You are on page 1of 14

*

S. Ruken ztrk
Giri
tirkiyc'de 1990'dan gnmze az
(4S0'yi biraz geiyor) ama tarzlarda
filmler Daha ok gen ya da afta ku-
ak ynetmenlerin (Yavuz Turgut, Sinan e-
tin, Mustafa Aluaklar, mer Faruk Sorak
gibi) gie elde eden popler filmleri, 70'lerden bu
yana, hatta gibi SO'lerden bu yana film yapan
eski kuak ynetmenlerin filmleri, her zaman
konular olmasa da dikkat eken filmleri
Krt sorunu zerine
Yolculuk ve ilgili olarak Tomris Gi-
Taneleri filmleri),
ynetmenlerin politik filmler (askeri darbeyi konu
edinen ve islami filmler), bir de gen ynetmenlenn
daha bireysel karakterlere filmleri.
Kukusuz gen ynetinenlerin
dek filmler, hem ulusal hem de uluslar-
festivallerde en ok ses getiren ve film-
ler oldu; ama tarihli bir olgu nedeniyle yeterin-
ce irdelenmedi. Trk her biri
bir tarz oluturan ve edilen ynetmenler ve filmleri
unlar Zaim,
1997), Kasaba, ve Uzak (Nuri Bilge Ceylan,
1998, 1999 ve 2002), Yolculuk
1999), ama en Trkiye'de ycti-
mi olan bir ynetmenden Hamam, Harem Suare ve Le Fate
Bu "Trkiyr:'Jc a[:da.-;
Zr:ki 7. FiJmlui
200l): 26-21; MC Blolc'bul itimruM RudiJ.:ul iki (l9 2002) wl' Nikili
kilerde (B): (lOD2) 9091 yadun
75
S. Rllkcn ztiirk
Periler (F 1997, 1999 ve
2001) ve elbette Zeki filmi.
1964 Zeki Demirkubuz, niversi-
tesi ilasJn Yiiksek Okulu'ndan mezun oldu. Sinemaya
1985 Zeki kten'in asistam olarak ve 1993
kadar birok ynetmene on
sonra Demirkubuz, 2002 Cannes Film Festivali'nde Un
Regard i Belirli Bir iki filmiyle kabl-
Bu bugne dek ynetmen Mohsen
MakhmalbaI'a aitti. 1995'de Un Certain Re-
gard blninde e A.sheghi i Ak Nbeti ve Salaam
Cinema / Se/am Sinema mmleriyle temsil Ilu
kez Demirkubuz son iki mmiyle festival yer aldJ. i
Demirkubuz'ul1 biiteli film retme ola-
rak), filmlerini yazma, ynetme ve filmlerinde oyunculuk
yapma serveni 1994 baladl.
ve daraltan (C Blok, 1994),
bir (Masumiyet, 1997), oradan da mekan-
lara (nc;; Sayfa, 1999) geen Demirkubuz,
lemenin ilk iki filmini 2001 stne yk-
ler i ve 2 st ile Yazg' ve Y-
netmen, hala lemesinin son filmi zerinde
Zeki 5 filmden filmografisiyle,
yeterli elde Tr-
kiye'de zellikle entelektel izleyici ve
da heyecanla ynetmenlerden birisidir.:! Bu ya-
auleur yola ynetmenin genel
ynelimine, sinematografik zelliklere ve so-
i Z"ki ilk .. ulu",,1
Bir 21. F'ilm ii<Hilii
yiHIIIC:II llyu...... llUhip hir ka.-uk-
..ri iiliil ve a!,srd
d.. fiprn<f:i hir 1.. lili-
Wsert NJIlc IlL.,jt:l1iylc A)'nca I,er iki ululiul
yu
Jillr. iin" Jc CiL iyi yiilU:lllII'l1 ulumJu Mflo
iki .. c (Mu) iklller ndi Suyfu Brtibel
.. dl Illdl.
"l Oa7.1 22 854, Ur.ru:ii Sur/u
II 508. 922) (10 539) o:k1ll;1, "'lIf:",k
r
Bi)'ogra/y(/, IXeki /}cmirkuhtu
nuta rnek filmine (itiraf)
lacak; Demirkubuz'un belirgin ve
nemli bir temsilcisi iddia edile-
cektir. Once filmlerine
C Blok (1994): Alp Zeki Heper'e ilk filmini ek-
me ynelmen, byk, bloklardan Oto-
yoldan bir mekana giderken bloklar, ona il bir film


Elinde bir senaryo bulun-
bir srede sezgisinin yol
ne gvenir. Film, bir burjuva ifti olan Tlay-Selim ile alt
hizmeti ve Hale! ve
bu bir i T-
lay de girer.' zellikle
Tiilay ve hissini anlatmak
iin byk blokli.\nn Antonioni'nin
IJeclip.se i (1962) filminin atmosferini
Ynetmenin filmlerine oranla en ve soyut
budur. anlamda bir yk yoktur, ama
bir Zaten fil.
min da bu duygusu-
na yapar. ilC", masuJll ve bir
harf zamanda bloklara, blklere, binalara ve
veren harfler gibi hastanderin,
hanelerin, ve iizerimize
nan tm bu ideolojik birey zerindeki
ne gnderme yaparak bunallan bir duyguya da elik
eder.
C IJlok'da varolanlan
(her bir bilgi, srpriz
olarak Filmdeki en edilg;en olan
fialet, filmin sonunda hastanesine decektir. Bunun
--------
ili .1" 1"l.II:y;I1 ..: ...
gi\n: "O:
)'I:nidl'l1 .. ildi;1i 60
{A,F'. SUlII:r, 990'I"r ......
KI, .... in..
nll'/'1lI1 ve Bilim. N,,: 92, 20011, ".176). Ay'"
..; i,.. d,:
1
7
"'7
i i
i i
Is. Ruk", ..,k
i
nedeni de dolayb olarak C Blok'da
zil sesi, araba sesi, ayak sesleri ya da televizyo-
nun sesi gibi sesler ve gri
ve bizi modern ve bunun
endie duygusuna gHiriir.
MaslLmiret Yusuf, hapisten gn, kimsesi
ileri srerek hapiste kalmak dilekeyle
miidi.ire ilelir, ama bu kabul edilmesi
dir. Heniiz ilk sahnede hapishane kendi-
bozuktur, miidiir Yu-
Orhan bir nce yara-
bir dt dilsiz Hapishaneden
gitmek zere yola Yusuf, bir kenue
iftiyle ve olan i-
lem dilsiz bir Bekir ve ilem'e
kol kanat gererken zamanla onun deli gibi
bu n-
kii hapiste Zagor bir sevgilisi ve Za-
gr hapishane da gitmek-
tedir. Bekir de gider.
bir gece dayanamayarak
eder. Bekir'in lmiinden sonra bu iftle otelde kalan
Yusuf Bekir gibi korumaya ve bu ara-
cla ona olur. Yusuf Bekir'in doldurur. sev-
gilisiyle Y kk annesine gtrmek iin'
yola yine. Yolda yemek yedikleri bir yerde
clan haberleri izleriz ilem'le birlikte. Haberlerde
sonucu ve Zagor\1l1 fakat haberi
Yusuf tesadfen grmez. ilem'le bir-
Lkte evine gider.
Ancak Orhan Seyireiye daha nee sevgi-
lisi (ve birlikte Zag:or'un gsteren ynet-
men, filmin sonunda gste.rir. Seyirci,
Zagor'un ve anlar, film
78
i
i Zeki IJem".kUhUZ/
tir ama Yusuf bu bilgi-
ye tesadUfen
Film 'masumiyet'le susuz halde ses-
siz baba maruz kk dilsiz ve
hibir varamayan (seyircinin gerisinde kalan)
Yusuru etmektedir. ister ister
pezevenk (Bekir), isterse katiloIslin (YUSlIQ olan' da
masumiyeti Ancak birbirine geer,
Zagor'u, Bekir Bekir ldkten sonra da
Yusuf ama her bir lmle
Filmde karakterler genellikle hibir yapmadan Trk
filmleri izler. Yusuf otele girerken kUok
kamera gstermez, onu grebilmek iin ne ge-
mek gerekecektir. Bu yzden bakarak
erevede bo koltuklar ve televizyonda bir Trk filmi var-
film sanki izleyicisini bekler. Sonraki sahnelerde,
bir olelde koltuklara C Blok'" izleyen seyirciler ve y-
netmen Demirkubuz ilem'in Yu-
ve otelcinin / merhameli
Cezaevinde, olelde, karakolda her yerde durup durur-
ken bu" motif filmlerde de
C Blok'cia bir yerde trk kullanan ynetmen, Aifasumi-
yet'de farkIJ bir trk Ana karakterlerden birisini
(Bekir) erkenden ldren ynetmen, geleneksel film strateji-
lerinin
Filmin Becketl'in "Hep dene-
din. Hep yenilelin. Olsun. Gene dene. Gene yeni\. Dah.. iyi
yeniI" szleri btn karakterler iin gibidir.
na alamayan Bekir" inlihar eder. sevgilisi Zagor
/ Orhan'la kaar ama her ikisi de vurulur. Ayakta kalan iki
YusLIf ile dilsiz ilem' dir (rrke' de
yetim gelir). Daha nce
gremeyen Yusuf, bir saniye farkla televizyondaki ha-
berleri iin de
sevgilisi anlayamaz. zellik-
S. Ruken ztrk
leri olarak tesadUllerin, ve bi-
zi bir Yeilam filmine gtrmesi beklenirken, malzemenjn
ilenme biiminden bir ortaya
o ncii Sa)/a (1999): rilmlerde yapan isa ile
Meryem'in Borcu
ev ve aresiz iin nce kendini
ldrmek isteyen son are olarak ve ev sa-
hibini ldrr, Kendine evindedir. Geli-
si.ire iinde iki ocuklu l\'leryem onu evine gizli-
ce kendisinin syler. Meryem her konuda
eder. Ancak Meryem'i dvmektedif.
dan kurtulmak iin plan yaparlar. Bu sahnede Meryem, Losl
Highway i (David Lynch, 1997) Alice ve
film noir'lardakifemme fatale'ler gibi ince ince hesap-
bir biimde Ancak
bir gn tesadfen Meryem'in Her eyin
yoluna ve Meryem'i seven Isa, film ekim-
leri Geri Mer-
yem'j yerinde bulamaz. Tesadfen yolda onu. ev
sahibinin grr. hesap sormak iin Meryem'in
evine girer, Meryem hem ev sahibiyle hem ele
sinin ve ev sahibinden kurtulmak iin ci-
nayet gece bunu uka_
der LI der. ev sahibinden ve kurtulmak
iin Meryem'in planlar ve bu ama iin
Meryem'i vormak ister. her ey Mer-
yem'in ve
kurtulan evlenmesi iin Meryem'j
vurmak yerine intihar eder.
nc fonunda yine ilk iki mmde gibi
televizyonun gi.iriilttis Finalde
da, televizyondaki filmi ses ne
filOlde 'iyi onu
sylemektedir. Bu motifine kori-
dor.larda bir de snl1lesi eklenjr. Filmde merhameti
801
r
, Biyografya i Zeki Demirkubuz
Meryem'dir. dvlmesine tepki gsterir,
onun borcunu der, oysa Meryem'i
halde edemez. Halet ve Yusuf gibi isa da
edilgendir ama sonuna kadar gvenip kendisini teslim
Meryem patlar. A borcunu
sefaleti yznden kendini ldreme-
yen duyunca duraksamadan intihar eder,
ii reel ktlk zerine kurulu ii der ynet.
men.:
1
Film iinde izlenen Trk filmindeki szler gibi
iki daha iyi iin bir an
nce atlamaya abalayan ve bunun iin bile
ldHrmeyi tasarlayan Meryem, sonu
kt biridir. srprizi sonuna g-
znden byk bir iinde duygusu veri-
lir. oysa Meryem bu kadar eziyet
biri iin Iliyi gibi istekler son derece ma-
sum Ktlk Demirkubuz'u stne
ykiiler iilemesini yapmaya iter. Bu lemenin
iki mmi ve
(2001): ana kaynakla-
birisi olan L'Etranger i nl eserinden
esinlenerek filmde Musa, annesinin lmne tepki
gslermez, kendi olmadan yerindeki evlenir
ve bir halde stlenir. sonra gerek
anlaILr ve Musa hapisten Sight and Sound dergisin- .
de bir eletiride gibi ii bir biimde De-
mirkubuz, bir uyarlamadan gn-
mz zgiirce t3lrken, zgn eserdeki
atmosferi seiyor ii ,'" 11 Klasik
larda karakterlerin bir varken sanat sinema-
karakterler belirli arzulardan ve amalardan yoksun-
J G"CIl, Grl:. Ci;-
riinlii. 3, 1995, d7.
1 und 12 (7), 2002, 1'.18.

i ,
Is. Ruk",
dur" derken Bordwell" sanki YazgL'daki (ve de lam
Mersault karakterini) "ta-
ve ya3mdaki
zerine uzun diyaloglarla dolu bir filmelir. Ancak y-
netmen bu de kendine ve filmlerine gnderme yap-
. .
itiraf (2001): C Blok'daki karakterler gibi burjuva
olan ve Nilgiin'i.in ilikisi, bir trajedi ve dng
erevesinde (balarda) konLi ok basittir.
Harun, cinin (Nilgn) kendisini
Bir olur ve bu
anlar. Uzun bir siire,
(Tn'n almak ister. Ama Nilgiin,
sylemesine iincii kiinin bir trl
etmez. Anlat! ilerledike birbirlerini zorla sur-
d
irlen bu ili.... kinin Nemiinde de benzer olaylar
l o 'I r
Nilgiin, Harun'un en Taylan a ev
dir Harun'la yasak de srmektedir. Harun,
Nilgn'le ilikisini bir trl Taylan'a itiraf edememi, bunun
sonucunda da Taylan kendini
Makalenin erevesinde, Zeki Demirkubuz'un
yukanda be filminin ortak y.netmenin
sinema anlaYllna, ve
rafik biemine
lemek iin, itiraf zerine ikinci ozum-
leme
olarak Zehi Demirkubuz
Filmlerinin her grp.v alan ynetmen LI
olan sinema k.iisel .. " der bunu yle
"(Bu) varolan dljtna
tesine geerek bir eydir. smema
ile sosyolojik, duru-
mu Zaten itibartyla kiisel olan bir ey
:. o. ..dl, "'n,,, Arl ,... II MIMI" "r Film Cril'cl.,IIl. 4
(1).1979, ".5B.
Biyograh'a i Zeki Demirku.buz
lan da ierir.... Bana gre her nce, tophunsal olan
btn mazlwniyetine, ft1izm olma
Toplum olgu her nce m
dahale n planda birinin gibi, sa-
dece korunma duygusuyla en bata ortaya tkml., fakat
bunun tesinde ele geirilmesiyle, in-
sam, bireyi yok etmekle bir konuma dnlml-
tr... Tarih bireyin toplumsalolana karL ,,(,
Bir baka ynetmen syler: Sine-
bilin gtrmek gibi, gibi, gerek-
leri anlatmak gibi bir ilevi Aksine
Tarkovski'nin, gibi bunlann yerine
bir ie dne, i gitmesi
rum. nk zamanda zaten
ama toplumsalolan Ynetmen syle-
ve bir
vurgular.
7
Zeki "toplumsalolan il olarak ifade
olgudan bu kadar onun belli bir ya-
bireysel, trajik karakterler i' Kiisel
sinernail olarak ifade ey ise om\ atdeur olma yolunu
da aar.
Cahiers du Cinema dergisinde Amerika'ya And-
rew Sarris eliyle giren da olma an-
bulur. Film ynetmenle.rini yazara benze-
ten bu z Sarris nciile indirgenir:
Bir auteur teknik sahiptir, bir
biemi nc olarak ynetmenin
malzemesi ile gerilimden isel
anlam yatar.
H
Bu anlamda Demirkubuz gerek bir aute-
ur'dr. filmlerin, ynetmenin bir ya
i. Y. Z. R. (;i\rlidi. 11.15.
, ..., C:iiv.".. Bir Z"ki
7. 1997. ".4B.
ol .... OH Tl",,,,)' 96:2". ",1<1
.. G. Cil!"" L. (D". )
Pn:M. ChJurd. 1992,
i
!83
i
S. Ruken ztrk
da bir stdyonun ya da bir ekip
ii gibi argmanlar, auteur kurama te-
den beri Bunlar yerine gre kar-
l-tezler. Ancak ynetmenler hi yok ki auteur
daha iyi
Bernard Dick'in de gibi tiim auteu,'lerin belli
ortak var: yapmak,
aramak, motineri yinelemek, daha nceki ala-
ima etmek ve filmlerini iin
k
'b' 'J
dn alma i.
ynetmenle senarist, grnt ynetmeni, besteci,
oyuncu, kurgucu, ve stdyo olabilir. De-
mirkubuz bir ynetmen olarak finans-
man sorununu kendisi zer, filmlerini kendisi Ortak
szgelimi hem Uiincii Say-
fa'da hem de itirafda Kklkaya, hem
iincil Sayfa'da hem de Serdar
da hem MaslL1niyet'in hem de grnt
Ali Dtku ve filmlerde kk rollerde ortak
Bu. arada lemesinin ikinci
cak kendisinin son filmi olan Itirafda grnt
de birok gibi (kurgu, senaryo, ynetim... )
aittir.
Demirkubuz'u" filmlerini belli bir tr iinde
mek mmkn Genellikle bu film "psikolo-
jik dramall olarak ama melodramm.
ve kara filOlin (Unc Sayfa) de
olur. Ynetmenin de ifade gibi, yaayan karak-
terleri yoluyla, yani tikelolanla iinde topluma gn-
dermelerde bulunan, oradan da evrensele giden
bunlar. ne ulusala, toplumsal olana
ve insana dair syleyecekleri olan filmlerdir.
pek ok olabilir. Roman,
oyun, zgn senaryo gibi. Demirkubuz zgn se-
., Bemurd f. Dick, Pn':Sll, New Yorlt, 1978, 1.13.5.
Biyografya i Zeki Demirkubuz
naryolara Call1us'nn L'Etranger'inden
esinlenerek
IlTekrar, bir auteur' etmez. Gerek bir auteur...
eitli trlerdeki temel za-
manda bu trler iindeki motifierini de yineler.
1I11l
Yifle
Dick'in szleriyle, bir ynetmenin gndermeler s-
rekli eyi sylemesi demek Ynetmen
kendisine yapar. zgnlk
edilemezler, nk onlar kendilerini
bir olarak grrler. dn
ken ona da derler, onu almazlar. Bu ko-
nuda Demirkubuz'un filmleri zengin bir gibidir.
Be. filminde de karakterler srekli
olan televizyonu izler. televizyonda izlenen
Son iki ise haberler, belgeseller.
programlar Szgelimi Maswniyet'de
klasik Trk filmlerinin filmleri) idenmesi, bu film-
lerde trnn de-
itiraf'da bir kanaldan


gilizce haberlerin dinlenmesi, zamanda karakterin
Ot
sal konumuna iaret eder (dil bilen, kHlik-burjuva,
tel erkek). C Blok'da filmler izlenir.
izlenen Trk filmleri ynetmen kendi filmine gn-
derme yapar, izleyici ve filmin iindeki izleyenler
Blok'dan bir sahne grrler. ncii. Sayfa'da ise hem film
izlenir hem de arabesk bir dizi film ekilir, zamanda
,
kahvede oturan erkekler izler. Demirkubuz
filmler kendi filmlerini de koyarak
hem eder, hem de OOLt
rilmlerini dn da bu ere-
veye Ynetmen filmlerinde kendine de
gnderme yapar. Bordwell'in de gibi sanal sine-
filmin sisteminde bir olarak pe
'D B.r. Diclt, .
S. Ruken zlrk
i Demirkubuz, filmlerinde yazar- ynetmeni (ken-
clisini) simgesel anlamda somut olarak da g-
rnr C Blok da hastanesindeki bir hasta rolnde
Demirkubuz, Masumiyet'de film izleyenler
yer alan bir seyircidir, ncii Sayfa'da arhk sesini duydu-
ve figiiranlarla yapan ynetmendir. Yaz-
bir kez daha ana karakterlerin bir sinema sa-
film izl.eyen izleyici olarak
ise kendisi grnHis/imgesi gsterilir;
iin intihar eden koca olarak (Taylan) birka fo-


iincii Sayfa'cia Cneyt
Drt Cehennem filminin ere-
vede gsteren ynetmen, Masumiyet'de Yusuru ve kk
ilem'i ChapIin'in The Kid / Yumurcak afi.iyle yan yana ge-
tirir. Sinemaya, filmlere ya da televizyona verilen nem,
kendisini ne bir stratejidir ve metni bir
maca olarak ortaya koyar. Bu ynyle poptiler / geleneksel
sanat bir olur.
Be filmi sinemaya / filme en fazla gn-
derme, iinde film ekiminin iinc Say-
Filmin iindeki grUnmeyen ynetmen Demirku-
buz'dur ve sesiyle oyuncu sorular sorar. ka.-
rakteri (Ruhi hayalleri arasmda" barol oynamak iste-
syler. Oysa filmin' baroltindeclir zaten.
'i baaran bir oynamak Il
syler, oysa tam tersine sonra intihar
ederek olanlar, kaybedenler yer Film
bir yerde gibi kendi metni iinde de
filmin kendisine gnderme yaparak oyun oynar.
Televizyonda ve Zagor'un
Yusuf yemek yem.ektedir ve tesadfen haberi grmez.
Daha nce de gz gezdirirken Za-
i' D. BorJwdl, u..g.e.
ilk Lti-
ykl dkl
\,aLa"lyla iilc: .. diL filmleri
kudar

86
Biyogmfya / Zeki Demi,okUbU'/
Oysa tesaclUf1er
am filmlerinin ok nemli bir yerli fiJm-
lerde tesadfler ya ya da tersi
zlmesine yarar. Yerli sinemada ocuklar tesadufen
anne dedikleri teyze ya da kr
adam kendisine bakan eskiden seVITilisi
c
Maswniyet'in en nemli y-
netmen tesadUfLi tersten ya da bir
bozar. filmele dilsiz de one
kar. Oysa dilsiz abla zamanda Yeilam'da ku'lla-
!lailenin namusunu iki eden" ve sonuta ceza-
birisidir. Tek fark, bu
sessiz ve masum nc Sayfa sonun-
da filmin iindeki fitminin koridorda
ve da s-
rer. Filmin iindeki de bir ihanet ve
karakter erkek karakterin biimiyle ii rahata
"para iin" zengin olan tercih
tir. Film iindeki film bu anlam-
da bir paralellik kurularak hem
dlinya sylenir, hem de olmayan bir
filminin yksU, gndelik ilgili,
zerine basan bir sanat filmine malzeme edilir. zaman-
sanat filmlerinin bir olarak filmin kurmaca
ne iin her iki de ii film
duygusu
yet'cle izlenen filmlerin etkisini azaltmak iin Yusuf, ziilen
otel sahibine lifilm bu" der.
iinc Sayfa iinde yer alan MasUlniyet'in
Haluk Bilginer'in Bekir karakterinin
geen 1.1 bir orospuya tam 20 geti IT
bir anlamda Meryem'e kamp gven uyar.
ynetmenin bir nceki filmi, yeni filminde nem-
li bir sahiptir; syletilmeyen sz Bekir'in
dan duyulur.
87
s. ztrk
Filmlerinde kendi kendine kullanan ynet-
men bu motifi de bilinli olarak seer. Bu, bazen
kararan perdeye gelir ve bir sahneden
baka bir sahneye geerken nc Sayfa filminde
olarak Ya da Masumiyet filminde ironik bir
kazanJr. Yusuf, hapisten gn kimsesi
iin kendi-
Masumiyet'de ilk hapishane
mdrnn gereklegir, bozuk ol-
syler. da Musa hapisten zereyken
beklemektedir, yine Bu kez
tamirci Yusuf iin
Musa iin Bir gibi dnyaya
Musa iin ierisi de da birdir. Btn bu rnekler
Zeki Demirkubuz'un filmlerini btnlkl olarak
ve kendi metinleri gei!jler, gndermeler yap-
gsterir. itimfda da
motifine
Be de mzik ok az bazen filOlin iin-
de trk duyulur. Uzun sahnelerde bazen
karakterler uzun tek bir planda konuurlar
Bekir, nc Sayfa'da Meryem, itira/da Harun gibi).
film olan C Blok, gerek kamera gerekse ile
daha bir yerde durur; hareketli bir
Kamera alt ya da st ve de biimi bozarak grn-
tleri gsterir. uzun bir evrin-
me Ancak genelolarak filmlerde hareketli kamera
planlar genellikle uzun ve hareketsiz bir ka-
mera kamera nndeki sahnenin d-
zenIenmesine nem Jlashback'i kul-
tek film yine C Blok'tur.
temalar sz konusudur. Sa-
nal iin de durum geerlidir, ama yine de Av-
rupa sanat
gibi 'sar Zeki Demirkubuz evrensel konu-
T
. Biyografya i Zeki Demirkubuz
lardan Kurban olma, ak iin her eyi
feda etme, yni.i, masumiyet, mer-
hamet, endie i lm... Aristoteles'in oyun
yaLtma, lm, yce olan, bi-
olan, merhamet ve etik, iyi ve kty
aristokrat ve yce olan kav-
ramlara uyar. nk o, kendi
dan insanlar eliyle getiren bir ynetmendir. Scaliger,
hep bir kt kader duygusunun belir-
tir. 1 Unc Sayfa'da Meryem'in demesi, bu
trajediye i!jaret eder. Bir filminin da bu
erevede nemlidir. Ynetmen, znde ktlk
zerine kurulu neu
znde yatan Demirkubuz gyle
maruz en byk terr, yine kendi yarat-
terrdr. Onlar sisteme gre mazlumdur, ama kendi
ilerinde .1(1 y-
netmen, filmleriyle seyireiye "biraz denedi-
syler. i? terr, ve ektikleri
fikri Demirkubuz'u ilgilendirir. konu pek
ok sanat giLi Claude Chabro!'lIn Merci po"r le
lat i ikolata (2000) de ileniL Marie-Claire
MulIer karakterinin iinden gelen ve ok da
nedensiz olmayan ktlk ncii Sayfa'daki Meryem kiili-
alt sanki.
isimleri dinsel gnderme yapar:
Musa, Isa, Meryem, Harun, Yusuf gibi. ilk ve son filmi
karakterler, alt-orta gelmektedir. iill
Sayfa'da lsa Meryem'e parkla "geiniyar Olusunuz?" diye
sorarken grntde
LI KOlil,l,'!", Rm.", 77le Un.mt.y ur PrT:l'.... 1995.
,.;.103.
Bilgiim: I)'L"'IIIC:-
vi, 1991,
1.\ Y. (;V"'". Z. Alum. B. tl.g.e.,
ll, MUl"lll (i,... 'r. "liiuc: z,.,ki
NiL: 26, 2002,
ii u.g.t., 11.120.

S. diirk
Bu filmin en belirleyici da yoksulluktur. Ynetmen,
ilk (C Blok) ve son filminde sl evlilik
na ve mutsu? Filmler an-
C BLok'da ana
ama szde ana karakterelir. C BLok.
bir karakterin ve iindeki
anlatmak isterken yan karakter olan Halet'in trajedi-
sini Demirkubu? filmlerinin hepsinin trajik karakteri
erkektir. C Blok'da Halet, MaslLmiyet'de Yusuf, nc
Sayfa'da Musa, Harun ve Taylan.
da gibi "Trajik kahramanlar ok


ve Carpenler'a gre bir rilmele i.iziicii bir bir ka-
(ya da gsi ba-
geliyorsa o melodram, bir geliyor-
sa trajeeli e1enir.
l
) bu nedenle uzun sre
ve bir tUr olarak bir gerektir.
Trajedi, ktii kaderleri olan erkeklere Filmlerdeki er-
kekler temelde iyidir, ama edilgen ve iradesizdir. na
gelen olaydan sonra Genellikle bu ktii
nedeni de gl ve direnen ka-
rakterlerden onurlu ama karakterlere
Bekir'in gitmesi (JlIlaswniyet), Ha-
Nilgn'n peinden (itiraf)
nemu bir fark Bekir intihar halde Harun
bunu Sevgilisine giden izleyen ote-
lin niine cesaret edip otele giremez, hemen e-
kip gider, Meryem'in alamayan (iinc
Sayfa) benzer. tl F'ilmlerindeki erkeklerin i edil-

k
rt:'w
ar.
Erkek Musa ile
Siiha ile Harun ve daha dzeyde Be-
,,, (1991), Sexu"l ..!", 13,lub, N"" ol991, !I.7.
1" K. Ilu"'" u.g.e., ... 98.
R. ihliirk,"C iki, 19 .. 2002.
90
B.irografra i Zeki Demirkubuz
kir'le YlIsur (MrLSumiyet) griiliir. Erkek iddeli 1'0-
liste n Yusura olarak, Bekir'clen szle,
dan Yusufun fizikselolarak, gemite Yu-
suftan ablaya ve eski fiziksel
(Jltlaswniyet), Meryem'e fizikselolarak
(Uiinc Sayfa), Harun'dan Nilgn'e szle ve fizikselolarak
zellikle ilk filmdeki erkek karak-
terlerin lemel (Halel, Yusuf ve Aldatma da
griiltir. C Blok'da Tlay ve Selim birbirlerini alda-
hizmetileri hem Selim'le hem de birli'kte
olur: nc Sayfa'da Meryem ei
ve Itira/da ei Harun'u aldatm3:s1
olarak Buna olarak da sz konusu-
dur (Selim'in, Bekir'in ve Harun'un
itim/da Nilgn ve Harun' telefonda ve yemek
yedikleri yerde ince sorgulama C'bir mi var? it ,
"yokir, "bir sorun mu var?", line gibi?" .. ,), Ya-
rim'deki (Ltfi . Akad, 1968) Sabiha ve Halil
(evde ve bo bir alanda geen) sorgulamaya benzer. 21 Bu
anlamda bu filOlle kurulacak bir benzerlik Demirkubuz
lerinin de
Masumiyet'de yusurun ve Bekir'in ya
dzlemIerde ncii Sayfa'da
!tim/da Harun'un Nilgiin'le, halta NiIglin'iin linc
olma istemleri bulmaz. Erkekler (YlIsuf,
da olsa birlikte olma istemlerini dile getirirler.
Tm filmlerde daraltan bir at-
mosferin sz etmek mmkndr. Sanki be film-
deki dar mekanlardaki ilk
filmdeki (C Blok) Tiilay karakteri ve
yorurn
lt
diyerek zetler. 5uner, Ma.mmiyel'i
bir olarak okuL
2
:!
da mekan
loi .... ,:ok .. Idi .. lik C 8l"k'd" ..
yndir.
A.f'. Suncr.
91
92
S. RuJWl ztrk
gorurLIz.
ama ister zengin evreler ister yoksul mahalleler olsun
atmosferi
Her filminde lm, intihar ya da ldiirme yer ilk
filmde (C Blok) grece daha Sadece bir cinayet
mi grlr. Maswniyet'te Bekir intihar ederi ve Zagor
nc SayflLda isa ev sahibini ldUrr,
sonunda intihar eder. sonuna ha-
pisten mektubun sahibi intihar eder;
mrnde ve ldiirlmtr.
sululuk duygusu Nilgn'n
da intihar eder. Harun intihar
de bulunur.
Yollar da gibi ok C Blok'da Tlay
an yollara bu birin-
de deneyimler bir yol filmidir
da. ncii. Sayfa'da ona eseri
gsterecektir. karakterin hapse ya da
karakterin ve iinde yol-
culuklar gsterilir. zetle (C Blok), Yusuf un (Ma-
ve Harun'un (itiraf) perdede daha
uzun (nc Sayfa) nemli
eder. Tesadf sonucu Meryem'i ev sahibi-
nin ve grr. Bu
de filmlerde nemlidir, hatta yusurun (Maswniyet) tesad-
fen haberleri grememesi nemli bir bilgiden yoksun kalma-
neden olur.
izleyicisinin her zaman ok nnde olan ynetmen sr-
prizleri sever. Srpriz, filmlerin ya da
fioalde yer alabilir, ortaya izleyiciyi de karakterle-
ri de nc Sayfa'da Meryem'in oyununu fi-
nalde fark eder. Masumiyet'cle sz edilen iki karakterin
(Zagor ve Orhan) finalde ama ka-
rakter anlayamaz.
r
,
Biyografya i Zeki Demirkubuz
Film karakterlerinin srprizi fark
dan, dik.katsizliklerinden ya da tamamen kaderin bir oyu-
nundan olabilir; izleyici olarak bizim fark
ynetmenin bizim iin
as-
Harun'un en (Taylan) ok
sonra fark ederiz, oysa karakterler filmin beri bu-
nun ne
tam diyaloglarla bu trajediyi vurmak-

Filmler hepsi bir tek gibi seyircinin bu-
ve yorumlar sz konusudur: nc
Meryem'i atlamak iin elinden ne geliyorsa
Ama ne Bu C Blok'un
Meryem'in
da nceden gsterir. Tlay gibi grmek istemese-
ler de dnp Nilgn gibi (itiraf) bir gecekonduya

zetle ynetmen, hem hareketle
"sokaktan hem de "
met
inle-
bir oyun ii oynar. 2:1 Aristoteles, klasik iz-
Ieyenleri yazmltl,H oysa Demirkubuz bir sanat
. filmi ynetmeni olarak izleyeni rahatlatmak yerine
eder.
25

. Zeki filmografisi iindeki son film olan
Itiraf; ynetmenin filmleriyle ortak noktalar
ihanet, kader ve
Biimsel zellikleri genellikle
kamera ortak motifler olarak
u R. u.g.e.
u Rmlizi ... j. 1993.
.
Pclr:r "(.IKIlInl A Film The.u] Re.....lu:
Ile, Ider/lllgy, P. (Dr:r.). Nr.w York,
11.120129. Bu (,;cr(,;r:... 111.1 7.cllik.
1r:r111 oldugu
94
S. Ruken Zliirk
ynetmenin bu kez kendi filmine yol-
televizyonun ve srpriz, ortak
zelliklerdendir. bu fiImde Nilgn'n bir kez ayakta
(balkon beklemesi), Harun'un
da pek ok ya da kamera sre
karakteri kaydeder. Byle bir seimin sinema-
da, bir anlamda etkisi sylenebi-
lir.
2f
' iin edici, gergin bir bu.
Bu mekan olarak seilen bir
kenti olarak yan sessiz, sakin, olmayan. d-
zenli ve huzurlu bir kent olarak huzursuz, ger-
gin ve patlayan bir bir
Film ikili bir Uzerine kuruludur: nce bir itiraf
me itiraf etme seansl. yandaki 'itiraf et-
tirme'nin ne anlama anlamak, ancak ikinci yandaki
itiraf etme sahnelerini izleyince hale gelir. Bir baka
ikinci ilk da temelini
27
oluturur.
itira!, biimde izleyici olarak iine girebilece-
irden bir film srekli eden,
zaman zaman a1fl gereki, zaman zaman
ve izleyiciyi sahnelere sahiptir. Film,
Cannes Film Festivali'nde olumlu ve bir-
likte Pasilif dergisinde
klasik ve mizanseni" nedeniyle "bu mmin niye seil-
diye yazarken, I.e Monde'clan Man-
tr. .. l, )lIl1 ) ..,,1. 1'111' B.'" SI""I' / Y:.-
(1993) lilmi",I,' lIyJ.:lll1 y"-
i.:i" .:ii\.. "iiw
.. 'l"A;'ya I.irlikh'. d"
;.:ii...... o"'k ,Ialm
"iin'r.
tL O""id ..ml Dr./ (2001)
,I:,ki "".1111 riiyim". ya Li,, y.... k,,-
111. '1l!.'Y'J ,i" \':al.u,.UlIU) ...
:!.il ...... ;, C,,"r.....i....
M
N", 497-198, :.W02. ".82.
Riyogrcifya / Zeki Demirkubuz
delhaum,'" erkek duygusal
iin" Demirkubuz'u takdir eder.
Zengin bir malzeme Tiirk
/ sevgililer atlaklar, ger-
ya da sorunlar benzerleri gibi gsterilme-
di, bunun nedenini toplumbilimsel ya da felsefi
irdelemek bir konusu olabilir. Ama nedeni
ne olursa olsun bu tr film rnekleri
gibi, 80'lerden sonra da fazla
akla gelen bu konuda Yavuz Biiyk
(1989) fi!midir. birey'!eri ynelmenin kendi bi-
iinde yer yer bilinen sinema
Tiirkiye'de Demirkubuz seyircisinin entelektiiel ke-
simle ve izleyicinin bu filmlere git.
de nedenidir.
sakin ve huzurlu olarak bu filmde
ironik gibi, ruhlar da bedenlerini
zellikle Taner Birsel'in be-
densel zellikleri sanki ruhuna gelmez. Nilgn'n
yeni simgeselolarak cinsel
gstergesidir ve bu Harun'un da
,(Nilgn) ve
iri yan cssesiyle Taner Birsel ironik bir biim-
de bir
olur. Oelli bir aamadan sonra Harun'un s-
rekli iki ni.inde gezmesi,
sUriimesi, ok byk gvdesine bir
kilde ne Harun Trajik
bir karakterdir o, Yusuf, Musa gibi, kahraman
Harun'un elinden
ni, i iin lstanbul'cla otel NiltTn'Lin resmini
o
grtinlirde Nilgn'iin ay-
nlma istemine sylememesine' lkelenir ve
kendini hisseder. Phillips'in hemen
"La 1';111,,,, 11"101 .. .
U 26 May'" :2002.
/95

S. Ruk.en ztrk


Emerson'un bir sz "Bir
gelen her de yulmak zorunda
Harun'un gerek nedenini ancak ilerle-
dike zeriz. ki o, Nilgn'e itiraf ettirerek kendi ya-
sarmak ister, kendini aklamak, temizlemek ister, bir
Nilgn itiraf ettike kendisi itiraf et-
gibi rahatlayacakbr. link Harun, Nil-
gn-Taylan Sre iinde Taylan ald
maya intihar eder, Nilgn Harun'la evlenir
dnk bu sahneleri yneLmen gstermez, seyirci
karakterlerin duyar).
Harun'un halde) inatla ve
itiraf etliemek istemesi, ruhsal kendi itiraf istemini
Bu da zaten ikinci izleyiciye
Harun bir fke telefonda iin-
c itiraf euirmek istemesinin
da kalmaz. her boyun Nilgn'
Nilgn evi terk edince, bu kez kendisi itiraf etmek yola
ve her habersiz ailesine gider. Izleyi-
ci, gen Taylan-Nilgn-Harun.
ki Harun'un iinde sululuk
duygusu Nilgn'le Kernberg'in belirtti-
gibi," i sperego patolojisinde biri (filmde Harun)
tekini sular, ve
bu tekinin konusunda
onu etkiler, tekinin byle bir anlamda
onu eder. Harun, Nilgn k-
oysa kmse-
yen, kendisidir. Kernberg, zel bir olay
bir abayla bir daha fazla
iin syler.:
'2
Nilgn de inatla
itiraf etmeyerek byle bir duruma yol aar. Oysa za-
manda (Harun'un) sululuk duygusunu hafifletmek
ya da demek iin neredeyse kendisi-
sc! Aclu1ll Nm. Ynrk, 1996.
u'ue Raufim"', urul ..
.. & 1995.
u u.g.e., ll. 112.
r
. Biyografya i Zeki Demirkubuz
ni iin gerekli zemini
sz elmek daha mmkndr.
"Sperego en grlen biimi. taraflardan
(partnerlerden) birisinin tekini bir zalim olarak
sulu hissettirmekten ve ezmekten sadist;
zevk alan bir otorite olarak deneyimlernesidir. Ta-
ikincisi ise ilkini gvenilmez. olmakla.,
hain/ik/e. kar ka/ma-
iin abalarnakla (sular) deneyimler. 11:
1
:
1
Erkek bir ve tayart_
sululuk duygusuyla
hem dozunu hem de
pasif uygular. Bu arada erkek de aym sulu-
luk duygusuyla ihanetinj beklemekle kal-
maz onu de eder. Bedelini byle deme-
yi Her ikisi de birbirini zalimlikle sular, konumlar
srekli Her ikisi de sululuk duygusuyla as-
Harun ya da sululuk duygusunu yansltarak
bu duygudan kurtulmak iin itiraf ettirmek ister, Nilgn ge-
suuyla bir kez daha yzyiize getirmek iin
itiraf etmez (belli ki suunun Harun'da g-
rr, szleriyle de bunu ifade eder). bir dn-o
g iliki ve bu yine kendi zerine
kapanarak .:nlaLan bir sz konusudur.
Bir tt terristi il olarak (terim Miller' a aittir ve ki-
Intimate Terorism'dir) Harun Ithazdan ok
ekmeye ve zorlamaya dayanarak da olsa srdr-
mek ister. terr da Harun'un
niteliktedir. Ona gre terr, teki'nin belirsiz ka-
yok ederek zi.ilmeye kaf1
bilir:
'
1\. Miller, terrizminin bir olumsuz sevgi,
yn syler.:
'
:} Du fil-
min ana stne ykiiler
Her gibi ikili de taraflar iktidar mcade-
3J tl.g.e., !L.1 1.
.. , Tem'rUm: ,1 ull Age nf Di.
.lllfrUl<llI,W.W. & N.Y.,

i

lesine girer. iktidar du-
Harun kaba gce olur,
ama Nilgn Harun'un vermeyerek her defa-
sarsar. ynn belirler,
iktidara sahip de Filmin sonunda iktidar,
'her yine de birUkte gitmeyi teklif
eden Harun'la hibir
'geen tek zaman' syleyen ve net bir
vermeyen Nilgn durur. Harun zetinde, de-
insan ruhunun tekinsiz yzii gsterilir. Harun nce ne
olursa olsun her kabul ve bir anlamda tepki
vaat ettikten hemen sonra Nilgiin'e fiziksel
olarak saIdmr.
Film gen genler gen
nce, Taylan, Nilgn ve Unc Harun'un
bir zerine bir
tehdidiyle Bu hem kaderi ima eder,
yani ama bir dngsel bir biimde
onun da gelir, hem de yeni lU
ri de kurumsalolarak
gsterilir: Harun, Nilgn ve iinc kii, yeni bir -
gen. Ama bu kadarla bitmez, sonuta Nilgiin,
cii ve ii ne ii bir
yorum da olsa filmi n
ve kllklerin bir gn
Miller'a gre,
gsz bir terkedilme ta-
Bu yenmek iin insan, ku-
ve onu wtmaya Zorla
sonsuz itiraf ve sadakat garantisi istekleriyle, ka-
iradesinin yerine kendisininkini koyarak kontrol
etmeye ... Adam sevgi talep edip unun pe-
diijerhen bile hem kendinden hem de ondan nefret
eda, derin bi,. iine ,,:J(,
j(, u.g.". s.46-47.
98
i
'
'" i ("'Ii i
A.yngrr!
i
. GerekLtn de Harun'un uuygusu
ekerken hedenine -
kuk genelde. sor-
gulamalada Nilgn'ii kontrnI almak iSlt:rken,
,"evgi bile Vt de.
belenir. taktikleri MiJler'u gnre, hem
yara1ar hem de lernriste geri VH-
tek geri dijnp ailesini' iLiraf
Harun'un bir
Taylan'lll Harun'un
Taylan, koca hibir iLiraf
abaslllil Her .)eyi siikunetle se-
sini intihar giin nCSeri
bile Harun gibi kendini biiillnw:r.,
lene dek 13ekir gihi, isa gihi, L1YI)f'denler
gibi lmesini ele bilir. ise hir
. b
lInilde lmeyi bile beeeremez.
1
1
hil1ips'in szleriyle elreLll1l\ la il-
gili karlar syleme cb



birhirine 'bir Illj var?' (11::.11"1111
Nilgiin'e, NilgLin Ilarun'a VP. Tnyh"n i
ve herkes 'yok' der.
r:ril di.iriistp. nrla)'a koyan
ne yer Bu da da "l nce
iin a1"b"iil'l,trJlnl
bir Nilgtin
seni terk hutlu
umdun
l
! der. Kaba eri!
olduklan benimle bir]ikle ()
halde herkesle hidikle olabilirler'
Nilgn'e sverken
Nilgtin'le ilgili i.;:in,
bir giin kendisini de paranoyi.lSl
gn bu zihniyeti N-ilgn'lin ('n ..
__ bUtiin trajedinin nedeni Nilgn
" Il.g.':.,
'"A. I'I,illil''-"l.;:.''., .-A.
99
S. Ruken ztrk
ihanetiyle Taylan (ilk kendini Harun (ikinci
yeni sevgilisinin de felaketler gel-
ve uOlulsuzca eski ailesine geri
umut tek zere bir
Ancak yine de ulu biler.
Sonu
Trk Zeki Demirkubuz, iyi
diyaloglar filmlerinde oyunculan iyi
yan karakterlerinin ile, ve biemiyle
hemen edilen bir ynetmendir. bir sinema
yapmak isteyen Demirkubuz, bir
znde ciddiyet ve samimiyet yalar" der. ;1') Ynelmen,
bu ciddiyeti ve filmiyle srdrlir.
ynetmenin ilk ii filmini "kaybedenlerin hika-
yeleri" olarak ve bu {ilmiere yolu aan filmler ola-
rak da (mer 1986) ile ffer
men'j (Orhan 1987) gsterir. lin fil-
iinde ana karaklerlerin kaybedenler ok
Biimci bir sanat filminin temel zellik-
leri ynetmenin kendini ne kiisel an-
anlatmin karaktere ne-
den-sonu olay rgsndeki ve fil-
min sonundaki belirsizlikler ve gerekilik gste-
rilir. Demirkubuz, yknn karakterlerin gi-
kendine zg motifleri ve filmleri
iinde izleyiciyi etkin hale getirecek boluldar onu
eder. Bu Demirkubuz, hem tema-
lar erevesinde hem de onu uygun bir sinematografik dile
evirmesiyle Trk "sanal biemi olan
nemli temsilcilerinden biridir.
Z. AI"m, Il. G,jrii", IJ.g.e., .
" R. . ,..17.
41 D. 8(Jlllwdl, IJ.'.e. 11.57-60.
1001
r
Btn Kemal Sunal filmleri,
btn Metin Zeki
Alasya filmleri, btn Ertem
filmleri ve genelind,e
Trk "iitsel"olgu
ve kurgulama sistemi zerine
kurulmutur. Bu filmlerin
hibirinde

ya da bu mekanda
"
sylenmi
byk bir nemi yoktur

You might also like