N E:.? AT tA LUS A '7,..

"M 'E-LCZ- < >1

\T 'fA"" i f\\ L\LI .2.-iJ cl LS'
) t
Fatih ve
Yeni ve bir 'gmen i Trkiye'den'
Federal Almanya ya giden ocuklan
ve rnekleri ikinci ortaya
unumu! Alman dinamizm "yen' b' .
ha k .'" . b cl i ' 1 SInema
re a ga gibi de gen gmen
i
i
.

i
,
,.

.'
-Ii
'.

ULUsOrESi SiNEMA - i: 175
boyutta bir ilginin
haline Bu ilginin Fatih
nemli bir 2004 Berlin Film Festivali'nde,
byk dlolan Fatih Duvara filmine veril-
mesiyle, 20 sonra ilk kez Almanya bit film bu dl
oluyordu. ve ya da gibi nceki filmleri de festival-
Iere Almanya ve Trkiye'nin lkeletde de gste-
rime Bu nedenle, Fatih Almanya'daki gmen
nn ileri srmek, bir olarak
melidir. Bunu, teki da
Nuray kendisiyle Fatih sonra
Almanya'da kendilerine daha bir gzle be-
lirtmektedir. te yandan, ve Almanya'daki gmen ynet-
menleri belli bir cemaatin olarak ele almak, ama zamanda
kimlikleri ve buradan kaynaklanan zerklikleri nedeniyle belli
bir grubun
ncelikle Trkiyeden Almanya'ya y-
nelik g hareketi ile ilgili tarihsel sreten sz ermek istiyorum.
Bunu, srecin edebiyartaki bir izliyor.
g olgusunun Alman ilk rnekleri zerinde
Daha sonra da "gmen" ya da Trk-Alman y-
netmenleri ve filmleriyle birlikte
Dnya talep ederek uluslara-
gn nemli merkezlerinden biri haline g9len Almanya,
kuzuneu hem gmen gndereh hem de gmen alan
bir lke durumundaydl. ok Alman, tk.nomik
blgelerden, Hollanda, Fransa, ve a gibi lkelere mevsimlik
olarak gitti. ve ekonomik bymenin
yirminci ilk on g
ve Almanya, ekonomik ve hal-
topraklara bir lke olmaktan nfusunu
f
besleyebilecek sahip bir lkeye (Horrocks ve Kolinsky,
1996: xiv).
Avrupa, Dnya nemli bir nfus ve
byk bir ekonomik bir byme
srecine giren Avrupa lkelerinde, /etim iki
ve yeni teknolojiler (Tok-
sz, 2006: 26). Almanya, Polonya ve ekoslovakya'dan,
Berlin 1963 kadar da Almanyadan
i
/'
i

i
manl'adaki benzeri bir kurum sorumluydular ve seime
bir rotasyon geerlil'di. Almanya'ya olma
buradaki srelerinin isteyen gmen
Trkiye'ye dndklerinde birikimleriy!e bir kur
mal'I Alman iVerenler de geri dnmesinden
yana (Abadan Unat, 2002: 44). 1960'lann ikinci Al-
man otomobil sektrnde ekonomik kriz sonucunda
70.000 Trk kalan Trklerin
Belika ve gibi Avrupa lkelerinde bir
da Ancak hemen hepsi srede eski
lerine geri dndler ve (45, 46).
Gmen statsnn "geici"mi ya da ilikin
bir gndemde 1970'Ierin ilk gsteren
petrol krizi ve kresel lekte ekonomik gmen
rin yeniden ve sosyal gvenlik poli
yol Bu srete yeni sona erer-
ken, halen olan lkelerine geri dnmeleri istendi.
Trkiye'den Federal Almanya'ya 1973 103.753 1975'te
izni verilen ise Ancak Trk gmen
aile sonucu artmaya devam etti (47-48).
1980'1i gmenler yeni beraberinde
Federal Almanya, ve Norve gibi lkelerde Trkiyeli g
men nfusun yzde 18 kklerin ko-
nusu, ve sistemleri nedeniyle ebeveynleri n
nemli bir sorun olarak Bavyera
eyaletinde olarak Trke veren okuyan Trk
daha sonraki bu lkede srdrme
oldular. Sadece Almanca Berlin
modelinde ise, ocuklar bu kez Almanca gibi
aile ii da (Abadan-Unat, 2007:
7). Trkiye'de askeri darbe ve Sovyetler
ok Avrupaya etti.
Federal Almanyada 198 i 4.629.729'a ve
sektrlerde ekonomik krizin neden yaban-
olumsuz bir esmesine yol
demeieri ve tutumu da bu olumsuz
etkili oldu. 1993: 15).
Federal Almanyadaki ortama en zor uyum gste-
ren grubun Trkler kamuoyundaki srekli
ULUSTESi SINEMA - I: 'AUMANCllAR' 77
"
.;.
76 MElEZ iMGELER .
;<. 0!'i,.
..
,:J
g (26). Ancak ekonominin btn emmesi sonunda, Fede- ,.:;".,..,;' : . j
.h..-? .
ral Almanya alanlardaki azaltmak ",",$ . <.
ve 1955 ile 1968 ..; .'
T Fas, Tunus ve Yugoslavya ile bu erevede birer
1996: 78-79).' Bu lkelerden gelen yerli
cnn endstrisi, madencilik, ve hizmet [fS
sektrlerinin sahip cretli istih- if
dam edildiler (Toksz, 2006: 27). zaman iinde Alman
ekonomisi iin giderek daha fazla nem birle'-
....i.
mesi arifesinde, daha 1990'da, Almanya'da 8 milyon ',i.""
ile emek zerine ya-:;,J; "
ekonomik bymenin gmen nfusa ';0: ..
ve yle olmaya devam gsteriyordu (Harrocks ve '
K I
k 1996 ) " .., of
o 1', : xv .
'J; .
Akdeniz lkelerinden olarak, Trkiye'den AI
manya'ya giden ikili bir erevesinde
mesleki bilgilerini zere (AbadanUnat, 2002: :.J,
40). Trkiye ile Almanya 1960'da ba. "t'c
bir komisyon yrtlmeye 27 t
1961 seyahat hrriyetini temel bir hak olarak ....:.
"Trk ghareketi yeni bir hviyete brnd." (41-42). :0.:....
ve Bulma Kurumu 30 Eyll i 961 'de ..
Federal Almanya ile Ikili (Abadan.Unat,
2007: 5).
Federal Almanya'ya giden gmen ailelerini bera.
berlerinde getirme izni heim deni-
len kalan ilk gmen Trkler, aile
nin i birok kentte, oturmak iin ma. <;.'
tercih etmeye Sadece Trklerin ve
blgelerle ortaya nemli nedenlerinden biri, ileride
Trkiye'de daha iyi iin srede ok para
birikrim,e arzusuydu 1993: 24, 25). Gmen birikimi, yal.
kendi gelecekleri iin zaman iinde Trk ekonomisi iin de
olmaya nk Trkiye'ye gnderilen hava-
lkenin ticaret dengelenmesine bulunuyordu.
"Trk i 973 lkeye gnderdikleri para hava.
leleri, tm ihracat gelirlerinin (4).
Gmen hareketinin ilk dneminde, gnderilmesi ve
Trkiye'de ve Bulma Kurumu ile Federal Al.
'i.
Almanya'da gmenleri son olarak etkileyen ise yeni
g g Almanya Horst Kh
ler 2oo7'de Gmen
ve insan rgderinin 6 mad
desinde yer alan ailenin ilgili yasaya ve Al-
manya'ya geleceklerin dil getiren yasayla gmen
aileler durumun daha da
Federal Almanya'da "misafir (Gastar.
beiter) olarak Daha sonra, bir sre
landische Arbeitnehmer) olarak Ailelerin
1974'den itibaren (auslandische Mit-
brger) 1993: 7). Kaya ve g-
menlere ynelik "misafir ve/veya "lke saki
ni" (Mitbrger) gibi "tekiliklerinin" ve/veya "yersiz
yurtsuz belirtirler (2005: 18). Federal Alman
ya'ya zere giden Trkler, Trkiye'de ise resmi olarak
ya da 'Almanya'daki gndelik dilde de ya da
'Almanc,' olarak (18). Bu da gmen Trk
lerin teye gitmemektedir. Kaya'ya
gre,
ULUSTEsi SINEMA. - i: -ALMANCJl..AJr 119
Gastarbeiter, "ncelikle Trk Almanya'daki sosyoekonomik
ve siyasi statlerinin yasal ve politik bir ieriyordu. Fakat
zamanda kendilerini da ifade ediyordu.
Trk de kendilerini uzun sre misafir olarak Al
manya'ya zere davet edildiklerine ve yeterince sermaye birik-
tirdiklerinde Trkiye'ye dneceklerine Gastarbeirer terimi
nin bugnk kltc bir sylenebilir
ve pek ok gmenlerini iin bu terimin
siyasi Trklerin kendi gznde ise, bu
terim byk lde kabul edilemez, istenmeyen, bir
szck halini Kamusal ve siyasi sylemde, daha ok
yatan neden, onlann Almanlar gibi zengin
domuz eti yedikleri, rahat bir srdkleri, Trklklerini
kaybettikleri ve her geen gn daha fazla gibi genel nyar
Almanya'daki Trklerin giyim ve
Trke, olarak nitelendirilmelerinde nemli
bir paya sahiptir (2000: 143).
"
".
178 MElEZ iMGELER


JiJ"f!


;If;
gndeme getirilerek Trkler'in Avrupa'ya bir kltrden geldile, St"';;
leri, bir dine mensup iin da t,;j
gibi argumanlar ileri srld (16).1 Bu arada rt
birlikte da etkili -:;t;r .:';!.
oluyordu. Bunun sonucunda, 1982 ve 1983 aileler dahil top- . 'f.'
lam 50.000 Trk kesin yzde 9'u i:
1983'n "Geri (Rckkehrfrderung- .:>::;;:
sgesm) Alman Parlamentosu'nda kabul edildi (Sencer: 1186). Kesin i;.
beyan eden Yugoslav, Trk, Portekiz, Fas, Tunus ve t
Kore uyruklu 10.500 DM ocuk da ');1 :
1.500 DM ek deme ngren yasadan 250.000 Trk .. .
(Abadan-Unat, 2007: 8). .,-
i btnnde (xenopho-
"
bie) bir dnemdir. ve 1990'da
:,-
sonra Almanya bir ".;i',
Bu 1992 ve 1993 ve
yurdara, Yahudilere, engellilere, evsizlere ve zellikle Trk
.....
Ier'e Bu sre, 1992'de, kuzeyinde yer alan
Mlln kk bir kasabada, Trklerin bir eve
ve 1993'te Solingen'de bir Trk ailenin evin
sonucu ve lmesi, r.""
tehlikeli bir noktaya neden olur. Mlln
dan sonra binlerce Alman, mum
protesto ederler. Die gazetesinde bir
Almanlar ve Trkler "bizler" ve "onlar" ortaya
"onlan evleri fark ediyoruz" szleriyle
tirilir (Horrocks ve Kolinsky, 1996: xvii). Ancak bu bir yandan,
"Alman talebinde bulunanlara haklar
116. maddenin iptalini gstermek iin" de (Abadan
Unat, 2002: 65) B
Trkiyeli gmenlerin gndemlerinde, ifte talebi ile siya
sal yasalolarak izin verilmesi gibi nemli konular da yer
Federal Almanya'da, AB lkeleri gelenlerin ifte ta-
lebi genellikle 1 Ocak 1991'de giren
lar da bu konudaki beklentileri uzak

Siyasal engeller ve temsil ise, Ayhan Kaya ve
Ferhat Kente!'e gre, "Trk gmenlerin siyasal etnik cemaati
bir izgide rgdenmelerine ve "siyasal etkinlikleri
ni geldikleri lkeye ynlendirmelerine yol (2005: 20-21).10'
ao MElEZ iMGELER
trkische Mbrger denmektedir, bu da onlann
tam ima eder.
siyasi ve referans gre, "gmen", pasa.
PAtrlu yerlelimciler", pasaporrlu Inliinder [yerliler)" veya Bil-
(yerli olanlar) olarak da
olur. (... ) da hari tutulmamakla birlikte, zellikle ikinci
iin, "Alman-Trk" (Deutsche-Trken) terimi giderek daha fazla
2003: 311).
Elin ABD ve Avustralya gibi lkelerde daha ncele-
ri ortaya "okkltrl toplum" Federal Almanya'da
ancak 1980'lerde politik syleme eder (1996: 14). ok-
kltrllk, ABD ve Britanya'da haklar ve politi-
kalarla birlikte yrrken Almanya'da bu erevede bir hareket ve politik
niyetlilik sz konusu (l 14). Abadan-Unat da, Hamburg, Frank-
furt, Berlin gibi byk kenrlerin yerel ynetimleri okkltrllk politi-
olsalar da, lke genelinde kltrlere
ve i1etilim bir konum belirtir
(2007: lO). Bu ve sorunlara Almanya'daki Trkiye kkenli
gmenler ve bugn arttk: toplumun nemli ve aktif
bir haline Berlin'de 5000 Trk
iletmesi 20.000 istihdam etmekte, bu yzde 30'u
restoran ve yemek yzde 3Tsi ticaretle
yzde 18'i etkinliklerini hizmet sektrnde srdrn>ektedir (Kaya
ve 2005: 6). Ilk Trk gmenler emekli ol muli
Horrocks ve Kolinsky'nin belirttikleri gibi, Almanya'da ya da ya-
byk bir blmn bu lkede geiren ikinci ve nc
lar kendi tarihlerini yazmaya, kendi yaratmaya ve Trkler
iin Almanya'da ne anlama ilgili kendi beklenti-
lerini seslendinneye (1996: xviii). Bu Avrupa
lkelerinde Trkiyeli gmenler iin de geerlidir:
Gnmzde, Ban Avrupa'daki Trkiye kkenli gmenler ve onun
Ilgeri miti" ile yapyan geici gmen topluluklan ya da kapitalist
bir yerlere ve sGtemin kresel kapita)iz-
min edilgen kurbanlan olarak Bu insanlar, daha
aktifsosyal aktrler ve karar haline
bugnn A!manyaTrkleri ile "konukii cipolojisi"
pek az Bu insanlar, kamusal alanda
gsteren aktifkitleler haline (Kaya ve Kentel, 2005: 6).
.:;,.':=

.
""'-..
'-0
."
.,; ,
;:.-
ULUSlESi SiNEMA - i: ?\lMANClLArr 181
G srelerini, igc talebi, ikili kanun maddeleri, para
havaleleri, ihracat gelirleri, entegrasyon ve ifte gibi kavram-
larla o srelerin insani boyutunu anlamak fazla
bir sylememekredir. Georg Seesslen'in bir biimde ifade et-
gibi, "kltrn en grevi, gn grnmlerini,
dillerini ve broktasinin ekip al-
mak ve ve insani bir biimde gstermektiL" Seesslen'e
gre,
g hareketinin ierisindeki iin 'gn' kader, korku ve umut,
ve entegrasyon bir bir
Bunlar, ve kiisel iin, hatta g,
tm ve dramlan ve gariplikleri, gln
tarihinin ta kendisi iin gereken hikayderdir.
(panel, Ankara Alman Kltr Merkezi, 2.12.2006)
G hikayeleri, bu srecin konusu olanlar ncelikle m-
zik ve edebiyat gibi sanatlar dile getirildi. Anadolu halk m-
geleneklerini izleyen ilk Trk gmen iiler, Almanya'da
aileleri ve bir araya geldikleri ortamlarda, yatakha-
ne ve kahvehanelerde, mziklerini icra ettiler (Greve, 2006: 37). Anado-
lu'dan gelen bu ilk "gurbeti hasreti, g,
ve Almanya'daki Kayse-
ri'den gelen Metin Trkz, ve 1970'li otuz
kaset ve yedi single ile Kln'n ne bir
isim oldu (37-38). Yetmilli Trkiye'de ilan eden ara-
besk, zamanla Almanya'daki Trkler da popler bir mzik tr
olarak Martin Greeve'in de gibi, gurbet, i gn
ekim kadar dlj gn nde gelen lkesi AI-
manya'da da gurbetti ve gle beraber gelen yeni neden
gerilimler arabesk kltr ile (49). Ancak bu arada AI-
manya'daki tasviri gmenlerin ve" 1980'li
kimi siyasi hari, 1990'lann rap kadar Trke
(... ) kayda bir yeri olmad.." (49). Rap mzik yeni bir
rnyd ve bu sinema da dikkat-
leri zerine tOplayacakn. .
Gmenlerin, ilk ve kendilerini sanat
ifade edebilmelerini mmkn bir mecra Alman-
ya'da g gn kendisi gibi, ok yeni bir olgu ancak
i MElEZ iMGELER
"1960'lardan beri, ge demografik derecesi nitelik ve
nicelik olarak tamamen yeni bir edebiyatm ortaya yol
(Fisoher ve McGowan, 1996: 2). G hareketinin bu yeni
tr, edebiyatlan birbirinden lkelerden gelen yazarlann kendi ulusal
ve Alman edebiyatmdan da zamanda iki
dilde birden (gmen kendi ana dilleri ve Almanca) ortaya
ve kendisine uygun bir isim bir edebi-
ya[[i 1997: 1(6).
Almanya'daki teki gmen bir edebiyata imza
atan Trk yazarlar, yeni kltrle etmenin glkleri,
kadar Anadolu kkenli ana-baba-
lar ile Avtupa'da uurum, anayurtta kalan
geride kltre aile
ve gibi konularla
1997: 117, 1IS)." Hzn, Trk gmen ilk
eserlerinde bir duygudur. Bu temsilcilerin-
den Aras Oren, Gney Dal, Fethi ve Aysel gibi yazarlar,
kitaplan en ok okunan Almanya'ya birer
olarak g eden, kariyerlerine daha Trkiye'deyken
bu tercih yazarlar ise patriarkal
grece liberal ortaya
ifade etmek iin (119).
Ikinci gmen Almanya'ya daha erken gel-
Bu ilk temsilcilerinden biri olan Yksel Pazarkaya, bu
lkede felsefe, Alman Dili ve kimya okumu, edebiyat
zerine da Bir Almanla evlenerek Almanya'ya
g olan ve Almanca yazan ilk Trk gmen olarak
bilinen Saliha Scheinhardr, daha sonra sinemaya uyarlanan
ve zellikle feministlerin dikkatini eken len
die ohne dafJ sie 1983) babala-
erkek ve ele
(i 19). Gmen nc Almanya'da ve
uyum sorununu daha az yazarlar Bu
nemli temsilcilerinden Zafer ve Levent
belli bir kltiirle gtr. Gmenlerin edebi-
yat deneyimlerinin, Alman kltr ve sanat evreden merkeze
etkili olan bu temsilcilerinden Renan
Demirkan da, Demli ay (Schwarzer Tee mit drei Stck
1991'de Ingeborg Bachmann dl'n (120)"
.'
;
'o i.
ULUSTESi - i: MALMANCll.AW 183
benzer biimde, g-
men zere kavramlar Ancak,
(misafir (gmen
edebiyat),
der (Almanca yazan gibi bu
kendine yetersiz
tepeden bakan bir ileri Sabine Fischcr ve
Moral' McGowan'a gre, "Almanca yazan edebi-
gibi bir Aras ren ya da Gney Dal gibi,
Almanya'da halde Ttke yazan, byk lde g deneyimi
zerine odaklanan Almanca da eserleti-
ni Byle bir tammda, gmen metinlerinin kl-
trel homojen ve Alman nemsiz bir
llS! imaSl sz konusudur; bu da ve tepeden bakan bir
iaret etmektedir. eserlerinin
deneyimler ve sunduklan estetik imkanlar
nemli sosyo-ekonomik, etnik, kltrel, toplumsal cinsiyete ve
ilgili silecek kadat genel
(1996: 2). deneyimi zerine yazanlar da, edebi-
yatln belli erevesinde
ikinci Ttk gmen Yksel Pazarkaya, "edebiY2t
ileri srerek btn kategorileri (6) .
Seesslen'e gre, "g ve duyusa! olatak sinema
bir yolla neredeyse nk
si gebe bir gmenler ve g zerine
hayaller (panel, 2. I 2.2006). Sinema, Fedetal Almanya'daki
gmenlerin gndelik bir seyir biimi olarak gmenlik
deneyiminin daha ilk zamanlannda girdi. Gmenlerin semt-
lerdeki alt lokallerde 16 mm. kop-
gsterilen kung fu ve seks filmleri, spagetti westemler, Trk film-
leti ve belgesel trde ve ihtiyala-
hizmet etti. lkeye yasa yollarla getirilen film-
lerdi, resmi anlamda sz konusu Talep daha da by-
ve bu yolla para daha ptatik
biimde yeni bir teknoloji olarak video ve
beraberinde yeni bir pazar ortaya ve (Seesslen,
2.12.2006).
"Gmen" ya da "misafir" Federal Alman ilk kez,
toplumsal konulara ilgisiyle bilinen Yeni Alman hareketinin
i
i
i
i
i !
184 MElEZ iMGELER
i sonundaki filmleriyle perdeye geldi. Gen Alman
lar, "kendilerini gmenlerin, ilan
(Seesslen, 2.12.2006). Yeni nde gelen isimlerinden Rainer
Werner Fassbinder, "kk burjuva
ve husumerleri zerine bir yergi" olarak (Gkrrk, 2002:
249) (1969) filminde," kendisinin
bir gmen bir sonra, bir evin nnde,
bir sitenin avlusunda, bir barda ve evii birka mekanda, i dnya-
birbirlerine ve bize kk burjuva ifrlerin
Bu kk burjuva grup, evreden Elisabeth
gen bir evinde bir oda kiralayan gmen arala-
bir tecavz ve komnist ev sahibesiyle
ve hi ilgili, bu yabanClya hissettikleri
sylentiler retir. Grubun erkeklerinin,
hep birlikte ve dvdkleri gen gmen, grup-
tan Marie (Hanna ile ve onunla bir-
likte Yunanistan'a gitmekten sz eder.
Katzelmacher Siyah-beyaz bir filmdir ve
yeterince beyaz bir
ereve iinde zaman zaman gri ne ve film
nnde sabit bir biim-
de mizansen ve bir
tasvirinin daha ve belli bir
nun Fassbinder'in, 60 Alman bir
ondan 20 gen bir gmen Korku
Ruh" (Angs essen Sele 1974) filmi ise renklidir ve film,
jenerik masa rtlerinin dikkati bir bara,
murdan kaan bir ginnesiyle bardaki
birka erkek gmen ve iki
biri, gmen dans etmesini syler.
dans eden Ali ve Emmi, evlilikle srecek beraberliklerinin ilk
olurlar. Ali, bir Oto tamirhanesinde, Emmi ise remizlik
grevlisi olarak Fassbinder, toplumsal bu iki
insan bir boyutunda kurar. Nazi
partisi yesi ve btn nefret syleyen
Emmi de bir zamanlar pani ancak daha sonra,
da zere Almanya'ya gelen ve bu lkede kalan bir ile
ailesinin Bu deneyi.
min Emmi, mahalledeki

. :
ULUSOTESi SiNEMA - i: 185
rindeki ve her biri ve kendisin-
dengen, stelik ten rengi ve kltr Ali ile
direnmeye

Fassbinder,
ve Douglas Sirk filmlerini harrrlatan, ve turuncu renklerin ne
bir olan Korku Ruhu Kemirir'de, toplumun
karakterler burjuva
sergiler, bunun insan dikkati eker.
Gerhard Bechtold'un gibi,
Fassbinder, ve cinsellik stne sinematografik laboratuar deney-
lerinde, Almanya'daki kentsoylu toplumun ekirdek birimindeki genelgeer
kurallar listesini, toplumsal-kltrel zmler. Bu deneylerde,
relere den" grevi, "kimyasal
olmakur: KATZELMACHER'deki ZGRLGN ZORBALIK
1974) ve QUERELLE'dekiejcinsel, KORKU
RUHU Ali ve Emmi, ON AYLI
YILDA'daki [In Dreizehn Monden, 19781 dnme ve SONBA-
HARDA ALMANYA'daki um Herbst, 19781 emelektel
Fassbinder. Tm bu kahramanlar, bu toplumsal alt-sistemde, "bireysel
zelliklerine, kendi haklanndaki uyacak bir yer, bir mekan
bulma Kendi toplumsal ereveleri iinde kimliklerini
dururlar (1993: 7-8). .
gmenin ilk defa bir insan, Almanlarla kur-
mak isteyen bir insan olarak belitten Seesslen,
getek bir olana kadar, Almanya'da uzun bir sre,
Alman ve daha sonra i 970'li g olan ynetmenlerin
ortaya bir g var syler (pa-
nel, 2.12.2006). olarak bu
sinema, g, toplumsal ve smrnn ok
zel bir tecrbesi olarak ele Gmen, ve 70'Ii
yeni Alman filminin ok bir karakteridir: sevgi ve ieri-
sindeyken, toplumla mahkOm biri, bir mnze-
vi. Seesslen'e gre, ortaya
ancak g toplumsal bir eylem olarak sefaletin ilgili
bir sorunu olarak ve 70'li sine-
gmen hayat hikayelerinin mutlu bir sonia akla
bile getirilemeyecek kadar uzak bir durumdur. Seesslen,
ve bununla her eyden nce, zellikle
186 MElEZ iMGELER
belgesel ve gereki grnmlerin vurgulanmak
syler. Ancak, bu soyutlama ve mesafenin derecesini
ur. Daha sonra zerinde ise, Seesslen'e
gre, en malzemelerinden biri olarak rengi ve kendi-
ne zg bir netlik, ve hislerinde
g eden kimse, smrlm bir g-
men, pOlitik bir kaak ya da karaya bir gebe olarak ncelikle
bir gmene kendini sal-
neler halde, hangi olanak-
hangi ve hangi mmkn
sz edilmemektedir. genel olarak soldaki
Seesslen'e

bunun avantajlan kadar,
da Gmenlerin durumunun politik bir modele
uyumlu hale getirilme arzusu, genellikle daha net bir biimde
gerek izIenimler-
den ve tecrbelerden ilham olan bu tecrbelerde
ise gmen bir ise ifte kurban (panel, 2.12.2006).
Federal Almanya'da 1970'lerin ikinci ve 1980'lerde, g-
menlerle ilgili filmlerdeki en belirgin zellik, gmenin bir ola-
rak temsilinde onun ve kurtulabilmesi iin
gerekli vurguydu. Sinemaya yne-
lik kurumsal kriterleri de byle bir zendiriyordu.
deneysel ve gen auteurleri destekleyen kamusal
kurumu ZDF iin, entegrasyon sz edilmesi kaynak
cak projelerin seimindeki biriydi ve bu durum, sonuta,
Gktrk'n gibi, ynetmenlerin "iki kltr kayboI-
mak zerine hznl hikayeler yol (2002: 250). Dne-
min Siyasal ierikli bel-
gesellerin kurmaca filmler ekmeye feminist ynet-
men Helma 1975 (Shirim
Hochzeic, 1975), Aras ren'in Mahmut'u
bulmak Anadolu'daki yoksul kynden Kln'e giden
(Ayten Erten), sonunda ve bir
dan ldrlr. ereve dl11 sesiyle Sanders-
Brahms,
bir yorum yapar (250). Hark Bohm'un popler filmi Yase-
min'de (1988), Hamburg'da gmen bir ailenin olan onyedi
Yasemin Romey), sebze-meyve
eder ve sokakta kuzeni Dursun'un denetiminde dolaabilir; eve
ULUITEsi SiNEMA -,: -ALMANClLM- 87
eki dzen vennek Yasemin'in
siteye giderek hayali, gecesi bakire olma-
byk reddetmesinin
sonucu tehdidi etkili olan gen filmin sonunda,
daha nce beraber Jan Alman gencin motosiklete
binerek evden Bohm'un, 'Romeo ile Juliet'inkini bu aik
hikayesi, "gmen evlerinde ve zamanda Alman toplu-
munda kabul edilebilmeleri iin ikili neredeyse
bir rol stlenmelerine ihtiya vurgular." (Rendi, 2006: 81).
Gerd Gemnden, Kaezelmacher, Korku Ruhu Kemi-
rir, ve Yasemin filmlerin soleu Alman
ve toplumsal ve cinsler
adaletsizlikle izleyicilerin bilinlerini ykseltmeyi
ileri srer (2004: 183). Deniz Gktrk ise, Yasemin ve benzeri
film!er!e, Alman toplumunun ve u)'gar onay-
Trk arkaik ritllere ve geleneksel inanlara
ne belli stereotiplerin glendiril-
kanaatindedir (2002: 25 I). Federal Almanya'da 1980'lerin gmen
zerinde de etkili olan bu modele gre, entegrasyon ancak
birinci ve ikinci gmenler radikal bir gerekle-
Gktrk, Hark Bohm'un ve daha nce Tevfik
filmlerinin benzer ve
ve ideolojik olarak da birbirlerine ok belirtir. Her
ikisi de Trk ilikilerin olarak (251). Gmen
kurban olarak grlmesine akademik
larda da gndeme daha genel bir sonucudur:
Trk zerine 197D'lerin toplumsal
cinsiyet olgusunun (eziim.. (az alanlardaki
ve kltre! (dinsel stereotip
Trk almadan modem Alman toplumuna uyum
mayan sessiz kurbanlar olarak Bu grnt Ban'da
erkek akademik dnyada feminist evrelerde de Trk iin
srdryor. Bu steremip, Trk kkenleri ve ya,
ve dikkate (Fischer ve
McGowan, 1996: 12).
Martin Grevee gre, Almanya'da Trklerle ilgi-
Ienrnelerinin en gerekesi, bu szmona sorunlu gruba
188 MElEZ IMGELER
etme ve "[Bl urada, kurban imgesi tamamen (2006:
405). Alman gazeteci/yazar Gnter En Alttakiler (Ganz
1986) ve kitaptan yola ekilen film, bu erevede
bir rnek Wallraff, Almanya'da
Trk hangi ve hangi belgele-
mek Ali Levent gerekte varolmayan bir gmenin
brnerek, iki boyunca hizme[ sektrne ve
elik alanlarda kaak de-
neyimierini geen kirapta
bir projenin sonulanndan biri olarak antlan ncesinde,
ileride sorunlara kendisini iin on
ca kondsyon kaydedilmektedir (Binyazar, 1986: 9). Federal Al-
manya'da ikibuuk milyon saran ve birok dilde kitap, "bir
gazerecilik "toplumsal bir olarak
(12, 1J). En Alrtakiler'in bir sonucu olarak bir 'Yaban-
Fonu' ve edilen ijilerin
ararken gelirinden (9). Wallraff ile
daha nce de birlikte olan jrg Gfrrer'in eki-
len ve kitapla film de ilgiyle kitapla
birlikte filmin byk bir blm, anta iine gizlenen
bir video grntlerden
En "paternalist bir sol sahip eserlerin tipik bir
olarak muhta kurbanlar"
cesinin, gizli bir iktidar de daima syler
(2006: 405). Yazara gre,
Kitap, belli ki istismar edilen gmenlerin savunmaya ynelik bi-
bir drtyle kaleme Fakat buna Wallraff zamanda
da gibi- Almanya'daki Trklerin sosyal ko-
numunu sabirlemektedir. Bu insanlar, en kalakalmakta, yazar ise
geri dnmektedir (405).
"toplumsal gereki" bir sinema
yer alan gmen filmlerinde, gmenler toplumun kurban-
lar olarak temsil ve ok belgesel ve film
lar sorunu"yla (Gktrk, 2006: 248). Almanya'daki Trk
'misafir uzun bir sre, ilk kez john Berger'in mitik bit
dilsiz figt olarak "yedinci adam"
kaydeden Gktrk, ancak bu paterna-
.p-
.,.....

.... :
- ,'"
-':
,
-'>
'.
UtUSTESi SiNEMA - 1: -AUMANCilAR- 89
list sylemin parametrelerine meydan okumaya, daha oyunbaz ve daha
az mutsuzluk ieren belirtit (248). Bu
erevede, iki filme aikla-
olabilir: Gnn Kutlu Tiirk (Happy Trke!,
Doris Drrie, 1992) ve Son are (Dann eben mit Gewa/t, Rainer
Kaufmann,199J).
Yazar/ynetmen Daris Drrie'nin Gnn K"tI" Ols"n Trk
filminin zel dedektif Kemal Kazankaya (Hansa Czypionka),
Almanya'ya g bir Trk ailesinin Kk
anne ve kaybetmesi zerine olarak
kendisini byten Alman aile. onun iyi bir Alman polisi
Kemal ise, zel dedekrif bu aile
"[ilnsan bu byk vurdu dzelremez ama belki birka
olabilir". Filmdeki entrika ve olay rgs, dedekrif Kazan-
bir Ttk (zal' Fecht) ve
lmnn zme serveni kuruludur.
Kemal Kazankaya, rrn ('kara bir dedek-
tiftir: cevapnr, sever, bir cinsel
objedir. Alman yazar jakob Arjoyni'nin
filmin ve kltrlerle ilgili stereotiplere
da ortaya Trke'yi, bir dil setinin olan kasetlerden din-
leyerek Kemal, bir sahnede yzne takma bir ve
bunun erkeklerle ilgili bir hanrlat-
mak zere kendisine bakan ocuklara dnerek sorar: "Sahici Trk byle
olur, mi?" Bir sahnede, oryantal mzik dans eden
Alman polis mdrnn evlerine davet ettikleri Kemal'in
daha fazla yemek koymak isterken, etme" diye
Kemal'e dnerek, "Sen ona Sizde adettir, mi?" diye
sorar, Kemal, "Ne? Doymak szleriyle konuyu esprili
bir biimde ifade diye ve
mal'in bir daha pre koyarken, halinden
bir biimde, "Bugn ok insan bir Trk'le sofraya bile
oturuyor" der. Gnn KurlH Olsun Trk, bir ynetmenin,
ana figrnn erkek ve genellikle erkek ynetmenlerin ilgi
iinde bir trde, gncel bir konu olatak kltrler
esprili ve olumlu bir biimde bakan ve bu nedenle tre bir
boyut bir filmdir. Ancak Doris Drrie,
Kemal anne ve onlan bir
ve Alman bir aile nedeniyle
ULUSTESi SiNEMA -I: -A1.MJ\NCllI\Rw 191
Alman yukanda filmlerin 1980'li ve
politik gcn ve kltrel
gerekesiyle e1ejtirilmekteydi. Bu yillarda,
taklit etmeye iin "MacDonaldlajma
sz edilen Alman milyon seyirci
izlenerek birer fenomen haline gelen En ok Arzu/anan Adam (Der
Bewegte Mann, Snte 1994), Sper (Das Snke
Wortmann, 1995), (Miinnerperuion, DetlefBuck, 1996)
ve (Helmut 1997) gibi popler gldrler, stan
dartlanyla ve bu filmler ticari
dnemin en filmleri yer 2000:
139). Bu arada, Alman pazannda 800 ya da 900 kopya ile gsterime giren
Gn (Independence Day, Ronald Emmerich, 1996), Titanik
(Titanic, James Cameren, 1998) ve Schlinder'in (Schlindl.'r', Ust,.Steven
Spielberg, 1994) gibi Hollwyood gijede yaka-
lamlj filmlerdir. Gn, iki haftada 5 milyon 700 bin
kiji izlendi (140). Bu dnemde, Alman sinema endstrisinin
byk lde gldrlere dayanan, pazar ynelimli, ve byyen
bir grnme sahip sinema izleyicisi da olumlu kar
Alman sinema izleyicisi, Hollywood'un gerek
oyunculu ve yeni tarzda bir gsteri rneklerinin
yerli film endstrisi da nedeniyle
(Davidson, 1999: 156). Sabine Hake'ye gre,
gldrler yeni toplumsal ve ekonomik elitlerin temsilinde ijlevsel olur
ken, Alman tarihinin gnmzn
tekilerine ilijkin da dile getirilmeSinde
mdodram tetcih edilen bir antatlSal form haline (2002: 190).
sonunda Alman film sektrndeki temel
den biri, Alman kkenli ejitli sermaye Almanya
filmlere fon tahsis etmek suretiyle sinema ejitlilik
zgn olan, diyaloglar ve Ame
oyuncularla ABD'de ekilen Alman Brooklyn'e Son
Exit to Brooklyn, UIi Edel, 1989) ile 1980'lerin sonunda
gndeme gelen bu Alman sinema kltrnn ve film
ynelik ile ilgili byk bir en
neden oldu 2000: 142). Brook/yn'e Son
Almanyada federal ve blgesel dzlemlerde dllendirilmesi, Alman
ereveyi genijleten bir ilk olarak
ve Alman kijisel ve biimci filmleri
_,_O
".
v
;.-:--,
. i
:.i


"entegrasyonun birinci ve ikinci kUjak gmenler radikal bir ,il
kopujla grjn biimde teyit etmekte ve .. ifi!1
bylece, Kemal Alman toplu- ". '.:,;,
munda genij bir kesimin grmek bir "gmen" profili Sun-

Dikkatlerden kamlj bir televizyon filmi olan Son are ise, :iMf I,i'.
geen dikkat ekmeYi .:t,;: .c
tr Romeo ve Juliet hikayesi anlatan filmde, AYje !' <
Oasmin Tabatabai), Alex (Thomas Heinze) ve Martin Orgen Vogel)
okul Martin, birlikte boks can dostu Alex'i,
AYje ile ilijkisi nedeniyle AYje'nin (annesi :
Alman, Trktt) Martin'in duygusunu fkeye dnj-
trr ve neo-Nazi bir gruba ynelerek onlarla birlikte hareket etmesine
yol aar. Grup, AYje, Filistinli Hasan ve grubun
iin Alex'in zamanlarda dvlmesi, AYje'nin
dij hekimi (Suavi Eren) muayenehanesine bomba
mesi ve lokaline dzenlenmesi gibi eylemlerle
sergiler. Filmde, Alex ve Martin'le birlikte merkezindeki kiji.
lerden biri olan AYje'nin ve bir gmen olarak '.st.,
nin ve kaynak. <:ii:::-;
nemlidir. kendi aralann.
daki da filmde, biraz "eski ancak
mdahale etmeyen AYje'nin Alex'le ilijkisinde bir engel gibi
engelin bajka dinamiklere da ilgintir.
Martin'in Alex'e rtk ejcinsel zorunda
ve AYje'nin tam da bu noktada bir engel gibi belinnesi, bunun
bir neden Martin'in filmin
ve Alex iin feda etmesi zenginlejtiren
Filmin konusundaki analizine ilijkin birka jey daha
sylenebilir. Ilki, tehdidin sadece birka gencin gruplarla
ve okuldaki gibi, bu genlere destek
veren yetijkinlerin tehlikeyi daha da bytebile.
dikkati ekmesidir. olma.
dan kijilerde beklenmedik
biimlerde tezahr gstermesidir: Alex,
Naziler dvlmesinin UNeden sen? Annen Alman.
Sen sadece diye sorar; bunun zerine,
"Ya tamamen Trk O zaman aptalca
mi szleriyle ifade eder.
90 MEtil iMGELER
192 MElEZ iMGELER
ne Hollywood daha fazla izleni-
mini (142). Medya ve Film film
na vergi indirimleriyle sinemaya
Alman sermayesi, yerli sinemadan daha ok, Yzklerin Efendisi,
Terminatar 2: Day ve Chicago (Rob Marshall, 2002) gibi Holly-
wood mmlere yneldi. Bu arada Hollywood, Wolfgang Peterson
[(In the line of Fire, 1993), 1995), (AirFarceOne, 1997),Kusur-
(The Perfect Starm, 2000), T (Troy, 2004), Paseidon (2006) J,
Ronald Emmerich [Evrenin Askerleri (Universal Saldier, 1992), Stargate
(1994), Gn (Independence Day, 1996), Godzilla (1998), Vatan-
sever (The Patriot, 2000), Yanndan Sonra (The Day T 2004)],
Robert Schwentke (Flightplan, 2005)] ve Mennan Yapo
(Premonitian, 2006)] gibi, Alman ynetmenlerin
blackbuster filmlerle srdryor.
Alman film bir nemli
tarihi ve gncel sorunlara aWeur bir sinemanm
dan beri srdrmesini kamusal
1990'larda yasalar Alman Amerikan filmlerine yap-
malanna izin yeni vergi ise Alman filmle-
rine ya da ortak cesaretlendiriyordu (Tykwer, 2006:
30). Almanya'da devletin ve televizyon sinema
destek kmsenemezdi ve mali birbirle-
rinden dzenlemeleri bulunan blgeler ynetmenIe-
re iyi olanaklar sunarken, romantik gldrler yerine daha cretli projele-
rin (Grosskopf, 2006: 30) .19 Nihayet, Mnih, Ham-
burg, Berlin ve Kln'deki sinema ve televizyon mezun yeni
Lnla (Lnla Rennt, Tom Tykwer, 1998), Elve-
do Lenin' (Good Bye, Lenin', Wolfgang Becker, 2003), Duvara (Head-
On, Fatih 2003), (The Edukators, Hans Weingartner,
2004), (Der Uraergang, Oliver Hirschbiegel, 2004), Sophie Scholl-
Son Gnler (Sophie Scholl Die Tage, Marc Rorhemund, 2005) ve
(Das Leben der Anderen, Florian Henckel von Don-
nersmarck, 2006) gibi, dzlemde filmleriy-
le, Alman )'eniden sz edilme)'e Uames,
2006: 26-27; Hofmann, 2006: 28). Kimi yozarlar, Fatih 2004
Berlin'de byk dl kazanan Duvara filmini, Alman
yeniden srecinde bir kilometre obrak
mektedir. Duvara "izle)'icide radikal, popler, sanatsal ve
kltrel nemli ve iyi zaman geirten bir film duygusu
ULUSTESi SiNEMA f: "Al1Y1ANCllAR" 193
ve "nitelik olarak Berlin'de gsterilen filmlerin hemen hepsinin
zerindeydi." Uames, 2006: 26). Hem Alman hem de Trk
filmin kendilerine ait ileri srmesi, Alman iin
bir durum ancak bu iki ululuk, bir yandan, son dnemde
Alman ne da ok iyi (26).
Alman Alman olmayan seslerle 1980'lerde
ve Yasemin gibi filmlerini an..
ev sahibi Tevfik ve Sohrab Shahid
Saless
20
gibi isimlerin filmleri, llynetmenlerin kendi kltrleri,
kltrleri ve Federal Almanya ile ilgili soru-
da beraberlerinde getirdi." (Davidson, 1999: 158-159). Ancak, Al-
man olmayan ynetmenlerin artan Alman
olumlu bir etse de, Almanyada
ilgili filmlerin sonucunda, "sorun filmi"
(ProblemliIm) olarak bilinen filmsel kategori, ")'abanellar"la
hale geldi (159). Gmen bu ilk dnem
etnik ve kurban olarak Trk et-
Hake, sonunda gen y-
netmenlerin, ilk ve ikinci gmenlerin durumuyla ilgili daha kar-
ve zamanda daha sunmaya
belirtir (2002: 191).
Alman sinema dergisi Trk-Alman filmlerinin
ve ortalannda yeni dalga zerine 1999'da
lanan Tuncay makale, "Yeni 'Alman' 'Trk'm':
Yeni Bir Sinema
(aktaran Mennel, 2002: 133). Bu yeni sinema Fatih Thomas
Arslan, Aysun Bademsoy, Seyhan Derin, Polat ve Yksel Yavuz ile


Awman, Sinan etin ve
Lars Becker gibi ynetmenleri de bu listeye dahil etti. (133)." Berlinli
sinema Ursula Vossen,
"snk bir dnem geiren Alman yeni bir hareket getirdik..
lerini" Trkiye kkenli ynetmenler iin, "[Glenler, iyi
kendilerinin bilincinde ve cesurlar. da o kadar ok ki,
yeni bir dalgadan bile sz edilebilir'; diyordu (Radikal, 28 Haziran 1999).
Kln'de gazeteci Semiran Kaya, 100 kadar ikinci
Trk'n, Alman film daha iyi bir yer edinmek zere
mcadele ettiklerini belirtiyor, Alman bu grubu daha fazla
grmezden gelemeyeceklerini s)'lyordu (Radikal, 28 Haziran 1999) 23
Kayaya gre, kkenli bir durum haline getirecek
r:
i
:,1
'.
194 MELEZ iMGELER
ve Alman film tarihine geecek Trk ynetmenler", '''misafir ii' kav-
da tarihe nemli bir etken (Radikal, 28
Haziran 1999).
Ursula Vossen, bu yeni ynetmenlerin, "ok iyi bildikleri
'kanakl

kendilerinin ironisini yaparak
bu imajla ve kendilerini ortaya koyma
ve verme gsterisine

syler 28 Haziran
1999).14 Almanya'daki Trk ynetmenleri, 1980'li Fransa'daki
Kuzey Afrika kkenli ynetmen mmkn
ileri sren Trkiye kkenli

"bildik anlamda bir etnik daha ok iki kltrl bir sine-
temsil ve bu filmlerin, "geleneksel ile modem, eski ile
yeni, asimilasyon ile ynetmenlerin Trk kkenleri ile Alman
gerilimi

belirtir. Yazara gre, uAlrnan
tersine, bu 'Almanyalilar' biyografileri ve Trk kkenle-
riyle i ie gemi kendi hikayelerini anlatmaktadular
U
ve filmlerinin nde gelen
yn ve kendi kurma (Radikal, 29 Haziran 1999).
kendileri ellerine alan Trk ii gmenlerinin o-
filmlerin, "bu ynetmenlerin,
ok kltrler kalma ha-
lini, kltrel gemi olgusunu, gelecekte tekrar g edebilecek olma (ya
da olmama) durumunu bir yaam koulu olarak kabul etmi olma-
nedeniyle farkli syleyen Georg Seesslen,
1980'li kendini Alman nemli bir haline ge-
tiren bu "nc olarak (panet
2.12.2006). Seesslen neden nc
larken, nc birok ynetmenin ii ola-
rak Almanya'da ikinci ancak g nc
bu belirtir Bu gre:
ilk apmada, tek ve hedefi lkesine geri dnmek olan insan yer
ikinci aamada, kendi iinde isel bir kltr
aile; nc ise, okul ve gnlk nedeniyle daha ok
Alman hareket etmeyi ocuklar bulunur. Seesslen,
nc sadece gmenlerin kendi
Alman kltr iin de ok nemli oldu-
nk "bu sinema Alman toplumundan kesitler ierir
ve bu toplumun bir hem fkeli hem de yumu-
ak bir (panel, 2.12.2006). Yazara gre, gmen sinema-
. ,
,!
ULUSTESi SiNEMA -I: NALMANCllAR
ff
195
gc, filmlerinin ve biimsel
gelir, Biyografik baka, olumlu
ve olumsuz stereoripleri

siyah -ve beyaz indirgemecilikten
ve kltrel grotesk duyar-
da bu ynetmenler estetik da cesurdurlar."
Bu cesaret ve zgven, yeni nde gelen isimlerinden
Fatih ve oyuncu Mehmet kendilerini
man bir olarak grdklerini ifade ettikleri szlerine
da uBiz iki kltrn iinde biz yeni ...
Gastarbeiter [misafir gemite Alman sinema sektr
bizi grmezden gelemez," (aktaran 2003: 308),


Lola Ko ve Goodbye Lenin gibi filmler Berlin ve Alman filmleri, Alman
dile getiriyorlar. Bu tr filmler hemseyirci hem film
olarak nemli ve zamanda bir kiisellik bu bahmdan
daha gl oluyorlar. Ama bunlar yeni yeni Bunun
benim ve Aye Polat ya da Yksel Yavuz'un filmleri bir anlamda bu
lemeye etti. nk bizim bu filmlerde bir var ve
ben bunun g olarak kiisellik olarak koymak
istiyorum.
27
UGmen filmleri i ynetmenlerinin genler
merkezinde genlerin yer hikayelerinin, ve
filmlerilir. Orta ya da kk bteli bu filmlerin
nemli bir blmnn ZDF gibi televizyon
mali sz konusudur. Genellikle iki dilin, Almanca ile
Trke'nin kimi zaman nc bir dil olarak
bu filmlerin yol ve yolculuk ne
zellikle erkek ynetmenler su ve sululuk gibi olgularla daha fazla ilgi-
lidir. Ailenin bir kurum olarak nemli bir yerinin "gmen
filmleri"nde ana kurmaca figrler ve evrelerindekiler, erkek ya da
olsun, toplum birer ve kurban kendi
ayakta durabilen, kendileri veren, belli bir ya da
srdren, toplumsal evreleriyle aktif bir iliki iinde olan kiiler-
dir. Bu filmlerde, gen gmen etkileyen ve kendilerinin de
oluumuna popler bir genlik kltrnn izleri
olarak kaftmlZa Hip-hop bu etkilerden bir tanesidir. zel-
likle rap kimi zaman birlikte filmlerde yer alir.
196 MELEZ IMGELER
genij bir yelpaze iinde, Trkiye'deki popler sevilen rnekleri
bu filmlerin ses ve ikonografilerine gl biimde Otamo-
billerdeki ya da evlerdeki mzik alarlardan ykselen ya
da Arif icra ettikleri trklerin, arabesk ve
fantezi ezgilerin, Sezen Aksu ya da evlerin gen
Tarkan posterlerinin yerli bir atmosferin
bu filmlerde mclezlik, Amerikan filmlerinden Uzak-
ve Yejilam filmlerine genij bir referans
ortaya Ynettnenlerin sinema benzerliklerin
slup da Bu fark, erkek ve
ynetmenler daha belirgindir. anda Trkiye'deki y-
netmenlerden daha olan Almanya'daki Trkiyeli si-
Fatih ve Neco elik gibi erkek ynettnenlerle
olarak Avrupa sanat daha
Ayje Polat, grjmede, bir sinemaya
sz etmi, Avrupa bilinen Amerikan
John Cassavetes ve Jim Jarmusch gibi
menieri Filmlerinin "sanat (an house)
Polat'a gre,
(maillStream), daha ok erkek Fatih da,
sonunda yer alan ilgisinin, Amerikan nemli
bir dnem ve 1970'li Roman Polanski ve Martin
Scorsese gibi ynetmenlerin o ektikleri filmlere ynelmij oldu-
ifade 28
Erkek Ynetmenler: Aile, Su, Yol ve YolcuIlik
Almanya'da on gemije sahip "gmen ilijkin
daha bir analize, Thomas Berlin'de ikamet eden gen
Trk erkek ve kurmaca kesitler
"Berlin lemesi" ya da "Kreuzberg lemesi" olarak filmleriyle
bajlamak istiyorum.'9 lemenin ilk filmi (Gesehwister, i 996),
annelerinin Alman (Hildegard Kuhlenberg), Yurde-
ri) Trk biri ikisi erkek kardejin gndelik yaja';'la-
byte

Film, Ahmet (Savaj Yurderi) ile Erol'un (Tamer
odada, Ahmet'in giyinip salona sabah saatle-
rinde bajlar. Anne baba gazete Uydu-
dan yapan bir televizyon sunulmakta olan Trkiye'deki
..
'.
-" ..
ULUSTESi SiNEMA - I: -AlMANeIlA'- 97
hava durumuyla ilgili ses doldurur. (Serpil
Turhan) banyodan ieriye Ahmet girer. Bu
kentin binalan ve bir rap belirir.
izleyen ekimlerde, okula gitmek zere trene binen ve yolda yryen
Ahmet'i, ve rap dinleyen Erol'u izleriz.
Ahmet'i ve Erol'u birlikte, her ikisini ve
anne ve ocuklarla evde grntleyen sahnelerde aile
yeleriyle ilgili olarak bilgilendiriliriz: Taksicilik yapan baba 25
okumak iin bu lkede ile ve
birlikte bir sre anne,
Trkeyi daha iyi belirtir; Alman gazete-
lerinde Trkiye hepsinin propaganda
ileri sren baba, Trklye'de her gidip kendi-
lerinin grmeleri syler; Anne, askere gitmesi iin Trkiye'ye
Erol'un, okulunu bitirmesini istemektedir.
Okula ve sinemaya gitmek, birlikte akjam yemek, yatakta ki-
tap okumak ya da videokaset izlemek, olmaktan, giysilerden, ayakka-
ve [ood'dan sz etmek gibi etkinlikler ve konujmalar
zerine kurulu gerekten de, dramatik bir gelijmenin ya da
eylemin ortaya ilijkin beklentiler hayal
(Mennel, 2002: 143). Ancak, terzisiolmak isteyen 17
daki Leyla, liseyi bitirmeye alijan ve okumaya 18
Ahmet ve okuldan olan 21 Erol'un gndelik
rma odaklanan, bu gzlemci film, karma
liklerden ifte durumuna, kimlik meselesinden genlerin
ve Trkiye ile snnesinde ijlevsel olan ara ve ortam-
lara, "gmenlik" olgusuyla ilgili ejidi konularda bizlere sunarn
ne sorgulayan, evresine borcu demek iin
adi sulara bulapn, kendisine
ve kardeji Ahmet'le srekli Erol'un
Ahmet'in iyi konujuyor ve okula devam ediyor
Erol, kardejine, "[KJendinin daha iyi mu
djnyorsun?" diye sorar ve Trk halde kendisinin bir
Alman gibi iddia ederek onu elejtirir. Erol, sonraki bir
sahnede, annesi Alman iin kendisinin gerek bir Trk
ileri sren bir Erol ve bu ko-
dnereinin nnde, ieride kendilerine bakan ve bu
yzden gerilim ortaya iki gencin etnik kimlikleri zerine
ilgintir. Trke konujulan bu sahnede, Erol'un arka-
198 MELEZ iMGELER
biri genlerin ingene iddia ederken,
yan ya da Yugoslav" syler; ilkinin,
zerine, teki, "Alaban" (Arnavut) ya da
ileri srer; ise "'Alaban' 'Albana'" diye kendisini dzeltir;
srer.. Bir sahnede spor salonunda Erol,
Uzak sanatlanna ve bir sahnede,
odada, Bruce Lee'nin Enter Dragon (1973) filmini video-
kasenen izler; o kitap okuyan Ahmet, filmi srekli izleye-
merak Erol'dan, televizyonun sesini ister.
JZ
btn bu rutinin az da olsa
ancak genel uzak durumlann
sahneler de Bilardo salonundaki arama
da, polislerden biri, Erol'un Trke kfr eden bir "Almanca
konuun" diyerek polis olmak
syleyen genlerden birine, sorar: IIHala polise isriyor
musun?"; gencin, "Hepsi byle yorumuna onu
polis syler." Ahmet'in, Erol ve iki Al-
man gence zerine, Erol, genlerin daha
nce bir hanrlanr ve iki kavga
eder, Leyla, erkek Cem'le Hamburg'a gitmek
izin vermez ve baba, anne mdahale
eder. Film, gibi, aile yelerinin, Erol'u Trkiye'ye
yolcu etmek zere hep birlikte gittikleri sahnesinde
de duygusal bir etki, bir heyecan yaratma
ekimlerde Ahmet'i odasmda bir sokakta
yrrken grrz. Kreuzberg'de iinde
hanrlatan bu iki sahnenin bir rap
bu kez siyah bir zemin zerinde son belirir.
Barbara Mennel'in gibi, "fiimin grntleri,
mekana (2002: 144).
lemenin ikinci filmi (Dealer, 1998), gibi,
sabah saatlerinde Birlikte Jale (idil ner) ve
Meral (Lea Stefaoel) uyurken, filmin ana figr Can (Tamer
yerden perdesi pencereden,
gkyzline uzayan bloklanna bakar. izleyen ekimde
nda, bir gen adam, ereve sesiyle
konumuna geerek kendisinden sz eder:
Bylece, yeniden bir kesitinin, kendine gre
bir rutinin gzlemci bir bir film

';,"
,.:0;: .
"
ULUSTESi SiNEMA _ i; HAlMANClLARH 199
yapan Can, bu kurtulmak ama bunu
syler; gen adam iin bir ortaya
kendisi iin Hakan (Hussi Kutlucan) ona bir ban
mesi iin sz ve izleyen polis Erdal (Birol
nel) ise Jale, Meral'i de evine
giderek Can', terk eder; iyi dkkan sahibi ziyaret
eden Can, sinir krizi geiren annesinin hastanede Ha-
ldrlmesiyle bar ve daha sonra bir
Can, zerinde kalan az miktardaki
Zeki (Baki Davrak)
ile birlikte Erdal'a ziyaretine gelen Jale'ye drt mahkum
ve hapisten yeniden
syler.
merkezinde yer alan Can'm gndelik ve
dekilere bakarken, lemenin ilk filminde gibi, ve l
zamanlara nem atfeder. Gen patronu konumundaki Hakan
(Hussi Kutlucan), yapan birka ve
Zeki (Baki Davrak) ile birlikte sahnelerle, akvaryu-
ma ya da sahneler dramatik an-
lamda byk farklar yoktur. Filmin (bir kaybeden olarak)
gndelik gereksiz gibi grnen rne-
akvaryum sahnesi ile bir otomobilde, Can'm
hemen sonra aniden gibi
sahnelerin bir ve benzer biimde 01-
malan dramatik Bylece filme, eylemden ok, (i ya
da d'j) mekan(lar)m kendisinden, yzlerinden ve
dan, kez sessizlikten gcn alan belli bir atmosferin hakim
sylenebilir. ekim sreletinin ve i sesin
minimal dlizeyde gibi stratejik tercihler de bunun
etkilidir. zellikle, sreleri grece uzun ekimlerin Can'm, donuk
bir ifadeye sahip yzn perdeye hakim yol trajik duygu
ya da gene Can nnde bir bir sola gidip gelmesiyle
gergin bekleyii ve aresizlik duygusu, ve l
hale getirir. Filmin finali de bu erevede ilgintir.
parkm, daha nce de bir

grntlerinin zerinde Can'm i sesi duyulur: "Komik. Her
evin salonuna ve dairelerinde grnen
apartmanlann siletlerine yer veren ekimlerin grnt
200 MELEZ iMGELER
ram (yani yeniden baja dneriz, ancak bu kez ve son
belirir. Bu final, hikayesini bir yandan ol}a ait ve biricik
yandan anonimlejririr; Kreuzberg ya da bajka yerlerde
yajanan benzerleriyle dzleme
Thomas Arslan, lemenin son filmi Bir Gn'de (Der
Tag, 2000) bu kez gen bir televizyon iin oyunculuk ve filmlere
seslendirme yapan 21 Deniz (Serpil Turhan) yaja-
bir gne Film, gibi bajlar. Deniz, bir sabah
vakti kendi evine gitmek zere giyinip, henz uyumakta olan erkek ar
kadajl (Florian Stetter) evinden metro istasyonunda gen
bir adamla gz gze gelir; evinde telefonuna dinler;
Jan ile 'onu syler; yajayan anne-
sini (Hafize ner) ziyaret eder ve onun yeniden evlenmesini Ham
burg'da bir brosunda alijan hamile kardeji Leyla Kaya)
ile yer; metroda gz gze Diego (Bilge Bingl) ile
Diego PortekizH'dir; yirmi Berlinldeclir ve U anda bir rad
yoda ailesi Portekiz'e geri dnmjtr ve o kez
ziyaretierine gider; Deniz ise yolculuklardan hOjlanmaz, nk
yerlerde kendisini iyi hissetme!. zler, uaktan karkar;
Diego, ressam bir grmemijtir; Deniz, daha sonra,
bir kafede, tarih bir gndelik yajam
tarihi zerine, ve gibi konu
larla ilgili dersler vermektedir; 3k zerine uzun bir
geer; kendi deneyiminden yola yorumlar yapan ve sorular soran
Deniz, bugnlerde herkesin ve yeni bir partner
syler, kadm ise, beslemenin ve srdrmenin zor .
de ise bunun hi var ya da bir daha asla var

Thomas Arslan, ve ile neredeyse
daha minimalist ajk ve ilijkiler,
ve iletijim gibi daha temalarla bu filminde
genlik dnemine bajka bir vehesinden Deniz, kltrel uyUj-
ya da zihniyet ortaya ifte
durumuna ya da karma aile olgusuna ya
da kaynaklanan sorunlarla
Bir Gn, genlik ve daha hemen herkesi ilgi-
lendirebilecek,
ajk, iletijimsizlik, ve yabanCllajma gibi, bejeri boyutu daha gl
grnen hallerle ilgilenir; bu zere gen
,

._,
.,
i-
ULUSTESi SINEMII - i: "Al.MmCllA'- 201
belli durumlar iine sokar, ikilemler btn
gibi grnen derinlikli diyaloglarla besler. Bu erevede, filmde
Eric Rohmer'e referans nem Deniz, filmin
ve sonuna iki sahnede gen bir erkekle bir stdyoda, ynetmenin
(Can'e d'e,e, 1996) filmini seslendirir. Deniz'in, sesini
oyuncu Amanda Langle,'e grntlerde konu
Filmlerinde nemli bir yeri olan Rohmer'in, "ahlaki
hikayeler" (1962-72) ve "komediler ve meseller" (1980-87) olarak ikiye
filmleri, "kendilerini ifade eden karakterlerin ahlaki, ente-
lektel ve romantik ikilemlerine odaklanan oda filmi
(Vincendeau, 1995b: 364).
Arslan, Bir Giin'de, Rohmer filmlerinin kijilerine
da dikkati eken bir gnn, lemenin nceki filmle-
rinde gibi, onu evde, metroda, trende sokakta ve parkra yrrken,
insanlara bakarken, grntleyen sreleri grece uzun
ler, genellikle yzlerde sabirlenen ekim lekleri, ancak
ierikleri ijlevsel diyaloglarla ve ve ka-
panlta kullanarak Eylemin yerine bireyin, onun beden dili, yz
ve i fiziksel (konutlar, toplu
ijyerleri, vd.), evresindekilerle ilijkilerinin nem kazan-
filmin nemli bir de, bir gmen olarak Trk temsi-
line ilijkin tutumudur. Bu erevede, Deniz iin tek
gl referans, onun kentli bir gen Bir Giin,
2000 Berlin Film Festivali'ndeki ilk gsteriminin ger-
eklejtirilen Trk
biimde ele nedeniyle elejtirilmijtir. Gktrk, elejtirmenlerin,
filmlerdeki yeni temsil biimleriyle de ortaya gibi, zellikle g-
meniik gemijine sahip gen Almanya'daki konumla-
fark etmemij grndklerini syler (2002: 254).
Yksel Yavuz, Thomas da gibi, ilk uzun filminde
ikisi erkek, biri kardejin Ni5an (April-
kinder, 998), olarak, Hamburg'un Wilhemsburg sem-
tinde yajayan bir Krt aileyi merkezine Film, ailenin,
ve farkh kUjaklardan yeleri ilijkilere bakarken, iki kltr
kalan genlerin ve yeni bir kltrelortamda Qmritelerini giderek
kaybeden ebeveynlerin ele Cem (Erdal bir sosis
kendisinden kk ve Mehmet
(Blent Esrngn), ana figiir Can gibi, pazarlayan
kk bir etenin yesidir; en kk Dilan (Senem Tepe) ise
202 MElEZ iMGELER
lisede Anne Sezer) bir yandan evin ijleriyle
yandan baba ile ocuklar ve ocuklann kendi
ve hakem roln stlenmijtir;
aileden soyutlanmlj gibi grnen baba (Cemal Yavuz) ve ilalarla
ayakta Yksel Yavuz, kardejleri, Thomas
benzer minimalist bir gndelik grntler.
Cem'i, fabrikada dUj iYerinden bir
ve genellikle gmenlerin devam pavyon-randevu evi bir
yerde grrz. para kazanma giyimine ve ba-
Mehmet, birka bazen bir otomobilin iinde
bazen de bir diskoda Tarkan posterleriyle ssl
Dilan, yksek sesle mzik dinler, abisi Mehmet'in arkadajl Arif (Kaan
Emre) ile gizlice (Jrt eder. Ancak dramarik ve bir karakter
olarak kendisine sre Cem'in ile daha fazla
ilgilidir. Anne ve kylerinden bir ile evlendirmek
istedikleri Cem, pavyonda Kim (lnga Busch) Alman bir ka-
beraberdir. Film, bu kk ajk hikayesinin pejinden giderek -ger.
eki- bir melodrama dnjr. "Gmen erkek" ile "djmj
kendi zaten varolan
anne ve geleneksel bir evlilik yapnrma Cem
iin daha da bir hal Cem, ertelenmesini ister;
ancak Almanya'ya gelmek zere yola belirten
anne oktan Utanga ve gen adam,
kendisine ilgiyi saklama duymadan ve evine kadar
gelen, peruklu ve siyah llarzu nesnesi" Kim'in cesaretine sahip
Film, sahnesiyle son bulur: Cem, yznde aresiz ve mut-
suz bir ifadeyle ailesine ve davetlilere sonra gelinin
aar ve belki de biz izleyiciler gibi yzn ilk kez bu gen
perj ift dans etmeye kamera
gelinle evreleyen dnerken, insanlar
grnmez olur.
Cem, anne ve olsa bile, bu, ebeveynlerin
otoritesinin gelmemektedir. kk
kardejlerin ve zellikle dilde aranabilir. Anne ve baba kendi
Krte, Trke konujurlar. Anne Almanca b'i1-
iin, kendi Almanca konuan anlamamak.
Oliva Espin, dil ve ona ejlik eden kimlik duygusu
ve dnrnnn gmenlik deneyiminin en gl biri
belirtir (1999: 133) Gmenin "iki hayatta" ve zamanda
:":.flJ. ;;;-



, -1-
.
.-::_'!!

i-:W ;c
l"
1
.
.
",';'"
'.
-
.,

ULUsCrESi SiNEMA - i: 203
iki toplumsal dnyada ileri sren Espin, "yeni bir
dilde yalmzca arasal bir sre, bir eylem
belli bir kltrdeki g/iktidar ilijkilerine ima
syler" (134). Yazara gre, ocuklar, yeni dildeki hakimiyetleri nedeniy.
le 'kltrel simsarlar' haline geldikleri iin gleri artar; bu arada ebe
veynlerin, yeni bir dnyada ayakta
iin nk "yeni bir dil gmene
'yeni bir kiji yaratma' (135), kendini
ve ilk dilinden aina kendi meydan okur. II
(136) Nisan anne, kendi her ko'
bekler; Cem'i grmeye gelen Kim'in
iin ejini ve
talep etmek zere al ve
bekle! Oldu mu?'" otoritesinin, ve
nedeniyle zaten ailede, srdrmeye
anne de, yeni bir dille birlikte yeni bir kltr ve zihniyet rnts
nn modellere gre dnmeye ve davranmaya olan

Yavuz, ikinci uzun filmi Kk Ozgiirlk'te (Kleine 2003), bej
Almanya'da yajayan Bozkurt) Hamburg Alto-
na'daki gnlerini ve Chemor (Leroy Delmar) ile
Siyasi bajvurusu reddedilmij olan Baran, kuzeni
(Nazmi ve onun da bir dnercide
kaak olarak gnleri, bisikletle evlere kebap servisi
yaparak, jehrin grntleyerek, patronun
Nergiz (Sunay Girijken) ile konujarak, anne ve lmnden
sorumlu Selin,'i (Necmettin izleyerek
ve Chemor'la paylajarak geer. genlik yeni
atmlj olan Baran ve Chemor, bir kulbesinde birlikte
ektirirler, Kaptan (Thomas Ebermann)
ve eysi! bir ziyaret ederek onun dinlerler, lunaparka
giderler, bir ara ve bir tensel yajarlar." Mahal.
le uyUjtutUCU yapan Chemor iin Baran
ona dnereide ij bulmaya ancak patronu (Naci Ozarslan)
ikna edemez ve iki gen, hayallerine ulajamadan
Kk kendilerine bir toplumda kaak olarak ya
jayan ve gelecek ertelernek zorundaki "kaybedenler"in hikaye
gndelik yaama ilikin odaklanarak Yavuz, by.
lece, bir yzn bu filminde, Nisan
204 MElEZ iMGELER
lan'nda gibi, minimalizme bir slup benimser. gen kah-
filmin, ve aresizlik
atmosferinin bir lde mmkn
Yksel Yavuz, genlerin evresi ve
bunlardan en fazla zarar gren kesimler bile
ijaret eder. Evinde bir gmen,
Chemof'un Baran'la, yani "bir tepki gsterirken,
yandan, Baran, Chemor'un dnereinin
da gzelim
bir zencinin mi bekliyorsun? yapar
yle jeyi. Ben yapmam. Olmaz!" Ev sahibi toplumla ilijkileri minimum
dzeyde olan etnisitelerden kendi
zor mesafeye -(Baran ile Chemor istisna olmak
dikkati eken Kk zgiirlk, Burin da
gibi, zerine bir film"dir ve liSadece
oradaki Trklerin, hatta tm dilleri ve kl-
trleriyle 'iki arada bir derede bir portresi" sunar (Radikal

Yksel Yavuz, Kk Wirlk'te gnlk gz-
lemci bir mercek Baran da geride
kalan ailesini ve jimdi de kendi evresini belgeler. Kk bir gnlk
ijlevi gren bu yersizlejtirilmij gen iin bir
bellek olujturmaya yarar. Filmde metaforik bir oldu"u-
nu syleyen Yavuz, edilme tehlikesiyle
olan geici olarak be mekandan resim
belki de birka bu mekana dair
belirtir. Bu mekandan ve da
da gtrmek ya da kardejine gndermek kaydeden ynet-
men, alt srekli olarak azal-
grlen g filmin sonunda tamamen ve o
noktada iki gencin.. umut verici herhangi bir
ileri srer (Operli, 2004: 44). daha ocuk yajta
neredeyse srgne Almanya'da tam bir bilinmezlikle
durumda belirten Burin gre ise, filmin gen kahra-
evresindeki her jeyi kendi belgelemek iin kayde-
der ve "st ste bindirilen grntler, srekli dnen,
onu izleyen, bazen onun znel baklj geen, hatta filmin
sonuna bir sahnede bisikletine monte edilen kamera gen adama
yolu (Radikal C"martesi, 20.12.2003).

....

>'
.''-ift :"

,
"
-
,.;.
,.
".
ULUSTESi SiNEMA - l; 205
Genler ve genlik alt-kltrleri, Berlin'de yajayan ynetmen Neco
elik'in Kreuzberg'de filmlerinin ana konusudur. Her Gn (AllUlg,
2(02), dikey evrinme yapan drt yol
bir caddeye ve gemekte olan gen bir adama
hareketiyle bajlarken, ereve bir erkek sesi grntye elik eder:
benim Berlin Kreuzberg 36. Burada
Burada bydm. Ve her gn burada degijtirecek jeyler olur.
Trk mahallesindeki birka Alman aileden biriyiz." Utz'dur
(Andreas Guenther); ancak, ve finaldeki konumu'
na filmin merkezindeki kiji kendisi o erevede gr-
nen kardeji Veit'dir (Florian Panzner); Veit, Gney Afri-
kaya giden kalma kuru temizleme ijini srdrmeye
pSikolojik olan annesi Verana (lngeborg \'(Iesrphal),
kardei Franka Oule Bwe) ve uYUjturucu
Utz ile birlikte Veit, Utz'a dzeitmesini sylerken, kendi-
si tehlikeli bir oyuna girmitir: eski (Erhan Emre)
evlenmeyi kafaya Aliya'ya (Neelesha Bavora) onu
na Kreuzberg'i terk etmeyi planlar; ancak Veit'in bu amala biriktir-
Utz alar; Veit'e, gerekten seviyors"a bunu
ispat etmesini syler; Veit Aliya'nin evine gider ve seviirler; Aliye,
Jabbar'a evlenemeyeceklerini syler; Jabbar ve Veit, Aliya,
Utz ve Kida (Kida Ramadan) halde, istasyonda kavga
ederler ve Veit lr. Finalde, kamera benzer biimde,
ama tersi ynde kavjaktan yavaa geriye ekilerek ykselir-
ken, Utz'un ereve dljl sesini yeniden duyam: "Genellikle
jeyleri Ancak Veit o lanet gnde her jeyi
Veit'in kesilmijti. Kanamadan ld. Franka
onun lmyle baj edemedi. Annesi ve erkek birlikte
Aliya bunun kader dnyor. Bense bir jey
grdm. erkek olmak onun iin kolay Jabbar hala
Kimse byle istemedi. Seim yapmak
cennet ya da cehennem. Ben yapabilirim, herkes yapabilir. Dn
yadaki btn kavjaklarda... " Son grnmeden nce,
kamera daha da yukanya, gkyzne evrinir. Kreuzberg'de hayat
mektedir.
elik'in, uzaktan Ramea ya da Hikayesi gibi klasik-
leri en ilgin beklenebilecek tersine,
merkezine bir Alman gencini (Veit), ereve sesini
kullanarak bir konumu atfetmek suretiyle de
206 MElEZ iMGELER
kardejini (Utz) yerlejtinnij Ynetmen, olarak gmen.
lerin Kreuzberg'deki "birka Alman aileden biri"nin gen erkek.
lerinin gznden mahallenin gnlk bakarken, durumu tersine
evirir ve gmen tekinin ev sahibini konumuna
getirir. Ancak bu, son derece bir ima olmaktan teye gemez.
nk elik, etnik bir erevede
kurmaz. Mesele, erkeklik llraconu" ve genlerin kendi
kltrel kodlar gibi nedenselliklere olarak ortaya ve o
erevede Filmde olup bitenler, herkesin birbirini
ve bir biimde kimlikler zerinden kurul.
bir yerde ve bu durum, birok ynden
konum, toplumsal stat, kijisel ve tutku, vd.) birbirleriyle ejit gr.
nmdeki filmin bir lde mitsel bir konum
Her Gn, elik'in Kreuzberg'de sosyal hizmet grevlisi olarak da
nedeniyle, Utz'un finaldeki yorumunda da ima gibi ("seim
yapmak cennet ya da cehennem"), jiddete karjl ders verici
bir mesajla son bulur. yandan, erkeklerin tayin bu
dnyada, filmin erkek birbirlerini yok ermeye gtren
nedenin meselesi" hikaye iin bir zorunluluk gibi grnse
de, sonuta biimde cinsiyeti bir ifade eder.
Her Gn, klasik uygun, yandan Avrupa
sinema/televizyon filmlerine zg bir anlaYljla problemini sunan, iz.
leyenin bir ilk film kadar profesyonel ve her.
hangi bir genlik filminin tesinde bir md elik,
ikinci uzun Guerillas, 2003) btnyle
bir yol izler. Yeniden Kreuzberg'dedir, ama bu kez hip. hop kl.
trliyle ilgilidir. onun uygun bir bir
sel perdeye getiren bu blmde zerinde dur.
filmler i 990'larda Almanya'daki Trk ve gmen
genler kresel boyutta bir direnij kltrn
ele alan tek mektir.
J6
hip.hop kltrnn bilejeni olan rap mzik, gra.
fiti ve breakdans'a neredeyse ejit biimde yer venneye Belli ve
btnlkl bir olay rgsne, anlamda bir dramatik kuruluja
sahip olmayan filmin merkezinde olma
bu konumu belli birbirlerinden dn Film,
bir kprnn zerindeki bir tren vagonunun zerine grafiti yapan iki
gencin grntsyle Bu grntnn zerinde
Bunu, srerken mekilnlarda grafiti yapan bajka gen.
./
,,
:;;"1

..... .
.
ULUSTESi SiNEMA - i: 207
lerin ekimleri izler. bir hasranenin morgunda, bir arka
cesedini gnnek iin bekleyen Kasperi (Felix Kasper Kalypso)
grrz; ancak KaspeL bunu yapmaktan vazgeerek kendisini
bekleyen grantici giderj tecrbesiz
syledikleri lmnden, dikkat,iz
gerekesiyle Kasperi sorumlu tutarlar; Kasper terk eder ve daha
sonra Danger ner) ile de grafiti gruplanndan
ve len grafficicinin onuruna bir grafiti projesi zerinde karar
verirler. Gerek addade olan Danger, kendisinin erkek
nu fark etse de, ona sylemez. yandan, dans
tutkunu B.Boy Blent'in (Blent Pepsi (Gljah Erol) ile
ve ilgilenmesini
kadar Pepsi, Blent'ten breakdans ile kendisi
da bir seim ister ve onu "Hip#hop'a Kemanlar,
gitarlar, trompetler istiyorum. giymek istiyorum." Rap ise,
kendi mzik jirketleri Toon Records'u kuran Ozan (Neco elik) ve
Madlen'in (idil ner) projeleriyle devreye girer. Ozan, kejfedilmemij bir
grup rapi ile kontrat peindedir; bir bodrum
bulujup rap syleyen genler, kendilerini ikna etmeye
Ozan'a seslenirler: "Seni endstri

rapileri
dan iin bir parti dzenlemeye karar verir; bylece, grafiti
ve rapiler bu byk partide biraraya gelirler."
Neco elik, ilk filmindeki sakin, dengeli ve ll biimsel
bir jekilde terk ve dijital fonnatta Gerilla
srekli hareket halindeki omuz optik
lardan ve kurgudan ereveler,
ekimler, znel baklj balikgz, patlayan (flash) kesme/er,
ve hareketler hip. hop grsel
lamda yeniden etme hizmetindedir. Kamera, polisten ka#
an grafiticileri ya da bir grubun nnde dans eden savruk
hareketlerle izler; grafiticiler, ve rapiler paralel kesmelerle
birbirlerine ereveler, ve desenlerini
alijan grafiticilerin ortak olur; kurgu,
rap ve ritmine, uygundu rj
grnm, herhangi bir bir caddenin or
birdenbire ya da metro
tnellerinde ve trenlerine graffiti yapanlan
nler. Btn bunlar, elik'in filmini, zaman belgeselei ve televizyon
zg bir Dogma zelliklerine sahip
, i
20S MElEZ iMGELER
bir militan bir bir ve sonuta melez
bir bir haline getirir. 39
Arslan, elik ve Yavuz, filmlerinde bir mahallenin tesine gememij'
ken, Fatih lkeler ve Ancak
ilk uzun filmi ve AClSlz'da (Kurz und Schmerzlos, 1998), yukan
daki ynetmenlerin gibi, belli bir evrenin
iinde srdren genlere kendisinin de Ham
burg'un Altona semtidir. ve Sper 8 (mm.) film
ekilmi bir sokak Amatr lev grntlerini
ve yer bu ekimlerin min
gen Costa (Adam
Bobby (Aleksander jovanovi':) ve Trk Gabriel (Mehmet
Kurtuluj). Genlerin her biri belli bir durumda gsterildikten sonra
grnt donar ve kim olduklan, kendileriyle ereve iinde beliren
birer Costa, bir gece vakti bir otomobilin
iindekileri almakta; Arnavurlarla birlikte ij gereke
siyle Bobby'yi sahibi kafeden atmakra; hapisha.
neden olan Gabriel'i ise ailesi Bu giriji, ana
karakterleri ve film kijilerini daha
17 bir izler. balonlarla ssl salon-
da, Gabriel'in Cenk'in (Cem treni
yeniden bir araya gelip bu murlu
durum bajlar. Taksi bajlayan Gabriel
'lbym"rr, Trkiye'ye dnmek, Gney sahillerinde bir kafe a
mak niyetindedir. Cosra, Gabriel'in kendisine postanede ijte
bajlar. Bobby ise, daha nceleri gibi, kk ete ijleri
eYalan satmak ya da sokak
olarak, Muhamer (Ralph Herforth) ile anlajarak, kendisiyle birlikte
da lmyle sonulanacak mafya ile tehlikeli bir
girer.
il
ve daha nce filmlerde gibi, gerto, gen
lik, erkeklik, su, okklrrllk gibi olgulara yer verir; kltrel
ve klijeleri oyunbaz bir da dikkati eker. Filmin
odak tek bir etnik grup daha ok marjinal
toplumsal konumlar belirten Gktrk, ve bu
erevede, filmi Protesto'ya (La Haine, 1995) ileri
srer (Z002; 54). Martin Scorsese'nin Arka Sokaklar (Mean
ers, 1972) filminde tarzda bir ganster filmi
Hamburglun belirten yazar, filmin, toplumun
..
ULUSTESi SiNEMA - i: -AlMANClLAR- 209
lanndaki gen erkekleri anlatan Nisan oc"klan ve Kanak gibi,
giderek artan Hamburg biri kaydeder
(254). ve raplumunu ya da klt film seyir.
cisini daha bir seyirci grubunu da hedeflemek ve
dirmek ve trsel iaret eden Karin
Hamm-Ehsani, filmin ajk hikayesi, melodram ve gldr gibi rrleri
uranga bir biimde Arka Sokaklar'daki sert ger
ekilikten de syler (Z005: 75). Filmin,. "ABD ve
Hamburg hiphop'unu, geleneksel Trk ve Yunan mziklerini, Ispanyolca
syleyen punk grubu Ninos Con ieren
eTQck"ma dikkati eken Gemnden de, ve i 980'lerin Ame-
rikan su filmlerinin ve daha filmlerin atmosferini yeniden
yaratmaya belirtir (2004: 185).
okkltrllk vurgusu, filmin nemli zelliklerinden biridir. Bu,
karakterlerin kimliklerinde ve zellikle sekan-
ortaya gen Trke bir trk birlikte
Bobby'nin "Muhammed Ali" diye Gab
riel, Bobby'ye, "Bobby Kapone" diye hitap eder; Bobby, Arnavutlarla
sz Gabriel, "Bir olarak Arnavutlarla
jacaksm?" diye sorar; Bobby'nin bir i1ginrir;
"Evet, buna gnmzde mu/riku/'i deniyor."" Filmin da mul
'ik"lri vurgusu Bobby'nin Alman sevgilisi Alice'in (Regula
Grauwiller) Bobby'nin ldrlmesini
izleyen sahnede, Cebrail camide namaz daha
sonraki bir sahnede ise bir kilisede grrz.
ve hikayesinin, Almanya'daki okkltrl toplumun
bir vgs olarak ileri sren Lale
filmde tersine evrilen birok durum belirtir. Bunlardan
ilki, "gmen ailelerin, ebeveynleri 'geleneksel olarak' djman sos
yal gruplara ve Trkler, Trkler ve air olan ikinci
kUjak temsilcileri"nin filmde hem ok iyi dost, hem de ajk
(2003: 309)'J Gerekten de, filmde gen ok
ekirnde genellikle l, kimi zaman da ikili kompozisyonlarda izleriz;
filmde, gen karakterlerin "erkek vur
gulayan kilit sahneler yer Bunlardan birinde, Gabriel, Costa
ve Bobby, bir gece Alice'in evinde bir karate filmi izler, konujur, jaka
Gabriel ve Bobby, iki uyurlarken,
Costa Yunanca bir syler; daha sonra Alice eve n
birlikte uyurken grnce glmser. Kamera, bu sahnenin
21 O MElEZ iMGELER
bir kanapede oturan ve sonra uyuyan sabit bir
ve ilerlemesi kurgu ile aktanhr; kamera,
drt dakika sreli sahnenin sonunda sabit konumuna son vere-
rek, Atice'in yzn erevelemek zere sola evrinir. Bir sahne#
de, Bobby'nn Alice'i tokatladikcan sonra evden
Gabriel nemini, biraz da ifade edet: "Biz
mz arkadank, mi? Sen beni kolla, ben seni. Byle bir anlamamlZ
Muhamer'i ldrerek alan Gabriel,
Costa lrken onun ve kendisine ok3r. Gab-
riel'in, zetine onunla birlikte namaz final sah-
nesi, ses Sezen Aksu'nun ve kamera-
Gabriel, Costa ve Bobby'nin ektirdikleri, duvara
yaklaarak onu erevenin yerletirmesiyle son bulur.
filmde tersine evrilen bir baka durumun, karde-
ler ortaya syler. Buna gre,Ilnormalde gergin
ve hiyerarik bir g iinde temsil edilen Trk kardqler, bu filmde
muhafazakar aile evrelerinin mdahalesine birbirlerine destek"
olurlar (2003: 309). Yazar, "Alman kamuoyu nezdinde olan 'Trk
ailesi' ve aile iindeki ilikiler konusundaki klieleri filmin gen
erkek Gabriel'in, "Yunan ile kardei
ilikiyi "bu durumu ailenin geri
kalan bireylerinden da kaydederek, Alman
Trk aileleriyle ilgili tipik grntye, klasik pederahi ba-
"tek 'ailenin namusu'nu korumak iin ekmek
gibi grnen egemen ve bu nedenle
filmin Trk konusunda bir dnm nok-
ileri srer (308). Bu erevede, ikinci gmen-
olarak Gabriel ve temsil biimleri nem Karin
Hamm-Ehsaoi'oin de gibi, "Gabriel ve Ceyda iin,
Gastarbeiter hayali zihniyeti gemie ait bir eydir." (l005:
74). Ceyda ve Gabriel, "gmenlerin olarak, Almanya'daki ulus-
ya da ulustesi tamamen ancak
bunu kendilerini bir sorun olarak (74).
Alice gibi, zgr bir gen olarak filmde,
sahip Gabriel, gencin ilikilerinin ;nla-
ilerlemesindeki belirleyici rolne evresindekileri
yan, onlara yaklaan, yol gsteren ve kO3n
lu bir karakter olarak merkezi bir yle ki, Bobby'nin birlik-
te Alice'i de, herkesden ok daha iyi anlayabilen tek kiji de odur.
,.
,,1
', .. .
,
ULUSTESi -I: 211
Gabriel ve insani ve filmdeki giderek artan
iddete seyitciyi kendileriyle zdelemeye davet eden komik ve
sevilebilir karakterler belirten Hamm-Ehsani, zellikle Gab-
rlel'in, uzun boyu, sert ve grnm, c001 giyim
ciye ekici ve bir zdeleme figr haline kayde-
der (75). Yazara gre, "Gabriel'in ailesiyle ve ve ef-
katli onun seyirci tarafindan pozitif biimde kat-
bulunur ve bu, daha nceki filmleriyle gl bir
(75).
"filmde klielerin en nemlilerinden" bi-
rinin, Ilebeveyn grnts ve ikinci mdahale
edij biimleri" syler (309). Hamm-Ehsani de, benzer biim-
de, aileyi zalimce hem ailedeki erkekler
hem de Mslman toplumun davranl ve giyim
tutulduklan, son derece engelleyici patriarkal bir ve
kltre ait grnn, Trk gmenlerle ilgili nde gelen
klielerden biri kaydeder (2005: 75). filmi bu basma-
meydan okur ve "Gabriel'in ailesini, Almanya'daki
aileler gibi iki ocuklu tipik bir orta aile olarak sunar." (75).
Her iki da dikkati ektikleri nokta, durumuyla ilgilidir.
ebeveyn "klielemi
gibi aile iinde 'dirlik ve dzeni' korumakla yerine" dinle megul
belirtirken (2003: 309); Hamm-Ehsani de, Gabriel'in ba-
(Mustafa Enver "patriarka! bir tersine", dinle ve
lmden sonraki yaamla, ailesini kontrol etmekten daha fazla ilgili biri
kaydeder (2005: 79), Din, birok sahnede, kendisini ya dua
ederken ya da duaya baba iin, "g nedeniyle
yerinden bir sonucu olan varolusal kargaa ile edebilme-
sinde manevi ve gvenin dua ederken kendisini
evinde hisseden baba, ve gveni hissetmesi iin da
kendisiyle birlikte duaya davet eder (79). Final sahnesinde,
namaz baba, arkaya, yara-bere iinde eve
dnen Gabriel'e evirir, ancak durumunu ne yz ifadesiyle ne
de herhangi bir soruyla gndeme getirmez ve yle der: "Beraber namaz
gzelolmaz Biliyorsun, filmler gibi bu hayat da bite-
cek." Hamm#Ehsani'ye gre, namaza yer
neler, hem hem de nceki sahnelerde yer alan iddetin
ilevsel olan incelikli bir mizah duygusuna sahiptir
(80)44 ise, Trke konujulan fina! sahnesinde, baba-
212 MELEZ IMGELER
hayat ve sinema sonucu ortaya mi-
romantik bir dil ve Trk popler kltrnn tabirIe-
ri ile yaparak, anne-baba -belki de
olmayarak- bir yeniden retmekle birlikte,
ve denetleyici' ebeveyn
(2003: 309).
Gabriel ile anne ve ile genle-
rin birbirlerini anlama ikinci ebeveyn
"anlamaz", Hamm-Ehsani'ye gre
ise da etmektedir. Almanya'da byyen gen
evin yeni evdeki
hayatlan da anne ve kltt, bu kltt
anlamak ve duymak zere yeterince belirten
Hamm-Ehsani, genlerin, Almanya'daki kltre uyum
etnik da bir sahip olma
suyla (2005: 81). ise
ebeveynler ile gen szlerle
zamana dek, ebeveyn genel olarak yeni nesillerin gereksinimle-
rini ve anlamaz olarak betimleniyordu; arnk dnp anne-babala-
ve ve 'teki'nin,
'Alman toplumunun' tasvir ve temsillerine ynelik bir da olsa-
ikinci kuakra. Ebeveyn 'en tekCleri, yani onlar iin
bir Bu ortalama Alman sunulan(lar)dan
ve kendi kendi ieren, yeni mellikler
ve anlamlar bir toplumsal kategori durumuna geldi (2003: 309).
ve bir yandan belli zerine giderken, yan-
dan tekrarlar. Filmde, gen gmenler ile su ve ara-
kurulan szkonusu bir rnektir.
Hamm-Ehsani, su
suretiyle etnik ilgili kullan-
makean syler. Ancak, ve beylik
sinemasal mecazlara yer olsa da, filmi, Trk Omrarbeirer
konusunda 1980'lerde ve 1990'larda Alman filmlerinden fark-
(2005: 73).
ve bir nemli Amerikan yap-
ve gndermeler ve bir buna da
cek olan erkeklik konusundaki temsil da edil-
,..

.
:(
:,1'
;'J
,
,
",
ULUSOTES; SiNEMA - i: -AlMANCllAR- 213
gibi, filmi ile Scorsese'nin Arka benzer-
likler Herhalde, bu benzerlikle ilgili ilk sylenmesi gere-
ken, her iki filOlin ynetmeninin gmen ailelerin
(Scorsese, ABD'ye g bir Filmler
ise belirtilen noktalarda ortaya
Arka bir duvara ve fii-
min ana figr Charlie'nin (Harvey Keitel) yer
8 mm. "ev grntleriyle birlikte perdeye gelir.
dan, birka sahnede filOlin erkek karakterleri sunulur:
Tony'nin kendi iki ya da Charlie'nin tek
bir kilisede bu sahnelerde ereve-
nin bir belirtilir. Bu karakterlerin daha
14 bar sekanSl izler. Arka su
ve ieren olay rgsnn mekan New York'un Kk
(Little ltaly); ve da bir gencda,
Hamburg'un kendine zg bir su
srdrrler. Her iki filmin finalleri benzerlik bulunabile-
gibi, ana figrlerinin de birbirleriyle -uzak- bir iinde
sylenebilir. Sakin ve Charlie, Gabriel'i, sorumsU!
ve fkesi ile srekli sorun
kuzeni lohnny Boy (Robert de Niro) ise Bobby'yi
Scorsese, Arka Sokaklar'da "uzun bir neesi ve
ele (Newman, 2005: 570). da ve zellikle Bobby
ve szlerinde daha fazla belirginleen ve nere-
deyse gibi grnen, ergenlik dnemine zg bir erkek
resmeder. Mennel'e gre, 've ana karakteri,
zamanlardaki getto filmlerinde gibi, ergenlikle
gen erkeklerdir." (2002: 147),45 Gctro filmlerin-
de, bu filmlere zg olarok,
iki alan-sokak ve ev- birbirinden ve AClSlz'da] Gen
erkekler, evde ve treninde gsrcri yaparlar, jestlerle day
(... ) ana karakter damestik alanda oyun oynar, rol yaparlar;
gcno filminin olan sokakm ise otantik grnrler. Getto fil
minin erkek karakterleri domestik gelenek ve bitiik
olan tesine geirmesinde yarar (152).
Ancak evin ait yani da bir
llfilm boyunca, ana karakterlerin
214 MelEZ iMGElER
delik etkinliklerinin ufkunun, hibit zaman gerekten de Hamburg-Al-
mna'nm etnik ervresinin ve mrnin "byle-
ce ilijkin ortak teyit gr-
jndedir (2005: 84). bir temsili ile de
belirten Ehsani, filmin, ve arka sokaklar-
da ya da okunamayan grafiti grimsi-beyaz kasvedi duvar-
yoksul ve harap semderde syler.
Bylece, ve jehir, karakterlerin "kendilerine ait",
tikIeri, evle ilijkilendirdikleri bir yer tersine, tehditkar
ve bir mekana dnjr (87).
Filmin ergenlik dneminde gen bir
gece Alice'in evinde karate filmi izledikleri, sinema sohbet et-
tikleri ve kanapede sekans, erkeklik
kilit neme sahiprir. Daha nce de ve uzun
ekimden OlUjan bu sekansta, sabit bir nndeki kanapede
oturmakta olan arkadaj, videokasetten film izler, birbirleriyle
ve birlikte uyur. Televizyon, nnde ve oyun-
culara evrili iin filmi Ancak ses
ve Bobby'nin takliderinden bunun bir sanat-
filmi Filmin berbat syeleyen Bobby,
"Scarface'i Yiiz] der; Costa, "zaten hep onu
Bobby bunun nedenini "nk orada kral
var ... Pacino'" Mennel'e gre, filmdeki genlerin djleri ve kimlikleri,
sinemasal grntler belirlenmekte ve bunlardan erkilenmek-
tedir (2002: 150)." ve ile Yiiz'deki erkeklik olgusu-
nun, cinsiyete toplumsal ilijkiIere belirten yazar jU
yapar:
Scarface filmlerinde (Howard Hawks, 1932; Brian de Palma, 1983)
gibi, ve sahipolunacak ya da korunacak nesnelerdir.
Gabriel'in eosta ile Gabriel, Bobby'nin eski
Alice'e ilgi duyar. Alice ekici bir arzu nesnesiyken, Ceyda korunmaya
muhta klzkardei temsil eder. Dikkat ekici bir biimde, romantik arzu
nesnesi bir Alman oyuncu ise bir
Alman (150-151). .
ve filmlerinin su ve iddet
dan ileri sren Mennel, itibaren filmin gerek
olarak ne Gabriel'in, erkekliklerinin elij-
..........
';.:f.

,:. ..
, ::.
<'''' . ,
ULUSTESi SiNEMA - i: 21 S
kili taleplerine entegre syler: ve
onun hOjgr, nesnesi Alice'e cinsel cesa-
ret ve jefkat, geleneksel kltrne ve dinine
iin ve bylece zg onursal kodlara
sadakat." (LS I). Yazara gre, ve
ironiklejtirilmesine filmin sonunda kahramanla
lendirilir bir hale gelir." (151).
ve gen erkek karakterlerin aolau kimi
ve biimsel zellikleriyle, yukanda da gibi, Arka
Sokaklar'!a benzerlikler Gemnden, filminin, estetik ola-
rak, kamera ve kurgu nedeniyle, Scorsese'nin
IBrianl de Pal ma ve IFrancis Fordl Coppola gibi ynetmenIe-
rin filmlerinin etkisini ve bu nc
hangi bir ironiye yer venneden gndenne sylerY Toplumsal
cinsiyet politikalan ise, yazara gre, Wim Wenders ve
Rudo!f Thorne gibi Alman aUleurlere daha
Bu ynetmenlerin birok filminde gibi, ve erkek kahra-
sorgulamadan kurallan belli toplumsal cinsiyer
sunar. erkek ejtop!umsal sabit ve ejit hete-
rosekse1 oluur. Gerekten de, kapanamayacak olan
uurum, Almanlar erkekler
erkek, Alman yerli ve Hollywood al-
bir olarak gsterilen anlallml erkekliklerinin
Filmdeki modern Trk ve Alman iin, bu majizm
ekici ve i olabilir, ancak nihayetinde
(185- 186).
Fatih ikinci uzun filmi (lmluli, 20(0), bir yol
ve genlik filmidir. ve sert erkek ve trajik
tersine, bu filme hafif, romantik ve iyimser bir atmosfer
dir. Hamburg burada, ynetmenin ilk filmini oradaki
asla bir biimde romantize edilir. Bu
romantizm, yolun sonunda bir dl gibi bekleyen
tanbu! iin neredeyse daha fazla geerlidir. Hamburg ile
yollar, nehirler, kyler ve ve birok insanla
karI1aarak geen uzun ve zorlu bir yolculuktur.
Hamburg'ta geirmeyi planlayan gen Daniel (Moritz
Bleibtreu), bir pazarda )uli'den (Christiane Paul), zerinde
2 6 MELEZ iMGELER
gnej olan bir Maya Efsaneye gre, kiji
kendi dzenleyebilmektedir. Daniel'in da bakan juli,
vakte kadar simgesi bir ve bu
kendisine gerek yegane kiji syler. Da-
niel'e ilgi duyan juli, "onun iinde, derinlerde bekleyen bir
jey" gnn Daniel, desenli
sokakta Melek'in (idil ner), faldaki
Ancak Berlin'den gelen Melek, geceyi Hamburg'da geirip er-
tesi sabah Melek'in Kprs'nn
randevusu Daniel, Kadjo'nun (Er-
nest Hausmann) otomobilini dn alarak gitmek zere yola
"[R]zgar nereye gtrrse" oraya gitmeye karar
ren juli, "lDluracak ilk araba ynm belirleyecek" Daniel
nnde dururj onun gen kendisinin
de oraya syler. bir sre sonra bozulan ikili oto
stop yapar; ilk bindikleri giden bir daha sonra
bir yk gemisinde yola devam ederler; ancak gemi grevlileri Daniel'i
suya anne3, ikilinin Yeniden Romanya
Macaristan'da otostopun pasaportu
Daniel'in geebilmesi iin juli ile evlenmesi gerekir. Gmrk g-
revlilerinin ayakst nikilhtan sonra bir mala yerin-
den otomobille yola devam ederler. Bulgaristan yaklaj-
ve bir kez daha Daniel otostop yapar
ve Berlin'den gitmekte olan (Mehmet otomo-
biline biner. Ancak, Almanya'da len cesedini bagajda
ve Daniel'in pasaportunun ortaya iki
gen adam Trkiye nezarete kendi
lkesinde defnetme ve belgesini
getirmesi kendisi serbest Daniel de
giden bir otobse binmeyi Bir mola yerinde Melek'le
Daniel, ona kprnn randevusu sy1eri Melek ise
gmrkt.eki iin bi.r emanet teslim etmesi
Daniel, Istanbul Ortaky'e juli'yi bulur. bit-
birlerine itiraf ettikleri iinde Melek ile bulun-
otomobil yanlannda durur ve hepbirlikte gney sahillcrine
yola
Temmuz'da, karayolunda Uzaktan gelmekte olan bir otomobil,
sol erite geerek erevenin biraz nnde durur.
arabadan aar ve kt kokuyu gidermek
t .
'. rL

ULUSTESi SINEMA - I: -AlMANClLM- 2 7
la, yalnuca cesedi.nin zerine sprey
O otostop yapmak zere yola Daniel,
da belirir. bir ardmdan arabaya binmeyi bajaran
geriye dnjle, geenleri btn anlatmaya
bajlar. yer ve Trkiye az !?ir mesa-
fe kalmljur. isa ve Daniel'in Trkiye birlikte,
Ilgeriye son verir ve kendi lIimdiki dner.
gneye yola ve Ceyda ilc Daniel ve
juli iftinin iinde otomobil, tarihinin kilometre tajla-
biri olan Kprs"nden (Lschburg, 1998: 144) geerken
kamera ykselir ve bir blmnn genel ekim
grnts ereveyi kaplar. Bylece, yolda film gene yolda son
bulur.
Temmuz'da, her nce yol ve yolculuk zerine bir gzellernedir.
Hamburg'da geen blm haricinde, srekli
yollarda ya da malalarda izleriz. Daniel, pejinden, Juli
Daniel'le birlikte olmak, cenazesini defnetmek, Ceyda
iin giderler. Sonuta gidilen yerin filmin
yola iin belli bir nedeni bulunsa bile,
kendisi daha fazla nem Bu yolculukta lkeleri birbirinden
ya da nehirlerin, yani yasal ve engellerin nemi
yoktur. iki lkenin
lilerinin satran sahnede, Fatih Ro-
grevli, Macaristan Daniel'e, pasaportu yoksa
syler; ancak gen Romanya juli ile
kendi ayakst evlendikten sonra teki lkeye ge-
mesi zor olmaz. Romanya'da ise, pozlar iinde
grnclkleri izleyicide bir gezi zetleyen bir
bme duygusu Romanyadan
mak zereyken, bir nndeki yarun kprde durduklan sahne-
de, ikilinin geen diyalog ve sonra olanlar da yeterince
Daniel, "Bu Bulgaristan der; juli "Sama. Bu dere T una
olamaz," diye verir; "zr dilerim, ama Tuna
O zaman demek ki olabilir" juli,
"Tamam Sonra?" diye sorari Daniel, arabayla
geriden zerinden suretiyle nehrin
den syler; ancak olamaz ve araba sulara
gmlr. Gerek Tuna nehri, yryerek yol almak zorunda kalan ikili-
nin birazdan Bu sahnede, Daniel'in, Trkiye'ye Ba-
2 B MElEZ iMGELER
rCden feriborla girmelerine iin ve gelenler nede-
niyle ]uli, "O zaman Elbe'ne dn. Git gazeteni ya da
oku! Bo ve geri dn!" szleriyle verir. Bu
Daniel'den karar veren ]uli, daha sonraki bir
sahnede, karayolunda "Hamburg-istanbul" bir
tabela ile iinden, daha nce de gibi, araba
yoluma karar verecek," der; ancak ilk duran araba Hamburg ynne git-
mektedir; iinden "O diye geiren gen arabaya binmez.
]uli, yoluna devam etmeli, her eye gitmelidir. Srekli
hareket hali, yol ve yolculuk, otomobil
Trkiye'ye gtrlen amca gibi, llerin de
bir deneyim haline gelir." T bylece, bir yandan g-
iaret ederken, bir yandan da devinimin. yolun ve
nemini olur.-49
Mike Featherstone, postmodernizm zerine metinlerde, sabit kimlik
dncesinin buna dzensizlik, ve me
lezlik gibi nem syler (1997: 239). Varolan
birok toplumsal model, giderek artan ve
yeterince irdeleyememektedir. herkes her
kes ve heryerde sz syleme postmodern yak-
ufkumuzun ve yerel bilgi vurgular. Bu
harekete ve ilikin metaforlar
olmu; yolculuk, gebelik, g, gemek ve yapmak, ken-
dilerine gnderme kavramlar haline gelmitir (240). Yolcu-
kez, kategorilerin merkezsizletirilmesine
kltrel dzensizlik dncesiyle postmodern kuramda
da yer kabul edilmektedir (241).50 Filmde, srekli
devimin iinde resmeden Fatih da, yolculukla birlikte gelen ge-
belik halini, Daniel ile ]uli'nin, ofr,
Budapete'deki ift, vd.) gibi, yol boyunca giderek marjinalleme-
lerini, getike yaayan kii1er haline gelmelerini, ufuk
genilemesini, yola noktadan ve yolculuk
srdke herhangi bir kltrel merkezin yrngesine zorla

Temmuz'da zamanda bir filmidir. Daniel ve ]uli, yolculuk
boyunca birbirlerine ve ve kimi
zaman Yolculuk, zellikle Daniel'in kendini kefetmesine,
zgyenini olur. Bir pasifist olan Daniel, onu hare-
kete geirmek iin ]uli'yi taciz eden ofryle kavga eder; bir otostop
-
. ,..
_:::."'" ,"'
'.,
}
. ;
';0";
.'
..
....
"
ULUSTESi SiNEMA - t -AlMANOlAR" 219
tuzaktan tfekle
bir iftlik sahibinin son anda kurtulur; pasaportsuz yoluna
devam etmeyi gze ahr; kendiSiyle birlikte gitmeyi kabul
ettirir ve gmrkteki nezarette onunla birlikte Btn
sonunda dl, kendisini kprnn bekleyen ]uli, yani
Yolculuk da, da birer deneyimdir. Featherstone, giderek daha
fazla atfedilen bir deneyim olarak yolculuk fikrinin, Rnesans'a ve
kadar belirtir (1997: 241). kltrnde, zellikle
sanat ve edebiyatta, devingenlik ile edici, hayat verici
zellikleri gl bir tema syleyen yazar,
deneyimin modeli olarak ve deneyim
(experience) kelimesinin kknn, denemek (to try), test etmek (to test),
riske (to risk) anlammdaki per'den (241, 267).
Daniel iin yolculuk, kendisi ve bir iin yapabileceklerinin
grmeye ve risk bir deneyimdir. nihayetinde
iin yapan Daniel, kavumak iin delen Ferhad ya da
Leyla'ya ve diye llerde vahi hayvanlarla
birlikte yapyan Mecnun gibi trl geer ve sonunda ]uli'ye
u szlerle ilan eder: "Kilometrelerce yol kat ertim... Nehirleri
geip, ... Hsrana ve ektim. Nefsime
koydum ve gnei takip ettim. Bylece senin nnde duruyorum. Ve
sana 'Seni Seviyorum' diyorum. "Si
bir sonraki filmi Solino (2002), ve da gndemin-
de yer alan aile, g ve btn filmlerinin ortak keseni olan genlik konu-
ilgilidir. iki film arasmdaki nemli fark, Solino'daki, ergenlik
cokusunu bir noktaya kadar srdren erkek kardelerin bir su ve iddet
resmedilmemelen, zamanda sinema tutkusunun filrnin
nemli temalanndan biri Solino'da, Almanya'ya g eden bir
italyan ailenin perdeye getiren Trk gmenlerin
Almanya'da ikinci temsilcilerinden biri olarak,
g deneyimi ve srecini kendi evresinden bir malze-
meyle anlatmak yerine, mesafe bir hikaye
la otantik olma konusunda
beklentisini de beraberinde olabilir. Ancak,
So/ino tam da bu nedenle eletirilmekten
Filmde 'btn millederin birinci kuak gmen iileri birbirine benzer'in
tesinde, 'bir Trk ynetmen Almanya'daki gmen iileri hak-
film yaparsa bu fena halde filmlerinin suyunun
,
ii
220 MELEZ iMGELER
suyuna benzer' var. Anna Magnani, pizza, 'Cinema Paradiso', New
York!u ailesi filmleri, sahil kasabalan, ne gelirse ...
'Solino' bir gibi (zgven, Radikal, 03.03.2(05).
Solino, gneyinde kk bir Burada
yajayan Romana (Gigi Savoia) ve Rosa (Antonella Attili) Amaro, kk
Gigi (Nicola Cutrignelli) ve Giancarlo (Michele Ranieri)
ile birlikte Duisburg ehrine g etmeye karar verirler.
Ruhr nehrinin elik ve kmr endstrilerinin yer bu
jehirde maden bajlayan Romano, k15a srede bu ijten
Gnejli kasabalanndan geldikleri bu gri jehirde taze seb-
ze bulamamaktan Rosa da roplamaya bajlar. Ancak
Romano, llgeri denemesi syler. Bunun
zerine, evlerinin kiralayan ift, Duisburg'un ilk
aar. Aradan geen zamanda ocuklar bym, Solina
verdikleri pizza hretini ve Gigi
(Barnaby Metschurat) ve Giancarlo (Moritz Bleuibtreu), bir yandan 10-
kantada yandan evde partiler dzenler. "Rock mzik,
serbest ajk ve hafif uyujturucular" ieren bu partilerden birine
olan anne ve baba durumdan olurlar ve Romano, Gigi ile Gian-
carlo'yu evden kovar. Katdejler, ikisinin de ocukluk olan )o'nun
(Patrycia Ziolkowska) Lokanta sahibi olarak roln b-
tnyle kupnan Romano, mjterileriyle flrt etmeye bajlamlj;
Rosa ise, yemek pijirmek ve temizlikle geen sonra yorgun dj-
Gigi, Ginneada'nun aksine, aile srdrr
ve bu arada film daver edilir. Ancak Gigi, Ro-
mano'nun kendisini olduktan sonra
ve lsemi Solino'ya geri dnen
annesinin iin dl trenine Birinci-
kazanan Gigi'nin dln Gianearlo bir gazereye filrnin ynetme-
gibi verir ve bununla da yetinmeyerek bir [elevizyon
gerekte kardejine ij teklifini kendisi kabul eder. Gigi,
durumu anlamak zere Duisburg'a Gianearlo ile Jo'nun birlikte
grr ve kardeiyle kavga eder. Solino'ya dnen Gigi, ocukluk
arkadajl Ada (Tiziana Lodaro) ile evlenmeye karar verir. ka-
rreninde iki kardej ve anne biraraya gelirler.
Gmen bir ailenin, 1964'ten bajlayarak 1984'e uzanan yirmi
tarihine eden Solino, kijileri ilijkileri bunu
bir lde melodrama zg bir atmosfer iinde gereklejtirir. Burada,
...
, .
ULUSOTESi siNEi\1A - i: 221
zerinde epeyce ve ailenin merkezi bir konumda yer bir
anlansal form olarak melodramla ilgili
te yarar Ne ynetici ne de ynetilen konu-
munda olmayan melodram karakterleri ortada bir yerde ve aile iinde ya
da kk bir kasabada, mevzi! bir sahibi ya da mevz iktidar-
iindedirler (Nowell-Smith, 1992: 71). ortaya yer,
miras yoluyla birbirine olan aile ve bireysel mlkiyettir. Bu,
Itkk burjuva ideolojisi" da rren ufuk-
patriarkal hak merkez! bir neme sahiptir. Bu
mlkiyetini ve toplum iindeki yerini stlenebilmek iin
onun gibi olmak Bylece, trajedide ok nemli bir soru
olan yasa ya da mejruiyet, isel olarak, "Bu ada-
mm (bizi) ynetmeye var "Bu adamm (bizimki gibi) bir
aileyi ynetmeye var dnjr (71). Aile
eylemin her zaman birebir ya da zellikle bir aile iinde
hallerde bile, aileye ilijkin iinden ahlaki bir evreni ner bir biimde
telaffuz eder ya da aileye ait "kijise! Oedipal
ynelir. Genellikle stn bu ev ii alan, genel-
likle erkeklerin stn retimin (... ) Tutku me-
orada, ailede, eylemin, retimin ve rasyonel bir dzenin
olarak, duygunun ve i kimlik ve arzu
aileye ait kejfeder (Lang, 1989: 5).
Solino'da, ev ile retimin i iedir. Bir aile ijlermesi olan Ama-
pizza anne mutfakta, baba ile ocuklar serviste ve
kasada olmak zere, herkes Lokanta, aileyi ve mlkiyeti biraraya
getiren bir iktidar Sorun, Gigi ile Oiancado'nun ya da ikisinden
birinin, mlkiyetini teslim ile ilgilidir. Roma-
no, Ruhr blgesindeki en nl restoran olabileceklerine .
Gigi'nin otelcilik ve ister. Ancak ne ne
de Romana ile Baba, sinema
Gigi'ye, aptal ekerek mi srdreceksin?" diye
sorar; Gigi, tutku ve heyecan gibi, hayatta pizzadan bajka jeyler de ol-
Baba, "Tutku ve heyecanla ne alabilir-
sin?" Her zaman kardejinin glgesinde olan ve herhangi bir he-
defi bulunmayan Giancarlo'nun ise, tek arzusu, bajta)o olmak zere Gi-
gi'nin onun elinden )0, Gigi'ye olan ij
teklifini neden kendisinin kabul Giancarlo jU
222 MELEZ iMGELER
verir: "Bana film yapar diye sordular. bendim.
Hayanmda ilk kez bir jey benimle ilgiliydi' Benimle ilgili! Bunu anIaya-
biliyor musun?" Jo'nun da onu Giancarlo
Rosa ise, bir ej, birinin
bir anne, hasra bir Romano, terk edilmij bir patriark olarak
mlkiyeti kime devredecektir? Kimsenin stlenmek heveslisi
Amato ailesinde, baba da dahil herkesi birer "kaybeden" olarak
mmkndr. Gigi, ancak iki film yapabilmij, sonuta
kasabaya dnmj ve ocukluk evlenerek iki ocuklu
bir haline gelmijtir. Televizyanda Giancarlo, hala kardejini
bir Ailesini bir arada tutmakta olan
lokanta iini srdrmekle beraber llpek iyi nk
"her yere ve da onun Pakis-
daha iyidir." Geen zaman, her jeye Rasa'ya
grnmektedir; anne, llneredeyse doktorunu gmecek" kadar
Almanya'ya g, aile yelerini bir araya getirmij,
ortak bir ama ve iinde srdrmelerine
vesile ancak aile
Sinema tutkusunun, filmin nemli biri belirt-
mijtim. Salino, havada film gsterisiyle bajlar. Gigi, Ada ile birlikte
yeniledikleri ve "Cinema Nuovo" verdikleri sinemada,
ailesine ve kasaba sakinlerine filmlerini Bu,
filrnin sonunda Sonra,
geriye dnjle 1964'e, Giancarlo ve Gigi'nin ocukluk
KUjlan kovalayan ocuklar, lm bykbaba, bir tenor sesi
ve Almanya'ya gitmek zere ailenin rrenle istasyondan .. Bu
ancak hayli sinematografik blmn ailenin Al-
manya dnemi gelir. Gigi bu dnemin en hOj biri,
sinema ile ilijkidir. Bu ilijki, Gigi'nin, Bay Klasen'in (Henmann
Lause), bir vitrine

kendisine
bajlar. Nazi ilijkin
bir film ekmek zere Duisburg'a gelen
Amam ailesinin verirler. Gigi, bir ekim
ellerindeki yetersiz nedeniyle sorun
ynetmen Baldini'ye (Vincent Schiavelli), oyuncak treninin birka
srekli birbirine ekleyerek yol gsterir ve onun sempatisini
sonra iki Giancarlo!nun Bay Kbsen'in
Sper 8 (mm) film alma Gigi'nin bir sre
nezarette Giancarlo'nun
-,.-
"'1'-
r."
.,.1
'" \ i
'.'-
. ,'-'.'.. --
',..
','
ULUSTESi SiNEMA -I: "AlMANClLAR
H
223
ondan geri alan Gigi, zr dileyerek Bay Klasen'e verir ve bu
Bolex marka film onun olur.
Gigi'nin bu kamerayla Hepsi ilk filmi Ruhr
Film Festivali'nde dl Solino'da ikinci ve son filmi
Duracak ise kasaba cOjkuyla izlenir. filmde,
kameraya Jo, sz etmektedir; ikincisinde ise,
kasabadaki bir cenaze treni sabit dunmoyan bir neden
komik anlar Duisburg'da
ektikleri filmin set grntlerinden pizza
geirdikleri sahnelere, btnlkl bir sekans olujturur. Gigi'nin ilk
filmini Gigi ve bahe yenileyip
perdesini sahneler ve finaldeki seyir sahnesi
rudan sinemayIa ilgili Solino, iki kardejin birbirine
ve beyaz duvara ykselerek seyirci
glgelerini ile biter ve siyah bir zemin zerinde son
belirir. Gigi'nin sinema tutkusunu vurgulayan, sine'
kendisine bir sevgi gsterisi gibi btn bu
anlarla, film, hedefe ancak dtstlkten de vazge-
memij karaktetinin yenilgisini bir biimde telafi ermij, hayal
hafifletmij olur.
Fatih olgunluk filmi Duvara ve son-
raki iki filminde Altona'ya, bu kez bir tutku hikayesi ile geri
dner; ancak Hamburg'ta bajlayan filmin hikayesi da iine
alacak biimde devam eder. Berlin Film Festivali'nde,
yirmi iki film ne dln alan
"en iyi film", Ilen iyi ynetmenn, Ilen iyi grnt ynetme-
ni" (Rainer Klausmann), Ilen iyi erkek oyuncu" (Birol nel) ve Ilen iyi
oyuncu" (Sibel Kekilli) en sinema
dlletinden biri olan Lola dllerini; en iyi Avrupa filmi-
ne verilen Felix dln

iki buuk milyon avro bteli
bir Alman (Tzel, RadikaL, 29.05.2005) ve Al-
manya'da, konusu gmenlerle ilgili halde gije elde eden
ilk film 2004'te bu lkede 750 bin kiji
izlenir,s2 Trkiye'de de filmin 28 gsteriminin sonunda
toplam seyirci 294.273 olur.
5J
filmler'in genellikle ilgi
ABD'de 2005'in gsterime giren filmi,
en ok izlenen yer

Bir lemenin ilk filmi olan Duvara ajk zerinedir; Berlin Film
Festivali'nin jri yelerinden Frances szleriyle, "birok
224 MElEZ iMGELER
filmin de birok harika bir yolla syleyen,
gl ve modern bir biimde anlatan" bir filmdir." sinemasal
olarak ilk dnemine benzeren ve onun kendinden nceki
tarz btn ynetmenlerin yazan Stanley
man, ver, kesmelerine (jump
ve dikkati eker.1<i Kuksekizinci Londra
Film Festivali yer alan Elveda Lenin
filmin Alman yeniden birlemesinin iyimser versiyonu, Duvara
ise bunun aynadaki grnts ifade edilir ve filmle ilgili
lendirme "birka rehin alan ve kimi
errneyen, modem Almanya'ya yznze arpan bir film." (Roddick,
2004). Weekly Godfrey Cheshire ise, LI. Dnya
Avrupa byk dnemlerinin 1940'lar ve
50'ler, Fransa'da 1960'lar, Almanya'da 70'ler- bir tt kollektif
kimlik krizi iinde syler ve devam eder:
Duvara krizin ima ediyor. Ancak bu seferki, gen ve
muhafazakar ve liberal gibi, geleneksel Avrupa iindeki
unsurlar bu roplumlarla onlara hem ieriden hemde
meydan okuyan kltrler ortaya bir kriz. (... )
daha otuzlu yalann Avrupa, yeni bylesine umut vaat
eden ok az ynetmen grd. Etnik (backgro"nd)
yenilikler hesaba katmamak olmaz. Gerekten de
filmini Trk zerinde ve
gldr ile trajedinin i ie ok ciddi ve gl filmlerden
Bu, en filminde de benzeri bir fzyonu
(erime, brupnyor. Bu da, herhangi bir
biimde yeniden muhtemelen siyasal ve kltrel
bu tesine gemekle mmkn
gsteriyor. 57
Fatih da, filmin kendisi iin yeni bir deneyim ve Ber
Iin'de dln nemini itiraf eder:
'Duvara benim iin yeni bir rarz oldu. reki filmlerimden Bu
filmde ilk kez byle kendime air bir rarz (... )
Daha nceki filmlerimde Amerikan, filmlerine, Yeni Gerekilik
zendim. ilk kez 'Duvara ekerken kafarnda bir
(... ) Alman ve beni uzun sre fazla ciddiye
..
1
0
":0"
,.
. ,
ULUSTESi SiNEMA - "AlMANC!lAW 225
almadilar. ve iyi, 'Temmuz'da' ve 'Solino' iinse ok
kt ilk filmi 70 bin, ve
kt bulunan ikinci filmim 'Im Juli'yi 600 bin izledi. Almanlar beni
ciddiye Beni ocuk, maskot olarak grdler. O nedenle dl
nemliydi. Onlara adeta bir cevap, ders oldu 2004: 5, 7).
Duvara gerekten de yepyeni bir tarz dener. Gldrden
trajediye, melodramdan "sanat geni bir
paze iinde, bir anlan formundan filmin cazibesi de bu
Melezlik sadece anlan i
ie gemesinde filmin rock'tan rap'e, Trk SJnat Trk
hafif ve arabeske, mzikal bir yelpazeye sahip ses
da biimde hissedilir. Duvara mzikal terim
ler kullanarak, izleyicisini (swing) ve (rock), kucak
ve syleyen Dana Linssen'e gre, belli bir zihniyeti,
yani (fuck ya,,) zihniyetini, "kendi kendin yap" zihniye
tini ve nihayetinde, bugnlerde ya da evreci akti
visrlerden ok olmayan bir biimde Alman punk
wave) kendisini toplumsal olan bir hareket olarak gibi,
"daha iyi bir dnya zihniyetini benimsemesi nedeniyle y-
netmen Fatih Akm filmini bir punk.fiIm olarak tercih etse de,
bu saul bir filmdir
5B
Linssen, btn kartn, Duvara
bir soulfilm belirtir. Trke ve punk rock (melodisiz)
paralar, izdikleri ya da iin film
gerek bir Film btn melodrama zg aralarla
ele ancak melodram da Duvara zamanda
trajik ve komik ve toplumsalgerekidir. Mizah duygusu filmi kendi
kunanr; trajedi ak hikayesininin gzn aar; ro-
mans umut verir. Geleneksel mzisyenlerin syledikleri Brechryen
aralar, hikaye rgsnde bir teslim olmadan nce de
riniemesine dnmek ve nefes almak iin izleyiciye sre


nm Trker de filmin kaynaklar nedeniyle sahip geni
yelpazeye ederken, "Fassbinder'den eski Amerikan me
p"nk'tan arabeske ok bir alana gndermelerle besle
nen, tuhafbir sz eder. ( ... ) Ona gre, ynetmenin
"irkiltici masal kipine hikaye
da kendi ve "seyircinin filmi
izlerken bir ip gerilmesinin bir nedeni ldei
bu"dur (Radikal iki, 14.03.2004).
226 MElEZ IMGELER
Duvara eskimil kavramlarla ifade etmek gerekirse, hem "yaban-
Ci" bir film gibidir, hem de "yerli" bir Bu meleziik, filme
ne tam ne de tam bir yerlemesine izin vermezi
ona trl, hatta yepyeni bir kimlik Bulvar gazeteleri-
nin nc sayfa haberlerine benzeyen hikaye rgs, ve yerli
trlerde, ancak btnyle popler yer ses
film, gerekten de, daha nce pek ok melOOramda ililkilerden,
tutkulardan ve sz eder. Ancak bunu yeniliki
ve raze bir biimde yapan Duvara "kimlik" fenomeninin ne denli
bir mesele llak" zerine syleneceklerin
henz gsteren ve "gmenler"in oradaki havadan ve
buradaki ilgili, zamanda buradaki bizlerin de bir biimde
iinde yer bir filmdir.
Duvara zoraki bir oyun gibi bir uoyun"daki
geen tutkulu bir
dnmesini, bu daha sonra belirsiz bir gelmesini ve
"resmi olmayan" bir Ham
burg'da ve intihar sonulanan
Cahit Tomruk (Birel son vermek istiyorsa
lmesine gerek bir yere giderek bir yap-
neren szlerine kulak asma!. Klinikte
ve aile evinden kurtulup zgrce keserek inti-
hara eden Sibel'in (Sibel Kekilli) sonucunda onunla
evlenmeyi kabul eder. ift, Cahit'in kk dairesine
Cahit zamanla Sibel'e anlam kazanacak,
Sibel de Cahi,'e fark edinceye kadar erkeklerle bir-
likte olmaya devam edecektir. Sibel'in bir gece, evine
bir barda iki ierken, Alman Nico'nun (Stefan Gebelhoff)
gen ilgili szleri nedeniyle fkelenen Cahit ldrr ve
hapise girer. Ailesinin Sibel ise kuzeni
(Meltem Cumbul) gider. Sibel zor gnler ancak
daha sonra dzenli bir olur. Cahit hapisten ve Sibel'i bul-
mak zere gelir. Sibel, bir adamla birliktedir ve kk bir
Ancak Cahit'le, onun otelde
Mersin'e, yere gitmeye karar
Cahit, Sibel'in de kendisiyle birlikte gelmesini ister. Cahit'in
otobs hareket eder; ancak Sibel gelmemiltir.
filmi, birbirlerinden rragedyadaki koronun gren
bir olay rgs ., -
,

".i ;..-.
,-::.t-
:t'o.
,
ULUSTESi SiNEMA -I: -ALMANCilAR 227
dan her biri kendi iinde belli bir anlam sahip ve anarda
geldiklerinde ilerlemesini Sekans-
birbirinden etkisi yaratma
ve dramatik n zaman zaman gerilimin
mesine, izleyicinin yarar. Birinci ilk
sekansta, Cahit'in intihar ve Sibel'le Byk
bir barda toplayan ve bir duvara arpan Cahit'i
daha sonra bir klinikte grrz. Cahit, psikiyatrla ve Sibel'le
dans etmek, yapmak Sibel,
Cahit'i kendisiyle evlenmeye ikna etmek iin bir kez daha keser.
gelen sekans, Cahit'in olarak
(Gven Sibel'in ailesine istemeye gitmesine,
gelmesine, Trk-Alman "gmen filmleri"nin
yer alan trenine ve Cahit ile Sibel'i evlendihen
sonraki ilk gnlerini evde ve mahalledeki kuafrde, diskorekte
ve barda grmleyen sahneleri ierir. nc
sren ve sakin atmosferini giderek kaybeder.
ve cinayet" zetlenebilecek bu yeni sekansta, Cahit Sibe!'e ilgi
duymaya onun giysilerini koklar; Sibel, kurgunun hakim
mzik videosu bir sahnede (Sezen Aksu'nun "Yine mi
iek" erli biber masaya iekli
bir n yerleltirir, peynir ve kavun dilimler, bardaklardaki ze-
rine su ekler.

yemekte Cahit'e, annesinin "ocuk yapacak
diye Cahit llbirka tane nerir; ancak
bel'in, annesi ederse ona
ve o zaman kolayca belirtmesi zerine Cahit masadan
kalkar ve evi terk eder. Sibel'i daha sonra bir diskoda bulan Cahit, ken-
disinden zr diler. Bir sahnede Cahit'in, rasgele
ile ilgili yorum yapan Nico'yu ldrmesinin Sibel
leklerini keser; ara ekimde bir Alman gazetesinde "St. Paul'de
cinayeti" grrz. Sibel'in yakar; ailesinin
Sibel, Cahit'i hapishanede ziyaret eder. kahverengi,
ve siyah gibi koyu ve renklerin, sert
bu sekansta, cinayet sahnesinin ses ykselen,
Roman (Mustafa Alnoklar, i 997) filmden Sevdam"
da film atar, arabesk bir
ruh
Duvara bir ve bir ney taksimiyle dr-
dnc sekansta filmin hikaye rgs "Yeni bir hayat
B MELEZ iMGELER
ve melankoli" gibi bir sekansta, kesti-
rerek grnmn Sibel gelir.
gen onunla otelde oda grevlisi olarak Si-
bel, Cahit'e mekrupta, renkli ve hayat dolu bir
ancak burada tek kendisi ve kendi-
lerini belirrir. Gece ekimlerinin sekansra,
arka sokaklannda kendinden bir biimde
Sibel. tecavze ve bir taksi ofr
ey taksimiyle birlikre, Cahit ile Sibel'in hayata
ve Bu hapishaneden
Cahit, Sibel'e olan tutkusu sayesinde hayatta ba-
itiraf eder ve onun nerede iin abisi
maz'la (Cem giden Cahit, nce bulur.
Selma, Sibel'in bir sevgilisi ve Cahit'e ihtiya duyma-
syler. Sibel'i ok nce onun kendisine
sevgi ve g anlatan Cahit, Selma''l3, ikisinin girecek
kadar gl olup sorar. Cahit ve Selma, Cahit'in otelde
mizansene getirir:
odada Cahit ve Sibel, bir ara, parlak bir gn hakim
balkana banyodaki f1oresan
ii gece bile bsbtn karanlik Cahit bir gnde
caddelerinde yrrken, Sibel evinde, bir yatak bavulunu
Cahit Mersin otobsnde, penceresinden
bakarken son girer ve orabs hareker eder: ve kklere d-
Solist ner), adli ayakta sylemek-
tedir; mzisyenler selam verirler. Filmin son
Zinaba'nm uLife's What You Make It" rock
belirir.
Fatih Akm'm filmi, da gibi,
farrnlara mzikal farkli
karakterlerin i ve mizansende gibi ne-
denlerle zengin ve ok katmanh bir Dut.lara
iindeki erkek intihar nedeniyle, soru-
nunun ve ana bir usanar filmi" gibi
Cahit'in nemli bir nedeni, bir zamanlar ok
kaybetmesiyle ilgilidir; ancak bu bilgi, ocra ve
limdilerle birlikte (Maren: Striebeck)
yrmeyen bu karakterin ve nihilizmini
iin yeterli Sibel'in inrihar ise, son derece somut ve acil

.
':,.,
..
,'.
:../ i.:':
r 'p ! i
ULUSTESi SiNEMA - r: 229
bir nedenle ilgilidir. Sibel, aile evinden ve zgrce
ister. Fatih da gibi, ve erkek bir iindedirler
ve kendilerini bulmaya filmin sona noktada, yeni
ancak bundan memnun mudur, erkek
ise, kklerine, ve kendisinin yere dner,
ancak oraya bir adam olarak gitmeZi hala srmekrediL"
(Deutsche Well, 14 2004). Bu ulu finali nedeniyle, filmi "sanat
mmkndr.
Duvara zamanda popler bir biimi olarak melodra-
ve erkek kardqin sz sahibi ol-
geleneksel bir ailede kendisini hisseden Sibel'in z-
filmi, parriarkal zerine kurulu bir fil-
mi "ne Melodramla filmi "ni,
ya da popler bir olarak ve her trsel bir
erevede mmkndr. filmleri, merkezinde bir
karakterin -ya da karakterlerin- aile, evlilik, aldat-
ma, annelik gibi ele
filmlerdir. Duvara bir Cahit'in, yani erkek karakterin
hikayesini ise, zellikle ikinci olarak Sibel'in,
yani karakterin hikayesine Sibel, baba evinden, yani
patriarktan kurtulmak iin

aile kurar, daha
sonra Cahit'e olur, ancak istemeden de olsa ondan ve bu
kez yeni bir "aile" kurarak anne olur. Evlilik, cinsellik, ve annelik
gibi evresinde dnp izlenimi
filmin cinayeti" nemli bir
turur. Bu uzamsal erevede yer de neden olur. Ham-
burg'da bu ve hikayesi,
bir Ilkara sevda
l1
dnr. cinayeti" ile balayan
Sibel'in (tecavz, bir-
likte filmi Ancak
arada nemli bir fark Asuman Suner'in de gibi,
Duvara biri, hedonizm
arzusunu (2005: 19). Film, Sibel'i arzusunu
iin Gen ilk aylarda-
ki dnemini, herhalde en biimde "kara sevda"
Sibel, bu dnemin filmin
na geri dner; hayatta ve kendine yeni bir hayat baanr.
Duvara anda hem bir hem de bir erkek
bunun film ve melodram
230 MElEZ iMGELER
nk da
gibi, aile, ajk, evlilik, aldarma, ve annelik gibi, daha ok ka-
hikaye rgslin ilerleten
neden-sonu ilijkisinde nemli rollerinin anlatl, daha makro
bir dzlemde karakterin zgrlejme, kendi zerinde durma
ve patriarkinin olmama mcadelesiyle ilgileniL Erkek melodra-
nk intihar girijimiyle bajlatan Cahit, aile kurmak
gibi, patriarkinin temel beklentilerinden biri konusunda isteksiz ve
Sibel'in onu bu nedenle alay konusu
gururunu cinayetle onarma ve bunun bedelini demesi, Sibel'e
dnmesi ancak yeniden ondan yani Cahit'in, kendisinin
ve elijkilerine ijaret eden hikayesi, onun erkeklik
krizi iindeki bir karakter olarak temsiline yol aaL" Duvara
ve bir tr sentezi gibidir; nk bir yandan aile
dramatik gibi grnp zellikle ilk
gerilim bu birimin yandan zellikle ikinci
aileden uzaklajarak daha biimde Sibel'in ve Cahit'in
kendilerine ve ilijkilerine Wimal Dissanayake, Asya ve
ailenin gze arpacak biimde yer syler (1993:
4). Ancak Asya konu haliyle, aile ile ilgili varsa-
nemli Batl ynermenin
konu, genellikle aile bireydir; oysa Asya melodram-
ilgiye neden olan en nemli unsur bir birim olarak ailedir.
bir biimde ifade edilirse; melodramlannda incelenen, ailel'le ilijkisi
bireyin kendisidir; oysa Asya ilginin oda-
ailenin kendisi yer al" (I 993: 4).
Fatih filmi, bu iki melodram hikayesini, iki
kltr temsilen birbirinden farkli iki jehirde anlatarak
Suner'e gre, Duvara iki blme ilki, Hamburg'da geen
hafif ve romantik komedi, daha sonra traje-
di. Ona gre, hikayenin gerekte ikinci blm
se bile, bu jehrin grntleri filme hakim olur (2005: 19). Bunun bir
nedeni, belki de tekinsiz bir arzu
nesnesi gibi resmetmesidiL Hamburg filmde, ynetmenin
ajina bir yerdir; birka ve daha ok i
mekanlara (ev, hastane, bar, disko, kuafr) ilijkin grntlerle perdeye
gelen, fazla kalmayan bir evresidir.
Buna Istanbul, i ve mekanlanl'la
lu'na uzanan gzergah, Byk Londra Oteli, Caddesi, vs.) merak
i:
,
ULUSTESi SjNEMA - i: "AUv1I\NCllJIR" 231
egzotik bir jehir gtnmndedir. btn melan-
kolik mekana daha bir neden olan
genel ekim lekleriyle ve zellikle gndz ekimlerinin
grntleriyle, filmde, heyecan verici ve yeni bir
bul'la Bu yenilik, bir yandan, karakterlerin duygu-
suna eder. Fatih zgven, filrnin "daha daha
ikinci Sibel'in kesilmij androjen bir figr, neredey-
se bir olarak kklere
"gerekten lonun' bir kente anlamlar
syleL Yazara gre, "IBIuradaki 'yas', bir toprakta
her jeye kk hatta belki daha iddial, bir
diyaspora'nin yaSl olabilir." (Radikal, 06.05.2004). Ey-
lem filmin kltr
ve Trkiyenin Sibel iin bir lke gibi
nu ileri sren Anthony Lane de, filmde yer alan gerek yolculukla (Ham-
karakterlerin i gereklqen yolculuk
daki ilijkiyi ve dnjm jU szlerle
Bu grltc sessiz sonuna ne kadar yol glkle
inanabilirsiniz. Griye alan kuzey banliylerinden
uzanan bir yol bu; zamanda,
nem benzeri bir sersemletici ve bir huzura
da alman biryoldur (2005,146).
Duvara bir kez daha gibi, Fatih filmlerinde
nemli bir yeri

Onun mzik
lar gibidit: ve birlejtirir, herhangi bir ya da
durumun ortaya vesile bir duygudan geiji
mzik, dnemleri ve bir araya getiriL
64

Duvara ok mzikal bir film syler; ona gre Duvara
Uaafar, 2006: 5).
Bu filmdeki dnyaya daha fazla bakmak ve
belirten ynetmene gre, bir sonraki filmi istanbul Ge-
mek (Crossing the Bridge, 2005), "Duvara daha onun
daha gen kardeji"dir (5). Oniki mzisyen, bej mzik ve bir dans grubu-
nun yer otuziki mzik icra Kpryii Gemek,
bir biimde bakan bir mzik belgeselidir. Film, ereve
bir sesin syledikleriyle "Konfys der ki; yeni bir
yerdeki kltr, kafa ve seviyesini, derinlikleri, anlamak
232 MELEZ iMGELER
iin dinleyin der. o yerle ilgili her
der." Bu, daha sonra
siyahend bir mzisyenin sesidir. Filmin gerek
ise Einstrzencle Neubauten Grubu'nun Alexander Hackeldir.
ilk kez Duvara vesilesiyle ve film iin mzikler
kaydetmi olan Hackc, o gnden beri bu ehire ve
benim iin bir gizemdi ve hala da yle. Bu yzden,
belki bu yolla onun zebilmem umuduyla, seslerini yaka-
kafama koymu[um." ya da Ilgizem" gibi kavramlar,
oryantalist bir da,
Kpn'yii Gemek, iini fe ra atacak ve Fatih beklene-
bilecek bir okseslilikle srer. edilen mziklere sesleri
ve grntlerinin filmde sz alan mzisyenler, ynetmenin de
emin dile getirirler.
65
bir dzine mikrofon, bir bilgisayar, gerekli ve
yksek kapasiteli sabit disklerle" olan Hacke'nin ilk
randevusu, underground grubu Baba Grup yeleri,
"iinde atmosferin, hi de yabana
mayacak oranda iin seyreden bir
teknede almak Bunu, olmaya
mak" ve "gebe toplum" gibi gndeme getiren bir izler;
Orient Expressiaos sahne ve grup yelerinden birinin
zerine derinlere
ve kavramlan erevesinde bize pek de sorun olmuyor.
Ama bu, bir kpr kurmak gibi nairbir kavramdan
ibaret da diyen ve ikisinin asla bir araya
syleyen dnce bence ok sama. Bu, mevcut
iktidar evrelerinde ayakta tutulan tarihsel bir yalandiL (... )
in'e ya da her nereye gidiyorsa oraya kadar
da Los Angeles'a kadar ne

kefetmeye ile belirten Alexander
Hacke'nin syledikleri de onaylar niteliktedir.11i
acele etmeden arka ve oradaki
anlatan Alman mzisyen, diskolan ve underground
barlan ile Hamburg'un Kiez semtini belirtir.
Ona gre, "yeni gruplann cover paralan
'.
Jt.
ULUSTESI - i: "ALMANCllAR" 233
ce gerek bir rock Duman,
Replikas gibi gruplardan ve gen
Erkin Koray'm yol vurgunun
dmdan, Hacke, siyahi aramak zere" Anadolu
geer. Alman mzisyen, Asya Ceza ile ve byle-
ce rock mzikten rape geeriz. Bu en ilgin biri,
uuruma gl
gerektiren szleridir. Hip hop'u ilk kez
i1kokuldayken anlatan baba, Eric Clapton ve Jimi Hendrix'lere
biri olarak bu syler ve devam eder:
"Zamanla, Trkesini falan dinlemeye ki
poptan daha Bana gre hip hop anda Trkiye'nin
olan mzik." izleyici bu nedenini zmeye
Anadolu birinde, Dinliyo-
rum Gzlerim bir rap breakdans yapan gen-
lerle Style Breakers) sitem ie-
ren szleri ve genlerin kendilerini ifade biimleri, Berlin ya da
Hamburg gmen genlerin hip-hop'la
Anadolu'dan g edenlerle Almanya'ya g edenler,
bir alt-kltr olgusuyla birleirler. ve Hacke, Selim Sesler
iin mzisyenin memleketi giderek aIt-kl-
trlere sahici ilgiyi bir kez daha ifade etme bulurlar.
Hacke'nin nfusunun belki te ikisi ve
Romanlar sarho olmak bir
szl meyhane ve Alman mzisyene gre, U[B]u
lence ortaya mzikse bir
izleyen bir Roman sesleriyle
Sokakta mzik yapan Siyasiyabend grubu, filmin en
kefini oluturuL yelerinden birinin, "[Blunu tercih
diye grup, "Taksim
oradan Kltr'n nne, Mis Sokak'a, daha sonra Emek
ve Galatasaray Lisesi'nin nne, Galatasaray Meydam'na, oradan
Odakule'ye kadar byle itilip, itilip Tnel'e Gru-
bun Tnel'de izin verilir; nk "[Slokak
biridir" ve "buradaki oyunu ierisinde
da bir rol olsun Grup yelerinin
bu blme bir baka sokak mzisyeni, Nur Ceylan da bir trkyle
Gmenlik deneyimine sahip biri olarak sokak mzisyen-
lerine ve onlann filmde yer, nem
234 MELEZ iMGELER
tesadfi nk, Jon Bird'n gibi, "evsizin ve g-
menin ortak deneyimi yersizlik duygusudur." (aktaran Morley, 2000: 26).
Otoritenin, evsizlerin kamusal alandaki kafl
eden Neil Smith de. onlan bina ve yoksul
mahalleiere, ve marjinal mekanlara amala-
yan kurumsal abalar sonucunda, evsizlerin grnrlklerinin kamu#
nun gznden srekli silinmeye belirtir (aktaran Morley,
2000: 27).'" inanan Siyasiyabend
mzisyenlerinden biri, hangi
sal temelden olursa olsun hizaya belirtir; an-
cak yandan, szlerle resmetme-
sine veren bir hayat bilgisine sahip da gsterir;
Tinercisi de gelip oturuyor, oradan geen, byle elinde laptapuyla
falan giden da bir arada
rabiliyoruz. Hatta bazen biz aradan ekilip
Onlar, kendileriyle bir hesaplan var, gryorlar. Ama taraftan da,
sokak bir behsedemeyiz yani.
... (... ) Oraya zaman

sokaktaki mzikten yasaklanan geer. Aynur'la
lacak kayalar iin onsekizinci kalma bir hamam seilmitir.
Hacke'ye gre, katedraller gibi, da bu
iin Aynur'u, Krte paradan sonra, bir
zamanlar ambargo olan Orhan Gencebay izler.
Hacke'nin, en byk Trk idollerinden biri" szleriyle
Gencebay, "hi sahne almamCi halde, film iin unplug-
ged sylemeye ikna Arabesk hep
kaydeden Gencebay, mzikte yapmak
teknik daha nce ve da
belirtir. Kendisinin Trk zengin-
Ietirrnek ancak buna hanrla#
mn Gencebay'm son szleri ile kendisinden sonra perdeye gelen
ilikilidir: "Bunu yaparken zedeleme
dik ki. o miras kltrmz gibi, abide gibi duruyor.
zaten hepimiz koruyoruz." Bu szlerin Hacke'nin de
Byk Londra Oteli'nde, Mzeyyen "Haydar Haydar"
trky seslendirirken izleriz
61
Bir yandan olmaktan sz eden
'i,
..\.
ULUSTEsi SiNEMA - i: "AlMANCIlAW 235
Senar, yandan sanat nedeniyle kendisi iin zel bir
gece dzenleyen Sezen Aksu'ya eder. Aksu'ya, Minik
1978) filminden grntlerle geilir.
68
Bu arada,
Ceza ile Ayben'in Sezen Aksu'yla ilgili araya girer.
Fatih bylece birbiriyle d-
nemler ve mzikler i ie geer, sreklilik Alexander Hacke,
Iibir gibi Aksu'nun, llonlarca
pop ve klasik Trk musikisini belirtir.
Aksu, seksenlerde bir "bugn varolmayan
bir behseden gerek bir klasik"le filme Hacke'nin
filme de veren

Alexander Hacke "bu bysn zerneden, bel-
ki sadece yzeyini biraz ancak kesinlikle
olarak" Fatih tam bir fzyon
kulak verirken her trl sesten da
ihmal etmemitir. Hacke'nin otel vantila
tr ve sola dnerken, pervanenin ynn ayarlayan zerindeki
menin sesin bile filme mzikal bir
Filmin sonundaki elik eden "Music"
Sertab Erener yorumu da, herhangi biimde bir bir
"sonsz" retmenin tersine, fzyonun
haline gelir. Ycel'in de bir biimde ifade gibi, Kpriiyii
Gemek, "[Tlm duygusunu
ta, 'saf korumakta son derece bir belge-
sei' ya da 'yol filmi' trnde bir mzik belgeseli"dir (2005: 45).
Fatih Kpriiyii Gemek'te, iinde bile daha nce
fark etmediklerini itiraf ettikleri bir petdeye getirir:
"Filmden sonra yeniden bakmak duydum."
2005: 88); nicedir
bu nicedir onun yzme
ve bunun bana ok iyi syleyebilirim." (Trker,
Radikal iki, 29.05.2005); "Bu geimsiz gurbeti bizi
var olan, belki hi bir hayat gerek-
Radikal 5.06.2005); "uzun
ve mzik takip eden birisi bu belgeseli
ekebilir miydi? En bu ekebilir miydi?" (Ycel, 2005:
44). ancak bir yandan bir
onun Bu ynetmene, kendisinden sz
236 MElEZ iMGElER
ederken klijelerden tarihi bir metropololarak'
bakarken belli bir mesafe koyabilme sylene-
bilir. Fatih zgven'in de gibi,
nispeten yeni ve kadar
onun kendini ereve hikayedeki Alman
mzisyenin yerine en eskisi Sezen Aksu olan mziklerin
de bizler, bu jehirde yajayanlar iin yeni mzikler normal.
(, .. ) filme bu jehirde pek ve koyu
t3rtlmasl ya da sen bizim neyimizsin' yerine gerekten
jehrin ritmini yakalama hakim (Radikal, 2.06.2005).
Fatih da, ve benzeri grjlerin, filmiyle ilgili
en gzel szler ve bu ijaret edilen
temsiline ilijkin mesafeden
syler. Filmde, ve gstermeye
belirten ynetmene gre,
Hem bir seyircisi var bu filmin, hemburadaki seyirciye de hitap
ediyor. ayn sistemden gelen seyirciyi etmem Bu da
zor. ne o kartpostallarda
k.itsch yani (Uristik, ne de globaIizmin Yani bir yabancmm
izleyip de, 'Aaa, ok modem, bizden ok demesi
Onun ikisinin bir ulara gittim (Tzel, Radikal,
29.05.2005)
Kpry Gemek, yorumlarda Wim Wenders'in mzisyen-
ler Ferrer, Compay Segundo, Ruben Gonzalez ve arkadajlanyla
ilgili nl filmi Social (1999) ile
filminin, Social olarak
belirten and dergisi Ali Jaafar, Wen-
ders'in filmindeki eski taksilerin ve purolann yerini bu filmde
ve nargilenin syler. (2006, 5), Fatih ise grjte
dir:
\Vim \Venders, bir Alman olarak Kba'ya gidiyor, turist. O ne kadar
seversc sevsin, Ry Cooder'la bir olarak gidiyor. Ben
bahsediyorum, birincisi bu. Buena Vista tek bir grup,
benim filmde 13 figr var. "Buena Vista" siyasal bir film bir film.
:.;:..
C-
-'.
',-
.

ULUSOTES; SiNEMA -I: "AL.MANCJLAW 237
Benimki siyasi. \Vim Wenders var, ama bir
(Gkrrk veapan, 2005: 54).
filmini siyasi yapan en nemli unsur, onun Ali
Jaafar, sonra ve jimdi Kpn'iyii Gemek'le, si-
nema en kltrel diyalog ileri srer;
Kpry Gemek, bir biimde II Eyll "bizler ve onlar" miti-
ni pazara (2006: 5). Fatih bunu
gene ve iyi ve kt, Mslman ve
olarak blmeye Bunu 500 nce Benim felsefem
DJ'nin gibi, bir sorun yok, nk bunu
halledebilirim.' Her jeyi her jeyle Uaafar,
2006: 5).
zerine miizikli belgesel Kpriiyii Gemek'in ar-
dmdan, Karjl ile lemenin ikinci filmini gereklejtirir.
der anderen 2007), lm zerine bit filmdir.
Parampara, Kpekler (Amores Perros, Alejandro Gonzalez Inarri-
tu, 2000), Crash (Paul Haggis, 2004) ya da Ilabil (Ilabel, Alejandro Gonza-
lez 2006) gibi, birbiriyle kejisen hikayeleri dngsel bir anla-
perdeye getiren ilgi grmj filmleriyle
olan Klyl5lnda, blmden Film, bir epilog ijlevi de
gren nc blmn ilk grntleriyle bajlar. Alman profe-
sr Nejat Aksu (Baki Davrak), Trabzon yolunda bir benzin istasyonun-
da mala verir, benzin ahr ve ahjverij yapar. Kasadaki kijiyle
geen Bremen'e geeriz ve bylece
birinci blm bajlar: 'Yeter'in lm'. Ali (Tuncel Kur-
tiz), genelev bir evde Yeter (Nursel Kse) adh bir
birlikte olur ve ona kendisiyle teklif eder. Yeter teklifi kabul
ederek Ali ve eve yerleir. Ancak srekli iki
ien Ali, Yeter'i ve ona kt Ali, sarho
bir gn Yeterli ve lmne neden olur.
cenazesi Trkiye'ye zere nakledilir. 'Lotte'nin l-
m' ikinci blm, siyasi bir gsterisiyle Polisten
kaan gruptaki yz maskeli bir kiji, Gl takma kullanan Ayten
ztrk (Nurgl Yejilay), bir girerek kaybolur ve zerindeki
terasta bir yere saklar. Daha sonra Almanya'ya giden Ayten, burada
ve ucuz yiyecek bulmak bir niversite kamp-
snde, kendisinden b0
7
6 Lotte [Charlotte] (Payrycia Ziolkowska)
ile Ayten'in k,alacak yeri Lotte, onu kendi
I.' , ,
kitabevindeki panodan indirdikten sonra Susanne
kalmaya karar verir; Ayten1in hapisten Susanne'la
iki kitabevinden kamera yavaja sola,
panoya kayar ve daha nce Yeter'in
ereveler.
ynetmenin teki filmlerinden olarak, sre-
si uzun ekimlerin, yavaj kamera hareketlerinin yer ke-
smeden uzak ve geri ekildi bir filmdir. Sabit kame-
ra ile genellikle figrlerin hareketini izlemek ve
ve iinde tutmak iin kamera hareketleri, onu Avrupa
sanat daha fazla biimsel zellikleri-
dir. Omuz gereklejtirilen ileri Lotte
kaan ararken, pejinde kOjarken geri
ise, Ayten'in gardiyanlar Susanne'la grjtk-
ten SOnra sahnede dikkati eker. Blmler, kararma
ve ile birbirlerine
ile ilgili en fazla zerinde durulan
noktalardan biri, hikayeleri zerinden simetri
ve denkliktir. Fatih zgven'e gre, Yajamm "kalbi yerde
olan" bir filmdir; yani "Almanlarla Trklerin kesijen, kesijebilecek hikil-
yelerini anlatma konusunda iyi niyetlidir." Ancak filmde 'denk
djen denklemler' tam da bu denklikler yznden pek
zgven yazar;
Kklere dnj arzusu, bu filmde bajka hibir filminde olma-
kadar Alman lkesini
iin geri dnme karan, "niversite belki de kendisine
uygun Trkiye'de iin bir bahane
Ali de zaten Yeter'in lmnn
ve memlekete dnmtr. Film,
kklere ve sahnenin son bulur.
Nejat yolun sonuna Deni
ULUSTESi SiNEMA - t: "ALMANCfU\R'" 239
Bu filmi 'Babel'vari iin ya da
var. Oysa, kahramanlann hikayenin teferruar;
hemde ne bir fermuann
gibi birbirlerine cntelehel, iki gen: bir anayla bir
baba birbirlerinin ying ile olsunlar, hayat
bayram olsun. Ama olmuyor (Radikal, O 1.2007).
-f
.'
. ';;:
238 MElEZ IMGELER
evine davet eder. gen ilijki derinlejirken, Lotte'nin
annesi Susanne (Hana Schygulla), evinde bir hOjnut
talebi kabul edilmeyen Ayten, Trkiye'ye geri gnderilir
ve mahkum olur. Lone, annesinin aksi yndeki Ayten'i
bulmak gider. Bu arada Nejat, kendisine
bir sz eden Yeter'in cenazesine ve
bulmak zere gelmij, Almanca kitaplar satan bir kitabe-
vini devralarak buraya yerlemitir. evinde kalmaya
Lotte, bir sre sonra Aytcn'e ve onun talebi zerine, daha
nce bir teslim
etmeyi kabul eder. Ancak birka ocuk, ara sokaklardan birinde
Lotte'nin kolundan ekerek kaar. Pejlerinden kOjan gen
bOj bir arsada ocuklardan biri
Lotte'ye atejler ve lmne neden olur. Lotte'nin
cenazesi Almanya'ya gnderilmek zere yklenir. Filme veren
nc blmn de Filmin yer
atan benzin istasyonu sahnesiyle blmde, Nejat Trabzon'a, baba,
gm1cye girmektedir. Ayten'i grmek ve ona etmek zere
gelen Susanne ise, evinde, daha nce
odada yararlanarak hapisten
Ayten, kitabevine, gelir, onunla Nejat
ise, filmin final sahnesinde, kk bir koyda kumsala oturmUj,
geri dnmesini beklemektedir.
filmlerinden yol ve yol-
culuk, ajk ve kklere dnj gibi ierir. Ancak filmdeki
tema, blmleri de birbirine lmdr. Bu nedenle
izleyiciye duygu daha sert ve
gene ona gre daha az biimci ve bir filmdir. Bununla
beraber, filmi, blmlendirilerek hikilye rgs ve dn-
gsel kuruluju nedeniyle dzlemde daha ve
Ynetmene, bu nedenle Cannes Film Festivali'nde 'en iyi senaryo' dl
{ilmin en ve
birbirlerine sahnelerde yer Nejat, niversite
de Goethe zerine ders Ayten birinde
uyuyup n Bremen'e annesini aramaya gelen
ten'in ve Lotte'nin otomobil nnden
geip giderken, Nejat ve Yeter'in penceresinden grndkleri bir tramvay
onlara ters ynde ilerler; Ali ile Susan Atatrk ijlemle-
rini anda Nejat, Yeter'i bulmaktan umudunu kesip onun
Z40 MElil iMGELER
ze dar bir geirle kk, bir koyun oturur,
denize bakar, oradan gelecek beklemeye bajlar. zgven'e gre,
en iyi filmlerinde mkemmel jey iki arada bir dere-
deliktir. Gc oradan gelir"j bu nedenle, '"0 ya da 'bu
maya lzumsuz, 'arada' olmak belki daha ilgin"tir (Radikal,
Ol.! 1.2007). Ancak Fatih metni kapatmaz. arada bir deredelik
halini srdrr. Filmin bu son grntsnde, solunda bir yer
kameraya dnk Nejat, sanki bir yandan beklerken
yandan gz gene gitmekle kalmak, o kk,
sakin koy ile uzaklar, kklere dnmekle dnememek kalmlj
gibidir. yzn grmeyiz, ne bilemeyiz. Bu grn-
t, fina lde ki tamamlanana kadar perdede Ses
mzik sonra erdikten sonra kk dalga sesleri ile evrenin
uzaktan hafif grlts duyulur. grnt
karanr. Yol ve yolculuk uaklarla gnderilen cenazeler, havaala-
grntleri, anne ya da ulajmak iin
otomobil nem film, ulu fina-
Iiyle, o ya da bu sabirlenmekten ok yola devam etmekle ya da
arada olmakla ilgili gl bir imada bulunur.
Fatih heyecan verici olan. tavn, bu
beslenen ffiizah duygusu, ve filmlerinin kurucu
hiyerarilerden ve kategorilerden uzak, ancak
da bilincinde olarak tek ve byk bir yurt gibi grmesidir.
Bunu gncel konularla ilgili da esprili bir biimde
vurur. Ona gre bir ille de
bir yerle ya da gre gerekmez;
nemli olan her biribiriyle ilijkisinden sz etmektir:
"Trkiye bir Avrupa lkesi mi bilmiyorum, ancak Avrupa ait
mi diye evet derim. Ve lkeler de ait. Sri Lanka,
eden Oaafar, 2006: 5).
Giovannelle Rendi, Fatih Almanya'daki gmen
"yeni dalga" en nemli ya da en en
iyi ynetmeni olarak kabul syler (2006: 83). Thomas
Arslan ile Fatih Alman-Trk ok
tr/erde sinemalardan etkilenmij ve kUjaklara air kijiler
olarak biimsel iki kutbu temsil ettiklerine iaret eden
Rendi, itibaren minimalize ecme ve sadelqtirme
mindeki, hikaye etmektense gzlem tercih eden bir sinemayla
ilgili ise trleri ve birbiriyle
,..
<
,i'l'
i.
,-
'.
' .. ..
ULUSTESi SiNEMA - r: -Al.MANCJlAW 241
ran, daha eklektik, rengin ve her jeyin zerinde hem rock hem de faIk
izleyiciyi kazanma bir
belirtir; onun, "gl biimde karakterlejtirilmij anti-kahra-
iyi toplumsal ve etnik gruplara aiuirleL" (83).
Daniela Berghahn da, ok fak-
trn yer ileri srmektedir (2006: 144). Bunlardan ilki, anaakun
ve trse! bylece etnik
lik erijilebilir ve popler bir format iinde
cisi, Dnya artan ilginin de gibi, egzotizmin nem
kresel pazarda, ve Trk mziklerinin etnik ki-
mlik ve Hollywood'dan Avrupa'ya ve kltrel ve sine-
masal geleneklerin eklektik filmlerine, Trkiye, Al-
manya ve bajka yerlerde bir cazibe Ona
gre, seme eylemi en nemli unsurlardan biridir.
Grnjte birbirine benzemeyen ve uymayan kltrel malzemeleri yan
yana ve stratejisi
gmenlerin ve misafir kltrne tahsis edilmij hcre (niche)
bir sinema olmaktan ve Alman kltrnn
maz haline getirmektedir (144).69
Fatih ilgili olarak en
ilgin konulardan biri, filmlerinin Heimat halr
Yazara gre, filmlerinin gmenin kkszlk,
kltr atljmaSl ve iki dnya arasmda ya da ikisinde birden yajama tee-
rbeleridir. Filmlerinin kltrel kklerine dnj
son bulur (142-143). Kkbe dnj
Avrupa gmen nde gelen biridir ve Eve
(Heirnkehr, Damir Lukaeevie Alman sine-
2003), Yurtd'j' Tume,i (Au.slandstaumee, AYe Polat, 2000), Ha-
mam (ll Bagno [urco, Ferzan zpetek, 1997), (Le fiile de
Mehdi Charef, 2001) ve Tony Gadifin yol filmi SrgnleT (Exils,
2004), bu tema zerine kurulu Bu
filmlerin ulustesi beklenmedik
yer gvenli kklerinin yeniden sahip
olmalan (146).
Berghahn, filmlerindeki Heimae onu benzersiz bi-
imde Alman kltrel ve sinema grjndedir.
Heima[ ilk akla gelen jey, 19SD'lerin popler Heirnarfilm
trdr.;o Berghahn'a gre, sinema, hem de Heimarfilm te-
mel olarak, yer ve Heimar ile birlikte aidiyet ve
242 MElEZ iMGELER
kimlik ilgilenirler. sinemada HeiJ11Llt bir lke-
dedir ve yeniden kazanma
ve kltrel gerektirir. Ancak zamanda ve mekanda
geri gitmek zordur ve bu yzden sinemada Heimat, edici bir
yokluk, bir 1950'lerin Alman Heimatfilm'inde
ise, tersine, II. Dnya kitlesel g nedeniyle yerle-
rinden olan karakterlerin bile yeni bir HeiJ11Llt bulabilecek!eri ve yerel
toplumla Almanya'da bir yerde kirsal bir idil
ve uyumlu bir ky (146-147). filmlerindeki Trke
Heimatfilm trndeki popler ve Volkslieder'e benzer
bir ilevi yerine ileri sren ve mevsimsel
ve folklorik giysilerin, Heimatftlm'in btn nde gelen unsur-
yerini, gmen neredeyse her yerde mevcut
trenlerinin eden Berghahn, bunun bir nostalji duygusu
ve kolektif kimlik belirtir (147). Televizyon iin ekilen
HeiJ11Llt'ta, (Edgar Reitz; 1984, 1993,2004), belli bir
mekan olarak kolay bulunmaz bir ideal, nostaljik bir
kltrel ve bireysel kklerine, ynelik bir zlem olarak da
yazar, son yirmi bu kavrama ynelik artan
ilgiye, devinimin ve zellikle srecinin uzamsal
sabitlik kkleri olma ve aidiyet arzusuna yol syler
(147, 148). Fatih filmlerini bu erevede Berghahn,


ve tahakkmc terk ederek SoHno'ya,
mitsizce Heimar'a ve mucizevi' bir ekilde lmcl
Gigi'nin de kurtuluu Solino'da
belirtir (149). ve ise Gabriel'in Trkiye'ye
Hemim nostaljisi motive edilmemektedir, nk gerekte
Trkiye'nin, Gabriel'in yer dair bir delil
Trkiye'nin Gabriel iin temsil ncelikle ahlaki knt-
den ve gangster kltrnden bir yoludur.
Gabrie!'in
hayalini Trkiye, her iki da en iyilerini ieren bir
lkedir: geleneksel Trk ky ve bir turistik yer olarak
Trkiye. Gabriel'in Trkiye copyasmda geleneksel, olan ky
cernaati, Gabriel'in kumsalda kk bir cafe'nin sahibi turistlere
tekne ve gzel bu hayat (doice viral
temsil edilen modern Trkiye ilc birlikte mutlu bir biimde
(151)71
'.'.
'.'
i
i
ULUSTESi SiNEMA - f: 243
Filmde Gabriel'in Trkiye bir biimde, gsteril-
ve bylece tahayyln yani ilksel evin yerini iaret
eden Berghahn, Duvara Cahir'in otomobili-
ni srerek intihar bir duvara
ve final bu uzamsal ulu bir yolcu-
lukla yer syler. Almanya'dan "eve yapan
Cahit'in son yer olan Mersin'dir;
ancak onu, sona ermeden nce en son ve Mersin'e
giden otobsn grrz. Bylece, "film, ve 01-
gibi, Cahit'in kltrel kklerine geri vaadini
belirsiz (152-153). Solino'da, Gigi kltrel kkleriyle yeniden
ve kendi Heimat'mda bulurken, Gabriel, Cahit ve Si-
bel, kye asla iki kltr kkle-
rinden, iki kltiir arasmdaki bir sonsuza kadar (156).
ise, kklerine ancak da
ulu finalinde onun orada ya da
bu dnn bir vaat ierip belirsiz n
Buraya kadar da gibi, erkek ynetmenlerin
filmleri genelolarak erkeklerin hikayelerini Merkezinde
gen bir yer Thomas Gzel Bir Gn' ve bir
lde Fatih Duvara haricinde,
lan ana figrleri erkek karakterlerin sevgilileri,
ejleri, ya da anneleri olarak perdeye gelirler. Gktrk, AI-
manya'da gen Trk erkeklerin temsilIerine
Trk ilgili gmenleri "kl-
trler kurbanlar olarak tahayyl eden ikili modellerin
belirtir (2002: 254). Bir blmne daha nce
bu sahip filmlerden bir Eurimages destekli
bir ortak olan Arslan,
1998). Film, "hasta" ve "dinlenmesi"
iin Trkiye'ye, Kemal'in (Halil Ergn) Hl-
Reynaud) hikayesini Kyde bir tr hapis
ve amcasmdan, ailesini terk edip Trkiye'de bir adamla
evlenen annesiyle ilgili hakaretler de zorunda kalan gen
bir sre sonra evden kaar. Yolda ve kendisini nce bir ky
evinde, buradan da sonra karakolda, bir ruh ve sinir
hastanesinde bulan Hlya, film boyunca grr.
Bu l benzeri bir yerde ya da suyun zerinde, iinde kendisinin
ya da bazen bir kafes, rren beyaz giysili
244 MElEZ IMGELER
adamlar ve kendi yer Teyzesinin, kendisini hasraneden
Almanya'ya dnen gen burada mutlu
grnr, ancak hala gibidir.
Bir sahnesinde, Hlya'nm evindeki televizyonda yer alan
haber grntlerinden, zaman olarak 1970'Ierin geen bir
hikaye filmsel zaman da neredey-
se hastanesinde geer. Film, sahnelerinde kurulma-
ya metaforlarla da glendirilmesi amalanan
gibi ele alma ve iki kltr
sz etme Ancak btn
bit tarzla, daha da nemlisi, gen karakterini kur-
ban haline getirerek yapar. Gktrk'e gre, Yara [daha nce
Yasemin'in olabilecek bir filmdir (254). Hake ise, filmin,
"Almanyada da Trkiye'de de derecede evsiz gen bir hzn-
l hikayesini syler (2002: 191). Yara "dramatik
geme, edilme gibi nem ka-
belirleyici bir gmen-
lerle ilgili bir grup filmden biri belirten yazar, bu
Almanya'daki senaryosu" ile
Sahte Cennete Elveda ve Elveda ile
(190-191).
Ynetmenler:
Anne- ve
ok gmenin birbirinden uzak mesafe-
ler bir dnm ve
kresel lekte gmenlerin
(Sharpe, 2001: 1). g deneyimi, g
genellikle ihmal bir konudur (Espin, 1999: 2; Sharpe, 2001: 15).
G sreci, iin, ilk kez ev sahibi olmak, olanak-
yararlanmak, ev sahibi lkenin gzlemleyerek alter-
natif halleriyle gibi, erkekler iin daha
sonular (Espin, 1999: 4). Bunun g
bir kontroln da gelmektedir.
nk, erkeklerin, kimliklerini iin cesaretlendirildikleri
yeni bir lkede, "[G] ndelik zerinde derin bir kontrol
deneyimleyen insanlar iin cinselliklerini ve
. .".;:
ft;:.(
",,;..'
"'.
"
f!
J ....

,
,.. ,t:

. f
"
" '.
: .. .
.,,t,, .
"I

ULUSTESI SjNEMA - i: HALMANClLAR' 245
kontrol etmek, dzenin ve sembolik bir haline gelir ve
onlara geleneklerin duygusu (7) zel-
likle erkek gmenler yeni toplumun adetleri ve taleplerinin
saatleri, biimleri, ve gnlk
zerinde kontrol nedeniyle, kamusal
gre zel kontrol sahibi olmak daha (7-8).
yandan, gmenlerin durumu, gmenlerin ve dav-
geri ya da birer
gstergesi olarak ev sahibi toplum iin nemli bir
kriteri haline gelir (8)."
Gmenlik konumu, ok biimin-
den birine eder. Feminist yazar Adrienne Rich'in, bu fark-
ynelik olarak syleyebilece-
"mekan politikalan" ABD feminizminin beyaz
ve revizyonunu amalar (Butler, 2002: 90), Rich,
i 980'Ierde bir dizi makalede, feministlerin, kltrel
ve iin evrensellik
vazgemeleri ileri srmtr (aktaran Butler,
90), Mekan feminizm epeyce bereketli, ancak bir o
kadar da sorunlu 1980'lerdeki kuramsal
kltrel bunu grecelilik ile birlikte
Feminist 1990'Iarda yeni kltrel kre-
sel kltrel ekonomi ve jeopolitik estetik analizlerden ve
karlt1 hareketten etkilenerek, kltrel grecelilikten ve politik
yondan (90).
Alison Butler, feminist bir mekan poli-
toplumsal cinsiyet teknolojileri ile yerel, ulusal ve
iktidar teknolojilerinin zere,
dinamik tarihsel iine yerletiren filmler
dan dile eder (91), Feminist eletinnenler,
aidiyet duygusunun, genellikle aileye ait bir <ahayyl
ifade E, Ann Kaplan, bir
ev/yurt olarak devletin/lkenin alam iinde bir yerel
olan ev/yurt olarak ailelerinin ikamet ettiklerini syler (akta-
ran Butler, 91). Butlde gre, bu genel teorik
olsa bile, birok toplumda konumuna kabul
edilebilir bir tarif ve toplumsal cinsiyet ideolojilerinin ulusla
ilgili ideolOjilerle nasil gstennektedir (91-92). Ulusla aile
somut hem toplumsal bir sisteme hem de aile
246 MELEZ iMGELER
eden bir kavram olan patriarkidir. Kaplan, ulusal anne-hz
filmle-
rin ederek bunun tesadf belirtir (aktaran
Butler, 92). Ancak, Chantal Evden Haberler .(News From
Home, 977), Su Friedrich'in Bir Araya Getiren (The Ties Thar Bind,
1984) ve Martine Attille'nin Hayal Nehirler (Dreaming Rivers, 1988)
gibi, kltrel ilikileri zerinden
filmler, bunu, daha ok srgn, g ya da nedeniyle
ya da kaybedilebilir ya da tadil edilebilir bir kltr yeniden kazanmak
ya da unutmamak iin yaparlar. (92). H
Arjantinli psikanalistler L. Grinberg ve R. Grinberg, geliimi-
nin metaforik olarak g sreciyle ilikilendirilebileeek bir sre
ileri srmektedirler (aktaran Espin, 1999; 145). Buna gre, ilk sevgi nes-
nelerinden psikolojik byme srecinde bireysel kimlik ve
geliir. Birok kuramda ilk sevgi nesnesi
annedir ve g sreci kiinin annesiyle ilikisinin etkilenir.
Ancak, g, annenin o srete bulunup farketmeksizin,
ilikilerini bir biimde erkiler (145). nk,
ilikisi kimlik nemli bir
ya anneleriyle ya da kendilerini onlardan ok
grrler. Her iki durumda da, annelerinin hayatlanna ve tercihlerine ilikin
rnekler tercihlerini ve davet eder (i 46).
Bu, gmenlik statsne sahip olsun ya da btn gen iin
ortak bir modelolabilmekle beraber, kendi deneyimleri ile
annelerininkiler farklar gmen znel deneyi
minin (145-146).
Anne ve annelik, feminist film eletirisindc ve
metinlerde karlmlZa
Ann Kaplan, Olive Higgins'in Stella Dallas (1923) roma-
uyarlanan, King Vidor'un 1937 filmi
ve ilk kez 1983'te Anne Vidor'un
Stella Annelik ("The Case of the Missing Mother;
Maternallssues in Vidor's S,ella Dallas") makalesinde,
lerin nedenlerle Anneye byk lde konu-
mundan ileri srer (2004; 466). ilk kez bir bilinlenme
grubuna 1969'da, anneleriyle ilikileri
dan ele belirten Kaplan, mezun bir ve bir bir
\
r,
Oj'
l' :
J
ULUSTEsi SiNEMA - i: 247
hz annesi olarak, evlilikten kendi ihti-
ihtiyalari gibi, kariyer ile Anne-
getiren durumlar konumaya ok
ancak nedenlerle, kabul edilemez konular ol-
Ona gre bunun nedeni, feminizmin o Z3#
manlar, annelerden ok sahip bir hareket
O ekici grnmesinin nedenlerinden biri, Annenin
tahakkmc kopu iin bir mcadele
feminizm gen ilerindeki patriarkal
onlara telkin etmeye annelerine bir tepki olarak do anla-
Bu ise, Annelik ile zdelemelerini ve annenin
konumundan gletirir. Bylece, patriarkinin
Anneyi bir kez daha ihmal etmi olurlar (466). Bu
durumun tersine evrilmesi, Adrienne Rich, Doroth)' Dinnerstein ve
Jane Lazatre gibi 1970'lerin annelikle
ilgili nemli Rich ve Dinnerstein,
ilikin hem psikoanalitik hem de sosyo-
ekonomik nedenleriyle incelemiler; Rich, ocuk mit-
lerde gibi, her zaman mevcut ancak kendini inkar eden, ya da
kendi veren sadistik, ihmalkar ve takdir edilmeyen
bir figr olarak idealue ok
rol stlenen, ve ile patriarkal temsilde kendisine yer
olmayan, sessizletirilmi Anne figr, psikolojik nemine
lara itilmi, izleyicininkiyle bir konuma yerletirilmitir (467).
Kaplan, Hollywood sinemasmtn, Annenin, merkezi bir konum yerine,
e, ya da odaklanan son derece bir
biimde temsil Hollywood filmlerdeki
annelik temsilieri ile ve mitolojide yer alan
paradigmalar dikkati eker. Buna gre; I) Anne;
btn ve yapar, onlar iin yaarj anla#
marjinal bir 2) Kt Anne ya da sadist,
ve kendi hayaum nemseyen bir annedir; kontroln
ele alsa bile sonunda J) Cesur Anne, ve ocuk-
iin eker ve bu bu, ilk Anne'nin daha
bir modelidir; bir azize gibidir ve daha merkezi bir ko-
4. Aptal, ya da Anne ise, daha ok gldrlerde
bulunur; ve alay konusu ve genellikle
hakir grlr. Hollywood filmlerinde Anneler ok ender olarak bekar-
ve gene ok ender olarak (468).'; Unda Williams
248 MELEZ iMGELER
da, ilk kez 1985'te S,ella Dallas (1937) filmi
makalesinde, fi1mleri"nin ve zellikle annelik zerine melodram-
annelik kurumunu bir yandan yandan an,
nenin gerek yazar. ve
psikolojisi zerine zamanlarda) ken-
disiyle bir modeli olarak odak-
da kaydeder (2004: 479).
sosyolog Nancy Chodorow, Yeniden re'imi (The
Reproduc'ion of Mothering, 1978) nemli
ve annelik boyunca yeniden
inceler. annelik kapasitesine sahip ola,
cak biimde ve anne olma arzusuyla belirten Chodorow,
bir hakikat gibi ve toplum
bilimciler kuramsalolarak ilgin iin
maya da ihtiya yazar (7, 14). Btn ocuklar
anneleriyle toplumsal cinsiyetle ilgili rol
sreleri ile kopmadan
olarak srerken, erkek bu gerekir
(174). annesiyle beklenir; nk bylece
toplumsal cinsiyet roln zamanda,
byyebilmek iin kendisini yeterli derecede ve bir
bireyolarak yaamak yani, ikincil bir besler ve
ederken, ilk de stesinden gelmelidir (177). Chodorow,
bylece, anneleriyle olan
asla nk cinsel kimliklerinin byle bir
ileri srerken, erkeklerin, erkek olarak
iin anneleriyle sona erdirmek durumunda
belirtir.
ait merkezinde yer kur-
maca ve psikoloji ve mitoloji zerinden kendilerinin ve
deneyimlerini anlatan ve inceleyen bu
temel ve nemli yazarlar (Nice, 1991: I). Susan Koppel-
mann, Anneler ve Dir Boyu Hikaye/er (Be'ween Mo-
,ehrs and Dough'ers: Sraries Across a Genera'ion, 1985) giri-
inde, roman ve hikaye anneler ve
ve kez, bir yazann ilk hikayesinin bir
anne ile zerine syler; ancak" [K]
yazarlar mesleklerinin ve ileriki dnemlerinde de bu konu,
yu terk etmezler. Anneler ve edebi tefekkrne ve tasvirine
'.-;
ULUSTESi SiNEMA - i: HAU.-1ANCllAR" 249
kariyerleri boyunca tekrar ve tekrar dnerler." (aktaran Nice, 1). Anne-
erkeklerin kavramlardan psikolojik
tarafindan (Nice, 9).
zerine merkezi bir ocu-
annesine sevgi ve nefret gibi duygulara sahip
kabul edilir (11). Nice'e gre, anneler
ve neden bek,
lenen bir Bu, annesiyle, ancak onun
statsyle ve erkeklere hizmet etmeye ilikin roln benimseyerek
talep eden patrairkinin bir Bu, annesini, nce
ve sonra reddetmesini bekler. Anne ve
patriarki iin ok tehlikeli olan
hizmet srece verilir, yani derecedeki roln
anneden gemesi (12). "Annesiz"
ve biyografilerinde tekrarlanan bir Virginia Woolf,
kendisini her zaman bir olarak Emily
Dickinson, "[H]i bir zaman annem diye Harciet
Martineau, kendisini ve yoksun
biri olarak Jane ve George Elim, an,
nesu kahramanlara yer (Nice: 74).
Almanya'daki gmen ynetmenlerin filmlerinde annelik ve
merkezinde yer Bu nedenle.
biraz uzun bir sdenen kuramsal ereve,
ele filmlerin daha iyi nk
bu hemen hepsi, ya da biimde annelikten sz
etmekte ve gene biimde zerine kurulu hikaye-
ler Seyhan Derin'in, g srecinin ilkikisi ze-
rindeki etkisini bir biimde ele alan Den Annemin bin
meiner 1996) otobiyografik belgeseli, bu iyi
bir Trkiye'den Almanya'ya g eden
tarihi zerine bir proje Mnih Film ve Televizyon Yksek
Okulu'nun belgesel, Derin'in, Karade-
niz'de kye yolculuk annesi Derin'le
ve Almanya'da ailenin yeleriyle
kendi ve kklerini Alman-
ya'ya 15 giden 1967 Derin'in, annesine bir gsterisi
film, zamanda da bir biimde
Derin'in, annesi, teyzesi, ve kydeki ocukluk
kendisinin annesine ve
i
LI
i
i
i
i
i
"Sevgili Seyhan ve Bilhan. Bana ve benimle
dair gveninizi kaybetriginizi biliyorum. Ama durum ve
gibi Ne kadar kt bir baba olursam gene de
gibi, halen sizin Ben ne mi istiyorum? Nerede
ve ne olun bana haber vermeniz gerekmez. Ama annenizi
niye yeterince gene ve kimin sulu
Derin, mektubunda, anneler ile
ijaret eder. Anne-bz ilijkilerinin, olmayan toplumlar-
da kadar toplumlarda da patriarkal eklemlenmij
Espin, olarak anneler ve bu konu
zerinde ok az kontrol sahibi syler. Ona gre, annelik,
btn kltrlerde patriarkal beklentiler iinde varolur ve bunlar
dan belirlenir; toplumsal ve tarihsel olujur, bu gler
inja edilir (151). Derin'in annesi, uzun zaman Almanya'ya
gitmek i.:itememi olan onun zerine
"Niye biliyorsun!" verir,
evden onlara iin sulayan (byk
abla NeHse'den, Usenin haberin diyerek anneyi dvd-
ve maden kazadan sonra srekli ihtiya
duyar hale gelen mektubu da, sz
gibi patriarkal beklenti!er iinde gsterir:
ULUSOTESi SINEMA - J: 251
"Sevgili Sana bu zamana kadar bir mektup
bile, babama mektuplar gibi
jimdir. ok az jey biliyorum. Aile bilgim,
ailesine ait resim ve bilgilerle dolu. Bu bir durum Trk
gelenegi erkeklerin zaten daha nemli taraf gsteriyor.
efkatle "sen szyle geti. Bugn
bir olarak bir zaman
sinde kalmlj ve kendim iin kabul annemin
gerekten kim bilmek istiyorum. Bu sadece Almanya ve Trkiye
kalan bir yolculuk beni nereye bir
yolculuk."
nelerine gre daha az duygusal destek beklemelerine mi
(1999: 149). Seyhan Derin, annesine mektupta ise, onun
ok az jey biliyor olmaktan de, buna gereke olarak
aile iindeki hakim konumunu gsterir:
" ".
:!/.
-"
"Sevgili Sana bu mektubu yazmak ok zor geliyor. Ama gene de
btn cesarerimi bu mektupla Son szlerin hala
djncelerimi mejgul ediyor. zerinden halde, yzne hay-
senin ve btn babalann neden ve
nce geride sonra da, kendiniz Almanya'da kalmak
halde, yammza 'hepimiz daha iyi
bir hayat umuyorduk' demitin. Tabii ki, ilk bir sre sonra
geri dnmeyi istiyordun. Biz ocuklara daha iyi giysiler giydirmeyi, btn
ona hayran olsun diye annemize bir bilezik daha hediye
etmeyi ve bir de Alman olsun, orada, tamamlanmt evimizin
kanunda, gneinin alunda oturup gzlerinin
garajda bir Mersedes'inin ve daha neler neler istiyordun,
sana kalanlarnedir? kumarhaneye kalU1l,
bekledikleri halde onlara karjl anlam veremedik!erini,
gene birdenbire burada bambajka kurallar koymaya
iin daha ergenlik aralanndan
nn aileyi terk mu? Kabank Alman
ninde kaza geirdikten sonra sakat belin mi? Hznl Yoksa
gcnn sonuna olan annem mi?"
250 MELEZ iMGELER

"'1'" :!j.:'.'
. .
. aif
anneannesine, da mektuplar, nemli
bir ijlev stlenirler. Daha nce ancak film iin "": '!k
neden olan ve ereve dljl sesleriyle '.' _
bu gnderilmemij "mektuplar", zaman zaman bir -h,r,:j;
sitemin Bu mektuplardan blmleri {ti
ikinci kUjaktan bir gmen olarak Seyhan Derin'in de- ;rJ.t4
neyimi ve ebevenyleriyle gerekli
djnyorum. Derin, hitaben ilk mektupta , ..
syler: ... -f.

".,.
;;J:;
.;

Mektuptan, Almanya'ya tek ar-
ve ancak olumsuz tutumu
nedeniyle erken yajta evden De-
rin, bu sreci ve deneyimi hayal ieren bir slupla
mektupta, ile iin herhangi bir ya da zn:
t ifadesinden ok onu ynelik bir basmakta-
Oliva Espin'in bir
maktan daha az etkilendikleri ortaya bunun daha az ve
daha az bir ilijkiden mi ya da an-
252 MELEZ IMGELER
olup bahseonek istemiyorum. Sizi sulamak istemiyorum. Ama
anneniz ne o zamanlar? Beni terk edip sizinle mi gitseyrli?"
Espin, g srecinde kltrel etkilenme ve ev
sahibi kltrle iliiki belirleyici zellikle
yeni bir kltre uyum anneleriyle iliikilerini etkile-
belirtir. Ergenlik ve erken dnemlerinde g eden ka-
bu srete anneleriyle ilijkilerini kadar kendi kimlikleri-
ni de yeniden ve inja etmenin mcadelesini verirler (146).
Gn annelerle olarak
ileri sren Espin'e gre, anneleri
ncelikli yeni deneyimlerine anne-
lerinin yeni bir kltr ve yajam biimini kavramaya
bu, aralannda neden olabilir." (148). Seyhan Derin
ile annesi neden olmasa bile, filmde
gndeme gelir. Gen annesine, "[Blenim
gryorsun?" diye anne, koturmak zorunda
nu ve bu nedenle ijini yorucu hosteslik, sekreterlik,
menlik gibi mesleklerin daha iyi syler; ise meslek-
ten mutlu"dur. Seyhan Derin, kendisinin otomobille,
kyden iin kasabaya giderken, bizlere, annesine ikinci
mektubu okur. Derin, annesini Almanya'da otomobil gste-
ren ekimler parare! kurguyla araya girerken. bir yandan onu anlamaya
bir ifadeyle annesiyle ilgili kendi sz eder:
"Sevgili benim sen de bu yollardan inmek
iin getin. Kendi buyruk ve bir kyl bu zamana
kadar Almanya'da iine ve uysal bir
insan gibi kabullenmi annemin hi uymuyor. yava yava
eski grm ortadan gc olan bir resim olurnaya
... Sevgili Anadolu'daki alunda
ok geti. Bylece, ilk ocukluk kendi annemin zel-
liklerini dile getirebilecek
gelince de, dn annesi olarak dilini daha nce hi
hi bir lkeye geldin. Hi.
olan Almanyaya. Bugn, yaz Trkiye'de ve
zorunlu olarak Almanya'da Daha iyi
nedeniyle ve bir de Trkiye'deki birka akrabadan daha nemli
olan ve iin... "


',.
'.
- i
.. ' i
.'-/
,
... -- i -.
:. i
. ' . 1
.._, i
.... __ .::f ,
ULUSTESi SiNEMA - I: 'ALMANClUI'- 253
anne ile onlarla daha eski
da da etkilidir. Seyhan Derin, ziyaretine anneannesine
mektupta, Trkiye'de ilk onu ve
dedesini sessizce ve o zamanlar ya da sorular sormak
syler. Ancak onun ilgin olay-
lar iin olsa da, kendisini ifade
edemeyen ve hasta anneannesi ile birlikte otururken
konular yitirir. Zaman, daha nceki ile
Ancak, sonunda annesini ve
onunla yeniden bulan Seyhan Derin,
liklerinde daha fazla benzerlikler
farklan g deneyimine bir yandan tam
da bu deneyimin patriarkinin kendisinden annesi ile
mmkn grr:
<lSevgi bu sana sordu
etkiler nedeniyle byle bir ve kendi
isteklerini kabul ettirebilmek iin kendine bir yol syledin. En
anda susmak ve en anda konumaktan bu yolun
hemen hemen hi Ben de sevgili bu yolculuk
suasmda yaam geleneklerini korurken kendi iindeki gcyle
de stesinden gelen bir annem iin iimde bir gurur duygusu
grdm. Bu, gl bir zamana kadar sanki bir perdenin
benim iin. Bu iimde olan yeni imajla yolculuk benim iin
devam ediyor. Acaba bu zamana kadar kabul
den daha fazla beraberlikler var diye kendime."
Ben ka-
iliikisini ve durumu ile ilgili aynn-
nlar zerinden de srdrr. Seyhan Derin'in, ba
evlenmesini ve bu nedenle
man eji, evlerinde bir grjmede, aile birbi-
rinden ve anne evlendihen sonra
dileriyle kesriklerinden sz eder. Abla, ellilerinin
daki kendi anne ve ejininkilerin hemen hemen yajta olduk-
farkli kltr, ama tama-
men der. ebeveynleri benzerlik,
aile iindeki ve
kltrlerle sorunlarda da ortaya
254 MELEZ IMGElER
Filmde, Trkiyenin Avrupa'da oy ilk
lkelerden biri da Derin, bylelikle, "geri kalOllj Trki-
ye medenilemi Almanya klicsini sorgular ve Igrev
ile gelen, erkek toplumunun sessiz olarak Trk
ilijkin tahayyl yok etmeye (Rendi, 2006: 87).
Ancak bir yandan kUjak ve kesimden
ejitsizliklere dikkati ekerek, bir elijkiye de ijaret eder. Bir
sahnede, Seyhan Derin ile birlikte birka kijiyi, bir sinema salonunda
Trkiye'de tarihini anlatan bir belgesel filmi izlerken grrz.
Eski haber filmlerinden ve belgesel grntlerde
yer alan nndeki kyl gnmzde, Derin'in
ailesinin kynde su [arlada ve
ile kahvede oturan erkeklerin grntleri izler. Bu paralel kurgu
geen zamana fazla
bir jel' belgeselde, eski Trk filmlerinden sahneler
de yer Vurun Kahpeye (Ltfi Akad, 1949) bunlardan biridir. Ancak
Muhsin Sz Bir Allah Bir (1933) filminden seilen sahne-
deki ve erkeksi bir adam geen
"feminizm" konulu diyalog ilgintir.
76
toplumsal ve siyasal
ekilen filmde, erkeklerin bu nedenle
ironik bir biimde vurulur.
Filmde yer alan sahneleri, anlan en az mektuplar kadar
ijlevseldir. Bu djlerde, Seyhan Derin, kendisini Almanya'ya gitmeden
nceki bir ilkokul olarak bOj bir tren vagonunun
iinde grr. vagondan kk
grntlerine, trenle Almanya'ya ilk kez gidenler ve
kontrolnden geen erkek gmen ilgili siyah-beyaz haber
filmleri, [renden inen gmenlerin Derin ailesinin renkli bir
eklenir. AYje Lewis Canoll'un Alice'i
gibi, bazen bir ocuk bazen de gen bir olarak srekli yer-
lerde gezinmesini, annesiyle ve
ve "bir d yeniden
retilmesi gibi de okunabilecek" Z5 filmi D-
(Ein FeS! [r Beyhan, 1994) ile Seyhan Derin'in filmini birlikte
Giovannella Rendi, Ben Annemin d
rindeki (ve Derin'in kendisinin), Beyhan gibi,
yer"de hapsedilmij, ocukluk ile yetijkinlik, Almanya ile Trkiye, ger-
ek ile fantezi ileri srer (2006: 86,88). Ona
gre,
i
i
, 1-
-.Cf_
-'. .
:. . ..
ULUSTESI SiNEMA - -AlMANCllAR- 255
Her iki filmde de kimlik sembol olan suyun iki filmin de
(Derin'in filminde denizin ve
bir kuyunun durgun suyunda anne ile yzlerinin anne
figryle gelir. Bir Il sen
szyle ifude bir toplumun patriarka! karjm,
yzlejmeleri ve gereken kiji annedir (88)
Almanya'daki Trkiyeli gmen ynetmenlerin filmlerinin re-
mel figr Anne, lmj ya da terk ermij
gibi nedenlerle gerek anlamda bile, ka-
raherler ilikinin kez
nedeniyle metaforik olarak yer Bunun byle bir yandan g
srecinde anneler olarak ihmal edilmijliklerine bir tepki bii-
minde yandan, toplumsal cinsiyet rol-
nn anneleriyle zdejlejmelerinin ve zellikle gmen
annelerin geride kalan kltrle srdrlmesin-
deki rollerinin nemiyle
Buket Alakuj'un Anam (ZOO1) filmindeki anne de, geride kalan
kltrle srdren bir karakterdir. Anam, Hamburg'da yajayan ve
iyi olmayan iki ocuklu, orta bir hikayesini
esrarkq bir junkee ve kendisini
Anam (Nursel Kse) iin hayat kolay Bir
ijyerinde temizlik grevlisi olarak Deniz (Navid
Akhavan), gnlerini UYUjturucu bajka genlerle birlikte sokak-
larda ve izbe mekanlarda geirmektedir. Anam, Mehmet'e (Tayfun
Bademsoy), birlikte Deniz'! teklif adam, "benim
lum yok" diyerek reddeder. kendisini hala
Anam, Mehmet'! ijyerinde Alman bir birlikte yakalar.
Bunun zerine Mahmer'in evden

ergenlik
Lela Olide Girijken) ile Bu dneminde en byk
ijyerinden Rita (Saskia Vester) ile Didi'nin (Audrey Motaung)
ilgisidiL Onlann da Deniz'i aramaya giriiL Deniz'in
uYUjturucu olan arkadajl Mandy'nin (Patrycia Ziolko\Vska)
gelijiyle Anam, Melek diye gen iyilejmesi
iin aba gsterir ve onun Bu arada,
bir gn ijyerinin nndeki caddeyi geerken srclk dersleri
veren trafik polisi Bemd (Leonard Lansink) ile mahcup bir
bajlar. Mandy'nin, Deniz'i getirmek iin bir sabah ok erken
evden hemen sonra bir kaza sonucundaki lm nedeniyle
256 MELEZ iMGELER
derin biimde Anam, yerde bulduktan sonra eve
gtnnek iin ikna ermeye Hasan (Birol
kendisine engel olmak iin Deniz'i hedef Ancak
silah bulunan Anam, ldrr.
Anam, melodram tipik bir gibi
lir. Ancak, ve bataktan kurtannaya
fedakar anne figrnn merkezinde yer bu
tam da yle olmaktan
Anam, iinde btnyle tketmeyi
bir karakter Mandy'ye sahip ve
onu iyiletirme tutumu
olumlu ve destekleyici tavn, Bern'in bsbtn i1gi-
ve kurtarmak iin mcadele, onu,
merkezindeki eyleyen, ve kahraman haline geti-
rir. kendisini bir
en konumuna sokma devreye gir-
mesiyle son bulur. yznden
ancak bunu bir kez ve biimde ifade eden Rita, Anam'a
kendisine bir sahnede, iki
geen diyalog yeterince Anam: "Hayat parti
Rita: da p tenekesi ykn
gibi davranmaktan vazge. zgn annelerin
duymak istemiyor her gn. Benim etmeli,
ama zamanda Anam: "Sen beni Ozellikle
sen"; Rita: "Gene kltrel sz etme. edebile-
bir dakika bile Bu diyalog, ama zellikle szleti,
dnyanun her yerinde, iine itildikleri nedeniyle
benzeri ve birbirlerinin
deneyimlerinden faydalanarak, ile zebileceklerini ima eder.
annelikten de nce gelen nemli bir
Anam, Rira ve Afrika kkenli bir gmen olan Didi,
ve tam bir iindedirler. Sonradan Mandy'nin de ara-
birlikte mutlu bir grubu
olujtururlar. Hepsinin bir arabaya deniz kenannda sy-
leyerek gezinti ve bir Bollywood filmi
dikleri ve kostml video gecesi, Anam'a pozitif ve
celi bir atmosfer kazandmrken, izleyicinin de kendisini iyi hissetmesini
Filmdeki da gibi,
ya da olan gmen has-
-
.T i -
':',7' .;...
.- i:
,;' i:
'-'
,i
ULUSTESi siNEMA - t MAJ...MANCllAR- 257
depresyona, ruh ve sinir daha uzak
gsrennekte; ergenlik dneminde ABD'ye g olan femi-
nist yazar Marienne Hirsch'in kendisine,
kltrel aisimilasyona ve bir biimi
belirtilmektedir (aktaran Espin, 1999: 150).
Anam, zellikleri nedeniyle bir lde Amerikan sinema-
i 970'lerde kadm filmleriyle Bu
hareketinin iki konuyla ilgili
ve [Evli Olmayan Bir (An Unmarried Woman, Paul
Mazursky, 1978; Alice Burada (Alice Live Here
Anymore, Martin Scorsese, 1974) ;}ulia (Fred Zinnemann, 1977), Ar-
(Girl Friends, elaudia Weill, 1978)]. (Hollinger, 1998: 2).
filmler 1980'lerde nem ka-
hikayelerini anlatan filmler gerilemeye ya da
anne filmi" olarak kategorize edilebilecek geleneksel annelik melodram-
Bu savunan 1970'le-
rin filmlerinin patriarkiy;, daha fazla meydan okuyan
trplemeye yaranu; anne filmleri, zgrlk
duygusunu, zg daha geleneksel bir rololarak adan-
tadil Ste/Ia Oohn Erman, 1990), Sevgi
Szckleri (Terms of Endearmem, James L. Brooks, 1983) ve Anne (The
Good Mother, Leonard Nimoy, 1988), anne filmlerinin yeni
rnekleri yer 1998: 3). zerine
filmler ise, sempatik kahramanlar ya-
ynetmenler ve senaryo elinden bu
deki ylldlZlarla kadm seyirci, kendini
rol modelleriyle
anlatan filmler, iin, roplumsal
alternatif biimlerine grntler
Bunu yaparken de, sinemada erkeklerle resme-
dilmesinde tipik bir durum olan itaatkar savunmaktan
filmlerine bu olumlu patriarkal
lerin hakim sinemada bile, fikirlere meydan okun-
ve kadmlada ilgili temsilierde szkonusu
ynelik film trlerinde uygun alanlar gndeme
(4). Belirtilen zelliklere sahip ileri
kurban olarak gmenlerle ilgili nce
ilk dnem filmler de stelik melodram gibi her
zaman popler, ancak konumunu ve annelik gibi belli rollerde
25B MElEZ iMGELER
sabitleyen bir formun malzemesini kullanarak, olumlu temsilieri
etmeyi sylenebilir.
Buket annesi Fatma ithaf filmi, yan-
dan filmlerini rts, bazen
kaderin siliesini gibi bakan, kimi zaman da fkeyle
gzleri, nedeniyle katlanan annelik yk.
korumak iin silah

Anam\, ister istemez bir uyerli film"
Nilgn Abisel, ilk kez i 984'te
"Trk Aile" makalesinde, yerli film-
lerde aile iin en byk zverileri sergileyen uana"
belirtir (200S: 86). Ailenin tm yeleri bir tampon vazifesi
gren anne iin en nemli ocuktur ve anne bazen
na kendini feda eder, katilolur. ve
dan engelleyen en nemli neden ve ailenin
iin en fazla grevin anneye syleyen Abisel,
anneleriyle ilgili olarak yapar:
Analann yk, baba.yoks3 ya da geici bir sre iin ayn kalmak zorundaysa
iyice Bu analar, denli gl, ve
Direnemediklerinde ekilip girmek Bu durum
oyuncunun ya da erkek "tip"le
belirlenir. Fatma Girik ve Trkan sonuna dek analan oyna-
(''') Analar, kan yznden yerini yurdunu terk ederek
kasa bile tehlikeye silah kullanmaktan ekinmezler.
Erkek aileden uzaktaysa kendi namusunu yine silahla, kendi
korur.( ... ) Filmlerde annelerin bu zverilerinden tr yceltilir,
ana sevgisi kutsamr." (86, 87, 88).
Anam, ve birlikte
Ieri birka sahne nedeniyle, uzaktan, bir gmen filmi olan Bhaji
Bir Lig de (Eine Andere Liga, 200S),
ynetmenin (Gurinder Chadha) filminin Alman
ve biraz bir versiyonu gene Hamburg
Buket bu filminde, Ttk annesi kanserden (me-
zar 1960-1990 Alman (Thierry van Wervebe)
birlikte yirmi (Karaline Herfurth) annesi-
nin ve kendi futbol tutkusu
zgvenini kazanma ve olgunlama serveni Bir
Hayat, futbolu, ameliyattan sonra yerden srdrmek
ULUSTESi SINEMA - i: "ALMANCILAR" 259
iptal ettirince o da gizlice bit
Bu arada Toni (Ken Duken), gen ilgi
Toni'nin tekliflerine direnen Hayat,
bir sre gizlemeye da Tani bu dutuma
Bu arada futbol vazgememesi nedeniyle
bir biimde seyreder. Ancak her finaldeki maa
ok istemektedir ve bunu
Hayat eski yeniden
Buket ithaf ve bir filmi
olarak da Bir Lig'de, anne fiziksel
olarak yer almasa bile yollarla belli eder. Anne ile
bedenleri zerinden kurulan bir ral
stlenir: anne kanserden lmtr, ise bu nedenle tedavi grr. Ha#
yat, Trkiye'deki isimlerini bilir, sahada Trkiye
la oynar; annesinin gnn ile onun
kutlarlar. Baba hala ier, sarho olur ve Sezen Ab
su'nun dinlerken onlara eder. Anne-
nin kurulan bu gl Hayat Chodoraw'un
szn anneyle ilk zdelemenin ve yandan
annenin temsil kltrel ya da kaybedilmesi
korkusunu ifade eder.
Slbiye V. Karamuk (2002) filminde anne
ancak ok kendisiyle ilgili bir tr "kt an-
ne"dir. Bir Lig'in tersine, Karamuk'un 17
Oulia Mahnecke) annesi Alman, gen daha
sonra gibi, Trk'tr. Paris'te moda almak isteyen
johanna, annesi (Anne Kasprik) eski bir
tur. Gen bykannesi (Helga Gring) ile iyi, ancak annesi
ile ktdr. kim isteyen gen
zamanda moda iin kendisine bir sponsor de
mektedir. Bunun iin, annesiyle daha nce olan bir evine
gidip, kendisinin olup yanmda sor-
bile gze Ancak daha sonra, annesi ve bykannesiyle birlikte
evde bir kutunun iinde kartpostallar, mektuplar ve
birka bilezik ilgisini eker. kartpostallar ve
Trkiyeden mektuplar 'Karamuk' kimli-
ilgili bilgiye bu kez kendi ilgili
sorunlar johanna, bir sahnede bir
beni Trk mydn?" diye
260 MELEZ iMGELER
sorar; ya da olabilirsin. Ama neden Trk ola-
diye verir. Cumhur lmez (Adnan
ailesiyle birlikre Kln'de yapyan ve Bosphoms
bir Trk ijleren hali vakti yerinde bir Gen
tutumu sonucunda lokantada gim1eyi ve mutfaha
yerde Zervan (Burak Glgen) ile Oriencal
bir diskoya giderler. johanna burada, okulda kendisiyle ta
olan, Cumhur'un byk (Buket Yeni) ile karjllatr.
ilijkileri gerilimlidir, ancak daha sonra kendi rasarLm-
yapnHj olan johanna'ya kendisine elbise dikmesi iin sipari ver-
mesiyle johanna bylece Cumhur'un evine gitmeye balar;
ve annesi Fsun (Sema Meray) ile
onuncu kudama partisinde bulunan, ancak
halay ekip oynarken onlara lokan-
daha nce jifresini alma
Cumhur'un durumu fark daha nce
kendisiyle nedeniyle kendi
ancak o ana kadar bunu belli etmeyen Cumhur, ona gemii
ve moda iin gereken kendisine verien Johanna,
kendisine olan Zervan'la sonra Paris'e gitmek zere
yola
Karamuk'ta, Anne ile deme, daha sonra kejfedilen baba
zerinden gerekletirilir. Baba zamanda, ynetmenlerin Ben
Annemin Bir Lig, Turne,i ve Ty Takip Et
(Fo/ge der [eder!, Nuray 2004) gibi filmlerinde, bir biimde
bir figr olarak annenin temsil "teki"/(gmen) kltrn
rolndedir. Annesi ile ilk (ve zdelqmeden, ona,
Parisle gitmek suretiyle ispat ederek ve Zer-
ilgisine glkle
johanna, ve onun yeni ailesiyle kurmak iin aba i1iki
sayesinde de ve bu nedenle kendisinde uyan-
teki Bu arada, yeniden
kazanmak iin vurgulamak konusunda gerekli z.enin
filmde, Cumhur'un, annesiyle gemite johan-
na'ya yeterince romantik bir biimde da
bu nedeniyle te yandan, Su-
sanne'nm uak Cumhur'un ei Fsun'un
niversitede okurken bir dengelenir. By-
lece Gnar, johanna ile annesi ortaya temel atljma konusu
.-ik
.V
.....

'1;:
..
:r
."to--
.:

--'1
1

, ..
,$..
'1'
:.,..
;.' :t:!!
,o' ....::
ULUSTESi SiNEMA - i: "AlMANCllAR" 26
nedeniyle temsiliyle durumu
telafi etmeyi ve nihayetinde karakterlerini bir biimde
zmeyi
Berlin'de bir sonraki filmi Saniye'nin (Sa-
niye', 2003), hamile kalma arzusu bir tr dnen gen
bir bu srete Film, bir sahnesiyle
Saniye Toprak ner) ve Tom Rillig (Daniel Krauss), mutlu
bir ift olarak yeni balar. Saniye'nin evlendikten sonraki
tek anne Ancak hamile kalamaz. Bir sre ilikileri yolun-
da gitse bile, Saniye'nin hamile kalmak konusundaki ertelenemez arzusu
zamanla iftin aar. mhendisi iin bu konu o kadar
nemli ancak Tom, Saniye'yi desteklemekten de vazge-
mez. Saniye'nin, bir boyunca halde hamile
nedeniyle, sonunda evlilikleri ikisi iin de bir ve Tom
bir evinde kalmaya Saniye, uzun bir abadan
sonra donmu spermle hamile ancak g-
rnmektedir.
uslGp Karamuk'tan daha da minimalist
filmi, benzeri durumdaki bir
uyarlanmlj gibi, Saniye'nin hamile kalmak iin ve bu srete
hissettiklerini belgelemek Bu srete giderek ters
den gen iyerinde de sorunlar gze Saniye, Tom'a,
bir aile sahibi dnp
da, gen adam ironik bir biimde, bir ocukla aile sahibi
sorar. Tom, bir sre hamilelik konusuna ara vermelerini ister, hirbirleri-
ni sevdikleri iin evlendi kleri halde yumurtalar ve sperm
zerine kilitlenmi ve
itiraf eder; Saniye ise, "bir araba, giyecek,
bir daire, mobilya iin yetecek halde, bu i iin
syler. kiilik
neden olan bu srete zgveni Tom, Saniye'nin dok
toru ile flrt dnr; imdiye kadar bir ha-
mile sorar; Hamburg'a grmeye gider ve
ona, "[EJvlendikten sonra daha iyi an"
cak tek hamile kalmak", diyerek iini dker; ise, "bunda
kt olan nedir?" diye sorar. Doktorla randevular, Tom'un
de de sorunlara neden olur; bu kendisine
Hamilelik tutkusu, en fazla Saniye'nin kariyerini
etkilemektedir. Yeni bir ofisin getirilmesine teklifi, i yk
262 MELEZ iMGELER
gece eve ge yksek okul vazgemek
durumunda iin ve iinde hamile kalma ihtimali nedeniyle
reddeden Saniye, bir yandan da ekonomik olmak
istememektedir. Bu arada, ijyerine ge gitmeye, ijiyle ilgili hatalar yap-
maya bajlar ve mdr
Sulbiye Gnar, [Utkusunun izleyici
iin yer verir. Saniye ile Tom'un, ilijkile-
rini dzeltmek iin gittikleri terapistle olan bu
Terapistin, "[Hlanginiz daha ok istiyorsunuz ya
da ikiniz de derecede mi istiyorsunuz?" sorusuna, Saniye
Tom ise "[M] uhtemelen bir iin 'daha nemlidir ... Ancak
elbette ... " verir. Terapist, durumu, "[lyleyse ocuk sahibi
olmak en byk arzunuz szleriyle Tom, "Elbet-
te ... "diyerek onaylar. Bu kez, bir olursa
dnyorsunuzt' sorusuna, Saniye,
srekli kendini dnmekten vazgeer" verir; terapist,
"[Klendinizi ok mu djnyorsunuz? (Tom'a dnerek) Ya siz?" diye
sorunca, gen adam, "[A)hh, ... ocuk zenginlejtirir ...
mcadele bir aileniz olur. .. "diyerek, kaamak bir cevap verir.
Terapist son olarak, "[]ocuk sahibi ilijkinizin daha iyi
umut ediyorsunuz?" diye sorar; Saniye hemen verir:
"[Klesinlikle'''; Tom'un da gecikmez: "Kesinlikle Saniye,
daha sonraki bir sahnede, bit kendi
Tom ile beraber bir syler ve daha
sonra ne konusundaki dile getirir. Saniye
btn bu onu anlamamlZa olur. "Al-
man toplumunda kendine bir yer evreden 'aferin'
her liberal Alman derin bir nefes alarak bu meslek
sahibi" gen Trk "ocuk sahibi olmak
kendi iradesiyle ona bunca veren bir ortamda hOj
bir ie yazan Fatih zgven de,
tutkusuna sahip bir filmi"
belirtir:
Ama filmin Santye'nin lnevroz'u ok gemeden,
iyi niyetli ve empa dahil, herkesi (hatta bazen seyirciyi de)
ileden Saniye'nin Sibel'inkinden [Duvara ol-
makla birlikte Saniye'nin btn nimetlerini
entegre bir toplumunun erevesi iinde bize arkaik

--;:
,-

-'r,

.,.

".
_ -:;,- r
..
'C
..:: "
ULUSTESi SiNEMA - i: 263
grnebilecek bir istek belki. Ama ynetmen Slbiye Gner, kahra-
geleneksel de olsa 'kendinin olan' seiminde ayak
gstem1ek istiyor. Bu da filmi gerek ve bir filmi'
(Radikal, 18.03.2004).
Saniye'nin ve neredeyse Anne
ve annelikle i1ijki sylemek ister. Filmde, erkek karakterin
temsil biimiyle de gibi, bu srete nemsiz ol-
djncesi olarak ifade olur. Annelik Sa-
niye'nin tutkusu ve kendisine ait bir eylem zerinden gndeme gelmez;
Anne, Saniye henz anne olmadan, tam da bu [Utkusu nedeniyle sahne-
deki yerini Tevfika ve bedenin
bir annesi ile olan ileri srer (2007:
62). Buna gre, her insan iin bir neme sahip anne ile ensestcl
her iki cins da vazgeilmez bir meseledir ve bu
yolun herkes iin zorunlu olup anne ile charne! uzak-
sz konusudur. Anne ile klZm i1ikisinde bu ilk devam
etmekte grlr ve bu durum klinikte kendisini hem ajk hem de
nefret ieren olarak gsterir (62). ocuk sahibi olma arzu-
sunun kk yajta da kaydeden ve hamile kalma arzusu ile
anne olma arzusunun birbirlerinden Tuna;
"hamilelik arzusunun [bir annesi gibi bedeninin
narsistik olarak ispat etmek olarak grlebilirken, annelik
arzusunun beraberinde ocukla ilgilenme ve onu yetitirme ile Hintili"
syler (63, 64). Bu grjlerin Saniye'ye
gen her ele geiren tutkusunun, kendi bedeni
zerinden annesiyle iliki olarak ileri
srebilir; zamanda, Saniye'nin ocuk yapma tutkusunu, yere
kk salma. oraya ait olma ve kendisini hissetmeme olarak
da djnebiliriz.
Bir rol modeli olarak annelik, gerek annelerinin reddet-
AYje filmlerinde belli karakterler zerinden dahil
edilir. Tumesi'nde (AI15landswumee, 1999), filmin cena-
ze trenini Karagz Mahmut'un onbir
ay (zlem Blume), annesine gtrlmek
zere aile dostu Zeki'ye (Hilmi Szer) teslim edilir. Ejcinsel bir kabare
olan Zeki, gbek icek ve onun Karagz oynatan ko-
Mahmut ile birlikte tume Almanyaya gitmek zere 1982'de
trenle yola ve daha sonra de geri dnmemijtir. Zeki,yular
264 MELEZ iMGELER
sonra, bu kez iek'le Mahmut'un alarak bir "geri
dn," ikilinin, annesini aramak
Almanya'da ba,layan Paris, Wuppertal, Stuttgart zerinden
devam eder ve son bulur. bu yolculuktan ve bir-
likte olmaktan ikisi de duysalar bile zamanla birbirlerine
ve dayam,mamn yerine getirirler. yol boyun-
ca eski dostlarla ve yeni insanlarla Zeki, Paris'te
Trkiye'den bir arkada,InIn barda sahne
bir ilijki ya,ar; ancak program bitiminde Trke konu,an
gen dvlr; bunun zerine Stuttgart'ta
otelin resepsiyonunda gen bir adam, herhangi bir
,ehirde kendisini isteyerek Zeki ve ancak
yolda ve kaar. Nihayet, Trkiye'ye geri dn-
iek'i almak istemez.
Bu arada, kendi annesini iin on be, sonra birlikte
adaya giden Zeki, bulamaz. Bunun zerine, ikili Al-
manya'ya dnmeye karar verir. Havaalanma gitmek zere yola
sabah ezam Ses bir ney taksimi duyulur
ve Zeki ile "d,man bir dnyaya ideal bir aile
duygusuyla Almanya'ya dnerler"ken (Rendi, 2006, 89) film biter.
Tumesi, her ,eyden nce bir "yol filmi"dir. Filmin neredeyse
yollarda ve otellerde geer. lkeleri, ,ehirleri ve semtleri
birbirine yollar ve -{)tomobiller, trenler, uaklar ve
yolcu gemileri, Marc Auge'nin gibi, "yer-olmayanlar"78- Zeki ve
iin srdkleri geni, bir alan haline dnjr.7' Yolcu-
luk o kadar ele geirmi,tir ki, ku,aktan aileye
ait bir eya, gerekli bir mlk, unutulmaz bir ya da
gibi sz ederken Zeki'ye sy-
ler. "Dn gece ryamda grdm. ama
hibir ,ey sylemiyorduk. Ona sz etmeyi ok istedim,
ama nereden bilmiyordum. Belki babam bana n-
ceki kendi il
Filmin, yapan da, durumu
ironiktir: "yurt" hangi yu n, ya da "yurt hangi
yurt Ba,ka rrl sylersek, hangisi yurt, hangisi Kahra-
aotan boyunca nereye gitmehedirler? Nihayetinde
yer (Trkiye) birok anlamda son (n-
k ikisi de anneleri reddedilir); yola ancak sonradan
geri dndkleri yer de (Almanya) ne bir ilk ne bir son durak
-;
'( ...
.' '
'.' .......
ULUSTESI SiNEMA - I: 265
(nk Zeki burada yaamaktan ho,lanmaz ve da zaten oradaki
kimsesiz bir ocuktur). Sonuta, "her iki kah-
raman da kendi kimliklerini soylannda kendilerinde bulmak duru-
(Rendi, 2006, 90). Bylece, "g tarihini gezgin ,arbCllar ve
evsiz yeniden ziyarer eden" (Gkrrk, 2002,
254) film, yer/yurt/ev ve aidi)'at gibi ram bir
hikayesine dn,r. Sulran Gencer'in hOj
bir biimde ifade gibi,
Film, kk bir yksnden yola daha genij perspektifli bir
konuya temas eder. Trkiye kkenli olup Almanyada
Trk veya Trkiyeli Alman olarak devam ettiren,
biimlerde aidiyet ve dayanUjmaya ve
sevgiye bir zm sunar (2003, 152). (... ) Film gereki bir
ile sevginin, kendinde sevginin kcfi zerinde durur. iki
sevgi zlemi, Zeki ve anne zlemi. Her ikisi de annelerinde bunu
bulamazlar. Bulmak iin geldikleri birbirlerinin sevgisini
kazanarak geri dnerler. Oysa dndkleri
yeni bir devam eder. Pek ok kiinin bir gn geri dnmek zere
gittikleri Almanya ruru gibi (153).
Tumesi'nin bir ilgin vehesi, toplumsal cinsiyet konu-
sundaki Zeki ile ili,ki bir ilijkisi
gibi geli,ir. bir olarak, yol boyunca
yemek ve yetikin biri
gereken bir ilk kez birine emaner edilmij
durumunu daha bir hale getirir. Zeki bu zoraki annelikten hi
ho,nut olmamakla beraber, sahip zorunda
yle ki, filmin, zarif bir mizah duygusuyla ekilmij
bir Zeki, yolculuk ilk adet
iin kadm iin, bunu tale-
biyle Paris hayat ikna etmeye bile girijir. Ay,e
cinsiyer ve yaj zerine kurulan bu zorunlu beraberlik hika-
yesinde bu tr da yer bir unsur
da muhtemelen Zeki'nin ecinsel Paris'teki barda "Zekiye
AhIa" diye sahneye Zeki'nin cinsel onun
mnn ve ister istemez neden Zeki Mren
ve Blent
Ersoy'a da belirginle,tirir. Bir sahnede, Zekai'yi ve
266 MElEZ iMGELER
giydirip, ssleyip Blent Ersoy'un Beni"
dans ertiren Polat, biyolojik olarak cinsellik
yeni armakra olan bir toplumsal cinsiyer roln kendisin-
den beklenen biimde bir yani rollerini tam olarak
oynayamayan arada iki hikayede ve cinsel kimlik
ve de genelolarak kimlik meselesinin bir konu
ve cinsiyetierdeki bu iki kahramam,
Gtoria Uohn Cassavetes, 1980; Sidney Lumet, 1999) ve Merkez
(Central do Brasil, Walrer Salles, 1998) gibi, ona ve kk
erkek anlaran dosrluk filmlerindeki ift-
leri Rendi'nin gibi, "Polar, yol filmi trn bir ocuk
ve 'tuhaf ift' Bu, Chaplin'in Yu-
(The KUl, 1921), zellikle borlu Wenders'in
Alice Kenderde'sine (Alice in den Stadten, 1974) sinemaya zg tipik bir
durumdur." (2006: 89).
Polat, Kendini (En Garde, 2004) bir sonraki filminde,
gmen bir karakteri merkezine
den bekleyebilecek olanlan bykannesi lnce annesi (Antje
Westermann) Katolik bir yurduna
Alice Kowalski'nin (Maria Kwiatkowsky) hikayesini
Seslere son derece olan Alice'in, hipokusis nedeniyle
stresten ve grltl yerlerde bulunmaktan gerekmektedir.
Kulak yapmak zorunda olan gen yumaki
nedeniyle kez yalmz Bir sre sonra,
yurtta kalan ve annesi ile bir olan Berivan'la
Erinin) Alman Gmen Brosu'nun kendisiyle ilgili ka-
bekleyen Berivan, pasaport, aile ve mektup gibi tm
yamndan hi plastik bir torbada
iin yurttakiler
sorunlu olsa bile, Alice ve Berivan'n
ok gemeden ilerler. Ancak zamanla daha ba-
gelen Alice, (Haluk Piyes) bir Arna-
vut genle yendien bir hale getirir.
Berivan ilir'e olur, Alice ve iki
konrrolden
Kendini, bir filmde gibi, zorunlu nedenlerle bir
araya gelen birbirinden iki Bu filmin,
cinsiyet ve bulunmayan
kisi, ilerlemesiyle bir tr anne dnr. Biri redde,
.:;
-'
"'-.,.
..

, ,;.,
..i;

ULUSTESi SiNEMA - t: 267

'anne ve iki gen sorunlu bajka
dolu bir yuma kendilerini hissettikleri iin birbirleri-
ne Ancak h.ikayesini, kimi zaman ereve sesinden
bizzat kendisinin Alice, nede-
niyle kendisinden djnmeyen annesi ya da trl
sylersek, "annesizlik" yznden de derin bir ruhsal
Gen annesinin, seveceksin. Sevmek diyerek
yurtta, insanlann tlkendisi orada yokmu gibi
ister. sorunlu olsa bile, Alice ile
ok gemeden ilerler. Yuma dnem ve Berivan'la
Alice iin bir byme Filmin, yurt
mdiresinin lmyle gelen trajik finalinde, yerlere gnderilen iki
birbirinden zamanda Atice'in de Berivan'dan/anne-
sinden
Anne ve annelik olgusunun, Turnesi'ne gre daha merkezde
bu filmde, kupklardan annelerin birbirlerine benzer-
dikkati eker. Alice, filmin kendi hikayesine
der: "Annem de beni bu Benimle ne yapa-
Bykannemin Bykannem ln-
ce, annem onun Ama benimle hala bir sorunu ve
beni bir yurda gtrd. Her de orada zaren." Alice'in
annesinin kendi annesiyle ilikisi daha iyi Annesi, Alice'in
kendisini ziyareti ona iini dkerken bir yandan da kendisini
affetmesini bekler: "Ne hi. Hibir
Sadece kendini djnrd. Ondan mmkn abuk kamak
istiyordum. nne gelenle ki, sonunda
beni kurtaracak bulurum. Ama bu hi. Sadece hamile
Senin iin yle zldm ki. Seni seveyim diye ne kadar
zaman. Gzlerini kocaman kocaman bana
Umursuzca benden mjfik bir kelime beklerdin ya da bir glmseme.
Bana kendimi Biliyorum, hep nefret edeceksin benden.
Sana kabahat bulmuyorum. Seni Belki de bizim tek aile gele-
budur."
Annesi, Alice'i yurda gcmiinden kurtulmak is[emirir.
Kendi annesiyle gerek anlamda bir belli
olmayan belki de annesiyle herhangi bir gerekli
bir da Deneyimini olarak Alice
iin, durumun Filmin finalinde, Berivan'dan
sonra, ereve sesi bize syledikleri, oyunu
268 MELEZ iMGELER
ve ima eder: "Eskrimin en iyi ne bek-
bilmen. Yzyze geliyorsunuz, koru kendini ve harekete gei-
yorsun. Bazen kendini oyuna verirsin, iinde kaybolur gidersin.
unutursun, korkunu unurursun... En gzel anlar,
Nuray Ty Takip Et ilk uzun filminde,
filmlerde gibi, anneler ve sz eder.
BO
ve babaan-
nesiyle birlikte yaayan 21 Helin (Pegah Ferydoni),
Almanya'da olan annesini ve kardeini isteyen
lmeden nceki bu arzusunu yerine getirmek zere, kara iinde
bir sonunda Berlin'e gelir. Almanya'ya g etmeden
nce iek ve muhafazakar biri olan
Kenan Karaman (Ercan Noel zelik), para kendisiyle evlen-
mek zere Helin'in Almanya'ya gelmesini Ancak gen ka-
daha ilk gece evden kaar ve annesini bulur. ve kk
kyde byk Almanya'ya gelmij olan anne [Su-
san (Neza Selbuz)], burada evlenmij ve bir !okama-kafe iletmeye baj-
Helin, kltrden ok bu yepyeni ortamda
annesinin kurtulmaya
(Dilek Framiska (Alexandra Kalweit) ilikisine
daha da birlikte
ilettikleri yeni Michael (Stefan Jrgens), Grc Igor (Niloai
Svechnikov), en Katja (Kirsten Black), byk ve Fran-
ziska'dan evresi, herkesin ona iyi Helin'in
yeni uyum Bu arada, bir sredir
pejinde olan Kenan'la Helin, teklifini kabul ederek
onun evine gider. kendisine ok iyi davranan Kenan'm
tutumu srede Helin, kendisini odaya kapatan,
ve onu grmemesi syleyen elinden,
annesinin, iin para)'l adama geri vermesiyle kurtulur. Ancak,
geri dndkten sonra da sorunlar bitmez. Bir gn kendisiyle kavga eden
ve evden kaan Hehn'i bulup geri getiren Susan'm onunla
ilgilenmesi giderir. ortama ba-
layan ve dlerindeki gen da Helin, annesi
ve birlikte mutludur.
anne, iki bir fig;dr.
Helin'in, "birka ay sonra diyerek yalan sylemekle sula-
annesi, onun bunu anlayamayacak kadar gen belirterek
kendisini savunur. Annenin, byk beraberinde
gtrmesinin nedeni, Helin'! ok seven adil
ULUSTESi SiNEMA - i: MAlMANClLAR" 269
olmak istemesidir. Annesinin, kendisini ve hi
inanan Helin'e gre, annesi daha hamileyken Helin'den kurtulmak is-
her zaman da onun yznden
ve Anne ise, onlardan nce
ve bir geride i'n kalbinin sy-


Susan, Helin'in Katja'ya iini d-
kerken kendisinin iyi bir anne syler. Katja ise, muhtemeM
len getiren nedenlerle ilgili, ima bir
yapar ve ona, ilk on
yani o zamanlar daha kendisinin bir ocuk Susan,
Helin'i eve getirdikten sonra, baucunda, bir adamla
evden izin perdeleri bile
Helin'in sevmekten asla ancak
onun klesi olmak da ve okulda okistemij
Helin, benzeri bir kaderi annesi saye-
sinde kurtulmu, ve onunla kavga ettikten sonra eve dnp
kabuslardan terini silen, ninni syleyen,
ve ona orba iiren annesini
ren ryalanna girerek zaman zaman onu gtren, zaman
zaman da gelecekte gsteren yerine Helin,
ilk kez annesini grr: o kk bir Susan ise gen
Bylece Helin annesiyle kesintiye zde,lejme srecine
yeniden dnerken, Susan iin Hihmalkar anne" imgesi gemite

Ayda ejcinseldir. Anne, Helen'e, Ayda
ile birlikte ilk hayal bir
anlam. Bunun aptalca da belirten Su-
san'a gre, Framiska ile birlikte iin nk o ok iyi
bir ve Susan mutlu Helin,
kyde byle eylerin asla belirtiri annesi kylerinM
deki iek gibi erkeklerden
de Helin Oliva Espine'e gre,
kltr ve gelenekleri anne olan
gmen yeni lkede iin kltrn
beklenir. her iki kltr da yeterli bir
sahip olacak biimde sorumludur. (... ) Bu,
gten nce ya da sonra lezbiyen olarak kendini anneleri
iin emsalsiz sorunlar sunabilir (1999: 149).
270 MElEZ iMGELER
byk cinsel ile ilgili bir sorunu kalma-
Helin ile gerilim ise, yeniden
finale grnr. Helin giren uzun boylu,
yz siyah bir peeyle rtl, kendisine, "Semah ty yaka-
diyen ve birlikte semah sonunda
peesini aar ve onun grr.
Helin'in son bulur. Eskiyi, temsil eden babadan
kopu bylece gereklemijtir. Anne ise yeni temsil eder ve uzun
bir sre kesintiye srecinin bu
Helin'in ve ona Ty Takip Et, bylece gle
ilgili ilk durumun tersine, geride
g eden olumlu bir hareketlilik atfeder. daha nce Buket
Alakuj'un AMm filminde biimde var olan durumu,
(anne ile byk daha sonra da Helin Alman-
ya'ya gelirler; Helin annesine bajam) ve
iletijim aktifbir konuma bu filmde de sz konu-
sudur. Helin kydeki bykannesine e-mail gnderir; bykanne ona
verir, Internet zerinden gnderir; Helin
ile Susan birlikte sylerler; Katja
Helin'in gece annesi onu bulup iyilejtirir.
Filmin ama ilgin bir sahnesinde Helin,
yatakta birlikte gtr. Bajka herhangi bit filmden
lamda rntgencilik zerine bu sahne bile
iletijimin ve bir haline gelir. Filmin
final sahnesinde ise, anne ve iki parkta elele yrrler; mutludurlar.
Helin, sz eder; onun kendisine
prenseslerinkine benzeyen bir gelinlik evlen-
gecesi Paris'e gideceklerine ve Paris'in en gzel ve en eadde
lerinde yryeceklerine sz uGn
da lmj Ben ldkten iki gn sonra beyaz bir ty
Ty mutlaka Almanya'ya annenin ve kardeinin yanma gitme-
lisin. Ty gzlerini Helin, ty annesine verir,
O da teki bankta birbirlerine
annelerinin koyarlar.
Giovanella Rendi, Alman-Trk ynetmenlerin yal-
erkek sonucu sz konusu
ynetmenlerin 1989'dan buyana kendi filmlerini ektiklerini ve
paralelolarak sinemayla ilgili grjlerini
gelitirdiklerini sylet (2006: 85). Erkek ulustesi
- " ..
- .:.1
.
,

.
-!"
, .-'
...,,'
i
I.
i

'.'
..,
ULUSTESi SiNEMA -I: -N.MANCH.AK" 271
daha az
nk sanat ile bir tr uzlama yaratmak iin
gayret etmediklerini belirten Rendi, kendi-
lerini "grev benzer
yan kimlik reddetmelerinin,
belgesel sinema gibi, yeni patikalar bulmaya ve film festivaI-
leriyle ileri srer (85-86). Ona gre,
Erkek ynetmenlerin filmlerindeki argo ve
kelimelerin ortaya rap ritminin tersine,
ynetmenler, kkleri hem modemitede hem de gelenekte olan ve annele.
noin szl kendilerinin Almanya'ya aidiyet
ran jiirse! bir dil gelijtirdiler. (... ) Polat ve Derin gibi ynetmenler, erkek
gmenlerin Alman toplumundaki durumuna
ynelik daha eleltire! ve bir gsteriyor ve
kabul ve yerinden edilmi olma duygusu sayesinde kendi
kltrel tayin mmkn is-
(91-92).
Daha ok Avrupa merkezli ileri "g sine-
zellikle Trk-Alman ynetmenlerin filmleriyle dnya
ilgiyle izlenen rneklerini gereklejtiren yeniliki bir sine-
ma gelijmesine bulunmujtur. Bu sinema, kresel
lekte genij bir pazara sahip olmamakla birlikte, alanda,
getek festivaller dzleminde gerekse Fatih filmlerinde
gibi, sinema ile "sanat
suretiyle grece daha byk bir illeyici
Alman sinema yazan ve Georg Seesslen'in, bunu "nc
olarak daha nce Seesslen, sa#
dece ynetmenlerin elinde gmen oyuncular, kameramanlar ve
da jekillenen Alman-Trk Alman si-
ve belirli ierisinde televizyon tarihinin en nemli,
blmlerinden biri haline ileri srmektedir. Ona gre, nc
belki de Fatih Duvara ile hem zirveye,
hem de bir sona ve bu ierisinde bir ey daha olujtu:
gn byk ve kk yola onun yerine eko-
nomik olarak daha alt tabakada kalan metissage kltrnn
toplumsal bahseden, kendisinin "getto olarak
bir sinema. Bu trde ne ynetmenin ne de filmdeki karakte-
272 MElEZ IMGELER
rin nereden g hibir nemi yoktur. Yeni gettOlarda Trk,
ya da isizlerin durumu ok daha
kt Christian Wagner'in Ghetto-Kids (Christian Wagner, 2002)
ve (Knallhan, Detley Buck, 2006) gibi filmler gerilimlerin azal-
hatta metissage'm kldke daha da art-
gs[erir. G gettolann bilincinden yeni es[etik ve
politik i tepkiler de kaydeden Seesslen, gmenin
kendi kltrel ile Alman bakl pop
kltre, zellikle Amerikan pop kltrne gre yn byle-
ce getto getto-sanat filmi, grafitiler zerine filmler
belirtir (panel, 2.12.2006).
c
.JrI

,
.,


.
...c.
.0'Y:

, - ,-
,
NOTlAR 419
ii) Sargut anlamalara yol amamak iin", yeni bi.!:ad
Ban Alman radyosunun (\X1DR) bir eder. 'Gelen'
nerilerden Refa.h ve Dzeni. Koruma Dviz ocuklan, Avrupa'
Kleleri, Alar, Ikinci Insanlar, Nato
Almanya Hayranlan. Anket sonucunda (au.sliindische Arbeitnehmer) nerisi
uygun bulunur. Yazaragre bu tamm, "yabancL iermeyi ve ucuz emek gcnn
gmen srdrrken, gibi Trkeye
de yzeysel bir tarafSlZhk izlenimi vermektedir." (1982: 142).
12) Alman da, ya da biimde konusuyla
ilgili oldular. Sarguc i birlikte Federal Almanya'da toplumsal muha-
lefetin ve bunun da Bunun sonucunda, endstri
ve anlatan yeni bir (1982; 143).
Heinrich Bll'n, 1971'de ve da Var adLyla Trke'ye evrilen
Grnppenbild mit Dame Lcni Alman bir merkezinde yer
ahr \Le yazar, Dnya ncesinden 197D'e kadar uzanan bir srete Alman
toplumuna bakar (144). &11, romancla, komisyoncu, bilim asker. rahip,
esiri ve gibi toplumun kesimlerinden yer verir ve konuk
Trk (Kaya Tun, Ah Mehmet de yer Leni'nin evinde
olan Mehmet, toplumla Leni Trk ve
Leni'yi evinden iin gelenlerin yolunu p
keserler (144, 145). Siegfried Lenz, 1975'ce Hamburg Elbe'yi
Geiyor yer alan "Gogol'de Gibi" ("Wie bei Cogol") hik:'iye-
sinde, bir Trk gmen arpan bir doktora gtnnek
istemesini, ancak kaak olarak bilinmesini istemeyen ve
daha Max von der Grn'n 1973'te Yollar
Glatreis) romantmn merkezinde il' Maiwald bir yer
"romanda, hayli arkasmda, bir grup olarak yer alan bir avu Trk
sanki evresi Almanb dolu bir syler (145).
13) G serveni, Trk da zerinde bir konudur. Almanya'da
bir sre sonra Trkiye'ye dnen Bekir Almanya'da (Cem Ya-
1966) adh (Cem Yaymevi, Istanbul 1971) ve Alman
(Cem 1974) yk kitapbnnda g olgusunu eitli boyu-
danyla ele Fakir Baykurt'un, g deneyiminini ve gmenlerin romamm yazmak
amacLyla Almanya'daki gzlemleri sonucunda / Die Friedensrorre (Amrat
Verlag, Berlin 1981), Gece i (Unionsverlag, Zlirih 1984) ve Yuksek
(Remzi Kitabevi, 1983) kicapbr ortaya Adalet
Fikrimin ince G/ adIL Almanya'da da (Die zane Rose meiner
Ararat Verlag, Berlin 1979). Dursun Akam ise, AlaHum i Heim Glck alkin
(Lamuv Verlag, Bomheim-Menen 1982) g edebiyanna bulundu
(Binyazar, 1986: 12, 13). ya da Trk
eserlerin Almanca bu lkede Trkiyeli yazar ve
da oldu. Yksel Pazarkaya ve Ararat, hem
Hikmet gibi modem Trk klasiklerini hem de g deneyi-
mine Trkiye'de eserleri suretiyle Trkiyenin kltrel biriki-
minin Gaswrbeiter ('misafir kltrnden daha zengin gstermeyi
lar (Fischer ve McGowan, 1996; 5-6).
14) anlammda, ancak kkenliler iin bir
Kken itibariyle, "kazan" anlarnma gelen kesse ile "yapan, reten"
:t
i)
418 MELEZ IMGELER
sonuncusuna itiraz edenler de var. Bu itiraz, elbette benzer bir konumda bulunan
ynetmenlerin kategori iinde durumu iin de geerli. "Gmen",
Almanya'da kendilerini ikinci kupk olarak ilgili pOlitik
bir kavram ve ulustesi da yer haliyle kltrel, ulusal ve
etnik bulunmayan bir szck gerekesiyle durumu iin yeterli
bulunmuyor (Mennel, 2002: 133). Trk gmenler ise, Trkiye'den btn gmenleri
ieren bir Ayc burada etnik bir kategori olarak
gmenlerin hangi etnik gruba fark etmeksizin, gnderen ve alan
lkelerin yasal ereveleri resmi anlamda Trk gmenler olarak katego-
belirtir (2004; 41). sonunda yer alan de
gibi, "gmen ynetmenlerin de benimsemedikleri bir kategoridir. Ancak ben bu
daha esnek bir tercihte bulunarak, "gmen filmleri" de dahil, yeri geldike
atfen btn
6) 1961 Federal Almanya'da milyon
180 bindi 1993; 2).
7) Gmenler iin, ondokuzuncu itibaren ve kademeli bir asimilasyon
srecinin Britanya ve Fransa gibi lkelerin aksine, Birinci Dnya
smda smrgelerini olan ve Hitler ynecimindeki Nazi dneminde (1933-1945)
her trl okklcrel orcadan Almanya'da, Trk 1960'lar-
daki ani kitlesel g cam bir kltr neden oldu (Rendi, 2006: 79).
8) Betigl Ercan Argun'a gre Almanya'da
gmen etkili oldu. Argun, Solingen'de bir Trk aileye
sup evlerinin sonucu lmleri, bir yandan ve
yandan Trklerin toplumsal entegrasyonuyla ilgili ciddi anlamda olumsuz imalarla politik
ikili sreci dnm belirtir.
en grnr etkisi, Avrupa'daki Trkler glendirme-
si (2003: 44).
9) Gen gciini sz konusu yasa, "Alman-
yn'da olup aileleri ile birlikte anayurda olan 15-21 ya araSlOdaki genlere
bir oturma ve konusunda hkmler
ifte kurumuna yer (Abadan-Unac, 2007: 9).
sonradan yasaya, "lOcak 2000 tarihinden sonra dnyaya gelecek olan ocuklar, anne ve
babadan birisinin Almanya'da ve on beri Almnnya'da
halinde, sahip statsnden olarak, 23 kadar Alman
da sahip olacak, ancak o tarihten sonra hangi tercih ettikle-
rini beyan ermek zorunda maddesi (9). YasanlO gir-
mesinden sonra iin saYlSlnda byk bir
bbul edilenlerin 2000 1999'a oranla yzde 30 Ancak
ilgili bu genel Trkler iin bu oran 2oo0'de, 1999'a gre yzde 20
(Kaya ve Kentel, 2005; 21-22).
i O) David Horrocks ve Eva Kolinsky'e gre, gnmz Alman [Oplumundaki Trklerin
yerini belirleyen kabul ve parametreleri, kadar
ve o dnemin grece refah ve ekonomik g ieren durumuyla Sz konusu'
dnemden gmenlerle ilgili politikalar, birbirini izleyen Alman hkmetleri-
nin, "Almanya bir g lkesi uygun olarak, onlann toplumdan
statlerinin ya da trl taleplerinin reddi
zerine ve kabulnde talebi ile piyasa gleri
belirleyici (1996; xiv).
420 MELEZ iMGELER
macher'in (kesselmacher) ortaya kazan yapan, reten, do-
da da Rekin Teksoy'un
Sinema Tarihi Fassbinder'in Ka[zelmacher filmiilin Trke Gmen
olarak gemektedir (2005: 661).
15) Fassbinclcr'in filminin ekim 'Btn Trkler'in AIi'rlir (Gk-
trk, 2002: 249). Ali, filmin da yer Ali: FeaT Eau the Saul (Ali: Korku
Kemirir). Filmdeki gmen, gerek (EI Hedi ben Salem M'Bacek Mohammed
Muswpha) oldug-u iin herkesin kendisini Ali diye syler. Trkler gibi,
btn Kuzey gmenlerin de 'AH'rlir. Filmde Trk gmenler yer almasa da
belli referanslarla gmen bannda bi.r blmnn
bir poster eker; temizlik grevlisi biri,
evresindeki 50 bir Alman kendisinden gen bir Trk'le birlikte oldu
gunu syler; bahsedilince fkeden deliye dnen" Emml'nin
Eugen'in (R. W. Fassbinder) Trkrr ve bu duruma
olan gen adam, yok belirtir.
16) Deniz Gktrk'n de gibi, film, Fassbinder'in sevgilisi Ben Hedi EI
Saalem'in Ali'yi bir arzu nesnesi olarak ve egzmik bir biimde gstermesi
nedeniyle de, zellikle dnemi gz nne (2002: 249). Ali, yalnm:a
iin iin de bir arzu nesnesidir. Ali'ye banyoda
bakar ve ona ok syler; apartmandaki Ali'yle birlikte
iin Emmi'nin ziyaretine Ali'yi
begendiklerini gizlemezler ve dokunarak onun ekiciligi zerine
bar da Zaman zaman ya da yan
perdeye gelen Ali'nin bir gmen olarak temsili, birinci blmde tarihli
filmlerdeki gmen figrlerin temsil biimlerini
17) Gnler En Aluakilcr (Trkesi: Osman DUan), isr;mbul: Mil.
Iiyet 1986.
18) Kitapla ve ilgili fazla bilgi iin bakma: Adnan Binyazar, "'En Alttaki
ler', bir Alman'a dnk Mil/iye! Sana! Dergisi, Yeni Dizi No: 158,15
986, s. 913; "Davalar, tehditler, sulamalar sryor", Gnter WaUraf{ ile
(TrkeSi: Blent Berkman, Millryet Dergisi, Yeni Dizi No: 158, 1986, s. 10
11; Ya"uzer etinkaya, "'Gereklik trr.n ilgin bir MiHryet Sana[
Dergisi, Yeni Dizi No: 158, 1986, s. Aya Abakan ve Mesut nen, "Jrg
Gfrrer: 'Film (ynetmenle Milliye! Sanat Yeni Dizi No:
58, 5Aralok 986, ,. 7-8.
19} Alman sinema endsrrisinin i 990'lardaki 1970'lerdeki 'alan
gibi. Almanya'daki sisteminin nemli bir rol Film
fonlann drt kat bu
Bu erevede, imkanlan ya da servisleri kultnnmak suretiy
le teknik know how'm yenilenmesi ya da daha nceleri endstri
retimleriyle ne blgelerin ileri reknoloji ile yenilenmesine
(Elsaesser, 1999: 12). Almanya'da, sinema
blgesel ve yerel lekte 'mekan (Smndortpolitik) olarak
ok blge, 'medya merkezi' olarak kabul edilmek
iin birbiriyle rebbet halindedir (l2).
1944 Tahran Shadid Saless, Avusturya ve Fransa'da film zerine
grenim grdkten sonra i 96O'lann sonunda sinema\'a film endstri
sinin iinde nedeniyle 1974're Almanya'ya gitti. Burada

U

, ......

,
?

,

" i

c,,,:

i.
i;
[
:....

:<:'\:"
.,

'.
H
i

E
i:
.'
"

i,;:
1.'

i
i
i
i
i
i.
,.
!.
NOTlAR '121.
sinema ve televizyon iin, alanda ilgi gren film ek:ti. Shadid
Saless daha sonra Kanada, 199O'lann ABD'ye gitti ve 1998'de, 54
bu lkede ld. Hamid Naficy, ynetmenin Almanya'da ancak mar-
bir kariyeri syler (2001: 200). Shadid Saless'in, Almanya'da
ilk uzun film, Evden (ln der Frcmde, 1975), Berlin'in Kreuzberg semtinde
ve bir fabrikada Hseyin bir Trk gmen kasvetli gnlk
i 980 Dzen filminde u Alman toplumunun distopik
bir grnmn" sunan ynermen (203), 1982'de ektig; 198 dakika
ya'da bir gencievde ve pazarlayan bir
(202).
2L) Yeni Alman referansm da ima errigi gibi, gerekten de,
ynetmenlerin, daha nce Rainer \Verner Fassbinder, Wim Wenders ve Alexandcr Kluge
gibi isimlerin benzer biimde, Alman bir kez daha
lekte kazandtracak bir sonraki mlteur kabul edildikleri
sylenebilirdi (Berghahn, Z006: 141).
22} bir alanda zerinde Ataman, Berlin'de Lola
ve BilitJikUl (Lola Bilidikid, 1998), Sinan c:tin de gene Berlin'de ekilen ve sz
Berlin in Berlin (1992), Alman ynetmen Lars Beckcr ise, birazdan bir dipnot iinde
Altaek! (2000) filmleri nedeniyle bu listede yer
23) Trkiyeli gmenlerin, alanlar gibi, sinema ve televizyon sehrlerinde de
Tayfun Bademsoy Berlin'de bir ve Kadir Szen
Kln'de, 'Filmfabril:.' bir Trk kkenlioyuncular,
Alman filmlerinde ya da bfe sonraki da komedi unsuru olarak
ve problemli gen rollerinde perdeye (Kaya, Radikal, 28 Haziran 1999) .
Oyuncu Erdal "Bizim iin ok zordu" diyor ve srdryor: "Alman
ya'da .Almanya'da bydk. Ama bize hi vennediler ki kendimizi gstere
lim. Almanlar, si: nereden diyorlar. ()ysa bi! her zaman Trk
leri ya ya da wksi gibi roller iin Byle rolleri kariyen
rum. Bu yzden bekledik, bekledik ve biraz oldu." Anne
kendilerini bir yapmaya syleyen Murat da, Almanya'da
ya da gen ynetmenlerin ortaya bir ve kendile-
rine rollerden uzak karakterler yaratma kaydecliyor. Baki
Davrak ise, mavi gzl ve heyaz tenli iin kendisini nce Alman zannettiklerini,
Trk belirtiyor ve "[Blu bizi oyuncu olarak da
erkiliyor. Ama bunu diyor (Radikal, 29 Haziran Tayfun Bademsoy,
kendisiyle 2004 bir sahibi ajansta 150 Trk
oyuncunun ve Zj nce kendisine
sadece Trk rolleri verilirken, Trkler'in de Alman rollerine bile
syler. Bademsoy, bu sreci "Fatih verilen diil tabii ki nce
Iikle onun kendi Ama bunun gerisinde burada Trklerin mcadelesi
ni de hesaba katmak gerekir. Sadece geen Almanya'da 15 Trk ynermen film
Fatih kadar 25 senelik bir sonucudur bu dl. " Tosun
ve Smer, 2004: 13).
24) Kanak, Almanca'du ok eski bir szck olan Kanake'den
siyahi iin bir szcliktr ve gnmzde, Almanya'da
mensup olmayan Trkler
iin (Kaya, 2000: (74). Almanyn'daki Trk hip.hop gruplan, Kanalee'i
(KanAk) haline gerirerek, "szcge olumlu bir anlam ykleyip, kendi kimlik
"
422 MELEZ iMGELER
siyasederinin nemli bir haline (i 74). Bu durum, ABD'de
nigger bizzat siyahlar
olarak (174). Rap yazar ve
Feridun Kanak Sprak (1995), Kiel'de hepsi gen Trkiyeli
24 erkekle bir araya Bunlar, bir ya da ve
marjinal olan, daha az bir blm ise kesimlerden
araslOda adi sulara olanlar, seks bir bir psikiyatri
bir siyasi mlteci ve bir erkek-kadm transseksel yer almakta, ama zamanda bir
sosyolog, bir rapci, bir break ve dindar bir gen de Bu "Bir
Ka7lilk.e olarak Almanya'da sorusunu (Cheesman, 2004: 85).
stratejisi, gerekte olmayan bir emik kimlik ve "Almanlar"la "Trkler"
arasmdaki diyalogu stilize bir dil (Kanak Sprak) yaratmak xerine kuru-
ludur (83). Yazar, genlerin ve dilinde Almanca ve Trke
bir dil belirtir. Ayhan Kaya'ya gre, bu dil, "kltrel
bir rnek"tif ve "diyasporada bu kltrel ve srecinde
nemli etkileri vardir." (2000: 28). Feridun ikinci
1997), konu olan
dayanarak, soygun ve iddet, uyUjturucu gibi sular nedeniyle hapse mahkum
bir Trk-Alman gencin hik'iyesini Hikayenin Enan Engin, Znim-
Sprak hapishanede okudukrnn sonra yazarla
(Cheesman, 2004: 85). Knnnk Altaek! l()()() sinemnya
Lars Becker'in filmde, ailesi bfe 25 yerel genlik
eteleriyle ve kabul grmek iin gndelik kavgalar ve fahijelik
yapmakw olan ile yeniden bir araya gelmesi Susuz
halde mahkum belirtilen Ertan Ongun, senaryo da
Trk oyuncu Luk Piyes Kanak olgusu, bugn
bir alt kltr haline bir hareketine Kendilerine ait
Internet sitesinde, smren, ve herkese ve her
iin, "Kanak-Arrak zerin-
den insanlara atfedilen, deyim yerindeyse kertmesi 'kimlikler'in tesinde bir birarada-
hktlr." (http://www.kanak-attak.del) 06.05.2006 tarihinde girildi.
25) "Gmen" daha nce de ifade gibi,
konusudur. iin ve Fransa'daki beur, Britanya'daki
ynetmenleri de ierek biimde be1li bir sahip nede-
niyle "gmenlik" Elbette, en ynetmenlerin kendilerine
itiraz ettikleri bu da hayli Seesslen, "nc sine-
gibi bir ku1lanmayl tercih ederken, bir Alman sinema yazan, Klaus
Eder, bu "Trk Alman ynetmen" demekten "Bence onlan cn
byle bu ynetmenlerin ekeikleri filmler uzun
sre boyunca Alman tutuluyordu. Ancak Almanya'da
ve lkelerden gelen pek ok insan var. Almanya'da toplum durumda.
ok kltrl bir toplumU! ve bunu kabul etmemiz bu ynetmenleri de
bir kenara itemeyiz. Fatih iin de durum ok ve ACIS1Z iyi
eletiriler alsa bile Alman iin bir filmiyd!. Ancak Duvara
Berlin'deki sonra, ilk defa Almanlar 'Bu bizim filmimiz', dediler.
Bylece bu oldu ve bundan ok memnunum." (Enan, 2006).
26) Ceorg Seesslen, "Between eultures - Third-Ceneration Immigrant Cinema" (http:/
/www.goethe.delkug/kue/flmlthmlen47146.htm) 13.05.2005 tarihinde

;
i'
, ,(
..
.-
li
r.
li
"'.'.
--'-'.-

i+
"
I:'
t'.
"
L-
L
i:
--

i
r
,
i
i
i
i
i
!
,
i

" i"
_ p-
NOTLAR 423
27) Emine Uar "Fatih ve Filmleri zerne Bir Sylei" (E.U.
19.06.2003 tarihinde, F. ile Hamburg Altona'da www.sinefil.org.
04.09.2004 tarihinde
28) Gerd Gemnden'e gre, Alman-Trk ve genelde Alman sine-
ok belirgin bir Hollywood ve Amerikan popler kltryle
Yeni Alman ok (2004: 183). Fatih
(ve Angelina Macearone ya da Farima El Tayeb) gibi ynetmenlcrin, Hollywood'dan, Wim
Wenders ve R. W. FOlssbinder gibi arzu ermeyecekleri biimde etkilenen bir
ait Cemnden, teki ynetmenleri gibi,
bu da kurgu, stilize i mekanlar, esprili diyalogLon ve bel1i bir
ilerleyen olay rgs gibi ve seyirciyi bilinlendirmekten ok
nem verirler. Bu arada, Doris Drrie, Snke Wonman, Joseph ve
Tom Tykwer gibi ynetmenlerin tersine, kendilerini, ses
veren ve merkezde gsteren alternatif bir olarak
kabul edecle, (184).
29) Kremberg, Berlin'de olarak gmenlerin hir
Kreuzberg'deki gmenlerin Trkiyeli
30 bindir (Kaya, 2000, 76). Daha nceleri Ban Berlin'in yer alan
Kreuzberg, ile birlikte bir semt haline Kremberg'in, ilk
kk bir [stanbulolma izlenimi belirten Ayhan Kaya, syler:
"yle bir istanbul ki, uuan szckleriyle, m
yiyecekleriyle, yerleriyle, geleneksel
siyasi ve daha pek ok benzer (77)
Kaya, Kreuzberg'in, modern anlamda diyasporik bir mekan, geleneksel anlamda ise "Al-
man toplumu iin, Trkierin obrak egzotik bir
yer", "bir deyijle syler (77, 124). Berlin'in bu kesimi,
"Trk Berlin" olarak da Bunun t,tibi, olarak gmen nfuslann
semtleriyle bir "Hintli Londra"dan, "Cezayirli Paris"ten, Miaminden ya da "Meksi-
kah Los Angeles"dan sz etmek mmkndr. Ancak bu bu semtlerin sabit
dir. Miami'deki Kk Havana, Kba'dan ancak wmanda K-
ba'mn da bir (Argun, 2003: 9).
30) Thomas Arsbn, 1961'de, Trk bir baba ile Alman bir annenin olmak Alman-
ya'dn
31) Avrupa'daki Trkiyeli gmenler iin Trkiye ile filmin
da ima gibi, uydudan srdren televizyon
nemli bir rol Bu Trk filmlerini gmenlerle
bir dnemin videokasetlerinin yerini Trklerin videokaset tketimi
Almanya'da t980'lerin ikinci kadar anmlj, ancak 988'den sonra kablolu ve
uydu (Greve, 2006: 75).
ikinci blmnde de gibi, yeni Trk filmleri bir sredir birok
lkesinde sinemalarda biimde bulmakta, DVD teknolojisi
da lke izleyiciye daha Bu durum, gn ilk
daki plaklann ve kasetlerin yerini alan CD ve MP3 gibi yeni teknolojilerio
mzik sektr iin de geerlidir. Gerekte, ve gnmzde,
Trkiye'deki tm yenilikler, tm siyasi moda olan tm her
tr fikirler, ideolOjiler ve -ve tabii mzik rarzlan, enstr-
ve hit paralar- hi zaman kaybetmeden Almanya'da da boy
(91). Gmenlerin Trkiye ile kltrel srdrmelerinde, de
."
424 MElEZ IMGELER
nemli biri olarak geleneksel tarzda de nemli bir yeri
Erol, bir gider. Thomas
gzlemci k153 oldugunu bu sahnede,
salonunda gezinir, masalarda pistte dans edenleri, ve Trke
syleyen erkek solist! grntler. da gibi, ve
Duvara birok filmdc benzeri bir sahnesiyle
Almanya'da Trklerin mzik yerlerin gelir ve "[T]m
Alman kentlerinde zellikle cumartesi birka yz bir mzik
Trk dzenlenir. Bugn pek ok kentinde
bylesi kuclamalarda Trk salonlan (99)
32) Thomas Kardql.eT ve Fatih \it' ACISIZ, Yksel Yavuz'un
Nisan ocuklan, Lola Bilidikid filmlerinin yk rglerinin gen
gmenlerin kent mekanlannda hamlatan Barbara Mennel, bu film
lerle Amerikan filmleri kurar.
New]ack Ciry, Boyz 'N ,he Hood, MenacellSociery ve Clockers gibi Amerikan gerto filmlerin-
de, karakterler iinde dngy bile bu filmlerin alrema(jf
bir kaydeden Mennel, yk rglerinin intikam ve/ya da (genellikle
sonulanan) kurtulma zerine belirtir (2002:
37-138). Fransa'da genoyu anlamn beu,r filmlerinden rnekler veren ve geno
yeniden ele ve bu sinemaya referanslar ileri
sren (142) yazara gre, izleyicinin sylemini harekete ve bu
popler filmlerle .srecinde, ulustesi mitik kahramanlarla
ele ve da oldugu gibi, Kung Fu
filmlerinin aktif biimde rkerildigini grrz. Bruca Lee ve sanatlan ile ilgili
olarak filmdeki iki erkek geen Erol'un mitolojik geno hikaye
sini ve Ahmet'in olanaklanyla ilgili tutumunu,
anlam ve onun iki bii-
mi olarak sergiler (145).
33) PSikolag Javier (1989), iki dil reten durumlarda
dillerini harekete geirip birinden geriklerini belirtir. Javicr, dillerin birindcn
digerine bir olarak ileri srer (aktaran
Espin, 9n 136),
34) Aysun Bademsoy, Alman Polisleri (Dettuche t999) belgesel filminde,
Berlin'in Kreuzberg ve Neuklln semderinde grev yapan polislerin perdeye
getirir. blgedeki polisler Yugoslav ve Trk gmen polis grevlileri de
blgede grevlerini srdren "Yirmi
Brol B. ve hem yaparken hem de zel Alman
lanndan olarak, kltrel, toplumsal ve bazen de ahlaki zo-
ve kendi ya da g kullanmak gibi bir tehlikey-
le her zaman olan bu polisler iin, bir olarak grlmernek ya da
'hain' yememek, o bdar kolay deg-ildir." Young Turks, 2003: 20).
35) Yksel Yavuz, Bamn ile Chemor'un cinsel rtk biimde resme-
sahneyle ilgili olarak U yorumu yapar; "Daha ok karakterlerin iinden getikleri
dnemi ve gz nnde tutarak, byle bir yaayabilecekleri
yola C.. ) O sahne karakterlerin bir kesit sadece.
Filmin bu boyurunu ok cinsel bulmada, insanlann bazen
cinsren biriyle de bir fikrinden yola Bu Almanya'da da byle,
Trkiye'de de." (perli, 2004: 45.)
,......
;;'17C
-
r .

,

'lli:

,p--

-


f


A
!
.:::.'.
\
"
.'
,7
",
l,.;'
i
.'
i:

li
"
i;
,...... ,.

ffi
i,
i;
i
ii

f\
i'
i
I.
"
i
"
i{
i;

,
..

"o

: LL
"
r
ii
NOTUIR 425
36) ABD'den Fransa'ya, Almanya'dan Filisrin'e, birok yerinde erkili olan
hip-hop bir alt-kltr ve "Los Angeles'dan Tokyo\'a ve Sao Paolo'ya,
Berlin'e genleri (Soysal, 2004: 64). Rap, breakdans ve grafiri gibi kltrel
formlardan hip-hop, ilk New York'ta, siyah ve Latin kkenli genler
(Kaya, 2000; 3 132). konusu formlar en
rap Karayib vokal dzeni, Jamaika ses sistemleri, Afrika
rirmi saul ve blues ezgilerinin rap, Blues, ja:: ve reggae gibi Dron.x kkenli
bir mzik rrdr. Reggae, Amerika'ya yerleen gmenlerin deneyiminrini
tap etnik kent
me getirir (32). Hip#hop kltr Hollywood'un da ilgisini ekti. \Vild
(Charlie Ahearn, 982) ve Breakin' Qoel Silberg, 1984) gibi filmler grafiti, mp ve breakdan
sm ilk rneklerdir. Hip.hop yirmi sonra da erkili
srdrd, beyaz rap Eminem'in yer BMil (8 Mi/e, Curris
Hanson) film ilgiyle Hiphop, endstrisinin de btn
dnyada genlerin kltrel bir fenomen haline geldi. Hip-hop klrr, Fransa
ve Almanya gibi lkelerde, zellikle emik mensup genlerin, ve yaban
Ci kendilerini ifade etmenin erkili bir Berlin'de
Trk genleri 1980'lerin sonunda popler kl
tr, zellikle ve Wedding gibi semrlerdeki genlik erelerinin erkisinin azal
etkili oldu ve ait Trk genleri etelerden uzak
daha gruplar yneldiler.'" (147) Kreuzberg, gmen mpiler, yazarlar ve
iinde yer hiphop evresiyle ve altem"uif
sahip yurdu olarak bilinir (Soysal, 2004; 63). Hip.hop, getto
sluplanna ve esretiklerine giderek anan bir ilginin konusu 990'lann ilk
Berlin'de bir ve bir oldu
(70). Ayhan Kaya, Berlin'de Trk genleriyle ilb>ili Trk
genlerinin, kltrel tesine geebilen bir toplumsal kesiti (emsil etrik-
lerini syler. gre bu genler, aksine, kendi 'oramik' klrrlerine
biribirindcn kltre! ve gelenekieri pota iinde
erirebilen genlerdir" ve kltrel kimlik kaynaktan bcsJenirler:
tik Anadolu kltr, Amerika kkenli kresel hip. hop kltr ve dahilolmaya
Alman klrr (2000: 156). hip-hop hilrrnn reticilerinin rap
ve bu hip#hop kltrel kimlik zerinde nemli
bir etkiye sahip belirtir (33). Berlin'deki Trk rap Anadolu
k!rrnn bir olan ozan ve "bu g-retici ile
evrensel tap ve protest (164), Almanya'da
1992 ve 993 kundaklama eylemlerine repki gsteren
Trk rap "Ban Avrupa'da Trk iinde
mcadelenin ve modem anlamda birdiyasporik bilincin
nemli rol (l65). Hiphop klrrnn biri grafiri,
duvar gelir. Kaya'ya gre, "sprey ya da "sokak
kahramanlan" olarak bu genkrin "resmi hegemonya
kendi bir deyile (148),
Berlin'de, resmi genlerin da gr'lfiri
onak dili ve "Trk genleri dilini kullanarak bir ynndan
kendilerini evrensel genlik klrrne cklemlerler, diger yandan da Almanca dilinin
resmi gelirler." (149, 150). klrrn olurumn formlardan
sonuncusu Almanya'daki Trkiyeli genler iin dans pisti, kendisi
426 MElEZ iMGELER
kadar nemlidir. Kaya, pistin belirtir. Birincisi, "pist, genlerin
diyasporik bir vatan yaratma srelerine olumlu bir bulunabilir, nk dans
pistinde genler kendilerini evsahibi olarak ikincisi, "pist, rekabete
sahiptir"; ncs, "dans, genlerin kendi akranlanna kafil
bir gsrergesidir. n Dans, sembolik bir sermaye sahiptir ve
genler bunu kimi zaman, "Berlin'de breakclans ekonomik
mayeye (153).
37) KrclIzberg merkezli hip-hop kltrnden bir 1c.esir sunan filmde. break
ve rapiler kurduklan gruplara, Foonetlcrs, Good(eIlas, O eluh. Gherto Kings
gibi isimler Bu durum, aralanndan kendi isimleri (Dan-
ger, Pcpsi, Kasper) iin de geerlidir. Grafiticilerin duvar RapiIer
ise, Trke, Almanca ve syler.
38) Dogma, 'Dogme 95' adl)"la, Lars von T rier ve Thomas Vimerberggibi Kuzey Avru-
ynetmenler 13 Man 1995'te Kopenhag'da bir harekettir. Tek-
nolojinin ve bylece herkesin film belirten
Dogma taraftarlan, 1960'ta ve yeniden
ileri srdler. Bunun iin, Yemini' film srecinde
gereken bir kurallar listesi Buna gre, bir filmin alabilmesi
iin mekanda ekilmesi, sahnenin yerdc olan sese ve yer
verilmesi, omuz filmin renkli kameraya i1Ujri-
rilebilecek kk bir zel optik
ve filtrelerin cinayet ve silah gibi unsurlann yapay
aksiyonun zaman ve yer konusunda neden (yani
filmin ve burada gemesi), tr filmi Academy 35 mm. filmin
ve ynetmenin yaZliannda yer gerekir. Linda Badley'in de
gibi, minimalist, omuz ve dijiral
teknolOjinin hale gelmesi ve 'kendi yapabilirsin' (DlY: do-it-yourselJ)
hareketi ili: zamana (2006:
39) Kendisi de bir grafiti olan Neco elik, grafik derece

40) Neco elik'in, 2.12.2006 Cumartesi gn, Ankara Goethe Enstits
dzenlenen "Ulustesi panelde Neco elik'in Trkiye'de
15 Dakika (Z005) olay rgs de, ilgin bir biimde, tek bir
meknda, bir restoranda gemektedir.
42) Fatih DVD'sinde yer alan ekstralardaki 'ynetmenin yorumu'nda,
bilgiyi veriyor: "Film, birka ieren ve 993'e dayanan bir hikaye
... ok iki oldu. Hala Bir Yahudi ve bir
bir grubu. Bininin garip adamlarla Hatta ortadan
syleniyordu. Bu [eme! tiplerden biri Bobby idi. Ne yapabilirdim? Onlardan intikam
alabilir miydim? Kl.Sll ve byle onaya ve DVD, Esen ElektronikIBir
Film. 2003.
43} Ayhan Kaya, (okkltrll1) Almanya'daki Trk genleri iin
[buna, etnisitelerden genleri de ekleyebilirizl her nemli bir
sembolik sennaye ileri srer. Kaya'ya gre, "bu okkltl1rl sermaye
Trk genlerinin Alman toplumu ya da kabul edilmcsini
Bu bir anlamda, genlerin Alman kltrune entegre olma
bir 'Multiku\tj' genlerin m!ik, dans, yemek, ve stil
gibi alanlarda zevklerini Her alanda kozmopo--

: 0,:<'-
i
i
j.
,
;
r
!

,-
e
r
J<

,....

:,-.
NOTlAR 427
litan karakterlerini ne onlann gnlk sylemlerinin en nemli yanlanndan
biri (lCXXJ; 129).
44) Cana, Gabriel'in Ceyda'ya (idi! ner) ancak Ceyda, Sven
(Marc Hosemann) bir Alma-n ile birliktedir. bundan haberi olmayan
Costa, Ceyda'ya Yunanca syler; Bobby'nin, Gabriel'e, "(Blaban
bir ne derdi acabarOl diye
diyalog Gabriel: Costn: iin mU";
Gabriel: kUlyla birlikte iin. Bu kadar basit."; Cosra: "Ya Trk
Gabriel: "O zaman kendi anneni ve babam ha)'al olurdun."; Costa:
"Ne ilgisi var!"; Gabriel: .sen Trk. ve ailen ... "; Bobby;
ama... tt bir yere vannaz.
45) Kaya, dinindiyasporik kltrel belirleyen unsurlar
yer ancak zsel (essrnrialisr) olmaktan ok sembolik bir anlam ifade syler;
yani din, bir amala genlerin Alman toplumunca bir biimde
polirik amalarla (2000: 141, 142, 199).
46) Mennel, tl(' Nisan ocuklan, Lola ve Bilidikid
ve Konak Aceack gibi filmlerin, Amerikan gerro filmlerini syler. 1990'lann
siyah ynetmenlerin Newlock Cir, (199I), 'N the Hood
(1991), Mena.:eIlSociery (1993) ve Clockers (1995) gibi, Uacquie Jones'un szn
'gctto sahip bu filmler, iinde durumdan beceren
bir karakter ierse hile, alternatif bir uzam gstermezler. Bu
toplumsal cinsiyete bir sylem sunar: erkckler kez ya da
olurken, anne ve Bu filmlerin hikaye rgleri, intikam da
genodan kez kama Postmodern estetik-
le olan getto filmleri, bir yandan belli trleri ve filmleri yeniden
bir yandan arantik bir deneyim (2002: 138).
47) Filmin gen/; izledikleri filmler, ve rol
gnmz popler kltrnn, bu belirleyici bir konumu bulunan
Ameribn kltrnn etkisi olduklan Gemnden'in de
gibi, "[Glenler kendi anne ve dillerini
zamanda aralanndaki gerek ABD gangscerlerine zg bir argo
de kendilerinin Ai Pacino ve Robert de Niro'nun dilini ve jestlerini
kullanmada tecrbeli gsterirler. zellikle Bobby, zg kelime,
ritel ve (2004: Gemnden, aynca bir yorum yaparak,
Alman ii.n, isteyerek kabul edilen ve
kresellemenin bir syler (IBB).
48} 1970'Jj filmleriyle Amerikan yenilik getiren geen
ynermenIer, Avrupa Mennel'e ve
biimsel tercihleri - uzun ekimlcr, zamana ait) ve
kadar ironik ve kendi kendine ynelik rererans-
larla kendisini sanat filmi olarak Yazar u gence silah satmaya ve
Fatih Nejo'nun sahnenin kendine referans
ve kendine (self-reflexiue) syler ve Martin
Scorsese'nin de ilk filmi Kapl11U Kim alryor!'da (\XIho's Tha, KnockingOn My DooT,1968)
bir gangs[eri (2002: 149).
49) Ahmet'in hikayesi burnda aktarmaya ka-
dar ilgintir: bb .ziyarete Ahmet amCam en kk karde-
Babam da onu Almanya'ya davet cderdi. ay nce sonunda geldi.
428 MElEZ IMGELER
Almanya'da kaak olarak Ona gre Berlin olduka gzeldir. Mahallede
bir sr Trk her Ve gerekten iyi zaman
geiriyordu. herkes, ben de iyi zaman geiriyarduk. tane
var. Anackulundan orada kimse
onlarla Ahmer amca m ilgileniyordu. Ve ne kadar gzel yemek
Daniel. Annemden bile daha iyiydi. ay geti. Ahmet amcam kalmaya devam etti. Sonra
da ld. Gle glile bile diyerneden. Kalp krizi. Kr diye gitti.
Cidden aptal bir durumdu. Aile meclisi bir araya geldi. Ve acil durum
bir cesedi bOOrumda iin. Sonunda cesedi Trkiye'ye
karar verdik."
50) "Yol filmi", daha ok Amerikan zg bir trdr.
hareket halinde yol filmlerine, ikonografik olarak otomobil, ekim-
ler, geni ve mekanlar vurm. Bu nedenle, "yol filmi "nin bir tr
olarak Westem ile benzerlikleri Yol biri genellikle
kendisini kefidir. Toplumsal cinsiyet yol
filmlerindeki gezgin(1er) erkektir. Ancak, iki birlikte ilikin
sert bir film olarak The/ma ve (The/ma and Louise, Rid1ey Scott, 1991) ve dmg-
olupn bir dans grubunun Avusrralya llcrinde tumeyi anl3tan
gldr Kraliesi (The Advenrtlres of Priscilla, Queen of the Desen, Stephen Eliot, 1994)
gibi filmler trn parodisini amalar (Hayward, 313-314). Trn nemli
rnekleri Easy Rider (Detlnis Hopper, 1969), Paris Texas (Wim Wenders, 1984)
gibi filmler
51) Featherstone, gnmz baka veheleri de
nu insanlann dnyadaki artan ilgilidir: ok misafir,
mlteci ve gmen "teki"nin, uzak egzotik yerlerde
edebi gezginler ve turistler aranan bir
gelmektedir; tekiler, metropolitan ve
vehe, kreselleme srecini ilerleten bilgi ve grnt ilgilidir. tekini
grmek ve anlamak iin seyahat etmek gerekmez; nk "teki"yle ilgili grntler
oturma tekiyle ilgili grnt ve enformasyona ek olarak, tekno-
lojinin tekiyle potansiyeli de (1997: 241). Featherstone,
seyahat ve ev/ yurt eder (258). David Morley de,
bir olarak kabul edenck,
kiilerin neden evde oturduklan ve bu dnyada ikamet biimlerinin
ve yeniden sorusunu syler (2000:
12-13). Ona gre, seyahat biimlerinin heryerdcki mevcudiyetine yerel
toplumsal varoluuna bir dzendir ve {hala) zaman ve
ekseriyetini eder. Bugnlerde, gmenin yerinden olmu ve marjinal melez deneyi-
minin bazen belli kresel deneyim olarak kabul belirten Morley, ancak bu
kabuln, tercih ya da koullann sonucu hareketsiz kalan byk bir
deneyimini de grmezlikten gelmekte (13- i 4). etkisi
birok evlerinde de bulabilmektedir; bu yerellik deneyimi, bana! ve ru-
"uzak yerlere ait grntterin tketimi" srecinde
Bunlar, O hibir zaman gitmedikleri New York Amerika gibi
yerlerelir ve televizyon izleyicisinin
tirilider (14-15).
52) Filmin Daniel, uzun kendi efsanesini
Lschburg, ilk seyahrltnamelcrde, efsane ile tarihin i ie syler (1998:
NOTlAR 429
13). Yazara gre, L. 3000 Gney Mezopotamya'daki Uruk
anlatan en nemli edebiyat Destanda, "{KJahraman,
lmszlk pek ok lke Bir l geer, denizlere yelken aar
ve ancak birok yolculuktan sonra, yaam ve lm sorusunun
Mutlular byk Utnapitim'e Bu yolculuk hi
belki de; ama komak, ermeyi isternek
znde ve o gn oldugu gibi bugn de ncdeni ve
ve Odysseus'un macera dolu beri, mucizelerini iin,
sirenlerin uyup yola saymakla bitmez." (13).
53) Alan Riding, "Sning the melting-pot", http://www.theage.com.au/news/Film/
Stirring-the-meltingpot. 31.10.2005 tarihinde
54) tm gie www.sinemarurk.com. 24.06.2006 tarihinde

55) New York'ta rek bir sinemada ilk hafta sonunda 15.216 Dolar yapan
ABO'de o gsterime giren filmler giede ilk yer Bu
listede, Koro (Les Choristes, Christophe Barratier, Fransa) (2), lkesi (Finding Never-
Iand, Marc Foster, Britanya/ABD) (3), Kt (LLl Mala Educaci6n, Pedro Almodov.ar,
(7), Hotel (Hotel Rwanda, Terry George,
Afrika) (8) ve Sidewa)'s (Alexander Payne, ABD) (9) gibi filmler bulunuyordu.
ABD'deki sahibi Strand Releasing Marcus Hu,
sonutan u szlerle ifade ediyordu: ok iyi
billyoreluk, ama filmin ticari gerekten memnuniyet verici." 2oo5'in Eyll ayma
kadar gsterimde kalan Duvara ABD'deki toplam geliri, 434,984 dolar oldu.
http://www.the-numbers.com/movies/2oo5.08.1 1.2005 tarihinde eriildi.
56) "German-Turkish Film 'Head-On' Wins Berlinale", hnp://www.dw-world.de/dw/
article. 13.01. 2005 tarihinde
57) Stanley Kauffmann, "The Twa Mative''', New Repuhli<:, 31i\Jl/2005, 232 (3),22-23.
hnp://web.27.epner.com. 07.07.2005 tarihinde eriildi.
58) Gadfrey Cheshire, "Wild T urks: The romance Head on reinvigotares
European cinema", hnp://www.indyweek.com/durham. 31.10.2005 tarihinde
59) Dana Linssen, '''Head On': Wham BangThank You Ma'm Fatih Akm's Energetic
Approach to the Drama", http://www.fipresci.org/festiva!s. 10.06.2007 ta-
rilnde
'Punk sinema' gndeme gelcn bir Sinemnda
erevcsini izmeye metinler, belli bir noktada bulumaktan ABD'de ve
Britanya'da t960'lann sonunda ortaya ustalar
genler taraflOdan da gstermi, "kendi iini kendin yap"
iler btlZemi bu ruhtan ve herkesin mzik dair
inantan Britanya'da ve ABD'de punk, beklentilerin ve ekono-
mik bir zamanda ortaya ABD'de, ilerleme, gven ve Ame-
rikan ciddi darbeler bir dnemde (Rom-
bes, 2005: 8). ABD'de kltrnn gidcrek etkili bu dnemde, Manson
cinayetleri, yzlerce kiinin Wans ve Detrolt protesto-
culann polis dvlmeleri gibi olaybr Vietnam'dan gelen
grntleri bunlara Watergate nedeniyle 1974'teki
ABD'nin Vietnam'da bozguna 1975'te bu lkeyi terk etmesi dne-
min nemli ABD'de New York (Cleveland ve
Detroit'te de nemli bir punk ve ncesi ortam mevcuttu) dneminin nemli bir
i
i,
430 MElEZ iMGELER
temsilcisi (9) . Toplumsal bir dneminin rn olan teknik
beceriden ve bteden ok, ve ifadeyi zellilde [llr ve
ile ilgili konularda bir hakim oldugu
kendisi gibi, sinema da (10).
ya da "Yeni Amerikan tersine, "yeni sinema" resmi bir hareket
daha ok bir ve belli bir
Nicholas Rombes. kendisinden nceki birok Yeni Dalga'dan ve sinemasal hareketten
olarak. kendisi gibi, ne bir ne de bir ulusla olmayan uYeni
Danimarka'dan (Lars von T ricr ve "Dogma 95" ynetmen-
lerini ieren ynetmenlerin Almanya'dan (romTykwer), BritanY'd'dan (Danny
Boyle, Mike Figgis, Christopher Nolan), Amerika'dan (Hannony Korine, Darren Aro.
nofsky) ve birok lkeden iine alacak kadar syler.
"Yeni punk ile ynetmenleri bir araya getiren unsur, "kendi kendin yap" duyar-
ve herkesin nemli bir neredeyse romantik
otantik ve gerek olana duyulan anu ve ile ve deneyime
izin veren sadelik gibi unsurlar da buna eklenebilir (12). sinema grsel olarak,
MTV'nin, daha sonra da grntleri Cllt)
Internet'in etkilerini kurgu rndr. Maria Demopoulos'un da
ileri gibi, sinema yapanlar ve izleyiciler, televizyon ve
MTV'yi karakterize eden kurgudan derin biimde
(aktaran Rombes, 13). St3cey Thompson da, punklann anonim uzak durduk.
satarak para kazananlara keskin bir duyarak her zerinde
bir politika ve olarak surdurmekten belirtir (1005: 14). "Punk
sinema" temelini bir avantaj
bir muzik bolyim tam ve da ieren
gerek ve sinemaya talepleri ileri sren Thompson, bunun
da, punk rock gibi punk da estetik ve ekonomik aralar kapitalizme
direnmesi syler. Mzik endstrisinde gibi, ABD'de
film da byk oranda birb byk irket kontrol edilmektedir (24).
Estetik punk sinemamn punk rocka paralel fanetmek grn
rnektedir. Bu durumda, ftlmlerin tempolu, eliptik biimde ve
burjuvazinin estetik ve ahlaki hedefleyen
nlebilir. Knril (NalU'"! Bom Kil/e". Olive, 994). DiMq Kulb (FigIu Club.
David Fincher, 999 ) ya da Alul (Mememo, Nolan, LOCO) gibi filmlerin
olarak versiyonlan bu duruma uyabilir. Ancak Thompson'a gre punk
sinema cyin anti tezidir. Ona gre, punk
ilerleyen imza atmak ve ekimlerin hem kendi iinde hem de ok
kesmeye ve uygulanan kesmeye yerine tam tersini
yaparhn. Filmlerin koby [kelilmesine direnme k iin, emekleme
kurarlar, rkerek enirider, olmayan biimde kesmeden
br ve genellikle filmlerine ticari geerlilik birok (IS).
Thompson, gnmzde punk retim aralanm film
da kapitalist ekonomik ve estetik modellere olarak
filmleri grndedir (31).
60) Linssen,
61) Sibel'in gmenlik konumu daha iyi
kendi cinselliklerini ifadelerine izin ya da belirten
Oliva Espin, gmen topluluklar iin bedenlerini ve cinsel kontrol
r

i
i

i
f
i
i
i
I.
-
r-
i:
r
i
i;
,
,-
r
r;
i
i
i
i
i
i

i
i
1
!
,

-. it
t;
-
f>:
:--.ii
NQrWl 431
etmenin, ev sahibi kltr zerinde ahlaki stnlk. iddia etmenin temel haline
geldiginis6yler. (1999, 124.129).
61) Fatih kendisinin bir oldugunu syler:
riyle bydm. Eskiden televizyanda kanal yoktu. Trk videolan seyrederdik
cvdc. Onlar beni ok Almanya'da Trkler iin grsel medya videodan
ibarelCi. Hababam ve Orhan Gencebay bydm.
Daha sonra Gney filmlcriylc sevdim ve Trk
dnyada bir lkcde olmayan bir var. filmde izleyiciyi hem
hem gldryor." 1004: 7) aynca, Duvara Muhsin Be, (Yavuz
T urgu!, 987) filminin ok byk etkisi sz eder ve bu filmdcki
Yucel bir benzerinin DulJaTa da bulundugunu belirtir [Cahit'in
hapisten sonra dnereide yemek sahnedeki diyalog! (9).
63) Susan Hayward, Ikinci Dnya Amerikan Sigmund
Freud'un eserlerinin birlikte yeniden etkili olmaya ve 950'lerde
erkek yazar (2000: 218). Bu filmlerin merkezinde
toplumsal direnemeyen orta koca, sevgili ya da baba
gibi karakterler bulunur, Asi Genlik (Rebd Wilhout a Nicholas 1955) ve Bigger
Than Life (Nicholas Ray, 1956) gibi filmlerde, bu er temsiliere yer verilir. Erkek
karakter babamn yetersizliJ1'i nedeniyle duyar (Asi Genlik) ya da ldrc ve
edici soyunu srdremerne tehlikeSiyle (H01TIt' from
Hill, Vinceore Minnelli, 1959) ya da yeniden retim grevini yerine geriremez, yani aile
kurmakta ve onu srdrmekte olamaz (Bigger Than Life; The Cobwe:b, Minnelli,
1959). (219).
64) Fatih Abn mzikle ilgili bir Kendisiyle bir
bilgiyi verir; "Sokaklardagezmeyi okseviyorum. DJ 'lik. yapanm ve Hamburg'da
Ahona semtinin [Utkunuyum. En muzik Black Music, hip hop. Trk de
severek dinliyorum: Orhan Gencebay'dan (ut Tarkan'a kadar. Ama 'pap'(an fazla
2004: 9) Avrupa Birligi'ne ye 25 lkeden ynetmenin
filmlerinden Avmpa Manzaralan (Visions of 1004) proje iinde,
olarak yer alan bc dakika 57 saniye sreli filmi Kt Eski
(Die alten oosen da mzigin nemli bir rol Filmde, Duvara
yapan Idil Uner, 1900'de kurulan 1200 en byk tiyatro
salonu Deutsches Schauspiethaus Hamburg'm, malann ve kameraya,
yani izleyiciye bakarak, ondokuzuncu en nl romantik besteeilerinden,
piyanis[ ve mzik Richard Schumann'a (lS lO1856), szleri ise on dokuzunun-
cu en nl Alman birok haline AIIMlI)a. Bir
(Deucschland. Ein eserini 844'te Karl maka-
leler halinde kendi gazetesinde ve biri Naziter
lan Hcinrich Heine'ye 0797-1856) ait bir seslendirir. remiksi (remix)
Caspar Brt!mann ve FM Einheit (Einstrzende Ncubauten) gereklqtirilmijtir.
Salonun sahne teknik grevlisinin de siyah-beyaz film, ok bir
hakim filmin grscl en parlak ve bu
Idi! Uner bu kez Trke bir sylemektedir. bir DJ'ninkine benzer
biimde (mix) yoluyla bu oyunbaz "teki"nin de,
gibi iinde mekana ve btnyle kendine zg, safbir "Avrupa
sz ima eder.
65) Bu ve zellikleri nedeniyle Fatih filmlcri, bir
men Tony Gadifin filmlerini Bir Cezayir gmeni olan ve Fran
il
'I
432 MELEZ iMGELER
sa'da Gadif, otuz kariyerinde mzig-in ne bir Filmlerini
Fransa, Romanya ve Cezayir gibi citli yerlerde eken ve mziklerini de kendisi
Gadif, swen daha fazla yer verir; karakterlerin kendi
aratanndaki ve film!c izleyici grntnn kendisi kadar nemli,
temel biri haline getirir. ynetmenin Siirgnler'i (Exiles, 2(04), mzik
tutkunu gmen bir iftin hikayesini anlatan bir "yol Filmin ana karakterleri
Zano ve Cezayir'e girmc)'c karar verirler. nce Sevilie'e gitmek zere trene hmet-
ler, ancak iin yolda indirilirler. yaya devam ederek
Daha sonra belirtilmeyen bir gelirler. Fenboda Kuzey
Afrika'ya gitmek zere yola ancak feribat Cezayir'e Fas'a gitmektedir.
Oradan nce owbilite, sonra da trcnle Cezayir'e Zano ve Nana, kklerini
Cezayir'de CezayitIisi gibi sadecc olarak
Zano eski evini bulur ve filmin sonunda onun ziyaret eder.
Ancak bu sonunda gerekten kklerine ulamllar Iki sevgili, yol
boyunca mzikalarlanndan eilli mzik dinlerler. Zano, filmin son
sahnesinde, walkman'ini mezar
filmin ses doldurur. Bylece, birbirlerini ve dnyada
kuaklan, bu sonunda, soyU[ bir biimde de olsa mzik birlctirir.
66) Kpriiyli Gemek, nesnellik bir belgesel Mzik trleri
dan belli bir yer verse bile, ynetmen icrClellarla ilgili olarak nihayetinde bir
seim yapar ve filmine son anar.
Alcxander Hacke olmakla birlikte, Kpriryii Gemek Fatih mmidir. Ancak yneone-
nin Hackc ile uyum iinde da Ycel, Alexander Hacke'nin
birok ok bir seim (2005: 45). Einstrzende Neubau-
tcn'in tenekelerden, borulardan ses reten; bu tr akustik sesler ile
elektronik sesleri melodi grltden de beslenen;
lara, ve en nemlisi yer veren bir grup kayde-
den vc belgesel boyunca Hacke'nin de grubun mzik birebir uyum
iinde belirten Ycel, yapar: "Hi bir gez-
mek, yeni ve mimari -ki szlerinde
mimarinin etkisi byktr-, yeni gruplar ve birlikte
yapmak, yeni bir eyler retmek, ve ehirde
Hacke'nin bir seim ikinci nedeni ise, kendisinin zaten 'yolculuk' yapmak
ve konusunda olduka hevesli ve tecrbeli bir mzisyen
Hacke, 2005'te piyasaya solo albm 'Sanctiary'yi, iki bir sre ierisinde,
neredeyse ve yerlerdeki msizyenlerle yapa-
rak Hacke, 'Sanctuary'nin 'yol filmi' gibi bir cy sylyor; ekip-
birlihe yola bile yolculuk Yap-
belgeseli tm mekanlann crkisinLbir araya
(45).
67) Evsizlere ynelik bir Fransa'da tepkiye neden bir
haberde, gmenlerle birlikte sz ilgintir. Haber, "Fransa'da,
i icolas Sarkozy'nin gmenlere demir
Paris'in banliylerinden Argcnteuil'in muamelesi
feci kokan zehirli spreyle pskrnneye ortaya szleriyle
Sarkozy'nin iktidar partisi UMP'den olan Argenteuil Belediye Georges
Morrhon'un 'sokaklann grntsn bozan' evsi!leri iin 'Malo-
dore' sinir sistemini etkileyerek gcici fel etkisi de yaratabilen gaz
."t-
i
!
i
,
i
i
'''i.
t
"-
.r:
"
f
L

i
i
i
i.
NOTlAR 433
bildirilen haberde, ve insan haklan
rgtlerinin alan Morthon'un, "Argenteuil'dc bu-
iin mcadele veriyorum. nerisi getirsinier. Beklira-
rum, yoksa uygulama srecek" belirtilmektedir. Haberde, kent
merkezinden uygulayan MOrthon'un, 2005'tc anormal koku kul-
lanma kararnamesi genelde belediye grevlileri rcddetse de,
diye meclisinin bir merkezinin evresindeki evsizlerin
bilgisinc yer verilmektedir (Morin, Radikal, 29 2007).
68) Byk Londra Oteli'yle (Graml Hotel Londres) de
etmek gerekir. Dm/ara Cahir de geldiginde Byk Londra Oteli'nde
Farih Sezen Aksu'nun bir klibi bu melde sonra
otele talep izlenme yksek relevi:yon dizilerinin blmleri, moda
ve rekhim filmi ,ekimieri Byk Londra Oteli'nde
Fatih bu otelin kendisi iin neminden, orada evi gibi rahat oradaki
gelip gidenlerin, yaanan ilgisini eder (Ama, Hr-
Cumartesi Extra, i 2005).
69) Yei1am, refernnslanndan biridir. Kendileriyle ilgili blmlerde
Senar ve Orhan filmlerinden, aynca nceki dnemle-
rini hamlatmak iin eski Trk filmlerinden grntler
70) Fatih zellikle ilk filmleri, Trkiye'de Avrupa
filmlerine zg biimde olduka bir izleyici izlenen bu
filmlerin ilgi olmalan, gsterime girdikleri zamanlarda sinema izleyicisinin
ve o Trkiye'de henz gibi gereke-
[rlc bu filmlerin, izleyici nihayetinde Avrupa sinemasm-
gelen birer sanat filmi gibi de
07.1 L.2oo3 tarihinde kopya ile gsterime giren tle 3.610
11.07.200J'te on kopya ile gsterimc giren ikinci uzun filmi Temmuz'da ise, 19.661
(Kaynak: Film - "All box & admissian report").
en ok izlenen filmi, 294.273 izleyici DU\Jara olurken, Kpriiyil
Gemek 36.096 (Kaynak: Sincma Trk-Trk ve Vizyon
Filmleri 2006). Fmlerinin Almanya'daki Almanlar
belirtcn Fatih yapar: "Trklet maalesef,
burada Trk genleri benim filmlerime pek ilgi gstermiyorlar. umuyo-
rum ki Trk kkenli genlere de (Emine Uar F.
sy!qi, 9.06.2003 / Hamburg AllOna, sinema
zellikle: Almanya'da etkili sylenebilir. Fatih senaryosundan Anna Saul'un
Kebab (2005), bu etkinin ve bir rn Hayatta
en ok ey, ilk Alman Kung-h: filmini yapmak olan Hamburglu Trk genci
ibo'nun (Denis Moschino) hikayesini :mlatan film, kltrler ilikilcr
kurulu, gldr trnde bir genlik filmidir. zgven'e gre Kebab Canneaion,
teki yzn, zenen Almanlan gzler nne seriyar.
ve 'T hatta 'Selino'da bitirdigi (muhtemelen bir daha da
ama matfak her iyice suyunu bu [uhaf filOlde
merdivenden inen bebek gibi sinemasal esprilerin, Yunan-Trk Coppo-
Taramina'ya selam alanalann bile LI (Radi-
kal, i 2.05.2005). Fatih da, Hamburg'da ekilen ve reklam ve rekabet
bir komedi" olarak filmin senaryosunu nce ancak daha sonra
projeye iin yapmak 2004; B).
434 MELEZ iMGELER
71) Heimatfilm Alman zg bir trdr. Weimar Cumhuriyeti ve Hitler
dnemlerinde bu tr iinde ok film ancak trn en
gl dnem 1950'li Geleneksel hakim Heimatfilm'in
toplumsal ve ekonomik engellerin stesinden gelmeyi b3anr ve hilcaye
genellikle pastOral blgelerinde geer. Tr, kendi ynetmenJerini (Hans
Deppc) ve (Sonja ve Rulodf Prack) (Elsaesser, 1999: 133).
72) Karin Hamm-Ehsani de, Gabriel'in Trkiyc vi...ryonunun idealize bir
benzer turistik posterlerle syler (2005: 88).
73) David Morley'in de ipret gibi, evlyun her zaman yklu bir kavram
olmutur. Agnes "kk salmak" ve "cograll monogami"yle, ise
serbestlik (rastgele cinsel ile amropolog Mary Douglas, evini
yurdun bir yer zaman iinde duzenli etkinlik ve
eder (aktaran Morley, 2QC(): 16). 'Bir insan ne zaman evdedir!' sorusunun
ile retorikle daha az Heller'e gre, bir
insanlann rahat evindedir. Evde bir
ok fazla zorluk ekmeden kendisini anlatma ve anlama
Ona gre, "bir evde ister bir ulusu... etnik cemaan ya da ailesi ... olsun...
resmi ihriyalan olan bir etkinliktir, buna bir dil oyunuyla X, benim
evimIvurdum' diyebilir; ancak (ailenin ya da dini cemaatin yderi) bu
cmlenin o eVinde/yurdunda olmayacakm. insan, bir
insan olarak kabul edilmeye, iyi ya da en grl-
meye ihtiya duyar." (akraran Morlcy, 7). Morley, ev/yurt ynelik
birok onun temeli neyi mmkn sorusuna
vermekte (18). byyen ocuklar iin ilk evren
olarak evin daha byk kosmosun sonraki btn bilgisini ileri
sren Bachclard'a greyse, "cv. ve bylece metaforik bir dzen-
lemesini temsil eder ve 'psikolojik entegrasyonun hakiki (aktaran Morley, 19).
74) Oliva Espin, ve toplumsal cinsiyet g
dan gecn yanm iinde,
Brezilya, in, Hindistan, Meksib, Norve, Rusya, Sri L1nka ve Trkiye'nin de
toplam 24 lkeden ABD'ye g hayat hikayelerini Espin
sonuta, lke, toplumsal ve deneyimlerinden birok
konudaki deneyimlerinin ortak 13).
75) Chantal Akcrman, Evden Haberler'de, 1970'lcrin New York'undan gnlk
bir dizi soyut ve grnty perdeve geririr. FilOlin ses
kendisi, ana yurdu Belika'dan annesinin sevecen, meiankolik ve
samimi, ancak annelik maniplarif sakin,
bir biimde okur. Su Friedrich'in filmi ise, gneyinde ve
920- i 950 burada annesiyle ilgili deneysel bir belgeseldir.
ile roplumsal tarihin bir olan filmde, Su Friedrich'in annesi Nazizm'in
Mttefik gulerin ve o zamanlar mstakbel
bir askerden sz eder. Martine Auille'nin Dreaming Ri\leTS filmi, Britan-
ya'daki Karayipli gmenler uzerine otuz dakika sreli kurmaca bir
76) E. Ann Kaplan, Annelik t1e Temsil Represenr.arion, 1992)
da da, tarihsel bir kurum ve toplumsal bir sylem obrak bakar.
anndik sylemi zerinde duran Kaplan, eserlerinde, melodramda ve
sinemadaki temsilieri analiz eder. Hol)wood annelik 1930-60
"direni( ieren ait filmlerini ve postmodern dnemin tliketimden
_"1'1'
:
:Mo; .
.
"
!;
i
I.
ii
II
I'
i
i

;{
ii
i,
ii

i
J
NOTlAR 435
ve yeniden retim teknolojilerinden sz eden, Balry Boom (Charles Shyer, 1987), Kramer
KrameT'e (KrameT \Ls. Kramer, Robert Benton, 979) ve Bak KomqllM (Look Who's
Amy Hcckerling, 1989) gibi mmlerini ele
77) Erkek: Pehlivan siz?"; "Ne mnasebet. Ben
lann erkeklemesine taraftanm." Erkek: "Belli!" "Yani feministim."; Erkek: "Anla-
Ama tebrik derim. bir herhalde." ayaga kalkar, ommlanna
kolunu yanagtndan makas
78) Cumhur'un yirmi iki Susanne ile Cumhur,
kendisini neden Karamu" olarak "Bir gn annenle yrrken
lenler grdk. Ve ben de ona kynde onlara Karamuk denildiWni syledim. O
andan itibaren, kara gzlerim nedeniyle ben onun Karamuk'uydum."
79) Auge'ye gre 'yerolmayanlar', "insanlann ve mallann iin
zorunlu (ekspres bankamarikler, hava alanlan), alabildikleri kadar da
aralannm kendileridir. ya da byk. merkezleridir, ya da yine, gezegenin
beklemeye geldikleri transir (1997: 41).
80) Zeki ve birlihe otelden ve daha roma yan yolda
resepsiyandaki gen adamla Zeki diyalog, yolun kendisini ve tr
nedeniyle ilgintir: Zeki sorar: "Nereye gidiyorsunuz!"; gen
yledir: "Nereye olursa. Mnih. Hong Kong, Stuttgan..."
81) Film, Trkiye'de Helin'in Hayalleri adL)'ia da
82) Susan bir kylerinin, diger
bir nehir 0, Almanya'ya gitmek aniden beliren bir adam, iki
sorar. Susan, kk
belimiginde, adam "Annesi olmadan ne yapacak!" diye sorar; Susan, "Bilmiyorum"
diye verir. adam da bunun zerine nehri ikiye bler; Helin kyn
rarafta annesi Almanya'ya grrr.