Professional Documents
Culture Documents
Anadolu niversitesi
lhiyat nlisans Program
ARAPA-I
Editr
Do.Dr. Ahmet BOSTANCI
Yazarlar
Do.Dr. Abdurrahman ZDEMR (nite 5, 7)
Do.Dr. Ahmet BOSTANCI (nite 1, 4)
Do.Dr. Dursun HAZER (nite 6, 8)
Yrd.Do.Dr. fiahabettin ERGVEN (nite 2, 3)
Dr. Hseyin GNDAY (nite 9, 10)
ANADOLU NVERSTES
Arapa-I
ISBN
978-975-06-0761-5
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 67.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Eyll 2010
NDEKLER
nite 1: Arapada Kelime ve Cmle eitleri
2
nite 2: Cinsiyet Ynnden simler (Mzekker-Mennes)
24
nite 3: Say Ynnden simler (Mfred-Tesniye-Cemi)
46
nite 5: rb Ynnden simler
94
120
144
iii
iv
NSZ
vi
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Arapa kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduunu ayrt edebilecek,
Anahtar Kavramlar
Kelime
sim
Fiil
Harf
sim cmlesi
Fiil cmlesi
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Arapada Kelime
ve Cmle eitleri
GR
Trkemizde olduu gibi Arapada da istediimiz hususlar kurduumuz
cmleler yoluyla ifade ederiz. Cmleler anlaml ses veya ses birlii
eklinde tanmlanabilecek olan kelimelerden oluurlar. Trkede bir
cmlenin isim cmlesi mi yoksa fiil cmlesi mi olduunun tespitindeki temel
lt yklemidir. Trkede yklemi isim olan cmlelere isim cmlesi,
yklemi ekimli fiil olan cmlelere ise fiil cmlesi denilmektedir. Arapada
ise cmlenin ne tr bir kelime ile balad nemlidir. Arapada ise isim ile
balayan cmleler isim ve fiil ile balayan cmleler de fiil cmlesidir. Bu
sebeple, cmlelerin yapsn anlayabilmek iin ncelikle kelimelerin eidinin
bilinmesine ihtiya vardr. Arapada isim, fiil ve harf olmak zere eit
kelime bulunmaktadr. Bunlar anlamlar sayesinde bilinebilecekleri gibi
zellikle isim ve fiil iin geerli olmak zere bir takm ekilsel zellikleriyle
de dierlerinden ayrt edilebilirler. simler el taks alma, banda cer harfi
bulunabilme, sonuna yuvarlak t alabilme gibi ekilsel zelliklere sahipken
fiiller de ncelerinde bulunan baz edatlar ya da sonlarna eklenen zamirler
gibi eklen de tespit edilmelerini salayan almetler tamaktadrlar.
Bu nitede kelime eitleri ve ekilsel zellikleri zerinde durulduktan
sonra Arapa cmlenin iki trn tekil eden isim ve fiil cmleleri ana
hatlaryla ele alnmaktadr. Dilbilgisi anlatmna geilmeden nce nite
konusuyla ilgili ok sayda rnek ieren bir Okuma Paras ve paray
kavramaya ynelik altrmalar, dilbilgisi anlatmnn ardndan da konunun
deiik rnekler vastasyla zihninizde yerlemesini hedefleyen eitli
altrmalar bulunmaktadr.
Dil renirken nemli olan gramer kurallarn anlatabilmek deil
karlalan deiik tr rnekler zerinde uygulayabilmek yani dilin
kendisiyle kar karya gelebilmektir. Altrmalarn bu amaca hizmet etmesi
dnlmektedir.
Konuya dair bilgi iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
www.schoolarabia.net adreslerine de bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI
.
.
:
:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
)
.
.1
!
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.7
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
(
)
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.6
.
.
.7
4. Alt izili Kelimelerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
5. Alt izili kelimelerin cemilerini (oullarn) bulunuz.
.1
.
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
6. Aada verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
seiniz.
!
)
)
(.
:
:
a. Bana vatann iin ne istersin diye soran birine derim ki: Vatanmn
gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
b. Bana vatann iin ne istersin diye sorsalar derim ki: Vatanmn gl,
sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
c. Bana vatann iin ne istersin diye sormutun. Sana demitim ki:
Vatanmn gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
d. Bana vatann iin ne istersin diye sorsan sana derim ki: Vatanmn
gl, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
e. Bana vatann iin ne istersin diye sorsan sana derim ki: Vatanmn
gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
DLBLGS
ARAPADA KELME VE CMLE ETLER
Arapada Kelime eitleri
Kelime: Cmleleri meydana getiren ve bir takm anlamlar gsteren szlere
kelime denir. Anlaml ses veya ses birlii eklinde de tanmlanabilir.
Arapada eit kelime vardr: sim, fiil, harf. Kelime kendisinden
bakasndaki bir anlam gsteriyorsa harftir. Bizzat kendindeki bir anlam
gsteriyorsa baklr: Zaman anlam gsteriyorsa fiil aksi halde isimdir. Bu
ksa bilgiden sonra kelimenin eidi olan isim, fiil ve harfi daha yakndan
tanmaya geebiliriz.
sim
Zamana bal olmakszn mstakil bir anlam gsteren kelimedir. Varlklara
ad olan kelimelerdir eklinde de ifade edilebilir.
kelimeleri isimdirler.
simler en bata anlamlaryla dier kelime eitlerinden ayrlrlar. Bunun
yan sra pek ou ekilsel olan bir takm alametler de isimleri ayrt etmemize
yararlar. smin, fiil ve harften ayrld balca alametleri/zelikleri unlardr:
2. smin bana (... )nida harflerinden birisi gelebilir.
(
) Muhammed Peygamber olarak gnderildi. cmlesinde (
)
ve (
)
kelimeleri
sonlarna
aldklar
tenvinlerden
de
rahatlkla
anlald
zere isimdirler.
)
ismi ise msned ileyhi oluturmaktadr. Msned ileyh olabilme isme ait bir
zelliktir. Fiilin msned ileyh olma imkn olmadndan fil olabilme
ihtimali de bulunmamaktadr.
Arapa isim cmlelerinde mbteda, msned ileyh, haber ise msneddir.
(.
)
gzel olma yargs/hkm (msned/haber), dieri de kendisi hakknda bu
cmlesinde ise (
) msnedi, ( )ise msned ileyhi oluturmaktadr.
Msned ileyh olabilme isme ait bir zelliktir. Buna gre fiilin mbteda
olabilme ihtimali bulunmamaktadr.
7. simler cmle iersinde merfu (mfred (tekil) isimler, cem-i mennes
slimler (kurall diil oullar) ve cem-i teksirler (krk oullar) iin zamme
harekeli), mansb (tekil isimler ve krk oullar iin fetha harekeli) ve
mecrr (tekil isimler, kurall diil oullar ve krk oullar iin kesra
harekeli) konumlarnda bulunabilirler. Bir ismin sonu hibir zaman sakin
(cezimli) olmaz. (
) kim vb. mebni (yani sonu asla deimeyen) isimlerin
sonunda yazlta bulunan cezmin bu konuda bizi artmamas gerekir. Her
ne kadar zahiren kelimenin sonunda cezm olsa da bu kelime yerine gre
mahallen merfu, mecrr ya da mansbtur.
Sonu cmledeki yerine gre deimeyen zamirler, iaret isimleri vb.
mebni isimler de merfu, mansb, mecrr olurlar. Ancak bu kelimelerin sonu
deimedii iin sonlarnda her hangi bir alamet grlmez. Bu tr kelimeler
iin mahallen merfu, mahallen mansb, mahallen mecrr ifadeleri kullanlr.
Aadaki cmlelerdeki isim rneklerini inceleyiniz.
(
) kelimesi fil (zne) konumunda bir
) Ali geldi cmlesinde (
)
tekil isim olduu iin son harekesi zamme olmutur. Ayn durum (
) kelimesi iin de sz konusudur.
retmen gitti cmlesindeki (
(
)Aliyi grdm cmlesinde (
) kelimesi mefl (tmle)
)
konumunda bir tekil isim olduu iin son harekesi fetha olmutur. (
konusudur.
(
) cmlesinde (
) kelimesi cer harfi olan (
)dan sonra
geldii iin son harekesi kesra olmutur. (
) renci
) kelimesi de yine cer harfi dolaysyla
retmene bakt cmlesindeki (
kesra ile harekelenmitir.
Mecrr olma sadece isme ait bir zelliktir. Muzri fiiller de yerine gre
merfu ve mansb olabilir ama asla mecrr olmazlar.
simler yukarda da temas ettiimiz gibi balarna gelen cer harfleri
dolaysyla mecrr olduklar gibi iki ekilde daha mecrr olurlar: 1. Muzafun
) snfn penceresi rneinde
ileyh (tamlayan) olduklarnda: (
) kelimesi muzafun ileyh olduu iin kesra hareke ile mecrr olmutur.
(
2. Mecrr bir isme sfat vb. olarak uyduklarnda: (
)
) kelimesi ( )cer harfi
Mehur bir adama selam verdim cmlesinde (
) kelimesi ise (
) kelimesinin sfat
dolaysyla mecrrdur. (
olduundan ona bal olarak mecrr olmaktadr.
smin cer olmasnn sebebi (harfi cer, izafet ve bir baka mecrr
kelimeye ballk) besmelede bir arada bulunmaktadr: ()
ifadesinde ( )kelimesi ( )cer harfi sebebiyle, ( )kelimesi muzafun ileyh
Fiil
Zamana bal olarak mstakil bir anlam ifade eden kelimelerdir. Eylem, i,
olu bildirirler.
(
) uyuyor, (
) yaz,
) Yazd, (
) gitti, (
) yiyor, (
( ) Oku kelimeleri fiil rnekleridir.
Fiillerde isme ait zellikler olan yuvarlak t, tenvin, ( )taks ve cer harfi
alabilme gibi hususlar kesinlikle bulunmaz. Fiil zaman bakmndan ksma
ayrlr: Mz, muzri ve emir
Mz: Trkemizdeki dili gemi zamann karldr.
(
) Ali dersi yazd cmlesindeki (
) yazd kelimesi,
)
(
)
Ali
oturdu
cmlesindeki
(
)
oturdu
kelimesi
ve (
Salih kt cmlesindeki (
) kt kelimesi mz fiildir.
Mz fiilin hem isimden hem de dier fiil eitlerinden (Muzri, emir)
ayrt edici zellikleri ise unlardr:
1. Mz fiil ekimi esnasnda fiile bitien tut-tens (menneslik ts)
(
) ve yine ekim esnasnda bitien ve zne grevi gren (
)
zamirleri mz fiile has zelliklerdir. Zira bunlar isme ve dier fiil eitlerine
bitimezler. Dolaysyla sonlarnda bu ekler olan kelimelerin mz fiil
olduklarna hkmedebiliriz. (...
)kelimeleri
sonlarndaki eklerden de anlalaca zere mz fiildirler.
2. Mz fiilin bana ( )edat gelebilir. Edat mz fiile kesinlik anlam
katar. rnein (
) Kesinlikle yazd anlamndadr. smin banda yer
)
henz
yazmad
rneklerinde
olduu gibi. Bu
gelebilir. (
)
kacak
ve
(
)
oturacak
rneklerinde
olduu
gibi.
4. Muzri fiilin banda (
) nasb edatlarndan biri bulunabilir.
(
) edat (
)Bir mektup yazmak istiyorum. rneinde (
)
muzri fiilinin sonunun nasb olmasnn (rneimizde stn harekesi
almasnn) sebebidir. rneimizde (
)kelimesi de yine muzri bir fiildir ve
bana sonunun deimesini gerektiren bir edat gelmediinden tre ile
harekelenmitir.
5. Ayrntlar Fiillerde rab nitesinde grlecei zere, mz ve emir
fiillerin sonlar asla deimezken (mebni iken) muzri fiil byle deildir yani
sonu ncesinde bulunan ve muzri fiili etkileyebilecek edatlara gre
deiiklik gsterir. Buna gre; muzri fiil merfu, mansb ve meczum olur,
ancak mecrr olmaz. Zira mecrr olma sadece isimlerde bulunan bir
zelliktir.
(
) mansb, (
) ise meczum
)muzri fiili merfudur. (
konumundadr.
Emir: Bir iin olmasn veya yaplmasn istemek iin kullanlan kip
emirdir. (
) Yaz!, (
) gir! kelimeleri emir
) otur!, (
rnekleridir.
Bir fiilin emir olduunun kriteri talep iermesidir.
Emir fiiller mebndir yani sonlar asla deimez.
simle fiil arasnda tablo halinde u ekilde bir karlatrma yapabiliriz:
10
SM
FL
(Yuvarlak t/ t el-merbta)
Alr
Almaz
Alr
Almaz
Cer harfi(...
Alr
Almaz
Nida Harfi(...
Alr
Almaz
Zaman
Yok
Var
Evet
Evet
(
)edat
Gelmez
()ve(
)edatlar
Gelmez
Gelebilir (muzri)
(
)edatlar
)ve(
Gelmez
Gelebilir (muzri)
(
)nasb edatlar
Gelmez
Gelebilir (muzri)
Harf
Arapadaki kelime eitlerinden ncs harftir. Harfe edat da
denilmektedir. Arapada isim ve fiil gibi bir dier kelime eidi olan harfi
alfabe harfleri ile kartrmamak gerekir. Buradaki harf derken tek bana bir
anlam olmayan baka kelimelerle beraber bir anlam ifade eden edatlar
kastedilmektedir.
Arapada (...
) nasb
)cer harfleri, (
) ve benzerleri (...
)
edatlar, (...
) atf harfleri (
kelime eidi olarak harf kabul edilmektedir.
Harf olan kelimeler mebnidir yani sonlar asla deimez. Harflerin isim
ve fiillerden ayrldklar en nemli nokta tek balarna bir anlamlarnn
olmayp beraber kullanldklar kelimelerle birlikte bir anlam ifade
etmeleridir. Harflerin ekilsel alametleri olarak da isim ve fiillere has
alametlerden hi birisinin kendilerinde bulunmuyor olmasn ifade edebiliriz.
Arapada harflerden bir ksm mildir yani balarna geldikleri
kelimelerin sonuna etki ederek deitirirler. Dier bir ksmnn ise nlerine
geldikleri kelimelerin sonuna bir tesirleri yoktur. rnein, cer harfleri
) ve benzerleri
balarna geldikleri isimlerin sonunu cer etmektedirler. (
11
sonunu da ref etmektedirler. (
) retmen snftadr cmlesinde
) kelimesine etki ederek sonunun kesra ile harekelenmesine
( )cer harfi (
) phesiz otobs hzldr cmlesinde ise (
)
yol amaktadr. (
harfi (
) kelimesinin sonunun mansb olmasnn (fetha hareke almasnn)
ve (
) kelimesinin sonunun merfu olmasnn (tre hareke almasnn)
sim Cmlesi
Arapada isimle balayan cmlelere isim cmlesi ( ) denilir. Cmle
isimle balad iin bu ekilde isimlendirilmitir. Bilindii zere Trkede
ise yklemi isim olan cmlelere isim cmlesi denilmektedir.
)Evin kaps
) kelimesi ile balamaktadr. Ayn durum (
(
aktr cmlesi iin de geerlidir. Zira cmlenin banda yine bir isim olan
(
) kelimesi bulunmaktadr.
Arapada basit bir isim cmlesi iki isimden oluur. Normal cmle
diziliinde bata yer alan eye mbteda ( )sonda yer alan geye de haber
( )denilir.
Mbteda: sim cmlesinin znesidir. Ayrntlar sim Cmlesinin
geleri adl nitede anlatlaca zere genellikle marife (belirli isim)dir.
Nekra olarak geldii durumlar da vardr. Mbteda daima merfudur (mfred,
cem-i mennes slim ve cem-i teksir (krk oul) isimler iin geerli olmak
zere zamme harekelidir).
Haber: sim cmlesinin yklemidir. Normal cmle diziliinde
mbtedadan sonra gelir ve genellikle nekredir. Haber de mbteda gibi daima
merfudur (mfred, cem-i mennes slim ve cem-i teksir (krk oul) isimler
iin geerli olmak zere zamme harekelidir).
12
)Oda genitir. (
) kelimesi
) kelimesi mbteda, (
haberdir.
) Kitap gzeldir. (
) kelimesi mbteda, (
) kelimesi
haberdir.
) ki renci baarldr (
) kelimesi mbteda, (
)
(
kelimesi haberdir.
(
) retmenler baarldrlar. (
) kelimesi mbteda,
(
)
kelimesi
haberdir.
(
) Bayan retmenler baarldrlar (
) kelimesi
mbteda, (
) kelimesi haberdir.
(
) Evin kaps aktr (
) kelimesi mbteda, (
)
kelimesi haberdir.
(
) retmenler ilerinde aktiftirler (
) kelimesi
mbteda, (
)
kelimesi
haberdir.
Fiil Cmlesi
13
Eer anlam fiil ve fil ile tamamlanyorsa yani fiil lzm (geisiz/nesne
almayan) bir fiil ise fiil cmlesi olabilmesi iin bir baka geye ihtiya
yoktur. ayet tamamlanmyorsa yani fiil mteadd (geili/nesne alan) bir
fiilse cmlede fiil ve fil dnda nc bir ge daha bulunur ki o da
mefldr. Fiilin yapt iten etkilenen geyi gsteren mefl mansbtur
(yani mfred (tekil) ve kuralsz oul (cem-i teksir) kelimeler iin geerli
olmak zere son harekesi daima fethadr). Mefl cer harfli olarak da
gelebilir. Bu son durumda fiilin mutlaka mteaddi (geili) olmas gerekmez.
Kurall bir Arapa fiil cmlesinde dizili u ekildedir:
Fiil+Fil veya Fiil+Fil+Mefl
Aadaki fiil cmlesi rneklerini inceleyiniz:
mefldr.
(
) Bebek uyudu (
) fiil, (
) fildir.
(
) fildir.
) Asker ld (
) fiil, (
) ki kz oynuyor (
) fiil, ( )fildir.
(
) fildir.
) Mslmanlar secde etti (
) fiil, (
(
)Hasan bir aslan grd ( )fiil, (
) fil ve (
) mefldr.
)
(
) Ali mescitte namaz kld (
) fiil, (
) fil ve (
mefldr.
rneklere dikkat edilirse fil (zne), ister mfred (tekil), ister tesniye
(ikil), isterse de cemi (oul) olsun fiil dima 3. tekil ahs kipinde
gelmektedir. Fiille fil arasnda sadece menneslik (diillik)-mzekkerlik
(erillik) asndan uyum bulunmaktadr.
Trke devrik cmlelerde olduu zere, Arapa fiil cmlelerindeki
.
.
14
ALITIRMALAR
)1. Aadaki cmlelerde geen her bir kelimenin eidini (isim/fiil/harf
belirtiniz.
.
.1
.2
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.
.10
2. Aadaki cmlelerin eidini (isim cmlesi/fiil cmlesi) belirtiniz.
.1
.2
.
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.7
.8
.9
.10
3. Aadaki kelimeleri tabloda ilgili yerlere yerletiriniz.
15
/
/
...............
/ /
...............
/
/
/
...............
/
/
...............
/ /
/ /
...............
/ / /
...............
/
/ /
...............
5. Aadaki kelimeleri anlaml bir fiil cmlesi oluturacak ekilde sraya
diziniz.
/
/
/
...............
/
/
/
...............
/
/
/
/
...............
/
/ /
/
...............
/
/ / /
...............
/ /
/
/
...............
/
/ /
...............
6. Aadaki paragraflarda geen fiil, isim ve harfleri bularak tablodaki
yerlerine yaznz.
16
.
:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
Kelimeler ve Deyimler
Uzaklatrmak :
Ktlk yapmak :
hak etmek :
robot :
beklemek :
bina etmek, yapmak :
yetimek:
)(
da :
17
(su) akmak
kucak :
( )
zlemek :
verimli :
savunmak : /
Su vermek :
( )
Ova :
Ky : )(
yksek :
)(
uurtma :
yaamak :
nehir :
)(
zet
Arapadaki kelime eitlerini sayabilmek
Arapada eit kelime vardr: sim, fiil ve harf. sim varlklara ad olan
kelimelerdir. simler zaman gstermezler. Fiil zamana bal olarak bir eylem,
bir ii bir olu bildiren kelimelerdir. Harf (edat) tek bana bir anlam olmayp
bana geldii kelime ile birlikte bir anlam ifade eden kelimelerdir.
Arapa kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduunu ayrt edebilmek
Arapada isim olan kelimeler balarna ( )taks almalar, cer harfi gelmesi,
sonlarna tenvin (iki esra, iki stn, iki esre), yuvarlak t gelmesi gibi
zellikleri ile dier kelime eitlerinden ayrlrlar. Mz fiil ekimi esnasnda
fiile bitien tut-tens (menneslik ts) (
) ve yine ekim esnasnda bitien
ve zne grevi gren (
) zamirleri mz fiile has
zelliklerdir. Muzri fiilin balca zellikleri ise banda muzriyt harfleri
dediimiz ( )kelimesindeki harflerden bir tanesinin bulunmas, bana
sonunu cezm eden ( ) veya (
) edatlarnn, gelecek anlam katan (
) ve
)
nasb
edatlarndan
birinin
) edatlarnn veya (
gelebilmesidir. Harfler sonu asla deimeyen mebni kelimelerdir ve
ezberleme veya metinlerde karlama sonucunda ainalk kazanma yoluyla
tannabilirler.
sim ve fiil cmlelerini tanyabilmek
Arapa iki eit cmle vardr: 1. sim cmlesi, 2. Fiil cmlesi. sim ile
balayan cmleler isim cmlesi olarak nitelendirilirler. Fiil ile balayan
cmleler ise fiil cmlesidirler. Yani bir cmlenin trn belirlemedeki temel
l o cmlenin isim veya fiil ile balamasdr.
Basit cmlelerin temel gelerini gsterebilmek
Arapa isim cmlesinin iki temel gesi vardr: 1. Mbteda, 2. Haber.
Mbteda, isim cmlesinin znesidir. Genellikle marife (belirli isim)dir.
18
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerden hangisi fiil cmlesidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. (.
) cmlesindeki alt izili kelimenin e anlamls
aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
c.
19
d.
e.
b.
c.
d.
e.
2. a
3. c
4. e
5. d
( )isim. Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, 2. Cmlede
) isim.
msnedn ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, ncesinde cer harfi ( )olmas.
(
) isim. Alameti: Sonunda tenvin bulunmas.
.
(
) isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunmas, 2. Cmlede msnedn
ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
) isim. Alameti:
(
) isim. Alameti: Cmlede msnedn ileyh (bu cmlede mbteda)
) isim. Alameti: Banda ( )taks bulunmas,
konumunda bulunmas. (
20
(
) isim. Alameti: Banda ( )taks bulunmas, (
) isim. sm-i tafdil
)
kalbnda olmas. (Bu kalptan Arapa II kitabnda sz edilecektir. ) (
) olmas. (
) isim. Alameti:
isim. Alameti: ncesinde cer harfi (
(
) isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunmas, 2. Cmlede msnedn
ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
) isim. Alameti:
(
) isim. Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, 2. Cmlede
) isim.
msnedn ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
(.
) zamirinden
) cmlesinde (
) kelimesi sonundaki (
)
kelimeleri
balarndaki
(
)
taksndan da
(.
)cmlesinde (
)kelimesi bandaki muzarat harfi
) kelimesi ( )taksndan
( )den anlald zere muzri fiil, (
) kelimesi de bandaki (
) cer harfinden ve
anlald zere isim ve (
( )taksndan anlald zere isimdir.
(.
) cmlesinde (
) kelimesi sonundaki (
) zamirinden
anlald zere fiil, (
),
(
)
kelimeleri
balarndaki
(
)
taksndan da
)
kelimesi
de
sonundaki
tenvinden
de
anlald zere isim ve (
21
(.
) lde bir deve grdm, fiil cmlesi
(.
) renci derslerini gzden geirdi, fiil cmlesi
) ki kk ocuk zekidir, isim cmlesi
(.
Yararlanlan Kaynaklar
Vl, F. F. (1997), en-Nahvul-vazf, Hil
Birgiv, M. (1998), zhrul-esrr, Erzurum.
Matrac, M.(2000), Fin-nahv ve tatbktuh, Beyrut
rt, M. M. (2006), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
rt, M. M. (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Heyet, (ty), el-Kavidul-Arabiyyetul-muyessera, stanbul.
22
23
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Mzekker
Mennes
T-i marbta
Elif-i maksra
Elif-i memdde
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin;
24
Cinsiyet Ynnden
simler (MzekkerMennes)
GR
Trkenin gramerinde doadaki erkek ve dii canllarn adlandrlmalarndaki
baz ayrmlar dnda erillik-diillik kategorilerine rastlanmaz. Bu adlandrmalar da dilbilgisi kurallarn etkilemez. ngilizcede nc ahs
zamirlerinde olduu gibi snrl dzeyde cinsiyet ayrm gzlenir. Arapa ise
cinsiyet ayrmnn neredeyse btn dilbilgisi kural ve yaplarnda etkili
olduu bir dildir.
Arapada isimler ve sfatlar cinsiyet asndan mzekker (eril) ve
mennes (diil) olmak zere ikiye ayrlr. Doal olarak erkeklik zelliine
sahip canllar mzekker, diilik zelliine sahip canllar ise mennes
kategorilerini olutururlar. Bu snflama genileyerek canl cansz btn
varlklar kapsar. rnein kap kelimesi eril iken pencere kelimesi diildir.
Hangi lte gre byle bir ayrma gidildiine ilikin net ve bilimsel bir
gereke ortaya konamamtr. Bu durumda, mennes ve mzekker isimleri
birbirinden nasl ayracaz? Gayet basit: Arapada isim ve sfatlarn
sonlarna eklenen ve almet olarak adlandrlan son ekler kelimenin
mennes mi mzekker mi olduunu kolayca anlamamz salayacaktr. Bir de
sonunda hibir menneslik alameti bulunmad halde mennes kategorisine
giren isimler vardr. Bunlar snrl sayda olup, renilmesi iitme ve ezbere
dayal olduu iin sem mennes olarak adlandrlr.
Mzekker-mennes ayrmn neden renmemiz gerektiini merak ettiniz
deil mi? Bu ayrm renmek durumundayz, nk Arapada ahs
zamirleri, iaret isimleri, ilgi zamirleri ismin cinsiyetine gre deimektedir.
Fiillerin ahslara gre ekiminde form cinsiyete gre ekillenir. zne ile
yklem, sfat ile niteledii isim arasnda cinsiyet asndan uyum aranr. Daha
bunun gibi cinsiyeti ilgilendiren baka konularn da varl dnldnde
mzekker-mennes ayrmnn ne derece nemli bir konu olduu anlalr.
Konuya dair n bilgi iin
adreslerine de bavurabilirsiniz.
25
www.onlinearabic.net,
www.nizamettin.net
OKUMA PARASI
.
:
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iinden seiniz.
(
)
.1
.
26
.
.2
.
.3
!
.4
.
.5
.6
.
.
.7
)
(
.1
.
.
.2
.3
.
.4
.
.
.5
.
.6
.7
.
.1
.
.
.2
.3
.
!
.4
.5
.
.
.6
.
.7
5. Alt izili kelimelerin oullarn syleyiniz.
.1
.
.
.2
.3
.
.4
.
27
.5
.6
.
.7
.
6. Aada verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
seiniz.
.
a. Hava ak olduunda sa elimde balta ve dierinde kova olduu halde
baheye inerim.
b. Hava ak ve gne parlak olduunda elimde kk bir balta ve dierinde
kova olduu halde baheye inerim.
c. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde bak ve dierinde kova
olduu halde baheye inerim.
d. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde kk bir balta ve
dierinde kovam olduu halde baheye inerim.
e. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde kk bir balta ve
dierinde kova olduu halde baheye inerim.
a. Bizle beraber bahede yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
b. Bizle beraber bahede yaayan kpek, kedi, tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
c. Bahede yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar doyurmay
unutmam.
d. Bizle beraber bahede yaayan kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
e. Bizle beraber yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
DLBLGS
ARAPADA CNSYET YNNDEN SMLER
Arapada isimler cinsiyet ynnden mzekker (eril) ve mennes (diil)
olarak ikiye ayrlr.
28
MZEKKER (ERL)
Erkek canllarla, gramer bakmndan erkek kabul edilen varlklara delalet
eden isim ve sfatlar mzekkerdir (erildir) . Mzekker isimler, hakk (gerek)
ve mecz (itibar) olmak zere ikiye ayrlr:
1. Hakk Mzekker: Fizyolojik adan erkek olan varlklar iin kullanlan
isim ve sfatlardr. Aadaki hakiki mzekker kelime rneklerini ve cmle
ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
ocuk kktr. .
Adam uzundur. .
Babas fakirdir. .
Kardei hastadr. .
Days emeklidir. .
retmen baarldr. .
Horoz gzeldir. .
renci zekidir. .
Bu, gzel bir devedir. .
Dede mutludur. .
Babas memurdur. .
kz gldr. .
Halit mhendistir. .
Aslan cesurdur. .
Mdr konuuyor. .
ocuk uyuyor. .
O, Allaha inanr. .
i alyor. .
Kedi kovalayan bir kpek grdm. .
O, kei gibi inat bir adamdr. .
Kurban bayramnda bir ko kestik. .
At binenin kl kuananndr. .
gibi baz isimler mstesna, mzekker isimlerin sonunda
tenis alameti (diilik alameti) bulunmaz. Bu tr isimler sadece sonlarndaki
menneslik alametinden dolay lafzi mennes kategorisine dhil edilse de,
dilbilgisi ynnden mzekkerdir.
29
Deniz derindir. .
Kitap kalndr. .
Hava souktur. .
lim faydaldr. .
Mescit temizdir. .
Kalem uzundur. .
Ay uzaktr. .
Duvar beyazdr. .
Snfta okuyoruz. .
Ev byktr. .
Snf genitir. .
.Bu kolay bir sorudur. .
nc ders bitti. .
Kk anahtar nerede?
Snav yakndr. .
Da yksektir. .
Vakit geiyor. .
Ali kk bir fabrikada alyor. .
Geen hafta kydeydim. .
Gelecek ay Kahirede olacam. .
Geen yl byk bir daa trmandk. .
Bu, eski bir evdir. .
Bu, fakir bir adamdr. .
Birinci cmlede hakiki mzekker olan
ismi, mzekker ism-i iaret
olan
ile kullanlmtr. kinci cmlede mecz mzekker olan
isminin
de mzekker ism-i iaret olan
ile kullanldna dikkat ediniz.
Dn grdm adam geldi. .
Senden aldm kitab okudum. .
mzekker olan
isminin yerine kullanldna dikkat ediniz.
Boluklar parantez iindeki uygun kelimelerle doldurunuz.
)
(
-
-
-
-
-
30
.......
.
.2
.
.........
.4
.6
.
..........
........
.8
.1
.
.........
..........
.
.3
...........
.5
..................
.7
MENNES (DL)
Dii varlklarla, gramer bakmndan dii kabul edilen varlklara delalet eden
isim ve sfatlar mennestir (diildir). Mennes isimlerin sonlarnda,
genellikle menneslik almetleri ( ) bulunur. Mennes isimler,
hakk (gerek) ve mecz (itibar) olmak zere ikiye ayrlr:
1. Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii varlklar iin kullanlan
isimlerdir. Sonunda menneslik almeti bulunup bulunmamasna gre Lafz
Hakk Mennes ve Gayri Lafz Hakk Mennes olarak iki ksma ayrlr.
1.1. Lafz Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii bir varla delalet
eden ve sonunda diilik alametlerinden birini tayan isimlerdir. Aadaki
lafz hakki mennes kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn
inceleyiniz:
Tavuk gzeldir. .
Kadn uzundur. .
Nine mutludur. .
Dii deve byktr .
Anne hastadr. .
Halas zengindir. .
Selma zekidir. .
Hemire baarldr. .
Esma alkandr. .
Leyla zengindir. .
Bayan retmen yorgundur. .
Teyze fakirdir. .
Fatma vefaldr. .
Kz ocuk uyuyor. .
Dii aslan yrtcdr. .
nek st ieriz..
Nine torununa gzel bir hikye anlatyor. .
Anne gelecek nesilleri yetitirir. .
Dii aslan avda erkek aslanlara katlr. .
31
1.2. Gayri Lafz Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii bir varla
delalet ettii halde sonunda diilik alameti tamayan isimlerdir. Aadaki
gayri lafz hakiki mzekker kelime rneklerini ve cmle ierisindeki
kullanmlarn inceleyiniz:
Kz kktr. .
Meryem evlidir .
Kz kardei hastadr. .
Alinin annesi fakirdir. .
O, dul bir kadndr..
Aye ocuklu bir kadndr. .
Zeynep gayretlidir. .
Dii eek gldr .
Hint gzel bir kzdr. .
Hibir kz evde kalm olmay istemez. .
Hayzl kadn be vakit namazn klamaz..
(
-
-
-
-
)
-
-
......... .2
.
.( )
.........
.1
.
...........
.4
.
.3
..........
.
........
.6
.
......... .5
............
.
.8
.7
.........
2. Mecz Mennes: Gerekte dii olmad halde dil bilgisi ynnden dii
kabul edilen varlklara delalet eden isimlerdir. Menneslik alameti tayp
tamamasna gre, Lafz Mecz Mennes ve Gayri Lafz Mecz Mennes
(Semi Mennes) olarak iki ksma ayrlr.
2.1. Lafz Mecz Mennes: Gerekte dii olmad halde dil bilgisi
ynnden dii saylan varlklara delalet eden ve sonunda ( - - )diilik
alametlerinden birisi bulunan isimlerdir. Aadaki lafz meczi mennes
kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
32
anta ardr. .
Pencere byktr. .
Araba pahaldr. .
O, gzel bir andr. .
Bahe genitir. .
Nasihat faydaldr. .
l byktr. .
Okul sardr. .
Ktphane sakindir.
t siyahtr. .
Yumurta beyazdr. .
Evimizin aalarla evrili bir bahesi var. .
Bir musibet bin nasihatten hayrldr. .
Sana gre en byk sorun nedir?
Gne parlaktr. .
Dnya yuvarlaktr. .
Ev temizdir. .
Sa kula iitmiyor. .
Gk mavidir. .
Sava hiledir. .
Kapal ar nerede? .
Rzgr gldr. .
Akrep zehirlidir. .
Ate yakcdr. .
Nefis a gzldr. .
Kuyu derindir. .
Her nefis lm tadacaktr. .
Elden ne gelir! (Gz grmekte, el uzanamamakta). .
Ahmet, bakann sa koluydu. .
- -
-
(
-
-
-
-
)
..........
.2 ............
.1
..............
.........
.3
.4 .
. ...........
.6
............
.8
...............5
.
.............7
MENNESLK ALAMETLER
Arapada bir ismin mennes olduunu gsteren almet vardr:
1. T-i Merbta (
) : Yuvarlak t. Diilik ts da denilen bu t,
sonuna eklendii isim ve sfatlar mennes yaparak mzekkerlerinden ayrr.
Yuvarlak menneslik tsnn kelimelerin aslndan olmayp zid olduu
unutulmamaldr. Daha ok fiilden treyen sfatlarn (ism-i fil, ism-i mefl,
sfat- mebbehe) ve ism-i mensblarn sonlarna eklenir. ( veya )
eklinde yazlr. Fiilden trememi (cmid) isimlerde daha az bulunur.
Aadaki rnek kelimeleri ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
-
/ -
/
/ - / -
-
-
-
/
/
/
-
-
/
-
/
-
/
-
/
/
-
Bu kadn zengindir. .
Bu gen kz zekidir. .
Bu delikanl zekidir. .
Gen kz terbiyelidir. .
Delikanl terbiyelidir. .
Kpek (dii) atr. .
O (bayan), bir rencidir .
Kedi (dii) uyuyor. .
Zeynep bir yazardr. .
Kedi (erkek) uyuyor. .
Ahmet bir yazardr. .
Hatice Trktr. .
Mahmut Trktr. .
Maktule doktordu .
retmen Hanefdir. .
34
Bu adam zengindir. .
Maktul doktordu. .
retmen Hanefdir. .
Kz kardeim hasta. .
O, iyi bir kadndr. .
Bayan doktor yorgundur. .
Doktor yorgundur. .
Dii kpek yavrularna efkatle bakyordu. .
!
Fatma! Sen Hanefi mi yoksa afii misin?
Ne yazk ki! Hemire hastayd. .
!
/
/
/
/
iei ve gl ok severim. .
Bir iek kopardm, bir gl kokladm. .
Birinci cmlede
kelimeleri cins isimlere bir tek, bir tane
ve
anlam kazandran Tl-vahde ( )getirilmeden kullanld iin anlam
olarak iek ve gl cinsini ifade etmektedir. Ayn kelimeler ikinci cmlede
ve
eklinde teklik anlam tayan Tl-vahde ( )ile kullanld
iin bir tek iek ve bir tek gl anlam kazanmtr. Aadaki rneklerde de
durum ayndr.
.
Karnca ve ar alkan hayvanlardandr.
Bu kk bir karncadr.
-
/
/
/
(
) lsnde olup ism-i mefl (edilgen orta) anlam tayan sfat
)lsnde ism-i fil (etken orta) anlam tayan
mebbeheler ile, (
sfatlarda erillik-diillik ayrm yoktur. Bu vezinler mzekker ile mennes
arasnda ortaktr.
Sabrl bir kadn. .
/ Sabrl bir adam. .
:
Yal bir kadn. .
/ Yal bir adam. .
:
ldrlm,
kelimesi
sabrl anlamndadr.
kelimesi
kelimesi
ciz, yal anlamndadr.
kelimesi
yaralanm,
Boluklar parantez iindeki uygun kelimelerle doldurunuz.
(
-
- - -
-
-
)
-
.
.......... .2
.
......... .1
.
...........
.4
............... .3
. ...........
.6
.............
.5
............
........
.7
.8
2. Elif-i Maksra (
): sim ve sfatlarn sonuna ( veya )
(hastane)
ve
(Ms)
rneklerinde
olduu
gibi
(delikanl),
menneslik anlam ifade etmez. Zira bu rneklerde elif-i maksra, kelimenin
kk harflerindendir, menneslik iin sonradan eklenmi deildir.
Elif-i Maksrann Tenis Alameti Olarak Kullanld Yerler
ve
vezinlerindeki isim ve sfatlarda zid olan elif-i maksra
menneslik alametidir.
vezni, mzekker olan
ism-i tafdilinin
mennesidir.
vezni
ise,
mzekker
olan
sfat-
mebbehe vezninin
mennesidir. Ayrca vezninde bir takm isim ve mastarlar da vardr.
sm-i tafdil, mukayese ve stnlk bildirmek iin fiillerden
vezninde
tretilir. Sfat- mebbehe ise, ahs ve nesnelerdeki sabit niteliklere delalet
etmek zere geisiz fiillerden eitli vezinlerde tretilir.
vezni bu
vezinlerdendir. Aadaki kelimeleri ve cmle ierisindeki kullanmlarn
inceleyiniz:
-
-
-
-
-
- - -
- -
-
-
-
En byk kadn. .
En byk erkek. .
kelimesi byk oldu fiilinden tretilmi en byk anlamnda
ism-i tafdildir. ise
vezninin mennesidir. Dikkat edilecek olursa
kelimesinde elif-i maksra yoktur. Oysa kelimesinde elif-i maksra
vardr. Elif-i maksra kelimesini mennes yapmakta ve onu mzekkeri
vezninden ayrmaktadr.
Bu tok bir kadndr.
.
Bu tok bir adamdr. .
36
kelimesi
doydu fiilinden tremi tok anlamnda sfat-
mebbehedir. ise
sfatnn mennesidir. Dikkat edilecek olursa
En kk erkek karde. .
En yce gaye. .
En yksek hedef. .
Susuz kadn. .
Susuz adam. .
Sarho kadn. .
En dk zarar. .
Sarho adam. .
En dk kar. .
Veren el alan elden stndr. .
O gzel gnler ho bir an oldu. .
Hint, snftaki en kk kz rencidir. .
(55- ).
.(180-
) .
hracatmz en yksek seviyelere kt. .
.(74 - ).
Gelecek gnler byk olaylara gebe. .
3. Elif-i Memdde (
): Kelime sonunda ( )eklinde yazlan
eliftir. Elif-i memddenin menneslik alameti olabilmesi iin hemzenin zid
(fazlalk) olmas gerekmektedir. Aksi takdirde elif-i memdde menneslik
alameti olamaz. rnein
kelimelerindeki elif-i
memddeler asl harflerden olduklar iin menneslik ifade etmez. Zira
kelimesinin kk fiili,
kelimesinin kk ise
fiilidir. Dierlerinde
de durum pek farkl deildir.
kelimesindeki
hemzenin
asl vav, ve
kelimelerindeki
hemzelerin
asllar
ise
ye
harfleridir.
Hemze bu
37
ss bildiren
veznindeki sfat- mebbehenin mennesi olan
vezninde tenis alametidir. Aadaki kelime rneklerini ve cmle
ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
kelimesi,
sfat- mebbehe vezninin mennesidir. Mzekker olan
anta siyahtr. .
Orman yeildir. .
l byktr. .
Gk mavidir. .
Leyla krdr. .
O, kambur bir kadndr. .
Annesi dilsizdi. .
Yumurta beyazdr. .
Gl krmzdr. .
Kz zariftir. .
(
-
- -
-
)
-
-
-
-
.................. .2
................
.1
.................
.4
................
.3
.
.......... .6
.5
.............
.
.............8
.
.............. .7
Kulak
Yzk parma
Kuyu
arap
Sava
Cehennem
Kova
Ev
Cehennem
38
Sere parmak
Kol, arn
Ayak
Yel, rzgar
Bacak
Cehennem
Gk, sem
Ruh
Cehennem
Di
Kuzey rzgar
Sol
Gne
denek, sopa
Akrep
Balta
Yay
Bardak, kadeh
Omuz
Ate
Naln, ayakkab
Firdevs
Aya, avu ii
Kala
Baldr, but
Tencere
Ayak
Sa
el
ALITIRMALAR
1. rnekte olduu gibi mzekker mbtedalar mennese dntrnz.
- .
:
.1
.
.2
.
.3
.
.
.4
.5
.
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
.
:
.
.1
.....................
.2
.
.
.3
...................
.................
39
.
.4
.....................
...................
.
.5
...................
.6
.
.................
................
.................
.7
.
.8
.
.9
................
.
.10
Hakiki
Mzekker
Mecazi
Mzekker
Lafzi
Hakiki
Mennes
Gayri Lafzi
Hakiki
Mennes
Lafz
Mecz
Mennes
Gayri Lafz
Mecz
Mennes
B GRUBU
Krmz gl. .
Adam zengindir. .
Byk bahe.
Kadn fakirdir.
Faydal kitap.
ocuk kktr.
Gl rzgr.
Kz renci alkandr.
Uzun kalem.
40
Temiz okul.
Oda temizdir.
Sar inek.
Okul byktr.
En byk l.
Ev kktr.
En kk kz.
lim faydaldr.
Kk anta.
Hayat ksadr..
Sol gz.
Kap kapaldr.
rnek:
mennestir. Almeti kelimenin sonundaki kapal tadr.
...........
.1
(
-
-
-
)
-
...........
.2
-
(
-
-
-
)
(
)
-
-
-
-
(
-
)
(
-
)
-
-
-
.
.3
..........
..........
.4
..........
.5
Kelimeler ve Deyimler
trafik skkl :
karmak :
-
-
geindirmek, bakmak :
-
-
41
gece yars oldu :
alnnn teriyle :
ulamak, erimek : -
-
-
den olumak, meydana gelmek :
-
e gerekmek, mal, meli :
-
-
anlatmak :
-
birtaksi ofr :
-
sulamak, su iirmek :
-
-
elendirmek, oyalamak, avutmak:
-
-
budamak, ayklamak :
-
grlt :
-
tercih etmek, yelemek, stn tutmak :
-
bir eyi yapmak :
-
-
mmkn mertebe, imkan lsnde :
vakit geirmek :
- -
kazanmak :
-
-
bir renci olarak :
ailesini geindirmek iin :
henz ulamad, gelmedi :
elenceli, zevkli :
sakinlik :
birbirlerini karlkl sevip sayarlar :
42
zet
Mzekker ve mennes terimlerini tanmlayabilmek
Erkek canllarla, dil bilgisi ynnden eril kabul edilen varlklar gsteren isim
ve sfatlar mzekkerdir. Dii varlklarla, dil bilgisi ynnden diil kabul
edilen varlklar gsteren isim ve sfatlar ise mennestir.
Menneslik alametlerini tanyabilmek
Mennes isimlerin sonlarnda, menneslik almetleri ad verilen ()
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde menneslik uyumu yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
b.
43
c.
d.
e.
d.
c.
e.
c.
d.
e.
c.
-
-
d.
-
-
-
e.
-
2. c
3. b
4. d
5. c
44
konusunu
.7
.4
.3
.8
.1
.6 .5
.2
Sra Sizde 2
.7
.3
.1
.2
.6
.4
.8
.5
Sra Sizde 3
.1
.7 .6
.8
.4
.3 .2
.5
Sra Sizde 4
.1
.8
.3 .2
.6
.5
.4
.7
Sra Sizde 5
.4
.1
.3 .2
.8
.5
.6
.7
Yararlanlan Kaynaklar
rt, M. M., (2008), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Gler, ., Gnday H., ahin, . (2001), Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Kl, H. (2005), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Talu, M. (1986), Sarf lmi-Nahiv lmi, Kayseri.
45
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Mfred, tesniye
edebileceksiniz.
ve
cem
kelimelerin
irab
alametlerini
ayrt
Anahtar Kavramlar
Mfred
Tesniye
Cem-i mkesser
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Mustafa Meral rtnn Arapa Dilbilgisi Sarf adl kitabndaki MfredTesniye ve Cem konusunu inceleyiniz.
46
Say Ynnden
simler (MfredTesniye-Cemi)
GR
nsanlarn konutuu dillerin ounda kelimelerin niceliine gre tekil ve
oul eklinde iki temel dilbilgisi kategorisine ayrld bilinmektedir.
ngilizce ve Franszca gibi Trkede de bir tek varla delalet eden isimlere
tekil, birden ok varla delalet eden isimlere oul denir. Dilimizde bir ismi
oul yapmak iin ses uyumuna gre ismin sonuna ler veya lar taklar
getirilir. Arapada ise durum farkldr. Tekil (mfred) kategorisinden sonra
hemen oul (cemi) kategorisi gelmez. Bu ikisinin arasnda bir baka
katogori daha vardr. Ayn trden iki adet varl ifade eden bu forma tesniye
veya msenn (ikil) denir. Mfred kelime bir varla delalet ederken, tesniye
ayn trden/cinsten iki varla, cemi ise ayn trden ve zeri varla delalet
eder. Trkeden bir baka farkl yn olarak, Arapada mfred (tekil) isimler
erillik-diillik, akl sahibi bir varla ad olup olmama gibi zelliklerine bal
olarak birka farkl kipte oul yaplrlar.
Arapada isimlerde olduu gibi fiillerin de tesniye (ikil) formlarna gre
ayr ekimlere sahip olduu unutulmamaldr. Btn zamirlerin, iaret
isimlerinin, ismi mevsullerin tesniye kipleri vardr. Bunlar isimlerle birlikte
kullanlrken daima nicelik asndan uyum olmas aranr. kil bir mbteda
(zneyle) balayan isim cmlesinde haber (yklem) de ikil olmak zorundadr.
kil bir varla dnen zamir ancak ikil olabilir. kil bir varlk ancak ikil bir
ismi iaretle gsterilebilir. Dier taraftan ikil kelimeler sfatlarla nitelenirken
niteleyenin yani sfatn da nitelenen yani mevsuf gibi ikil olmas gerekir.
Sylediimiz hususlar insanlar iin kullanlan cemi (oul) isimler iin de
geerlidir.
Ksaca Arapa konuurken ve yazarken cinsiyet uyumu nasl nemliyse
nicelik uyumu da ayn ekilde nemlidir. Bu nedenle kelimelerin tesniye
(ikil) ve cemi (oul) yaplmalaryla ilgili kurallar iyi kavramamz, Arapa
renme yolunda bize gl bir altyap salayacaktr.
Konuya dair n bilgi iin
adreslerine de bavurabilirsiniz.
47
www.onlinearabic.net,
www.nizamettin.net
OKUMA PARASI
.
.
)(
.1
.2
.3
.4
.5
)(
.6
.7
.8
.9
.
.10
48
-
(
-
-
-
-
-
)
-
.1
.
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
(
-
- -
-
-
-
)
-
.
.1
.
.2
.
.3
)(
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
49
.
.7
.
.8
.1
.
.
.2
.
.3
.
.4
( )
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
a. Dil gnlk hayatmzda szl olarak aramzda anlamak ve iletim
salamak iin kullandmz bir aratr.
b. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak iin
kullandmz bir aratr.
c. Dil hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak ve iletim
salamak iin kullandmz bir aratr.
d. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak anlamak ve iletim salamak
iin kullandmz bir aratr.
e. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak ve iletim
salamak iin kullandmz bir aratr.
.
a. Dil olmasayd insanolu gnmzde sahip olduu medeniyet ve teknoloji
alanndaki ilerlemelere ulaamazd.
b. Dil olmasayd gnmzde sahip olduu medeniyet ve teknoloji alanndaki
ilerlemelere ulaamazdk.
c. Dil olmasayd insanolu sahip olduu medeniyet ve teknoloji alanndaki
ilerlemelere ulaamazd.
50
DLBLGS
SAYI YNNDEN SMLER
Arapada isimler ve sfatlar niceliklerine gre gruba ayrlrlar. 1- Mfred
(Tekil). 2- Tesniye (kil). 3- Cemi (oul).
Hemire yorgundur. .
Ev byktr. .
Kk bir ocuk geldi. .
Bu eski bir evdir. .
Fatma retmendir. .
Kap aktr. .
Bu zor bir kelimedir.
Pencere kapaldr. .
Defter kalndr. .
O baarl bir rencidir. .
renci zekidir.
) ilave
Yapl: Mfred (tekil) bir ismin sonuna elif ve kesral bir nn (
edilerek yaplr. Bu elif, kelimenin cmle ierisindeki konumuna gre bir
)eklini alr. Aadaki mfred
ncesi fethal yya dnerek (
) ekiyle tesniye yapln ve cmle ierisindeki kullanmlarn
kelimelerin (
inceleyiniz:
51
ki adam gitti. .
ki ocuk alad. .
ki kadn gitti. .
ki renci geldi. .
ki kitap faydaldr. .
Kitap faydaldr. .
ki ev byktr. .
Ev byktr. .
ki kz kktr. .
Kz kktr. .
ki doktor hnerlidir. .
Doktor hnerlidir. .
ki dil rendim. .
ki gn sonra dnd. .
Bir gn sonra dnd. .
ki lamba aldm. .
Bir lamba aldm. .
ki kalemle yazdm. .
Bir kalemle yazdm. .
ki elma yedim. .
ki kelime yazdm. .
Bir kelime yazdm. .
ki misafir arladm. .
Bir misafir arladm. .
ki bayan hoca grdm.
Bir bayan hoca grdm. .
rneklerde de grld zere mfred isimlerde nasb alameti olan fetha
) almaktadr.
( )ile cer alameti olan kesra ()nn yerini tesniyelerde (
52
Tesniye isimlerin ref halindeki irab alameti zamme yerine elif, nasb ve cer
halindeki irab alameti ise bir ncesi fethal olan cezimli ydr. Sonda bulunan
kesral nn ( ) halde de (ref, nasb ve cer) deimemektedir. Bu nn,
tesniyenin muzf olmas halinde dmektedir. Aadaki rnekleri inceleyiniz.
ki retmen geldi. .
Birinci cmlede
kelimesi fildir (zne). Filler cmlede ref
konumunda bulunur. Ref konumunda bulunan mfred (tekil) kelimelerin
irab harekeyle olur. Tekil isimlerde ref alameti zammedir. kinci cmledeki
kelimesi de fildir. Fil olduu iin ref konumundadr. Tekil isimlerde
ref alameti olan zammenin yerini tesniyede elif ( )almaktadr. nk
tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.
ki retmen grdm. .
/ Bir retmen grdm. .
Birinci cmlede
kelimesi mefuldr (nesne). Mefuller cmlede nasb
konumunda bulunur. Nasb konumunda bulunan tekil kelimelerin irab
harekeyle olur. Tekil isimlerde nasb alameti fethadr. kinci cmledeki
kelimesi de mefuldr. Meful olduu iin nasb konumundadr. Tekil
isimlerde nasb alameti olan fethann yerini tesniyede cezimli ye (
)
almaktadr. Zira tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.
ki retmene uradm.
/ Bir retmene uradm.
) harf-i cerri ile mecrrdur. Banda harf kelimesi (
Birinci cmlede
i cer bulunan isimler cer konumundadr. Cer konumunda bulunan tekil
kelimelerin irab harekeyle olur. Tekil isimlerde cer alameti kesradr. kinci
kelimesi de mecrrdur. Mecrr olduu iin cer
cmledeki
konumundadr. Tekil isimlerde cer alameti olan kesrann yerini tesniyede
cezimli ye (
) almaktadr. Zira tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.
Annenin iki ocuu geldi.
/Annenin ocuu geldi.
Birinci cmlede muzf olan
kelimesinden tenvin dmtr. nk
isim tamlamasnda muzf tekil olursa tenvin dmek zorundadr. kinci
cmlede
kelimesinden nn dmtr. nk isim tamlamasnda muzf
tesniye olursa nn dmek zorundadr.
zetle tesniyenin sonunda ref, nasb ve cer hallerinin nde de nn harfi
bulunmakta, bu nn, muzf olmas durumunda tesniyeden dmektedir.
Aadaki cmlelerde alt izili kelimeleri tesniye yapnz.
.
.3
.
.6
.
.2
.
.5
.
.1
.
.4
53
alameti olan kesra yazlamaz. Nasb alameti olan fetha ise yazlr. Banda
el taks ( )bulunan manks isimler tesniye yaplrken y harfi fethalanr
) veya (
) ilave edilir.
sonra konumuna gre (
-
iki kad, iki yarg
kad, yarg
ki kad geldi. .
Kad geldi. .
ki kady grdm. .
Kady grdm. .
ki kadya uradm. .
Kadya uradm. .
-
herhangi iki kad
herhangi bir kad
ki kad geldi. .
Bir kad geldi. .
ki kad grdm. .
ki kadya uradm. .
Bir kad grdm. .
Bir kadya uradm. .
-
iki denek
-
- denek
Bu ikisi denektir. .
Bu bir denektir. .
ki denek krdm. .
ki denekle vurdum.
ki gen geldi. .
ki gen grdm. .
ki gence uradm. .
54
Bu krmz bir antadr. .
Krmz bir anta sattm. .
- ina
-
iki ina
- yetiti
- ina etti
3. Elif-i memdde vav veya ydan hemzeye dnm ise; elif-i memdde
aynen kalabilecei gibi hemze, vava da evrilebilir.
-
- gk
-
-
iki gk
-
-
-
-
55
Mhendis baarldr. .
i sevinlidir. .
Mmin ihlasldr. .
(
Turist (Turistler), rehberi dinliyor. .
)
rnek cmleleri incelediimizde mfred isimlerin sonlarnda bulunan
zamme ( )harekesinin yerini cem-i mzekker slim isimlerde vav ve nn
(
) harflerinin aldn grmekteyiz.
Aadaki mfred kelimelerin (
) ekiyle cem-i mzekker slim yapln
ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
-
-
-
-
-
-
Bir aratrmac (aratrmaclar) grdm. .(
)
)
Ali bir gmene (gmenlere) yardm etti. .(
Bir muhabir (muhabirler) gnderdik. .(
)
Memurla (Memurlarla) tarttm. .(
)
Bir kylyle (kyllerle) konutum. .(
)
rneklerde de grld zere mfred isimlerin sonlarnda bulunan fetha
( )ile kesra ( )harekelerinin yerini cem-i mzekker slim isimlerde (
)
harfleri almaktadr.
Cem-i mzekker slimin ref halindeki irab alameti zamme yerine vav, nasb ve
cer halindeki irab alameti ise bir ncesi meksur sakin ydr. Sonda bulunan
fethal nn ( ) halde de (ref, nasb ve cer) deimemektedir. Bu nn, cem-i
mzekker slimin muzf olmas halinde dmektedir ve bu yzden irab
alameti olarak kabul edilmez. Aadaki rnekleri inceleyiniz.
retmenler geldi. .
Birinci cmlede
kelimesi fildir (zne). Filler cmlede ref
konumunda bulunur. Ref konumunda bulunan tekil kelimelerin irab
harekeyle olur. Tekil isimlerde ref alameti zammedir. kinci cmledeki
kelimesi de fildir. Fil olduu iin ref konumundadr. Tekil isimlerde ref
56
retmenlere uradm.
/ Bir retmene uradm.
) harf-i cerri ile mecrrdur. Banda harf kelimesi (
Birinci cmlede
i cer bulunan isimler cer konumundadr. Cer konumunda bulunan mfred
(tekil) kelimelerin irab harekeyle olur. Tekil isimlerde cer alameti kesradr.
kinci cmledeki
kelimesi de mecrrdur. Mecrr olduu iin cer
konumundadr. Tekil isimlerde cer alameti olan kesrann yerini cem-i
mzekkeri slimde sakin ye ( )almaktadr.
.
Okulun retmeni geldi. .
.
.3
.
.6
.
.2
.
.5
.1
.
.
.4
57
Anne efkatlidir. .
Kz ocuk uyumakta. .
Kz renci (kz renciler) baarl oldu. .(
)
)
Bayan retmen (bayan retmenler) dnd. .(
)
Zeynep (Zeynepler) kye gitti. .
)
(
Bayan doktor (bayan doktorlar) yoruldu. .(
)
rneklerde grld zere, hem mfred mennes isimlerde hem de
cem-i mennesi slim isimlerde ref alameti zamme ()dir. nk tekil
isimlerde olduu gibi cem-i mennes slim isimlerin irab da harekeyledir.
Aadaki mfred kelimelerin ( )ekiyle cem-i mennes slim yapln
ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
)
Bir bayan mhendis (bayan mhendisler) grdm. (
)
Ali bir bayana (bayanlara) yardm etti. .(
)
(
Mdr kz renciyi (rencileri) dllendirdi.
rneklerde grld zere, mfred mennes isimlerde nasb alameti olan
fetha ()nn yerini cem-i mennesi slim isimlerde kesra ( )almaktadr.
Aadaki mfred kelimelerin ( )ekiyle cem-i mennes slim yapln
ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
)
Bayan retmeni (retmenleri) dinledim. .(
)
Bir bayan yazarla (yazarlarla) konutum. .(
)
Bayan doktorla (doktorlarla) grtm. .(
rneklerde grld zere, hem mfred mennes isimlerde hem de
cem-i mennes slim isimlerde cer alameti kesra ()dr.
zetle cem-i mennes slimin irab harekeyledir. Ref hali zamme, hem
nasb hem de cer hali kesrayladr.
58
vakitler
vakit
- beyit
/ beyitler
Cmlelerde alt izili kelimeleri cem-i mennes slim yapnz.
.
.3
.2
.
.
.1
.
.6
.
.5
.
.4
( anne),
(kz) ve
(kz karde) kelimeleri kural d olarak;
eklinde
cem-i
mennes
slim
yaplrlar.
ocuk
adam
ocuklar
/ adamlar
2. Tekil isimden harf kararak. rnek kelimeler:
yataklar
yatak / kitaplar
kitap
3. Tekil ismin harekesini deitirerek. rnek kelimeler:
putlar
aslan
put
/ aslanlar
rneklerde de grld zere tekil kelime oul yaplrken yaps
bozulmakta, harf veya harekeleri deimektedir. Bu yzden bu oul trne
yaps krlm, paralanm anlamnda mkesser cemi denmektedir.
Mkesser cemiler (kuralsz oullar/krk oullar), ifade ettikleri
okluun niceliine gre ikiye ayrlr:
59
Bunlar kalemdir. .
-
-
-
Bu bir kalemdir. .
ocuklar uyuyorlar. .
ocuk uyuyor. .
Kaplar aktr. .
Kap aktr. .
nsanlar zgrdrler. .
nsan zgrdr. .
mil yrdk. .
arlarda gezdi.
arda dolat.
ocuklar glyorlar.
ocuk glyor. .
Ecdadmz kahramandr.
Dedem kahramandr.
2.
vezni. Aadaki kelime rneklerini ve kullanmlarn inceleyiniz:
-
-
-
Nefisler agzldr. .
Nefis agzldr. .
harf yazdm .
Gzlerimizle grrz. .
Gzmle grrm. .
Bu rnekler gzeldir.
-
-
-
Bu rnek gzeldir.
Sorular kolayd. .
Soru kolayd. .
Cevaplar yazdm. .
Cevab yazdm. .
4.
-
-
-
Delikanl geldi. .
Kardeler gittiler. .
ocuklar uyuyorlar. .
ocuk uyuyor. .
60
.
:
-
.
:
-
:
-
.
:
.
:
.
:
.
:
.
:
-
.
-
:
-
:
.
:
-
.
:
-
:
- .
.
:
-
.
-
:
: -
.
:
-
-
.
:
:
-
Bu gzel bir kitaptr. .
Kurtarma ekibi geldi. .
Hasetiyi sevmem. .
Bu byk bir dadr. .
Bu arkadamn kabridir. .
i dnd. .
Ta byktr. .
Fakire yardm ettim. .
Uan bir sere grdm.
Mescitte namaz kldk. .
61
ALITIRMALAR
1. Zamme ile merfu olan mfred isimleri rneklerdeki gibi tesniye
yapnz.
:1
.
.1
- .
:2
.
.2
.
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
:1
- .
- .
.
:2
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.
.8
62
.
:1
.
-
.
.1
.
.2
.
:2
.
-
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
:1
:2
.
.
:3
.1
.
.2
.
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.
.
-
.
.7
.
.8
.
:1
.
-
.
:3
.
63
:2
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.
.7
.
.8
7. Aadaki mfed isimlerin cem-i kesretlerini bulunuz.
8. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden
yararlanarak Arapaya eviriniz.
Allah Kuran Arapa olarak indirmitir.
Arapay renmemiz gerekiyor.
ki (bayan) retmen sabrldr.
renciler gelecei dnyor.
Bayan doktorlar hastaneye dndler.
Kelimeler ve Deyimler
istiyorsak :
e katkda bulunmak :
-
-
ataszleri ve deyimler :
burada zellikle zikretmek istiyorum :
evre, muhit :
64
ile donanmak, e sahip olmak :
-
-
bir eyin banda, nnde yer almak :
-
-
-
ilerlemek :
-
-
ebilmek, bir eyi yapabilmek :
-
ykselmek, ycelmek :
-
-
uygun koullar :
yer yznde :
bol, ok, zengin :
-
stn klmak, stn tutmak :
-
gnlk yaammzda :
kendi aramzda :
bilindii gibi :
ana dil :
karlkl anlamak ve iletiim kurmak iin :
mazd, mezdi :
olmasayd :
aklndan geenleri :
eitli duygular :
kelime :
( )
psikoloji :
65
zet
Mfred, tesniye ve cem terimlerini tanmlayabilme
Arapada isimler ve sfatlar say ynnden nfred, tesniye ve cemi eklinde
e ayrlrlar. Eril veya diil bir tek varla delalet eden isim ve sfatlara
mfred denilmektedir.
bir
bir kap ve
bir adam, bir kadn,
pencere kelimelerini mfrede rnek verebiliriz. Ayn trden iki varla delalet
iki
eden isim ve sfatlara tesniye dier adyla msenn denmektedir.
ocuk,
iki
kalem
ve
iki
anta
kelimelerini
iki kz renci,
tesniyeye rnek verebiliriz. kiden fazla varla delalet eden isim ve sfatlara
ise cemi denilmektedir. Cemi isimler oul yapl biimine gre slim cemi
ve mkesser cemi olarak ikiye ayrlr. Slim cemi kendi arasnda cinsiyet
ynnden mzekker slim ve mennes slim olarak ikiye ayrlr.
mhendisler
ve
iiler
kelimelerini
cem-i
retmenler,
mzekker slime rnek verebiliriz.
bayan retmenler,
bayan
mhendisler ve
bayan iiler kelimelerini cem-i mennes slime rnek
verebiliriz.
Slim cemi - mkesser cemi farkn ayrt edebilme
Tekil isimlerin yaps bozulmadan yaplan kurall oul trne slim cemi
denilmektedir.
-
-
-
-
rneklerinde olduu gibi.
Tekil isimlerin yaps bozularak (krlarak) yaplan kuralsz oul trne
-
mkesser cemi denilmektedir.
-
rneklerinde olduu gibi.
Mfred isimlerin mkesser cemi vezinlerini kavrayabilme
Mkesser cemi de kendi arasnda cem-i kllet azlk oulu ve cem-i kesret
okluk oulu eklinde ikiye ayrlmaktadr.
kalemler ve
cevaplar,
nefisler
kelimelerini
cem-i
kllete
rnek
verebiliriz.
evler,
66
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelimelerden hangisi tesniye deildir?
a.
b.
c.
d.
e.
b.
c.
d.
e.
b.
c.
d.
e.
d.
e.
-
a.
-
b.
-
c.
67
d.
e.
2. c
3. d
4. a
5. a
konusunu
konusunu
.5
.6
.4
.1
.3
.2
Sra Sizde 2
.2
.4
.1
.6
.5
.3
Sra Sizde 3
.3
.2
.4
.1
.5
.6
Sra Sizde 4
Yararlanlan Kaynaklar
rt, M. M., (2008). Arapa Dilbilgisi Sarf. stanbul.
Gler, ., Gnday H., ahin, . (2001). Arapa Dilbilgisi. stanbul.
Kl, H. (2005). Arapa Dilbilgisi Sarf. stanbul.
Talu, M. (1986). Sarf lmi-Nahiv lmi. Kayseri.
68
69
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Marife
Nekre
Harf-i tarif
Tahsis
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
70
Arapa
Belirlilik
Ynnden simler
(Marife-Nekre)
GR
Birinci nitede grdmz zere varlklara ad olan ve fiillerin aksine zaman
belirtmeyen kelimelere isim diyorduk. Arapada isimler eitli alardan
ayrma tabi tutularak incelenebilirler. rab bakmndan, cinsiyet bakmndan,
say bakmndan yaplan ayrmlar bunlardan bazlardr. Bu taksimlerin
temel amac isimleri daha yakndan tanmak ve bir de anlatm ve kavramada
kolaylk salamaktr. kinci ve nc nitelerde isimlerinin cinsiyet ve say
bakmndan hangi ksmlara ayrldn grmtnz. Bu nitede ise ismin bir
baka ynden yaplan ayrm zerinde durulacaktr ki bu da marife ve nekre
ayrmdr. Arapada btn isimler cinsiyet asndan ayrma tabi tutulup
mutlaka ya mzekker (eril) ya da mennes (diil) kategorisine sokulduklar
gibi belirli olup olmama asndan da marife ve nekre kategorilerine
sokulmaktadrlar. Bir baka ifade ile Arapada bir isim ya belirli (marife) ya
da belirsiz (nekre) konumundadr. D dnyadaki veya zihindeki bilgiler
asndan bilinen, belirli varlklara verilen isimler marife saylrken tersi
durumdaki isimler de nekre kabul edilmektedir. Bu terimler Arapa
dilbilgisini anlatan metinlerde sklkla karmza kacaktr. rnein Arapa
isim cmlesinin geleri konusu anlatlrken mbteda genellikle marife,
haber genellikle nekre olur ifadesi ile karlaacaksnz. Bu tr anlatmlarn
sizin anzdan anlaml olmas iin marife ve nekre hakknda bilgilere
ihtiyacnz bulunmaktadr. Ayrca Arapada sfat tamlamas vb. pek ok
konuda geler arasnda uyum olmas gereklidir ve aranan uyumlardan bata
geleni de her iki genin de marife veya nekre olmasdr. Bu ynyle de
marife nekre konusunun dier pek ok dilbilgisi konusunu ilgilendiren
ynleri bulunmaktadr.
Bu nitede marife ve nekre terimlerinin anlamlar verildikten sonra marife
kelimelerin eitleri, nekre kelimelerin marife yaplmas vb. hususlar
zerinde durulacaktr. Dilbilgisi anlatmna geilmeden nce nite konusuyla
ilgili ok sayda rnek ieren bir Okuma Paras ve paray kavramaya
ynelik altrmalar, dilbilgisi anlatmnn ardndan da konunun deiik
rnekler vastasyla zihninizde yerlemesini hedefleyen eitli altrmalar
bulunaktadr. Gerek okuma paras ve gerekse de altrmalarda yer alan
cmleleri dikkatli bir ekle incelemeniz size nemli katklar salayacaktr.
Konu ile ilgili bilgi almak iin; www.onlinearabic.net, www.schoolarabia.net
adreslerine de bavurabilirsiniz.
71
OKUMA PARASI
(
)
.
330 .
) :
)34654-(
( .
265
29 1453
)
.
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
72
.10
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
(
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
265
.
.7
.
.8
.
.9
.10
.
)
(
) ( .
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
265
.7
73
.
.8
.
.9
.10
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.5
5. Alt izili kelimelerin cemilerini (oullarn) bulunuz.
.(
)
.1
.(654-34)
.2
.
.3
.
.4
.5
.
)
(
( 654-34)
(
a. Kostantiniyyenin ilk kuatlmas hicri 34, miladi 654 ylnda raid halife
Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
b. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 43, miladi 456 ylnda raid
halife Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
c. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda halife
Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
d. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda raid
halife Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
e. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda halife
Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
74
)
265
(
DLBLGS
BELRLLK YNNDEN SMLER
(MARFE-NEKRE)
Arapada isimler deiik alardan ayrma tabi tutularak incelenebilir.
Cinsiyet bakmndan yaplan mennes-mzekker ayrm, say bakmndan
yaplan mfred-tesniye-cemi ayrm vb. ayrmlarn temel amac isimleri
daha iyi tanyabilmektir.
simlerin tabi olduu nemli ayrmlardan birisi de belirlilik bakmndan
yaplan marife-nekre ayrmdr. ncelikle bu terimleri tanmlayalm.
Marife: Belirli bir nesneyi gsteren isimlere marife denir. Belirli bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir.
:
Nekre: Belirsiz bir nesneyi gsteren isimlere nekre denir. Belirsiz bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir.
:
Marife ve nekre terimlerinin Trkede dorudan karlklar olmadndan
Trk renciler tarafndan anlalmalarnda zorluklar tabii olarak
75
1. ( )Takl Kelimeler
Arapada marife denilince ilk akla gelen ve ayn zamanda en ok rnein yer
ald grup ( )takl (harf-i tarifli) kelimelerdir.
Aadaki cmlelerde ( )taks ile marife olmu kelimeleri inceleyiniz.
.
Mslmanlar Ramazanda oru tuttular.
.
Ev gle nzrdr.
.
ifti msr ekti.
Bugnn iini yarna brakma.
.
ocuk ackt ve (bu yzden) alad.
.
.
Spor vcut ve zihin iin yararldr.
Arapada ( )taks (harf-i tarif), marife (belirli) isimlerle, bu marife
(belirli) isimleri nitelendiren sfatlarn bana gelir. ( )taks her zaman ayn
anlam ifade etmez. Bu tarif harfinin cins, istirak, ahd-i harici ve ahd-i zihni
olmak zere drt eit anlam bulunmaktadr. imdi bu kavramlar biraz
aklayalm:
a. Cins: ( )taks (harf-i tarif), bir eyin cinsini ifade etmek iin
getirilebilir. rnein: (
) Erkek gldr dediimiz zaman (
)
kelimesinin bandaki ( )taks belirli bir erkei ifade etmek iin deil erkek
cinsi anlamn belirtmek iin getirilmitir yani teknik terim olarak cins
manasndadr. Anlatlmak istenen erkek cinsinin zelliinin gl olmak
olduudur. Bu cmlede belirli herhangi bir erkekten sz edilmedii gibi
btn erkekler de kastedilmemektedir. Yani cmle Btn erkekler
gldr diye tercme edilemez.
b. stirak: ( )taks (harf-i tarif), kelimenin kapsamnn tmn ifade
etmek iin de getirilir. Bu durumda btn hepsi manasna gelir. Teknik
) (Btn)
terimle istirak manas ifade ettii sylenir. rnein: (
) kelimesinin bandaki ()
insanlarn iki aya vardr dediimiz zaman (
taks, btn anlamna gelmektedir.
c. Ahd-i Harici: ( )taks (harf-i tarif), daha nce bahsi getiinden
dolay bilinen, belirli bir varl ifade etmek iin de kullanlr. Harf-i tarifin
ifade ettii bu anlama teknik terim olarak ahd-i haric denir. rnein: (
) arya gittim ve et satn aldm
)
kelimesi
(
)
takl
olarak getirilmitir. Zira et denildiinde
ifadesinde (
77
Kamer harfler
harf
rnek
okunuu
Harf
rnek
okunuu
el-arzu
et-tilmzu
el-bbu
es-semeratu
el-ceddu
ed-diynu
el-halbu
ez-zikru
el-hliku
er-risleu
el-Ilmu
ez-zeytnu
el-ganiyyu
es-sinnu
el-feleku
e-emsu
el-kalemu
es-sadakatu
el-kitbu
ez-zddu
el-mistaratu
et-tlibu
el-Hevu
ez-zlimu
el-veledu
el-leylu
el-yusru
en-nebiylu
78
2. Zamirler
Bilindii zere zamirler, ismin yerini tutan kelimelerdir. Arapada zamirlerin
tamam belirli (marife) kelimeler olarak kabul edilmektedir. Zamirler Arapa
II kitabnn ilgili nitesinde geni olarak ele alnacaktr. Burada n bilgi
olmas asndan balca eitlerini sylemekle yetinebiliriz.
Zamir eitleri
a. Merfu muttasl zamirler: Fiillere bitiik olarak yazlan ve cmle
ierisinde fil (zne) konumunda olan zamirlerdir. Bunlar fiil ekimleri
esnasnda fiillere eklenen zamirler olarak da nitelendirebiliriz. Mz fiillere
eklenen (.... )zamirleri (rnein: ...
), muzri fiillere
), emir fiillere eklenen (
eklenen (... )zamirleri (rnein: ...
... )zamirleri (rnein: ... )bu tr zamirlerdir.
b. Merfu munfasl zamirler: Herhangi bir kelimeye bitimeksizin ayr
olarak yazlan ve cmle ierisinde mbteda veya merfu bir kelimenin tekidi
Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz
Aadaki cmlelerdeki zamirleri gsteriniz ve eitlerini belirtiniz.
.
.
79
3. Alemler
Alem, insanlara, lkelere, ehirlere, dalara, nehirlere verilen zel
isimlerdir. (...
) kelimeleri alem rnekleridir. Arapada
alemlerin tamam marife olarak kabul edilmektedir. ( )taks alp almamas
zel isimlerin marife oluunu deitirmez. Arapada byk-kk harf
ayrm bulunmayp harflerin hepsi ayn ekilde yazldndan Trkede veya
bat dillerinde olduu gibi zel isimleri balarndaki byk harflere bakarak
tespit etmek mmkn deildir. Bu sebeple Arapa alemlerin (zel isimlerin)
tespiti, anlam bilgisine ihtiya hissettirmektedir.
Alemlerin byk bir ounluu ( )taks almazlar. Az miktarda bana
( )taks alan alemler de vardr. (...
) gibi.
Aadaki cmlelerde yer alan ve alt izili olarak yazlm alemleri (zel
isimleri) inceleyiniz.
Hz. Aie (r.a.) iki binden fazla hadis rivayet etmitir.
Mslmanlar Filistini Halife mer b. Hattb zamannda fethettiler.
Filistin, Akdenizin dousunda, rdnn batsnda ve Suriye ile Lbnann
gneyinde yer alr.
4. aret simleri
Yakndaki, az tedeki veya uzaktaki bir varl gstermek, iaret etmek iin
kullanlan marife isimlerdir. Yerine gre bazen Trkemizdeki iaret zamiri,
bazen de iaret sfat yerinde kullanlmaktadrlar. Yakn, orta uzaklk ve uzak
iin ve bir de mekn iin kullanlanlar vardr.
Yakn iin kullanlanlar: (... )Bu (mzekker iin), bu
ikisi, bunlar, bu (mennes iin)
) o, o ikisi, onlar
Mekn iin kullanlanlar: (...
) burada/buras, orada/oras
80
Bu iki bayan retmen aktiftirler. (
) aret ismi
.
O, Haticedir. (
.
) aret ismi Trkemizdeki iaret zamiri
karlnda kullanlmtr. (
) cmlede mbteda ve (
) de haber
konumundadr.
5. sm-i Mevsuller
sm-i mevsul, anlam kendisinden sonra gelen cmle ile aklanan ve bu
cmleyi nceki cmleye balayan marife isimdir. (
.
Senden yaa kk olana merhamet et.
81
.
Beni daha nce ziyaret etmi olan adam
ziyaret ettim.
(Allah) nsana bilmedii eyi retmitir.
sm-i mevsuller hakknda daha geni bilgi almak iin Mustafa Meral rtnn
Arapa Dilbilgisi Nahiv adl kitabna bavurunuz.
Hasann amcas ocuk hastanesinde
doktordur.
.
Onun ahlak iyidir.
.
Bu adamn arabas gerekten byk.
.
Yolculua gitmi olan adamn kitab burada..
Nekrenin Ksmlar
Nekre isimler ikiye ayrlr:
1. Gerek, tam nekre () : Baka bir kelime dolaysyla hususilik
kazanmam olan nekre kelimelerdir. (
( )Her hangi) bir kalem, (
)
(Her hangi) bir adam, (
) (Her hangi) bir kitap kelimeleri bu tr nekre
isimlerdir.
2. Hususlik kazanm nekre () : Kendisi dnda bir kelime
dolaysyla hususilik kazanm nekre isimlerdir. Bir nekre ismin hususilik
kazanmas u ekillerde olabilir:
a. Sfat eklemesi ile: (
) bir adam kelimesi nekre bir isimdir. Bu ismin
)lim bir
sonuna (
adam eklinde bir sfat eklediimizde ona bir
miktar hususilik kazandrm oluruz. Zira artk sz konusu olan herhangi bir
adam deil biraz daha hususi bir adam yani lim bir adamdr. Bylece belirli
(marife) bir adamdan sz etmesek de en azndan lim zelliini tamayanlar
darda brakm oluruz.
b. zafet (isim tamlamas) ile: Nekre bir isim yine kendisi gibi nekre olan
bir baka isimle tamlandnda hususilik kazanr ancak marife olmu olmaz.
rnein: (
82
kazanm olur. Zira artk herhangi bir kalemden deil ama herhangi bir
kurun kalemden sz edilmektedir.
c. ibh-i izafetle: Yani nekre bir kelimeden sonra o kelimenin sfat veya
muzfun ileyhi (tamlayan) olmayan ancak anlamn tamamlayan bir ifade
)Allah bilmek hayrldr cmlesinde
getirmesi eklinde olur. (
(
) kelimesi nekredir. Bilmek anlamna gelen bu kelime eer tek bana
kullanlsayd tam nekre olurdu ve mutlak anlamda bilmek anlamn ifade
) ifadesi bilmeye biraz daha
ederdi. Bu cmlede ise hemen peinden gelen (
hususilik kazandrmakta ve kapsamn daraltmaktadr. Bylece (
) kelimesi
belirli (marife) haline gelmemi olsa da bir miktar hususilik kazanm
olmaktadr.
ibh-i izafet hakknda daha fazla bilgi almak iin Mustafa Meral rtnn
Arapa Dilbilgisi Nahiv adl kitabna bavurunuz.
(kitap)
(bir kitap)
(pencere)
(bir pencere)
(kz)
(bir kz)
83
(her hangi iki kalem)
(belirli iki kalem)
(belirli bayan retmenler)
( bayan retmenler)
.
(Fakltemize gelen o adamlar) faklte dekan ile konutular.
Nekre kelimelerin sonlarndaki tenvinin balarna ( )taks getirilerek marife
yapldklarnda dtn asla unutmaynz. Bir baka ifadeyle tenvin ve ()
taks asla bir kelimede bir araya gelemezler; biri varsa dierinin olmamas
gerekir. (
)
) veya (
) ve (
), ( )veya ( )denilebilir. (
denilemez.
(
) Alinin
) Bir cetvel kelimesi bu haliyle nekre iken, (
cetveli isim tamlamas ierinde yer aldnda marife olmaktadr. Zira artk
bahsedilen herhangi bir cetvel deil, Aliye ait belirli bir cetveldir.
Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin her biri marifeye muzf
olmaktan dolay marifelik kazanmlardr.
Evin kapsn ittim ve girdim. .
Yln mevsimleri drt tanedir. .
.
nsanlar futbolu seviyorlar. .
Snfn penceresi aktr. .
Mektubu posta kutusuna koy. .
84
)
kalem rneinde (
kelimesi de
marife deildir. Bu izafetin (tamlamann) ( )kelimesine kazandrd ey
tahsisdir yani bahsedilen kalemin zellii bilinmeyen bir kalem deil
kurundan yaplan bir kalem olduudur. Ancak yine de bahsedilen marife
(belirli) bir kalem deil herhangi bir kurun kalemdir.
Marifeye muzf olan kelimenin marife olduunu, nekreye muzf olan
kelimenin de nekre olmaya devam ettiini unutmaynz. Bir baka ifade ile
muzfun ileyh (tamlayan) marifelik-nekrelik bakmndan ne ise muzf
(tamlanan) da odur. Bunu u ekilde formle edebiliriz:
Muzf
Muzfun ileyh
Nekre
Nekre
Marife
Marife
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerdeki marife kelimeleri bularak eitlerini belirtiniz.
(
) marife (harf-i tarifli)
.1
.
.
.2
.
.3
.4
.5
.
.6
.
.7
.
.8
85
.
.9
.
.10
.11
.
.12
) nekre-i mahsusa.
( rnek:
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.
.10
.
.11
.
.12
.13
:
:
.
.
:
86
(Arabay satn aldm.) .
...... .
.1
.....
.
.2
..... .
.3
.....
.
.4
.5
..... .
( )
.......................................................
( )
.1
.......................................................
(
.2
)
.......................................................
(
)
.3
.......................................................
(
) .4
....................................................... ( ) .5
6. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden
yararlanarak Arapaya eviriniz.
Sultan II. Mehmet stanbulu fethetti.
Onlarn (bayanlar) antalar gzeldir.
Hasan hukuk fakltesinde okuyor.
Bu iki retmen aktiftirler.
Arkadama bir kalem hediye ettim.
Kelimeler ve Deyimler
-
igal etmek :
zorla/izinsiz girmek :
-
ar :
iddetli :
topu snf :
hasta :
( )
87
-
nem vermek :
mjde :
hzla akmak :
vefat etti :
ordu :
( )
Kuatmak : /
gerekletirmek :
dntrmek :
ho karlamak, merhaba demek :
-
( )
sultan, padiah :
isim vermek :
ok :
( )
sur :
( )
lezzetli :
arkada/refakatisi/yolda olmak :
( )
bakent :
asr :
( )
hemen :
dekan :
( )
para :
( )
byk devlet adamlar :
mhendislik :
kesinlikle fetholonacaktr :
aba, giriim :
( )
elendirici :
( )
kantin :
oluan :
88
ate :
)(
kartal :
( )
saanak :
zet
Marife ve nekre terimlerini tanmlayabilmek
Belirli bir nesneyi gsteren isimlere marife denir. Belirli bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir. Belirsiz bir nesneyi gsteren
isimlere nekre denir. Belirsiz bir ey iin konulmu isimdir eklinde de
tanmlanabilir. ( ...
) kelimeleri marife, (
...
) kelimeleri ise nekre rnekleridir.
Marife isminin eitlerini ayrt edebilmek
Arapada ( )takl kelimeler (....
)marife olarak kabul
...), ism-i mevsuller (....
edilmektedir. Ayrca bu be eit isme muzf (tamlanan) olan kelimeler de
marife saylmaktadr. (
) rneindeki (
) kelimesi bu tr bir
marifedir.
Nekre isimleri ayrt edebilmek
Arapada nekre kelimeler genellikle sonlar tenvinli olarak gelmektedirler.
Buna gre nekrenin en byk alameti tenvin olmu olmaktadr. Yalnz bir
kelimenin tenvinli olmas mutlaka nekre olduu anlamna gelmez. (
)
rneinde olduu gibi tenvin alan zel isimler de vardr. Bir kelimenin zel
isim olduu anlamndan bilinir. Bunlar dndaki tenvinli kelimelerin tre
olduunu syleyebiliriz.
Nekre isimleri marifeye dntrebilmek
Arapada zamirler, iaret isimleri, ism-i mevsuller ve zel isimler daima
marifedir. Bu kelimelerin nekre olduklar bir hal sz konusu deildir. Nekre
bir kelimeyi marifeye dntrebilmenin iki yolu vardr: Bana ( )taks
getirmek veya marife kelimelerden birisine muzf yapmak. rnein (
)
) eklinde marife yapabileceimiz
kelimesini bana ( )taks getirerek (
gibi, (
89
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi marifedir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. (.
) cmlesindeki marife kelimeler hangi seenekte
tam olarak verilmitir?
a.
b.
c.
d.
e.
3. (.
) cmlesinde ka tane marife kelime vardr?
a.2
b.3
c.4
d. 5
e. 6
4.
)
(
cmlesinin en yakn Trke karl aadakilerden hangisidir?
a. Mslmanlarn bu ehre nem vermelerinin sebebi Hz. Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
b. Mslmanlarn ehre nem vermelerinin sebebi Hz. Peygamberin
(s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
c. Mslmanlarn bu ehre nem vermelerinin gerek sebebi Hz.
Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
d. Mslmanlarn bu ehre nem vermemelerinin sebebi Hz. Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
e. Mslmanlarn bu ehri sevmelerinin sebebi Hz. Peygamberin
(s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
90
5. (
) cmlesindeki alt izili kelimenin
zt anlamls aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. d
3. b
4. e
5. a
(.
) stanbula geen yl iki kez gittik cmlesinde
91
Sra Sizde 2
(.
Yararlanlan Kaynaklar
Vl, F. F. (1997), en-Nahvul-vazf, Hil
Birgiv, M. (1998), zhrul-esrr, Erzurum.
Matrac, M.(2000), Fin-nahv ve tatbktuh, Beyrut
rt, M. M. (2006), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
rt, M. M. (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Heyet, (ty.),, el-Kavidul-Arabiyyetul-muyessera, stanbul.
92
93
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
rb
Merf
Mansb
Mecrr
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
94
rb
Ynnden simler
GR
Arapada kelimeleri isim, fiil ve harf olmak zere kategoriye ayrmtk.
Bunlardan ilk ikisi ierisinde, cmledeki yeri veya bandaki herhangi bir
edat dolaysyla sonu deiebilir nitelikte olanlar vardr. te anlan iki
nedenle sonu deiebilen kelimelere irba elverili anlamnda murab,
son hareke veya sabit son harf balamndaki bu deiebilirlik zelliine ise
irb ad verilir.
Konumuz durumundaki isimlerde irb, terim erevesinde ilenir:
Merf, mansb, mecrr. Bir ismin irb asndan bu nden hangisine ait
olduu, sonundaki hareke veya sabit harften anlalr.
rb almetleri ad da verilen bu hareke veya harflerden merfluk
belirtisi olanlara ref, mansbluk belirtisi olanlara nasb, mecrrluk belirtisi
olanlara ise cer almeti denir. Sz gelimi, ounluk itibariyle bir ismin
sonundaki zamme onun ref almeti (merfluk kant), ayn durumdaki fetha
onun nasb almeti (mansbluk belirtisi), benzer zellikteki kesra ise onun
cer almeti (mecrrluk delili) olarak deerlendirilir.
Dil retiminde dilin bizzat kendisi amatr. Dilbilgisi ise dili renmenin
ve drt temel dil becerisi balamnda kullanmann aralarndan biridir.
Dilbilgisi konusunda nitelikli renim, ancak yeterli kelime daarc ve dil
kullanm becerisi ile mmkndr.
Bu esas dorultusunda nite konumuza ilikin ayrntl bilgi ve rnekler
okuma paramz ve metin zmlemesinin ard sra verilecektir.
Konu ile ilgili n bilgi almak iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
www.schoolarabia.net adreslerine de bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI
.
.
.
95
.
.
"
".
.
" :
".
" :
".
" :
".
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
.12
.13
.14
.15
.16
96
.17
.18
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
- -(
) -
.1
.
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
.
3. Alt izili kelimelerin kart anlamllarn parantez iindeki szckler
arasndan seiniz.
- -(
) -
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.
.7
.
.8
4. Aadaki kelimelerin oullarn Okuma Parasndan kararak
yaznz.
97
6. Aada verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
seiniz.
.
a. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna asla haram lokma koymad.
b. Doruluk ve samimiyetten ayrld. Ne kendi azna ne de ailesinin azna
haram lokma koymad.
c. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna haram lokma koymad.
d. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ailesinin azna haram lokma
koymad.
e. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna helal lokma koymad.
a. Ben nasl okuyabilirim? Siz okuyabilirsiniz. Biz memuruz. Grev yerimizi
terk etmemiz mmkn deil.
b. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz memuruz. Grev
yerimizi terk etmemiz mmkn deil.
c. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Ben memurum. Grev
yerimi terk etmem mmkn deil.
d. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz memuruz. Grev
yerimizi terk etmemiz mmkn m?.
e. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz hepimiz memuruz.
Grev yerimizi terk etmemiz mmkn deil.
DLBLGS
RB YNNDEN SMLER
ki, ve drdnc nitelerde isimler cinsiyet, say ve belirlilik ynlerinden
ele alnmt. Bu nite kapsamndaysa onlar, cmledeki yerlerine gre
sonlarnda meydana gelen deiikler balamnda mercek altna alnacaklar.
98
Kavramlar ve Tanmlar
1. rb: Kelime sonlarnda meydana gelen hareke veya harf deiimleridir.
Tanmdan da anlalaca zere irbn gereklemesi iki deikenliin
varlna baldr.
a. Hareke deikenlii: Kelimenin son harfi zerindeki harekenin cmledeki
yeri veya bandaki etkin ge (amil) dolaysyla deiebilir olmasdr.
Szgelimi
kelimesinin son harfi, cmlede fil (zne) grevindeyken
szcnn
Szgelimi
kelimesinin msenn (ikil) formu olan
son harfi nn kimi durumlarda debildii iin deerlendirmeye alnmaz.
Onun yerine sabit son harfi elifte deikenlik olup olmadna baklr.
Grlr ki anlan kelime cmlede rnein zne grevindeyken
grevlerdeyken
biiminde y ile yazlan cem-i mzekker slim
isimlerde de deiim ayn ekilde sabit son harf zerinde gereklemektedir.
2. Murab: rb zelliine sahip, yani duruma gre sonu deiebilir olan
kelimelerin ortak addr.
rneklerinde olduu gibi.
3. Mebn: rb zelliine sahip olmayan, yani durum ne olursa olsun sonu
asla deimeyen kelimelerin ortak addr.
rneklerinde olduu
gibi.
Aadaki cmlelerde alt izili isimlerden hangisinin murab, hangisinin mebn
olduunu belirtiniz.
.
.
.
.
4. rb almetleri: Kelimelerin cmlede hangi konumda olduklarn ya da
hangi amilin pei sra gelip ondan etkilendiklerini kendisiyle gsterdikleri
hareke, harf veya haziflere irb almeti denir. simlerde irab alametleri
unlardr:
99
Harekeler:
a. Zamme: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa u sesine
karlk gelir. Kltrmzde tre adyla bilinir.
b. Fetha: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa e veya a
sesine karlk gelir. Kltrmzde stn adyla bilinir.
c. Kesra: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa i sesine
karlk gelir. Kltrmzde Esre adyla bilinir.
Harfler:
a. Elif: Tesniye isimlerin sondan bir nceki harfidir. Harekelerden
zammeye edeerdir.
b. Vv: Cem-i mzekker slim isimlerin sondan bir nceki harfidir.
Harekelerden zammeye edeerdir.
c. Y: Tesniye ve cem-i mzekker slim isimlerin sondan bir nceki
harfidir. Harekelerden fijetha ve/veya kesraya edeerdir.
d. Nn: Fiillere zg bir irb almetidir. Fiillerin irb sonraki nitelerde
ele alnacaktr
rb Ynnden simler
Arapada isimler, irb bakmndan e ayrlr: Merf, Mansb, Mecrr.
A. Genel Hkmler
Arapada merf, mansb ve mecrr denilince ilk akla gelen irb
almetlerini tayan isimler bu balk altnda ele alnacaktr.
1. Merf simler: Son harekesi zamme olan isimlerdir. Genellikle cmlede
zne (fil veya mbteda) veya yklem (haber) konumunda bulunurlar.
rnek 1:
ismi, haber yani yklemdir.
ismi, fil
(Adam ticaretle urayor) cmlesindeki
100
rnek 1:
( Ali, Hz. Peygamberin (s.a.) hayat hakknda bir
(ocuk adam kzdrd) cmlesindeki
ismi, mefln
bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi) fethadr.
rnek 3:
( Otobsler iileri fabrikaya tayor)
cmlesindeki
ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb
almeti (mansbluk gstergesi) fethadr.
ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl
yararlandm) cmlesindeki
tmletir. (
) harfi ceri dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesradr.
rnek 2:
(Grevli koliyi adama teslim etti) cmlesinde son
ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl tmletir.
ge konumundaki
(
) harfi ceri dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi)
kesradr.
rnek 3:
ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
.1
.
.
.2
.3
.
.4
.
.
.5
.
.6
101
.
.7
.8
.9
.
B. zel Hkmler
Yukardaki genel nitelik tayanlarndan ayr olarak bir takm zel hkmlere
tabi isimlere ilikin irb konu alr.
1. Tesniye (Msenn) simlerde rb: Bu adla bilinen ikil isimlerin
sonundaki nn ( )sabit bir harf deildir. Kimi durumlarda debilir. O
nedenle kendisinden nceki harfe baklr. Sz konusu harf;
- Ya ncesi fethal elif ()
rnek:
rnek:
Bunlardan elif zamme; y ise, fetha veya kesra karldr. lgili durum
ksaca u ekilde formle edilebilir:
a. elif = zamme
gibi.
rnek 1
(Bunlar iki kitaptr) cmlesindeki
ismi, haber yani
ismi,
gibi.
rnek 1:
cmlesindeki
ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb
almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk msenndr.
rnek 2:
(Bakan topluluk ierisinden iki adam seti)
ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb
cmlesindeki
102
rnek 3:
ismi,
gibi.
rnek 1:
yararlandm) cmlesindeki
ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl
tmletir. (
) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesra yerine ydr. nk msenndr.
rnek 2:
(Grevli koliyi iki adama teslim etti) cmlesinde
ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl
son ge konumundaki
tmletir. (
) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesra yerine ydr. nk msenndr.
rnek 3:
( Patron iki iinin cretini artrd) cmlesindeki
ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.
zetle;
Msenn (tesniye/ikil) isimler; elif ile merf, y ile mansb, y ile mecrr
olurlar.
103
rnek:
rnek:
gibi.
rnek 1:
ismi, haber
( Seyirciler oyuncular alklyor) cmlesindeki
yaknyor) cmlesindeki
ismi, fil yani znedir. Merfdur, ref
almeti (merfluk gstergesi) zamme yerine vvdr. nk cem-i mzekker
slimdir.
b. y = fetha:
gibi.
rnek 1:
grevlendirdi) cmlesindeki
ismi, mefln bih yani nesnedir.
104
rnek 3:
gibi.
rnek 1:
ismi, mefln
(kredenlerden olun) cmlesindeki
bih gayru sarih yani dolayl tmletir. ( )cer harfi dolaysyla mecrrdur,
cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesra yerine ydr. nk cem-i mzekker
slimdir.
rnek 2:
(Grevli koliyi irket temsilcilerine teslim
ismi, mefln bih gayru sarih
etti) cmlesinde son ge konumundaki
(Hamd alemlerin rabbi Allaha zgdr) cmlesindeki
ismi,
isim
tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
.
.1
.2
.
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
zetle;
Cem-i mzekker slim (kurall eril oul) isimler; elif ile merf, y ile
mansb, y ile mecrr olurlar.
105
gibi.
rnek 1:
ismi,
cmlesindeki
ism-i fil yani znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk
gibi.
rnek 1:
alyor) cmlesindeki
ism-i mefln bih yani nesnedir.
106
c. kesra = kesra:
gibi.
rnek 1:
) cer harfi
ismi,
mefln
bih gayru sarih yani dolayl tmletir. (
(Grevli koliyi irketin bayan temsilcilerine
ismi, mefln bih
teslim etti) cmlesinde son ge konumundaki
) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer
gayru sarih yani dolayl tmletir. (
almeti (mecrrluk gstergesi) kesradr. nk cem-i mennes slimdir.
rnek 3:
ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh
cmlesindeki
.
.1
.2
.
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.9
zetle;
Cem-i mennes slim (kurall diil oul) isimler; zamme ile merf, kesra
ile mansb, kesra ile mecrr olurlar.
1. simlerin hangi durumlarda merf, mansb veya mecrr olduklar konusu
sonraki nitelerin konusudur. O nedenle vereceimiz bilgileri yukardakilerle
snrl tutuyoruz.
107
.
.
b. Trkedeki tmlece karlk gelen mefller rnekte grld gibi daima
mansb;
.
.
c. Bana cer harfi gelen isimlerle isim tamlamasnn tamlayan ksm,
rneklerde grld gibi daima mecrrdur.
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde merf isimleri bulup iaretleyiniz.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.1
.
.2
.
.3
108
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.
.7
.
.8
4. Aadaki cmleleri, alt izili isimleri msennya evirip yeniden
yaznz.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.8
.
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
109
.
.5
.6
.
.
.7
.8
.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
7. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri, kendilerine anlam ve irb
ynnden uygun olan szc parantez iindeki listeden bularak
doldurunuz.
-
)
(
.1 ...........
.
.
.2
............
.............
.
.3
..........
.
.4
............
.
.5
.............
.
.6
............
.7
.
............
.8
.
..........
.1
...........
.
.2
110
...........
.
.3
.
.........
.4
.
............5
.............
.
.6
...........
.
.7
.
.8
...........
(
) .
(
)...................................................1
) ...................................................2
(
) ...................................................3
(
) ...................................................4
(
(
) ...................................................5
(
) ...................................................6
) ...................................................7
(
) ...................................................8
(
10. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden
yararlanarak Arapaya eviriniz.
Ali bu meslei iki yldr yapyor.
Zeynep Hz. Peygamberin (s.a.) hayat hakknda iki kitap okudu.
ki bayan renci snavda baarsz oldular.
Mdr (erkek) retmenleri dllendirdi.
Mslman bayanlar mescide gidiyorlar.
Kelimeler ve Deyimler
emel, arzu, ideal :
( )
imam :
)(
mahalle, semt :
( )
meslek, grev :
( )
aile :
( )
olumak :
hanm, e :
( )
oul : )(
imamlk :
drstlk, doruluk :
itenlik, samimiyet :
gzetmek, riayet :
hak :
( )
( )
renmek :
-
peygamber, gnderilen :
gerekten, hakikaten :
sznde durdu :
uzaklamak :
koymak :
lokma : )(
az : )(
gemek :
yirmi :
sene, yl :
( )
sene, yl : )(
hal, durum :
( )
kalmak :
zmek :
istemek :
112
katlmak, girmek, dahil olmak :
niversite:
( )
bitirmek, tamamlamak :
(yksek) renim :(
)
)(
( )
mkellefiyet, ykmllk, glk :
yklmak, kmek :
yk, arlk : )(
gerekletirmek :
lhza, an :
( )
sndrmek :
)(
volkan :
beklemek :
gelme, geli :
mit, umut :
daim, kesintisiz:
sr, gizem :
( )
mit kesmek :
mit kesmek :
oturan, oturmakta:
iken :
dnce, fikir :
( )
zihin :
( )
gelmek, kagelmek :
haber vermek, bildirmek, sylemek :
-siz, -sz :
terk etmek :
113
diyerek :
ol :
sakin :
rahat :
program : )(
varsaylan, yklenen :
( )
gelmek, bulunmak :
e yeter :...
ara snav :
final snav :
sevinmek :
doldurmak :
amak :
hesap etmek, ummak :
klmak, etmek, eylemek :
zet
Arapada irb kavramn tanmlayabilmek
Arapada cmledeki yeri veya ncesindeki herhangi bir amil (sonrasndaki
szc etkileyen ge) dolaysyla bir kelimenin sonunda meydana gelen
hareke veya harf deiikliklerine irb ad verilir. Cmledeki yeri veya
bandaki amil ne olursa olsun kelime sonlarnn asla deimemesi olgusu da
bin kavramyla aklanr. rb zellii yanstan yani sonu deiebilen
kelimelere murab, bin zellii yanstan, bir baka deyile sonu asla
deimeyen kelimelere ise mebn nitelemesi yaplr.
rb ynnden isimleri snflandrabilmek
Arapa bir cmlede isimler irb kategorisinden birine dhildirler: Ref,
Nasb, Cer. Bunlardan ilk sradakine dhil olana merf, ikinci sradakine
dhil olana mansb, nc sradakine dhil olana ise mecrr isim denir.
114
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi murab bir isimdir?
a.
b.
c.
d.
e.
115
2.
3. .
Yukardaki cmlede alt izili kelimelerin irb iin aadakilerden
hangisi sylenebilir?
a. merf-mecrr
b. merf-mansb
c. mansb-mecrr
d. mansb-merf
e. mecrr-mecrr
4. Aadaki Trke cmle geleri ile yaplan Arapa irb eletirmelerinin
hangisi yanltr?
a. zne Merf
b. Yklem Merf
c. Nesne Mansb
d. Tmle Mansb
e. Tamlayan Mansb
5.
116
2. b
3. c
4. e
5. a
mebn;
murab; mebn;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
mebn;
murab; murab.
Sra Sizde 2
1. Fil, merf, ref almeti zamme.
2. Haber merf ref almeti zamme.
3. Mbted merf ref almeti zamme; Haber merf ref almeti zamme.
4., 5., 6. Mefln bih mansb nasb almeti fetha.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti kesra.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti kesra.
Sra Sizde 3
1. Fil, merf, ref almeti elif, nk msenn.
2. Mbted, merf, ref almeti elif, nk msenn.
3. Haber, merf, ref almeti elif, nk msenn.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti y, nk msenn.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti y, nk msenn.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti y, nk msenn.
117
Sra Sizde 4
1. Fil, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
2. Mbted, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
3. Haber, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti y, nk cem-i mzekker
slim.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti y, nk cem-i mzekker
slim.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti y, nk cem-i mzekker slim.
Sra Sizde 5
1. Fil, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
2. Mbted, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
3. Haber, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti fethaya vekaleten kesra, nk
cem-i mennes slim.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti kesra, nk cem-i
mennes slim.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti kesra, nk cem-i mennes slim.
Yararlanlan Kaynaklar
el-Galyn, M, (1982), Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
rt, M. M. (2004) Sarf-Nahiv Edatlar, stanbul.
Gler, ., Gnday, H., ahin, ., (2009) Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi),
stanbul.
118
119
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Arapa isim cmlesinin kuruluu, isim cmlesini oluturan mbtedahaberin yaps ve deiik biimlerini tanyabilecek,
Anahtar Kavramlar
sim cmlesi
Mbteda
Haber
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
120
sim Cmlesinin
geleri
GR
Cmle, szcklerin yan yana gelerek bir duyguyu, bir dnceyi, bir istei,
bir ii, ksacas bir yargy tam olarak bir hkm hlinde ifade ettikleri kelime
grubudur. Cmlenin temel fonksiyonu hkm ifade etmesidir. Kelimelerin
bir btn iinde bir hkm ifade edebilmeleri iin bir zneye (msnedun
ileyh) bir de ykleme (msned) dayandrlmalar gerekmektedir, buna isnad
denmektedir. Cmlenin oluturulmas iin bu isnadn yaplmas arttr.
Kelimeleri geliigzel sralamak cmle oluturmaya yeterli deildir; birbirleri
ile ilikilendirilmeleri gerekmektedir.
Arapada cmleler ifade ettikleri anlam ynnden ikiye ayrlmlardr.
Mstakil, tek bana bir anlam ifade eden cmleye kelm veya cmle-i
mfide denmektedir. Bunun yannda cmlenin tm zelliklerine sahip olduu
halde tek bana anlam olmayp baka bir kelime veya cmleyi
anlamlandran sfat, hl, sla, art cmleleri gibi yan cmle trleri vardr.
Anlam ynnden mstakil cmle ve yan cmle olarak ikiye ayrdmz
cmleler yap olarak da iki biimde bulunur. Ya isim cmlesi eklinde veya
fiil cmlesi eklinde kurulurlar. Dncelerimizi cmlelerle oluturur ve
ifade ederiz. fade etmek istediimiz dncede vurgu zneye ynelik ise
bunu isim cmlesi formu ile ortaya koyarz. ayet vurgu yapmak istediimiz
ey eyleme ve eylemin gerekletii zamana ynelik ise bunu da fiil cmlesi
eklinde ortaya koyarz. Bu nitede isim cmlesinin yap birimleri
incelenecektir.
Trke ve Arapa cmle yaplarn tanmak iin baknz:
http://www.turkceciler.com/cumle-disi-unsurlar.html
http://www.islamguiden.com/arabi/m_a_r_38.htm
http://www.schoolarabia.net/arabic/eljomleh_elesmieh/index.htm
http://www.onlinearabic.net/forum/forum_posts.asp?TID=1702&PID
121
OKUMA PARASI
".
" "
"
.
:
.1
.2
.3
122
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
(
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez arasndaki kelimelerin
arasndan seiniz.
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.6
.
.
.7
4. Alt izili kelimelerin mfredlerini (tekillerini) bulunuz.
.1
.
.2
123
.
.3
.
.4
.
.5
.1
.
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
(
)
a. Zeytinin gvdesi barn sembollerinden biri, gvenin mjdelerinden bir
mjdedir.
b. Zeytinin dal barn sembollerinden bir sembol, gvenin mjdecilerinden
bir mjdecidir.
c. Zeytin dal barn sembollerinden ve gveni mjdeleyenlerden bir
mjdecidir.
d. Zeytin aac barn sembollerinden bir sembol, gvenin mjdecilerinden
bir mjdecidir.
e. Zeytin yapra barn sembollerinden bir sembol, mjdecilerinden bir
mjdecidir.
(
)
a. Zeytin aac ykseklii on metreye varan daima yeil bir aatr.
b. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan yeil bir aatr.
c. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan bir aatr.
d. Zeytin aac on be metreye varan daima yeil bir aatr.
e. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan daima yeil bir aatr.
124
DLBLGS
SM CMLESNN GELER
Arapada isimle balayan cmleye isim cmlesi denir. sim cmlesinin iki
unsuru vardr: Mbted ( )ve haber ( ).
Mbteda ve Haber
Mbteda, szn kendisiyle balayp hkmn zerine kurulduu znedir.
Haber ise mbtedaya dayandrlan ve ondan bahseden unsurdur, yklemdir.
Mbteda genellikle marife (belirli, zel isim), haber ise genellikle nekre
(belirsiz) isimden olur. Bunu bir rnek zerinde gsterelim:
(Ali rencidir.)
Bu cmle bir isim cmlesidir, isimle balamtr, Alinin renci
olduundan bahsedilmitir. Cmlede
mbteda (zne) ve marifedir nk
zel isimdir,
kelimesi haberdir (yklem) ve nekredir. Cmlenin her iki
unsuru da merfdur, burada mbteda ve haberin her ikisi tekil isim olduklar
iin son harflerinin harekesi olan zamme ile merf olmulardr. u
rneklerde mbteda ve haberin yapsna ve irabna dikkat ediniz:
(Kitap arkadatr.)
(Yamur yamaktadr.) .
(Fiyatlar yksektir.) .
(Spor yararldr.).
125
Mbteda-Haberin Yaps
A. Mbteda genellikle marife (belirli) bir isim, haber de genellikle nekre
(belirsiz) isimden oluur. Mbteda konumundaki kelimeler genellikle u
kelime trlerinden olur:
1. Belirlilik taks (harf-i tarif; )alan isimler.
(Bahe gzeldir).
. (Cadde kalabalktr) .
2. Zamirler. Zamirler marife hkmndedir. Ancak zamirler son harekeleri
zerine mebni olup harekeleri hibir surette deimedikleri iin mahallen
(cmledeki konumunun gerei) merf olurlar.
(O, rencidir).
(O, rencidir)
Birinci rnekte (
), ikinci rnekte ( )zamirleri mbteda konumunda yer
aldklar iin mahallen merfdurlar.
3. zel isimler (alemler).
(Selma yazardr).
(brahim yazardr)
(Gelen mhendistir).
(mtihanda baarl olan iki kz, Fatma ve Meryemdir.)
.
(Allahn Elisi ile evlenen kadnlar mminlerin anneleridirler.)
Yukardaki cmlelerde ( )ilgi zamirleri mbteda olup
) ikil olduu iin elif ( )ile merfdur. Bu
mahallen merfdurlar. Ancak (
126
ilgi zamirlerinden sonra gelen (
)
cmleleri ilgi zamirlerini aklayan sla cmleleridir.
6. Muzaf (tamlanan). Belirtili isim tamlamalarnda irabta tamlanana (muzaf)
baklr, tamlayan (muzafun ileyh) daima mecrr olur. Tekil eril ve diil
(mfred mzekker ve mennes) tamlananlar, krk oullar (cem-i teksr),
kurall diil oullar (cem-i mennesler) mbteda olduklarnda zamme ile
merf olurlar; ikil yapsnda (tesniye) olurlarsa elif ( )ile merf olurlar;
kurall oul eril (cem-i mzekker slim) olurlarsa vav ( )merf olurlar.
(Halitin Okulu evinden uzaktr.) .
(Fakltenin yemekhanesi temizdir.) .
(Fakltenin kz rencileri terbiyelidirler.) .
(Okulun aalar oktur.) .
(Okulun iki erkek rencisi gidiyorlar.) .
(irketin erkek mhendisleri alkandrlar).
Bu rneklerde (
) kelimeleri tamlanandr (muzaf),
(Yarta kim kazand?)
(Hangi renci geldi?)
127
.
.1
.2
.
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.
.7
B. Mbtedann marife haberin nekre olarak gelmesi asl ise de bazen mbteda
nekre olarak gelebilir. Bu durum u hallerde olur:
1. Mbteda nekreye muzaf (tamlanan) olursa;
( adam geliyor.) .
(Gm yzk ucuzdur.) .
Birinci cmlede (
) kelimesi muzaftr (tamlanan), ( )muzafun
ileyhtir (tamlayan), nekredir, her iki kelime belirtisiz tamlama oluturmutur.
kinci rnekteki (
) rnei de birinci rnek gibidir.
2. Mbteda nekre (belirsiz) kelimelerden oluan sfat tamlamasnda mevsuf
olursa;
(Youn bir yamur yayor.) .
Birinci rnekte (
) kelimesi mevsf (tamlanan), ( ) kelimesi ise
sfattr (tamlayan). Her iki kelime de nekre (belirsiz) kelimeden olumutur.
kinci rnek de birinci rnek gibi belirsiz kelimelerden olumutur.
3. Mbteda nekre olup kendisinden nce olumsuzluk edat (nefi) ve soru
(istifham) edat varsa:
(Kimse yolcu deildir.) .
(Allahla birlikte (baka) bir tanr var mdr?)
Yukardaki rneklerde (
) kelimeleri nekre (belirsiz)
(Odada bir ocuk var.).
(Masann zerinde bir kitap var).
(Aalarn zerinde birka ku var).
) kelimeleri mbtedadr, haberleri cr-mecrr
Bu rneklerde (
(nsan hayvandan daha stndr.) .
Bu iki rnekte (
) kelimeleri trn genelini ifade etmilerdir,
mbtedadrlar.
6. Mbteda (
) kelimesinden sonra gelirse. Ancak (
) kelimesi harf-i cer
olduu iin kendisinden sonra gelen mbteda konumundaki ismi mecrr
yapmakta, mbteda bu durumda mahallen merf olmaktadr.
(Nice kadn adamlardan daha byktr.) .
(Oturanlar iin abalayan nice kiiler vardr.) .
(Muhammed (s.a.) Allahn Resuldr) .
(Din, nasihattir.) .
129
pepee gelen iki belirli ismin arasna girerek onlarn cmle olduunu
gsterdii gibi cmlenin anlamn da pekitirme grevi grr. u rneklere
dikkat ediniz:
(sfat tamlamas: cmert adam)
(cmle: Adam cmerttir) .
(cmle: Bayan renci alkandr.) .
Aada sfat tamlamalar verilmitir. Siz bu sfat tamamalarnn arasna
zamirul-fasl koyarak cmlelere dntrnz.
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
(limler milletin dr.) .
(Bu tatr) .
(Frat nehirdir.) .
(Dnya yuvarlaktr) .
Bu rneklerde (
) kelimeleri cmlede haber
konumundadrlar, mbteda ile mzekkerlik ve menneslik ve mfredtesniye-cemi (tekil-ikil-oul) olma ynnden uyumlu olmalar
gerekmemektedir, nk fiilden trememi cmid isimlerdendirler.
B. Mfred haber mtak (fiilden tremi) olur. sm-i fil, ism-i mefl,
sfat- mebbehe gibi fiilden tremi vasf ierikli kelimeler haber olduklar
zaman mbtedaya mzekkerlik-menneslik (keyfiyet) ve tekil-ikil-oul
(mfred-tesniye-cemi; kemiyet) bakmndan uyarlar. Bu uyum u ekilde
gerekleir:
1. Mbteda mfred mzekker (tekil eril) olunca haberi de mfred
mzekker olarak gelir. Her ikisinin irab zamme ile merf olur.
130
(O rencidir.).
(Nehrin suyu azdr.).
(lim yararldr.) .
(
) haberdir, her iki rnekte mbteda-haber uyumu
) kelimesi mbteda, (
birinci rnekte olduu gibidir.
2. Mbteda mfred mennes (tekil diil) olursa haber de mfred mennes
olarak gelir. Her ikisinin irab zamme ile merf olur:
(Aa yeildir.) .
Birinci rnekte ( )kelimesi mbtedadr, mfred mennes mtekellim
) haberdir, tremi
(birinci tekil) ahs zamiridir, mahallen merfdur, (
isimdir, mbteda ile haber arasnda mfred mennes (tekil diil) olma
ynnden uyum vardr. kinci ve nc rnekte (
) kelimeleri
(kisi alkan mhendistirler.) .
(ki ifti mutludurlar.)
(Ahmet ve Ali doktordur.) .
Bu rnekte (
) isimleri mbtedadrlar, haberleri olan
( )kelimeleri haberdirler, mbteda ile tesniye mzekker
131
(ki bayan ifti alkandr.) .
(ki Mslman bayan samimidirler.).
(Aye ve Zeynep arya gidiyorlar.) .
Bu rnekte (
) kelimeleri tesniye mennes
(ikil diil) mbteda, ( )kelimeleri haberdirler, mbteda ve
haber arasnda tesniye mennes olma ynnden uyum vardr, mbteda ve
haberler elif ( )ile merf olmulardr ancak
kelimeleri ayr isim
olduklar iin zamme ile merf olmulardr.
5. Mbteda cem-i mzekker slim (kurall eril oul) olursa haber de
cem-i mzekker slim olarak gelir. Her ikisi de ( )ile merf olurlar:
(Memurlar meguldrler.) .
(Oyuncular maa hazrdrlar.) .
(Yolcular yolculua hazrdrlar.).
Bu rneklerde (
) kelimeleri mbteda, )
( kelimeleri haberdirler, mbteda ve haberler cem-i mzekker
slim (kurall oul eril) olarak birbirleriyle uyumludurlar ve vav ( )harfi ile
merf olmulardr.
6. Mbteda akll varlklarn cem-i mennes slimi (kurall diil oul)
olursa haber de cem-i mennes slim olarak gelir. Mbteda ve haberin her
ikisi zamme ile merf olurlar:
(Bayan doktorlar yeteneklidirler.) .
(Anneler merhametlidirler.).
(Bayan yolcular yolculua hazrdrlar.).
Bu rnekte (
)kelimeleri mbteda,
kelimeleri
ise
haberdir,
mbteda
ve
haber
konumundaki
tm
(
kelimeler cem-i mennes slim (kurall diil oul) olup zamme ile merf
olmulardr.
132
(Ktphaneler kz rencilerle doludur.).
Bu rneklerde yer alan (
kelimeleri haberdir, (
) kelimeleri mfred mennes, (
)
kelimesi
ise cem-i teksir (krk oul)dur. Her kelime de zamme ile merfdur.
8. Mbteda akll varlklarn cem-i teksiri (kuralsz/krk oulu) olursa
haber cem-i mzekker slim olarak veya krk oul (cem-i teksir) olarak
gelir. Mbteda akll krk oul olunca zamme ile merf olur, haber ise
cem-i mzekker slim olduu iin ( )ile merf olur:
(Erkekler uyuyorlar.) .
(Askerler vatan savunuyorlar.).
(Peygamberler ereflidirler.).
Bu rneklerde (
)kelimeleri mbtedadr, akll varlklarn
cem-i teksiri (kuralsz oul) olup zamme ile merf olmulardr. Bunlarn
haberleri ( )kelimeleri olup cem-i mzekker slimdirler ve vav ()
ile merf olmulardr, nc rnein haberi ( )kelimesi cem-i teksir
olarak gelmi, zamme ile merf olmutur.
9. Mbtedann haberi, cer harfi-mecrr isim (cr-mecrr) eklinde veya
zarf olarak gelirse aralarnda mzekkerlik menneslik (keyfiyet) ve tekil, ikil,
oul (kemiyet) ynnden uyum aranmaz. Cr-mecrr veya zarf eklinde
gelen haber mahallen merf olur:
(Erkek renci snftadr) .
(Erkek renciler snftadr) .
(Bayan renci snftadr.) .
(Bayan renciler snftadr.) .
(Kular aacn stndedir.) .
(Meryem fakltenin nndedir.) .
10. Mbteda zamir, ilgi zamiri, iret ismi eklinde gelirse haber bunlara
mzekkerlik-menneslik (keyfiyet) ve tekil, ikil, oul (kemmiyet) ynnden
uyar. Bu isim tr mebn (harekesi hibir ekilde deimeyen) olduklar
iin mbteda ve haber bu isimlerden birinin yapsnda geldii zaman irab
ynnden mahallen merf olurlar.
133
(Sen (bayan) yazarsn) .
(Sen yazarsn.) .
(Onlar (bayan) hemiredir.) .
( kisi doktordur.) .
(Pasaportlar kontrol eden kii subaydr.) .
(Bu ktphanedir.) .
(Bu kitaptr.) .
(Zenginlik ruh zenginliidir.) .
(Hayra aran onu yapan gibidir.) .
(Muhammet, ehrin hkimidir.) .
Aada verilen mbtedalara uygun haberler getirerek boluklar doldurunuz.
.........................
.1
.2
..............................
.........................
.3
..................................
.4
.................................. .5
134
(Kitabn nerede?)
(Yol nerede?)
(Evin arkasnda bir bahe vardr.).
(Tarlada birtakm aalar vardr.).
(Evde sahibi var.).
(Otomobilde fr var.).
ALITIRMALAR
1. Aadaki isim cmlelerinde mbteda ve haberi belirleyiniz.
.1
.
.
.2
.
.3
.4
.5
.
.6
.
.
.7
2. Aadaki cmlelerde mbtedalar tespit edip hangi tr isimlerden
olutuunu ve irabn belirtiniz.
.
.1
.2
.3
.
.
.4
.5
.6
.
135
.7
.
.
.8
3. Aadaki cmlelerde mbtedann nekre olarak gelme sebeplerini
belirtiniz.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.1
:.......
.2
..........
........3
.
........
.4
......5
.
......
.6
.
........7
......8
.
.
..........9
.........10
.
5. Aadaki cmlelerde bo brakllan yerlere listeden uygun gelen
haberleri seiniz.
)
.
.........1
........
.
.2
.
.3
........
.
.4
......
136
.........
.5
..........
.
.6
...........
.7
............
.8
.
.9
..........
........
.
.10
/
/
................................................................1
/
/
/
/ /
.................................................................2
/
/ /
//
................................................................3
/
/ /
/
...............................................................4
/
/
/ /
/
.............................................................5
// /
/
/
/
.............................................................6
/
/
/
/
..............................................................7
7. Aadaki metni okuyunuz, metinde geen isim cmlelerini aaya
yaznz. Setiiniz cmlelerdeki mbteda ve haberlerin yaplarn
aklaynz.
.
.
.
.
. .
.
.
.
137
...................................................................1
....................................................................2
...................................................................3
...................................................................4
...................................................................5
...................................................................6
...................................................................7
8. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden
yararlanarak Arapaya eviriniz.
Zeytin aacnn yapraklar yeildir.
Hasan mehur bir adamdr.
lahiyat Fakltesi rencileri terbiyelidirler.
Aye ve Fatma doktordurlar.
Bu kalemler gzeldir.
Kelimeler ve Deyimler
iir :
birlemi milletler :
kabzlk :
en tatl :
ya asitleri :
gm yeili :
dinlenmek : -
bar:
bahe sahipleri :
kan basncnn dmesi :
ilkbaharn sonlar :
mjdeci :
( )
138
olumak :
-
anlatmak, aktarmak :
-
meyve :
( )
gvde :
nesil :
( )
koyu:
sembol, iaret:
ya:
ieklenmek :
-
-
itah:
sert, kat:
glge:
salkm :
( )
dal :
( )
kaln, sert :
kepek :
alnm :
cildi yumuatc :
pek ok :
uzun mrl :
zeytin toplama mevsimi :
dokunuu yumuak :
olgunlamak :
-
-
sinirlerin yatmas:
zet
Arapa isim cmlesinin kuruluu, isim cmlesini oluturan mbteda-haberin
yaps ve deiik biimlerini tanmak
sim cmlesi temel cmle yaplarndan biridir. simle balayan cmlelere
isim cmlesi denir. sim cmleleri mbteda (zne) ve haberden (yklem)
oluur. sim cmlesinde mbtedann marife haberin ise nekre olarak gelmesi
esastr.
139
140
Kendimizi Snayalm
1.
....... cmledeki bolua uygun den mbteda aadakilerden
hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. .
..........cmledeki bolua uygun den mbteda
aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
3.
.......... cmlesinde mbteda olmaya uygun olan ism-i
mevsul aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
4. slmda iki bayram vardr cmlesinin Arapa karl aadakilerden
hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
141
a.
b.
c.
d.
e.
2. a
3. d
4. e
5. d
3.
mbtedadr, tamlanan (muzaf) isimdir, kurall eril oul
(cem-i mzekker slim) olduu iin vav ( )ile merfdur.
mbtedadr, ilgi zamiridir (ism-i mevsl), mebn olduu iin
4.
mahallen merfdur.
5.
6.
7.
142
Sra Sizde 2
.
.2
.
.4
.1
.
.3
.
.
.5
Sra Sizde 3
.2
.
.4
.
.1
.
.3
.5
.
Yararlanlan Kaynaklar
el-Galyn, M, (1982), Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
Muglese, M. H. (1997), en-Nahvu-f, Beyrut.
Komisyon (ty) Silsile Talimul-Luga el-Arabiyye, Bursa.
Tal, M. (1987) Nahiv lmi, Kayseri.
rt, M. M. (2004) Sarf-Nahiv Edatlar, stanbul.
143
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Fiil Cmlesi
Fil
Mefln bih
Fiil-Fil uyumu
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
144
Fiil Cmlesinin
geleri
GR
Kitabmzn ilk nitesinde kelime trlerine ilikin bilgi verirken, cmle
eitlerine ksa da olsa deinilmi, balangtaki szcn nitelii
erevesinde isim ve fiil cmlesi olmak zere iki farkl cmleden sz
edilmiti. renilenler balamnda isimle balayan cmleye isim cmlesi,
fiille balayan cmleye de fiil cmlesi dendiini hatrlyoruz.
Devamnda bir kelime tr olarak isim, farkl grnmleriyle ele alnm,
getiimiz niteden itibaren de cmle zerinde ayrntl olarak durulmaya
balanm ve bu erevede isim cmlesi ve geleri eitli ynleriyle ele
alnmt.
Bu nite kapsamnda ise fiil cmlesi; tanm, geleri, gelerin birbiriyle
uyum problemleri ile irb zellikleri zerinde durulacak, ok sayda seilmi
rnekle nitenin hedefindeki zihinler ilgili konularda lekesiz bir berrakla
kavuturulacaktr.
ncekilerde olduu gibi bu nitenin ilenii esnasnda da bir Okuma
Paras ve sz konusu paray anlama ve kavramaya ynelik altrmalar
verilerek, hem kelime daarc anlamnda bir zenginleme, hem de nite
konusuna ilikin zihn bir hazrlk ngrlmektedir. Sonrasnda
gerekletirilen dilbilgisi anlatmnn ard sra, seilmi ok sayda rnek
araclyla hedef kitle tarafndan yazl ve szl anlatmda kullanlabilecek
lde konunun iselletirilmesi salanmaktadr. Anlan hedefe ynelik ve
nicelik ve nitelik ynnden zengin altrmalar, konunun geri dn zor bir
biimde belleklere kaznmasna hizmet etmektedir.
Hep sylendii gibi dil reniminde ama dilbilgisi deil dilin kendisidir.
Kurallar ancak renilen dilin hatasz kullanmna yardmc olur. Dolaysyla
dierlerinde olduu gibi bu nitede de kelime hazinesini artrmak, cmle
kurma ve farkl anlatm becerilerini gelitirmek hadisenin merkezindedir.
Gerek bata verilen Okuma Paras, gerekse devamndaki rnek ve
altrmalarn bu amaca hizmet etmesi dnlmektedir.
Konu ile ilgili n bilgi almak iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
www.schoolarabia.net adreslerine de bavurabilirsiniz.
145
OKUMA PARASI
.
.
.
.
.
.
.
"
"
.
" :
".
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
.12
.13
.14
.15
146
.16
.17
.18
.19
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
(
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.10
.
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
)
(
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.6
.
.7
.
.
.8
.
.9
.10
.
147
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.
.10
...
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.5
.
.
.6
.7
.
.8
.
.9
.
:
.10
6. Aada verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
seiniz.
a. Balangta her ey tamamen yolundayd. Yuvalar sevin ve mutlukla
dolmutu.
b. Balangta her ey iyiydi. Yuvalar sevin ve mutlukla dolmutu.
c. Balangta her ey yolundayd. Yuvalar sevinle dolmutu.
148
a. Yllar rzgar gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
b. Yllar hzl gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
c. Seneler hzl gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
d. Yllar geti gitti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
e. Yllar geip geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
DLBLGS
FL CMLESNN GELER
Arapada fiille balayan cmleye fiil cmlesi denir. Sz konusu cmlenin
gelerine gemeden nce Trke cmle yaps hakknda ksaca bilgi
vermemiz yerinde olacaktr.
149
fiiliyle baladn fark ederiz. Dolaysyla fiille balad iin bu cmleye fiil
cmlesi, ilk gesi ()ye fiil (yklem), ikinci gesi (
)ye ise fil (zne)
ad verilir.
Fiil cmlesinin yukarda belirtilen temel geleri (fiil-fil) yannda bir de
tmleyici geleri vardr ki bunlara mefl ad verilir.
ile
ise mefldr.
rnek 3:
(renciler sayg iin ayaa kalkt) Cmlesinde
fil,
ayaa kalkt anlamna gelen fiil, renciler anlamna gelen
150
deerlendirilirler. Sz gelimi
(istemek)
( okumak),
(kmak),
kelimeleri her ne kadar i, olu veya eylem bildirseler de zamandan bamsz
olduklar iin fiil deil isim olarak kabul edilirler.
Aadaki cmlelerde fiil olan szckleri bularak, ifade ettikleri zaman
syleyiniz.
.
.1
.2
.
.3
.
(
) Hoca, Haliti dllendirdi cmlesindeki (
)
dllendirdi szc, (
)
Ali
gld
cmlesindeki
(
)
gld
kelimesi ve (
) renciler laboratuardan kt
cmlesindeki (
) kt kelimesi birer mz fiildir.
Balca Mz Kalplar: Mz fiile zg ve onu gerek isimden, gerekse
dier fiil eitlerinden (muzri ve emir) ayrt edebilmemizi salayan
zellikler 1. nitede verildii iin burada bir kez daha tekrarlamaya gerek
duymuyoruz. Yalnz en ok karlalan mz fiil kalplarn birer rnekle
tantmakta yarar gryoruz.
BALICA MAZ KALIPLARI
ANLAM
RNEK
KALIP
Yardm etti
Gzel oldu
Anlad
kard
Dorulad
Tartt
rendi
Tant
151
Krld
Topland
Kulland
RNEK
KALIP
Anlyor, anlar
karyor, karr
Doruluyor, dorular
Tartyor, tartr
reniyor, renir
Tanyor, tanr
Krlyor, krlr
Toplanyor, toplanr
Kullanyor, kullanr
c. Emir: Bir iin olmasn veya yaplmasn istemek iin kullanlan fiil
kipidir. (
) Yaz!, (
) gir! kelimeleri emir
) otur!, (
rnekleridir.
152
RNEK
KALIP
Anla
Gzel ol
Dn
kar
Dorula
Tart
ren
Tan
Krl
Toplan
Kullan
2. Fil: Olmak anlaml fiillerde olan, etmek-eylemek bildiren fiillerde ise
eden, eyleyen konumundaki gedir. Trkedeki znenin karldr.
Arapada fil daima merfudur. 5. niteden de hatrlanaca zere merf,
tesniye (ikil) ve cem-i mzekker slim (dzenli eril oul) isimler hari sonu
zammeli anlamna gelir. Tesniyelerde sondan bir nceki elif ile cem-i
mzekker slimlerde ayn zellikteki vv ref almeti (merfluk belirtisi)
olan zammeye edeerdir.
Aadaki cmlelerde alt izili fillerle onlarn merfluklarna delil
tekil eden ref almetlerini dikkatle inceleyiniz.
(ocuk bahede oynuyor) .
.1
153
rnek:
(Anne konuklar iin sofra hazrlyor) .
.2
(ki renci baarda yaryor) .
.3
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Anlam
Fiil
Mz
ki erkek hakknda
Anladlar
Mz
ki bayan hakknda
Anladlar
Muzri
ki erkek hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
ki bayan hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
ki erkee hitaben
Anlarsnz, anlyorsunuz
Emir
ki kiiye hitaben
(Cinsiyet fark yok)
Anlayn
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Fiil
Mz
Anladlar
Muzri
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
Anlarsnz,
anlyorsunuz
Emir
Anlayn
154
Anlam
Zaman
Anlam
Fiil
Mz
Anladlar
Muzri
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
Anlarsnz,
anlyorsunuz
Emir
Anlayn
Zaman
Anlam
Fiil
Mz
Anladn
Mz
Anladn
Mz
ki kiiye hitaben
(Cinsiyet fark yok)
Anladnz
Mz
Anladnz
Mz
Anladnz
Mz
Anladm
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Anlam
Fiil
Muzri
Anlarsn, anlyorsun
Emir
Anla
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Bakalar ile birlikte kendisi hakknda
155
Anlam
Anladk
Fiil
: Mfret mzekker gib (nc tekil eril) kii zamiridir. Herhangi bir
nedenle ak zne alamam benzer ahstaki mz ve muzri fiillere gizli
zne (mstetir fil) olur. Ak znenin yokluunda arand iin gizli zne
oluu zorunlu (vcben) deil arta bal (cevzen) olarak deerlendirilir.
(Kendisine merhameti farz kld) .
-1
(Gizlinizi ve anz bilir) .
-2
Cmlelerinde znesi ak olmayan
ve
fiillerinin fili mstetir
dir.
: Mfret mennes gibe (ikinci tekil eril) kii zamiridir. Herhangi bir
(lene dek onurlu biri olarak yaad) .
-1
-2
(Gnlerini dizileri izleyerek geirir) .
fiillerinin fili mstetir
Cmlelerinde znesi ak olmayan
ve
dir.
Cmlelerinde
fiillerinin fili mstetir dir.
ve
156
: Nefsul-mutekellim maal-gayr (birinci oul) kii zamiridir. Benzer
ahstaki muzri fiillere gizli zne (mstetir fil) olur. Bu ekim kipindeki
muzriler hibir zaman ak zne almadklar iin gizli zne oluu zorunlu,
yani vcbendir.
(Rahmetini umar, azabndan korkarz) .
-1
Cmlelerinde
fiillerinin fili mstetir
ve
dr.
Zamirler mebni (sonu deimeyen) isimlerden olduklar iin fil (zne)
konumunda olduklarnda merfluklarn aka gsteremezler. Konum
itibariyle (mahallen) merf saylrlar.
d. Cmle: Bazen bir cmle bir btn olarak baka bir fiil cmlesinin fili
olabilir. Bir btn olarak baka cmlenin gesi olan sz konusu cmle isim
; fiil cmlesi ise bana
cmlesi ise bana
gelir.
;
( Vekil olarak Allah yeter) cmlesinde
( Ma seyretmeden hibir ocuk uyumad)
ifadeleri
mahallen
merf fildir.
cmlesinde
3. Mefln bih: Bir fiil cmlesinde fiilin konusu olan ve filin yapt iten
dorudan etkilenen mansb isme bu ad verilir. Trkedeki nesnenin
karldr. Arapada Mefln bih daima mansbdur. 5. niteden de
hatrlanaca zere mansb, tesniye (ikil) ve slim cemi (dzenli oul)
isimler hari sonu fethal anlamna gelir. Cem-i mennes slimlerde kesra,
tesniyelerde ve cem-i mzekker salimlerde ise, sondan bir nceki harf
konumundaki y nasb almeti (mansbluk belirtisi) olan fethaya
edeerdir.
157
(ocuk st iiyor) .
-1
(Anne ocuklar brekle doyuruyor) .
-2
-1
(Hoca niversitede konferans veriyor) .
-2
(Tren istasyonu terk etti) .
-3
(stanbulda ktphaneleri ziyaret ettik) .
b. Mansb Muttasl Zamir (Bitiik Nesne Zamiri): Fiile bitien nesne
zamiridir. Mebni olan tm kelimeler gibi mahall irb alr, mahallen mansb
olduu deerlendirmesi yaplr.
Mansb muttasl zamirler unlardr:
Cemi (oul)
Msenn (kil)
Mfred (Tekil)
(Tek sana kulluk eder, yalnz senden yardm isteriz) .
-1
(Sizi ve onlar rzklandrrz) .
-2
(Sana onu verdim) .
-3
d. Cmle: Filde olduu gibi btn halinde bir cmle baka bir cmlenin
mefln bihi olabilir. Baka cmleye ge olan cmle isim cmlesi ise bana
158
mahallen mansbdur.
(arya gitmek istiyorum) .
-1
(Bana kendisinin lisede retmen olduunu syledi) .
-2
e. Cr-mecrr: Cer harfi ile devamndaki isimden oluan sz beine
cr-mecrr dendiini renmitik. Sz konusu bek tmle olarak
kullanldnda dolayl tmle anlamnda mefln bih gayru sarih adn alr
ve lafzan mecrr, mahallen mansb olur.
(Koca hanmna iek getirdi) .
-1
(Hseyin kye gitti) .
-2
(Askerler vatan savundu) .
-3
Kurallara uygun bir fiil cmlesinde dizili Fiil Fil Mefl
biimindedir.
Sz gelimi (
) fiil, ()
) Allah mmini sever cmlesinde (
)mefldr.
fil ve (
Trke devrik cmlelerde olduu zere, Arapa fiil cmlelerindeki Fiil+Fil+
Mefl dizilii (
) rneinde olduu gibi mefln ne gemesi suretiyle
bozulabilir. ne geen mefl isim olsa da cmle yine fiil cmlesi olarak kalr.
Ancak fil hibir zaman iin fiilin nne geemez. ayet geerse cmle fiil
cmlesi olmaktan kar ve isim cmlesine dnm olur. Bu durumda ne
gemi olan file artk mbteda denir.
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen fiillerin zaman asndan trn belirtiniz.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.
.8
159
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.
.8
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
4. Yanl hareke veya harfle irb alm fili tespit edip dzeltiniz.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.
.7
.8
.
160
5. Yanl hareke veya harfle irb alm meflln bihi tespit edip
dzeltiniz.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
6. Bolua parantez iinde verilen fiilin zamanca uygununu getiriniz.
............1
) .(
) .(
...........2
...........3
! )(
..........4
) .(
..........5
) .(
! )(
..........6
! )(
..........7
.........8
) .(
.
.1
) .(
) ................................2(
) ................................3(
) ................................4(
(
) ................................5
(
) ................................6
(
) ................................7
(
) ................................8
161
Kelimeler ve Deyimler
getirmek :
kanmak
hissetmek :
baka :
sndrmek :
ac, elem, sanc :
( )
doldu :
emin olmak :
yakmak, yaramak, gerekmek :
-
aldrmak, aldr etmek :
-
balang :
alama, alay :
-
kurtulu, kurtulmak :
162
yalvarmak :
duvar :
( )
akmak, gemek, cereyan etmek :
sanmak, zannetmek :
zmek :
kmek, yerlemekten :
-
-
adm :
( )
ezmek, inemek :
vurmak, almak :
e :
( )
dinlence :
bulut :
)(
sevin :
put :
( )
ses :
( )
Konuk :
( )
almak, vurmak :
grlmek, belirmek, gze arpmak :
yuva :
( )
ot, im
( )
dm :
( )
sene, yl :
( )
ltf :
kaybetmek, yitirmek :
163
sanat :( )
fil : )(
keder :
beklenen an :
mjdeci :
nee veren, enlendiren :
seyirci ( )
geli :
gemek :
tiyatro :
sabrszlk, tela :
konumak :
eksilmek, eksiltmek :
karnca : )(
dinmek, sakinlemek :
yz :
( )
vefakr, vefal :
( )
vermek, bahetmek, hibe etmek :
zet
Karlat Arapa bir cmlenin trn belirtebilmek
Arapada cmle ilk harfinin trne gre adlandrlr. ayet isimle balamsa
isim cmlesi, fiille balamsa fiil cmlesi olarak tannr. Cmleleri
ayrmann bir baka yntemi ise zne yklem sralamasdr. Bu erevede
zne nce gelirse isim cmlesi, yklem nce gelirse fiil cmlesi adn alr.
Fiil cmlesini gelerine ayrabilmek
Fiil cmlesi fiille balar. Fiil Trkedeki yklemin karldr. Onu fil yani
zne izler. Filin ard sra ise tmle (mefl)ler sralanr.
164
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerden hangisi fiil cmlesidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. (
) cmlesinin geleri iin hangi sralama dorudur?
a. Fiil Fil Mefl
b. Fiil Mefl Fil
c. Fil Fiil Mefl
d. Fil Mefl Fiil
e. Hibiri
3. (
)hangi ge fildir ve irb nasldr?
a. fil, merf, ref almeti zamme
d.
fil, merf, ref almeti zamme
e.
fil, merf, ref almeti elif
165
c.
d.
e.
5. .
Cmlesinde alt izili szcn
eanlamls aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. b
3. a
4. d
5. e
Sra Sizde 3
( )
(
(
(
(
)
(
)
)
)
)
(
)
)
(
(
)
Sra Sizde 4
( )
( )
(
(
(
(
)
)
)
)
(
(
(
)
)
)
166
Yararlanlan Kaynaklar
el-Galyn, M, (1982), Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
rt, M. M. (2004) Sarf-Nahiv Edatlar, stanbul.
Gler, ., Gnday, H., ahin, ., (2009) Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi),
stanbul.
167
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Harf-i cer,
Cr-mecr,
Mutaallak
Cer alametleri
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
168
Harf-i Cerler
GR
Harf-i cerler isimlerinden de anlalaca zere, kelimenin trlerinden biri
olan harf grubuna girerler. Bu harflerin kendi balarna anlamlar yoktur ve
sz ifade etmesi amacyla tek balarna kullanlmamaktadrlar. nk hibir
nesne veya harekete iaret etmemektedirler. Ancak cmlenin oluumunu
salayan temel unsurlardan biridirler. Anlam olan kelimelerle birlikte
kullanlarak onlar birbirlerine balarlar ve bir gramer grevi grrler.
Kelimeler bu harfler vastasyla birbirleriyle kenetlenerek yeni bir anlam
olutururlar. Fiil ve filden, mbteda ve haberden oluan temel cmle yaplar
harf-i cerler vastasyla genileyip byk cmlelere dntrlr, bylece
anlam dallanp budaklanr.
Harfi cerler isimleri fiillerden ayran zelliklerden biridir. Zira isimler
balarna harf-i cer alr, fiiller ise harf-i cer almazlar. simler balarna gelen
harf-i cerler sebebiyle mecrr olurlar, fiiller ise hibir zaman mecrr olmaz,
temel cer alameti olan kesray hi almazlar.
Harf-i cerlerin tek balarna anlamlar olmamakla birlikte cmle iinde
kelimelerle birlikte kullanlrken anlam kazanrlar. Bunlar isim ve fiilleri
birbirlerine kenetleyen yardmc kelimelerdir. Harfi cerlerin bal
bulunduklar, anlamlarn isimlere ulatrdklar kendilerinden nce gelen bir
fiile, ibih fiile veya mana fiile ihtiyalar vardr.
Baz fiiller mefullerini alrken bu mefulleri dorudan alamaz harfi cer
vastasyla alabilirler. Bu fiillerin yararlandklar harf-i cerlere gre anlamlar
deiir. Bu sebeple szlklerde filler birlikte kullanldklar harfi cerlerle
anlamlandrlmlardr. Szlklerden yararlanrken buna dikkat etmek
gerekmektedir.
Harf-i cerler ve cmledeki kullanmlar ile ilgili olarak n bilgi almak iin
baknz:
http://www.angelfire.com/tx4/lisan/grammar2.htm;
http://www.islamguiden.com/arabi/m_a_r_38.htm; www.online arabic.net.
169
OKUMA PARASI
.
:
...
!!
...
..
.
.
.
:
.
!!..
...
.
...
. .
.
:
.
170
:
.
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
)
(
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
171
.
.9
.10
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.9
.
.10
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.5
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.5
172
(.
)
a. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla evin kaps nnde durdu kyn tarla
ve otlaklarna bakt.
b. lkbahar gnlerinin birinde Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin penceresinde durdu.
c. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin kaps nnde durdu.
d. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin kaps nnden bakt.
e. lkbahar gnlerinden bir gnd ve Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna
bakan evin kaps nnde durup bakt.
(.
)
a. Leyla bir iekten baka bir iee gezinirken yeil otun zerinde oturup
yaz yazan bir adam fark etti.
b. Leyla bir iei brakp baka bir iei toplarken ellerinin arasnda bir
kalem olan ve yeil otun zerine oturan bir adam fark etti.
c. Leyla bir iekten baka bir iee gezinirken imenin zerinde oturan bir
adam fark etti, adamn elinde kalem vard.
d. Leyla bir iekten baka bir iee doru gezinirken yeil otun zerinde
oturan ve elinde kalem olan bir adam fark etti.
e. Leyla bir iekten baka bir iee doru gezinirken yeil otun zerinde
oturup elindeki kalemle yaz yazan bir adam fark etti.
DLBLGS
HARF- CERLER
Harf-i Cer, Cr-Mecrr
Harf-i cere cr, kendisinden sonra gelen isme ise mecrr denir.
Mecrr isim, harf-i cerin etkisi ile irb deimi ve mecrr olmu kelime
anlamna gelmektedir. Harf-i cerler nne geldikleri isim soylu kelimeleri
mecrr yapmaktadrlar. Mecrr olma ismin yapsna gre farkl iaretlerle
(alamet) olmaktadr. Bu hususa Mecrr simlerin rb blmnde
deinilecektir.
173
)
(
Ancak gnmz Arapasnda on iki kadar harf-i cer sklkla kullanlmaktadr:
(
-
)
Bu harfi cerlerden (
-
)sadece ak (zhir)
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
(Hasta klinie gitti).
(Mescitte oturdum. -Mekn zarf anlamnda-).
.
(Bor gece vaktinde tasa, gndz ise zillettir. -Zaman zarf anlamnda-)
174
( ):
(renci faklteden eve kadar yrd).
(Zenginliin bir miktarn fakirlie sakla).
(ocuk karnndaki ar sebebiyle alad).
(Ahmet annesine altn(dan) bir yzk ald).
( ): Zaman ve makn asndan bitii; ynelme; paralara ayrma; ait,
mahsus, yannda anlamlarndan kullanlr. evirirken kelimeye e, -a, -ye, ya, -e doru, -e kadar, ile, beraber, gre, nezdine anlamlarn ifade eder:
(Seni akama kadar bekledim).
(Ahmet arya doru yrd).
(Koca ailenin obandr, ii ona aittir).
(
)
(renciler okuldan uzaklatlar).
(Haberi rencilerden duydum).
(Sana beni istediin iin geldim).
(
) : stnde, zerinde; uzaklk; sebep bildirir. Mecrra zerinde,
stnde, iinde, -e, -a, -de, -da durumunda, sebebiyle anlamlarn katar:
(Baba kanepenin stnde oturuyor).
(Orman beyz metre uzaktadr) .
()
: Sahiplik; ait olma, ona zel olma; sebep, neden anlamlarn ifade
eder. Mecrra iin, adna, sebebiyle, -den dolay, maksadyla anlamlarn
katar:
175
(Hocann birok kitab vardr) .
(Hamd, Allaha mahsustur) .
(Kazanmak ihtiyac karlamak iin zorunludur) .
()
(Hoca odasnda oturuyor).
(Sabahleyin brosuna gitti) .
(Adam hapse hrszlk yznden girdi.).
(Bakan maiyetiyle birlikte kt).
(
) : Zaman ve meknda bitii, sona var bildirir. Genellikle e, -a, de, -da, -e kadar, -ncaya kadar, -ene dek gibi anlamlar kazandrr:
(Sabaha kadar ma izledik) .
(Tepeye kadar yryeceim) .
(
) : okluk veya azlk bildirir. Belki, nice, birok, pek az, nadiren gibi
anlamlar kazandrr:
(ok az faziletli adamla karlatm.) .
(
)
(Nice ilim sahibine fayda vermemitir.) .
kullanlrlar:
(Cuma gnnden beri onu grmedim) .
)
(
(Onunla gnden beri konumadm) .
anlamlar ierir:
176
Cer harflerinin anlamlar ile ilgili geni bilgi almak iin Mustafa Kurtun Arap
Dilinde Cer Harfleri adl kitabn okuyunuz.
Mteallak
Harf-i cerler kendilerinden nce gelen fiil, fiil soylu isimler ve mana fiilleri
kendilerinden sonra gelen isimlere balarlar. Harf-i cerin bal bulunduu
fiil, fiilden tremi kelime (ibih fiil) veya mana fiile mteallak denir.
Mteallak almayanlar dnda her harf-i cere muhakkak bir mteallak
lazmdr. Mteallaka ihtiya duyan harf-i cerlere asl harf-i cerler denir.
Mteallakn harf-i cerden nce gelmesi asldr. Bunu rnekler zerinde
gsterelim:
(Kalemle yazdm).
.1
(Ben kalemle yazyorum).
.2
.3
(Tembellere yazklar olsun).
Birinci rnekte yazmann kalemle gerekletirildii belirtilmitir. Burada
gerekletirildiini ifade etmek iin fiil ile isim arasnda irtibat salamtr.
.Olan,
meydana
gelen,
bulunan,
sabit
olan
gibi
umumi
anlam
tayan
bu tr mteallaklar cmleden dmtr (mahzfturlar). Bu tr cr ve
cmlesinde ( )harf-i
mecrrlara zarf- mstakar denmektedir. .
) .
Mmin cennettedir (olur). (
.1
Kalem kitabn zerindedir.(
)
.2
Kitap antadadr. (
)
.3
Harf-i cerlerden (
)harfleri bazen cmlelerde fiil ve fiilden tremi
kelimeleri isimlere balamak iin deil de cmlede anlam kuvvetlendirmek
iin kullanlrlar, bu harf-i cerlere zit harf-i cer denir. nk bunlar
cmleden drldkleri zaman cmlenin anlamnda her hangi bir
bozulmaya sebep olmamaktadrlar. Zit harf-i cerlerin mteallaklar yoktur,
sadece cmlede anlam pekitirme grevi grrler. Genellikle bu harfi cerler
olumsuz cmlelerde ve (
) soru edatndan sonra gelirler; zait harf-i cerlerden
177
.1
Bize kimse gelmedi. (
)
.2
Kamak cesaret deildir.(
)
.3
Hibir ey onun benzeri deildir. .( )
(
)
.4
(
)
.5
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.5
Ahmet kitaplarn getirdi..
Fiiller birlikte kullanldklar harf-i cerlere gre farkl anlamlar
kazanmaktadrlar. Bu sebeple fiillerin anlamlarna bakarken kullanld harfi cerle birlikte kazand anlama dikkat edilmelidir. Szlklerde fiiller
kullandklar harf-i cerlere gre anlamlandrlmtr.
Sra Sizde 3: Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere gelebilecek uygun
harf-i cerleri listeden seiniz. Harf-i cerleri seerken szlkten yararlannz.
178
(
)
.... .1
.
....
.
.2
.3
.
....
....
.
.4
....
.
.5
Mecrr simlerin rb
Harf-i Cerler her trl ismin bana gelip onlar mecrr yaparlar. simlerin
mecrr olma ekilleri farkl farkldr. simler yaplarna gre farkl ekillerde
mecrr olurlar. Burada isim trlerine gre mecrr olu biimleri zerinde
durulacaktr.
1. Mfred mzekker ve mennes (tekil eril ve diil) isimler, cem-i
teksirler (kuralsz/krk oullar), cem-i mennes slimler (kurall diil
oullar) kesra ile mecrr olurlar. Bu isimlerin balarna gelen harf-i cer
sebebiyle sonlar kesra ile harekelenir:
(Ali nehirde yzd.).
(Tarlada iki ifti vardr.) .
(Adam kumlarn zerine uzand.) .
)
)kelimesi mfred mzekker, ikinci rnekte (
Birinci rnekte (
) kelimesi cem-i teksir,
kelimesi mfred mennes, nc rnekte (
) kelimesi cem-i mennes salim olup bu isimlerin
drdnc rnekte (
hepsi balarna gelen harf-i cerler sebebiyle kesra ile mecrr olmulardr.
2. Tesniye mzekker ve mennes (eril ve diil ikil) isimler cezimli ya-
ile mecrr olurlar:
(dl iki kazanana verildi) .
.
rnekteki ( ) kelimesi tesniye mennes yapsnda isim olup her iki isim
balarna gelen harf-i cer sebebiyle cezimli (
) ile mecrr olmulardr.
3. Cem-i mzekker slimler (kurall eril oullar) sakin ya- ile
mecrr olurlar:
179
(Avukat sanklar savunuyor).
(Ailem ziyaretine gelene sevinir.)
(Top oynayanlara selam verdim.).
(alman gerekir.).
(Bu adamlardan uzaklatm).
(Halit bu mescite gitti.).
oban sopay tuttu .
Hastanede birok doktor vardr .
180
Musa (a.s.) vadiye doru geldi .
Postacdan mektubu aldm .
(Kurtarmak iin ona kotum).
rnekte geen (
) ile mansb olmu, bu harfle
) fiili muzri gizli (
tevilli mastara dnt iin bana gelen harf-i cerle mahallen mecrr
olmutur.
7. Harf-i cerler esm-i hamse (be isim) dediimiz (
)
kelimelerinin balarna geldiklerinde bu kelimeleri harf ile mecrr
yapmaktadrlar. Ancak bu kelimeler mfred (tekil) olup mtekellim yas
( )dnda bir kelimeye muzaf olduklar zaman irablar harf ile olmaktadr.
Bu artlar tayan yukardaki be isimden birinin bana harf-i cer geldii
zaman bu isimler sakin ya ( )harfi ile mecrr olmaktadrlar.
Dn kardeine uradm.
Her eyde babana dayanma.
Birinci rnekte (
) kelimesi be isimden biri olup ( )muhatap zamirine
muzaf olmutur, bana gelen ( )harf-i ceri sebebiyle sakin ( )harfi ile
mecrr olmutur. kinci rnektedi (
)kelimesinin irb da nceki
kelime gibidir.
181
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen cr ve mecrrlar tesbit edip
mteallaklarn gsteriniz.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.10
.
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.7
.
.8
.
.9
.10
.
(
)
....
....
...
...
...
.
. ... .
.
...
... ....
182
...
... .
. ... ...
.... ...
.
4. Aadaki cmlelerde yer alan zait harf-i cerleri ve mecrr isimleri
gsteriniz.
.
.1
.2
.3
.
.4
.5
5. Aadaki cmlelerde harf-i cerleri ve mecrr isimleri gsteriniz,
mecrr isimlerin cer alametlerini belirtiniz.
.
.1
.
.2
.3
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.9
.
.
.10
Kelimeler ve Deyimler
-
glmsemek :
-
-
-den uzaklamak :
-
-
izin istemek :
-
183
-
Karlamak :
-
-
-e yaklamak :
-
-e nazr, bakan :
-
-
dikkatini vermek :
dolamak :
-
-
iir :
( )
ilkbahar gnleri :
iek demeti :
gzel grnl :
( )
tarla :
-i istemek :
-
-
iek : )(
yrmek : -
-
()
dz arazi :
sa :
susan :
efkatli :
birka adm uzaklkta :
kaybolmak : -
-
-
sunmak :
-
fark etmek :
-
-
ayr :
( )
kak :
vedalaan :
koymak :
-
-
durmak :
-
-
zet
Harf-i Cerleri Tanma
Arapada harf-i cer d verilen bir takm harfler vardr, bunlar isimlerin
balarna gelir, fiillerin balarna gelmezler. Cmle iinde kelimeleri
birbirlerine balama, mefulleri fiillere balama veya cmlenin anlammna
184
vurgu yapma gibi grev grrler. Bu harflere cr, nne gelip mecrr yapt
isimlere de irab ynnden mecrr denir. Klasik Arapa dilbilgisi eserlerinde
yirmi kadar harf-i cerden bahsedilmitir. Ancak gnmz Arapasnda on iki
harf-i cer sklkla kullanlmaktadr. Bu harf-i cerler unlardr.
(
-
)
Harf-i cerlerin cmle iindeki grevleri hakknda bilgi sahibi olma
Harf-i cerler cmle iinde fiil, fiil soylu isimler ve mana fiilleri kendilerinden
sonra gelen isimlere balarlar. Harf-i cerin bal bulunduu fiil, fiilden
tremi kelime (ibih fiil) veya mana fiile mteallak denir. Her harf-i cere
Ali oturdu dediimizde cmlenin anlam tamam olmakla birlikte
bu cmlenin anlamn daha da akla kavuturmak iin cmleye harf-i cer
185
be ismin (
) bana geldikleri zaman bu isimleri sakin ya
ile mecrr yapmaktadrlar.
Cmle olutururken harf-i cerleri kullanabilme
Harf-i cerler konusu ile ilgili tm bilgiler metin iinde gsterilmitir. Harf-i
cerlerin hangi harfler olduu, her harf-i cerin cmle oluumuna katt anlam,
fiilleri isimlere balama grevleri, bana harf-i cer gelen isimlerin trleri ve
irablar rneklerle ilenmitir. Bu bilgileri elde ettikten sonra kendimiz cmle
kurma abasna girmeliyiz. Bunu yannda oka Arapa metinler okumal,
bilgilerimizi iimizde kendiliinden ileyen bir melekeye dntrmeliyiz.
Kendimizi Snayalm
1.
cmlesindeki harf-i ceri ve mecrr isim aadakilerden
hangisidir?
-
a.
b.
-
c.
-
d.
e.
2.
cmlesindeki mecrr isim ve cer alameti
aadakilerden hangisidir?
,kesra ile mecrrdur
a.
b.
,mukadder kesra ile mecrrdur
c.
,fiil olduu iin mahallen mecrrdur
d.,harf-i cerler mebn olduklar iin mahallen mecrrdur
e. - menks isim olduu iin kelimenin sonunda bulunan ya
harekeyi gizlemektedir, mukadder bir kesra ile mecrdur
3.
cmlesindeki mteallak aadakilerden
hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
186
4. .
cmlesinin en doru Trke karl
aadakilerden hangisidir?
a. Toplad iekleri hasta olan retmenime takdim edeceim.
b. Topladm iekleri hasta retmenime takdim edeceim.
c. Toplanan iekleri hasta olan retmenimize takdim edeceiz.
d. Onun toplad iekleri hasta olan retmenime takdim edeceim.
e. Bu iekleri ben topladm ve onlar hasta retmenime takdim
edeceim.
5.
hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. e
3. d
4. b
5. a
1. .
Cmlesinde ( )harf-i ceri ak isim alan ()
3.
cmlesinde (
) harf-i ceri zel isim olan ( ) in bana
gelerek onu kesra ile mecrr yapmtr.
187
4. .
Cmlesinde ( )harfi ceri mebn kelimelerden olan
zamirin bana gelerek onu mahallen mecr klmtr.
Sra Sizde 2
1.
cmlesinde (
)fiilidir. Harf-i
) harf-i cerinin mteallak (
cer fiilin anlamn mefl olan ( )kelimesine balam ve nndeki bu
ismi kesra ile mecrr yapmtr.
2.
3.
cmlesinde (
) harf-i ceri zaittir, olumsuz cmle iinde
gelmitir, mecrru nekredir ve kesra ile mecrr olmutur, mteallak yoktur.
4.
cmlesinde ( )harf-i cerinin mteallak cmleden dmtr
) ismini kesra ile
(mahzf), takdiri (
) kelimesidir, nnde bulunan (
mecrr yapmtr.
5. cmlesinde ( )haf-i cerinin mteallak cmleden dmtr,
takdiri (
) ismini mecrr yapmtr.
) kelimesidir, nnde bulunan (
Ancak nndeki isim maksr isimlerden olduu iin sonundaki elif-i
maksre harekeyi gizlemektedir, kesre elifte takdir edilmektedir.
Sra Sizde3
(
1. .
) fiili ( )harf-i ceri ile kullanlnca hissetti, alglad anlamn
kazanmaktadr.
(
2.
.
) harf-i ceriyle kullanlnca dersi ast, okulu krd
) fiili (
anlamn kazanmaktadr.
(
3.
)fiili (
.
) harf-i ceriyle kullanlnca uzak tuttu, uzaklatrd
anlamn kazanmaktadr.
(
4..
) fiili ( )harf-i ceriyle kullanlnca yapt, tutundu, bal
kald anlamlarn kazanmaktadr.
5. .
(
) fiili ( )harfs-i ceriyle kullanlnca kulak verdi, dinledi
anlamn kazanmaktadr.
Yararlanlan Kaynaklar
el-Galyn, M. (1982) Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
Uralgiray, Y. (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
rt, M.M, (1997), Arapa Cmle Kuruluu ve Tercme Teknikleri,
stanbul.
rt, M. M. (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
rt, M. M. (2006), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
188
189
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Muzf
Muzfun ileyh
Mecrr
zfet terkibi
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
190
sim Tamlamas
GR
Btn dillerde olduu gibi Arapada da cmleler eitli kelimelerden
olumaktadr. ster fiil ister isim cmlesi olsun, bunlar oluturan unsurlar fiil,
isim ya da harf trlerinden birine girer. Yine, kullandmz isim trndeki
szckler, cmlelerde, deiik terkipler eklinde karmza kabilir. Bu
terkiplerden yaygn olarak kullanlan ikisi Sfat ve zfet terkipleridir.
Bunlardan Sfat Terkibi konusu, Onuncu nitede ele alnacaktr.
Konumuz olan zfet terkibine gelince, dilimizde bunu karlayan uygun
terim sim Tamlamasdr. Trkemizdeki Tamlanan szc ile
Arapadaki Muzf kavram; Tamlayan szc ile de Muzfun ileyh
kavram anlalr.
Terkipteki e dizilimi asndan Arapa ile Trke arasndaki farkllk sfat tamlamasnda olduu gibi- isim tamlamasnda da kendisini gsterir. Bir
Arapa izafet terkibini oluturan gelerin sralamas ile Trkedeki isim
tamlamasn oluturan gelerin sralamas birbirinin tam tersidir. Szgelimi,
Trkemizde, Okulun mdr dediimizde asl vurgulanan eyi
(tamlanan) ikinci srada zikretmi oluyoruz. Halbuki Arapada asl
vurgulanan e yani muzf, terkibin daima ilk esini oluturmaktadr:
Konuya ilikin dikkat edilmesi gereken bir dier nemli nokta da udur:
sim tamlamasnda, irap bakmndan, elerden biri (muzfun ileyh) daima
sabit kalrken, dierinin (muzfn) irab cmle iindeki yerine gre
deikenlik arz eder.
Konu hakknda bilgi almak iin www.turkcebilgi.com, www.onlinearabic.net,
www.arapcaokulu.com adreslerine de bavurabilirsiniz.
191
OKUMA PARASI
.
.
...
.
.
.
...
: ...
.
.
Kaynak: Komisyon (ts.), el-Kratul-Muyessera, stanbul
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez
iindeki kelimelerden seiniz.
(
)
.1
.
192
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
:
.
.10
3. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez
iindeki kelimelerden seiniz.
(
)
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
]
.9
.
.10
4. Alt izili oul isimlerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.
.
.1
.2
.
.3
193
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.10
.
(
)
a. Hoca etrafna bakarak snfa hzl admlarla geldi.
b. Profesr kendisine kimse bakmadan hzl admlarla snfa geldi.
c. Profesr snfa her zamanki gibi etrafna bakmadan hzl admlarla geldi.
d. Hzl admlarla ve etrafna bakmadan snfa gitmek hocann detidir.
e. Hoca hi olmad gibi snfa etrafna baknmadan ve hzl admlarla geldi.
(
)
a. Babam benden, sen dersini bitirinceye kadar snf iyice temizlememi ve
sandalyeleri dar tamam istedi.
b. Babam benden sen konferans verdikten sonra sralar darya tayp snf
iyice temizlememi istedi.
194
DLBLGS
SM TAMLAMASI
Tanm: Biri Tamlanan (muzf) dieri Tamlayan (muzfun ileyh) adndaki
iki szckten oluan tamlamadr. Bir isim tamlamas; tamlanan kelimenin
a. kime ve neye ait olduunu
(Bu Alinin arabasdr)
(Bu bir ipek gmlektir)
b. hangi eyden yapldn
c. neye benzediini
(Ona arkada gibi davrandm)
195
rnek:
(Buras fakltenin giriidir). Bu cmle isimle
balad iin isim cmlesidir.
kelimesi cmlenin mbtedasdr. Haber ise
lafzdr,
muzf
olduu
iin banda harfi tarif, sonunda da tenvin
lafz da
yoktur. Harekesinin merf (treli) oluu haber olmasndandr.
muzfun ileyh olduu iin mecrrdur (esreli).
Aadaki cmlelerde haberi muzf olacak ekilde dzenleyerek yeniden
yaznz.
196
rnek:
(ktisat Fakltesi bu yl yz renci
mezun etti). Bu cmle fiil ile balad iin fiil cmlesi adn alr.
fiil
olup onu takip eden
kelimesi de fildir. Bu lafz muzf olduu iin
banda harfi tarif, sonunda da tenvin yoktur. Merf oluu fil
kelimesi de muzfun ileyh olduu iin mecrrdur.
olmasndandr.
rnek:
(Kol saatini Japonyadan aldm). Bu cmle fiil
ile balad iin fiil cmlesi adn alr.
fiil olup onu takip eden
zamiri fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin
mefln bihtir. Muzf olduu iin de banda harf-i tarif, sonunda da tenvin
kelimesi de muzfun
yoktur. Mansb oluu mefln bih olmasndandr.
(Pasaportumu resepsiyon
rnek:
kelimesi
filin
yapt
iten
dorudan etkilendii
eden
Aadaki cmlelerde harf-i cerle mecrr olan isimleri izafet kurallarn dikkate
alarak muzf yapn.
197
rnek:
(ki tarih kitabn u kitapdan
aldm). Bu fiil cmlesinde bulunan
fiil olup onu takip eden
zamiri
fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin mefln
bih olup mansbtur, nasb alameti de ikil olmas sebebi ile dir. Muzf olan
isim tesniye olduu iin de kural gerei sonundaki harfi dmtr,
kelimesi ise muzfun ileyhtir ve mecrrluk alameti de sonundaki kesra
harekesidir.
zah edildii gibi tesniyeler muzf olduunda sonlarndaki nun harfleri der.
Ancak mansb veya mecrr durumda olan tesniyeden nun harfi dtkten
sonraki
oul) Oluu
nc nitede isimlerin oul yaplma konusunda ayrntl bir ekilde
anlatld zere cem-i mzekker slim yaplacak ismin sonuna merf
durumda
eki, mansb ve mecrr durumda da
eki getirilir. te bu oul
isimler baka bir isme muzf yaplacak olursa bunlarn sonlarndaki harfi
mutlaka drlerek yazlr ve geriye hangi harfler kalyorsa onlar olduu
gibi braklr.
rnek:
(Okulun retmenleri toplant
salonunda oturuyorlar). Bu fiil cmlesinde bulunan
fiil olup onu takip
eden
kelimesi
de
fildir.
Bu
arada
muzf
olduu
iin de sonundaki
kelimesi ise muzfun ileyh olduu iin mecrrdur ve
harfi dmtr.
mecrrluk alameti de kesradr.
Aadaki cmlelerde cem-i mzekker slim isimleri kurallara uygun bir
ekilde muzf esine dntrn.
198
Bir ismin sonuna zamir birlemi ise bu isim muzf ve zamir de muzfun ileyh
olur. Bu konu ileride zamirler bahsinde ele alnacaktr. Muzfun ileyh mecrr
olmasna ramen bu zamirlerin harekesinin hi deimedii (mebn)
unutulmamaldr. Fakat zamire bitien isim muzf olduu iin banda harfi
tarif ve sonunda tenvin asla bulunmaz.
rnek:
bu tamlamalarda bulunan ilk kelimeler muzf,
muzf ve onu
(nsanlarn ou)
(rencilerin hepsi)
(rencilerin bir ksm)
(Dersten sonra)
(Dersten nce)
(Evin nnde)
(Okulun arkasnda)
sim tamlamas bazen ikiden fazla isimle de yaplr. Bu tr tamlamalara
zincirleme isim tamlamas ad verilir. Bu ekilde yaplan isim tamlamalarnda
harf-i tarif veya tenvin en sondaki isimde bulunur. Bu tamlamalarda bataki
isim muzf, sondaki isim de muzfun ileyhtir. Arada kalan isim veya isimler ise
hem muzf hem de muzfun ileyh olur.
rnekler:
(lim talebesinin kitab)
ALITIRMALAR
1. Aadaki isim cmlelerinde, mbteda eleri muzf biiminde
gelmitir. rnekte olduu gibi bunlar tespit ediniz.
rnek:
.
.1
.
.2
199
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.9
.
.10
.
.
.11
.
.12
.
.13
.14
.
.
.15
rnek:
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.
.
.5
.6
.
.
.7
.8
.
.
.9
.
.10
.
.11
.12
.
.
.13
200
.
.14
.
.15
3. Aadaki fiil cmlelerinde, fil olarak gelen muzflar rnekte olduu
gibi iaretleyiniz.
rnek:
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
.
.11
.12
.
.
.13
.14
.
.15
rnek:
Mefln bih olarak gelen muzf:
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
201
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.9
.
.10
.
.
.11
.12
.
.13
:
.14
.
.
.15
5. Aadaki cmlelerin her birinde, bana gelen bir harf-i cerle mecrr
olan muzf eleri bulunmaktadr. Bunlar, aadaki rnekteki gibi
belirleyiniz.
rnek 1:
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.9
.
.
.10
.
.11
.12
.
.
.13
.
.14
.15
.
202
rnek 1:
rnek 2:
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
.11
.
.
.12
.13
.
.
.14
.15
.
7. Aadaki metinde alt izili isim tamlamalarnn muzf ve muzfun
ileyhlerini bulunuz.
.
203
.
8. Cmlelerdeki boluklar parantez iinde verilen uygun muzflarla
doldurunuz.
.........
(
) .
.1
...........
(
) .
.2
(
.3
............. ) .
.4
.....
(
) .
......
(
) .
.5
.6
(
) .
....
........
(
.7
) .
......
(
) .
.8
......
.9
(
) ..
.......
(
.10
) .
.....
(
.11
) .
......
(
.12
) .
(
...........
) .
.13
) .
(
......
.14
(
.......
) .
.15
(
) .
......
.1
)
........
(
.2
......
.3
(
) .
(
) .
..........
.4
.5
(
...............
.6
(
) .
..........
) .
(
.7
...........
) .
(
.........
.8
(
) .......
.9
204
.........
) .
(
.10
.......
(
) .
.11
.12
.......
(
) .
(
.13
) ........
(
) ........
.14
) ......
(
.15
......... .1
.
......... .2
.
..........
.
.3
.
........
.4
........
.
.5
.
........ .6
..............
.
.7
.
.......... .8
.
........ .9
............
.
.10
.
...........
.1
.
.2
............
............
.
.3
............
.4
.5
.
..........
.6
.
.........
.
.7
..........
.
.8
...........
.9
............
............
.10
205
Kelimeler ve Deyimler
gitmek :(
)
balamak :
ulamak :( )
etrafnabakmak :(
)
.....abakmak :( )
karmak :
kaldrmak, ykseltmek :
bulmak :
duymak, dinlemek :
grmek :
armak :
kalmak :
...e devam etmek :( )
konumak :
gemek :
bitirmek :(
)
ynelmek :( )
selam vermek :( )
......e sylemek :( )
teekkr etmek :(
)
zannetmek :
anlamak :
206
ummak :
susmak :
konumak :
bilmek, tanmak :
belirmek, ortaya kmak :
cevap vermek :
istemek :
tamak :
temizlemek :
ses :
)(
retim yl :
gen :
)(
renci :
)(
sklarak, ekinerek :
sandalye, sra :
)(
oda :
)(
eczaclk fakltesi :
ekili :
elma suyu :
radyo programlar :
son derece, olduka :
snav :
)(
maa :
)(
dekan :
)(
kayp, yitik :
yallk :
z kz karde :
)(
ocuk bakm :
mdr yardmcs :
207
aln yapmak :
rektr :
akmak :
eitim bakan :
iileri bakan :
kt :
gezmek, dolamak :
rktmek, korkutmak :
hoa gitmek :
snfta kalmak :
aslan kkremesi :
(gol atmak :
)
ma, karlama :
)(
(...den korumak :
(cevaplamak :
)
yanmak :
trafik kazas :
sulamak, su vermek :
vermek :
mobilyayla demek :
giymek :
eofman :
tercih etmek :
ticari taksi :
parketmek, durdurmak :
avukat :
)(
208
)
nem vermek, ilgilenmek :(
dnmek :( )
)
beenmek :(
grmek :
reserve etmek, ayrmak :
....sz,.....siz, ..........suz, ........sz :.....
tansiyon :
almak, yemek :
etkilemek :( )
mn :
azaltmak :
zet
Muzf (Tamlanan) ve Muzfun ileyhi (Tamlayan) tespit edebilme, Muzfn
banda belirlilik taks olan harf-i tarifin ( )ve sonunda da tenvinin hibir
zaman bulunmayacan saptayabilmek
Arapada isim tamlamas muzf ve muzfun ileyhten oluur. Muzf
(tamlanan) daima tamlamann ilk esidir ve banda harfi tarif, sonunda da
tenvin asla bulunmaz. Muzafun ileyh Trke isim tamlamasnda tamlayann
karldr.
Muzfun leyhin daima mecrr olduunu ayrt edebilmek
Muzfun ileyh daima muzftan sonra gelir ve mecrrdur.
.
rneklerinde olduu gibi. Mecrrluk alameti tekil, krk
oul ve cem-i mennes slim isimlerde kesra (esre), tesniyelerde ve cem-i
209
Kendimizi Snayalm
?1. Aadaki cmlelerin hangisinde isim tamlamas vardr
a.
b.
c.
d.
e.
?2. Aadaki cmlelerin hangisinde muzfun ileyh yanl harekelenmitir
a.
b.
c.
d.
e.
............... cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi
3.
?doru ekilde tamamlar
a.
b.
c.
d.
e.
4.
..............
cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi doru
?ekilde tamamlar
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
210
2. c
3. d
4. a
5. e
(
) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh mecrr
olur. Muzf haber olduu iin de merf yaplr.
(
) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh mecrr
olur. Muzf haber olduu iin de merf yaplr.
Sra Sizde 3
(
)muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun
ileyh mecrr olur. Muzf fil olduu iin de merf yaplr.
)muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh
(
mecrr olur. Muzf fil olduu iin de merf yaplr.
Sra Sizde 4
muzfun ileyh mecrr olur. Muzf mefln bih olduu iin de mansb
yaplr.
211
Sra Sizde 5
(
) muzfn bandaki harfi tarif atlr, banda harf-i cer
(
) muzf tesniye olduu iin sonundaki nun harfi atlr ve
mbteda olduu iin merfluk alameti de sonundaki eliftir. Muzfun ileyh
de mecrr yaplr.
(
)muzf tesniye olduu iin sonundaki nun harfi atlr ve
fil olduu iin merfluk alameti de sonundaki eliftir. Muzfun ileyh de
mecrr yaplr.
Sra Sizde 7
(
) muzf cem-i mzekker slim olduu iin sonundaki
nun harfi ve bandaki harfi tarif atlr. Cmlede fil konumunda olduu iin
merfluk alameti de sonundaki vav harfidir. Muzfun ileyh de mecrr
yaplr.
(
) muzf cem-i mzekker slim olduu iin sonundaki
nun harfi ve bandaki harfi tarif atlr. Cmlede harf-i cerle mecrr
konumunda olduu iin mecrrluk alameti olarak sonundaki vav ye harfine
dntrlr. Muzfun ileyh de mecrr yaplr.
Yararlanlan Kaynaklar
Gnday, Hseyin - ahin, ener, (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv Bilgisi,
stanbul
Komisyon (ty.), el-Kavidul-Arabiyyetul-Muyessera, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), Silsiletu Talmil-Lugatil-Arabiyye, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), el-Kratul-Muyessera, stanbul
Uralgiray, Yusuf, (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
212
213
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Sfat
Mevsf
Sfat tamlamas
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
214
Sfat Tamlamas
GR
Dilde bazen szckleri dorudan ve yaln biimde kullanabileceimiz gibi,
bazen de onlar deiik ekillerde niteleyerek kullanrz. Trkemizde olduu
gibi Arapada da, isimleri bir biimde niteleyen bu szcklere sfat (nad)
ad verilir.
Arapada bir sfat terkibi en az iki eden oluur: Mevsf (nitelenen isim)
ve Sfat (niteleyen isim). zfet terkibinde olduu gibi, sfat tamlamasnda da
-Arapa ile Trke arasnda- e dizilimi asndan bir ztlk vardr.
Dilimizde sfat dima niteledii isimden nce gelirken, Arapada durum
bunun aksidir; yani nce nitelenen (Mevsf) daha sonra niteleyen (Sfat)
gelir. Arap gramerinde Sfat ve Mevsf kavramlar iin ayrca Nat ve
Ment terimleri de kullanlmaktadr.
Arap gramerinde sfat konusu, Trke ile kyaslandnda biraz karmak
bir yap arz eder. yle ki; biz, dilimizde sfat ile onun niteledii isim
arasnda herhangi bir uyum arama ihtiyac duymayz. Aralarnda mantksal
bir iliki olan iki szck kolay bir biimde sfat terkibi oluturabilir: rahat
koltuk; hzl tren; pahal resimler; keskin zek; drdnc istasyon vs.
Halbuki Arapada, bu sfat terkiplerini oluturabilmek iin sadece iki
szcn anlamlarn bilmek yeterli deildir. Buna ilaveten, bu iki szcn
belirlilik-belirsizlik; erillik-diillik; saysal bakmdan denklik ve hareke
bakmndan birbirine uyumluluk durumlarnn da gz nne alnmas gerekir.
Szgelimi bir harf-i tarifin ihmal edilmesi kolayca bir sfat terkibini bir
isim cmlesine dntrebilir:
Cmle
Kap krk(tr)
Sfat terkibi
<<
Dolaysyla, Arapada doru bir sfat terkibi oluturabilmek, marifenekre ayrm; mzekker-mennes farkll; saylann saysna uygun
mzekker ve mennes nitelik tespit etme becerisi; irbn harekeyle veya
215
harfle oluu gibi baz temel gramer konularnn daha nceden bilinmesini
gerektirir.
Konu hakknda bilgi almak iin www.turkcebilgi.com, www.onlinearabic.net,
www.arapcaokulu.com adreslerine de bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI
"
"
"
"
.
:
...
"
.1
"
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
216
.9
.10
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez
iindeki kelimelerden seiniz.
(
)
"
.
"
.1
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.6
.
.
.7
.
.8
.
.9
"
" .
.10
3. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez
iindeki kelimelerden seiniz.
(
)
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.7
.
4. Alt izili oul isimlerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.
"
.
"
.1
.2
.
217
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.
.7
5. Alt izili mfret (tekil) isimlerin cemilerini (oullarn) bulunuz.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.6
.
"
" .
.7
.8
.
(
a. Binbir gece hikyeleri Antoine Gallandn tercmesinden sonra n
yapmtr.
b. Antoine Galland binbir gece hikyelerini tercme ettikten sonra Avrupada
n yapmtr.
c. Binbir gece hikyeleri Antoine Gallandn tercmesinden beri Avrupada
n kazanmtr.
d. Antoine Galland binbir gece masallarn Avrupada tercme etmeden nce
mehur olmutu.
e. Binbir gece hikyeleri, Fransz yazar Antoine Gallandn, onlar tercme
etmesinden itibaren Avrupada hret kazanmtr.
"
)
:
"
(
218
DLBLGS
SIFAT TAMLAMASI
Tanm: Kendisinden nce gelen bir ismi gerek nitelik gerekse nicelik
ynnden tanmlayan szcklere sfat ad verilir. Sfatn tanmlad
szck, mevsf adn alr. Sfatn tanmlad szcn mevsf olma
dnda, cmlenin temel elerinden biri olma gibi nemli bir fonksiyonu
daha vardr. Hatta diyebiliriz ki; sfatn tanmlad bir szcn mbteda,
haber, fil, mefln bih gibi cmledeki temel elerden biri oluu onun
asl/birincil, mevsf oluu ise tli/ikincil bir grevidir. Sfat ile mevsf sfat
tamlamasn olutururlar.
cmlede
kelimesi
fildir
ve
merfdur
ayn zamanda da mevsftur.
Mecrrluk Ynnden:
( alkan renciye selam
(alkan rencinin yanna oturdum) cmlesinde
219
Marifelik Ynnden:
( Yeni mdr geldi). Yukardaki
cmlede
kelimesi banda harf-i tarif olan taks olduu iin marifedir
ayn zamanda da mevsftur.
kelimesi de marife ismi niteledii iin
onun sfatdr. Sfat mevsfuna marifelik bakmndan uymutur.
Nekrelik Ynnden:
(Yeni bir araba satn aldm).
Yukardaki cmlede
kelimesi banda harf-i tarif taks olmad iin
kelimesi de nekre ismi niteledii
nekredir ayn zamanda da mevsftur.
( alkan renci
Mzekkerlik Ynnden:
Mfredlik Ynnden:
( Kk ocuk bahede
oynuyor). Yukardaki cmlede
kelimesi tekil bir isim ve ayn zamanda
kelimesi de
da mevsftur.
kelimesinin sfat olduu iin de ona
mfretlik bakmndan uymutur.
( ki kk ocuk
Tesniyelik Ynnden:
kelimesinin sfat
ayn zamanda da mevsftur.
kelimesi de
olduu iin ona tesniyelik (ikillik) bakmndan uymutur.
oulluk Ynnden:
( Kk ocuklar bahede
ayn zamanda da mevsftur.
kelimesi
de
kelimesinin sfat
Eer oul isim insanlarn dndaki varlklarn oulu ise yani cem-i gayri kil
ise bu isimler modern Arapada mfret mennes isim kabul edilirler. Bu
durumda bu oul isimleri bir sfat niteleyecek olursa, bu sfat mfred
mennes olarak getirilir. rnek:
( Yeni kitaplar
kelimesi
isim
cmlesinin
mbtedas ayn
masadadr) cmlesinde
zamanda da kitap kelimesinin oulu olduu iin aklsz oul grubuna
girmektedir.
szc de
szcnn sfat durumundadr.
Grld zere, sfat-mevsf uyumundan dolay, sfat mennes getirilmitir.
rnek:
( alkan renci baarldr). Bu cmle, isimle
.
.
2. Haber
Bilindii gibi haber isim cmlesinin bir esi olup, cmlede hkm bildiren
ksmdr. Haber bir isim olduunda genelde nekre olarak gelir banda harf-i
tarif bulunmaz. Dolaysyla sfat da ona uyar.
rnek:
(O zengin bir kiidir). Bu cmle isimle balad iin
isim cmlesidir; kelimesi cmlenin mbtedasdr. Haber ise
szcdr ve merfluk alameti de zammedir.
szc haberin sfat
olup ona irab, nekrelik, mzekkerlik ve mfretlikte uymutur. Haber esi
tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu durumda sfat da ona
uymak durumundadr. imdi bunlarn her birine birer rnek verelim:
221
3. Fil
Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi, asgari bir fiil ve bir filden
oluur. Fiil cmlesinde fiil daima bata bulunur. Bu cmlede eylemi
gerekletirene de fil ismi verilir. Mbteda ve haberde olduu gibi fil de
daima merfdur. Fil esini, bir sfat nitelediinde ona irab, marifeliknekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say bakmndan uymak zorundadr.
( Kk ocuk erkenden uyudu). Bu cmle fiil
rnek:
4. Mefln Bih
Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi fiil, fil ve -icap ettiindefilin dorudan tesir ettii bir mefln bih esinden oluur. Mefln bih
daima mansbtur. Mefln bihe bir sfat geldiinde dier hususlar da
dikkate alnarak sfatn mevsfa uyumu salanr.
rnek:
(Dn yeni bir saat aldm). Bu cmle fiil ile
balad iin fiil cmlesi adn alr.
fiil olup onu takip eden
zamiri fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin
mefln bihtir. Onu takip eden
szc de sfattr. Dikkat edilecek
olursa sfat mevsfuna irab, menneslik, nekrelik ve mfretlik ynlerinden
uymutur. Mefln bih esi tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir.
Bu durumda sfat da ona uymak zorundadr. imdi bunlarn her birine birer
rnek verelim:
222
5. Mecrr
Sekizinci nitede izah edildii gibi harfi cer ad verilen harflerden sonra
gelen isimler daima mecrr olur. Bu isimlerden sonra gelen sfatlarda
mevsfuna mecrrlukta uyduu gibi zikrettiimiz dier ynlerden de uyar.
rnek:
(devi siyah kalemle yazyorum). Bu fiil
cmlesinde bulunan
fiil olup fili de gizli zamiridir.
kelimesi
filin yapt iten dorudan etkilendii iin mefln bihtir. Harf-i cer ise
kelimesi de mecrr isim ve onu takip eden szck de sfattr. Sfat
dir.
da mevsfa irab, mzekkerlik, marifelik ve mfretlikte uymutur. Mecrr
isim tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu durumda sfat da ona
uymak zorundadr. imdi bunlarn her birine birer rnek verelim:
( alkan rencinin kitabn dn aldm).
rnek:
rnek:
(arya nc dersten sonra gittim)
Cmlesinde
kelimesi zarf ve ayn zamanda da muzf,
de muzfun ileyh ayn zamanda da mevsf, onu takip eden
ise onun sfatdr.
szc
kelimesi
Aadaki cmlelerde harfi cerle mecrr olan isimlerin sfatlarn uygun ekilde
getiriniz.
223
6. Muzf
Dokuzuncu nitede muzf ve muzfun ileyh konusu ele alnmt. Muzfn
banda harf-i tarif, sonunda da tenvinin bulunmayaca ve irabnn da
cmledeki durumuna gre deiebilecei, muzfun ileyhin ise daima mecrr
olduu ifade edilmiti. sim tamlamas olabilmesi iin muzf ile muzfun
ileyhin arasna asla baka bir kelimenin girmemesi gereklidir. Bu durumda
muzf esine bir sfat getirilmek istense bu sfat zorunlu olarak muzfun
ileyh esinden sonra zikredilmelidir. Ancak burada, drdnc nitede ele
alnan marife (belirli) isim eitlerinde, marife bir isme muzf yaplarak elde
edilen marifelik tr iyi bilinmelidir. Zira bir isim marife kabul edilen baka
bir isme muzf yaplmsa banda harf-i tarif olmasa bile dorudan marifelik
kazanm olur. Eer isim nekre bir isme muzf yaplm ise bu durumda sz
konusu muzf nekre kabul edilir. Bu durumda, muzf marife ise onun sfat
da marife, nekre ise onun sfat da nekre olur.
rnek:
(Bu cem-i mzekker slimdir). Bu cmlede
nc nitede isimlerde tesniye (ikil) konusunda, tesniye bir ismin merfluk
alametinin elif, mansbluk ve mecrrluk alametinin de y harfi olduu
belirtilmiti. Konumuzla ilgili olarak tesniye bir ismin sfat da kendisi gibi
tesniye ve irab da ona uygun olur. Aadaki rneklerde tesniye bir ismin
sfat da tpk mevsf gibi merf, mansb ve mecrr olarak gelmitir.
Eer tesniye isim muzf olursa bu durumda sonundaki nun harfi atld
gibi sfat da muzfun ileyhten sonra gelir. rnek:
(Senin
224
kelimesi de
cmlede
szc
mefln
bih ve ayrca da muzf olduu iin
kelimesi de
mevsfunun
rnek:
( Senin iki samimi dostunu selamladm).
Bu cmlede
szc harf-i cerle mecrr ve ayrca da muzf olduu iin
kelimesi de
sonundaki nun harfi dmtr.
mevsfunun
sfatdr. Dikkat edilecek olursa bu rnekte de muzf olan szck marife
(belirli) bir isme muzf olduu iin marife olmutur.
Aadaki cmlelerde muzf olan tesniye isimlerin sfatlarn uygun hale
getiriniz.
nc nitede isimlerde cemi (oul) konusunda, cem-i mzekker slim (eril
kurall oul) ele alnd. Cem-i mzekker slim bir isim merfluk durumunda
vav, mansbluk ve mecrrluk durumunda da y harfi alr. Konumuzla ilgili
olarak cem-i mzekker slim bir ismin sfat da kendisi gibi oul olur. Ancak
bu oulluk ayn trden olmak zorunda deildir. O sfatn oulu nasl
kullanlyorsa o ekilde kullanlmaldr. rnek:
(Bugn fakltemize uzun hocalar geldi). Bu cmlede
szc fil ve
kelimesi de onun sfat olup mevsfuna
merfluk alameti de vav harfidir.
irabda, nekrelikte, mzekkerlikte ve oullukta uymutur. rnek:
( alkan hasta bakclar yeni ilerine baladlar). Bu
cmlede
szc fil ve merfluk alameti de vav harfidir.
Cem-i mzekker slim bir isim muzf yapldnda tesniyede olduu gibi
sonundaki nun harfi atlr. Nun harfi den bu isim bir sfatla nitelendiinde
sfat muzftan sonra gelir. Ancak burada u husus hatrdan karlmamaldr:
Marife bir isme muzf olan isim marifelik kazanr.
rnek:
(Firmann yeni memurlar gecikti). Bu
cmlede
szc fil ve merfluk alameti de vav harfidir.
kelimesi
uymutur. rnek:
(Mdr firmann drst
szc mefln bih ve
memurlarn dllendirdi). Bu cmlede
225
rnek:
Drdnc nitede zel isimlerin (alem) marife eitlerinden olduu belirtilmiti.
ok az hari zel isimlerin byk ounluu balarna harf-i tarif dediimiz
belirlilik taks almaz. Balarnda harf-i tarif olmayan bu zel isimler marife
olduklar iin bir sfatla nitelendiklerinde sfatnda mutlaka harf-i tarif
bulunmak zorundadr.
rnek:
(nsanlar gvenilir Muhammed (s.a.)e
szc haberdir ve merfdur.
Bu cmlede
kelimesi de onun
sfat olup mevsfuna irabda, marifelikte, menneslikte ve mfretlikte
uymutur.
Aadaki cmlelerde alemlerin (zel isimlerin) sfatlarn uygun ekilde
getiriniz.
Beinci nitede cem-i mennes slim isimlerin mansbluk alametinin kesra
olduunu izah edilmiti. oulu cem-i mennes slim eklinde gelen gayr-i
kil isimlere sfat geldiinde bu sfat mfret mennes formatnda gelir. ayet
cem-i mennes slim isim mansb durumda ise sfat da mansb gelir.
rnek:
(Baba ocuklarna yeni arabalar
ald). Cmlesinde
szc mefln bih olup mansbluk alameti
kesradr.
kelimesi de onun sfatdr ve ona mansbluk ynnden
uymutur. Aklsz oul olduu iin de sfat mfret mennes gelmitir.
226
ALITIRMALAR
1. Aadaki her bir cmlede mbtedaya sfat getirilmitir. rnekteki
gibi bunlar tespit ediniz.
rnek:
.
.1
Mbtedann sfat:
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
rnek:
Haberin sfat:
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
..10
227
rnek:
Filin sfat:
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.
.5
.6
.
.7
.
.
.8
.9
.
.
.10
rnek:
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
228
rnek 1:
Mecrur ismin sfat:
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
6. Aadaki cmlelerde, tesniye, cem-i mzekker slim, cem-i mennes
slim ve cem-i teksir isimlerin sfatlarn rnekte gsterildii gibi
bulunuz.
rnek 1:
Tesniye ismin sfat:
rnek 2:
Cem-i mzekker slim ismin sfat:
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.5
.
.
.6
.
.7
.
..8
.
.9
.
.10
229
.
.1
rnek 1:
zel ismin sfat:
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
rnek 1:
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.9
.10
.
230
rnek 1:
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
10. Cmlelerdeki boluklar parantez iinde verilen uygun sfatlarla
doldurunuz.
) .........
(
.1
) .......
(
.2
(
.3
........ )
.4
) . (
.....
...........
(
.5
) .
(
......
) .
.6
.......
(
) .
.7
.......
(
) .
..8
(
) .
.......
.9
) .
(
.10
.......
11. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden
yararlanarak Arapaya eviriniz.
Bu hikye Trkiyede mehurdur.
retmen alkan kz renciyi ktphanede grd.
Okulumuza yeni bir bayan retmen geldi.
231
Kelimeler ve Deyimler
(iermek, kapsamak :
)
cesur, kahraman :
)(
gelenek :
)(
hazrlamak :
vantilatr :
)(
belge, dkman :
)(
arka cadde :
uzman doktor :
(vakit) geirmek :
getirmek :
durdurmak :
fastfood :
kmek :
bozulmak :
p sepeti :
tansiyon :
kap kanad :
(gtrmek :
)
szlk :
)(
232
zet
Arapadaki sfat tamlamasn ve onun unsurlar olan sfat ve mevsf
elerini tanyabilmek.
Arapada sfat tamlamas sfat ve mevsftan oluur. Trkedekinin aksine
Arapada sfat daima mevsftan sonra gelir.
Sfatn mevsfa irab, marifelik-nekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say
bakmndan uyduunu ayrt edebilmek.
Sfat mefsufuna irap, mzekkerlik-menneslik, marifelik-nekrelik ve say
bakmndan uymak zorundadr. Mevsfun irab cmle iindeki durumuna
gre deiiklik arz eder. Aadaki cmlelerde sfat mevsfuna irab,
marifelik, mzekkerlik-menneslik ve say bakmndan uymutur.
.
.
.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde sfat tamlamas vardr?
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
233
3. ................
cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi doru
ekilde tamamlar?
a.
b.
c.
d.
e.
........
4.
cmlesindeki boluu aadakilerden
a.
b.
c.
d.
e.
5. Aadaki cmlelerin hangisinde sfat tamlamas yoktur?
a.
b.
c.
d.
e.
2. c
3. c
4. a
5. b
Yantnz doru deilse, sfat mevsf arasnda irab, mzekkerlikmenneslik, marifelik-nekrelik ve say bakmndan bir uyum
olduunu yeniden gzden geirin.
234
(
) Sfat mevsfa cinsiyet bakmdan da uymas gerektii
iin mennes getirilir.
(
)sfat mevsf arasnda marifelik-nekrelik bakmndan
uyum olduu iin mevsf da marife getirilir.
Sra Sizde 2
(
)sfat ile mevsf arasnda irap ynnden uyum olduu iin
haberin sfat da merf yaplr.
) haber konumunda olan mevsf mennes olduu iin sfat da
(
ona cinsiyet bakmndan da uyar.
Sra Sizde 3
(
) fil tesniye ve mzekker olduu iin onun
sfat da tesniye ve mzekker yaplr.
(
) mefln bihin irab mansb olduu iin sfat da mansb
yaplr.
(
) mefln bih mansb ve marife bir szck olduu iin
sfat da ona bu ynlerden uyar.
Sra Sizde 5
(
) banda harf-i cer bulunan isim hem mecrr hem de marife
olduu iin sfat da mecrr ve marife yaplr.
) banda harf-i cer bulunan szcz hem marife hem de
(
mennes olduu iin sfat da ona bu ynlerden uygun hale getirilir.
Sra Sizde 6
235
Sra Sizde 7
(
) marife bir isme muzf olan isim marifelik kazand iin,
sfat da marife olmak zorundadr.
(
) nekre bir isme muzf olan isim de nekre olduu iin
sfat hem nekre hem de onun gibi mansb olmutur. Burada mevsf muzf
olduu iin tenvin almamtr. Sfatnn byle bir engeli olmad iin o
tenvini almak zorundadr.
Sra Sizde 8
(
) tesniye bir isim muzf olduunda sonundaki nun
dm ve marifeye muzf olduu iin de marifelik kazanmtr. Bu yzden
sfat da hem marifelik hem de mansbluk bakmndan mevsfuna uymaldr.
(
) cem-i mzekker slim isim mefln bih konumunda
olduu iin nasb alameti ya harfidir. Sfat ise cem-i teksir eklinde geldii
iin fetha ile mansb olmaldr.
) cmlenin fili merf cem-i mzekker slim olarak
(
geldii iin sfat da ona uymaldr.
Sra Sizde 10
(
)marifeye muzf olan mecrr cem-i mzekker slimin
(
) cem-i mennes slim de olsa gayri
kil oul ise sfat mfret mennes gelmelidir..
Sra Sizde 12
(
) zel isimler marife olduu iin her ne kadar
balarnda harf-i tarif olmasa da sfatlar harfi tarifli gelmelidir.
(
) zel ismin sfat harf-i tarifli gelmelidir.
236
Yararlanlan Kaynaklar
Gnday, Hseyin - ahin, ener, (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv Bilgisi,
stanbul
Komisyon (ty.), el-Kavidul-Arabiyyetul-Muyessera, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), Silsiletu Talmil-Lugatil-Arabiyye, Suudi Arabistan.
Uralgiray, Yusuf, (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
237