevdi etmeye rza gstermeyecekleri tabiidir." Adeta, ekonomiden anlar grnen insanlarmz da, bu 1929 senesine kadar Trkiye'de Finans-Kapitalin yabanc kanadnn honut edilmesini ister bir tutum taknmlar. O yzden mesela, balk alar yaplmak iin yeni gmrk tarifesi yapld zaman, tarife konuluyor. pliklerin kilosuna 30 kuru koyuyorlar. A haline gelmi, yani imal edilmi ipliklerin 20 kuru koyuyorlar. Tersi olmas lazm deil mi? Trkiye'de a rlsn ipliinden. plik yapamyoruz, bari alar yaplsn Trkiye'de. Binaenaleyh iplie ucuz gmrk koyacana, tersine, dardan gelen mala az gmrk koyuyor, ieride yaplan ok gmrklyor. Bu hava. Yani hangi hava? Bu, Finans-Kapitalist zmresinin yalnz krn, o anda ele geirecei kr dnp, memleketin kalknmasn, retim yapsnn geliimini falan hie saydn gsteriyor. irketler oalsn... O irket ecnebi olmu, Trk olmu nemi yok. Onlar memnun edelim. Sermaye gelsin. Ama gelen sermaye kim? te bu irket sermayesidir. Onu hesaba katmyor. Bu arada, bizdeki Pltokrasi iin, o zamanki bir ettte u neticeleri hesaplamz: 28 sanayi irketinde 20 mebus; 38 bankada 31 mebus var, milletvekili. Yani, hemen hemen her byk yerli milli irketin millet meclisinde bir mebusu var. Her irkette bulunan birok eski temyiz azalar, byk askeriye, mlkiye erkn da ayr. O zamanki Trkiye. Yani rakamlardan kan bu. Ayrntlarn verip de, zaten yorgunsunuz, daha fazla banz artmayaym. Btn byk endstriye 7 banka hakim. Bunlardan 3' devlet bankas. Yalnz bir tanesinde, Bankas'nda tam 13 mebus

var. Yani Bankas'nn idare meclisi bir Byk Millet Meclisi'nin minyatr. "Nihayet ite aheser denilmi o kitapta (79 uncu sayfada). " Bankas'nn sabk Umum Mdr Celal, 5yldan beri Ekonomi Bakan Bay ar sfat ile Trkiye'nin ekonomi-politik mdr olmu." Byle bir olay karsnda bulunuyoruz. Bayarn yldz fal 929'dan belli: Celal nce Bayar, sonra Babakan sonra, Cumhurbakan olacak ve Yassada'da "idam"dan kurtulacaktr. Pltokrasi yahut Oligari nasl ekonomiyi monopollatrdktan sonra, o monopol gcne dayanarak, memleketin kaderine de, politikasna ve ilh. na da egemen oluyor'? Onu gryoruz. Tabii tede isizlik ve pahalln gelimeleri drt nala gidiyor. Onlar hepimiz biliyoruz. Btn bu geliimlerin iyz Trkiye'de Finans-Kapital dediimiz asalak ve gerici sermaye gcnn sonulardr. Tesadf deildir.

IV FNANS-KAPTALN TRKYE'DEK LEY: KNC EMPERYALST EVREN SAVAI'NDAN GNMZE

Bu hal, biliyorsunuz, 1939-40'larda patlayan kinci Emperyalist Evren Sava zerine Trkiye'yi yeniden kritik durumlara soktu. Ve o zaman, Finans-Kapitalin bu korkun tehlikeli geliimi, (bunun dini iman yok, memleketi yok, falan) bu korkun durumu karsnda Snuf-u Devlet yeniden tedbirler almay dndler. Ve o zamann babakan (Refik Saydam), memlekette halkn krl ve honutsuzluu artt iin, yle bir beyanda bulundu: "Biz tccar millet hayatnda lzm bir unsur telakki ediyoruz. Fakat tccar bunu byle telakki etmezse, tamamen iimizden kmas lazm gelen bir unsur olduuna kanaat getirerek ona gre hareket etmek kararndayz." Finans-Kapitali hala tccar gryor bizim babakan. Ve diyor ki: Karmam, ayan denk al! Finans-Kapital artk memlekette gelitim, palazlandm, her eyi ben elime alacam demeye balyor. Bilhassa Mustafa Kemal Paa ldkten sonra. Harp de gel-

mi dayanm, en byk tehlike biiminde. Tabii, kprtlar sezen babakan tehdit ediyor. Yoksa kaldrrz sizi, diyor. Biliyorsunuz, bu hi uurlu gelmedi. Refik Saydam bir gece anszn, 10-15 gn sonra, fc'eten (anszn) ld. Nasl ld, bilmiyoruz. Pera Palas'ta ldn iittik. Perhiz hastasyd. Kendisine bir "mkemmel" len ektiler. Ve o gece Angin d Puvatrinden ld. 1941'de o syleniyor. Arkasndan,1942 senesi nn Paa u beyanda bulundu: "Bulank zaman bir daha ele gemez frsat sayan eski batak iftlik aas ve elinden gelse teneffs ettlimiz havay ticaret meta yapmaya yeltenen gz doymaz vurguncu tccar ve btn skntlar politika ihtiraslar iin byk frsat sayan ve hangi yabanc milletin hesabna alt belli olmayan birka politikac byk bir milletin btn hayatna kstah bir surette kundak kurmaa kar aikar olan zararlarn gidermek yolu elbette vardr." Finans-Kapital o kadar dayatm ki, o zamann milli efi bile, yeter artk, diyor ve meydan okuyor. Ama ite zaten btn bu konumalarmzdan kacak ders bu. Bunlar hepsi sadece gzel iyi niyetler. Biz 1923 senesinden itibaren Trkiye'de Finans-Kapitalin kalesini kurduysak ve bu kale evresinde Trkiye'nin btn ekonomisi, btn politikas temelinden tavanna kadar Finans-Kapitalin tahakkm altna gemise, acaba o memlekette bu taban madde temeli zerinde, herhangi bir styapnn kahraman, -hatta Garp Cephesi Kumandan olsa, milli ef olsa,- bir ey yapabilir mi? Hi bir ey yapamaz. 40

Onun iin, ite bunlara, hani bizim sosyalizmde de olduydu ya, Zortlama diyorum ben. Sosyalistler de zortluyorlar bazen. Bu da yle. Devrin zorlamas. Biliyorsunuz ki, ne tccar snf kalkt, ne de o " be yz kii" dediimiz, ate pskrdmz insanlar egemenlikten ellerini ektiler. Memleketin btn ar basan maddi temeline, ekonomi, retim mekanizmasna el koymu herifler. Sen onlara, yksek minareden, kmsn ezan okuyorsun. Devrimci ezan. Bizim baz keskin sosyalistlerimiz gibi. Ne olacak? olacana varacak. Ve nitekim, biliyoruz, ondan sonra i olacana da vard. Ne olduunu harp biter bitmez hepimiz grdk. Grmeyenler de biliyor. 1960-70 senelerine ait, bizdeki Finans-Kapital karakteri,istei iin de iki szck sylemezsek eksik kalacak. 1963 ylnda irketler asndan Finans-Kapitalin durumu nedir diye bakyoruz. Bu irketlerin aababalar Anonim irketlerdir. teki Limited'ler falan, yahut Komandit'ler, bunlar hep erez kabilinden, Finans-Kapitalin oyuncaklardr. Finans-Kapitalin kendisi Anonim irketlerdir. Bunlar bir kr edenler, bir kr etmeyenler diye ayrmak mmkn. Btn Anonim irketlerden kr edenleri 626 tane. Net kazanlar 807 milyon. Bir de Limited irketler var. Onlarn kazan yapanlar 1132 tane. Net krlar 391 milyon. imdi bakn. Topluyoruz, yekn: Anonim irketlerin sayca yz irkette 15 tutuyor says, ama net krn iinde yz krda 50 kr Anonim irketler cebine atyor. Nasl hakim oluyor? Ya-

ni en kodaman parababalar, Finans-Kapital sistemi iinde nasl tekilerinin, binlercesinin yapamadn o yapyor? Finans-Kapital irketleri de ala meratibim (derece derece). Onlarn da bir hiyerarisi var kendilerine gre. Yani asl kodamanlar, devleti, dini, ekonomi politikay elinde tutuyor. Onlarn izine dtk. Maliye Bakanlna verilmi... Baka yerde ak seik birey konmuyor artk. 29 senesinde, geit olduu iin, irketler zerine epey ayrntl bilgiler aklanmt. Sonra yeniden stne yatld o problemlerin. Yalnz saklanamayan bir ey var: Vergiler meselesi... Tm tam ve dar mkellefiyetleri sayyoruz. Btn bu tam ve dar mkellefler 4275 kii. Net kazanlar, btn irketlerin, ylda 1 milyar 600 milyon lira. Tabii btn bu drt bin ksur, ufakl tefekli byle, oyuncak irketler. Bunlar iinde asl irketler, asl byk parababalar, milyonerler. Milyonerlere bakyoruz: Gerek tam, gerek dar gelirli mkellefler 340 kiicik. Hani biz bazen 500 diyoruz. Gene biraz ok sylemiiz. Bu 340 firmann birbirine nasl kenetlendiini aa yukar tahmin ederiz. Ayrntlara gemediim iin pek aklayamadm orasn. Bakarsnz, bu Finans-Kapitalist 10 tane irkette kurucu ye olur, meclis-i idare azas olur, bakan olur, u olur, bu olur... Ve birbirlerine ili dl olurlar. Byledir Trkiye'de. Onlarn iinde esas rol oynayan milyonerler 340 kii. Bunlarn net kazanc 1 milyar 400 milyon. imdi dnn: 4275 firma 1 milyar 600 milyon kar ediyor. 340 firma, onun iinden, 1 milyar 400 milyon. Yani 4000 firma 200 milyon net kazan yapyor. 340 firma 1 milyar 400 milyon net kar yapyor. te hakiki parababalar bunlar, bu 42

340 firma. Saylar %8 bile deil, irketler topluluu iinde. Ama net kazancn %87-88'ini bunlar ceplerine atyorlar. Bu milyonerlerle de i bitmiyor. Milyonerlerin iinde de milyonercikler var. Bunu, bereket son yl sanayi odas bir anket am, oradan reniyoruz. 100 firma alm en kodamanlarndan milyonerlerin. Bunlarn cirosu tutar 11 milyar 800 milyon. Bu 100 firma, hepsi de 100 milyon evresinde ciro yapyor senede. Yani sat mat. Bunlarn 100 milyon liradan aa ciro yapanlar 75 firma. 100 milyon liradan yukar ciro yapanlar 25 firma. ndik mi? 340 demitik. Asl kodaman parababas 25'mi meer. Bu iki gruh (hepsini toplasak zaten 100 kii), bu iki gruhun ciro toplamlarna bakyoruz. 75 firma 5 milyar 739 milyon lira ciro yapm. 25 firma 6 milyar 67 milyon Trk liras ciro yapm. Binaenaleyh, cironun yardan fazlasn 25 firma, en kodamanlar, tekisini 75 firma yapm. imdi dnn, 25 kiiyi... O 25 firmann da iinde, diyelim ki, 40-50 kii olsun. Bunlar Trkiye'nin hangi meselesinde bir kahvede oturmakla anlamazlar? Finans-Kapitalin anlam ve deheti burda yatyor. Biz bunu anlamadk m, bugn, nasl olur da yahu, daha dn yeryznde milli mcadelenin zaferini temsil etmi bir millet olarak bugnk duruma dmz? Kavrayamayz. Amerika geen asrda yapm, biz hi olmazsa 20. yzylda ilk defa bir milli kurtulu hareketinin zaferini temsil etmiiz. Ondan sonra bir de bakmz etrafmza, Trkiye s haline gelmi. Trkiye'de kaak eyleri casuslar yapyor. Ve 10 bin, 20 bin ecnebi "uzman" ismi altna casus, asker cirit atyor, falan.. Bu duruma nasl gelmiiz? Birdenbire bunun farkna varyoruz biz.

Oysa bu, bugnk, dnk mesele deil. Daha 1923 senesinde rotamz izerken, bu Finans-Kapital kurma safln gsterdiimiz gnden itibaren bu akbetleri beklemeliydik. Nitekim 1929 istatistiklerini grdmz zaman, 1929 ylnda tesbit ettiimiz zaman, Trkiye'de Finans-Kapitalin korkun bir g kazanm olduunu aklamak zorunda kalmtk. Ve bu korkun gcn iinde de, en korkuncu; ite Bankas demitik, ve ona kitapta, "La eriyke leh ve la maziyre leh!" (yani Allah teala Trkiye'de bir, Bankas da bir, bankamz da bir) demitik. Bu kadar kudretli. imdi, Bankasnn bugnk durumu hakknda ben size... An; cebinizdeki lalettayn cep defterini, ordan okuyun. Cam sanayii, petrol sanayii, eker sanayii, imento sanayii, ar metal sanayii, sigortalar, dokumalar, bankalar (yani, Trkiye Snai Kalknma Bankas, Amerikan-Trk D Ticaret Bankas, Snai Yatrm ve Kredi Bankas)... Bunlar hepsi bir tek bankann tekeline girmi. Ondan sonra uluslararas byk firmalarla ibirlii yapm. Elektrikte General Elektrikle ampul fabrikas, buzdolab, soutucu sistemi sanayii kurmu. Lastik sanayiinde Pirelli ile anlam. Ya sanayiinde Unilever ile Vita, Sana hepimizin her gn yedii eyler. ticarette Migros-Trk, falan... imdi dnn, bir tek messese. tiimiz suyun barda onun, atmz pencerenin cam onun, bilmem giydiimiz kuma onun, mezara giderken sarldnz kefen onun, yediimiz ya onun, ve ilh., ve ilh... Btnyle yememize, imemize el atm. Bu derece kudretli bir messese Finans-Kapital. imdi, byle bir olaylar maheri iinde, bunu grmezsek, Trkiye'de hi bir eyi grmyoruz demektir. Ve zaten btn 44

dnyada da Finans-Kapitalin oynad en baarl oyun budur: Grnmez olmaktr. Bu Avrupa'da da byledir. Dnya'da da byledir. Hatta eski Sosyalist'te bir Fransz byk ekonomistinin szn tercme etmitik. Byle diyor, diyor ki: Gnlk gazetelerde, dier dergilerde falan, bakarsnz, en cra keye satrlk: svire'de falan falan bankalarn eyleri bulumulardr, diye bir havadis (haber) geer. Bu havadisin altnda, 2-3 milyar insann ertesi gn boazndan geecek rzkna ait btn problemler konuulmu, sk sk mhrlenip kararlatrlmtr. Ama bu havadis, sanki hi. Tesadfen tane, ite Mister yahut Von bir arada bulumular da konumular. Olur ya. svire'de hava almlar. yle yazlr gazetelerde, diyor. Trkiye'de de Finans-Kapitalin balca hneri bu oldu. Ve maalesef bu hner, bizim, yani (hi etrafna bakmayan, olaylar nedir bir an iin dnmeyen) aklevvel sosyalistlerimizin arasna bile bal gibi girmi ve bu yzden ynla karkla sebeb olmutur. Bu aklevvel sosyalistlerimizin ikide bir, yani zortlama eklinde son tutamaklar da u: Trkiye Finans-Kapitali sermaye ihrac yapyor mu, hani sermaye ihrac var m? Bunun iin balarken biraz sylemitim. imdi de, gene ayrntsz hatrlayalm. Yani Bankas mesela Hanover'da, yahut Msr'da ubeler amt.Bir bankann ube amas sermaye ihracdr. Tabii kediye gre budu. Trkiye'nin Finans-kapitali bu kadar aabilir. Dnyay kaplam bugn, yle bir Finans-Kapital, uluslararas Finans-Kapital canavar var ki, yama m var Trkiye gibi

sonradan topal eekle kervana katlm Finans-Kapitale: Gel, u pazara sermaye ihra et de, ordan benim krm al, desin! Elbet bunu engeller. Ancak, buna ramen, bugn zaten sayl byk metropollar (anavatanlar) dediimiz ngiltere, Fransa, Almanya'da durum bizden daha farkl deil. Oraya da Sper-Emperyalist Amerika'nn harl harl sermaye ihrac olur ve onlarn Amerika'ya sermaye ihrac aza alnmayacak kadar ocuk oyunca saylr. Onun iin, bugn Avrupa'da, ite Ortak Pazar, mortak pazar dalavereleri hep bu. Ordaki Finans-Kapitalistler gn grm, hkm srm Finans-Kapitalistler. Baka bir Finans-Kapitalistin gelip de kendilerini smrge haline getirmesine, yani Amerikan smrgesi haline gelmelerine kolay kolay bizimkiler gibi katlanamyorlar. Ve, aman ne yapalm? Ortak Pazar, yahut Avrupa ekonomisi, falan filan, yle biraz da bizim gibi 40-50 tane derme atma geri uydu da bulurlarsa, Amerika'ya kar bir siper alrz, diyorlar. Btn kayglar bu. Ve onlardan bir kk pasaj nakledeyim. imdi "sciencebase d'industrie" dedikleri, yani sanayiin taban bilimi diye bir bilim var. Belika Babakan Theodore Lefebvre, yani bir Finans-Kapital anavatannn babakanln etmi adam, rakamlar verip, kitabnda unlar sylyor: Biz, diyor, elik sanayii ile, dokuma sanayii ile kumda elik omak oynuyoruz. Amerikan ordinatr karyor, sesten hzl uan uak yapyor ve nkleer santrallar kuruyor. Bu mthi teknoloji hamlesi nnde, Avrupa hala elikle, omakla, bilmem ite dokumayla falan urar m? Bununla biz batarz, diyor. Ve rnekler gsteriyor. 46

1965 yl 6 devlette (Avrupa'nn sayl emperyalist 6 devletlerinde) % 10'u yatrmlarn Amerikan yatrmlardr. Fakat bunun %90' bilim tabanl endstriye yatrlyor. Yani, Avrupa da bilim tabanna dayanan aratrmal, her gn yeni keif yapmak zorunda kalan endstrinin yatrmlarnn %90'n Amerika yapyor, diyor. Brakn bizi, demek, yani, sermaye ihrac yapyor muyuz, yapmyor muyuz? Artk o demagojinin mr kinci Cihan Harbi'nden evvel bitmi. Bugn realite, olaylar bu. Ortak Pazar'n Amerika'ya yapt ihracatla, Amerika'dan yapt ithalat orann, yani Amerika'ya ihracatyla ithalatnn nisbetini yapm adamcaz diyor ki: Plastik sanayiinde Amerika Avrupa'ya 5 kat fazla mal satyormu. la sanayiinde 3 kat fazla mal satyormu. Demek Avrupa oraya 1 yollarsa, Amerika onlara 3 satyor. Aeoronotik (yani havaclk) de 8 kat mal satyor. Elektrik, elektronik sanayiinde 2 kat fazla mal satyor. Sayl emperyalist devletlerde dahi durum bu. Ve onun zerine adam yle bir konklzyona varyor. Uzun eyleri okumayaym: "Sanayi insiyatifinin (yani teebbs gcnn) anahtarlar artk onlarn elinde deil." Onlarn dedii: Kendilerinin, Avrupa kapitalistlerinin. "Bu anahtarlar byk Amerikan entrprenrlerinin (giriimcilerinin) elindedir. Onlar gl bir aratrma potansiyeline dayanyorlar." "O yzden, diyor, en sonunda, ikinci sanayi ihtilalimizin bir eit blokajna uruyoruz." Yani ihtilal yapacaz biz de, Amerika'ya yetielim. Fakat bloke ediyor, tkyor bizim bu eyimizi, Amerika tkyor, diyor. "Ve iflastan saknmak

iin alanmzn anahtarn bir yabanc gdcnn eline teslim etmek zorunda kalyoruz." diyor. Bunu Avrupa, Bat Avrupa'nn sayl emperyalist devletleri de byle sylyorlar. Binaenaleyh, baz ufak tefek grnlerle asl olaylar gzden kaybedip, dnyay gzden kaybedip, kendi lkemizde taban problemimiz nedir diye aramazsak, o zaman evvela kafalarmz orbaya dner. Ve tabii bu orbadan da hi bir politika taam, yahut ziyafeti yaplamaz. Finans-Kapital problemi, bu ok eksik izileriyle anlattm problemdir. Bunun zerine hepimiz, her gn, her saat evremize bakarak, olaylarn nasl gelitiini izlemek zorundayz. Szm bu kadardr. Hepinizi saygyla selamlarm.

V FNANS-KAPTAL'N TRKYE'DE LEY: SORULAR-CEVAPLAR

Szl veya yazl olarak sorulmak istenen varsa, burda arkadalarn sorularn cevaplandralm. Efendim? -Yalnz Finans-Kapital hakknda m? -E, pek datmayalm... Ama Finans-Kapital'in zaten ilgili olmad konu da yoktur ya! Efendim? Ne gibi? Teklif edin de... Bir de dinleyicilerimizin de takatini hesaba katarz. Efendim, Finans-Kapital dnda soru alsa, tartma yaplsa, gerekli midir, yarar m? Falan, diyorlar arkadalar. Elbet yarar, ama, ben genel topluluun bu noktadaki yorgunluunu da dnerek, onun karar vermesini tercih ediyorum. Oya koruz icabnda. Sorular bitti herhalde, arkas gelmediine gre... Arkadalarn tartmak istedikleri sorular bitti. Baka var myd? Tamam herhalde. Bu sorular, 11 tanesi dorudan doruya Finans-Kapital konusuna ait, 6 tanesi de onun dnda, devrim problemleri zerine, devrim problemleri ve davranlar zerine...

imdi, tabii, ncelii Finans-Kapital konumuza vermek gerek. nce, Finans-Kapital konumuz olduu iin, onun sorular zerinde duracaz. Bu sorularn elden geldiince bir hiyerarisini yaptm sanyorum. Birincisi; yani gelme sras deil de, benim konuya girerken. Ses gelmiyor mu? Hangisi sesi gtryor acaba? Bu mu? Evet, peki... Finans-Kapital problemi zerindeki sorulardan, daha hafifinden balayp daha kompleksine doru gideceiz. Birinci (Blent Aksoy): Finans-kapital szn ilk olarak kim, ne zaman kulland? eklinde... imdi, bu sz elbette, kapitalist retimin sonucu olan bu proseyi terimlemek szc olarak, nce burjuva ekonomist ve sosyologlarnn diyebileceiz, aznda balad. Hatta Finans-Kapital zerine, kendince hayli ilgin aratrmalar yapm eitli uluslararas bilgin (burjuva bilgini tabii) var. Ama biz btn bunlar bir dkm yapp da zerinde durmadk. Durmakta da bir yararlk grmyorum ben. Bizim iin, elbet bilimsel sosyalizmin bu terimi alp, asl net kavramna kavuturduu andan itibaren ne anlama geldii nemlidir. eitli burjuva bilginlerinin FinansKapital zerine sonsuz aratrmalar, yahut yazlar bizi o kadar ilgilendirmez ve sizi de igal etmemelidir. Finans-Kapitalin bizim iin balangc; Lenin'in "Emperyalizm: Kapitalizmin Son Haddi" dedii eseriyle balar. Bizim iin bilimsel tarif de oradadr. Ondan tekileri, ncekileri nemli saymyoruz. Bir de, Trk basn hangi Finans-Kapitalistlerin elindedir eklinde bir soru var. 50

E, bunu aa yukar hepimiz biraz biliyoruz. Tam adlar elimizde deil. Yalnz, en son Ticaret Odas'nn yapt ankette, bu basn iinde as olarak, 130 ksur milyon ciro yapan bildiimiz mehur Hrriyet gazetesi de bulunuyor. Bunun arkasndaki finans gruplarnn (yerli-yabanc) listesi elimizde yok. Fazla ayrnt verecek durumda deilim bu anda. Yalnz Burla Biraderler'den balayp, ta eye kadar gittii sylenir. Bu iki soru zerinde bu kadarla yetineceim. Bir de nc: Amerika Avrupa'ya tahakkm ettiine gre, Trkiye'deki geliim izisi nedir? Ve ona bitiik gibi olan, drdnc soru: Yerli-yabanc Finans-Kapital iliki-elikisi nedir? Bu ikisi de, gryoruz ki, aa yukar ayn soruya balanyor. Amerikan Finans-Kapitali emperyalist sektrde... Dnya bugn sektrdr, biliyorsunuz. Birisi, dorudan doruya emperyalizmin arabasna balanm olanlar. Birisi, sosyalizmin cephesi. ncs de, bu ikisinin ortasnda sallanan, Arafat'taki devletlerdir. Biz, tabii, kararl olarak emperyalist sektrdeyiz. Bu adan, bizim durumumuzla, demin ksmen iaret ettiimiz, rnein Belika babakannn sektr birdir. Ortak Pazar'a biz de giriyoruz. Ortak Pazar devletleri Amerikan Finans-Kapitalinin tahakkmne kar ne durumdaysa, biz de, o Ortak Pazar benimsemi olmakla, onlarn blmnde saylabiliriz. Bu adan uluslararas Finans-Kapital ile Trkiye'deki FinansKapitalin iliki ve elikileri, likileri bir elikidir tabii ayn zamanda. eliki de burjuvazinin douundan balar. Burjuvazi,

bildiiniz gibi, yeryznde kutsal bir snr kavram, millet kavram, vatan kavram yaratm bir snftr. Ondan nce her ey mmet kavram iindeydi. Evrenseldi. Mslman mmeti btn dnyann snrlarn kendisinden sayard. Hristiyan mmeti gene yleydi. lk defa millet, snr, vatan snr burjuvazinin, yani kapitalizmin kendi top ateinin erdii yere kadar bir izgi izip, onu kutsallatrmas biiminde balad. O, serbest rekabeti kapitalizm ayd. Tekelci kapitalizme gelir gelmez, tersine dnd kapitalizm. Yani serbest rekabeti kaldrd, onun zddn koydu. Bylece, bu tersine dnen kapitalizm, eski kutsal bildii snrlar da ortadan kaldrmak gibi bir zor altnda kald adeta. Gerek tekniin geliimi, gerekse Finans-Kapitalist dediimiz bir avu insann, her millet iinde kendi varln kendi bana, tek bana savunmasnn gln grm olmas, onu, ister istemez dne kadar kutsal ilan ettii ve milletlere kabul ettirdii snrlar, -seba surlarn andran fareler gibi- gizli gizli mtemadiyen andrmaya zorlad. Bu bir muazzam eliki tabii. Bir taraftan kendi smr ve tahakkm evresini elinde tutmak istiyor, ki o milli snrlardr. te taraftan da, bunu elinde tutmann gl, gerek ekonomik, gerek politik gl nnde, kendine benzer baka Finans-Kapitalist lkelerle sk ibirlii, dayanma, ve snrlar da bir gn gelip kaldrma.. Gmr kaldrmakla snr kaldrmak arasnda, biliyorsunuz, ok ufak bir fark vardr. Yani aama fark vardr. Yeryznde milli birlikler, kapitalist an yaratt milli birlikler, ilkin kk snrlar kaldrmakla olmutur. Yani derebeyi 52

snrlar kalkmasayd kapitalizmin getirdii millet ve vatan snr da domazd. Bu derebey snrlarnn kaldrlmas, gmrklerin kaldrlmasyla balamtr. Ona Kara Gmrkleri derlerdi Trkiye'de, biliyorsunuz. Avrupa'da en klasik rnei bunun, Almanlarn durumudur. Biliyorsunuz, eitli tarihsel sebeplerle, Alman milleti diye bir btnl yoktu. Cermen rknn yer yer prenslikleri, yani derebeylikleri, beylikleri, kralcklar falan vard. Bunlarn bir Almanya teekkl, Alman milleti yaratmalar, Zolferayn dedikleri, yani Gmrk Birlii parolasyla balamtr. nce Gmrk Birliine gidilmitir. Bu Gmrk Birlii yava yava derebey snrlarn da andrmtr. te imdi, Trkiye'nin dnya emperyalist sektrnde Ortak Pazara girme giriimi ile, -ki bu laf deil, dorudan doruya kanunlar ve bin bir tedbirlerle her gn alnyor- gzkyor ki, Ortak Pazar kanalyla yarn gmrkleri kaldrmak, br gn milli snrlar da andrmak aamasna gidiliyor. Burada hem bir eliki var, hem bir oluum var. eliki: Burjuvazinin, bunu snf olarak byk halk ynna nasl yutturabilecei... Bu ok etin bir dava. zellikle her memleketin kkburjuvazisi buna yrekten inanmtr. Ben nasl olur da milli snrm feda ederim, der ve demektedir. Bunu, bu byk ar basan eilimi yava yava gzden silmek iin, ok elikili, bir adm ileri, iki adm geri de olsa, mtemadiyen bir gelime oluyor. Binaenaleyh imdi, Avrupa'daki Finans-Kapitalistlerin (nce de Gaulle'n en bata, fakat hakikatta arkasnda Alman FinansKapitalinin de alttan altta kurmasyla) Amerikan tahakkmne kar bir tepkisi var:O da Ortak Pazar oldu.

ngiltere, Anglosakson Finans-Kapitali lsnde, daha dorusu Amerika'nn o kadar borlar altnda ve dnya lsnde pazarlarda Amerika ile nfuz blgelerini paylamada... En son kinci Cihan Savandan sonra smrgelerini eski biimiyle artk devam ettirememek durumunda kalnca, kendisine dnya lsnde bir destek bulma zaruretiyle, Amerikan Finans-Kapitaline ok yakn dt. i Partisi de, Muhafazakar Parti de Amerika'yla sk birlik yapmak zorunda. nk Amerika'dan koptuu gn dolardan kopmu olacak. Dolardan koptuu gn de, Sterlinin (ngiliz parasnn) tepesi aa yuvarlanmas ve bir daha tutunamamas gelecektir. Bu zorunlukla Amerika'ya kar byk tavizler veriyor ngiliz Finans-Kapitali. Ama bir yandan da, Amerika'nn kendi iine girdiini gryor, ve bu giri bir daha dn olmayan emrivakiler yaratyor. Bugn, Churchill'in kinci Cihan Sava'nda yapt gibi, (teklif yapmt, biliyorsunuz: Fransa ile ngiltere birleelim, demiti), ite o birleme prensibini nasl gerekletiririz diye Ortak Pazara girmek istiyor. Bir yandan, tabii ngiltere Ortak Pazar'a girerken, dominyonlarn dnyor. Commonwealth'tekileri, dnya lsnde ngiliz mparatorluu'na ortak gibi szde balanm olan yarsmrgelerini dnyor. Onlar ou geri ve tarmsal memleketler. Avrupa ile birleirse, onlara kar da ihanet etmi duruma decek. Ondan ekiniyor. Fakat bir taraftan da, Avrupa ile birlemedike, Ortak Pazar'la birlemedike dnya lsnde bir kuvvet olamayacan dnyor. Aa yukar Avrupa'daki eliki bu. 54

Bizim elikimizse, Amerikann blgesine girmi bulunmamza ramen, bir yandan eski tahakkm efendileri olan Ortak Pazar ve ngiltere'nin serbest pazar dedii alanla temasmz daha salama balamak zorunda kalmz. Btn bunlar, tabii, politik adan noktalardr. Ekonomik adan, yani Finans-Kapitalin retim ve irketler brannda bugn Trkiye'de sektrler var. Bu sektrlerde Amerikan sermayesi ne kadardr? Trk semayesi ne kadardr? Safi yerli finans kapitali ne kadardr? Bunlarn rakamlar elimizde yok u an. Bunlara istinaden size bir ak rakam vermek imkan, olana elimde deil u anda. nk rakamlardr, ve rakam hatrda kalmyor. Sermaye ihrac konusunda da soru var: Sermaye ihrac gittii lkede bir geliim hzlandrr, diyor, Cavit yign arkadamz. Sonra: Trkiye'nin sermaye ihrac daha akla kavumaldr, diyor. Bir de: Sermaye ihrac Finans-Kapitalin tayin edici nitelii midir, bir aamas mdr? Deniliyor. Bunlarn n bir arada cevaplandrmaya alaym. Evvela, sermaye ihrac elbette Finans-Kapitalin tayin edici niteliklerinden biridir. Yalnz, ilk Finans-Kapital tarifi yaplrken, yani 1914-18 yllarndaki sermaye ihra durumuyla, bugnk dnyada sper emperyalist Amerika'nn btn emperyalist sektrdeki milletlere ve devletlere sermaye ihracnn karakteri ok deiti. Artk Avrupa'da, demin Belika babakannn o isyann okuduum pasajda olduu gibi, adeta Amerikan tahakkmne kar bir nefis mdafaas, direnmesi balam oluyor. nk Amerikan sermaye ihrac, teki lkelerin karlkl sermaye ihralarn, gerek Amerika'da, gerek dnyann geri kalm lkele-

rinde adeta baltalyor. Amerikan Finans-Kapitali Trkiye'ye girdike, onun milyarder firmalar, ngiliz, Fransz daha kk Avrupa emperyalistlerinin Finans-Kapital teebbslerini adeta iflasa gtryor. Bu durumda Trkiye'nin sermaye ihra etmesi artk hemen hemen olanaksz kalyor. Finans-Kapitalin kk, dediimiz gibi, retim tekelidir, monopoldr. Trkiyede bu vardr. Asalaklk, gericilik vb. elemanlar btn iddetiyle hkm srnektedir. Yalnz sermaye ihrac, ister istemez bu tarihi gereklilikle tersine dnmtr, diyebiliriz. Yani bize gelmi Finans-Kapitalist, Trkiye'deki karn darya transfer etmek suretiyle, Trkiye'de kalmas gereken sermayeyi darya kendisi alp karyor hayduta. Sonra, bizim d ticaret manivelamz da, onu anlatmaya altk, Trkiye'den her yl milyarlarca liramz, mmessillik hakkyd, fatura oyunlaryd, ve ilh. gibi dviz kaaklklar, resmen su saylacak eylemler, ilemlerle yabanc lkelere karyorlar. Ve orada, tabii, eitli yatrmlara da sahne oluyor, bu paralar. Ana izileriyle, Trkiye'deki sermaye ihrac zerine, zaten sylemitim, bunlar tekrar etmekten baka ilave edecek sz bulamadm. Sermaye ihrac bir lkede kapitalist geliimi hzlandrr m? E, tabii hzlandrr. Ama, bir tekelcilikle hzlandrd iin, o memlekette daha baka neleri de hzlandrd Trkiye'de gzkyor. Elbette, Trkiye'ye gelen yabanc sermaye, Trkiye'de yalnz montaj sanayiini, yahut Koka Kola erbet sanayiini, yani Trkiye'yi sadece smrc tketim endstrisinin, kendi asl byk sanayiinin matahlarn Trkiye'ye ithal ettirmek iin kurulmu birer tuzak sanayii eklinde yapyor. Bu da, Trkiye'de 56

baz kesimlerde ufak tefek geliimler hzlandrr, ama, buna karlk, Trkiye'nin btn ekonomik ve sosyal yapsn dejenere eder. Nitekim bugn o haldeyiz. O yzden, kapitalizm baka her lkede elbette isizlik ve pahallk yaratan bir sistemdir, ama Trkiye'de bu artk kanser haline gelmitir. Trkiye'nin Avrupa'ya yarm milyona yakn isizi gidiyor. erisinde, Trkiye'de 2.5 milyona yakn insann isiz kald daha ounun yar-isiz kald bakanlarn diliyle arasra azdan karlyor. Btn bunlarn nedeni: Bir memlekete yabanc Finans-Kapitalin girip, orada zehirli meyvalarn vermesidir. Byle bir yabanc Finans-Kapital, girdii yerde nasl o memleketin insanlarna ekmek paras salayacak endstriyi kurmuyorsa, isizlii mthi ekilde arttryorsa, elbette o memleket insanlarnn ate pahas iinde kvranmalarn da, baka hi bir lkede grlmedik lde azdryor. Binaenaleyh, yabanc sermaye, Trkiye'de szde bir geliim salyormu grn altnda, Trkiye'nin salkl bir ekonomiye ve sosyal dzene sahip olmas iin gereken btn temelleri berhava etmi oluyor. Yani, yapt iyilik rktt kurbaaya demiyor. O adan sermaye ihracnn bir lkede insanca ve modern anlamyla geliim salad sylenemez. Efendim? Evet. imdi, orda iki ey sylyorsunuz. Birisi Lenin'in szn okuyorsunuz. Lenin'in sz ok doru. Hindistan'a ve smrgelere bile emperyalist anavatanlar sermaye ihra ederler. Maksatlar ordaki ucuz ielinden, ucuz hammaddeden yararlanp ar kar salamaktr. Ama, bir de bakarsnz ki, gitmi olan n-

giliz sermayesi Hindistan'da yava yava bir diren balatr. nk orada kendine gre (yani normal shhatli bir kapitalizm olmasa bile), bir kapitalizm geliimine sebep olur. Ve tabii bunun tepkisi balar.. Yani; kapitalizmin kaderi budur zaten. Daima kendi "mezar kazclar"n hazrlamak. Onun gibi, sermaye ihrac da, maksata ihra ettii memleketi smrmektir ama orada kapitalizmi gelitirir ve onun sonucu da, o kapitalizmin anavatana kar direnmesini gerektirir. Bunun zerine, bu eliki altnda bugnk manzara doar. Onu anlatmak istiyorum. Sizin dediinizse, bu sz ne srerek, bir memlekette sermaye ihrac olmazsa Finans-Kapital de olamayacaktr, anlamn belirtmek gibi gzkyor. Oysa ben, batan sona kadar anlatmak istediim gibi. Bir defa Finans-Kapitalin tarifini yaptm. Esas retimden kar. retimde tekelcilik varsa, retim alannda, Finans-Kapital domu demektir. Bir rnek verdim: Bir tek banka, Trkiye lsnde hemen bizim kullandmz tketim maddelerinin byk ounluunu yapan btn byk endstriyi tekeline alm. Hatta bankalar bile: Sanayi Bankas, Yatrm Bankas gibi... Yani ayrca daha kk endstriyi finanse eden tipleri dahi gene sinesine ekmi. Bylece Trkiye lsnde byk, muazzam, umulmadk derecede byk bir tek, hani "Allah teala gibi bir tek" firma meydana getirmi. Bu realite mi? Realite. Bu realiteye biz ne diyeceiz? ster istemez tekelci sermaye diyeceiz. Devlet sermayesine falan girmedik. Borlarn karakteristiine girmedik. Bir de, orda ayr facialar var. Ama bu byle bir realite iken, imdi Trkiye bu durumda iken, Amerika gibi sermaye ih58

ra edemiyor, hatta ngiltere gibi sermaye ihra edemiyor diye, Trkiye'deki bu Finans-Kapital varln biz hie sayabilir miyiz? Sayarsak, kendimizi aldatrz. nk, btn olaylar, niin uluslararas Finans-Kapitalin gelip Trkiye'ye babasnn evi gibi yerletiini, Trkiye'yi neden bir yabanc devlet ss haline gayet rahatlkla getirebildiini, neden her kyde bir Kur'an kursu aarak, renci yurtlarn zaptetmeyi en byk kale fethetmek eklinde Trk milletine anlattn, ve ilh, ve ilh... anlayamayz. Serbest rekabeti kapitalizm namuslu bir kapitalizmdir, kendisine gre. Mantk sonulu bir kapitalizmdir. Vatan, milleti ecnebiye satmamak sava yapan bir kapitalizmdir. Halbuki bizde, tam tersine, Trkiye'yi en yadan kl eker gibi, kimse duymadan btn dnya emperyalist devletlerine yumuack bir lokma yapp sunmak biiminde bir kapitalizm var. Bunun tek anlam: Uluslararas lde kendi milli erefini ve namusunu korumayan Finans-Kapital tipinde bir sermayenin Trkiye'ye egemen olduunu gsteriyor. Btn bu olaylar anlamamz iin tek mekanizma, temel aklama maddesi: Ancak Trkiye'de Finans-Kapitalin egemen oluudur. Bunu anlatmak istiyoruz. Bunu kavramadk m, Finans-Kapitalin biz cz'n [ksmn] alyor ve diyoruz ki: Bugn hele (yani dn iin belki) sermaye ihrac var m, yok mu? Ki, Bankas, syledik, daha 1930 senelerinde ubeler amtr. Tekel, hatta fabrikalar amtr. Msr'da, urda burda; ttn fabrikalar, sigara fabrikalar... Bunlar kk kk sermaye ihralardr, ama; ite bu kadar. nk ngiltere, Fransa gibi dnyann en byk emperyalist devletleri bile bugn Amerikan sermaye ihrac karsnda sermaye ihra edemez duru-

ma dmlerdir. Bizim bu durumu kck yapmzla, sermayemizle, Finans-Kapitalimizle nlememiz imkanszdr. Bunu anlamak zorundayz. Olaylar bunlar. Kitapta yazlanlar, yazld devir iin ok doru. Bugn iin dnya olaylar bize gsteriyor ki, sermaye ihrac, geri bir memleketin Finans-Kapitali tarafndan yaplamyor. Yaplamyorsa, ona Finans-Kapital demeyeceiz. Nasl deriz? Btn teki elemanlaryla, kk var, gvdesi var, dallar var. Dallarndan birisi eksik. Aa yok mu diyeceiz? Yani onun gibi bir ey olur. Bu kendimizi aldatmak olur. Sonra da, birok sosyal ve politik zmlerde, problemleri anlayta yanla dmemizi gerektirir. Bu adan Finans-Kapitalin var olduunu grmezlikten gelmemeliyiz diyoruz. Bu konu zerinde sabaha kadar konusak bitmez muhakkak. Syleyeceklerimiz burada zetlenmi oldu. Bir de, arkadalarn isimleri yoktur, birisi: Devlet snflar, stiklal savandaki tutumlar ve aamalar zerine, sual var. kincisi de bu konuyla ilgilidir. 1923-38 yllarnda Finans-Kapital ve Mustafa Kemal'in egemenlik objektif-sbjektif iliki ve elikileri zerine. E, bu iki soru, ayn konunun eitli yzleri tabii. Yani, Mustafa Kemal Paa da, biliyoruz, Snuf-u Devletten saylr. Devlet snflarnn stiklal savandaki tutumu, bizim paalarn ve kimi mlki beylerin tutumu demektir. Konu budur. O halde, kii isminden ok, Trkiye'de devlet snflar nedir deyince, belki o nokta zihnimizde karyor. Bunu, Osmanl Tarihi gznne getirilirse anlamak mmkn olacak. Onun zerine Trkiye'de ok az aratrmalar yaplmtr. Yalnz, biz, iki 60

kere iki drt olarak, baz formlleri baz yaynlarda zetlemeye altk. Trkiye Tarihsel Devrimle kurulmu bir devlettir. Tarihsel Devrim, ilkel sosyalistlerin ryen bir medeniyete saldrp orada o an iin mthi saylacak bir toprak reformu yapmalar ile balar. Trkiye'de, bizim drt yz arslan da, byle bir Tarihsel Devrimle gelmi, slam ve Bizans medeniyetlerini ykm. Onlarn derebeyilemi topraklar zerinde, zaman iin, hani bugnk, bugnk deilde, diyelim ilk zamanlardaki Sovyet toprak reformu gibi yani ona ok benzer, eit, kk iftilerin tasarrufunda iftlikler kurdurmak suretiyle, muazzam bir toprak reformu yapm. Bu aa dirlik dzeni ad verilir. Dirlik dzeni, Kanuni devrine kadar egemen dzen iken, ondan sonra Tefeci-Bezirgan sermaye gelir. Ondan evvel, dirlik dzeninde de Tefeci-Bezirgan vardr ama, retime penelerini uzatamamtr. Kanuni ile beraber, o spanya'dan gm Madam Roksalanalar, Frenk Beyleri ve ilh. Saraya bor vermek, dolaplar kurmak yoluyla (Dolap, yani bankalara Trk milleti dolap ismini vermitir), o zamanki dolaplarn kurulmasyla, -sarayn da elindeki fonu topraktr,- o topraa adeta el koymak durumuna girdi. te bu iki a arasnda Snuf-u Devletin bir manzaras ve deiiklii oldu. lk ada, devlet snflar deyince. Zaptedilen topraklar zerinde herkes Reaya, yahut iftidir. Bu iftiler yalnz ekonomik elemandrlar. Topran tasarrufuna sahiptirler. Mlkiyeti "Beytlmal-i Msliminin" dir. Beylerin deildir. Onu kartryoruz ok defa.

Binaenaleyh, dirlikiler toprak mlkiyetine sahip insanlar deildir. Devletin snflardr. Ama memlekette politikaya egemen olan bu dirlikilerdir. Yani topran tasarrufuna da sahip deildir dirliki. ifti sahiptir tasarrufuna. Topra ileyip yararlanmak iftinin yetkisindedir. Mlkiyet ise, iftinin de deildir, ama dirlikinin de deildir. Onun iin, ilk zamanda dirliki, bugnk devlet memuruna yakn, ama hakikatte toprak ekonomisini, toprak retimini kontrol eden, onun en adil biimde gelimesini saayan ve politik-askeri idareyi gden bir st devlet snfdr. Snuf-u Devlet demiler ite, devlet snflar. Snflar demekten maksat da: 4 zmredir bunlar. Birisi Seyfiyye'dir (Klllar); birisi lmiyye'dir (ite sarkl hocean, ki bugnk bilginler demektir); birisi Mlkiyye (o da ile bugnk valiler, kaymakamlar, falan gibi idarecilerdir); bir de Kalemiyye vardr (o da ekonomiyle, -toprak ekonomisinin o zaman,- hesaplaryla, kalem ileriyle uraan). Bu drt zmre, mutlak surette Osmanl mparatorluu'nun son gnlerine kadar, yani Tanzimata kadar Trkiye'nin btn ekonomisini, btn politikasn, btn kltrn temsil etmi, gtm insanlarmzdr. Bu tarihi bir realite. Yani, bunu bizim kabul veya reddetmemiz diye bir ey yok. Olay bu. te bu olay, baka memleketlerde ok zaman evvel kaybolmu. Trkiye'de ise, dn diyeceimiz kadar yakn, yani daha Tanzimata kadar, yani Avrupa'nn gelerek grtlamza baspta bizi Finans-Kapitaliyle boduu gnlere kadar, bu sistem, bizim devlet snflarmzn memleketi mutlak surette idare etme yetkisi sistemi62

dir. Buna karlk retmen snfmz olan geni kyl tabakalarmzn politikada hi bir sz sahibi olmamas. Srp gelmi. Onun iin Reaya demiiz hatta, demiler. Reaya demek: Gdlenler demek. Yani oban, memleketin Snuf-u Devleti, o drt snf, drt zmre. tekiler de koyun. yle grm Osmanl. Zaten obanlktan geldiimiz iin, o grmz de uymu yapmza. Ho grmz. imdi, demek ki, Snuf-u Devlet deyince, ite bu snftr ve bu bir realitedir. Bunu grmedik mi, tarihimizin 500-600 yl srm bir olayn grmyoruz demektir. Avrupa'daki kitaplar okuyoruz. Trkiye'de onun aynn tercme edip, acaba uygular myz diye kendimizi zorluyoruz. Ve bu zorlama, Zortlama oluyor o zaman. Bu drt devlet snf, Tanzimat'tan itibaren sarslmtr ama, bir gelenek yaratmtr 600 yllk Trkiye'de. Bu gelenek, devlet snflarnn, politikada hala bir tekel temsil eder gibi devlet sorumluluunu zerlerinde tamasn gerektirmitir. Onun iin Mustafa Kemal Paa, Karabekir Paa, Ali Fuat Paa'nn Anadolu'ya kaarlarken, yahut geerlerken (kimi kam, kimi gemi, nemi yok), o gei srasnda verdikleri nutuklara dikkat edin. Hep Devleti kurtaralm, diyorlar. nk devlet onlarn. Yani, bizim gerek klllarmz, gerek sarkllarmz, gerek mlkiye, gerek kalemiyemiz... st idareci, gdc snf olarak devletin snflardrlar ve devleti korumak grevini tarihi bir gelenek olarak benimsemilerdir. te milli mcadeleye biz bu gelenek-greneimizle girdik. Binaenaleyh, milli mcadelede devlet snflarnn rol nedir? deyince, hibir memlekette grlmemi tipte bir yol yneldi devlet snflarmza. Yani paalarmza ve beylerimize.

Bu snf, artk snf demek caiz deil ona, yani sosyal anlamyla bir retimin snf deil. Ama Osmanl snf dedii iin biz de snf diyoruz: Hakikatte bunlar dirlik dzeni anda bile snf deil. nk snf olmak iin, topran mlkiyetine sahip olmak lazm. Yok mlkiyeti dirlikinin. Dirliki yalnz idareci.. Devlet memuru. u halde, snf deil, ama snf adn alyor. te, snf adn alan devlet snflar, ta milli mcadeleye girilirken dahi, Trkiye'de nemli rol oynama geleneini temsil etmi. Bunu bugn de gryoruz. 27 Mays'ta frlad kt. Devleti kurtaralm, dedi. Yani gene devlet. Bizim ordumuz ve bir ksm mlki, kalemi diyelim, yahut ilmi insanlarmz, hala o gelenekten etkileniyorlar. Yani devleti temsil ediyorlar. Devletin btnln, varln savunmak grevini tarihsel bir misyon gibi zerlerine alm sayyorlar kendilerini. Bu bir olanak. Bu olanaktan, olduu gibi grp, bizim gereken sosyal, politik sonular karmamz lazm. Yalnz, biliyoruz ki, modern toplumda hakikaten snf olmayan insanlarn snf roln oynamasna imkan yok. Yalnz modern toplumda deil, gelmi gemi btn toplumlarda (snfl toplumlarda demek istiyoruz) sosyal snf esastr. Ve gdm onun elindedir. Ama biz bir geit temsil etmiiz. Osmanl devleti, snfsz toplumdan, ilkel sosyalist toplumdan (Trklerin Orta Asya'dan gelirken snfsz bir toplum olduunu unutmayalm), o toplumdan snfl topluma doru gei srasnda teekkl etmitir: Onun iin, adeta snflarn tasfiye edildii bir gnde, bir devlet snf kurmak zorunluu domu ve bulunmu. 400-500-600 sene de bu devlet snflar, drt snf Trkiye'yi idare etmi. 64

Milli Mcadelede bu snflarn gelenei btn gcyle henz mevcut, Tanzimat bu gelenei silememi. Ama, Trkiye artk eski Osmanl mparatorluunda deil. nk zellikle 1908 ihtilalinden sonra, bir devrim olmu Trkiye'de. Komprador burjuvazi egemen olmu, yani tahakkm edecek lde Trkiye'nin egemen kapitalist zmresi o olmu. teki zmrelerini kapitalist snfnn, arabuk saf d etmi. Ondan sonra milli mcadeleyi baarmz. Bu devlet snflar nemli rol oynam ama, daha o rol oynamaya balarken, okuyun Mustafa Kemal Paa'nn ilk bildirilerini, ifreli telgraflarn: Orada, Karabekir'e muntazaman direktif veriyor: Sizin blgede Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri tutunsun yoksa kurulsun, ve bunlar Trkiye lsnde bir birlie doru gtrlsn, anlamnda. Snf aryor: Devlet snfdr kendisi. Devlet snfnn memleketi kurtarmak, devleti gtmek geleneini temsil ettiini seziyor. Bizim byle koyduumuz ak, plak ekilde deil ama, onun iinde o, yaayan; onu yaayan; bir insan olarak onun etkisi altnda hareket ediyor, dnyor ve yapyor. Binaenaleyh, o srada teki devlet snflar saptmken, o modern bir toplumda yaayan devlet snf sfatyle, snfn aryor: Modern snf. O kimdir? O zaman, 1919 ylnda, Dnya'da ve Trkiye'de, dnyann byk ounluu ile Trkiye'de: Kapitalist snfdr. Snf olarak, sosyal snf. Bir de ii snf var. E, ii snfn, paa grdnz: Ne diyor: 20 bin kiidir, ok azdr. Yani teki kadar memleketi idare edemez, diyor. Buna mukabil, byk arazi sahipleri ve kapitalistler ve Tefeci Bezirganlar, byk sermayedarlar

bunlar snftr. Bunlarn da yok denecek kadar gc azdr, diyor paa: Diyor ama, realitede, i yapmaya gelince: Bankas'n kurdu mu, hemen o yok dedii insanlar alp orada kurucu yapmak lzumunu duyuyor. Bu neyi gsteriyor bize? Devlet snflar dediimiz seyyar. Snf deil, devlet zmreleri diyeceiz biz ona, daha bilimsel konumak istersek. Devlet zmreleri, gerek bir politika gtmek istedikleri zaman, modern toplumda snf, sosyal snf olan bir gc hesaba katp onu ele almak zorunda kalmlardr. te, milli mcadele yllarnda devlet snflar dediimiz insanlarmzla kapitalist snf arasndaki iliki ve bunun yaratt geliim burdan balyor. Byle konulunca, milli mcadelenin ister istemez geliimi bu snfn egemenlii neticesini vermi. Sonra bu snfn, 20. yzyl iinde kapitalist dnyada ancak tekelci vasfta olabilecei kendini dayatm. Gryoruz. Paa 250 bin lirasn sermaye diye koyuyor. Koyarken, evvela ithalat-ihracat yapalm eklinde dnyor: Ama olaylar getirip dayatyor: Yok olmaz. Yapamyorlar. Yaplamayaca anlalyor. 250 bin lira ile ithalat-ihracatn bu Komprador burjuvaziye kar hakim olunamayaca seziliyor. Ve bu sefer, Finans-Kapital ekline dkersek, devlet de elimizde nasl olsa, biz de devlet snflaryz, ite bu sistemi, modern bir Trkiye'yi kurabiliriz, diyorlar. Ve bunu yapyorlar. Demek ki, imdi, devlet snflaryla Trkiye'nin milli mcadelesinin bulumas ve gelimesi aa yukar bu mekanizmayla olmutur. Yani, objektif-sbjektif egemenlik meselesi de bunun iindedir. Snf bulununca. Elbette sosyal snf. Ya rstr, ya e66

kitir. Zaten, snfl toplumda daima alt snf-st snf olacak. Bunun ikisi ortas snf diye bir ey yok. Binaenaleyh egemen snf kapitalist snfdr. 20. yzylda kapitalist snf, Finans-Kapitalist olmak zorundadr. eitli nedenlerle. Ve Finans-Kapitalist zmresi de, zamanla kendi yapsn devlet snflarmzn, devlet zmrelerimizin desteiyle salamtr. Bu geliim iinde bir ksm Tefeci-Bezirganlar ve derebeyi zmrelerini hatta, kendi iine almtr. Bu ok tipik bir rnektir Bankas. Onlar, antika sermaye iken, adeta onun iine, FinansKapitalin iine almakla Finans-kapitalist durumuna getirmitir. teki devlet snflarndan da 14 tane mebus ki hepsi Snufu Devlet mensubu, hi biri kapitalist de deil, Antika BezirganTefeci de deil. Ama Finans-Kapital mekanizmas iine girince, Falih Rfk'nn dedii gibi: "Nfuz Komisyonculuu"na balamtr. Yani devlet kuvvetini Finans-Kapital lehine kullanma arac. Derken, hara almlar ve bir de bakyoruz, onlar da Finans-Kapitalist olmu. Byle bir istihale (kalp deitirme) olmu. te bizim Trkiye'nin sosyal-ekonomik orijinal yaps iinde devlet snflaryla milli mcadelenin ilikileri ve geliimi, zetlersek, bu biimde olmutur. Bilmem yeterli mi? Yani bunu anlatabildim mi? Bylece, Finans-Kapitalle iliik konularmz bir saat kadar srm ve bitmi oluyor. Daha ancak bir saatimiz var. Onun iin de, Finans-Kapital, yani zellikle Finans-Kapital ortada. Hepsi, btn o konular tabii Finans-Kapitalle ilgili, pratikte ve teoride. Ama, u andaki konumuzun dnda kalan 6 soru var. Bu sorular iinde bir hiyerari yapmak lazm.

Trk burjuvazisine inecek darbe uluslararas burjuvaziye indirilmi darbe olur mu? deniliyor. E, tabii... Bunun tartmasna bile lzum yok. kisinin: Yani gerek uluslararas irketlerin, kumpanyalarn, gerek yerli Finans-Kapitalin ne kadar birbirine bal olduunu ve Ortak Pazara girmek suretiyle nasl kader birliinde daha ileri admlar attn biliyoruz. Bunun birine dokundunuz mu, teki de szlayacak tabii. Bir de: Vatan Partisi ana felsefesi nedir? diyor, Hamza Evrensel arkadamz. Onu Vatan Partisi'nin gerekesinde, tznde, programnda, yaynlarnda epeyce aklamtk, hatta mahkemelerinde. Trkiye'de kinci Kuvayimilliye sava dedik. Bunun birincisinden fark: Birincisi, Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri dediimiz, o zamanki Anadolu burjuvazisinin rgtlerinin ynetimindeydi. Fakat bu rgtlerin ynetimi, Trkiye'de: Fatalman dedikleri, yani mukadder ve me'um surette, Finans-Kapitale gidiyor. Ve Finans-Kapital de, Trkiye'nin bugnk gmrk hrriyetini bile kaldrmaya kadar giden, Trkiye'yi s yapan bir durumu yaratm oluyor. u halde artk Finans-Kapitalden, Trkiye'de bugn tahakkmn yapan bu zmreden Trkiye'nin salkl bir geliimini beklemek imkanszdr. O zaman, modern snf olarak madem ki iki snf var: Birisi, kapitalist snfnn Finans-Kapital zmresi, bir de ii snf. Biz, Trkiye'nin gerekten kalknmasnn, gerekten kurtuluunun, bamszlnn ve ilh. tek yolu: kinci bir Kuvayimilliye seferberliidir, diyoruz. Birincisi nasl olmusa: Demir ark, demir asa, mareali da asker kaputu giyerek, icabnda kar iinde ya68

tarak, ark giyerek falan, yani ordu kumandanlar ark giyerek nasl davrandysa, yle bir imsak ve fazilet savana, btn millete (bir avu Finans-Kapital dnda btn millete, kapitalist snf da dahil) girilmek suretiyle baarlr. Ama bu kavgann ncs? Bir sosyal snf lazmdr bu kavgann yrtm iin. ki snf vardr (modern snf, modern toplumda: Ya ii, ya kapitalist. Kapitalist snf iflas etmise, o halde grev kendiliinden ii snfna dyor. Binaenaleyh, Vatan Partisi, ii snfnn Trkiye'de nc olaca bir milli kurtulu seferberliine girmek gerektir, felsefesiyle kurulmutur. Bunun eitli ayrntlar zerinde durmayalm. Hafif bir konu olmak zere bu getikten sonra: Trkiye'deki devrim anlaymz, soruluyor. Trkiye devriminde temel, nc gler deniliyor. Ki, bu ikisi ayn. Trkiye'deki devrimci glerin ne olduunu anladk m, devrim anlaymiz da ortaya km demektir. Milli Demokratik Devrim hakkndaki grmz nedir? O da ayn. Bu mesele bir. u halde, Trkiye'de devrim anlaymz meselesi dedik mi: Birisi MDD'cilik hakkndaki grmz, birisi de temel ve nc gler konusundaki grmz nedir demek oluyor. nce, MDD'cilik hakkndaki grmz birka kitapla yaynlamtk. Bilmiyorum, arkadalarmz onlar okudular m? Burada zorlamalara gidilmemesi anlamnda eletiri yapmak zorunda kaldydk. nk Trkiye'nin toplum yapsn, Trkiye'deki ekonomik temeli Trkiye'deki sosyal snflar bilmeyen birtakm keskin sosyalistler tredi. Ve bunlar, Trkiye hakknda bol keseden strateji kestiler, taktik dendiler. Strateji, taktik

nedir? Sosyal snflarn cephede ordulamasdr. Sosyal snflar bilmiyoruz. Ordular bilmiyoruz. Bunun iin, Avrupa'dan okuduumuz birka tercme kitabn bir ka pasajndan aldmz esintilere dayanyoruz. Kendi toprann maddesi olan ekonomisini, sosyal snf yapsn bilmeden bunlar yapmann tehlikelerini yeni kuaa sylemek zorundaydk. Yoksa Milli Demokratik Devrim yeni bir laf deildir. Milli Demokratik Devrim, 50 sene nce Trkiye'de bilimsel sosyalizmin ilk adm atld gn konulmu bir prensiptir. Demokratik Devrim: O zaman yalnz buna Demokratik nklap diyorduk. Sonra "nklap" sz eskidi. "Devrim" yaptk. Deiiklik bundan ibaret. Ama bu demokratik devrim, sosyalist partilerin minima program demektir. Yani bir laf deildir, bir klie deildir, bir etiket deildir. Minima Program dediimiz: Bir sosyalist partinin kapitalist bir toplum iinde en azndan yapabilecei neler varsa, onlar; asgari, enazndan program diye ortaya konur. te demokratik devrim, bu enazndan program erevesi iinde canlanr, somutlar ve aksiyona yarar hale gelir. Eer biz minima program es geersek: Sanki malummu, falanm gibi.. Ve sadece onun kliesi olan demokratik devrimi alp yakamza taktk m, hemen devrimci olduk ve hemen Trkiye'de aksiyona getik, ve Trk ynlarn da devrime demokratik devrime baaryla gtrdk sanrsak, hayal peinde koarz. te MDD'cilerimizin dtkleri oyun bu oldu. Memleketlerini bilmiyorlar, Trkiye'deki snflarn karakteristiini, tarihi geliimlerini bilmiyorlar. Bilmedikleri btn yazlaryla gzkyor. 70

Yani onlar imdi burda tekrar etmeyelim. Ancak, "Devrim Zorlamas Ve Demokratik Zortlama" kitabn tavsiye ederim. Aln, bir daha gzden geirin. Sylemek istediimiz budur. Demokratik devrim kt eydir, iyi eydir, falan demiyoruz. Ama onu azna alanlar almasn bilmiyorlarsa, bunu da dzeltmek zorundayz. Yeni bir ey sylyoruz derlerse gln olmasnlar hi olmazsa. Yahu bu 50 sene nce konmu. Ve onun minima programn yapm, bunun savan 50 seneden beri gtm bir topraktayz biz. Bunlar nasl es geersiniz, nasl atlarsnz? Ve gereken bir "slogan atmak" deildir. Onun iin hatta strateji ve ilh. bahsini ele alrken, bililtizam Kautsky hakknda Lenin'in bir pasajn da baa koyduk. Okuduysanz, hatrlarsnz. Lenin orda aka Kautsky iin, Kautsky yle bir filistendir ki, der, bir slogan atmakla dnyay deitirdiini falan (aynen cmle hatrmda deil ama, manas bu), dnyay deitirivereceini, kitlelere kl yuttururca yutturmak ister, der. E, bizim MDD'ciler aa yukar byle yapyor. Bu Milli Demokratik dedin mi, mslman oldun. "Ehedenla ilahe illallah": Tamam mslman oldun. "Milli Demokratik Devrim". Sosyalist oldun. Hem de en keskin sosyalist oldun. Dnyay artk altst edebilirsin, falan. Bu deil yahu. Bir sloganla dnya deiir mi? O slogann canl, somut anlam nedir? Bunu ancak: Trkiye'nin ekonomipolitikas, Trkiye'nin sosyal snflar, Trkiye'nin tarihi, Trkiye'nin gelenekleri-grenekleri, yaplm btn kollektif aksiyonlar, devrimleri, ve ilh. dkm yaplr. Onlar iinden, bugnk durumda en devrimci tutumlar hangisi salarsa, onlara yaprz. O zaman, ha devrimciyiz artk, sosyalizmin savasyz, di-

yebiliriz. Bunu demeden, l bir eyle; yani "slogan"la her ey yeterlidir ve bu slogandan kacak btn ahkam stratejidir, taktiktir, dedik mi, boyumuzca hata etmi oluruz. Ve tabii bugnk kuaklara kar da grevimizi yapmam oluruz. Benim MDD'cilik hakknda, tabii, bu kitap boyu sylediklerimiz. Daha be on kitap boyu da syliyeceklerimiz var. Ancak bunlarla sizin banz daha fazla artmak istemem. zeti budur. Binaenaleyh, Trkiye devrim anlaymz da aa yukar budur. Trkiye devriminde temel ve nc gler falan; diye bu arkada, brahim soruyor. Hakl tabii. nk arkadalarn ve yeni kuan zihni o kadar orbaya evrildi ki. Hepsi palavra: Hi birisi realiteyle, Trkiye'nin olmu olaylaryla ilgili deil. Okumuuz birka kitap, holanmz birka parlak cmleden. Birbirimize onu tekrarlyoruz. Ama bu yzden, 70 paraya da blnmz. nk soyut kavram, olaylardan kopmu kavram: Havada ve sofizme kadar gider. O yzden birbirimize de dmz. Sen mi daha ok bilirsin ben mi? oraya gelmi. Aydnz ya; bilgi satacaz birbirimize. Ve herkesten ok ben bilirim, demek lazm, falan. Oraya dklm i artk. O yzden de bir sr terminoloji icat edilmi. te bunlar arasnda, temel g nedir, z g nedir yok bilmem nc g nedir, falan... Byle birtakm laflar. imdi, arkadalar, bizim bildiimiz: Sosyalizm bir bilimdir. Ve bu bilim, dediimiz gibi, tekrar edeyim, olaylara dayanr. Sosyal, ekonomik olaylara dayanr. Oradan alr gcn. 72

Temel g dedik mi: Kim, bunu dildeki, hangi szden Trkeye evirmi? Bilmiyoruz. Bizim bildiimiz klasik Marksizmde: Temel g, yahut z g (biz z g diyoruz daha ok), z g ii snfdr. Yani, kapitalizmde, gerek 19. gerek 20'ci yzylda, bizim z gcmz (kapitalist snfnkini saymyoruz) ii snfdr. Onlarn z gc, Avrupa'da 19. yzylda kapitalizmin z gc: Kapitalist snfyd, bir de byk arazi sahipleri snf. Onlar iki snft. Bizde yle deil. Bizde st snflar: Bir Finans-Kapitalist zmresi. Kapitalist snf adna o z gtr ve bata o gidiyor, bir de onun yedek gc var: Antika, gemi tarihin Anadolu'nun her kasabasnda reklendirdii, brakt Tefeci-Bezirgan zmreler. Kar cephenin durumu bu. Bizim cephenin zgc ii snfdr. Bizim yedek gcmz de kk burjuvazidir. Bata tabii byk kyl ynlarmz. Yani, bizim anlaymz bu. Bir z g, bir de yedek g vardr. Bu, herhangi bir gcmz, bir sosyal gcmz kmsemek, yahut abartp byk gstermek anlam tamaz. Modern objektiflii ve gerekilii yitirmemek iin gerekli olan konulardr bunlar. Yani biz Trkiye'de z g, sosyalizm asndan z g kimdir, dedik mi: i snfdr. nk, rgtlenme gc onda en elverilidir, kolayca bir araya gelir. Sosyalizme en yakn, sosyalist doan bir snftr, falan ve ilh... Bununla kyl tabakalarn kmsyor muyuz? Kyl tabakalarmz kadar bizde klelemi, ackl ve hakikaten kurtarlmas gereken snf, kurtulmas gereken snf bulunamaz. Ama, bu snfa dayanmak iin, yani bunu z g yapp da harekete gemek iin, bugnk modern anlamyla bilimsel bir tutum taknmak imkanszdr.

Onun iin z gc ii snf sayyoruz. Saydk. 50 seneden beri byle saydk. Ama bugn artk, 50 sene nce M. Kemal Paann dedii gibi: 20 bin kiiydi ii, diyor. O kadar deildi: Yzbinleri ayordu. Yani yzbinler civar idi. Bugnse ii snf artk milyonlar civardr. Devlet, Babakanlk istatistikleriyle gsterildii gibi, cretliler: 3 milyon ksur idi 1965 ylnda. Ve ayn yl: 3 milyon da kyl ailesi var ki, esas o 3 milyondur, yani aile reisi kyldr egemen olan. teki, evdeki kyl ocuklar, aile reisinin boaz tokluuna kleleri gibi alrlar. Kadnlar, ocuklar, ve ilh... Binaenaleyh 3 milyon da kyl var, etken olarak. Demek ki, ii snfmz kemmiyet olarak, rakam olarak artk bugn kyl ynlarmzm aktif nfusu kadar bir nfus oldu. Ondan sonra, kll' [toplam] aybyla diyelim isterseniz (yani btn eksikliklerine ramen), bu ii snf bugn Trkiye'de tek byk yn rgtleri kurmu snftr. Trk- gangster tekilat olabilir, yahut ajanlann eline dm olabilir. O bizi ilgilendirmez. Biz, snfn eitimi olarak, bir buuk milyon insann sendikalamak suretiyle rgtlenip rgtlenmediine bakarz. rgtlenmi. u halde, Trkiye'de bir buuk milyon insann rgtlendii bir snf baka var m? Yok. z g odur ister istemez. Bu anlamda z gc koyuyoruz ve bu anlamda teki gleri de yedek g olarak anyoruz. Hi kmsemeden, hi hakir grlmeden, tam tersine, gsmz aarak, barmza basarak, onlarn yedek g olmas gerektiini bilimsel sosyalizmin vazgeilmez kural olarak sayyoruz. Onun iin, bu terminolojide fazla dankla gitmemeli. Yani z g, yedek g, bunlar bilmek bata gelir. Sonra, Trki74

ye'nin zellii iinde. Gene ahsen benim devrimci anlaym falan, diye soruyor arkadalar. O adan. Kitapta da yazdkt bunu: Strateji bahsinde. Trkiye'de bir de tarihsel Snuf-u Devlet geleneinden kalma bir g var. z g deil: i snf deil. Yedek g. O da deil. Ama vurucu g m? Vurucu g. Bu da, bata Ordu gelmek zere, eski Snuf'u devlet dediimiz insanlarmz. Tanzimat'tan beri Trkiye'de biliyoruz, her ileri devrimci adm; bunlarn vurucu gcyle olmutur. Arkasndan burjuvazi gizlenmi ama, nde vurucu g bunlar. Merutiyeti bunlar, bu vurucu g nde baarm. yle deil mi? Biliyorsunuz, bu artk hepimizin bildii ey. Milli mcadelede bu vurucu g nde gitmi. 27 Mays' en son: Gene bu vurucu g yapm geceyars frlam km: "Kurtarm devleti". Demek ki bir rol oynuyor. Ama o, klasik Marksizmin koyduu z gle yedek g kavramlarnn iine girmiyor. O ayr birey: Trkiye'ye mahsus ite bu, bizde, bizim orijinalitemiz. Nasl, Gen Trkler diye bir genliimiz varsa, tpk onun gibi bir de ordumuz var. Bunlar Trkiye'nin her devrimci basamanda, imdiye kadarki vazgeilmez, kanlmaz, inkar edilemez gereklik olarak vurucu glk roln oynamlar. E, biz bunu kabul edeceiz: Vurucu g olarak. Vurucu g olarak kabul edeceiz ama, sosyal z g olarak deil. Zaten onu kardk m gzden, onu bir baka anlamda kartrdk m, o zaman ite 27 Mays'n bana gelen gelebilir. Vurucu gcn bir snf bulmak zarureti kendiliinden kanlmaz gerekliktir, 27 Mays devirdi, ama iktidarda vurucu g olarak ka-

lamayacan, daha iktidara gelir gelmez anlad. Zaten iflas etmi durumda bir hazine teslim edildi, falan. Korkuttular ocuklar. Bir snf istediler E, ii snfn grmemi o zamana kadar, "yok" byle bir snf onlar iin. Ama, ite tccarlar falan, muteberane, ayan falan, bunlar var. Hadi oraya kaym, ve FinansKapitale, ynelmi bir de bakm ki Finans-Kapitale. Eyvah, gitti gider. Sonradan, onlar da farkna vardlar. Ama gitti. nk mutlak bir modern snfa dayanacak. imdi bizim grevimiz, sosyalist ve gerekten demokratik devrimci olan insanlarmzn grevi: Bu vurucu gcn roln gz nnde tutarak, onun modern snfsz hi bir i yapamayacan anlatmal ve modern snfn da birisini Finaps-Kapitali ite grdler tekrar tekrar: O mutlaka Trkiye'yi satmaya kadar giden, hain, tamamen vatan, milleti inkar etmi bir snf. Trkiye'de vatan da, milleti de savunacak, kurtaracak ve bu kurtarma savanda hi bir geri, art fikri bulunmayan tek rgtl, nc olacak, daha dorusu z g olacak g ii snfdr. Bunu onlara anlatmak mecburiyetindeyiz. Net olarak anlatacaz ki, bundan sonraki olaylarda yeniden bir yanlla dp, yeniden gene yllarca, eyvah! diye samz bamz yolmayalm. Bu anlamda, z gle yedek g ve bir de onlarn yannda (yani atlayp vuran, Gen Osman gibi) vurucu gcmz var. Bunu unutmayacaz. Bunu yok saydk m, bir gn her eyi onlardan bekleyip, ertesi gn de, yok canm, o da ite yoktur, dedik mi... O da realistlik deil. nk olay var. Olmu. Ve halen de var. Biz onu nasl yok sayarz? Benim anladm, Trkiye devriminde temel, nc g ve ilh. gibi yeni terminolojilerle o gzel, taze balarnz sakn ka76

rtrmayn. Bunlar bir sr -ne diyeyim artk, insan kzyor bazen, kt sz de syleyecek- kendini beenmi, kendine sosyalist diyen insanlarn uydurduklar eyler. Yani bir yenilikte ben yapaym, yahut falan yerde ite, in'de Mao sylemi, Kba'da bilmem Kastro sylemi, onu alaym da herkesin bilmedii bir laf ataym ortaya. Bunlara ne lzum var kardeim? Olay ortada: Snflar var, modern snflar. Bu snflarn z g olan var, bir de yedek olanlar var. Bir de, bu snflarn dnda, zmre olmakla beraber, bizim tarihimizden gelenek olarak gelen, genliimizin ve ordumuzun vurucu g olarak daima devrimci ncl yapt var. nc gce gelince.. Bizim bildiimiz nc g: i snfnn partisidir. Ondan baka nc g diye bir ey tanmyoruz. Yok yle. Marksizmde byle bir deyim yok. Ama ite, zihinleri orba etmek iin, bu temel g mdr, ite bilmem z g mdr, yok z kuvvet midir, z rgt, z parti midir? Byle birtakm kakafoniler ve arkadalarn zihinlerini kartrmalar devam ediyor. Hi tavsiye etmem. gayet basittir. Bu basit problemin karkla getirilmesi, sadece bizi belki de Finans-Kapitalin oyununa gelmek suretiyle birbirimize dryor. ok yazk oluyor. Sorular: Bei bu.. Altncs: Devrimci Derleni Komitesi ve Halk Uyan Gleri hakknda.. Onun hakknda, ite Sosyalist gazetesinin ve PSD dediimiz sizlik ve Pahallkla Sava Dernei'nin ve Tarihsel Maddecilik Yaynlar'nn topluca bir kk bror kt: Anari Yok, Byk Derleni! gerek. Orada teklif edilmitir: Bir devrimci derleni yaplsn. Bunun iin pratik.. Fazla ayrntlara inmemek iin ii basitletirmek la-

zmd. Bir Proletarya Partisinin ve Proletarya bilinli hareketinin Trkiye'de domas iin nce derleni lazm. Derleni iin de en pratik yol: Her nerede bir rgt varsa.. Tabii Finans-Kapital ve teki antika Tefeci-Bezirgan rgtleri dnda. nk onlar tepeden trnaa zaten rgtl. rgtsz olan halk ynmz. Bu rgtszle ramen, halk ynlarmzn iinde, iiler ve kyllerin iinde nerede bir rgt varsa, bu rgtn iinde bir Derleni Komitesi kurulsun. Ve bu Derleni Komiteleri, bugn iin falan adreste bir nokta gsterilmitir, o nokta ile temas etsin. Trkiye lsnde bir derlenie gitmenin yolu hazrlansn. Kendi evresinde de.. Faizm oka azgnlamtr. Meru savunma gerekir. Ama bu savunmay yalnz zavall bir avu gencimiz omuzlarna yklemek ok ac neticeler veriyor. Binaenaleyh, halk ynlarmz iinde, devrimci derleniin savunmasn, iiden kylden uyan gleri tekil edelim. Yani, her Derleni Komitesi kendi evresinde Uyan Komiteleri salasn. Ama kara halkta salasn ltfen. Elbet genlerimizin bamzn stnde yeri var. Onlarn devrimci atlmlan elbette vurucu g olarak her zaman iin gene ndedir. Ancak, onlara da yardm etmek iin, bu derlenite, Trkiye lsnde her komite, Halk Uyan Birlikleri, Komiteleri, -ne isim verilirse verilsin,bunlar salasnlar. Ve bir merkeze doru balanlsn. Halk Uyan Gleriyle Devrimci Derleni Komiteleri hakknda syleyeceim genel szler bundan ibarettir. Fazla ayrntlara girmenin pratik yarar yok. nk bu adeta kehanet de olabilir. Sonra somut olmaz, ok soyut olur. Balayc olabilir; fazla ayrntya girersek. 78

Oysa her semtimizin, her blgemizin kendi orijinal iliki elikileri var. Onun iinde yaayan arkadalarmzn, hele rgtl olanlarn mutlak kendilerine gre orijinal grleri olacak. Binaenaleyh, o komitelerin kuruluunda: Onlarn da kendi somut artlar iinde, kendi inisiyatiflerini, giriim glerini alabildiine kullanmalar iin, yalnz birer genel ynelti verip, onlar kendi aplarnda, kendi evrelerinde istedikleri gibi serbest giriimle bu derlenie yardmc olmaya sevketmek lazm. Onun iin fazla ayrntlara girmedik ve girmiyoruz. Girmekte de fayda yok. Ancak o derleniler, Derleni Komiteleri, onlarn kurduklar Halk Uyan Gleri kendi evrelerinde grdkleri olanaklar ve baardklar rgtlenmeleri merkeze doru yava yava getirdike, elbet Trkiye lsnde bir Byk Merkez Komite'nin teekklyle, daha yeni bir rgtlenme merhalesine gemek artk gnn meselesi haline gelecektir. O brorde anlatmak istediimiz bunlardr. Zaten vaktimiz de dolmu saylr. Bilmiyorum, arkadalarn bu noktada baka.. Pekl.