You are on page 1of 4

NKLEER KAZALAR ve RADYASYON YAYILMASINA YOL ACAN OLAYLAR Amalar: Nkleer patlama ya da radyasyon yaylm sonucu meydana gelen

n olaylar hakkndaki genel konularn aklanmas Afet basamaklarnn nkleer patlama meydana getiren ya da radyasyon yayan olaylara uyarlanmas Basit radyasyon kurtarma tekniklerinin incelenmesi Nkleer olay kaynakl yaralanmalar ve tedavileri Nkleer bir olayda ynetim ve uyar zincirinin aklanmas 1. Giri: Radyasyon yayan maddelerle yaplan saldrlar genellikle sessizce radyasyonun bir alandan salnmasdr. Nkleer bir saldrda olduu gibi byk bir patlama eslik etmez. Radyasyon yayan maddelerle yaplan saldr sonucu ortaya kan etkiler, Nkleer bir saldryla boy lemeyecek kadar hafif kalr. Nkleer bir saldr sonucu ortaya kan salk problemleri, iddetli yanklar, travma, krlk ve ksa donemde veya uzun donemde etki gsteren radyasyon kaynakl hastalklardr. Salk yneticileri ve uygulayclarnn bilmesi ve uygulamas gereken en nemli grev byle bir durumda insanlara iyot tabletlerinin datmaktr. lkemizde TAEKnin ilgili ynetmelii gerei iyot hammaddesinin temin edilmesi grevi Tk Kzlayna, retim, depolama ve datm grevi ise Salk Bakanlna verilmitir. Konuyla ilgili yaplan hazrlklarn sorulmas ve sorgulanmas gerektii gnmzde daha nem kazanmtr. 2. Nkleer ve Kimyasal Olaylar in Afet Basamaklarnn Uygulanmas: Nkleer bir patlamann sahip olduu basn etkisi olay yerinden uzaklaldka azalacaktr. iddetli basn dalgasyla yaylan radyasyon, havada uuan bina kalntlar yaralanmalarn ve lmlerin ana sebepleri olacaktr. Dolaysyla yarallarn says olay merkezinden uzaklaldka azalacaktr. Unutulmamaldr ki nkleer bomba sonras yaylan radyasyonun yayd s, konvansiyonel bir bombann yaklak 10.000 kati kadardr. Bu da etkilenen poplsyonun iddetli radyasyon yanklarna maruz kalmasna neden olur. 24 saat iinde balayacak olan radyasyon serpintisi, rzgrla inanlmaz uzaklklara yaylabilir. Radyasyonun etkisi daha dk olmakla birlikte dikkat edilmesi gereken en nemli faktr bu partikllerin sindirim sistemine bulamasnn engellenmesidir. nk bu dnemde etkin olan alfa ve beta partiklleri vcut dndan ok vcut iine penetre olduklarnda tehlike tarlar. Radyasyon partikllerinin inhale edilmesi sonucunda oluma riski yksek olan tiroid kanserinin ilk 4 saate datlan iyot tabletleriyle yksek oranda nlenebilmesi mmkndr. Yaplabilecek dier eyler ise; maruziyetin suresini ksaltmak, kaynaktan mmkn olduu kadar uzaklamak ya da kaynakla kurbanlar arasna koruyucu bir engel koymaktr. Olay Ynetimi: Tahmin ediliyor ki ABD gibi alt yaps daha gelimi olan lkelerde bile bu tip bir olaya mdahale edilebilir hale gelmesi 24 saat ile 72 saat arasnda deien bir sure alyor. lkemizde bu ekilde bir olayn meydana gelmesi sonrasnda olay yerine ulamas gereken yeterli sayda personelin ne kadar surede ulalabilecei konusunda bir almann yaplmas nem tamaktadr. Bu surenin daha da uzamas zaten bilgi alma ve toplamada glk eken Afet Ynetim Merkezinin isini daha da zorlatracaktr. Bu da karar verme ve uygulama basamaklarnn almasn engelleyecektir. Bundan dolaydr ki yaplmas gereken en nemli ey, bu srenin uzamasna engel olup mmkn olan en ksa zamanda kontakt kurulmasnn salanmasdr. Olay Yeri Gvenlii ve Olay Yeri Ynetimi: Her basamaktaki acil cevap nitelerinin en korktuu durumlardan biridir. Binlerce insan hastanelere hcum ederken, dier binlercesi de olay yerinde yardmn gelmesini beklemektedir ve ounlukla bulunduklar blgeye yardmn ulamas da ok gtr. Radyasyon yayan maddelerle meydana gelen olaylar ksa dnemde, diger kitlesel yaralanmaya yol

aan hadiselerin aksine triyajn gerekli olduu byk yaralanmal hadiseler deillerdir. Nkleer bir olay sonrasnda yada herhangi bir radyasyon maruziyetinde alnmas gereken en nemli nlemlerden biri, bu olaya maruz olan insanlar arasnda oluan panik nedeniyle temiz alanlarn ki bunlar arasnda hastaneler en nemli yeri tekil eder, kontamine olmasn engellemek amal gvenlik tedbirlerinin bir an nce alnmasdr. Hastanelerin dekontamine olmasnn dnda, hastanelere hcum eden onca insanin yarataca kaos ortam hastaneleri artik isleyemez duruma getirecektir. Olay ynetimi yapan insanlarn ncelikle yapmas gereken ey bu insanlarn ynlendirilecei ve cevre izolasyonunun salanaca bir yer planlamaktr. Bu byk bir okul, belki bir alveri merkezi ya da bunun benzeri bir alan olabilir ve bu alan evresine mmkn olabildiince abuk gvenlik birimlerinin gelmesi salanmaldr. Dier bir nemli sorun ise gvenlik tedbiri alacak grevlilerin dekontamine olmasnn engellenmesidir. Bilinenin aksine, eger olay KIMYASAL bir olay degil ve ortada kimyasal bir toksik ajan yok ise radyoaktif maruziyet gvenlik grevlilerinde hzl bir etki gstermeyecektir. Eger grevli kontamine oldu ise bir sure sonra gelen radyasyon tespit grevlileri tarafndan kolayca dekontamine edilecektir. Fakat nemle bilinmelidir ki bu ve benzeri ortamlarda Radyasyon Maruziyetinin etkili ve zararl olduu yol INHALASYON ve GISe zararl partikllerin temasdr. Bu nedenle uygun filtreli bir maske kullanlarak bu maruziyetlerden kolayca korunulabilir. Zararn Deerlendirilmesi: Nkleer bir olayda pek ok travma hastasnn olmas nedeniyle, radyasyonun varl gz nnde bulundurularak ileri yasam desteiyle ilgili hazrllar yapmak ncelikli nem tamaldr. Biyolojik ve kimyasal maruziyetlerin aksine, radyasyona maruz kalan insanlara temas eden salk personelinde gelien rahatszlklar hakknda ok az rapor bildirildii bilinmelidir. Bilinmesi gereken nemli noktalardan biri de radyasyon nlarnn cinsleri ve de penetrasyon etkinlikleridir ki bu olaya maruz kalan kiileri deerlendirmekte nem tar. Gama ve Ntron nlar ok gldr kaln duvarlar bile geebilir. Nkleer patlamann olduu srada ortaya kar ve yaylrlar. Bunun aksine Beta ve alfa nlarnn penetrasyon gleri yok denecek kadar azdr. nsan derisini geemezler. Ama sindirim ve inhalasyon yoluyla bulamalarnn ok tehlikeli olduu kesinlikle unutulmamaldr. Bu dalgalarda 24 saat iinde grlen radyasyon serpintisinde daha aktif rol oynarlar. Nkleer patlamann yaand olaylarn ardndan yaanlan en byk skntlardan birisi de radyasyona maruz kalmad halde maruz kaldn dnen insanlardr ki bunlarn says genellikle maruz kalanlardan kat be kat oktur. Maruz kalanlarla kalmayanlar arasnda ayrm yapmak isleri zorlatran olaylardandr. Radyasyon tespit cihazlaryla bu ayrm yapabiliyor olsak da yeterli sayda tespit cihaznn olmay, tespitin ok yava yaplmas, tespit cihaznn kontominasyondan korunma gereklilii, probunun sk deitirilme zorunluluu ve tespit cihaznn her isini tarayamyor olmas da dier problemlerimiz arasnda yer alr. rnein Gama ve Beta snlarn cihaz rahatlkla taryorken, alfa nlarn cihazn tarayamyor olmas pltonyumun dhil olduu olaylarda isimizi hayli zorlatrr. Bu tarama esnasnda radyasyona maruz kald tespit edilenlerin giysileri hemen karlmal ve du nitelerine gnderilmelidir. Unutulmamas gereken eylerden biride bu hastalarn maruz kald vcut blgelerinin raporlanmasdr. leri tedavi aamasnda yaralnn bundan fayda grecei unutulmamaldr. Tespit cihazyla ayrmn yaplmasnn gl nedeniyle ya da olmad durumlarda iyi bir sorgulama yoluyla maruziyet aratrlabilir. Bu sorgulamay yapabilmek iin patlamann merkezini etki alann, serpintinin hangi blgeleri etkilediini bilmek ve bunlar bir harita zerinde iaretleyerek sorgulama srasnda yanmzda bulundurmamz gerekmektedir. Dolayisiyla kiinin patlama esnasnda hangi blgede olduu ve hastaneye gelirken hangi blgelerden getiinin bilinmesi ilk etapta ok faydal olacaktr. Bu sorgulamay, bunu yapacak bilgi ve beceri dzeyinde olan bir gnllnn yapmas ok deerli olan salk personelinin ya da dier alanlarda grevli personelin kaybn engelleyecektir. Destek : Trkiyede bu konuda bilgisi olan ve destek verecek kurumlarn banda askeri kurumlarmz gelir. Ardndan Sivil Savunma Arama Kurtarma Birlikleri, polis gcmz ve eer yeterli eitim

verilebilir ve tehizat salanabilirse Ulusal Medikal Kurtarma Ekiplerimiz de bu destek gc iinde yer alabilir. Olaydan sonra tercihen ilk 4 saat iinde olmak zere ilk 12 saatte datlmas gereken iyot tableti datm isini Salk Mdrlkleriyle yerel ynetimler stlenebilirler. yot tabletinin radyasyonun yol at Tiroid Kanserini nledii unutulmamaldr. ocuklarn radyasyonun tiroid kanseri oluturma gcne daha yatkn olduu bilinmeli planlama buna gre yaplmaldr. Triaj ve Tedavi: Nkleer patlamann en ok yol at zarar sekli travma ve yanklardr. Bu durumlar iin normal triaj metodunun kullanlmas uygundur. Ama gzle grlebilen bir yaralanmas olmayan hastalarn deerlendirilmesi iin farkl bir metot gelitirilebilir.Tavsiye edilen metot eer llebiliyorsa; 150 rad alti YESIL ya da SARI ( bunun anlam belirtilerin 3 saat sonar ancak balayaca) 150-450 rad arasi KIRMIZI ( belirtilerin 1 saatten once grlebilecei) 450 rad ve ustu SIYAH olarak kabul edilebilir. Olaan D Durum ynetimi yapmakla ykml olan kiiler dekontaminasyon konusunda Kimyasal ve Biyolojik olaylarda olduu kadar endielenmelerse de hastann transportundan nce en azndan radyasyona maruz kalp kalmadnn tespit edilmesini salamalar gerekir. Lenfosit dzeyine bakabilecek bir durumda isek hastalarn yasama anslaryla ilgili bir tahminde bulunma ansn elde edebiliriz. Duuk lenfosit dzeyine sahip kiilerin kurtulma midi ok az olarak deerlendirirsek, lenfosit deerlerindeki ykselmeyle doru orantl olarak hastalar, tedaviyle muhtemelen iyileecek olanlar, tedaviyle kesin iyileecek olanlar, tedavisiz muhtemelen iyileecek olanlar ve tedavisiz kesinlikle iyileecek olanlar olarak deerlendirebiliriz. Bu deerlendirmeyi de kan saym yapabileceimiz merkezler iin triaj kriteri olarak kullanabiliriz. 100 100-500 500-1000 1000-1500 1500-3000 alt aras aras aras aras olumcul cok ciddi ciddi orta normal sinir

48 saat sonraki lenfosit deerlerine gre Kan deerine baklamad durumlarda prodromal dnemin balang zaman bize radyasyona maruz kalnan doz hakknda bilgi verir. Parametre Latent Periyod Prodromal Bas. Lenfosit(3-6gun) Granulosit/ul Trombosit/ul Toplam vucut dozu(rad) Tahmin edilen yasam 1. Derece > 3 gun >30 saat 600-1000 3000-4000 40-60000 100-200 Muh.Ted.siz 2.Derece 1-3 gun 25-25saat 300-500 >1000 40000 200-300 Kesin.Ted 3.Derece 0.1-1 gun 8-17saat 100-200 <1000 <40000 420-630 Muht.Ted 4.derece <0.5 gun 6-8saat <100 <500 <40000 600-1600 Sansi olmayan

Cernobil Faciasi Sonrasi Hasta Klasifikasyonu F.Fong: Nuclear Detonations: Evaluation and Response Nkleer Patlamada en sk yaralanma sekli olan ciddi yanklar konusunda, lkemizin sahip olduu yank nitesi ve yata says gz nnde bulundurulduunda, byle bir olayla karlaldnda ne yaplabilecei konusu endie verici bir hal alyor. Byle bir patlamann ardndan sadece etkilenen kk bir blgede ki yank yaral says sanrm Trkiyede sahip olduumuz yank yata saysnn stndedir. Tedavide nemli yeri olan ve nerdeyse radyasyona bal gelien tiroid kanserini tamamen nleyen potasyum iyot tabletlerinin mmknse ilk 4 saate ama en ge ilk 12 saate datlmas hayati nem tamaktadr.7-14 gn gnde 300 mg alnmas nerilir. Yarallarn Nakli: En nemli sorun yank hastalarnn saysnn okluu, yank hasta yata saysnn azl, yeni yer aabilmek iin zamana ihtiya olmas ve yank hastalarnn transportunda yaanan zorluklardr. Anahtar problem zamana ihtiya duyarken, yank hastalarnn dayanlmaz aclar ekmesi ve enfeksiyon riskinin geen her an giderek artmasdr. ou yank hastas yukarda saylan nedenlerden dolay zamannda gerekli tbbi tedaviyi alaca bir merkeze ulaamadan hayatn kaybetmektedir. Transport srasnda salk grevlileri yank hastalarn umudu olmayan hastalar kategorisine sokup, sahip olduklar tm kayna dier hastalar tamada kullanmamaldrlar. Oysa ou yank hastas ihtiyac olan uygun tbbi tedaviyle tamamen iyeleebilmektedir. yileme: Tedavide ama vcutta biriken toksin miktarnn artmasna engel olup eliminasyonunu artrmaktr. ETKEN MADDE Kalsiyum DTPA Zinc-DTPA Insoluble Prussian Mavisi Potasyum iyodr Radyostabil su Alminyum Fosfat KULLANILDII MARUZYET ED Radyasyona maruziyetten sonra erken kullanlmas etkinliini arttrr (transuranik ve plutonyum tdv.) Deien dozlarda, ge dnem transuranic ve plutonyum tdv Sezyum tedavisinde Teknesyum, Radyoaktif iyot maruziyetinde Tritium maruziyetinde Amonyum Klorid, Radiostrontium

Sodyum Bikarbonat, Potasyum Klorid Uranyum atlm srasnda idrarn alkalizasyonu iin Radyonklid Elimasyon iin Farmakolojik Stratejiler Kaynaklar: Basic Dsaster Lfe Support / Medcal College of Georgia Unversty of Texas(Southwestern Medcal Center at Dallas) Unversty of Texas(School ofPublc Health at Houston) Unversty of Grorgia

You might also like