T.C.

evre ve Orman Bakanl

evresel Etki Deerlendirmesi Sektrel Rehberleri

E D R e h b eri Oc a k le t me ci l i i v e Ce v her H az r l am a - Z e n gi nl e ti r m e T esi s leri

Haziran 2009

NDEKLER
SAYFA 1 2 3 5 6 6 6 7 7 7 9 9 10 10 10 10 12 12 13 13 13 14 14 15 15 16 16 17 19 22 25 25

NDEKLER KISALTMALAR TANIMLAR NSZ 1. GR 1.1. Rehberin Konusu 1.2. Kapsam ve ED Ynetmelii ile likisi 1.3. Ama ve Hedef Grup 1.4. ED Sreci 1.5. ED El Kitab ile likisi 2. ED SRECNDEK ELEME KRTERLER VE ZAMANLAMA 2.1. Eleme Kriterleri 2.2. ED in Ne Zaman Bavurmal? 3. PROJENN VE HEDEFLERNN TANIMLANMASI 4. MEVZUAT 4.1. Ulusal Mevzuat 4.2. lkemizin Taraf Olduu ve ED Kapsamnda Gz nne Alnmas Gereken Uluslararas Szlemeler 4.3. Avrupa Birlii (AB Direktifleri) 5. PROJE VE ALTERNATFLERNN DEERLENDRLMES 5.1. Yer Seimi Alternatifleri 5.2. Madencilik Metodu Alternatifleri 5.3. Malzeme Tanmas Alternatifleri 5.4. Su Kaynaklar ve Su Ynetimi Stratejileri 5.5. Atk Ynetimi Alternatifleri 5.6. Eylemsizlik Alternatifi 6. ETKLER 6.1.Giri 6.2. naat ve letme Aamalarndaki Olas evresel Etkiler 6.3. Faaliyetin Sona Erdirilmesinden Sonraki Olas evresel Etkiler 7. ETK AZALTICI NLEMLER 8. ZLEME 9. LETM

KISALTMALAR AKD: Asit Kaya Drenaj BAT (Best Available Technique): Mevcut En yi Teknik BREF (BAT Reference Documents): Mevcut En yi Teknikler Referans Dkmanlar ED: evresel Etki Deerlendirmesi OB: evre ve Orman Bakanl Eur-lex: Avrupa Birlii yasal dkmanlar ile ilgili bilgi salayan resmi internet sitesi IPPC (Integrated Pollution Prevention and Control): Entegre Kirlilik nleme ve Kontrol DK: nceleme Deerlendirme Komisyonu MGEM: Maden leri Genel Mdrl OSB: Organize Sanayi Blgesi PM: Partikl Madde SKKY: Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii

TANIMLAR Bakanlk: evre ve Orman Bakanl. evre: Canllarn hayatlar boyunca ilikilerini srdrdkleri ve karlkl olarak etkileim iinde bulunduklar biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kltrel ortam, evresel etki deerlendirmesi (ED): Gerekletirilmesi planlanan projelerin evreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yndeki etkilerin nlenmesi ya da evreye zarar vermeyecek lde en aza indirilmesi iin alnacak nlemlerin, seilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek deerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasnn izlenmesi ve kontrolnde srdrlecek almalar, ED Gereklidir Karar: Seme eleme kriterlerine tabi projelerin evresel etkilerinin daha detayl incelenmesi ve evresel Etki Deerlendirmesi Raporu hazrlanmasnn gerektiini belirten Bakanlk karaRI ED Gerekli Deildir Karar: Seme eleme kriterlerine tabi projelerin nemli evresel etkilerinin olmad ve evresel Etki Deerlendirmesi Raporu hazrlanmasna gerek bulunmadn belirten Bakanlk karar ED Olumlu Karar: evresel Etki Deerlendirmesi Raporu hakknda Kapsam Belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonunca yaplan deerlendirmeler dikkate alnarak, projenin evre zerindeki olumsuz etkilerinin, alnacak nlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara gre kabul edilebilir dzeylerde olduunun saptanmas zerine gereklemesinde saknca grlmediini belirten Bakanlk karar ED Olumsuz Karar: evresel Etki Deerlendirmesi Raporu hakknda Kapsam Belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonunca yaplan deerlendirmeler dikkate alnarak, projenin evre zerindeki olumsuz etkileri nedeniyle uygulanmasnda saknca grldn belirten Bakanlk kararn, ED Raporu: Bu Ynetmeliin EK-I listesinde yer alan veya Bakanlka "evresel Etki Deerlendirmesi Gereklidir" karar verilen bir proje iin belirlenen zel formata gre hazrlanacak rapor ED Raporu zel Format: evresel Etki Deerlendirmesi Raporunun hazrlanmasnda esas alnmak zere; Kapsam belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonu tarafndan projenin nemli evresel boyutlar gz nne alnmak suretiyle bu Ynetmeliin EK-IIIndeki proje tantm genel formatnda belirtilen ana balklar altnda ele alnmas gereken konular tanmlayan format ED Sreci: Gerekletirilmesi planlanan projenin evresel etki deerlendirmesinin yaplmas iin bu Ynetmeliin 8 inci ve 16 nc maddelerinde belirtilen bavuru ile balayan ve iletme sonras almalarn uygun hale geldiinin belirlenmesi ile sona eren sre Etki: Bir projenin hazrlk, inaat ve iletme srasnda ya da iletme sonrasnda, evre unsurlarnda dorudan ya da dolayl olarak, ksa veya uzun dnemde, geici ya da kalc, olumlu ya da olumsuz ynde ortaya kmas olas deiiklikler Etki Alan: Gerekletirilmesi planlanan bir projenin iletme ncesi, iletme sras ve iletme sonrasnda evre unsurlar olarak olumlu veya olumsuz ynde etkiledii alan. zleme ve Kontrol: "evresel Etki Deerlendirmesi Gerekli Deildir" veya "evresel Etki Deerlendirmesi Olumlu" karar alndktan sonra, projenin inaat, iletme ve iletme sonras 3

aamalarnda, kararn verilmesine esas tekil eden artlar dorultusunda ve evre deerlerini olumsuz etkilemeyecek biimde yrtlmesinin salanmas iin yaplan almalarn btnn,

Kapsam ve zel Format Belirleme Toplants: evresel Etki Deerlendirmesi srecine tabi projeler iin Halkn Katlm Toplantsndan sonra yaplacak toplant, Komisyon Proje iin verilecek zel formatn kapsamn, kriterlerini belirlemek ve bu ilkeler dorultusunda hazrlanan evresel Etki Deerlendirmesi Raporunu inceleyip deerlendirmek zere Bakanlk tarafndan kurulan Kapsam Belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonu, Proje: Gerekletirilmesi planlanan yatrm. Proje Sahibi: Bu Ynetmelie tabi bir projenin her aamada yrtlmesini stlenen gerek ya da tzel kii. Proje Tantm Dosyas: Seme Eleme Kriterlerine tabi projelere evresel Etki Deerlendirmesi uygulanmasnn gerekli olup olmadnn belirlenmesi amacyla hazrlanan dosya, Seme, Eleme Kriterleri: Proje Tantm Dosyasnn hazrlanmasnda esas alnacak bu Ynetmeliin EK-IVndeki kriterler

NSZ Trkiyede evresel Etki Deerlendirmesinin (ED) uygulanmasnda yetkili Bakanlk, evre ve Orman Bakanldr. ED uygulamasnn gelitirilmesi amac ile belirli sektrler iin ED Rehberleri hazrlanmtr. Bu Rehber serisi toplam on iki (12) Rehberden olumaktadr ve aadaki sektrleri kapsamaktadr: Ak Ocak Madencilii ve Cevher Hazrlama - Zenginletirme Tesisleri. Atk Bertaraf Tesisleri. Balk iftlikleri. Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar. imento Fabrikalar. Entegre Et Tesisleri. Ky Yaplar. Nkleer Enerji Santrallar. Otoyollar. Tekstil Fabrikalar. Termik Enerji Santrallar. Toplu Konut ve Turizm Konaklama Tesisleri.

Bu rehberlere ek olarak evre ve Orman Bakanlnn Projelerin evresel Deerlendirilmesi balkl bir ED El Kitab daha bulunmaktadr. Bu El kitab lkemizdeki ED srecinin detayl aklamalarn iermektedir.

GR Rehberin Konusu Srdrlebilir kalknma, uluslararas evresel politikay ekillendiren bir idealdir. Temel olarak; insan ile doa arasnda denge kurarak doal kaynaklar tketmeden, gelecek nesillerin ihtiyalarnn karlanmasna ve kalknmasna imkan verecek ekilde bugnn ve gelecein yaamn ve kalknmasn programlama anlamn tamaktadr. Srdrlebilir kalknma sosyal, ekolojik, ekonomik, mekansal ve kltrel boyutlar olan bir kavramdr. Bu kavram; katma deeri yksek ve olduu yerde karlmas gereken maden kaynaklarnn yenilenemez doas gerei madencilik endstrisi iin geerli deildir ancak, kavramn tarm alanlar, doal yaam alanlar gibi doal kaynaklar iin geerli olmas ve bu doal kaynaklarn madencilikten etkilenebilmesi nedeniyle srdrlebilir kalknma ilkeleri, madencilik faaliyetlerine rehberlik etmelidir. Bu nedenle evreye verilecek zararlar yapm ve iletme aamasnda koruyucu nlemlerle kontrol altna alnmal ve doaya yeniden kazandrma uygulanmalaryla maden zenginliklerinden yararlanmann en uygun yollar aranmaldr. Doaya yeniden kazandrma ilemleri araziyi eski durumuna getirebilir, hatta arazinin ilevini salk ve verimlilik ynnden iyiletirebilir. Dolaysyla, evresel etki deerlendirmesi ve izleme sreci bu gayeye ulamada atlacak nemli admlardr. Bu rehber EDin ak ocak maden iletmeleri ile cevher hazrlama ve zenginletirme tesislerinde uygulanmas iin hazrlanmtr. Bu rehberin kapsamndaki faaliyetler unlar iermektedir:
-

1.1

Metalik, metalik olmayan cevherler, endstriyel cevherler, Cevher hazrlama tesisleri, Biyolojik, kimyasal, elektrolitik ya da sl ilemler uygulanan, cevher zenginletirme tesisleri.

1.2

Kapsam ve ED Ynetmelii ile likisi Bu Rehber EDin ak ve kapal ocak madencilii ve Cevher Hazrlama - Zenginletirme Tesisleri projelerinde uygulanmas iin hazrlanm rehber dokmandr. Bu yasal bir dokman olmayp ED Ynetmeliine yardmc bir dokmandr. ED ve seme eleme kriterleri uygulanacak projeler iin izin alnmas amacyla maden ruhsat sahibinin iletme ruhsat veya sertifikasn aldktan sonra izin iin valilik, Maden leri Genel Mdrl (MGEM) veya ilgili kurumdan herhangi birine ay iinde mracaat etmesi gerekmektedir. Maden Ruhsat sahibi ED kapsamnda olarak tanmlanan (ED Ynetmelii Ek I kapsamndaki) projelere ruhsatn yrrlk tarihinden itibaren ay iinde OBa mracaat ederek projeye zel format almak zorundadr. ED Raporu (rapor) iin projeye zel format OB tarafndan halkn katlm, kapsam ve zel format belirleme toplants sonucunda verilmektedir. Formatn aln tarihinden itibaren ED raporunun OBna bir yl ierisinde sunulmas gerekmektedir. ED Ynetmelii Ek II kapsamndaki projelerde ise Proje Tantm Dosyas hazrlanarak ruhsatn yrrle girdii tarihten itibaren ay ierisinde OB ve/veya valilie mracaat edilmesi gerekmektedir. Dier izinlerin alnmas ile ilgili ilemler ise bu sre iinde yrtlr. Bu Rehber ED raporu hazrlamak iin gerekli olan detaylar sunmaktadr ve bu amala kullanlmaldr.

1.3

Ama ve Hedef Grup Bu rehberin amac eleme, kapsam belirleme, inceleme ve deerlendirme (ED srecinde) almalarn gelitirmek ve ortak bir uygulama haline getirmek, evresel Etki Deerlendirmesi Raporunun ierii ile ilgili rehber tekil etmek ve ilgili tm taraflar bilgilendirmektir. Hedef grup, bu rehberi kullanacak olan Bakanlk personeli, dier kamu kurulularndan oluan nceleme ve Deerlendirme Komisyon (DK) yeleri, l evre ve Orman Mdrlkleri alanlar ile ED srecinde grev alan proje sahibi kurulular ile ED almasn yrten kii/kurum/kurululardr.

1.4

ED Sreci

lkemizdeki ED srecinin aamalar ED Ynetmelii Ek I ve Ek II listelerinde yer alan projeler iin srasyla ekil 1 ve ekil 2de verilmitir.
1.5 ED El Kitab ile likisi Bakanlk tarafndan, ED uygulamalarnn detayl bir ekilde akland, ED El Kitab hazrlanm olup, sektrel rehberler ED srecini sektr zelinde ksa olarak aklamaktadr. Genel bilgiler iin ED El kitabndan, sektrel uygulamalar iin bu rehberden faydalanlmas Bakanlka nerilmektedir.
ekil 1. EK I Projeleri iin ED Srecini Gsteren Akm emas Proje sahibi Dileke ekinde Ek-IIIde yer alan ED Genel Format esas alnarak hazrlanm ED Bavuru Dosyasnn ve CDnin iki adet hazrlanarak Bakanla bavuru yaplmas. Ek-IIIde verilen ED Genel Formatna uygunluunun (3) ign ierisinde deerlendirilmesi, uygun bulunan ED Bavuru Dosyasnn Bakanlk tarafndan bir nshasnn ilgili Valilie gnderilmesi (Madde 8) Uygun bulunan ED Bavuru Dosyasnn belirlenen Komisyon yesi kadar oaltlarak Bakanla sunulmas. Halkn Katlm Toplants ile Kapsam ve zel Format Belirleme Toplantsnn tarihi ve yerlerinin bildirilmesi (Madde 8) Ulusal ve Yerel Gazetede yaymlanan ilana istinaden belirtilen tarihte Halkn Katlm Toplantsnn gerekletirilmesi (Gazete ilan toplant tarihinden en az on gn nce yaymlanr) (Madde 9) Halkn Katlm Toplantsndaki gr ve neriler de dikkate alnarak Kapsam ve zel Format Belirleme Toplantsnn yaplarak zel Format verme ilemlerinin yaplmas ve ED Raporu Formatnn proje sahibine verilmesi. Halkn Katlm Toplants ile zel Format verme ilemlerinin 12 ign ierisinde tamamlanmas (Madde 10) ED Raporunun hazrlanmas ED Raporunun Bakanla sunulmas (Dileke ekinde ED Raporu ve CD iki nsha halinde) (Madde 11) ED Raporunun zel formata uygun olarak hazrlanp hazrlanmadnn kontrol edilmesi ve uygun olmas halinde ED Raporunun Bakanlk tarafndan bir nshasnn ilgili Valilie gnderilmesi ( (3) i gn ierisinde) (Madde 11) ED Raporu zel formata uygun olarak hazrlanmam (Rapor bavuru sahibine iade edilir. ED Raporu formata uygun olarak hazrlanm

Dzeltilen ED Raporunun ay iinde Bakanla sunulmamas durumunda bavuru geersiz saylr.)

Raporun proje sahibi tarafndan yeterli sayda oaltlmas DK Toplantlarna ar (Madde 12) (proje ile ilgili DK srecinin balad ve ED Raporunun halkn grne aldnn Bakanlk ve Valilie tarafndan halka duyurulmas) DK Toplant veya Toplantlarnn yaplmas. Komisyonca Raporun yeterli bulunup Nihai ED Raporu olarak kabul edilmesi (Bavuru sahibi tarafndan Nihai ED Raporu ve CD sinin iki adet olarak Bakanla be i gn ierisinde sunulmas) ve Nihai ED Raporu l evre ve Orman Mdrl ve Bakanlkta on i gn gre alr Madde.14 ) ED Olumsuz Karar ED Olumlu Karar

ED Raporunda nemli eksiklik ve yanllarn grlmesi durumunda DK sreci durdurulur, bunlarn giderilmesi proje sahibinden istenir. (ED Raporunda deiiklik en ok iki kez istenebilir. Aksi halde bavuru geersiz saylr.) Eksikliklerin giderilmesinden sonra raporun Bakanla sunulmas

ekil 2. EK II Projeleri in ED Srecini Gsteren Akm emas

Proje sahibi Proje iin ED uygulamasnn gerekli olup olmadnn aratrlmas amacyla bir dileke ekinde EkIVe gre hazrlanan 3 adet Proje Tantm Dosyas ile taahhtnamenin ve imza sirklerinin Proje Sahibi tarafndan OBa yada ilgili Valilie sunulmas (Madde 16)* Proje Tantm Dosyasnn OB yada ilgili Valilie tarafndan EK-IVdeki format kapsamnda 5 i gn iinde incelenmesi, dosya kapsamnda eksiklik bulunmas halinde bunlarn tamamlanmasn proje sahibinden ister, eksiklikleri alt ay ierisinde Bakanla yada ilgili Valilie sunulmayan Proje Tantm Dosyalar iade edilir, bavuru geersiz saylr. (OB gerekli grld durumlarda proje alann yerinde inceleyebilir/inceletebilir) Proje Tantm Dosyasnn deerlendirilmesi (15 i gn iinde) (Madde 17) ED Gereklidir Karar (5 i gn iinde verilen karar Valilie, daha sonra Tara Tekilatna ve halka duyurulur) ED prosedr uygulanr ED Gerekli Deildir Karar (5 i gn iinde verilen karar Valilie, daha sonra Tara Tekilatna ve halka duyurulur) Proje sahibi ilgili mevzuat uyarnca ald dier izin ve ruhsatlar ile yatrma ait izleme raporlarn OBa iletmekle ykmldr. (Madde 18)

*Bakanlk gerekli grd hallerde bu yetkisini Tara Tekilatlarna devredebilir.

2 2.1

ED SRECNDEK ELEME KRTERLER VE ZAMANLAMA

Eleme Kriterleri
Herhangi bir projenin ED Ynetmelii kapsamnda yer alp almadn belirlemek iin eleme prosedr yerine getirilir. Eleme prosedr iin ncelikle Ek I listesi kontrol edilir. Proje Ek I listesinde yer alyorsa ED Raporu hazrlanmas gerekir ve ekil 1de yer alan prosedr yerine getirilir. Projenin EK Ide yer almamas halinde EK II listesinde yer alp almad kontrol edilir. EK II listesinde yer alan proje hakknda ED Raporu hazrlanmasnn gerekli olup olmadn belirlemek zere Proje Tantm Dosyas hazrlanr. ED raporunun hazrlanmas zorunlu olan madencilik projeleri iin snr deerler aadaki gibidir (EK I): 6- Asbest kartlmas ve asbest ieren rnleri ileme veya dntrme projeleri: a) Asbest madeni iletmeleri ve zenginletirme tesisleri, b) Son rn olarak friksiyon (srtnme) maddesi reten 50 ton/yl ve zeri kapasiteli tesisler, c) 200 ton/yl ve zeri asbest kullanan dier tesisler, ) 10.000 ton/yl ve zeri kapasiteli, son rn asbestli beton olan tesisler. 28- Madencilik projeleri; Ruhsat hukuku ve aamasna baklmakszn, a) 25 hektar ve zeri alma alannda (kaz ve dkm alan toplam olarak) ak iletme ve cevher hazrlama tesisleri, b) 150 hektar aan (kaz ve dkm alan toplam olarak) alma alannda ak iletme yntemi ile kmr karma ve cevher hazrlama tesisleri, c) Biyolojik, kimyasal, elektrolitik ya da sl ilem yntemleri uygulanan cevher zenginletirme tesisleri, ) 1 inci ve 2 nci grup madenlerin her trl ileme sokulmas (krma-eleme, tme, ykama ve benzeri) 100.000 m3/yl ve zeri kapasitede olanlar. 29- 500 ton/gn ham petrol ve 500 000 m3/gn doal gazn karlmas. 30- Petrol, Doalgaz ve kimyasallarn 40 kmden uzun 600 mm ve zeri apl borularla tanmas ED Raporu hazrlanmasnn gerekli olup olmad ile ilgili karar verilen Ek II listesindeki madencilik projeleri iin snr deerler aadaki gibidir (EK II): 42- Madencilik projeleri Ruhsat hukuku ve aamasna baklmakszn; a) Madenlerin karlmas (Ek-Ide yer almayanlar), b) 5.000 m3/yl ve zeri kapasiteli blok ve para mermer, dekoratif amal talarn kartlmas, ilenmesi ve yllk 250.000 m2 ve zeri kapasiteli mermer kesme, ileme ve sayalama tesisleri, c) 1.000.000 m3/yl ve zerinde metan gaznn kartlmas ve depolanmas, ) Karbondioksit ve dier gazlarn kartld, depoland veya ilendii 10.000 ton/yl ve zeri kapasiteli tesisler, d) 1 inci ve 2 nci grup madenlerin her trl ileme sokulmas (krma-eleme, tme, ykama ve benzeri) Ek-Ide yer almayanlar, e) Cevher hazrlama veya zenginletirme tesisleri (Ek-Ide yer almayanlar). 43- 50.000 ton/yl ve zeri tuzun karlmas ve/veya her trl tuz ileme tesisleri. 45- Petrokok, kmr ve dier kat yaktlarn depolama, snflama ve ambalajlama tesisleri (perakende sat birimleri hari). 46- Kire fabrikalar ve/veya al fabrikalar. 47- EK-Ide yer alan projeler kapsamnda bulunmakla birlikte, yeni bir metot veya rn denemek ve gelitirmek amac ile hazrlanan ve iki yldan uzun sreli olmayan projeler.

2.2

ED in Ne Zaman Bavurmal? Baka sektrlerden farkl olarak madencilik sektrnde proje sahibi, Maden leri Genel Mdrlnden ruhsatn aldktan sonra Ek I ve Ek II Listesinden hangisine tabi olduuna bakarak ED raporunu hazrlar. Dikkat edilecek hususlar arasnda yasakl blgede olup olmadnn kontrol de vardr.

PROJENN VE HEDEFLERNN TANIMLANMASI Proje sahibi, ulusal politikalarn ve yatrm programlarn gz nnde bulundurarak projenin gerekliliini, amalarn ve projenin ulusal, blgesel ve yerel ekonomiye ve sosyal kalknmaya katklarn aklamaldr. Gerekletirilecek faaliyetin amalarn tarif eden iki aamal bir prosedrn izlenmesi tavsiye edilir: Seilen teknoloji alternatiflerini belirtmek ve ierdii dier zmlerin neden olmadn aklamak, Alternatifleri sralamak (onlarn ama/hedefi karlamalar yntemleri), Projeyi evresel etkilere sebep olabilecek btn bileenleri ile tanmlamak.

nerilen proje, evresel etki oluturabilecek tm bileenleri ile birlikte tanmlanmaldr. Buna ek olarak, proje uygulama izelgesi ve kaynak (su, personel, ekipman v.b.) ihtiyalar ile birlikte projenin inaat ve iletme aamalarnda gerekletirilecek proje faaliyetlerinin de tanmlanmas gerekmektedir.

4 4.1

MEVZUAT Ulusal Mevzuat ED srecinde lkemizde evre ile ilgili yrrllkte olan genel kanunlar ve ynetmelikler gz nnde bulundurulmaldr. Ayrca madencilik projeleri ile ilgili kanun ve ynetmelikler de (mevcutsa) dikkate alnmaldr. Mevzuat zaman iinde deitii iin ED srecinde yrrlkte olan mevzuat aratrlmal ve dikkate alnmaldr. Mevcut durumda evre ile ilgili olarak aada sralanan kanun ve ynetmelikler dikkate alnmaldr. Kanunlar evre Kanunu Maden Kanunu Kanunu Su rnleri Kanunu Yeralt Sular Hakknda Kanun Umumi Hfzshha Kanunu Milli Parklar Kanunu Kltrel ve Doal Varlklarn Korunmas Kanunu Sit Alanlar Kanunu Ky Kanunu Orman Kanunu Mera Kanunu mar Kanunu 10

Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanun Tarm Sigortalar Kanunu Belediye Kanunu Bykehir Belediyesi Kanunu Bayndrlk Hizmetleri Kanunu Turizme Tevik Kanunu Ulusal Aalandrma ve Erozyon Kontrol Kanunu

Ynetmelikler
evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Su rnleri Ynetmelii Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii Tehlikeli Kimyasallar Ynetmelii Zararl Kimyasal Madde ve rnlerin Kontrol Ynetmelii Radyoaktif Madde Kullanmndan Oluan Atklara likin Ynetmelik Hafriyat topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu Uygulama Ynetmelii Tarm Arazilerinin Korunmas ve Kullanlmasna Dair Ynetmelik Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii Nesli Tkenmekte Olan Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas Ticaretin uygulanmas konusundaki ynetmelikler Av ve Yaban Hayvanlarnn ve Yaam Alanlarnn Korunmas, Zararllaryla Mcadele Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Yaban Hayat Koruma ve Yaban Hayat Gelitirme Sahalar ile lgili Ynetmelik Otoyol Trafii Ynetmelii yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik Sal ve Gvenlii Ynetmelii

evre Sal Denetimi ve Denetileri Hakknda Ynetmelii

Madencilie Dair Kanunlar Maden Kanunu Madencilie Dair Ynetmelikler Madencilik Faaliyetleri zin Ynetmelii Maden ve Taoca letmelerinde ve Tnel Yapmnda Tozla Mcadeleyle lgili Ynetmelik Maden Kanunu Uygulama Ynetmelii Maden Kanununun I (a) Grubu Madenleri ile lgili Uygulama Ynetmelii Kum akl ve benzeri maddelerin alnmas, iletilmesi ve Kontrol Ynetmelii Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doaya Yeniden kazandirilmasi Ynetmelii Deniz Gl veya Nehir Altnda Bulunan Madenlerdeki almalar Hakknda Ynetmelik. 11

Yeralt ve Yerst Maden letmelerinde Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Sondajla Maden karlan letmelerin ubat Dzenlemesiyle Salk ve Gvenlik artlarnn Ynetmelii

4.2

lkemizin Taraf Olduu ve ED Kapsamnda Gz nne Alnmas Gereken Uluslararas Szlemeler Bern Szlemesi Szlemeye 1984 ylnda ye olan Trkiye szlemenin Ek liste 1deki bitki trleri ve Ek Liste 2deki hayvan trlerini, onlarn doal yaam alanlaryla birlikte korumak amacyla gerekli kanuni ve ynetsel nlemleri almakla ykmldr. CITES Nesli Tehlike Altnda Olan Yabani Hayvan ve Bitki Trlerinin Uluslararas Ticaretine likin Szleme CITES Szlemesi, nesli tehlikedeki yaban hayatnn uluslararas ticaretini kontrol edebilmek iin, bu tr alverilerde hkmetlerin iznini art koan, dnya apnda bir sistem gelitirmitir. Paris Dnya Kltrel ve Doal Mirasnn Korunmasna Dair Szleme Szleme, "daimi bir temel zerine ve modern bilimsel yntemlere uygun olarak, istisnai deerdeki kltrel ve doal mirasn kolektif korunmasna matuf etkin bir sistemi kuran yeni hkmleri, bir szleme biiminde kabulnn zorunlu olduunu" belirtmektedir. zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlar Szlemesi - Ramsar Szlemesi Szlemenin ana amac "sulak alanlarn ekonomik, kltrel, bilimsel ve rekreasyonel olarak byk bir kaynak tekil ettii ve kaybedilmeleri halinde bir daha geri getirilmeyecei" esasn vurgulamaktr. Biyolojik eitlilik Szlemesi (Rio Konferans) Biyolojik eitlilik Szlemesi'nin amac: "ilgili hkmleri uyarnca takip edilecek amalar, biyolojik eitliliin korunmas; bu eitliliin unsurlarnn srdrlebilir kullanm; genetik kaynaklar ve teknoloji zerinde sahip olunan btn haklar dikkate almak kaydyla, bu kaynaklara gereince eriimin ve ilgili teknolojilerin gereince transferin salanmas ve uygun finansmann tedariki de dahil olmak zere, genetik kaynaklarn kullanmndan doan yararlarn adil ve hakkaniyete uygun paylamdr."

4.3

Avrupa Birlii (AB) Direktifleri Madencilik faaliyetleri ile ilgili AB Direktiflerinin dikkate alnmas tavsiye edilir. Sz konusu Direktifler tm AB kanunlarn ieren EUR-Lex web sitesinde mevcuttur. (http://www.europa.eu.int/eur-lex/lex/en/index.htm)

12

PROJE VE ALTERNATFLERNN DEERLENDRLMES Madenler sadece cevherin bulunduu yerlerden karlabilir. Sahann konumu, zel jeolojik ve fiziksel faktrlerin kombinasyonu ve ekonomik faktrlerle birlikte gz nnde tutularak belirlenir. naat iin alternatif sahalar karlatrlr ve proje fizibilite almalar dorultusunda deerlendirilir. Bu fizibilite almalar temel olarak jeolojik ve ekonomik faktrleri gz nnde tutar. Bu erevede salanan alternatifler:
-

Tesislerin konumlar, atk depolama alan, pasa depolama alan, antiyeler, srekli konaklama, g kayna ve ulam yollar; Madencilik metodu ve ileme yntemleri; Cevher ve atk tama yntemleri; Su kaynaklar ve su ynetimi stratejileri Atk ynetimi seenekleri; Alann madencilik sonras kullanm planlar ve doaya yeniden kazandrma; Eylemsizlik alternatifi

Yer alternatifi, ta oca gibi faaliyetlerde deerlendirilebilirken yer alternatifi olmayan yerlerde teknoloji alternatifleri deerlendirilir. 5.1 Yer Seimi Alternatifleri Ekonomik adan cevher naklinde madenden ileme tesisine ve tesisten havuzlara boru hattnn ksa tutulmas tercih edilirken; atk ynlar, maden ekipman ve cevherin madenden iletme tesisine tanmasnda baz esneklikler olabilmektedir. Cevher ileme tesisi konumunun belirlenmesinde kritik etkenler; yeterli su temini, atk havuzlarnn konumu ve ulamdr. Tasarm, topografyaya uygun olmaldr. 5.2 Madencilik Metodu Alternatifleri Madencilik metotlar iki eittir: ak ocak ve yeralt madencilii. Bir cevher ktlesinin madencilie elverililiinin incelemesinde fizibilite almalar ve evresel fayda-maliyet analizleri yaplr. Yaplan almalarda her iki yntemin de maliyetlerinin yakn hesaplanmas durumunda evresel adan daha uygun olan yntem seilir. Proje sahibi yatrmcnn evreye daha az zarar veren yntemleri semesi ve evre dostu uygulamalar tercih etmesi, ED srecinin ksa tutulmasn salar. Ak ocak madencilii ve yeralt madenciliinin evre, salk ve gvenlik konularnda avantajlar ve dezavantajlar vardr. Ak ocak madenciliinde, yeralt madenciliine gre rehabilitasyon ve doaya yeniden kazandrma faaliyetleri; ak ocak iin daha geni sahalar kullanldndan, daha geni alanda gerekletirilmektedir. Dier taraftan, yeralt madenciliinde ak ocak madenciliine kyasla salk ve gvenlik risklerinin azaltlmas iin daha fazla nlem alnmas gerekmektedir. Bu iki temel madencilik metodu arasndaki seim, byk lde jeolojiye ve maden cevherinin toplamdaki derinliine; maden cevherinin tenr, cevher ktlesinin etrafndaki kayacn jeoteknik zellikleri, projenin konumu ve cevher ktlesinin iletmesinin ekonomisine baldr. Yzeye nispeten yakn yerlerde bulunan cevherler genelde ak ocak madencilik metotlaryla karlr. Yeralt madencilii, yerin derinliinde bulunan yksek tenrl cevher yataklar iin uygundur.

13

Yeralt madenciliinin evre asndan en byk avantajlar unlardr:

-

Grsel deer: Yeralt madenciliinin grsel etkisi, ak ocak maden iletmecilii ile kyaslandnda ihmal edilebilir. Yzeysel bozunma: Yeryznde depolanan atk kaya miktar, ak ocak iletmeciliinde yeralt iletmeciliine gre daha fazladr. Ayrca maden cevheri ileme atklarnn, yeralt almalarnda kaz alanlarnn doldurulmasnda kullanlr ve yeryzndeki depolanan atk miktar azaltlm olur. Grlt ve patlatma: yeralt patlatmas; yzeydeki patlatmaya gre toz retimi, grlt ve titreim bakmndan byk lde daha az etki gstermektedir.

Kullanlan teknolojinin, madencilik faaliyetlerinde evreye verilen etkilere karn verimlilik ve cevher kazanmnn en yksek dzeyde tutulmasn salayacak ekilde seilmesi nemlidir. Cevher zenginletirme ilemleri, proje yer seiminde olduu gibi cevherin zelliklerine bal olup ekonomik etkenler sebebiyle esneklik arz etmemektedir ve alternatifler bazen mmkn olmamaktadr. ancak kimyasal kullanmnda farkl kimyasal seenekleri, ekonomik olmayan kayann iinde mineral kaybn azaltp ekonomik kazancn olabilecek en yksek seviyelerde tutulmas iin cevherdeki mineralin azami kazancnn salanmas, benzer ekilde su ve enerji tketimini azaltan veya frnlama gibi ilemlerde aa kan gazn nlenmesi veya giderilmesine yardmc olan konfigrasyonlar gibi dzenlemelerden faydalanlabilir. 5.3 Malzeme Tanmas Alternatifleri Maden alan ile cevher ileme tesisleri arasnda malzeme sevkyat byk kazma ve tama ekipman filolar (kamyonlar, skraperler, kepeler, buldozerler, dner kepeli ekskavatr, dreglayn, vs.), konveyrler, boru hatlar veya raylar gerektirir. Sahada cevher ileme tesisleri; kmr ve yap malzemeleri iin hazrlama ve lavar (kmr ykama) tesisleri, hazrlama tesisleri, konsantratrler, lileme tesisleri ve finansmana bal olarak izabe tesisi ve rafinerileri dahil eder. Geni lekli madencilik ve/ya da cevher ileme tesisi, byk bir endstriyel kompleks olup; hava sahas, karayollar, demiryollar, liman ve allagelmi yan tesisler gibi altyapya ihtiya duyacak binlerce iinin alt faaliyetlerdir. Bu yntemlerde kullanlacak teknoloji ile evre zerinde etki en aza indirgenmelidir. 5.4 Su Kaynaklar ve Su Ynetimi Stratejileri Projenin su ihtiyacn drmek ve suyun geri kazanm, suyun muhafazal kullanm yoluyla su kaynaklarna basknn azaltlmas yollardr. letme aamas ve maden kapannda maden su ihtiyacnn karlanmas ve randmanl bir ekilde kullanlmasnn yan sra, bozulmu arazilerde asit kaya drenajnn (AKD) nne geilmesi ve drenaj sistemlerinin izolasyonu iin bir Su Ynetim Plan'nn hazrlanmas ve uygulamaya geirilmesi tavsiye edilir. Plan, kontamine suyu geri kazanm ve yeralt, yzey sularna kontamine suyun dearjn azaltmak iin nlemleri aklamaldr.

14

5.5.

Atk Ynetimi Alternatifleri Atklar, insan sal ve evreyi koruyacak ekilde bertaraf edilmelidir. Atk ynetim plan; atklarn jeoteknik ve jeokimyasal durayllklar ve uzun dnem yzey ve yeralt suyu ynetimini kapsayp bunlarla snrl kalmayan kapama sonras hususlar ele almaldr. Yzeyde bertaraf sistemleri, asidik li oluturan malzemenin oksidasyon veya sznt suyundan ayr tutulmas amac ile tasarlanmaldr. Temiz su kaynaklarna dearja; 1) alternatiflerin evresel analizi ve 2) su kaynaklar ve ak ynndeki kullanclar zerindeki olumsuz etkileri kontrol etmenin yntemleri hakknda bilgi salanmad takdirde izin verilmemektedir. Eer madencilik iletmesi bir dizi ak ocak amay dahil ediyorsa, i sahipleri terk edilecek alma alanlarnda geri doldurma yntemiyle atk bertarafnn fizibilitesini deerlendirmelidir.

5.6

Eylemsizlik Alternatifi Eylemsizlik alternatifi, projenin gerekletirilememesi durumunda meydana gelebilecek alternatiftir. Bu alternatif dier alternatifler iin referans erevesi oluturduundan zellikle nemlidir.

15

6 6.1

ETKLER Giri Btn madencilik faaliyetleri, akiferler dahil yzey ve yeralt katmanlarna etki eder. Yzey madencilii; hektarlar veya kilometre kareleri kapsayan alanlarda ak ocak madenciliini kapsar.. Bu faaliyetler, geni ak ocaklar ve pasa ynlar ile proje alannn tamamen etkilenmesini gerektirir, ancak ou zaman madencilik faaliyeti esnasnda veya sonrasnda pasann ocaklara geri doldurulmas mmkn olmaktadr. Ak ocak madenciliinde evresel konular unlardr: trafik, patlatma, istihra ve sevkyat kaynakl toz; dizel aralar ve patlama kaynakl emisyon, grlt ve titreim; kontamine maden sularnn tahliyesi, akiferlerin olumsuz etkilenmesi; toprak ve bitki rtsnn kaldrlmas; ve grsel etkiler. Arama ve hazrlk evreleri genellikle ksa vadelidir ve unlar ierir:
-

Ulam yollar, sondaj delikleri ve arazi hazrl nedeniyle araziye etkiler; Trafik, delme, kazma ve saha temizleme kaynakl toz oluumu; ekipman faaliyetinden grlt ve emisyon; Toprak ve bitki rts, dereler, drenajlar, sulak alanlar, kltrel ya da tarihi kaynaklar ve akiferlerin bozulmas; Dier araziler ile maden alannn etkileimi .

Hazrlk ve iletme aamalarnn etkileri genellikle uzun vadeli ya da kalcdr. Bu kapsamda aadakiler sralanabilir:
-

Arazi kullanmnda, kaz malzemelerinin depolama blgelerinde ylmas; Bozulmu sahalarda yzey aknts kaynakl sediman nakli; Bozulmu sahalarda rzgar erozyonundan dolay toz retimi; Yap malzemeleri ve kamyon nakliyesinden dolay grlt ve toz retimi; almalardan kaynaklanan titreim oluumu; Ekipmandan dolay egzoz emisyonu; Madencilik sahasndaki foseptik ve kat atklar; Dier kat atklar (hurda metal vb.); Habitat ve bitki rts kaybndan kaynaklanan arazi kullanmndaki deiiklik;

16

6.2

naat ve letme Aamalarndaki Olas evresel Etkiler naat ve iletme srasndaki potansiyel etkiler; yzey suyu, yeralt suyu, su kalitesi, toprak ve arazi kullanm, flora ve fauna, sosyo-ekonomi, beeri deerler, tarihi yerler zerinde olabilir. Hava Kalitesi naat aamasnn hava kalitesi zerinde gze arpan en nemli etkiler aada verilmektedir: -

Hava kalitesi (patlama, trafik, rzgar erozyonu); Rutin faaliyetlerden kaynakl emisyonlar sonucunda hava kalitesinin dmesi; Proses emisyonlar nedeniyle hava kalitesinin dmesi; naat srasndaki hava kalitesi zerindeki potansiyel etkiler; gaz emisyonlar, toz kelmesi ve toz ile gaz kirliliidir.

Tozun nemli kaynaklarndan biri, maden sahas ve proses tesisleri arasnda kamyon, ekici, ray ve konveyr ile gerekletirilip depolama, harmanlama ve ykleme tesislerini dahil eden cevher sevkyatdr. Boru hatlar bu eit riskleri gstermez. letmenin neden olduu emisyonlar hava kalitesinin dmesine neden olur. Yzey Suyu naat faaliyetlerinin etkileri, bozulmu alanlar, pasa ynlar ve cevher ynlarndan kaynaklanan toprak erozyonu, sediman birikimi nedeniyle yerel rezervuar/havuzlarn kapasitesinin d ve yzey sularnn etki grmesi (rnein dere dibi tarayarak madencilik yapma gibi) ile yzey suyunun bozulmasna neden olabilir. naat aamas srasndaki iletmede sv atklar ve havayla temasa maruz braklan alanlar gz nnde bulundurulmaldr. Aada belirtilen kaynaklardan gelen sv atklar gz nnde bulundurulmaldr:
-

letme faaliyetleri esnasndaki yzey sular ; Alan drenaj ve kuaklamalar, ocaktan su pompalanmas ile kaya ynlar, li yn ve dier iletme alanlarndan yzey sular ; Projenin iletme aamasnda kullanlan ya, yakt ve dier sv kimyasallarn sznts veya dklmesi (ve eer mevcutsa, ynlardan sznt).

Yeralt Suyu Yeralt sularnn, maden drenleri, ekipman bakm, shhi tesisat ve evsel kaynaklardan gelen atk su ile kirletilmesi ile yerel akiferlerin arama sondaj delikleri ve maden kazlar tarafndan etki grmesi, inaat aamasnda beklenen etkilerdir. Yeralt sularnn kirlenmesinin kaynaklar u ekilde sralanabilir:
-

Maden sahasndan kaynaklanan yzey ak ve sznt; Yeralt su seviyesindeki deiiklikler; Li ynndan yzey ak ve sznt; letmenin ve ara bakm atlyelerinden kazara dklmeler ve dearjlar.

17

Toprak ve Arazi Kullanm Potansiyel etkiler u ekilde zetlenebilir: -

Mevcut toprak ktlesini ve arazi kullanmn kayba uratacak ekilde topraklarn tanmas ya da zerinin rtlmesi; Topografyann deiime uratlmas; Ak ocak ve yn alanlarnda mevcut arazi eklinin deitirilerek arazi kullanm kabiliyetinin drlmesi; Topran cevher malzemesi ve toksik maddelerden nedeniyle kirletilmesi; Artan nfus basks ve plansz yaplama nedeniyle proje sahas etrafndaki alanlarn bozulmas.

Flora ve Fauna Aadaki potansiyel etkiler gz nnde bulundurulmaldr:

-

Arazi kullanmnn habitata etkisi; Sv, gaz ve toz emisyonlar, faaliyet grm alanlardan yzey aknts ve kat atklarn bertaraf sonucunda bitki ve hayvanlarn yaad habitatn kalitesinin dmesi; Proje su ihtiyacnn karlanmas amacyla yeralt suyunun pompalanmas ile yeralt su seviyesinin dmesiyle proje arazisi dndaki sucul habitatlarn azalmas veya bozulmas; Ekipman faaliyeti, patlatma, proses tesisi ve artan insan basksyla artan grltnn hayvan trlerini rahatsz etmesi; Bitki rtsnn deitirilip, alanda yetimeyen trlerin getirilmesi; Habitat deiimi ve habitat kaybndan dolay retkenlik ve poplasyonda d; Trafik ve arazinin bozulmasyla yaban hayatn olumsuz etkilenmesi.

Sosyo-ekonomi naat faaliyetleri ile ortaya kan hizmet ve altyapda talep art, sosyal ve kltrel atmalarn halk zerinde endie verici etkileri olabilir. Potansiyel sosyo-ekonomik etkiler; inaat aamas iin hem proje hem de mevcut durumun tanmna, ED srecinde yaplacak halkn katlm toplantlarna, sosyo-ekonomik karakteristiklere ve lkemizdeki benzer projelerden edinilen tecrbelere dayanlarak belirlenmelidir. Beeri Deerler Proje alanna yakn ikamet eden insanlarn yaam kalitesi veya deerlerini etkileyebilecek olas etkiler; toz, grlt, titreim ve trafiktir. Aralarn almasndan kaynaklanan grlt, patlatmadan kaynaklanan grlt ve sarsnt yre halkn rahatsz edebilir. Ayrca, patlatmadan kaynakl sarsntlar yaplara da zarar verebilir.

18

Arkeolojik Alanlar Sz konusu alanlara ulamn maden faaliyetleri sayesinde kolaylat veya mmkn klnd durumda kltrel kaynaklar ve tarihi yaplar zarar grebilmektedir. Patlatma ve vibrasyonun tarihi yaplar zerine etkileri deerlendirilmelidir. Sit alanlar iinde madencilik faaliyetleri gerekletirilmemektedir. Grsel Sondaj aletleri, madencilik kazlar ve tehizatlar ile tesisler, yre halkna grsel sknt tekil edebilir. 6.3 Faaliyetin Sona Erdirilmesinden Sonraki Olas evresel Etkiler Kapanma sonras ve esnasndaki potansiyel etkiler; yzey suyu, yeralt suyu, hava kalitesi, topraklar, arazi kullanm, flora ve fauna, arkeoloji, peyzaj ve grsellik zerinde etkilidir. Bu etkilerin yan sra madencilik faaliyeti srasnda oluan etkilerin giderilmesi iin doaya yeniden kazandrma faaliyetleri gerekletirilmelidir. Doaya yeniden kazandrma, madencilik faaliyetleri neticesinde etkilenen alanlarn eski ekonomik ve evresel durumlarna yakn bir duruma getirilmesini salamay, hatta kimi durumlarda yre halknn kalknmasna katkda bulunacak ekilde daha iyi ekonomik zelliklere (rnein sahann madencilik almalar sonrasnda golf sahasna veya rekreasyon amal kullanlabilecek bir gle dntrlmesi) ulamay hedeflemelidir. Hava Kalitesi Madenlerin kapanmas srasnda, dizel ya da elektrik gl madencilik ekipmanlarna, tama ekibine ve vasfl igcne ihtiya vardr. Hava kalitesi zerindeki potansiyel etkiler; bu ekipmanlardan ve alanlardan kaynakl gaz emisyonlar, partikl madde dalm (toz), toz kelmesi ve doaya yeniden kazandrma esnasnda meydana gelen toz olarak sralanabilir. Projenin kapan stratejisi, bozulmu alanlardaki rehabilitasyon ve atk depolama koullarn iermelidir. Rehabilitasyon, toz retim potansiyeline cevap vermelidir ve rzgar erozyonu ile uzun vadeli toz sorununun nne geilmesi iin duraylln salanmas ve yeniden bitkilendirme koullarn sunmaldr. Yzey Suyu Kirletilmi blgelerdeki toprak erozyonu; atk ynlar ve stoklanm ynlar yzey sularn kirletmeye devam edebilir. Sv atklar aada belirtilen etkenlerden kaynaklanmaktadr:
-

Saha drenaj ve kuaklamalar, ak ocaktan suyun pompalanmas ve kaya dkm alanlar ve li ynndan yzey ak; Ya, yakt ve kullanlan dier kimyasal madde szntlar (ve mevcut ise ynlardan olabilecek sznt).

19

Yeralt Suyu Yeralt suyunun kalc olarak kirletilmesi; kaya ynlar zerinden yzey ak ve szntlardan, li alanndaki szntlardan ve yzey ak ile ak ocak szntlarndan kaynaklanabilir. Toprak ve Arazi Kullanm Kapanma aamas srasnda binalarn yklmas ve yollarn kaldrlmas bir takm olumsuz etkiler yaratabilir. Flora ve Fauna Flora ve fauna ekipmanlarn almasndan kaynakl grltye maruz kalabilir. Sosyo-ekonomi Hizmetlerdeki azalan talep; blgedeki igcnn cret, ticaret ve yaam standartlarnda de neden olabilir. Kapanmaya dair sosyo-ekonomik sonular, projeyi ve sosyo-ekonomik artlar tanmlayan bir temel zerinde gzetilmelidir. Beeri Deerler Proje alan civarnda yaayan insanlarn yaam kalitesi veya deerlerini etkileyebilecek olas etkiler; toz, grlt, titreim ve trafiktir. Blge halk; yollarda hasar, kaza ve artan kamyon trafii kaynakl trafik gecikmeleri nedeniyle sorun yaayabilir.

20

Yukarda bahsedilenlere ek olarak, ED Raporunda gz nnde bulundurulmas gereken hususlarn bir arada sunulduu etkileim matrisi ekil 3te sunulmaktadr.

Fiziksel evre

Biyolojik evre Sosyo-ekonomik evre

Fauna elemanlar (memeliler, kular, vb.)

Bileenler

Proje Faaliyetleri ve Etki Bileenleri

Kaz dolgu Kat atk oluumu Atk su oluumu Tesisin igal ettii alan Hava emisyonlar Grlt olanaklar Grsel etkiler

naat Aamas

Hava emisyonlar Sv atklar Su kaynaklarna etki Kat atklar Grlt Toz Trafik

letme Aamas

Su kirlilii Grsel etkiler Arazi kayb

Kapan Aamas

ekil 3. evresel Etki Etkileim Matrisi

21

Ulusal ve yerel ekonomi

Su kullanm ve kalitesi

zel koruma alanlar

Erozyon ve kelme

Endemik flora trleri

Toprak kaymas

Hassas gruplar

Kltr varlklar

Arazi kullanm

Depremsellik

Sucul yaam

Hava kalitesi

Bitki rts

Arazi kayb

stihdam

Grlt

Peyzaj

Eitim

Nfus

klim

ETK AZALTICI NLEMLER, Genel olarak etki azaltc nlemler; duyarl kaynaklarn bulunduu arazilerden kanlarak, faaliyetlerin zamanlamasn snrlandrmak, yaplarn konumlandrlmasnda alternatif deerlendirme ya da yarar/ulam koridorlar aarak kaynaksal atmalardan kanmak, inaatn hzn kontrol etmek ya da inaatn aamalandrlmasyla sosyo-ekonomik etkileri azaltmak, sonraki nlemlere temel oluturacak zel kaynak ya da topluluk almalar gerekletirmeyi ierir. Yzey Suyu Bozulmu arazilerin yeniden bitkilendirilmesi; derelerin, drenajlarn, havuzlarn, sulak alanlarn bozulmasnn nlenmesi; bozulmann nlenemeyecei yerlerde sediman kontrol yaplar ve uygulamalar ile takn kontrol salanabilir. Yzey suyunun kirlenmesine kar alnacak nlemler aada sunulmaktadr:
-

Proje plannn, drenaj desenlerine etki ve kirlenme potansiyelini azaltlmasna gre tasarlanmas; Kuaklama kanallarnda ve su tutmada uygun nlemler salamak; Su ynetim plan, uygun grlm nlemlerden en iyi ekilde fayda salamak iin tasarlayp uygulamak.

Yukarda bahsedilen su ynetim plan aadaki ekliyle uygulanmaldr:

-

Temiz suyu, kontamine sudan ayrp muhafaza etmek; Kontrolsz dearjlar nlemek; Kontamine suyun yeniden kullanmn en yksek seviyede tutmak ; Su kullanmnda verimlilii arttrmak.

Ayrca, unutulmamaldr ki, kirlenmenin nlenmesi, sonradan iyiletirme abalarna mecbur kalmaktan daha iyidir ve dearj edilecek su, ynetmeliklerde (SKKY,vb.) belirtilen su kalitesi standartlarna uymaldr. Yeralt Suyu Maden drenaj suyu, evsel atk su ve ya akntsnn artlmas art getirilmeli, szma ya da dklmenin (ya, kayganlatrc ve temizleme zeltileri) olduu alanlarda temizleme yaplmal, dearj edilecek sularn su kalitesi standartlar belirlenmeli ve istihracn devam ettii tabakann altndaki akiferlerin zarar grmesi engellenmeli veya minimize edilmelidir. Yeralt suyunun kirlenmesine kar alnacak nlemler aada sunulmaktadr:
-

Astar, sznt izleme ve ak kontrol dahil olmak zere atk ynlarnn inaat ve ynetiminin dzgn olarak gerekletirilmesi iin artlarn salanmas, Ak ocaklarda asit kaya drenaj (AKD) oluum potansiyelinin deerlendirmesi ve uygun olduka ynetim veya artma prosedrlerinin uygulanmas, Kaya depolama alan iin; sznt potansiyelini minimize etme amacyla temel hazrl ve itinal kaya yerletirme dahil uygun inaata ek olarak ak ocakta devam eden AKDnin deerlendirilmesi.

22

Hava Kalitesi Hava kalitesinin korunmas iin alnacak nlemler aada sunulmaktadr:
-

Patlatmalarn ynetmeliklere ve kurallara uygun ekilde gerekletirilmesi; Toz bastrc nlemlerin alnmas; Dizel/benzinle alan ekipmanlara uygun bakmn yaplmas, hz snrlamas getirilmesi;

Gazlarn potansiyel emisyonlar dikkate alndnda; aracn/makinenin egzoz emisyonunun azaltlmas, kullanl ekipman bakm programnn uygulanmasyla mmkndr. Proses tesislerinde gaz ve duman retimi, irket politikas ve gvenli alma ortam salama zorunluluuna uygun olarak benimsenecek salk ve gvenlik prosedrleri altnda detaylandrlmaldr. Toz oluumu, madencilik iletmelerinde evresel ynetimin en nemli konularndan biri olarak deerlendirilmektedir. Bu kapsamda alnmas gereken toz bastrc nlemler:
-

Biriktirilen ynlarda, kazlarda ve ynlarn ilenmesi ve nakliyesi esnasnda spreyleme yaplmas; Delme tabancalar zerindeki toz tutma sisteminin kullanlmas ve bu sondaj tozunun uzaklatrlmas; Topran yeniden bitkilendirilmesi ve bu ilemlerin uygun bir ekilde yaplmasdr.

Toprak ve Arazi Kullanm Toprak ve arazi kullanmndaki etkileri azaltc nlemlerle ilgili aada belirtildii gibi aamal yaklam vardr:
-

Proje oluturulurken, izdmnn kk tutulmas; Projenin iletilmesinde topran olas kirliliinin en aza indirilmesi; Proje sahas kapatlrken, toprak kaynaklar ve arazi kullanm zerinde uzun-dnemli etkilerin en aza indirilmesi.

Flora ve Fauna Flora ve fauna zerindeki etkileri azaltc nlemlerde habitat bozulmas ve kayb, bitki rtsnn zarar grmesi zerinde durulmaldr. Doal yaamn kayb ve zarar grmesi aadaki nlemlerle azaltlmaldr:
-

Toz emisyonuna kar etki azaltc nlemler; Yzey drenaj kontrol; Proses suyunun dearjnn nlenmesi; Pasann uygun bir ekilde depolanmas; Ynlarn su aklarna kar koruyucu bir destekle uygun bir ekilde hazrlanmas; Kazayla olan dklmelerden ve dearjlardan kanma veya bunlar temizleme yntemleri.

Ek olarak, yaban hayvanlarnn getii yollara iaret koymak, srcleri bilgilendirmek, uyarmak ve yol alt geitleri ina etmek gibi nlemler alnabilir.

23

Sosyo-ekonomi Etkilenmesi muhtemel topluluklar zerinde sosyo-ekonomik almalar yaplmal, hizmetler, ve altyap sistemleri zerindeki olas etkiler tanmlanmaldr. Yerel halk ile ibirlii projenin en bandan gelitirilip sonuna kadar srdrlmelidir. Proje alanlar topluluun faaliyetlerine katlmaya tevik edilmeli, srdrlebilir kalknma, salk ve gvenlik planlar ile ilgili olarak halk bilgilendirilmelidir. Beeri Deerler Yerleimcilerin grltden rahatsz olmas, uygun patlatma ilemleriyle, optimum miktarda patlayc kullanlarak, geceleri ya da sabah erken saatlerde patlatmalardan kanlarak en aza indirgenebilir. Arkeolojik Alanlar Maden sahas civarndaki antlar ve tarihi eserler aratrlmaldr. Maden sahasna gerekli olmayan giriler kstlanmaldr. Grsel Grsel kirlilik, toprak seddi, bitki perdesi kullanmyla azaltlabilir. Faaliyetin kapanmas aamasnda doaya yeniden kazandrma faaliyetleri gerekletirilmelidir.

24

ZLEME Ak Ocaklar Ak ocaklarda, hava kalitesi (partikl madde ve ekipman emisyonlar), yeralt sular (su tablasnn dmesi), sismik (patlayc) titreimler, maden oca duvarnn eimi ve durayll, yzey suyu ak ve kalitesi (zellikle sediman bakmndan), maden drenajlar, shhi atklar, madencilikte karlalan ekonomik deeri olmayan atklarn tanmlanp ayrlmas, toksik atklarn bertaraf ve ynetimi, proje snrlar iindeki radyoaktif madde miktarlar dikkate alnmaldr. Cevher leme Faaliyetleri Cevher ileme sahalarnda, atk ynlarnn ya da havuzlarnn balca sorunlar: a)ok kirli suyun ynlardan sznt yaparak yzey veya yeralt suyunu kirletmesi; b) Ynlarn kenarlarndan anp kayan atklarn topra ve bitki rtsn kirletmesi; c) Atklarn ieriinin yeniden yaplandrlan bitki rtsne zarar vermesi; d) Rzgar erozyonundan doan partikllerin hava kirliliine neden olmas; olup, bu sonular engelleyici izleme ynetim planlar oluturulmaldr. Doaya Yeniden Kazandrma almalar zlemenin ve iyiletirmenin ihtiya duyduu hususlar arazi yzeyinin restorasyonu (drenaj, eim, sreklilik), bitki rtsn yeniden kazandrma, (rt ve eidi), yeralt suyu (iyiletirilmesi, nitelik), yzey suyu kalitesi kontroln kapsayacaktr. Yukarda bahsi geenlere ek olarak Dnya Bankas standartlarnda bir izleme program hazrlanmaldr. Bu program ierisinde:

zlenecek parametre zlenecek parametrenin yeri Parametrenin nasl izlenecei/ izleme ekipmannn tipi Parametrenin ne zaman izlenecei- izleme skl ve toplam izleme sresi Parametrenin izlenme nedeni zleme metodolojisi zleme maliyeti zlemeden kimin sorumlu olduu yer almaldr

LETM lgili Kii: Sn. M. Ouz GNER T.C. evre ve Orman Bakanl ED ve Planlama Genel Mdrl Petrol ve Madencilik ube Mdr Tel: +90 (312) 207 64 32 m.oguzguner@gmail.com

25