-ETM BLMLER-

GELM PSIKOLOJISI
Psikoloji genel olarak; insan ve hayvan davranlarn ve bu davranlarn kkenlerini inceleyen bilim daldr. Psikoloji davranla ilgili olarak iki nemli iliki zerinde younlar ki bunlar "beyin-davran" ve "evre-davran" ilikisidir. Bu balamda psikoloji, insan ve hayvan davranlarn ve bu davranlarla ilintili psikolojik, sosyal ve biyolojik sreleri incelemektedir.

PSKOLOJNN ALT ALANLARI Adli Psikoloji: psikolojinin ilkelerini psikoloji arasnda Adli psikologlardan hukuk eitimi almlardr. Yasal uygulamak kurulan ilikiden bazlar hem g konulara zere doan psikoloji ve hukuk bir hem sorunlara ile m alandr. g de

Deneysel Psikoloji: Temel davransal srelerdeki -= deiikliklerle ilgilenir. ki nemli alt dal ierir: .1 a) Bilisel Psikoloji: Bilginin lenmesi. belleimizde depolanmas, depodan geri arlmas ve problem zme durumlarna uyguianmas gibi bilgi ileme sreciyle ilgilenir. b) Fizyolojik Psikoloji: renme, duyum, aig, performans, motivasyon, bellek, dil, dnme, iletiim. problem zme, yeme ve okuma gibi davranlarn altnda yatan fizyolojik srelerin aratrlmasyla ilgilenir. Eitim Psikolojisi: Eitim psikolojisi insanlarn nasl rendii, etkili renmenin gerekletirilmesi, her yataki insann eitimi iin gerekli ara, gere ve yntemlerin gelitirilmesi, becerilerin deerlendirilmesi, eitim programlarnn dzenlenmesi ve uygulamaya aktarlmasyla ilgilenir. Endstri / rgt Psikolojisi: yaamn iyiletirme ve retimi artrma amacyla psikoloji ilkelerin alma hayatna uygulanmasyla ilgilenir. Geliim Psikolojisi: Doum jcesinden balayarak lme kadar uzanan yaam srecinde insan

geliiminin evreleri, yaa bal davran deiikklerinin tanmlanmas, aklanmas ve llmesiyle ilgilenir. Geliimdeki evrensel nitelikler, kltrel ve bireysel farkllklar zerinde alr. Klinik Psikoloji: Zihinsel, davransal ve duygusal bozukluu (geliim dnemleriyle ilgili ksa sreli geliimsel krizierden, fobi, depresyon, izofreni gibi daha ar sorunlar) olan bireylerin deerlendirilmesi, tedavi edilmesi ile ilgilenir. Nropsikoloji ve Psikobiyoloji: Biyolojik sistemler ile zihnin ilevi ve davran arasndaki ilikiyi inceler. Beynin biyokimyasal mekanizmalar, beyin yaplarnn fonksiyonlar, kimyasal ve fiziksel deiikliklerin davranlara ve duygulara etkisini aratrr. Okul Psikolojisi: Okul psikologlar zel ya da devlet okullarnda alr, rencilere danmanlk ve deerlendirme yaparlar. Psikometri: Psikolojik bilginin elde edilmesi ve uygulanmas srasnda kullanlacak teknik ve yntemler zerinde alr. Zeka, kiilik, yetenek ve dier alanlardaki testleri gelitirir. Salk psikolojisi: Salk psikologlar, hastalklarn nlenmesi ve saln srdrlebilmesi iin aratrmac ve uygulamac olarak alrlar. Sosyai Psikoloji: nsanlarn birbirleri ile nastl etkileime girdikleri ve sosyal evrelerinden nasl etkilendikleriyle ilgilenirler. Bireyleri, gruplar ve grup davrann, tutumlar, nyarglar ve bunlarn oluumu ile deiimini inceler. Arkadalk, ikili ilikiler, ekicilik ve saidrganlk gibi konular zerinde aratrma yaparlar. Spor Psikolojisi: Spor psikolojisi, psikoloji ilkelerinin spor ortamna uygulanmasn ieren bir alt alandr. Spor psikologlar hem akademisyen hem de uygulamac olarak alriar.

-GELM PSKOLOJSL

T ra fik P s ik o lo jisT ra fik p s ik o lo jis i, p s ik o lo ji i: grn m gib i) kaltm sal ola rak edinilm ilerdir. D ilin ilk e le r in in tr a fik v e y o l g v e n li i a la ku lla n m , ba kala ryla kuru la n ile tiim b iim i gibi n n a uygulanm asdr. z e llik le r is e a h a o k e v re s e l fa k t rle rd e n d b e s le n e re k k a z a n lrla r. B ire y s e l fa rkllk la rn ka yn akla rn a kaltm ve e vred en ba ka, te sad f GELIM PSKOLOJSNN KULLANDII e tk e n le r d e e k le n e b ilir. S z g e lim i b ir d e p re m ya a m ola n bireyin buna ba l o la rak gelitirm i YNTEMLER o ldu u ko rkular b u na b ir rn ek o la rak verile b ilir. 1. D e n e ys e l Y n te (D:e te rm in iz m , n e d en so n u B irey se l fa rk llk la rn k i ilik v e b ire y in te rc ih le ri m ze rindeki e tkileri ylesine farkldr ki, ta m a m m e le ilikileri.) a lam ayz, bu du ru m u ge rek m anad a he rkesin zel 2. B e tim s e l Y n te G z le m (d o a l, s is te m a tik , olduu eklinde be tim leriz. m: kesit alm a , b oyla m sa l, i, d g zle m .) a d a e itim a nlay b ireyse l farkllklar ih m a l 3. K o re la sy o n e l Y n te m : i ke n le r a ra s n d a ki e tm e z . De B ir e y s e lle t ir ilm i e iti m a n la y e revesinde o nla r da ku ilan r. ren cile rin d ah a "karlkl" ilikile rin belirle nm esi. yete n ek li d ah a g l o ldu kla r alan la rd a e itim alm alarna im kn tanr. BilgiNotu/ G eliim psikolojisi b ireylere ilikin ortak zellikleri ireysel Farkllklarn N edenleri: B ve b ireyse l fa rkllk la ra ilik in verile ri to p la r. B un u nla b irlik te in s a n g e li im in in d e iik e v re le rin d e kai )A na-baba tu tu m lar d a v ra n la r b e tim le m e ye a l rke n a yn z am a n d a )E ko lojik evre b b u g e li im in h a n g i ilk e le re b a l o la ra k c) S osyoekon om ik d zey gerekletiini ince ler. d )K lt re l u nsu rla r B ireylerin zellikleri e ) ocuk bakm uygu lam a la r B ire y s e l fa rk llk la r g e li im i e tk ile y e n te m ef) D oum sras l faktrle rd en birisidir. g )A ilen in ze l duru m la r O rtak zellik le r: ireyle rin ya a m lar bo yu nca B g e ird ik le ri o rta k b e d e n s e l, d u y g u s a l, z ih in s e l, sosyal ge liim zelliklerid ir. O rta k ze llik le re ili k in b u ig u la r z e llik le d e iik ANA-BABATUTUMLARI g eliim d zeyle rin e u yg un de rs p rog ra m iarn n ok h azrla n m a snd a ne m li bir be lirle yici e tke n dir. OSt z r a t i k T u t u m :o c u u n k e n d is in i ifa d e e rta k s in e frs a t v e rilm e z . A n n e y a d a b a b a e v in tm e g e lim i ya k lak yed i ya civa rn d a b ireyle rin o mu a g e li im s e l z e llik le rin in ilk re tim e b a la mtlak hakim id ir ve s z sahib i ola n ya lnzca odu r. ocukla r ka rar ve re m ed ikleri gib i ebeveynce a ln an asndan uygun olduu sylen ebilir. k a ra ra d a u y m a k z o ru n d a d r. B u tu tu m B ire y s e l F a rk llk laB ire yse ! fa rk llk la rn v ed o rultu sun da ye tie n a nn e b a ba n n ocu kla r ya r: n e d e n le rin in a ra trlm a s , y z y lla rd r sa ld rg a n ya d a ie ka pa n k ki ilik zellikle ri b ilim a d a m la rn n ilg is in i ek e n b ir ko nu du r. 19 5 0 legstereceklerdir. rde n b u y a n a fiz ik s e l, z e k a , b ilg i i le m e , m o tiv a sy o n , Y tkec kiilik, d e erler kon u lar ile so n ylla rd a d uyguesa l i T utu m :ocua ksm en de olsa karar hakk taH e r A n ca k son karar yine ebe ve yn lerce verilir. nnr. farkllklar, balca a ra trm a konu la r olm u tur. b ire yd e fa rk l fa rk l o la n ve b ireyle ri d i er b ire y le re D em m: g re fa rklla tra n ze llikle rd ir. B ireyse l farkllklar o kratik T u tu ocua ken din i ifa de e de b ilm e ha kk tan n r, he m ocu un h em d e an ne -baba nn g e n e tik k k e n li o la b ile c e i g ib i, d a h a s o n ra k e v re s e lfa k t rle rd e n e tk ile n e re k d e ka z a n lm a r l k l h a k la r v a r d r . A n n e - b a b a - o c u k o la b ilir. rn e in c in s iy e t, fiz ik s e l z e llik le rin ileti im in de ve e tkile im in d e b e lirle yici o la n da bu o k karlkl haklardr. n e m li b ir b l m (k a s ya p s , y z h a tla r, fiz iks e l

-E T M B L M L E R Eitliki Tutum: ocuun ve anne babann rolleri ayn dzeydedir. zin Verici Tutum: Anne-baba sadece onay verici konumdadr. Arlk ocuun zerindedir ve ocuun yapp etmelerine anne- baba sadece onay vermektedirler. Brak Yapsnc Tutum: ocuk, anne ve babann kararlarna uyup uymamakta serbesttir. lgisizlik: Ebeveynler, ocuklarnn davranlaryla ve eitimleriyle ilgilenmezler.

OZUMLU KONU KAVRAMA TEST

1. Sosyoloji biliminin nclerinden olan bn-i Haldun'a gre "Devletler insan gibidir. Doar, byr ve lrler." bn-i Haldun'un bu sz aadaki psikoloji dallarndan hangisinin kapsamn oluturur? A) B) C) D) E)
(3

Sosyal Psikoloji Kent Psikolojisi Klinik Psikolojisi Eitim psikolojisi Geliim Psikolojisi

tc
cE m

ibn-i Haldun'un bu sz dikkatli bir ekilde incelenirse, doum, gelime, byme, lm gibi geliim psikolojisinin temel kavramlar kullanlarak insanlar devlete, devlet de insana benzetilmitir. Dolaysyla bu sz, geliim psikolojisinin kapsamn oluturmaktadr. (Cevap E)

Q UJ

Aada verilen ifadelerden hangisi "Geliim Psikolojisi" kavram ile ilgili doru bir ifadedir?

A) Geliim

psikolojisi insan yaamnda doumdan itibaren grlen her trl nitel ve nicel yndeki deiim ve geliimleri ele alan birdisiplindir. B) Geliim psikoiojisi evrensel nitelikler, kltrel ve bireysel farkllklar yerine sadece bireyler arasndaki ortak geliimsel zellikler zerinde durmaktadr. C) Geliim psikolojisi insan geliiminin deiik dnemlerindeki davranlar betimlemeye alr. Bunun yan sra her bir dnemdeki geliimin hangi ilkelere bal olarak gerekletiini de incelemektedir. D) Geliim psikolojisi insan yaamnda

mey dan a gel en de iim ve geli iml erin sad ece nite l yn ile ilgil enir ken nice i yn n dikk ate alm ama ktad r. E) Geli im psik oloji si insa n ya am nda mey dan a gel en de iim ve geli iml erin sad ece nice l

yn ile ilgilenirken nitel ynn dikkate almamaktadr.

-GELIIM PSKOLOJIS-

Geliim psikolojisi insan yaamn doum ncesi dneminden balayarak lme kadar olan sre ierisinde insan geliiminin evrelerini, her bir evrede grlen davran deiikliklerinin tanmlanmas ve llmesi ile ilgilenirken geliimde evrensel nitelikler, kltrel ve bireysel farkllklar zerinde de durmaktadr. (Cevap C)

Geliim psikolojisinin kullanm olduu yntemden birisi olan Koreasyonel yntem; deikenler arasndaki karlkl ilikilerin belirlenmesinde kullanlmaktadr. (Cevap E)

3. nsanlann birbirleri ile nasl bir iletiim sreci kurduklar ve etkileime girdikleri, sosyal evrelerini nasl etkileyip sosyal evrelerinden nasl etkilendiklerini inceleyen psikolojinin alt dal aadakilerden hangisidir? A) Eitim Psikolojisi B) rgt Psikolojisi C) Sosyal Psikoloji D) Okul Psikolojisi E) Bilisel Psikoloji
o "cs

Geliim psikolojisinin yntemler unlardr: 1-Deneysel Yntem 2Betimsel Yntem

kulland

Psikolojinin alt dallarndan biri olan sosyal psikoloji, insanlarn birbirleri ile nasl etkileim kurduklarn, evrelerini nasl etkilediklerini, arkadalk, ikili ilikiler, saldrganlk, ekicilik gibi konular zerinde durur. (Cevap C)

5. Psikolojinin hangi alt dal bilginin iienmesi, belleimizde depolanmas, depodan geri arlmas ve problem zme durumlarna uygulanmas gibi bilgi ileme sreciyle ilgilenmektedir? A) B) C) D) E) Fizyolojik Psikoloji Bilisel Psikoloji Bireysel Farklar Psikolojisi Psikometri Nropsikoloji

4. Geliim psikolojisi deikenler arasndaki "karlkl ilikilerin" nasl olutuunu ve bunlarn birbirleri zerinde nasl etkileime yol atn tespit etmeye alrken aada verilen yntemlerden hangisini kullanmaktadr? A) B) C) D) E) Deneysel yntem Betimsel yntem Determinizm Sistematik Yntem Korelasyonel Yntem

Psikolojinin bir alt dal olan Deneysel Psikoloji; aBilisel Psikoloji, b-Fizyolojik Psikoloji olarak ikiye ayrlmaktadr. Bunlardan Bilisel Psikoloji bilginin ilenmesi, belieimizde depolanmas, depodan geri arlmas ve problem zme durumlarna uygulanmas gibi bilgi ileme sreciyie ilgilenirken, Fizyolojik Psikoloji davranlarn altnda yatan fizyolojik srelerin aratrlmas ile ilgilenir. (Cevap B)

-EGITIM BILIMLERI-

6. ilkretim birinci kademede grev yapan bir snf retmeni kendi snfnda retim etkiniiklerini rencilerinin geliimsel zelliklerine uygun olacak birtarzda dzenlemeye almaktadr. Bu retmenin retim etkinliklerini dzenlerken yararlanmaya alt bilim dal aadakilerden hangisidir? A) Geliim psikolojisi B) Eitim psikolojisi C) Okul psikolojisi D) Bireysel farklar psikolojisi E) Bilisel geliim psikolojisi

8. I.Tutarldrlar. II.Gerektiinde cezaya bavursalar da daha ziyade olumlu davranlar dllendirirler. III.Koyduklar kurallarn ocuklarna izah ederler mantkl gerekelerini

IV. ocuklarna kar besledikleri sevgilerini onlara hissettirirler. V.ocuklarn kendilerine gvenleri ve sayglar yksek dzeydedir. Yukarda verilen zellikler hangi ana-baba tipinin tad tutumlara rnek olarak verilebilir? A) B) C) D) E) Yetkeci ana-baba tutumu zin verici ana baba tutumu Demokratik ana-baba tutumu Otokratik ana-baba tutumu Eitliki ana-baba tutumu

Eitim psikolojisi insanlarn nasl rendiini, etkili renmenin gerekletirilmesini, renmenin gerekleebilmesi iin gerekli olan ara-gere ve yntemlerin gelitirilmesini, becerilerin deeriendirilmesini konu edinen bir bilim daldr. (Cevap B) mQ
"sx

Demokratik ana-baba utumuna sahip olan bireyler yukarda verilen zellikleri tamaktadrlar. (Cevap C)

7. I.Kaltm-olgunlama-bireysel farkllklar II.Bilginin ilenmesi, getirilmesi sreleri depolanmas ve geri

lll.Sosyal, bedensel zihinsel, duygusal geliim IV.renme yntem ve teknikleri V.Kritik dnem, geliim dnemleri ve evreleri Yukarda verilenlerden hangileri geliim psikolojisinin ele alm olduu konulardr? A) I, II, III B) 11,111, IV C) III, IV, V D) I, III,V E) 1,11, IV

fJikjiNotu/
Demokratik ana-baba tutumunu ebeveynlerin zellikleri unlardr: benimseyen

1 - likilerinde ve kararlarnda tutarldrlar.

2- Koymu olduklar kurallarn mantkl gerekelerini 3- ocuklarnn 45ocuklarna izah ederler. fikir ve eletirilerini dikkatlice dinlerler. Gerektii durumda cezaya bavursalar da ou zaman olumlu davranlar dllendirirler. ocuklarna kar besledikleri duygu ve sevgilerini onlara hissettirmekte herhangi bir saknca grmezler. ocuklarndan berli lde istekte bulunarak onlar belirli snrlar ierisinde kontrol etmeye alrlar. ocuklar, kendine gvenen mutlu, atlgan bireylerdir. ocuklarn kendilerine olan zsayg dzeyleri yksektir.

Kaltm, olgunlama, bireysel farkllklar, kritik dnem kavramlarnn yansra insan yaamniR geliimsel dnem ve evleri ile bu dnem ve evrelerde grlen davranlar ve davran deiiklikleri geliim psikolojisinin ilgilendii temel konulardr. (Cevap D)

678-

-GELM PSKOLOJS-

9. Ebeveynlerin ocuklarnn kendilerine gven duymalarn ve kendilerini yeterli hissetmelerini salamak amacyla aada verilen ifadelerden hangisi yerine getirmemeleri gereken bir davrantr?

10.1- Kural koymaktan holanmazlar. II. Bo vermecidirler. ocuklarnn yaptklar olumlu ve olumsuz davran modelleri ile fazla ilgilenmezler. III. ocuklarndan herhangi bir ey istemeyerek onlar kontrol altna almaya almazlar. IV. Olumsuz ve istenmeyen davranlarla karlatklar zaman ocuklarna ceza vermekten kanrlar. V. ou zaman tutarsz ve gvensiz davran modelleri sergilerler. Yukarda verilen zellikler hangi ana-baba tipinin tad tutumlara rnek olarak verilebilir?

A) ocuklarnn merak ve zerklik isteklerine

onlarn geliimsel zelliklerine uygun gelecek bir tarzda destek vermelidirler. ocuklarna yapma ve yapt davran ve eylemlerden haz alma duygusunu tattrmaya almaldrlar. Ebeveynler ocuklarn salkl ve istendik ynde bir geliim ve gven duygusunu kazanmalar amacyla okul ncesi dnemin bitimine kadar ocuun istek ve arzularn kendi istedikleri ynde snrlamal, bu ekilde okul anda ocuklarnn daha sakin ve uysal bir kiilik geliimi gelitirmelerine yardmc olmaldrlar. ocuun ev ierisinde ve darsnda kstlamalardan uzak, zgr bir ortamda gven ierisinde kendisini rahat bir ekilde ifade etmesine imkan salanmaldr. Ebeveynler ocuklarnda gven duygusunun geliimini salamak amacyla onlarn "kk bir yetikin olmadklar, kendilerine ait bir kiilik yapsna sahip olduklan" anlayn benimsemelidirler.

B)

C)

A) Yetkeci ana-baba tutumu

B) C) D) E) izin verici ana baba tutumu Demokratik ana-baba tutumu Otokratik ana-baba tutumu Eitliki ana-baba tutumu

D)

f&g&Ms
izin verici ana-baba tutumuna sahip olan bireyler yukarda verilen zellikleri tamaktadrlar. (Cevap B)

E)

A, B, D, E klarnda verilen ifadeler ocuklarn kendilerine gven duymalar ve kendilerini daha yeterli hissetmelerini salamak amacna uygun olan ebeveyn davran iken C kk ocua kiilik geliiminde bir snrlama getirdii iin uygun bir davran tnodeli deildir. (Cevap C) zin verici (bovermeci) ana-baba tutumunu benimseyen ebeveynlerin zellikleri unlardr: 1-Davranlarnda ou zaman tutarsz ve gvensizdirler. 2-istenmeyen davranlara ceza vermekten kanrlar. 3-ocuklarna herhangi bir sorumluluk ve grev vermedikleri iin onlardan bir ey beklemez ve istemezler. 4-ocuklarna uymalar iin herhangi bir kural koymazlar. 5-ocuklarnn olumlu ve olumsuz davran ve tutumlarna ynelik bovermeci bir anlay benimserler.

-EGITIM BILIMLERI-

H.Bireysel farkllklar ile ilgili olarak aada verilen ifadelerden hangisi yanl bir ifadedir?

12.1. Erkekierin alk yapmas II. Gnmzde bayanlarn araba kullanmalar III. Ei alan bir erkein ev ilerini yapmas IV. Duygusal film seyreden bir erkein alamas V. Gnmzde erkeklerin de hemire olarak alabilmeleri Yukarda verilen zellikler hangi kiilik tipinin tad zelliklerdir? A) Fenemonolojik kiilik B) Androjen kiilik C) Psikopatik kiilik D) Hemoostatik kiilik E) Psikoanalitik kiilik

A) Bireysel farkllklar genetik kkenli olabilecei

gibi daha sonra evresel faktrlerden de etkilenilerek kazanlm olabilir. Cinsiyet, fiziksel zellikler vb.(kas yaps, d grnm gibi) zellikler kaltsal olarak elde edilmi nitelikler iken; dilin kullanm, dier insanlarla kurulan iletiimin seviyesi daha ok evresel faktrlerin etkisiyle kazanlan zelliklerdir. Eitim-retim ortamnda bireysel farkllklara verilen nem gitgide artan bir biimde nemini srdrmekte, renme ortamlarnn bireysel farkllklar esas alacak bir ekilde dzenlenmesi amalanmaktadr. Kaltm ile gelen bireysel zellikler evreden kaynaklanan zeiklere gre bireyin geliiminde daha etkili bir rol oynamaktadr. nk anne-babas avukat ve doktor olan ocuklarn ileriki yaamlarnda da kaltmsal zellikleri nedeniyle yksek statl mesleklere sahip bireyler olmalar kanlmazdr. Bireysel geliim zerinde kaltm ve evre faktrlerinden hangisinin daha etkili olduu tam olarak bilinememektedir. Baz bireylerde kaltm baat etkenken baz bireylerde de evre daha baat bir etken otarak belirmektedir.

B)

C)

D)

E)

Q LU

Bireysel farkllklar zerinde evre ve kaltm faktr nemli etkilerde bulunmaktadr. Baz durumlarda evre, baz durumlarda da kaltmn etkisi dierine nazaran daha yksek dzeyde olmaktadr. Gnmzde eitim-retim faaliyetlerinde renme-retme srelerinin bireysel farkllklara uygun olacak dzeyde dzenlenmesi geerli bir ilke olarak kabul edilmektedir. (Cevap D)

Cinsiyet rol anlay bireysel farkllklar zerinde etki eden faktrlerden bir tanesidir. Cinsiyet rol, kiinin toplumun kendisi iin uygun grm olduu grevleri ve sorumluluklar yerine getirmesidir. Ancak gnmzde teknolojik, toplumsal, sosyal ve ekonomik gelimeler erkek ve kadn rollerinde baz deiikliklerin ortaya kmasna neden olmutur. Gemite sadece kadna ya da erkee has bir davran biimi olarak alglanan baz davran ve tutumlar artk her iki cinsin de yerine getirebildii davran ya da tutumlar olarak benimsenmi, toplum hem kadna hem de erkee bu rolleri uygun grmtr. te bu kiilik tipine Androjen kiilik ad verilmektedir. (Cevap B) 13. Aada belirtilen zelliklerin hangisinin kazanlmasnda evresel faktrler daha etkili bir rol oynamaktadr? A) B) C) D) E) Bireyin zeka yaps Bireyin ten rengi Bireyin gz rengi Bireyin iletiim becerisi Bireyin boyunun uzunluu

A, B, C ve E klarnda verilen zellikler kaltmn bireysel farkllklar ve bireysel geliim zerindeki etkisine rnek olurken, D kknda verilen ifade evresel faktrlerin geliim zerindeki etkisine bir mektir. (Cevap D)

-GELM PSKOLOJSL

CEVAPLI KONU KAVRAMA TEST

1. P s iko lo jik b ilg in in e ld e ed lm es i ve uygulanm as srasnda kullaniacak olan teknik ve yntem ler zerinde alan, zeka, kiilik, yetenek ve dier alanlarda psikolojik lm e aralar gelitiren bilim dal aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Fizyolojik psikoioji Bilisel psikoloji Psikometri Nropsikoloji Psikobiyoloji

Psikoloji ilm i ile eitim ilikisi asndan aada verilen ifadelerden hangisi dorudur? A) Psikoloji insan davranlarn anlam aya alrken, eitim insan davranlarn istendik y n d e d e i tirm e v e ge li tirm e n in y o lla rn aramaktadr. B) P sikoloji alannda yaplan alm alar ayn za m a nd a ha yv an dav ra nlar zerinde de olduu iin psikoloji bilim inin verilerinden eitimde ok fazla yararlanlm am aktadr. C) E itim bireylerinin davranlarnn deitirilm esinin zerind e dururken psikoloji bu dav ra nlarn tem e lin d e y atan etkenierin neler olduu zerinde durmamaktadr. D) Psikoloji insan davranlarnn tem elinde yatan faktrlerin tedavi edilm esi zerine younlarken, eitim de de byle bir anlay hakim bir faktr olarak belirm itir. E) E itim yoluyla kazandrlm as am alanan is te ndik da vran la r ayn z am an da ps ik oloji bilim inin konusunu oluturm aktadr. b ilim le re g re da ha etkili o la n b ilim d al hangisidir? A) B) C) D) E) Sosyal Psikoloji Eitim Psikolojisi Geliim Psikolojisi Klinik Psikoloji rgt Psikolojisi

2. I. A na-baba tutum lar II. Kltrel unsurlar III.Doum sras faktrler IV. Ebeveynlerin meslei
2 :

o m

V. Ebeveynlerin boanma durum u

o o

Y ukarda verilen ifadelerden hangisinde i bireyse l farkllkla r z erin de die rlerin e g re S da ha o k e tki e de n faktrle r b ir a ^ ya ra getirilm itir? A) B) C) D) E) II, III, IV I, IV , V III, IV , V

I I I , I IV ,
1,11,111

3. B ir retm enin snftaki rollerini daha etkili ve verim li bir ekilde yerine getirm esinde dier

"G nm zde birok retmen renm e-retm e srelerini dzenlerken bireysel farkllklar dikkate ta alm ak ve y ap la n retim de n h er renckendi dzeyine inin gre yararlanm asn salam aya alm aktadr" fikrine sahip olan bir birey iin aadaki ifadelerden hangisi sylenebilir? A) Psikoloji ve geliim psikolojisinin verilerinden eitim de yararlanlm as gerektiini savunan bir bireydir. B) Y eniliklerin ve teknolojik gelim elerin bilincinde olan ve bu tr gelim elerin yararna inanan bir bireydir. C) B ireylerin zihinsel geliim i iin yeni hedefler peinde koan bir bireydir. D) B ireylerin renm elerini tam ve eksiksiz yapm alar gerektiini savunan bir bireydir. E) renm e-retm e srecinde retm enlerin aktif rol oynam alarn savunan ve bunun gereini vurgulayan bir bireydir.

-EGITIM BILIMLERU

6. Aadakilerden hangisi otokratik ana-baba tutumuna sahip olan ebeveynlerin zelliklerinden birisi deildir?

A) Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin

ocuklarnn kendilerine gven ve sayg dzeyleri dktr. Otokratik tutuma sahip olan ebeveynler souk ve kat bir kiilik yapsnn yan sra ceza ve emir verme eilimine sahiptirler. ocuklaryia ok fazla ilgilenmezler. ocuklarn hem kontrol ederler hem de onlarn fikirlerini dinlerler. Otokratik tutuma sahip olan ebeveynlerin ocuklarnn akademik baar oranlar genelde dk seviyededir.

9. "Geliim psikoiojisi bireylerin yaam dnemlerinde geirdikleri geliim zelliklerini incelemektedir." Bu ifadeye gre aadakilerden hangisi geliim psikolojisinin amac olabilir?

B)

A) Bireylere kazandrlmas dnlen

istendik davran modellerinin neler olduunu tespit edebilmek. Bireylerin hangi geliim dnemlerinde ortak davran eilimleri gsterdiini tespit edebilmek. Her geliim dneminin kendine zg olan temel zelliklerinin neler olduunu belirlemek. Bireylerin hangi davran modellerini ne dzeyde yapabildiklerini, hangi davran modeilerini yapamadklarn tespit edebilmek. retmenlerin renme ortamlarn dzenlerken bireylerin davran zellikleri hakknda bilgi sahibi olmalarn salamak.

C)

D)
E)

B)

C)

05 "o cc
IU Q
y j

D)

7. ocuklarna ksmen de olsa karar verme hakk tanyan ancak son kararn yine ebeveynler tarafndan verildii ana-baba tutumu aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) zin verici tutum B) Brak yapsnc tutum C) Yetkeci tutum D) Eitliki tutum E) Demokratik tutum

"Sc

E)

10. Yasal konulara ve sorunlara psikoloji biliminin temel ilkelerini uygulamak zere hukuk ile psikoloji arasnda kurulan ilikiden doan psikoiojinin alt dal aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Deneysel psikoloji Okul psikolojisi Klinik psikoloji Adli psikoloji Psikometri

11. "En sk grlen ana-baba tutumlarndan birisidir. Anne ve baba ocua farkl farkl davranrlar, birisinin "hayr" dediine dieri "evet" demektedir. Ayrca ocuk eitimi konusunda ebeveynler deiik grler paylarlar. Bir gn grmezlikten gelinen bir davrana ertesi gn ceza verilebilir."

8. yaamn iyiletirme, retimi ve verimi arttrma amacyla psikolojinin ilkelerinin alma hayatna uygulanmasna imkan veren bilim dal aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Klinik psikoloji Eitil psikolojisi Endstri psikolojisi Salk psikolojisi Sosyal psikoloji

Hangi ana-baba tutumu zelliklere sahiptir? A) B) C) D) E) Tutarsz tutum Bovermeci tutum Ar koruyucu tutum zin verici tutum Mkemmeliyeti tutum

yukarda verilen

10-

-GELIM PSKOLOJSL

12. Klinik psikolojinin ura alan aadaki ifadelerden hangisinde doru olarak verilmitir?

IKMI SORULAR ve ZMLER

1. Aye hanm kzna hibir kstlama getirmiyor ve hibir eyine karmyor. Aye hanmn bu davrann aadakilerden hangisi aklar? (2005 KPSS) A) Demokratik tutum benimsemitir B) Ar koruyucu tutum benimsemitir C) Kzn hi sevmiyor D) ocuk yetitirmede izin verici tutumu benimsemitir E) Ar cezalandrc tutum benimsemitir

A) Biyolojik sitemler ile zihnin ilevi ve davran

arasndaki ilikiyi incelemek

B) Psikolojik ime aralarn hazrlamak ve

gelitirmek

C) Zihinsel, davransal ve duygusal bozukluklar

(fobi, depresyon vb.) olan bireylerin tedavi edilmesi D) Hastalklarn nlenmesi ve saln srdrlebilmesi iin aratrmalar ve uygulamalar yapmak E) Bilginin zihinsel srelerden nasl geirilerek depolandn ve gerektiinde nasl geri getirildii zerine aratrmalaryapmak

CEVAP ANAHTARI

1 .C 5 .A 9 .C

2. E 6. D 1 .D 0

3. B 7.C 1 1 .A

4. A
n

'. Z

1 .C 2

Aye hanmn davranlar ocuk yetitirme tutumuyla ilgilidir. Demokratik tutum dengeli, tutarl ve kararlarn aile iinde b^raberce tm aile fertleriyle alnd bir tutumdur. Ar koruyucu tutum ise ocuklarn srekli kontrol altnda tutulduu, kendi balarna hibir faaliyete izin verilmedii bir tutumdur. zin verici tutum da rnekteki gibi ocua hibir kstlama getirm^den hertrl etkinliine izin verildii bir tutumdur. (Cevap D)

-ETM BLMLER-

11

RENME PSKOLOJS | renme Psikolojisi ve Temel Kavramlar GRENME PSKOLOJSNN UGRAIALANLARI renme sreleri ile ilgili bilgilere ulama (Nasl reniliyor?) renme ve retme sreleri

renme glklerinin kaynaklar (renmeyi neler engeller?) Farkl dnemlerde insanlarn renme zellikleri ve bu zelliklerin retim etkinliklerine uygulanmas. renme iikeleri, yntemleri ve kuramlar. DAVRANI VE ANALZ Davran insann her yapt ey iin kullanian bir terimdir. Sadece eylemleri deil, durumlar da kapsayacak kadar genitir. Davranlara rnek vermek gerektiinde konumak ve(ya) konumamak diye rnek verilebilmesi bundandr. nk konumak da davrantr, konumamak da. Davran analiz ederken onu uyarc, tepki, karlk olarak analiz etmek yaygnlamr. Uyarc; a) Organizma tarafndan (alglanarak) davrana yol aan, b) te ve dta meydana gelen deiikliklerdir. Buna gre bir deiikliin uyarc nitelii kazanabilmesi iin bu iki art yerine getirmesi gerekir. te meydana gelen deiikliklere; karnn ackmas, vcuttaki su miktarnn azalmas, kalbin hzl atmas rnek olarak verilebilir. Dta meydana gelen deiiklikler ise s, k ve ses asndan meydana gelen deiiklikler olarak ele alnabilir. Tepki; Organizmann uyarcya kar gstermi olduu davrantr. Tepki, uyarcya gre tanmland iin bir tepkiden bahsedebilmek iin nce uyarcy ele almak ve gstermek gerekir.

o
UU

LU Q

tr.

' c

Karlk; Organizmann gsterdii tepkiye karlk alm olduu uyarcdr. Karlk trl olabilir: 1. Pekitirme: Organizmann davrannn gsterilme olaslnn artrlmasdr. ki tr vardr: a) Olumlu pekitirme; inde bulunulan duruma ho bir uyarcnn eklenmesidir. ikolata vermek gibi. b) Olumsuz pekitirme: inde bulunulan durumdan ho olmayan bir uyarcnn kaldrlmasdr. yi hal gsteren bir mahkumun hafta sonu iznine gnderilmesi gibi. 2. Ceza: Organizmann davrannn gsterilmeme olaslnn artrlmasdr. ki tr vardr: a) I. Tr ceza: Organizmann iinde bulunduu duruma ho olmayan bir uyarcnn eklenmesidir. Gndelik dildeki ceza byk lde byiedir. ocuun fiziksel olarak cezalandrlmas veya azna biber srlmesi byledir. b) II. Tr ceza: Organizmann iinde bulunduu durumdan ho bir uyarcnn kaldrlmasdr. ocua verilen bir dln geri alnmas byledir. 3. Karlk vermeme: Organizmann davrannn grmezlikten gelinmesidir ki, uzun vadede snmeye (unutmaya) yol aar. Bu aklama temelde davran yaklama dayal bir ifadedir. Performans (Edim) nsan davranlarnn bir ksm doutan getirilirken, dier bir ksm da sonradan ediniiir. nsann tm eylem ve durumlar iin performans (edim) terimi kullanlr. Doutan getirilen davranlar refleksler ve igdler olmak zere iki trldr. Sonradan edinilen davranlar ise byk lde renme sonucu kazanlr.

12Refleks a) Doutan geliyor mu? b) Belli bir uyarcs var m? c) Belli, basit ve ani bir tepki mi?

-OGRENME PSIKOLOJISL Ayn ekilde, kaza eseri farkl bir davran gstermek zorunda kalan kii de, bu davrann kalc hale getirmedike renmi olmaz. Kaza sonucu sa kolu krlan bir kinin sol eliyle yazmas, bunu kalc hale getirmedii srece renme kapsamna girmez. Gene, organizmann davran deiikliinin tekrar ya da yaant sonucu meydana gelmesi gerekir, Fel veya tik gibi kiinin yaantlar dnda meydana gelen davran deiikiikleri renme olarak kabul edilmez. retmenin snfta rencilere ders anlatarak yapmaya alt, onlarn davranlarnda deiiklik meydana getirecek kadar yaant salamaktr. rnein Mustafa Kemal Atatrk'n ka yinda ldn bilmeyen ve sorulduunda "bilmiyorum" cevab veren bir rencinin retim srecinin sonunda ayn soruya "1938" eklinde cevap vermesi, a) renme yaants sonucunda b) "Bilmiyorum" deme davran deitii c) Bir sre sonra da ayn cevab verebildii iin renmedir. renmeyi aklarnaya alan eitli kuramlar vardr. Bunlardan davran kuram onu uyarc ile tepkinin eletirilmesi olarak grrken, bilisel kuram zihindeki rgtlenme olarak grr. renme kuramlar ileride ele alnacaktr. renmenin Gerekletji Ortamlar Aile: Okul ncesi dnemde ocuun yaamnda etkili bir sosyalleme grevi yapan, zellikle kltrlenme ve deerlerin kuaklar arasnda aktarlmas misyonlarna sahip sosyal ortamdr. Akran Gruplar: Akran ve arkada gruplar aile iinde ebeveynlerle ve (varsa) kardelerle yaanmas pek olas olmayan yaantlar sunan sosyal ortamlardr. Anaokullar-Kreler: ocuklarn okula hazrlanmasn ve sosyal beceriler edinmelerini salama grevine sahip, yasal olarak kuruian, iletilen ve denetlenen okul ncesi eitim kurumlardr. rgn Eitim Kurumlar (Okullar): Aileden sonra ocuk eitiminde en nemli etkiye sahip sosyal

Sorular sorulduunda, soruya da "evet" cevab veriliyorsa davran reflekstir. Eer bir ve(ya) birkana "evet" cevab verilemiyorsa, o zaman refleks deildir. Dizinize vurulduu zaman ayanzn kalkmas, gz krpmak, vb. davranlar reflekslere rnek verilebilir. gd a) Doutan geliyor mu? b) Tre zg m? c) Karmak davran m? Sorular sorulduunda, soruya da "evet" cevab veriliyorsa bu davran i gddr. Arlarn bal yapmas, ipek bceinin koza rmesi, igdye rnek olarak verilebilir. gd ve refleks doutan getirilen iki temel davran biimidir. Bunlarn dnda davranlar olmakla birlikte, eitim asndan bu iki tr davran, renmenin dnda yer alr. renme sadece refleksin uyarcsnin deitirilmesi, igdnn ise gsterilme koullar ve biiminin deitirilmesi renme yoluyla gerekletirilir. Bu iki tr dnda dier davranlar organizmann sonradan edindii davranlardr. RENME renme, tekrar ya da yaant yoluyla organizmann davranlarnda meydana gelen olduka kalc deiikliktir. Bir davrann renme olabilmesi iin, a) Tekrar ya da yaant yoluyla meydana gelmesi, b) Davranta bir deiiklik olmas, c) Deiikliin olduka kalc olmas gerekir. Bu koullar salamayan durumlar renme olarak deerlendiriimez. Szgelimi, organizmann gndelik davranlar arasnda yer alan ve herhangi bir deiiklik gstermeyen davranlar renme deildir. Her gnk yolundan gelip giden bir adam yeni bir yol renmi olmaz.

-E G IT IM B IL IM L E R I-

13

kuru m la rdir. S a lad i zel koullar (top lu re timlgu nlam a 2. O , tem el renm e konular, akran gruplar, ders/etkinlik e eitlilii, p ro fesyo ne! kadro vb .) b u etkin in tem rel ne n ile iig ili fa kt rle rd e n iiki (yuka rda kin i s a y m a z s a k ), o lg u n la m a d r. O rg a n iz m a ilg ili b ileenle rini oluturu r. d a v ra n g s te re b ile c e k b ir b iy o io jik d o n a n m a O ku lla ilgili nem ii zellikler: sah ip olabilir. A ncak, sz konusu olan zam an ve B ire yd e o lu m lu /o lum s u z, ka stl o la ra k zem in de , o rgan izm a he n z o o lg un lu a u lam am veya kend ili inden davran deiiklikleri edinilm esini ilir. B u d uru m da ren m e m eydana ge lm ez. o lab etkiler. S zge lim i, insana konum ay re teb ilirsiniz, yen i Y e ti k in d a v ra n la ry la o y u n s u d a v ra nd ola m u b ir b e b e k d e in s a n d r , a m a o n a r nk g e r e k ii o lg u n lu a arasndaki farkn fark edilm esine frsa verir. r e t e m e z s in iz , u la m a m tr. O lgu n la m a g en e llikle ya ve ze ka K iisel ge liim i, sosyal becerile r edinilm esini lave e le a ln r. Y an i, b ir orga nizm a nn o lgun lua o rak salkl iletiim /iliki ku rulm asn destekle r. u lam asn da n b ah sederken, bir yan da n ya o larak B ire y e y e n i d a v ra n la r k a z a n d ra ra k v e y a b ir y a a g e lm e s i, d i e r y a n d a n y a tla ry la b lli b en n ce d e n e d in ilm i d a v ra n ia rn g e li tire re kze r ze llik ie r g sterm esi, zellik le ka vra m a ve b ilg i i le m e a s n d a n y a tla ry la a y n d z e y d e uyum srelerin i destekler. o im as ge rekir. ocuk ya o la rak 5 yana ge lm i T o p lu m sa l d e e rle rin kaza n lm a s iin ya a n t o labilir, am a hala konuam yor olabilir. frsa tiar su na rve b u nla r p e ki tirir. R E N M E Y E T K L E Y E N FA K T R L E R B ir re n m e unlardr: o rta m n d a
o "o

3. U yarlm lk

b u lu nfan t rle g k in c i f a k t r , u y a r lm lk d z e y id ir . G e n e l ak r g uya rlm lk hali olarak da atfta bulu nulan bu zellik, organizm an n dardan gelen uyarcla r ileyebilm e A) O renen ;i ka p a site ve be ce ris in i g s te rir. B u n u d a ha iy i m an la ya bilm ek iin, uya rlm lk de rece lerin i g zd en B) renm e m alzem esi (renilen ey) .1 g e irm e k ya ra rl o la b ilir. E n d k u y a rlm lk , C) renm e stratejisi (renm e biim i) 'S bitkisel ha ya t d urum u nd ad r, ancak tem e l yaam sa l uyarclar alna bilir. S onraki b ir d zey, u yku ha lid ir. D) reten (renm eye yardm c olan) ' g K i i e tra fn d a k i u y a rc la rd a n (e n a z n d a n ) b ir E) renm e ortam (retilen yer). S k s m n a la b iid i i i in d ir k i u y a rla b ilm e k te d ir(!). D aha so nra uyuukluk d ed i im iz b ir dzey rn ek B u n la rd a n re n e n , re n m e m a lz e m e s ive rileb ilir. B u du rum da kii etra fta ki u ya rcla rd an ve ren m e strate jisi ren m eyi do ru dan e tkile rken , bazlarn alab ilm ekte, bazlarn ise ala m am aktad r. re tm e n v e re n m e o rta m , b u fa k t n ra k i b ir d z e y n o rm a l u y a n k lk d ze y i o la b ilir. S o r B etkile ye re k re nm e yi (do layl yo ldan ) e tkile rle r. uB ud u r u m d a k i i e tr a ft a n u y a r c a la b ilir v e ileyeb yzden re nm eyi etkileyen faktrleri grup olarak ilir. G nde lik yaam n s rd r r. K iin in heyecanland ve "e lin in aya n n d o lat " durum ele alm ak gerekir. b ir m ik ta r a r uy a rlm a n n s z k o n u s u o ld u u d u ru m d u r. Bu d u ru m d a k i i n o rm a ld e A . ren en i le y e b ile c e in d e n b ira z fa z la u y a rc ile k a r ka rya kalm de m ektir. D eh e t ve ya p an ik hali ise L T re z g H a z ro lu oldu ka ar b ir u ya rlm an n o lduun u g ste rir. B u re ne n ile ilg ili fa k t rle rin e n b a n d a t re zg m d a k i i i le y e b ile c e in d e n fa z la u y a rc ile d u ru ka r h a z r o lu g e lir . r e n e n , ilg ili d a v r a n karyad r. g s te re b ile c e k b ir t rd e n o lm a ld r. E e r t ru o y a rlm lk d z ey le ri ile re nm e a ra s n d a b ir B u da vra n g sterm ek iin gerekli b iyo lo jik do nan m a vardr. Y an i, ren m en in m e yd a na ge le bilm e si iliki sa hip de ilse, retm eye alm ak da b oun a iin r. olu uyarlm ln da bir dzeyde olm as gerekir. B u d z e y " o r t a d z e y " d ir . B a k a b ir if a d e y le B ilindii gibi "kaz uar, am a laz uam az". re n m e n in m e y d a n a g e lm e s i v e k o la y m e y d a n a

14-

- R E N M E P S K O L O J S ZORLAMA

gelmesi iin orta dzeyde uyarlmlk gereklidir. Dk uyarlmlk dzeylerinde renme meydana gelmez, kii uyarcy alamyordur. Yksek uyarlma durumlarnda da renme meydana gelmez, kii istedii uyarcy seebilecek durumda deiidir, ne yapacan bilemez bir haldedir. Orta dzeyde bir uyarlmlk renmeyi olumlu ynde etkiler, Dk uyarlmlk dzeylerinde renme olmaz, ancak renmeye yatknik meydana getirilebilir. rnein, uyuyan bir kiiye bir ey retilemez, ama renilecek konulara yatknlk salanabilir. Bu yzden derse devamda srar edilir, nk renci derste uyusa bile, konulara yatknik salar. Yabanc dil eitiminde bu yatknlk daha ok ie yarar. 4. Aktarma / Transfer renmeyi etkileyen dier bir faktr, nceki renmelerdir. Baz kaynaklarda aktarma veya transfer(ans) olarak iaret edilen bu faktr, rencinin yeni bir renme yapabilmesi iin nceden bir miktar renme yapm olmas gerektiini, daha gndelik bir ifadeyle gerekli nbilgileri edinmi olmas gerektiini ifade eder. nceden gerekli olan, szgelimi drt ilemi renmemi bir kii baya kesirleri veya ondalk ilemleri yapamaz. Daha zel olarak sylenirse, birbirine benzer uyarclarn sz konusu olduu renmeler uyarclarn benzerlii lsnde aktarmay kolaylatrmaktadr. Ayn ekilde benzer tepkilerin renildii durumlarda da aktarmann olumlu olma olasl ykselmektedir. Ksaca, benzer uyarc ve davranlarn kullanimas renmeyi byk lde kolaylatrmaktadir, nk renci renmeleri arasnda aktarmalar yapabilmektedir. Aktarma olumiu ve olumsuz olmak zere iki trldr:

ki parmak daktilo yazmasn bilen bir kiinin 10 parmak yazmay renmesi, veya Q-klavye yazan birinin F-klavyeyi renmesi gibi. Ksaca benzer uyarclar aktarma yaplp yaplamayacan, benzer davranlar ise aktarmann ne kadar olumlu olacan belirler. 5. Gd renmeyi etkileyen dier bir faktr, rencinin gdlenmi olmasdr. renmeye ak olmayan, baka bir ifadeyle renmek istemeyen renciye ne kadar urarsanz uran retebiieceiniz eylersnrldr. Gd, organizmay harekete sevk eden durum olarak tanmlanabilir. Gdlendii iin organizma hareket eder, davranta bulunur. Gdler ikiye ayrlrlar: birincil gdler ve ikincil gdler. Bunlara baz kaynaklar doutan getirilen gdler ve edinilen (kazanlan) gdler olarak atfta bulunmaktadrlar. Birincil gdler doutan getirilir ve organizmann yaamn srdrmesi iin gerekli olan gdler bu gruba girer. kincil gdler ise, yaamsal nem tamayan, ama organizmay davrana ynlendiren durumlardr (baar gds gibi). Gdler dngseldir. Baka bir ekilde anlatlacak olursa. gdnn aamas vardr: a) htiyacn hissedilmesi, b) htiyac gidermeye ynelik davran, c) Doyum ve rahatlama.

nce organizma bir eksiklik ve ihtiya hisseder. Daha sonra bu eksiklii gidermek iin bir davranta bulunur. Sonra davran amacna ularsa, ihtiya giderilmi olur ve organizma rahatlar, Alk, Olumlu aktarma: susuzluk gibi ihtiyalar birincil (doutan) gdlerdendir. Alk iin nce midenin boalmas ve nceki renmelerin sonraki renmeyi karnn ackmas hissedilir ve doldurulma ihtiyac koiaylatrd durumdur. duyulur. kinci aamada kii, yemek yiyerek alk S o n ra k i re n m e le r ihtiyacn gidermeye ynelik davranta bulunur. KOLAYLAMA Yeterince yerse (uygun davran gsterirse) karn O n c e k re n m e ie r'b g J e r doyar, doyum ve rahatiama hali ortaya kar. Kuru fasulye piirmeyi bilen bir kiinin nohut Rahatlamann ortaya kmas gdnn yok olmasn yemeini yapmay renmesi, geni iyi bilen bir salamaz, sadece bir dahaki ihtiyacn kiinin kareyi iki eit gen olarak anlamasndaki hissedilmesine kadar hissediimemesini salar. kolaylk gibi. Gdlerin dngsel oluunun anlam da budur. Olumsuz aktarma: nceki renmenin zorlatrmasdr. sonraki renmeyi Gdler renmeye ynelme iin olduu kadar davrann pekitirilmesinde de remli ilevlere sahiptir. Uygun davran gsteren organizmaya

-E T M B L M L E R gdsne uygun pekitirme yaplmaldr. Szgelimi karn a olan bir ocua "aferin" demek pekitirme olarak pek ie yaramayaca gibi, karn tok olan bir ocua yiyecek vermek de ayn ekilde pekitirme olmayacaktr. Pekitirme, organizmann ihtiyalarna hitap ettii zaman etkili olur. duyduu ihtiyatr.

15

6. Estetik ihtiya: nsann gzel eyiere kar duyduu haz ihtiyacdr.

7. Kendini gerekletirme: Kiinin doutan getirdii potansiyelleri gerekletirmeye duyduu ihtiyatr. Kii bu potansiyellerini ortaya koyamazsa, B A A R I G D S D K V E Y K S E K B R E Y L E R N kendini engellenmi ve huzursuz hisseder.

Z E L L K L E R

B oyut
Ama

D k

Yksek

|ok kolay ya da okjOrta glkte amalar jzor amalar koyar | koyar lrenmi grnmeyeGerekten renmek iin jalr Ialr

jretmen ve ans gibi! Niyet Ykleme |d etkenlere yklemejabayayklemeyapar jyapar j

tavr

msseder yeterlik

Yeterlik i Yeterlik duygular Gelimi duygusu gelimemitir Iduygular vardr

Bu ihtiyalardan ilk drd var kalma ihtiyacdr; kii varln srdrebilmek iin bunlara sahip olmaldr. Ancak bu ihtiyalarn nemli bir zellii yoksun olunduklarnda insann davranlarn belirlemeleridir. Dier zamanlarda neredeyse farkna bile varlmazlar. Son ise geliim ihtiyalardr. Yani, kiinin hayatta kalmasna deil, gelimesine yararlar. Bu yzden, doyurulmadka ortaya kmazlar ve doyurulduka kiinin davranlarn ynlendirmeye balarlar. Szgelimi, kii hi kitap okumayabilir, ama bir kere okur ve tadn alrsa tekrar okumak ister.

htiyalar Hiyerarisi Abraham Maslovv insann ihtiyalaryla ilgili bir kuram gelitirmi ve u kurallar ngrmtr: a) Jnsann ihtiyalar her yerde ayndr, evrens^ldir. Bu ihtiyalar hiyerarik bir sra izlerler. Bir ihtiyacn ortaya kabilmesi iin kendisinden nceki ihtiyacn en azndan bir miktar doyurulmu olmas gerekir. b) Bir ihtiya iin kendinden sonraki ihtiya feda edilebilir, ama nceki ihtiya feda edemez. Maslovv'a gre insann ihtiyalar unlardr: 1. Fizyolojik ihtiyalar: Bu ihtiyalar bedensel ihtiyalardr ve bedenin canlln srdrmesi iin gereklidir. 2. Gvenlik ihtiyac: Kiinin kendini emniyette hissetmesi, ayan salam yere bastn hissetmesidir. 3. Yaknlk jhtiyac: Kiinin hemcinsleriyle ve kar cinsten biriyle yakn olma, sevgi ilikisi iinde olma ihtiyacdr. 4. Saygnlk ihtiyac: Kiinin iinde bulunduu toplulukta varlnn onaylanmas, ona sayg duyulmas ihtiyacdr. 5. Bilme / tanma ihtiyac: Kiinin renmeye kar

Kiisel btnlk, Yaratclk

zsayg, sayg duyulmak

Ak, sevgi, aidiyet, takm almas, sosyal aktiviteler

---* Barnma, sosyal gvenlik

. Hava. su, yemek, s, uyku

Maslovv htihalar Hiyerarisi

Maslovv'un ihtiyalar hiyerarisi, gdleme ye pekitirmede nemli yararlar salamaktadr. rencileri ihtiyalarna gre gdlemek ve ihtiyalarn karlayabilecek ekilde pekitirmek gerekir.

16-

-GRENME PSKOLOJSL uzun zamandr tartimakta olmasndan ve bu kadar tartmaya deer bulunmasndan bellidir. Bakasna aktarlamayan bilgiler retilemezler. Bu bir yana, renme malzemesinin tamas gereken zellikler faktr eklinde ele alnabilir: algsal ayrt edilebilirlik, anlamsal arm ve kavramsal gruplandrma. 1. Algsal Ayrt Edilebilirlik renme malzemesinin etrafndaki uyarclardan farkllatrlmas, algsal olarak ayrt edilebilir bir ekilde sunulmas gerekir. Etrafndaki uyarclardan ayrt edilemeyen uyarclar herhangi bir uyarc olarak grlr ve renilmesi zor olur. Bu yzden retmenler, nemli konuiarn altn izerler, vurgularlar ve/veya "snavda soracaklarn" sylerler. Baka bir ifadeyle etraftaki dier uyarciardan farkl hale getirmeye alrlar. 2. Anlamsal arm renme malzemesi organizmann zihninde birtakm armlara yol amaldr. arma yol amayan bilgilerin renilmesi zordur. Bu konu, renen ile ilgili faktrlerden aktarma (nceki bilgiler) konusuyla balantldr. nceden edinilmi olan baz bilgiler varsa, yeni edinilen bilgiler onlara eklenir. Bylelikle hatrlanmalar ve ulalmalar kolaylam olur. nsanlarn zihinlerinde bilgiler birbirleriyle balantl bir ekilde bulunurlar. Eer yeni edinilen bir bilgi daha nceki bilgilerle balantlandrlabiliyorsa, bir sre sonra hatrlanmas da kolay olacak demektir. Eer balant kurulamazsa, o zaman yeni edinilen bilgi kaybolup gider. Genellikle insanlarn armlarnn; a) Zthklarla b) E zamanllkla c) Ardklkla olduu grlmektedir. Yani, ztlar, birlikte meydana gelen olaylar ve birbiri ardna meydana gelen olaylar hatrlamamz koiay olur. Eer arm balar basamaklar halinde uzayp giderse tabii ki hatrlama ok daha kolay olacaktr. Baka bir ifadeyle, ne kadar ok ve uzun balant kurulabilirse, hatrlama o kadar kolaylar. Bu nokta, yaantsal eitimin de temelidir. Yani, renen yeni bilgiyi ne kadar ok ve gndelik olayla

6. Dikkat Organizma, tr olarak renmeye hazr olabilir, gerekli olgunlua ulam olabilir, gerekli nbilgilere sahip olabilir, gdlenmi bir durumda bulunabilir, ama hala renemeyebilir, nk dikkat etmiyordur. Dikkat belli bir yndeki uyarclar almaya hazr olmak demektir. Bir eye dikkat ettiimiz zaman, o eyle ilgili uyarclar almaya ynelmiiz demektir. Dolaysyla duyu organlarmz ona ynelmitir. renci yanndakiyle konuurken dikkatini konumaya vermi demektir ve derste konuulmasn istemememizin nedeni budur. renmenin meydana gelebilmesi iin organizmann dikkatini renilecek konuya yneltmi olmas gerekir. B) renme Malzemesi renme malzemesi renilen konudur, renilen bilgidir. renmenin kolayca gerekleebilmesi iin, renilen konunun da baz zelliklere sahip olmas gerekir. Her konu her ekilde renilmez. renme malzemesinin sahip olmas gereken zelliklerinin banda telaffuz edilebilmesi gelir. Telaffuz edilemeyen eyler renilemezler. nsanda dil ile dnce arasnda yakn bir iliki olduu, konunun

-E G IT IM B IL IM L E R balantlandrabilirse renme o kadar kolaylar. Ancak armsal basamaklar dizisi zneldir. Bu yzden grup halinde yaplan eitimde daha sistematik ve mantksal yaplara gerek duyulur ki o da kavramsal benzerliklerdir. 3. Kavramsal Benzerlikler renilen konunun kavramsal benzerliklere gre gruplandrlabilmesi onun renilmesini kolaylatrr. Birbirine benzemeyen ve gruplandrlamayan birka uyarc yerine birbirleriyle gruplandriabilen birok uyarc daha kolay renilir. Sanki bu uyarclar birbirleriyle btnleerek birbirlerinin hatrlanmalarn kolaylatrmaktadr. Kavramsal benzerliklerin anlamsal armlardan fark, anlamsal armlarn znel olmalarna karlk, mantkl ve analitik olmalardr. Bu yzden grupla yaplan eitimlerde kavramsal benzerliklere dayanlmas nerilir, nk her rencinin znel balantlarna cevap vermek pek mmkn grnmemektedir. Kavramsal benzerlikler eitli basamaklar halinde dzenlenebilirse tabii ki daha kolay renilmektedir, teratrde bu konuda yaygn bir aratrmadan sz edilir. lgili aratrmada, deneklere mineraller konusu anlatlmak istenmi ve mineraller talar ve metaller olarak ikiye ayrlm, sonra talar deerli ve deersiz olarak, metaller de yaygn, nadir ve alam olarak e ayrlmtr. Bu ekilde yaplan retimde rencilerin daha kolay rendikleri tespit edilmitir. 1. Ayrlan Zaman

17

renenin renmeye her evrede (gnde, haftada, vb.) belli bir sre ayrp ayrmaddr. Eer her gn veya her hafta belli bir sre ayrlrsa buna aralkl alma, belli bir zaman ayrlmayp, ihtiya duyulduunda tm renme malzemesini ayn anda renmeye almaya toplu alma denir. Aralkl alma daha doru olduu halde, renciler rendiklerinin "tazeliiyle" snava girip "tutturabildiklerini kar bellerler". Haibuki aralkl almann yan sra toplu bir tekrar onlar daha baarl hale getirir. renci toplu altnda bilgiler yeni olduu iin renci yksek not alyordur, ama uzun vadede rencinin zihninde fazla bilgi kalmyordur. 2. Konunun Yaps renilen konunun nasl bir grnt gsterdii de renmeyi etkiler. Her konunun yapts kendine zgdr. Ancak, yaplabilecek bazt dzenlemeler de bulunmaktadr. rnek iin, renme malzemesi paralara blnebilir veya toplu bir ekilde ele alnabilir. Eer yaplabiliyorsa, paralara blerek alma daha iyidir. Ancak paralara blerek almann iyi olabilmesi iin, konunun anlaml birimlere ayrlabilmesi, birletirme iin ok zaman gerekmemesi, anlaml birimler arasnda ok byk oranda ballk olmamas gibi artlarn yerine gelmesi gerekir. Szgelimi bir matematik problemi zlyorsa, bunu paralara ayrmak zor olacaktr. Bu yzden, ilke olarak paralara blerek almann daha verimli olduu, ancak hangi durumun daha etkili olduunun konuya bal olduu unutulmamaldr. 3. renenin Etkinlii

Tala

-- - -1

t t Yaygn metaller 11 Nadir metaller |

------L
Alamlar |

____trr^rzrrr]_____
Deerli talar I Deersiz taiar I

C) renme Stratejileri renmeyi etkileyen dier bir faktr, renme stratejisidir. renen, renme malzemesini renebilmek iin nasl bir taktik izlemektedir? Bu sorunun cevab renmenin meydana gelip gelmemesini, kolayca meydana gelebilmesini etkileyecektir. renme stratejileri ayrlan zamana, konunun yapsna ve renenin etkinlik dzeyine bal olarak deiiklikler gsterir.

Ayrlan zaman ve konunun yapsnn yan sra, renenin ne kadar aktif (etkin) olduu da renmeyi etkilemektedir. Tahmin edilebilecei gibi, renen ne kadar etkin (faal) olursa renmenin meydana gelme olasl da o kadar artmaktadr. Buna gre, dinleme en dk, okuma biraz dk, yazma orta, anlatma yksek, yapp anlatma en yksek renme etkinlii saylr. renen olabildiince etkin bir durumda bulunmaldr. 4. Geribildirim renme stratejisi olarak da kabul edilebilen ancak, temelde renmeyi denetleme ilevi olan faktr

18-

-RENME PSKOLOJSL

geribildirimdir. Geribildirim, renenin renmesinin doru ve yeterli olup olmadnn bildirilmesidir. Eer renen yapt renmenin (verdii cevabn) doruluu konusunda bir bilgi edinemezse, motivasyonu der, renmeyi dzeltebilme olasl azalr. retmen bu yzden snfta snav yaptysa, sonular hemen (ertesi derse) okumal, okuyamazsa (okuyamamsa) rencilere doru cevaplarn ne/nasl olduunu derse gemeden tartmaldr ki, renci yazdklarn pekitirsin; renme tamamlansn. 5. Programl retim Yukarda ele alnan renme stratejisini kendi bnyesinde btnletiren bir eitim yaklam vardr. Skinner tarafndan gelitirilen bu ynteme programl retim denir. Gnmzde bilgisayarn yaygnlamasyla birlikte, farkl bir dzlemde yeniden ortaya kan bu yntem 19601 ve 70'li yllarda poplerlik kazanmtr. Bu yntemde renci kendi hzna gre, istedii kadar zaman ayrarak, konuyu olabildiince kk ksmlara bler ve kendisi (etkin bir biimde) cevaplar ve cevabnn doruluu ile ilgili geribildirimi ayn anda (dier sayfaya geinceye kadar) edinir. Bilgisayarlardaki etkin renmenin temelinde bu yaklam vardr.

OZUMLU KONU KAVRAMA TEST

1. "Organizmann yaamn srdrebilmesi byk lde evresindeki deimelere uyum salayabilme yeteneine baldr." Aadaki seeneklerde verilen kavramlardan hangisi organizmann yaamn srdrmek iin gsterdii uyum faaliyetlerinden deildir? A) B) C) D) E) Hemostatik denge Refleks renme evreyle etkileim Gdlenme

nsan baz gereksinimlerini otomatik olarak karlar; nefes alp verme, vcut scakln terleme yoluyla ayarlama vb. Bu otomatik uyum sreci Hemostatik denge (mekanizma) olarak adlandrlr. Bu mekanizma organizmann hayatta kalmas iin gereklidir. Refleksler de hayatmzn devam iin nemlidir. Organizma iin tehlikeli durumlarda verilen ani tepkiler reflekstir. Ya da yeni doan bebek emme refleksi sayesinde karnn doyurup hayatta kalr. nsan hayatta tutan dier olaylar ise evreyle etkileimi ve bunun sonucu olan renmedir. Gdlenme ise sadece renme iin organizmay harekete geirir. (Cevap E)

2. "Ders alma iyi bir uyku ve gzel bir kahvaltnn ardndan sabahlar yaplmaldr." diyen bir uzman renmeyi etkileyen etkenlerden hangisine dikkat ekmektedir? A) B) C) D) E) Gdlenme Fiziksel zellikler Genel uyarlmlk hali Gemi yaantlar Zekadzeyi

-EGTM BLIMLER-

19

renmenin gerekleebilmesi iin organizmann 4. renme kuramlar aadakilerden hangisini uyank ve dikkatli olmas gerekir. Kii dikkatli ve aklamaktadr? uyank deilse ya da ok ar kaygl ise (ar A) Snfta en etkili retme ortamlarnn nasl uyarlmlk) renme olumsuz etkilenir. Burada dzenleneceini b ahsedilen d e organizm ann yete rli g enel B) renmenin hangi koullar altnda oluacan ya da olumayacan uyarlmlk halinde olmasdr. C) renme glklerinin nedenlerini (Cevap C) D) Snflarda tam renmenin nasl olacan E) Hepsi

ZM:
retme ortamlarnn dzenlenmesi ve snfta tam renme retme ilke ve yntemleriyle ilgilidir. renme glklerinin nedenleri ise geliim ile ilgilidir. renme kuramlar ise renmenin nasl olduunu hangi ortamlarda oluacan ya da olumayacan aklar. (Cevap B)

m 3. Aadakilerden hangisi renilmi bir davran " o degildir? tr UJ Q A) Kan ekeri den birinin tatl yemesi ' c . B) nndeki aracn fren lambalarnn yandn gren srcnn frene basmas C) rencinin kalemi doru formda tutabilmesi D) ocuun sorulduunda telefon numarasn sylemesi E) Bebein azna verilen her eyi emmeye almas

renilmemi, bir tre zg ve bir trn btn fertlerinde ayn olan, doutan gelen, niin yapld organizma tarafndan bilinmeyen davranlar aadaki kavramlardan hangisiyle aklanr? A) B) C) D) E) Refleks gd Motivasyon Fizyolojik gd Sosyal gd

renme yaant sonucu davranta meydana gelen kalc deiikliklerdir. Yani renilmi davrann yaant sonucu (d o uta n getirilm emi), kalc (alkol ve hastalklarn yol at geici davranlar deil) olmas gerekir. Yani doutan getirdiimiz refleksler renme rn davranlar deildir. Bebein doumla birlikte getirdii emme refleksi renilmi bir davran deildir. A seene inde ka n ekeri de n birin in ta tl yem esi o nun ta tlnn ka n eke rini y kseltti in i b ildiini g sterir. B s e e n e in d e is e s rc n d e ki a ra b a n n arkasnda yanan klarn fren yapldnda yandn bilip frene basmas vardr. C ve D seenekleri de yaant sonucu oluan kalc davranlardr. (Cevap E)

Soruda igd'nn aklamas yaplmtr (Cevap B)

Bir retmen ok uramasna ramen birinci snftaki Aye'ye dz ksa izgi izm eyi reternemektedir. Aye'nin renememesinin aadakilerden hangisi olamaz? A) OlgunlamaC) n B) Zeka D) Fizyolojik durum renmelerE)Ya nedeni

20-

-ORENME PSKOLOJSL 8. Davran organizmann her trl etkinliidir. renmeyi etkileyen faktrler yukardaki sorunun seeneklerinde sralanmtr. Bu etkenlere baktmzda Aye'nin renememe sebebi yeterli olgunlua ulaamamas, zeka olarak bir yetersizlik, n renmelerdeki yani zorunlu renmelerdeki bir eksiklik ya da fizyolojik olarak bir rahatszlk olabilir. Fakat ya etkenine baktmzda yani yan ilerledike renme seviyesinin ve hznn dmesi Aye iin sz konusu olamaz nk ya bu renme grevini gerekletirmek iin uygundur. (Cevap E) Buna gre; I. II. III. IV. gdsel davran Refleks davran Alkol ve ilalarn etkisiyle oluan davran Yaz yazma davran

fadelerinden hangisi doutan varolan davranlara rnek olarak gsterilebilir? A) I- II C) Yalnz IV E) Yalnz I B) Yalnz III D) III ve IV

ZM:
I ve II. doutan varolan, III. geici davran, IV. sonradan kazanlan davrantr. (Cevap A)

7. renme yaant rn kalc izli davran dei olarak tanmlanr. Yukardaki aklamaya gre aadakilerden hangisi renmenin gereklemesi iin gerekli zelliklerden birisi deildir? A) Davranta gzlenebilir deime olmas B) Davrantaki deimenin nisbeten srekli olmas C) Davrantaki deimenin yaant sonucu olumas D) renmenin yaant rn olmas E) renmenin sadece byme sonucu olumas

S 9. Aadakilerden hangisi renme rn bir davran degildir? A) ocuun eline ald her eyi azna gtrmes B) Kpein baheye giren yabanc bir kiiye havlamas C) Kpein havladn gren kiinin kamaya balamas D) Sahibinin geldiini gren kedinin sahibinin ayaklar arasnda dolamas E) Annesinin mama getirdiini gren bebein glmesi

A-B-C-D seenekleri renmenin gereklemesi iin gerekli zelliklerdir. renmenin sadece byme sonucu olumamas gerekir. Doru cevap E seeneidir. (Cevap E)

ocuklarn ilk aylarda nesneleri tanmak iin azna gtrmeleri reflekstir. Bu davranlar renme rn deildir. Kpein yabanc kiiyi ayrt etmesi, kpek havladnda tehlikeli olabilecei, kedinin sahibini tanmas ve bebein annesinin mama getirmesini ayrt etmesi yaant sonucu kazanlm davranlardr ve renme rndr. (Cevap A)

21 -EG ITIM BILIM LER I10. renilm em i davranlarla ilgili olarak; 12. "S alam kafa salam vcutta,- bulunur" sz renm eyi etkileyen etkenlerden hangisi ile I. A nnelik a klanab ilir? II. pek bceinin koza yapm as A) Gdlenme B) Fizyolojik zellikler C) Genel uyarlm lk hali III. rm cein a rm esi D) n renm eler E) Z ekadzeyi IV. Krlanglarn yuva yapm as V. Arnn bal yapm as renm eyi etkileyen etkenler gz nnde bulundurulduunda fizyolojik engellerin renm eyi gletirdii, bedensel olarak salkl bireylerin salkl olm ayanlara gre daha hzl ve kolay rendikleri grlr. (Cevap B)

fadelerinden hangisi igdye rnektir? A) Yalnz I C ) ll-lll-IV - V E ) I- IV D ) I- II B) Yalnz II

II-III-IV -V igddr. I igdsel davrantr. (Cevap C)

tx
UJ Q

H .N as rettin H o c a b ir g n a ta b inm e y e h e v es le nm i. A ncak atn stne km ay bir trl baaram am . B unun zerine, "H ey gidi genlik hey!" diyerek iini ekm i. yle bir ev re sine b aknp kim s en in o lm a d n g r n c e d e k e n d i k e n d in e , "H o c a , 1 3 . T olg a m atem a tik d ers in i A y e 'de n d ah a ok Hoca! S enin genliini de biliriz." dem i. sevm e kte dir. E vd e bo zam a nlarn da y ardm c kitaptaki problem leri zm ektedir. M atem atik Bu fkrada N asrettin H o c a 'n n ata snavlarndan da her zam an Aye'den yksek not b in em em e sin i, n ce, g e n o lm am as n a alm aktadr." b a lad h ald e, so n rad an g en liin d e d e ata b in e m ed i in i itiraf etm e si a a d ak ilerd en Tolga ve Aye arasndaki renm e dzeylerindeki h an gisiyle aklanabilir? fa r k llk a a d a k i e tk e n le rd e n h a n g is i ile A) Sosyal etkinin yokluu yakndan ilgilidir? B) Fiziksel yetersizlik A) Genel uyarlm lk hali C) Algsal bozukluk B) Gdlenm e D) Dikkat ve gd eksiklii C ) Z ekadzeyi E) renm e gl D) Olgunlam a E) Cinsiyet N a s re tt in H o c a 'n n g e n li in d e d e a t a b in e m e d i in i itira f e tm e s i, e v re s in d e b a k p O rg a n iz m a y b i lm e v e r e n m e y e ite n g kim senin olm ad grdkten sonradr. "S osyal gdd r. T olga de rs i A y e'den da ha ok sevd ii etkinin yokluu" N asrettin H oca'nn genliinde de i in d a h a o k g d le n m i tir. B u ik i re n c i ata binem ediini itirafnn nedenidir. ara sndak i renm e farknn en b y k ne de ni (Cevap A) T olga'nn daha iyi gdlenm esidir. (Cevap B)

22-

-O G RE NM E PSKO LO JS-

14. B ir p siko lo g k k bir oc ua, oc u un su im e ihtiyac olup olm adna dikkat etm eden, bir bardak su gsterip "su" dem eyi retm eyi denem i am a baarl olam am tr. Daha sonra ayn ocuk su im ek istediinde psikolog ona bir bardak suyu gsterip b irk a k ez "s u " d e m i v e b u n u oc u u n he r susam asnda tekrarlayarak ocua "su" dedirtm eyi baarm tr. P s ik o lo g u n o c u a "s u " d e m e y i re tm e denem esi, renm ede aadakilerden en ok hangisinin nem ini ortaya koym aktadr? A) B) C) D) E) Altrm a Bktrm a Denem e - yanlm a M otivasyon Transfer

ZM:
ocuun su ihtiyac hissettiinde "su" dem eyi ren m e si, renm e z erinde ihtiy acn o rtay a k a rd m o tiv a s y o n d a n d o la y dr. S u s u z luk ocuun m otivasyonunu arttrm tr. (C evapD )

15. nceden baz faaliyetlerin renilm i olm asnn, s on ra d a n ba k a fa a liy e tlerin re n ilm e s in i j kolaylatrm asna "olum lu transfer" denir. A a d a kile rd en h a n g is in d e, o lu m lu tran sferin en az olm as b eklenir? Sonradan renilecek olan A) Basketbol oynam a Voleybol oynam a B) ngilizce renm ek Franszca renm ek C) Bisiklet kullanm a M otosiklet kullanm a nceden renilm i olan

D) M ziksetinialtrm a B alam a alm a E) Matem atik M uhasebe

M z ik s etini al trab ile n bir ins a nn bu b ilg isi, o n u n b a la m a a lm a s n k o la y la trm a z . B u durum da olum lu transfer en azdr. (Cevap D)

-ETM BMLER-

23

CEVAPLI KO NU KAVRAM TEST A

1. "Etkili bir renmenin salanabilmesi iin renme malzemesinin imkan salad lde paradan btne gidilerek renilmesi gerekmektedir" anlayna sahip olan bir retmen, renme malzemesini paralara ayrrken aada verilen ifadelerden hangisini dikkate almaz? A) Paralar arasnda anlamsal bir ilikinin olmasn B) Paralar birletirme eyleminde zamansal yaknln olmasn C) Her konunun paralara ayrlamayaca ilkesini D) Paralar birletirirken zamansal yaknlk ve anlamsa! btnlk kriterlerinin nemsiz olduu anlayn E) En iyi konu arlkl renmenin paradan btne doru olduu anlayn

Bir ana okulu retmeni ocuklara "krmz" sfatn retirken daha nceden retmi olduu "beyaz" sfatndan yararlanmakta, ksacas bu retmen armlar yoluyla retim faaliyetinde bulunmaktadr. Bu ana okulu retmeninin uygulad bu yntem renmeyi etkileyen faktrlerden birisi olan renme malzemesinin hangi zellii ile rtmektedir? A) B) C) D) E) Kavramsal arm Anlamsal arm Telaffuz edilebilirlik Konunun yaps rencinin renme dzeyi

cr Ui

'vc
UJ

Aadakilerden hangisi renmeyle ilgili olarak yanl bir ifadedir?

2. Bir corafya dersinde retmenin "ocuklar, bu anlatacam konu sizin SS snavnda baar salamanz iin ok nemlidir" ifadesi ile derse balamas, bu retmenin rencilerin renme zerinde etkili olan hangi zelliini dikkate aldn ifade etmektedir? A) B) C) D) E) Bireysel farkllklar Gdlenme n renmeler ve gemi yaantlar Fizyolojik durum Kayg dzeyi

A) renme sonucunda bir davran B)

deiiklii meydana gelir. Bir davrann renme olabilmesi iin o davrann mutlaka yaant rn olmas gerekmektedir. renme rn olan davran kendiliinden ortaya kaca gibi bireyin isteine bal olarak da ortaya kabilir. nsanlarda zihinsel geliim ayn yalarda ve ayn yapda meydana geldii iin belli bir yaa kadar insanlarn renmeleri ayn dzeyde gereklemektedir. Bireylerin her renmesi mutlaka istendik ynde olmayabilir. Bireyier toplum tarafndan genel kabul grmeyen davran ve szleri de renebilirler.

C)

D)

E)

3. Karn ackan ve susayan bir bireyin ne yiyeceine ve ne ieceine karar vermesi aadaki kavramlardan hangisi ile aklanabilir? A) B) C) D) E) gd Davranm renme Edim Refleks

6. "Bir bireyin kendisinden istenilen bir davran deiikliini gsterebilmesi iin gerekli biyolojik donanma sahip olmas" ifadesi aada verilen kavramlardan hangisinin karldr? A) B) C) D) E) n renmeler ve gemi yaantlar Trezg hazrolu Fizyolojik durum Olgunlama Hazrbulunuluk

24-

-O G R E N M E P S IK O L O JIS L

7 . "P a p a a n a k o n u m a y re te biliriz am a s er e y e ocuklar okula gnd erm e ya ile ilg ili tartm alar 10. konum ay retem eyiz" ren m eyle ilgili h ang i kavram so rgu lam aktad r? A) Y u k a r d a k i r n e k r e n m e y e e t k i e d e n h a n g i B) C) fakt rle aklan ab ilir? D) A) O lgunlam a E) B) G enel uyarlm lk hali C ) E ski yaantlar D ) M otivasyon (G d) E) T re zg hazr olu T r e z g h a z r o lu O lgunlam a nceki bilgiler (aktarm a) G dlenm e D ikkat

8 . A t ta lim i i in b irb irin e d e n k ik i g ru p e le a ln m v S nfta retm enin anlattklarnn ne ie yarayacan 11. e at talim i yapan iki gruptan birine at sonras isabet anlayam ayan bir renci dersi renem em ektedir. dereceleri hakknda bilgi verilm i, dier gruba ise bilgi verilm em itir. A t sonras hedefe isabetle ilgili biigi u B d u ru m a a d a k ile rd e n h a n g is i ile verilen grubun bilgi verilm eyen gruba gre daha ksa aklan abilir? srede hedefe ulatklar grlm tr. A ) renci yeterli olgunlua ulam am tr. B ) renci yeterince uyarlm am tr. Yu kardaki rnek o layd a hed efe isab etle ilg ili b ilg iC ) renci gerekli aktarm alar yapam yordur. v e rile n g ru b u n b a a rs re n m e y e e t k i e d e nD ) renci gdlenm em itir. han g i fakt rle aklanr? E) renci dikkatsizdir. A) B) C) D) E) T ransfer K e tv urm a M otivasyon Geri bildirim G enel gdlenm ilik hali 1 2. A a d a ki v erile n d a vra n lard an h an g is i refle ks deild ir ? A) B) C) D) E) 9. D ers te y ks e k n o t a lan b ir re n c in in d u ru m u n u aklayan ifad e aa d akilerd en h an g isid ir? A) B a a r g d s d o y u ru lm u tu r, a rtk a l m ay a gerek duym az. 13. B) B a a r g d s do y u ru lm u tu r, a m a g d ler T ekrar ya da yaan t son u cun d a o rg an izm an n d avran larn d a m eyd an a g elen o ldu ka kalc yeniden ortaya kar. C) B a a r g d s d o y u ru lm u tu r , a r tk s a y g n lk d e iikliklere n e d en ir? gds harekete geer. A) gd D) B a a r g d s do y u rulm a m tr, y e n ide n B) R efleks alm aya balar. C ) gdsel davran E) B a a r g d s d o y u rulm a m tr, a m a b a ka D ) renm e gdler harekete geer. E) Karhk A z sulanm ak G zn krpm ak S ouktan titrem ek Birine glm ek D ize vurulduunda ayam kaldrm ak

-E G IT IM B IL M L E R -

25

1 4 . D o u ta n g e tirile n , b e lli b ir u y a rc y a k 1 7 . I. S n f n g e e r s e b is ik le t le d lle n d ir ile c e in i a r organizm ann belli ve basit bir davran gsterm e b ile n o c u k re n m e k i in d a h a o k a b a eiiim ine refleks denir. harcar. B u n a g re degildir ? a a d a k ile rd e n h an g is i re fle k s II. Futbolcu olm ak isteyen bir ocuk bu alana daha fazla zam an ayrr ve daha iyi renir.

III. K P S S 'yi k aza nm ak istey en bir retm en a da y A) D iz ka pa m za vurulun ca dizim izin y ukar d e rs a l m a k v e d e rs h a n e y e g itm e k g ib i kalkm as davranlarda bulunur. B ) iddetli bir patlam a ile irkilm e C ) Lim onu grnce azm zn sulanm as D ) G z bebeinin kta klm esi veya bym esi Y u k a rd a ki rn e kler re n m ey e e tk i e d en h a n g i E) B ir a rk a d a m z a b ir e y le r a n la tm a k i in g z fakt rle aklan r? krpm ak A) O lgunlam a B) G enel uyarlm lk hali ve kayg C ) M otivasyon D ) G em i yaantlar E) D ikkat

18 . A a d ak ilerd en h an g is in d e g z lem se l ren m e s reci doru olarak sralan m tr? 1 5. I. Q u iz a lm a s s o n u c u c e v a pla rn h e m e n " A) D ikkat-A kld a T utm a -D avran T ekrarlam averilm esi || Pekitirm e, G dlem e s II. D e n e m e s n a v la r s o n ra s re n c in in d o ru v e B ) D avran T ekrarlam a-P ekitirm e, G dlem eA klda Tutm a-D ikkat yanllar konusunda bilgilendirilm esi ;E C) A klda T utm a-D ikkat-P ekitirm e, G dlem eU Y u k a rd a k i if a d e le r re n m e y e e t k i e d e n h a n g i z ; D avran Tekrarlam a D) P ekitirm e, G dlem e-D ikkat-Aklda T utm a: faktrle aklanr? D avran Tekrarlam a li i A ) rencinin aktif katlm E) D ikkat-Pekitirm e, G dlem e-D avran B) G eri bildirim T ekrarlam a-A klda T utm a C ) G em i yaantlar D ) G enel uyarlm lk hali E) renilen konunun yaps
LU

o tc
Q

16. A a d aki ve rilen d avran lard an ren ilm i davran tr? A) B) C) D) E) Az sulanm ak Futbolda zam annda topa vurm ak Sezgilerine gre davranm ak Annenin ocuklarn korum as Aya kaynca dm ek hangisi

19 . B ir de rsa ne de K P S S h azrlk rencile ri zerinde rehberlik servisi tarafndan yaplan bir aratrm ada rencilerin gelecekle ilgili kayglar aratrlm ve ren cilerin % 60 'nn n orm a l, % 20 's in in yks ek, % 2 0 's in in d k ka y g s ev iy e le rin de o ld u u tes b it edilm itir. Y u kard aki rn ek o layd a ren cilerin yaad klar k a y g s e v iy e le ri r e n m e y e e tk i e d e n h a n g i fakt rle aklan r? A ) T r e z g h a z r o lu B ) G em i yaantlar C ) M otivasyon

D ) G enel uyarlm lk hali E) D ikkat

2620 .1 . idd etli bir pa tlam a ile irkilm e

- R E N M E P S K O L O JS L

2 3 . B ir e y in r k b ir d i i i in d i iy e g itm e s i, d i in in II. K a re tta d e n iz k a p lu m b a a la rn n h e r y l a y n ardn fark etm esiyle m m kndr. zam anda sahile yum urtalarn brakm as Y u k a rd a k i a k la m a a a d a k ile rd e n h a n g is in e III. B ir bebein doar dom az alam as rn ek o lu r? IV . Y em ekten sonra dilerim izi fralam am z V. A ckm a, susam a, k, ses vb. s rasy la h an g i A) B) C) D) kavra m aE) U yarcnn iddetine U yarcnn nem ine A lg yanlm asna D uyu organlarnn salkl olm asna M otivasyona

Y u kard ak i rn ekler karlk gelir?

A) R efleks - renm e - gd - gdsel davran - Uyarc B ) R efleks - gd - R efleks - renm e - U yarc C) U y a rc - ren m e - R e fleks - g d se l davran - igd D ) gd - gdsel davran - R efleks - renm e - Uyarc E) R e f le k s - g d s e l d a v r a n - re n m e 24 . A a d ak ile rd e n h an g isin d e n e g atif tran sfe r s z U yarc - gd kon u su e ild ir d ? A) O n pa rm ak la d a k tilo y az m ay b iim e n in , bilgisayar klavyesini kullanm ay zorlatrm as 2 1.1 . B is ik le t k ulla nm ay b ile n birin in m oto sikle t B) iir ezberleyen birinin, fizik altktan sonra iiri unutm as kullanm ay hi bilm eyene gre daha kolay renm esi C) S o la k birin in, s a e lle y az y az m ay zo r renm esi II. ki parm ak daktilo kullanm asn bilen birinin, hi D ) D ireksiyonu solda olan bir arabay sren kiinin, bilm eyene gre 10 parm ak daktilo kullanm asn daha sada olan arabay srerken zorlanm as ge renm esi E) N otasz saz alm ay renen birinin, nota ile saz alm ay daha zor renm esi Y u k a rd a k i rn e k le r re n m e y e e t k i e d e n fakt rlerd en han g isin e rn ek o larak verileb ilir? A) B) C) D) E) K etv u rm a Transfer D nt O lgunlam a G enel uyarlm lk hali

22. E skid en m arango z olan , fakat sa lk n ed en i ile bu ren m en in tan m ile ilg ili o larak aa d a verilen 25. m e s le i b ra k m a k z o ru n d a k a la n b ir k i in inifad elerd en h ang isi d o rud u r? , y e l k e n l i m a k e t i y a p m a y a b a l a m a s v e b uA) D o u ta n g e tir ile n v e b e lli b ir u y a rc y a k a r b ec eriyi, m a ran g o z o ld u u iin d ah a k o lay g s te rile n te p k is e l d av ra n la ra ren m e ren m esind e han g i fakt r n n em i vard r? denilm ektedir. B) O rg a n iz m a n n g z le g r le b ile n y a d a A) M otivasyon g r le m e y en , a k y a d a rt k h er t rl B) O perant artlanm a davranna renm e denilm ektedir. C ) Pozitif transfer C) D outa n g etirilen ve b ir trn b t n yelerind e D ) N egatif transfer a y n e k ild e v a r o la n d a v r a n la r a r e n m e E) Program l renm e denilm ektedir. D) B irey in kendi yaa ntlar yoluy la d avran larn da m e y d a n a g e le n o ld u k a k a lc iz li d a v ra n deiikliklerine renm e denilm ektedir. E) D o u tan g etirile n v e be lli bir u y arc s o lan h er trl davrana renm e denilm ektedir.

-EGTIM BILIMLERI26. renm e, deneyim ler ve eitim yolu yla davranlarda meydana gelen deiikliklerdir. Ancak organizmada grlen tm davran deiikliklerini renme olaraktanmlayamayz. Buna gre, aadakilerden hangisi renme sonu cu d avranta meydana gelen bir deiikliktir? A) B) C) D) E) rdek yavrularnn yzmesi Bebein emeklemeye balamas ocuun annesinin sesini ayrt etmesi Bireyin souk suya girdiinde rpermesi A bir kedinin cier grdnde yalanmaya balamas

27

30. Srekli olarak uyarld halde elektrik dmeleri ile oynamay srdren ocuk, bir kez arpldnda bu tr aletlerden uzak durmay renir. ocuktaki bu davran deiikliini salayan unsur aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Gd Refleks dl Ceza Olumsuz pekitirme

27. Aadakilerden hangisi yaant ya da tekrar sonucu meydana gelen davran deiikliidir? A) B) C) D) E) drt Refleks gd Alkanlk Koulsuz tepki

en o tr UJ o 'c
LU _l & CQ

'tz
: 28. Bir kez yaplan ve dllendirilen bir davran, bir a ok kez yaplp da dllendirilmeyen davranlara gre daha kolay benimsenir.

CEVAP A NA H TA R I
1.D 5. D 9. B 13. D 17. C 21. B 25. D 2. B 6. B 10. B 14. E 18. A 22. C 26. C 30. D 3.C
7 tZ

4. B 8. D 12. D 16. B 20. B 24. B 28. C

Burada renmeyi salayan hangi etken vurgulanmaktadr? A) Gdlenme B) Transfer C) Pekitirme D) Tekrar E) Kayg

1 1 .D 15. B 19. D 23. A 27. D

29. Aadakilerden hangisi birincil pekitiretir? A) B) C) D) E) Sosyalonay Yiyecek Baar Stat Para

29. B

2&-

-ORENME PSKOLOJS-

IKMI SORULAR ve ZMLER

Bir renci, matematik dersindeki renme eksiklerini tamamlayarak baar dzeyini ykseltiyor. Bu renci fizik dersindeki abalarnda bir deiiklik yapmad halde, onun bu dersteki baarsnda da ykselme oluyor. Bu durum, aadakilerden hangisine rnektir? (2001 KPSS) A) B) C) D) E) Zihinde canlandrma Bilisel renme Negatif transfer Olumlu aktarma Genelleme

Bilgi etkili bir ekilde kodlanamad taktirde kolayca geri getirilemez. Hatrlamann temel ilkesi etkili kodlamadr. (N. Senemolu, Geliim, renme ve retim, s.325) Bilgiyi kodlamak iin eitli stratejiler kullanlr. Anlamlandrma, tekrar, rgtleme gibi. nsan iin en kalc renme yani kolay kodlanabilen bilgiler basit olanlardr. Karmak bilgi ierii zor renilir zor hatrlanr. Fakat kii iin anlaml, gnik hayatta kullanabilecei ilgi ekici bilgiler daha kolay renilir. (Cevap C)

n renmeler sonraki renmeleri olumlu ya da olumsuz ynde etkiler. n renmelerin sonraki renmeleri desteklemesine ve kolaylatrmasna olumlu aktarma denir. Mesela gitar almay bilen o >bir kii saz almay bmeyene gre daha kolay ve S abuk renir. Buna olumlu aktarma denir. Sorudaki rnekte de rencinin matematikteki eksik renmeleri tamamlamas matematik ve fizik ilikili olduu iin fizik dersindeki baarsn ykseltmitir. (Cevap D)

3.

Bir anne, iki yandaki oluna ezbere 100'e kadar saymay retmeye almakta, fakat bunu baaramamaktadr. Bu KPSS) A) B) C) D) E) Fiziksel yoksunluk Kullanlan retme ynteminin yetersizlii Genef uyarlmlk hali Zekdzeyi renmeyehazrolmadzeyi baarszln temel nedeni

aadakilerden hangisiyle ilgilidir? (2001

2. Aadakilerden hangisi, renilen malzemenin hatrda tutulmasn zorlatrr? (2001 KPSS) A) B) C) D) E) Anlaml olmas Sk kullanilmas Karmak olmas lgi ekici olmas Birden ok duyuya hitap etmesi

Olgunlama, evrenin ok byk bir etkisi olmakszn organizmann belli bir sra ve dzen izleyerek yeni grevlere hazr hale gelmesidir. renmeye hazr olma dzeyi renmenin en temel gereidir. Her geliim dneminin kendine has zellikleri vardr. Birey asla bu zelliklerinin zerinde bir renme gerekletiremez. 2 yanda bir ocuk sayma becerisi iin gerekli zihinsel yeterlie (hazr bulunulua) sahip olmad iin 100'e kadar sayamaz.

(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI4. "Uzanarak ya da ok rahat bir kanepede ders almaynz. I iyi alan bir masada, sandalyeye oturarak ainz." Lise rencilerine ynelik byle bir nerinin temel dayana aadakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

29

Aadakilerden hangisi, renme yoluyla kazanlan bir davran degildir? (2001 KPSS)

A) ocuun topu yere drmeden

B) ayanda zplatmas Postacnn sokak isimlerini hatrlamas Elektrik tamircisinin televizyondaki arzann nedenini ksa srede bulmas ocuun yzne rzgr gelince gzlerini krpmas Ann kokusunu ald yemein pp pimediini bilmesi

A) renmede kullanlan bilisel yaklamlarn

bireyden bireye farkllk gstermesi

C) D)
E)

B) renme hznn dersin zelliklerine gre

deimemesi iin ncelikle belirli bir genel uyarlmlk durumunun gerekli olmas D) Ders almann planl aba gerektiren ciddi bir i olmas E) rencinin evde kendi kendine alabitecei bir yere ihtiyacnn olmas

C) renme

renmeyi etkileyen etkenler; O lg un la m a: O rga n iz m a nn d av ra n renebilmesi iin zihinsel ve bedensel olarak o t c belli bir olgunlua ulamas gerekir. u " E Ya: Gen yetikinlikte en iyi renme gerekleirt u ve yaiandka insanlarda renme hz ve kapasitesi der. Zeka: Zeka renmeyle doru orantldr. Zeka dzeyi arttka renme hz ve kapasitesi de artar. Fizyolojik durum: Fiz ikse l renmeyi olumsuz etkiler. yoksun luklar

Bir davrann renilmi olarak kabul edilebilmesi iin bu davrann yaant yoluyla sonradan kazanlmas ve kalc olmas gerekir. Doutan getirdiimiz refleksi davranlar renme rn deildir. ocuun emmesi, diz kapana vurulduunda ayan hareket etmesi, gzmz krpmamz vb. gibi refleks davraniar renme sonucu olumaz. Ayrca organizmann hemostatik denge ierisinde gerekletirdii faaliyetler de ( n e fe s a lm a , v c u t s s n n t e r le n e r e k ayarlanmas) renme rn deildir. Bunlarn haricinde organizmann ila, hastalk vb. etkisiyle gsterdii geici davran deiiklikleri de renme rn deildir. renme evreyle etkileim sonucunda olumu kalc davran deiiklikleridir. (Cevap D)

Gdlenme: Gd bireyi harekete geiren gtr. sel ve dsai olabilir. Kiinin bir konuya kar duyduu merak ve renme arzusu isel gdlenme; bir dl, gzel not alma istei de dsal gdlenmedir ve bunlar bireyi renme iin harekete geirir. Genel u y ar lm lk h ali: re n m e n in gereklemesi iin organizmann belli bir uyanklkta olmas gerekir. Kii dikkatli ve uyank de ilse ya da ok ar kaygl ise (ar uyarlmlk) renme olumsuz etkilenir. rnekte belirtilen rencinin uzanarak lo kta ders almas uyarlmlk dzeyini drr. (Cevap C)

Lise 2. snfta okuyan bir renci matematik retmenine, dersine almay son gne brakmasna ramen snavda yksek bir puan aldn sylemi; retmeni de ona, bu baarsyla vnmemesi gerektiini belirtmitir. re tm e n in b u s z , o n u n a a d ak i grlerden hangisini benimsediini gsterir? (2001 KPSS) A) Kalc bir renme iin dzenli almak gerekir. B) Snavlarda son gnde hazrlanan renci, ancak ok zeki ise yksek puan alabilir. C) Son gnde beklenmeyen bir durum olursa renci snavdan dk puan alabilir. D) rencinin bir daha asla bu baary gsteremeyecei E) Her ders iin farkl bir alma sresi yeterli

olabilir.

30-

- RENM E PSKOLOJSL 8 . A a d a k ile rd en h a n g is i ren m e so n u cu olu an bir davran degild ir (2002 KP SS) ? Anlam l ve kalc renm e iin dzenli alm ak A) Bireyin yemekten sonra dilerini fralamas gere kir. Snavla ra son a kam da a lan re nci B) ofrn krm z grnce frene basmas bu bilgileri sadece ksa sreli belleine koyar ve C) Bireyin 2x5 in 10 ettiini sylem esi on la r h e m en yarn ki sn vd a ku lla n r ve d a ha D) iddetli bir grlt olduunda bebein gzlerini krpmas sonra tekrar etm ezse bu bilgiler unutulur. Ancak E) Postacnn girdii sokan ismini levhaya daha kalc renm eler iin rendiklerini kendisi bakm adan sylemesi iin anlam l bir form da uzun sreli belleine kodlam aldr. Bu rencinin rendikleri geicidir. (Cevap A) id d e tli se ste b e b e in g zle rin i krpm a s an i, refleksi bir davrantr. Refleks doum dan itibaren getirdiim iz davrantr. Sonradan yaant yoluyla kazanlan bir davran deildir. (Cevap D)

OZUM:

7 . B ir d av ra n n "re nilm i da vran "larak o nitelenebilm esi iin, I. alkol ve ila gibi bir etkene bal olarak ortaya km a. II. bireyde, belirli bir yaantdan sonra grlm e, III. nispeten kalc olm a, IV. bedensel bir deiiklie bal olm adan ortaya km a ze llikle rin d en han g ile rin e sah ip olm a s gerekir? (2002 KPSS) B) Yalnz C) I, II ve II A) Yalnz III E) I ve IV D) 11,111ve 9. IV

Aadakilerden hangisi renm e srecinde rol oynayan d etkenlerden biridir? (2002 K PSS ) A) B) C) D) E) Psikolojik zellikler lg i-tutu m renme gds Zekdzeyi Ders kitab

I. A lk o l ila g ib i b ir e tk e n e b a l o la ra k o rta y a kan da vra nla r geici da vra nlardr ve r e n m e s o n u c u o lu m a z la r. Y a n i a lk o l n v e ila c n e tk is i v a r k e n s z k o n u s u o la n , b u n la r n etkisi geince yaplam ayan davranlardr. II. Yaantdan sonra grlm e, III.N ispeten kalc, olm a, IV. B edensel bir deiiklie bal olm adan ortaya k m a (sa d e c e b y m e v e o lg u n la m a y a b a l o la ra k o rta ya ka n - b e de n se l d e iiklik davranlarrenm e rn saylm azlar) renilm i davranlardr. IIIve IV) (II,

K iin in p siko lo jik ze llikle ri, re nm e ye kar ilgi v e t u t u m la r , g d le n m e v e z e k a d z e y irenm eyi etkileyen isel etkenlerdir. Bu etkenler bireyin kendisiyle ilgili etkenlerdir. Ders kitab dise l b ir sa u ya rcd r. B ire y in d n d a o la n b ir e t k e n d ir . D e r s k it a p l a r n n r e n m e y i kolaylatracak ekilde dzenlenm esi, basit ya da karm ak olarak hazrlanm as d etkenlerdendir. (Cevap E)

(Cevap D)

-EG ITIM BILIMLERI10. Bir uzm an velilere " ocuklarnzn devlerini bir m asa banda aiarak yapm alarn salaynz. Bir koltua uzanarak, yatarak dev yapm alarna izin v e r m e y in iz . y i a y d n la t lm b ir m a s a d a alm alarn salaynz." eklinde uyarlarda bulunm aktadr.

31

r e n m e , p o t a n s iy e l o la r a k d a v ra n ta k i de im eye; P e rfo rm a ns se bu pota nsiyelin davrana dntrlm esine iaret eder. (N. Senem olu, G eliim , renm e ve retim , s.90) B iz re n m e yi sa d e ce g z le ye b ild i im iz da vra n iard a n a n la yab iliriz. P e rfo rm an s yan i Uzm ann bu t r uyarlarda bulunm asm n tem el nedeni aad akilerden hang isi olab ilir? (2002 k i in in g z le n e n d a v r a n la r r e n m e n in kantdr. Ancak tm renm e rnleri hem en KPSS) A) Yatarak dev yapm ann genel uyarlm lk perform ansa dntrlm eyebilir. Yani birey re nd i ini hem en d eil d aha son ra karlat dzeyini drebileceini dnmesi bir durum da da kulianabilir. B) Hareketsizliin fiziksel geliim i olum suz etkileyebileceini dnm esi (Cevap C) C) rencilerin hepsinde ayn alm a alkanln gelitirmek istem esi D) O ku l ve e vd e ki a lm a biim le rin in birb irine benzem esi gerektiine inanmas E) yi k alm ayan bir m asada alm ann grm e glne yol aabileceini dnm esi

12. G e n e l u y a rlm lk h a li re n cin in d ikk a tli ve Bir banka reklam iin kpekler ve rakunlardan u ya n k o lm a sd r. B ire y in d ik k a tli v e u y a n k ya ra rla n m a ya k a ra r ve rilm itir. B u h a yva n la ra , olm ay ve ar uyarlm lk renm eyi olum suz bozuk paralar kum baraya atm alar retilm eye e tkiler. rn e in sna va hazrlan an rencilerin allm tr. Kpekler ksa srede bu beceriyi hibir kayg duym am as ya da ar kaygl olm as kazanm lar, rakunlar ise bozuk paralar azlaryla kum baraya atm ak yerine n ayaklar arasnda alm a zerinde olum suz etki yapar. Bir koltua tutm ulardr. Pek ok denem e yaplm asna karn, uzanm ak ya da lo ortam lar insann uyarlm lk hibir rakuna bu beceri retilem em itir. halini olum suz etkiler. K p e k le r ile ra k u n la r a ra s n d a g z le n e n b u (Cevap A) 'g fark, aa dakilerden hang isiyle aklanabilir? (2003 KPSS) A) Olgunlama B ) Trezg hazrolu 1 1 . 0 y u n s r a s n d a r o i n u n u ta n b ir a k t r n C) Genel uyarlm lk hali eletiren ynetm enin, aktrn kendisini "R olm D) nceki renilenlerin aktarm ok iyi renm itim ." diyerek savunm as zerine E) Gdlenme ona, "Ben roln renip renm ediine, sahnede y a p tkla rn a b a k a ra k ka ra r v e rir im ." ya n tn verm itir. Ynetm en in akt re verdii yan t, aad aki A sla bir ked iye o kum a yazm a re tem ezsiniz ya yarg lardan hangisini do rulam aktadr? (2003 da kpee konum a retem ezsiniz. H er canl d o u m u y la t r n e z g b a z d o n a n m la r la KPSS) d n ya ya g e lir. M e se la p a p a a n la rn d il y a p s A) Hatrlanamayan bir ey hi renilm em itir. insan d ilin in yap sna ok ben ze di i iin b az B) D avranta m eydana gelen her deim e kelim e leri te krar ed eb ilirler. n k do utan renm e sonucu deildir. C) renme, yalnzca gzlenen davranlardan g e tird ikle ri ze llik le r b u n a o la n a k ve rir. A y n e k ild e k p e kle rin re n e b ilm e s in e ka r n anlalabilen isel bir sretir. D) renm e, yaantlar sonucu ortaya kar. rakunlarn kum baraya para atm a davrann E) renilen baz bilgiler unutulabilir. renem em esi tre zg getirdikleri potansiyelle yani hazr olularyla ilgilidir. (Cevap B)

32-

-OGRENME PSKOLOJSL 15. Eski rendii telefon numarasn hatrda tutan birisi te lefon deiti inde yeni num aray renmekte zorluk ekmekte ve numaray unutmaktadr. Bu durum, aadakilerden hangisine rnektir? (2004 KPSS) A) Geriye ket vurma B) leriye ket vurma C) Geriyi destekleme D) leriyi destekleme E) Olumsuz pekitirme

13. lkretim birinci snfa balayan bir renci, retim ylnn ilk aylarnda iyi bir baar gstermi, ilerleyen aylarda ise baars dmtr. A a d ak ile rde n h an gisi bu o cu u n baarsndaki deimenin bir nedeni olamaz? (2003 KPSS)

A) Okul ncesi eitimde edinmi olduu bilgilerin

B) balangtaki renmesine katk salam olmas renme isteinin ilk aylarda daha gl olmas Olgunlama dzeyinin ancak ilk aylarda ele alnan konular iin yeterli olmas renme yaklamnn ancak ilk aylarda ele alnan konular iin uygun olmas renme yeteneinin giderek azalmas

C) D)
E)

renm eyi etkileyen etken ler asndan dnrsek bu birey geici deikenlerden etkilenmitir. Bireyin renme yetenei yani zeka kapasitesi (bir kaza vb. olmazsa) deimez, ilk aylarda naslsa daha sonra da ayn kalr. Fakat rencinin gdlenmesi, n bilgilerinin yeterlii deiebilir. o (Cevap E) (Q "o 14. Aadaki durumlarn hangisinde bireyi harekete geiren gcn dsal gdlenmeye dayand kesindir? (2004 KPSS) A) Bir rencinin ktphanede dersin okuma listesindeki kitab aramas Bir ocuun, B okuduu kitaplar arkadana vermesi C) Bir ocuun, annesi dl vaat ettii iin her akam bulaklar ykamas D) Bir rencinin tm snavlardan en yksek puan almak iin almas E) Bir ocuun sabahlar erken kalkp okula gitmeden nce egzersiz yapmas
Ui

Bireyin daha nce renmi olduu bilgi ve becerilerin yeni bilgi ve becerileri etkilemesine transfer denir. Transfer olumlu olabilecei gibi olumsuz da olabilir(Do. Dr. Dnmezer I, Eitim Psikolojisi, s.175). Olumsuz transfer ileriye ya da geriye olabilir. Bireyin yeni rendikleri daha n c e k i b e c e r i le r in i v e r e n d ik le r i n i hatrlamasnda zorluklara yol ayorsa geriye ket vurma, renmeleri ilerideki yeni renmeleri gletiriyorsa ileriye ket vurma denir. Kamyon kullanan bir kiinin daha nce kulland hatde otomobil kullanmakta glk ekmesi geriye ket vurmaya; F klavye bilgisayar kullanan birisinin Q klavye bilgisayar kuilanamamas ileriye ket vurmaya rnek verilebilir. Soruda verilen rnekte bireyin eski rendii numara yeni numarasn renmesini gletirmekte yani ileriye ket vurrnaktadr. (Cevap B)

sel gdlenmede birey yapt davrantan zevk alr. Dtan gdlenmede ise bireyi harekete geiren g dtandr. Yani birey iyi not almak iin ya da d l alm ak i in davran serg iler. Yukardaki seeneklere baktmzda akam bulaklarn sadece annesinin vaat ettii dl almak iin ykayan ocuk dtan gdlenmitir. ocuun bu davrantan zevk aldna dair hibir ip ucu yoktur. (Cevap C)

16. Aadakilerden hangisi renilmi bir davran degildir? (2005 KPSS)

A) ocuun snavda karlat bir matematik

problemini zmesi ezberledii iiri yl sonu msameresinde okumas C) Ahmet'in bo vakitlerinde kitap okumas D) Veli'nin arkadalarnn yannda sigara imesi E) Aye'nin rahatszlanp atei ktnda huzursuzluk ve mzmzlk davranlar sergilemesi

B) ocuun

-EGITIM BILIMLER-

33

renme; davranlarda meydana gelen kalc izli deiikliklerdir. Hastalk, alkol, uyuturucu madde kullanm vb. sonucunda meydana gelen geici davran deiiklikleri renilmi davran olarak nitelendirilemez. Seeneklere baktmzda E seeneindeki Aye'nin gsterdii davranlar hastalk sonucudur, geicidir ve renilmi bir davran deildir. (Cevap E)

18. Bir alanda renilmi bilgi ve becerilerin bir baka alandaki renmeyi kolaylatrmasna ne denir? (2005 KPSS) A) B) C) D) E) Genelleme Bilisel renme Negatif transfer Zihinde canlandrma Olumlu aktarma

Bir alandaki daha nceden renilen bir bilgi ya da becerinin baka bir alandaki renmeleri kolaylatrmasna olumlu aktarma denir. rnein bisiklet kullanmasn bilen bir kiinin motosiklet kullanmay kolay renmesi olumlu bir aktarmadr ya da balama almasn bilen bir kiinin gitar almay kolay renmesi gibi. (Cevap E)

GC UJ Q

" E
UJ

1 'f c r

tn

17. Babasndan srekli dayak yiyen bir ocuun iddet yanls olmas hangi tr renmedir? (2005KPSS) A) B) C) D) E) Gzleyerek Modelden Gizil Klasik koullanma Edimsel koullanma

19. renme gds dk rencilerde grlen ortak zelliklerden biri hangisidir? (2005 KPSS)

A) Baarya ulama konusunda yeterli tatmin

B) C) D) E) dzeyindedir Baarszln sebebini d evreye ykler Baaramad konular aratrr Baarszlk srelerini iyi deerlendirir Ortak i yapma konusunda iyidir

Bandura'ya gre modelden renilebilecek davranlardan biri de modelin deer ve inanlardr. Ayn zamanda gzlemci modelin duygularn aklama biimini de renebilir. ocuklar iin ebeveynleri en nemli modellerdir. ocuk anne ve babasn model alr. Saldrgan bir model olan babann ocuunun da iddet yanls olmas modelden renilen bir davrantr. (Cevap B)

renme gds yksek olan renciler yaadklar baarszlk srelerini iyi deerlendirir ve nerede hata yaptn aratrr. renme gds dk olanlar ise baarszlna bahaneler bularak sebepleri d koullara yklerler. (Cevap B)

34-

-LME ve DEERLENDRME.

LME ve DEERLENDIRME | zellikleri

lme Kavram ve LME

lme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli zellie sahip olup olmadnn, sahipse olu derecesinin gzlenip, gzlem sonularnn sembollerle ve zellikle say sembolleriyle ifade edilmesidir. (H. Tekin, Eitimde lme ve Deerlendirme, s. 15} Bir baka tanmda, daha genel anlamyla lme bir varln belli bir zellie sahip olup olmadn sahip olma derecesini say veya sembollerle gstermek ilemine lme denir.

lme ileminin temelinde fark vardr. Yukardaki tanmlardan da anlald gibi lme bir betimleme ilemidir, varln (eya, insan, hayvan) sahip olduu zellii tespit etmektir. Aslnda zet olarak lme, varlklarn sahip olduklar nitelikleri niceletirme bilimidir. Bu da niteliklere daha netlik ve kesinlik kazandrr. Ne kadar, ne dzeyde sorusuna yant aramaktr. lme; bir niteliin gzlenip, bu gzlem sonularnn sembollerle zellikle say sembolleriyle ifade edilmesidir. rnein: Eiif'in boyu 1,30cm'dir mer'in atei 389C'yi buldu. Aye kimyadan 80 ald. Tokat Byk Oteli drt yldzldr. Zleyha felsefeden art (+) ald. lme leminin Yaplabilmesi in; 1. evrede llecek bir deikenin olmas, 2. Deikenin gzlenmesi, 3. Gzlenen zelliin say ve sembollerle ifade edilmesi gerekir.

Soru: lme insanolunun yaamnda ne zaman ve niin balamtr? Cevap: lmenin balangc aslnda insanlk tarihi kadar eskidir. nk ilk insanlar da yaptklar av aletlerinde ve maara evlerinde temel lme mantn kullanmlardr. nsanolunun yaamnda lme tm dier bilimler gibi bir ihtiyatan domutur. yle bir dnelim; lme en ok hangi ihtiyacmz karlar? Belirsizlik insanlarn cann skar, belirsizliklere tahammlmz yoktur. Mesela siz bir anne-baba olarak ocuumuzun durumunu renmek iin okula gidiyorsunuz. Size verilen cevap u; ocuunuzun durumu yle byle, idare eder fena deil gibi. ocuunuzun derslerinin durumunu renmi olur musunuz? Hayr. Kafanzda oluan belirsizlikler cannz skar m? Evet. Fakat retmen not defterini ap ocuunuzun 60 aldn sylerse kafamz net olur ve rahatlarz. Bir baka durumda diyelim ki; bir dershanede rencisiniz, retmenler konular anlatyor, geip gidiyor, hibir snav, test ve not yok. Neyi, ne kadar, ne derecede rendiinizi bilemiyorsunuz. Bu belirsizlik canmz skar, bunalrz. Dolaysyla sonu olarak lme insanlarn yaamndaki belirsizlii gidermek amacyla kmtr. Tanmnda da belirttiimiz gibi lme varlklarn zelliklerini, sfatlarn say veya sembollerle ifade ederek netlik ve kesinlik kazandrma ilemidir. LMENN TEMEL KAVRAMLARI lme: Varlklarn zelliklerini (sfatlarn) say ve sembollerle ifade etme bilimi. lm: lme ilemi, eylemidir. lek: lme ileminde kullanlan aratr. lt: lme sonucunu karlatrmaya yarayan kritere denir. Bal ve mutlak olmak zere iki tr lt kullanlmaktadr.

-ETM BLMLERl Mutlak lt: Mutlak kelime anlam itibariyle kesinlik ifade eder. Kiiye, gruba gre deimeyen, kesin ve net olan lttr. Baraj puandr. rnek: Kimya dersinden gemek iin 60 alrnak gerekir. Bu dersi geebilmek iin konularn % 70'ini bilmek yeterlidir. Bal lt: Snfn baarsna, gruba ya da snf ortalamasna bal olan lttr. rnek: Snf ortalamasnn stnde puan alan matematik dersinden baarl saylacak. rnek: Bu sene ngilizce blmnde en baarl kii asistan olarak alnacaktr. rnek: Gaziosmanpaa niversitesi bu yl en yksek puan olan 20 renciye burs verecektir. lme Sonucu: lme ilemi sonucunda elde edilen say, puan veya sembole denir. rnek: Yusuf renme psikolojisinden 72 ald. Buradaki 72 bir lme sonucudur. Deerlendirme: lme sonucunun bir lt ile karlatrlarak anlam karlmas, yorumlanmas, karar verilmesi ilemlerine deerlendirme denir. Deerlendirme lmeden sonra gelen bir sretir. rnek: Biyoloji dersinden geebilmesi iin 50 almas gereken Salih 49 alarak kald. 50 > lt (mutlak lt) 49 -> lme sonucu kald: deerlendirme ifadesidir. lme lemi Yapl Biimine Gre kiye Ayrlr: 1.DORUDANLME llen zellik ile lmede kullanlan aracn nitelii ayn ise bu tr lmeler dorudan lmedir. rnein, uzunluk ayn trden iki nesne yan yana konularak llr. llecek deikenin deerleri dorudan doruya gzlenebiliyorsa (yani somut ise) buna dorudan lme denir. rnekler: Elifin boyu 1,57 cm. dir. Hatice'nin 19 tane kalemi var. mer 48 kg arl kaldrr. 2. DOLAYLI LME Dorudan llemeyen baz nitelikler o nitelikie ilgili olduu bilinen ya da dnlen baka bir zellik gzlenerek llr. rencinin kiilik testinde verdii cevaplarn onun kiilik zelliklerini yansttn

35

varsayarz. Bir deikenin bir baka deiken yardmyla llmesidir. rnein; baar dzeyi/scaklk, zeka dzeyi/insanlarn bir duruma kar tutumlar dolayl lme mekleridir. nk insann tutumu ya da zekasnn dorudan gzlenmesi, mmkn deildir. Ancak bir arala dolayl olarak llebilir soyuttur. DOGRUDAN VE DOLAYLILME ARASINDAK FARKLAR Dorudan lme Dolayl lme

lme ilemi direkt yaplrj lme ilemi direkt gziemlenir. j yaplmaz, dolayl yaplr. Kendine ait lme arac ilej Baka bir ara kullanlr. lm yaplr. lme ilemini yorumlamaki Yorumlamakzordur. kolaydr. Hata miktar azdr. : Daha ok hata karr.

DEERLENDRME KAVRAMI VE ZELLKLER lme sonularn bir lte vurarak llen nitelik hakknda bir deer yargsna varma srecidir. lme sonular tek bana bir anlam ifade etmez. lme sonularnn anlam kazanmas iin bu lme sonularn kullanmamz, bir yargya varmamz gerekir. Deerlendirme bir yarglamadr. Yarglama iki deerin karlatrlmasdr. lme sonular ve bir kstasn (ltn) karlatrlmasdr. Deerlendirme lme ileminden sonra gelen bir sretir ve lme sonucunun bir lt ile karlatrlp yorumlanmas, aniam karlmas, karara ve sonuca varlmas ilemidir.
lme sonucu slde eelen verile it. Kri DEERLENORME Karar Hkm Ya

lme ve Deerlendirme Arasndaki Farklar

1. Deerlendirme lme srecini iine alr, yani

lmeyi kapsar.

2. Deerlendirme iin mutlaka lmenin olmas

gerekir. Yani; lme olmadan deerlendirme olmaz. 3. lme ilemiyle bir zelliin miktarn belirleriz. 4. lme ileminde gzlem yaplrken,

36-

-LME ve DEERLENDRME-

deerlendirme ileminde iin iine yorum, kanaat ve yarg katlr. 5. lme ileminin objektif, deerlendirme ileminin subjektif olma durumu vardr. 6. Deerlendirme yapabilmek iin; a) lt b) lme sonucu gerekir. LCME VE DEERLENDRME ARASINDAK FARKLAR
lme Deerlendirmeden basamaktadr. Deerlendirmeye yoktur. Miktar belirlenir. Deerlendirme altj lmeden st basamaktadr. gerek) lmeye gerek vardr. 1 Miktarn yeterli olup olmad I amaca uygun olup olmad ' belirlenir. Sonra yaplr. Yorum, kanaat, yarg vardr. Karmaktr. ve Yarg ve yorum vardr. | Subjektif olabilir.

DEERLENDRME ETLER
DEERLENDRME CESTLER ____________

A_______
B Norm'a (lte) Gre Deerlendirme I.MutlakDeerlendirme 2. Bal Deerlendirme 3. Portfolyo (Kiisel Geliim Dosyas) Deerlendirmesi

Yapl Amacna Gre (Diagnostik) Deerlendirme I.Tanma ve Yerletirmeye Ynelik Deeriendirme 2.Biimlendirmeye Ynelik Deerlendirme 3. Dzey Belirlemeye Ynelik Deerlendirme

A. Yapl Amacna Gre Deerlendirme (Diagnostik) 1. Tanma ve Yerletirmeye Ynelik Deerlendirme Kiilerin bir derse, kursa balamadan nce sahip olduklar bilgi seviyelerini hazr bulunuluk dzeylerini belirlemek amacyla yaplan z deerlendirmedir. o 5 Bu deerlendirmede 3 nemli zellik vardr; 8_ a. rencilerin belli kurs, ders ya da nitenin n g koul niteliindeki giri davranlarna sahip olma > derecesini belirlemek, hazr bulunuluk dzeylerini lmek. b. ilgili kursun gelitirmeyi dnd davranlardan, rencilerce nceden kazanlanlar olup olmadn belirlemek.

nce yaplr. Gzlem yaplr. Basittir. Sembol, say iaretler vardr. Objektif olmaldr.

LME SONULARIYLA DEERLENDRME SONULARIARASINDAK FARKLAR

lme (lme Sonucu) Olt (kriter) Yarg (karar, sonu)
polis Elif'in boyu 168|Bayanlarn polis kolejinejElif cm'dir. jgirmesi iin boylarnn enjkolejine [az 160 cm olmas gerekir. jgirebilir. Aye TrkejTrke snavndan gemekjAye Trke snavndan 95|iin en az 70 almakjdersinden almtr. [gerekir. jgeti. Suyun scakllSuyun kaynamas iiniBu su 90C'dir. Iscaklnn 100C olmas|kaynamamtr Igerekir. | Arabann hz 80|Ceza almamak km/saattir. Ifazla hz 90 lolmaldr. iin en|Bu araba ceza km/saatlalmaz.

c. Bu deerlendirme eitim ve retiminin banda yaplr. Giri davranlar (hazrbulunuluk) llerek rencileri yerletirme yaplr. rnein: Yabanc dil seviye tespit snav Yabanc dil renmek iin bir dil kursuna mracaat ettiinizde, size hemen balayn denmez. Bir test uygulanr. Seviy^niz tespit edilerek uygun bir kursa yerletirilip dil eitimine balarsnz. - Beden eitimi - reim - mzik gibi alanlarda yaplan seviye tespit snavlar - zel yetenek snavlar - SS seviye tesbit snav

-EGITIM BILMLER** Yerletirmeye ynelik deeriendirme, rencilerin eitimsel adan gruplanmasdr. rnein: Giri davranlarndan tmne sahip oianlarn bir grup, bazlarna sahip olanlarn bir grup, hibirine sahip olmayanlarn ayr bir grup olmasdr. Ayrca rencilerin belli niversitelere, bir niversitenin deiik faklte ya da bir fakltenin farkl blmlerine yerletirilmeleri onlarn bu retim kurumunda baarl olmalar iin gerekli olduu dnlen giri davranlarma sahip olu derecelerine gre yaplr. 2. Biimlendirmeye - Yetitirmeye Ynelik Deerlendirme (Formatif) Bu deerlendirmenin ana ilevi; retim srp giderken her bir nitedeki renme eksikliklerini ve glklerini belirlemek, bu eksikliklerin ve yetersizliklerin giderilmesi iin ve nitenin daha iyi renilmesi iin her renciye ayr ayr nerilerde bulunmaktr. Biimlendirme ve yetitirmeye ynelik deerlendirme amacyla kullanlan testlere formatif testler, nite testleri ya da izleme testleri denir. Bu testler yalnzca belli bir renme nitesi iin dzenlenir ve ilgili nitenin bitiminde uygulanr. Her nite sonunda uygulanan ve rencilerde renmede glk ekilen yerleri, renme eksikliklerini, yanl renmeleri belirlemek amacnda olan bu testler ilgili nitenin btn nemli gelerini kapsamaldr. Testle yoklanmak istenen her bir davran iin en az bir soru bulundurulmaldr. nite testi sonunda belirlenen eksiklikler eitli yollarla giderilmeye allr. Biimlendirmeye zellikleri Ynelik Deerlendirmenin

37

biimlendirmeye ynelik yaplan deerlendirme amaldr. 3. Dzey (Seviye) Belirlemeye Deerlendirme (Summatif) Ynelik

Genellikle retim devresi sonunda, ara sra retim devresi iinde programn ngrd hedeflere ulalp ulalamadna baklarak, renci retmen ve programa ilikin yarglarda bulunulur. Dzey Belirlemeye Ynelik zellikleri Deerlendirmenin

a. Eitim ve retimin sonunda (bitiminde) yaplr. b. Bu deerlendirmede ama renciye baar notu vermektir. rencinin baarp baaramadna, getiine veya kaldna karar vermektir. c. Bu deerlendirmede rencinin k davranlar llr. Yani rencinin istenilen hedef davranlar ne derecede kazand tespit edilir. Baka bir ifade i!e; eitim sreci ierisinde ve zellikle sonunda verilen eitimin hedefe ulama derecesini lmeyi amalar. Not: S snav dzey belirleme snav olamaz. nk SS snavn YK yaptna gre, renciler yeteneklerine (saysal, szel, eit arlk) uygun alaniara yerletirilir. Yani rencilerin yeteneklerini tanma ve yerletirme ilemi yaplr. Bu nedenle SS snav tanma ve yerletirmeye ynelik deerlendirmedir. rnein: Final, TUS, KPSS snavlarnda olduu gibi rencilerle ilgili olarak verilecek kararlar, onlarn bir okuldan mezun olup olamayacana, bir st kurs ya da snfa geip geemeyeceine karar verilir. Bu snavlarda ama renimin k davranlarn lerek dzeyini belirlemektir. Bu yzden bu snavlar dzey belirlemeye ynelik bir deerlendirme amacyla yaplr. B. Norma (lte) Gre Deerlendirme 1. Mutlak Deerlendirme: Daha nceden belirlenmi mutlak ltlerle yaplan deerlendirmelerdir. Birey sadece kendi performansyla deerlendirilir. Bireyin deerlendirilmesinde grubun performans ya da snf baars dier rencilerin baars etkili deildir yani

a. Bu deerlendirme eitim ve retim sreci devam ederken, sre iinde yaplr. b. Ama rencilerin renme eksikliklerini ve yanllklarn gidermektir. Geri dnt ve dzeltme yapmaktr. c. Bu deerlendirmede baar notu vermek birincil ama deildir. rnein: Ek ders, kk grup almas, ek materyal verilmesi vb. rnek: nite testleri, Konu Tarama testleri SS ve KPSS hazrlk kurslarnda verilen yaprak testleri

38-

-LME ve DEERLENDRME.

lt grup dikkate alnmadan nceden kesin olarak belirlenmitir. Snf geme notu 50'dir demek mutlak bir lttr, Ahmet 75 ald ve snf geti demek mutlak deerlendirmedir. 2. Bal Deerlendirme: Bal ltlerle yaplan deerlendirmedir. Grup ortalamas gibi bagl ltler kullanlarak yaplan deerlendirmedir. lt grup ortalamas gibi lme sonularndan karlr. Bireyin deerlendirilmesinde grup performans snf baars (ortalamalar) da dikkate alnyorsa bal deerlendirme yaplm olur. Ortalamann stnde not alanlar snf geer, kou testinde ilk 10'a giren okul takmna girer, rnein: an erisi, grup ortalamas (aritmetik ortalama) denilen analiz, bal deerlendirmeye girer. 3. Portfolyo Deerlendirme renime balad ilk gnden itibaren, rencinin yapt devlerin projelerin, yazd iir, roman ve yklerin kazand dl ve yarmalarn, derslerdeki baar ve baarszlklarnn, gezi inceiemelerinin, ald notlarn, yapt oyunlarn sanatsal etkinliklerin ksaca tm baar ve baarszlklarnn renciye ait zel bir dosyaya kayt edilmesiyle yaplan deerlendirmedir.

GELENEKSEL DEERLENDRME LE PORTFOLYO DEERLENDRMESNN KIYASLAMASI Geleneksel Deerlendirme Portfolyo (Kiisel Geliim Dosyas) Deerlendirmesi rencinin baars ve yetenekleri srekli izlenir. renciyi tm zellikleriyle btn olarak tanmak esastr. renci deerlendirme srecine katlarak sorumlulukalr. renciye bir not ve derece verilmez. rencinin baars dierleriyle kyaslanmaz. rencinin kendini tanmas amalanr.

renci baars yetenei belli bir zamanda yaplan bir snavla llr.

renci deerlendirme ltlerinden habersizdir, retmen yapar. renciye bir not ve derece verilir. renci baars dier rencilerle kyaslanr.

-ETM BLMLER-

39

DZUMLU KAVRAMA TEST

1. lme ileminin yaplabilmesi iin; I. II. evrede llecek bir deikenin olmas Deikenin gzlenmesi 3. I. ehirde 34 tane lise var II. Snf bana den renci says 55

III. Etkili bir retim iin snflarn en fazla 25 kiilik

olmas gerekir

III.

Gzlenen zelliin say ve sembollerle ifade edilmesi Yukardaki ifadelerden hangileri dorudur? A)l-ll E) Yalnz III B) II-III

IV. Snflardaki renci ortalamas 55 olduu iin

kalabalktr ve verimli bir retim iin uygun deildir. Yukardaki ifadelerin lme deerlendirme kavramlar ile doru eletirmesi hangi seenekte yaplmtr? lm A) Deerlendirme lt

lme ileminin yaplabilmesi iin; 1. evrede llecek bir deikenin olmas 2. Deikenin gzlenmesi tc
UJ

e I, III l-ll

I B)I II I C)V l D)E)

I VI V IV

-v

ll

3. Gzlenen zelliin say ve sembolle -j| gsterilmesi gerekir. Dolaysyla soruda verilen I - l II ve III. nclleri dorudur. -5 'tn (Cevap D) .1

I. ilem de bir lme ilemidir. ehirdeki okul

says. (temel lme ilemi, sayma)

II. ilemde de bir lme ilemi mevcuttur. Snf

bana den renci says bulunup sayyla ifade edilmitir. (snf says, renci says)

2. lme sonucunda elde edilen veriler herkes tarafndan ayn biimde anlalyorsa bu tr lmelere mutlak lme denir. Aadakilerden hangisi mutlak lmenin zelliklerinden deildir?

III. de ise bir lt belirlenmitir. Uygun snf iin en fazla renci says (Kriter) IV. de ise bir yarg ifadesi vardr. Snflarn durumu deerlendirilmitir.(snflar uygun eitim iin kalabalktr, uygun deildir demek bir yarg ifadesidir.) (Cevap B)

A) Gram-metre-adet-tane
B) C) D) E)

gibi

tam

birim

ifadelerini ierir. lein aralklar birbirine eit olmayabilir. Balang noktas vardr ve sfrdr. lein aralklar birbirine eittir. Mutlak lmenin (-) eksi deeri olmaz.

A-B-C-D seenekleri mutlak lmenin zellikleridir. Fakat B seenei zellii deildir. nk mutlak lmede lein birimleri aras birbirine eittir. R/ Metre-Kilogram vb. (Cevap B)

40-

-LME ve DEERLENDRME. Eitim ve retim devam ederken daha ok rencilerin renme eksiklik ve yanllklarn gidermeye ynelik snavlarn yapld geri bildirim ve dnt vermek amacyla yaplan deerlendirme aadakilerden hangisidir? A) Tanma-yerletirmeye ynelik deerlendirme B) Biimlendirme - yetitirmeye ynelik deerlendirme C) Dzey belirlemeye ynelik deerlendirme D) Bal deerlendirme E) Portfolyo deerlendirme

4. I. Yusuf KPSS'den dk puan ald iin bu sene atanamad.

II. Finalde ngilizceden geebilmek iin 50 almak

art. III. Zleyha 7 tane inekleri olduunu syledi.

IV. Gaziosmanpaa niversitesi'nde yksek

lisans snavn kazanmak iin LES puannzn bavuranlar arasnda ilk 10 kii arasnda olmas gerekir. Yukarda anlatlan durumlar srasyla lme ve deerlendirme kavramlarnda hangileriyle doru olarak eletirilebilir?

A) lme>lt>lme> bal lt B) Deerlendirme>mutlak lt>lme>bal

lt

C) Deerlendirme- mutlak lt > lme

mutlak lt E) Olmelt D) lt>lek>lt D) D) Deerlendirmemutlak lt>lme sonucu>bal

Eitim sreci devam ederken yaplan ve rencilerin renme eksik ve yanllklarn gidermeyi amalayan konu tarama testleri, nite testleri ve yaprak testlerinin yapld deerlendirme tr, biimlendirmeye ynelik deerlendirmedir.
s :

o
UJ

(Cevap B) Sevgili rencer, aada anlatlan olaylarda 0-10 arasnda bir puan vererek kendi durumunuzu belirtiniz. 1. Olay: snfta retmen bana sz verdiinde kayglanrm
ok az
2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 ok fazla

lme ve deerlendirme kavramlarn bilmeyi ve kavramlar arasndaki fark yoklayan sorular KPSS'de hemen hemen her yl gelmektedir. Bu soru da bu dnce ile hazrlanmtr. I. cmle bir karar ve sonu bildirdii iin (atamas yaplmad) deerlendirmedir.

II. cmle 50 almak sart ifadesi ile bir lt

belirtmektedir. Ancak bu lt baraj puan koruduu iin mutlak lttr.

2. Olay: retmen olup ders anlatacam dnmek beni imdiden bunaltyor, sklyorum.
0 12 3 4 5 6

9 7 10

III. cmle ineklerin saysn belirtmektedir ve bir

lme ifadesidir.

yukarda yaplan lme biimi aadakilerden en ok hangisiyle uyumaktadr? A) B) C) D) E) Dolayl lme Dorudan lme Mutlak Deerlendirme Snflama lme Oranl lme

IV. cmle snav kazanabilmek iin bir lt, snr

belirtmektedir. Fakat bu lt dier rencilere bal olduu iin bal lttr. (Cevap B)

Yukardaki olaylarda anlatlan durumlar sosyal kaygy lmeye yneliktir. Sosyal kayg ise psikolojik bir zelliktir. Soyuttur, dorudan gzlenemez ve llemez. Eitim ve psikolojideki zellikler ancak dolayl lme ile llebilmektedir. (Cevap A)

-ETM BLMLERl 7. Aadakilerden hangisi kiisel geliim dosyas ile deerlendirmenin geleneksel deerlendirmeye gre stn bir yndr?

41

A) renci yetenek ve becerisini bir snavla

lmesi

B) rencinin

kendi

deerlendirmesini

iermemesi C) rencinin baar dzeyinin kyaslanmas D) renciye deerlendirmede sorumluluk vermek E) renciye bir baar notu ve derece vermek

lme; varlklarn niteliklerini (sfatlarn) niceletirme ilemidir. Yani varla ait bir zellii say veya sembolle ifade ederek kesinlik ve netlik kazandrma eylemidir. rnein bir binann uzunluu admla veya eskiden olduu gibi kulala lebilirsiniz. Ancak ayn ii metre ile lerek daha duyarl ve hassas bir lm yapm oluruz. Bu da yaplan lmenin duyarlln arttrr. (Cevap A)

Kiisel geliim dosyas (portfolyo) ile deerlendirmenin geleneksel deerlendirmeden

e n n e m li fa rk la r:
1. Kiise! geliim dosyasnda renciyi tm ynleriyle tanma ve rencinin kendini tanmas amalanr. 2. renciye bir not ve derece ama deildir. vermek birincil 'g

9. Bir lme ve deerlendirme sreci sonunda aadakilerden hangisinin yaplmas uygun olmaz? A) B) C) D) E) rencinin baarl olup olmad Baarl ise ne kadar baarl olduu llebilecek zelliin belirlenmesi Baarszln nedenleri ve seviyesi rgencinin st seviyeye devam etmeyecei

edip

UJ Q

"r 3. znel bir deerlendirmede rencinin baars gj

dierleriyle kyaslanamaz. !5 lme ve deerlendirme sonunda yaplacak i yorum, karar, sonu karmadr. Deerlendirme faaliyetleri yaplr. Ancak llebilecek zelliin belirlenmesi lme ilemi sonunda yaplmaz, banda vaphr. (Cevap C)

4. renci kendi deerlendirme srecine bizzat |=

katir ve sorumluluk alr. Bu aklamalar dnda ^ A, B, C, ve E seeneklerinin portfolyonun zellii "g : olmad anlalr. E (Cevap D)

8. lme ilemlerinde ara kullanmann arasz lmeye gre en nemli stnl aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) lmlerin duyarl artar lmede hata kaynaklar sfra iner. Dolayl lmeye olanak salar. Deerlendirme lt verir. Puanlamay kolaylatrr.

10. Aadaki lme deerlendirme ilemlerinin hangisinde bal deerlendirme kullanlmtr? A) B) C) D) E) Kitaptaki yaprak says Binadaki kat says Otoparktaki ara says En iyi kompozisyonu belirleme rencinin dnemde alaca belirleme

dersleri

Bal deerlendirmede, rencinin baarst, iinde bulunduu dier rencilere, snfa ya da gruba

baldr. En iyi kompozisyon belirlenmesi dier rencilerin yazd kompozisyonlara baldr. (Cevap D)

42-

-LME ve DEERLENDRME. 4. "1. Yln sonunda 1. dnem ve 2. dnem notlarnn aritmetik ortalamas 5 olan bir renci o dersten snfn geer." ifadesi aadakilerden hangi ikisiyle aklanr? A) B) C) D) E) lt - Bal deerlendirme lt - Mutlak deerlendirme lme sonucu - Bal deerlendirme Karar - Mutlak deerlendirme lme sonucu - Mutlak deerlendirme

CEVAPLI KONU KAVRAMA TEST

1. Bir niteliin gzlenip, gzlem sonularnn say ve sembollerle gsterilmesi aadaki kavramlardan hangisiyie aklanr? A) B) C) D) E) lek Yarg lt Deerlendirme lme

2. lkretim 8. snf matematik retmeni, retim ylnn banda rencilerin bu derse hazr olu dzeylerini belirlemek istemektedir. retmenin bu amala hazrlayaca lme arac aadakilerden hangisini kapsamaldr?

"Dersini geebilmesi iin 100 zerinden en az 60 puan almas gereken Senem 70 puan ald ve geti." ifadesinde ki "70 puan" ne anlama gelir? A) Karar B) Deerlendirme D) Ham puan E) lme sonucu C) lt

A) 8. snf matematik dersinde gerekleen B) C) D)

E) renmelerin n koullar 8. snf matematik dersinde renilecek nemli davranlar Analiz dzeyinde veya daha yksek dzeylerdeki hedeflere ilikin davranlar Derste problem zmeyle retilecek davranlar Dersteki zor olduu dnlen davrantar

Aadakilerden hangisi seme amacna ynelik bir testin kullanlmasn gerektirir?

A) rencilerin bir konudaki gl ve zayf

ynlerinin ortaya karlmas

B) Sklkla karlalan yanl renmelerin

belirlenmesi

C) ngilizcesi en ileri dzeyde olan kiinin

belirlenmesi 3. Aadakilerden hangisinde deerlendirme" yaplmtr? sper liseye semek. "mutlak

D) Bir nite ilendikten sonra hedeflere ulalma

derecesinin belirlenmesi E) Bir programda hedeflerin ulaldnn belirlenmesi ne kadarn

A) Akademik ortalamas en yksek olan 25 kiiyi B) Snf ortalamasnn altnda puan alanlar
baarsz saymak.

C) Lisans programnda en baarl be kiiyi

yksek lisans programna almak.

D) En gzel resim yapan ilk 5 kiiye tam puan

vermek. E) 100 soruluk bir snavda 60 puan alan rencileri baarl kabul etmek. Aadakilerden hangisi deerlendirme yapmak iin gerekli elerdir? A) lek-lt B) lme - puan C) Not - ortalama D) lt - standart sapma E) lme sonucu - lt

-EGTM BLMLER8. I. rencilerin yazl okunarak puanlanmas II. III. IV. yoklama katlarnn

43

11. Aadakilerden hangisi bir deerlendirmedir? A) Yasemin snavdan 75 puan ald B) Eda matematik dersinden baarl oldu C) Bu snavdan en az 50 puan alan baarl saylr D) 7. sorunun puan deeri 25'tir. E) Hatice'nin boyu 1.65 cm dir.

Elif ingilizce kursunda baarl oldu Trke dersinden 60 puan alanlar snf geer Elif Corafya dersinden 85 puan ald Yusuf'un kitap says 18'dir.

V.

Yukarda verilen rnekler srasyla aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?

A) lme - Deerlendirme - Deerlendirme B) C) D)

E) lme - lt lme - lme - Deerlendirme - lme lme lme - Deerlendirme - lt - lme Deerlendirme lme - lme - lt - Deerlendirme lme lme - Deerlendirme - lt - lme lme "o cc " S
UJ

12. "Not ortalamas en az 60 olan renci bu dersi seip kayt yaptrabilir." ifadesindeki "60" lme biliminde hangi kavramla aklanr? A) lme D) lme sonucu B) lek E) Karar C) lt

UJ Q

9.

Aadakilerden hangisi tanma ve yerletirmeye dnk deerlendirmenin amalarndan deildir? A) B) C) D) E) rencileri dzeylerine gre gruplama rencilerin giri davranlarn belirleme rencileri bir programa yerletirme rencilerin renme eksikliklerini belirleme rencilerin hazr bulunuluk dzeylerini belirleme

10. -

Psikolojik zellik - lme arac Deerlendirme - lt lme sonucu

13. Aadakilerden hangisi eitimde deerlendirrnenin en dogru tanmdr?

A) rencilere not vermek iin onlar gzlem B)

altndabulundurmak. rencilerin eitim amalarna ne dereceye kadar ulatklarn saptamak ve bir karara varmak. rencilerin zayf ve kuvvetli taraflar ortaya karmak. Okul programnn ne dereceye kadar iyi hazrlandn saptamak. rencilerin yeteneklerini ortaya karmak.

lme ve deerlendirme arasndaki iliki gz nne alndnda yukardaki sralamada hangi iki kavram yer deitirirse sralama doru olur? A) B) C) D) E) lme arac - lme sonucu lme sonucu - Deerlendirme lme sonucu - lt Psikolojik zellik - lt lme arac - Deerlendirme

C) D)
E)

44-

-LME ve DEERLENDRME-

14. rencilerin retim srecinde geliimlerinin takip edilmesi, ilgi ve yeteneklerinin ortaya konmas, aratrma ve problem zme becerilerinin gelitirilmesi lme deerlendirme srecini aadakilerden hangi ynyle etkilemektedir? A) Portfolyo uygulamasnn yaygnlamas B) lme deerlendirme ilemlerinin, merkezden yaplmas C) lme ve deerlendirmede standart testlerin yaygnlamas D) retmenlerin lme - deerlendirmede daha aktif olmas E) Geerlii ve gvenirlii salanm testlerin kullanlmas

S I
Portfolyo deerlenmesinde ama renciyi tm ynleriyle (zihinsel, bedensel, duygusal, sosyal) bir btn olarak tanmak ve rencinin kendisini tanmasn salamaktr. Bu dosya (kiisel geliim dosyas) sorumlu retmen (snf retmeni), renci ve velisinin ibirlii ve katlmyla doldurulur. Bu dosya rencinin gittii yere gnderilir, renciyi takip eder. renci kendini deerlendirme srecine katlr ve bizzat sorumluluk alr. Portfolyo deerlendirmesi kiiye zgndr. renci hakknda u sorulara cevap aranr. renci ne rendi? nasl dnd? neieri baard? gl ynleri nasl rendi? nasi yapt? neleri baaramad? zayf ynleri ne? nelerden holand?

15. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

ne? bilgiyi nasl kulland? neleri yapmaktan holanmad?

A) Deerlendirme, lme sonular hakknda bir B) C) D)

E) yargya varma srecidir. lme ilemi deerlendirme srecinin iinde yeralr. Deerlendirme lmeyi de iine alan geni bir kavramdr. Deerlendirme lme sonularnn bir ltle karlatrlmasdr. Deerlendirme ileminde lme sonularnn alnmas yeterlidir.

16. Aadaki ilemlerden hangisinde "deerlendirme" ilemi anlatlmaktadr? A) B) C) D) E) Bir kompozisyondaki hatalar bulmak El ilerini en iyiden en ktye doru sralamak Laboratuaralmalarn derecelemek lme sonularn bir lte gre yorumlamak rencileri baar dzeylerine gre snflamak
CEVAP ANAHTARI

1.E
5. E 9. D 13. B

2.A
6. C 10. B 14. A

3. E 7. E 11.B 15. E

4. B 8. E 12. C 16. D

-ETM BLMLER-

45

IKMI SORULAR ve ZMLER

I. Bir zellii, uygun bir arala karlatrarak sonucu say ve sembollerle ifade etmek. II. Bir gzlem sonucunu uygun bir ltle karlatrp, bu sonuca ilikin bir karara ya da yargya ulamak Yukarda tanmlanan iki kavram, aadakilerin hangisinde birlikte verilmitir? (KPSS 2001) Aadakilerden hangisi, lmenin yapld gruba bal deerlendirme iin bir lt dedildir? (KPSS 2001)

A) Ortalamanm bir standar sapma

zerinde puan alma B) llecek olan kapsamn en az %60'n bilme C) Snfta ortalama baar dzeyi gsteren renciden daha baarl olma D) Snfta en yksek baar gsteren ilk be rencinin arasna girme E) Snftaki rencilerin %50'sinden daha baarl olma

I A) B) C) D)
LJU

H
Geerlilik Deerlendirme

Deerlendirme lme Gvenirlik me Deiken

m e
Olek Deerlendirme Sf i o
U J Q

" lme bir nesnenin ya da nesnelerin bir zellie U sahip olup olmadn, sahipse sahip olma J derecelerini say ve sembollerle ifade etmektir. (77. m Tekin, Eitimde lme ve Deerlendirme, s.15) lme bir zellii ara kullanarak say ve sembollerle betimleme ilemidir. Deerlendirme yarglama ilemidir ve iki eyin karlatrlmasna dayanr. (H. Tekin, Eitimde lme ve Deerlendirme, s.23). Yani deerlendirme lme sonularn bir kstas(lt) ile karlatrp bir yargya varma ilemidir. Birinci tanm bir betimleme ilemi yani lme, ikinci tanm ise bir yarglama yani deeriendirmedir. (Cevap B)

Deerlendirme kesin olarak bir lme sonucu ve lt gerektirir. lt kesin olarak belirlenmi ve standarttr ya da gruba bal olarak kartlm bir puandr. (H. Tekin, Eitimde lme ve Deerlendirme, s.24). Yani deerlendirme iki ekilde yaplr. Eer kullanlan lt kesin ve mutlaksa mutlak deerlendirme; eer lt gruba bal deiiyorsa (ortalama, standart kayma vb.) bal deerlendirmedir. Yukardaki soruda sadece B seeneinde mutlak bir lt vardr. Baarl olabilmek iin renci snav kapsamnn en az %60'n biliyorsa baarl olur yani 10 soru varsa 6 tanesini yapmak baarl olabilmek iin yeterlidir. Dier seeneklerde bireyin deerlendirilmesi grubun performansna baldr. (Cevap B)

nilgiNotuf
KPSS'de lmenin temel kavramlar yoklamaya ynelik sorular imdiye kadar hep gelmitir. zellikle lme deerlendirme arasndaki farkn iyi anlalmas gerekir.

3. Aadaki testlerden hangisinin temel amac dersteki renme eksiklerini belirleyerek bunlarn giderilmesine olanak salamaktr? (KPSS2001) A) B) C) D) Bireyi tanma testleri Seme testleri Yerletirme testleri nite testleri

E) Yl sonu testleri

46-

-LM E ve DE ERLENDRM E.

D eerlendirm eler yapl am acna gre diagnostik (tanlayc), form atif (biim lendirici, dzenleyici), sum m atif (dzey belirleyici) olarak e ayrlr. Form atif deerlendirm eler eitim sreci devam e d e rk e n re n m e e k sikle rin i ve y a n lla rn belirleyip bunlar giderm eye ynelik tasarlanan deerlendirm elerdir. Bireyi tanm a testleri, sem e testleri, yerletirm e testleri dnem banda yaplr ve diagnostik deerlendirm elerdir. Yl sonu testleri sum m atif yani dzey belirleyici deerlendirm edir. F akat nite testleri eitim devam ederken yaplr v e b u te s tle rin a s l a m a c e k s ik ve y a n l renm elerin tespit edilm esi, eksik renm elerin giderilm esi ve yanl renm elerin dzeltilm esidir. (Cevap D)

M utlak deerlendirm e bireyin deerlendirm esinde sa d e ce ald n otu n ku lla n ld ve b ire y iin verilecek kararda grubun perform ansnn nem li o lm a d de erlen dirm ed ir. B a l de erle ndirm e is e b ir e y in d e e r le n d ir ilm e s in in g ru b u n pe rfo rm an sna b al o ldu u d eerle nd irm e dir. I. v e III. m a d d e le r d e g ru p p erfo rm an s d e e r le n d ir m e y e k a t lm t I. . m a d d e d e r r e n c ile r in b ir b ir le r in e g re b a a r la r belirlenm itir.III. m addede not verilirken snf ortalam as dikkate alnm tr.ve III bal I d e erle n d irm e d ir. de ise re n ci e ksikleri II belirlenm i ve grup norm lar deerlendirm eye katlm am tr. m adde m utlak deerlendirm edir. II. (Cevap A)

B ir rencinin aadaki zelliklerinden hangisi 4 . B ir re t m e n , d e e rle n d irm e d e u a m a la ra .j 5 . a z e r i n d e y a p l a c a k l m e i l e m i d o l a y l hizm et etm eyi dnm ektedir. lm eye rn ektir? (KP SS 2002) I. rencilerin birbirine gre baar dzeylerini A) Boyunun uzuniuu belirleyerek ileri ve geri renciler iin ek nlem ler B) Akadem ik baars alma C) Sahip olduu C D sayst II. D ers s resin ce re ncilerin ren m e e ksikliklerini be lirleye rek bu nlar, tam am la yc etkinliklerle giderm e III. D nem sonu nda re ncilerin bu d ersten a la caklar notu be lirlerken snf ortalam a sn dikkate alm a D ) K a rde says E) Arkada says

2 O

Baz zellikler dorudan llem ezler. Dorudan llem eyen zellikler onunla ilgili olduu bilinen ya d a ilg ili o ld u u sa n la n b a k a b ir ze llik B u re tm e nI, II, IIIn u m a ra l a m a la r i in , (77. h an g i tip te b irer d e erle n dirm e yap m ald r? gzlenerek, dolayl olarak llrler. Tekin, Eitim de lm e ve D eerlendirm e, s.29) ve C, D (KPSS 2002) E se e n e klerin d e sa ym a ile m i va rd r. S a ym a 1. Ama II. Ama III. Am ac te m e l l m e ile m id ir ve d o ru d a n lm e d ir. U z u n lu k d a d o ru d a n a y n c in s te n b ir A) Bal Mutlak Bal arala(m etre) llr. Akadem ik baar ise onunla B) Mutlak Mutlak Bal ilgili olduu dnlen testlerle llr. Elim izde b a a ry d ire k t l e b ile c e k b ir a ra y o k tu r. C) Bal Bal Mutlak rencinin baar testinde verdii cevaplarla onun akadem ik baarsnn ilgili olduunu kabul ederek D) Mutlak Bal Bal leriz. E) Bal Mutlak Mutlak (Cevap B)

-ETM BLMLER6. Aadakilerden hangisi bir lme ilemidir? (KPSS 2002)

47

A) Bir snavda baarl saylabilmek iin gerekli

olan en kk puann belirlenmesi

B) Bir yazl yoklamadaki cevaplar iin puanlama

anahtarnn hazrlanmas

C) Yazl yoklamada bir rencinin verdii

cevaplarn doruluk derecesinin bir puanla belirtilmesi D) Snfn bir snavdaki baar ortalamasnm bulunmas E) rencinin bir dersten baarl saylp saylmayacana karar verilmesi

Seme amacna ynelik yaplan lmeler bir kurs, okul ya da programda baarl olabilecek rencilerin seilmesine yneliktir. A, B, C ve E seeneklerinde formatif yani ekillendirici bir test daha uygundur. nk bu seeneklerde verilen zellikler bizim iimize daha ok devam eden eitimin yanl ve eksik renmelere gre tekrar yaplandrlmasnda yarar salar. Fakat D seeneinde matematik baar dzeyi en iyi olan be kiinin seilmesi sz konusudur. (Cevap D)

lme ilemi bir betimleme ilemidir. Yani gzlem sonularn bir say veya sembol deeri ile betimlemektir. A seeneinde bir gzlem yoktur belirlenen puan ise baarl saylabilmek iin gerekli olan lttr. Puanlama anahtar hazrlama test plan iin gereklidir fakat bu ilemde de gzlenen bir zellik ya da say ve sembol ile ifade mevcut deildir. D seeneinde baar ortalamasnn bulunmas ise sadece lme sonucu yaplabilecek bir ilemdir ancak test sonular stnde yaplan bu gibi ilemler de lme deildir sadece istatistiktir. E seeneinde bir karar vardr bu ilemde lme sonucunda yaplr ve deerlendirmedir. C seeneinde ise yaplan bir gzlem (yazl yoklama) sonucu rencinin zelliini bir say veya sembol ile ifade (not) vardr. (Cevap C)

Aadakilerden hangisi "lme" ilemine rnek olamaz? (KPSS 2003)

A) rencileri ksadan uzuna doru dizerek

onlarn boy sralarn belirleme

B) rencilerin projelerini 1 ile 10 arasnda

derecelendirme puan alanlarn derste baarl saylacan gsteren bir snr belirleme D) rencilerin yazlarndaki yazm yanllarn sayma E) Bir snavda, verilen cevaplara bakarak rencilerin ka puan alacaklarn belirleme

C) Hangi

7. Aadakilerden hangisi seme amacna ynelik bir testin kullanlmasm gerektirir? (KPSS 2002)

A) Bir programda hedeflerin ne kadarna

ulaldmn belirlenmesi

B) rencilerin bir konudaki gl ve zayf

ynlerinin ortaya karlmas

C) Sklkla karlalan yanl renmelerin

belirlenmesi

D) Matematik baarlar en ileri dzeyde olan be

kiinin belirlenmesi E) Bir nite ilendikten sonra, hedeflere ulalma derecesinin belirlenmesi

lme, zellikleri saysal veya sembolik olarak belirtme ilemidir. A seeneinde boy uzunluklar gzlenmi ve sralama lei ile uzundan ksaya belirtilmitir. B seeneinde renci projeleri 1-10 aras puanlarla betimlenmi; D seenei ise temel lme ilemi olan saymadr. E seeneinde de rencilerin snav sonucu cevaplarnn puanlanmas vardr. C seenei ise baarl saylmak iin gerekli bir puan(snr) belirlemedir. Bu deer deerlendirme ilemi iin gerekli olan lttr ve bu ilem bir lme ilemi deildir. (Cevap C)

4&fJiIgiNohf

-LME ve DEERLENDRME. 10. Aadakilerden hangisi "mutlak deerlendirme" yebirmektir?(KPSS2003)

lme; varlklarn zelliklerini say ve semboller ile ifade etme iidir. Say veya sembol sylendiinde lme biter, deerlendirme balar. rnek: Aye snavdan 70 puan ald. Bu bir lme ilemidir ve lme ilemi burada bitmitir. Bundan sonra puan yorumlamak, anlam vermek, sonuca varmak, karar vermek deerlendirme ilemidir. 70 puan iyi bir puan ancak snfn ortalamas yksek olduu iin geemez. 70 puanla snf geti. Snfn en baarl ilk rencisi arasna girdi.

A) Bir irkete snavda en yksek baany

gsteren be kii almak B) Ortalamann bir standart sapma stnde puan alanlar baarl kabul etmek C) Yksek lisans programnda en baarl be kiiyi doktora programna almak D) Snftaki baar sralamasnda en geride kalan 15 kiiyi yetitirme kursuna almak E) Snavda 70 ya da stnde puan alanlar baarl kabul etmek

9. I. deneyimi be yln stnde olanlar ie alnmtr. II. III. Mehmet'in arl 80 kg olarak bulunmutur. Zeynep, % 80 baar ile snf gemitir.

IV. Elif KPSS'den 12 puan almtr.

Yukardakilerden hangisi ya da hangilerinde "deerlendirme" ilemi yaplmtr? (KPSS 2003) A) Yalnz I D) II ve IV B) Yalnz II E) III ve IV C) I ve III

Mutlak deerlendirmede bireyin deerlendirmesinde grubun performans nemli deildir. Bireyin performans nceden belirlenen mutlak bir ltle karlatrlp deerlendirilir. A, B, C ve D seeneklerinde bireyin baarl ya da baarsz saylmas iin gerekli olan lt kesin belli deildir, grubun performansna bal olarak sonradan belli olacak bir lttr. E seeneinde ise lt mutlaktr. 70 ya da zeri puan almak mutlak bir lttr. Birey 71 aldnda baarl saylacan bilir. Ancak dier seeneklerde baarl olabilmek iin ilk bee girmesi, ortalamann stnde not almas gibi gruba bal birltvardr. (Cevap E)

Bu soru lme ve deerlendirme arastndaki fark ayrt etmeye ynelik bir sorudur. lme varla ait zellikleri say sembollerle ifade etme bilimidir. lmede varln zellii bir puanla say ile gsterilir. Deerlendirme bu lme sonucunun yorumlanmas, anlam karlmas karar verilmesi, yargya varlmasdr. II ve IV cmlelerde sadece puan belirtilmitir. Sadece lme ilemi vardr. I ve III cmlelerde ise bir yarg ve karar ifadesi vardr. e alnm olmak, snfn gemi olmak bir karar ve yargy belirtir. (Cevap C)

H.Eitimde genellikle aadaki amalarla lme ve deerlendirme faaliyetleri yaplmaktadr. I. renme eksikliklerini belirleme renme dzeyini saptama rencileri tanma ve deerlendirme zamanlar hangi verilmitir? (KPSS Dnemin (Dersin) Sonu II

II.
III.

Burada belirtilen lme faaliyetlerinin yapl seenekte doru olarak 2003) Donemin Unitelerin (Dersin) Ba (Konularn) Sonu

A ) B ) C D ) E

III

:............

II I III

III I II II

II III III I

-EGITIM BLIMLERJ-

49

Eitim srecinin banda yaplacak olan lme ve deerlendirmeler rencilerin tanma ve eitim srecini planlamaya yneliktir. Dnem banda rencilerin giri zellikleri belirlenir, dzeyleri saptanr ve eitim sreci ve hedefler bu giri zelliklerine gre yeniden planlanabilir. Eitim sreci devam ederken yaplan lme ve deerlendirmeler retim srecini ekillendirmeye ynelik almalardr. Dnem ortasnda yani nitelerin sonunda yaplan deerlendirmeler eksik ve yanl renmeleri belirleyip yanl renmeleri dzeltmek ve eksik renmeleri gidermek iin yaplr. Dnem sonunda ise renme dzeyleri belirlenir. Bu amala yaplan deerlendirmeler ise retim yntemlerinin ve uygulanan eitim programnn etkililiinin deerlendirilmesi amaldr. (Cevap A)

13. Aadakilerden hangisi eitim srecinde portfolyolarn kullanm amalarndan biri degildir? (KPSS 2003)

A) rencinin geliim srecini dha

salkl olarak izlemek B) renciyi yetenekleri ve ilgi alanlar asndan tanmak C) rencinin eksik renmelerini belirlemek D) rencinin retim programlar dndaki faaliyetlerini de kapsayan ok ynl geliimi hakknda bilgi vermek E) rencinin gelecekteki eitim kurumundaki retmenlerine kendisi hakknda bilgi sunmak
eo "C5

tr

J Q

S 12. Aadakilerden hangisi bir "lme" ilemi "UJ E deildir? (KPSS 2003)

A) Spor derslerinde rencileri boy uzunluuna B) C) D)

E) gre sralamak renci devlerini 1 ve 20 arasnda puanlamak rencilerin baarl saylabilmesi iin bir snr belirlemek renci devlerindeki yazm yanllarn belirlemek rencinin szl snavda verdii cevaplara bakarak puan vermek

Portfolyo, kiisel geliim dosyas ynleriyle tanmay amalayan deerlendirme sistemidir. Ksacas zeliiklerini, ilgi ve yeteneklerini, neleri baaramadn, gl ve tanyp rencinin kendisini salamaktr. Eksik renmeleri, portfolyonun amalarndan deildir.

renciyi tm alternatif bir rencinin tm neleri baarp zayf ynierini tanmasn tespit etmek (Cevap C)

lme: Varla ait zellikleri sfatlar say veya sembollerle gsterme iidir. A, B, D ve E seeneklerinde bir lme ilemi, eylemi vardr. C seeneinde ise sadece bir lt (snr) belirtilmektedir. lme eylemi yer almamaktadr. (Cevap C)

14. I. Elmas snfn "pekiyi" ile geti. II. Bur, snavdan 10 zerinden 8 ald. III. Snavda en yksek puan Erdem ald.

IV. Demet 160'n zerinde puan ald iin

snav kazand. ifadeleri "lme" ve "deerlendirme" kavramlarn rneklendirme bakmndan, aadakilerden hangisinde doru olarak gruplanmtr? (KPSS 2004) Olme Degerlendirme

A) B) C) D)
LJJ

I, II! l.ll II, III II, IV

II, IV III, IV

, v
I, III

II

, , v

50-

-LME ve DEERLENDRME.

lme ve deerlendirme arasndaki fark, ayrt etmeyi yoklayan bir sorudur. Bu tip soru her yl KPSS sorulmutur. II ve III. cmleler lme ifade eder. nk puanlarn yorumlanmas, yarg, karar ve sonu bildirme yok. Erdem en yksek puan ald. Bu puanla Erdem kald m, geti mi, iyi bir puan m kt m belli deil, yani deerlendirme yaplmam. Sadece puann yksek olduu belirtilmitir. I ve IV. cmlelerde ise yarg ve karar var. Dolaysyla deerlendirme ierir. Pekiyi ile geti ifadesi ve Demet...........snav kazand ifadesi bir deerlendirmedir. (Cevap C) 15. Bir rencinin baarsn deerlendirmede aadakilerden hangisinin lt alnmas, bal deerlendirmeye rnek oluturamaz? (KPSS 2004) A) Programn hedefleriyle tutarl renmelerinin B) Standartlatrlm birtestin normlarnn C) Yetenek dzeylerine dayal beklentilerin D) ntest ve sontest puanlar arasndaki farkn E) Snav puanlarnn dalmnn

16. rencilerin aktif olduu retme - renme yntemlerinde retmen renciyi deerlendirirken snav sonularyla birlikte rencilerin snf ii davranlarn gzlem, aratrma ve inceleme yapabilmelerini, sahip olduklar ve sergiledikleri fikir zenginliklerini, sorumluluk alma dzeylerini ekiple alabilmelerini edindikleri bilgi ve bulgular paylaabilme vb. zelliklerinde dikkate alnarak baarlar hakknda karar verilir. Aadakilerden hangisi retmenin bu bilgileri elde etmesine daha kapsaml katk salar? (KPSS 2004) A) Yazl kat kalem testleri B) Performans testleri C) Gzlem formlar D) Gnlkler E) Portfolyoiar

Portfolyo rencinin okula balad ilk gnden itibaren btn etkinliklerinin dev ve projelerin, almalarn, gezi ve incelemelerinin yazd iir ve romanlarn, kazand dl ve yarmalarn rneklerinin bulunduu kiiye zel bir dosyadr. Ama rencinin kendisini daha iyi tanmasna yardm etmektir. (Cevap E) 17. Snfn aritmetik ortalamasna gre deerlendirme yapan bir retmen hangi tr deerlendirme kullanmaktadr? (KPSS 2005) A) B) C) D) E) Mutlak deerlendirme Bal deerlendirme Tanlayc zleme deerlendirme Dzey belirleyici deerlendirme

Bal deerlendirmede kullanlan lt grup daimlar gibi deiir ltlerdir. Mutlak deerlendirmede ise lt deerlendirme lsnde belirlidir ve mutlak deerlendirmede renci baarl saylabilmesi iin ne kadar baarl olmas gerektiini bilir. A seeneinde deerlendirme iin kullanlan lt program hedefleridir. Program hedefleri programn banda bellidir. Mesela Trke dersi iin dnem banda 10 temel hedef belirlenmi olsun. Dnem sonunda yaplacak deerlendirmede bu 10 hedeften 8'ini (3'n ya da 10'unu bu deer fark etmez nemli olan ltn belirli olmasdr.) gerekletiren baarl saylacaktr demek mutlak bir deerlendirmedir. nk program hedefleri belli olduu iin rencinin baarl olabilmesi iin gerekletirecei grevler bellidir. (Cevap A)

Deerlendirmeye temel olan lt balsa yani lme sonularndan karlyorsa byle deerlendirmelere bal deerlendirme denir. Snfn aritmetik ortalamas bal bir lttr yani lme sonularndan karlr. Bai deerlendirmelerde bireyin deerlendirilmesinde dier grup elemanlannn da performanslar sz konusudur. (Cevap B)

-ETM BLMLER-

51

1.TEMELKAVRAMLAR
1.ETMKAVRAMI

PROGRAM GELITIRME | Eitim Sreci ve Eitim Program

Eitim, bireyin davranlarnda kendi yaants yoluyla ve kastl olarak, istendik davran deiiklii meydana getirme srecidir.

"Kendi yaants yoluyla" ifadesiyle yaparak-yaayarak renme vurgulanmaktadr. rnein rencinin snfta soru sormas yani renme srecinin iinde aktif olmasidr. Eitim, kasti kltrieme srecidir, Tanmda geen kast kelimesiyle anlatlmak istenen, bireyde istenilen davran ortaya karmak, istenmeyen davran ise ortadan kaldrmaktr (amal, planl ve programl olarak). Eitimde "istendik davran" deimesi denilince, rencilerin eitimin gene! ve zel ama/hedeflerine, toplumun beklentilerine ve bireyin gereksinim ve yeteneklerine uygun davran ve tutumlara sahip olmas vurgulanmaktadr. stendik zellikier ile bireye kazandrlmak istenen hedefler kastedilmektedir. Eitim bir davran deitirme srecidir. Eitimin tanmnda grlen nemli kavramlardan birisi de davran deiiklii kavramdr. Eitim yaam boyu bir sretir. Eitim Srecinin zellikleri Sre olarak eitim ok boyutlu ve karmaktr. Bu srecin genel zellikierini yle sralayabiliriz: a. Kapsamidr. b. ok boyutludur. c. Sreklidir. d. Dinamiktir. e. Bilimsel aratrma ve bulgulardan kaynaklanr. f. nsana zg ve yaantlaria gerekleir. g. Amaca ynelik ve btnleyicidir. h. Mekan ynnden snrlandriamaz. i. Kalknma ile dorudan ilgilidir.

j. Eitim kltrle i iedir. Eitim, formal ve informal eitim olmak zere ikiye ayrlmaktadr; 1. Formal eitim: Ama, iike ve kurallar nceden belirlenerek plnlanm, programlanm biimde dzenli olarak yaplan eitimdir. Okullarda yaplan eitimdir. 2. nformal eitim : Belli bir ama ve plna bal oimadan, hayatn kendi iinde oluan eitim srecidir. Yaam ierisinde bireyn farknda olmadan evresiyle etkileimi sonucunda meydana gelen renmelerdir. nformal eitim, okuida planl ve programl olarak verilen eitim etkinlikleri dnda kazanlr ve yaam boyu devam eder. Bireyin ailesi, arkada grubu, ailesi, kitie iletiim aralar vb. kazanlan eitimdir. nformal eitim srecinde iki nemli renme yolu: gziem ve takiit'ir. Formal Eitim, rgn ve yaygn eitim olmak zere ikiye ayrlr; 1. rgn eitim; Belii bir ya grubundaki bireylere, Milli Eitimin amalarna gre hazrlanm eitim programlaryla, okul ats altnda dzenli olarak yaplan eitmdir. Okulncesi, ilkretim vb. 2. Yaygn eitim: rgn eitim imknlanndan hi yararlanmam durumda olanlara, gittikleri okullardan erken ayrlaniara ya da rgn eitim kurumiarnda okumakta olanlara ve meslek dallarnda daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eitim trdr. Trk eitim sisteminde; okulncesi eitim, ilkretim, ortaretim, yksekretim (rgn eitim) dnda kalan planl ve programl eitim etkinliklerine de yaygn eitim denir. Hizmetii eitim faaliyetleri, Halk Eitim Merkezlerinde alan kurslar, rakik Eitim Merkezleri vb.

52 R G N E TM U zun sreli Belirli ya gruplar

-PROGRAM GETRME-

re tim S is te m in in e le ri: L re n c i YAYG IN E TM 2 . retm e n K sa sreli O rencilerin yalarna g re 3 . H e d e fler gruplandrlm am as (heterojen) 4 . re n m e - re tm e S re le ri

Zorunlu (ilkretim ) htiya duyulduka yaplm as 5 . erik e itli d e rs le r v e e lli B k o n u la rla O k u lu n e n n e m li v e te m e l e s i u n la rd r: konular snrlandrlm as Diplom a verilm esi Sertifika, belge verilm esi L re n c i 2. P ro gra m 3 . retm e n E i t i m s r e c i n i n o k u l l a r d a a m a l , p l a nE itim v e re tim a ra s n d a k i fa rk la r iz e ig e 1 'd e l ve p ro g ra m l o la ra k y r t le n k s m n a re tim v erilm e kte d ir. d e n ir. re n cile rin b e lirli d a v ra n la r k a z a n a b ilm e s i i in d z e n le n e n p la n l e tk in lik le r s re c id ir. 3. , E N M E re tim R h e d e fe ve re n c iy e y n e lik o lm a rer. ile ld tim re N A S IL ?s o ru s u n a y a n t a ra n r. re tim ; a m a l, n m e , y a a n t r n v e n is p e te n k a lc iz li d e ile p l n l, p ro g ra m l, d e ste k li v e g e n e llik le b ir b e lga v ra n d e i ik lik le rid ir. B ire y in h e rh a n g i b ir e y le e tk ile im i s o n u c u n d a , d a v ra n la r n d a k i b e lli s o n u la n a n e itim e tk in lik le rin i ifa d e e d e r. d ze y le rd e k i d e i m e le rd ir. 2 . R E T M re n m e n in o la b ilm e s i i in ; E T M V E G R E TM A R A S IN D A K F A R K U L IK L A R Eitim retim a ) B ire y in d a v ra n n d a d e i ik lik o lm a s ,

b ) Y a a n t s o n u c u n d a m e y d a n a g e lm e s i, Z ve m ekan Zam an ve m ekan boyutua m a n ynnden kapsam dar, id d e tli b ir k v e y a s e s k a r s n d a g s te r ile n a snd an ka p sam l, s re k li ve osrelidir. k te p k ile r (re fle k s) ile u yk u , b y m e , o lg u n la m a , ila , boyutludur. y o rg u n lu k v b . s o n u c u n d a o lu m u d a v ra n E itim y a a m b o y u bB elirli ir ya g ru b uyla d e iik lik le ri re n m e r n d e ild ir. s re tir. H e r z a m a n vsnrldr. e her yerde oluur. c) B e lli b ir s re k a lc o lm a s (g e ic i d e il!), H e r t rl b ilg i v e deneyim i kapsar. U y u tu ru c u k u lla n m a , y a rd m e tm e g ib i o lu m iu nceden b elirlen m i o lu m s u z re n m e le r o la b ilir, retim i kapsar. etkinlikleri kapsar. G a n l a m d a 4. R E T M E E itim genel anla m da e n e l eitim in aracdr. tem el am atr. H e r h a n g i b ir r e n m e y i k la v u z la m a y a d a " o la A m a l, p la n l vA m a l, e p la n l ve s a la m a fa a liy e ti" r a k ta n m la n a b ilir . Y a n i p ro gra m l o la bile ce i ra m ld r. prog renm e re tm e , b ire y in d a vra n la rn d a d e i ik lik m e yd a n a g ib i ra stla n ts aya antla rn n l, eitse l g e tire b ilm e k y a d a re n m e y i g e r e kle tirm e k iin y a p la n e tk in likle rin t m d r. geliigzeide olabilir. olm as esastr. K itle ile ti im a ra la r, renci-retm en a nn e-b ab a, arka d a vb. ilikisi renm e izelge 1 5 . R E N M B ir re tim k u ru m u n d a b e lli b ir s re i in d e k i re n m e le rin t m d r. lk re n im , o rta re n im v b .

-EGITIM BILIMLERI-

53

2. EGITIM PROGRAMI TURLERI VE ZELLKLER

Program, yaplmas gereken bir iin bimlerini, her blmn yapl srasn, zamanm ve nasl yaplacan gsteren bir tasardr. M. . 1. yy.da Julius Ceaser ve askerleri, Roma'da yar arabalarnn zerinde yart oval biimindeki kou pistini, Latince "Curricullum" olarak adlandrmtr. Ve bu kavram, kou pisti olarak biiinen soyut bir kavramdan, bugnk eitim program aniamnda kullanlan somut bir kavrama geii salamtr. Etim program (curricullum) izlenen yol anlamnda eitimde kullanlmaya balanmtr. Eitim alannda; eitim program, retim program, ders program, rtk program kavramlar kullanlrnaktadr. Bir eitim kurumunun veya sosyal evrenin, bireylerin yaantlarn dzenlemek ve zenginletirmek iin yrtt tm etkinlikler eitim programna dahildir. Bu anlamda, ynetmekler, retim programlar, sosyal kol almalar, zel gnlerin kutlanmas, rehberlik 'l hizmetleri, salk almalar, geziler, yetitirme g kurslar, kltrei, sanat vb. almalar eitim B programna girer. ! fj Eitim program politikalar)

Ders program (zel hedef) 1. retim program iinde yer alan, bir dersin ama, erik, retme renme sreieri ve deerlendirme blmlerini ve bu dersle ilgili olan eitim faaliyetlerini sistematik bir ekilde gsteren programdr. rtk program Eitimle ilgili ders ve ders d tm etkinlikleri kapsayan program trdr. rtk programlar araciyla zellikle ders d etkinlikler dzenlenerek bireyierin farkl becerileri ve yetenekleri ortaya karlabilmektedir. rtk program faaliyetleri olarak; okullarda yaplan halk oyunlar etkinlikleri, sportif ve dier sosyal etkinlikler, evre gezileri gsterilebilir. Eitim programnn balca faydalar unlardr: 1. Eitim faaliyetlerine yn verir. 2. Ayn eitim basamandaki okuilarda eitimin ayn amalar erevesinde ve ayn ynde gereklemesini salar. 3. Eitimde verimi artrr. 4. Meslee yeni balayan retmeniere rehberiik eder.

(Uzak hedef, lkenin eitim g E yi Bir Eiim Programmm zeliikleri (nem >o Srasna Gre) 1. Milli eitimin ve okulun amalarn g 1. Eitim program, ilevsel olmaldr. ievsel gerekletirmeye ynelik okul iinde ve okul dnda sg olmas demek, programda yer alan amalarn, yaplan tm eitim etkinliklerini kapsayan program "g konularn ve etkinliklerin hayatta geerli olmas, yani trdr. ie yaramasdr. yi bir programnn, topiumun ve *" kiilerin ihtiyalarna cevap vermesi, bireyin yeteneklerini ortaya karmas ve gelitirmesi gibi 2. Eitilecek bireylere, renme yaantlar niteliklere sahip olmas gerekir. kazandrmapln. 3. rencilerin karlatkiar renme durumlarnn ve geirdikleri yaantlarn tm. 4. renene, okulda ve okul dnda plnlanm etkinlikler yoluyla salanan renme yaantlar dzenei. retim program (Genel hedef, retim kademeleri. okullar) 1. Eitim program iinde yer alan ve retme renme sreleri ile ilgili tm etkinlikleri kapsayan program. 2. Okulda veya okul dnda bireye kazandrlmas plnlanan derslerin retimiyle ilgili m etkinlikleri kapsayan yaantlar dzenei. Bu zellie sahip bir programda nemli bir baka husus da rencilerin setii meslekte baarl olmaiarn salayacak bilgi, beceri ve tutumlar ihtiva etmi olmasdr. Bunlarn yannda, ilevsel bir programn, retmenlerin amalar ynnden nelere dikkat etmeleri gerektiini, ieriin ekili bir ekilde kazandrlmas iin hangi yntem. teknik, ara gere ve kaynaklardan yararlanabileceklerini, bunlar, nerede ve nasl uygulayabileceklerini ve deerlendirmenin nasl yaplacan da gstermesi gerekir.

54-

-PROGRAM GELTRME-

2. E s n e k o lm a ldE s n e k lik k a v ra m n re tm e 1. Y A T A Y H E D E F L E R(B lo o m 'u n r.

ta kso n o m ik re n m e etk in likle rine ko n u o la n n ite ve k on u la rnla m a s: B ilise l, duyusa l ve de vin se l) sra an a h atla rn n ve rild i i, a y rntya in ilm e d i i b ir 2. R p rog ram e k lin de d n eb iliriz. B yie ce re tm e n eD K E Y H E D E F L E(U zak, ge ne l ve ze l hedefler) b ilim ve tekn i in g etird ii yen ilikleri, ren cile rin ilg i v e ih tiya la rn , o ku lu n b u lu n du u ye rin ze llik le rin i s o n o m i:s e n d ik d a v ra n la rn , h e d e fle rin Tak g z n ne a la ra k a y rn tla r b e lirle m e ve uy g u labm a itte n k a rm a a , k o la y d a n z o ra , s o m u tta n as im k a n s a la n m o lu r. n ite le rin y e r d e i tirm soyuta , b irb irin in nkou lu o lacak e kilde aam a l e s i, birletirilm esi, srelerinde iiklik yaplm as, de kazas ralan m a sn a d en ir. nlm as g hedefleri uzun vadeye yayab ilm ektir.
3. T o p lu m u n d e e r, g r v e is te k le rin e u y g u n

D IK E Y H E D E FLE R o lm a ld r.E itim ku ru m la r to p lu m u m e y da n a g e tire n b ire y le re , m ill d e e rle ri v e id e a lle ri k az a n d rm a k la g re v lid ir. E itim p ro g ra m la r e UZAK itim GENEL OZEL fe lse fe s in e u yg u n ve top lu m un is te k le(Milli Eitiminhedefieri) Oretim kademesi +oku! Detsin, niteninya da rin i ETM PROGRAMI hedefleri konunun hedefleri ge rekle tirici n ite likte olm a ld r. RETMPROGRAMI DERS PROGRAMI 4. U y g u la n a b ilir ve u yg u la y c la ra y a rd m c o lm a ld r. P ro g ra m n h az rla n m a s k ad a r u y g u la n m a s d a n e m lid ir. B u b a k m d a n p ro g ra m u yg u la y a n re tm e n v e y n e tic ile re p ro g ra m b a a ry la u y gu lay a b ilm e le rin e y n e lik re h be rlik yaplm a ldr. le v s e llik v e u y g u la n a b ilirlik IK M I S O R U (2 0 0 4 K P S S ) a ra s n d a k i fa rk : Ilevsel Y ap lan h e r uyg u iam a i le vsel o lm a z . o E itim p ro g ra m n n d e e rle n d irm e b oy u tu , a y n S za m and a g e ri b ild irim m ekan izm a sdr. 2 olm as iin bir ie ya ra m asi gerekir. "Q U B u , p ro g r a m g e li tir m e n in h a n g i z e lli in i o 5. B ilim s e l o lm a ld r. itim E vu rg u la m ak tad r? p ro gram lar h e m b ilim s e l ilkele re u yg un olm a l h em de b ilim sel b ilg iyi A) O bjektiftir. ku llanm ay retm elid ir. B) Frsat eitliini tem el alr.
I I
Z

C ) Sreklidir. z e re D) Duraandr. E) ok ynldr. 7 . E ko n o m iy e uy g u n lu k zelli i g ste rm e lid ir.

6. B ir am aca yn elik o lm ald r. program la r, E itim

b e lli a m a la r o iuturuim aldr.

g e r e k le tirm e k

P ro g ra m G e li tirm ee re k o k u l i in d e g e re k s e G: o ku l d n da m illi e itim in ve okulu n he de fleP roi g ra m g e litirm e e itim p ro g ra m la rn n rin g e r e k le tirm e k z e re d z e n le n e n i e rik hv e rla n m a s , d e n e n m e s i v e d e e rle n d irilip az f a a liy e tle r in , u y g u n y n te m , te k n ik v e a ra yeniden gzden geirilere k yen iden uygulan m as g e re le rle g e li tirilm e s in e y n e lik k o o rd in e li s recid ir. Y ani pro gram ge litirm e bir s retir. a b a la rn t m d r. P ro g ra m g e li tirm e s re e va m e de n s rekli bir sretir, D ci u ygu la m a l (o p e rasyon e l), ku ba k (e k ip ) ve s re k li Pa b ir a i m a d r. P ro g ra m ge li tirm e ay n z am a n dro g ra m g e li tirm e nin d e e rle n d irm e e sind e h h ed e f, ierik, e itim d uru m la r ve d e erlen d irmaez r la n a n p r o g r a m n e t k ilili i s a p ta n r . P ro g r a m n e k s ik lik le ri b e lirle n ir. T m b u a rasndaki d inam ik ilikile r b tnd r. a l m a la r p ro g ra m n ile ris i i in y a p la c a k iyile tirm e ler iind ir.
3. HEDEF (AMA) KAVRAMI _________

_________

(C e v a p C )

ren cilerde bulu nm as iste nilen ve e itim yo luyla kazan drla biiece k n ite likle re , hedefler de n ir. N N re te ce iz? so rusun a yan t a ran r. H e defler 2 'ye ayrlr:

-EGITIM BILIMLER-

55

Dikey Hedefler e ayrlr; 1. Uzak Hedef: Bir lkenin politik felsefesini yanstan, ulalmas ksa srede mmkn olmayan lkenin yetitirmek istedii bireyde grmek istedii en temel toplumsal davranlardr. (1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu) rnek hedefler; Eitimin her tr ve kademesinde frsat ve imkan eitliinin salanmas, Eitim sisteminin nitel verimliliini ykseltmek, Eitimin her kademesinde gstergelerini yakalamak, Avrupa Birlii

Aratrc, sorgulayc, bilimsel dnebilen bireyler yetitirmek. 2. Genel Hedef; retim kademeleri ve okullarn hedefleridir. (1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu) rnek hedefler;
* E
J

Ui O

Okulncesi eitimde okullama orannn gelimi 5 lkeler seviyesine karlmas, i|

o
Ui

Birletirilmi snf uygulamasn asgariye indirmek. 3. zel Hedef: Bir bilgi, disiplin, konu alan ya da jg derste rencilere kazandrlmak istenen zellikler S ve davranlardr. rnek hedefler; Trke Dersi iin bir rnek hedef ifadesi; Cmleyi elerine ayrabilme. genin evresini hesaplayabilme

56OZUMLU KAVRAMA TEST

-PROGRAM GELTRME-

1. Aadaki program trlerinden hangisi en kapsaml ve en geni program trdr? lilli Eitim Program II. retim Program III. Okul Program IV.Eitim Program V. Ders Program A) I B) II C) III D) IV E)V

Uzak hedef: Bir lkenin politik felsefesini yanstan, ulalmas ksa srede mmkn olmayan lkenin yetitirmek istedii ve bireyde grmek istedii en temel toplumsal davranlardr. (1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu) rnek hedefler; Eitimin her kademesinde gstergelerini yakalamak, Avrupa Birlii

Aratrc, sorgulayc, bilimset dnebilen bireyler yetitirmek.

(Cevap D)

En geni, kapsaml program tr eitim programdr. Daha sonra retim ve ders program gelmektedir. Milli Eitim Program ve Okul Program diye bir program tr mevcut deildir. (Cevap D)

3. Aadakilerin hangisi iyi bir eitim programnn zelliklerinden degildir? A) Eitim program, ilevsel olmaldr. B) Esnek oimaldr. C) Toplumun deer, gr ve isteklerine uygun olmaldr. D) Uygulanabilir ve uygulayclara yardmc olmaldr. E) Bilimsel olmayabilir, ama gncel olmaldr.

2. a) Eitim sisteminin ykseltilmesi,

nitel

verimliliinin

Eitim programnn zellikleri nem srasna gre: 1. Eitim program, ilevsel olmaidr. 2. Esnek olmaldr.

b) Eitimin her tr ve kademesinde frsat ve imkn eitliinin salanmas. Yukarda belirtilen hedef ifadeleri aadakilerden hangisinin hedef dzeyine rnektir? A) B) C) D) E) Genel hedef Yaknhedef Olas hedef Uzakhedef zelhedef

3. Toplumun deer, gr ve isteklerine uygun

olmaldr. 4. Uygulanabilir ve uygulayclara yardmc olmaldr.

5. Bilimsel ve gncel olmaldr. Eitim programlar

hem bilimsel ilkelere uygun olmal hem de bilimsei bilgiyi kullanmay retmelidir. Ayn zamanda gncel olmaldr. 6. Bir amaca ynelik olmaldr.

7. Ekonomiye uygunluk zellii gstermelidir.

(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI-

57

4.

Eitim programnn deerlendirme boyutu, ayn zamanda geri bildirim mekanizmasdr. Yukarda belirtilen aklamaya dayanarak eitim programnn deerlendirme ve gelitirme sreci hakknda ncelikle hangisi sylenebilir? A) B) C) D) E) Objektiftir. Frsat eitliini temel alr. Sreklidir. Duraandr. ok yntdr.

Aadakilerden hangisi renmenin olutuunu gsteren doru bir ifade deildir? A) Davranta gzlenebilir bir deime olmas B) Davranta deimenin nispeten srekli olmas C) Davrantaki deimenin yaant kazanma sonucunda olumas D) Davrantaki deimenin sadece byme sonucunda olumas E) Davrantaki deimenin yorgunluk, hastalk, ila alma vb. etkenlerle geici bir biimde meydana gelmemesi

Program gelitirme eitim programlarnn hazrlanmas, denenmesi ve deerlendirilip yeniden gzden geirilerek yeniden uyguianmas srecidir. Yani program gelitirme devam eden bir sretir. Program gelitirmenin deerlendirme esinde programn etkilii belirlenir ve bu sonular, programn eksiklikleri hakknda bilgi verir. Tm bu almalar programn ilerisi iin yaplacak iyiletirmeler iindir. (Cevap C) 5. lkretim kademesinde, 'Trke'yi etkili bir fcr ekilde kullanabilme" hedefi aadaki hedef trlerinden hangisine rnek verilebilir? A) B) C) D) E) Uzakhedefler Ders hedefleri zel hedefler Genel hedefler Olas hedefler

renmenin olabilmesi iin; a) Bireyin davrannda deiiklik olmas, b) Yaant sonucunda meydana gelmesi, iddetli bir k veya ses karsnda gsterilen tepkiler (refleks) ile uyku, byme, olgunlama, ila, yorgunluk vb. sonucunda olumu davran deiiklikleri renme rn deildir. c) Belli bir sre kalc olmas (geici deil!). Davrantaki deime sadece byme ile gereklemez, dier sosyal ve evresel faktrler ile de oluur.

(C evap D )

Aadakilerden hangisi kademesinde yer almaz? Genel hedef; retim kademeleri ve okullarn hedefleridir. (1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanunu) rnek hedefler; Okulncesi eitimde okullama orannn gelimi lkeler seviyesine karlmas, Birletirilmi snf uygulamasn asgariye indirmek. (Cevap D) A) B) C) D) E) Okul ncesi lkretim Ortaretim Uzaktan retim Yksekretim

rgn

eitim

Trk Eitim Sisteminde rgn eitim kademeleri; okulncesi, ilkretim, ortaretim ve yksekretim eklindedir. Uzaktan retim, bir retim yntemidir. (Cevap D)

58-

-PROGRAM GETRME-

8. Okullarda yaplan ders d etkinlikler iinde yer alan halk oyunlar, sportif ve dier sosyal etkinlikler, evre gezileri vb. faaliyetler aadaki programlarn hangisinde yer alr? A) B) C) D) E) rtkprogram Haftalk program Eitim program Rehberlik program retim program

10. Aadakilerden hangisi program gelitirme srecinde hedefleri belirlemede ve nem derecesini ortaya koymada yararlanlan bir eitim disiplinidir? A) B) C) D) E) Eitim Teknolojisi Eitim Felsefesi Eitim Sosyolojisi Eitim Ynetimi Eitim Psikolojisi

rtk program; eitimle ilgili ders ve ders d tm etkinlikleri kapsayan program trdr. rtk programlar araclyla zeflikle ders d etkinlikler dzenlenerek bireylerin farkl becerileri ve yetenekleri ortaya karlabilmektedir. rtk program faaliyetleri olarak; okullarda yaplan halk oyunlar etkinlikleri, sportif ve dier sosyal etkinlikler, evre gezileri gsterilebilir. (Cevap A)

Eitim felsefesinden; program gelitirme srecinde zellikle uzak hedefleri belirlemede ve bunlarn nem derecesini ortaya koymada yararlanlr. (Cevap B)

o m

11. "Eitim program iinde arlk tayan, bilgi kategorilerinden oluan, bilgi ve becerinin eitim programnn amalar dorultusunda ve plni bir biimde kazandrlmasna dnk program" aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) rtk Program Ders Program retim Program alma program Konu Program

9. Aadakilerden hangisi eitim programnn yatay hedeflerinden biri degildir? A) B) C) D) E) Bilisel hedefler Duyusal hedefler Genel hedefler Psikomotor hedefler Devinsel hedefler

Bloom'un taksonomisine gre yatay hedefler; bilisel, duyusal ve devinsel (psikomotor) olmak zere 3'e ayrlr. (Cevap C)

retim program, okul ya da okul dnda planlanm etkinlikler yoluyla salanan renme yaantlar dzeneidir. (. Demirel, Eitimde Program Gelitirme, s.6) retim program, eitim program iinde yer alan ve renme-retme sreleri ile ilgili tm etkinlikleri kapsar. retim program eitli smflarda ve derslerde ilenecek konularla ilgili tm retim faaliyetlerini iine alr. retim program eitim programnn kapsamnda yer alr ve rencilerde hedeflenen davranlar kazandrmak iin yaplacak tm etkinlikleri ierir. Eitim program rencilere "ne retelim?" sorusunun yant iken retim program "nasl retelim?" sorusunun yantdr. (Cevap C)

-EGITM BLMLER-

59

12. Bireyin herhangi bir eyle etkileimi sonucunda davranlarnda oluan kahc izli davran deiiklikleridir. Bu tanm aadaki kavramlardan hangisinindir? A) B) C) D) E) renme Eitme retim retme renim

bilmelidir (hedeften haberdar etme). rencinin retme-renme srecine etkin katlm iin bu srece gdlenmi olmas gerekmektedir. renci renme srecinde gerekleeceini dnd renmelere kar ilgi duymaldr. renilecek konunun nemini aklama ve edinecekleri bilgi ve beceriieri kullanacaklar yerleri aklama gdleme etkinlikleri iindedir. retmenin bu konu ok nemli, snavda soracam vb.yi kullanmas rencilerin ilgisini ve dikkatini konuya ynlendirmelerini ve gdlenmelerini salayacaktr. (Cevap B) 14. Program gelitirme sreci asndan lme ve deerlendirmenin en nemli ilevi aadakilerden hangisidir?

renme, bireyin evresiyle etkileimi sonucunda davranlarnda oluan kalc deimelerdir. Bir davran deiikliinin renme olarak nitelendirilebilmesi iin; 1-Gzlenebilir bir deime olmas 2-Davran deiikliinin srekli (kalc) olmas 3-Deiikliin yaant sonucu (evreyie etkileim sonucu) olmas 4-Davran deiikliinin ila, yorgunluk, alkol vb..: etkisiyle geici olmamas 5-Deimenin sadece byme olumamas gerekmektedir. sonucunda
UJ

A) Programn,

B) C) D)
E)

hedeflerin istenen dzeyde kazanlmasn salamada yeterliini belirlemektir ierik seiminde yaplan hatalar ortaya karmak renci ilgi ve ihtiyacna uygun olmayan yntem ve stratejileri beliriemek Program hedeflerini gerekletiren rencileri beliriemek Program gelitirme srecinin planlanmasna yardm etmek

Bunun yan sra eitim ise sistemli davran . deitirme sreleridir. M (CevapA) >

13. rencilere rendikleri konunun nemni ve nerede kullanabileceklerini aklama eitim durumlarnn hangi esi ile ilgilidir? A) B) C) D) E) Hedeften haberdar etme Gdleme Pekitire Dnt ipucu

f& M & S & s

Eitim durumlarn giri, gelime ve sonu etkinlikleri olarak ayrmak mmkndr. Giri etkinlikleri rencilerin retilecek konuya hazrlanmasdr ve hedeften haberdar etme ve gdlemeyi iine alr. ncelikli olarak renci o dersin sonunda gstermesi gereken davranlar

Eitim ortamnda yaplan lme ve deerlendirmeler retim sreci banda rencilerin mevcut durumlarn belirlemek, retim etkinlikleri devam ederken renme eksiklerini belirlemek, retimin sonunda da rencilerin hedeflenen davranlarn ne kadarn kazandn tespit etmek iin yaplr. Program gelitirme sreci asndan ise lme deerlendirme rencinin snanmas deil programn snanmasdr. Hazrlanan program iin seilen hedeflerin doruluu, bu hedefleri gerekletirmek iin belirlenen konu alannn tutarll ve hedefleri gerekletirmek iin izlenen yol, ksacas programn btn lme deerlendirme ile snanr. Programn yeterlilii o programn hedefledii davranlar kazandrma orandr. Bu adan eitim ortamnda yaplan deerlendirmeler ayn zamanda yrtlen programn ilerliinin de denetlenmesini salar. (Cevap A)

6015. "rencilerin istenen hedeflere ulamalar iin planlanan okul ii ve okul d tm retm erenme etkinliklerini kapsayan programdr." Yukarda tanm yaplan terim aadakilerden hangisidir? A) Eitim program B) retim program C) Ders program D) rtk program E) Yllk program E itim p ro g ra m ; re n e n e , o kuld a ve o k ul dnda etkinlikler yoluyla salanan renm e yaantlar dzenei olarak tanm lanabilir. (. D e m ire l, E itim de P ro g ra m G e litirm e , s.6 ) Burada kartrlabilecek seenekler retim program ve rtk programdr. retim program sadece bir dersin retimi ile ilgili etkinlikleri (okul ii ve okul d) kapsayan program dr. rtk program ise okul d etkinlikleri kapsamna alr. D ers program bir ders srecinde rencilere z hedeflenen davranlarn nasl kazandrlacan gsteren etkinlikleri kapsamaktadr. % (CevapA)

-PROGRAM GELTRME17. Sekiz yandaki kz ocuunu e itim ilkokula

g nde rmeye n

veli,

siste mimizin

aadaki hangi ilkesine aykn davranmtr? A) Karma eitim B) Sreklilik C) Eitim hakk D) Laiklik E) Demokrasi eitimi

Trk milli eitim sisteminin karma eitim ilkesi kz ve erkek ocuklarn birlikte eitim grmesini; sreklilik ilkesi verilen eitim hizmetlerinin hayat boyu bir devamllk gstermesi gerektii; laiklik ise eitim srecinin dini ilkelere gre yaplmamasn ve dini eitimin bireylerin istei dorultusunda yaplmas gerektii; demokrasi eitimi ilkesi ise yetitirilen bireylerin eitki ve demokratik ilkeleri benimsemi olmasdr. Soruda bahsedilen veli ocuunu okula gndermeyerek eitim hakkn elinden alyor demektir. Eitim hakk (Madde 7): Temel eitim grmek her Trk vatandann hakkdr. eitim Temel eitim kurumlarndan yararlanrlar. sonraki kurumlarndan

vatandalar ilgi, istidat ve kabiliyetleri lsnde 16. Aadakilerden hangisi, eitim kavramnn 5 tanm iinde bulunmaz ? ^
18>

(Cevap C) Aadakilerden hangisi rtk programlarn eitimdek ilevlerinden biri deildir ? A) rencilerin gizilglerini ortaya karmak B) Yaratcl gelitirmek C) Sosyai beceri kazandrmak D) rencilerin desteklemek E) Ders programlarnn kapsamn geniletmek her alandaki geliimlerini

A)

stendik

B) Bireylerin kendi yaants yolu ile C) Sre D) Zorunlu E) Davran deiiklii

Eitim bireylerde istendik davran deiiklii meydana getirme srecidir. stendik olma zellii eitimin bir ama iin, renen bireylere belli davranlar kazandrlmak istenmesidir. Eitim bir etkileim srecidir ve bireyin belli davranlar kazanmas bu etkileim sonucu bireyin yaants ile olur. Eitim bir sretir ve yaam boyu devam eder. Eitimin esas bireyde belli davran deiikliidir. Trk milli eitim sistemine gre ilkretim ne kadar zorunlu olsa da eitim kavramnn tanmnn iinde zorunluluk yani zorlama yoktur. (Cevap D) rtk program ders Bu d faaliyetleri retim programlar kapsamaktadr. etkinlikleri faaliyetler rtk

programlarnda olmayan sosyal, sportif ve kltrel iermektedir. rencilerin yaratclklarn gelitirmek, evresiyle etkili iletiim kurmalarn salamak yani rencinin her geliim alannda desteklenmesi amacyla hazrianmaldr. (Cevap E)

-E G T M B L M L E R 19. "Bir eitim kurumunun, ocuklar, genler ve yetikinler iin salad, mill eitimin ve kurumun amalarnn gereklemesine dnk tm faaliyetleri kapsar." ifadesi aadakilerden hangisinin tanmdr? A) B) C) D) E) retim Program Ders Program Eitim Program Eitim Plnlamas Genel Eitim Program

61

Eitim bireylere belli bir ama dorultusunda istendik davranlar kazandrma srecidir. retim bireyin davranlarnda kendi yaantlar yoluyla deiiklik yapma iidir. Eitim bir sretir retim ise bu sre ierisinde yer alan bir aratr. Eitim retimi kapsamaktadr. Her ikisinin de ortak yn amal olmas, planl olmas ve nesnesinin insan olmasdr. (Cevap E)

Eitim progrann renene (ocuk, gen, yetikin) belli bir hedef dorultusunda (milli eitim amalar) bu hedeflere ulamak iin salanan etkinlikleri ieren programlardr. retim program eitim program iinde yer alr ve retme faaliyetleri ile ilgili etkinlikleri kapsar. Ders program da retim program iinde yer alr ve dersle jlgili retim faaliyetlerinin sistemli bir biimde dzenlendii birplandr. Eitim program, belirlenen hedefler dorultusunda planlanan tm eitim etkinliklerini kapsamaktadr. retim program ise bir eitim basamanda eitli snf ve derslerde ele alnacak konularla ilgili tm retim etkinlikierini kapsamaktadr. Ders program da bir dersin retimiyle ilgili tm etkinlikleri kapsamaktadr. (. Demirel, Eitimde Program Gelitirme, s.7) (Cevap C)

20. Aadaki seeneklerde eitim ve retim kavramlaryla ilgili verilen ifadelerden hangisi yanltr? A) C) B) D) E) Eitim retime oranla daha genitir. retim amal, plnl ve programldr. Eitim temel amatr, retim ise bir aratr. Eitim yaam boyu bir sretir. retim eitimi kapsar.

62CEVAPLI KONU KAVRAMA TEST

-PROGRAM GETRME-

4. Okulun bir grevi de, bireye iinde yaad toplumun deerierini, kurallarn, geleneklerini ve greneklerini retmektir. Sz edilen bu ilev okulun aadaki hangi ilevini tanmlamaktadr? A) B) C) D) E) Toplumsal deimeyi hzlandrma Aklc dnmeyi salama Bireyin toplumsallamasn salama Salkl bireylerin geliimine katkda bulunma Demokrasiye olan nanc glendirme

1. renme kavram ve sreci ile ilgili olarak aadakilerden hangisi doru deildir?

A) renme srecine ne kadar ok duyu organ B)

C) katlrsa, renme o kadar ok kalc olur. Bakaiarnn yardm ile edinilen yaantlarn kalcl yksektir. renilenlerin ou gzlerin yardm ile olur. En iyi renme biimi kiinin kendisinin yaparak renmesidir. renme, bireyin herhangi bir eyle etkileimi sonucunda davranlarnda oluan kalc ve izli deiikliklerdir.

D)
E)

o >~ 2. Aadakilerden hangisi iyi bir eitim ;;.; programnn zellikleri arasnda saylamaz? 8

C /3

5. Aadakilerden hangisi eitim tanm ierisinde yer alan boyutlardan biri deildir? A) B) C) D) E) Kendi yaants yoluyla istendik Kastl Davran deitirme sreci Fiziki gelime

A) Eitim program ilevsel olmaldr. B) Esnek olmaldr. C) Toplumun gr ve isteklerine

^ ^

uygun olmaldr. D) Uygulayclara yardmc olmaldr. E) Hedefler; Ierik, eitim durumlar ve deerlendirmeye uygun olarak belirlenmelidir.

3. Bir disiplin ya da alma alan iin hazrlanan ve renciye kazandrlmas istenen zellikler aadakilerden hangisidir? A) Genelhedef B) Hedef davran C) zelhedef D) Uzakhedef E) Yatayhedef

6. Eitim programnm hedefleri dorultusunda renciye kazandrlmas istenen yeterliklerin (bilgi-beceri-tutum-davran) eitli dersler araclyla planl bir biimde dzenlendii klavuz kitap veya dokman ifadesi aadaki program trlerinden hangisini tanmlamaktadr? A) B) C) D) E) Eitim program retim program Ders program rtk program nite program

-EGITM BLIMLERI7. I. renme II. Eitim III.retim Yukarda belirtilen kavramlarn kapsam geniten dara doru uygun sras aadakilerden hangisidir?

63

10. Trk Eitim Sistemini dzenleyen 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanunu'nda eitimin temel amalar ve ilkeleri "iyi insan ve iyi vatanda yetitirmek, bireyleri meslek sahibi yapmak ve ada medeniyet dzeyine ulam bir toplum oluturmak" eklinde ifade edilmektedir. Program hedefleri asndan deerlendirildiinde bu hedefler aadakilerden hangisiyle rtmektedir? A) Uzak hedefler B) Ders hedefleri C) zelhedefler D) Gerek hedefler E) Olas hedefler

A B ) C ) D ) E )

l-lllll l-lllll lllll-l ll-llll lllll-l

8.

Onceden hazrlanm bir program o erevesinde amal ve planl olarak retim yoluyla gerekletirilen srecin tanm .1 aadakilerden hangisidir? " S A) Eitim g B) renme | C) Olgunlama "^ : D) nformal eitim 5 E) Formai Eitim

11. Genel olarak hedef, ulalmak istenen nokta olarak ifade edilir. Eitimde ise hedef, eitim srecine giren bireyin davranlarnda dolaysyla kiiliinde meydana gelmesi istenilen farkllamalar belirler. Eitilecek kiinin kazanmas gerekli davran ltlerini ortaya koyar. Yukardaki aklamalara dayanarak aadaki sorulardan hangisine cevap aranmaktadr? A) Niin D) Kim B) Nerede E) Ne C) Nasl

9.
Eitim sisteminde nitelikli insan gc yetitirmede en nenli rol stlenen retim kademesi aadakilerden hangisidir? A) ilkretim B) Temel eitim

12. Tarih dersinde retmenin Anadolu Uygarlklar konusu ile ilgili olarak rencileri Anadolu Medeniyetleri Mzesi'ne gtrmesi faaliyeti aadakilerden hangi program tr ierisinde yer alr? A) B) C) D) Gnlk plan Ders plan rtkprogram Eitim program

C ) O k u l n cesi
D) Ortaretim E) lkretim ikinci kademe

E) Ders prog ram

64-

-PROGRAM GETRME.

13. Aadakilerden hangisi iyi bir eitim programnn dierlerine gre en nemli zelliidir? A) B) C) D) E) levsellik Esneklik Uygulanabilirlik Ekonomiklik Toplum felsefesine uygunluk

14. Aadakilerden hangisi rgn eitim sistemine hi girmemi, herhangi bir eitim kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrlm olan bireylere itgi ve ihtiya duyduklar alanda rgn eitim yannda veya dnda dzenlenen eitim faaliyetlerinin tmn kapsar? A) B) C) D) E) rgn eitim Yaygn eitim Srekli eitim Mesleki eitim Akeitim

CEVAP ANAHTARI

1.B
5. E 9. D 13. A

2.E
6. B 10. A 14. B

3.C
7. B

4.C
8. E

...11.:.A............12. C

-E T M B L M L E R -

65

IKMI SORULAR ve ZMLER

1. Eitim, bireyin davrannda yaantlar yoluyla istendik deimeler oluturma srecidir. Bu tanmda, "istendik" szc ile anlatlmak istenen temel koul aadakilerden hangisidir? (KPSS2001) A) B) C) D) E) Eitim hedefleriyle ilgili olma Bireyin isteklerini dikkate alma Gncel gereksinimleri karlama Bireye fiziksel g kazandrma Toplumsal yardmlamay artrma Okullardaki retme-renme srecinde yer alan esas ge aadakilerden hangisinde birlikte verilmitir? (KPSS 2001) A) B) C) D) E) Okul, aile ve okul ile aile etkileimi retmen program, ders kitab ve aile retmen, renci ve renci velileri renci, retim program ve retim hizmeti Okul ynetimi, veli ve retmen

Eitimde plnlanm etkinliklerin nemi byktr. renenlere renme yaantlar salamak eitim programlar araclyla olur. (. Demirel, Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme, s:5) Eitim, plnl retme durumlar dzeneidir. Eitimin plnl olmas program banda belirlenen hedeflerdir. Eitim rencileri hedeflenen (istendik) davranlara ulatrmaktr.

Eitim, bir program dorultusunda rencilere istendik davranlart kazandrma srecidir. renme retme sreleri program, renci ve davranlarn kazandrld retim hizmetlerinden oluur. retme renme hizmetlerine aile katldka bu hizmetlerin verimlilii artar, ancak srece ailenin katlm zorunlu deildir. retmen esi ise, sadece etkinliklerin okullarda yrtlen ksmna katlr. retmen de renme sreci iin gerekli deildir (uzaktan retim: bilgisayar, televizyon, kitaplar). (Cevap D)

(Cevap A) ^ 2. retim plnlar (yllk pln, nite pln, gnlk s pln, ders pln) hazrlamann temel amac ^ Q aadakilerden hangisidir? (KPSS 2001)

UJ

A) renim etkinliklerini planl ve organize

B) C) D) E) ekilde dzenlemek Okulun evresiyle ilikisini glendirmek rencilerin ihtiyalarn belirlemek Okul-aile ibirliini glendirmek renciler arasndaki paylam artrmak

bir

"Eitim programnn srekli olarak gelitirilmesi gerekir." Aadakilerden hangisi bu anlaya uygun deildir? (KPSS 2001)

Eitim, rencilere istendik yaantlar kazandrma dzeneidir. rencilere hedeflediimiz davranlar kazandrma geliigzel, plnsz, programsz etkinliklerle olmaz. Pln kazandrmak istediimiz davranlarn nasl, hangi aralarla, hangi srada kazandrlacann dzenlenmesidir. Plnsz etkinliklerde amalara ulamak ok zordur. retimi planlamann temel amac retim etkinliklerini planl, organize ve verimli bir ekilde kullanabilmedir. (Cevap A)

A) lk

B)
C)

D)
E)

uygulamada yzde yz renme salayacak etkinlikte program hazrlamann ok g olmas Okullarn brokratik bir yap ierisinde rgtlenmi olmas Eitim teknolojisinde ilerlemeler kaydedilmesi Konu alanlarndaki bilgi birikiminde nemli deiiktikler olmas Bilginin srekli ve birikimli olarak deimesi

66-

-PROGRAM GELTRME-

Eitimin programnn hedef, ierik, renmeretme sreci ve deerlendirme eleri arasndaki dinamik ilikiler btndr. (Demirel, 2003) Program gelitirme, reim programnn tm gelerini daha etkili ve yeterli hale getirme srecidir. Dier bir deyile, program gelitirme, ulalmas beklenen hedefleri ve kapsad davranlarn saptanmasn, renme yaantlarnn seilip dzenlenme ve kazandnlmasn, renme yaantlarnn etkililiini yani hedeflere ne derece ulaldn ortaya koyabilecek lme ve deerlendirme etkinliklerini ve programn tm gelerine dnt verme ve dzeltme, almalarni bnyesinde bulunduran bir sretir. Ksaca program gelitirme, retim programnn geleri arasnda gelimeye dnk, karlkl ve embersel etkileimi salayan bir sretir. Program gelitirmeciler u sorular cevaplamak durumundadrlar. (Ertrk, 1977): Lrenciye olmaldr? kazandrlacak davranlar neler

Otoritelerin ou, "eitim programn, istendik hedef ve davranlarn kazanlmas iin stratejilerin belirlendii yazl dokman ya da eylem pln" olarak kabul etmektedirler. Bu gr, eitim programnn hangi boyutunu vurgulamaktadr? (KPSS 2002) A) B) C) D) E) retme renme yaklamlar Eitimin uzak hedefleri Konu kapsamnn yaps renme rnleri lme ve deerlendirme ilemleri

2. renci bu davranlar kazanmak iin, hangi ^ eitimsel yaantlar geirmeli yani hangi eitim durumlar dzenlenmelidir? >"

3. Bu eitimsel yaantlar, renciye davran

kazandrmak zere nasl rgtlenmelidir?

Eitim program, rencilere istendik davranlar kazandrmaktr denmesi, hedefleri tanmda n plna tkarr. Verilen tanmda ise, eitim program isendik davranlarn (hedeflerin) kazandrlmas iin konu ieriinin renciye hangi stratejilerle sunulacana ilikin yaplacak eylem pln n plndadr. Eitim programlarnda kazandrlmak istenen hedef davranlar, bu hedefleri kazandrmak iin kullanlacak ara ierik (konu), hedefleri kazandrmak iin izlenecek yol da retme renme yaklamlar (eitim durumlar) boyutunu oluturur. Tanmda da rencileri hedeflere uiatrmak iin kullanlacak strateji ve eylem pln yani retme renme yaklamlar zerindedurulmaktadr. (Cevap A) Bir blgede yaplan aratrmalar, bu blge ekonomisinde sanayi sektrnn arlk tadn gstermiti. Bunun zerine, bigedeki eitimde sanayi ile ilgili hedeflere ncelik verilmesi kararlatrlmtr. Bu karar, zellikle aadakilerden hangisi dikkate alnarak verilmitir? (KPSS 2002)

4. stendik

davranlar kazandrmak zere dzenlenen eitim durumlarnn etkinlilik derecesi nedir?

5. Deerlendirme sonularna gre, mevcut

programda ne gibi deiiklikler gereklidir? (Cevap B)

A) zel hedefler aratrma sonularna uygun

olarak belirlenmelidir,

B) Konu alanndaki yenilikler eitimin hedefleri

zerinde etkilidir.

C) Eitimin hedefleri belirlenirken toplumsal

evrenin ihtiyalar dikkate alnmaldr.

D) Eitim hedefleri belirlenirken deiik yollar

izlenebilir. E) Bireylerin eitimden beklentileri, zamandan zamana deiebilir.

-EGITIM BILIMLER-

67

Eitim, insana yaplan uzun vadell bir yatrmdr. Yetimi insan gcnn nicelii ve nitelii ile, lkenin kalknma hz arasnda anlaml bir iliki vardr. lkenin gereksinim duyduu insan gcn yetitirecek olan eitim sistemidir. Eitim hedefleri belirlenirken de toplumun ihtiya duyduu insan gc dikkate alnmaldr. Eitim sistemi en azndan tutarl bir retici ve tketici olarak yetitirmek zorundadr. Eer bunu salamazsa lke dar boaza ve entropiye debilir. Eitim sistemi, kendine yaplan harcamalar boa karm olur. Eitim toplumsal sistemin sadece ihtiyalarn karlamakla kalmamal onu deitirip gelitirebilmelidir. Eitim toplumsal geree hem uymal, hem de onu temele alp daha tutarlya doru deitirip gelitirmeye ynelmelidir. (Cevap C)

f&M&Ms
Eitim rencilere istendik davranlar kazandrma dzeneidir. istendik olmas kazandrlacak davranlarn kontroll olmas demektir. Eitim sreci sonunda rencilerin kendi abalaryla kazandklar davranlar, eitim hedefi olamaz. Eitim hedefleri rencilerin belli artlar altnda gstermeleri gereken, rencinin hazrbulunuluk dzeyiyle tutarl, gzlenebilir, llebilir davran ifadeleridir. (Cevap E)

o " E
UJ

Aadakilerden hangisi, hedef davranlara bal olarak belirlenmez? (KPSS 2002) A) B) C) D) E) Eitimin genel hedefleri eriin oluturulmas Deerlendirmede kullanlacak ltler renme yaantlar iin gerekii hazrlklar retme renme etkinlikleri

7. Eitim retim sreci sonunda rencilere kazandrlmas plnlanan hedeflerin belli niteliklerde olmas gerekir. Aadakilerden hangisi bu niteliklerden biri deildir? (KPSS 2002) A) renci davran olarak ifade edilmesi B) Davrann hangi koullar altnda gsterilmesi beklendiini belirtme C) rencinin hazr bulunuluuyla eriilebilir olma D) Gzlenebilir ve llebilir olma E) rencilerin kendi abalaryla ulaabilecekleri nitelikte olma

Eitim programlar, hedef, ierik, eitim durumlar ve deerlendirme elerinden oluur. Btn bu eler arasnda dinamik bir iliki vardr ve bu elerden birinde yaplacak bir deiiklik dier tm eleri etkiler. Eitim programnn temelini hedef davranlar oluturur nk program bu hedefleri kazandrmak iin plnlanr. erik, eitim durumlar (retme renme etkinlikleri) ve deerlendirme sreleri hedeflere gre beiirlenir. Eitimin genel hedefleri ise, bireysel ihtiyalar toplum ve konu alan ihtiyalarna gre belirlenir. Genel hedefler, hedef davranlar da iine alr ve daha kapsamldr. Hedef davranlar genel hedeflere gre belirlenir. (Cevap A)

689.

-PROGRAM GELTRME-

Bir retim programnn temel eleri, aadakilerden hangisinde tam olarak sunulmutur? (KPSS 2003)

A) Kritik B) C) D)
E)

davranlar; retme - renme etkinlikleri retmen ve renci; ierik; deerlendirme durumlar renci; retme - renme etkinlikleri; okul ynetimi zel hedefler; retme-renme etkinlikleri; deerlendirme durumlar retmen ve renci; okul ynetimi; veli

Eitim programnn drt temel esi vardr. Bu eler; hedef, ierik, renme-retme sreci ile lme-deerlendirmedir. Hedef kavram iinde renene kazandrlacak istendik davranlar da yer alr. erik esi ile, eitim programnda hedeflere uygun decek konular btn dnlmektedir. renme retme srecinde ise, hedeflere ulamak iin hangi renme retme modelleri, stratejileri, yntemleri ve tekniklerin seilecei belirtilmektedir. lme o 11. deerlendirme esinde hedef davraniarn ayr o ' a ayr tespit edilip, istendik davranlarn ne kadarnn kazandrld ve yaplan eitimin kalite kontrol vurgulanmaktadr. (. Demirel Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme, s.5) (Cevap D)

Eitim programlarnn ierik esi, retilecek konu kapsamdr. erik toplumsal, bireysel ve konu alan ihtiyalarna cevap vermelidir. Bireyin ihtiyalarna cevap veren ierik bireyin gnlk hayatta kullanabilecei bilgilerden oluur. Aklk ilkesi konutarn net, anlalr ve farkl yorumlara kapal oluudur. Btnlk anlatlacak konunun anlaml bir btn eklinde organize edilmi olmasdr. Dzeye uygunluk ieriin rencinin dzeyine uygun olmasdr (birinci snftaki ocuklara elementler anlatlmaz). Somutluk ilkesi, konunun somutlatrlarak rencinin anlamasn kolaylatracak ekilde dzenlenmesidir (ilk sayma ilemlerinin fasulyelerle yaptrlmas gibi), (Cevap C)

Plnlamadan uyguiamaya kadar retim etkinliklerinden sorumlu olan retmen, deiken snf koullaryla baa kmak iin srekli seenekler yaratmaldr. Bu durum gretim plnlarnda aadakilerden hangisinin gerekliligini vurgulamaktadr? (KPSS 2004) A) Ak ve kolay anlalr bir dille yazlm olma B) Uzun ve ayrntl bir biimde hazrlanma C) Esnek ve deiebilir nitelie sahip olma D) Yneticilerinin istek ve nerileri dorultusunda hazrlanma E) Uygun yntem ve teknikleri aka belirtme

10. retim srecinde nemli olan bireyin gereksinim duyaca yararl ve kullanlabilir bilgilerin retilmesidir. Bu gr, aadakilerden hangisini nemli klmaktadr? (KPSS 2004) A) B) C) D) E) Aklk Btnlk Yaama uygunluk Dzeye uygunluk Somutluk

Eitim plnlar eitim durumlarnn dzenlendii, gerekli ders ara gere, yntem ve tekniklerinin belirlendii dzenlemelerdir. Esnek ve tekdze yazlm altematifsiz programlar snf iindeki muhtemel eitim glklerini gidermede yetersiz kalr. Muhtemel renme eksikliklerinde retmen kulland yntem ve teknii hemen deitirebilmeli, rencilere farkl renme yaantlar sunabilmelidir. (Cevap C)

-EGITIM BILIMLERI-

69

12.

Trk milli eitiminin genel hedefleri aadakilerden hangisine gre belirlenir? (KPSS 2005) A) B) C) D) E) Milli Eitim Temel Kanunu Okul Ynetmelii DersPlan Tebliler Dergisi Mfredat Program

Eitimde hedefler dzeyde belirlenmektedir. lkenin politik felsefesini yanstan ve olduka genel olarak belirlenen uzak hedef, uzak hedefin yorumu ayn zamanda da okulun i grsn yanstan genel hedef, renciye kazandrlmas uygun grlen zellikler ve bir disiplin ya da bir alma alan iin hazrlanm olan hedefler de zel hedefler olarak tanmlanr. Bu sralama bir bakma hedeflerin dikey sraianmasn ortaya koymaktadr. (. Demirel, Eitimde Program Gelitirme, s.106) Uzak hedefler kolay kolay deimeyen hedeflerdir. Genel hedefier ise yetitirilmek istenen insan profili eklinde ifade edilen hedeflerdir. Bu hedefler de Milli Eitim Temel Kanunu'nda yazan hedeflerdir. Uzak hedefler lkenin hedefleri, Genel hedefler Milli Eitimin hedefleri eklinde dnlebilir. (Cevap A) .s
UJ

>

70-

-RETM LKE VE YNTEMLER.

GRETM LKE VE TEKNKLER

retim stratejileri, yntem ve teknikleri eitim-retim hedeflerine ynelik olarak ierii renciye aktarmada kullanlr ve eitim program elerinden renme-retme durumlar (eitim durumlar) ierisinde yer alr. Strateji, yntem ve tekniklere gemeden nce bunlarn temel kayna olan retme kavramndan ve aralarndaki ilikiden bahsetmek gerekmektedir.

TEMEL KAVRAMLAR 1. retme Kavram: retme, herhangi bir renmeyi salama ya da klavuzlama faaliyetidir. Stratejilerde ekilde grld gibi retmen ve renci merkezli stratejiler olarak ikiye ayrlr. r e n m e y i S a la m a r e n m e y i K la v u z la m a

(RETMEN MERKEZL) I (RENC MERKEZL)

STRATEJLER Sunu Yoluyla Tam renme

S T R A T E J L E R
Bulu Aratrma-nceleme Yapsalc

2. Kuram (Teori): Herhangi bir konuyla ilgili kantlanm, sistematik bilgiler btndr. renme kuram, renmenin herhangi bir yerde, herhangi bir yata nasl olutuuna dair bilgiler btndr. (Davran kuram- (uyarc-tepki), Pavlov, Thorndike, VVatson, Skinner, Bilisel kuram-Piaget) 3. retim Stratejisi: Dersin hedeflerine ulalmasn salayan ve yntemin belirlenmesine yn veren genel bir yaklamdr. Strateji, snf ierisindeki renmenin "nasl" olutuunu belirten yaklamlara denir. (Tmdengelim, tmevarm) 4. retim Yntemi: renciyi hedefe ulatrmak iin izlenen yollardr. Bizi amalarmza ulatran en ksa, en ucuz ve en az emek gerektiren sistemli yoldur.

5. retim Teknii: retimin etkinliini ykseltmek amacyla seilen beceri, ilem ya da yoldur. Bir yntemi uygulamaya koyma biimidir. Strateji, yntem ve teknikleri seerken ncelikli ve belirleyici deiken olarak hedefler dikkate alnr. Strateji hedefe, yntem stratejiye, teknik ise ynteme baldr. RETM STRATEJLER 1. SUNU YOLUYLA RETM STRATEJS (Anlaml renme/Al yoluyla renme Stratejisi) David Ausubel tarafndan bulu yoluyla retim stratejisine alternatif olarak gelitirilen retmen merkezli bir retim stratejisidir. Bilisel renme kuramna dayal olarak gelitirilmitir. Sunu yoluyla retim stratejisi, bilisel kuramclardan Gestalt psikolojisinden etkilenmitir. Gestalt kuramclara gre; btn paralarn toplamndan fazladr ve birey, btn paralarna ayrtrarak deil, btnlk iinde alglar. Getaltlara gre; bizler dnyay btn olarak alglarz. Orkestra onlara gre her mzisyenin ald notalarn toplam deil, farkl kalitede bir mziktir. Herhangi bir konu ile ilgili n renmelerin yeterli olmad ve konunun yeni renilmeye baland durumlarda "sunu yoluyla retim" renmeyi daha etkili olarak salamaktadr. Bu stratejiye gre; konu alannn kavramlar, ilkeleri, fikirleri, sreleri retmen tarafndan organize edilerek, rencilere sunulmal, renciler de sunulan bilgiyi anlaml bir biimde renmelidir, renciler bilgiyi kefetmekten ok, hazr olarak alrlar. Alt dzey hedef davranlarn (bilgi-kavrama) kazandrlmasnda kullanlr. Okullarda yaygn ekilde kullanlmaktadr. Ezberieyerek renmeye kar km, anlaml renmenin gerekletirilmesine nem vermitir. Ausubel'e gre renciler bilgileri kefetmekten

-EG ITIM BILIM LERI-

71

o k h a zr o la ra k aB u n e d e n le re n c ile ri b ir o n u lar m an tk l b ir sra tak ip lr. K etm elidir. rnekler b ulm a s re cine sok m a k y erine , nc ed en re n e m li b ir y e r tu t a r . T a n m ilk e v e k a v r a m la r tm en tarafn da n d zen le nm i, sralan m v e re v e rild ik te n s o n ra k o n u re tm e n v e re n c ile r nciler tarafn da n aln m a ya h azr ha le g etirilm i ie ri in tarafnda n rneklendirilir. s u n u lm a s g e r e k ir. B u s re a n la m l re n m e y i 3. re n c in in o lu m lu y n d h ab ir e zrl n n o lm a s s a la r. A n la m l re n m e b ire y le rin , re tim in b ir g e re k ir re n c i k o n tro l n dE e r re n c in in ( e ). so n ucu o la ra k n ce d e n e d ind ikle ri bilg ilerle ye n ile ri re n d i i b ilg i n c e d e n z ih n in d e o lu tu rd u u a ra sn d a b a la n t k u ra ra k a n la m l b ir b t n em alarla iliki iinde deilse ezberlem eye gid ebilir. oluturm alardr. 4. re n c i a n la m l re n m e yte k li v e k a ra rl" " is e S unu yoluyla retim stratejisinde anlam l re nm e o lm a ld r ( re n c i k o n tro l n d ). re n cin in e n e m li b ir y e r tu t a r . A n la m l r e n m e n in an lam l re nm eye niyetli ve kararl o lm as gerekir. ge r ekle e bilm es i i inrs in b t n d en p ara ya de d o ru i le n m es i re kir. B u ra da n yo la ka ra k r e t m e n v e re n c i a ra s m d a s z l ge 5. insanlarn da renm esini kolaylatrm ak iin dersin etkileim e yer verilm e lid ir. ilk olarak gen eli g sterilir sonra paralara geilir. B u 6. Y en i re n m e lere ba la m d an n c ek ilerin a n ce ise dersle ilgili ilke, kavram , genellem e ve tanm larn tam o larak ren ilm i o lm as gerekir. d e r s in b a n d a v e r ilm e s in i g e r e k tir ir . r e n c i kon uyu rneklendirir. 7. D erse ren cin in n e b ild ibala nm ald r. i ile 8. S u nu yoluyla ren m e nin 3 tem el aa m a s va rd r:E z b e r l e m e , t a n m a v e h a t r l a m a ( b i l g i v e k a v ra m a ) n ite li i ta y a n n m e - re tm e re 1. rg tle yicile rin ( n orga nize ed icile rin ) sun ulm a s d u ru m larn da ba vurulm a s uy gu nd ur, (G iri) 2. ren ilece k ye ni ko n un un su nu lm as (G e lim 2. retm en in G revi e) 3. B ilise l rg tlenm e nin glendirilm esi K o n u y u e n iy i e k ild e o r g a n iz e e t m e , u y g u n m K a vram h aritalan sklkia su nu yo lu yla retim ateryal ve ynte m leri belirlem e ve genelden zele stratejisinde kullanlr.vram haritalar: ni bir d o r u ( t m d e n g e lim ) i e r i i s is te m li b i im d e Ka ge ka vram b a l altnd aki kavram la rn b irbirleriyle cile re sunm aktr. ren ilikile rini g ste re n iki bo yu tlu bir e m a d r. K a vram ha rita la r, ka vram la r a ra snd aki ili kile ri e m3. tize u n u a S Y o lu y la re tim S tra te jis in in ed erek anlam l renm eyi salar. U yg u lan m as t 1. K u llan ld Y erler ve E tkili K u lla n m lkeleri 1. D e rs v e k o n u la r m d e n g e lim y n te m iy le (b tn den paraya-g en elden zele) ilenir. S tratejinin ku lla nld runla ndr; yerle 2. lk sunuu retm en yapar. retm en, rencilerin aktif ka tlm n sa lam aya alr. ren cile rin h erha ng i b ir k on uyla ilgili n B a lang sunularn retm en yapm akla ren m e le rinin (n b ilg ilerin ) ye te rli o lm ad ve birlikte (1-2 dak. ya da en fazla 5 dak.), hem en konunun yeni re n ilm e y e b a la n d arkasndan renciler fikirlerini, rneklerini, durum larda, tepkilerini akla r ve tartrlar. B u durum ders D ersin giri ksm nda, boyunca srer. K onuyla ilgili gerekelerin aklanm asnda, 3. A nlam l renm e m antki bir sra iind e S oy ut k avra m larn a kla nm as n da zellikle g e re k le m e lid ir. re tim a d m a d m ile rle r. D e rs o rg an ize e dicile rle b ala r. H er ren m e ilkretim birinci kadem ede. ba sa m a nd a , n ce ve yen i re nile nler S tra te jin in d a h a e tk ili ku lla n m n a y n e lik ilke le r arasnda yata y ve dikey ilikiler kurulur. unlardr: re tm en ta ra fm d a n ka vram , ilke , k u ral 1. re n c iy e s u n u la n i e ri in k e n d i i in d e b ir ve ya g en elle m e le rd en n c e o rg an ize ed icilerin verilm esi gerekir. b t n l k v e a n la m llk ta m a s g e rere tm e n (O k ir 4. Y e n i b ilg ile rle e s k i b ilg ile r a ra s n d a u yu m k o n tro l n d e ). re n ci k e n d i i in e ya ra y a ca k o la n olm al, btnlk oluturulm aldr. bilgileri anlam l bulur. 5. K avram , ilke, olgu ve genellem eler retim in ilk 2. T a n m , i lk e v e k a v r a m l a r v e rc e e lid ir . n ilm aam asnda verilir, sonra ayrntlara geilir.

72-

-O RETM LKE VE Y NTEM LER-

6. K onunun ana hatlar iyi belirlenm elidir. v e rile n h e d e fle r, n ite n in a n a h a tla r, h a z rlk 7. S o y u t a rlk l k o n u la r g ra fik , e m a , ea lm a la r; b u ko n u d a n e d n yo rs u n u z? g ib i k il, resim ler kullanlarak, som utlatrlm aldr. sorular birer n organize ed icid ir. retm e nin o gn S unu yolu yla retim , som ut kavram larn n e c e k k o n u n u n a n a h a tla rn v e rm e s i; y a n i i le anlam l hale getirilm esi iin bol rnek verm eyi, konunun balk ve alt baiklarn tahtaya ya zm as; o resim lerle, em alarla som utlatrm ay; ksacas de rste ulalacak h e d efle rin a klan m a s bire r n t m d u y u o rg a n la rn a h ita p e d e n u ya rclaorganize edici etkinliktir. tleyiciler 2'ye ayrlr: rn rg kullanlm asn gerektirir. rnekler, resim ler, /. A D r: em alar, g rsel ve dier eitim ara-ge releri k la yc rg tle yic ileersin g en el yap s n g steren ve son ra da n ren ecek le rin yerle tirildii sklkla kullanlr. 8. retm en sad ece anlatm yn temge ne l yap lardr. A klam al rg tle yicile r, ge ne i bir ini ka kullanm am aldr. A nlatm yntem inin yanndav ra m n y a d a k u ra m n , n e rm e n in ta n m d r. soru-ce va p ve ta rtm a y ntem le ri (Be d lge , yre ta nm ). re n cile rin karla tkla r bu kullanlm aldr. y a p n c e k i b ilg ile r in o r g a n iz e e d ilm e s in i v e 9. R esim , ekil, em a ve kavram haritalarylasda ra d a n re n ile c e k le rin is e d o ru y e rle re on konunun btnn rencilere gsterm elidir. y d e d ilm e sin i sa la r. D e rs kita p la rn n b a n d a k i ka S u n u yo lu y la re n m e iin re n cile rin z yu le r , i le n e c e k k o n u n u n a n a h a t la r b ir e r so e t t aklam al nrgtleyici nite li i ta r. rnein eitim d nm eleri o k ne m lid ir. B u ne de nle , b u yn te m program dersinin rgtleyicisi; H e def, erik, E itim ilkretim 5. snftan son raki snflar iin uygundur. D u ru m lar ve D e e rlen dirm e'dir. H a rita z erin de 4. rg tleyiciler (O rg an ize E d iciler) k o n g re le rin y a p ld e h irle r in g s te rilm e s i b ir organize edicidir. Y e n i b ilgile r iin bir y ap olutu ra n, ye ni b ilginin e r e ve s in i ize n ve ye n i b ilg inin re n cin in 2 .a h a a r la t n c rg t le y icK a v ra m la r n d K ile r: nc e kaz an m oldu u bilg i ile ilikile nd irilm e sini b en zerlik ve fa rkllklarn o rtaya ko yac ak ekild e s a la y a n , s o n ra d a n re n ile c e k b i lg yle pil a n r g t le m e dB u. rg tle y ic ile r d a h a i ar n ir yerle tirildii ge ne l e reve lere (ka o rg an ize n ce d e n re n ilm i ve ya b ilin e n b ir ko n u yu h i lplara) e d ic ile r ( n o rg a n ize e d ic iler) O rg a n iz e b ilin m e ye n b ir ko n u yla ka rla trr ve iliki ku ra r. d e n ir. e d ic ile r, re n cin in n b ilg ile ri ile y e n i s u n u laB a k z e rlik le rin v e fa rk l lk la r n r e n ilm e s in i c en b ilg i a ra s n d a ili k i k u rm a s n a , n b ilgkilela y la t r r . r n e in , b u lu y o lu y la r e t im o rin h a tr la n m a s n a y a rd m e d e r. D e rs n o rg s t riz t e j i s i n i b i lm e y e n r e n c i y e a a d a k i an a e edicilerle bala r. k a rla trc rg tle y ic i v e rild i in d e , ili ki k u ra ra k y en i rg t le y ic ile r (a k la y c v e k a r la tn c ) e yler re n m e si m m k n ha le ge lm ekte dir. ku lla nlr. nrgtleyicilerin balca ilevi: renenin S tratejiler Sunu Bulu h a li h azrda ki bild ikle ri ile elin deki ii ren eb B ilisel kuram dan etkilenm itir.* ilm e si * i in b ilm e s i g e r e k e n le r a r a s n d a k i b o Ezberlem e yoktur. lu u * * doldurm aktr. D ers btnden paraya doru * ilenir. O rg an ize ed icilerin tem el zellikleri: D ers paradan btne doru G e n e l o l a r a k k s a s z e l y a d a g r ilenir. sel bilgiden oluur. 5. re n ile c e k g e n i b ilg id e n n c e s u n u lu r.S n rllklar re n iie c e k y e n i b ilg i ile ilg ili a y rn ty te jinin sn rllklar u nlardr: S tra kapsam az. D aha st dzeyde dnm eyi re n c i a k tif o lm a d i iin re tm e n salayacak, tem el e reveyi verir. re n c in in y a n l re n m e le rin in fa rk n d a Y en i bilgiyle, konuyla iliki kurm ada araclk olm aya bilir. yapar. U y g u la m a v e s t d z e y h e d e f d a v ra n la rn D e rs in g e ne l ya psn g ste rir. rg tley iciler, s ze l ka za nd rlm a snd a e tkili d e ildir. a k la m a la r o la b ile c e i g ib i e k il, e m a , s o m u t m odeller, g rafikler, be nzetim ler, kavram ha ritalar ve zetle r olab ilir. rg tle yicile r , n iten in v e d ersin k o n u n u n b a l a n g c nvd a ilir . B ir o k d e r s er k it a b n d a v e b u k ita b n h e r n it e s in in b a n d a

-ETM BLMLER-

73

OZUMLU ONU KAVRAMA TEST

1. Bilisel alann bilgi (hatrlama) basama ile ilgili bir hedef davran kazandrlacaksa aadaki retim stratejilerinden hangisinin kullanlmas uygun olur? A) B) C) D) E) Sunu yoluyla retim Bulu yoluyla retim Aratrma-inceleme yoluyla retim Programl retim oklu Zeka Kuram 3. Aada belirtilen retim yntemlerine uygun bilisel alan basamaklar eletirmelerinden hangisi doru deildir? A) B) C) D) E) Arat rma-inceleme-Analiz/Sentez Bulu yoluyla retim-Kavrama rnek olay yntemi-Analiz Sunu yoluyla retim-Sentez Tartma yntemi-Analiz

Sunu yoluyla retim stratejisi bilgi ve kavrama dzeyindeki hedef davranlarn kazandrlmasnda etkilidir. (Cevap D) Sunu yoluyla retim stratejisine; ezberleme, tanma ve hatrlama (bilgi ve kavrama) nitelii tayan renme-retme durumlarnda bavurulmas uygundur. (CevapA)-^ o
L U Q

"E c
J i

retmenin o gn ilenecek konunun ana hatlarn vermesi; yani konunun balk ve alt balklarn tahtaya yazmas; o derste ulalacak hedefierin aklanmas etkinliini aadaki kavramlarn hangisine bir rnek olarak verebilirsiniz? A) B) C) D) E) n organize ediciler n koul renmelerin hatrlatlmas Taksonomi Akademik bilin Sezgisel dnme

"bz
'O itt

2. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim stratejisini etkili bir ekilde uygulamak isteyen bir retmenin ncelikle yapaca bir etkinliktir? A) Anlatlacak konuya ilikin ilgin rnekler bulma B) erii dzenli ve anlaml bir biimde renciye sunmaya alma C) erii ayrlan ders saatine sdrma D) rencileri seviye gruplarna blme E) Grup almas yntemleri uygulama

2UM:
Sunu yoluyla retim stratejisinde anlaml renme nemli bir yer tutar. Anlaml renmenin gerekleebilmesi iin dersin btnden paraya doru aamal ekilde ilenmesi gerekir. Buradan yola karak rencilerin de renmesini kolaylatrmak iin dersin ilk olarak geneli gsterilir sonra paralara geilir. (Cevap B)

Yeni bilgiler iin bir yap oluturan, yeni bilginin erevesini izen ve yeni bilginin rencinin daha nce kazanm olduu bilgi ile ilikilendirilmesini salayan, sonradan renilecek bilgilerin yerletirildii genel erevelere (kalplara) organize ediciler (n organize ediciler) denir. Organize ediciler, rencinin n bilgileri ile yeni sunulacak bilgi arasnda iliki kurmasna, n bilgilerin hatrlanmasna yardm eder. Ders n organize edicilerle balar. rgtleyiciler, szel aklamalar olabilecei gibi ekil, ema, somut modeller, grafikler, benzetimler, kavram haritalar ve zet olabilir. rgtleyiciler (n organize ediciler) dersin, nitenin ve konunun balangcnda verilir. (Cevap A)

74-

-OGRETM LKE VE YONTEMLER. 7. Herhangi bir konu ile ilgili n renmelerin yeterli olmad ve konunun yeni renilmeye balad durumlarda aadaki retim stratejilerinden hangisinin kullanlmas gerekir? A) B) C) D) E) Aratrma-inceleme yoluyla Sunu yoluyla Tam renme Yapsalc anlay Bulu yoluyla

5. Dersin ya da konularn bandaki aklamalar, emalar, zetler ve kavramlar renmeyi kolaylatracak rgtleyiciler olarak kullanlr. Yukarda belirtilen hususlar aadakilerden hangi retim stratejisi iin geerlidir? A) B) C) D) E) Bulu Tamrenme Yapsalc Sunu Aratrma-inceleme

rgtleyiciler, sklkla stratejisinde kullanlr.

sunu yoluyla retim (Cevap D

Herhangi bir konu ile ilgili n renmelerin yeterli olmad ve konunun yeni renilmeye balad durumlarda "sunu yoluyla retim" renmeyi daha etkili olarak salamaktadr. (Cevap B)

s o : w "Q
UJ

6. Sunu yoluyla retim stratejisinde retmenin temel grevi aadakilerden hangisidir? A) rencileri bulua gtrmek B) rencileri doruyu bulmaiar iin ynlendirmek C) rencilere farkl rneklerle, grsel ve iitset eitim aralarndan yardm alarak konuyu aklamak D) rencileri ibirliki almalara ynlendirmek E) rencilere rehberlik, koluk yapmak

Sunu yoluyla retim stratejisini uygulayan bir retmenin aadakilerden hangisini yapmas uygun deildir? A) Sunuunu deerlendirme ve son zetle bitirir. B) retmen renci ile iletiimi tekdzelikten karmak iin mekler, modeller, resimler, eitim yazlmlar kullanr. C) renciyi dersin giriinde hedeften haberdar eder. D) Kavramlar arasndaki ilikileri ortaya koymak zere kavram haritalarn kullanr. E) Tmevarm yntemini uygular.

Konuyu en iyi ekilde organize etme, uygun materyal ve yntemleri belirleme ve genelden zele doru (tmdengelim) ierii sistemli biimde rencilere sunmaktr. (Cevap C)

Anlaml renmenin gerekleebilmesi iin dersin btnden paraya doru (tmdengelim) ilenmesi gerekir. Sunu yoluyla retim stratejisinde, ders ve konular tmdengelim yntemiyle (btnden paraya-genelden zele) ilenir. (Cevap E)

-EGITIM BLMLER-

75

9.

Aadakilerin hangisi sunu yoluyla retim stratejisinde rgtleyicilerin kullanlmasnn en nemli yarar olarak nitelendirilebilir? A) renciyi bilgilendirir. B) retilmesi gereken bilgileri ematize ederek, grselletirilmesini salar. C) rencilerin gereksiz soruiar sormasn engelleyerek retmenin zaman kazanmasn salar. D) Organize ediciler renciyi motive eder. E) Yeni bilgilerin rencinin daha nceden kazanm olduu bilgi ile ilikilendirilmesini salar.

11. lkretimin zellikle I. kademesinde, derste gerekletirilecek retim aktivitelerinde aadakilerden hangisinin gz nnde tutulmas doru degildir? A) B) C) D) E) Yakndan uzaa gitme Tmdengelim oklu renme ilkesi Soyut kavramlara ncelik verme Basitten karmaa doru ilerleme

Ausubel'e gre renciler bilgileri kefetmekten ok hazr olarak alr. Bu nedenle rencileri bir bulma srecine sokmak yerine, nceden retmen tarafndan dzenlenmi, sralanm ve renciler tarafndan alnmaya hazr hale getirilmi ieriin sunulmas gerekir. Bu sre anlaml renmeyi salar. Anlaml renme bireylerin, retimin bir sonucu olarak nceden edindikleri bilgilerle yenileri arasnda balant kurarak anlaml bir btn oluturmalardr. Anlaml renme, eski bilgilerle yeni bilgiler arasndaki ilikiyi salar. (Cevap E) s 10.1.Tamrenme II. Sunu yoluyla retim III. Aratrma-inceleme yoluyla retim IV.Yapsalc renme V. Bulu yoluyla retim Yukarda verilen retim stratejilerinin hangisinde retmenin rol rehber, ko ve ynlendiricidir? A) l-ll-lll D) V-IV-I B) III-IV-V E) IV-I-V C) I-II-IV " 5
l

lkretimin 7-12 ya dnemi somut ilemler dnemidir, bu dnemde mmkn olduunca konunun gzle grlmesi, elle tutulmas ve paralara ayrlmas renilmesini kolaylatrr, unutulmasn azaltr. (Cevap D)

12. Aadaki kavramlarn hangisi retimde hedeflerin basitten karmaa, somuttan soyuta aamal ekilde snflandrlmasn tanmlar? A) B) C) D) E) Taksonomik Snfsal aamallk Btnsellik Aamallk Alansal snflama

Tam renme ve sunu yoluyla retim stratejisi retmen merkezlidir. Aratrma-inceleme yoluyla retim, yapsalc anlay ve bulu yoluyla retim stratejisi renci merkezlidir. retmenin rol rehber ve kotur. (Cevap B)

Eitimde hedeflerin basitten karmaa ve somuttan soyuta aamal ekilde snflanmasna taksonomi denir. (Cevap A)

76-

-RETM LKE VE YNTEMLER-

13. Snfta bir renci genellikle derslerde kattan kk oyuncaklar yapyor ve derslerde bu ynde etkinliklere yneliyor. retmen bu durum karsnda aadakilerden hangisini yaparsa uygun bir davran sergiler? A) rencinin yapt kat oyuncaklar sadece i teknik dersinde yapabileceini ifade etme B) rencinin kat oyuncakiar yapmasn yasaklama C) Srekli renciyi her derste bu aktiviteleri yapmasn engellemek amacyla uyarma D) Bu yeteneini gelitirebilecei dersle ilgili aktiviteler yaptrma E) renciye herhangi bir konu ile ilgli kattan oyuncaklaryaptrma

CEVAPLI KONU KAVRAMA TEST

1. Aadakilerden hangisi dersin hedeflerine ulalmasn salayan yntemin uygulanma biimidir? A) B) C) D) E) Yntem Strateji Eitim durumu Teknik Taktik

retmenin renciyi bu yeteneini gelitirebilecei dersle ilgilj aktivitelere ynlendirmesi uygun bir davran olur. (Cevap D) 2. Aadakilerden hangisi bir konuyu renmek ya da retmek, bir sorunu zmek. bir deneyi gerekletirmek gibi amalara ulamak iin bilinli olarak seilen ve izlenen dzenli yoldur? A) Yntem B) Strateji C) Kuram

D ) T e k n ik
E) retinn

3. "Her yiidin bir yourt yiyii vardr" atasz aadaki yaklamlarn hangisini aklamada gzel bir rnek olur? A) B) C) D) E) Strateji Yntem Kuram Taktik Teknik

-EGTIM BLMLERl 4. Strateji, yntem, teknik kavramlar arasndaki iliki aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?

77

7. I-Balang sunusunu retmen yapar arkasndan renciler fikirierini aklarlar. Il-mekler nemlidir. Szei mekierin yannda resim, ema ve dier grsel rnekler kullanlr. Ill-Tmdengelim yaklamna dayand iin nce genel kavramlar sonra bu kavramlarn kapsamndaki zel ve dar kavramlar sunulur. Yukarda belirtilen zeilikler aadakilerden hangi retim stratejisine aittir? A) B) C) D) E) Aratrma-inceleme Tam renme Yapsalc renme Problem zme Sunu yoluyla retim

A) Yntem seerken ncelikli olarak teknik

dikkate alnr.

B) Strateji hedefe, yntem ve teknie gre

belirlenir.

C) Strateji, yntem ve teknik seilirken ncelikle

hedefler dikkate alnr. D) Yntem seerken ncelikle ierik dikkate alnr. E) Yntem stratejiye, hedef ynteme gre belirlenir.

5. Aadaki retim stratejilerinin hangisinde retmen dierlerine oranla daha aktiftir? A) B) C) D) E) Yapsalclk Bulu Problem zme Aratrma inceleme Sunu yoluyla retim

Aadakilerden hangisi Ausubel'in gelitirdii sunu yoluyla retim stratejisi ile ilgili doru bir ifade deildir?

A) renciye

B)

o m
>

C)

D)

E)

ksa zamanda ok bilgi aktarlmasnda kullanlr. Ders ve konular tmdengelim yntemiyle ilenir. rencinin renme srecine etkin katlm sz konusudur. Yeni konularn renilmesinde "rgtleyiciler"den yararlanlmasn vurgular. Kavram haritalar skikla kullanlr.

6. Kavramlarn benzerlik ve farkllklarn ortaya koyacak ekilde yaplan rgtlemedir. Bu rgtleyiciler daha nceden renilmi veya bilinen bir konuyu hi bilinmeyen bir konuyla karlatrr ve iliki kurar. Yukarda tanmlanan rgtleyici tann ve uygun retim stratejisi aadakilerin hangisinde doru olarak verilmitir? A) B) C) D) E) Aklayc-Duyusal yaklam rgtleyici-Bulu yoluyla Karlatrc-Bulu yoluyla Aklayc-Yapsalc Karlatrc-Sunu yoluyla

9. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim stratejisinde kullanlan organize edicilerin (rgtleyiciler) temel zellikleri arasnda saylamaz?

A) Genel olarak ksa szel ya da grsel bilgiden

oluur.

B) renilecek yeni bilgi ile ilgili ayrnty

kapsamaz. Daha st dzeyde dnmeyi salayacak, temel ereveyi verir. C) renilecek geni biigiden nce sunulur. D) rgtleyiciler, szel aklamalar olabilecei gibi ekil, ema, somut modeller, grafikler, benzetimler, kavram haritalar ve zet olabilir. E) rgtleyiciler dersin, nitenin ya da konunun

sonunda verilir.

78-

-RETM LKE VE YNTEMLER. 13. Kavram retiminde btnn paralar ile verilmesini savunan (nce btn-sonra paralar) retim stratejisi aadakilerden hangisidir? A) B) C) D) E) Sunuyoluyla Bulu yoluyla Aratrma-inceleme yoluyla Gzlem yolu ile Ibirliine dayal retim

10. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim stratejisinin bir zellii deildir?

A) retmen,

B)

C)
D) E)

rencilerin aktif katlmn salamaya alr. Balang sunularn retmen yapmakla birlikte, hemen arkasndan renciler fikirlerini, meklerini, tepkilerini aklar ve tartrlar. Genelden zele doru ders ilenir. mekler, resimler, emaiar, grsel ve dier eitim ara-gereleri sklkla kullanlr. rnek-kural yntemi sklkla kullanlr. retim adm adm ilerler. Ders organize edicilerle balar.

H.Sunu yoluyla retim stratejisinde "anlaml renmenin" salanabilmesi iin aadakilerden hangisinin yaplmamas gerekir?

14. Sunu yoluyla retim (Anlaml renme) stratejisi aadakilerden hangi eitimci tarafndan gelitirilmitir? A) B) C) D) E) Ausubel John Devvey Bloom Piaget Bruner

A) rencinin renme srecine ynelik olumlu j

ynde bir hazrlnn olmas gerekir. m

B) renci anlaml renmeye "istekli ve kararl"

olmaldr. o C) Sunulan bilgilerin renciler iin anlaml ! olmas gerekir. D) renilecek bilgiler kendi iinde bir btnlk veanlamllktamaldr. E) renciler sezgisel dnmeye tevik edilir.

12. Sunu yoluyla retim stratejisini dersinde uygulayan bir retmenin aadakilerden hangisini yapmas uygun olmaz?

15. Aadakilerden hangisi sunu yoluyla retim stratejisine ait doru bir ifadedir? A) Yapsalc renme kuramndan etkilenmitir. B) Bloom tarafndan gelitirilmitir. C) Ders ve konular tmdengelim yntemiyle ilenir. D) rgtleyiciler (aklayc ve karlatrclar) kullanlmaz. E) st dzey hedef davranlar (uygulama, analiz, sentez, deerlendirme) gerekletirmeye uygundur.

A) Anlatm ve soru-cevap yntemini birlikte

B) C) D) E) kullanmaldr. lk sunum rencilere yaptrlmaldr. En genel kavram ncelikle vermelidir. Konular btnden paraya doru vermelidir. Sunu resim, ema, grafik ve grsel aragerelerle desteklenmelidir.

-EGITM BMLERI16. rencinin derse katlmnn en nemli belirtilerinden biri rencinin dikkat etmesi ve dikkatini renme sresince devam ettirebilmesidir. Aadakilerden hangisi retmenin rencinin dikkatini ekmek iin yapmas gerekenlerden biri deildir? A) retmenin ses tonunu birden ykseltmesi B) retmenin srpriz unsuru tayan bir durumu snfa getirmesi C) Farkl parlak renklerin kullanlmas D) retimin belirli bir sra ve dzen iinde verilmesi E) retmenin "bu noktaya dikkat edelim", "buras nemli" demesi

79

"o cc
UJ Q
UJ

'm "tz
' O
L

Q UJ
>

! 1.D 5.E 9.E 1 3. A 2.A 6.E 10. D 1 4. A

CEVAP ANAHTARI 3.E 7. E 1 1.E 1 5. C 4. C 8. C 12. B 16. D

80-

-OGRETM LKE VE YONTEMLER.

IKMI SORULAR ve ZMLER

1. Kavramlar arasndaki ilikileri retmek isteyen bir retmen iin en uygun hazrlk aadakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

A) Kavramlarn eitli dillerdeki karlklarn

B) C) belirlemek Kavram haritas oluturmak Kavramlarn tanmlamasn yapmak Kavramlara rnek olan ve olmayan olay, durum veya nesneler bulmak Kavramnn somutluk-soyutluk derecesini incelemek ve bunu rneklerle aklamak

D)
E)

Sunu yoluyla retme genelden zele doru hiyerarik bir sra izler. Daha genel ve kapsaml konular nce, bu kavramn kapsamnda yer alan daha zel ve dar kavramlar sonra sunulur. retim adm adm ilerler. Ders n organize edicilerle balar. Her renme basamanda, nce ve yeni renilenler arasnda yatay ve dikey j ilikiler kurulur. (N. Senemolu; Geliim renme 8 ve retim, s. 478) Sunu yoluyla retimin g aamas vardr; bunlardan ilki yani balang aamas n organize edicilerin sunulmasu. Bu ^ basamakta derste ilenecek konunun ve ilgili ayrntlarn yerletirilecei bir yap oluturulur. Bu kavram haritas sayesinde renci nceki renmeieriyle balant kurar ve anlaml renmeler gerekleebilir. Kavram haritas ayn zamanda rencinin renilecek kavramlar arasndaki ilikileri bir btn olarak grmesini salar. (Cevap B)

Uzun zamandr okullarda hakim olan anlatm yntemi ekonomiklii ve kolayl ile oka tercih edilmektedir. Dz anlatm, halen en ok kullanlan retim yntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu yntemi etkili kullanabilmek iin anlatcnn konuya hakim, anlatm becerileri gelimi olmaldr. Baz kiiler bu yntemle, zellikle retmen dersi ok iyi anlatrsa, ok ey renebilir. Anlatma dayal derslerin bir ok yarar var: biigileri etkili ekilde iletir, kalabalk snflarda iletiim kurmak iin en iyi yoldur, heves -ballk - heyecan gibi gl duygular uyandrabilir. Ancak, bu yntemin baz nemli sorunlar da vardr. Birok kii sunu ne kadar dinamik veya elendirici olursa olsun pasif ekilde dinlerken renmeyebilir. Derslerde renci katlmn arttrdnz zaman, ayn zamanda rencilerin dikkatlerini ekmi, ierii akla kavuturmu, fikirleri bireysel durumlara uygun hale getirmi, kavramaya yardmc olmu olursunuz. Sonu olarak, renciler daha fazla renir. (Cevap E) Sunu yoluyla etkili bir retim yapmak isteyen retmen, aadakilerden hangisinden kanmahdr? (2001 KPSS)

A) Sunuunda btn rencilerin anlayabilecei

birdil kullanma

B) Sadece dz anlatm tekniini kullanarak

konunun btn boyutlarn aklama

C) rencileri neleri renecekieri konusunda

bilgilendirme

D) Sunuunu ses tonu deiiklikleri, jest ve

mimiklerle destekleme E) Sunuunu, nemli ksmlar toplayarak bitirme

2. retmen, aadaki yntemlerden hangisini uzun sre kullanrsa, rencilerin retmerenme srecine etkin katlmn salamada yetersiz kalr? (2001 KPSS) A) B) C) D) E) Buluyntemi Rol oynama yntemi Problem zme yntemi Soru - yant yntemi Anlatm yntemi

Sunu yolu anlaml renmeyi salayan bir retim yaklamdr. retmen ierii ve konular anlaml bir yap btnlne getirerek snfa aktarr. Sunu yoluyla retim stratejisinde retmen-renci etkileimi youndur. Sorucevap, ipucu, dnt-dzeltme ve renci katlm sz konusudur. Bu nedenle sunu yoluyla retim stratejisinde retmen yalnzca dz anlatm tekniini kullanmaz. (Cevap B)

-ETM BMLER4. Her birey bilisel, duyusal ve devinimsel (psikomotor) zellikleri bakmndan birbirinden farkldr. Bu durumu dikkate alan bir retmen, okulda retim srecini nasl dzenlemelidir? (2002 KPSS) A) Her renci iin ayr bir program hazrlamal B) retmen, snftaki ortalama bir renciyi dikkate almal C) eitli retim yntem ve tekniklerinden yararlanmai D) Her renci iin ayr bir retim etkinlii hazrlamal E) rencilere, yarma sorumluluunu vermeli

81

Hazrlk etkinlikleri dersin banda renciyi retilecek konuya hazrlamak iin yaplan etkinliklerdir. Bu etkinliklerin banda renciyi duyusal olarak derse hazrlamak yer alr. rencinin dikkatini ve ilgisini konuya ekme, rencileri renmeye istekli hale getirme yani gdleme renciyi duyusal olarak derse hazrlamaktr. Bilisel olarak da renciye o ders iin gerekli n koul renmelerin hatrlatlmas ve varsa eksiklerin tamamlanmas yer almaktadr. Hazrlk etkinliklerinde n koul renmeler daha ok renci hazrbulunuluk dzeyi ile ilgilidir. rencileri derse istekli hale getirme duyusal sreleri ierir ve gdleme almalardr. (Cevap C) Bir retmen snf ii retim etkinliklerini dzenlemek istemektedir. Ancak renciler arasndaki bireysel farkllklar da dikkate almak istemektedir. Bu durumda aadakilerden hangisine ncelik vermelidir? (2003 KPSS) A) B) C) D) E) erii sunmak iin ayrlan sreyi artrmak Her renciye uygun ierik sunmak erii, meklerle zenginletirmek rencileri gdlemek eitli yntem ve tekniklerden yararlanmak

Gnmzde renciler arasndaki farklara gre retim yapma gereklilii savunulmaktadr. nk her renci kendi yapsna, yaantsna ve renme biimine gre eitim alma hakkna sahip olmaldr. Eitim gittike bireyselletirilmelidir. Ancak snf ortamnda eitimin bireyselletirilmesi adna her renci iin ayr bir program ve her renci iin ayr etkinlik imkanszdr. Eitimin bireyselletirilmesi ancak rencinin renme stiline uygun retim hizmetleriyle gerekleir. Bu da ancak retim ortamnda farkl retim yntem ve tekniklerinin kullanlmasyla mmkndr. retmenin kullanaca eitli teknikler farkl renciler iin anlaml renme ortamlar olumasna yardmc olur. (Cevap C)

5.
Dersin banda rencilerin, renmeye istekli hale getirilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? (2003 KPSS) A) B) C) D) E) Dersin ierii hakknda bilgi verme Hazrbulunuluk dzeyini artrma Hedeflenen davran renmeye gdleme renciler arasnda etkileim salama Kullanlacak yntem ve teknikleri tantma

renciler arasndaki farklar retim sreci sonunda da rne yansmaktadr yani her renci ayn dzeyde renememektedir. Snfta renmeyi etkileyen renciler arasndaki farkiar; zeka, derse kar ilgi ve tutum, dersle ilgili n koul renmeler, rencinin hazrbulunuluk dzeyi, rencinin renme stili vb. Bu farklardan bazlar eitim ortamnda kapatlabilir. rnein derse balamadan nce tm rencilerin n koul renmeleri eitlenebilir veya derse farkl ve deiik bir balangla tm renciler gdlenebilir. Fakat ders ilerken rencilerin renme stillerinden kaynaklanan farkllklar ortaya kar. Her renci iin ayr bir program hazrlamak toplu retimde kalabalk snflarda imkanszdr. Farkl renme stilleri olan renciler iin yaplacak tek ey sadece tek bir teknik deil eitli teknik ve yntemler kullanarak tm rencilere hitap etmektir. (Cevap E)

82-

-OGRETIM LKE VE YONTEMLER-

7. renci dzeyine uygunluk ilkesinin snf iinde etkili bir biimde uygulanmas iin aadakilerden hangisine ncelik verilmelidir? (2003 KPSS)

A) eriin ak, net ve anlalr bir biimde

sunulmas hazrbulunuluk durumunun dikkate alnmas C) renciler aras etkileimin artmas D) Grupla alma tekniklerinin uygulanmas E) retmenin retim srecinin dnda kalmas

B) rencilerin

Sunu yoluyla retim konu merkezlidir. Sunu yoluyla retimin etkili kullanlmas iin ieriin genelden zele dzenli ve anlaml bir biimde sunulmas gerekir. Dier seenekler de etkili retim iin gereklidir fakat dier seenekler daha ok renci merkezli olduu iin sunu yoluyla retim yntemi iin uygun deildir. (Cevap A) retmen, retim srecinde uygun metodu belirlerken aadakilerden hangisini gz nnde bulundurmak zorunda degildir? (2003 KPSS) A) B) C) D) E) rencilerin ilgi, ihtiya ve beklentilerini Kazandrlmas gereken davranlar lenecek konunun zelliklerini Okulun sahip olduu olanak ve kaynaklar renci velilerinin kiisel tercihlerini

retim ierii rencinin beklentilerine, amalarna uygun ise rencinin etkin katlmt dolaysyla da renme dzeyi ykselir. retimin ierii, rencinin beklentilerine cevap vermiyor ve rencinin amalarn gerekletirmiyorsa renme dzeyi der. (N. Senemolu; Geliim renme ve retim, s.383). rencilerin dzeylerine uygun dzenlenen eitim ortamlar rencinin hazrbulunuluk dzeyi dikkate alnarak planlanr. Hazrbulunuluk n renmeler, yeni bilginin kolayca kazanlmasnda, etkili olduu gibi, yeni bilginin nasl kazanlacana yol gstermede de etkili olur. (Cevap B)

A, B, C ve bulundurulmas seeneinin ise zorunlu deildir.

D seenekleri gz nnde ge re ke n me t o t l ar d r. E gz nnde bulundurulmas (Cevap E)

BilgNotof ( r e n c ile r a r a s n d a k i b ir e y s e l fa r k llkimrj e i t la |ortam n d a e itli y n te m v e te k nik ler ku lla nlarak e10.az a; retmen, belirli bir konunun retmen Bir renme srecindeki ilk denemesinde, iindirilebilir. ! rencilerin hedef alnan davran
kazanarnadklarn tespit ederse ncelikle aadakilerden hangisini yapmaldr? (2004 KPSS)

8. Sunu yoluyla retme yaklamn etkili bir biimde kullanmak isteyen bir retmen aadakilerden hangisini ncelikli olarak gz nnde bulundurmaldr? (2003 KPSS)

A) renme gl yaayan rencileri okul

rehberlik servisine gndermelidir. baarszlk nedenlerini belirlemek iin velilerle grmelidir. C) Yneticilerin desteini almak iin yaanan sorunu okul ynetimine bildirmelidir. D) Kulland yntem, teknik ve ara-gerelerde deiiklik yaparak retme-renme srecini farkl biimde tekrarlamaldr. E) Eitim hedefleriyle ieriin tutarlln test etmelidir.

B) rencilerin

A) ierii dzenli ve anlaml biimde sunmaya

alma B) renci merkezli retim salanmaldr C) rencilerin derse gdlenmesi salanmaldr D) Snfta seviye gruplar (homojen gruplar) oluturma E) rencilerin hazrbulunuluk dzeyini deerlendirmeiidir

JEGITIM BILIMLER-

83

retme-renme sreleri rencilere istenen davranlarn kazandrlmasn salayan yaantlarn dzenlenmesidir. Bu dzenleme ilemi uygun yntem ve tekniin seilmesi ve kullanlacak ara-gere ve materyallerin belirlenmesidir. Eitim durumlar dzenlenirken renci merkezde tutulmaldr. Etkinlie dayal renci seviyesine uygun yaantlar her zaman daha etkilidir. Eer dzenlenen eitim sreleri ilk denemede baarsz olursa yani program hedeflerini rencilere kazandrmakta yetersiz kalrsa kullanlan teknik, yntem, ara-gere gzden geirilmelidir. Farkl bir renme-retme durumu dzenlenmeli ve tekrar denenmelidir. (Cevap D)

12. Aada verilen hangi retim stratejisinde rencilerin z deerlendirme yapma imkan en azdr? (2005 KPSS) A) B) C) D) E) Bulu yoluyla renme Sunu yoluyla renme Tam renme Programl renme Aratrma inceleme yoluyla renme

11. retme-renme srelerinde retmenin " o renciyi temele alarak ierii dzenli ve CC anlaml bir btnlk iinde sunmasnn o renciye salayaca en nemli yarar aadakilerden hangisidir? (2004 KPSS) A) retimin hedeflerine daha etkili ulalmas B) erikte n plana kan ayrntlara odaklanlmas C) birlii iinde allmas D) Materyallerin daha ekonomik kullanlmas E) retimin elenceli olarak alglanmas

Sunu yoluyla retim bulu yoluyla retime alternatif olarak gelitirilmitir ve rencinin bilgiyi hazr aldn savunur. Sunu yoluyla retimde bilgiler, olgular ve kavramlar renciye hazr olarak verilir. Ausubel'e gre renmenin anlaml olabilmesi iin bilginin illa da renci tarafndan bulunmas gerekemez. Bu retim ynteminde renci pasiftir. rencinin renecei bilgiyi muhakeme etmesi aratrmas gerekmez, bilgiyi hazr alr. rencinin pasif olduu bu retim stratejisi renciye z deerlendirme yapma imkan dahaaztanr. (Cevap B)

Eitim durumlarnn renci merkezli oimas ve ieriin sistemli ve anlalr bir biimde sunulmas programn balangcnda belirlenen program hedeflerine daha abuk ve etkili bir ekilde ulalmasn salar. Eitim programlarnn sre (renme-retme sreleri) ve ierik boyutu program hedeflerinin kazandrlmas ile ilgilidir. Sre boyutunda program hedeflerine ulamak iin nasl bir yol izlenecei, ierik boyutunda ise bu retim hedeflerine ulamak iin nasl bir konu ierii dzenlenecei sorularnn cevaplar aranr. Bu elerde yaplan deiiklik ve iyiletirmeler program hedeflerini etkiler. (Cevap A)

84-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK.

REHBERLK | Rehberlie Giri - Tammlar, lkeler, Temel Kavramlar

A lm a n y a 'd a D o k to ra E itim i Y a p a n B ir T rk re n c in in B a n d a n G e e n G erek B ir yk

Eimin hamile olduunu rendiim gn hayatmn en mutlu gnyd. Hemen onu doktora gtrm, bebeimizin salkl olmas iin ne yapmamz gerektiini sormutum. Adnn Pawel olduunu hatrladm doktor, sadece o kentte deil btn lkede tannan bir hekimdi. Ayn zamanda cerraht ve ok nlyd. Hamilelik sresince aa yukar her ay bir defa gidiyorduk. Sylediklerini harfi harfine uyguluyor, doum gn yaklatka heyecanmz artyordu. Bu heyecan iinde eim doumdan bir hafta nce doktorumuzun grev yapt hastaneye yatt. Son gnlerin btnyle doktor denetiminde gemesini istiyorduk. Ve o gn geldi. Ben doumhanenin alt katndaki bekleme salonunda mutlu haberi duymak iin sabrszlanyordum. Bir sre sonra bir grevlinin bana doru geldiini grdm. - 'Doktor seni grmek istiyor.' dedi. 10-15 merdiveni nasl ktm hatrlamyorum. Doum odasnn nne geldiimde heyecandan lecek gibiydim. Doktor sakin bir ifade ile;

- 'Einin normal doum yapmas iin aba gsterdik. Ancak doum normal olarak gereklemeyecek.
Cerrahi mdahale ile bebei alacaz. Bu sana fazladan 450 Avroya ml olacak. Bu parann bir ksmn hemen demen gerekiyor.' dedi. Bir an aklm kardm sandm.

- 'Ben size aylardr para dyorum. Sylediiniz miktarn laf m olur? Ltfen ne gerekiyorsa yapn.'
dediimi hatrlyorum. Bir sre sonra, oksijensizlikten kmr gibi olmu, beyin fonksiyoniarnn byk blmn yitirmi bir erkek ocuu kucamza verdiler. imdi yedi yanda. 2-3 yanda bir ocuun zekasna sahip. Yryemiyor, konuamyor. Hep byle yaayacak. imdi yle bir dnelim, ykde ad geen doktor Avrupa'nn en iyi yetimi kadn doum uzman olabilir. Alann ok iyi biliyor olabilir, dereceler birincilikler alm olabilir. Ksacas iyi bir doktordur, ancak iyi bir insan olmad belli. Eitim sisteminde insanlara srf kuru bilgi yklemenin dnda rencilere insan olduunun bilincini retecek daha nemli hizmetler olduu hepimizin malumudur. te ada eitimde bu hizmetlerin karl "Rehberlik Hizmetleri"dir.

-ETM BLMLERada eitim, bireyin her ynyle bir btn olarak kendisi ve toplumu iin en uygun dzeyde gelitirilmesi srecidir (Yeilyaprak, 2000). ada eitimin ilevi, rencilerin bedensel, psikolojik ve sosyal ynlerden bir btn olarak devaml bir ekilde gelimelerine, topluma uyum salayabilecek mutlu ve retken kiiler olarak yetimelerine ortam salayarak yardm etmektir. Bu balamda rencinin eitim ve retim faaliyetlerinden mmkn olduu kadar yararlanabilmesi iin, ada eitimin amalarna ulaabiimesi iin okuliarda retim ve ynetim faaliyetleri dnda baka hizmetlere ihtiya olduu bir gerektir. ada eitim sisteminde bu ihtiyac karlayan hizmetlere, iinde Rehberlik hizmetlerinin de yer ald renci kiilik hizmetleri denir.

85

? Salk Hizmetleri: Salkla ilgili nlemler alma,

salk eitimi verme, salk kontrolleri ve taramalar yapma.

? Sosyal Yardm Hizmetleri: Parasal yardm,

barnma, beslenme, ulam, ek i bulma hizmetleri.

? Rehberlik Hizmetleri: Psikolojik danma, bireyi

tanma, bilgi toplama ve yayma, yneltme ve yerletirme, izleme, oryantasyon, mavirlik, aratrma ve deerlendirme hizmetleri.

? zel Yetitirme Hizmetleri: Baarszl giderici

yetitirici almalar, zel yetenekleri gelitirme almalar, ihtiyaca gre gerekli hazrlk kurslar. Sosyal ve Kltrel Hizmetler: Bo zaman eitimi verme, bo zamanlar deerlendirme oianaklar hazrlama, ilgilere gre eitli etkinlikler hazrlama.

RENC KLK HZMETLER

ADAETM
"C5 ili

REHBERLIGN TANIMI Rehberlik Nedir? Anlam, Tanm ve Amalar er Nedir? Kelime anlam itibariyle rehberlik Latince guidance; klavuzluk etme, yo! gsterme anlamna gelir. Ancak bu anlam rehberlik hizmetlerinin zyle badamaz, nk rehberlik yol gstermek deil yollar gstermek, seenekler sunmaktr.

o 'c

renci K iilik Hizmetleri

retim Hizmeileri Ynetim ve !=i Denetim Hizmetieri^

ada eitim bu temel boyuttan olumaktadr. -g Bireyin geliimi ve uyumu iin ona yardm 1. retim Hizmetleri, belirli bir alanda bilgi, beceri M hizmetlerini kapsayan rehberliin ok sayda eitli ve tutum kazandrmaya ynelik etkinliklerdir. tanmlar yaplmtr:
2. Ynetim ve Denetim Hizmetleri, eitim kurumunu amacna ynelik olarak yaatma, retim ve kiilik hizmetlerini egdmleme ve yrtme etkinlikleridir. 3. renci kiilik hizmetleri, rencinin tm ynleri ile ele alnp, uygun dzeyde geliimini salayabilecek eitli hizmetlerin btndr (Altnta, 2002). ada eitimin ayrlmaz bir paras olan renci Kiilik Hizmetlerinin amac, rencinin eitim ortamndan en yksek dzeyde yararlanabilmesi iin gerekli oian imkanlar salamak, var olan engelleri kaldrmak, retim ve ynetim etkinliklerinin de amacna ulamasna yardmc olmaktr. Bu dersin konusunu oluturan Rehberlik hizmeti de renci kiilik hizmetleri kapsamnda merkezinde yer alan en nemli hizmettir. renci Kiilik Hizmetlerinin kapsamnda be ayr hizmet alan bulunmaktadr (Yeilyaprak, 2000): Rehberlik, bireye kendini anlamas, evredeki olanaklar tanmas ve doru kararlar vererek zn gerekletirebilmesi iin yaplan sistematik ve profesyonel yardm srecidir. (Kuzgun, 1992) Rehberiik, bireyin en verimli ekilde gelimesi ve tatminkar uyumlar salamasnda gerekli olan seimleri, yorumlar, planlar yapmasna ve kararlar vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanmas ve ulat bu seim ve kararlar uygulamas iin kiiye yapian sistemli ve profesyonel yardmdr. (Tan(1995) Rehberlik, kendini anlamas, problemlerini zmesi, gereki kararlar almas, kapasitelerini geiitirmesi, evresine salkl ve dengeli bir uyum yapmas ve bylece kendini gerekletirmesi iin uzman kiilerce bireye yaplan psikolojik yardmlardr. (Kepeolu, 1996)

86-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK. Rehberlikle ilgili incelendiinde, ortak noktalara deinilmitir: tanmlar olarak u gelitirebilmesi, daha verimli ve mutlu bir dzeye ulaabilmesidir (Yeilyaprak, 2003). Kendini gerekletiren birey, kendini ve bakalarn olduu gibi kabul eden, yaratc, yeni yaantlara ak, salkl kiiieraras ilikiler kurabilen, demokratik bir insan anlayna sahip, bamsz ve kendine gvenen insandr. Kendini gerekletirme yaam boyu devam eden bir sretir. Kendini gerekletirme uzun bir sre iinde aamal olarak salanabilecek bir oluumdur. Bu nedenle rehberlik hizmetleri ile bireyin ncelikle u alt amalara ulamasna yardmc olunmaldr: Ben kimim? (Kendini tanma)

Rehberlik, uzman kiilerce yaplan profesyonel biryardmdr.

? ?

Rehberlik hizmeti bir sretir, zaman gerektirir. ada eitimin ayrlmaz bir parasdr. Rehberlik hizmetlerinin merkezinde birey vardr. Rehberliin esas bireyin kendini

gerekletirmesine dayanr.

R ehberlik H izm etinin A m ac

nsan kendini gelitirme abasn srdrrken nemli ya da nemsiz, bilinli ya da farknda olmadan, bir takm tercihler yapmakta, kararlar almaktadr. Kiilerin karar verirken daha ok bilinli ve daha az geliigzel davranmasna, d basklardan ve i atmalardan arnk olmasna yardmc olmak rehberliin en nemli amacdr. Bireyin kk ve nemsiz grnen kararlarnda bile mmkn olduu kadar zengin ve doru bilgiye dayanmasna, i atmalarndan haberli olmasna, gremedii seenekleri grmesine yardm etmek rehberliin balca hedefini oluturur. Rehberliin bireyde gerekletirmeye alt amalar; (Yeilyaprak, 2003) > Kendini ve evresini tanyarak uyum salamas, > evrede kendisine ak olan frsatlar renmesi, (meslek, i, sosyal faaliyetler) > Gizli glerini gelitirmesi, gl ve zayf ynlerinin farkna varmas, > evresine uyum salamasdr.

Nasl bir evrede yayorum? (inde bulunduu ortam ve evreyi tanma)

Ben ne yapabilirim? (Gizil glerini gelitirme)

Kendini Gerekletirme

REHBERLIGIN ILKELERI
Rehberlik hizmetlerinin amacna ulaabilmesi iin bu hizmetleri yrten btn grevlilerin (psikolojik danman, retmen, ynetici vb.) bu alandaki temel ilkeleri bilmeleri ve uygulamalar gerekmektedir. Rehberliin ilkeleri aada sralanmtr (Kuzgun, 1992 &Kepeolu, 1996). 1. Rehberliin temelinde insan hak ve sorumluluklar ile ilgili demokratik ve insancl bir anlay vardr. 2. Rehberlik bireye dnktr ve onun deerine nem verir.

> Rehberliin esas, nihai amac bireyin kendini

gerekletirmesidir.

> Bireyin kapasite yetenek ve becerilerini kendine

en uygun olarak maksimum dzeyde kullanmas. Rehberliin temel ya da nihai (sonal) amac, bireyin kendini gerekletirmesine yardmc olmaktr. Kendini gerekletirme kelime anlam itibariyle Latince (fullu tunctionina) tam verimllik; kendi kapasite ve becerilerini, kendine en uygun alanda maksimum dzeyde kullanabilmektir. Kendini gerekletirme, bireyin her ynyle gizil glerini

3. Rehberlik bireyin
kapasitelerini kendine gelitirmeyi esas alr. hizmettir.

bir btn olarak tm en uygun dzeyde

4. Rehberlik hayat boyu yararlanlabilecek bir

-E T M B L M L E R baldr.

87

5. R eh b e rlik h izm e tle rin d e n y a ra rla n m ak is te e ? re tim d a h a o k g ru p la ra , re h b e rlik is e

daha 6. R e h b e rlik ve p s ik o lo jik d a n m a h iz m e tle rin d e ok bireylere yaplr. gizlilik esastr. ? re tim d e p a y la la n b ilg ile r b ire y in 7. R ehberlik ve psikolojik danm a hizm etleri renci d n d a k i ile ilg ili h e rke s in o rta k b ir a n la y v e i b irli i i in d e bilgile rke n, rehbe rlikte kendisi ile ilg ili bilgilerdir. a lm asn gerektirir. re tim d e l m e v e d e e rle n d irm e 8. R e h b e rlik v e p s ik o lo jik d a n m a h iz m e tle ri h e m v a rk e n ; rehberlikte kend ini anlam a ve deerlendirm e b ireye hem de top lum a kar sorum ludur. va rdr. 9. R e h b e rlik ve p s ik o lo jik d a n m a h iz m e tle rin d e Eitim ve retim de disiplin varken; b ireysel farklara sayg esastr. rehberlikte z 10. R e h b e rlik ve p s ik o lo jik da n m a h izm e tle ri t m d is ip lin va rdr. z d isip lin b irey in ke nd in i rencilere aktr. ve evresin i ta nd ka u laaca olgunluk dzeyid ir. 11.H e r b irey sem e zgrlne sahip tir. 12. R e h b e rlik v e p s ik o lo jik d a n m a h iz m e tle ri ? R ehbe rlik eitim in ayrlm az bir pa rasdr. bireyin z n e l d n y as n a , R E H B E R L K T E Y A N L I A N L A Y I L A R re tim is e (R e h b e r lik n e d e ild ir? ) ne sn e l Q B ire y e te k y n l d o ru d a n ya p la n y a rd m dnyasna yneliktir. hizm eti deildir. B ire y e a c m a k , k a y rm a k h e r s k n ty a ? re tm e n le r ve dtnde kol kanat germ e an lay yoktur. ps iko lo jik A k a d e m ik b ilg i a k ta r m a y a d a b ilg ile n d ir m e da n m a n la r sreci hi deildir. farkl itim ler e Q J alm aktadr. D isip lin g revi a sla de ild ir. (ceza lan d rm a , sulam a, yarg lam a yoktur.) re tm e n re tim i s n fta tek b a n a H er trl problem i zecek sihirli bir g deildir. y r te b ilir. P s ik o lo jik d a n m a is e re n c in in g e li im i ile R e hb e rlik h iz m eti test ve lm e ara c u yg u la m a i i d e ild ir. T e s t v e l m e a ra la r s a d e c e b ire y i ilg ili herkesin ibirli ini gerektirir. tan m ay ko laylatran a ralardr A M A olam az. R E H B E R L K V E R E T M
REHBERLN ORTAYA

R e h b e rlik v e re tim in n ih a i am a la r o rtak tr. Kendini gerekletirm e her ik isin in d e a m a cd r h er ikiside ren cid e da vra n de iiklii bekle m ekted ir ancak ku lla nlan yn te m v e te k n ik le rfa rk ld r.

IKMASINI GEREKTREN NEDENLER

R e h b e r lik h iz m e tle rin in o rta y a k m a s n d a , te k n o lo jik g e li m e le rd e n k a y n a k la n a n b irta k m top lu m sa l skn tlarn ne m li ro l olm utu r. A a d a rehbe rliin o rtaya km a sn ge rektire n ne de n ler lan m tr (K uzgun, 1992). sra

R ehberlik hizm etleri ile retim hizm etleri arasndaki M eslek eidinin artm asyla seim in fa rkllkla r yle ze tlem ek m m kndr: zorlam as.
? B ire y s e l fa rk la rn e itim d e d ik ka te

a ln m a s n n zo runluluu.
? B ilim v e te k n o lo jid e k i h z l g e li m e le rle

b irlik te ge len eksel aile ya psn n bozulm a s. ? a da e itim an ia yn n b en im se nm e si.

? D em o kra tik top lu m larda b ire yle re ta n na n sem e

zgrln n artm as.

? D e m o k ra tik y a a m n k a ra r v e rm e g c n e sa h ip

bireyler gerektirm esi.

? E itim de bire yin du yg usal ynne verile n nem in

g id e rek a rtm a s . P siko m etride ki ge lim e le r, lm e ara larn n oalm as.

88-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK. Dolaysyla bu model rehberlii meslee yneltme ileetutmaktadr. Not: Bu model rehberliin balamasna nclk etmesine ramen rehberlik hizmetini mesleki rehberlikle snrlandrd iin eletirilmekte ve yetersizbulunmaktadr. Eitim Sreciyle Kaynatrlm Rehberlik Modeli T " " ............

Okul yapsndaki deime ve gelimeler. Okullarda uyumsuzluk sorunlar ve renci baarszlklar. Bo zamanlar deeriendirme gereksinimi.

REHBERUK MODELLER - YAKLAIMLARI

Balca Rehberlik Modelleri Yaklamlar

fp7\
Geleneksel Rehberlik Modelleri (Yaklamlar) - Mesleki Rehberiik

A________ Ws
Geliimsel Rehberlik Modeli

Modeii

(Parson Modeli) * Eitimde Kaynatrlm Rehberlik Modeli

Bu model, rehberlii eitim ile zde, bireyin ileride toplum yaamna uyum salamasnda gerekli olan bilgi ve becerileri kazandrma sreci olarak ele almaktadr. Rehberlii bu ekilde ele alan kiilerin banda Brevver gelmektedir. Ona gre rehberliin lk rehberlik almalarnn balad 1895 ylndan balca amac bireyin okula ve okul dndaki bu yana rehberlik anlaynda eitli deime ve evresine uyumunda yardmc olmaktr. Bu modele gelimeler olmutur. Aada rehberlik anlaynda meydana gelen bu deime ve gelimeleri ieren S gre, rencilere mfredat programlar iinde meslekler, bo zamanlarn S rehberlik modelleri verilmitir (Kuzgun, 1992). deerlendirme, verimli ders j' Mesleki Rehberlik Modeli (Parson Modeli) alma yollar gibi konularda bilgi verilerek rehberlik yardm gerekletirilebilir. Rehberlie en nemli katks okullarda rehberlik ders saatlerinin programa konmasn salamtr.
- Klinik Yaklaml Rehberlik Modeli * Karar Verme Srecine Yardm Olarak Rehberlik Modeli

Rehberlii Klinik Yaklam Olarak Gren Model Rehberlikte klinik yaklam, bireysel farkllklarn belirlenerek eitimin bireyselletirilmesi amacn gerekletirmeye almasdr. Bu modele gre, rehberlik hizmetlerinde bireyin sorununun nedenini ortaya karmak ve sorunun zmne ynelik yardmlar nemlidir. Klinik model, bireyin sorununun kaynan ona uygulanacak testler, gzlem ve benzeri lme

20. yzyln balarnda Boston'da Frank Parson tarafndan balatlan ilk rehberlik almalarnda, vasfsz kiileri ksa bir eitim programndan geirdikten sonra uygun bir ie yerlemelerine yardmc olmak amalanmt. Bu model rehberlii bireyi meslee ynlendirme ve meslek seiminde yardm hizmeti olarak grlr. Bu amala yaplan almalar: a. Bireylerin incelenmesi, b. eitli ilerin gerektirdii niteliklerin ve salad olanaklarn incelenmesi, c. Bu iki kaynaktan elde edilen verilerin karlatrlp eletirilmesi.

-E G T M B L M L E R aralarndan elde edilen sonulara dayanlarak belirlenebilecei grndedir. Bu adan bakldnda rehberlii klinik yaklam olarak ele alan bu model, lme aralarna olan ihtiyac da ortaya karmtr. Klinik modelde bireye rehberlik hizmeti verebilmek iin ncelikle bireyi tm zellikleriyle tanmak gerekir. En nemli katks ise lme aralarnn, testlerin gelimesini ve oalmasn salamasdr.

89

karlanmasna yer vermesidir (Erkan, 2001). Geliimsel modelde rehberliin amac, rencilerin yaamlarnn tm alanlarnda etkili olabilmeyi renmelerine yardmc olmaktr. Geliimsel model rencinin tm ynleriyle bir btn olarak gelimesini amalar. Sorun odakl deildir; geliim odakldr.

Geliimsel model rehberlii rencinin belli bir R e h b e rli i K a ra r V e rm e y e Y a rd m S re c i dnemik O la r a deil yaamn tmn kapsayan srekli bir hizmet olarak grlr. G ren M o d e l Bu modelde bireyin (rencinin) benlik ve kiiiik geliimi nemlidir.

Teknolojinin salad olanaklar dorultusunda toplumun giderek demokratiklemesi bireylere daha fazla seme zgrl tanmtr. Bu balamda, bireyler daha sk karar verme yaantsyla karlamaya balamlardr. Toplumun bireye sunduu eitsel, mesleki ve benzer seenekler arasndan bireyin kendine en uygun olanna karar vermesine yardmc sre olarak gren bu modele gre rehberlik hizmetlerinde bireyin salkl kararlar alabilmesi iin gerekli yardmlar verilmelidir.

G eli im s e l M o d e l
Bu model geliimin temel kanunlarn referans almaktadr. a) Geliim sreklidir. b) Geliimin her dneminde karlanmas gerekli zorunlu grev ve ihtiyalar vardr. c) Geliimin tm ynleri birbirini etkiler.

Bugn yaygn olarak benimsenen geliimsel rehberlik, rehberlik hizmetlerinin program ya da meslek seimi sorunlar ile snrlandrlmasna ve bunalm durumlarnda yardm salamaya arlk verilmesine tepki olarak gelimitir. Geliimsel modelin, daha nceki modellerden en nemli fark, bireyin geliimsel ihtiyalarn n planda tutarak hizmetlerinde geliim dnemlerinin ihtiyalarnn

90-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLC

OZUMLU KONU KAVRAMA TEST

1. "Kendini gerekletirme Maslovv'un ihtiyalar hiyerarisinin en st basamanda yer alr. Kendini gerekletirme yaam boyu sren bir sretir." Aadakilerden hangisi kendini gerekletirme srecinde olan bir bireyin gsterecei bir davran biimi deildir?

"Rehberlik hayat boyu sren, bireyin kendini ve evresini tanmas iin yaplan yardnn srelerini kapsar." Yukarda yaplan rehberlik tanm Rehberliin hangi ynn vurgulamaktadr? A) Rehberliin sistemli ve profesyonel olduu B) Bireyin sosyal uyum becerilerini gelitirici olduu C) Amacnn bireyin kendini gerekletirmesi olduu D) Yaplan yardmlarn izlenmesi iin yaplan almalar E) Bireyin duygusal yaamna dnk olduu

A) Baarszlklarn kabul edip; nedenlerini

aratrabilir.

B) Toplum kural ve normlarna kaytsz uyar ve

evresini bu ynde bilinlendirir. C) evresindeki kiilerle etkili ve verimli ilikiler gelitirebilir. D) Kar cinsle baarl ve yakn ilikiler gelitirebilir. E) Yaplan eletirileri mantkl bir biimde deerlendirebilir.

ZM:
Kendini gerekletirme srecinde olan bir birey kendini olduu gibi kabullenmi, z saygs ve benlik algs gl bir kiidir. Kendini gerekletiren insan zorluklara kar mcadele eder, yapt hatalar kabullenip bunlarn nedenlerini aratrr ve bir daha ayn hataya dmemeye alr. Kendini gerekletirmi insan evresiyle olumlu ve kaliteli ilikiler gelitirir. Kendini gerekletiren insann toplum kurallarna katlm etkin bir katlmdr. Toplumun yararl ve mantkl kurallarna uyar ve bunlar gelitirir. Kendini gerekletirmi insan toplum kurallarna kaytsz uyan insan demek deildir.

Rehberliin amac bireyin kendini gerekletirmesine yardmc olmaktr. Kendini gerekletirme bir sonu deildir. Kendini gerekletirme bir sretir ve hayat boyu devam eder. Bu sebepten dolay rehberlik belli bir ya dnemine hitap etmez, rehberlik hayat boyu devam eden bir sretir.

(Cevap C)

Danann arzularna, dncelerine, tercihlerine ve kararlarna nem vermek ve onu deerli bulmak rehberliin hangi ilkesi ile ilgilidir? A) Herkese aklk B) Empati

(Cevap B)

C ) Sayg
D) Gizlilik E) Gnlllk Rehberliin temelinde insan hak ve sorumluluklar ile yakndan ilgili demokratik ve insancl bir anlay vardr. Herkes kendi seimlerini yapma ve kararlar alma hakkna sahip olmaldr. Karlkl anlay ve sayg her zaman geerlidir. (M. Kepeolu, Rehberlik ve Psikolojik Danma, s.22). Rehberlik ve psikolojik danma iin yardm almak isteyen herkesin dili, dini, rk, rengi, gr ne olursa olsun fikirleri deerlidir. Herkesin dinlenilmeye ve sayg grlmeye hakk vardr. (Cevap C)

-EGITM BLMLER4. Bireylerin zellikleri ile mesleklerin zelliklerinin ayr ayr incelenmesi ve bunun sonucunda bireylerin zellikleri ile mesleklerin zelliklerinin eletirilmesi yoluyla mesleki almalarn yaplmas, aada verilen hangi rehberlik modeli kapsamnda yer alr? A) Parson modeli B) Karar vermeye yardmc bir sre olarak rehberlik C) Klinik yaklam D) Eitim sreci ile kaynatrlm model E) Geliimsel model

91

Rehberlik hizmetlerinde bireye sayg esastr. Rehberlik bireyin her ynyle gelimesine evresine uyum salamasna kendisiyle ve evresiyle baarl olmasna yardm etmey amalar. Rehberlik hizmetlerinin nihai amac bireyin kendini gerekletirmesidir. Rehberlik hizmetleri bu amalar iin alrken bireye, bireyin kendisi hakknda karar verme yetkisine sayg duyar. Dolaysyla rehberlik bireye eitli seenekleri, alternatifleri, yollar gsterir. Yol gstermek, belli bir seime zorlamak rehberliin zyle badamaz.

Rehberlik ilk defa Amerika'da Parson ile birlikte meslek seimine yardm sreci olarak balamtr. Daha sonra eitim salk vb. alanlara yaylmtr. Dolaysyla Rehberlik hizmetlerine bireyin meslek seimine yardm etme sreci olarak gren anlay Parson modelidir.

(Cevap B)

(Cevap A) |

tu
Q

'tc

Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin amalarndan biri deildir?

00

A) rencilerin Trk Milli Eitiminin

amalar dnda uygun olan zihinsel, bedensel, sosyal ynden gelimelerine yardm etmek Topluma uyum salama srecinde ortaya kan problemleri zebilme yeterlilii kazanabilmelerine yardm etmek Yeni durum ve ortamlara uyum salayabilmelerine yardm etmek Etkili iletiim becerileri kazanabilmelerine yardm etmek Sosyal ilikileri gelitirebilmede, gerekli tutum ve becerileri kazanabilmelerine yardm etmek

"E
J

" 5
LU

B)

5. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin amalarndan biri degildir?

C)

A) rencilerin bedensel ve zihinsel yeteneklerini

tanyp etkili bir ekilde gelitirebilmelerine yardm etmek ilgi yetenek ve ihtiyalarna uygun dersleri ve ders d etkinlikleri tanma ve semelerinde onlara yol gstermek lgi, yetenek ve deerlerine uygun bir ii veya meslei tanyp, seebilmelerine yardm etmek Bo zamanlarn etkili bir ekilde deerlendirmelerine yardm etmek Verimli atma alkanl kazanabilmelerine yardm etmek

D)

B)

E)

C) D)
E)

ZM:
Rehberlik bireyin kendisi ve evresiyle bark ve uyumlu bir birey oimas iin yardm verir. Bu noktadan bakldnda Trk Milli Eitimin amalar dnda gelimesine yardm etmek, rehberlik ilkeleriyle elimektedir. Trk diti eitimin amalar dnda birey (renci) gelimesi, renenin iinde bulunduu toplumla atmas uyumsuz olmasna yol

aar. Bu durum rehberlik hizmetlerinin temel amac ve ilkeierine aykrdr.

(Cevap A)

92-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK9. Rehberlik ilkeleriyle ilgili olarak; I- Bireysel farkllklara sayg esastr. IIGizlilik esastr.

7. I. Rehberlik tm rencilere aktr. II. Rehberlik problemi olan rencilere aktr. III. Her birey seme zgrlne sahiptir.

IV. Rehberlik okul dneminde yararlanlan bir hizmettir. V. Rehberiikte gnlllk esastr. Yukardakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden deildir?

III- Bireyi tanmak esastr. IV-Rehberlik ilkretimin ayrlmaz bir parasdr. V- Rehberlikte bireye kol kanat germe vardr. Yukarda verilen ifadelerden hangileri kesinlikle dorudur? A) B) C) D) E) III-IV-V II-III-IV I-II-V I-II-IV l-ll-lll

II ve IV yanlr. nk rehberlik, problemi olan rencilere deil, tm rencilere aktr. Ayrca rehberlik okul dneminde yararlanlan bir hizmet deil hayat boyu yararlanlan bir hizmettir. (Cevap C)

I, II, III. dorudur. IV. yanltr nk rehberlik ilkretimin deil, eitimin ayrlmaz bir parasdr. V. yanltr nk rehberlikte bireye kol kanat germe, bireyi kollama yoktur.

(Cevap E)

8. Kendini gerekletiren insann zellikleriyle ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) B) C) D) E) zerk bir yaplar vardr Yaamdan doyum salarlar Yalnz kalabilme gcne sahiptirler Toplum iinde olmaktan holanmazlar Kendileri dtnda sorunlarla ilgilenirler

10. Bir okulda rehberlik hizmetlerinin kaliteli ve verimli olabilmesi, aadaki rehberlik ilkelerinden hangisiyle daha ok salanr? A) Rehberliin tutumsal boyutunda yeterli olmak B) Rehberliin sosyal boyutunda yeterli olmak C) Ortak ve yeterli bir rehberlik anlay oluturmak D) Rehberlikte gizlilik ilkesine uymak E) Rehberlik uygulamalarnda bireysel farklara sayg gstermek.

Kendini gerekletiren insan A, B, C ve E seeneklerindeki zelliklere sahiptir. Fakat D seeneindeki zellik kendini gerekletiren insann deil, gerekletiremeyen insann zelliidir. (Cevap D)

Bir okulda, okulun psikolojik danman (uzmar) ne kadar iyi olursa olsun tek bana rehberlik hizmetlerini kaliteli, verimli yrtmesi imkanszdr. nk rehberlik hizmeti okulda renciyle ilgili herkesin katlaca bir takm almasyla en iyi ekilde yaplabilir. Bu da ancak ortak bir rehberlik anlay oluturmakla mmkndr.

(C evap C )

-EGITIM BILIMLERI11. Aadakilerden hangisi rehbertik hizmetleriyle retim hizmetleri arasndaki fark gsteren ifadelerdendir?

93

CEVAPLI KONU KAVRAMA TEST

1. Okullarda rehberlik uygulamalarna yer veren rehberlik modeli aadakilerden hangisidir? A) Parson modeli

A) retim hizmetleri zorunludur. B)

C)

D)
E)

Rehberlik hizmetleri ise gnllle dayanr. retim hizmetleri bireyin i dnyasna ynelikti, Rehberlik hizmetleri ise bireyin d dnyasna yneliktir. retim hizmetleri daha ok bireye yneliktir. retim hizmetleri gnlldr, Rehberlik hizmetleri ise zorunluiua dayanr. retim hizmetleri bireyin davranlaryla ilgilidir, rehberlik hizmetleri ise sadece duygusal dnyasyla iigilidir.

B) Karar vermeye yardmc bir sre olarak

rehberlik

C) Klinik yakiam
D) Eitim sreci ile kaynatrlm model E) Geliimsel model

Bu soru rencilerin rehberlik hizmetleri ile retim hizmetleri arasndaki fark kavrayp kavramadklarn anlamaya yneliktir. B, C, D seeneklerinde verilen bgilerin hepsi yanl tersi dorudur. Aslnda rehberlik hizmetleri bireye ynelik, gnllle dayanr, bireyin i dnyasna yneliktir. E seenei de doru deil nk rehberlik bireyin sadece duygularyla deil davranlaryla da ilgilidir. Rehberlik hizmetleri gnlllk esasna dayanrken retim daha ok zorunludur. ikemizde zorunlu ilkretim var. (Cevap A)
o
UJ

2. Aada verilen ifadelerden hangisi dorudur?

A) Rehberlik

B)

C)

D)

E)

hizmetlerinde bireye yardm ederken onlar eitli ynleri ile tanmak esastr Rehberlik hizmetlerinde kullanlan teknikler rehberliin amalarndan biridir Snf rehber retmeni rehberlik hizmetlerne destek verme adna her trl teknii uygulayp sonularn yorumlayabilir Rehberlik hizmetlerinde bir tekniin kullanlmas, ounlukla renciyi tanmada yeterlidir Rehberlik hizmetlerini yerine getirecek olan bireyler kendilerine uygun testler gelitirip uygulayabilirler

BilgiNotuf
KPSS'de adaylarn dtkleri en byk hatalardan biri, rehberlik sorularn hafife almalardr. Adaylar rehberlik sorularn ok kolay bulmakta, bu yzden konuya yeterince almamaktadr. Oysa yaptmz aratrmalar gsteriyor ki, adaylar rehberlik blm

sorularnda ok hata yapmaktadr. Bu yzden, adaylara rehberlik konusuna dikkatle almalarn

3. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetlerine yn veren ilkelerden biri olamaz?

A) Rehberlik hayat boyu yararlanlabilecek

bir hizmettir Rehberiik kriz durumlarnda bireye ynelik olarak sunulan bir hizmettir Rehberlik hizmetlerinden yararlanmak istee baldr Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri renci ile ilgili herkesin ortak bir anlay ve ibirlii iinde almasn gerektirir Rehberlik bireye dnktr ve onun deerine nem verir

B) C) D)

E)

94-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK. 7. Bir okulda yrtlen rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri ada eitim anlay erevesinde aada verilen boyutlardan hangisinin kapsamnda yer alr? A) B) C) D) E) renci kiilik hizmeti Ynetme hizmeti retim hizmeti Okul aile birlii Deerlendirme hizmeti

4. Aada verilen seeneklerden hangisi doru deildir? A) Rehberlik hizmetlerinde bireysel farkllklar dikkate alnr B) Rehberlik hizmetlerinde sreklilik ve gnlllk esastr C) Btn rencilerin rehberlik ihtiyalar ayndr D) Rehberlik hizmetlerinin amalarndan biri, bireyin evresiyle etkili iletiim kurmasna yardmc olmaktr E) Rehberlik hizmetleri bireyin bulunduu her alanda verilir

5. Aadakilerden hangisi rehberlik hizmetine duyulan ihtiyacn artmasn salayan nedenlerden biri deildir?

Salk sorunlar yznden eitimine devam edemeyen bir renci, tedavi olmak iin aadaki hangi hizmetten yararlanr? A) B) C) D) E) retim Rehberlik ve psikolojik danma Eitsel rehberlik Geliimsel rehberlik renci kiilik hizmeti

A) Eitimde bireyin duygusal ynne verilen B) C) D)

E) nemin giderek artmas Demokratik toplumlarda bireylere tannan seme zgrl Meslek eidinin artmasyla seimin zorlamas Okullarda renci-retmen saylarnn giderek artmas Psikometrideki gelimeler

6. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin temel amac, bireylerin kendilerini gerekletirmelerine yardmc olmaktr. Aadakilerden hangisi kendini gerekletiren bireylerin zelliklerinden biri olamaz?

9. Aadakilerden hangisi renci Kiilik Hizmeti kapsamnda verilebilecek hizmetlerden biri deildir? A) B) C) D) E) Denetim hizmeti Salk hizmeti Rehberlik hizmeti zel eitim hizmeti Sosyal yardm hizmeti

A) retkenlik
B) Gelecekle ilgili nemli kayglar tama C) Deiikliklere ak olma D) Salki ilikiler kurma E) Kendisiyle bark olma

-EGITIM BILIMLERI10. Aada verilen hangi rehberlik modelinde bireyin yaam boyunca iinde bulunduu geliim dnemlerini salkl ekilde atlatmasna yardmc olma amac sz konusudur? A) Parson modeli B) Karar vermeye yardmc bir sre olarak rehberlik C) Klinik yaklam D) Eitim sreci ile kaynatrlm model E) Geliimsel model

95

13. agda anlaya gre Eitim'i tam olarak tanmlayan madde aadakilerden hangisidir?

A) Bireyin B)
C)

D)
E)

bedensel, duygusal ve sosya! yeteneklerinin gelitirilmesi Bireyin kendisi ve toplum iin gelitirilmesi oluumu Bireyin tm olarak nce kendisi, sonra toplum iin en uygun dzeyde gelitirilmesi Bireyi topluma uyum yapacak ekilde getitirme Bireyi ilgi ve yeteneklerinin farkna vardrmak

11. Aadakilerden hangisi rehberlik ilkelerinden degildir?

A) Rehberlik B) C) D)
E)

hizmetlerinden yararlanmak gnlll gerektirir Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinde gizlilik esastr Rehberlik hizmetleri sorunlu rencilere yneliktir Rehberlik hizmetleri eitimin ayrlmaz bir parasdr Rehberlik hizmetlerinde bireysel farkllklara sayg esastr "5

14. Aadaki ifadelerden hangisi hizmetlerinin ilkeleriyle bajdamaz?

rehberlik

A) Rehberlik hizmetleri tm bireylere aktr. B) Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastr. C) Tm rencilerin deil de problemli renciler rehberlik servisine gnderilir. D) Okuldaki tm birimlerin ibirlii ile yrtlr. E) Rehberlik tm yaam boyu yararlanlabilecek bir hizmettir.

12. Aadakilerden hangisi geleneksel yaplan eletirilerden biri deildir?

okula

15. Aadakilerden hangisi ilkelerinden biri deildir?

rehberliin temei

A) Yalnz akademik baarya nem verir B) Duygulardan soyutlanm yzeysel yaantlarla yetinir C) Daha ok yarma ortam yaratr ve rencilerinde yetersizlik duygular olumasna neden olur D) Bireysel farklar dikkate alr ve rencilerin kendi yetenek ve ilgilerini gelitirmelerine yardmc olur E) rencilere yaama aktif uyum yapabiiecek zellikler kazandrmada yetersiz kalr

A) Rehberlik uygulamalar her okulun ama ve

ihtiyalarna uygun olan alanlarda younlatrlmaldr Her okul iin geerli olabilecek tek tip ve standart bir PDR program yoktur Okullarda nitelikli ve etkin eitim program, PDR hizmetlerinin etkin bir biimde sunulmasn gerektirir PDR programn okullarda snf rehber retmenleri hazrlamaldr Rehberlik hizmetleri eitimin ayrlmaz bir parasdr

B) C)

D)
E)

96-

-PSKOLOJK DANIMA VE REHBERLK-

16. Aadakilerden hangisi "rehberliin temelinde insan hak ve sorumluluklar ile yakmdan ilgili demokratik ve insancl bir anlay vardr" ilkesine uvmaz? A) Her rencinin rehberlie ihtiyac vardr B) Her birey deerlidir C) Kendini ynetme hak ve sorumluluu bireye braklmaldr D) Rehberlik otoriter ve koruyucu tutum ile badamaz E) Karlkl anlay ve sayg herzaman geerlidir

17. Aadakilerden hangisi ilkelerinden biri deildir?

rehberliin temel

A) Her birey seme zgrlne sahiptir B) Rehberlik hizmetlerinin odanda okul vardr C) Rehberlik hizmetleri tm rencilere yneliktir D) Rehberlik hizmetlerinde toplumsal sorumluluklar ihmal edilemez E) Rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin yrtlmesinde bilimsellik esastr

o .gj "

18. Aadakilerden gerekletirmekte beklenmez?

olan

hangisi bireyde

kendini bulunmas

1.D
5. D

CEVAP ANAHTARI
2.A
6. B 10. E 14. C 18. E 3. B

4.C
8. E 12. D

A) Bakalar hakknda olumlu dnr. B) Kendine ve bakalarna saygldr. C) Gerekidir, kim olduunun ve ne olabileceinin farkndadr. D) Gemiten ok gelecee dnktr. E) abuk karar verir, korkusuzdur risk almaktan korkmaz.

7.A
11.C 15. D

9.A
13. C 17. B

16. A

-ETM BLMLER-

97

IKMI SORULAR ve ZMLER

1. Aadakilerden hangisi rehberliin ilkelerinden birisi degildir? (2001 KMS) A) B) C) D) E) Tm bireylere ak olmas t vererek gerekletirilmesi Eitimin ayrlmaz bir paras olmas Her bireyin deerli olduuna inanlmas Hizmetlerin bir btn olmas Kendini gerekletirmekte olan bireyin tad zellikler, aslnda psikolojik sal yerinde olan ada insanda bulunmas gerekli zelliklerdir. Kendini gerekletirmekte olan birey daha yeterli bir kiilie sahiptir; daha verimlidir. Kim olduunu gereki bir gzle alglad gibi kim olabilecei hakknda daha tutarl bir gre sahiptir. (Kepeolu, 2001, s: 15) Kendini gerekletirmi insan; kendini tm ynleryle kabul eder ve gelitirir, bulunduu toplumun deerlerine uyum salar, benliini tehdit eden tehlikelerin bilincindedir ve bunlara kar mcadele eder. Ayrca kendini gerekletirmi birey eletirel dnme becerisini gelitirmitiryani olaylar farkl alardan grebilir. A seeneinde belirtildii gibi doru kararlarn sadece yetikinler tarafndan verildiini dnmek tek boyutlu bir dnmedir ve kendini gerekletirmi bir bireyin zellii deildir. (Cevap A)

(1) Rehberlik demokratik ve insancl bir yaklama

dayanr. (2) Rehberlik bireye dnktr ve ona deer verir. (3) Rehberlik bireyin bir btn olarak tm kapasitelerini kendine en uygun dzeyde gelitirmeyi esas alr.

(4) Rehberlik tm eitim programnn ayrlmaz ve

tamamlayc biryann oluturur. (5) Rehberlik gnllle ve ibirliine dayanr.

(6) Rehberlik insann yaamnn her dneminde

gerek duyulabilen sistemli ve profesyonel bir yardm hizmetidir. (Kepeolu, 2001, s.20). Rehberliin ilkeleri zetle yukarda sralanmtr. Ancak rehberlik asla bir t verme hizmeti olamaz. Rehberlik bireye yollar gstermek ve bu yollar arasndan uygun kararlar vermesine yardmc olmaktr, yani bireyin sorunlarla baa kabilme gcn gelitirmektir. (Cevap B)

2.

Aadakilerden hangisi, kendini gerekletirmi bir bireyin zellii degildir? (2001 KMS)

A) Sadece yetikin ve kltrl kiilerin doru karar

verebileceklerini dnmek.

B) D dnyay ve dier insanlar olduklar gibi

kabullenmek.

3.

Aadaki ifadelerden hangisi rehberliin temel amacn ortaya koyar? (2001 KMS) A) Bireyin eitli zellikleri hakknda bilgi toplamak B) Bireyin ihtiyalarn belirleyip okulun yakn evresini buna gre dzeniemek C) Bireye ne yapmas gerektiini sylemek D) Bireyin kendisini tanmasna, evresindeki olanaklar fark etmesine yardmc olmak E) Bireyin sorunlarn belirlemek

C) Bir konunun farkl biimlerde de ele alnabilecei

grnde olmak.

D) Tm insanlarn eit deerde olduuna inandn

ortaya koymak. E) Sorunlar kiiselletirmeden, nesnel bir biimde ele alabilmek.

98-

-PSKO LO JK DANIM A VE REHBERLK.

R e h b e rlik h iz m e tle rin i k r iz y a d a p ro b le m durum larna zm bulm ak olarak gren klasik y a k la m la r a b ir te p k i o la r a k o r ta y a k a n geliim sel rehberlik yaklam na gre, bireylerin (Cevap D) hayatlarnn her dnem inde baarm alar gereken b ir ta k m g e liim g r e v le ri v a rd r. B ire y le re verilecek rehberlik yardm nn am ac bu geliim g r e v l e r in i b a a r y la t a m a m la m a la r n kolaylatrm ak ve desteklem ektir. (Kuzgun 1988) > Bireylerin geliim grevlerini yerine getirm esine UJ 4. retm en - renci ilikisinin salkl olabilm esi yardm c olm aktr. iin aadakilerden hangisi gerekli ? dcgildir G eliim sel rehberlikte am a, rencinin (2002 KPSS) bedensel,zih insei,duygusal ve sosyai adan A ) retm enin iten ve sam im i olm as salkl ve dengeli gelim elerine yardm c B) retm e n in o la yla ra re n cile rin b a k olm aktr. Bu am a o r u d a b e lir t ile n m illi s asyla bakabilm esi e itim in a m a c y uyum aktadr. la C) retm e n in , b a a rl o lsu n olm a sn tm (Cevap B) rencilere eit lde deer verm esi D) retm enin, renm e - retm e etkinliklerinde rencilerin gereksinim lerini gz nne alm as E) retm en in ren im dzeyin in ve lile riyle eit olm as

R e h b e rlik a lm a ia r ile e ri ilm e k iste n e n b ir sonu olarak, rehberliin am ac bireyin kendini gerekletirm esine yardm etm ektir. (Kepeolu, 2 0 0 1 , s . 1 4 K e n d in i g e r e k le tirm e b a sit b ir ) sonu deildir. Kendini gerekletirm e bir sretir v e ya a m b o y u d e v a m ed e r. K e n d in i gerekletirm e srecinde bulunan birey kendini a k lc b ir e k ild e d e e rle n d irir, e vr e s in in farkndadr, evresinin olanaklarn iyi kullanr. K endini gerekletirm ekte olan birey kendine ve evresine sayg duyar, kendini olduu gibi kabul eder ve duygularn aklam aktan kanm az. R e h b e rli in a m a c a sla b ire y h a kk n d a b ilg i t o p la m a k d e ild ir t o p la d b ilg ile ri b ir e y in kendisini tanm as ve farkndaln arttrm as iin kullan m aktr. R e hberlik bireye ne yap acan s y le m e k y a d a t v e rm e k d e il b ir e y e see ne kler su nm a k ve bun la r ara sndan ke ndisi iin uygun olan seebilecek dzeye ulatrm aktr.

Trk Eitim i'nin genel am alarndan biri "beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakm larndan dengeli ve salkl ekilde gelim i bir kiilie ve karaktere sahip, yapc, yaratc ve verimli kiiler yetitirm ektir". Bu am a, hangi nitelikteki bir rehberlik anlay ile ifade edilebilir? (2003 KPSS) A) B) C) D) E) nleyici Geliimsel Problem odakl Aratrc Bilgilendirici

Snfta olum suz bir davran olan hrszlk m eydana gelmitir. retim h izm e tle rin in da h a ve rim li ve rilm e si m uhakkak veli retm en ibirliine dayanr. Ancak bu ibirliinin etkili olm as iin velilerin renim dzeylerinin retm enle eit olm as gerekm ez. retm en tm veiileriyle ayn derecede iliki gelitirebilm elidir. (Cevap E) gretm en aadaki sorulardan hangisini yneltirse ak-ulu soru olur? (2004 KPSS) A) B) C) D) E) Kim yapt? Ali sen m i yaptn? Bu kt bir olay. Bu olay nasl gerekleti? Kim grd? Yapan belli mi?

-E G IT IM B IU M LE R L

99

A k u lu s o ru la r c e v a p la y c y a c e v a p la m a zg rl ta n r. A k u lu so ru ce va b n n d ire kt o la ra k be lli o lm ad ; e ve t, ha yr, va r, yo k vb gib i direkt bir cevab olm ayan sorulardr. K apal ulu so rula rn ce va b ksa , n e t ve be llidir. K im ya p t? A hm e t, M ehm et, A ye vb ., A li se n m i yaptn ? E ve t ya da hayr, Kim grd? Fatm a, M ehm et vb., Y apan belli m i? E vet belli ya da hayr belli deil. G rld gibi A,B >D ve E seeneklerindeki sorularn cevaplan ksa net ve bellidir uzun uzadya anlatlacak bir 9. ey yoktur. Fakat C seeneindeki soru cevaplaycnn cevab istedii gibi organize etm esine im kan verir. C evaplayc bu soruyu istedii gibi yantlayabilir. (Cevap C)

Bireyin olum suz deneyim leri birey asndan tecrbe olarak deerlendirilm elidir. Bu bireyin her karlat ru n d a y e n i b a e tm e so b e ce rile ri g e litirm e sin i sa la r. Yeni b e ce rile rin ka za n lm a s ise o n u n ine ve geliim uyum una yardm c olur. C evap D seeneidir. (Cevap D) A adakilerden hangisi rehberlik tanm ndaki ortak elerden birisi deildir ? (2005 K P S S) A) B) C) D) E) P ro fe syo ne l b ir s re tir B ire ye d n k b ir h izm e ttir A m a b ire yin ke n d in i g e re kle tirm e sid ir B iry a rd m s re cid ir t v e rm e va rd r

7.

G n m z d e b e n im s e n e n a d a re h b e rlik a nla yn n te m e lin i olu tu ra n ve h e r biri n e m li b ir k a v ra m a i a re t e d e n b a z a n a h ta r s z c k le r d ik ka ti e km e k te d ir. B u n la r a ra sn d a "s re ", " y a r d m " , " b ire y " , " k e n d in i a n la m a " , " s e im yapm a", "uyu m salam a ", "kend ini gere kle tirm e" "to g ib i s z c k le re s k ra s tla n m a k ta d r. (M . e z s a yg s y k se k b ire yin ze llikle ri: K e n d i ve K"^ p e o lu , P s ik o lo jik D a n m a v e R e h b e rlik , s.1 1 ) R e h b e rlik b ire yin ke n d in i g e re kle tirm e si, bakalar hakknda iyi dncelere sahiptir, gereki 'E b ir b en lik ka vra m n a sa h ip tir, ya ra tcd r, ke n din i e v re sin e u yu m sa la m a s iin ve rile n b ir ya rd m >~ s kabul eden bir yapya sahiptir, duygularn dilere cid ir. R eh b e rlik an la yn d a t ve rm e , ne ya getirm ekten ekinm ez ve risk alm aktan korkm az.p a ca n s yle m e , o n un ye rin e ka ra rla r ve rm e , ya S avunm a m ekanizm alar insanlarn sorunlarla baarg la m a yo k tu r. A) B) C) D) E) Kendine gvenen D uygularn aa vurabilen Riski gze alabilen Kendini deerli bulan Savunm a m ekanizm alarna bavuran km a k iin ku lland kla r sre lerdir. R u h sal yerinde olan insan savunm a m ekanizm alarn ok az kullanr. (Cevap E) (Cevap E)

A a d ak ilerde n h an gisi z say gs y ksbir o la n ek bireyibetim lem em ektedir ? (2004 K PS S)

8.

A a d a k ile rd e n h a n g is i P D R 'd e h e r b ire y in k e n d in i g e r e k le tir m e y i a m a la m a d n gsteren uygun bir R ehberlik anlay asndan bireyin olum suz seenektir? (2005 K P S S ) deneyim leri, aadakilerden hangisi iin nem li A ) re n ciye a la ca k a ra rla rd a ya rd m c bir frsat oluturabilir? (2004 K PS S) o lm a k A ) Y anlgya dm em e B) H e r b ire y d o u ta n B ) d e ro lm a g iz ilg le rin i C ) K endini kantlam a g e re kle tirm e e ilim in e sa h ip tir D ) G elim e ve uym a C) re n c ile rin to p lu m a u y u m lu E) B akalaryla m cadele etm e b ire y le r o lm a la rn sa la m a k cc a D ) B ire yle rin ve re c e kle ri ka ra rla ra sa yg l
Q

10.

'tc
Ui

o lm ak E) Her a la n da b ire yse l g e li im i d e st e kle m ek

100-

-PSKO LO JK DANIM A VE REHBERLK-

Kendini gerekletirm e gnm zde R ehberlik ve A ad akilerd en h ang isi g eliim sel rehb erlik 12. Psikolojik Danm a ile ilgili tm hizm etlerin am ac anlaynn zellii ildir (2005 K PSS) de ? o la ra k g r lm e kte d ir. H m a n istik p sik o lo jin in A) B ire yin h e r y n d e n ke n d in i g e litirm e sin e ortaya att bu kavram n tem elinde h9r bireyin yardm edilm elidir de e rli o ld u u ya tm a kta d r. K e n d in i B) Bireylerin geliim grevlerini g e re kle tirm e in sa n d a vra n la rn a y n ve re n gerekletirm esine ilikin yardm lar ierir ana gd olarak grlm tr. Her birey kendini C) Ke nd in i gere kle tirm e hizm e tlerin gerekletirm e am ac ile yaar yani gizil glerini tem elindedir gelitirm e eilim indedir. D) Bireylere geliim srecinde destek olunm aldr E) Sa de ce prob lem i olan re nciye yne lik (Cevap B) hizm et verilm elidir

11.

A a d a k ile rd e n h a n g is i re n c i k i ilik R e hberlikte geliim se l yakla m , rehb erlik ve hizmetlerinin amalarndan birisi ? (2005 deildir psikolojik danm a hizm etlerinin, program ya da KPSS) m eslek seim i sorunlar ile snrlandrlm asna ve A) h tiya c ola n re n cile re so sya l yard m da bu n a lm d u ru m ia rn d a d ze ltici, a re b u lu cu yardm lar salam aya arlk verm esine bir tepki bulunm ak o la ra k g e lim i tir. G e liim s e l re h b e rlik b ire yi B) rencilere salk hizm etleri sunm ak .? ! C) P siko lo jik danm a nlk h izm etlerind e s r e k li g e li im h a lin d e o ld u u b ir g e li im "basam an baar ile geirenierin daha sonraki bulunm ak geliim basam ann geliim grevlerini daha lyi D) Bireylerin gizilglerini gelitirm ek b a a r a c a g e r e in e d a y a n m a k t a d r . ( Y . E) Bireysel farkllklar ortadan kaldrm ak 5 Kuzgun, R ehberlik ve Psikolojik D anm a, s.19) 2M: G eliim sel rehberiik rehberlii sadece sorunu olan rencilere sunulan hzm etler olarak deil tm renci kiilik hizm etleri genellikle rencilerin bireyiere sunulm as gereken bir hizm et oiarak barnm a, beslenm e, salk, serbest zam anlar grm ektedir. d e e rle n d irm e g ib i ih tiy a la r n g id e r e c e k (Cevap E) yardm lar yannda, onlarn gizilglerini gelitirm e, yetenek ve ilgilerine uygun okul ve m eslek sem e, insanlarla daha iyi ilikiler kurabilm e gibi, kiilik g e liim le ri v e u yu m so ru n la rn n z m iin onlara yaplacak yardm kapsam aktadr. renci kiilik hizm etlerinin am ac, rencinin eitim o r ta m n d a n e n y k s e k d z e y d e y a ra r salayabilm esi iin gerekli olanaklar hazrlam ak ve var olan engelleri kaldrm aktr. (Y. Kuzgun, R e hberlik ve P siko lo jik D an m a, s. 3) re nci kiilik hizm etleri bireysel farkllklar kaldrm ay am alam az, am a bireysel farkllklarla bireylerin kabuldr. (Cevap E)

-E G IT IM B IL IM L E R I

101

SINIFYONETIMI

SnfYnetlml

S n f y n e tim i; re n m e i in u y g u n osrtam n m a s v e s r d r lm e s id ir . rte tm fe n d a n a la n a ra r e n c il e r i n n n d e k i a len ge lle rin in o rtadan ka ld nlm as, re tim zau yanm n u lla n lm a s , ma m gun k e tk in lik le re re n c ile rin n n sa lan m as ve zam a n n y ne tilm e sidir. ka tlm S n f y n e tim i, e tk ili b ir re n m e s g ec inein le tirilm e s i am a c y la s n f e tk in likle rin in re n cile rle re r k b irlik te re n c ile r iin yn e tilm eD i ir.r b ir ifa d e y le , re n m e n in g e r e k le ti i b ir sid e evren in o lu tu ru la bilm esi iin ge rekli o lansa re le r in , r e n m e d z e n in in v e o rta m n n sa la n m a s k ve ren m e ve ren m e kura lla rn n nerek iletilm esidir. belirle S nf yne tim i, eitim ynetim i srecin in ilk ve sa mel d r. S n f y n e tim i, s n f ya a m n n b ir o rk es tra b a tem a g ib i y n e tilm e s id ir. re n ci b a ae tkileye n de ike nle rden b iri de sn f yn tim id ir.ile r rs n e re n c a ra s n d a k i b ire y s e l fa rk llk la r ksa d fn iy i y n e tilip y n e tilm e d i i d e re n c i n a r baa rsn etkile m ekte dir.

1. S IN IFIN ZE LL K L E R S n f o rta m n d a a ln a n k a ra rla rd a s n fn b a z z e llik le rin in d ikk a te a ln m a s g e re k lid ir. zg kendine S n fn ze ilikle ri unlard r: a) o k b o y u tlu luS n fta m e yd a n a g e le n o la y la r k: g e n e llik le o k b o y u tlu d u r. S n fta a y n a n d a b ir o k olay m eydana gelm ektedir. b) E z a m a n llkS n fta a y n a n d a b ir o k e y : m eydana gelm ektedir. c) a b u k lu kS n fta m e y d a n a g e le n o la y la r h z la : gere kleir, a ra verm ez. S ieb er, re tm e nle rin s a a tte o rta la m a 1 6 , g n d e 8 7 , y ld a ta h m in e n 1 6 .0 0 0 k e z re n c in in g z le n e b ile n d a v ra n n d e e rle n d ird ikle rin i, o n la ra te pk i g s te rd ik le rin i belirtm itir.

d) n g r le m e z lik v e A k lkfta m e y d a n a S n : ge le n o la y lar sk s k nce de n b ilinm e yen ve ta h m in ed ilem e y en o la ylardr. S n fta re tm e n - ren c i ilikisi aktr. e) Ta rih:Z am an la snfn bir gem ii ve tarih i o luur. 2 . E TK L S IN IF Y N E T M N N L K E L E R

1. re n c ile rle iy i ili k ile r k u rm a v e g e li tirm e : re n cile rin is im le rini re nm ek , o n la r h em de rs iin de h em d e d e rs d n d a tan m a ya a l m aktr rencile rle iyi ilikiler g elitirm ek , onlara genel,li e le m i t e p k ile r v e rm e k t e n o k , ze is e l rin e k k i llikle gre tepki ve rm e ktir.
2. Y e te r li h a z rla n m ae rs a ra v e g e re le rin i D :

ra ha t ku lla nm a k, bun lar, ku llan la cak yn tem e gre d ze n le m e k ve e ks iks iz sa ia n d n d a n e m in olm aktr.
3. D e rs e s n a s n d a e itim a ra -g e re le rin in v e

re n c i a l m a la rn n rg tle nB e s i: sn f m tn v e g ru p la rn k a tla c a y a d a b ire y s e l n ite lik te k i a l m alarn n e za m a n ve na sl ya placa nn b e lirle n m e s i, s n f i i v e d h a re k e tle rin fa rk n d a o lm a , re n m e e tk in li in in g e r e k le ti i o rta m iy i ta n m a ve etkili b iim d e kulla nm a ktr.
4. ze l pe da go jik y e te rlilikler: cilerle em p ati ren

ku rara k, o nla rn so rg ulam a ve ak la m a yeten e kle ri gelitirilm elidir. 5. re tm e n in kiis e l zellik re tm en in le ri: ken d isin i etk ili biim d e su na b ilm e sine ilikin niteliklerdir. 3 . S IN IF Y N E T M N D E R E T M E N N R O L re tm en in snf ortam nd aki grevi; re h cilerde r d o ru ltu s u n d a is te n d ik d ade a n n e d e f le v r iikliklerini m e yd ana g e tirm ektir. S nf yne tim i; re tim in ve renci davran ia rn n renm e esin i, ynetilm aktivitelerin in planlam asn , aktiviteler aras geii, sn fn fiziksel dzen inin org a nizasyonun u, re nm e m a terya lle rin in ha zrlanm asn , sn f tk in lik le rin v e h a z rlk la rn k o n tro l e d ilm e s in i, s n f e ii

1 02 -

-S IN IF Y O N E T IM L
uygulanabilmesi iin retmenlerin takmla karar alma sreci yaklamn kullanmas gerekir. 4. SINIF YNETMNN BOYUTLARI Snf ynetimi etkinliklerini be temel boyut altnda toplamak mmkndr. 1. Fiziksel Dzen (Fiziksel Ortamn Ynetimi): Snf ortamnn fiziksel evresine ilikin faktrler grsel, iitsel, snma faktrleri, meknsal ve kiisel alan faktrleri olmak zere snflandrabilir (renci says, s, k, renk, grlt, temizlik, grnm, estetik, oturma dzeni). : Kk snf : Orta byklkte snf : Byksnf

prosedr ve rutin ilerin yaplmasn, zamann etkili kullanmn, snftaki alma koullarnn gelitirilmesini, retimi engelleyici unsuriarn ortadan kaldrlmasn ngren faaliyetlerden oluur. retmenin eitimsel/retimsel iiderlii; rencilerin baarlarn artrc, istendik davranlar gstermesine ynelik gerekli nlemleri almas anlamna gelmektedir. Bir retim liderinin en nemli grevi, renciler iin bir renme evresinin oluturulmasdr. retim evresini oluturma ve yaplandrma rol, retim liderliinin temelini oluturmaktadr. Okulda retim lideri olarak retmenin;

a. Snfn akademik amalarnn 1-16 renci gerekletirilebilmesi iin gerekli kaynaklar salamas, 16-25 renci b. renci baarsn ykseltmeyi temel ama 25-st renci olarak belirlemesi,

c. renci merkezli retim yntemleri ve Snfta k dzeyinin ok dk ya da yksek olmas retmenin ve rencinin iini gletirir, yaklamlarn savunmas, gz yorar, dikkatsiziik ve sinirlilik yapar. Snfta oda d. retim uygulamalarnn gelitirilip scakl (20 derece civarlarnda) olmas gerekir. o ynlendirilmesi iin retim ve program konular Grlt, ou retmenin duyarl olduu bir . hakknda bilgi ve beceriye sahip olmas, 52 konudur. Snf iin liseye kadar scak renklerden ^ e. Bireylerle, kk ya da byk gruplarla sar, pembe, eftali rengi, lise ve sonrasnda mavi ve mavi-yeil tonlar nerilmektedir. Snfta oturma ^r iletiimde etkili olmas, dzeninin kme ya da U eklinde olmas karlkl >f. renci baarsna ynelik snfta ibirliki bir etkileimi kolaylatrr. retmenin renciyle alma ortam salamas ve takm almasn etkileime girmesini gerektiren ok zel bir durum gerekletirmesi, yoksa retmenin, rencinin kiisel alanna g. Snf toplumu duygusu ve bilincini rencilere girmemesi gerekir (Yakn kiisel alan 45-75 cm arasndadr). alamas, h. D dnya ile balanty salayan lider olmas, yeni aratrmalar ve fikirleri okula getirmesi ve rencileriyle paylamas, i. Okul iinde ve dnda, okulun btn olarak fiziksel ve felsefi adan ne olduunu personel, renci ve velilerin gznde grlebilir bir hayal (resim) olarak yaratabilmesi iin vizyoner bak asna sahip olmas gerekmektedir. retmenler, rencilerin snfta karar alma srecine katlmna izin vermeli ve yaplan hatalar anlayla karlamaldr. Srekli gelien bir snf kltr yaratmak iin, retmenler rencilere gvenmeli ve onlarn ilgi alan ierisine giren konularda, sorumlu olmalarn salayacak karar verme yetkisini aktarmaldr. retmen snfta iyi bir takm lideri ve yetki aktarcs olmaldr. Snf ynetiminin baaryla Etkili snf ynetimi konusunda yaplan almalar, iyi bir snf dzenlemesinin drt temel anahtar olduunu vurgulamaktadr: a. Trafii youn alanlar rahatlatlmaldr: retmen masas, renci sralar, kap, kitaplk ya da retim materyallerinin bulunduu yerler trafii youn alanlardr. Bu alanlar olabildiince birbirinden uzak planlanmaldr. b. retmen btn rencileri kolayca grmelidir: renciler sralarnda alrken, retmen sunu ya da gsterim yaparken btn rencilerini kolayca grebilmeli ve onlarla gz temas kurabilmelidir. Bylece retmen, destee gereksinim duyan renciye kolayca ulaabilecektir. retmenin renciyi kolayca grebilmesi, etkili snf ynetiminde byk bir admn atlmas demektir.

-EGITIM BILIMLERIc. Sk kullanlan materyallere kolay ulalmaldr: retmen ya da rencilerin ska kulland materyallere kolayca ulalmas, planlanan etkinliin zamannda balayp bitirilmesini salar. d. renciler retimsel sunumlar rahatlkla grebilmelidir: renciler sra ya da sandalyelerini evirmeden, arkaya ya da yana dnmeden, yerlerinde otururlarken retmenin sunumunu, tahtay, haritay, tepegz ya da kullanlan baka bir arac rahatlkla grebilmeli ve izleyebilmedirler. Aratrmalar kk okullarda kiiler aras ilikiler, renci-retmen etkileiminin, program ve retim uygulamalar daha iyi yrtlmektedir. Kk okullarda renci baars ve retmen morali yksek dzeydedir. Disiplin problemi yaanmamaktadr. Kk snflarda renci baars ykselmektedir. 2. Plan ve Program Etkinlikleri (Yilk, nite, Ders, Gnlk Planlar) (retimin Ynetimi) Hedefler esas alnarak yllk, nite, gnlk ve ders planlarnn yaplmas, kaynaklarn belirlenip dalmnn salanmas, i ve ilem srelerinin belirlenmesi, eitim ara-gerelerinin salanmas, yntemin seilmesi, renci zelliklerinin belirlenmesi, geliimlerin izlenmesi ve deerlendirilmesi, renci katlmnn dzenlenmesi etkinliklerini ierir. 3. Zaman Dzenine Ynelik Etkinlikler (Zaman Ynetimi) (Akademik Takvim, Ders Sreleri vb.) Etkili retim; renmeye ayrlan zamann okluuna ve etkili kullanmna baldr. Snf iinde geirilen zamann, eitli etkinliklere dalm, zamann ders d ve bozucu etkinliklerle harcanmamas, skcln nlenmesi, rencinin zamannn ounu okulda-snfta geirmesinin salanmas, devamszin nlenmesi bu boyut iinde deerlendirilmelidir. 4. liki Dzenlemeleri (liki Ynetimi) (retmen-renci likisini Belirleyen Kurallarn Belirlenmesi ve Uygulanmas): Snf kurallarnn belirlenip rencilere benimsetilmesi, snf yaamnn kolaylatrlmasna ynelik renci-renci, renci-retmen iliki dzenlemeleri bu boyut iinde incelenir. Snf ii iletiimde, genel olarak, kaynak retmendir. retmen ve renci arasndaki ilikiler, iletiimde kaynak-alc arasndaki ilikilerle benzerdir. Snf ii iletiimde kaynan dier bir deyile retmenin

103

iletmeye alt mesajiar programda belirtilen ve rencilerin kazanmas istenilen yeterliklerdir. Bu yeterlikler bilgi, beceri ve tutum dzeyinde olabilir. rencilerin kazanmas amalanan bu yeterlikler, iietilerin retilii, aktarl ve alnndaki baar oramnda gelitirilebilecektir. retmen kaynak olarak mesajlar rencilerin anlayabilecei biimde harmanlar ve onlara iletmeye alr. retmenin snf ii iletiimde olduka dikkatli olmas gerekmektedir. letmeye alt mesajlar retmenin istedii biimde alglanmayabilir. Bu durumda iletiim tam olarak gereklemi olmaz. retmenin, snf ii iletiimi gerekletirebilmesi iin, kaynak olarak rencisini dier bir deyile alcy ok iyi tanmas gerekir. nsann cmlelerine egemen olabilmesi iin, konusuna egemen olmas gerekir. Lloyd GEORGE Snf ii iletiimde rencilerin zelliklerinin ve ilgi duydukiar konularn kaynak (retmen) tarafndan bilinmesi aktarlacak bilgilerin (mesajlarn) daha kolay bir biimde iletilmesini salayacaktr. Bu durum ayn zamanda kaynan kanal seimine de uygunluk salar. Snf ii iletiimde alc renci olurken genel iletiim sreci dnldnde kaynak ile alc daimi olarak yer deitirmektedir. retmen eitli mesajlar rencilere gnderirken baz durumlarda renciler de retmenlere mesajlar gnderirler. letiim sreci dinamik olduundan snf ii iletiimde ve genel olarak iletiimin olduu hemen hemen her ortamda kaynak ile alc arasnda iki ynl bir ileti ak grlr. Kaynak bazen alc, alc ise bazen kaynak durumunda bulunabilir. Dnt, iletiim srecinde taraflarn kendilerini ve birbirlerini biimlendirmede kullanabilecekleri bir aratr. Snf ierisinde dnt verme yntemleri: retmenin szl dnt: Konuyu ok gzel akladn. Konuya bir de u boyuttan bakalm! retmenin yazl dnt: Deerlendirme ekli (Not), kk uyarc notlar vb. rencinin renciye dnt, rencinin kendisini deerlendirmesi, renciden retmene dnt. letiim srecinde "dnt", alcdan kaynaa ynelen bir mesajdr. Dolays ile mesaj esi iin belirtilen zelliklerin tm "dnt" iin de geerlidir.

1045. D a vr a m Dzenlemeleri Davranlarnm Ynetimi):

-SINIF YNETM( ren ci

Snf ortamnn istenen davran salayabilir hale getirilmesi, olumlu snf ikliminin oluturulmas, sorunlarn ortaya kmadan nce tahmin edilmesi yoluyla, istenmeyen davranlarn nlenmesi, snf kurallarna uyumun salanmas bu boyutta yer alan hususlardr. stenmeyen davranlarn nlenmesi iin; istenen davranlar ne kararak tekrarlanmasn salamak, pekitirmek, istenen davranlar dllendirmek, rencilerin zayf ve gl ynlerini tanyarak onlar gelitirmek gerekmektedir. Bunun iin renciyi istenen davranlara yneltmenin bir yolu; retmenin rnek, anlayl ve destekleyici davranmasdr. retmen, istenmeyen davran deil, istenen davran gndemde tutmal ve retmen de bunun modeli olmaldr. Bir davran istenmeyen yapan drt nemli lt vardr:

OZUMLU KAVRAMA TEST

retmenin snfta dersin ilenmesi esnasnda btn rencileri grebilecei bir yerde durmamas, iletiim boyutunda aadakilerden hangisine yol aar?

A) Gremedii rencilerin ders d etkinliklere B)

C) D) E) ynelmesi rencilerin iine kapanmas ve okula gelmemesi rencilerin kopya ekmeye ynelmesi Okul eyalarna zarar vermesi rencilerin kendilerini yalnz hissetmesi

ocuun kendi renmesiyle snftaki dier rencilerin renmelerini kesen ve dersi blen davran istenmeyen davrantr (snfta grlt karma), Antisosyal nitelikte davran eyalarn izinsiz alma), (bakalarnn

retmenin snfta btn rencileri grebilecei, gz temas salayabilecei bir yerde durmas snf etkili ynetmesi asndan byk nem tamaktadr. Gz emas kuramad renciler ders d etkinliklere ynelebilir. (Cevap A)

Dier rencilerin ve bireylerin gvenliini tehlikeye sokucu davranlar ortaya koyma (Okula kesici alet getirme) Okul ara-gerelerine ve dier rencilerin zel eyalarna zarar verme (okulun duvarlarna yaz yazma, camlar krma). Snfta problem yaratan renciler drt tr istenmeyen davran sergiler:

1. Davran bozukluu: Hrnlk, uyumsuzluk vb.

hareketlerdir. Bu gruptaki renciler ounlukla otoriteye uymaz. Zaman zaman saldrgan olabilirler. Snfta eitim-retim lideri roln stlenen retmenin aadakilerden hangi etkinlii yapmas zorunlu deildir?

2. Uyum sorunlar: Yeni ya da farkl durumlara

ayak uydurmada glk ekmedir. Farkl gruplardan ya da kt koullarda yaayan ailelerin ocuklar bu gruplarda yer alabilir.

A) Snfn

3. Olgun olmama: Bilisel ve duyusal yeniliklere

uyum salayamama halidir. Bu gruptaki rencilerin dikkatleri zayftr ve okul almalarna ilgileri azdr.

B)

4. Duygusal bozukluklar: Etkilere olumlu ve kabul

edilebilir tepki verememe halidir. Bu gruptaki renciler kzgn ve sinirlidir. Hi beklenmedik durumlarda stresli, saldrgan olabilirler ya da korkaklk gsterebilirler.

C)
D) E)

akademik amalarnn gerekletirilebilmesi iin gerekli eitim materyallerini salamas renci baarsn ykseltmeyi temel ama olarak belirlemesi renci merkezli retim stratejileri, yntemleri ve teknikleri uygulamas Okula gelir salayc faaliyetlerde bulunmas Eitim - retim ve ders programlar gelitirmesi ve uygulamas

-EGITIM BILIMLERI-

105

retim lideri olarak retmenin; a. Snfn akademik amalarnn gerekletirilebilmesi iin gerekli kaynaklar salamas, b. renci baarsn ykseltmeyi temel ama olarak belirlemesi, c. renci merkezli retim yntemleri ve yaklamlar savunmas, d. retim uygulamalarnn gelitirilip yniendirilmesi iin retim ve program konular hakknda bilgi ve beceriye sahip olmas, e. Bireylerie, kk ya da byk gruplaria iletiimde etkili olmas,

3. Aadakilerden hangisi bir snfn ynetildiinin gstergesi deildir? olur.

iyi

A) Boa geen zaman, karklk ve kesinti ok az B) renciler, retmenin ynlendirdii eitim

etkinlikleriyle meguldrier. kendilerinden beklenileni yaptklarnda baar duygusu hissetmezler. D) Anlaml ve ie ynelik bir snf atmosferi vardr. E) renciler kendilerinden ne beklenildiini biliyordur.

C) renciler

yi ynetilen bir snfta renciler kendilerinden beklenileni yaptklarnda baar duygusu hissederier. Snfta olumlu bir atmosfer ve ie ynelik bir hava vardr. (Cevap C)

f. renci baarsna ynelik snfta iblrliki bir alma ortam salamas ve takm almasn gerekietirmesi, g. Snf toplumu duygusu ve bilincini rencilere alamas, h. D dnya ile balanty salayan lider olmas, yeni aratrmalar ve fikirleri okula getrrmesi ve rencileriyle paylamas, i. Okul iinde ve dnda, okulun btn olarak fiziksel ve felsefi adan n9 olduunu personel, renci ve velilerin gznd9 grlebilir bir hayal (resim) olarak yaratabilmesi iin vizyoner bak asna sahip olmas gerekrrrektedir. j) retmenler, rencilerin snfta karar alma srecine katlmna izin vermeli ve yaplan hatalar aniayla karlamaldr. k) Srekli gelien bir snf kltr yaratmak iin, retmenler rencilere gvenmeli ve onlarn ilgi alan ierisine giren konularda, sorumlu olmalarn salayacak karar verm9 yetkisini aktarmaldr. retmen snfta iyi bir takm lideri ve yetki aktarcs olmaldr. retim lider oiarak, retmenin okula gelir salama grevi sz konusu deildir. (Cevap D)

retmenin eitim-retim srecinde alaca kararlarda ncelikle aadakilerden hangisini dikkate almas gerekir?

A) Veliler
B) C) D) E) renciler Planlar Program Milli Eitim Bakanl

ada eitim anlaynda; retmenin alaca kararlarda odak; rencidir. renci merkezli eitimi hayata geirmek esastr. (Cevap B)

1065.

-SINIF Y NETM -

re n c i le ri n s n f i in d e kk in lik le r in i i et rgtlem ek, retm enin hang i roln dah a o k E tk ili re tim ; r e n m e ye a y rla n z a m a n n vurgulam aktadr? o klu u n a v e e tk iii ku lla n m n a b a ld r. S n f A) Snf ynetimi i in d e g e irile n z a m a n n , e itli e tk in lik le re B) Mesleki rehberlik dalm , zam ann ders d ve bozucu etkinliklerle C) Sosyalbeceri harcanm am as, skcln nlenm esi, rencinin D) Mesleki yardm zam annn ounu okulda-snfta geirm esinin E) Dzenliolm a sa la n m a s, d e va m s zl n n le n m e s i za m a n boyutu iinde deeriendirilm elidir. retim sreci esnasnda, planlam a yapm ak yerne ncesinde S n f y n e tim i; re nm e iin u yg un orta m n planlam a yapm ak zam an kaybn nier. s a la n m a s ve s r d r lm e s id ir . re tm e n (Cevap D) ta r a f n d a n r e n c ile rin n n d e k i a l m a e n g e lle r in in o rta d a n k a ld n lm a s , re tim z a m a n n n u y g u n ku lla n lm a s, e tkin lik le re Aadakilerden hangisi sn f dzenlenm esinde rencilerin katlm nn salanm as ve zam ann etkili boyutlardan biri dejildir ? ynetilm esidir. A) renci says Snf ynetim i, etkili bir renm e srecinin B) O turudzeni gerekletirilm esi am acyla snf etkiniiklerinin C) Is rencilerie birlikte renciler iin ynetilm esidir. D) retm enin ses tonu D ier bir ifadeyle, renm enin gerekletii bir E) Ik evrenin oluturulabilm esi iin gerekli olanak ve s re ie rin , re n m e d z e n in in ve re n m e ortam nn salanm as ve renm e kurallarnn re tm e n in s e s to n u ile ti im s re c in e z g b ir belirlenerek iletilm esidir. deikendir. (Cevap A) (Cevap D)

8. 6. A a d a kilerd en h an gisi sn fta zam an kayb n a re tm e n in d e rs in i le n m e s i s re c in d e yararlan lacak retm e-ren m e etkinliklerini yol aan ned enlerd en biridir? b elirlerken dikkat etm esi gereken en nem li A) retm enin ders ile ilgili ara-gereleri nceden zellik aadakilerden hangisidir? hazrlamas B) retim etkinlikleri arasnda kesintisiz geci A) retmenin kontroln kolaylatrc olmas B) rencilerin hedef davran gsterm esine yapmak yardmc olmas C) Ders ieriinin kapsam na gre zam an C) Snf dzeninde deiiklik yapm adan planlam ak uygulanabir olmas D) retim sreci esnasnda uygulam alar D) ok pahal olm ayan aralarn kullanlm asn planlam ak gerektirm esi E) rencilerin konu ile ilgili n renm elerini E) rencilerin ilgisini ekm esi dikkate almak

r e n m e - r e tm e s re c in d e , r e tm e n in yap a ca e tkin likle r re n cile rde h e d e flen e n davran deiikliinin kazandrlm asna ynelik olm aldr. (Cevap B)

-ETM BMLER9. retmenin dersin ncesinde plan yapmas, bilgi kaynaklarn saptamas, retim yntemlerini ve eitim materyallerini belirlemesi, ierii dzenlemesi ve zetlemesi, bunlar renciye aktarmas srecine renmeretme srecinde ne ad verilir? A) B) C) D) E) Konuya giri Konunun sonulandrlmas Dersin ilenii Ara deerlendirme retim program yapma

107

11. Aadakilerden hangisi snf ynetimi ile ilgili doru bir ifade degildir?

A) renci davranlarna yapc ve aklayc

dntler verir. B) rencilerin baarl ynierini n plana karr. C) rencilere isimleriyle hitap eder. D) Snf kurallarn retmen tek bana kendisi belirler. E) Ders akn blen olaylara uygun ekilde mdahale etme tekniklerini bilir ve kullanr.

Dersi ilemek, renci ve retmenin renme srecinde birlikte yer almasdr. Dier bir ifadeyle, renci merkezli eitimi hayata geirmektir. Dersi ilemek; planlamak, uygulamak ve deerlendirmektir. (Cevap C) 10. Aadakilerden hangisi retmenin renciler arasndaki bireysel farkllklar dikkate aldnn bir gstergesi deildir? A) Yntemlerini belirlerken bireysel fa.rkhhkla.ri dikkate alr. B) zel sorunlar olanlarla ilgilenir C) Bireysel renme planlar yapar. D) retme - renme srecini bireysel farkllklara gre dzenler ve eitlendirir. E) Snfa ynelik toplu retim yntemleri uygular.

retmen rencilerin davranlaryla ilgili olarak beklentilerini yksek tutmal, rencilerin davranlarn yapc olarak dzenlemeli ve ders akn olumsuz ynde etkileyecek gelimelere frsat vermemelidir. rencilerin kendi haklarn gzetmelerine, ancak bakalarnn haklarna da saygl olmalarna dikkat edebilmelidir. Davranlar ynetirken bireyse! farkllklar dikkate alr. rencilere kar adil davranr. Kurallara uymann eitim ynnden gerekliliini bilir. Snf kurallarn retmen renciyle birlikte belirlemelidir. (Cevap D)

retmen snf iinde ok farkl ihtiya ve yetenekleri olan rencilerle kar karyadr. retmenin grevi btn bu farkl ihtiya ve yetenekleri dikkate alarak etkinlikler dzenlemek ve baary artrmaktr. Farkl ihtiyalar tanmak ve karlanmasna almak etkili retimin bir boyutudur. retim yaklamnn belirlenmesi, ieriin zenginletirilmesi ve retim hznn ayarlanmas nemli unsuriardr. Btn bunlar yaparken retmen rehberlik etmelidir. retmen zel sorunlar olanlara kar kendi sorumluluklarnn, kanun ykmllklerinin, mdahale ekillerinin, deerlendirme yollarnn bilincinde olmal ve bireysel retim planlar yapabilmelidir. (Cevap E)

108-

-S IN IF Y N E T M l

CEVAPLI NU KAVRAMA TEST

1.

4 . re n c ile rin s n f i e ris in d e k i d a v ra n la rn is te n m e y e n d a v r a n o la r a k a d la n d r a b ilm e k i in a a d a k i l tle rd e n h a n g is in i k u lla n a m a v? z

A) D avrann rencinin kendisinin ya da snftaki S n f ta re tm e n in b t n re n c ile r i arkadalarn renm esini engellem esi. g re b ile c e i b ir y e rd e d u rm a m a s , re n m e B) D avrann rencinin kendisini ya da s re c in d e a a d a k ile rd e n h a n g is in e yo l a a r? arkadalarnn gvenliini tehlikeye sokm as. A) G re m e d i i re n cile rin d e rs d e tk in likle re C) D a v ra n m o ku lu n a ra v e g e re le rin e y a d a ynelm esi arkadalarnn eyalarna zarar verm esi. B) re n c ile rin iin e k a p a n m a s ve o ku la D) D avrann rencinin dier rencilerle gelm em esi sosyallem esini engellem esi. C) K opya ekm eye ynelm esi E) rencinin okul dndaki bo zam anlarnda spor D ) O kul eyalarna zarar verm esi yapm as. E) A rgolu konum as

2 . S n fta p ro b le m y a ra ta n re n c ile r iste n m e ye n d a vran se rgile r.

t r 5 . A a d a k ile rd e n h a n g is i e tk ili s n f y n e tim i ile ilg ili o la ra k iy i b ir s n f d ze n le m e s in in l tle ri ra s m da a y lm a? a s z A a d a k ile rd e n h a n g is i is te n m e y e n d a v r a n A) retm en btn rencileri kolayca t rie rin d e n b iri d e ild ir? A) B) C) D) E) Davran bozukluu Snf sevm e Uyumsorunlar O lgun olm am a Duygusal bozukluklar grm elidir. B) S k kullanlan m ateryallere renciler kolay ulam aldr. C) renciler retim sel sunum lar rahatlkla grebilm elidir. D) retm en m asas, renci sralar, kap, kitaplk ya da retim m ateryallerinin bulunduu h a re ke tiili in o ld u u a la n la r sn f y n e tim in e uygun dzenlenm elidir. E) S n f o tu rm a d zen inin te rs L biim in d e o lm a s salanm aldr.

d rt

3 . A a d a k il e r d e n h a n g is i s n f y n e t im i v e teknik sem ede nem kazanr. re tim s re c i a ra s nd a k i ili k iy i d o ru e k ild e E) S n f y n e tim i, disiplin ifa de etm e kte dir? nlenm esinde ok nem lidir. A) S n f y netim i, re tim sre ci esn asnd a, re n m e i in u y g u n o rta m n s a la n m a s ve srdrlm esidir. B ) Snf retm en ynetir. C) S n f y netim i, o kul yn etim s re cinin bir parasdr. D) S nf ynetim i, konuya uygun strateji, yntem ve

so run la rn n

6.

A a d a k il e r d e n h a n g i s i s n f i e r is i n d e re tm e n in v e re c e i d n t ifa d e le rin d e n b iri o la m a z? A) B) C) D) K onuyu ok gzel akladn. K onuya bir de u boyuttan bakalm ! retm enim bunu ekille aklayabilir m isinz? A k la m a la rn g ze l fa ka t b u k o n u yu fa rkl b ir ekilde ele alsak daha iyi olm az m ! E) Konuyla ilgili eklem ek istediiniz noktalar var m ?

-ETM BLMLER7. Aadakilerden hangisi snf ilkelerinden biri deildir? ynetimi

109

A) Belirli renciler zerinde younlalmamaldr. B) Kurallara uyan rencilere olumlu pekitire verilmelidir. C) rencilere isimleriyle hitap etmelidir. D) Snf kurallann retmen tek bana kendisi beliriemelidir. E) retmen ve renci arasnda karlkh gven ve arkadalk ortam yaratlmaldr.

10. Aadakilerden hangisi retmenin zaman ynetim ini etkili bir ekilde yaptnn bir gstergesi olarak ele alnamaz? A) B) C) D) E) Dersin blmlerini zaman dikkate alarak plnlar. rencilere ev devlerini snfta yaptrr. Ara- gere kullanmnda zaman dikkate alr. Zaman etkinliklere uygun ekilde datr. Deerlendirmeye zaman ayrr.

8. Aadakilerden hangisi snfn etki bir ekilde ynetildiini gstermez? A) retmenin derse plan yaparak girmesi B) Snf kurailarnn rencilerle birkte berlenmesi C) rencilerin kendilerinden beklenileni yaptklarnda baar duygusu hissetmerneleri D) Snf ergonomisinin rencilerin birbirleriyle etkileime girebilmesine olanak salamas E) renme srecinin sk sk kesilmemesi
'(3

11.

Aadakilerden hangisi retmenin renciye v e r d i i " d n t ( g e r ib il d i r im ) " a n la m n a gelmektedir?

A) renciye, beklenen davran renmek

iin yapaca hazrlklar anlatma B) renciye, gsterdii davrann doru olup olmadn varsa eksik ve yanllarn bildirme C) renciye, hangi davran nasl renebileceini gsterme D) rencilerin hazr bulunuiuk dzeyini belirleme E) renciyi, beklenen davran gstermeye istekli hale getirmek iin motive etme

" 5
L

9. Aadakilerden hangisi snf ortam nn kendine zg zelliklerinden biri deildir? A) B) C) D) E) ok boyutluluk Ezamanllk, abukluk Tek ynl iletiim ngrlemezlikve Aklk Tarih

12. Snf y ne tim i etkili bir ek ilde gerekletirildiinde aadakilerden hangisine olan ihiiya kendiliinden enaza iner? A) B) C) D) E) Velinin okula ilgisizlii Eitim materyallerinin kullanm retmenin disiplin salamak iin nlem aimas Malzeme tketimi Veli toplantlarnn sresi

110-

-SINIF YNETML

13. Aadakilerden hangisi bir snfn iyi ynetilipynetilmediinin gstergesi deildir?

A) Boa g^en zaman, karklk ve kesinti ok az

olur.

IKMI SORULAR ve ZMLER

1. Aadaki snf oturma dzenlerinden hangisinde renci-renci etkileimi en st dzeydedir? (2005 KPSS) A) B) C) D) E) Geleneksel Sra Dzeni Kme Yerleim Dzeni U Biimi Yerleim Dzeni Bireysel Yerleim Dzeni Ters L Biimi Yerleim Dzeni

B) renciler, retmenin ynlendirdii eitim

etkinlikleriyle meguldrler. C) Anlaml ve ie ynelik bir hava vardr ama ayn zamanda snfn atmosferi hotur. D) renciler kendilerinden ne beklenildiini biliyorlardr. E) renciler kendilerinden beklenileni yaptklarnda baar duygusu hissetmezler.

Snfta oturma dzeninin kme ya da U eklinde olmas karlkl etkileimi kolaylatrr. Kme yerleim dzeni yzyze ve grup etkileimini salamak amacyla daha uygun bir oturma dzenidir. (Cevap B) o
J

C EVAP NAHTARI
LJJ

1 A . 5 E . 9. C 1 .E 3

2. B

3.A
7. D 11.B

4. 8. 12

6.C
10. B

c c

Yediiklim KPSS Dergisi yazar kadrosu tarafndan hazrlanm Trkiye'nin LK ve TEK profesyonel KPSS yapraktestserisi!

6ENEL YETENEK GENEL KLTR YAPRAK TEST SERS

KTAPINIZDAN VE DERSANENZDEN ISRARLA STEYNZ...

EGITIM BLMLER YAPRAK TEST SERS

Yediiklm Eitim Bilimleri Dergisi yazar kadrosu tarafndan hazrlanm Trkiye'nin LK ve TEK profesyonel KPSS yapraktestserisi!

Genel Datm
Asil Yayn Datm Ltd. ti. F evzi akm ak 1. So kak N o :22/A K zlay/A nk ara T e l.0 3 1 2 . 2 3 0 2 8 8 0 -8 1 F a k s :0 3 1 2 . 2 3 0 2 8 8 2

e-posta: asil@asilyayin.com.tr intemet:asilyayin.com.tr

^9 www.yediiklim.net I ^9 www.asilyayin.com.tr I ^9 www.yediiklim.com.tr I

KPSS BZM MZ! DORU KAYNAK = DORU SONU = KPSS DERGS

YEDIKLIM KPSS EGITIM BLIMLEKI DERGISI ABONELG 12 Sav x 4 YTL = 48 YTL Nasl Abone Olabilirim? 1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz. 2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araymz. 3- Aboneliiniz tamamlanmtr. NOT: 1- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabmz hediye! YEDIIKLIM KPSS GENEL YETENEK GENEL KULTUR DERGISIABONELIGI12 Sav x 4 YTL = 48 YTL Nasl Abone Olabilirim? 1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz. 2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araynz. 3- Aboneliiniz tamamlanmtr. NOT: 1- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklim'den Sorularla ANAYASA HUKUKU ya da Sorularla BORLAR HUKUKU kitabmz hediye! HER KI DERGIYE BRDEN ABONELK! (12 Sav Eitim + 12 Sav GYGK) x 4 YTL = 96 YTL NOT: 1- Bu kampanyaya ilk 50 aboneye Yediiklitn'den Sorularla ANAYASA HUKUKU kitabmz hediye! NOT: 2- Bu kampanyaya katlan herkese Yediiklim'den 4 adet Deneme Fasikl Hediye! Nasl Abone Olabilirim? 1- Abonelik cretini aada yazl olan posta eki veya banka hesaplanna yatnnz. 2- Adnz ve adresinizi vermek zere abone merkezimizi araynz. 3- Aboneliiniz tamamlanmtr. NOT: Yediiklim bu kampanya zerinde deiiklik yapma hakkn sakl tutar! Kampanya Yediiklim'in istei zerine sonlandnlabilir! Yediiklim Eitim Bilg. Yaynclk San. ve Tic. LTD. T. hesap numaralan: 1- POSTA EK= 191 30 17 (Tm postanelerden yatrabilirsiniz!) 2- AKBANK SNCAN ubesi, ube Kodu: 139, Hesap No: 0081982 3- ANADOLU FNANS SNCAN ubesi, ube Kodu: 38, Hesap No: 212985 4- GARANTt BANKASI StNCAN ubesi, ube Kodu: 465, Hesap No: 6298918 5- VAKIFBANK SNCAN ubesi, ube Kodu: 170, Hesap No: 00158 0072 8444 6916 6- tBANKASI SlNCAN ubesi, ube Kodu: 4282, Hesap No: 304210 678536 Yediiklim KPSS GENEL YETENEK GENEL KLTR ve Yediiklim KPSS ETM BLMLER dergilerimiz ASL YAYIN DAITIM tarafmdan yaynlanacaktr. Dergilerimiz geni bir yazar kadrosu tarafndan yaymlanacaktr. Doyurucu konu anlatm, zml ve cevapl sorulann bulunduu, tm km sorulann zmleriyle sunulduu dergimiz bir ok soruyu aynen yakalayacak ve tm sorulan cevaplandrabilecektir. Dergimiz 2005 KPSS snav sorular da aynntl olarak incelenip, 2006 KPSS snavnda soru karmayacak ekilde hazrlanmaktadr.

A B O N E M E R K E Z ( 0 .3 1 2
EN GNCEL! EN KAPSAMLI! EN DOYURUCU!
NOTLAR: 1- Setimizi alan tm abonelerimizin banka veya posta eki dekontlann saklamalann neririz. Ihtilaf halinde YEDKLM dekontun fotokopisini isteyebilir. 2- Dergiler ayda bir defa kargo (veya PTT) ile gnderilecektir. Kargo creti YEDKLM tarafmdan denecektir. 3- Eer abonenin bulunduu yerde kargo ubesi yoksa, kargo adrese teslim yapamyorsa, dergiler size en yakn kargo ubesinin bulunduu yere gnderilir. Kargo tarafndan size telefonla haber verilir. 4- Hediyeler ilk dergi ile birlikte gnderilir. Eer hediyenin basm heniiz tamamlanmamsa hediye ikinci say ile gnderilir.

Asil Yayn Datm Ltd. ti.

Fevzi akmak 1. Sokak No:22/A Kzlay/Ankara

e-posta: asil@asilyayin.com.tr internet:asilyayin.com.tr

www.yediiklim.net | w>m www.asilvavin.com.tr I B>1 www.vediiklim.com.tr I