KNC DNYA SAVAI 1939-1945

2 NDEKLER 2 BRNC BLM AVRUPADA ALMAN STNL 1.1. Polonyann Paylalmas ...... 4 1.2. Sovyetlerin Balta Yerlemesi . 4 1.3. Almanyann Danimarka ve Norvei gali ..... 6 1.4. Fransann kmesi ...... 6 1.5. ngiltere Muharebesi . 8 1.6. Kuzey Afrika Cephesi ... 8 1.7. talyann Yunanistana Saldrmas .. 9 1.8. Balkanlar Mcadelesi ve Rus-Alman Sava ... 10 KNC BLM SAVA DURUMUNDA DENGE 2.1. ngiliz-Sovyet ttifak . 11 2.2. Birleik Amerikann Savaa Katlmas ..11 2.3. Birlemi Milletler . 12 2.4. talyann kmesi .. 13 NC BLM MTTEFKLERN ZAFER (1944-1945) 3.1. Casablanca Konferans 14 3.2. Vaington Konferans .. 14 3.3. Quebec Konferans .. 15 3.4. Moskova Konferans 15 3.5. Kahire Konferans ... 15 3.6. Tahran Konferans ... 15

3 3.7. kinci Cephenin Almas . 16 3.8. Ruslarn Balkanlar ve Orta Avrupaya Girmesi 16 3.9. Moskova Konferans . 17 3.10. Yalta Konferans .. 17 3.11. Almanyann Teslim Olmas 17 3.12. Uzakdou Cephesi ... 18 3.13. Potsdam Konferans 18 KAYNAKLAR . 19

4 BRNC BLM AVRUPADA ALMAN STNL 1.1. Polonyann Paylalmas 1 Eyll 1939 sabah Alman ordularnn Polonyay igale balamas karsnda Polonya fazla dayanamad. nk Almanya yllardan beri askeri hazrlk iinde idi. Alman Genelkurmay yeni bir sava metodu kabul etmiti. Bu, Yldrm Sava idi. Esas zrhl kuvvetlere ve srate dayanmaktayd. Polonya Sava srerken Fransa Maginot hattn glendiriyor ve Alman cephesine ufak saldrlarla yetiniyordu.
1

Polonya Savann sonunda Almanyann sava malzemesi

hemen hemen tkenmiti. Bu srada Fransa bir saldrya gemi olsayd Almanyay yenebilirdi. 2 ttifaklara ve garantilere ramen, ngiltere ve Fransa Polonyann yardmna gidemediler. Hem askeri hazrlklar ve hem de stratejik artlar dolaysyla yardma gidebilecek durumda deildirler. Byle olunca Polonya Almanyann karsnda yalnz kald. Polonyann sonunun yakn olduunu grnce, Sovyetler de emperyalist emellerini gerekletirmek, frsattan faydalanmak ve 23 Austos Paktnn kendilerine ayrd blm ele geirmek iin harekete getiler. 3 Almanya ve Sovyetler 28 Eyllde Moskovada ortak bir bildiri yaynlayarak, Polonya meselesinin, Avrupa barna devaml bir temel tekil edecek ekilde zmlenmi olduunu, artk savaa devam etmenin gereksiz bulunduunu, eer bu bar teklifi reddedilecek olursa, meydana gelecek olaylardan ngiltere ile Fransann sorumlu olacan bildirdiler. 1.2. Sovyetlerin Balta Yerlemesi Sovyetler Almanya ile Polonyay paylaan 28 Eyll antlamasn imzalamadan, yine 23 Austos Pakt ile kendilerine ayrlm olan Baltk memleketlerini de ele geirmek iin
1 2

Oral Sander, Siyasi Tarih 1918-1994 (11.bask), Ankara, mge, 2003, s. 125. Sander, a.g.e., s. 125, 126. 3 Fahir Armaolu, 20.Yzyl Siyasi Tarihi (1914-1995), (14.bask), stanbul, Alkm, 2004, s. 362.

5 harekete getiler. 27 Eyllde Estonyaya bavurup, bu memleketten, kendisine deniz ve hava sleri vermesini istedi. Vermedii taktirde Estonyay derhal igal edeceini bildirdi. Almanyann kendisine herhangi bir yardmda bulunmayacan bilen Estonya, bu istee boyun emek zorunda kald. 28 Eyll 1939 da Estonya ile Sovyet Rusya arasnda imzalanan karlkl yardm antlamas ile Estonya, Sovyet Rusyaya deniz ve hava sleri veriyor ve 25.000 kiilik bir Sovyet kuvvetinin memleketinde bulunmasn kabul ediyordu. Bu Estonyann Sovyetler tarafndan igalinden baka bir ey deildi. 4 Sovyetler 5 Ekimde Letonya ve 10 Ekimde de Litvanya ile imzaladklar karlkl yardm paktlar ile, Estonyada elde ettikleri haklar bu memleketlerden de aynen saladlar. Polonya ve kk Baltk memleketlerinden sonra sra Finlandiyaya gelmiti. Fakat Finlandiya ii Sovyetler iin o kadar kolay olmad. 30 Kasm sabah Sovyet ordular Fin snrlarna saldryor ve Sovyet uaklar Helsinkiyi bombardman ediyordu. Fin-Rus sava zerine sve, Norve ve Danimarka tarafszlklarn ilan ettiler. Fakat btn dnya kamuoyu Finlilere kar geni bir sempati gsterdi. Milletler Cemiyeti konseyi, 14 Aralk 1939 da, Sovyet Rusyay yelikten kard. Finlandiya savata yalnz kalmasna ramen beklenmedik bir mcadele gsterdi. Nihayet Rus kuvvetleri 10 ubat 1940 da Finlilerin Mannerheim Hattnda bir gedik amaya muvaffak oldular. Bundan sonra Fin Cephesi yava yava kt. 5 Fin-Sovyet bar 12 Mart 1940 da Moskovada imzaland. Bu barla, Viborg ehri ile Ladoga glnn kuzey kylar dahil, btn Kareliyi ve Petsamo ehri hari Petsamo koyunun bir ksmn Sovyet Rusya alyordu. Hang liman da 30 yl iin Sovyetlere braklyordu ve burada deniz ve hava sleri kurabileceklerdi.

4 5

Armaolu, a.g.e., s. 363. Geoffrey Barraclough, Dnya Tarihi Atlas, (ev.Zeki Okar), stanbul, Karacan, 1980, s. 267.

6 Finlandiya bu kayplara uramakla beraber, bamszln erefle korumasn bilmiti. Fin-Rus sava, Sovyetlerin askeri gcnn gerek niteliini de ortaya koymutur. Bu olay, Hitlerin Rusyaya saldrma kararnda etkili bir rol oynamtr. 1.3. Almanyann Danimarka ve Norvei gali Hitler Polonya meselesini zmledikten sonra Batya, ngiltere ve Fransaya dnmeye karar vermekle beraber, bu kararn hemen yrrle koyamad. Bir defa komutanlar Fransa ile savan kolay olmayacan sylyorlard. kincisi, Almanya Fransadan nce Norvee dnmeliydi. nk savan kmasyla birlikte ngiltere, I. Dnya Savanda yapt gibi, Almanyay denizden abluka altna alabilirdi. Bu ablukaya kar mcadele edebilmek iin, Alman deniz kuvvetlerinin Norve fiyortlarnda deniz alt slerine ihtiyac vard. Bu sler ele geirilirse Alman deniz kuvvetlerinin durumu kuvvetlenecekti. Nihayet, Norvein ele geirilmesi iin belki zor kullanmaya da ihtiya olmayacakt. nk Norve Nazilerinden Vidkun Quisling bir hkmet darbesi de yapabilirdi. Hitler Norve iinin zmlenmesi iin kesin karar verdi. nk skandinav yarmadasnn Batllarn eline gemesi, Almanyann sava durumu bakmndan iyi olmayacakt ve Batllar burada kendisine ikinci bir cephe aabilirdi. 9 Nisan 1940 sabah harekete geen Alman kara ve deniz kuvvetleri, bir gn iinde Danimarka ve Norvei igal ettiler. 6

1.4. Fransann kmesi Norve ve Danimarkann igali ile Almanyann dou ve kuzeyi artk gvenlik altna alnm oluyordu. Artk Batya dnlebilirdi. 10 Mays 1940 sabahnn erken saatlerinde Alman ordular Belika ve Hollandaya giriyordu. Bu, Hitlerin Batya taarruz iin verdii 13. emirdi.

Armaolu, a.g.e., s. 365, 366.

7 Fransz Genelkurmay, sava srasnda panik havas iinde karar vermekte gecikerek Almanlara koz vermitir. Bu kararszlktan yararlanan Almanlar, Rotterdam havadan bombalayp Hollanday drt gnde igal etmilerdir. 7 ngiltere, Fransa, Belika ve Hollanda kuvvetlerinin toplam belki Alman kuvvetlerine, say itibaryla denk dmekteydi. Fakat, tekilat, silah ve tehizat ile eitim ve tecrbe bakmndan Alman kuvvetlerinin stnl tartlmazd. Alman saldrs karsnda Hollanda ancak birka gn dayanabildi ve 15 Mays 1940 da Hollanda teslim oldu. Sava balar balamaz ngiltere ve Fransa Belikaya 500.000 kiilik bir kuvvet soktuklar iin, Belika biraz daha fazla dayand. Belika 27 Maysta teslim oldu ve mttefik kuvvetleri Man kylarna ekildi. Fakat Almanlar da mttefik cephesini de ikiye ayrmlard. Dier Alman kuvvetleri gneye sarkmaya devam ederek, 14 Haziranda Parise girdiler. Fransa, ngiltere ve Amerikadan istedii yardm alamaynca, 16 Haziranda Babakan Reynaud istifa etti ve yeni kabineyi mtareke taraftar Mareal Petain kurdu. Petain Almanlarla temase geti ve yeni Fransz hkmeti 22 Haziran 1940 da Compiegnede (Rethondes) Almanya ile mtareke imza etti. Mtareke, Almanyann 11 Kasm 1918de mtareke imzalad vagonda imzaland ve Almanlar bu vagonu Berline gtrdler. Almanya Fransadan 1918in intikamn almt. 8 Fransz-talyan mtarekesi 24 Haziranda imzaland. Fransa bir ksm topra talyaya terk etti ve Fransa-talya snr gayri askeri hale getirildi.

7 8

Sander, a.g.e., s. 130. Armaolu, a.g.e., s. 367.

8 1.5. ngiltere Muharebesi Fransa teslim olduktan sonra Churchill u nl szlerini sylemitir: Sonuna kadar gideceiz. Fransada savaacaz, denizlerde ve okyanuslarda, kylarda ve karma sahillerinde, tarlalarda ve caddelerde, tepelerde savaacaz, asla teslim olmayacaz 9 Hitler Fransann srtn yere getirdikten sonra, ngiltereye dnmeye karar vermiti. Lakin ngilterenin adada bulunmas, askeri harekat planlarnn da niteliini deitirmekteydi. ngiltere ancak istila suretiyle dize getirilebilirdi ve bu da ngiltereye karma yapmakla mmkn olabilirdi. Fakat bundan nce ngiltere adas youn bir ekilde bombardman edilecekti. Esasnda Hitler, ngiltereye karma yapmay da pek gze alamam, fakat hava bombardmanlar ile ngiltere ar tahribata uraynca, bara yanaacan mit etmiti. Hitlerin bar teebbsleri sonusuz kalnca, 13 Austos 1940 tan itibaren Alman uaklar ngiltereyi bombardman etmeye baladlar. Buna ngiltere Muharebesi denir. ngiltere Muharebesi 31 Ekime kadar srd. En iddetli safhasn 6 Eyll 5 Ekim aras tekil eder. Bu muharebede ngiltere teslim olmaya yanamad gibi, Alman hava kuvvetleri de ar kayplara urad. Sonuta bu sava ngiltere kazanmtr. 10 1.6. Kuzey Afrika Cephesi talyann 10 Haziran 1940 da Fransaya sava ilan ederek II. Dnya Savana katlmas zellikle ngiltereyi g duruma soktu. Bir defa, talyann Akdenizdeki kuvvetli donanmas sebebiyle Malta ile Svey arasndaki balant kesildi. kincisi, Cezayir ve Tunusun Vichly Hkmetinin elinde bulunmas da, Cebelitark ile Malta arasndaki balanty tehlikeye sokuyordu. Bunlardan daha nemlisi de, talyann Libyadan, Msr almak zere harekete gemesiydi ki, bu artlar iinde ngilterenin Cebelitark-Malta-SveyAden stratejik yolu tehlikeye giriyordu. Fakat talyanlarn beceriksizlii, hi deilse bir sre iin bu tehlikeyi nledi. talyan kuvvetleri Msra kar 13 Eyll 1940 da taarruza getiler. 16
9

10

Sander, a.g.e., s. 137. Armaolu, a.g.e., s. 368.

9 Eyllde Msr topraklar iinde bulunan Sidi Barraniyi ele geirdiler ve orada durdular. Bundan sonra iki ay kadar bu cephede bir sava olmad. ngilizler bu arada takviye alarak durumunu dzelttikten sonra, 8 Aralkta kar taarruza geti. talyanlar bu taarruza dayanamayp geri ekilmeye baladlar ve ngilizler iki ayda 400 km ilerleyip, 1941 ubat banda Bingaziye girdiler. ngiliz kuvvetleri 1941 Nisannda hem talyan Eritresini ve hem de Habeistan igal ettiler ve ayn zamanda da ngiliz Somalisini talyanlardan kurtardlar. Dou Afrika muharebeleri 1941 Maysnda sona ermitir. 1.7. talyann Yunanistana Saldrmas Gerek kuzey, gerek dou Afrika harekatnn talya bakmndan birinci gayesi Sveyi ele geirmekti. Mussolini bunun iin kollu bir kska uygulamak istemitir. Bu kskacn iki kolu kuzey ve dou Afrika cepheleriydi. Bundan baka, Yunanistan ile Giriti de alp kskacn nc kolunu Dou Akdenizden yrtmek istedi. talya, Almanyaya haber bile vermeden ve talyan Genelkurmaynn muhalefetine ramen, 28 Ekim 1940 sabah saat 2 de Yunan Hkmetine verdii bir ltimatomda, Korfu ve Girit adalar ile Epir ve Pire limannn kendisine teslimini istedi. Bu istek iin ileri srlen sebep, Yunanistann ngiltereye s vermesiydi. Yunanistan talyann bu isteklerini hemen reddedince, saat 5.30 dan itibaren, Arnavutlukta toplanan talyan kuvvetleri Yunan snrlarndan ieri girmeye balad. talya Arnavutlukta 100.000 asker toplamt. Fakat Yunan sava da talya iin tam bir baarszlk oldu. Fakat tam bu srada Almanya btn Balkanlara girip Yunanistan da igal etti. 11

11

Armaolu, a.g.e., s. 370.

10 1.8. Balkanlar Mcadelesi ve Rus-Alman Sava Hitler l Pakt yaptktan sonra, Sovyet Rusya, spanya, Vichly Fransas, Yugoslavya, Romanya ve Bulgaristan da bu ittifaka sokarak, btn Avrupann ngiltere aleyhtar bir blokta birlemi olduunu bu devlete gstermek ve dolaysyla bu devleti mitsiz bir durumda brakarak bara zorlamak istedi. Almanya iin yaplacak i Sovyet Rusyann l Pakta katlmasn salamakt. Fakat buda mmkn olmad. Mmkn olmad gibi, Balkan meseleleri yznden iki taraf arasnda 1940 yazndan itibaren balayan atmalar 1941 yaznda bu iki devleti savaa gtrd. Sovyet Rusya Almanya ile 23 Austos 1939 Saldrmazlk Paktn yaparken iki amac gerekletirmek istemiti. nce, Rus-Alman ibirliinden yararlanarak emperyalist

genilemesini gerekletirmek, sonrada Batllarla Almanyay kar karya brakp, her ikisinin de birbirlerini adamakll ypratmalarn salamak. Sonunda, ypranmam kuvvetleri ile ortaya karak komnizmin dnya zerindeki egemenliini en geni ekliyle gerekletirmek. Almanyann l Pakt imzas da, bu gelimelerin baka bir sonucu idi ve phesiz bu pakt da Sovyetleri honut brakmad. Almanya Sovyetleri Japonya vastasyla tehdit eder duruma gemiti. Hitler Sovyet Rusya ile bir atmay da hi deilse imdilik istemiyordu. nk ngilterenin inatla mukavemet etmesinin sebebini, Sovyet Rusya ile Almanya arasnda kacak bir atmaya balad mitte gryordu. Hitler, Sovyetler ile yeni bir ibirlii kurmak iin Molotovu Berline davet etti. Berlin grmeleri 12-13 Kasm 1940 da yapld. Grmeler bir sonuca ulamad. Berlin grmeleri Sovyetlerin Balkanlara gz koyduunu gstermiti. Bunun iin 20 Kasm 1940 da Macaristan ve 23 Kasm da da Romanya l Pakta alnd. Bulgaristan nce direndi ise de 1 Mart 1941 de Pakta katlmak zorunda kald. 12

12

Armaolu, a.g.e., s. 371-375.

11 22 Haziran 1941 de Almanya Sovyet Rusyaya sava at. Bu sava Almanyann Avrupadaki stnln sona erdiriyordu. nk imdi Sovyet Rusya Batllarla ibirliine giriyordu. KNC BLM SAVA DURUMUNDA DENGE 2.1. ngiliz-Sovyet ttifak 12 Temmuz 1941 de Moskovada ngiltere ile Sovyetler arasnda bir Ortak Hareket Anlamas imzaland. Birbirlerine her trl yardm yapmay ve ayr mtareke ve bar imzalamamay ngren bu anlamann Birleik Amerikann savaa katlmasndan sonra 26 Mays 1942 de ngiltere ile Sovyet Rusya arasnda bir ittifak imzaland. Bu ittifak 20 yl iin yaplmt. ngiliz ve Amerikan yardmlarnn Rusyaya gidi yolu ran olmutur. ran, ngiltere ve Sovyetlerin basklarna ramen geit vermek istemedi. Bunun zerine ngiltere ve Rusya Austos aynda ran zorla igal ettiler. Amerika savaa katlp Sovyetlere yardmn arttrnca, bu yardm idare etmek zere rana 30.000 kiilik bir Amerikan personeli gelmitir. 13 2.2. Birleik Amerikann Savaa Katlmas Amerikann II. Dnya Savana katlmas, 1937-41 arasnda Amerika ile Japonya arasnda nce sinsi balayan fakat savan kmasyla birlikte iddetlenen bir mcadelenin sonucu olmutur. 1937 ylnda Japonya ini istilaya baladktan sonra, gerek sava durumunun gelimeleri dolaysyla, gerek kastl olarak Amerikann indeki menfaatlerini devaml olarak ihlal etmeye balamtr.

13

Armaolu, a.g.e., s. 377.

12 Japonya 14 Mart 1940 da Nankingde szde bamsz bir kukla hkmet kurup bunu tanynca, Amerika da ine 20 milyon dolarlk bir kredi daha amtr. Amerika zerinden en fazla tepki yaratan olay, Japonyann 27 Eyll 1940 da Almanya ve talya ile l Pakt imzalamas olmutur. 14 Amerika Japonyaya kar yeni bir politika izlemeye balamtr. ngiltereye rahat bir ekilde yardm yapabilmesi iin, Japonya kkrtlmayacak ve mmkn olduu kadar uzlamaya gidilecekti. Bu sebeple, Nisan ayndan itibaren Amerika ile Japonya arasnda, Uzakdou konusunda bir anlamaya varmak iin diplomatik mzakereler balad. Fakat Amerikann bu yeni politikasn Japonya bir zaaf olarak grdnden durumunu sertletirdi. Yine Amerikann bu yeni tutumundan faydalanarak, 29 Temmuz 1941 de Vichly hkmetiyle bir anlama yapt ve Hindiinideki sekiz hava ss ile iki deniz ssn kullanma hakkn elde etti. Arkasndan Hindiiniye 50.000 kiilik bir kuvvet sevk etti. Amerika da buna cevap olmak zere, Amerikadaki btn Japon alacak ve mallarn dondurdu ve Japonya ile ticareti kontrol altna ald. Amerikann bu tutumu ve mzakerelerde yumuaklk gstermemesi askerleri sinirlendirmekteydi. Askerlerin basks ile Eyll aynda savaa karar verildi. 15 Japonya, ABD ile savaa kara verdiinde, ABDnin Pasifik stnln simgeleyen Pearl Harbora saldrmay planlad. ABD Japonyann gney Pasifikte Singapur ve Filipinlere saldrmasn bekledii iin, 7 Aralk 1941 sabah balayan saldr tam bir srpriz oldu. 16 11 Aralk 1941 gn de Amerika ile Almanya birbirlerine sava ilan etmilerdir. 2.3. Birlemi Milletler Amerikann savaa girmesi zerine iki devlet arasnda yaplacak ibirliini grmek zere Churchill 22 Aralk 1941 de Vaingtona gitti. Bakan Roosevelt ile yapt grmelerden sonra Almanyaya kar savaa katlan 26 devletin imzas ile 1 Ocak 1942 de
14 15

Armaolu, a.g.e., s. 379. Armaolu, a.g.e., s. 381. 16 Sander, a.g.e., s. 165.

13 bir Birlemi Milletler Demeci yaynland. Bunda 26 devletin Atlantik Demecindeki ilkeleri aynen kabul ederek zafer elde edilinceye kadar ibirlii yapacaklar bildirilmekteydi. Bylece, savatan sonra kurulacak olan Birlemi Milletler Tekilatnn ilk adm atlm oluyordu. 2.4. talyann kmesi Kuzey Afrikay ele geiren Mttefikler, talyay igal etmek zere, 10 Temmuz 1943 gn Sicilyaya 160.000 kiilik bir kuvvet kardlar. Austos ortasnda btn adann igali tamamland. Mihver kuvvetleri burada 100.000 esir verdi. Mttefiklerin Sicilya karmas talyann i durumuna byk bir deiiklik meydana getirdi. talyann, savan bandan beri pe pee urad baarszlk talyan halknda rejime kar bir honutsuzluk uyandrmt. Sicilya karmas zerine 24 Temmuz 1943 gn toplanan Byk Faist Konseyi, 10 saat ilk tartmalardan sonra Mussoliniyi iktidardan drd. Mussolini istifa etmek zorunda kald. Yeni hkmet bana Mareal Badoglio geti ve Mussoliniyi tevkif ettirdi ve Faist Partisini de lavetti. Mussolini Abruzzes dalarnda bir otele hapsetti. Mttefikler mtarekeyi kabul etti ve mtareke 3 Eyll 1943 de imzaland. 13 Ekim 1943 de de talya Almanyaya sava ilan etti. 17

NC BLM MTTEFKLERN ZAFER (1944-1945) 1943 yl II. Dnya Savann dnm noktasn tekil etmitir. ubat aynda Almanyann Stalingrad muharebesini kaybetmesi, btn dou cephesinde genel bir gerilemenin balangcn tekil ederken, Mays aynda da kuzey Afrikann Mttefiklerin eline gemesi de talyann kn abuklatrm ve bu olayn sonunda da Alman igali altndaki memleketlerde milli kprdanmalar balamtr. Bu, Napolyonun spanyada karlat baarszlklar zerine Napolyon igali altndaki btn memleketlerde ortaya kan

17

Armaolu, a.g.e., s. 387.

14 milli kurtulu hareketlerine benziyordu. Napolyon iin dn yl nasl 1808 olmu ise, Hitler iin de 1943 yle olmutur. Ksa zamanda zafere ulaacan dnen Hitler, Rusyann kna kar hibir hazrlk yapmamt. Ruslar bu artlara dayankl olduu iin daha rahat savam ve baz blgelerde Almanlar yenilgiye uratmtr. Bylece Hitler ilk nemli gerilemenin acsn tatm oldu. 18 1943 ylndan itibaren sava durumu Mttefiklerin lehine dnmeye baladka, sava bir an nce sona erdirmek iin gerekli askeri tedbirleri almak ve ayn zamanda sava sonras dzenin esaslarn tespit etmek amacyla Mttefikler arasndaki temaslar ok sklam ve bunun iinde bir dizi konferanslar yaplmtr. Bu ksmda, savan olduu kadar sava sonras gelimelerinin de temelini hazrlayan bu konferanslar ele alacaz. 3.1. Casablanca Konferans 14-24 Ocak 1943 de Roosevelt ile Churchill arasnda yaplmtr. Stalin de davet edilmise de gelememitir. Konferansta u kararlar alnmtr; Rusya zerindeki basky hafifletmek iin Sicilyaya karma yapmak ve Almanya zerindeki basky arttrmak; Balkanlarda ikinci bir cephenin almasn mmkn klmak iin, Trkiyenin de savaa katlmas iin gerekli askeri hazrlklar yapmak; Almanyann mukavemeti yeteri kadar zayflaynca Avrupada da bir cephe amak ve nihayet Almanya Japonya ile talya kaytsz artsz teslim oluncaya kadar mcadeleye devam etmek. 19 3.2. Vaington Konferans Kuzey Afrika cephesinin tasfiyesi zerine alnacak yeni tedbirleri grmek zere 1226 Mays 1943 gnlerinde toplanan bu konferans da yine Roosevelt il Churchill arasnda olmutur. Buna ifre ad dolaysyla Trident Konferans da denir.

18 19

William H.McNeill, Dnya Tarihi, (7.bask), (ev.Aleddin enel), Ankara, mge, s. 784. Armaolu, a.g.e., s. 389.

15 3.3. Quebec Konferans Bu konferans, talyada Mussolininin birdenbire dmesi ile ortaya kan yeni durum karsnda, ikinci cephe meselesini yeni bir adan ele almak amacyla, 14-24 Austos 1943 de Churchill ve ngiliz Genelkurmay ile Amerikan Genelkurmay arasnda yapld. kinci cephenin Fransada Normandie kylarnda almasna karar verilmi ve bunun hazrlanmas sorumluluu da Amerikallara braklmtr. 20 3.4. Moskova Konferans Amerika dileri bakan Cordell Hull ile ngiltere dileri bakan Anthony Eden, 1943 Ekiminde Moskovaya gittiler. Sovyet dileri bakan Molotov ile birlikte, 19-30 Ekim 1943 arasnda toplantlar yaptlar. 3.5. Kahire Konferans Churchill ve Roosevelt, hem Chiang Kai-shekle grmek hem de Tahrana bir gr birlii iinde gitmek iin, 22-26 Kasm 1943 de Kahirede bir toplant yaptlar ve buna Chiang Kai-shek de katld. 3.6. Tahran Konferans Tahran Konferans, Roosevelt, Churchill ve Stalinin katlmasyla 28 Kasm-1 Aralk 1943 tarihleri arasnda yapld. Buna ifre ad ile Eureka da denir. Tahran Konferansnn nemli sonucu, zafere doru yaklaldka mttefikler arasndaki gr ayrlklarnn da belirmeye balamasyd. Churchill durmadan ikinci cephenin Balkanlarda almasn ileri srmt. nk Sovyetlerin Balkanlara girip bir daha kmamasndan endie ediyordu. Bunu Ruslar da fark ettiklerinden bu fikre kar kmlard. Roosevelt ise, Tahranda mmkn olduu kadar Staline kur yapmaya alm ve savatan sonra Sovyetlerle sk bir ibirlii yapabilecei hayaline kaplmt. ngiltere ile Amerika arasndaki bu gr ayrl, sava sonras tasarlar bakmndan Sovyetleri ok honut

20

Armaolu, a.g.e., s. 391.

16 brakm ve bu sebeple de Stalin Tahran Konferansnda sava sonras iin fazla balayc taahhtlere girimekten zellikle kanmtr. 21 3.7. kinci Cephenin Almas Mttefikler ikinci cepheyi amak zere, 6 Haziran 1944 sabahndan itibaren Fransann Normandie plajlarna 100 km.lik bir ky boyunca karma yapmaya baladlar. 1.000 uaktan oluan bir filo 3 tmenlik bir kuvveti havadan indirdi. Ayn anda 4.000 karma gemisi de denizden karma yapt. Gerek havadan indirmeyi, gerek denizden karmay 11.000 avc ve bombardman ua ile 7 zrhl, 13 kruvazr ve yzlerce hafif sava gemisi destekledi. Almanlarn sert direnii Austos bana kadar devam etti. Bu direni krldktan sonradr ki Mttefik ilerleyii hzland. Mttefikler 24 Austosta Parise ve 3 Eyllde de Bruxelles ve Amsterdama girdiler. 25-26 Eyll 1944 de Ren nehrini amaya baladlar. Artk Alman topraklarna girilmiti. 22 3.8. Ruslarn Balkanlar ve Orta Avrupaya Girmesi Normandie karmasnn baarl olmas zerine Ruslar da 23 Haziran 1944 de Dou cephesinde genel bir taarruza giritiler. Bu taarruz, Rus ordularnn Balkanlara ve Orta Avrupaya girmesini salad. Rus kuvvetleri daha Mays aynda Romen topraklarna girmiti. Austosta burada da taarruza kalkp btn Romanyay igale baladlar. Romanyann mtareke imzas Bulgaristan da mtarekeye gtrd. Rus kuvvetleri Bulgaristandan sonra Macaristan ve Yugoslavyaya girdiler. ekoslovakyaya ise ancak 1945 ilkbaharnda girebildiler. Balkanlarn Rus igali altna girdiini gren ngiltere, Yunanistan Sovyetlere kaptrmamak iin daha abuk davrand. 1944 Eyllnde Yunanistana 4.000 kiilik bir kuvvet kard. 23

21 22

Armaolu, a.g.e., s. 393. Armaolu, a.g.e., s. 394. 23 Armaolu, a.g.e., s. 397.

17 3.9. Moskova Konferans Balkanlarn ve Orta Avrupann bu durum Churchilliin ok cann skmt. Sovyet yaylmasn nlemek iin Stalinle bir anlama yapmak zere Moskovaya gitti ve 9-20 Ekim 1944 de Stalinle grt. Balkan memleketlerinin iki devlet arasnda nfus blgelerine ayrl konusunda bir anlamaya varmaya varmaya muvaffak oldu. Romanya Rus,Yunanistan,

ngiliz nfuzuna terk edildi. Yugoslavya ve Macaristan %50 ngiliz %50 Rus nfuzu altnda olacakt. Bulgaristan iin bu oranlar, %75 Rus, %25 ngiliz idi. Bu yzde oranlarnn anlam, kabinelere girecek ve orda temsil edilecek siyasal eilimlerin oranlaryd. 3.10. Yalta Konferans Yalta Konferans, 1815 Viyana Konferansna benzetilebilir. Bar dzeninin kurulmas meselesinde her devlet de Yalta Konferansna, kendi kafalarndaki ama ve tasarlarla katlmlardr. Sonu: Yalta Konferansnda Roosevelt gayet honut olarak ayrld. ise hi honut deildi. Bunun iindir ki, Churchill, hatralarnn Yalta ile balayan ksmna Demir Perde adn koymu ve Yaltay Finale olarak nitelendirmitir. 3.11. Almanyann Teslim Olmas kinci Cephenin almasndan sonra artk Almanya iin kurtulu imkan kalmamt. Almanya doudan ve batdan Mttefik kuvvetlerinin Berline girdikleri, Berlinde sokak muharebelerinin yapld ve bu muharebelerin Babakanlk binasnn yaknna geldii bir srada,30 Nisan 1945 gn leden sonra Hitler intihar etti. Yerine Amiral Doenitzi brakm. 2 Maysta Berlin Mttefiklere teslim oldu. Nihayet, 7 Mays 1945 sabahnn ilk saatlerinde, temsilcilerini Relmsde bulunan General Elsenhowerin karargahna gnderip kaytsz artsz teslim belgesini imzalad. 24

24

Armaolu, a.g.e., s. 402.

18 3.12. Uzakdou Cephesi 1942 ylnda yaplan Midway ve Guadalcanal deniz savalar ile Japonyann Pasifikteki genilemesi durdurulmutu. 1934 ylndan itibaren inisyatif Pasiifkte Amerikann ve Gney- Dou Asyada da ngilterenin eline geecektir. 3.13. Potsdam Konferans Almanyann savatan ekilmesi Avrupada bir sr problem ortaya karmt. Bar dzeninde bunlara bir zm bulmak gerekiyordu. Bunun iin devlet arasnda 17 Temmuz2 Austos 1945 tarihleri arasnda Berlin yaknnda Potsdam da bir toplant yaplmtr. Bakan Roosevelt 12 nisan 1945 de ld iin bakanlk, yardmcs Harry S. Trumana gemi ve Amerikay Potsdam da Truman temsil etmitir. Temmuz sonunda ngilterede seimler yaplm ve Muhafazakar Parti seimi kaybettiinden, ngiltereyi konferansn Churchill, Temmuz sonundan sonra da i Partisi lideri ve yeni Babakan Clement Attlee temsil etmitir. 25

25

Armaolu, a.g.e., 403.

19

KAYNAKLAR

ARMAOLU, Fahir, 20.Yzyl Siyasi Tarihi(1914-1995), (14.bask), stanbul, Alkm, 2004. BARRACLOUGH, Geoffrey, Dnya Tarihi Atlas(ev.Zeki Okar), stanbul, Karacan, 1980. McNELL, William H., Dnya Tarihi, (ev.Aleddin enel), (7.bask), Ankara, mge, 2003. SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, (11.bask), Ankara, mge, 2003.