Kraatde Mekruhlar........................................................................................................... 11 Okuduu Miktar Parmakla Saymak.................................................................................11 Namazda Br eye Dayanmak.......................................................................................... 11 Namazda Yrmek........................................................................................................... 11 Namazda Bit, Pire ldrmek............................................................................................

11 Namazda Acele Davranmak..............................................................................................12 Mekruh Kraatler...............................................................................................................12 Br ey Giyip karmak....................................................................................................12 Gzel Koku Koklamak......................................................................................................12 Tkrmek..........................................................................................................................12 Yelpazelenmek..................................................................................................................13 Ellerin Durumu................................................................................................................. 13 ntiklleedeki Zikirler....................................................................................................... 13 Terini Silmek.....................................................................................................................13 Namazda Baz Dualar....................................................................................................... 13 Resimli Seccadelerde Namaz Klmak...............................................................................14 Minder, Kee Ve Benzerleri zerinde Namaz................................................................. 14 mmn Duraca Yer........................................................................................................14 Son Safta Tek Bana Namaz Klmak...............................................................................14 Namaz Klmann Mekruh Olduu Yerler......................................................................... 15 Br Sreyi Okurken Baka Bir Sreye Gemek................................................................15 mamlk Yapmann Mekruh Olmas Hli......................................................................... 15 mmn Okurken Tutulmas.............................................................................................. 15 Klenin, A'rbnin, m'nn, Ve Veled- Zinann maml............................................ 16 Bayram Namazndan nce Nafile Namaz ....................................................................... 16 Abdesti Daralm Olarak Namaz Klmak......................................................................... 16 Kendisine Dnlerek Namaz Klmann Mekruh Olduu Yerler...................................... 16 Namaz Klan Kimsenin nnden Gemek.......................................................................17 Namaz Klann nne Stre Dikmesi...............................................................................17 Yemek Hazrken Namaz Klmak...................................................................................... 18 Namazda mmdan nce Hareket Etmek.........................................................................18 Frn, Ocak Ve Benzerlerine Kar Namaz Klmak.......................................................... 18 El Ve Ayak Parmaklarnn Kbleden Ayrlmas................................................................18 Mescide Koarak Gitmek..................................................................................................18 Namazn Kesilmesi Halleri............................................................................................... 18 ALTINCI BLM.................................................................................................................. 18 NAMAZI FSD EDEN (BOZAN) EYLEH........................................................................18 Namaz fsd Eden (Bozan) eyler Namaz inde Konumak..................................... 19 Namaz inde nlemek h Etmek.................................................................................19 Aksran Kimsenin Elhamdli'llh Demesi...................................................................20 Tutulan mm Amak...................................................................................................... 20 Namaz inde Bir ey Yemek...........................................................................................20 Amel- Kesir - Amel- Kall..............................................................................................21 Namazda Bebek Emzirmek...............................................................................................21 Namaz Klan Kimsenin teklenmesi................................................................................. 21 Namazda Selam Almak.....................................................................................................21 Namazda Bir ey Giymek Veya karmak...................................................................... 21 Namaz Klan Kimsenin Bakasna Vurmas.....................................................................22 Hayvan zerinde Namaz Klan Kimsenin Hareketleri.....................................................22 Namaz Klan Kimsenin aretle Cevp Vermesi.............................................................. 22

Namaz Klan Kimsenin Yaz Yazmas............................................................................. 22 Namaz Klan Kimsenin Mezzine cabet Etmesi............................................................. 23 N A.Maz inde Ta'zim Ve Salevt Getirmek.................................................................. 23 Namaz Klan Kimsenin Gnlnden Geirdikleri..............................................................23 Namaz Klan Kimsenin Selm Almas............................................................................. 23 Namaz Klan Kimsenin Bir Emir zerine Hareket Etmesi.............................................. 23 Namaz inde Du.............................................................................................................24 Namaz inde Yaz Okumak............................................................................................. 24 Amazda Kur'n' Yznden Okumak................................................................................24 Namaz inde Ta Ve Ok Atmak...................................................................................... 25 Namazda Kanmak.......................................................................................................... 25 Namazda Bit ldrmek.................................................................................................... 25 Yksek Sesle Okuyarak zin Vermek............................................................................... 25 Namaz Klan Kimseyi, Einin pmesi............................................................................. 25 Namaz Klan Kimsenin Vesveseye Dmesi....................................................................26 Sehven Selm Vermek...................................................................................................... 26 Namazda Yrmek........................................................................................................... 26 Namazda Sakz inemek Ve Bir ey Yemek.................................................................26 Namaz Bozup Bozmayan eyler Hakknda Feri Mes'eleler............................................27 Namaz Klarken Abdestin Bozulmas...............................................................................27 Namaz Kldrrken mmn Abdesti Bozulursa.................................................................29 Sehiv Secdesi Gerektirmeyen Haller................................................................................ 30 Sehiv Secdesi Ne Zaman Vcb Olur................................................................................30 Sehiv Secdesinin Vacip Olmasnn Alt Sebebi................................................................30 Vcbin Vasfn Deitirmek............................................................................................ 30 Aktan Okunacak Namazda Gizli, Gizli Okunacak Namazda Aktan Okumak............31 Namazlarda Teehhd Unutmak Veya Fazla Rek'atlere Kalkmak................................. 31 Birinci Ka'dede Teehhdden Fazla Okumak..................................................................32 Son ki Rek'atte Bir ey Okumamak................................................................................ 33 Kunut Dualarn Sehven Terketmek..................................................................................33 Kyamda Fatihay Veya- Sreyi Sehven Terketmek.........................................................33 Drt Rek'atli Bir Namazda Sehven ki Rek'atte Selm Vermek.......................................33 Namazda Beinci Rek'ate Kalkmak.................................................................................. 33 mmn Sehiv Secdesi.......................................................................................................34 ftith Tekbirinde pheye Dmek................................................................................. 34 Hangi Namaz Kldnda pheye Dmek.................................................................... 35 Mesbk'un Sehvi...............................................................................................................35 ki Rek'ati Geiren Mesbk...............................................................................................36 Mesbk'la Mnferid Arasndaki Drt Fark.......................................................................37 Mesbkla lgli Baz Mes'eleler........................................................................................ 37 Lhk'la lgili Baz Mes'eleler........................................................................................... 38 Ka Rek'at Kldn Bilmeyen Kimse..............................................................................38 Sehiv Secdesi Nasl Yaplr...............................................................................................39 Sehiv Secdeleri le lgili Baz Mes'eleler..........................................................................40 ZELLE-I KAR (NAMAZ NDE KUR'N OKURKEN YANILMA)................................40 Kur'an'da Bulunmayan Bir Lafz Gibi Okumak................................................................40 Benzeri Kur'an'da Bulunan Fakat Manas Uygun Olmayan Okuyular............................41 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak......................................................................... 41 Kelimeyi Blmek.............................................................................................................. 42 Durulmamas-Gereken Yerde Durmak............................................................................. 43

Bir Harfi Baka Bir Kelimeye Bititirmek........................................................................43 yyke Kelimesinde Durmak.............................................................................................44 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak......................................................................... 44 Dilinde Rekaket Olan Kimse............................................................................................ 44 Harekeyi Deitirerek Okumak.........................................................................................45 Bir Harf Ekleyerek Okumak............................................................................................. 45 Bir Harf Noksanlatrarak Okumak.................................................................................. 45 Sad le Sin Harflerini Birbirleri Yerine Okumak..............................................................46 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak......................................................................... 46 Bir Lafz, Baka Bir Lafz Yerine Okumak...................................................................... 46 Harekeyi Deitirerek Okumak.........................................................................................47 Bir Kelime Yerine Bir Baka Kelimeyi Okumak............................................................. 47 Bir Kelime Yerine Baka Bir Kelimeyi Okumak:............................................................ 47 eddesiz Harfi eddeli, eddeli Harfi eddesiz Okumak:................................................48 Tenbih (Yanl Okuyutan Meydana Gelen Neseb Deiiklii).......................................48 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak......................................................................... 48 Zellet'l-Kari le lgili Bazi Mes'eleler............................................................................. 49 Ayete Bir Kelime Ekliyerek Okumak...............................................................................49 Namazda Mekruh Olan Ve Mekrul Olmayan Kraatler...................................................49 Namaz Dnda Kur/an Okumak Ezberlemek :................................................................51 Ka Gnde Br Kur'n Hatmetmeli ...............................................................................51 Kuran Okumann Mekruh Olduu Yerler........................................................................51 kur'n okumakla ilgili baz mes'eleler...............................................................................52 Kur'an Okurken Name Yapmak .....................................................................................53 Mushaflar Nasl Olmaltdr................................................................................................ 53 Tilvet Secdesi Nedr?...................................................................................................... 53 Secde yetleri Hangileridir?.............................................................................................53 Tilvet Secdesi le lgili Mes'eleler...................................................................................53 Tilvet Secdesi Nasl Yaplr?...........................................................................................54 Tekrar Tekrar Okunan Secde yeti.................................................................................. 55 Binili ken Secde yeti Okumak...................................................................................... 56 Secde yetinin Namaz inde Tekrarlanmas...................................................................56 Peygamber (S.A.V.) Efendimize Selevt Getirmek..........................................................56 Tilvet Secdesi le lgili Baz Mes'eleler.......................................................................... 56 Namaz Cematle Klmak Ve mamet.............................................................................. 57 Cematle Namaz Klmamay Mubah Klan zrler.........................................................57 Kimin mm Olmas Daha Uygunduk ............................................................................. 57 Fsk Ve Bid'atinin maml.......................................................................................... 58 mamla Geirilmesi Mekruh Olanlar............................................................................. 58 mm Olarak Kimlere Uymak Caizdir Ve Kimlere Uymak Caiz Deildir.......................58 mm Nerede Durmaldr.................................................................................................. 60 Saf Tutarken Dikkat Edilecek Hususlar............................................................................60 Namazda Erkekle Kadnn Ayn Hizada Bulunmas........................................................60 Kadnla Erkein Ayn Hizada Bulunmasnn Namaz Bozmasnn On art....................60 mma Uymann Sahih Olmasnn artlar....................................................................... 61 Muktednin mma Uymas Ve Uymamas artlari..........................................................62 mm Terketse Bile Cematin Yapmas Gereken eyler..................................................63 Gemi Namazlarn Kazas...............................................................................................63 Kazaya Kalan Namazlar ki eittir................................................................................. 64 Hangi Namaz Terkettiini Bilmeyen Kimse....................................................................65

Bir Namazda Bir Secdeyi Tehkeden Kimse......................................................................65 Yatsdan Sonra, Sabahdan nce Bla Ebe ocuk........................................................65 Hastalar Kazaya Kalan Namazlarn Nasl Klarlar .................................... 65 Namaz Klp.Klmadn Bilmeyen Kimse.....................................................................65 Iskat-I Salt....................................................................................................................... 66 Misafir (Yolcu) Namaz.................................................................................................... 66 Yolcular Hakkndaki Baz Hkmler................................................................................66 Seferle lgili Baz Hkmler............................................................................................. 67 Misafirin Mukme ktidast................................................................................................ 68 Vatan Ka Ksmdr.......................................................................................................... 68 Konuda Baz Mes'eleler.................................................................................................... 69 Cum'a Namaz ................................................................................................................69 Cum'a Namaznn Vcbunun artlar ............................................................................ 69 Cum'ann Edasnn artlar................................................................................................70 ehrin Ta'rfi..................................................................................................................... 70 Bir ehirde Birden ok Yerde Cum'a Klmak..................................................................71 Velyyul - Emr.................................................................................................................. 71 Cum'ann Vakti................................................................................................................. 72 Hutbenin abt...................................................................................................................72 Hutbenin Rkn................................................................................................................ 72 Hutbenin Vcibleri............................................................................................................73 Hatibin Uymas Gereken eyler........................................................................................73 Cum'a Cemati.................................................................................................................. 73 Cum'a in zin..................................................................................................................73 Cum'a le lgili Baz Mes'eleler ........................................................................................74 Hutbeyi Sessizce Dinlemek...............................................................................................74 Cum'a le lgili eitli Mes'eleler......................................................................................74 Bayram Namaz.................................................................................................................76 Bayram Namaznn Kln.............................................................................................. 76 Bayram Hutbesi.................................................................................................................76 Bayram Namazlar lf, lgili Feri Mes'eleler.....................................................................77 Teryk Tekbirleri............................................................................................................. 78 Cenazeler lmek zere Olan Kimseye Kar Vazifeler...................................................78 len Kimseye Kar Vazifeler.......................................................................................... 79 lnn. Ykanmas........................................................................................................... 79 lnn Kefenlenmesi....................................................................................................... 80 l Nasl Kefenlenir......................................................................................................... 80 Cenaze Namaz..................................................................................................................81 Cenaze Namazn Kim Kldrmal.....................................................................................82 Cenaze Namaz Nasl Klnr? ..........................................................................................82 Cenaze Namaznda Nasl Saf Tutulur...............................................................................83 Cenaze Namaz le lgili Muhtelif Mes'eleler...................................................................84 Cenazenin Tanmas........................................................................................................ 84 Kabir Nasl Olmaldr........................................................................................................85 l Kabre Nasl Konur..................................................................................................... 85 ehidleb.............................................................................................................................86 ehidin Hkm................................................................................................................. 87 Cenaze Hakknda Mteferrik Mes'eleler...........................................................................87 Birden ok Cenaze in Bir Namaz..................................................................................89 M'min Cenazeleri le Mrik Cenazeleri Karrsa.........................................................89

Kim Olduu Bilinmeyen l............................................................................................89 Cenaze Ne Zaman Defnedilmeli....................................................................................... 89 Cenazenin Peinde Yrmek............................................................................................ 90 Cenazede cretle Yaptrlabilecek Ve Yaptrlmayacak ler.......................................... 90 l Nerede Defnedlmelidir..............................................................................................90 l Kabirden karlr M?...............................................................................................90 eitli Mes'eleler...............................................................................................................90 Kabir Ziyareti....................................................................................................................90 eitli Mes'eleler...............................................................................................................91 Ta'ziyede Bulunmak..........................................................................................................91 Mezarla lgili Baz Mes'eleler...........................................................................................91 Mescidlerle lgili Hkmler; Ps Koku le Mescide Girmek............................................92 Mescidde Yaplmas Yasak Olan eyler...........................................................................92 Hangi Mescid Daha Faziletlidir........................................................................................ 93 Kisinin Kendi Mahallesinin Mescidinde samaz; Ktmas................................................93 Mescidden kmann Doru Olmad Haller.................................................................. 94 Namaz Ghla:....................................................................................................................94 Fin- Mescid.................................................................................................................... 94 erisinde Mescd Bulunan Ev.......................................................................................... 94 Mescidin Mumu................................................................................................................ 94 Br Mescidde Ve Ayn Vakitte Cematin Tekrarlanmas................................................. 95 Gasbedilm Olan Bir Yerde Yaptrlan Mescid............................................................... 95 Dar Gelen .Mescidi Geniletmek...................................................................................... 95 Mescid Yaptran Kimselerin Baz Haklar........................................................................95 Mescide Yaplan Hizmetlerden Hangisi Efdldir............................................................. 95 Mescidin Kapsn Kitlemek............................................................................................. 95 Mescidi Sslemek............................................................................................................. 96 NAMAZLA LGL MUHTELF MES'ELELER....................................................................96 Ka'be'nin inde Namaz Klmak....................................................................................... 96 Ka eit Secde Vardr..................................................................................................... 96 kr Secdesi Nasl Yaplr.............................................................................................. 97 Secde Hakknda Uydurulan eyler................................................................................... 97 Deme Ve Dek zerinde Namaz Klmak....................................................................97 Bakasnn Evinde Namaz Klmak....................................................................................97 Namazla lgili eitli Mes'eleler.......................................................................................97 Namazda Kraatle lgili Baz Mes'eleler........................................................................... 98 Dii Aryan Kimsenin Ne ekilde Namaz Klaca........................................................98 Fatihay Okuyup Okumad Hususunda pheye Den Kimse.....................................98 Namazla lgili eitli Meseleler........................................................................................98 mm Abdestsiz Namaz Kldrdn Hatrlarsa................................................................99 Yine eitli Mes'eleler ........................................................................................99 Name Yapan mmn Arkasnda Klnan Namaz............................................................99 eitli Meseleler............................................................................................................... 99 Kul Hakkna Bedel Olarak Namazlarn Sevabndan Alnaca...................................... 100 Kunut Tekbrini Terk Eden Kimse..................................................................................100 Kaza Namazlar le Megul Olmak.................................................................................100 Tilavet Secdesi le lgili Baz Meseleler......................................................................... 100 Cemaate Yetiebilmek in Bir are...............................................................................100 Namazla lgili Baz Nezirler........................................................................................... 100 ocuu Namaza Balatmak............................................................................................ 101

YEDNC BLM.................................................................................................................101 NAMAZ SRELER ve NAMAZ DUALARI...................................................................... 101 Dikkat!............................................................................................................................ 101 FATHA SRES................................................................................................................... 101 Okunuu:......................................................................................................................... 101 Meali:.............................................................................................................................. 101 Aklamas:..................................................................................................................... 102 AYETE'L-KRS................................................................................................................... 103 Okunuu ......................................................................................................................... 103 Meali :............................................................................................................................. 103 Aklamas :.................................................................................................................... 103 MENE'R-RESUL.............................................................................................................. 104 Okunuu ......................................................................................................................... 104 Meali :............................................................................................................................. 104 Aklamas :.................................................................................................................... 104 SABAH NAMAZINDAN SONRA OKUNAN AYET HVALLAHLLEZ .....................105 Okunuu ......................................................................................................................... 105 Aklamas :.................................................................................................................... 106 el-ASR SRES......................................................................................................................106 Okunuu :........................................................................................................................ 107 Meali :............................................................................................................................. 107 Aklamas : ................................................................................................................. 107 HUMEZE SURES................................................................................................................. 107 Okunuu :........................................................................................................................ 107 Meali:.............................................................................................................................. 107 Aklamas :.................................................................................................................... 107 FL SRES............................................................................................................................108 Okunuu :........................................................................................................................ 108 Meali :............................................................................................................................. 108 Aklamas :.................................................................................................................... 108 KUREY SRE..................................................................................................................... 109 Okunuu ......................................................................................................................... 109 Mel :............................................................................................................................. 109 Aklamas :.................................................................................................................... 109 MN SRES......................................................................................................................110 Okunuu :........................................................................................................................ 110 Meali :............................................................................................................................. 110 Aklamas...................................................................................................................... 110 KEVSER SRES.................................................................................................................. 111 Okunuu:......................................................................................................................... 111 Meali .............................................................................................................................. 111 Aklamas :.................................................................................................................... 111 KFRUN SURES................................................................................................................ 112 Okunuu :........................................................................................................................ 112 Mel .............................................................................................................................. 112 Aklamas ..................................................................................................................... 112 NASR SRES....................................................................................................................... 112 Okunuu:......................................................................................................................... 113 Mel:.............................................................................................................................. 113 Aklamas:..................................................................................................................... 113

TEBBET SRES...................................................................................................................113 Okunuu ......................................................................................................................... 113 Meali: ................................................................................................................. 113 Aklamas:..................................................................................................................... 114 HLS SRES...................................................................................................................... 114 Okunuu:......................................................................................................................... 114 Meali :............................................................................................................................. 114 Aklamas: ................................................................................................................. 115 FELAK SURES...................................................................................................................... 116 Okunuu:......................................................................................................................... 116 Meali:.............................................................................................................................. 116 Aklamas:..................................................................................................................... 117 NS SRES..........................................................................................................................117 Okunuu :........................................................................................................................ 117 Meali............................................................................................................................... 117 Aklamas:..................................................................................................................... 117 EZAN......................................................................................................................................118 KAMET.................................................................................................................................. 118 SBHANEKE........................................................................................................................ 119 Ksaca Manas:................................................................................................................119 ET-TAHYYAT......................................................................................................................119 Ksaca Manas:................................................................................................................119 Allhumme Salli............................................................................................................. 119 Ksaca Manas:................................................................................................................119 Allhmme Barik............................................................................................................119 Ksaca Mans:................................................................................................................119 ALLHMME RABBENA...................................................................................................120 Okunuu: ........................................................................................... 120 Ksaca Mans:................................................................................................................120 KUNUT DUALARI................................................................................................................120 Okunuu.......................................................................................................................... 120 Ksaca Manlar:............................................................................................................. 120

Kraatde Mekruhlar Besmeleyi, amn, subhnekey ve ezy aktan sylemek mekruhtur. nk, bunlarn aktan sylenmesinde snnete muhalefet vardr. Kraati rkda tamamlamak mekruhtur. nk rk,kraat yeri deildir.1 Okuduu Miktar Parmakla Saymak maz klan kimsenin, namaz esnasnda okuduu yetleri, sreleri ve getirdii tebihleri parmaklan ile saymas, mm- A'zam (R.A) 'a gre mekruhtur. mm Eb Ysuf (R.A.) ile mn Muhammed (R.A.) 'e gre ise, bunda beis yoktur. Yine Meyih bu hususta ihtilf etmilerdir. Bazlar: Nafile namazlarda saymann mekruh olmadnda ihtilf yoktur. demilerdir. Bazlar da: htilf nafile namazlardadr. Fakat, farz namazlarda saymann mekruh olduunda ihtilf yoktur. demilerdir. Fakh Eb Ca'fer Hindvn: Bu ihtilf, farz namazlarda da nafile namazlarda da cridir, demitir. Fetvyi Hkniyye'de : Parmaklar mesnn olduu ekilde konmu bulunurken, onlarn balarn yumarak saylrsa mekruh olmaz. denilmitir. . Yine Hkniyye'nin bir ba^ka yerinde : Namaz klan kimse, eer tesbh namaznda olduu gibi tebihleri sayinaya ihtiya hissederse, bu durumda onlar sdece kalbinde saklar, parmaklar ile saymaz denilmitir. 2 Namazda Br eye Dayanmak Bir kimsenin namaz esnasnda, duvara veya bir asaya zrsz olduu halde dayanmas mekruhtur. Bir zrnn bulunmas halinde dayanmasnn mekruh olmad, Kyam bahsinde gemiti. 3 Namazda Yrmek Namaz esnasnda, zrsz olarak bir ka adm yrmek mekruhtur. Fakat, bir zrden dolay yrnrse mekruh olmaz. Nitekim, namazda iken abdesti bozulmu olan kimse abdest almak iin yrrse veya Serahs'nin kavline gre, namaz klan kimse ylan veya akrep ldrmek iin yrrse, mekruh olmaz. Namazda yrmenin sadece mekruh olmas, namaz klan kimsenin her admda veya iki admda bir, biraz durup sonra tekrar yrmesi artna baldr. Fakat, bu kimse hi durmadan pepee adm yrr ve kendisinin bir zr de bulunmazsa, namaz fsid olur. Bu durumda eer bir zr varsa, namaz fsid olmad gibi, mekruh bile olmaz. Eer bir zr bulunmaz ve ard ardna adm yrrse, namaz fsid olur. zr var ise, namaz mekruh olur; fsid olmaz. Namazda saa sola eilmek de, abes olduu ve hu'a aykr bulunduu iin- mekruhtur. 4 Namazda Bit, Pire ldrmek Namazda, kehle veya pire tutup ldrmek veya gmmek mekruhtur. Bu hususta Huls'da Hanef imamlar arasnda ihtilf olduu bildirilmi ve yle denilmitir : mm- A'zam (R.A) : Namaz klan kimse, namaz iinde kehle ldrmez; bilkis onu akl talarnn altna gmer. dedi. mm Muhammed (R.A.) : Onun ldrlmesi, bence gmlmesinden daha uygundur; fakat ikisinde de beis.yoktur. demitir. mm Eb Ysuf (R.A.) ise: ldrlmesi de, gmlmesi mekruhtur., demitir. Bu mes'elede kehlenin namaz klan kimseyi srmas hlinde, mm Muhammed (R.A.) 'in kavli ile amel etmek evldr. nk, kehlenin tekra srmas, namaz klan kimsenin huu'-unu dataca iin, onu gidermek daha evldr. Bu mes'eede ram- A'zam (R.A.)'m ve mm Eb Ysuf (R.A.) 'un kavilleri ile amel, kehle veya pirenin namaz klan kimseyi srmak zr olmamas halindedir. (Isrrsa, onlara gre de ldrlr veya gmlr.) Namaz iinde ylan veya akrebi ldrmekte bir beis yoktur. nk, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz : bie iki siyah ldrnz: Ylan ve akreb buyurmutur. Meyihin bazlar: Namaz iinde ylan veya akrep ldrmekte bir beis olmamas, namaz kan kimsenin (pe pee admdan) ok yrmeye ve ardarda defadan fazla varmaya ihtiya duyulmamas artma baldr. Fakat, namaz klan kimse eer bunlar ldrmek iin, pept-e admdan fazla yrmeye veya ard arda
1 2

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 302. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 302. 3 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 302. 4 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 302-303.

defadan fazla vurmaya ihtiya hissederse,.bu durumda namaz fsid olur. Ni-tekim, namaz klarken doen kimsenin namaz da fsid olur. nk, bunlar amel-i kesirdir. (=ok hareket) Bu tafsilt, mm Serahs Mebst'uda zikredilmitir. Sonra yine, mm Serahs yle demitir : Ezhar olan udur : Onlar ldrmeye ruhsat olduu iin, bu mes'elede tafsilt (ihtilf) yoktur. Nitekim, abdest bozulduu zaman yrmeye ruhsat olduu gibi... Zikretmi olduumuz hadis-i erifin mutlak olmas da bunu te'yd eder. Fakat bu Konuda sahih olan kavil, namazn fsid olmasdr. Lkin, onlar ldrmek iin namaz bozmak mubahtr. Nitekim, zulme urayan bir kimseye yardm iin veya bir kimseyi helak olaca bir sebepten kurtarmak iin veyahut da kymeti bir dirheme ulaan bir eyin kaybolmamas iin, namaz bozmana oluu gibi...
5

Namazda Acele Davranmak Rk' ve scdda, vcd azalarnn skn bulmasn terk edip, ok acele davranmak mekruhtur. nk, bu durumda vcib terk edilmi olur. Keza, ayakta durma ve oturma esnasnda da vcd azarnn 'skn bulmasn terk etmek de mekruhtur. Tftnv bu durumda da bir rivayete gre vacibi terk, bir rivayette ise mek-ked snneti terk vardr ve her ikisini de terk etmek mekruhtur. 6 Mekruh Kraatler Baka bir sreyi okumaya kadir olduu halde, farz namazlarn iki rek'atinde ayn sreyi tekrar edip okumak veya bir rek'atte ayn sreyi iki defa okumak mekruhtur. Fakat, o sreden baka bir sreyi okumaya kadir olmayan bir kimsenin, ayn sreyi ikinci rek'atte okumas -bu durumda zaruret bulunduu iin mekruh deildir. Birinci durumda kraatin mekruh olmas, tekrarn kasden yaplm olmas halindedir. Tekrar, kasdsz olarak meydana gelirse mekruh olmaz. Nitekim, birinci rek'atte Kul ez bi Rab bi'n-ns okuyan kimsenin, bu sreyi ikinci rek'atte de tekrar etmesi mekruh olmaz Nafile namazlarn bir rek'atinde ayn sreyi tekrar okumak ve bir sreyi iki rek'atte tekrar etmek mekruh deildir. Nafile namazlarn her seferinde, (her iki rek'atlik blmnde) , birinci rek'atte ikinci rek'atten daha uzun okumak mekruhtur. Fakat, bu ekilde uzunca okumak, Hazreti Peygamber (S.A.V.) Efendimizden kavlen veya fiilen rivayet edilmi bulunursa, bu takdirde mekruh olmaz. Nitekim Resul Ekrem (S.A.V.) Efendimizin, vitrin birinci rek'atinde Sebbihi'sme Rabbike'l-a'l yi ikinci rek'atinde Kul y eyyhel-kfirn ve nc rek'atinde de Kul hvellh ehad okuduu rivayet olunmutur. Farz ve nafile namazlarn hepsinde, ikinci rek'atte birinci rek'atten daha uzun okumak mekruhtur. Bazlarna gre, bu durumda da nafileler mekruh olmaz. Bu hususta sahih olan kavil, birinci kavildir. Nafile namazlarda nc rek'atte, kendisinden nceki rek'atten daha uzun okumak mekruh olmaz. nk, nc rek'atle baka bir efe (mstakil bir blme) balanm olmaktadr. 7 Br ey Giyip karmak Namaz klan kimsenin gmleini, sarn veya bunl benzer bir evini namaz iinde amel-i yesir (amel-i kalil) ile karmas veya giymesi mekruhtur. Bu ileri amel-i kesir ile yapm olursa, namaz fsid olur. 8 Gzel Koku Koklamak Namaz iinde kasden gzel koku koklamak mekruhtur. Fakat bu gzel koku, kast olmadan bir kimsenin burnuna girerse mekruh olmaz. 9 Tkrmek Namaz iinde tkrmek mekruhtur. Namaz klmakta olan bir kimsenin, mecbur olmadan, iddetli bir nefesle, balgam genzinden veya gsnden boazna ekmesi ve tkrp atmas mekruhtur. Fakat, ksrmekle veya zaruri bir tenahnuh ile boazna gelen balgam atmaya mecburiyeti olursa, -namaz mescidde deil de bir arazide klyorsa- onu sol ayann altna
5 6

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 303-304. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 304. 7 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 304-305. 8 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 305. 9 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 305.

atmas mekruh deildir. Mescidde ise, balgam elbisesinin ucuna -mendile- almas evldr. 10 Yelpazelenmek Namaz klmakta olan kimsenin, elbisesinin ucu ile veya yelpaze ile bir veya iki defa yelpazelenmesi mekruhtur. Eer, pepee defa yelpazelenirse, namaz fasid olur. nk,' bu amel-i kesirdir. 11 Ellerin Durumu Kyam, rk', scd ve teehhdde elleri, -Namazn nasl klnaca blmnde bildirilen- konulmas snnet olan yerlere koymamak mekruhtur. Fakat, elleri snnet olan yerlere koymamak bir zrden dolay olursa, mekruh olmaz. 12 ntiklleedeki Zikirler Namaz klan kimsenin, kyam hlinin dnda, mesel, rkda ve scdda tebihleri terk etmesi veya den az tebih getirmesi mekruhtur. nk, bu durumlarn hepsinde snnete muhalefet vardr. ntikller esnasnda meru' olan zikirleri, intikaller tamamlandktan sonra sylemek mekruhtur: Rk'a varrken alnmas gereken tekbri, rk'a vardktan sonra almak; Semi'allah li-men hamiden demeyi de tamamen dorulduktan sonraya brakmak gibi... Bunlar ve benzerlerinin hepsi mekruhtur. nk, bunlarn hepsinde snnette muhalefet vardr. Snnet olan ise: ntikallere balarken zikre de balamak, intikallerin tamamland srada zikri de tamamlayp sona erdirmektir. ntikallerin zikirlerini, intikaller tamamladktan sonra sylemekte iki kerahet vardr: 1 - Zikir yerinde, zikri terk etmenin mekrhluu; 2 - Zikir yeri olmayan bir yerde, zikir lfzn sylemenin mekrhluu... 13 Terini Silmek Bir kimsenin namaz kld esnada veya teehhde oturduu zaman, selm vermeden nce, alnndaki teri veya topra silmesi mekruhtur. nk, bu fidesi olmayan bir itir. Fakat, eer onu smekte namaz klan kimse iin bir fide meydana gelirse, Mesel: Eer teri silnemesi halinde, gzne gidip kendisine elem verecek olursa, kalbin meguliyetini gidermek gibi bir fidesi bulunaca iin, onu silmek mekruh deildir. nk, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz namaz kld zaman alnn sa eli ile siler ve sonra: Ehed en l 'ilahe illallah'r - Rahman'r.Rahmi Allalmme izheb anni'l-hemme ve'1-hzne. derdi. 14 Namazda Baz Dualar Tek bana nafile namaz klmakta olan bir kimsenin, namazda iken Cehennem'in zikredilmesi hlinde, ondan Allah (C. C.)'a snarak . Allhmme ecirn mine'n-nr demesinde bdr beis yoktur. Cennetten ve ni'metlerin her nev'inde bahseden rahmet yetleri zikrolununca da, Allhu Tel'dan onlar dilemek ve ta-leb etmekte de bir beis yoktur. Affu, mafiret ve bunlarn benzerlerinin zikredilmesi hlinde de, Allahu Tel'dan bunlar dilemek ve talep etmekte de bir be^ is yoktur. Fakat, bir kimsenin farz bir namaz klarken bunlar yapmas mekruhtur, mm veya imma uymu olan kimse (mukted), farz veya teravih gibi cematle klnmas meru' olan nafile bir namazda, yukarda geen eylerin hibirisini asla yapamaz. Oturarak veya ayakta olduu halde konuan bir kimsenin, arkasna durarak namaz klmakta -namaz klan kimse kolumasndan dolay hataya deceinden korkmazsa yoktur. bir beis Bir kimsenin yzne kar namaz klmak mekruhtur. Ancak, bu iki kimse arasnda bir nc ahs bulunur ve bu ahsn srt namaz klan kimsenin yzne doru olursa, bu durumda namaz klmak mekruh olmaz. nk, bu durumda, kerhatin sebebi olan surete ibdet benzerlii ortadan kalkm olur. Bir kimsenin, mushafa veya asl duran klca kar namaz klmasnda bir beis yoktur. nk, bunlara hi bir kimse ibdet etmemitir. 15

10 11

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 306 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 306. 12 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 306. 13 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 306-307. 14 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 307. 15 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 307-308.

Resimli Seccadelerde Namaz Klmak zerinde zirh suretleri C = canl resimleri) bulunan yayg, sergi veya kilimlerin stnde namaz klnr, fakat secdeler 'tam suretin zerine gelmezse/bu durumda namaz klmakta beis yoktur. Bazlar da : Suret zerine secde etmese bile, yle bireyin zerinde namaz klmak mekruhtur. demilerdir. Bu durumda, byle bir ey zerinde namaz klmay terk etmek evldr. Fakat, bir kimsenin zirh olmayan bir eyin suretinin zerinde namaz klmas, suretin zerine secde etse bile -ittifaklamekruh deildir. Namaz klan kimsenin bann stnde, -tavanda veya nnde ve yakn bir yerde suret bulunur veya namaz klan kimsenin tam karsnda -uzak bile olsa- duvar veya baka bir ey zerinde resmedilmi bir suret bulunsa veya bu resim.yere konmu veya bir yere aslm olsa, bu durumda namaz klmak mekruhtur. Fakat, eer suret namaz klan kimsenin arkasnda bulunursa namaz mekruh olmaz. nk, suret arkada bulununca, namaz klan kimsenin ona ta'zim etmesi ile ilgili bir almet bulunmaz. Bu durumda, namaz klan kimsenin o surete belki ihaneti ve saygszl sz konusu olabilir. Sylediimiz bu hkmler, suretin byk olmas ve bann kesilmemi bulunmas artna baldr. Fakat, eer ret kk olur, namaz klan kimse ayakta dururken, yerde bulunan suretin uzuvlarnn tafsilt kendisine zahir olmazsa, yani bu durumda resmedilmi olan eyin uzuvlarn aka gremezse veya o suretin ba kesmi veya ba rtlm veya imha edilmi olursa, o resmin namaz klan kimsenin nnde veya stnde veya herhangi bir yerde bulunmas halinde klman namaz mekruh olmaz. Suretin yzn mahvetmek, bamkesmek gibidir. Ellerini ve ayaklarn kesmek ise, ban kesmek hkmnde deildir. Hulsa'da : Yastkta veya demede bir suret bulunursa, onlar kullanmakta beis yoktur. Eer suret, -onunla namaz klmyorsa izrda veya perdede bulunursa, bunlar kullanmak mekruhtur. Suretin, namaz klan kimsenin elinde veya yznde bulunmasnda bir beis yoktur. denilmitir. 16 Minder, Kee Ve Benzerleri zerinde Namaz i dolu minder zerinde, kee ve dier demelikler zerinde namaz klmakta, -eer bu demeler ince olur ve onlarn zerine secde eden kimse yerin hacmini sertliini duyarsa- bir beis yoktur. Fakat, namaz arada hi bir ey olmadan yer zerinde klmak veya yerde biten bir ey zerinde klmak efdldir. nk; bu durum tevz'a daha yakndr. Ayrca, byle yapmakta mm Mlik'e muhalefet etmekten km olmakta vardr. nk, O'na gre yer cinsinden olmayan bir ey zerine secde etmek mekruhtur. 17 mmn Duraca Yer mmn kyam yerinin -ayakta durduu yerin-mescidde, yani mihrabn dnda bulunmasnda ve secdesinin de tak'da yani mihrabda olmasnda bir beis yoktur. Fakat, immn ayaklarnn da mihrabda bulunmas ve namaz byle klmas mekruhtur. nk, byle yapmakta zel bir mekn ile imm imtiyazl klmak bakmndan ehl-i kitaba benzemek vardr. Sadece immn cematin tamamndan daha yksek bir yere durarak namaz klmas mekruhtur" Fakat.-cematin bir ksminin immla ayn ykseklikte bulunmas halinde namaz mekruh olmaz. immn cematten daha alak bir yerde durarak namaz kldrmas hususunda meyih' ihtilf etmilerdir. mm Tahv : Bu hal, ehl-i kitaba benzerlik sz konusu olmad iin mekruh deildir. nk, onlar nderlerine yksek bir mekn tahsis ederler. Sylenilen durumda ise, imm aa bir yerde bulunduu iin onlara benzetmek lzm gelmez. demitir. Zhir-i rivayete gre ise, bu durum da mekruhtur. nk bu halde imm tahkir (hakir grme, aalama) vardr. mmn ne kadar yksekte durmas hlinde namazn mekruh olaca hususunda ihtilf edilmitir. Bu miktara bazla-lar : ayakta durma miktardr., bazlar : immn imtiyazl saylaca miktardr. ve bazlar da : bir zira' (kula) miktardr. demilerdir ki, i'timd bu son kavledir. 18 Son Safta Tek Bana Namaz Klmak mma uymu olan bir kimsenin, safn ardnda tek bana durarak namaz klmas mekruhtur. Fakat nndeki safda aralk (yer) bulunmamas hlinde, saffn arkasnda yalnz durmas mekruh deildir. Bu hususta muhtar olan udur : O kimse safda aralk bir yer bulduu takdirde, imm rk'a varncaya kadar
16 17

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 308-309. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 309. 18 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 309-310.

bekler, eer yanma baka bir kimse daha gelirse, onunla birlikte arkada saf olur. Aksi takdirde yalnz durmas, safda olanlardan bir kimseyi yanna ekmesinden evldr. nk zamanmzda cehalet glibdir; o kimse ne iin ekildiini bilmez; bu hal, belki o kimsenin namazn bozmasna yol aar. Tek bana nama7. klmakta olan bir kimsenin, bir imma uymu olan muktedllerin meydana getirdii saflar arasnda durup namaz klarak, onlara kyam, kud, rk' ve scdda muhalefet etmesi mekruhtur. 19 Namaz Klmann Mekruh Olduu Yerler Ummun geecei yolda namaz klmak mekruhtur. nk, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz u yedi yerde namaz klmay yasaklamtr : 1 - Mezbelede, 2 - Salhanede, 3 - Kabristanda, 4 - Yol ortasnda, 5 - Hamamda, Gusl edilen yerde, 6 - Ka'benin stnde, 7 - Develerin su itikten sonra, suyun kenarnda kp durduklar yerde. Bir kimsenin, sahrada nnden baka bir kimsenin gemesi korkusunun bulunmasna ramen, nne stre koymadan namaz klmas da mekruhtur. Kdhn'da : Bir kimse hamamda bir yeri ykar ve o yerde suret de bulunmazsa, orada namaz klmakta beis yoktur. Fakat, evl olan. klmamaktr. Ancak zaruret vaktinde olursa, mesel : Vaktin, gemesi ve benzeri bir zaruret bulunursa o yerde namaz klmakta bir beis yoktur. denilmitir. Hamamcnn oturduu yerde namaz klmak hakknda da yine Kdhn : bunda bir beis yoktur. nk orada necaset bulunmaz demitir. Keza yine Kdhan : Eer kabristanda namaz iin hazrlanm bir yer bulunur ve orada kabir de olmazsa, kabristann bu blmnde namaz klmakta bir beis yoktur. denilmitir. 20 Br Sreyi Okurken Baka Bir Sreye Gemek Namaz klan kimsenin bir sreden bir veya iki kelime okuduktan sonra, hi bir zr olmadan o sreyi brakp, bir baka sreden okumaya balamas.mekruhtur. Keza, ayn srenin baka bir yetine geerek,, ilk okuduu yetle sonra gemi olduu yet arasnda ki baz yetleri oku-mayp brakmas da mekruhtur. Fakat, kraatin snnetleri tamamlanmadan, tutulur ve okuduu yetin devamn bulamazsa, bu durumda ayn srenin bir baka yetine veya bir baka sreye gemesi mekruh deildir. Bu ekilde bir baka yete veya bir baka sreye gemenin mekruh olmas, bunun kasden yaplm olmas artna baldr. Bir kimse, eer kasd olmakszn bir baka yete veya bir baka sreye geer ve bunu sonradan hatrlarsa, nceki yete dnmesi uygun olur. Fakat, nceki yete dnmese bile, bunu kasden yapmad iin mekruh olmaz.
21

mamlk Yapmann Mekruh Olmas Hli mmda, kerhate sebep olan bir haslet bulunmasndan dolay, cemat imm kerih grr, ondan holanmazlar ve onun imamlk yapmasn istemezlerse, veya cemat arasnda imamla o kimseden daha lyk birisi var ise, o kimsenin imamlk yapmas mekruhtur. Fakat, immda kerhati mucip olan bir haslet bulunmaz, cemat onu meru' olmayan bir ekilde- kerh grrse ve sebepsiz yere ondan holanmazlarsa, o kimsenin imamlk yapmas mekruh olmaz. mm olan kimsenin, kraati ve dier zikirleri snnet olan hadden daha uzun okuyarak cemate arlk vermesi mekruhtur. mm olan kimsenin, rk' ve scd tebihlerinde ve ta-hiyyat okumakta snneti tamamlamayacak ekilde acele etmesi de mekruhtur. 22 mmn Okurken Tutulmas Kraat esnasnda tutulan bir immn, snnetin yerine gelecei miktarda okumu ise rk'a varmamas, bu miktar
19 20

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 310. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 311. 21 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 311-312. 22 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 312.

okumam ise baka bir yete gememesi, yani bu vaziyette cematin kendisini amasn beklemesi mekruhtur mm olan kimseye. Kur'an- Kerim'den kendisine kolay gelen yeri okumas, hfzn tamamlayp salamlatrmad yeri okumamas vcibtir. T ki, tutulup cemati zorlam olmasn. kendisini amaya mm olan kimsenin, tutulduu zaman baka bir gemesi veya kfi miktarda kraat etmise rk'a varmas uygundur. Kfi olan miktar hususunda ihtilf vardr. Bazlar : Kfi olan miktar, snnet olan miktardr. demiler; bazlar da Kfi olan miktar kendisi ile namazn caiz olduu miktardr. demilerdir. Bazlar ise : Kfi olan miktar, vcib olan miktardr. demilerdir. Namaz klan bir kimsenin, sonunda snnet klnacak olan bir farz klp selm verdikten sonra, namaz kld yerde ok oyalanp oturmas mekruhtur. Bu durumda : Allahmme ente's-seln ve minke's-selm te-brekte y zel-celli ve'1-ikrm diyecek kadar oturup, ondan sonra kalkalarak snneti klmaldr. 23 Klenin, A'rbnin, m'nn, Ve Veled- Zinann maml Bir kimsenin, klesini imamla geirmesi mekruhtur. nk, klenin cahil olmas ve namazla ilgili mes'eleleri bilmemesi glib bir ihtimaldir. Fakat,.klenin bilgili olduu bilinirse onu imamla geirmek mekruh deildir. A'rbi (lde yaayan .arap)'yi imamete geirmek de mekruhtur. nk, cehalet onlarda da yaygndr. 'm olan bir kimseyi imamete geirmek de mekruhtur. nk, onlarn necasetten gerei gibi kanmalar mmkn olmad gibi, kble ynn de hakk ile ta'yin edemezler. Fsk bir kimseyi imamete geirmek mekruhtur. nk, fsklar, dini ilerde -lzum olmad yerde de- ar kolaylatrrlar, ta'viz verirler ve dini emirleri kollamazlar. Veled-i zinay imamete geirmek mekruhtur. nk, bunlarn da chil olmalar glib bir ihtimldir. Fakat, bunlarn da, kle ve a'rbi gibi chil olmadklar ortaya karsa, imamla geirilmeleri mekruh olmaz. mamete geirilmeleri mekruh olan bu kimseler, kendileri imamla gemi olsalar, arlarmda namaz klmak maalker-he (mekruh olmakla birlikte) caizdir, fsid deildir.tur. 24 Bayram Namazndan nce Nafile Namaz Bayram namazndan nce nafile namaz klmak mekruhBayram namaz klnm olan namazghda veya mescid-de bayram namazndan sonra nafile namaz klmak mekruhtur. Fakat, bir kimsenin mahallesinin mescidinde veya evinde, bayram namazndan sonra nafile namaz klmas mekruh deildir. 25 Abdesti Daralm Olarak Namaz Klmak Bir kimsenin, byk veya kk- abdest bozmaya ihtiyac var iken, namaza balamas mekruhtur. Eer, bevl veya kazi hacet ihtiyac var iken namaza balayan kimseye, bu hali meguliyet veriyor ve namazdaki hu'na mni' oluyorsa, vakitte de genilik var ise, o kimsenin namazn bozup, kaz- hacetten sonra abdest alarak, namazn kamil bir ekilde eda etmesi gereklidir. Eer vakitte genilik yoksa, namaz kesmez ve o skk hli ile, maal kerhe (mekruh olmakla beraber) namazn klar, Vakitte genilik bulunmasna ve durumunun namazdaki hu'na mni' olmasna ramen, namazn kesmeyip klan kimsenin bu namaz iade etmesi lzm gelmez; klm olduu namaz kifayet eder. Fakat o kimse, iset etmi ve gnahkr olmu olur. nk, bu namaz kerhat-i tahrimiyye ile ed etmi olur: Namaza baladktan sonra bevli veya byk abdesti ge-en kimse, vakitte genilik olmas hlinde namazn keser. Fakat, namazn kezmezse, kld namaz, -isetle birlikte- kfidir. 26 Kendisine Dnlerek Namaz Klmann Mekruh Olduu Yerler Mescidin kblesi, helaya, hamama veyahud da kabre doru olur ve namaz klan kimse ile bu yerler arasnda duvar veya baka bir hil bulunmazsa, bu yerlere ynelerek namaz klmak mekruhtur. Fakat, arada bir hil bulunursa mekruh olmaz.
23 24

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 312-313. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 313. 25 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 314. 26 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 314.

Evde, hamama doru namaz klmakta bir beis yoktur nk, mescidde hamama doru namaz klmann mekruh olmas, mescide ihtiran iindir. Yoksa, bu durumda namazn necaset yannda klnm olacandan deildir. nk, arada bulunan hamamn duvar namaz necasetin yannda klmaya hildir. Necaset, namaz klan kimsenin nnde olsa ve o kimse evinde evde bile bulunsa- necasete kar namaz klmak mekruhtur. 27 Namaz Klan Kimsenin nnden Gemek Namaz klan kimsenin nnden gemek mekruhtur nk, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz yle buyurmutur : Namaz klan kimsenin nnden geen kii, kendisine ne lzm geldiini bilseydi, elbette kendisi iin krk yl durup (beklemesi) namaz klan kimsenin nnden gemesinden haya hayrl olurdu. (Ve bir rivyettede : krk mevsim) eklinde varid olmutur. Namaz klan kimsenin nnden gemenin mekruh olmas, o kimsenin nne dikilmi bir stre veya direk, aa, insan, hayvan veya baka bir hilin bulunmamas artna baldr. Eer, namaz klan kimsenin nnde saydmz eylerden biri bulunursa, hilin tesinden gemek mekruh deildir. 1. Bir hil bulunmad zaman, namaz klan kimsenin nnden gemenin mekruh olmas, secde edilen yerden geilmi olmas halindedir. Esahh olan kavil budur. Nihye'de : Bu hususta esahh kavil udur : Eer namaz klan, kimse, namaz huu1 iinde klp, mesel : Kyam halinde iken, secde edecei yere bakar ve nazar geen kimseye dokunmayacak yerden gemesinde kerhat olmaz denilmitir. mm Serhs'nin ihtiyar ettii nceki kavildir. Nihye'deki kavil ise, Fahrl-Islm'm ihtiyar ettii kavildir. Bir kimse seki zerinde namaz klmakta iken, nnden geen kimsenin uzuvlar, namaz klan kimsenin uzuvlarnn hizasna gelirse mekruh olur. Zikredilen btn bu tafsilt, yni namaz klan kimse ile nnden geen kimsenin aralarnda hil bulunmad zaman, gemenin mekruh olmas, sahrada namaz klan kimse hakkndadr. Fakat, bir kimse mescidde namaz klsa ve bu mescid kk olsa, o kimsenin nnden gemek mutlaka mekruhtur. Fakat, mescid byk ise onda ihtilf vardr. Bazlar : Byk mescid de kk mescid gibidir. Bunda da namaz klan kimse ile kble duvar arasndan geilmez. demilerdir. Bazlar ise : Byk mescid, sahra gibidir. Orada namaz klan kimsenin secde ettii yerin tesinden gemek caizdir. demilerdir. Bazlar ise : Elli zira' (kula) miktar kadar yerin tesinden gemek caizdir. demilerdir. Bazlar da : Birinci saf ile kble duvar arasndaki mesafe kadar .bir yerin tesinden gemek caizdir. demilerdir. Bu hususta bni Hmn, mescid ile mescidin dndaki yerlerin arasn tahsil ederek (= iUm renmek) Nye'de mezkr olan tercih etmitir. 28 Namaz Klann nne Stre Dikmesi Sahrada namaz klan kimsenin, sere parmak kalnlnda, bir zirJ (kula) uzunluunda aatan bir stre dikmesi, kendisinin de bu streye yakn durmas uygun olur. O streyi, iki kandan birinin karsna dikmeli iki kam ortasna rastlayan yere dikmemeidir. Stre olacak aac nne braksa, fakat yere' dikmese . veya sadece bir izgi izse, bazlar : Bunlar stre yerine geer ve kfi gelir. demiler; bazlar da : ... bunlar kifayet etmez. demilerdir. Caizdir diyenler arasnda da izginin keyfiyetinde ihtilf vki' olmutur; bazlar : Mirab gibi izgi izer, demiler; bazlar da : Sa tarafndan sol tarafna doru izer. demilerdir. Aa parasnn (as'nm) yere nasl braklaca hakknda Kifye'de yle denilmitir-: Namaz klan kimse asay, nne uzunluuna koymal, enine koymamaldr. Zira, uzunluuna koymak yere dikmek gibi olur. Bir kimse, namaz klan kimsenin secde ettii yerden veya namaz klan kimse ile stre arasndan geerken, namaz klan kimsenin o kimseyi sadece iaretle veya tebihle uzaklatrmas caizdir. Fakat, ikisi ile birlikte onu uzaklatrmaya almamaldr. Strenin sadece immn nnde bulunmas, btn cemate kifayet eder. Namaz klan kimsenin nnden, hi kimsenin gemesi ihtimlinin bulunmad yerlerde streyi terk etmek caizdir. Kmye'de : Bir kimse son safda dursa ve kendisi ile dier saflarn arasnda bo bir yer bulunsa, baka bir kimse de ilerideki saff ulamak iin onun nnden gese, bu caizdir. nk, nceki kii, ilerideki saflara varmamakla kendi nefsine hrmet etmemi bulunmaktadr. Bu durumda bakasnn da kendisine hrmet etmesi
27 28

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 314-315. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 315-316.

lzm olmaz ve nnden geen kimse gnahkr olmaz denilmitir. Bir kimsenin, namaz klarken gzlerini ge dikmesi mekruhtur. 29 Yemek Hazrken Namaz Klmak Yemek hazr iken, onu yemeden namaz klmak niekrhtur. 30 Namazda mmdan nce Hareket Etmek Namazda ban immdan nce kaldrmak veya ondan nce yere koymak mekruhtur. 31 Frn, Ocak Ve Benzerlerine Kar Namaz Klmak Bir kimsenin nnde yanan bir frn veya ocak ba denilen bir yerde yanmakta olan bir ate bulunduu halde, atee kar namaz klmas mekruhtur. Fakat, namaz klan kimsenin nnde, mum, lamba veya kandil bulunsa, bunlara kar namaz klmak mekruh deildir. Fetvyi Vlcyye'de : Lambaya kar namaz klmamak evldr denilmitir. 32 El Ve Ayak Parmaklarnn Kbleden Ayrlmas Namaz klan kimsenin secde esnasnda, ellerinin ve larnn parmaklann, kble istikmetinden baka tarafa evirmesi mekruhtur. Keza, vacibe ve snnete muhalif ne varsa, hepsi de mekruhtur. 33 Mescide Koarak Gitmek Haznet'l-Fk'da : Namaz klmak iin mescide koarak acele ile gitmek de nehyedilmitir ve byle yapmak mekruhtur. denilmitir. ftith tekbiri srasnda, ellerini kulaklarndan- yukar kaldrmak mekruh olduu gibi, yine iftith tekbiri srasnda, ellerini omuz hizasndan daha aa kaldrmak da mekruhtur. Selm vermeden nce sehiv secdesi yapmak mekruhtur. BAKASININ YERNDE ZNSZ NAMAZ KILMAK zin almadan bakasnn yerinde namaz klmak mekruhtur. Bazlar : O toprak bir mslmana ait bulunur ve ekilmi de olmazsa, orada izin almadan namaz klmak mekruh olmaz. Demilerdir. Yolda veya bir bakasnn topranda namaz klma mecburiyetinde kalan br kimsenin, eer o toprak ekili bulunur veya bir kfire ait olursa- namazn yolda klmas evldr. Aksi takdirde o arazide klmas evl olur. 34 Namazn Kesilmesi Halleri Bir kimse namazda iken, kendisini ebeveyninden birisi a~ rsa, arana icabet etmesi vacip deildir. Fakat, mhim bir i iin kendisinden imdd istemi olsalar, namazn keser ve o mhim ii grr. Nitekim baka bir kimsenin, yksek bir yerden dmesinden veya suya dp boulmasndan veya atee dp yanmasndan korktuu zaman -bunlara mni' olmak iin veyahud da kendisinin veya bir bakasnn, kymeti en az bir dirhem edecek bir eyini alnmaktan kurtarmak iin, namaz kesip, o mhim ii halletmesine ruhsat vardr. 35 ALTINCI BLM NAMAZI FSD EDEN (BOZAN) EYLEH Bu blmde :
29 30

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 316-317. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 317. 31 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 317. 32 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 317. 33 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 317-318. 34 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 318. 35 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 318.

1- SEHV SECDES 2- ZELLE- KR a) Namazda Mekruh olan ve Mekruh Olmayan Kraatler. b) Namaz Dnda Kur'an Okumak. c) Secde-i Tilvet ve mamet Konular. 3 - MUKTEDNN MMA TB OLMAS. 4 - GEM NAMAZLARIN KAZASI. 5 - SEFERNN (YOLCUNUN) NAMAZI 6 - CUM'A NAMAZI 7 - BAYRAM NAMAZI 8 - CENAZELER 9 - MESCDLERLE LGL HKMLER 10 - NAMAZLA LGL ETL HKMLER konular bulunmaktadr36 Namaz fsd Eden (Bozan) eyler Namaz inde Konumak Namaz klan kimse, namaz iinde sehven veya unutarak veyahud da kasden insanlar arasnda sylenen szlerden bir sz sylese, namaz fsid olur. Syledii szn en az iki harf miktarnda olmas, namazn ifsadna kfidir. Kelmn namaz ifsd etmesi, o szn syleyen kimse tarafndan iitilmesi ve harflerin doru kartlp telaffuz edilmesi artna baldr, Bir kimse, namazda uyuyarak konusa veya glse, namaz fsid, olur. Bu.mesfelenin tafsilt, Abdesti Bozan eyler blmnde gemitir. Oraya mracaat edilsin. 37 Namaz inde nlemek h Etmek Bir kimse, namaz klarken inleyip h dese veya teevvh edip eyvah dese veya oh dese veya h... dese veyahud da namaz iinde yksek sesle alasa, eer o kimsenin inlemesi, alamas uhrevi ilerle ilgili ise, Cennet'in Cehennem'in veya bunlara benziye eylerin zikredilmesi sebebi ile olursa, o kimsenin namaz fsid olmaz. nk bu haller, bu hususta rahmet ve af dilemek iin du etmek yerine gemektedir ve namaz ifsd etFakat, mezkr eyler namaz klan kimseden, bedeninde bulunan bir ardan dolay veya ehli ve mal ile ilgili olarak kendisine isabet eden bir musibetten dolay sdr olmu olursa, o kimsenin namaz fsid olur. nk, budurumda mezkr eyler ikyet yerine geer ve insanlarn szlerinden.saylrlar. Bunun iin de namaz ifsd ederler. Fakat, mm Muhanmed (R.A.) : Bir kimsede iddetli bir ar bulunur ve ona sabredemediinden zikri geen eylerden biri onun azndan karsa, namaz fsid olmaz. demitir. mm- A'zam. (R.A.) ve mm Mhammed tR.A.) ya gre ve Eb Ysuf (R-AJ 'dan gelen zahir rivayete nazaran : Mezkr eylerin hiret ileri iin sylenmesi hlinde namaz ifsd etmeyip; ar veya musibet iin sylenmesi hlinde namaz ifsd etmesinden konuan kimsenin A demesi ile Oh demesi ara1 smda bir fark yoktur. mm Eb Ysuf (R.A.)'dan gelen son rivayet de yledir : Konuan kimsenin sz, sadece iki harften meydana gelir ve o iki harften biri veya ikisi de ziyde harflerden bulunursa, o kimsenin namaz fsid olmaz. Ziyde harfleridir. Mesel, namaz klan kimse eer Ah veya Uf veya Tf dese, bu durumda Ah demesi iki harfdir ve ikisi de ziyde harflerdendir, uf ve tf demesi de eddetsiz olarak iki harflidir ve bu harflerden yalnz biri ziyde harflerdendir ve namaz ifsd etmezler. Fakat, eer namaz klan kimsenin syledii kelime gerek ziyde harflerden olsun ve gerekse dier harflerden meydana gelmi bulunsun harfli olur veya ziyde harflerin dndaki harflerden iki harfli bir kelime olursa -ittifakla- namaz fsid olur. Mlteka'da-: Namaz klan bir kimseyi ylan sokar ve o da. Bismiiiahirrahmnirrahim derse, namaz fsid olur. mm Eb Ysuf (R.A.) 'ya gre ise, namaz fsid olmaz. denilmitir. mm Muhanmed (R.A.): Eer hastann ars iddetlendii zaman, sabredemeyip : Bismlhirrahmnirrahm des namaz fsid olmaz demitir. mm Eb Ysuf [R.A)dan da byle bir kavil rivayet olu mutur. Nitekim bir kimse, namaz iinde geirir veya aksnr ve onun sesi ykselerek o sesten harfler meydana gelirse, namaz -ittifakla- fsid olmad gibi, bu mes'elede kanmak mm kn olmadndan af olunur. Zehiyre'de : Hasta olan kimse, kendisine arz olan elem lerden dolay namaz iinde Y Rab veya Bismillah dese, yine mm Eb Ysuf (R.A.) kavline gre, o kimsenin namaz fsid olmaz; mm- A'zam (R.A.) ile mm Muhammed (R.A.) 'ya gre ise, fsid olur denilmitir.
36 37

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 319. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 319-320.

Namaz klan kimse, kendisine Tanr bir midir? diye sul eden kimseye, cevap vermek iin L Uhe illallah dese veya kendisine sevinli veya zntl bir haber veyahud da a lacak bir haber getirilse o kimse bu haberler karsnda, sevin li habere cevap iin el-hamd hilali veya zntl habere cevap iin l havle vel kuvvete l blah dese, veyahud da alacak habere cevap olarak Sbnnellah dese, yine mm-A'zam ile mm Muhammed (R.A.)'yagre namaz fsic olur-, mm Eb Ysuf (R.A.) 'ya gre ise, namaz fsid olmaz. mm Eb Ysuf (R.A.) : Zikredilen bu kelimeler, zikrul olduu iin namaz ifsd etmezler. demitir. mm- A'zam (R.A.) ile mm Muhammed (R.A.) ise: B kelimeler cevap olduklar iin insanlarn konumalar gibidirler ve namaz ifsd ederler." demilerdir. 38 Aksran Kimsenin Elhamdli'llh Demesi Namaz klan kimse aksrp akabinde el-hamd llah dese, namaz fsid omaz. mm- A'zam (H.A.) 'in yle dedii rivayet olunmutur. Namaz klan kimsenin aksrmasn mteakip elhamd lillah demesi ile. namaznn fsid olmamas, gnlden hamdedip, dudaklarn hareket ettirmemesi halindedir. Eer iki dudan hareket ettirirse, namaz fsid olur. Fakat, evvelki kavil zahirdir. Namaz iinde aksran kimsenin, askrdktan sonra skt etmesi uygun olur. Bazlar : Gnlnden hamd eder. demilerdir. Eer bir baka kii aksrmca, namaz klan kimse el-hamd lillah dese, byle demekte de maksad aksran kimseye hamd etmeyi hatrlatmak olsa, sahih olan kavle gre o kimsenin namaz fsid olmaz. Fakat, eer namaz klan kimse, aksran kimseye yerha-mkallah dese namaz fsid olur. Ve eer namaz klan kimse, namaz iinde aksrsa, bir baka kimse de kendisine' yerhamkellah deyince, aksran kimse, de min dese, namaz fsid olur. nk, mn demesi o kimseye cevp vermek olduu iin, insanlarn kelmndan saylr. Eer namaz esnasnda aksran kimsenin yannda, namaz klan bir baka kimse bulunur ve namaz klmayan kimsenin yerhamkellah demesi zerine, namaz klan kimselerin ikisi de min deseler, aksiran kimesnin namaz fsid olur. nk, onun mn demesi yerhamkellah diyene cevap vermektir. Dierinin namaz ise fsid olmaz. nk, onun mn demesi cevap yerinde deildir. Bu mes'ele Kdhn'm fetvalarnda da zikrolunmutur. 39 Tutulan mm Amak Namaz klan kimse, kendi uymu olduu imamndan bakasn asa yani kraat esnasnda tutulmu olunca, ona okuduu yeti hatratsa, namaz fsid olur. Bu kimsenin namaznn fsid olmas, onun -imamndan bakasn amay kasdetmesi.artna baldr. Fakat, o kimse eer kraati kasdetse, fakat bir bakasn amay kasdetmese, lkin byle bir ey kasdetmeksizin ama di meydana gelse, namaz fsid olmaz. Namaz klan kimsenin, kraat esnasnda tutulan imamn amas hususunda, bazlar: Eer imam, kendisi ile namazm caiz olaca miktarda kraat eylemi ise, aan kimsenin namaz fsid olur. Eer imm da, o kimsenin at yerden alp okursa, hepsinin de namaz fsid olur. demilerdir. Bu hususta kys Fakat, esahh olan kavil udur: Aan kimsenin ve immn namazlar fsid olmaz. Mstahsen olan da bu kavildir. Eer imm bir yeti,okurken, dier bir yete intikl etse, bu geiinden sonra, muktedi olan bir kimse, kendisine nce -atlam olduu- yeti asa, imm da o kimsenin at yerden alp okusa, meayihin ummisi namazm fsid olmayacana zhib olmulardr. Sahih olan kavilde budur. Fakat bu hususta evl olan udur: mm tutulduu veya baka bir yete intikal ettii zaman,, muktedinin onu amak iin acele etmemesi, immn da eer namaz caiz olacak miktarda okumusa cemati kendisini amaya zorlamamas, bilkis -hemen- rk'a varmas uygundur. Aksi takdirde, baka bir yete intikal etmelidir. Eer imm kraat esnasnda tutulduu zaman, kendisini namaz klanlarn dnda bir kimse asa ve imm da onun am.okruu yerden alp okusa, bu bir renme olduundan ve renme de amel-i kesir bulunduundan namaz fsid olur. 40 Namaz inde Bir ey Yemek Namaz klan bir kimse, kasden veya unutarak namaz iinde bir ey yer veya bir ey ierse, namaz, fsid olur. nk, namaz iinde bir ey yiyip imek amel-i kesirdir. Ve unutarak yiyip.imenin namazda zr olarak kabul edilmemesi, ise, durum ve ekil itibariyle namazn hatrlatci olmasndandr. Durum ve ekil itibariyle oruta
38 39

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 320-321. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 322. 40 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 322-323.

srekli hatrlatclk vasf olmad iin, orulu kimsenin unutarak yiyip imesi zr saylr. Namaz klmakta olan kimsenin yedii eyin, -dardan azna ald bir ey olmas ve dileri arasndan kan bir ey olmamas hlinde az veya ok olmas arasnda bir fark yoktur; yni az da ou da namaz bozar. Hatta, dardan azna ald bir susam tanesini yutmu olsa bile namaz bozulur. Dileri arasnda bulunan bir eyi yutmak hususundaki tafsilt ise Namazn Mekruhlar blmnde gemitir. Oraya baknz. 41 Amel- Kesir - Amel- Kall Namaz amellerinden olmayan ve namaz slh etmek maksad ile yaplmayan amel-i kesir, namaz bozar. Amel-i kesr: Namaz klan bir kimseyi, baka bi kimse, bir i yaparken. grr ve yapt iten dolay onu namaz klmyor sanr veya namaz klmad hususunda kesin kanaate varr ye bu hususta bheye dmezse, namaz klan kimsenin yapmakta olduu bu ie amel-i kesir (ok i) denir. Amel-i Kall: Namaz klan kimsenin yapt ii gren kimse, o kimsenin namaz klmakta olup olmad hususunda pheye derse, bu durumda namaz klan kimsenin yapt i amel-i ka-l (= az bir i) dir ve namaz bozmaz. Bazlar: rf ve det olarak iki elle yaplan ilere amel-i kesr denir. Ve bunlar namaz bozar. Hatta namaz klan kimse, bu ii bir eli ile yapm olsa bile namaz bozulur. Fakat, rf ve det olarak bir elle yaplan iler de amel-i ka-lildir. Amel-i kalil, - tekrar tekrar yaplmadka namaz ifsd etmez. Baz alimler; Amel-i kall, iki elle yaplm olsa bile namaz bozmaz. demilerdir. Fakat, bu kavil sadece, elle yaplan ilere mahsustur. nceki kavil ise ummidir ve muhtardr. Namaz klan kimse, bir kabtan ya alarak veya bir elinde bulunan ya dier eline alarak ban veya sakaln yalam olsa, namaz bozulur. Keza, namaz klan kimse, srme ekinse veya bir kap iinde bulunan gl suyunu alp herhangi bir uzvuna dkse veya srse, namaz bozulur.. Fakat ya ve benzeri eyler, namaz klan kimsenin elinde bulunur ve onu dier eline almadan ba-na veya dier bir uzvuna srerse, namaz bozulmu olmaz. nk, bu amel-i kalildir. 42 Namazda Bebek Emzirmek Bir kadn, namaz klarken ocuu kucana alp emzirse o kadnn namaz bozulur. nk, bu amel-i kesirdir. Namaz klmakta olan bir kadnn memesini ocuk emse, eer ocuun emmesi ile azna st gelirse, kadnn namaz fsid olur. nk, bu tam bir emzirmedir ve amel-i kesirdir. Amel-i kesrin namaz bozmasnda da, bu iin meydana gelmesini namaz klan kimsenin istemi olmas. art deildir. Namaz klan kimsenin dileyip istemesi ile olmayan amel-i kesr de namaz bozar. Namaz klmakta olan bir kadnn memesini bir ocuk emer, fakat memeden st kmazsa, kadnn namaz bozulmu olmaz. Fakat, memeden st kmamas halinde bile, ocuun kadnn memesini defa emmi olmas durumunda, kadnn namaznn fsid olacan Kadhn ve dierleri zikretmilerdir. 43 Namaz Klan Kimsenin teklenmesi Mesel : Bir kimseyi namaz, klmakta iken iterek bir baka yere gtrseler, eer o kimse bakalarnn itmesi sebebi ile, kendi ihtiyar olmakszn bir ka adm yrmse, namaz bozulur. Keza, bir kimse namaz klmakta iken, baka bir kimse onu hayvanna bindirir veya onu namaz kld mekndan ayrr ve bu sebeple namaz klan kimse de kendi istei ve ihtiyar olmakszn bir ka adm yrm olursa, namaz bozulmu olur. 44 Namazda Selam Almak Bir kimse, selm almak kasd ile, bir baka kimse ile msfaha ederse tel skrsa, o kimsenin namaz bozulur. Fakat, selm almak kasd olmakszn msfaha etmise, namaz fsid clmaz. 45 Namazda Bir ey Giymek Veya karmak
41 42

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 323-324. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 324-325. 43 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 325. 44 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 325. 45 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 325.

Namaz klan kimse, bandan sarn veya kavuunu alp yere koysa veya bunlar yerden alp bana koysa; gmleini karsa veya elbise giyse, eer bu ilerden herhangi birini sadece bir eli yapm -bunlar iki eli beraber yapm olmasa- veya bir eli ile yapm olmasna ramen, bunlar birbiri ardndan tekrar tekrar yapm bulunmaz, yn amel-i kesir halinde yapm olmazsa, namaz fsid olmaz. Fakat, bunlar bir zr bulunmakszn yapmak: mekruhtur. Lkin, eer sarn bana koymas souktan veya scaktan zarar grmek korkusundan dolay olursa, bu mekruh deildir. Bir kimsenin, namazda kendisine necaset isabet etmi olan elbisesini veya sarn kartmas mekruh deildir. Fakat, bu kartma iinin amel-i kall ile yaplm olmas arttr. Namaz esnasnda elbise giymeye gelince, bu hususta fetva kitablarnda: ...Giymek amel-i kall ile mmkn olmadndan, sahih kavil onun namaz bozucu olduudur. denilmitir. Bir kadnn namaz iinde mahremesini (ba rtsn) rtnmesi de amel-i kall ile mmkn olmayacandan, bunu yapan kadnn namaz da fsid olur. Bir kimsenin sarnn kvrm, namaz iinde bozulmu olsa, onu bir eli ile bir veya iki defada dzeltirse, o kimsenin namaz bozulmu olmaz. Fetvy Hccet'de Bir kimsenin sang veya kavuu namaz iinde dse, onu ame-i kalil ile kaldrp bana koyarak namaz klmas, ba ak olarak kumasndan efdldir. Fakat, eer zlm olan sar sarmak veya den sar kaldrp tekrar basma koymak amel-i kesr gerektiriyorsa, bunu yapan kimsenin namaz fsid lr. denilmitir. 46 Namaz Klan Kimsenin Bakasna Vurmas Namaz klan kimse, bir baka kimseye bir eli ile hi bir let olmakszn, veya kam ve benzeri gibi bir eyle vurmu olsa, Mu-hyt ve dier.kitaplarda zikredilditne gre; o kimsenin namaz bozulur. nk, bu vuru ya hasmlk veya terbiye etme veyahut da akalama sebebi iledir ve -bunlarn hepsi de- amel-i kesirdir. 47 Hayvan zerinde Namaz Klan Kimsenin Hareketleri Zehyre isimli kitapta: Binek hayvan zerinde namas klan kimse, hayvann yrtmek iin ona vursa, namaz fsid olur. Burada zikredilen vuru -nsana vurmada olduu gibi -bir defa vurmay da iine alr. denilmitir. Fakat, Meyih'i bazlar: Eer namaz klan o kimse, hayvanna bir defa veya iki defa vurursa namaz fsid olmaz. Fakat, o kimse bir rek'at iinde, ard arda hayvanna defa vurursa namaz fsid olur. demilerdir. Bu kavil esahhtr. nk, zikredilen bu vuru amel-i kalildir ve pepee tekrarlannadka namaz bozmaz. Fakat, yukarda getii gibi insana vurmak, hayvana vurmann hilfmadr. Yan, -hkm bakmndan-onun gibi deildir. nk, insana vurmak, ya talm (retmek) veya 'lm (bildirmek) menzilesindedir. Bundan dolaydr ki, amel-i kesirden saylr ve namaz ifsd eder. Binek hayvan zerinde namaz klan kimse, eer kam ile hayvanna iaret ederek onu yrmeye tevik edip zendirse, sonra da hayvanna vursa, namaz fsid olur. nk, bu durumda, hem talim (retme) ve hem de vurma vardr ki, bu hl amel-i kesirdir. Binek hayvan zerinde namaz klan kimse, bir rek'at iinde hayvann yrtmek iin ayann birini, bir veya iki kere hareket ettirse namaz bozulmu olmaz. Fakat, eer iki ayan birlikte hareket ettirirse, iki eli ile yapt bir iten dolay namaznn bozulmu olmas gibi- namaz bozulur, Meayihten bazlar: Namaz klan bu.kimse, eer iki ayan hafif bir hareketle hareket ettirir ve onu gren kimse, bu hareketi, zerinde dnmeden anlayamazsa ve ardarda bu hareketi tekrarlamazsa namaz hsid olmaz. demilerdir. 48 Namaz Klan Kimsenin aretle Cevp Vermesi Bir kimse, namaz klmakta olan bir cematin yanna va-np ne kadar kldnz? diye sorarsa; bu sul zerine cemaatle birlikte namaz klmakta olan bir kimse, iki rek'at kldklarn iki parma ile, rek'at kldklarm parma ile veya daha ok kldklarn daha ok parma ile iaret etse ve bylece sul sahibine cevap vermi olsa: Hazreti Eb Bekir (Radyallahu Tel anh) den gelen rivayetlere gre bu kimsenin namaz -yapm olduu iaret amel-i kalil olduu iin- bozulmu olmaz. 49 Namaz Klan Kimsenin Yaz Yazmas
46 47

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 326. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 326. 48 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 327. 49 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 327-328.

Namaz klmakta olan bir kimse, namaz iinde baz harfleri, yaz belli olan bir ey zerine yazsa, o yaz kelimeden az ise, amel-i kalil olduu iin- o kimsenin namaz fsid olmaz. Keza, bu kimse yazy harflerin belli olmad bir ey zerine yazsa, mesel: Havaya veya ya olmayan, kuru olan bir elbise zerine veyahut bir ta zerine parma ile yazsa, yapt bu i amel-i kesr olmazsa, namaz bozulmu olmaz; ancak bu mekruhtur. Fakat, harfleri belli olmas ve yaz yazan gren bir kimsenin onun namazda olmadn zannetmesi halinde, b yaz da kelime veya daha ok bir miktarda olursa, o kimsenin namaz bozulmu olur. 50 Namaz Klan Kimsenin Mezzine cabet Etmesi Mltekat'da : Namaz klan bir kimse, eer namaz iinde iken mezzine icabet eder ve onun dediklerini icabet kast ile tekrarlarsa, mm- A'zam (R.A.) ve mm Muhammed (R.A)'e gre, namaz fsid olur. mm Eb Ysuf (R.A.) 'a gre ise, bu kimsenin namaz fsid olmaz. denilmitir. Fetvy Hkniyye'de de Bir kimse, eer namaz klmakta iken ezan okur ve onunla namaz vaktinin girmi olduunu bildirirse, mm- A'zam (R.A.)'a gre, o kimsenin namaz fsid olur. mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre ise, o kimse; Hayya-le's-salh ve Hayya ale'l-lelh demedike, namaz fsid olmaz. mm- A'zam (R.A.) 'a gre, bu kimsenin namaznn fsid olmasnn sebebi : Vakti bildirmesinden dolay, ezann insanlarn kelmndan olmasdr. mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre, bu kimsenin namaznn bo-zulmamasnn sebebi ise : Ezan bir zikir olduu iin namazda yaplan fiillere aykr deildir. Fakat, Hayyaale's salah ve Hay ya ale'l-feih" demekle, Eb Ysuf (R.A.)'a gre de namazn fsid olmas, bu kelimelerin hitap olmalarndan dolay, insanlarn kelm olmas sebebi iledir, denilmitir. 51 N A.Maz inde Ta'zim Ve Salevt Getirmek Namaz klan,kimse Allah ismini iitince Colle Cell-h dese veya ta'zim ifde eden lafzlardan bunun gibi birisini sylese veyahud da Peygamber (S.A.V.) Efendimizin ismini iitip : Sallallah Tel aleyhi ve sellem dese ve bunlar sylerken de icabet etmeyi kasdetmi olsa, o kimsenin namaz fsid olur. Ancak bunlar sylerken cevap kasd ile sylemez, fakat sadece Allah Tel'y sema kasd ile veya Peygamber (S.A.V.) Efendimize du kasd ile sylerse, -sem ve salt- selm namaza aykr olmad iin- o kimsenin namaz bozulmu olmaz. 52 Namaz Klan Kimsenin Gnlnden Geirdikleri Namaz klmakta olan bir kimse, gnlnden bir iir veya bir hitabe tertb ve nazm eder, fakat bunlar dili ile sylemezse, bu kimsenin namaz fsid olmaz. Fakat bu kimse, hu'u terk edip, kalbini namazdan baka bir eyle megul ettii iin, ok yaramaz bir i yapm olur. zellikle, ibdet cinsinden olmayan " bir eyle kalbi megul etmek, pek ziyde yaramazlktr. 53 Namaz Klan Kimsenin Selm Almas Namaz klan kimse, selm veren bir kimsenin selmn eli veya ba ile iaret ederek alr, veya bir kimse kendisinden bir ey isteyince, namaz klan kimse evet veya hayr ifdele-, rinden birisinin yerine ba ile veya gz ile veyahut da ka ile iaret ederse, -bu amel-i kalil olduu iin- bu kimsenin nama z bozulmu olmaz. mm Halvn, Ahkml-Kur'n isimli eserinde: Namaz klan kimseye, birisi bir ey syledii zaman, namaz klan kimsenin o kimseye ba ile cevap vermesinde bir beis yoktur. demitir. 54 Namaz Klan Kimsenin Bir Emir zerine Hareket Etmesi namaz klan kimseye, baka bir kimse ileri git diye emretse ve o da bu emir zerine bir miktar ileri gitse; veya safn arasna bir kimse girince, namaz klan kimse yeni gelen kimsenin yerini geniletmek iin, durduu yerden bir miktar uzaklasa, bu kimsenin namaz fsid olur. nk, bu durumda Allah (C.C.)'in emrinden baka bir emre uymu olmaktadr.
50 51

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 328. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 328-329. 52 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 329. 53 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 329. 54 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 329.

Kendisine byle bir emir verilmi olan musall (namaz klan kimse) nin, yapmas uygun olan davran udur: O kimsenin emrinden sonra, bir miktar durup, sonra (kendisinden yaplmas istenilen) o ii, kendi re'yi. ile yapmaldr. Byle yaparsa namaz iasid olmaz. 55 Namaz inde Du usall, namaz iinde, Allahmme ekrimni - Allah'm bana ikram et. veya Allahmme en'im aleyhe = Ey Allah'm bana ni'met ver. veya Allahmme eslin emri == Ey Allah'm iimi slh et. veya Allahmme'rzk ni'1-riyete Ey Allah'm beni afiyetle rzklandr. veya Allahmme'firl ve ii-vlideyye ve-lil m'minne ve'1m'mint Ey Allah'm beni, babam - anam, m'min erkekleri.ve m'min kadnlar affet. dese namaz bozulmaz. Keza, eer Allahmme'firli ve li-valideyye Ey Allah'm, anam babam affet- veya Allahmme'fir li'lm'minine ve-1-m'mint Ey Allah'm' m'min erkekleri ve m'min kadnlar affet. ese, yine namaz fsid olmaz. Bu hususta asl kaide.udur: Namazda insanlardan istenilmesi muhal oian bir ey ile du etmek, namaz bozmaz. Bunun iin Hidye'de: Allahmme'rzukn Ey Allah'm beni rzklandr. demek, insanlardan talep edilmesi muhal oian eylerden deildir. Namaz kan bir kimse, eer bunu namaz iinde sylerse namaz fsid olur. denilmitir. Fakat, bu hususta ezhar olan ise udur Kendisinden sonra, mal veya benzeri bir ey zikredilmedike, sadece Allhmme'r zukn demekle, namaz fsid olmaz. Namaz, klan kimsenin, namaz iinde Allahmme'firl Hah - Ey Allah'm kardeimi affeyle. demesinin hkm hakknda, mteahlurin (sonra gelen limler) in ihtilflar vardr. Ez-hr olan ise, bunun namaz ifsd etmediidir. Bir kimse namaz esnasnda Allahmme'fir. li-a'mmi (veya li-hli) Ey Allah'm amcam Cveya daym) affet. derse veya bunlara benzer bir ey sylerse, ittifakla namaz fsid olur. nk, byle bir ey Kur'an- K.erm'de de Peygamber (S.A.V) Efendimizden nakledilen hadis-i eriflerde de yoktur. Fakat, eer bir msalli (namaz klan kimse) Allahmme merzkni r'yetike Ey Allahm, beni seni grmekle rzklandr. veya Allahmme'rzkni cenneteke Ey Allah'm beni beytini haccetmekle rzklandr. dese, namaz fsid olmaz. nk, bunlar halktan istenebilecek eylerden deildir. Namaz klan bir kimse, eer Aahmne'rzukn dbe-ten - Ey Allah'm beni bir binek hayvan ile rzkiandr. veya Allhmner'zkni kermen = Ey Allah'm beni ba ile rzdan-dr. veya Allahmme'rzukni zevcen = Ey Allah'm beni bir hanm, ile rzklandr. veya Allahmme'kd deyni = Allah'm borcumu de. derse, namaz fsid olur. nk, bunlar nsanlardan istemek de mmkndr. 56 Namaz inde Yaz Okumak Namaz klan kimse, bir kitaba veya yazl bir kada bakar"ve onda yazlm bulunan eyi,anlarsa, eer yazl bulunan eyi anlamak kasd ile bakmamsa, ittifakla namaz fsid olmaz, eer anlamak kasd ile bakmsa, o kimsenin namaznn fsid olacan Mltekat Sahibi zikretmitir; mm Muhammed (R.A.) 'den de bu ekilde bir rivayet vardr. Fakat, Encs isimli kitapta mm Eb Ysuf (R-A.).'tan riv--yet edilerek, o kimsenin namaznn, bozulmayaca zikredilmitir. Bu hususta sahih kavil udur : Bu durumda da namaz, -ittifakla- fsid olmaz. Hidye ve Kf'de de byle zikredilmitir.57 Amazda Kur'n' Yznden Okumak Namaz klan kimse, Kur'n' mushaftan veya mrabdan okusa, nm- A'zam (R.A.) 'a gre namaz fsid olur. mm Eb Ysuf (R.A.) ve mm Muhammed (R.A.) bu kavle muhaliftir. Onlara gre bu kimsenin namaz hsid olmaz; ancak bu durumda ehl-i kitaba benzeme bulunduu iin, namaz mekruh olur. mm- A'zam CR.A.) 'a gre, bu durumda namazn fsid olmasnn sebebi udur: Bu durumda ya sayfalar evirme veya -bakarak- renme vardr. Bunlarn her birisi de amel-i kesirdir. Amel-i kesir olunca da namaz fsid. olur. mm-'A'zam (R.A.) kavline gre. bu hususta az okumak ile ok okumak arasnda bir fark yoktur. Fakat, bazlar da: ...Fatiha miktarnca okumadka namaz fsid olmaz. demilerdir. Bazlar da: Bir yet okumadka namaz fsid olmaz, demilerdir. Bu kavil, dier btn kavillerden ezhardr. Bu ekildeki okumann namaz ifsd etmesi, namaz klan kimsenin mushaftan veya mihrabdan okumu olduu yetleri ezbere bilmemesi artna baldr. Fakat, eer onlarn birinden okumu olduu yetleri ezbere bilmekte ise, -renme olmad iin ittifakla55 56

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 330. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 330-331. 57 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 331.

namaz fsid olmaz. 58 Namaz inde Ta Ve Ok Atmak Namaz klan kimse, eer yerden eline ta alr ve onu kua veya baka bir eye atarsa, namaz fsid olur. nk, bu bir amel-i kesirdir. Fakat, eer ta namaz klan kimsenin yannda bulunur ve onu kua veya bir baka eye atarsa, fsid olmaz. nk, bu bir amel-i kailidir. Lkin, bu durumda da iset etmi olur. nk, namaz esnasnda( namazdan baka.bir ile megul olmu olmaktadr. Namaz klan kimse, yannda bulunmakta olan ta bir insana atm olsa, uygun olan: O kimsenin namaznn fsid olmasdr. Nitekim, bir insana kam ile veya eli ile vuran bir kimsenin namaznn fsid olmas gibi... nk, bu durumda hasmlk bulunduu iin, amel-i kesir olur. Ecns'da : Namaz klan bir kimse, parmaklarnn ucu ile bir ta atsa, namaz fsid olmaz. Keza, bu vaziyette iki ta da atsa, amel-i kal olduu iin yine namaz fsid olmaz. Fakat, eer bu durumda bir ok atsa, namaz fsid olur. nk, bu.bir amel-i kesirdir. 59 Namazda Kanmak Namaz klan bir kimse, vcdunu bir kerre veya pe pe e iki kerre kasa namaz bozulmaz. nk, .bu bir amel-i kalil-dir. Fakat, o kimsenin namaz mekruh olur. Keza, bir kimse vcdunu defalarca kasa, fakat, bu kamalar pe pee yapmasa, yani bu kamalar bir rkn iinde ardarda yaplm olmasa, yine namaz fsid olmaz. Fakat, bir kimse vcdunu birbiri ardndan defalarca kasa, namaz fsid olur. nk, bu amel-i kesirdir. Bu ekilde kamann namaz ifsd etmesi, her defada kad yerden elini kaldrp, ondan sonra yine koymakla olur. Fakat, her defada elini kaldrmadan, defalarca ve pepee kasa, bunlarn hepsi-tek bir kama olduu iin namaz ifsd eylemez. Hulsa'da da byle zikredilmitir. 60 Namazda Bit ldrmek Ecns isimli kitapta yle zikredilmitir: Namaz klan bir kimse, bir biti birka hareketle ldrr veya bir ka biti birer birer ldrrse, eer her hareket aras bir rkn ed edecek kadar yok ise, namaz fsid olmaz, fakat bunu terk etmek efdldir. 61 Yksek Sesle Okuyarak zin Vermek Eer bir kimse, musallinin namaz kld eve girmek ii: namaz klan kimseden izin ister veya musalliye nida ederse, namaz klan kimse de kendisinin namazda olduunu ona bildirmek iin, Kur'n' yksek sesle okur veya o kimseye bildirmek kasd ile Elhamdlillah veya Allahu Ekber der veyahud da tesbh eylerse, namaz fsid olmaz. 62 Namaz Klan Kimseyi, Einin pmesi Namaz klan bir kimseyi hanm per ve hanmnn pmesinden dolay namaz klan kimsede ehvet has olmazsa, o kimsenin namaz tamamdr. Namaz klan bir kadn kocas, -ehvetli veya ehvetsiz olarak- pm olsa, kadnn namaz fsid olur. Hulsa Sahibi, bu mes'elede, aradaki farka iaret ederek yle demitir: Kocann pmesi cima' mnasnadn". Yani: Koca cim'da f olduu iin, onun cim' tevik eden bu gibi eyleri yapmas, nerde ise cim'dr. Bu durumda eer hanmna cima1 etmi olsa idi, kadnn namaz fsid olacakt. Keza, hanmn pmesi de mutlaka kadnn namazn bozar. nk, pmek ci-m'a tevik edici duygu ve hallerdendir. Keza, kocann hanmna ehvetle dokunmas da kadnn namazn ifsd eder. Fakat 'kadn cim'da fail olmad iin, onun cim' tevik eden halleri yapmas, kocaya ehvet arz olmadka cima' mnsna gelmez. Namaz klan bir kimse, talk- rici 63 ile boyad han-minm fercine ehvetle baksa, ona rc etmi olur. Fakat,
58 59

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 332. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 332-333. 60 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 333. 61 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 333. 62 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 333. 63 Talk- ric'i: Kadnn iddeti iinden, kocann vazgeme hakk olan talk (boanma)

muhtar olan kavle gre, namaz fsid olmaz. 64 Namaz Klan Kimsenin Vesveseye Dmesi Namaz klan bir kimseye eytan vesvese verse, o da: L havle ve l kuvveLe ill billahi']-aliyyi'l-azm dese, eer bu vesvese, hiret ilerinden bir i iin olursa, namaz fsid olmaz. Fakat, eer bu vesvese dnya ilerinden bir i iinse, yle demesi namazn ifsd eder. 65 Sehven Selm Vermek Namaz klan kimse, sehvederek bir kimseye selm vermeyi murad edip, es-selm dedikten sonra kendisinin namazda olduunu hatrlar skt eder ve aleykm demezse, yine de namaz fsid olur. nk, mezkr esselm lfz hitap kasd ile telffuz edilmi olduundan ve bu da insanlarn kelmndan bulunduundan, namaz bozar. 66 Namazda Yrmek Zehyre'de yle denilmitir: Namaz iinde yryen kimse, yrme esnasnda kbleye ynelmi ve ynn kbleden ayrmadan yrr, yrmesi de birbiri ardndan adm atarak,- admdan fazla deilse, o kimsenin namaz fsid olmaz. Bu kimsenin mescidde namaz klmas hlinde, o kimsenin yryerek mescidden dan kmamas, namazn bozulmamas Fakat, bu kimse eer sahrada namaz klmakta ise, yrmesinin namaz bozmamas iin, nnde saflar var ise, bu saflar gememesi artna baldr. Fakat, eer nnde saflar yoksa, yrmenin namaz ifsd etmemesi, secde edilen yeri gememe artna baldr. Bu hususun tefsilt udur Namaz klan bir kimse, namaz iinde kble tarafna yrr fakat bir saf miktar yrdkten sonra durup, bir rkn ed edecek kadar elendikten sonra, yine dier bir saf miktannca yryp yine durursa, bu ekilde pek ok saf miktannca yrm olsa bile namaz bozulmu olmaz. Ancak, bu kimse mescidde bulundu takdirde bylece durup yryerek mescidden kar veya sahrada olduu takdirde, yryerek saflan geerse, bu takdirde namaz fsid olur. Ve eer br defada iki saf gese, yine namaz fsid olur. nnde hi bir saf bulunmad halde, secde yerini geince de namaz fsid olur. Zikredilen bu tafsilt namaz klan erkek hakkndadr. Kadn hakknda ise, Eb Ali Nesef'ye gre, evi mescid gibidir. Baka-lanna gre ise, kadn hakknda evi sahra gibidir. Baz Meyih'e gre ise : Namaz klan kimse, durduu yerde veya safdan yryp, nnde bulunan gaflardan kendisine en yalan olan safdaki arala varsa, namaz fsid olmaz. Fakat, o safdan daha ileride bulunan safdaki arala varsa, namaz fsid olur. Bu, kendisine en yakn olmayan safa, bir defada yrm olsa bile, namaz fsid olur demektir. 67 Namazda Sakz inemek Ve Bir ey Yemek Musall, namaz iinde sakz veya helilec inese, sadece pepee defa inemekle namaz fsid olur; yutmas art deildir. Fakat inemeyip sadece aznda tutmas ile, ondan az bir ey namaz klan kimsenin boazna gitse, namaz fsid olmaz. Fakat, eer namaz klan kimsenin aznda eker veya benzeri gibi azda eriyen bir ey bulunur ve namaz Klan kimse onun eriyen paralarn yutarsa, namaz fsid olur. Zira, ad geen bu eyin yenilmesi zikredilen ekilde olduundan, o kimse namaz iinde yemek yemi olur. Namaz klan kimse, namazdan nce yemi olduu yemekten dileri arasnda kalm olan bir paray namaz iinde yutsa, eer yuttuu o ey nohuttan byk ise o kimsenin namaz bozulur. Keza, bu ey nohut kadar olsa, yine namaz bozulur. Fakat, bu ey eer nohuttan kk olursa, namaz ve orucu bozmaz. Bu mes'ele daha nce Namazn Mekruhlar blmnde gemiti. Bir kimse namazdan nce helva yiyip, onun tatll aznda durmakta iken, namaza ba-lasa ve namaz iinde halvetli tk-rn yutsa, o kimsenin namaz bozulmaz. 68
64 65

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 334. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 334. 66 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 334. 67 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 335. 68 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 336.

Namaz Bozup Bozmayan eyler Hakknda Feri Mes'eleler Namaz iinde fleyen kimsenin, bu flemesi -bakalar tarafndan- iitilmezse, namaz bozulmaz. Fakat, mekruh olur. Bu flemenin iitilmesi halinde, bundan hece harfleri meydana gelirse, -mesel : f, tf gibi- namaz fsid olur. Namaz klan kimse, namaz iinde ksrr ve bu ksrmesi esnasnda harfler meydana gelirse, (mesel: Emheb veya benzeri gibi bir ey sylese) namaz fsid olmaz. nk, ksrmek istein dnda meydana gelen bir eydir. Bir kimse namaz klarken geydrse ve bu esnada baz harfler hsl olsa, eer geyirmeyi gidermek mmkn olmam ve isteinin dnda geyirmise, namaz fsid olmaz. Eer kendi istei ile geyirmi ve bu esnada harfler meydana gelmise, namaz fsid olur.. Musall (namaz klan kimse), namaz iinde esner ye bu esnemeden baz harfler meydana gelirse, bu durumda na maz fsid olmaz. Bir kimse kapya vurduu zaman, musall, namaz iin de : ve men dahaleh kne minen kim girdiyse, emin oldu. der ve bununla, o kimsenin ieri girmesine izin vermeyi mur ederse, namaz fsid olur. Namaz klan bir kimseye: Nereden geldin? diye soru sa ve o da ve bi'rinmuattaletin ve krn med = Muattal bir kuyudan ve muhkem b"lr kkten dese; veya namaz klan kimseye : Senin mallarn nedir? diye sorulunca, oda vel-hayle vel-biale ve hamir At, katr ve eek... dese; bunlarla sul sahibine cevap vermeyi murad ederse, namaz fsid olur. Namaz klan kimsenin lisannda ne'am = evet lafz cereyan ederse, eer bu kimsenin namaz dnda ve evet lafzn oka kullanmak deti ise, bu insanlarn kelmndan olduu iin namaz fsid olur. Aksi takdirde namaz fsid olmaz; nk bu durumda ne'am = evet lafz, Kur'an- Kerm'den saylr. Namaz klan kimse eer ne'am = evet mansna fars-adaki ri = evet kelimesini kullansa, hkmn yine yukardaki tafsilt zere olduu fetvalarda zikredilmitir. Musall, namazda ncil'den v-eya Tevrt'dan okusa, eer okumu olduu ey zikir deilse namaz fsid olur. Musalli, namaz iinde iir okusa, bu iirin iinde zikir bulunsa bile namaz fsid olur. Namaz klmakta olau kimse, dileri arasndan kan kan yutsa, yuttuu o kan az dolusu olmadka namaz fsid olmaz. Keza musall, (namaz klan kimse) az dolusundan az kusup, o kusuntu azna gelip, sonra iine geri dndnde, onu. iine gndermeyip tutmaya gc yetmezse, namaz fsid olmaz. Bir kimse, namaz iinde ridsm giyer veya bir el ile tanabilen hafif bir yk namaz iinde yklenir veya bir bebei veya bir elbiseyi omuzuna alarak onunla namaz klarsa, yine namaz fsid olmaz. Bir kimse, namaz iinde bir binek hayvanna binse, namaz fsid olur. Fakat, namaz esnasnda binek hayvanndan .inen kimsenin namaz fsid olmaz. Bir kimse, namaz esnasnda mestini giymi olsa, namaz fsid olur. Ancak, mesti geni olur ve onu bir el ile giymek mmkn olursa, namaz fsid olmaz. Mesti karmak da byledir. Musall, namaz iinde binek hayvanna gem vursa veya onu eerlese veyahud da onun eerini kartsa, namaz fsid olur. Namaz klan kimse namaz iinde binek hayvannn gemini tutar veya onun gemini karrsa, namaz fsid olmaz. Musall, eer namaz iinde izrm veya donunu balarsa namaz fsid olur. Fakat, eer donunu namaz iinde karjrsa namaz fsid olmaz. 69 Namaz Klarken Abdestin Bozulmas Namaz klan kimsenin bedeninden, namaz iinde, abdest almay gerektirecek semav bir hades ksa, durmadan abuka gidip, -abdest iin lzumlu olmayan hi bir eyle megul olmadan- hemen abdest alr. Bundan sonra, Hanef imamlarna gre, namaznn kalan ksmn, nceki klm olduu ksmnn zerine bina ederek tamamlar. Fakat, bu esnada namaza aykr olan bir eyin kendisine nz olmamas arttr. Mesel: O kimsenin, o esnada konumu olmas, namazn kalan ksmn, nce kld ksmn zerine bina etmesine mnfidir. Bu durumda abdest alarak, namaz kncaya kadar hi bir sz sylemez ise, o namaz hades (abdestslzlik) vki' olduu yerden balayp klmak caizdir. Fakat, istinaf etmek yn o namaz yine batan balayp klmak efdldir. Bazlar: mn ve mukted (imma uymu olan kimse) hakknda evl olan, cematin faziletini elde edebilmek iin, kalan ksm nce klman ksmn zerine bina etmektir. Fakat, baka bir cemat ile istinaf (batan balyarak klmak) mmkn olursa, bu durumda onlarn da batan balyarak klmalar efdi olur. demilerdir. Namaz iinde hades vki' olduu iin, abdest almaya giden mnferid (tek bana namaz klan kimse), eer dilerse, mmkn olduu takdirde namazn abdest ald yerde tamamlar. Eer orada tamamlamas mmkn olmazsa, oraya en yakn bir yerde tamamlar. Eer dilerse, hades vki' olan yere gelip evvelce kld yerde
69

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 336-338.

tamamlar. Fakat, muktednin (imma uymu olan kimsenin), abdest aldktan sonra, eer imm henz namazdan kmamsa, elbette yine nce kld yere gelip orada tamamlanmas lzmdr. Hatta bu durumda, kendisi ile immn arasnda iktidnm (imma uymann) shhatine mni' bulunan bir yerde klmas sahih deildir. Fakat, eer o muktedi, abdest alp gelinceye kadar imm namazdan km ise, o da mnferid (tek bana namaz klan kim-, se) gibi namazn istedii yerde klabilir. Bu mes'elede immn hkm, muktednin hkm gibic nk, imm olan kimseye namaz iinde hades vki' olur ve yerine bir baka kimseyi brakrsa, bu imm, kendi yerine brakt- kimseye mukted olur. mm olan kimseye namaz iinde hades vki' olunca, baka bir kimseyi yerine halfe klmas ittifakla caizdir. nk, Hazreti mer (Radyallah Tei anh)'dan rivayet edildiine gre : O namaza girdi; sonra yanndaki bir adamn elini tuttu (onu yerine geirdd; ve namazdan kt. Hazreti mer (Radyallah Tel anh) daha sonra yle, dedi: Namaza girip tekbir aldm zaman, bir eyden bheye dtm. Elimle dokundum ve bir s laklk buldum. Namaz kld esnada kendisine hades vki' olan (abdes-ti bozulan) bir kimsenin, namaznn kalan ksmn nce kld ksm zerine bina etmesinin caiz olmas, o kimsenin hades vki olduktan sonra, derhl abdest tedrikine gitmesi artna baldr. Fakat, eer namaz klan bu kimse, abdesti bozulduktan sonra ayn yerde bir rkn eda edecek kadar durursa, sahih olan kavle gre, namaz fsid olur. Fakat, abdesti uyku ile bozulur ve bir zaman getikten sonra uyanrsa, bu durum abdest aldktan sonra, namazn kalan ksmnn, nce klnm olan ksm zerine bina edilmesine mni' olmaz. Eer o kimse, abdest almaya giderken veya gelirken Kur'n okusa, sahih kavle gre klm olduu namaz fsid olduu iin, bu durum, klnacak ksmn nceki ksma bina edilmesine aykrdr. Ve eer abdeste giderken veya gelirken sdece zikretse, sahih olan kavle gre bu, namaza bir zarar "vermez. Eer, rk'da iken abdesti bozlan kimse, ban rkdan Semillah limen hamiden diyerek kaldrm olsa, o kimsenin namaz fsid olur. Keza, secdede iken abdesti bozulan kimse, ban secdeden tekbir-getirerek kaldrrsa, bu tekbiri, gerek tamamlamak niyyeti ile olsun, gerekse o niyyetle olmasn- namaz fsid olur. Fakat, eer o tekbr ile abdest almaya gitmeyi kasdetmi olursa, bununla namaz bozulmu olmaz. Abdest, kahkaha sebebi ile veya ba yarndan veyahut baka yerlerden kan akmasndan veya kendi meklesinin veya bakasnn srd yerden kan akmas dolaysyle bozulmu olursa, o kimse abdest alnca, o namaza bandan balayarak klar. nk, bunlardan hi birisi semavi hades deildir. Namaz klan kimsenin, namaz esnasnda abdesti bozul-mayp, namaz iinde, namaza mni' olacak bir necaset isabet eylese, gidip o necaseti ykadktan sonra namaz istinaf eder, yani batan bahyarak yeniden klar. Sonraki ksm,, nceki ksm nceki kma zerine bina etmez. Eb Ysuf (R.A.) bu kavle muhaliftir. Eer necaset, namaz klan kimsenin kendisinde meydana gelen hadesten dolay isabet etmise, bu durumda namaznn kalan ksmini nceki ksmna ittifakla bina eder. Fakat, namaz klan kimseye, baka bir kimsenin abdes-tinin bozulmu olmasndan dolay, (namaz klan kimseye) nec set isabet etmise, bu durumda yine,"namaznn kalan" ksmn, nceki ksmna bina etmez. Keza, namaz klan kimsen? bir yerinde ban kar ve onu skmasndan dolay akan kan sebebi ile vki' olan hades iin abdest ald zaman, yine namaznn kalan ksmn nce klm olduu ksmna bina etmez. O namaz batan bahyarak klar. Eer, o bann zerinde bulunan cerahatin akmasna mni' olan ey, bir kimse tarafndan drlmek sizin kendiliinden dm olur ve bu sebeple o bandan bir ey akarsa ve bundan dolay meydana gelen hades iin abdest aldktan sonra, bu kimsenin namaznn kalan ksmn, nce kld ksm zerine bina edip edemiyecei hususunda ihtilf vardr. Bazlar, o hadesin meydana gelmesinde kulun yapt bir ey olmadndan, o kimsenin namazn kalan ksmn, nce klm olduu ksm zerine bina edebileceini sylemilerdir. Bazlar da,, bu mes'elede mezkr ihtilf zere hareket edilmesi gerektiini sylemilerdir. Eer hades, musallnin aksrmasndan dolay meydana gelmise yine bina edilip edilemeyeceinde ihtilf edilmitir. Fakat, bu hususta ezhar olan : Aksrmann semav olmasndan dolay, namaznn kalan ksmn nce kld ksm zerine bina etmesinin caiz olduudur. Eer hades, namaz klan kimsenin ksrr gibi yapmas sebebi ile meydana gelmi olursa, bu durumda ezhar olan kavil bina etmenin caiz olmaddr. Bir kadnn krsf, slanarak kendiliinden dse, o ka dm abdest aldktan sonra, ittifakla bina eder. Fakat, o ey kadnn hareketi sebebi ile derse, bu mes'elede yine yukardaki ihtilf vardr. Eer hades, namaz klan kimsenin, bedeninden hasl olmaz ve mesel : Baylma veya cinnet getirme gibi bir sebepten dana gelmi olursa, abdest aldktan sonra, bina etmez. Keza hades, eer ihtilm gibi gusl icb ettiren bir ey olsa yine bina etmez. Namaz iinde abdesti bozulan bir kimse, abdest alrke zarur olmayan fiil le itigal etse, -mesel hadesten sonra abdeste kifayet edecek kadar su bulup, onu kullanmaya kadir iken o suyu geip, ondan uzak bir yere giderek

orada abdest alsa- yine bina etmesi caiz olmaz, istinaf eder. Sahih olan kavle gre, o kimsenin abdest azalarn er kere ykamas ve abd estin dier snnetlerini de tamama ile yerine getirmesi caizdir. Bu kimsenin abdest almas iin havuzda bir yer bulunur, fakat o kimse abdesti bu yerde almayp, dier bir yere geer ve abdestini orada alrsa, eer o yere gemesi -mesel : birinci yerin dar olmas gibi bir zrden dolay ise, bu abdest ile klaca namaz, nce klm olduu ksmn zerine bina etmesi caizdir. Aksi takdirde caiz olmaz. Namaz iinde abdesti bozulan bu kimse, abdest almak iin havuza gitmeye niyyet eder, fakat kendisine bu havuzdan daha yakn bir yerde su olursa, eer bu su ile havuzun aras iki saf miktar kadar var ise, o havuza gitmekle namaz fsid olmaz. Fakat aradaki mesafe daha fazla ise, o kimsenin oraya varmas ile namaz fsid olur. Fakat namaz klan bir kimsenin deti havuzdan abdest almak olur ve hadesten sonra havuzla bulunduu yer arasnda su bulunduunu unutarak havuza giderse, burada ald abdesten sonra, namazn kalan ksmm nce kld ksma bina etmesi caizdir. Eer havuz uzak olup, ondan daha yakn bir yerde busu kuyusu bulunursa, o kimse bilinen deti zere havuzdan abdest alp namazn bina eder. Su kuyusunu terk eder; zira kuyudan su ekmek muhtar olan kavle gre, binaya mni'dir. Namaz esnasnda.kendisine hades vki' olan kimseye, -abdest almak zere- yerinden ayrldktan sonra, konuma ve benzeri gibi namaza aykr olan bir ey nz olsa veya avret mahalli alsa, bina etmesi yani namaza kald yerden devam etmesi caiz olmaz. Kadn, ban meshetmek iin veya kollarn ykamak iin asa, sahih olan kavle gre bu kadn namaza kald yerden devam edemez: Keza, erkek veya kadn istinc iin avret yerlerini am olsalar, bunlar zahir-i mezhebde namazlarna kaldklar yerden devam edemezler. Bazlar : Kadnn avret yerini amasnda bir mecburiyet varsa, onun aldktan sonra, bina etmesi caizdir. demilerdir. Namaz klarken abdesti bozulmu olan kimsenin, abdest almak iin karken eilerek ve burnunu tutarak gitmesi snnettir. Ta ki, grenler s-i zann etmeyip, burnu kanam? zannetsinler. Namaz esnasnda imma hades vki' olduu zaman, yerine birini halfe brakmasnn yolu udur : mmhk yapmaya lyk olan bir kimseyi, kendisinin yerine geirmek zere, elinden veya elbisesinden tutarak eker veya yerine gemesi iin ona iaret eder. Fakat, yerine geirme iini konuarak yapmaz. 70 Namaz Kldrrken mmn Abdesti Bozulursa Bu imm namaz mescidde kldrmakta ise, yerine geirecei kimseyi mescidden kmadan geirir, eer namaz sahrada kudurmakta ise yerine geirecei kimseyi saflar gemeden geirir. Kger bu imm, yerine kimseyi geirmeden mescidden ka; veya sahrada saflar geerse, cematin namaz btl olur. Bu durumda, immn namaznn btl olup olmamas hususunda iki rivayet, vardr. Fakat bu rivayetlerin ezheri, immn namaznn btl olmamasdr. nk, mm kendi hlinde mn-ferd Ctek bana namaz klan kimse) gibidir. Namaz kldrmakta olan imma hades vki' olunca, yerine brakaca kimsenin imamlk yapmaya slih olmas artdr. mmn yerine brakaca kimsenin mesbk (im sonradan uymu olan kimse) olmas da caizdir. Eer imm ile birlikte namaz klan sadece bii tek kimse bulunur ve baka bir kimse olmazsa, bu kimse de imamlk yapmaya slih ise, ta'yin etmeksizin-o kimse immn yerine gemi olur. Fakat, eer o kimse ocuk veya kadn olduu iin imamlk yapmaya slih deilse, bu mes'elede ihtilf vardr. Bazlar : Yine o kimse imamete ta'yin edilmi olur. Fakat, imamla slih olmad iin. o kimsenin ve immn namaz fsid olur. demilerdir. Fakat, esahh olan kavil, o kimsenin .imamla ta'yin edilmi olmamasdr. Bu durumda n kimsenin namaz fsid.olur,.fakat immn namaz fsid olmaz, Namaz klmakta olan kimsenin abdesti rk veya secde iinde bozulmu olursa, gidip abdest aldktan sonra, kald yerden namaza devam etmeye balad srada, o rk'u veya secdeyi yine iade eder. nk, msallinin namazda bir rknden dier bir rkne abdestli olarak intikal etmesi arttr. Bu art miktar bulunmadndan, iinde hades vki' olan rkn iade etmesi gerekir. ade etmemesi hlinde namaz caiz olmaz. Rk' veya scdda iken, bir secdeyi yapmad hatrna gelse, unutmu olduu secdeyi yaptktan sonra, iinde bulunduu rk'u veya, secdeyi iade etmesi vcib olmaz. Fakat, bunu iade etmek mstehabtr. Bu hususta, mm Eb Ysuf (R.A.) 'dan rk'un iade edilmesinin lzm geldii rivayet edilmitir. nk, ona gre kavme (yani rk'dan dorulmak) farzdr. 71
70 71

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 338-343. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 343-344.

Sehiv Secdesi Gerektirmeyen Haller kavle gre, sehiv secdeleri vcibdir. Bazlar da : -Sehiv secdeleri snnettir. demilerdir. Sehiv secdelerinin vcib olmas iin t 1 - Namazn vcib elerinden birinin terkedilmi olmas; 2 - Bir vacibin, yerinde ed edilmeyip tehir edilmi olmas; 3 - Bir rknn yerinde yaplmayp te'hir edilmi olmas gerekir. Namazn snnet veya mstehablannm terkedmesi ile sehiv secdeleri vcib olmaz. Mesel : 1 - Ezy, 2 - Besmeleyi, 3 - Sbneke'yi, 4 - Fatih'mn sonunda mn demeyi, 5 - ntikal tekbirlerini ve 6 - Tebihleri terketmekle sehiv secdeleri vcib olmaz. Namazn farzlarn terketmekle de sehiv secdeleri vcib nk, eer namaz klan kimse, farzlardan birini terk eder ve bu farz tedrik edip iade etmezse, bu farzn terk edilmi olmas namaz bozar. Bu namaz, sehiv secdeleri ile tamamlanm olamaz. 72 Sehiv Secdesi Ne Zaman Vcb Olur Namazm vciblerinden birini terk etmekle sehiv secdele-leri vcib olur. Mesel : 1 - Vitir namaznda kunut dualarn okumay unutmak, 2 - ki ka'denin birinde teehhd terle etmek, 3 - Bayram namazlarndki tekbirleri terk etmek, 4 - mm olan kimsenin gizli okunacak yerde aktan okumas veya aktan okunacak yerde gizli okumas gibi hallerde, sehiv secdeleri vcib olur. Fakat, mnferid tnamaz tek bana klmakta) olan kimseye aktan okumas gereken yerde gizlice okumasndan dolay sehiv secdeleri vcib olmaz. nk, mnferid muhayyerdir; dilerse aktan okunmas gereken yerde aktan okur, dilerse gizlice okur. Keza, mnferid gizli okunmas gereken yerde aktan okusa, zhir-i rivayette o kimseye sehiv secdeleri vacip olmaz; fakat nevdir-i rivayette vcib olur. bn-i Hmn da buna meyletmitir. nk, mnferide gizli okumak vacip olduu iin, o kimse vcipi terk etmi olur. Bazlar da : Mnferid (tek bana namaz klan kimse) eer gizli okunmas gereken yerde, immn aktan okumas gibi aktan okursa o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. Fakat, eer kendi iitecei kadar aktan okursa, o kimseye sehiv secdeleri vacib olmaz. demilerdir. 73 Sehiv Secdesinin Vacip Olmasnn Alt Sebebi Zehiyre'de beyan edildiine gre, sehiv secdeleri u alt se-beble vacip olur ; 1- Bir rknn takdimi : Namaz klan kimse, kraat etmeden nce rk'a varr veya rk'dan nce secdeye giderse, yapm bulunduu bir rk ve scd bir ey yerine gemez. Namaz klmakta olan bu kimsenin, dnp namazn tamamlamas lzmdr. Birinci durumda kraati ed ettikten sonra, yine r-' k'u iade etmesi ve ikinci durumda da rk'u ed ettikten sonra, yine scdu iade etmesi farzdr. Fakat, namazn rknlerinden olan rk'u ve scdu bu iki durumda takdim etmi olduu one alm bulunduu) 'iin, namaz klan bu kimseye sehiv secdeleri vacip olur. 2 - Bir rknn te'hiri : Namaz klan bir kimse, eer yana-rak namazn bel kemii olan (namazn farzlarndan olan) secdeyi, terk eylese, yani namazn bir rek'atinin bir secdesini terk etmi olsa ve henz namazn tamamlamadan nce o secdeyi ha-trlasa onu kaza eder, fakat o rkn mahallinden te'hir etmi olduu (sonraya brakt) iin, kendisine sehiv secdeleri vcib olur. Veya, ikinci rek'ate kalkmay te'hir eylese yani birinci rek'a-tin ikinci secdesinden sonra bir miktar oturup, kinci rek'ate sonra kalksa yine bir rkn mahallinden te'hir etmi olduu ifln, kendisine sehiv secdesi vacip olur. 3 - Bir rkn tekrar etmek i Namaz klan kimse sehven rk'u iki defa yapsa veya defa secde etse, o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. 74 Vcbin Vasfn Deitirmek
72 73

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 344. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 345. 74 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 345-346.

4 - Vacibi bir sfattan dier bir sfata tayir etmek Namaz klan bir kimse, gizli okunmas gereken namazda, sehven aktan okursa; veya imm, aktan okumas gereken namazde, sehven gizli okursa, sehiv secdeleri vacip olur. 5 - Vacibi terk etmek : Mesel i Namaz klan kimse, sehven, farz namazlarda birinci ka'deyi, vitir namaznda kunut dualarm, bayram namazlarnda ziyde tekbirleri veya namazn vaciplerinden bunlar gibi bir eyi terk ederse, sehiv secdeleri vacip olur. 6 - Her namaza izafe edilen bir snneti terk etmek : Mesel: Birinci rek'atte teehhd okumay terk etmek gibi... Teehhud'e namazn teehhd denir; Ka'denin teehhd denmez, Fakat bir eit snnet daha vardr ki, bu her namaza tzA-fa edilmez, Mesel: Rk'un tesbih' secdenin tebihi denilir; namazn tebihi denilmez ve bu tebihlerin terk edilmesi sehiv secdesine sebep olmaz. Teehhd terk etmekle, namazn snnetini terkatmis. olmaktan dolay sehiv secdesinin vacip olmas, birinci teehhdn snnet olduu rivayeti zeredir. Fakat meyihin bazs : Birinci ka'dede teehhd vcibtir. demilerdir. Muhakkiklerin katld zahir rivayet de budur. Bu durumda, bu rivayet zere, sehven birinci ka'dede teehhdn terkedilmesi ile lzm gelen sehiv secdeleri, bir vacibin terk edilmesi sebebi ile vacip olan scd secdeleri kablindendir. imdiye kadar sylenilen eyler, sehiv secdeleri hakknda sylenmi olan szlerin mecm'udur. Bazlar: Zikredilen bu eylerin hepsi vacibi terke ra'ci'dlr. demilerdir. Bu durumda, sehiv secdelerinin vcib olmas, bir ey sebebi ila olur. Mesel : Namazn rknlerinden her birini yerinde yapmak vacib olduundan, herhangi bir rkn takdim, veya te'hir eden kimse, vacibi terk etmi olur. Namaz iinde bir rknn tekrar edilmesi e de, ond sonraki rkn te'hir edmi olur. Bu durumda da yine vcib olan intikalleri tehir etmi olur. Dier kalanlar ise aktr ve bu kyas zere hepsi bir eye rci olmu olur. 75 Aktan Okunacak Namazda Gizli, Gizli Okunacak Namazda Aktan Okumak Namaz kan bir kimse, gizli okunacak bir namazda, namaz caiz olacak miktardaki kraati sehven aktan okur veya aktan okunmas gereken bir namazda, sehven, mezkr miktar kadar gizli okursa, sahih kav zere, bu miktar ve o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. Eer, aktan okumas veya gizli okumas mezkr miktar zere olmazsa, o kimseye sehiv secdeleri vacip olmaz. Zahir rivayette, bu mes'elede aktan okumakla gizli okumak arasnda fark yoktur. Fakat, nevdir rivayette aralarnda fark olduu bildirilmi ve Namaz klan kimse eer gizli okunacak namazda, sehven aktan okursa, bu okuyuu gerek az olsun, gerek ok olsun, o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. denilmitir. Bir kimse aktan okunacak bir namazda gizli okursa, bu durumda u tafsilat, vardr : Eer btn ftih sresini veya ekserisini gizli okur veyahut bir sreden ksa yeti veya bir uzun yeti gizli okursa, yine sehiv secdeleri.vcib olur. Fakat, eer ksa bir yeti gizli okursa yine mm- A'zam (R.A.)'ya gre sehiv secdeleri vaciptir. mm Ysuf (R.A.) ve mm Muhammed (R.A.) 'ya gre ise, vacip deildir. Buna gre, nevdirde gizli okumay, ak okumaktan farkl grmenin sebebi udur: Akam ve yats namazlar gibi aktan okunarak klman baz namazlarda, gizli okumak meru' olduu iin, aktan okunacak yerde, gizli okumak daha hafiftir. Bunun iindir ki ok olmakla snrlandrlmtr. Fakat, gizli okunarak klnmas gereken namazlarda, aktan okuma asla meru' olmadndan, bunda az veya ok olmas msavidir ve sadece -aktan okumu olmakla sehiv secdeleri vacip olur. 76 Namazlarda Teehhd Unutmak Veya Fazla Rek'atlere Kalkmak Gnyetl-Fkah'da : Namaz klan kimse, drt rek'atli bir namazda, sehven beinci rek'ate kalkar veya nc rek'at-te ban secdeden kaldrdktan sonra oturur veya akam namaznda ikinci rek'atte oturmayp nc rek'ate kalkar veya sabah namaznda nc rek'ate kalkar veya btn namazlarda birinci rek'atten secdeden ban kaldrnca oturursa; saydmz bu durumlarda kyama kalkld zamanlarda, sadece kyam etmi olmas ile sehiv secdeleri vacip olduu gibi kud durumlarnda da sadece oturmu olmakla sehiv secdeleri vacip olur. nk, kyam durumunda vacip olan teehhd veya vacip olan selm te'hir etmi olaca gibi, kud durumunda da kyam rknn te'hir etmi olur. denilmitir. Namaz klan kimse, sehven nc rek'ate kalkmaya balasa, eer kuda (oturma durumuna) yaknsa, oturur. Bu durumda kendisine sehiv secdelerinin vcbiyyeti konusunda me-yih arasnda ihtilf vardr. Fakat, esah olan kavil, bu durumda sehdv secdelerinin vacip olmayacadr. nk, bu fiil kyam saylmaz; bilakis kuddur ve o kimse kid menzilesindedir. Bu hkmde birinci ka'de ile ikinci ka'de arasnda bir fark yoktur.
75 76

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 346-347. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 347-348.

Namaz klan bu kimsenin kuda daha yakm olmas hali, dizlerini henz yerden kaldrmam olduu zamandr. Muhyt Sahibi de byle zikretmitir. Fakat, esahh olan Bedre'd-din el-Kerder'nin zikretmi olduu u kavildir : Namaz klan kimsenin eer alt yars dorulmu ise kyama daha yakn olur; aksi takdirde kuda daha yakn olur. Namaz klan bu kimse, eer kyama daha yakn ise, oturmaz-, hemen kalkp, namazn klmaya devam eder. Fakat, o kimse birinci ka'deyi terk etmi olduu iin kendisine sehiv secdele ' vacip olur. Zikrettiimiz bu tafsilat mm Ysuf (R.A.) 'dan rivayet edilmitir ve Buhr Meyihi de bunu ihtiyar etmilerdir. Fakat zahiri rivayette, namaz klan bu kimse ayak zeri kalkp dorulmadka, kuda avdet eder; fakat ayak zeri kalkp dorulmu olursa kuda avdet etmez. eyh Kemleddin bni'l-Hmm : Esah olan kavil budur. demitir. Peygamber (S.A.V.) Efendimizin u hadis-i erifleri de bunu te'yid etmektedir : mm iki rek'atte kyama kalkt zaman eer ayakta dz olmadan nce hatrlarsa otursun, eer ayakta dz hale gelmise oturmasn ve sehiv iin iki secde yapsn. Namaz klan bir kimse, kyama daha yakn olduktan sonra, eer yine kuda avdet ederse, bazlar : O kimsenin namaz fsid olur. demilerdir. Fakat, o kimsenin namaz; esahh olan kavil zere fsid olmaz. Ve eer kalkp dorulduktan sonra, kuda avdet ederse esahh olan kavilde p kimsenin namaz fsid olur. nk, birinci k'de farz olmad halde namaz klan bu kimse balam bulunduu farz olan kyam, onun iin (birinci ka'de iin) terk etmekle, -tam bir cinayet vaki olmu olacandan- o kimsenin namaz fsid olur. Knye'de yle zikrolunmutur : Eer imm birinci ka'-deden kalktktan sonra, kuda avdet eyiese, kendisi ile birlikte cemat avdet etmez. Bazlar ise : cemaatde immla birlikte avdet eder. demilerdir. Knye'de zikredilen bu kavil, namazn bu kud ile fsid olmayacam ifde eder. Yine Knye'de Eer muktedi (imma xymu olan kimse), birinci ka'dede teehhd unutup kalksa ve kalktkta sonra hatrlasa o mukted kuda avdet edip, teehhd' okur. nk, imma mtbaat lzmdr. denilmitir. Nitekim, bir kinse imma birinci ka'dede yetiip, onunla birlikte oturduu zaman, sonradan uymu (mesbk) olan bu kimse, teehhde balamadan imm kalksa, mesbk olan bu kii de immn teehhdne tab olarak teehhd okur ve ondan sonra kalkar. Fakat, imm ve mnferd (tek bana namaz klan kimse) bunun hilaf madr. Yani, bunlar birinci ka'dede teehhd unutup, ayaa kalktktan sonra hatrlasalar, teehhde avdet etmezler. Namaz klan kimse, eer nceki iki rek'atin birisinde, sehven ftih sresini pepee tekrar etmi olsa, veya rk'da veyhud da scdda veya teehhd yerinde ftih sresini okumu olsa, kendisine rehiv secdeleri vacip olur. nk, birinci durumda vacip olan-zamm- sreyi te'hir etmi olur. Namaz klan bu kimse, eer ftih'y okumu ondan sonrada zamm- sreyi okumu bulunsa ve ondan sonra da yine ftih'y okumu olsa, kendisine sehiv secdeleri vacip olmaz. Keza, Ftih sresini okuyup, yalnz bir harfini okumam olsa ve bu ftih'y tekrar okusa (iade etse) yine kendisine sehiv secdeleri vcib olmaz. Hulsa'da da byle zikredilmitir. Namaz klan kimse, eer ftih sresini son iki rekratten birinde iki defa tekrar etse veya bu rek'atlerin birinde ftih'-dan sonra zamm- sre okusa, Veya ftih okumadan sdece sre okusa veya son ka'dede iki defa ettahiyyat' okusa veya kyamda, rk'da, secdede teehhd etse (et-tahiyyt- okusa), bu durumlarda, muhtar olan kimseye sehiv secdelerinin lazm olmaddr. nk, bu durumlarda vacibin tekredilmesi hli yoktur. Zr, yalnz ftih'nn son iki rek'atte vcib olma yolu ile ta'yin edilmi olmas sz konusu deildir. Kyam, rk' ve scd ise sena mahallidir. Teehhd dahi sena olduu iin, mahallinde vki' olmu olur. Bazlar : Eer kyamda Ftih 'yi okuduktan sonra, teehhd eylese (et-Taniyyat' okusa), o kimsenin sehiv secdelerini yapmas lzm gelir. demilerdir. Bu kavli, mm Src tashih etmitir. (Sahih grmtr, dorulamtr.) Bazlar da : Eer rk'da veya secdede teehhd eylese, kendisine sehiv secdeleri lzm gelir. demilerdir. 77 Birinci Ka'dede Teehhdden Fazla Okumak Namaz klan kimse eer birinci ka'dede, sehven teehhd-de sonra ona ilve olarak Allahmme salli ala Muhammedin ve ala li Muhammed dese, kendisine -ittifakla- sehiv secdeleri vcib olur. nk, bu durumda farz te'hir etmi olmaktadr. mm- A'zam 'nm yle dedii rivayet olunmutur Namaz klan bu kimse; bir harf bile ziyde etmi olsa, kendisi-ne sehiv secdeleri vcib olur. mm Eb Ysuf (R.A.)'la mm Muhammed (R.A.)'den de yle rivayet olunmutur. Namaz klan bu kimse eer i Alla-. hmme salli al Muhammed dese, kendisine sehiv secdeleri vacip olmaz. Fakat, eer : ve al ali Muhammed'e kadar dese, kendisine sehiv secdeleri vacip olur. Bu hususun tafsilt ehhd bahsinde gemitir. 78
77 78

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 348-351. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 351.

Son ki Rek'atte Bir ey Okumamak Namaz klan kimse, sonraki iki rek'atte kasden sk ederse (bir ey okumazsa) iset etmi olur. Yni, yaramaz bir i yapm olur. Sonraki iki rek'atte ftih'nn okunmasnn vacip olmasndan dolay, o kimseye sehiv secdeleri vcib olur. mm Eb Ysuf (R.A.) O kimseye sehiv secdeleri vcib deildir. demitir. nk, ona gre, sonraki iki rek'atte Ftih okumak vcib deildir. Bu hususun tafsilt da Kraat bahsinde gemitir. Namaz klan kimse eer ikinci ka'dede teehhdden sonra bir ey okusa, kendisine sehiv secdesi vcib olmaz. nk, teehhd du ve sem mahallidir. Kur'n- Kerim de bunlar iine almakta olduundan, burada okunmu olmasndan dolay, sehiv secdesi gerekmez. 79 Kunut Dualarn Sehven Terketmek Namaz klan bir kimse', kunut dualarn sehven terk etmi olduunu rk'dan sonra hatrlam olsa, kunut dualarn okumak iin kyama avdet etmez. Okunmas gereken yer gemi olduu iin, kunut dualarn, rk'dan ban kaldrnca da okumaz. Fakat, henz rk'a inerken hatrlarsa, o kimsenin kunut dualarn okumak iin kyama avdet etmesi hususunda iki rivayet vardr : Bazlar : Avdet edip, kunut dualarn okur. demilerdir. Fakat, esah olan avdet etmemektir. kimse, Kunut dualarn rk'da da okumaz. Bu kimse hakknda mm Ntk: O kimse kyama avdet etse de, etmese de sehiv secdelerini yapar demitir. Hulsa'da da : O kimse avdet etse de etmese de, Kunut dualarn okusa da okumasa da, onun zerine sehiv secdesi lzm gelir. denilmitir. 80 Kyamda Fatihay Veya- Sreyi Sehven Terketmek Fakat, eer namaz klan kimse, kyamda Ftih'y veya sreyi terk ettiini, rk'da hatrlam olsa, kyama avdet eder, unutmu olduu eyleri- okur ve tekrar rk1 eder. Bu durumda, eer rk'u iade etmezse, namaz fsid olur. nk, kyama avdet etmi olduu iin, birinci rk-'u saylmaz. Bundan dolay da tekrar rk' etmezse, o namazda rk'u terk etmi olur. Namaz klan bu kimse, kyama avdet edince, kraat etmemi olsa, birinci rk'un saylp, tekrar rk' etmesine hacet olduu ve olmad eklinde iki rivayet vardr. 81 Drt Rek'atli Bir Namazda Sehven ki Rek'atte Selm Vermek Bir kimse, le namaznda tamamladm zann ile iki rek'-atte selm verip, sonra iki rek'at klm olduunu hatrlarsa, namazn tamamlar ve sehiv secdesini yapar. nk bu durumda, selm sehven vermi olmaktadr. Namaz klan bu kimse, kld namaz cum'a veya sabah namaz zannederek iki rek'atte selm vermi olsa, bu namaz batan balayarak yeniden klar. nk, bu durumda, iki rek'at kldn vakinen bilerek selm vermi olduundan, selm kasden vk, olmu olur ve bu selam ise onun namazn bozar. 82 Namazda Beinci Rek'ate Kalkmak Namaz klan kimse, eer drt rek'atli namazlarda, ka'dede sehvederek beinci rek'ate kalkar ve beinci rek'atte bunu secdeye varmadan hatrlarsa, kuda (oturmaya) avdet eder; teehhd eder ve selm ver'. Bundan sonra da son ka'deyi te'hir etmi olmasndan dolay, sehiv secdelerini yapar. Namaz klan bu kimse, eer beinci rek'ati secde ile balam olursa, mm- A'zam (R.A.) ile mm Eb Ysuf (R.A.)'ya gre, o kimsenin farz btl olur ve kld namaz nafileye dnr. mm Muhammed (R.A) 'ya gre ise, o namaz tamamen batl olmu olur ve farz yerine de nafile yerine de gemez Esahh olan kavil zere, mm- A'zam (R.A.) ve mm Eb Ysuf (R.A.)'ya gre, namaz, klan bu kimse, klm bulunduu beinci rek'ate altnc bir rek'ati daha ekler. Bylece alt rek'atli bir nafile namaz klm olur. ki,.byle yapmas mendub tr. Fakat, altHici rek'ati eMemese.de bir ey lzm gelmez. Namaz klan bu kimsenin, kld farzm batl olmas, mm Eb Ysuf (R.A.) 'ya gre, beinci rek'atte secde iin. sdece ban yere koymakla hsl olur. nk, Eb Ysuf (R.A.)'ya gre secdenin tamam olmas, namaz
79 80

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 351. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 352. 81 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 352. 82 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 352-353.

klan kimsenin ban yere koymas iledir. Fakat, mm Muhammed (R..A.) 'va gre secdenin tamamlan mas, ban yerden kaldrlmas ile oldudan. namaz klan bu kimsenin farznn btl olmas, ban beinci rek'atin secdesinden kaldrmas iledir. Bu mes'elede ihtilfa dlm olmasnn fidesi udur : Namaz klan bu kimse, eer ban secdeden kaldrmadan, abdesti bozulmu olsa, abdest alr ve teehhd eder. mm Muhammed R.A.l 'ya gre, o kimsenin kld farz sahih olur. mm Eb Ysuf (R.A.)'ya gre ise, o kimsenin farz sahih olmaz, fakat nafileye dnm olur. Bu mes'elede muhtar olan, mm Muhammed (R.A.) 'm kavlidir. Namaz klan bu kimsenin namaz nafileye dntkten sonra, baz meyihin kavline gre, sehiv secdelerini yapar. Fakat, esahh olan kavil, sehiv secdelerini yapmamaktr. Namaz klan kimse, drdnc rek'atte oturup, sonra selm vermeden nce beinci rek'atte sehven kalkm olsa, bu rek'-at iin secdeye varmadan nce, kuda avdet edp (tekrar oturup) selm verebilir. Sehvetmi olduu iin de sehiv secdelerini yapar. Kuda avdet etmeyip; o kimsenin ayakta selm vermesi, -mutlak namazda ayakta selm vermek meru' olmad iin- caiz deildir. Namaz klan bu kimse, eer beinci rek'atte secde etmise, farz tamam olur. Ve fakat o -beinci- rek'ate bir rek'at bir rek'at daha ekler. -Farz iin alnm olan ifttifh tekbiri ile nafile namaz klmann sahih olmasna binen kld o iki rek'at nafile olur. Namaz klan bu kimsenin sehiv secdesi yapmas mstahsendir. Kld bu son iki rek'atin, le namaznn veya yats namaznn snneti yerine geip gemiyecei konusunda htilf vardr. Bazlar, geer demilerdir. Fakat, esahh olan kavil bu iki rek'atn, mezkr snnetlerin yerine gemiyeceidir. Akam namaznda, sehven drdnc rek'ate, sabah namaznda da sehven nc rek'ate kalkmak hakkndaki sz ve hkm de drt rek'atli namazlarda, beinci rek'ate kalkmak hakkndaki sz ve hkm gibidir. Namaz klan bu kimsenin, le ve akam ve yats namazlarnda, -bu ekilde- ilve yapmasnn caiz olduu hususunda aykr bir sz yoktur. nk, bu namazlardan sonra nafile klmak mekruh deildir. Fakat sabah ve ikindi namazlarnda, o kimsenin -bu namazlara- bir rek'at bile eklemesi hususunda ihtilf vardr Bazlar : Ancak ikindi namaznda, birinci ekilde zammedebilir. demilerdir. Yani, ilveleri ile bu namaz alt rek'ate tamamlar... Bazlar ise, hi bir kayt koymadan, bu namazlarda da. bu durumda, dier rek'aeri ekliyebilir. demilerdir. Muhtar olan da bu ikinci kavildir. nk, sabah ve ikindi namazlarndan sonra, nafile klmann yasaklanm olmas, nafile klmaya kasden balanm olmas halindedir. Yoksa bu nehiy kast olmakszn vki olan nafileler hakknda deildir. Keza, bir kimse gecenin sonunda, nafile bir namaza balayp, bir rek'at kald zaman fecir domu olsa, evl olan o kimsenin o namaz tamamlayp, ayrca sabah namaznn snnetini klmasdr. nk o kimse, fecirden sonra sabah namaznn snnetinden baka fazla bir eyle kasden nafile namaz klmam olur. 83 mmn Sehiv Secdesi mm olan kimse namazda sehvederse, sehiv secdesini yapmas kendisi iin asaleten vcib olur. Cemat iin de ona tbi olduklarndan dolay, sehiv secdesi yapmalar cb eder, Fakat, imm sehiv secdesini terk ederse, cemat de sehiv secdelerini yapmaz. mma uymu olan bir kimsenin sehvetmesi hlinde, kendisine de uymu olduu imma da sehiv secdelerini yapmak vacip olmaz. Namaz klan kimse, selmda sehveder yani namazdan ktm zann ile, bir rkn ed edecek kadar veya daha fazla bir miktarda, son ka'deyi uzatr ve daha sonra da henz namazdan kmam olduunu yakinen bilirse, hemen- selm verir. Ve fakat, bir vacibi te'hir etmi oduu iin, sehiv secdelerini de yapar. Eer, kendisine sehiv secdelerini yapmak lzm gelen b kimse, namaz kesmek niyyeti ile selm verse, yani o selm verdikten sonra sehvinden dolay secde etmeye niyyeti bulunmasa, bilakis secde etmemeye niyyetli bulunsa, fakat selm verdikten sonra, sehiv secdesi yapm olduu zahir olsa, eer selmdan sonra konumam ve ynn kbleden evirmemise secdeleri caizdir, Vehas o kimseye namaza aykr olan bir ey nz olmadka, sadece sehiv secdelerini yapmamaya niyyet etmi olmas, bu secdelerin vacip olmasna mni olmaz.
84

ftith Tekbirinde pheye Dmek Namaz klan bir kimse, eer iftitan., tekbirini aldm m, almadm, m diye sohe ederek, bu hususta dnr ve bu dnmesi bir rkn ed edecek miktarda uzun olursa, sonra da tekbir alm olduuna bilgi ve kanati nasl olur veya tekbr-almad hususunda, glib bir zanna vararak bu tekbri io^e ettikten.sonra, daha nce tekbr
83 84

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 353-355. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 355.

alm olduunu hatrlarsa, bu kimsenin zerine sehiv secdelerini yapmak vcib olur. nk, bu durumda, dnmesi sebebi ile,,farz olan kraati te'hir etmi olmaktadr. 85 Hangi Namaz Kldnda pheye Dmek Keza, namaz klan kimse, mesel : le namaznda m, ikindi namaznda m olduu hususunda veya rek'at mi, drt rek'at mi kld hususunda pheye dse veyahut Ftih'y bitirdikten sonra, hangi sreyi okuyaca hususunda dnse; bu durumlarda eer dnmesi uzun olursa, o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. Dnme hakkndaki hkmde asl olan udur : Dnme eer namaz.klan kimsenin, namazn bir rknn veya bir vacibini ed etmesine mni' olursa, o kimseye sehiv secdeleri vcib olur. Zira, o rkn veya o vacibi yerinde yapmak vacip olduundan, bu mni' olu vacibin terk edilmesini gerektirmi olur. Eer dnme, namaz klan bu kimsenin, bir rkn veya bir vcib ed etmesine mni' olmazsa, mesel : Namaz klan bu kimse, rknleri ed ederek dnse, o kimsenin sehiv secdelerini yapmas lzm gelmez. Mehiyden bazlar : Dnme, namaz klan o kimseyi eer kratden veya tesbhden men ederse, o"kimsenin 'zerine sehiv secdeleri vcib olur. Aksi takdirde vcib olmaz. demilerdir. Bu durumda, bu kavil zere dnme, mesel : Eer namaz esnasnda rk' etmekte olan Dr Kimseyi ruku' tesoihierinden ankorsa, o kimseye sehiv secdeleri vacip olur. Fakat, birinci kavle gre bu kimseye sehiv secdeleri lzm gelmez, sahh olan Kavil de bu birinci kavildir. 86 Mesbk'un Sehvi Eer mesbk (imma sonradan uymu olan kimse) seh-vedip, immn birinci selm ile dier mukteder gibi selm verse, o kimse zerine sehiv secdeleri vacip olmaz. nk, o mesbk, henz mukted" (imma uymu olan kii) dir. Muktedinin sehvinden dolay da'sehiv secdeleri icp etmez. Eer bu mesbk, imm selm verdikten sonra selm mis. olursa, o kimse zerine sehiv secdeleri vcib olur. nk b selm,, o kimsenin mnferd (tek bana namaz klan) olmasndan sonra vk' olmutur. Bu mes'ele hakknda Muhiyt sahibi : Eer sehvetmi olan mesbk, birinci selm esnasnda immn selmna bitiik bir ekilde selm verirse, henz mukted olduu iin, o kimse zerine sehiv secdeleri vcib olmaz. Fakat, eer immn selmndan sonra selm" verirse, bu durumda mesbk, mnferid olmu olacandan, onun tek bana klarken sehvetmi olmasndan dolay sehiv secdeleri gerektii iin-, bu ekilde sonradan vermi olduu selmdan dolay, kendisinin sehiv secdelerini yapmas cp eder. demitir. Burada Muhyt sahibi bitiik bir -ekilde demekle, immn selm ile muktedinin selmnn orek-ten beraber olmasn murd etmitir. Fakat, bunun vuk'u ndir bir ey olmas sebebi ile ilk anlatlrken selmn akbinde eklinde anlatlmtr. Buna gre, mesbk olan kimse, birinci selmla gerek immn selm ile birlikte ve gerek immn selmnn akibinde selm, verse, bu selmdan dolay sehiv secdeleri cp etmez. nk, bu durumda tek bana iken selm vermi olmamaktadr. Hasl kelm mesbk'un mnferid olmas, immn iki selmndan da sonradr. Mltekat'da zikredilen u husus da bu hkm te'yid eder: Sehven, imm ile birlikte selm veren mesbk, -terik gnlerinde alnmas gereken -terik tekbirlerini de onunla alrsa, o kimse zerine sehiv secdeleri vcib olur. Terik tekbirleri her d selmdan da sonra alnacandan, o kimseye sehiv secdelerinin vcib olmasnn terik tekbirlerine bal olmas, o kimsenin mnferid olmasnn her iki selmdan sonra olduuna dellet eder. Mesbk kimse, sehiv secdelerinde de imamna uyar. mmn sehvi; o kimsenin iktidsmdan (imma uymasndan) nce meydana gelmi olsa bile, yine ona uyar. Zira, mesbk imma uymay iltizm etmi olduundan, kendisine immn btn fiillerini yapmak lzm gelir: mm olan kimse, eer kendi zerine sehiv secdeleri v-cib oldu zann ile secde eder, mesbk da -bu secdelerde de ona tbi olmu olursa, daha sonra da immn zerine sehiv secdelerinin vcib olmad anlalrsa, bir rivayette o mesbk'un namaz fsid olmaz. Sadr'-ehd de buna gre amel etmitir. Bir rivayette ise, onun namaz fsid olur. Bu rivayet daha uygundur. nk, bu durumda, mesbk olan o kimse imma, tek bana namaz klmas gereken yerde uymu olur. Mesbk olan kimse, eer immn selm vermesinden nce kazaya kalkm, kraat ve rk, eylemi, fakat henz secde etmemi bulunur ve bu esnada imm sehvinden dolay secde etmi olursa, mesbk olan o kimse de bu secdelerde imma uyar. Kendisinin yapm bulunduu kyam, kraat ve rk1 mu'teber deildir. Zira, onun infirad (tek basma namaz klmaya balamas) henz kesinlik kazanmadndan, imamna tbd' olmas lzm gelir. Bu durumda, immla beraber bu sehiv secdelerini yerine getirmeden nce yapm bulunduu kyam, kraat ve rk'u iade etmesi lzm gelir. Hatta, eer onlar iade etmeyip, onlarn zerine namazn kalan ksmn tamamlam olsa, namaz fsid olur. Bu durumda, mesbk olan kimse, sehiv secdelerinde imamna uymam olsa, namaz fsid olmaz. Fakat, bu
85 86

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 356. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 356.

kimsenin namaz bitirdikten sonra, yine bu sehiv secdelerini yapmas gerekir. Eer bu mesbk, kalkm bulunduu bu rek'ati scd ile balam olsa, imm sehiv secdesini yapt srada ona uymaz. Fakat, namaz bitirdikten sonra bu secdeleri yapar. Bu durumda eer imamna uyarsa, namaza fsid olur. Eer imm sehiv secdelerini yapt zaman, mesbk olan kimse ona uymazsa, namaz tamamladktan sonra o secdeleri yapmas mstahs endir. Eer mesbk immdan ayrldktan sonra, kendi bana imma yetiemedii blm kaza ederken sehvetse, bu sehvinden dolay da sehiv secdeleri lzm gelir. nk, bu sehiv onun infirad Ctek bana namaz kumas) hlinde meydana gelmitir. Eer mesbk, immn sehvinden dolay, immla birlikte secde etmez ve sonra da yetiemedii rek'atleri kaza ederken kendisi de sehvederse, o iki sehiv iin- drt secde yapmas gerekmez iki secde kendisine kifayet eder. nk, sehivin tekrar ile, secdelerin de tekrar edimesi gerekmez. Mesbk olan kimsenin, immn selm vermesinden nce yetiemedii rek'atleri kaza etmek iin kalkmas, kerhat-i tah-rimiyye ile mekruhtur. Ancak mesbkun, immn selm vermesinden nce kalk-. mas, namazn fsid olmaktan korumak iin olursa, o zaman mekruh olmaz; bilakis mubah olur. Mesel Mesbk. immn selm vermesini bekledii takdirde, sabah namaznda, kendi namaz tamam olmadan gnein domasndan korkars; Bu bekleme sebebi ile mestinin mesih mddetinin gemesinden korkars; Cum'ay klarken ikindi namaznn vaktinin girmesinden korkars; zrl olur ve bu bekleme sebebi ile vaktin kmasndan veya abdestinin bozulmasndan korkars; Bekleme sebebi ile nnden insanlarn gemesinden ve kendisini kbleden saptrarak namazn ifsd etmelerinden korkars; Ve bunlara benzer eylerle namaznn bozulmasndan korkars, mesbkun bu durumlarda imamnn teehhd miktar oturmasndan sonra, fakat selm vermesinden nce kalkmas mekruh deildir. Fakat, imamnn teehhd miktar oturmasndan nce, mesbkun ayaa kalkmas asla caiz deildir. Buna gre, eer-mesbk, imamnn teehhd miktar oturmasndan evvel, namazn yetiemedii ksmn kaza etmeye kalkarsa, bu durumda mes'ele bir ka vch zere olur. O vecihle-rin dayana .-. Mesbk olan kimsenin, imamn teehhd miktar oturmasndan nce. eda etmi oldu&u kyam, kraat, rk' ve scdunun mu'teber olmamas ve onun icaza ettii kraatin de namazn evveline ait olmasdr. Mesel: Mesbkun mma yetimeyip geirdii ksm bir rek'at olabilir; iki rek'at olabilir; rek'at olabilir ve hatta drt rek'at olabilir. Yani mesbk imma son ka'dede yetimi olabilir. Eer mesbkun yetieneyip geirmi olduu, bir. rek'at olursa; baklr : mm teehhdden fari olduktan sonraKi kraati, kendisi ile namazn caiz olaca miktarda olursa, o kimsenin namaz caiz olur. Eer immn teehhd miktar oturmasndan sonra, o mes-bkun kn-ati, kendisi ile namazn caiz olaca miktarda deilse, o kimsenin namaz fsid olur ve ondan nceki kraatine itibar edilmez. Bu,durumda, immn teehhd miktar oturmay tamamlamasndan nce, o mesbkun kyam ve kraatine i'tibr olunmadndan, bylece o mesbk farz olan kraati terk etmi olduu iin, onun namaz fsid olur. 87 ki Rek'ati Geiren Mesbk Mesbkun yetimeyip geirdii ksm k rek at olursa, bunun hkm de bir rek'ate yetiemeyip geirmi olan kimse hakkndaki hkm gibidir. nk, geirmi olduu- o iki rek'atte de kraat kendisinin zerine farzdr. Onlardan sonra, imamn ferandan sonra namazn caiz olaca miktarda kraat mmkn olmadndan ve yine farz eda etmemesi sebebi ile namaz fsid olur. Fakat eer, mesbkun yetimeyip geirmi bulunduu ksm iki rek'atten fazla olursa, bu durumda mesbk, imamnz teehhd miktar oturmasn tamamlamasndan nce kazaya kalkt zaman, onun, imnmn teehhd miktar oturmasndan sonra olan kraati kendisi ile namazn caiz olaca miktarda olmasa da namaz fsid olmaz. nk, bu durumda, o mesbkun klmakta olduu namazdan, kraati tedrik etmesi mmkn olacak inik- ' tarda, kalan ksm vardr ve bu kalan ksmda, daha sonra bu kraati tedrik etmek mmkndr. Hatta, eer o mesbk, gemi' ksmlar kaza ederken, iki rek'atten sonra da kendisi e namazn caiz olaca miktarda oku-mayp, bilakis immn teehhd miktar oturmasndan nce kraat eyledii iktifa ederek, o hal zerine gitse onun namaz yine fsid olur. Mesbk : mma namazn banda deil de, o, bir, iki veya rek'at kldktan sonra veya son ka'dede uyarak namaza balam olan kimsedir. Lhk : Namazn banda imma uyduu halde, sonradan kendisine namaz esnasnda, namaz ifsd eden bir eyin arz olmas ile, abdest almak iin namazdan ayrlan ve o namazn bir ksmn veya tamamn immla birlikte klamyan kimsedir. Mdrik : Namazn bandan sonuna kadar, faslasz olarak imma tamamen uyan ve namazn btn rek'atlerini
87

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 357-360.

immla birlikte klan kimsedir. 88 Mesbk'la Mnferid Arasndaki Drt Fark Mesbk olan kimse, kaza eyledii rek'atlerde mnferid (tek bana namaz klan kimse) hkmndedir. Ancak, u drt mes'elede mesbk, mnferid gibi deildir S 1- Bir kimsenin, mesbk olan kimseye iktid etmesi caiz deildir. Halbuki mnferide iktid caizdir. Fakat, ayn rek'atta imma uymu olan iki-mesbktan birisi, namazn ne miktarnn kaza edilmesi lzm geldiini unutup, dier mesbka iktid etmeksizin, onun fitlerini mlhaza ederek namazn klsa, bu namaz sahh olur. 2- Mesbk eer, istinaf (yeniden balama) niyyeti ile tekbir alsa, nceki niyyetle ba-lam olduu namaz kesmi ve yeniden bir namaza balam olur.; Fakat, mnferid olan kimse sadece yeniden balama niyyeti ile tekbir almakla, yeniden namaza balam olmaz. Yni, bu durumda, nceki niyyeti e balam oiduu namaz iptal etmi olmaz. Ancak, klmakta olduu namazdan baka, dier bir namaz iin niyyet etmi olursa, o zaman -dier bir namaza- yeniden balam ve nceki niyyeti ile klmakta olduu namaz iptal etmi olur. , 3- Mesbk olan kimse, imamnn selm vermesinden nce kalkar ve bundan sonra da imm sehiv secdeleri yaparsa, b kimse kalkm bulunduu rek'ati secde ile balamam olduu mddete, imamna uyarak o da sehiv secdelerini yapar. Fakat, mnferid (namaz tek bana klan) kimseye, bakasnn sehvetmesinden dolay, sehiv secdeleri lzm gelmez. Mesbk olan kimsenin ittifakla terik tekbirlerini almas vcibtir. Fakat, mm- A'zam (R.A.) 'ya gre mnferd (namaz tek bana klan) kimseye, terik tekbirleri vcib deildir. Mesbk olan kimse, kendisinin yetiemedii ksmlar kaza etmeye kalkmasnn sahih olduu yerde kalkar, noksanlarn kaza ettikten sonra ve immn selm vermesinden nce namazn tamamlayp, selm vermekte yine imma uyarsa, baz alimlere gre bu durumda namaz fsid olur. Fakat, bu hususta fetva namazn fsid olmayaca zeredir. 89 Mesbkla lgli Baz Mes'eleler Mesbk, -namazn tamamlamak zere- kalkm bulunduu rek'ati, secde ile balamadan nce, imm tilvet secdesini hatrlar ve bu secdeyi yaparsa, o mesbk, bu secdede de imamna uyar. Mesbk, bu durumda, eer imamna uymazsa, namaz fsid olur. Fakat, eer bu mesbk, kalkm bulunduu rek'ati secde ile balam bulunsa, bu tilvet secdelerinde imma uymaz. Bu durumda imma uyarsa namaz fsid olur. Bazlar uymamas hlinde namaz fsid olur. demilerdir. Fakat, bu durumda esahh olan, namazn fsid olmaddr. Mesbk olan bu kimsenin kalkmasndan sonra, kalkm bulunduu o rek'ati secde ile balamadan, imm geirmi bulunduu selbi secdeyi (namazn rknlerinden olan secdelerden birini) hatrlar ve bu secdeyi yaparsa, o mesbk secdede imamna gerek -uymu ve gerek uymam olsun, kendisinin namaz fsid olur. Mesbk olan kimse, immla birlikte akam namazndan bir rek'ati klmaya yetimi olsa, yetiemeyip geirmi bulunduu iki rek'atte. Fatiha ile birlikte sre de okur. Kudu (oturuu) o iki rek'atin birincisinde yapar. nk mesbk, kraat hakknda namaznn ba ksmm kaza etmekte, kud (oturu) hakknda da namaznn son ksmn kaza etmektedir. Fakat sehve-dip, o iki rek'atin birincisinde kud etmese, kendisine sehiv sec desi lzm gelmez. nk, o rek'at bir ynden namazn birinci rek'ati olmaktadr. Eer mesbk, drt rek'atli namazlarn sadece bir rek'at-ne yetimi olsa, kazaya kalkt zaman birinci rek'ati Ftih ve zamm- sre ile klp oturur. Bu kuddan sonra kld rek'ati de ftih ve zamm- sre ile klar. Ondan sonra kud etmiyerek -kalktktan sonraki- nc rek'ati sdece ftih ile klar. mmn, kraati nceki iki rek'atte terk edip, son iki rek'atte kaza etmi oduu durumda, mesbk imma son iki rek'atte yetimi olsa, kaza ettii lek'atlerde de o mesbkun zerine kraat farz olur. nk immn kraati, yeri olan nceki iki rek'atte iltihk etmi olmakla, ikinci iki rek'at kraatten hli kalm olmaktadr. mdi gemi olan krti kaza etmek kendisine lzm gelir. Bazlar : Mesbk olan bir kimse, teehhd imamnn selm vermesinden nce okuyup bitirirse, yine bandan balya rak teehhd tekrar eder. demilerdir. Bazlar da demilerdir. Bazlar ise Bazlar da Bu durumda kelime-i ehdeti tekrar eder. Skt eder. demilerdir. Salevt ve duay okur. demilerdir.
88 89

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 360-361. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 361-362.

Fakat, bu hususta esahh olan kavil udur: Bu kimse teehhd ar ar okumaldr. Ta ki, imm selm verdii zaman, kendisi de teehhd tamamlayp bitirmi olsun. Fakat, muktedi (imma uymu) olan kimse, imamnn tamamlamasndan nce, kendisi teehhd' bitirmi olursa, bu kimsenin skt edip bekliyecei hususunda ihtilf yoktur. Aktan okunarak klman namazlarda, mesbk plan kimse, yetimeyip geirdii ksmlar kaza etmek iin kalkmadka semy (sbhneke'yi) okumaz. Sahih olan kavil budur. mm sehven beinci rek'ate kalkt zaman, mesbk olan kimse de ona uysa, eer bu imm drdnc rek'atte kud etmi ise (oturmusa) mesbkun namaz mcerred kalkm olmas ile fsid olur. Eer imm drdnc rek'atte oturmamsa, bu mesbkun namaz, beinci rek'ati -imm ile birlikte- secde ile balamadka fsid olmaz. 90 Lhk'la lgili Baz Mes'eleler Lhk olan kimsenin -namaz esnasnda- imma bir mddet uymamasnn sebebi vakit olur ki, tu da -bazenuyumakla, veya abdestinin bozulmasndan dolay abdest almakla megul olmas ile veya rk1 ve scd edecek bir yer bulamya-cak kadar izdiham ve zahmet bulunmas ile olabilir. Bu durumda bu sebeplerden herhangi biri ile, -imma uyarak klmakta olduu namazdan bir ksmn geirmi olan lhk hakkndaki hkm udur : O lhk, -mesbkun aksine- nce geirmi olduu o ksm kaza edip, sonra eer henz imm namaz bitirmenise, imma tbi olur. Namazn geirmi bulunduu ksmn kaza ederken, lhk kraat eylemez. Bu durumda, immn namazn bitirmi olmasndan sonra kaza etmekte olsa bile, lhkyine kraat eylemez. nk, lhk olan kimse, hkmen immn ardmdadr. Bundan dolay, geirdii ksm kaza ederken, kraat etmez. Lhk, kaza ederken sehvetmi olsa, hkmen immn ardnda bulunmasndan dolay, sehiv secdelerini yapmaz. Lhk kaza namazn tamamlamadan, imm sehiv secdeleri yapsa, bu lhk imm ile bu sehiv secdelerini yapmaz..Ancak, namazn tamamladktan sonra bu secdeleri yapar. Eer Lhk ve imm misafir Cyolcu) olur, fakat lhk namaz esnasnda- ikmete (mukm olmaya) niyyet ederse, -bu niyyeti ile- o lhkn namaz drt rek'ate dnm olmaz. Saydmz bu durumlarn hepsinde, mesbk lahika muhaliftir. 91 Ka Rek'at Kldn Bilmeyen Kimse Fetevyi Hkniyye'de : Bir kimse namaz klarken rek'at mi veya drt rek'at mi kldn bilemese, eer bu sehvi o kimsenin ilk sehvi ise, o kimse bu namaz yeniden klar. denilmitir. Fakat, ilk sehvi ise denilmesinde ihtilf edilmitir. Bazlar: Kld namazda ilk sehvi ise... demilerdir. Bazlar ise : O eyde rknde- vki' olan ilk sehvi ie... demilerdir. Bazlar da: Bula ermesinden sonra ilk sehvi ise... demilerdir. H Bu hususta meyihin ekserisinin amel etmi olduklar ise udur: Bu sehiv, o kimsenin mrnde vki olan ilk sehvi ise bu namaz yeniden klar. Fakat, o kimsede bu ekilde pheler ok kere meydana gelmekte ise, o kimse amele en uygun olann aratrr. Mesel : Eer o kimsenin kld namaz iki rek'atli namazlardan ise ve aratrmas bir rek'at klm olduu kanatini verirse, .o kld rek'ate bir rek'at daha ilve ederek namazn tamamlar ve sonra sehiv secdelerini yapar, Eer, bu namazda, o kimsenin aratrmas, iki rek'at klm olduu zarnm kuvvetlendirir ve iki rek'at klm olduu kanatine varrsa, bu durumda -usulnce- kud edip (oturup), te-ehhd ederek selm verir ve yine secdelerini yapar. Fakat eer, o kimse aratrmas sonucu hi bir kanate varamasa, phe ettii eylerden az olan tutar ve' onunla amel ederek namazm tamamlar. Mesel : Eer .o kimse, sabah namazn klarken, bir rek'at yahut iki rek'at mi kld hususunda pheye dse, gya kendisini bir rek'at klm farz eder, fakat bu rek'atin sonunda ihtiyaten kud.eder, oturur.) nk, iki rek'at klm olmas ihtimli vardr.. Zehyre Sahibi: Drt rek'atli bir namaz klan kimse, pheye dp, kld rek'atin birinci rek'at mi veya ikinci rek'at mi olduunu bilmese, her rek'at sonunda kud eder (oturur.) demitir. Yni, eer o kimse aratrmas sonunda bir kanate sahip olmazsa, o kimse, pheye dm bulunduu rek'ati birinci rek'at farzeder. Fakat, rek'atin ikinci rek'at olmas ihtimli de bulunduu iin, bu /rek'atten. sonra kud eder (oturur.) Sonra bir rek'at daha klar ve yine kud eder. Bu rek'at ona gre,, ikinci rek'at olarak kabul edildii iin... Sonra bir rek'at daha klp yine kud eder; nk bunun drdnc rek'at olma ihtimali vardr. Sonra, bir rek'at daha klp yine kud eder. nk, bu rek'at o kimsenin namaznn sonu olmaktadr. Hasl o kimse, btn rek'atlerde ihtiyat ile amel eder.
90 91

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 362-363. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 364.

Fetevyi Fazliyye'de : Namaz klan bir kimse, bir rek'ati tamamlayp ayaa kalkt zaman, kyam halinde iken, klp tamamlad rek'atin ikinci rek'at mi, nc rek'at mi olduu hususunda phe edip hangi rek'ati tamamlam olduunu bilmese, sahili kavil zere o kimse hi bir rek'atte kud eylemez. (oturmaz.) nk, eer o rek'at nc rek'atse, onda kud olmad, zahirdir. Eer bu rek'at ikinci rek'at ise, hangi rek'atte olduunda tereddt eden bu kimsenin kld namaz da akam namaz veya vitir namaz olduu takdirde o kimse, kuda avdet eder. (oturur.) Ve teehhd eder. nk, o rek'atin nc rek'at olma ihtimli vardr. Bu namazlarda da nc rek'atte kud etmek (oturmak), farz olduu iin eder ve sonra kalkp bir rek'at daha klar. nk, bu rek'atin ikinci rek'at olmas ihtimli de vardr. Fakat, eer o kimsenin kld namaz bu iki namazn dnda bir namaz ise, kld rek'atin ikinci rek'at olmas durumunda birinci ka'de (oturu) yi yapmadan ayaa kalkm olmakla kuda (oturmaya) avdet etmez. Eer namaz klan kimse, sabah namaznda, kim olduu halde phe etse ve kim olduu (ayakta durduu) rek'atin ikinci veya nc rek'at olduunu bilmese veyahut da akam namaznda ve vitir namaznda pheye dp, kim olduu rek'atin nc veya drdnc rek'at olduunu bilmese veya drt rek'atli namazlarda pheye dp, kim olduu rek'atin drdnc veya beinci rek'at olduunu bilmese, o kimse kud eder. (oturur.) ve sonra kalkp bir rek'at daha klar. Keza, bu pheye rk'da dm olsa veya rk'dan sonra fakat, o rek'ati secde ile balamadan nce bu pheye dse, yine kuda avdet edip, teehhd okur. Undan sonra kalkp bir rek'at daha klar. Fakat, o kimse bu pheye birinci secdede ban kaldrmadan dm olsa, mm Muhammed (R.A.)'in kavli zere, o kimseye namazn slh etmek mmkn olur. nk, onun kim olduu rek'at eer zaide (fazla) deil ise, o namaz tamamlamak, o kimse zerine lzm olur. Ve eer zid (fazla) ise, mm Mu-hammed (R.A.)'e gre namaz fsid olmaz. nk, o kimse birinci secdede pheye dtnden o secde ortadan kalkar ve ona i'tibr olunmaz. Nitekim, birinci secdede, namaz klan kimseye hades vki' olduu (abdesti bozulduu) zaman, o secdenin orta dan kalkmas gibi... Buna gre, o kimse, bu durumda,.kendisine phe gelen birinci secdeyi brakp, kuda (oturmaya) avdet eder.. Teehhd-de bulunur, sonra bir rek'at daha klar. Eer bu ahsn, mezkr phesi, onun ban birinci secdeden kaldrmasndan sonra arz olursa, o kimsenin namaz ittifakla batl olur. nk, o rek'atin zid (fazla) olmak ihtimli bulunduundan, o kimse son ka'deyi terk etmi olmaktadr. Bir rkn terk etmi olduu iin de namaz btl olur. Musalli (namaz klan kimse) eer sehvederek, birinci veya ikinci rek'atte fatiha'dan nce sreye balam olsa, o kimsenin sehiv secdelerini yapmas vcib olur. nk, o kimse bu durumda, vcib olan ftih'y te'hir etmi olmaktadr. Eer balad sreden bir harf bile okumu olsa yine sehiv secdelerinin vcib olduu Hmiyye'de de zikredilmitir. Bu mes'elede az bir miktarn bile affedilmemi olmas, burada seh-vetmenin glib olmamasndan (sk sk) vuku' bulmamasndan) dolaydr. Fakat, aktan okunacak yerde gizli okumak, gizli okunacak yerde aktan okumak, hususundaki sehiv glib olduundan dolay, bu mes'elede az bir miktar affolunmutur. Buna gre yukarda zikredilen durumda, sehveden bu kimse, ftih'ya dnp onu kraat eder (okur.) Sonra da sreyi okur. Keza, eer o kimse, Ftih Sresini, balad sreyi bitirdikten sonra hatrlarsa veya bunu ruk'da hatrlam olursa, yine dnp, tertib zere nce ftih'y bundan sonra da sreyi okur. 92 Sehiv Secdesi Nasl Yaplr Sehiv secdesi, namaz klan kimse tarafndan, selm verdikten sonra, iki defa secde edilerek yaplr. mm afii (R.A.) ve mm Ahmed bin Hanbel gre sehiv secdeleri selmdan nce yaplr. mm Mlik (R.A.) 'e gre ise, sehiv ziyade etmekle olmusa, bu secdeler selmdan sonfa ve eer sehiv bir noksandan dolay ise, bu secdeler selmdan nce yaplr. mm Mlik (R.A.)'den rivayet edilmi olan bu husus, imm Ahmed bin Hanbel (R.A.)den de rivayet edilmitir. Sehiv secdeleri hususunda imamlar arasnda vki' olan bu ihtilf onun efdaiiyyeti hakkndadr. Hatta, sehveden kimse, eer selmdan nce sehiv secdelerini yapm olsa, zahir rivayet zere,. Hanefi imamlarna gre de bu kfi gelir. Bu hususta yine ihtilf hasl olmu ye bazlar: Sehiv secdeleri birinci selmdan sonra yaplr. demilerdir. Cumhurun kavli de budur. Bu kavil eyh'1-islm ve Fahr'l-islm'm da ihtiyar ettii kavildir. Bazlar da: Sehiv secdeleri iki selmdan da sonra yaplr. demilerdir. Bu kavil ise, emsl-einme ve Fahr 1islm'n kardei Sadr'-islm'm ihtiyar ettikleri kavildir. Hidye sahibi de bu kavlin sahih olduuna hkmetmitir. Keza, Zahiriyye'de ve Yenb'de de bu kavil sahih grlmtr. Sehiv secdelerini yapan kimse, bu iki secdeden sonra, teehhd eder ye yine selm verir. nk, Reslullah (S.A.V.) Efendimizin byle yapt rivayet edilmitir. Tahv'nin ihtiyar (seip kabi) ettiine gre, sehiv secdelerini yapan kimse, bu secdelerin ka'desinde
92

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 364-367.

(oturuunda) namazlarn ka'desinde olduu gibi- Peygamber (S A.V.) Efendimize Salevt getirir ve me'sr dualar okur. mm Kerh: Sehiv secdelerinin ka'desinde Salevt ve me'sr dualar okur. demitir. Hidye Sahibi de bu kavlin sahih olduuna hkmetmitir. 93 Sehiv Secdeleri le lgili Baz Mes'eleler Bir kimse, nafile olarak iki rek'at namaz klar ve bu namazda sehvetmi olduu iin sehiv secdelerini yapm olursa; bu kimse klm bulunduu bu namazn tahrimesi zerine (ifti-th.tekbiri ile 3iki rek'at namaz daha bina etmemelidir. nk, bu durumda, o kimsenin yapm olduu sehiv secdeleri, zarret-sdz olarak namazn ortasnda kalm olur. Ancak, o kimse, klm olduu iki rek'atin tahrimesine Cifti-th tekbirine), iki rek'at daha bina etmi olsa, namaz fsid olmaz. Fakat, sahih olan kavle gre byle yapan kimse, sehiv secdelerini iade eder. Misafir (yolcu) olan kimse, le namazn iki rek'at olarak kldktan ve bu iki rek'atteki sehvinden dolay, sehiv secdelerini yaptktan sonra, ikmete (mukm olmaya) niyyet aylese, o kimse namazn tashihe muhta olduu iin, yapt sehiv secdeleri batl olur ve o kimse namazn drt rek'ate- tamamlar. Musalli, namazn sonunda teehhd unutup sslm ve rir ve sonra hatrlayp teehhd okumaya balar, fakat tamamlamadan yine selm verirse, mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre, o kimsenin namaz fasid olur. mm Muhammed (R.A.)'e gre ise, fsid olmaz. Fetva ise, mm Muhammed (R.A.)'in kavli zeredir. Zikredeceimiz u mesele de yine bu ihtilf zeredir: Eer bir kimse, ftih'y veya sreyi unutup, rk'a varnca hatrlayp, sonra onu kraat iin dner fakat kraati tamamlamadan secde ederse, bazlar: O kimsenin namaz fsid olur. demilerdir. Lkin evl olan fsid olmaddr. Namaz klan kimse, eer gizli okunacak yerde aktan ckur veya aktan okunacak yerde gizli okumu olu ve bu durumu ftih'mn bir ksmnda hatrlam olursa, aktan okunmas gereken namazda ftih'y bir rek'atte aktan. okunanla gizli okunan bir arada toplanm olmamas iin- iade eder. (tekrar aktan-okur). Namaz klan kimse, birinci rek'atte kraat etmi olduu sreden sonraki sreyi okumay murad etse de, -burada denildii gibi- ondan bir nceki sreyi okumu olsa, kendisine sehiv secdeleri vacip olmaz. Kendisine sehiv secdeleri vcib olan kimsenin selm vermi olmas, o kimseyi namazdan, mevkuf bir kla karm olur. Bu hkm, mm- A'zam (R.A.) ile mm Muhammed (R. A.)'e gredir, Bu durumda, o kimse eer sehiv secdelerini yaparsa tekrar namaza dnm olur; bu secdeleri yapmazsa, namaza dnm olmaz. mm Muhammedi (R.A.) 'e gre ise, kendisine sehiv secdeleri vacip olan kimseyi, selm vermi olmas asla namazdan karmaz. u mes'ele zikrettiimiz bu ihtilf zerine bina klnmtr : Bu kimse, selm verdikten sonra, kendisine baka bir kimse iktid etmi (ona uyarak ardnda namaz klm) olsa, mm Mu-hamraed (R.A.)'e gre, o kimsenin iktids mutlaka sahihtir. mm- A'zam (R;A.) ile mn Eb Ysuf (R.A.)'a gre ise, eer o kimse sehiv secdelerini yaparsa, kendisine iktid etmek sahih olur, eer bu secdeleri yapmazsa ona uymak sahih olmaz. Kendisine sehiv secdeleri vacip olan kimse, eer misafir (yolcu) olur ve selm verdikten sonra ikmete t mukm) olmaya niyyet ederse, o kimsenin namaz mutlaka drt.rek'te dnm olur. Fakat, mm- A'zam (R.A.) ve mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre, o kimse eer sehiv iin secde ederse namaz drt rek'a-te dnm olur. Fakat, eer secde etmezse, namaz drt rek'ate dnm olmaz. Eer, o kimse selmdan sonra kahkaha ile glerse, mm Muhammed (R.A.)e gre, abdesti bozulur. mm- A'zam (R.A.) ile mm Eb Ysuf (R.A.) 'a gre ise, bu durumda abdesti bozulmaz. 94 ZELLE-I KAR (NAMAZ NDE KUR'N OKURKEN YANILMA) Kur'an'da Bulunmayan Bir Lafz Gibi Okumak Namaz iinde meydana gelen zelle ve hata hususunda asl ve kaide udur: Okunmu bulunan lafz gibi bir lafz, eer Kur'an- Kerm'de bulunmazsa ve bu lafzn mans da Kur'n lafznn mansndan uzak olursa ve o iafiz ile, Kur'n lafznn mans fahi bir deiiklikle deimi bulunursa, o kadar ki bu iki man arasnda bir mnsebet bile olmasa, bu durumda, namaz klan kimsenin namaz fsd olur. Mesel. hze'l-urb yerine hze'l-ubr okumak byledir ve namaz bozar. Okunan eyin benzeri Kur'n'da bulunmaz ve onun hi bir .mans olmazsa -ki bu durumda, o lafzn mansnn Kur'n'n mansna uzak olup olmadna da hkmedilemez bu durumda da namaz bozulur. Mesel: yevme tble's-serir yerine yevme tble's-seril eklinde okumak gibi... 95
93 94

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 367-368. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 368-370. 95 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 371.

Benzeri Kur'an'da Bulunan Fakat Manas Uygun Olmayan Okuyular Okunmu buunan lafz gibi bir lafz Kur'n'da bulunsa ve fakat, okunan lafzn mans, murad edilen lafzn mansndan uzak olursa; ancak murad olunan o lafzn mans, lafzn yeni ekilde okunmas ile fahi bir ekilde deimi olmazsa, o kimsenin namaz imm- A'zam ile mm Muhammed'e gre bozulur. htiyata uygun olan da budur. Baz meyih de: Umm belva olduu iin, o kimsenin namaz bozulmaz demilerdir, imm Eb Ysuf'un kavli de byledir. Eer okunmu buli'nan lafzn benzeri Kur'n'da bulunmaz ve fakat bu lafzla, Kur'n lafznn mans deimi olmazsa, kavvmiyn yerine kayymiyn okumak gibi- bu durumda da yukardaki gibi yine ihtilaf vardr. mm Eb Ysuf'a gre, o kimsenin namaz fsid olur. mm- A'zam ile mm Muharnmed'e gre ise, o kimsenin namaz fsid olmaz. Buna gre, mannn fazla bir ekilde deimi olmamas halinde, namazn bozulmamas iin mu'teber olan, mm Eb Ysuf'a gre, Kur'n'da o lafzn mislinin bulunmasdr; mm- A'zam ve mm Muhammed'e gre ise, bu iki lafzn man bakmndan uygunluklardr. Mutekaddimin imamlarnn bu husustaki kaideleri, zikretmi olduumuz bu kaidelerdir. Muhammed bin Muktil, Muhammed bin Selm, smii bin Zhid, Eb Bekir bin Sadi'-Belh, Hindvn, bni'lFad ve Halvn gibi mteahhirn limleri ise u kaide zerinde ittifak etmilerdir: Kriin (Kur'n okuyan kimsenin) hatas i'rabda (kelimelerin sonlarndaki harflerin nasl harekelenip nasl okunaca hususunda) olursa, namaz asla fsid olmaz. Hatta, eer hata ile okuduu 'rabn doru olduuna- i'fkad etmek kfr bile olsa, yine namazn fsid olmayacan Kdhn tasrh etmitir. nk insanlarn ekserisinin i'rab ekillerini birbirinden ayramadklarndan dolay bu husustaki hat afvedilmitir. Bu hususta mteahhirn'in kavli daha genitir ve fakat mtekaddimnin kelm ihtiyata daha uygundur. nk, namaz klan kimse, -doruluuna- inanlmas kfr olan okuyu eklini kasden yapm olsa, bu durumda onun kfir olmas tahakkuk etmi olurdu. Kfr olan ey ise kraat olmaz. bn-i Hmm'n dediine gre, o kimse kfirlerle konumu olacandan namaz fsid olur. nk, namaz klan kimse, namaz esnasnda insanlarn .szlerinden, kfr olmayan bile sylese namaz bozulur; nerde kald ki kfr olan konumakla namaz bozulmaya Zelle-i kr (namazda Kur'n okuyan kimselerin hats) meselelerinden, mtekaddimn veya mteahhirn imamlarndan nakledilmi bulunmayan mes'eieler, onlarn zikretmi olduklar baz mes'elelere kys edilemezler. Ancak, lgat ilminde, arapa limlerinde, me.vde ve bunlar gibi tefsr ilminin muhta olduu eylerde tam bir ilimle kys olunur; t ki, bu konularda kmil bir ilim sahibi olan kimse, mtekaddiran'in kavli zere, hangi eye inanmann kfr olduunu, -okuma esnasnda yaplan- hangi deiikliin fahi olup, hangisinin fahi olmadn, hangi lafzn mansnn uzak olduunu veya uzak olmadn bilsin. Ayrca rnteahhirnin kavline gre, harflerin mahrelerini bilip, mahre bakmndan birbirine yakn olan harflerle yakn olmayan harfleri temyiz edebilsin. 96 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak Kr (namazda Kur'n okuyan kimse), bir harf yerine dier bir harfi -bedel olarak- okursa, bu durumda kaide udur: Eer o iki harf arasnda mahre yaknl bulunursa mesel: (kaf) ile (kf) gibi... Veya o harflerin ikisi de, bir mahrecden kmakta ise, mesel: u-(sn) ile Bu durumlarda o kimsenin namaz fas i olmaz. Bu hususta Muhyt'ta lzumlu bir kayt daha zikredilmitir ki, bu kayt da udur: O iki harften herhangi birinin dierine tebdil edilmesinin caiz olmas da mu'teberdir. Mesel: (cim), (!n) ve (ye). Bu harf ayn mahrecden iken bunlardan birinin dierinin yerine tebdi edilmesi (bedel olarak o harfin yerine okunmas) caiz olmadndan, namaz klan kimsenin, onlardan birini dierinin yerine bedel olarak okumas, namazs bozar. Bir kri, 3 (zel) yerine, (z) yi okusa, mesel: (telezz'l-a'yn) yerine, (telazzu'l-a'yn) okumas gibi... (mimm zeree) yerine (mimm zaree) okumas gibi. Veyhud.dad) yerine (z) okumas veya bunun tersini yaparak (z) yerine (dad) okumas, me'sel: (madb) yeriret (mazb) ve Jife (zafer) yerine (dafer) okumas gibi... Bu durumlarda, o kimsenin namaz fsid olur (bozulur). mamlarn byklerinin kavilleri de bu ekildedir. nk bu deiiklikle, bir harfe bedel olarak baka bir harfin okunmu bulunduu lafzlarn, bazlarnda deiiklik fahi olmakta ve bazlarnda da -bu deiiklikten dolay- hi bir man bulunmamak tr. (z) le, i (zel), ikisi bir mahrecden olmaianna ramen, (z) (zel)'e bedel olarak okunmas caiz deildir. Bu mes'eSede, Muhammed ibn Seieme'den namazn.fsid olmayaca rivayet olunmutur. Zira, acemler (arab olmayanlar) bu harflerin birbirinden ayrd edemiyeceklerinden, bu gibi deiikliklerin olacandan ok sk
96

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 371-372.

meydana gelmesinden dolay, afvolunacana zhib olmutur. Kd mm ehd Muhsin: Birbirine bedel olarak bu harflerin okunmas hususunda -kendisine sul sorulanmftinin, cevb olarak yle demesi en gzel olandr: Bir harfi dierine bedef olarak okuma, okuyan kimsenin lisnnda cereyan ederse ve o kr, bu harflerden bazsn dier bazsndan ayrd edemezse ve o kelimeyi lyk olduu vehile ed ettiini zannetmekte ise, o kimsenin namaz fsid olmaz (bozulmaz), Bu mes'elede, Kd Muhsin'in zikretmi olduu kavile benzer kaviller, Muhammed bin Muktil'den ve eyh'lislm sm! ez-Zhid'den de rivayet edilmitir. Fetvyi Hcce'de: Bu ibdl'in meydana geldii namazn fkihler hakknda iadesiyle ve avam hakknda da caiz olmu olmas ile fetva verilir. denilmi olmasnn mans, eyh Muhsin'in sznn mans gibidir. . Zehyre'de zikrolunan da yukardaki kavi! gibidir, Zehiyre'de yle denilmitir: Herhangi bir harf arasnda, mahre beraberlii ve mahre yaknl olmasa ve fakat bu iki harften birini dieri yerine okumakta umm-i belv bulunsa, mesel: tedll) yerine (dad) yerine 3 (zel) (f tezll) okumak gibi... Ve, i (zei) yerine (ze) veya tdad) yerine (zt) okumak gibi... Baz meyihe gre bu durumlarda, o kimsenin namaz fsid ofmaz. i (zel),(ze) ve (dad) harflerinin ibdlt (birbirinin yerine okunmas) hakknda Kdlhn'n zikretmi olduu mes'eleierin -alnp- bu kitabta da zikredilmesi mnasib grld. Namaz klan kimse eer, d ad) verine. (z) ile (ve'i-a' diyti Zabhan) diye okursa namaz fsid olur. (liyeyza bihm'l-kffr) kavli erifinde, (zt) yerine (dad) eydaiveya i (zel) ile(iiyeyze) eklinde okursa namaz fsid olmaz. (haDr) kavlinde, (Dad) yerine i (dl) ile (hadr) eklinde veya (Dad) yerine J (zel) ile (hazr) eklinde okursa namaz fsid olur. (ayri'l-madbi)'de,(Dad) ye'rine (Z) (ayri'l-maZbi) eklinde veya (Dad) yerin (zel) le (ayri'l-mazbi) eklinde okusa namaz fsid oiur. v" (ve le'DDllh) (z) ile julSfj (ve leZZlin) eklinde veya ; (dal) (ve leddlln) eklinde okursa namaz sid olmaz. Fakat i (zel) ile jJlSfj (ve lezzlfn) eklinde okursa namaz fsid olur. (Tal'uhhedmn)'de (Dad) yerine i (Taruh-hezmn) eklinde veya (Z) ile (Taf'uh heZiymn) eklinde okursa namazt fsid olur. bi-Zallmin lil'abld) de Ji (Z) yerine (zel) ile (bi-zellmin lil-'abld) eklinde okusa namaz fsid olur. (mt bi-ayZkm)'de (Z) yerinefDad) mt bi-ayDkm) eklinde okusa namaz fsid olmaz." kii lL(feZZan alyZa'!-Kalb)'de iki (z)'nn her birinin yerine (feddan alDa'l-Kalb) eklinde okusa na maz fsid olur. (ve cekm'n-nezr)'de, (zel) yerine (Z)ile cekm'n-naZyr) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (ve hve mekZmn)'de^(Dad) ilelaki hve mekD-mn) eklinde veya i (dl) (ve hve mekdmn) eklinde okusa, namazt fsid olur. (nDretn il rabbih nZretn)'de, birinci kelimede yerine (Z) ile, son kelimede de Ji (Z) yerine (Dad) ile (nzretn ia rabbih nDratn) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (feterD)'da, (Dad) yerine u (Z) ile (feterZ) eklinde okusa, namaz fsid oiur. (zlliiet KuTih tezllen)'de i (zel)yerine (Dad) ile Sulau (Dullilot KuTfih teDllen) eklinde okusa, namaz fsid olur. Fakat eer i (zel) yerine (Z) ile clfe (ZuliIet kuTfih teZllen) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (fe-Zallet a'nkuhm)'de (Z) yerine (Dad(fe-Dallet a'nakuhm) eklinde veya (Z) yerine ; (zel) ile (e-zeiiet a'nakuhm) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. . (ve zellelnh lehm)'de, i (zel) yerine (Dad) ''e (ve Dallelnh lehm) eklinde okusa, namaz fsid olur. Fakat, eer (Zel) yerine (ve Zallelnh lehm) seklinde okusa, namaz fsid olmaz. (flteDllin)'de (Dad)yerine tezilih) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. Fakat, eer (Dad) yerine ile okusa, namaz fsid olur. (n. yettebi'ne ille'Z-Zanne ve inne'Z-ZanneJ'de .fi (Z) yerine (' yettebi'ne ille'DDanne ve inne'D-Danne) eklinde okusa, namaz fsid olur. (ez' bihl)'de, (zel)" yerine (Dad)iie (eD bihl) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (men yDlili'ilah)'det (Dad) yerine (Z) ile eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (feraDe'aleyke'l-Kur'ne)'de, (Dad) yerine (feraZa aleyke'l-kur'ne) eklinde okusa, namazt fsid (zel) ile (fi teZHlin) eklinde (Z) ile olur. (zel) ile fsid olur. '(Dad) ile olur. (le ceml'un hzirn)'da. (zel) yerine (Dad) ile (le cemVun hDrn) eklinde okusa, namaz fsid olmaz. (eiz Dale!n)'da (Dad) yerine (Z) ile, Ui (eiz Zaleln) eklinde okusa; namaz fsid olmaz. (feraDe fhinne'l-haccej'de, (Dad) yerineflhinne'l-hacce) eklinde (Dad) yerine (feraze flhinneM-hacce) eklinde okusa, namaz (ve zer Zhire'l-ismi)'de (zel) yerine (Z) ile Zar Zhire'1-ismi) eklinde veya (zel) yerine (ve Dar Zhire'1-ismi) eklinde okusa, namaz fsid fyece'allillahi mimmzeree)'de (zel) yerine (Dad) (ve ce'ai ahi mimm Daree) eklinde veya (zel) yerine (ve ce'al lillahi mimm Zaree) eklinde okusa, namaz fsid olur. (ve telezz'l a'yun)'de '(ze0 yerine (ve teleDD'i-a'yn) eklinde veya (zei) yerine (Z) (ve teleZZ'l-a'yn) eklinde okusa, namaz fsid olur97 Kelimeyi Blmek Namaz klan kimsenin bir kelimeyi okurken baz harflerini syledikten sonra nefesini kesmesi hakkndaki hkme gelince: Mesei: (el-hamd lillah) demek istese de, (e) deyince nefesi kesse veya bu durumda okuyaca eyin kalan
97

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 373-376.

ksmn unutsa, sonra da hatrlayarak (hamd lillah) dese veyahud da hatrlayama-yp, kalan ksmn terk ederek, dier bir kelimeyi okumaya gese, eyh'l-slm ems'l-eimmeti'l-Halvm bu gibi durumlarda namaz fsid olur eklinde fetva vermitir. Fakat, meyihin ekserisi: Nefesin kesilmesi ve unutmak umm-i belv Ddu iin, bu durumda namaz fsid oimaz demilerdir. Bu sebeblerin muktezsi zere, eer namaz klan kimse, zikredilen bu jeyleri, kasden yapmsa, onun namaznn fsid olduunu sylemek daha jygundur. Baz meyih de, bu hususu tafsilat ile ele alarak: O kelimeye baklr; eer o kelimenin tamamn zikretmek namaz ifsd ederse, bir ksmn zikretmi olmak da namaz ifsd eder (bozar). Aksi takdirde bu durumda namaz bozulmu olmaz. Kdihn bu kavil iin: Sahih olan budur demitir. Ayrca Kdihn: Namaz kian kimse, eer (Hatt meTla'i'!-fecr)'i okumay murad eder ve (el-fec) deyince nefesi kesilir ve bu durumda rk' ederse, o kimsenin namaz fsid olmaz demitir. Meyihin bazs da: Bu hususta isim iie fiil arasnda fark var, bu durumda, bir simde nefesin -okumannkesilmesi vuku' bulmusa, namaz fsid olmaz. Fakat, bu hal bir fiilde meydana gelmise, namaz bozulmu olur. Mesel: (yekrn) demeyi murad etse ve (ye...) deyip, bu kelimenin kalan ksmn terk etse; o kimsenin namaz fsid olur. nk isimde bulunan (lam) ziddir. (kelimenin aslndan deildir, faz-ladfr). Bundan dolay (elhamd)'in (el)'ini okuyup, kalan ksmn erkeden kimse, bir kelimeyi kesmi olacandan, o kimsenin namaz fsid olmaz. demilerdir. Bu kavlin doru olmas ve kendisi ile amel edilmesi iin namaz ktan kimsenin, bu isimde de yalnz (elif-lm)' kesmi, yni sadece, harf-i ta'ri olan bu (elif-lm', bana gelmi olduu isimden ayrm olmas gerekir. Fakat, (elif-lm)'e baka bir harf daha ilve ederse, mesei: (el-fecr) kelimesinden gl (el-fec) kadarn veya (elhamd) kelimesinden (el-h) kadarn okuduu, zaman bu ark doru olmaz. Bu mes'elede meyihin bazanda: Eer zikredilen bu bir ksm okunan kelimelerin bir mans bulunur ve bu man ile Kur'n'n mans fahi bir deiiklikle deimi, olfnazsa, o kelime ile namaz fsid oimaz. Fakat, eer o kelimenin sahih bir mans olmaz; bilakis Kur'n'n mansn fahi bir deiiklikle deitirirse, o kelime ie namaz fsid olur. demilerdir. Bu mes'elede evl' olan, nefesin kesilmesinde ve unutmada ummun kavli ile ame! etmektir. Bunun kasden yaplmas hlinde ise, Kdlhn'n sahih,grd kaville ve tafsiltn verdiimiz dier kavillerle amel olunur. 98 Durulmamas-Gereken Yerde Durmak Durulmamas gereken yerde durmak, balanmamas gereken yerden balam olmak namazn fsid olmasn gerektirmez. Byle yapmak, alimlerin ekserisine gre, nefesin kesilmesi ve unutmak sebebi ile umm-i belv olup, avam ve acem (arap .olmayandn many bilmemelerinden dolay, bu hususta temyiz (nerede durup, nerede balyacan bilip ayrt etmek) mmkn deildir. Baz limlere gre, durulmas gereken yerden baka bir yerde durmakla veya balanmas gereken yerden baka bir yerden balamakla, man fahi bir ekilde deiirse namaz fsid olur. . Mesel: Namaz klan kimse (I ilahe) deyip dursa, daha sonra da (ill h) diye balam olsa, (velekadve'ssayne'liezlne'l-kitbemin kablikm) deyip dursa, daha sonra da' ve iyykm eni'ttekullah)' okuyarak balasa, Veya, (yhrocne'r-resl) deyip dursa ve sonrada iyykm en t'min billahi rabbve rabbekm) diye balam olsa, Veya, (ve kleti'l-yehd) diye dursa ve sonra (Uzeyri nbnullh) diye balam olsa, Veya, diye dursa ve sonra (yeduiiahi mal-ietm) diye balam olsa, Veya, kefere'llezne kl) dye dursa ve sonra (inne'l!he hve'l-mesh'h meryem) diye balasa, Veya. (inne'llahe slis selsetin) diye balam olsa; Zikretmi olduumuz bu yerlerde veya bunlara benziyen dier yerlerde durmu ve balam olsa, sahih olsn kavle gre, bunlarn hi biri ile namaz fsid olmaz. nk bunlarda umum belv vardr. 99 Bir Harfi Baka Bir Kelimeye Bititirmek Namaz klan kimse, eer bir kelimenin sonundaki hari dier kelimenin bana bititirse, mesel: Veya. zikrettiimiz bu misallerde ve bunlara benzer bir ekilde, baka yerlerde bir kelimenin son harfini, dier
98 99

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 376-377. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 377-378.

kelimenin ba harfine bititirmi olan kimsenin namaz, alimlerin ekserisinin kavillerine gre fsid olmaz. Hatta Kdhn: Namaz klan kimse, zikredilen bu eyleri kasden yapm oisa bile, yine namaz fsid olmaz. demitir. Tehzb erkinde de: Sahih olan kavil budur. denilmitir. nk, bir kelimeyi dier bir kelimeye vaslederken (okuma esnasnda bir kelimeden dier kelimeye geerken) birinci kelimenin sonu ikinci kelimenin bana, zarur olarak bitiir. 100 yyke Kelimesinde Durmak Fetvyi Hucce'de: Namaz klan bir kimse, Ftih sresinden (iyyke na'bd ve iyyke neste'yn) yetini okurken (iyyke) zerine durup sonradan (na'bd) demesi uygun deildir. Belki, evl ve esahh oian: (iyyke na'bd ve iyyke neste'yn} yetini vasi ; (durmadan) okumaktr. denilmitir. Baz eyhlerin kavillerine qre. {yyke) zerinde duran ve sonra (na'bd) y okuyan bu kimsenin namaz fasid olur. Ancak zahir olan, bu durumda namazn fsid olacana hkmedenin murad udur: Eer o kimse (iyy) veya benzeri zerine skt ederse namaz fsid oiur, demektir. Aksi takdirde, bu durumda namazn bozulacan vehmetmek lime deil gafile be uygun olmaz. Baz meayih, bu hususun tafsilatna inerek: Eer anlatld ekilde kraat eden kimse, Kur'n'n keyfiyyetini bilir ve fakat onun lisnnda bu -anlatlan ekildeki- kraat cereyan ederse, mesela: (iyyke na'b d) krtinde (kaf)'n birinci kelimeden olup, ikinci kelimeden olmadn bilirse, o kimsenin namaz fsid olmaz. Fakat, onun itikadnda Kur'n- Kerm, okuduu gibi olursa (yani okuduu gibi olduuna inanrsa), mesel: (kef)'in ikinci kelimeden olduuna inanr ve bu itikatla okursa, o kimsenin namaz fsid olur. Zira, o kimsenin irdesine baklrsa, -inancna tibar edilirse- onun okuduu Kur'n- Kerm'den (yani onun bir paras olarak) saylmaz. demilerdir. Bu hususta sahih olan, alimlerin ekseriyetinin kavlidir. 101 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak (ha) yerine (he) ile Mltakat'da: namaz klan kimse, eer (el-hemd illahi) eklinde okursa, . Veya (kaf) yerine (kef) ile "(kl hvelih ehad) eklinde okursa, Bu kimsenin, -okuduu- bu ekillerden baka, doru bir ekilde okumaya gc yetmezse, kld namaz caizdir, fsid olmaz. Keza, bu kimse (el-Hamd lillhi) eklinde okusa, yine namaz fsid olmaz. Namaz klan kimse, eer; (zel) yenne(dai) ile, (kul ez) y, (Kuied) eklinde okusa. Veya (fe se sabhu'l-jnnzerne) lafznda (en-munzerne)yi (zei)i esreli okuyarak (el-mnzirine) eklinde okusa, Bu kimsenin namaz fsid olmaz. nk, (ed), (erc'u) mansndadr. (be) ise (if) mansna gelmekte olduundan, bu szn (erc'u i!grabbil-felak)(felak'fn Rab-bine dnerim), demek olur. (fese sabhu'l-mnzirne) eklinde okunmas hlinde de, bu kelmn mans: Resullerin, sabahla beraber, kendilerini yalanlayan kavmin zerine dahil olmalar... demek olur. Keza, namaz klan kimse, eer s (dal) ile (yedne biric-lin) eklinde okusa. Veya, (fenzur keyfe kne kbet'mnzerine)yi (zel)'i esreli okuyarak fenzur keyfe kne kbet'l -mnzirn) eklinde kraat etse, bu durumda: Peygamberlere, kafirlere kar yardm grmelerine bak... demek olur ki, yine o kimsenin namaz fsid olmaz. 102 Dilinde Rekaket Olan Kimse Else: Diiinde rekket, kekemelik, tutukluk bulunan kimse), (Rab) yerine (Lam) ile LJ (leb).dese, bu kimsenin namaz fsid olmaz. ye dntren veyahutta, mutlak olarak bir harfi dier bir harfe dntren kimsedir. Else diiinde rekket bulunan) .kimse hakkndaki hkmde muhtar oian udur: Byle bir rekketi'bulunan kimsenin, dilini dzeltmesi iin Him gayret sarfetmesi vcibtir. Bu hususta gayret sarfetmeyi terk ederse ma'zur olmaz {zrl saylmaz). Fakat btn,gayretini sarfetmesine ramen, dilini dzeitemezse ve o kimse, telaffuz edemedii harfin bulunmad bir yet de bulunmazsa, kendi hakknda klm olduu namaz caiz olur. Fakat,dilinde byle rekket bulunan bu- kimsenin bakalarna imm olmas caiz olmaz. nk, bu kimse, syliyemedii harfi syliyebilen kimse-karsnda mml mesabesindedir.
100 101

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 378. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 378-379. 102 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 379-380.

Bu kimsenin, kendisinin telaffuz edemedii harfi telaffuz edebifen bir kimseye iktidas (ona uyarak namaz klmas) mmkn olursa, tek bana namaz klmas caiz olmaz. Bu kimse, iinde telaffuz edemedii harfin bulunmad bir yet bulursa, namazda o yeti okumas gerekir. Byle bir durumda, bulduu bu yeti okumayp, bilakis telaffuz etmekten ciz olduu.yeti okursa, o kimsenin namaz caiz olmaz. . nk, telaffuzdan ciz olduu harf ile kld namazn caiz olmas zaruretten dolaydr. Tam okuyabilecei yet bulununca bu zaruret ortadan kalkm olur. Zaruret ortadan kalkm olunca da, telaffuz edemedii harflerin bulunduu yeti okumas iie namaz fsid olmu olur. Bu hkm else (dilinde rekket oian, kekeme kimse), ve yukarda zikredildii gibi- durum itibariyle ona benziyen kimseler hakkndaki kavillerin en sahihidir. 103 Harekeyi Deitirerek Okumak (ve izi'btel brhime Rabbh)kav[-i erifinde (mim)i tre ile ve (be)'yi de stnle okuyarak Hj (ve izi'btel brhlm Rabbeh) eklinde kra eden kimsenin, Veya, (el-H!ku'i - Bri'l - Msavvir) lafz-t erifinde, j (vav) stnl olarak okuyup "(el- Hliku'l - Bri'l -Msavver) eklinde telaffuz eden kimsenin, Veya, (ve hve yT'm ve l yT'am) lafznda (ayn) birincide stnl, ikincide de esreji olarak (ve hve yT'amu ve la yT'm) eklinde kraat eden Kimsenin namaznn fsid olmayaca mm- A'zam'dan rivayet edilmitir. . Bu durumda namazn fasid olmamas .' (ibtel) murad mansna olacandan ve (hve) zamiri ile de Allah (C.C.)'dan bakas kasdedilmesi ve (musavver) kelimesi de (bri)nin mef'ul olmas artna balanmtr. Fakat bu tevcih, (musavver) lafznn merfu olmamas (sonunun treli okunmamas) artna baldr. Bu kelime eer (vav) in stn ve sonunun merfu1 klnmas te {musavver linde okunursa namaz ifsd eder )bozar). (msavver) 104 Bir Harf Ekleyerek Okumak Namazda Kur'n okumakta olan kimse, eer bir harf ziyde ederse ve bu bir harfi eklemesi ile man deimi olmazsa, bu kimsenin namaz ittifakla fsid olmaz. Mesel: (ve'mr bi'l-marfi ve'nhe ani'l-mnkeri) lafzn YheVdfin sonra bir (elif) ziyde ederek (ve'mr bi'l-marfi ve'n'n anil-mnkeri) eklinde okusa, (ve men ya'siahe ve resinhu ve yeteadde huddeh ydhlh naran) iafz erifini, bir cemi' (oul) e (mim)i ekliyerek (ve men ya'sllahe ve resleh ve yeteadde huddeh ydhl -hum nren) eklinde okusa namaz fsid olmaz. bir harf eklemekle man deiirse, o ekilde okuyan kimsenin namaz fsid olur. Mesel: (ve'l-Kur'ni'l-hakm. inneke lemine'l-mrselin) yet-i kermelirinin arasna bir (vav) ilve ederek, (veM-Kur'ni'1-hakmi ve nneke lemineM-murseln) eklinde okursa Keza, Mtinne sa'yekm leett) yet-i kerimesinin bana. (vav) ekliyerek (ve inne sa'yekm ieetta) eklinde Ve bunlara benzeyen dier yerlerde, bu yetlerde olduu gibi, kasem'i, (yeminin) cevbn, kasem gibi, onun yerine- okumakla, byle yapann namaznn fsid olacana zhib olmulardr. Fakat, buradaki deiiklik fahi bir deiik olmadndan, namazn fsid olmamas daha uygundur. 105 Bir Harf Noksanlatrarak Okumak Namaz klan kimse, eer Kur'n- Kermin lafzndan bir harf noksanlat-rrsa (yni bir harf eksik okursa) ve bu harf kelimenin aslndan olurda, noksan okunmas sebebi ile kelime bozulur ve mans deiirse, mm- A'zam ile mm Muhemmed'e gre bu kimsenin namaz fsid olur. Mesel: Bu kimsenin namaz -zikredildii gibi- mm- A'zam ile mm Muham-med'e gre fsid olur. Keza, noksan okunan harf kelimenin.aslndan olmasa ve faka bu harfin noksan okunmas, okuyan kimseyi inanlmas kfr olan bir eye gtrse, bu harfin noksan okunmas ile yine namaz fsid olur. Mesel: (ve m halaka'z-zekere ve'i-ns) yet-i kermesindeki ilk (vav)' noksan okursa, mm- A'zam ve mm Muhammed'e gre yine o kimsenin namaz fsid olur. Fakat, harfi noksaniatrmak eer ksaltma eklinde olursa, mesel: (y mlik)'de (kef)i ksaltmak maksad ile kaldrlm olur da, bu kelimeyi (y mli) eklinde okursa, bu kimsenin namaz ittifakla fsid olmaz. Keza,bu harf, kelimenin aslndan olmazsa, mesel: iilpt (el-vkj'ab) kelimesini (he)siz (el-vk'a) eklinde okursa, Veya, okunmayan bu harf kelimenin aslndan olur ve fakat onun noksan-fatrmas ile o kelimenin mans
103 104

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 380. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 381. 105 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 381-382.

deimezse, mesel: (ts'f cedd rabben) kavlini, (te'fe oedd rsbben) eklnde, (el) kelimesinin sonundaki (ye) eklinde yazlan (elif)'i noksan (da!) siz olarak (lekn) eklinde ('alna) eklinde F'nin Zellet'l-Krl. latrarak okursa, yine o kimsenin namaz fsid olmaz. . eyh Hsmeddin Eb] Sa'tydi'bni Es'ad en-Nese isimli kitabnda: Namaz klan kimse, eer (Allahs'samede (sad) yerine (sin) ile kraat ederek, bu-kelimeyi i (Aah's-semed) eklinde okursa, onun namaz fsid olmaz. denilmitir. eyh mm Necmeddin Eb Hafs mer en-Nesef'nin ihtiyar da budur. Bu durumda namazn fsid olmayaca hakkndaki hkm, daha nce zikredilmi olan baz mteahhrn alimlerinin ihtiyar etmi olduklar kavillere dayanmaktadr. Keza. bu hkm mtekaddim limlerin kavillerine de dayanmaktadr. nk. (Allah's-semed) okunmas hlinde de, (es-semed) kelimesinin mans, ycelik ve byklk demek olduuna gre bu man sahihdir ve byle okunmakla namaz bozulmu olmaz. 106 Sad le Sin Harflerini Birbirleri Yerine Okumak Muhakkak ki,(sad), (sin) ve (ze)'nin de bir mahrecdendir. ok saman olur ki, bunlarn biri dierlerinin yerine bedel olarak- okunur. BuradKdlhn'n.mtekaddimin'in kavli zere bina edip zikretmi olduu hususu syliyem: . Namaz klan kimse eer (iz ce nasrullahi) lafzn (sin) (izt ce-nesrullahi) eklinde okursa, Veya.(ve ye'ka ve nesran)'daki (srn)i (sad) ile kraat ederek (veye'ukavenasran) eklinde okursa, 0 kimsenin namaz fasid oimaz. ems'l-eimme Serahsi'yegre (es-samed) kelimesini (sin) le (es-semed) eklinde okursa, namaz fsid olmaz (sad) iie (eSayr) (esiyr) kelimesini, eklinde okursa, namaz bozulmaz. (hsien ve nve hasr)i. (sad) ile, (hsen ve nve hasyr) eklinde okusa, namaz bozulmaz. f'uaiiSr (1e'nflme) (sad) yerine (sin) ile, (le'nfisme) eklinde okusa namaz fsid olur.(fehel 'aseytm), (sin) yerine (fehel 'asaytm) eklinde okursa namaz fsid olmaz. Keza, (fein 'asavke) (sad) yerine u (fein 'asevke) eklinde okusa, namaz bozulmaz. (l-niniyne hasymen) lafzn(sad) yerine (sin) ile HiniynehasImen) eklinde okusa namaz fsid olur. sad) ile (sin) ile (sadednkm), u (sad) yerine (sedednkm) eklinde okusa namaz fsid olur. (tesTalne) yi, (sad) yerine (tes Talnfi^ eklinde okumakla namaz fsid oimaz. (bi semenin bahsin)i, (sin) yerine (sin) ile, 107 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak Namaz klan kimsenin (hatt) lafznn (ha)sn (ayn)la deitirerek ('atta) eklinde okusa namaz fsid olmaz. nk bu kelimenin ('atta) eklinde okunmas hlinde de bu bir lgattir. semi'allah limen hamideh) yerine (nun)u (lam) ile deitirerek semi'ailah limel hamideh) demekle, bu iki harfin mahreleri birbirine yakn olduu iin namazn fasid olmayaca umulur. Bu hususda zahir olan, bu hkmn else (dilinde rekket olan) hakkndaki hkm oiduu gibidir. (yed'ul-yetm) lafzn a (dal)' sakin klarak yed'u'l-yetm) eklinde veya (ayn)'n eddesini terk ederek (yed'u-!-yetm) eklinde okumakla namaz fsid olmaz, denilmitir. Fakat, burada da dikkat etmek gerekir. Bu durumda Kdhn, a (dal)'n sakin (harekesiz) okunmas hlinde, namazn fsid olacana hkmetmitir. edde'nin terk edilmesinde man deimi olmayacandan, namazn fsid olmayacana hkmetmitir. 108 Bir Lafz, Baka Bir Lafz Yerine Okumak Namaz klan kimse, eer (innellezne men ve 'amil's-slihti) lafzn okuduktan sonra, tam bir durula durmu olsa ve daha sonra da (iike eshb'i-' cehim) dese veya!(!ikehm err'l-beriyyeh) dese ki bura . da, dorus i!'(like eshb'l-cenneh) demektir.ve sonra da (ve'llezne kefer ve kezzeb bi ytin) diyerek dursa lke eshb'!-cenneti:hmfiha hlidn)deyip, Allahu Telanri bu iki. frkadan (cennet ehli ve cehennem ehli olan frkalardan) birine ait oian hkmn onun zdd oian hkmle deitirmek ve bunlarn birini dierine bedel klmakla veya zikredilen bu yetlerin benzerini okumakla namaz fsid olmaz. nk, yukarki iki misalde de sylediimiz ekilde durduktan sonra, okunursa, ikinci ksmlar, kelmn balangc oiur ve nceki ksmlarla birlemez. Bu durumda da, bu frkalardan birinin hkm, zdd ile deitirilmi olmaz. Fakat, namazda bu gibi yetleri okuyan kimse vakfetmez (durmaz) ve bilakis vaslederse (geerek okursa), meyihin mmesi: Hak Tei'nm haberine muhalif bir eyle ha.er vermi olduu iin o kimsenin namaz fsid
106 107

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 382-383. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 383-385. 108 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 385.

olur. demilerdir. Hatta, eer kraat ettii gibi itikd ederse, (okuduunun manca da doru olduuna inanrsa) kfir olur. Abdullah bin el-Mbrek, Eb Hafsel-Keblr ei-Buhr, Muhammed bin Mktil ve Mervezller'den bir cematin: Bu ekilde okuyan kimsenin namaz fsid olmaz. nk, bu durumda dilin gemesi zarureti vardr. dedikleri rivayet olunmutur. Keza, Eb Mansur Mturid] de byle fetva vermitir. Fakat, in: nceki kavil esahtr. demitir. 109 Harekeyi Deitirerek Okumak (enne'llheberin mine'-mriklnevereslh) lafznda resul kelimesinin (iam)n esrei okumak, mteahhirine. gre namaz ifsd etmez. Fakat, Kdihan, mtekaddimn'e gre -bunun namaz ifsad edeceini zikretmitir. nk esreli okunduu halde, manan?n doru ofduuna -i'tikd etmek kfr olur. Lkin. Keafta (Lam) harfinin esreli okunmas ile (reslih) eklinde de kraat vardr. Bu durumda kelimesindeki esreli'okunma hii, kasem veya civar iin olabilir. denilmi Buna qre byle okunmakla namazn fsid olmas, esreli okunmann (mrikn)'e affedilmesine baldr. Namaz klan kimse (inn knn mnziriyne) lafznda : (zel)'i stnl okusa yani (nn knn mnzerin) dese, mtekaddirmn'in.kavli zere namaz fsid olur. (ve enle hayr'l- mnzilln) lafzn (ze)yi stnl klarak, (ve ente hayr'l-mnzeln) eklinde okusa namaz mtekaddimin'e gre fsid oiur. Mteahhirine gre fsid olmaz. . Veya (nahn halakn) kelimesini (kaf)'n stnl okunmas ile (nahn halakan) eklinde okusa yine bu kimsenin namaz mtekaddimin'e gre fsid olur. mteahhirine gre fasd olmaz. Keza (vekaddern) lafzn (re)nin stn okunmas le (ve kadderen) eklinde okusa, mtekaddimin'e gr namaz fasid olur; mteahhinn:e gre fsid olmaz. . .Keza, (ve ce'ain) lafzn (lam)'n stn okunmas (ve ce'alen) eklinde okusa, namaz mtekaddimin'e gre fasid olur, mteahhirln'e gre fasid olmaz. (ve enzelh)'nn ve (enzeen) eklinde okunmas.halinde hkm byledir. Veya (ve men yafir'z-znbe illalh) veya (ve m ye'lem te'vileh illallah) lafzlarnda 586 (he)leri stnl olarak okursa yine mtekaddirn'un kavline gre namaz fasid olur; mteahhirn'in kavline qre ise namaz fasid olmaz. Veya, (ve l yeurrennekn billah'il-err) lafznn sonundaki trell-588 (re) yi erefi okursa, yine mtekaddimn'e gre o kimsenin namaz fasid olur; mteahhirln'e gre fasid olmaz. Feevyi Kdlhn'da: Namaz Klan kimse (Yed'l-Yetim) eer ; (dal)i sakin okuyarak, (yed'ul-yetim) eklinde okumu olsa, bu durumda manas, kasdediien manann aksi olduu iin, namaz fasid olur. denilmitir. Yine, Fetevyi Kdhn'da: Namaz klan kimse. Yedhu-lne) kelimesini (dal) yerine o getirerek (Yethulne) eklinde okusa namaz fasid olur. denilmitir. 110 Bir Kelime Yerine Bir Baka Kelimeyi Okumak (nnce'ain) yerine (nahn halakn fi e'nkhim ellen) dese; veya na'bd) lafznda eddeyi terk ederek (tyke na'bd) eklinde okusa, mteahhirn'e gre bu kimsenin namaz fasid olmaz. Bu hususun tafsilatn u iki faslda grelim: 111 Bir Kelime Yerine Baka Bir Kelimeyi Okumak: (onuda asl olan kaide: Baka bir keiime yerine okunmu bulunan kelimenin, esas keme ile mana ynnden .yaknl varsa ve bu kelimenin misli de Kur'n- Kerim'de mevcd ise, bu ekiide deiik kelime okumu buunan kimsenin namaz! fasid olmaz. Mesela: (e!-hakam) yerine (el-lm) veya (el-basyr) yerine (el-habr) kelimelerini okumak gibi.. Fakat, bu iki kelimenin manalar birbirleriyle yakn olmazsa, ancak, bir kelimenin yerine okunmu olan kelime Kur'an- Kerim'de bulunsa, bu durumda mam-i A'zam ile'fmm Muhmmed'e gre yine bu kimsenin namaz fasid olmaz. mam Eb Yusuf dan bu hususda namazn caiz olaca veya olmayaca eklinde iki rivayet vardr. Bu ikinci duruma misal (evvh) yerine Fakat, bu iki kelimenin manalar birbirlerine yakn oimasa, ancak, bir kelimenin yerine okunan dier kelime Kur'an- Kerimde bulunmakta osa. bu kimsenin namaz imam-i A?zam ve mam Muhammed'in kavillerine kyasla fasid olur. mam Eb Yusuf'un kavline gre ise fasid olmaz.
109 110

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 386. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 386-387. 111 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 387.

Misl: (Nusibet) yerine (stht) demek veya bunun aksini yapmak, yani (sthat) yerine (nsbet) demek gibi... Veya, (rfi.'at) yerine' (hlikat) demek veya bunun aksini yapmak gibi... Bu durumda eer, bir kelimenin yerine okunan kelimenin misli Kur'an- Kerimde yoksa ve fakat -bye okunup, bu okunuun ve bu durumdaki mana-ntn doruluuna inanmak kfr olan bir kelime deilse bile, o kimsenin namaz ittifakla fasid olur. demek veya bunun gibi baka deiiklikler yapmak gibi... Fakat, bir kelimenin yerine okunan kelimenin misli Kur'an- Kerimde bulunur, ancak -byle okunup, bu okunuun ve bu okunutaki manann doruluuna- inanmak kfr olan kelimelerden olursa, ve namaz klan kimse o kelimeyi durmadan okumusa, namaz yine meyihin umumuna gre fasid olur. Baz meyih de: mam Ebu Yusuf'un kavline kyas i!e onun namaz fasid otmaz demilerdir. Fakat sahih olan kavil: O kimsenin namaznn ittifaklaasi olduudur. 112 eddesiz Harfi eddeli, eddeli Harfi eddesiz Okumak: Bu durumda da asl olan kaide udur: eddeli bir harfi eddesiz okumkala (tahfif etmekle) eer mana deimi olmazsa, namaz fasid olmaz. Mesela: Namaz klan kimsenin (ve kuil taktlen) eklinde veya (veyes'elneKean's-sa'ati)yi(ve yes'elneke an sa'ati) eklinde (sin)i eddesiz okumas gibi.. Grld gibi burada ve kelimelerindeki edde terk edilmi olmaktadr. Keza (ydrikkm'l-mevt)yi ydrikrn'l-meyt) veya (ve rvedk ileyk)i (ve rdh leyk) okumakla da namaz fasid olmaz. Fakat eer tahfif ite {eddesiz okumakmaktan dolay) mana deiirse, meyihin umumuna gre, o kimsenin namaz fasid olur. Ebu Ali Nesef: Namazda eddeli okumay terk eden kimsenin namaz fasid olmaz. Ancak: (Rabbi'l-lemin)de eddeyi terk ederek (rabi't-lemn eklinde okumakla ve (iyyke na'bd)de eddeyi terk ederek (iyke na'bd eklinde okumakla, o kimsenin namaz fasid olur. demitir. Eb Ali1 nin bu kavlinden, yukardaki tafsilatn mtekaddimin'n kavli zere olduu anlalmtr. hiyata en uygun olanda mtekaddimin'i,. kavlidir. . eddeli olmayan eddeli okumann hkm de, yukarda zikredilen ihtilaflar ve bildirilen tafsilat zere- aksimin (yan eddeliyi eddesiz okumasnn) hkm gibidir. Namaz klan kimse (efe'ayn) lafzn, edde ile efe'ayyeyn eklinde okusa namaz fasid olmaz. (ihdina's-srta) lafzmda, (sad)n eddesini kaldrarak ve lm- ta'rifi ortaya kararak eklinde okusa, yine namaz fasid olmaz. nk bu durumda mana deiiklii olmamaktadr. (m veJe ake) lafzndaki eddeyi kaldrarak (ma' vede'ake) eklinde okumu olsa yine namaz fasid 113 Tenbih (Yanl Okuyutan Meydana Gelen Neseb Deiiklii) kelimenin yerine dier bir kelimeyi okumakla, neseb deiiklii ae olabilir. Byle bir deiiklikte namaz kian kimse, eer: ('s bin lukman) eklinde okusa namaz fasid olur. nk sa (a.s.)' bir babaya nisbet etmi olur. O'nun bir babasnn olduuna nanmak da kfrdr. fMus bin Meryem) okusa/namaz fasid olmaz. nk Musa {a.s.) nn annesinin adnn Meryem olmadna kafi bir deli! yoktur. Mus bin s) okusa, mam.Eb Yusuf'un kavline gre namaz fasid olmaz. Meayihin umumisi de buna gre amel etmilerdir. (Mus bin Lukman) okusa yine Ebu Yusuf'un kavline gre namaz fasid olmaz. (s bin Sre) okusa, namaz fasid olur. (Meryem binti Gylan) okusa, namaz yine fasid olur. Bu, Tenbih'de zikredilenlerin hepsi bundan nce bir kelimeyi dier bir kelime yerine okumak hakknda zikri geen as! kaideden tahric olunmutur, (kartlmtr.) 114 Bir Harf Yerine Baka Bir Harf Okumak (ll ma'dturirm) lafzn (dad) yerine (ze) i!e (ill rne'zTurirtm) eklinde okusa, dad yerine (ll me'zTurirtrn) eklinde okusa namaz fasid olur. Fakat eer bu lafz yerine (te) ile (ill.ma'dtrirtm) eklinde okusa, namaz fasid olmaz. Namaz klan kimse, eer (illmen hatfe'I-hatfete) lafzn, (Ti) iann yerine (te) koyarak.(ill men hatife'l-hafete) eklinde okusa, namaz fasid olur. nk ,-bu deiiklikle meydana gelmi olan yeni kelimenin "manas yoktur (Da!) harflerinin birini dierinin yerine, bedel olarak okumak- hakknda kdlhn'n zikretmi olduu baz
112 113

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 388-389. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 389-390. 114 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 390.

mes'eieleri, bu kitabda bildirelim: (et-tehiyyat) yerine (eT-Tahyyt) veya (dal) ile o Eb Ali Neseb'ye gre namaz fsid olmaz. (KunT) dan mtak.olan kelimeleri, oyi (kunt) dan mtak olan kelimenin yerine okusa veya bunun aksini yapsa namaz fasid olur. (Ve 'aneti'l-vcuh) yerine (ve anedi'l-vch) dese namaz fasid olur. (le entm eedd rahbetep) lafznn sonundaki (te) (Ts) ile deitirerek (le entm eedd rahbeTan) eklinde okusa, namaz fasid olmaz. (es-srat dese, namaz fsid olmaz, (beteren) dese, namaz fsid olmaz,dese, namaz fsid olmaz. (emtern aleyhim) 115 Zellet'l-Kari le lgili Bazi Mes'eleler Namaz klan kimse, bir kelimenin baz narfierini dier baz harflerine takdm ese, (yani, bir harfi kendisinden nceki harften evvel okusa) mesel: (ke'asfin) yerine (ke'afsn) veya (husrin) yerine (srhn) dese, bu durum eer many deitirirse, o kimsenin namaz fsid olur. Namaz klan kimse, bir yeti okurken, bu yetin iinden bir kelimeyi terk etse (okumasa), bu durumda man deimezse namaz fsid olmaz. Mesel: (ve m tedrlnefsn mzteksib) yetini okurken (z) yi terk etmek veya (ve leinni'ttebe'te ehvehm mimba'di.m cske mine'l-'imi)'yi okurken 782 (min) lafzn terketmek, veya (ve cez seyyie-tin seyyietn mislh)'y okurken ikinci (seyyiefyi terketmek gibi hallerde namaz klan bu kimsenin namaz fsid oimaz. Fakat, eer bir kelimenin terk edilmesi sebebi ile -yetin- mans deimi olursa, bu kimsenin namaz umma gre fsid olur. Mesel: terkelmek veya (ferniehmly'minn)'uokurken V (l) lafzn (ve iz kurie 'aleyhim'l-Kur'ne l yescdne)'yi okurken yine V (l) lafzn terk etmek gibi durumlarda, o kimsenin namaz fsid olur. Meyihin bazlar: Bu kimsenin namaz fsid olmaz demilerse deT esas olan kavil nceki kavildir. 116 Ayete Bir Kelime Ekliyerek Okumak. Namaz klan kimse, bir yeti okurken, ona bir kelime ziyade ederek (ekliyerek) okusa. Ekledii bu kelime Kur'n- Kerim'de bulunur ve bu kelimenin ilve edilmesi ile man deimezse, namaz fsid olmaz. Mesel: (l te'bdne illa'llahe ve bi'l-vlideyni ihsnen ve birren ve zi'-kurb) eklinde okuyup, yet-i kermeye (ve birren) kelimesini eklemekgibi (inne'llhe kne aren rahmen 'atmen) eklinde okuyup, yet-i kerimeye, fallmen) kelimesini eklemek gibi... Fakat, ekledii bu kelime Kur'n- Kerm'de bulunmas kelimenin eklenmesi ile yet-i kerimenin mans deiirse, . mesef: en, bu (Men mene billahi ve'l-yevmi'l-hri ve 'amile slihan ve kefere felehm ecrh.m) eklinde okuyarak ye-i kerimeye (ve kefere) kelimesini eklemek gibi. Veya, (ve emm men'bahle ve'sten ve mene ve kezzebe bi'1-hsn) eklinde okuyarak yet-i kermeye vij (ve mene) lafzn eklemek gibi... Ve i'tikd edenin kfir olaca eylerden -yukarda zikredilenlerin benzeri- olan bir ekilde kraat etmesi hlinde o kimsenin namaz fsid otur. .: Keza, ilve edilen kelime Kur'n- Kermde bulunmaz ve bu kelimenin ilve edilmesi ile man da bozulursa, yine namaz fsid olur. lve edilen kelime Kur'n- Kermde bulunmaz ve iakat bu kelimenin ilve edilmesi ile man bozulmazsa, bu kimsenin namazt fsid olmaz. Mesel: (min semerih iz esmere ve'stehsade) eklinde okuyarak (ve'sehsede) kelimesini eklemesi gibi.. Yahud (fhim fkihetn ve tffhun ve rumm-nn) eklinde okuyarak, (ve tffhun) kelimesini eklemi olmak. Burada zikredilenlerin hepsi Kdhn'n Fetvalarndan alnmtr.. 117 Namazda Mekruh Olan Ve Mekrul Olmayan Kraatler Namaz klan kimsenin, namaz esnasnda Kur'n- Kermi toplanp "bir araya-getirilmi olduu ekilde kraat etmesinde yni, bandan tertib zre balayp, her kld namazda bir miktarn okuyarak, arada okumad yet ve sreler brakmadan- hatmesinde ve sonra yeniden Kur'n- Kerm'in bandan balamasnda bir beis yoktur..
115 116

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 390-393. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 393. 117 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 393-394.

Zikredilen bu husus; ashb- kirm'n fiili ile bilinmektedir. Ayrca, bu ekilde yapmakla, Kur'n- Kerim'in bir ksmn terketmekten de kanlm olmaktadr. Fakat, mstehb olan, namaz klan kimsenin, namaz esnasnda mufassal olan sreleri okumasdr. Efdal olan ise, namaz klan kimsenin, her rek'atte bir srenin tamamn okumasdr. Namaz klan kimse, bir srenin bir ksmn bir rek'atte, lan ksmn da dier bir rek'atte okumu olsa, bazlar? : bu mekruhtur. demilerdir. Fakat, esahh olan, byle yapmann mekruh olmaddr. Namaz klan bir kimse, bir srenin sonunu ikiye blp birini, iki rek'atten birinde okumay dnse, hangisini okuyaca hususunda mtereddid olsa, onlardan hangisi uzun ise o ksm okumas efdldir. Namaz klan kimse, uzun bir ayet veya ksa yei okumak arasnda tereddd etse, bu hususta sahih olan kavil udur: Eer, o yet, ksa bir sre miktarna bali olursa onu okumas efdaldir. Namaz klan kimse, eer bir rek'atte bir srenin sonunu okumu olsa, bazlar O kimsenin, ikinci rek'atte, dier bir srenin sonunu okumas mekruh olur. demilerdir. Ancak, mekruh olmamasnn esah olduunu Kdhn tasrh etmitir. Keza, eer namaz klan kimse birinci rek'atte bir srenin ortasndan veya bandan okuyup, ikinci rek'atte de dier bir srenin ortasndan veya evvelinden okusa veyahud da ksa bir sre okusa, esahh olan bunun mekruh olmaddr. Fakat, .zaruret ohnadan, byle bir ey yapmamak evldr. Zikredilen bu durumdan dolay, namaz klan kimsenin bir sre iinde, bir yetten dier bir yete intikl etmesi, bu iki yet arasnda iki veya daha ok yet bulunursa, mekruh deildir. Fakat, evl olan, zarretsiz olarak bunu yapmamakt!. Eer namaz klan kimse, her rek'atte bir sre okur, fakat iki srenin arasndb, -sadece- bir sreyi -okumayp- terk etmi olursa, bu mehrktur. Ancak, terkedilen bu sre, birinci rek'atte okunmu olan sreden uzun olur ve onu okumakla, ikinci rek'ati birinci rek'ate gre ok miktarda uzatm olmak lzm gelirse, bu durumda okunacak iki sre arasnda br sreyi terk etmek mekruh deildir. Eer namaz klan bu kimse, iki sre arasnda, sreyi -okumadan- terk ederse, bu durum mekruh olmaz. Keza, okuduu bu iki srenin arasnda, okumadan- iki sreyi terketmek de, sahih olan kaye gre mekruh deildir. Namaz klan kimsenin bir rek'atte iki sreyi -okuyarak- birletirmesi mekruh deildir. Fakat evl olan, bunu farz namazlarda yapmamaktr. Yapsa bile mekruh olmaz. Ancak, bir rek'atte birletirdii bu iki sre arasnda bir veya daha ok sreyi terk ederse, bu durumda, o kimsenin bir rek'atte iki sreyi birletirmesi mekruh olur. Eer namaz klan kimse, bir rek'atte, bir yetten dier bir yete intikl ederse, (geerse) bu mekruh olur. O iki yet arasnda, pek ok yetler bulunsa bile, zaruret olmadan yine bu ekildeki intikl mekruhtur. Eer namaz klan kimse, mezkr intikali (bir yetten dier bir yete geii) sehven yapar ve sonra bu durumu hatrlarsa, yetlerin tertibine riyet iin, geri dner. Eer namaz klan kimse, bir yeti nafile bir namazda tekrar tekrar okursa, mekruh olmaz. Fakat, bu tekrar farz namazda ve kendi istei ile yapm ve okuyabilecei dier yetlerde Varsa, mekruh olur. Farz bir namazda, bir yetin tekrar edilmesi, --baka yetler bilmemek gibi- bir zrden veya unutmadan dolay meydana gelmi olursa, mekruh olmaz. Bu mes'ele Muhyt'de d3 byle zikredilmitir. Eer namaz klan kimse, ikinci rek'atte birinci rek'atte okuduundan yukarda bulunan' bir yeti veya sreyi okumu olsa, bu durum mekruh olur. Ancak bunu kasden yapmam olmas hlinde mekruh olmaz. Meyihin bazs da: Bu ekilde okumak, nafile namazlarda mekruh olmaz demilerdir. Meyihden Ali bin Ahmed'den soruldu i Bir kimse le namaznn birinci rek'atinde Felak Sresini okuyup, ikinci rek'ande de ( = Kul hve'llah ehad), okumaya balayp E=A]lahu's-samed) kavline gelince, (Kul u'zu bi rabbinnsH okumasnn lzm geldii hatrna gelse, o kim senin ne yapmas gerekir? Bu sule eyh Ali bin Ahmed u cevab verdi: O kamse hls sresini (=Kul hve'lh ehad) okuyup tamamlar. Hulsa'da yle zikredilmitir ; Eer namaz kan kimse, bir sreye balar, fakat o kimsenix maksad baka bir treyi okumak olursa, balam bulunduu sreden bir yet veya iki yet okuyunca, bu sureyi okumay brakp, nce okumay mu-rd etmi olduu sreyi okumaya balarsa bu mekruh olur. Eer namaz klan kimse, birinci rek'atte (- kul e'z. rabbi'n-ns) okumu olsa, ikinci rek'atte de yine onu okumas uygun olur. Bezzaz, bu durumdan bahsederken : Bu sreyi tekrarlamak Kur'n' aadan yukarya doru okumaktan ehvendir. demi Fetevyi Vlvciyye'de Namazda Kur'n- hatmeden kimse, birinci rek'atte Muavvezeteyn (Kul ez bi rabbi'i-felak .z Hal e'z bir rabbi'n-ns'i) bitirmi olunca, rk ve-sonra da scd edip, ikinci rek'ate kalkar, ikinci rek'atte de Fatiha Sresini ve Bakare Sresinden bir miktar okur. denilmitir. Fetevyi Hccet'de de : Namazda Kur'n u vecihle okunur. Farzlarda, teenni, teressl ve her bir harfini tedebbr (tefekkr) ederek okumaktr.

Teravihte, imn olanlarn teenni ile sr'at arasnda okumalar gerekir. Gece nafile namaz klarken, anlalacak ekilde okuduktan sonra, sr'atice okumak da caizdir. denilmitir. Yedi rivayetin her biri ile kraat etmek caizdir. Fakat, acb (= tuhaf) kraatleri ve garib (i=bambaka) rivayetleri namazda okumamak daha evldr. nk, baz sefihler bunlara glerek ve istihfaf ederek gnha girerler. Buna gre, avam indinde Eb Ca'fer, Hamza, Kis ve bni mir kraatlerini okumamaldr ki, sefihlerin glp ishihff ederek dinden kmalarna sebeb olunmasn. Bu rivayetlerin hepsi de sahihtir ve gzeldir. Fakat Hanefi meyihi Eb Amr ve Hafs'm Asm'dan rivayet ettikleri kraati ihtiyar etmilerdir. 118 Namaz Dnda Kur/an Okumak Ezberlemek : Namazn caiz olaca miktarda Kur'n ezberlemek, her mkellefin zerine farzdr. Ftih'y erife'yi ve bir de baka sreyi ezberlemek ise vcibtir. Kur'n- Kerm'in tamamn ezberlemek ise farz- kif-yedir ve snet-i ayn'dr. tSnet-i ayn'a revtib de denilir ki bunlar farzlara tbi' olan snnetlerdir). Snneti ayn ise, nafile namazlardan efdidir. Kur'n- Kerim'i mushaUan okumak efdidir. nk bu durumda hem Kur'n okuma ibdeti ve hem de Kur'an'a bakma ibdeti, bir arada toplanm olmaktadr. Kur'n- Kerim'i okurken, abdestli olmak, kbleye ynelmek, en gzel elbiseleri giymek, ez - besmele ekerek okumak mstehabtr. Kur'n okurken, bir defa'e'z ekmek mstehabtr. Kur'n okumay bir dnya ii ie kesmedike, tekrar e'z ekmek lzm deildir. okuyan kimse, kendisine selm veren bir kimsenin selmm alsa veya mezzine icabet etse (onunla birlikte ezan lafzlarn tekrarasa). veya tebih ve tehl eylese e'zy iadesi (tekrar e'z ekmesi) lzm olmaz. Zikrettiimiz bu hususlar, Fetvyi Rccet'de de bu ekilde zikredilmitir. Kur'n okuyan kimse Tevbe Sresinin banda besmele ekmez. Bazlar: Kur'n okuyan kimse Tevbe Sresini okuyarak balarsa besmele eker. Fakat, Tevbe Sresine, Enfl Sresinden gemi olursa besmele ekmez. demilerdir. Bu mes'eeyi de-Nevzil Sahibi zikretmitir. 119 Ka Gnde Br Kur'n Hatmetmeli Her krk gnde, bir hatim etmek evldr. demilerdir. Bazlar da: Kur'n okuyan kimsenin ylda iki defa Kur'n' hatmetmesi gerekir. demilerdir. Bazlar ise Kur'n okuyan (okumasn bilen) kimse, eer Kur'n'm hakkn ed etmek isterse, her hafta bir hatim . yapsn. demilerdir. Bazlar da : Kur'n okuyan kimss, her ay bir hatim in-drsm demilerdir. Eb 'smet de bu son kaville fetva vermitir. bni Mbarek, Kur'n okuyan kimsenin, yaz gnlerinde gndzn balangcnda, k gnlerinde ise gecenin balangcnda hatim yapmas benim kalbime daha ho gelir. demitir. Kur'n- Kerim'i gnden daha az bir zamanda hatmetmek Ttehab deildir. Kur'n- hatmeden kimsenin, hls Sresini defa okumasn meayihin bazs gzel grmemitir. Fakat, Eh.l-Leys : Kur!n- hatmetmek esnasnda, hls Sresini kere tekrar etmeyi ehl-i Kur'n ye ehirlerin imamlar istihsn etmi (gzel grm) olduklarndan, tekrar edilmesinde bir beis yoktur. Ancak, Kur'n hatmi, fa.rz namazlarda olur ise bu durumda hls Sresini bir defadan fazla okumaz. 120 Kuran Okumann Mekruh Olduu Yerler Kur'n okuyan kimsenin, ayaklarn bititirmek art e yan zerine yatarken okumasnda bir beis yoktur. Yrrken veya bir ey yaparken Kur'n okumak, eer yrmek ve o i Kur'n okuyan kimsenin kalbini megul etmezse mekruh deildir. Aksi takdirde mekruhtur, mm Bakk'den sormular: Namaz klmann mekruh olduu vakitlerde. Kur'n oku-lak m efdldir, yoksa Peygamber (S.A.V.) Efendimiz'e salevt getirmek mi? Yoksa dua ve tebihle megul olmak m daha efdldir? mm BakltJ u cevb vermitir : O vakitte Peygamber (S.A.V.) Efendimize salevt getirmek, dua ve tebihle megul olmak, Kur'n okumaktan efdldir. Hamamda Kur'n okumak eer orada avret mahalli ak bir kimse yoksa ve Kur'n- Kerm'in okunduu yer
118 119

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 395-398. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 398-399. 120 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 399.

necasetten tbir ise (temiz ise) caizdir. Aktan veya gizli okunmas arasnda -hkm bakmndan- bir fark yoktur. Fakat eer, orada avret mahalli ak olan birisi bulunur ve Kur'n okunan yer de temiz olmazsa, bu durumda da. bir kimsenin iinden Kur'n okumasnda bir beis yoktur. Ancak, b durumda aktan okumas mekruhtur. Keza, Kur'n- Kerm'i salhanede (hayvan kesilen yerde). guslhnede ve pislik yerlerinde okumak mekruhtur. mxn- A'zam (R.A.)'a gre, kabirlerin yannda Kur'n okumak da mekruhtur. mm Muhammed (R.A.) 'e gre ise bu mekruh deildir. Meayih-i fkah, mm Muhammed (R.A.)'in kavliyle amel etmilerdir. 121 kur'n okumakla ilgili baz mes'eleler Bir kimse fkh ilminden bir ey yazarken, bir baka kimse de onun yannda Kur'n. okusa, fakat Fkh kitabn yazmakla itigl eden kimsenin, bu meguliyetinden dolay dinlemesi mmkn olmasa, bu durumda Kur'n okuyan kimse gnahkr olur nk bu kimse, insanlarn ileri ile megul okluklar bir Sde arktan okumakla, Kur'an. Kerim'i ibtizl etmi olmaktadr. Buna gre, bir kimse, nisanlar uyurken, gece at arasindj aktan Kur'n okusa, gnahkr olur. Hulsa'da da byle zikredilmitir. Ancak zikredilen bu kavil, nazardan hl deildir. Bir ocuk evde Kur'n okurken, e efrad bir ile megul olmalarndan dolay dinleyemeseler, eer onlar o ie, ocuun okumaya balamasndan nce balam iseler, dinlemeyi terket-mede ma'zr olurlar. Aksi takdirde mazur olmazlar. Kur'n- Kerim okunduu srada, fkh okumann hkm de yukardaki tafsilat zeredir. Mektebte bir kii yksek sesle Kur'n okumakta ise, mektebin yaknndan geen kimselere, o kimsenin okuduu Kur'n- dinlemek vcib olur. Ancak, mektebde ok sayda Kur'n okuyan bulunur ve bu durumda dinlemeye halel gelirse, mektebin yaknndan geen kimselerin dinlemesi vcib olmaz. Bir topluluun, hep birlikte, bir azdan Kur'n okumalar,bu durum dinlemeyi ve susmay terketmeyi gerektirdii iin mekruhtur. Bazlar: Bu ekilde okumakta bir beis yoktur. demilerdir. Naklettiimiz bu hkmlerin tamam Kmye'de zikredilmitir. Bu husustaki asl kaide udur : Kur'n- Kerm okunduu zaman onu dinlemek farz- kifyedr. Kur'n okuyan kimsenin, Kur'n'a dtirm etmesi vcibtir. Sokaklarda ve insanlarn dnya, ileri ile itigal ettikleri yerlerde Kur'n okuyarak, O'na hrmeti zayi' etmemelidir. Eer bu yerlerde Kur'n okuyup, Kur'n'a hrmeti zayi' ederse, bu durumda ancak okuyan gnahkr olur, meguliyeti olan kimseler-se gnahkr olmazlar. nk, muhta bulunduklar maiet se-beblerini terk etmek onlar iin zordur. kimse, fkh retmekle veya onu tekrar etmekle megul olan bir kimsenin yannda Kur'n okusa, gnahkr olur. Ders okunan yerlerde Kur'an okumakla, insanlarn itigal ettikleri yerlerde Kur'n okumak arasnda fark vardr. nsanlarn ilerine balamalarndan nce, Kur'n okumaya balamak halinde de gnhn sadece okuyan kimsenin zerine olmas, insanlarn o yerlerden maietlerini temin sebebi ile geme durumunda olmalar ve oralarda Kur'n okunmas hlinde halkn gemesinde zorluk bulunacandan dolaydr. Fakat, eer ders okumaya daha nce balanmsa, ders okunan yerlerde byle bir durum yoktur. Fakat, eer Kur'n okumaya, dersten nce balanmsa, bu durumda gnh sonra balayana olur. Kur'n okumakta olan kimsenin, hrmet gstermeye lyk bir kimsenin gelmesinden dolay ayaa kalkmasnn mekruh olmad Kmye'de zikredilmitir. Kur'n- Kerm'i dinlemek, okumaktan efdidir. nk, dinlemek farzdr ve farz nafileden efdidir. Megul kimselerin yannda okumamak ve riya ihtimli bulunmamak ar tiyle, Kur'n- Kerim'i aktan okumak efdidir. Bir kadnn, Kur'n okumay bir baka kadndan renmesi, mahremi olmayan bir a'mdan renmesinden efdidir. Bazlar: Katiyim, mahremi olmayan bir a'mdan Kur'n renmesi, kadnn sesinin de avret olmasndan dolay, mekruhtur. demilerdir. Kfire Kur'n- Kerim ve fkh retmekte bir beis yoktur. nk, onun ihtida etmesi umulabilir. Fakat, mm Muharamed (R.A.) 'e gre, Kur'n renen o kfirin gusletmedike, mustaha el srmesi (dokunmas) caiz deildir. mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre ise, kafirin Kur'n- Kerim'e dokunmas hibir zaman ve hibir halde caiz deildin Bir kimse Kur'n- Kerim'i renir, sonra unutursa gnahkr olur. Bu hususta unutmak" tan murad, Kur'n- yznden okuyamamak demektir. 122
121 122

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 400. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 400-402.

Kur'an Okurken Name Yapmak Bir kimse Kur'n okurken lahn (name) yaparsa, dinleyen kimse zerine, okuyan doruya dnmeye da'vet etmek v-cib olur. Fakat, name yapan kimsenin, bundan dolay, kendisine dmanlk, ve kin beslemiyeceine yaknen kanaat getirirse, onu doruya da'vet eder. Aksi takdirde bunu terk eder. Meyihin mmesine gre, Kur'an okurken terci' (baa dnp tekrar okumak) ve telhyn (name fapmak) mekruhtur. nk bu ekildeki okumak, fsklarm ilerine benzemektedir. Name yaparak okumann sadece mekruh olidtts, Kur'n harflerinin deimemesi artna baldr. Fakat, yaplan name Kur'n harflerini deitirirse, bu ekilde okumak ihtilafsz haramdr. 123 Mushaflar Nasl Olmaltdr Mushaflar' ok kk ebadda yapmak mekruhtur. ok ince kalemle mushaf yazmak da mekruhtur. Yere denen ey zerine, duvarlara ve mihrablara Kur'n. yazmak mstahsen (gzel) deildir. Mushaf sslemekte, harekelemekte, noktalamakta ve onu onar yettik blmlere ayrmakta bir beis yoktur. . Bir mushaf, okunmas mmkn olmayan bir hale gelirse, onu temiz bir bez iine koyup, temiz bir yere defnetmek gerekir. Eskimi bu mushaf, Kur'an ciltlemekte kullanmak caiz deildir, limlerin bazlar, Hadis kitaplarnn ktlarnn Mushaf ciltlenmesinde ve Fkh kitaplarnn ciltlenmesinde kullanlmasn caiz grmlerdir. Fakat, Nahiv kitaplarnn ciltlenmesinde bunlarn kullanlmasn da caiz grmemilerdir. Korumak kasd olmakszn, Mustafa dayanmak (ona yaslanmak, yastk gibi kullanmak) mekruhtur. Ancak, onu korumak iin, mushafa dayanmak caizdir, iinde Mustaf bulunan uvaln zerine binmenin zaruret olunca caiz olmas gibi... 124 Tilvet Secdesi Nedr? Kur'n okuyan bir kimse, on drt yerde bulunan, secde yetlerinden birini okursa, iftith tekbiri, hri, namazn dier artlan ile, iki tekbr arasnda bir secde etmesi, Hanef mamlarna gre vcibtir. 125 Secde yetleri Hangileridir? Secde yetleri Kur'n- Kerim'de u on drt yerdedir . 1- A'rf Sresi, 206. yet 2 - Ra'd Sresi, 15. yet 3 - Nahl Sresi, 50. yet 4- sr Sresi, 107. yet 5 - Meryem Sresi, 58. yet 6 - Hacc Sresi, 18. yet 7- Furkn Sresi 60. yet; 8 - Nemi Sresi, 25. yet 9 - Secde Sresi, 15. yet 10 - Sad Sresi, 24.yet 11 - Fusslet Sresi, 37. yet 12 - Necm Sresi, 62. yet 13 - nikak Sresi, 21. yet 14- Alak Sresi, 19. yet126 Tilvet Secdesi le lgili Mes'eleler Tilvet Secdesinde el kaldrmak, teehhd ve selm yok-tur. Tilvet Secdesi okuyana ve dinleyene vcibtir. Dinleyen kimse, dinlemeyi kasdetmi olsa da, olmasa da kendisine tilvet secdesi vcib olur. mma uyan kimse, secde yetini, imamdan iitmese bile, immn o yeti okumu olmasndan dolay, kendisine de tilvet secdesi vcib olur.
123 124

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 403. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 403. 125 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 404. 126 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 404.

Tilvet secdesini eer imm yapmazsa, imma uyan kimse secde yetini immdan iitmi olsa bile, kendisi tbi' olduu iin, bu secdeyi yapmaz. mma uymu olan kimse, secde yeti okumu olsa, ken-lisine ve ayn namaz klmakta olan ve kendisini iiten kimselere, mm- A'zam (R.A.)'a ve mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre tilvet secdesi vacip olur. mm Muhammet! (R.A.)'e gre ise, bu kimse ile ayn namaz klan kimseler, ilvet secdesini namaz bitirdikten sonra yaparlar. Secde yetini okuyan kimse ile birlikte namaz klmakta olmayan, fakat bu kimsenin okuduu secde yetini iiten kimselere tilvet secdesi ittifakla vacip olur. Namaz klmakta olan kimse, namaz klmakta olmayan bir kimsenin okumu bulunduu secde yetini iitse, tilvet secdesini namazdan sonra yapar. Bu secdeyi namaz iinde yapmaz. ayet, bu secdeyi namaz iinde yaparsa, tilvet secdesi kendisinden sakt olmaz. Ancak, bu kimsenin namaz da fsid olmaz. Secde yetini, hayzldan, nifashdan, kfirden, ocuktan ve mecnundan (deliden) iitmi olan kimselere de tilret secdesi vcib olur. Keza, secde yetini uyuyan kimseden iiten kimseye de sahih olan kavle gre, tilvet secdesi vcib olur. Secde yetini, kutan veya saddan iitmekle, tilvet secdesi vcib olmaz. Secde yetini hecelemekle, heceleyen kimseye ve onu dinleyenlere tilvet secdesi vcib olmaz. Keza, secde yetini yazmakla ve okumakszn sadece ona bakmakla tilvet secdesi vcib olmaz. Secde yetini (bir hayvana veya bir vstaya) binili olarak okuyan ve bini olarak dinleyen kimsenin tilvet secdesini im ile yapmas caizdir. Binili olmad bir durumda, secde yetini okuyan veya dinleyen bir kimsenin tilvet secdesini binili olarak, im yolu ile ed etmesi caiz olmaz. Ancak, binili olarak, farz namaz klmasn mubah klan bir zr olan kimsenin, bu secdeyi binili olarak yapmas caiz olur; Bir kimse secde yapmaya kadir iken, secde yetini okur fakat secdeyi yapmaz, sonra da hastalk veya baka bir sebeble bu secdeyi yapmaktan ciz olursa, o kimsenin bu tilvet secdesini im ile yapmas caizdir. Shhatine kavutuktan veya -secdeye mni olan- zrnden kurtulduktan sonra, o kimsenin bu secdeyi iadesi (tekrar yapmas) lzm gelmez. Nitekim, mezkr sebbelerden dolay im ile klman namazlarn-bu sebeber or tadan kalknca- iade edilmedii gibi... 127 Tilvet Secdesi Nasl Yaplr? Tilvet secdesi yapmak isteyen kimsenin, ayaa kalkmas, kyam hlinden secdeye varmas ve secdeden ban kaldrnca da tekrar kyam etmesi .(ayaa kalkmas) mstehabtr. Tilvet secdesini yaparken, secde yetini okumu olan ahsn ne gemesi, dinlemi olanlarn da o kimsenin arkasnda saf tutmalar mstehabtr. Dinlemi olanlarn, balarn secdeden, okuyan kimseden nce kaldrmamalar da mstehabtr. Fakat, dinleyenler okuyana muhalefet edip, okuyan kimsenin arkasnda saf olmayp, kendi bulunduklar yerlerde secde etseler; bunlardan bir ksm da okuyandan nce secde etmi ve secdeden ban ondan nce kaldrm olsa; btn bu durumlar mekruh olmaz. Okuyan kimsenin secdesinin fsid olduu zahir (ak, ortada) olsa bile, dinleyenlerin secdeleri fsid olmaz. Dinleyenlerin secdeye hazr olmamalar hinde, Kur'n okuyan kimsenin secde yetini gizli (sessiz) okumas mstehbdr. Dinleyenlerin secdeye hazr olmalar hlinde ise, aktan okunmas mstehabtr. Tilvet secdesi ale'1-fevr (hemen yaplmas gereken bir ekilde) vcib olmaz. Hatt, zerine tilvet secdesi vcib olan bir kimse, bir sene veya daha-uzun bir zaman sonra bu secdeyi yapsa, yapt secde ed olarak makbul olur; kaza olmaz. Fakat, tilvet secdesini bi zaruret olmadan te'hir etmek mekruhtur. Tilvet secdesi iin niyyet arttr. Fakat, ta'yin etmek a deildir, Bir kimsenin zerine mteaddid tilvet secdeleri vcib olsa, bu kimse bu secdelerin says kadar secde eder. Fakat, yapt secdenin hangi yete ait olduunu ta'yin etmez. Namaz dbtl eden, konuma, kahkaha ve abdest'in bozulmas gibi eyler, tilvet secdesi yapan kimseden de sdr olsa; eer bu hal, secde eden kimsede, bam yerden kaldrmadan nce meydana gelmise, mm Muhammed (R.A.)'den rivayet edilen sahih kavil zere, tilvet secdesini ibtl eder. Bu hkme Eb Ysuf (R.A.) muhaliftir. Bir kimse, secde yetini namaz klan kimseden iitse ve sonra, henz o kimse tilvet secdesini yapmadan mezkr ahs da ona iktid etse (onu imm ittihaz edip, uyarak arkasnda namaz klmaya balasa), namaz klan kimse tilvet secdesi yapnca iktid eden kimsenin de tilvet secdesini yapmas gerekir.
127

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 404-406.

Eer bu kimse, namaz klan kimseye, o kimse tilvet secdesini yaptktan sonra iktid ederse, ayed o kimse rk'da iken yetiip kendisine uymusa, bu kimseden tilvet secdesi sakt olur. Fakat, eer bu halde yetiip kendisine uymamsa, namazdan sonra tilvet secdesini yapar. Nitekim, bir kimse, namaz klan bir.kimseden secde yetini iitmi olsa, kendisine de tilvet secdesini yapmak vcib olur. Dolays ile, ad geen ahsa da, tilvet secdesi namazdan sonra vcib olur. Namaz iinde vcib olan her tilvet secdesini, namaz iinde ed etmek gerekir. nk, tilvet secdesi, namaz iinde ale'l-fevr vcibtir. Yni derhal ed edilmesi gerekir. Bu secde eer namaz iinde ed edilmezse, hi bir zaman kaza da edilmez. Bir kimse, namaz iinde secde yeti okusa ve rk' etse, bu rk' ile tilvet secdesine niyyet etmi olsa da, olmasa da, bundan sonra secde etmekle, o kimseden tilvet secdesi; secde yetinden sonra yetten fazla okumamsa sakt olur. Fakat, secde yetinden sonra yet"okuyup, ondan sonra rk' etmise, bu durumda ihtilf vardr. Fakat yetten fazla okumusa, tilvet secdesi, namaz iin yapm olduu rk1 ve scdla kendisinden sakt olmaz. Bu durumda, namaz iinde, tilvet iin kasden secde etmesi lzmdr. Bu secde namaz iinde eda edilmezse, namaz hricinde hi bir zaman kaza edilmez. Secde yeti araba olarak okunduu halde, iiten kimse bu yetin secde yeti olduunu anlamasa, fakat kendisine bu yetin secde yeti olduu haber verilse, bu durumda o kimseye tilvet secdesi, ittifakla vcibtir. Fakat, bu yet (in mnas) farsa olarak okunsa, iiten kimse de bunun secde yeti olduunu anlamasa, lkin kendisine bu yetin secde yeti olduu haber verilse, bu durumda mm- A'zam (R.A. 'y& gre, o kimseye tilvet secdesi vcib olur. mm Eb Ysuf (R.A,) ve mm Muhammed (R.A. bunu muhaliftir. Secde yetini iitmeyen kimseye, bu kimse Kur'n okunan bir meclisde bulunsa bile, kendisine tilvet secdesi vcib olmaz. Tilvet secdesi yapan kimse, esahh olan kavil zere, na-az iin yapt secdede okuduu tebihleri okur. Bazlar: Tilvet secdesi yapan kimse sbhne rabbin in kne va'd rabbin 3 e mefl) yetini okur." demilerdir. Mteahhirin'in bazs da bu kavli ihtiyar etmilerdir. Bazlar daTilvet secdesinin farz namaz iinde bulunmamas halinde, zikredilen bu tebih sylenir. demilerdir. 128 Tekrar Tekrar Okunan Secde yeti Bir kimse, bir secde yetini bir meclisde tekrar tekrar okursa, o kimsenin bir defa tilvet secdesi yapmas kfidir. Bu kimse, dilerse btn okumasn bitirdikten sonra, tilvet secdesini yapar. Dilerse, bir miktar okuduktan sonra tilvet secdesini yapar. Fakat, bir kimse bir secde yetini ayr meclislerde okursa veya bir meclisde ayr ayr secde yetlerini okumu bulunursa, bunlarn saysnca, tilvet secdesini tekrar eder. Meclislerin deimesi iki eittir : 1- Hakik deiildik : Bir kimse secde yetini sahra veya sahra hkmnde olan bir yerde okumusa, bu yerden adn veya daha fazla miktarda intikl etmesi ile meydana gelen deiikliktir. 2- Hkmi deiiklik : Bir kimsenin secde yetini okuduktan sonra, tilvet secdesinden baka bir ie balamas ile meydana gelen deiikliktir. Mesel Secde yetini okuyan kimse, okuduu yerden ayrlmadan lokma yemek yese veya yudum su ise veyhud da kelime konumas ile meclis, hkmen deimi olur. Meclisde hakik birlik zahirdir, Meclisde hkm birlik ise, rfen'bir tek mekn saylan bir eyin (yerin) blmleri arasnda olur. Mesel : Mescid, ev ve dkkn gibi... Koza, sahra ve benzeri yerlerde admdan az yrmekle mekn deimi olmaz-, bu durumda da mekan yine hkmen bir tek mekndr, Buna gre, hakkaten veya hkmen meclisde birlik mevcud olursa, secde yetinin tekrar tekrar okunmas hlinde, bir defa secde etmek kifayet eder. Aksi taktirde, bir secde kfi gelmez. Mesel Secde yetini okuyan kimse, bir adm veya iki adm yrrse yahud bir lokma veya iki lokma yemek yese yahud bir yudum veya iki yudum su ise yahud evin veya mescidin bir kesinden dier bir kesine intikl etse yahud kendisine verilen selma cevap verse yahud aksran kimseye hayr duada bulunsa; sonra secde yetini tekrar okusa, bu durumda kendisine bir secde kifayet eder. Fakat, bez zmekle yahud harmanda ekin dmek iin yryerek secde yetini okuduu yerden baka yere intikl etmi olmakla, yahud aa zerinde iken bir daldan dier bir dala intikal etmekle yahud imli olmak halinden binili olmak hline gemekle ye bu durumlarda da secde yetini tekrar etrae halinde, bu kimseye bir secde kifayet eylemez. z, kelime konusa, yalud yudum su ise yahud nikh akdi yapsa, yahud al veri ve benzeri bir i yapsa ve bunlardan sonra da secde yetini tekrar okusa, yine bir tilvet secdesi kifayet etmez.
128

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 406-408.

Secde yetini okuyan kimse, yukarda saydmz eylerin hi biri ile itigl etmese ve sadece ayn mecliste oturmay uzatm olsa, sonra da secde yetini tekrar okusa, kendisine secdeyi tekrar etmek vcib olmaz. 129 Binili ken Secde yeti Okumak Secde yetini okuyan kimse, binili olur ve hayvan yrrken secde yetini tekrar okursa, eer bu tekrar edii esnasnda, namaz iinde deilse, tilvet secdesini tekrar etmesi de vcib olur. Fakat eer bu tekrar srasnda, namaz klmakta ise, tilvet secdesini tekrar etmesi vcib olmaz. 130 Secde yetinin Namaz inde Tekrarlanmas Namaz iinde secde ayetinin tekrar edilmesi, halinde, bir rek'atte tekrar edilmesi ile birden ok rek'at iinde tekrar edilmesi arasnda, mm Eb Ysuf (R.A)dan rivayet edilen esahh kavil zere, bir fark yoktur. mm Muhammed (R.A.)'yagre ise, secde yetini okuyan bu kimse bunu. ayr ayr rek'atlerde tekrar etmise, tilvet secdesini tekrar etmesi de vacip olur. Eer dinleyenin meclisi deiir, fakat okuyan kimsenin meclisi deimezse, dinleyen kimsenin tilvet secdesini tekrar etmesi, ittifakla vacip olur. Eer okuyan kimsenin meclisd deiir, fakat dinleyen kimsenin meclisi deimezse, bazlarna gre, dinleyen kimseye de tilvet secdelerini tekrar etmek vcib olur. Bazlarna gre ise; tilvet secdelerini tekrar etmek vcib olmaz. Bu mes'elede Kfi Sahibi, dinleyen kimseye de, tilvet secdelerinin tekrar edilmesinin vcib olduunu sahih grmtr. Hidye'de ve Fetvyi Kdhn'da. bu durumda, dinleyen cimseye, tilvet secdelerini tekrar etmenin vcib olmayaca sahih grlmtr. Fetva da bu kavil zeredir. 131 Peygamber (S.A.V.) Efendimize Selevt Getirmek Hazret-i Resl-i Ekrem Sallalh Tel aleyhi ve sellem'-in ism-i erifi zikrolunduu zaman, Ona salevt getirmenin vcib olmas, esahh olan kavil zere, meclisin deimemesi hlinde, selevtm tekrar edilmesinin vcib olmamasmdaki hkm tilvet secdesinin hkm gibidir. Ancak, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz anld zaman, ayni, meclisde, salevt tekrar etmek mendbtur; fakat, ayni meclisde okumann tekrar edilmesi ile, tilvet secdesinin tekrar edilmesi mendb deildir. kisinin arasndaki fark udur : Peygamber (S.A.V.) Efendimizi ismi zikredilmi olmasa bile, sadece O'na saievt getirmekle, mstaken yaknlk ve ibdet hasl olmu olur. Fakat, secde yeti okunmadan, tilvet secdesi yapmak, ms takilen kurb (yaknlk) olmaz. 132 Tilvet Secdesi le lgili Baz Mes'eleler Bir kimse, secde yetini namaz haricinde okur, tilvet, secdesini yapmaz, henz meclisi deimeden- namaza balayp o secde yetini namazda da okur ve tilvet secdesi yaparsa; yapt bu secde her iki tilveti iin de kifayet eder. Fakat, birinci tilveti in secde ettikten sonra namaza balar ve namazda da ayn yeti tekrar etmi olursa, nce yapm olduu tilvet secdesi, her ikisine kifayet etmez. Bilkis namazda okumu olmasndan dolay, kendisine bir tilvet secdesi daha vcib olur. O kimse, birinci ve ikinci tilveti iin secde etmeden namaz tamamlasa, ondan secdelerin ikisi de sakt olur. Nevdir'de Birinci secde sakt olmaz. denilmitir. Fakat, esahh olan kavil ilk kavildir. Bir kimse, secde yetini namaz iinde okuyup tilvet secdesini de yapsa, selmdan sonra o yeti yine okursa, bazlar : Birinci secde kfi gelmez. O kimsenin ikinci bir secde yapmas vcib olur." demilerdir. Bazlar da Birinci secde kifayet eder. demilerdir. Bazlar ise : Eer o kimse, selmdan sonra, konumadan, secde yetim okumusa, birinci secde kifayet eder. Fakat eer konutuktan sonra secde yetini okumusa, birinci secde kifayet etmez. demilerdir. Eer bir kimse, namaz iinde secde yetini okur, fakat tilvet secdesini yapmaz, selm verir ve sonra yine bu yeti okursa, bu durumda br secde kifayet eder; -namaz iinde yapmas gereken- bilinci secde, o kimseden skit olur. Bir kimse bir mekanda (yerde) secde yeti okusa ve sonra yine ayni yerde, bakalarndan da bu yeti iitmi olsa,
129 130

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 408-410. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 410. 131 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 410. 132 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 411.

iittii kimseler ne kadar ok olursa olsun, zahir rivayet zere o kimseye bir secde kifayet eder. Bu kimsenin namaz iinde olmas ile namaz dnda olmas arasnda da bir fark yoktur. Mesbk (imma iki rek'atte yetiememi, sonradan uymu olan kimse) immla birlikte tilvet secdesini yapsa ve daha sonra yetiemedii rek'atleri klarken secde yetini kendisi de okusa, mm Eb Ysuf (R.A.)'un kavline gre, o kimse bir daha tilvet secdesi yapmaz. mm Muhammed (R.A.) bu kavle muhaliftir. Fakat, eer o kimse immla birlikte secde etmemise, ittifakla secde etmesi gerekir. Bdr kimse, namaz iinde secde yeti okur ve bu yetten sonra da bir ey okumazsa, bu kimse muhayyerdir; dilerse o namazn rk'unda veya scdunda tilvet secdesine niyet eder, dilerse tilvet iin ayrca bir secde yapar. Fakat, eer o kimse secde yetinden sonra, yetten fazla Kur'an okumusa, secde yetinden dolay, mstakilen bir secde yapmas lzm gelir. Bu durumda da, o kimsenin tilvet iin mstakilen secde ettikten sonra, kalkp, Kur'n- Kerm'den bir miktar okuyup, sonra rk' etmesi gerekir. Bu durumda, Kalkp, bir miktar Kur'n- Kerm okumadan ruk'a varmak mekruhtur. Bu kimse okuduu secde .yetinin srenin sonunda bulunas hlinde, dier bir sreden bir ka yet okur. Eer, secde yetinden sonra, ayn sreden iki veya yet kalm olursa Secde ve nikk srelerinde olduu gibi yine ayn ekilde, bu sreye baka bir sreyi bititirmek uygun olur. Ancak, bu sre tamamlandktan sonra, baka bir sreden okumamak yani bu yetlerle iktifa edip, bunlar okuduktan sonra ruk'a varmak da mekruh deildir. mm olan kimsenin, gizli okunan namazlarda secde yeti okumas mekruhtur. Keza,.Cuma Namaznda ve Bayram Namazlarnda secde yeti okumas da mekruhtur. Fakat, bu durumlarda, secde yeti srenin sonunda bulunur ve tilvet secdesini namazn rk'u veya scdu ile ed etmek mmkn olursa, bu namazlarda secde yetini okumak mekruh olmaz. Bu halde de" immn rk'da tilvet secdesine niyyet etmemesi uygun olur, ki tilvet secdesi, immn secde etmesi ile btn cemat namna ed edilmi olsun. Bir kimsenin, bir sreyi okuyup, onda bulunan secde yetini terk etmesi mekruhtur. nk, byle yapmak, secde etmekten kamaya benzer. Fakat, sadece secde yetini okuyup srenin dier ksmlarn okumamak mekruh deildir. Ancak, mstehab olan secde yeti ile birlikte bir ka yet daha okumaktr. Hereyin en iyisini, en dorusunu bilen Allah Tel'dr. 133 Namaz Cematle Klmak Ve mamet Cemat ile namaz klmak snnet-i mekkededir. Bazlar ': Cemat ile namaz klmak vcibtir. demilerdir. 134 Cematle Namaz Klmamay Mubah Klan zrler Bir kimsenin cematle namaz klmaktan geri kalmasn mubah klan zrler unlardr. 1- Teyemmm mubah klan bir hastal olmak, 2 - Eli veya aya apraz kesik olmak veya meflc (felli) bulunmak. 3- iddetli yamur. 4 - amur 5 - iddetli souk. 6 - Sahih kavil zere - iddetli karanlk. 't-Sultandan gizlenmek. 8 - Borlu olan kimsenin alacaklsndan gizlenmesi. 9 - Yrmeye gc yetmemek. 10- ma olmak. Bu saydklarmzn hepsi, cematten geri kalmay mubah klan zrlerdendir. 135 Kimin mm Olmas Daha Uygunduk nsanlar arasnda imamete evl olan snneti en iyi bilendir. Eer ilimde eit iseler, Kur'n- Kerm'i en iyi okuyann imamlk yapmas evldr. Eer, bu iki hususta da msavi iseler, haramlardan en ok saknann imamlk yapmas evldr.
133 134

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 411-413. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 413. 135 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 413-414.

Yukarda saydmz vasfta da msavi iseler, yaa] byk olann imamlk yapmas evldr. Zikredilen bu drt vasfta da eit olurlarsa, gzel ahlkl olup, hilm, yumuak bal ve haya sahibi olann imamlk yapmas evldr. Saydmz bu be vasfta da eit olunmas halinde ilveten hangi vasf tayann imamlk' yapmasnn evl olduu hususunda ihtilf edilmitir. Bazlar : Yz gzel olann imm olmas evldr. demilerdir. Bzlar ise : Nesebce yksek olann imm olmas evldr. demilerdir. Saydmz bu eylerin hepsinde msavi olurlarsa, aralarnda kur'a atlr,hangisinin ismi zahir olursa, o kimsenin imamlk yapmas evl olur. 136 Fsk Ve Bid'atinin maml Fsk olan kimseyi imamete-geirmek kerhat-i tahrimiy-ye ile (harama yakn bir ekilde) mekruhtur. 'mm Mlik (E.A)ya gre, o kimsenin imamla geilmesi caiz deildir. mm Ahmet (R.A.)'den de bu ekilde rivayet edilmitir. Keza, bid'atinin imamete geirilmesi hususunda da yukardaki ihtilaf vardr. Bid'ati diye, ehl-i snnet ve'l-cematin i'tikd eyledikleri ni aksine i'tikd eden kimseye denir. Hanefi mamlarna gre, bid'atiye iktidnm (ona uyup namaz klmann) maa'l-kerhe (mekruh olmakla beraber) caiz olmas, o kimsenin inand eyin kfre medd sebep) olmamas artna baldr. Bid'atinin i'tikd ettii ey kfre meddi olursa, ona iktid caiz deildir. Mesel : Gult- revfzdan (rfizylerin arlarndan) Hazreti ie Cradyallah Tel ant) ye iftira edenler. Hazreti Eb Bokir-iVSddyk (R.A.'nm halifeliini veya O'nun salbi olduunu inkr edenler... eyhayne (yani Hazreti Eb Bekir (R-A-Ha Hazreti mer m.A.)'ya) kfredenler... gibi. Zikredilen bu kimselerin hi birisine iktid etmek caiz deildir. Cehmiyye frkasndan olanlara, Kaderiyye frkasndan olanlara, Mebbihe fkrasndan olanlara, efaati inkr edenlere; R'yeti, Kabir azabn, Kirmen ktibini. inkr edenlere iktid etmek de caiz deildkat, Hazreti Ali (R.A.) yi daha stn gren, lkin eyhayne (Hz, Eb Bekir (R.A.) le Hz. mer (R.A.) e smeyen kim seye iktid etmek maa'l-kerhe (mekruh olmakla birlikte) caizdir. Keza, Allahu Tel, -bildiimiz- cisimler gibi olmayan bir cisimdir. diyenlere veya : Allahu Tel, Celi ve Azameti ile grnmez diyenlere, iktid etmek de maa'l-kerhe caizdir. Byle diyenler hakknda mm Eb Ysuf un : Doruyu sylemi olsa bile, byle diyen ilm-i kelma dm olan- kimseye iktid etmek caiz deildir. dedii rivayet olunmutun : Bu beyanda limler ihtilf etmilerdir. Bazlar : Burada zikredilen kimseden murad, kelm ilminin inceliklerinde m-' nazara eden kimsedir. demilerdir. Bazlar da: Kelmda, mnazara esnasnda hasmnn hataya dmesini isteyen kimsedir. demilerdir. 137 mamla Geirilmesi Mekruh Olanlar Klenin (hr olmayan kimsenin), A'rbnin (ehirli olmayan, lde yaayan kimsenin), Veled-i zinann (= nesebi gayr-i sahili olan kimsenin) ve A'mnm imamla, geirilmesi mekruhtur. Ancak, bunlar imamla geirmenin mekruh olmas, f-sk imamla geirmenin mekruh olmasndan daha hafiftir. Muhyt'da: A'mnm imm olmasnda bir beis yoktur. Fakat, gren kimsenin imaml daha evldr. denilmitir. Klenin, a'rbinin ve veled-i zinann mamla geirilmesinin mekruh olmas, cahilliin bu gib'i kimseler arasnda yaygn olmasndan dolaydr. Eer bunlarn lm olduu bilinirse, klenin, a'rbnin ve veled-i zinann imamla geirilmesinde mekrhluk yoktur. afii ve benzerine iktid etmek, eer o kimsede, muk-tednin grne gre namaz fsid eden bir ey tahakkuk etmese- caizdir. Fakat, bu hususun caiz olmas konusunda ihtilf edi Bazlar, maa'l-kerhe caiz grm; bazlar ise, kerahatsiz olarak caiz grmlerdir. 138 mm Olarak Kimlere Uymak Caizdir Ve Kimlere Uymak Caiz Deildir
136 137

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 414. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 414-415. 138 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 415-416.

Erkein kadna uymas caiz deildir. Sahili olan kavil zere, ocua uymak da ciz-deildi Akll kimsenin, ma'tha (bunam kimseye), Kur'n okumasn bejnin, mmye, . mmnin, dilsize, Avret mahalli rtl olann, avret mahalli ak olana, m ile klabilenin, im edemiyene, Ayakta im edebilenin, yan veya srt zere yatarak im edebilene. Temiz bir kimsenin, zr sahibi bir kimseye, Bir zr ile zr sahibi olan kimsenin, baka bir zr ile zr sahibi olan kimseye, iktid etmesi caiz deildir. Fakat, iki kimsenin de zrleri ayni ise, birinin dierine ikti d etmesi caiz olur. Farz klan kimsenin, nafile klan kimseye iktids sahih deildir. Bir farz klarken iktid edecek olan kimsenin, kendi klaca farzn dnndabir farz klmakta olan kimseye iktid etmesi sahih olmaz. Nafile klacak olan kimsenin, farz klmakta olan kimsi iktid etmesi caizdir. Nezretmi (adam) olan bir kimsenin, nezretmi. olan bir baka kimseye ktid etmesi sahih olmaz. Ancak, iktid eden kimse, immn adamasndan sonra, ;felann nezretmi olduu, mendb namaz, ona iktid, ederek birlikte klmay nezrettim (adadm). derse, bu durumda, iktid etmesi sahih olur. Hlifin (yem'in eden kimsenin), dier bir hlife iktid etmesi caizdir, Hlifin (yemin eden kimsenin), nezretmi olan kimseye iktid etmesi de caizdir. Fakat, nezretmi olan kimsenin, hlife iktid etmesi caiz deildir. ki rek'at tavaf namaz klan kimseler, nzir (adam) hkmnde olup, bu kimselerden birinin dierine iktid etmesi sahih olmaz. ki kii nafile bir namaza mtereken balam ve yine birlikte bu namaz dfsd etmi olsalar bu kimselerin bu namaz kaza etmeleri lzm olduundan, bu namaz kaza ederken, bu iki kiiden birinin dierine iktid etmesi sahih olur. Fakat, bu iki kii, mezkr namaza mtereken balam ve beraberce ifsd etmi omazlarsa, biri dierinden nce balam veya nce ifsd etmi bulunursa, birinin dierine iktids sahih olmaz. Bu iki kiiden birinin nzdr'e (adam bulunan kimseye) iktid etmesi de sahih olmaz. le namazn klan iki kiiden her biri, dierine imm olmaya'niyyet etse, bu iki kiindn namazlar sahih olur. Fakat bu iki kiiden her biri dierine iktid (uymaya) etmeye niyyet etmi olsa, namazlar fsid olur. leden sonraki snneti klmakta olan bir kimsenin, leden nceki snneti klan kimseye iktid etmesi caizdir. Keza, yatsnn snnetini klan kimsenin, teravih klana iktid etmesi caizdir. Keza, Muhammed bin Fadl'a gre vitir namaznn vcib olduuna inanan kimsenin, vitir namaznn snnet olduuna inanan kimseye iktid etmesi caizdir. Fakat, evl olan bunun cdz olmaddr. Gsilin (ykayarak abdest alm olan kimsenin), msihe meshederek abdest alm olan kimseye) iktids.caizdir. Abdest alm olan kimsenin, teyemmm etmi olan kimseye iktids caizdir. Namaz ayakta lalan kimsenin, oturarak klan, kimseye iktid etmesi caizdir. Bu son iki kavle, mm Muhammed (R.A.) muhaliftir. Ayakta klan kimsenin, kamburluu rku' derecesine varan bir kambura iktid etmesi de yukardakd ihtilf zeredir. Fakat o kimsenin kamburluu rk' haddine ulamazsa, sahih olan kavle gre, ittifakla, ayakta klann bu kimseye iktid etmesi caizdir. Hnsyi mkilin, kadnlara imameti caizdir. Kadnn, kadna imameti caizdir. Fakat, aralarnda erkek bulunmadan, sadece kadnlardan meydana gelen bir topluluun, cemat olarak namaz klmalar mekruhtur. Kadnlarn cemat olup namaz klmalar hlinde, imm olan kadnn, dierlerinin nne gemesi mekruhtur. mm olan kadnn ortalarda durmas gerektir. Nitekim, plak olan bir kimsenin, plak olan kimselere imamlk yapmas hlinde, onlarn ortalarnda durmas gibi, imm olan kadn da dier kadnlarn ortasnda durur. Dilsizin, mmye iktids caizdir ve fakat mminin dilsize iktids caiz deildir. Dilsizin mm ile hkm, mminin Kur'n' gzel okuyanla hkm gibidir. Muhyt'te : Kur'n' gzel okuyan kimse, mescidin kapsnda bulunur veya civarnda olursa, mm de mescidin iinde bulunur ve her ikisi de namaz yalnz klarlarsa, mmnin namaz ihtilafsz caizdir. denilmitir. Keza, Kur'n' gzel okuyan timse, mmindn kld namazdan baka bir namaz klarken, mminin mnferiden (tek bana) namaz klmas caizdir. mminin, Kur'n' gzel okuyan kimsenin namazn bitirmesini beklemesi, bil-ittifak (ittifakla) lzm deildir. Fakat, gzel Kur'n okuyan kimse, bir kede namaz klp mmi de baka bir kede kusa, ikisinin kld namaz da ayni namaz olsa, bu durumda, Eb Hzim'in mm A'zam (R.A) dan naklettii kavle gre, bu namaz caiz omaz. Baka bir rivayette de caiz olduu nakledilmitir. Birinci kavil u asl.zere bina edilmitir Eer Kur'n' gzel okuyan bir kimse ile bir mmi, baka bir mmiye jktid etmi olsa, mm-i A'zam (R,A.) a

gre bunlarn hepsinin namaz fsid olur. Fakat, bu durumda, mm Eb Ysuf (R.A,) a ve mm Mu-hamraed (R.A.) e gre, sadece gzel Kur'n okuyann namaz fsid olur. 139 mm Nerede Durmaldr mma uymu olan kimsenin, imamnn nne gemesi caiz deildir. Bu hkme, mm Mlik (R.A.) muhaliftir. Bu mes'elede mu'teber olan, ayaklarn durmakta olduu yerdir. Hatta, eer imma uymu olan kimse, immdan daha uzun boylu olsa ve bu sebebte dolay secdesi, immn secde ettii yerden daha ileriye vki' olsa, fakat aya imnmn ayandan daha ileride bulunmasa, bu kimsenin namaz caizdir. Ayakta da mu'teber olan kedir. Hatta, eer muktednin (mma uymu olan kimsenin) topuu imamnn topuundan ileride olmasa, fakat muktedinin ayann uzun olmasndan dolay, parmaklar imamnn parmaklarndan ileride bulunsa, bu kimsenin namaz caiz olur. Bir kimse, yalnz bir ahsa imam olsa, onu sa tarafna durdurur. Bir kimse, iki kiiye imm olsa, onlardan ileride durur ve namaz yle kldrr. mm Muhammed (R.A) in : mma, yalnz bir kii iktida ederse, o kimse -ayak- parmaklarn immn kesi hizasna getirmesi gerekir. dedii rivayet olunmutur. mm Eb Ysuf (R.A.) un da : imam, iki ahsla birlikte namaz kld zaman, onlarn ortasnda durur. dedii rivayet olunmutur. mma, yalnz bir kii iktida ettii zaman, immn ardnda veya, solunda durmas mekruh olur. Bazlar da Mekruh olmaz. demilerdir. Buna gre, iki kiinin ortasnda durmak mekruh olmaz. Fakat ikiden ok kiilerin ortasnda durmak mekruhtur.
140

Saf Tutarken Dikkat Edilecek Hususlar Bir cematte nce erkekler saf tutarlar. Sonra ocuklar ve daha sonra da kadnlar saf tutar. Hnsyi mkil, kadnlarn safnn nnde durur, Erkekler ile ocuklarn saflar arasndaki tertib snnettir; farz deildir ve sahih kavil de budur. Fakat, erkekler e Kadnlar arasndaki tertib, Hanef imamlarna gre farzdr. 141 Namazda Erkekle Kadnn Ayn Hizada Bulunmas Hatta, eer bir kadn veya mteha bir kz ocuu, namazda bir erkekle beraber (bir hizada) veya bir rkn ed edecek kadar erkekden nde durur ve ikisinin de namaz mutlak bir namaz olursa, iftith tekbrinde ve edada ikisinin namaz da mterek bulunur ve aralarnda bir hil (perde) bulunmakszn meknlar ve ynleri de ayn olur ve immda kadna imamlk yapmaya niyyet etmi bulunursa, o erkein namaz fsid olur142 Kadnla Erkein Ayn Hizada Bulunmasnn Namaz Bozmasnn On art Fkihlerin zikrettiklerine gre, kadnn erkekle ayn hizada bulunmasnn namaz bozmasnn on art vardr : 1-Kadnn hlia (bula ermi) olmas veya kz ocuunun mteht bulunmas. Kz ocuunun mteht olmas, mutlak olarak dokuz yanda olmas, ile olur, Yahud sekiz yanda veya yedi yanda olmasna ramen semiz ve gsterili olan kz ocuklar da mteht saylr. Fakat, byle olmazsa, sadece yedi veya sekiz yanda bulunmakla, kz ocuu mteht saylmaz. Bu durumdaki kz ocuklarnn, erkeklerle ayni hizada bulunmas ile erkein namaz fsid olmaz. Bu mes'elede, kadnn mahrem veya gayr-d mahrem olmas arasnda bir fark yoktur. 2- Erkeklerle ayni hizada bulunan kadnn veya mteht olan kz ocuunun, namaz dnebilen bir halde bulunmas gerekir. Bu durumda, bu kadnn namazn ne olduunu akledemi-yen bir mecnne olmas halinde, sadece cemate, uymu olmasndan dolay namaz fsid olmaz. 3- Ayni hizada bulunma hli. mm Muhammed (R.A.) e gre bir rkn eda edebilecek bir miktarda devam
139 140

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 417-420. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 420-421. 141 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 421. 142 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 421.

etmelidir. mm Eb Ysuf tR.A.) 'a gre ise, ayni hizada bulunan kadnla bir rkn ed etmek arttr. 4 - Bu namazn mutlak bir namaz olmas yni rk'u ve scdu bulunan bir namaz olmas arttr. Bu durumda, cenaze namaznda ve tilvet secdesini de, kadnla ayni hizada bulunmak, bunlarn shhatine mni' deildir. 5- Namazn, tahrme Ciftith tekbiri i'tibriyle erkekle onun hizasnda bulunan kadn arasnda mterek olmas lzmdr. Bu ise, kadnn, hizasnda bulunduu erkein iftith tekbirine, kendi iftith tekbirini bina edip ona iktid etmesi ile veya o. erkekle birlikte iftith tekbirlerini bir nc ahsn iftith tekbirine bina edip ona iktida etmi olmalar ile vki' olur. Buna gre, kadn ve erkein tek balarna kldklar bir namazda veya birinin, dierinin uyduu imma uymadan kldklar namazda, kadnn erkekle ayni hizada bulunmas namaz ifsd etmez. 6 - O,namaz, ed i'tibriyle erkek ile kadn arasnda mterek olmaldr. , Bu ise, erkein kadma imm olmas veya onlarn ed ettikleri namazda ikisinin, iki mukted gibi bir imamlarnn bulunmas veya imm namaz bitirdikten sonra, iki lhk gibi takdiren bir imamlarnn olmas ile olur. Eer ikisi de mesbk olup (bir veya birka rek'at klndktan sonra imma uyup) immn selm vermesinden sonra, ye-tiemeyip geirdikleri rek'atleri klarken, aralarnda bir hizada bulunma hli meydana gelse, bu durumdan dolay namaz fsid olmaz. nk mesbk, tek bana kld rek'atlerde mnferid saylr. 7 - Erkek ile kadnn mekn bir olmaldr. Hatta, eer bunlardan biri, bir adam boyu yksekliinde bir seki zerinde olsa, dieri de yer zerinde bulunsa; bu durumdaki ayni hizada bulunma hli namaz.ifsd etmez. 8 - Erkek e kadnn cihetleri (ynleri) bir olmaldr. Eer bunlardan ikisinin de yn birbirinden ayr olursa, ki bu ancak her ikisinin de Ka'be-i Mukerremern iinde, baka ynlere ynelmi olarak ve bir imma uyarak namaz klmalar hlinde olur- bu durumda ayni hizada bulunmak namaz ifsd etmez. 9 - Kadnla erkein arasnda h (perde) olmamaldr.: Hatta, eer ikisinin, arasnda direk veya benzeri bir ey h (perde) bulunsa, bu durumdaki ayni hizada bulunma hli namaz ifsd etmez. kisinin arasnda, bir insan sacak kadar bir boluun bulunmas da h gibidir. 10- mm olan ztn, kadnlara imamla da niyyet etmi olmas gerekir. mm, kadnlara da imamla niyyet etmezse, kadnlarn ona iktid etmesi sahih olmayacandan, bu durumdaki kadnlarla bir hizada bulunmak namaz ifsd etmez. limlerden bazar Tysz kimsenin ayni hizada bulunmas kadnn ayni hizada bulunmas gibi namaz ifsd eder. demilerdir; fakat bu kavil sahih deildir. 143 mma Uymann Sahih Olmasnn artlar mma uymann sahih olmas iin, immn ve muktedinin meknlarnn hkmen bir olmas arttr. Bu durumda, ikisinin arasnda, uzunluu bir adam boyundan ksa olan ve eni iki saf arasndan fazla olmayan bir duvar bulunsa, bu duvar, iktidya (imma uymaya) mni olmaz. Eer,. duvar anlatd ekde olmaz, fakat bu duvarda . bir kap veya imma ulamay mmkn klacak bir delik bulunur ve bunlar da ak olursa, yine imma iktidya mni' deildir. Eer kap kapal bulunur veya delik gemek mmkn olmayacak ekde kk olur veya bu delik demir parmaklklarla kapatlm olursa, bu durumda eer muktedye immn hli kark grnmez, bilakis mukted imamn grr veya sesini iitirse, mm Halvni'nin ihtiyarna gre, yine iktidya mni' olmaz. Muhyt Sahibi de, bu kavlin sahih olduu hkmne varmtr. Eer, mmla mukted arasnda bulunan duvar, bahsettiimiz duvara muhalif olursa, yani eni ve boyu daha fazla olur ve zerinde bir delik bulunmazsa, bu durum iktidya mni' olur. Eer, imm ile muktedi arasnda bir duvar bulunmaz, fakat yine ikisinin arasnda veya mukted ile dier bir muktedinin nnde olan saf arasnda uzaklk bulunur ve bu uzaklk bir saf mmkn olacak miktarda olmaz ve aradan bir araba geemezse, bu uzaklk mutlak iktidya mni' olmaz. Bu uzaklk, araya bir saf daha duracak kadar olur, fakat bu durum mescid iinde vki' olursa yine iktidya manii olmaz. Fakat, bu durum mescidin dnda vki' olursa, iktid'ya mni' olur. Ancak, bu geni$~ uzaklkta, kii saf tutup durmu ise", yine bu uzaklk iktidya mni1 deildir. nk, kiiji kmil saf olmaktadr ve onlarn arkalarnda, nlerinde olanlara ittisali, ittifakla mu'teberdir. Fakat, eer o aralkta sadece bir kii kim olmu ise, o kimse ile nndeki safa ittisal ittifakla hasl olmaz. Keza, iki kiinin hkm de; mm- A'zam (R.A.) ve mm Muhammed (R.A.) 'ya gre byledir. Fakat, mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre iki kii, kendileri ile nceki safa iittisl hsl olmasnda ve onlar ile hkm cum'ada imamet mn'akd lmakda ve kadnla ayn hizada bulunmann hkmnde, kii gibidir. Alimler : Eer mescid gayet byk olursa, mesel : mescidi iine alan Beyli Mukaddes mescidi gibimuktedi olan kimse, saflarn ittisali olmakszn, mescidin uzak bir yerinde klm olsa, namaz caiz olmaz.
143

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 421-423.

demilerdir. Eei, bir kimse mescidin atsndan (damndan) imma iktid etse, bu durumun tafsilt, duvarn tesinden iktid eden kimse hakkndaki tafsilt gibidir. Keza, minareden iktid-eden hakkndaki tafsilt da byledir. Eer, bir kimse mescide bitiik olan evinin duvarndan imma iktid etse, eer immn hli ona gizli deilse, iktids caizdir. Fakat, eer evinin atsnda (damnda) durup, imma iktid etse, immn hli ona gizli olmasa bile, iktid etmesi caiz deildir. Eer bir kimse, mescidin dndaki bir seki zerine durup imma iktid etse, saflar birbirlerine muttasl olarak oraya kadar gelir ise, bu kimsenin iktids ciz olur. Aksi takdirde caiz olmaz. Camide veya cami dnda, imm ile mukted arasnda bir rmak bulunursa, eer bu rmak kk ise, iktidya mni' olmaz. Fakat, eer bu rmak byk ise, iktidya mni'dir. Byk rmakla, kk rmak arasndaki sahih fark udur : Bir nehirde kayn yzmesi mmkn olmazsa, o kk nehirdir. Kendisinde kayn yzmesi mmkn olan nehir ise, byk nehirdir. Bayram namaz klnan musalla, hkm bakmndan mescid gibidir. 144 Muktednin mma Uymas Ve Uymamas artlari Muktedinin, namazn fiili erknnda imamna mtbea tin (uymasnn) lzumunda ihtilf yoktur. Fakat, kavli rkn olan kratde, Hanefi mamlarna gre, mtbeat etmeyip, bilakis onu dinler ve skt eder. Bu hkmde, immn aktan okumas ile gizli okumas arasnda bir fark yoktur. Kratden baka zikirlerde de,' muktedi imnma mtbeat eder. Bu hususda immn yaptn, muktedi de yapar. Namazn rknlerinde, mukted'nin imamna uymasnn lzm olduuna unlar bina edilir : Muktedi, eer rk'da veya scdda ban immdan evvel kaldrrsa, tekrar avdet eder. Bu durumda, o kimse iki rk veya iki secde yapm olmaz. Eer, imm ban rk'dan veya scddan, mukted defa tebih etmeden nce kaldrrsa sahih olan kavle, gre, o muktedi tesbhi tamamlamadan, imma mtbeat edip, (= tabi olup) ban kaldrr. Fakat eer imam, nc rek'ate mktedi teehhd tamamlamadan nce kalkarsa, "bu durumda mktedi teehhd tamamlayp sonra kalkar. Fakat, tamamlamadan nce, imm mtbeat ederek kalkarsa, buda caiz olur. Keza, eer imm son oturuta, muktednin teehhd tamamlamasndan nce selm verse, mukted teehhd tamamlayp, sonra selm verir teehhd tamamlamadan nce selm vermesi de caizdir. Fakat, eer mukted salevt ve duay me'sreyi.(Hz. Mu-hammed'le sahabelerden naklolunan tesirli du) okumadan imm selm verse, mktedi imma mtbeat edip selm verir. nk, selavt snnet, teehhd ise vcibfcir. Bu durumda, vacibi terk etmek caiz olduuna gre, snneti terketmek ise bundan dah& evldr. Keza, imm ka'deyi tamamladktan, sonra, muktednin teehhd tamamlamasndan nce, konuarak namazdan km olsa, mukted teehhd tamamlayp, daha sonra selm verir. Fakat, eer imn bu durumda, kasden abdestini bozsa, mukted teehhd tamamlamaz. Bilakis bu durumda, teehhd okumann mmkn olaca kadar oturmu ise, namaz sahih olur. Ancak bu kadar oturmamsa, namaz sahih olmaz. Eer, vitirde mukted Kunt Duasn tamamlamadan, imm rk'a varsa, bu durumda mukted Kunut Duasnn bir ksmn okumu ise, imma mtbeat eder. Fakat, eer henz mktedi Kunut Duasnn bir rniktarn okumadan, imm rk'a varm ise, mmla birlikte rk' fevt olmayacak (gemiyecek) kadar bu mukted Kunut Duasndan biraz okuyup, sonra rk'a varr. Nazm- Zenders'de : Bir mm u be eyi namazda yapmayp terk etse, cemat de onu terk eder, yapmaz: 1- Kunt Dualar, 2- Bayram namazlanndaki tekbirler, 3- Birinci Ka'de, 4- Tilvet secdesi, 5-Sehiv secdeleri. u drt eyi imm yapm olsa bile, cemat ona mtbeat etmez : 1- Eer imm fazladan bir secde yapm olsa, cemat ona mtbeat etmez. 2- Eer imm, bayram namazlanndaki tekbirleri, sahabe kavillerinden daha fazla getirse ve muktedler o tekbirleri kendisinden iitmi olsalar, bu durumda da muktedler imma mt)eat etmezler. 3- er imm, cenaze namaznda drtten fazla tekbr alrsa, fazla olan tekbirde, mukted imma mtbeat eylemez. 4- Eer imm, sehvedip beinci rek'ate kalksa, bu imm drdnc rek'atde oturmu ise, mukted onu oturarak bekler, kyamda ona mtbeat etmez. Bu durumda imm eer yine (oturmaya) avdet etmi olursa, teehhd iade etmeyip selm verir. Mukted de onunla birlikte selm verir.
144

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 423-425.

Fakat, eer imm kalkm olduu beinci rek'ati, secde ile balam ise, mukted onu beklemeyip, bilkis kendisi selm verir. Eer imm drdnc rek'atte oturmamsa ve beinci rek'ati secde ile balamadan, kuda (oturua) avdet ederse, mukted de kendisine mtbeat eder. Fakat, eer imm bu durumda beinci rek'ati secde ile balam ise, cmlesinin namaz fsid olur ve muktednin teehhd ve selm fide vermez. 145 mm Terketse Bile Cematin Yapmas Gereken eyler u dokuz eyi, bir imm namazda yapmam olsa, bun lan cemat terk etmeyip yapar: 1- ftith tekbiri esnasnda ellerini kaldrmak, 2- mm fatih'y okumakta olduu mddete, semy Csbhneke'y okumak, Fakat, eer imm Ftih'dan sonra, sre okumaya balam ise, mm Muhammed (R.A.)'e gre bu durumda da sem (sb-hneke) okumaz. Bu kavle, Eb Ysuf (R.A.) muhaliftir. 3- Rk1 tekbri, 4- Scd tekbiri, 5- Rk' ve scddaki tebihler, 6- Tesrm" (== Rk'dan dorulurken : Semillah limer hamiden demek.) 7- Teehhd Cet-Tahiyyt') okumak, 8- Selm vermek. 9- Terik tekbrlerini getirmek. 146 Gemi Namazlarn Kazas Bir kimse be vakit namazdan birisini terk eylese, o namaz, o kimsenin kaza etmesi lzmdr. O kimsenin, bu namaz gerek musK.it olmayan Cfarziyeti drmeyen) bir zrden dolay, gerekse bir zr olmadan terk etmi olmas arasnda bir fark yoktur. Ve elbette, o namaz kaza etmesi gerekir. O kimse, kazaya kalm bir namaz, vakit namaznn zerine takdim eder. (Yani kaza namazn, vakit namazndan evvel klar). nk, kazaya kalm namaz ile vakit namazlar arasnda ve gemi namazlar arasnda tertib, Hanef mamlarna gre arttr. mm fi (R.A.)'i bu hkme muhaliftir. Fakat bu tertib, unutmak, vaktin daralmas ve kaza namazlarnn ok olmas sebebi ile skit olur (der). Tertibin art olmasna gre, eer bir kimse, kendi zerinde gemi bir namazn kazasnn bulunduunu hatrlad halde, bir vaktin farzn klarsa, o kimsenin kld farz, mm- A'zam Eb Hanfe (R-A.)'ye gre, mevkuf bir fesd ile fsid olur. mm Eb Ysuf (R.A.) ile mna Muhammed (R.A,)'e gre ise, bu namaz kat' bir fesd ile fsid olur. mm- A'zarn (R.A.)'a gre mevkuf bir fesd ile fsid olmasnn mnas udur : Eer o kimse, bu gemi namaz kaza etmez ve bunu hatrlamakta olduu halde alt vakit namaz klarsa, kld bu namazlarn cmlesi sahih olur. Bu durumun misli udur ; Bir kimse sabah namazn geirdii zaman, o kimse geirdii bu namaz hatrlamakta olduu halde, le namazn, ikindi namazn, akam namazn, yats namazn ve ikinci gnde sabah namazn kusa, mm- A'zam (R. A)'a gre, onun kld, saydmz bu be vakit namaz, mevkuf bir fesd ile fsid olur. Eer o kimse, geirmi olduu bu namaz kaza etmeden, ikinci-gnn le namazn da.klm olsa, o le namaz ve ondan nce klm olduu be vakit namazn hepsi sahih olur. Fakat, eer ikinci gnn le namazn klmadan, gemi amazn kaza eylese, o kimsenin klm olduu be vakit gnn namazn fesada uramas, artk tekarrr (karar bulmu sabit olmu) etmi olur. Alimlerin : Bir namaz vardr ki, be vakit, namaz sahih haie getirir ve yine bir namaz vardr ki, be vakit namaz ifsad eder. demelerinin'mns ite budur. yle ise, be vakit namaz sahih hale getiren, bu durumda ikinci gnn-gemi namazn kazasndan nce, ed edilen le namazdr Be. vakit namaz ifsd eden de, bu durumda ikin le namazndan rice, kaza edilen gemi namazdr. Gemi namaz, namaz klmakta iken hatrlamak, bu hkm de, onu namazn banda hatrlamak gibidir. Fakat, eer gemi namaz unutma hli, musallinin (namaz klan kimsenin) kld namazda selm verinceye kadar devam ederse, unutma sebebi ile tertb sakt ve o kimsenin kld namaz sahih olur. Vaktin daralmas ile, tertibin sakt olmas da yle olur. O vaktin kalan ksmnn, gemi namazn kazas ile o vaktin namazn klacak kadar geni olmamas ve o kimse o vakitten nceki gemi namazm, klmakla megul olmas hlinde, o vaktin namazn tamamlamadan vakit kacak olmas durumda, vaktin darl, tertibin sakt olmasn gerektirir ve vakit namaz burada kazaya kalan namaza takdim edilir (nce klnr.)
145 146

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 425-427. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 427.

Eer, kazaya kalm bir ka namaz bulunur ve bulunulan vaktin, vakit namazn klmaya genilii, kazaya kalm olan o namazlardan bir ksmn klmaya -ancak- msait olursa, vaktin genilii bunlarn hepsini klmaya msait olmazsa) bu durumda, klmaya vaktin msait olduu- kadar, o vaktin namazndan nce klnr. Hatta bir kimse, yats namaz ile vitir'i terk ettii zaman, eer fecrin tul'una kadar, -ancak- be rek'at klmaya msait genilikte bir vakit kalm olsa, mm- A'zam (R.A)'a gre, o kimse nce vitri kaza eder ve sonra da sabah namazn klar. Bu durumda mu'teber olan, vaktin hakkaten geni olmasdr. Yoksa, bu hususda galip zann mu'teber deildir. Hatta,'eer zerine yats namaznn kazas lzm gelen bir.kimse, sabah namaz vaktinde, vaktin daraldm zannederek, yats namazndan nce sabah namazn klsa halbuki bu srada vakitte genilik de bulunsa, o kimse gne douncaya kadar, sabah namazn tekrar tekrar klsa bile bu kimsenin kld bu namazlardan, farz olan namaz, gnein douuna bitiik olan namazdr. Bu namazdan nce klm olduu namazlar ise nfe olur. Bazlar da : O kimse, bu durumda, sabah namazndan sonra yats namazn kaza etmeye balar. Eer bu namaz tamamlamadan gne doarsa, o kimsenin kld sabah namaz salih olur. Aksi takdirde salih olmaz, demilerdir. Zahidi erhi'nde de byle zikredilmitir. Eer, dar bir zamanda, bir kimse kazaya kalm namaz vakit namazndan nce klsa, bu salhtr, fakat bu kimse gnahkr olur. Vaktin daralmasndan murad, asl vaktin daralmasdr. Yoksa mstehab olan vaktin daralmas deildir. Hatta, eer bir kimse, kendi zerinde le namaznn kazas olduunu ikindi vaktinde hatrlarsa, fakat onun kazas ile megul olmas hlinde, ikindi namaznn mekruh olan vakte kalacan bilse, Hasan bin Ziyd'a gre, o kimseden tertb sakt olur, bizim katmzda ise, o kimseden tertib sakt olmaz. Bir rivayette, mm- Muhammed (R.A) 'in Hasan bin Ziyd'a muvafakat ettii de nakledilmitir. Eer bu durumda, mstehab olan vaktin genilii le namaznn tamamn klmaya msait olmasa, daha az bir zaman kalm olsa- tertib, ittifakla sakt olur. Ve o kimse ikindiyi klar; leyi de gnein batmasndan sonraya tedr eder. Eer bir kimse, le namazn klmadn hatrlamakta olduu halde, gnein kzard vakitte ikindi namazn klmaya balasa, sonra bu namaz tamamlamadan nce, gne batsa, o kimse ikindi namazn tamamlar. bn-i Ebn'dan, o kimsenin ikindi namazn kesecei eklinde de bir rivayet vardr. 'tibar,, iftith vaktinedir. Hatta, eer.bir kimse, gemi namaz hatrlamakta olduu halde vaktin banda, o vaktin namazn klmaya iftith etse ve namaz uzatsa ve bu uzatmadan dolay vakit daralsa veya km olsa, bu kimsenin kld bu namaz sahih olmaz. mm Zahidi zerinde kaza namaz olan kimse, tertibe riyet eder. Eer namaza id fiilleri ve kraati ksaltarak vakit namazn tahfif ederse, kendisi ile namazn caiz olaca en az miktar zerine iktisr eder ve yine gemi namaz ile vakit namaz arasndaki tertibi gzetir. demitir. Gemi namazlarn okluunun tertibi iskt etmesi (drmesi) , gemi namazlarn altya ulam olmas ve altncnn da vaktinin gemesi ile olur. mm Muhammed (R.A.) e gre, altnc namazn vaktinin girmesi mu'teberdir. Fakat, sahih olan kavil birinci kavildir. 147 Kazaya Kalan Namazlar ki eittir Vaktinde klmmayp kazaya kalm olan namazlar iki ksmdr : 1-Kadme : Eskiden kazaya kalm olan namazlar. 2- Hadise : Kazaya kalm olan yeni namazlar. Kazaya kalm yeni namazlar (fevit-i hadise) ok olduu zaman, ittifakla tertibi iskt ederler. Fevit-i kadmenin (eskiden kazaya kalm olan namazlarn) tertibi iskt etmesi hususunda ihtilf vardr. Nitekim, bir kimse bir aylk namaz terk edip klmaz, sonra nadim olup, vaktinde klmad bu namazlar kaza etmeden yine vakit namazlarn klmaya balar ye vakit namazlarndan birini daha terk etse ve bu fite-i hadiseyi (kazaya kalm bu yeni namaz) hatrnda bulundurduu halde, bir vakit namazn daha klsa, limlerden bazlar o kimsenin kld vakit namazn caiz grmezler. Bu durumda onlar, mezkr fevit-i kadmeyi (eskiden kazaya kalm olan namazlar) bir ey saymazlar ve tertibin sakt olmasnda onlara i'tibr etmezler. Bilakis, fite-i hadisenin (kazaya kalm yeni namazn) azl sebebi ile, tertibi sakt etmiyeceme i'tibar ekmilerdir. Fakat, limlerin ekserisi, bu kimsenin kld vakit namazn caiz grmlerdir. Fetva da- ekseriyetin bu kavli zeredir. Vaktinde klnayp kazaya brakt pek. ok namaz olan bir kimse, onlarn bir ksmn kaza etse ve onlarn ounluu bitmi olsa, baz kimselere gre bu kimse tertibe dner. Fakat, muhtar olan, bu 'kimsenin tertibe avdet etraemeidir Mesel : Eer bir kimse, bir aylk namaz terk etmi ve bunlar kaza etmeye balam bulunsa, kaza edecei alt vakitten az kalm iken ve bunlar hatrnda bulunduu halde, bir .vakit namaz kusa, bazlarna gre o kimsenin
147

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 428-431.

kld vakit namaz caiz olmaz. Fakat, kaza namazlarn okluktan azla drmekte tertibin dnmesinin muhtar olmasndan dolay, esahh olan bu. namazn caiz olmasdr. durumda, br kimse btn gemi, namazlarn kaza etmedike shib-i tertb olmaz.
148

Hangi Namaz Terkettiini Bilmeyen Kimse Bir kimse, bir gn bir gecelik namazlardan birini terk etse ve terk ettii namazn hangi namaz olduunu unutsa, aratrmas sonunda da, hangi namaz olduunu anlayamasa, o kimse, bir gn bir gecelik namaz iade eder. (Yeniden klar) T ki, klmas gereken namaz klm olsun.,. Eer iki gnlk namazdan iki namaz terk etmi ve onlarn hangi namaz olduklarm unutmu bulunsa, o kimse iki gnlk namaz iade eder. Keza, eer gnlk namazdan, namaz veya drt gnlk namazdan drt namaz terk etse ve bunlarn hangi namaz olduklarn unutsa, yine hkm zikredilen hkm gibidir. 149 Bir Namazda Bir Secdeyi Tehkeden Kimse Ulemdan Amr bin Ebi Amr yle demitir: -mm Muhammed (R.A.) den sordum :. Bir kimse, bir namazn bir secdesini terk edip, onun hangi namazn secdesi olduunu unutsa, o kimsenin ne yapmas gerekir? mm Muhammed, cevaben O kimse be vakit namaz iade eder, dedi. Yine kendisine sordum : Eer bir kimse, be gnde be vakit namaz terk etse, fa kat fangi namazlar olduunu unutsa, ne yapmak lzmdr? mm Muhammed, cevap olarak: Be gnlk namaz iade eder, dedi. 150 Yatsdan Sonra, Sabahdan nce Bla Ebe ocuk Bir ocuk, yatsy kldktan sonra ve fecrin aydnlanmasndan nce, bula (erginlik ama) ermi olsa, bu ocuun klm olduu yats namazn iade etmesi (yeniden klmas) lzmdr. Bu mes'ele, Muhammed bin Hasan'n vkasdr. Durum m'm- A'zam (R.A.)'a sordu. mm- A'zam (R.A;)'da mezkr cevab verince, Muhammed bin Hasan yats namazn kaza eyledi. 151 Hastalar Kazaya Kalan Namazlarn Nasl Klarlar Bir kimse, shhatli iken geirmi olduu namazn, hasta iken kaza etse, bu durumda teyemmm, oturarak klmak veya im hallerinden hangisine gicii yeterse, o ekilde kaza eder. Shhatine kavutuktan sonra-bu kimsenin kld bu namazlan iade.etmesi lzm gelmez. Kiinin vaktinde klmad namazlar, evinde kaza etme-si evldr. nk, bylece gnahlarn rtm olur. 152 Namaz Klp.Klmadn Bilmeyen Kimse Bir kimse namaz, kldm m klmadm m diye pheye derse, eer o kimsenin phesi vakit iinde vki' olmu ise, o kimse o namaz klar. Eer vaktin kmasndan sonra, pheye derse, o kimseye bir ey lzm gelmez. zerine pek ok namazn kazas lzm olan kimse, lm srasnda namazlarnn kefareti iin, muayyen bir miktar mal vasyyet eylese, bu vasyyetin, malnn de birinden yerine getirilmesi lzmdr. Her bir vakit namaz iin, sadaka-i ftr iin verilmesi gereken ey miktar, .bir ey verilir.. Vitir iin de yine, bir sadaka-i ftr miktar bir ey verilir. Her bir gnn orucu iin de bu miktar verilir. Eer bu ahs malndan bir ey vasyyet etmez, fakat varisleri (nin tamam veya bir ksm) onun namna teberru' ederlerse, bu da caizdir. 153
148 149

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 431-432. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 432. 150 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 432-433. 151 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 433. 152 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 433. 153 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 433-434.

Iskat-I Salt Eer bir ahsn kazaya brakt veya kdamayp geirdii namazlar ok olur ve skt- salt iin vasyyet ettii buday az olursa, vitir ile beraber bir gn bir gecelik namaz iin mesel sa1 154 buday bir fakire verip, sonra o fakir de bu buday, o ahsm vrisine verir. Devaml olarak bu buday vris fakire, fakir de vrise verir... Bu verip almaya, kalm namazlar istib edinceye kadar, -ka defa gerekiyorsa o kadar- devam edilir.^ Keffaret-i salt bir defada bir fakire vermek caizdir. Fakat, yemin, zihr ve oru kefaretlerini, bir defada bir fakire vermek caiz deildir. Bir kimsenin, kalm namazlar iin, hastalk halinde fidye vermesi caiz olmaz. Tatarhniyye'de de byle zikredilmitir. Bir kimse, eer klm olduu namazlar kaza etmeyi istese, eer bu namazlarda bulunan bir noksandan dolay kaza ederse, bu gzeldir. Aksi takdirde, bazlarna gre onlar kaza etmek mekruhtur. Bazlarna gre de, kaza olarak klman bu namazlar nafile bir namaz olduu iin, bunlar sabah namazndan ve dndi namazndan sonra klmak mekruhtur. Bu vakitlerin dnda klmak ise mekruh deildir. 155 Misafir (Yolcu) Namaz Hanef limlerine gre, seferin en az mddeti, orta bir yryle, senenin en ksa gnlerinde gnlk mesafedir. Orta bir yryte i'tibr edilen, karada, dz yerde yaya yry ve deve yrydr; dada da, ona uygun olan bir ekilde yrmektir. Denizde ise, rzgrn mu'tedil esmesidir. mm Eb Ysuf (RA.)'dan gelen bir rivayette de. seferin eh az mddeti, iki gn ve nc gnn ekserisi olarak nakledilmitir. Hidye sahibinin tashih ettiine (sahih bulduuna) gre, sefer mddetinde fersaha itibar olunmaz. Fakat, mm Mrnn ve meayihin ekserisi, seferin mddetini fersah ile takdir etmilerdir. Lkin, bu mesafenin ka fersah olduunda ihtilf etmilerdir. Bazlar: Yirmibir fersah- demi;.bazlar da: On sekiz fersah demilerdir. mm Mrnn, ikinci kavil hakknda: Fetva bu kavil zerinedir. demitir. mm 'Attab de Cmi'u'l-FikhFda, yine kinci kavil hakknda Muhtar olan budur. demitir. Kiinin misafir (yolcu) olmas, onun bir yere gitmesi ile olur. Ki misafir (yolcu) olabilmesi iin. kendisi ile o yerin arasnda,-mezkr mesafe bulunmas ve o kiinin, o yere gitmek niyyeti ile, bulunduu ehrin veya kyn evlerini gemi olmas gerekir. Buna gre, o kii, kt yerin enliinden ayrlmadka, misafir (yolcu) olmaz. Hatta, eer o kimsenin kt ynde, ehirden (veya kyden) ayr bir mahalle bulunsa ve bu mahalle eskiden ehre bitiik bir durumda bulunmu olsa, o kimse bu mahalleyi gemedike misafir (yolcu) olmaz. Fin-i msr (ehrin kenarnda olan yer) ile ehrin arasndaki ulvve denilen ve drt yz admdan az olan yerler bulunur ve ehirle buralar arasnda ekili yerler de bulunursa, misafir (yolcu) olmak hususunda., onu da gemek gerektiine i'tibr olunur. Fakat, fin-i msr hakknda mezkr ihtilf bulunursa, onu gemi olmaya i'tibr olunmaz. 156 Yolcular Hakkndaki Baz Hkmler Misafirler hakknda, mukmlere muhalif olan pek ok hkmler vardr. Mesel r Ramazan aynda gndz yiyip imenin mbh olmas, gibi... Mesih mddetinin gne kadar uzatlmas, gibi... Cum'a ve bayram namazlar ile kurban kesmenin vcib olmasnn, sakt olmas, gibi... Drt rek'atli olan namazlarda farz iki rek'at olarak k-altmak, Hanef imamlarna gre, misafir iin lzmdr. Hatta, bu namaz, eer misafir (yolcu) olan kimse, ta-amlarsa, bu durum mekruh olur. Fakat, tamamlam olmas hlinde, gerekli tafsilt yledir -'Eer ikinci rek'atde teehhd miktar oturmusa, namaz sahih olur. Sonra klman iki rek'at ise, nafile olur. Fakat, byle apm olan kimse, isette bulunmu olur. nk, bu durumda selm te'hir etmi ve nafileyi farzn iftith tekbrine bina etmi olmaktadr. Fakat, bu kimse ikinci rek'atte oturmamsa, onun kld farz btl olur; yni farz ed etmi olmaz. nk bu durumda da fai"z terk etmi olmaktadr. Nitekim, sabah namazlarnda ve Cum'a namazlarnda ka'denin (oturuun) terk edilmesi ile de farz btl olup, ed edilmi olmamaktadu. Keza, eer misafir (yocu) olan kimse, ilk iki rek'atten birinde kraati terk etse, yine farz ed etmi olmaz. 157
154 155

Sa": 1040 dirhem buday veya arpa olan bir lek. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 434. 156 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 435. 157 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 436.

Seferle lgili Baz Hkmler Misafir (yolcu) olan kimse, vatanna dnmedike yahud vatan olmayan bir ehir veya kyde on be gn ikmete niyyet etmedike, sefer hkm ile amel etmekten hli olmaz. Yolcunun dnp vatanna girmesi hlinde, ikmete niyyet etmesi art deildir. Eer misafir (yolcu), vatannn dnda bir yerde, on be gnden daha az bir mddet oturmaya niyyet ederse, o kimseden sefer hkm zail olmaz. Yni, o kimse hakknda, sefer hkmleri devam eder. Keza, eer iki yerde -mesel : Mekke ve Mina'da be gn oturmaya niyyet eylese, yine o kimseden sefer hkm zail olmaz. Ancak, o kimse -devaml- bu iki yerden birinde gecelerse, bu durumda, bu iki yerde ikmete niyyet ederse, kendisinden sefer hkm zail olur. Eer, misafir (yolcu) bir yerde yarn kalkarm diyerek, senelerce durmu olsa, Hanefi imamlarna gre, bu kimse mukim olmaz ve kendisinden sefer hkmleri kalkmaz. Fetevyi Gysiyye'de : Herhangi bir misafir (yolcu) bir ehre girip, ne zaman maksad hsl olursa, o ehirden o zaman kmaya niyyet ederse, o kimse mukm olmaz. Ancak, o kimsenin maksadnn, on be gnden az bir zamanda hasl olmayaca bilinirse, o kimse, mezkr ehirde ikmete niyyet etmese bile mukim olur. denilmitir. Askerin, dr'l-harbde ikmete niyyet etmesi sahih olmaz'. Fakat, eer asker dr'l-harbe enn ile girmise, ikmete iyyet etmesi sahih olur. Sahrada ikmete niyyet etmek sahih olmaz. Fakat, eer bu niyyeti adr ehlinden olanlar yapm, yerde, ikmet mddetince kendilerine yetecek kadar'su ve ot bulunmakta ise, bu kimselerin niyyetleri sahih olur. Bu kimseler o yerde mukim olurlar. Bu kimseler, o yerden ayrlp, baka bir yere gitmeye niyyet ettikleri zaman, eer kalktklar yer ile varacaklar yerin aras, sefer mesafesi kadar olursa, bu kimseler yine misafir (yol cu) olurlar. Aks takdirde misafir (yolcu) olmazlar. Herhangi, bir kfir, dr'l-harbde slm'a gelirse, ikmeti zere bak kalr. Ona sefer hkm arz olmaz. Eer o kimse, kfirlerden korkup, niyyetsdz olarak gnlk bir yere sefer irdesi ile kam olsa, sahih kavil zere misafir olur. Seferde ve ikmette (yolcu veya mukim olmakta), met-b'un (kenasne tbi olunan kimsenin) niyyetine itibr edilir. Tbi'dn (birine tbi' olan kimsenin) niyyetine i'tibar olunmaz. Mesel: Askerin deil, onunla birlikte bulunan haufenin veya komutann nivyctne i'tibr edilir. Kars ile birlikte bulunan kocann niyyeti mu'teberdir. likte bulunan efendinin niyyeti mu'teberdir. i ile birlikte bulunan i verenin niyyeti mu'teberdir. Talebesi ile birlikte bulunan stadn niyyeti mu'teberdir. Yni, Komutan ile birlikte bulunan asker, rzkn gerek mezkr komutandan alyor, gerekse rzkn beyt'lml'den te'-min etmekte bulunsun veyahut da askerleri bu komutann yanna sultan ta'yin etmi olsun, bu durumlar arasnda bir fark yoktur. Sahih olan kavil zere, komutann niyyethe i'tibr olunur. Fakat, nafile olarak cihd eden kimse hakknda i'tibr .kendi niyyetinedir. Bir kimse, baka bir kimseyi zulm ve bask ile srp gtrse, fakat gtrlen kimse nereye gtrldn bilmese ve gtren kimseye sorduu zaman, o da haber vermese, o gtrlen kimse gne kadar namazn tamam olarak klar. gnden sonra da, kasreder.. (Yni drt rek'atli farzlar iki rek'at olarak klar). Keza, tbi' olan' her kimse, metb'unun (tbi' olduu kimsenin) niyyetini bmese ye sorduu zaman, o kimse niyyetini bildircnese, tbi' olan o kimsenin, ikmet veya sefer hallerinden hangisi zere bulunmakta idiyse, o asl zere amel etmesi uygundur. Yani bulunduu durumun aksi ortaya kncaya kadar, kendi asl durumu ne idiyse o duruma gre amel etmelidir. Herhangi bir sebepten dolay, sul sormann sakncal olmas, sul sorulduu zaman, cevp alnmamas menzilesindedir. Herhangi bir misafir (yolcu) borlu olur ve alacakls kendisini habsederse, borlu olan bu yolcunun eer eli de dar ise ve ikmete niyyet etmezse, namaz kasreder. (Yani drt rek'atli farzlar iki rek'at olarak klar). Keza, borlu olan bu kimsenin eli geni olur: ve borcunu demeye niyyet eder veya niyyet etmezse, yine namaz kasreder. Fakat, eer borcunu dememeye niyyet ederse, namazn tamam klar. nk, bu niyyeti ikmete niyyet menzilesindedir. Muhiyt'te de byle zikredilmitir. Fakat, mm Eb Ysuf (B.A.) Eli dar olan ve hapsedilmi bulunan borlu, namazn tamam klar. Keza, eli geni olsa bile yine namazn tamam klar. Ancak borcunu demeye' azmetmi ise, eli geni olan kimse, o vakit namaz kasreder. demitir. Biri mukim ve biri misafir olan iki ortan, mtereken bir kleleri bulunsa, eer onlar o kleyi gn nbeti ile altrmakta iseler, o kle mukmin nbetinde namazlarn tamam klar; misafirin nbetinde ise kasreder. Eer, mezkr ortaklarn bu kleyi .altrmalar, sylenen ekil zere deilse, o kleye namaz kld zaman, iki rek'atte oturmas farzdr. Ve o klenin bu durumda namazn tamam klmas ihtiyata daha uygundur.

Buna gre, o klenin gerek vaktin iinde ve gerekse vaktin . dnda, mukime iktid etmesi caiz deildir. Herhangi bir halfe, sefere niyyet etmeden vilyetlerini dolap gezerse, dier insanlar gibi, namazn tamam klar. Eer kendi vilyetinde, sefer mesafesi kasdederse, sahih kavil zere, halife namaz kasreder. nk, Nebiyyi Ekrem (Sallallah Tea-l Aleyhi ve Sellem Efendimiz ve Hlefyi Ridin, Medine'den Mekke'ye gittikleri zaman,, namazlarn kasretmilerdir. Herhangi bir kfir, sefer mddeti kasdederek, yerinden ksa ve yolda slm'a gelse, bu durumda da onun maksad olan yere gnden az bir mesafe kalm olsa, bu kimse namaz kas-reylemez; tamam kar. Keza, ocuk da babas ile birlikte sefer mesfesini kasdederek ksa ve yolda bula erse, yine bu durumda varacaklar yere gnden az bir mesafe kalm olsa, bu kimse namazn "kasretmez; yani tamam klar. Kfirin mslman olmasnda, muhtar olan, onun namaz kasretmesidir. ocuk ise, onun hilfnadr. Baz limler de Onlarn ikisi de kasreder. demilerdir. . Sefer mesfesini kasdederek kan hayzl kadn, temizlendii vakitte, varmak (stedii yere gnden az bir mesafe kalm olursa, bu kadm, sahih kavil zere namazn tamam klar. Bir namazn vakti baki olduka, henz o namaz eda edilmemi olursa, kulun hlinin deimesi sebebi ile, o nazamn da bir sfattan'bir baka sfata deimesi kabildir. Fakat, vakti km olan namaz, kiinin o srada bulunduu hal i'tiban ile -namaz- hangi sfatta ise, o sfat zere kalr. Ve o sfat zere, kiinin zimmetinde karar klm olur. Namazn, bulunduu sfat zere kiinin zerinde karar klmas hususunda, Hanef mmlannca mu'teber olan vaktin sonudur. Yan vaktin sonunda (=Allahu Ekber) diyecek kadar bir zamann kalm olmas, b husus iin mu'teberdir. Bu zaman zarfnda, misafir ikmete niyyet etse, onun namaz iki rek'atten, drt rek'ate mtesrayvir olmu (deimi) olur158 Misafirin Mukme ktidast Keza, iktid tamam olmak artiyle, misafirin mukme ik-tids ile yine misafirin namaz iki rek'atten drt rek'ate dnm olur. Binenaleyh, eer misafir mukme vakit iinde iktida eylese, bu sahih olur ve misafirin namaz tamamlamas lzm gelir. Fakat, vakit hricinde, misafir muKme iktid eylese, bu sahih olmaz. nk, o namazn onun zimmetinde iki rek'at olmas mtekarrir olmutur. Ve bu durum iktid etmi olmas ile mte-gayyir (deimi) olmaz. Buna gre, vakit haricinde misafirin mukime iktid etmesinde, ka'de hakknda farz klann nafile klana iktid etmesi l: zm gelir. Bu ise sahih olmadndan, o dahi sahih olmaz. Eer, misafir,vakit iinde mukme iktida etse, fakat sonra onun namaz fsid olsa, iktid zail olmu olduu iin, o kimse namaz iki rek'at klar. Mukmin vakit iinde veya vakit dnda misafire iktid etmesi sahih olur. Misafir iki rek'ati kldktan sonra, ona iktid eden mukm kalkp, namazn sahih' kavil zere- kraat etmeden tamamlar. Bazlar: Kraat ederek tamamlar. demilerdir. Misafir imm olunca, iki rek'atte selm verdii zaman, cemate hitap ederek: Namaznz tamamlaynz. Biz misafir bir topluluuz. veya ...Ben f isaf irim. demesi mstehaptr. Bir kimse, mukm olarak geirmi olduu namaz, misafir olduu zaman kaza ederse, drt rek'at klar. Eer misafir iken geirmi olduu namaz, mukm olduu halde kaza ederse, iki rek'at klar. 159 Vatan Ka Ksmdr Vatan eittir : 1-Vatan- asl, 2-Vatan- ikmet, 3-Vatan- sefer. Vatan- asl: .Knn doduu veya evlenmi bulunduu yerdir. Ki kii orada yaayp geinmek ve oradan ayrlmamak niyyetindedir. Babas ve anas kiinin doduu yerden baka bir yerde bu lunsa, kendisi de bula ermi olduu halde, bu beldede evlenmemi olsa, o belde bu kiinin vatan olmaz. Mebst'da Vatan-i" asli, kinin kendisinde doup byd yerdir. Veya, kiinin kendisini vatan edindii veyahud da kendisinde evlendii yerdir. denilmitir. Mebst Sahibi'nin: ...veya, kiinin kendisini vatan edindii... sz, kiinin orada durmaya azmetmi olduunu ve orada evlenmi olsa da, olmasa da, oradan kmak niyyetinde olmad-n ifde etmektedir. Bir misafir, bir ehirde evlenmi olsa, fakat orada ikmete niyyet etmese, bazlar: Bu kimse, bu ehirde mukim
158 159

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 436-440. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 440.

olmaz. demiler; baz-limler de: ...mukm olur. demilerdir. Evceh olanda budur. Eer, bir kiinin iki beldede hanm bulunsa, o kii bu beldelerin hangisine girerse, girsin, mukm olur. Eer, o kimsenin bu beldelerin birinde bulunan- ha vefat etse, fakat o kimsenin orada evi ve gelir getiren mallar kalsa, o beldenin o kimseye vatan olarak baki olup olmayaca hususunda ihtilf vardr. Baz kimseler : O belde, o kimseye vatan olmakta baki kalmaz, demilerdir. Bazlar ise : ... vatan olmakta baki kalr. demilerdir. Vatan- ikmet : Kiinin kendisinde domad, hanmnn bulunmad, fakat on be gn veya daha fazla orada ikmet etmeye niyyet ettii yerdir. Vatan- sefer : Kiinin kendisinde on be gnden az oturmaya niyyet ettii yerdir. Vatan- sefer'e, vatan- skn ismi de verilir. Fkihler, onun vatan oluuna i'tibar etmezler. 160 Konuda Baz Mes'eleler Vatan- asl, bir baka yeri asl vatan edinmekle, asl vatan olmaktan km olur. Hatta, eer bir kimsenin bir vatan- aslsi olsa ve o kimse buradan ayrlp, bir baka yeri vatan tutsa, nceki yer vatan olmaktan kar. Bu kimse, sonradan buraya gelip girmi olsa, ikmete niyyet etmedike, namaz tamam klmas lzm gelmez. Vatan- asli, vatan- ikmet ile ve-vatan- sefer ile, asli vatan olmaktan kmaz. Vatan- ikmet ise, dier bir vatan- ikmet ile ikmet vatan olmaktan kmaz. Bu iki ikmet vatan arasnda, sefer mesafesi olmasa bile, ikinci ikmet vatan ilk ikmet vatann ikmet vatan olmaktan karr. Vatan- ikmet, vatan- sefer ile de, ikmet vatan olmaktan kar, Vatan- ikmet, yeni bir ikmet vatan edinilmemi olsa bile, sadece sefere (yolculua) km olmakla, vatan- ikmet olmaktan kar. Vatan- asli sabittir; bunun iin sefer (yolculuk) ittifakla art deildir. Zahir rivayete gre, vatan- ikmet de sabittir; bunun iin de sefer art deildir. Fakat, mm Muhammed (R.A)'den, vatan- ikmetin sabit olmas iin, seferin art olduu da rivayet edilmitir. Hatta, eer bir kimse ehrinden sefer niyyeti ile kp, bir kye ulanca, orada on be gn oturmaya niyyet eylese, mm Muhammed (R.A.)s'e gre, o ky o kimse iin vatan- ikmet olmaz. Keza, eer bir kimse sefer kasd ile kp, sefer mddeti kadar gitmeden bir kyde ikmet etse, yine mm Muhammed (R.A.)'e gre, o ky o kimse din vatan- ikmet olmaz. Fakat, zahir rivayet zere, bu iki durumda da, o ky vatan- ikmet olur. Misafirin (yolcunun) snnetleri terk etmesine ruhsat vardr. Bazlar: Snnetlerin terkedilmesi konusunda misafirler iin ruhsat yoktur.- demilerdir. Bu hususta en dil olan Hindi vn'nin u kavlidir: Misafirin inme ve konaklama halinde, namazlarn snnetlerini klmas efdaldr. Fakat, seyir halinde, sabah namaznn snnetinden baka snnetleri terk etmek efdldir. Seferde olan ruhsat hakknda, as olan misafir ile muti' (= itaat edici) olan misafr arasnda, Hanef mamlarna gre bir fark yoktur. Arafat'da le ile ikindiden baka ve Mzdelife'de akam ile yatsdan baka, bir vakitte iki namazn arasn cem' etmek (bir vakitte iki namaz klmak) Hanefi mamlarna gre, caiz deildir. Fakat, dier mezhebin imamlarna gre, le ile ikindinin arasn ve akam ile yatsnn arasn, seferde veya yamur, yamas zrnden dolay, bir vakitte cem' etmek caizdir. Ve bu cem'in de takdimi veya te'hri arasnda bir fark yoktur. Mesel : Sonraki namaz, nceki namazn vaktinde veya nceki namaz sonraki namazn vaktinde klmak caizdir. Hepsinin de delilleri, Haieb'nin erfr-i Kebr'inde zikredilmitir. 161 Cum'a Namaz Cum'anm artlarn kendisinde toplayan kimsenin Cum namazn klmas farz- ayndr. Cum'a namaznn vcib (farz) olmas iin, dier namazlarn vcbuna (farz olmasna) art olan, slm, akl, bul, ha-yzdan ve nifastan tomiz olmak gibi artlarn zerine, ilve edilen baz artlar daha- vardr. Cuma'nn edas iin de, dier namazlarn edasnn artlar olan, temizlikten ve dierlerinden fazla olarak, baz artlar vardr162 Cum'a Namaznn Vcbunun artlar Cum'a namazmn vcbu (farz olmas) iin alt art vardr.1- Erkek olmak. Cum'a namaz kadnlara vcib (farz) deildir.
160 161

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 441. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 442-443. 162 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 443.

2- Mukm olmak. Misafire (yolcuya) Cum'a namaz vcib (farz) deildir. 3- Hr olmak. Kleye Cum'a namaz vcib (farz) deildir. Eer efendisi, klesine Cum'a namazn klmas iin izin verirse, bazlar : Ona Cum'a klmak vcib (farz) olur. demilerdir. Bazlar da O kle muhayyerdir; dilerse Cum'a namazn klar, dilerse klmaz. demilerdir. Mkteb 163 kleye, Cum'a namaz vcibtir (farzdr). Keza, mu'tak'l-ba'z ' ( = bir ksm azad olunmu) olan kleye de Cum'a namaz vcibtir (farzdr.) Fakat, kendisine ticret yapmas iin izin verilmi olan kleye, Cum'a namaz vcib (farz) deildir. Baz limler : Mste'cirin (bir kimsenin emeini kiralayp onu altran kimsenin) cirini (emeini kiralad kimseyi) Cum'a klmaktan men etmesi caizdir. demilerdir. Ve fakat, esahh olan, mste'cirin cirini Cum'a klmaktan men, etmesinin caiz olmaddr. Cami uzak olduu takdirde, o cirin, Cum'a ile megul olduu vaktin creti, cretinden dlr. Eer cami yakn ise, o cirin cretinden bir ey dmez; ta'-yin edilmi bulunan cretin-tamamna mstahak olur. 4- Shhatli olmak. Buna gre, hasta olan kimse, Cum'aya gitmekle hastalnn artmasndan veya zor iyilemesinden kor-karsa, o hastaya C\m'a vcib olmaz, (farz olmaz.) Yrmekten ve hareket etmekten zayf den, ok yal kimseler de, hastalar gibidir. 5- Gzlerin salim olmas. Buna gre, a'rt olan kimseye Cum'a namaz mm- A'zam (R.AJ'a gre mutlaka farz deildir. Fakat, mm Eb Ysuf (R.A.) ve mm Muhammed (R.A.) gre, eer o a'ma kendisini .yeden (yani elinden tutup onu cmi'e gtren) bir kimse bulunursa, o a'mya Cum'a namaz farz olur. 6- Ayaklarn salim olmas. Ktrm olan ve iki aya kesilmi bulunan kimseye Cum'a namaz farz olmaz. Kendisini camiye gtrecek bir kimse bulunsa bile; bu kimseye Cum'a namaz farz olmaz. Hastaya bakan, onu tedavi eden kimse de hasta gibidir. Eer onun cmi'e gitmesi ile hastann ziyana urama ihtimli olursa, esahh kavil zere, o hastaya bakp tedavi eden kimseye de Cum'a namaz farz deildir. Buna gre hastay tedavi etmek de,.Cum'a ve cem'atten geri kalmay mubah klan zrlerdendir. Keza, zlimden veya benzerlerinden korkmak; yamur, kar, amur ve emsali gibi eylerin hepsi Cum'a ve cematten geri durmay mbh klar. Zikredilen bu alt art kendisinde bulunmayan kimseye Cum'a namaz farz olmaz. Fakat, bu kimseler Cum'aya hazr bulunurlar ve Cum'a namazn klarlarsa, bu namaz onlara vaktin farz iin kfi olur. Nitekim, fakir bir kimse haccetse, ondan farz sakt olur. Daha sonra zengin olursa, kendisine tekrar hacc farz olmaz. 164 Cum'ann Edasnn artlar Cumann edasnn artlar da altdr : 1- Cun'amn ehir veya ehir hkmnde olan bir yerde klnmas gerekir. Hanefi mamlarna gre, ehir veya ehir hkmnde olmayan yerlerde cum'a klmak sahih olmaz. 165 ehrin Ta'rfi ehrin ta'riflnde ihtilf vardr. Sahih olan kavil. Hidye Sahibi'nin syledii u szdr : ehir, kendisinde hadleri ikme eden bir emrin ve hkmleri yerine getiren bir kd'nin bulunduu yerdir. Burada, hadleri ikme etmenin, kudret olduu Tunfetl'-Fu-kah'da aklanmtr. Bu yerin, mahallelerinin, sokaklarnn, arlarnn .ve byk kylerinin bulunmasnn gerektiini, yine Tuhfe sahibi aklamtr. Fakat emir ve kdi'nin an, hkmleri yerine getirmek ve hadleri ikme etmek olmas glib olduundan, onlarn bulunduu beldelerin arlarnn, sokaklarnn vs byk kylerinin bulunmas zarur olduundan dolay, Hidye Sahibi bunlar tasrih etmemitir. Cum'a namazn ed etmek iin, mescid ve cami art Buna gre, Cum'a namaz, fn msr'da da caizdir. Fin- msr : ehre bitiik olan ve ehrin maslahatlar iin hazrlanm bulunan yerdir. Mesel : At meydan, ok meydan, asker toplanan yer, lleri defnetmek, cenaze namaz klmak ve benzeri eyler iin alkonulup ehre bitiik olan yerler, fin-i msr'dr. Cum'ay hacc mevsiminde, Halife'ntn veya Hicaz emirinin yni Mekke Valisinin mevcud olmas art ile Mina'da klmak, caizdir. Fakat bu rne.s'elede, yine mm Muhammed (R.A.)in 'muhalefeti vardr. Fakat, eer orada Hicaz emri mevcud olmaz, fakat ancak mevsimin emri olan emr'l-hccc mevcud ise,
163 164

Mkteb : Tamamland zaman azad edilmek zere, efendisi le "bir bedel zerinde anlama yapm olan kole Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 443-445. 165 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 445.

"orada Cum'a klnmas, bilittifak caiz olmaz. Mina'da ittifakla bayram namaz da klnmaz. nk orada haclar sdece hacla ilgili ilerle megul olurlar ve baka bir eyle uramazlar. ehirde Cum'a namazn klmak, mkm- A'zam (R.A.)'dan zahir rivayete gre, sadece bir yerde caiz olur; bir ehirde birden ok yerde Cum'a klnmas caiz olmaz. I Ve yine mm A'zam (R.A.)'dan, mm Muhammed 'in kavli gibi, ehirde, mteaddid yerlerde Cum'a klmann caiz olduu da rivayet edilmitir. Alimlerin bazlar, bu kavlin sahih olduuna hkmetmilerdir. imm Eb Ysuf (R.A.) 'dan, bir ehirde ancak iki yerde Cum'a klmann caiz olduu ve bu iki yerin arasnda vebu iki yeri birbirinden ayran bir nehii bulunmadka oralarda Cum'a klmann caiz olmad rivayet edilmitir. Mteaddid yerlerde Cum'a klmann caiz olmad kavline gre, eer bir ehirde cum'a namaz, birka yerde klnm olsa, bu durumda ihtilf edilmitir. Bazlarna gre, sahih olan nce bitirilmi olan cum'adr. Fakat, esahh olan kavil udur ki Hangisi evvel iftitah etmise, onun kld cum'a sahihtir. Buna gre, eer bir ehirde, mteaddid yerlerde cum'a klanlarn hepsi beraber (yani ayn zamanda) klm olsa veya hangisinin nce klm olduunda phe edilse, cmlesinin namaz fsid olur. 166 Bir ehirde Birden ok Yerde Cum'a Klmak Cum'anm mteaddid yerde klnmas hususunda ve ehir kelimesinin aklanmasnda ihtilf edilmi olduu iin, limler yle demilerdir : Cum'anm caiz olup olmad hususunda ihtilf edilmi olan yerde yaplmas uygun olan udur : Cum'anm farzndan sonra, ahir zuhur niyyeti ile drt rek'at namaz klnmaldr. Ta ki, eer bir kimsenin kld Cum'a sahih olursa, mezkr niyyet ile kld drt rek'at namaz, o kimsenin zimme tinde kalm le namaz var ise, onun yerine kim olur. zerinde -kazaya kalm- byle bir -namaz- zimmeti yoksa, bu durumda kld drt rek'at namaz, nafile olur. O drt rek'at namaza yle niyyet etmek gerekir : Vaktine yetiip, henz benden sakt olmayan, hr zuhuru klmaya niyyet ettim. demelidir. Evl olan : Cum'anm farzndan sonra, cum'anm snnetini klp, sonra mezkr niyyetle drt rek'at daha klmaktr. Sonra da vaktin snneti diye iki rek'at daha klmaldr. Ta ki, eer kld cum'a sahih olursa, onun snnetini lyk olduu ekil zere ed eylemi olsun. Ve eer kld cum'a sahih olmamsa, le namazn snnetleri ile klm bulunsun. zerinde kazaya kalm le namaz bulunmayan kimsenin, hr zuhur niyyeti ile klm olduu drt. rek'atin her birinde ftih'dan sonra, bir sre okumas uygun olur. nk, eer kld drt rek'at, lenin farz yerine olursa, o sreler namazna zarar vermez. Bu namaz, eer nafile olursa, onun btn rek'at]erinde, ftih'da sonra sre okumak vacibtir. ehrin etrafnda sakin olan kimsenin kendisi ile ehir arasnda, bir aralk bir meydan bulunmasa, bilkis binalar bitiik olursa, o kimsenin zerine cum'a namazn klmak farzdr. Fakat, eer o kimse ile ehir arasnda, mezraalar, mer'a-lar veya bir .boluk bulunursa, o yerde ehirden ses de iitilse bile, o kimsenin zerine, Cum'a klmak farz olmaz. mm Muhmmed (R.A.)'den, ses iatdii zaman, mn farz olaca da rivayet edilmitir. . Eer cum'a gnnde, bir kyl ehire girip, orada cum'a vaktine kadar kalmaya niyyeti bulunursa, o kimsenin cum'ay klmas lzm olur. Fakat, eer o kimse Gum'a vaktine girmeden, ehirden kmaya niyyet. ederse, o kimseye cum'a klmak farz olmaz. Eer, cum'a vakti girdikten sonra, ehirden kmaya niyyet ederse, o kimseye cum'a klmak bazlarnn kavli zere lzm Fk Ebu'I-Leys : Bu durumda o kimseye, cum'a klmak lzm olmaz. demi; Kdihn da bunu ihtiyar eylemitir. 167 Velyyul - Emr Cum'ay veliyy'l-emr'in veya onun. cum'a kldrmak zere izin vermi olduu baka bir kimsenin kldrmas da, cum'amn edasnn artlamadandr. Eer veiyy'1-emr, teba'sndan birini bir tarafa emir tayin etmi bulunsa, onun da bulunduu kavme, imm olup cum'ay. kldrmas caizdir. Veliyy'l-emr'den bert olmayan m'tegallibin, eer r'eyda sireti, emirlerin sreti gibi olursa, o kimsenin de imm olup cum'a kldrmas caizdir. Herhangi bir kdi'ya vehiyy'l-emr'den sarahaten veya delletin emir ve irde olmazsa, o kimsenin imm olup, cun'a kldrmas caiz olmaz. Veliyy'1-emr tarafndan nasb olunan suba (syi miri) da hkm bakmndan kdi gibidir..
166 167

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 445-447. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 447-448.

Fakat, mm Eb Yusuf (E.A.) 'un : Bir ehirde suba n olunan kimsenin insanlara cum'a kldrmas caizdir. Fakat, kd-nin sarahaten veya delleten izin alm bulunmadka, insanlara cum'a kldrmas caiz olmaz. dedii rivayet olunmutur Eer, bir ehirde kdi olan kimse lse, onun yerine bakan kimsenin, lenin yerine, Veliyy'1-emr tarafndan ta'yin edilmi olan kimsenin gelmesine kadar, insanlara cum'a kldrmas Keza, bu durumda, valinin yerine bakacak bir kimse olmazsa, bu durumda, eer kdi veya ta'yin edilmi suba namnda bir zabitin imaml ile cum'a klmak sahihtir. Yine, bu sretde saylan, kimselerden hi biri bulunmaz, fakat insanlar bir ahsn zerinde ittifak ederler ve onun imameti ile cum'ay km'ak hususunda anlarlarsa ye o kimse de cum'ay kldrrsa, bu da sahihtir. nk, bu durumda zaruret vardr. Fakat, zikredilen kimselerden birinin bulunmas hlinde, veliyy'l-emr'den hususi olarak izin alm olmadka -saylan kimselerden baka bir kimsenin cum'a kldrmas caiz olmaz. nk, bu kimselerden biri varken, bakasnn cum'a kldrmasnda bir zaruret yoktur. Halifenin vefat etmesi hlinde, mmenin ilerini. yrtmekte olan valilerinin ve emirlerinin bulunduklar yerlerde cum'a kldrmalar caizdir. nk bunlar, halfenin vefat etmesi ile vazifelerinden azledilmi olmazlar. Eer cum'ay kldrmaya me'mur olan kimse, cum'aya baladktan sonra, vehiyy'1-emr tarafndan onun yerine, baka biri ta'yin edilmi ve o kimse cum'a klman yere gelmi bulunsa, o kimsenin kldrd cum'a sahih olur ve insanlar onunla beraber kldklar namaz, sonradan gelmi olan kimse ile bir daha iade etmezler (yeniden klmazlar). Eer, ikinci ahs, birinci ahsn cum'aya balamasndan nce gelir ve hazr bulunursa., nceki ahsn cum'aya balamas sahih olmaz. nsanlarn cum'ay sonradan gelen ahsla birlikte klmalar gerekir. Bir sultan- kadn olursa, cum'a klnmasna onun emir vermesi ciz.dir. Fakat, insanlara bizzat kendisinin cuma' kldrmas caiz deildir. Cum'a kldrmaya me'mur olan kimsenin, yerine bakasn geirerek, ona cum'a kldrmas caizdir. Hatt, yerine bakasn geirmesi iin veliyy'l-emr'den izin almam olsa bile, yine caizdir. Kdi ise bunun hilafnadr; Veliyyl-emrden izin almadka nib kullanmaz. Cum'a kldrmaya me'mur olan kimsenin yerine bakasn brakmasnn caiz olmasnda, kendisinin zrl bulunmas' ile zrsz olmas, veya bakasn yerine namaz iin geirmesi ile hutbe iin geirmesi arasnda bir fark yoktur. Hutbeye izin vermek, namaza da izin vermektir. Aksi d byledir. 168 Cum'ann Vakti 3- Cun'amn edasnn artlarndan biri de vakittir. Cum'a namaz vakitten sonra sahih olmaz. Fakat dier namazlarn, vaktinden sonra kaza edilmeleri sahihtir. Cum'amn vakti, ittifakla le namaznn vaktidir. Zevalden nce cum'a klmak caiz deildir. Ancak bu, imm Ahmed bin Hanbel!in kavline gre caizdir. kindi namaznn vakti girdikten sonra da, cum'a klmak caiz deildir. mn Mlik de bu kavle muhaliftir. Eer cum'a klnrken vakit km olsa, namaz klan kimse, cum'ay brakp, le namazn klmaya batan balar. Hanef mamlarna gre, le namazn, cum'a namaznn zerine bina eylemez. mn afi de buna muhaliftir. 4- Cum'amn edasnn artlarndan biri de hutbedir. Cum'ada hutbenin art oduu zerinde cumhur- ulema ittifak etmitir. 169 Hutbenin abt Hutbenin art, onun vakit iinde olmasdr. Vakit girme den cum'a hutbesi sahih olmaz. Hutbenin, cematin huzurunda olmas da arttr. Buna gre hatb, hutbeyi yalnz ..basma okur ve cemat sonradan gelmi olursa, o hatibin bu cemate cum'a namaz kldrmas sahi olmaz. Hatibin hutbeyi aktan okumas, cematdn de onu dinle mek iin hazr bulunmas arttr. Hatta, eer cematin tamam hatibten uzakta bulunur veya uyursa, veyahud da hepsi de sar olursa, bu durumlarda bile dinlemek iin hazr bulunmu olmalar kfidir. 170 Hutbenin Rkn mm- A'zam (R.A.)'a gre, hutbenin rkn : Hutbe ni yeti ile Allahu Tel'y mutlak zikretmektir.
168 169

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 448-450. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 450. 170 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 450.

Dier iki imammza gre ise : Hutbe ismini alan eyin uzunca bir zikir olmas lazmdr.. 171 Hutbenin Vcibleri Hutbenin vcibleri : Hutbeyi, taharetle ve ayakta olarak ve de setr-i avret ile .okumaktr. Hutbenin Snnetleri ; Hutbeyi iki ksma ayrarak, bunlarn arasnda hafif bir oturula (bir tebih veya yet okuyacak kadar) oturmaktr. Bylece bu hutbeye, iki hutbe denir. Bu iki hutbenin her biri, Allahu Tel'ya hamdi, kelime ehdeti ve Peygamber (S.A.V) Efendimize salevt ihtiva etmedir. Birinci hutbe, bir yet-i kerimenin tilveti ile va'z ve m sihat ihtiva etmelidir. kinci hutibe ise, -va'z yerine- erkek ve kadn btn mminler hakknda duay ihtiva etmelidir. Saylan bu eylerin hepsi, mm afi (R.A.)'ye gre farzdr, 172 Hatibin Uymas Gereken eyler Tatb olan kimsenin, hutbe esnasnda dnya kelm sylemesi mekruhtur. Eer hatb, bir cematin huzurunda hutbeyi okuyup, sonra o cemat gidip, onlarn yerine bakalar gese ve hatib cum'a-y yeni gelen cematle klm olsa, bu caizdir. Hatibin hutbeyi okuduktan sonra, yerine gidip abdest aldktan sonra gelerek, cum'ay kldrmas caizdir. akat hutbeden sonra, yerinde yemek yese veya cima1 edip gusletse, bu durumda hutbeyi yeniden okur. Bazlar ise gidip, yemek yemi olmasndan dolay, hutbeyi yeniden okumaz. demilerdir. Eer hatb, cnb olduu halde hutbe okur ve sonra guslederse, nce okumu bulunduu hutbeyi yeniden okumas lzmdr. Bu tafsilatn hepsi, mm Src'nin Hidye erhi'nde zikredilmitir. 173 Cum'a Cemati Cum'a'nm edasnn artlarndan biri de : Cemat bulunmasdr. . Cematin en az miktar, immdan baka kii olmaldr. mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre ise, immdan baka iki kiinin olmas da kfidir. mm. afii (R.A.) 'ye gre ise, cum'ada cematin says krktr. mm Ahmed bin Hanbel (R.A.) 'in de zahir mezhebi budur. Cumada cematin akll erkekler olmas arttr. Buna gre, sadece kadnlar ve ocuklarla cum'a klmak caiz deildir. Fakat, cum'a cematinin hr ve mukm kimselerden meydana gelmesi art deildir. Buna gre cum'anm sadece klelerle ve misafirlerle (yolcularla) klnmas caizdir. Cuma namaznda klenin veya misafirin (yolcunun) imameti caizdir. Keza, hastalarn ve zrllerin zerine cum'a farz deir. Fakat, cum'adan geri durmalar caiz olan hastalarn ve benzeri zrllerin cum'ada imamlk etmeleri sahihtir. Bu hkme mm Zfer muhalefet etmitir. mm Zfer (R.A.)'e gre, zerine cum'a farz olmayan senin, cum'a namaznda imamlk etmesi sahih deildir. mm- A'zam (R.A.)'a gre, cum'a namaznda cematin birinci secdeye kadar baki kalmas arttr. Fakat, eer cemat immn birinci secdesinden evvel da-sa veya namazlarn bozsalar, bylece cemat, cum'anm nisabndan (cum'a iin gerekli olan cemat saysndan) az kalm olsa, veya sadece imm kalm olsa, bandan le namazn kumaya balar. Dier iki imammza gre ise, cematin tahrmeye (iftitah tekbirine) kadar durmas arttr. Buna gre, eer nisaba bali olan cemat, tahrmeden (iftitah tekbirinden) sonra, immn yanndan dalm olsa ve kalanlarn says da cum'a cematinin- nisabndan az olsa, cum'a hatibi kalan kimselerle yine cum'ay tamamlar. mm Zfer (R.A.) 'e gre ise, cematin, teehhd miktar kuda (oturmaya) kadar bekas arttr. 174 Cum'a in zin 6- Cum'anm edasnn artlarndan biri de, izni m (ummi izin) dir. Sultan veya onun gibi kimseler, hanelerinin kaplarn rtp, ummun girmesine izin vermeseler, bilakis sadece kendi tabileri ile orada cum'a klsalar, bu caiz olma. Fakat, kapy ap insanlarn oraya girmesine izin verirlerse, bu durumda insanlar o haneye girmemi olsalar bile,
171 172

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 451. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 451. 173 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 452. 174 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 452-453.

o sultann kendi tbi'leri ile, o hanede cum'a klmas caiz olur. Cum'aya erken gitmek mstehabr. Cum'a iin gusletmek, gzel koku srnmek, misvak k' lanmak ve en gzel elbiseleri giymek de mstehabtr. 175 Cum'a le lgili Baz Mes'eleler . Vaktin girmesinden sonra, minarede okunan ilk ezan ile kiinin cum'aya sa'y ederek gitmesi ve megul iye tini terk etmesi vcibtir. Bazlar da Say, minber nnde okunan ikinci ezan ile vcib olur. demilerdir. Fakat, esahb olan birinci kavildir. mmn, mcerret! minbere kmas ile, mm- A'zam (R.A.)'a gre cematin nafile namaz klmay ve konumay terk etmesi vcibtir. Fakat, dier iki imammza gre, imm hutbeye balayncaya kadar, cematin konumas mubahtr. Hatb hutbe okurken, kiinin Kur'n okumas, verilen selma cevap vermesi, aksrana duada bulunmas mekruhtur. Keza, yemesi, imesi veya herhangi bir i yapmas da mekruhtur, Hatib nnellahe ve meiketeh ysallne 'ale'nnebiyyi bhesiz ki Allah ve melekleri, o Peygambere ok salat (ve tek-rm ederler).176 yetini okuyunca, mm- A'zam (R.A.) ve mm Muhammed (R.A) 'den rivayet edildiine gre cemat skt eder. mm Eb Ysuf B.A.) 'dan rivayet edildiine gre de, bu durumda cematte olanlar, gizlice Peygamber (S.A.V.) Efen-dimize salevt getirirler. B hususta, baz meyih mm Eb Ysuf (B,.A.)'un kavlini tutmutur. Fakat, meyihin ekserisi ise, dinleyenlerin susmas gerektiini sylemi ve yle amel etmilerdir. Fetevyi Huccet'de : O vakitte dinleyenlerin susmas efdldir. denilmitir. Jmm-i A'zam (R.A.)'dan rivayet edildiine gre : Hutbede olan kimse aksrsa, iinden ham eder. Aktan [= elhamd lillah) demez. Sahih olan kavil budur. Yine, birisi aksrnca, kiinin iinden yerhamke'ilah demesi ve kendisine verilmi olan selm iinden almas da caizdir. Keza, kt bir ey, kt bir davran grd zaman, ba ile veya eli ile iaret etse, fakat dili le konumasa, sahih olan kavle gre, bu durum mekruh deildir. 177 Hutbeyi Sessizce Dinlemek Meayihten bazlar da : Hatb hutbe okurken, iiteni rin sessiz durup dinlemeleri, hatib zlimleri nceye kadar- vcibtir. Fakat, hatib z-limleri medhetmeye balaynca, bu durumda sessiz durmak vcib olmaz. demilerdir. Bunun iindir ki, baz meayih : Zamanmzda, cum'ada hatibden, uzak olmak efdldir. T ki, hatb zlimleri medhetmeye balaynca, onlarn lmelerini duymaya... demilerdir. Fakat, bu hususda sahih kavil udur : Cum'ada hatibe yakn olmak efdldir. Cum'ada, hatibe uzak olanlar da, sahih olan kavle gre sessiz dururlar. Baz mehiy : Hutbeyi iitenlerin, Kur'an okumalar veya benzeri bir ey yapmalar caizdir. demilerdir. mm Eb Ysuf (R.A.) 'un da: Hutbeyi dinleyen.kimsenin, kitaba-bakmas veya kitab kalem ile dzeltmesi caizdir. dedii mm, cum'a gn minbere kp oturunca, mezzin de onun nnde ikinci ezan okur. Hutbe esnasnda, cematin .imma dnmesi mstehbtr. Fakat, zamanmzda, cematin kbleye ynelmesi ekli izdihamn okluundan dolay, hutbeden sonra saflarn dzeltilmesinde glk olduu iin- uygulanmaktadr. mm hutbeyi bitirdii zaman, ma'ruf olan det zere cemate iki rek'at namaz kldrr. Bu iki rek'atte, le namaznda okuduu miktarda, Kur'-n- Kerm okur. 178 Cum'a le lgili eitli Mes'eleler Bir kimse, cum'a gn, namazda imma nerede yetiirse yetitii yerden i'tibaren namaz imm ile beraber klp, cum'a namazndan kalan ksm, bu klm olduu ksmn zerine bina eder. Bir kimse, cum'a namaznda imma, teehhdde veya sehiv secdesinde yetimi olursa, yine cum'ay imma yetimi olduu ksmn zerine bina eder. Fakat, mm Muhammed (R.A.) : Eer, o kimse cum'a namaznda imma ikinci rk'da yetiip, onunla birlikte'
175

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 453.

176
177

Ahzb Sresi, yet : 56 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 454. 178 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 455.

rk'u yapmsa, cum'ann kalan ksmn, immla klm olduu ksmnn zerine bina eder. Fakat, eer ondan sonra yetimise, le namazn, kld ksmn zerine bina eder; cum'ay bina etmez. demitir. Bir hatibin minbere knca, cemate selm vermesi, Hanefi imamlarna gre lzm deildir. mm afi (R.A.) ve mm Ahmed bin Hanbel (R.A.) buna muhaliftir. Mekke gibi, klla fetholunmu bulunan her ehirde, ha-tib hutbeyi kl ile okur. Medine gibi, halk kendi istei ile mslman olmu bulunan ehirlerde ise, hatib hutbeyi khsz okur. Yenbi'de : Hatibin ikinci hutbeyi okurken, birinci hut-bedekine nisbete sesini biraz azaltmas gerekir. denilmitir. Hatibin sultanlar (saltanat sahiblerini), kendilerinde olmayan, vasflarla vasfetmesi, en iddetli kerhatle mekruhtur. nk, o ekilde vasfetmekle, msyet olan yalan,.ibdete kartrm olmaktadr. Bir kimse, zrsz olarak, cum-'a gn le namazn, immn cum'a namazn kldrmasndan nce, klm olsa, bu kimsenin klm olduu le namaz sahih olur. Bu hkme, mm Zfer (R.A.)'le dier mezhebin imamlar muhalefet etmitir. Fakat, o kimse cum'a namazn terk etmi olduu iin s olur. Sonra, yine o kimse, eer cum'a namazn terk etmi olduuna nadim olur ve imm cum'a namazn bitirmeden nce, cum'a namazn klmaya ynelirse, cum'aya yetiemese bile, sadece buna ynelmi olmas ile, o kimsenin le namaz batl olur. Hatta, eer cum'a namazna yetiemese veya yine yolda geri dnmek iktiz etse dahi, le namazn iade etmesi o kimse zerine farz olur. mm Efa Ysuf (R.A.)'la mm Muhammed (R.A.), bir rivayette : O kimse, cum'a namazna balamadka, onun le namaz btl olmaz. demilerdir. Dier bir rivayette de, yine bu iki imammz Bu kimse cum'a namazn tamamlamadka, onun le namaz btl ol maz. demilerdir. Fakat, eer imnm cum'ay klmasndan nce, le namazn klan kimse zrl bulunursa, mesela : bu kimse, misafir veya onun gibi bir kimse olursa, bu kimse leyi klp, sonra cum'a klmaya ynelirse, bu durumda sdece ynelmi olmakla o kimsenin le namaznn btl olmayaca hususunda bzlar ittifak etmilerdir. Fakat, bu durumda-, sahih kavle gre, zrl bulunanlarla, zr olmayanlar arasnda bir fark yoktur. Eer o kimse camide bulunsa ve hutbeyi dinledikten sonra, kalkp le namazn klsa, onun kld le namaz caiz olur; bozulmu olmaz. Fakat, o kimse cum'ay klmaya balasa, lyk olan om le namaznn bozulmasdr. . zrl olanlarn ve hapisde bulunanlarn cum'a gn, le namazn cematle klmalar mekruhtur. Bu kimselerin le namazn cematle klmalarnn immn cum'a namazn bitirmi olmasndan nce veya sonra olmas arasnda mekruh olmas ynnden bir fark yoktur. Hasta olan kimsenin, le namazn, immn cum'a namazn bitirmesinden nce klmamas mstehabdr. nk, her saatte onun hastalnn iyilemesi ve cum'a klmaya ehliyet ka--zanmas umulabilir. Cum namazn, hatib olan kimsenin kldrmas evldr. Hatbden baka bir kimsenin kldrmas da caizdir. Eer sahib-i tertib olan kimse, cum'a namaznda sabah namazn klmadn hatrlasa, eer vakitte genilik varsa, cum'a namazn keser ve sabah namazn klar. Eer sabah namaz ile megul olmas sebebi ile, cum'a namazn geirmi olursa, o kimse le namazn klar. mm Muhammed (R.A.) : Eer o kimse, cum'ann gemesinden korkarsa, cum'a namazn kesmez. demitir. kimse, mescid cematle dolduktan sonra, mescide varm olsa, imma yakn olmak maksad ile ileri gitmek iin, cematin omuzlarndan atlayarak gemesi ve bylece onlara ez etmesi caiz deildir. Fakat, eer hi br kimsenin elbisesine ve bedenine basmaz ve onlara" ez etmezse, bu durumda cemati geip imma yakn olmasnda bir beis yoktur. Fakryh Eb Ca'fer, bizim ashabmzdan yle rivayet etmitir : mm hutbeye balamadka, o kimsenin cematin zerinden atlayp gemesinde bir beis yoktur. Fakat, eer imm hutbeye balamsa, bu zamanda camiye gelmi olan kimsenin, cematin zerlerinden atlamas mekruhtur. Buna gre cematin zerlerinden atlamann caiz olmas u iki arta- baldr : 1- Hi bir kimseye ez etmemek, 2- mmn hutbeye balamam olmas. Fakat cematin zerlerinden atlayp ileri gemenin bu iki arta balanm olmas, sonradan gelen kimsenin. geride namaz klacak bir yer bulabilmesi ile kaytldr. Fakat, o kimse eer mescidin arka tarafnda bo bir yer bulamazsa ve mescidin n tarafnda da bo yer olursa, kimsenin, saflar yararak n tarafa gemesi zaruret bulunduu iin caizdir. Hatibin hutbeyi uzatmas (tiv-i mufassala'd an bir sreden daha uzun okumas) mekruhtur. zellikle k gnlerinde, hutbeyi byle uzatmann kerhati daha fazladr. Cum'a gn zevalden sonra, cum'a namazn klmadan sefere (yolculua) kmak mekruhtur. Fakat, zevalden nce yolculua kmakta bir kerhat yoktur. esahh olan kavil budur. 179
179

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 455-458.

Bayram Namaz Kendisine cum'a namaz farz- olan kimsenin, bayram namaz klmas vacibdir. Sahih olan, mezhep budur. Cum'nm vcbu ve edas -'iin art olan eyler, bayram. namaz iin de arttr. Ancak, hutbe bayram namaz iin art deildir, bayram namazndan sonra hutbe okunmas snnettir. Ramazan Bayram gnnde, bayram namazndan nce bir ey yemek mstehabtr. Eer mmkn olursa, hurma yemek evldr. Bu mmkn olmazsa, tatl olan baka bir ey yemek ev-ladr. Kurban Bayram gnnde, bir ey yemeyi bayram namazndan sonraya brakmak evldr. Bazlar: ...Bir ey yemeyi tehir etmenin mstehab olmas, kurban kesecek kimseler hakkndadr; kurban kesmiyecekler hakknda deildir. demilerdir. Fakat, mutlak olarak, zikredilmi olan birinci kavil esahtr. Daha esahh olan ise : Kurban bayramnda, bayram namazndan nce bir ey yemek mekruh olmad gibi, Ramazan .bayramnda da, bayram namazndan nce,, bir ey yemeyi terk etmek de mekruh deildir. Ramazan bayramnda, sadaka-i ftri, bayram namazndan nce vermek mstehabtr. Q Yrmeye gc yeten kimsenin, bayram namazn klaca yere yryerek gitmesi mstehabtr. Bir eye binerek gitmek de mekruh deildir. Cum'a namaz da, bu hususta bayram namaz gibidir. Kurban bayramnda, bayram namaz klaca yere giderken, yolda kiinin yksek sesle tekbir getirmesi, ittifakla mste Fakat, mm A'zam (R.A.)'a-gre', Ramazan bayramnda, bayram namaz klnacak yere giderken, yolda yksek sesle tekbir getirilmez. Fakat, mm Eb Ysuf (R.A.) ve mm Muhammed (R.A.) 'e gre, burada da yksek sesle tekbir getirilir. mm-i A'zam (R.A.) 'dan bu iki imammzn kavli gibi, baka bir rivayet de vardr. Ramazan bayram gnnde, cami'in yolunda yksek sesle tekbir getirmek hususundaki bu ihtilf, hangi eklin daha efdal olduu hakkndadr. Yoksa, tekbir getirmek iki tarafa da mekruh deildir. sonra, meayih tekbrin ne zaman kesilecei hususunda da ihtilf etmilerdir. Bazlar: Tekbir getiren kimse, mcerred, namaz klaca yere ulam olmakla, tekbri keser. demiler. Bazlar ise : Namaza balamadka, kii tekbri kesmez. demilerdir. Bayram namazndan nce, nafile namaz klmak mekruhtur. 180 Bayram Namaznn Kln Gnein ykselip, namaz klmann mekruh olduu vakit ktktan sonra ve namaz klmann m'bh olduu vakit girince, mm Cemate, eznsz ve ikmetsiz' olarak- iki rek'at namaz kldrr. ftitah tekbirini aldktan sonra, ellerini gbeinin altnda balar. Sbhnekeyi okur. Sonra, her iki tekbir arasnda-, tebih miktarmca durarak defa daha tekbir alr. Bu tekbirin her birinde ellerini kaldrp, sonra salverir. nc tekbirden sonra ise, ellerini yine gbeinin altnda balar. Sonra, ez ve besmele eker. Ftih'y ve ondan sonra da bir sre okur. Sonra, tekbr alp, rk'a varr. kinci rek'ate kalkt zaman, kraat ile balar. Yni, f-tih ve zamm- sre okur. Sonra, birinci rek'atte ta'rif edildii ekilde tekbr daha alr. Sonra, rk' iin bir tekbir daha alp, rk'a varr. Ve namaz, -ma'lm olan ekilde- tamamlar. Buna gre Hanefi mamlarna gre- bayram namaznn her bir rek'atinde, ziyde tekbir vardr. Birinci.rek'atte, bu tekbrler kraatten nce, ikinci rek'atte ise, bu tekbirler kraatten sonradr. Zikredilen bu husus, mm Ahmed bin Hanbel (R.A.)'den de rivayet edilmitir. Fakat, mm Ahmed bin Hanbel (R.A.)'in hir rivayeti udur, ki bu kavil mm Mlik (R.A.)'den de rivayet edilmitir: Bayram namaznda, birinci rek'atte alt tekbir alnr. kinci rek'atte de be tekbr alnr. ki rek'atte de tekbirden sonra kraat edilir. 181 Bayram Hutbesi mn olan kimse, bayram namazn kldrdktan sonra, iki hutbe okur. Hutbeye tekbr ile balar. Ramazan Bavram hutbssinde, sadaka-i ftrin hkmlerini, Kurban Bayram hutbesinde de, kurbann hkmlerini terik tekbrlerini aklar. Bayram hutbeleri snnettir. Cum'a hutbesinde snnet olan eyler, bayram hutbesinde de snnettir.
180 181

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 458-460. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 460-461.

Cum'a hutbesinde mekruh olan eyler, bayram hutbesinde de mekruhtur. Kiinin, bayram namaz klmak iin gittii yoldan dnmemesi, baka bir yoldan gelmesi mstehabtr. nk, byle yapmakla, hidler oaltlm olur. Bayram namazn immla birlikte klmaya yetiemiyen kimseler, bu namaz kaza etmezler. Ramazan bayramnn .ilk gnnde, zevalden nce bayram namazn klmaya mni' bir zr ortaya karsa, bayram namazn ertesi gn zevalden nce klarlar. Eer, ikinci gnde de bayram namazn klmaya mni' bir zr ortaya karsa, nc gn bayram namaz klnmaz. Fakat, Kurban bayram namaz bunun hilfnadr. Kurban bayramnda eer birinci gnde ve ikinci gnde bayram namaz klmaya mni' bir zr ortaya karsa, Kurban bayram namaz, nc gnde, zevalden nce klnr.. Keza, eer Kurban bayram namazn, zrsz olarak ikinci gne veya nc gne te'hir etmi olsalar bile, bu es etle beraber caizdir. 182 Her hl- krda bayram namazlarnn ikisi de zevalden sonra klnmaz. Bayram Namazlar lf, lgili Feri Mes'eleler Cami btn insanlar 'alacak genilikte olsa bile, Bayram namazm klmak iin cebne denilen musall'ya 183 gitmek snnettir. Meyihn ummisi, bayram namazn klmak iin, musallaya kmann snnet olduu hususunda ittifak etmilerdir. Bayram namazn ehirde veya ehre bitiik olan yerlerde iki yerde veya daha fazla yerlerde klmak caizdir. Bayram hutbesini namazdan nce okumak da caizdir, fakat mekruhtur. Bir kimse, bayram namaznda, imma rk'da iken yetise, nce iftith tekbrini alr. Sonra da, eer imma rk'da iken yetiebileceini zannederse tekbirlerini alr. Fakat, eer imma rk'da ystiemiyeceinden korkarsa, hemen rk'a varr. Ve bayram namaz tekbirlerini rk'da iken getirir. Bu kimsenin, bayram namaznn tekbirlerini terk ederek, hemen rk'un tebihlerini sylemesi gerektii de mm Eb Ysuf (R.A.) 'dan rivayet edilmitir. Bu kimse, rk'da bayram namaz tekbirlerim getirdii za-, man, ellerini kaldrmaz," . Bu kimse, rk'da bayram namaz tekbirleri ile megul iken, imm bam' rk'dan kaldrsa, geri kalan tekbirler o kimseden sakt olur. O kimse rkda bu tekbirleri tamamlamaz. Bayram namazn klan kimse, imma yakn olur ve onun ald tekbirleri kendisinden iitirse, bu durumda mmn tekbiri kendi re'yine (grne) muhalif bile olsa. bu kimse bu tekbirde de imma tbi1 olur. Ancak, .imm tekbirde sahabe kavillerini aarsa, o kimse, fazla olan. bu tekbrlerde imma uymaz. Fakat, eer bir kimse, immn tekbirini kendisinden iitmez de, sonradan -bir mbelliden- iitirse, bu durumda imnim tekbiri sahabe kavillerini am' olsa bile, yine o kimse, tekbrlerde imma uyar. Fakat, her bir tekbri namaza girmek niyyeti ile alr. Lhk da bu mes'elede mdrik gibidir, O da immn reyi ile tekbir alr. Mesbk ise byle deildir. Bir kimse, bayram namaz tekbirlerini birinci rek'atde, getirilmesi gereken yerde getirmeyi unutur ve bunu ftih'mn bir ksmn veya tamamn okuduktan sonra hatrlarsa, tekbirleri alr ve sonra ftiha'y iade eder. Ctekrar okur. Fakat, eer ftiha'y ve sreyi okuduktan sonra hatrlarsa, tekbirleri alr; fakat kraati iade etmez. Bir kimse, bayram namaznda bir rek'atle mesbk olsa (birinci rek'ati geirmi, ikinci rek'ate yetimi bulunsa), yetiemedii rek'ati kaza ederken, nce kraat eder ve sonra da tekbrleri alr. Bazlar da: nce tekbrleri alr, sonra kraat eder. demilerdir. Fakat, birinci kavil zahirdir ve esahhdr. Kadnlar, bayram gnnde, kuluk namaz klmay murad ederlerse, imm .bayram namazm kldktan sonra klarlar. Hulsa'da byle zikredilmitir. Kurban bayram namaznda acele etmek, Ramazan ba" ram namazn ise te'hir etmek mstahabtr. Kmye'de : Bayram namaz, cenaze namazndan, cenaze namaz da hutbeden nce klnr. denilmitir. Kurban kesmeyi murad eden kimsenin, trnak kesmek, ve ban 'tra etmeyi, kurban kesinceye kadar te'hir etmesi ms-tehabtr. Fakat bu vcib deildir. Onlar te'hir etmek krk gn gererek, kerhati mstelzim olursa, ( gerektirirse) .te'hir edilmezler. Knye Sahibi: Kiinin her hafta trnan kesmesi, byn ksaltmas, avret yerini tra etmesi ve bedenini ykayarak temizlemesi efdldir. demitir. Kii, bunlar haftada, bir yapmazsa, on be gnde bir yapmaldr. Fakat krk gnden fazla te'hir etmesinde, hi bir ekilde zr voktur. Buna gre, efdli her haftadr; vasat on be gnde birdir, uza krk gndr.
182 183

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 461. Namazgah (- Umumiyetle ehirlerin dnda bulunan ve ahlinin bayram ve cum'a namazlarn hep birlikte orada klp, islm birlii, kuvveti ve halka ballklarn gsterdikleri yerler.)

Kiinin bayram gnnde baka bir kimseye : tekabbelal-lh minni ve minke (=Allah benden ve senden kabul buyursun) . demesinde bir. beis yoktur. Arefe gn ,baz insanlarn arafat ehline benzemek iin, camide veya beldenin dnda toplanarak du etmeleri zahir olan kavle, gre mekruhtur. 184 Teryk Tekbirleri Teryk gnlerinde; namazlardan sonra tenyk tekbirleri' ni almak hususunda bazlar. Hanefi mamlarna gre snnettir, demilerdir; fakat ulemnn ekserisi "bunun vcib olduuna zhib olmulardr. mm-i A'zam (R.A.)'a gre, tenyk tekbirlerinin vcib olmas iin u artlarn bulunmas gereklidir. 1- Mukm olmak, 2 - Hr olmak, 3 - Erkek olmak, .. . 4 - Klnan namazn, mstehab olan bir ekilde cematle kuman, farz bir namaz olmas, .5- Namazn ehirde .veya ehir, hkmnde olan bir yerde klnm olmas. Bu durumda mm- A'zam (R.A.)'a gre, misafire, kleye ve kadna tenyk tekbirleri vacip deildir. Ancak bu kimseler, zerine tenyk tekbirleri vcib olan bir kimseye iktid etmeleri hlinde, kendilerine de tenyk tekbirleri ittifakla vcib olur. Yine mm A'zam (R.A.)'a gre mnferid'e (namaz tekbama klan kimseye), cum'a gnnde le namazn cematle klan zrl kimselere ve kyllere tenyk tekbirleri vcib deildir. Vitir namaz ve bayram namaz gibi vcib namazlarn sonunda ve nafile namazlarn sonunda tenyk tekbirleri vcib deildir. mm Eb Ysuf (R.A.)'a ve mm Muhammed gre, farz bir namaz klan kimselerin hepsine tenyk tekbirleri vcbdir. Tenyk tekbirlerinin balangc, Hanefi mamlarna gre, arefe gnnn sabah namazdr. mm Mlik (H.A.)'e gre ise, yevm-i nahr'm (Kurban bayramnn birinci gnnn) le vaktidir. mm- A'zam (R.A.)'a gre, tenyk tekbirinin-sonu, Kurban bayramnn ilk gnnn ikindi namazdr Fakat, mmeyn'e gre, tenyk tekbrlerinin sonu, Kurban bayramnn drdnc gnnn ikindi "namazdr. Bu durumda, tenyk tekbirleri, mm- A'zam ("R.A.)'a gre 'sekiz vakit namazn sonunda vcib olmu oluyor. mmeyn'e (yani mm Eb Ysuf'la mm Muham-med'e) gre ise, yirmi vakit namaznda vcib olmu oluyor. Tenyk tekbirlerinde, mmeyn'in kavli zere amel edilir. Arefe gnnn sabah namazndan i'tibaren, bayramn drdnc gnnn ikindi namazna kadar, yn bu yirmi vaktin her birinde farzlar mteakip birer defa tenyk tekbri getirmek, (Allahu ekber Allahu ekberl ilahe lallh vellah ekber Allah ekber ve lhi'l-hamd) vcibtir. Hasl, Hanef mamlarna .gre,. tenyk tebiri, tehllden nce ve sonra getirilen iki tekbrdir. mn fi' (R.A.)'ye gre ise, tehlden nce tekbir. Tenyk tekbirini sylemeyi unutup yerinden kalkan ve giden imm, henz mescidden kmam olduu mddete, dnp tekbir getirir. Fakat eer mescidden kmsa geri dnmez ve tekbir de getirmez. Bilkis cemat, kendi balarna tekbir getirirler. Keza, imm tenyk tekbirinin vcib olduuna nanmaz, fakat mukted tenyk tekbirinin vcib olduuna inanrsa, yine yalnz muktedi tekbr getirir. Bir kimse teryk gnlerinden terk ettii bir namaz, yine o senenin teryk gnlerinde kaza ederse, bu namazdan sonra tenyk tekbirini getirir. Fakat, teryk gnlerinin dndaki terk etmi olduu bir namaz, teryk gnlerinde kaza ederse veya tenk gnlerinde terk etmi olduu bri namaz, tenyk gnlerinin dnda kaza ederse tekbir getirmez. Namazdan sonra, kasden abdestini bozan kimseden teryk tekbirleri sakt olur. Fakat kasd olmadan- o kimsenin abdesti bozulmu olsa, abdestsiz olarak tekbir alr. Eer, bir namazda, sehiv secdeleri ile tenyk tekbiri ve telbiye toplanacak olursa; nce sehiv secdeleri yaplr; sonra tekbir alnr ve sonra da telbiye'de bulunulur. ayet, telbiye nce yaplm olursa, tenyk tekbiri ve sehiv secdeleri sakt olur. Bunlann hepsi Kfde vardr. 185 Cenazeler lmek zere Olan Kimseye Kar Vazifeler Muhtezr olan (lmek zere bulunan) kimseyi bir glk yok ise sa yan zerine, kbleye doru evirmek mste-habtr. Ayaklar kbleye coru, olmak zere, ba biraz ykseltilerek, arkas zerine yatrlr. Ba bir miktar kaldrlmak sureti ile, yz kbleye kar ynelmi olur. lmek zere bulunan kimseye (muhtezra) kelime-i ahadet telkin edilir. Yani, onun yannda bulunanlar kelims
184 185

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 461-464. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 464-466.

eh deti ve kelrime-i tevhd'i okurlar. T ki, muhtezr da onlan iitip, kendisi de bunlar syliye... Fatcat, muhtezrn (lmek zere olan kimsenin) yannda kelime-i ehdet'i zikredenler: Sen de syle diye emir ve teklif etmezler. Defnedildikten sonra, meyyite telkinde bulunanlar, bu iden men edmezler; tPkinde bulunmayanlara da, telkin etmeleri emredilmez. 186 len Kimseye Kar Vazifeler Muhtezr olan kimse lrse, gzleri yumdurulur. enesi enli bir bez paras ile az kapatlarak- tepesinden balanr. Gzlerini yumduran kimse, yle dua etmelidir: Bismillah ve "al milleti resllah Allahmme yessir'aleyhi emreh ve sehhil 'aleyhi m ba'deh ve es'dhu bi likike vec'a m harece ileyhi hayran mimm harece 'anhu = Allah'm ismini zikr ile ve Reslllah'n milleti zere lm olsun. Ey Allah'm, buna iini kolay et. Kendisini, ilerisini sn et. Onu Cemlimle mes'ut et. Ona, yneldii lemi, iinde bulunduu lemden hayrl kl). lnn zerinde bulunan elbise karlr ve o l teneire veya bir tahta zerine konur. imesini nlemek iin, karnnn zerine kl veya demirden baka bir ey konulabilir. Fakat, karnnn zerine mushaf konulmamaldr. l gasledilmedike (ykanlmadka) onun yannda Kur'n- Kerim okunmas mekruhtur. lnn tehiz edilmesinde acele etmek gerekir. Zikredilen bu eylerin hepsi, mm Src'nn Hidye erhi'nde yazldr. Muhyet'de de : lnn yannda hayzh kadn ve cnb kimsenin bulunmasnda bir beis yoktur. denilmitir. ly ykamak murad edilince, onu teneire veya bir tahta zerine koymal; iinde buhur yanan eyi etrafnda , be veya yedi kere dolatrmaldr. l, teneir zerine srt zeri konmaldr. Eer mmkn olursa, ayaklar kbleye doru getirilmelidir. ayed mmkn olmazsa, nasl mmkn olursa o ekilde konulur. Hanefi mamlarna gre, lnn btn elbiseleri katr. mm afi (R.A.) 'ye gre ie. )vl gmlei ile gasledilir187 lnn. Ykanmas Zahir rivayette, lnn ykanmas esnasnda, sdece av-ret-i galizas rtlr. Bir rivayete gre de, gbei ile diz kapa .aras tamamen rtlr. Esahh ve mu'teber olan rivayet de budur. ly ykayan kimse (gasil), ly istinca iin, gaslettii esnada eline bir bez sarar. mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre, lye dstinc asla lzm deildir. ly ykayan kimse, ona abdest verir : nce yzn ykar. Hanefi mamlarna gre, lye mazmaza veistink olunmaz, (azna ve burnuna su verilmez). mm. afi (R:A.)'hm gr buna muhaliftir. Fakat, lnn dilerini, azn, dudaklarn ve burnunun deliklerini, ly ykayan kimse, parmana bir bez sararak mes-heder. Zahir rivayet ve sahih kavzere, gasil lnn ban da mesheder. Meshetmez dahi denilmitir. Gs, lnn ayaklarn ykamay te'hir eylemez. Meyyiti gaslederken abdest vermek, -meyyit bali veya namaz klmaya akl yeten yata bir oc.uk olmas halinde- gerekir. Meyih-i izan : Namaz klmaya akl yetmiyen ocuun gasli esnasnda, ona abdest vermek lzm deildir demilerdir. Ta'rif edildii ekilde, -meyyite abdest verdikten sonra,. ly ykamakta olan kimse, lnn ban ve sakaln hatmi de-nien gzel, kokulu bir bitki ile ykar;- ancak taramaz. Bundan sonra da, eer mmkn olursa, ly ykayan kimse lnn zerine, sedr, hatmi veya en veyahut da sabun ile beraber su dker. Eer, bunlardan hi biri bulunmaz ve suyun iine konulmas mmkn olmazsa, lnn zerine sadece scak temiz su dklr ve kerre ykanr. Meyyit, her def'asnda nce sol tarafna yatrlr; sa taraf, altna su ulancaya kadar ykanr. Sonra da, sa tarafna yatrarak, sol taraf da ayn, ekilde ykanr. lnn srtn ykamak iin, on yz stne evirmek gerekmez. ly ykarken, onu birinci veya ikinci defadan sonra oturtmak veya ykayan kimsenin onu gsne veya eline, veyahut da dizine dayayarak karnn mlyemetle meshetmemesi uygun olur. Eer, o kimsenin karnndan bir ey karsa, sadece o eyi izle eder; yeniden gasletmesi veya yeniden abdest vermesi gerekmez. Bedyi'de Meyyiti ykayan- kimse, onu ilk defa hlis ve saf su .ile ykanmaldr. T ki, meyyitin bedeni ve
186 187

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 466. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 467.

varsa bedenindeki necaset slanm olsun.. kinci defada ise, iine sedir katlm veya kir karan bir ey katlm su ile ykamaldr. nc defada ise,-halis su ile ve bir miktar kfur katlm su ile ykamaldr. denilmitir. lnn, trna ve kllar kesilmez. Bazlar: Eer lnn trna krlm olursa, onu almakta beis yoktur. demilerdir; Meyyit, snnet olmam ise gasli esnasnda snnet edilmez. ly ykarken pamuk kullanlmaz. Bazlar: lnn azna ve kulaklarna pamuk tkanr; yzne de pamuk konur. demilerdir. Bazlar da: lnn burnuna ve azna pamuk tkanr. demiler ye bazlar.da, lnn dbrne pamuk tkamay caiz grmlerdir. Fakat, bizim meayihimiz,.bunu kabh grmlerdir. Kdihn da bvle. demitir, Gasil, meyyitin gaslini tamamlaynca, havlu, gibi bir eyle ban.siler; bana ve sakalna hamt denilen gzel kokulu eylerden meydana getirilmi tri kor. Zafern ve vers erkek iin mekruhtur. Secde yerleri olan, yz, burun, eller, dizler ve ayalde da kfur konulur: ly ykamak, kefen sarmak, zerine namaz klmak ve -onu defnetmek farz kifyedir. Erkekler arasnda bir kadn vefat etse, o kadn gaslolun-maz, teyemmin ettirilir. Eer, o 'erkekler arasnda o kadnn mahremi var ise, o kimse eli ile o kadnn teyemmm yerlerine dokunarak ona tevemmm verir. Fakat, o erkeklerin iinde kadinin mahremi bulunmaz, hepsi yabanc olursa, o erkeklerden biri eline bir bez paras sararak, teyemmm yerlerine onunla dokunup teyemmm verir. Kadnlar arasnda vefat.eden erkein teyemmm de, kadnlarla ilgili sylenilen ekilde yaplr. Suda gark olup len kimsenin gark olmas ykanma yerin'e kfi deildir. ly, insanlar iinde ona en yakn olan bir akrabasnn ykamas evldr. Eer lnn akrabas iinde, onu ykamas uygun olan bir kimse yoksa, bu durumda evl olan emnet ehl ye vera' sahibi bir kimsenin ykamas gerekir. ly ykayan ve ykama esnasnda hazr bulunan kimselerin, lnn rtlmesi vcib olan bir yerini grdkleri zaman, oray rtmeleri uygun olur. lnn, lmnden nceki veya lmnden sonraki -yznn kararmas gibi- ayplarn insanlara sylememek gerekir. Ancak, len kimse bid'atle mehur bir kimse ise, insanlar o kimse gibi bid'at ilemekten sakndrmak iin, onun aybn insanlara anlatmakta bir beis yoktur. ly ykayan ve ykama esnasnda hazr bulunan kimseler, onda hayr emarelerinden gzel bir fiil, mesel,"yznn aarmas, tebessm ve benzeri bir hal grrlerse, bu hali aklamalar ve halka sylemeleri mstehaptr. 188 lnn Kefenlenmesi ly kefenlemede snnet olan, erkein para sevb bez- ile kefenlenmesidir: 1-Kamys, 2-zr, 3-Liffe. l, kadn olduu takdirde, be para sevb ile kefenlen-mesi snnettir: 1- Der' 2-Humar, 3-zr, 4-Liffe 5Gslerinin zerine balanan bir bez paras. Kefenlemede erkekler iin kfi olan m'iktar izr ve liffe ile iktisr etmektir; kadnlar iinse izr, humar ve liffe ile ikti-sr olunur. Kadn olsun, erkek olsun kefenlenme hususunda farz olan, kefenin lnn bedenini rtecek bir sevb (elbise, amar, bez) olmasdr. Liffe : Batan ayaa kadar bedeni rten sevbdir. zr ; Liffe gibi bir rtdr. Kamys: Omuzdan ayaa varncaya kadar bedeni rten bir evb'dir. Der': Bu da bir nevi Kamys'tr. Fakat bunun yakas gs zerine alr. Yakas omuz zerine alana kamys denir. Kadnlara balanan hrka (bez paras)nn, memelerin dibinden gbee varncaya kadar olan yeri kaplayacak genilikte, olmas gerekir. Bazlar; Bu bezin geniliinin dizlere kadar uzanmas lzmdr. demilerdir. Bu ekil, rtnme bakmndan daha uygundur. 189 l Nasl Kefenlenir Liffe, bir kilim, hasr veya bunlara benzer bir ey zerine serilir. Liffe zerine gzel kokulu eyler serpilir. Sonra izr liffe zerine serilir. Ona da gzel kokulu eyler serpilir. zar'n zerine de kamys serilir ve ayn ekilde gzel koku ile kokulanr. Sonra da, l silindii sevb ile kamys zerine konur ve kamys lye giydirilir. Hamut denilen gzel koku lye srlr. Sonra, izr sol tarafndan durulur. Sonra da, izr sa taraftan durulur. Liffe'de ayn ekilde drlr. Eer kefenin alp dalmasndan korkulursa, kefen kuakla balanr. l kadn ise, kamys (kefen gmlei) giydirildikten sonra sa iki blk halinde, gs zerine konur. Sonra,
188 189

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 468-470. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 470-471.

humar denilen bez, bana uvak gibi .ak olarak, izrn stne rtlr. Sonra da izr ve liffe zikredildii ekilde drlr. Ve kefenlerin st bir bezle balanr. Bazlar da : zr ile liffe arasnda bir bez ile balanr. demilerdir. Kefenlenme hususunda cariyeler de hr kadnlar gibi Bul ama yaklam bulunan mrhk ile mrhka dahi, bali ile balie gibidir. Eer ocuk, henz mrhk deilse, sadece izr ve liffe ile tekfin olunur. Hatta, ocuun yalnz bir kat sevble tekfin olunmas da kfidir. Bazlar.: Kk erkek ocuk bir sevb ile, kk kz o-sa iki sevb ile tekfin olunur. demilerdir. Kdhn: En gzeli, ocuun da bula ermi kimseler gibi tekfin.edilmesidir. Ancak, bir kat sevb ile tekfin edilmesi de caizdir. demitir. Dk olan ve l olarak doan bebekler sna sarlarak defnedilir. bir bez parasna sarlarak defnedildi. Hnsyi mkil (erkek mi, kadn m olduu anlalmayan kimse) lnce ykanmaz; teyemmm ettirilir. Kefenlenme hususunda ise, kadir gibidir. Kefenin yeni olmas veya ykanm eski bir bezden olmas, caiz olmas bakmndan msavidir. Kefenin beyaz olmas mstehabdr; Kefenin pamuktan, ketenden veya berd denilen bezden olmas caizdir. Kefenin zerinde baz alemler, iaretler bulunmu olsa, bunlar suret olmadka onunla tekfin caizdir. Erkekler iin zfern ve usfrlarla bovanm bezlerle ve ipekle kefenlenmek mekruhtur. Fakat, bunlar kadnlar iin iriek-rh deildir. Eer, erkei kefenlemek iin ipekten baka kefenlenme-ye msait bir bez bulunmazsa, onu da ipekle kefenlemek caiz olur. Ancak, bu durumda bdr katdan fazla sarlmaz. Kefenler mmkn olduu kadar gzel ve her lnn hli ile mtenasip olmaldr. yle ki-: Erkeklerin kefemeri, hayatta olduklar zaman cum'a ve bayram gnlerinde giydikleri elbiselere kymete denk olmaldr. Kadnlarn kefenleri ise ailelerini ziyarete gittikleri zaman giydikleri elbiselerinin kymetine denk kymette olmaldr. Bazlar ise, bu hususta: Kefen lnn, ha^. yatta iken giydii i elbiselerinin ortalamas deerinde olmas mu1 teberdir. demilerdir. DrMernni: Eer len kimsenin mal ok ve vrisi az ise, onun snnet olan ekilde kefelenmes'i evldr. Durum byle deilse o kimsenin kefen-i kifayet ile kefenlennesi evladr. Ancak kefen-i snnet ile kefenlenmesi de caizdir. demitir. l kefenlenmeden nce, sayca tek olmak zre, mesel: Bir defa veya defa veyahud da be defa, kefenler buhur uzerinde tutulup dndrlr. Bu hususta, ihraml olanlar da Hanefi mmlarma gre ihrmh olmayanlar gibidir. mm afii CA.R.) ve Ahmed bin Hanbel (R.A.) ise hram-l olan erkek, lnce ba rtlmez ve ona gzel koku srlmez. demilerdir. Kefen, lnn kendi mal ile tedrik edilir. Kefen masraf, bortan, vasiyet ve mirastan nce gelir. Ancak, len kimsenin brakt tereke, cinayet ilemi bir kle veya kendisine rehin olarak braklm bir mal olursa, bu durumda cinayetin velsinin hakk veya rehin brakm olan kimsenin hakk, lnn kefen-lenmesinden nce gelir. Mal bulunmayan lnn kefenini temin etmek, hayatta iken nafakasn temin etmesi kendisine vacip olan kimse zerine vacip olur. (Byle bir kimse de bulunmazsa, kefen beytlml tarafndan temin edilir. Buda mmkn olmazsa, kefeni mslman-lar kendi aralarnda tedrik ederler.) mm Eb Ysuf (R.A.)'a gre, eli dar olan kadnn kefenini temin etmek kocas zerine vacip olur. Bazlar: Kadn varlkl olsa bile, onun kefenini te'min etmek Eb Ysuf (R.A.)'a gre kocas zerine vaciptir. demilerdir. mm Muhammed (R.A.) ile mm fii (R.A.) Eer, kadn arkasnda hi bir mal brakmadan lmse, onun kefeni, hayatta iken nafakas kime vacip idi ie, ona vaciptir. demilerdir. Eer, meyyiti kendisine vris olan bir kimse kefenlemi-se, o kefenin kymeti ile, meyyitin terekesine rc eder. Yani, ke fen iin harcad miktar, len kimsenin brakt maldan alr. Fakat eer, len kimsenin akrabalarndan, kendisine vris olmayan bir kimse, varis olanlardan -bu hususta- emir almadan ly kefenlemi olursa, kefenin kymeti terekeye edemez. Bata, terekeye rcu, edeceine ahid.tutmu olsa bile yine edemez. 190 Cenaze Namaz Meyyit zerine namaz klmann sahih olmasnn art, mutlak namazn artlar gibidir. Ayrca, namaz klnacak lnn mslman olmas, ykanm bulunmas ve namazm klacak kimsenin nnde olmas da arttr.. Bundan, gaibin zerine cenaze namaz klmmayaca, ayrca, binek hayvan veya baka bir eye yklenmi bulunan l iin de namaz kmmayaca anlalmtr. nk, mekn ihtilf var. l yere konmu olsa ve namaz klacak kimse ondan daha ileriye durmu bulunsa, bu namaz da caiz olmaz.
190

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 471-473.

Cenaze namaznn rkn kyam (ayakta durmak) tr. Bu durumda, zrsz olarak oturduu yerde cenaze namaz klmak da caiz deildir. Keza, bir eye binmi olarak cenaze namaz Klmak da caiz deildir. Cenaze namaznda ilk tekbirden baka dier btn tekbirler rkndr; ilk tekbir ise arttr. . Cenaze namazmda du da bir rkndr. Ancak, mesbk olan kimse, du ile megul olmas sebebi ile lnn kaldrlmasndan korkarsa, duay terk edip, tekbirler ile iktifa eder. Bu huss mesbk adna imm yklenmi olur. 191 Cenaze Namazn Kim Kldrmal Cenaze namaznda imamlk yapmaya evl olan, sultandr. Sonra kdi, ondan sonra Cum'a imm, ondan sonra mahallenin imam ve ondan sonra da -veraset tertibi zere- len ' kimsenin velsidir. Yukardaki sra zere namaz kldrma sras kendisine geldii zaman, velnin cenaze namazn kldrmak iin bakasna izin vermesi caizdir. Yukarda saylan kimselerden baka, hi bir kimsenin veliden izin almadan cenaze namazn kldrmak iin ne gemesi caiz deildir. Eer, yle bir kimse ne geip cenaze namazn kldrm olursa, bu durumda veli dilerse o namaz iade eder. Fakat, cenaze namazn meyyitin velsi kldrm olursa, bu namaz gerek sultan,, gerek baka bir kimse, sonradan bir daha kldramaz. mm Eb Ysuf (R.A) 'a gre, lnn velisi onun namazn kldrmaya herkesten daha evldr. mm afi (R..)'nin kavli de byledir. Bu kavil mm- A'zam (R.A.)'dan da rivayet edilmitir. Fetvyi Kdhn'da Fkyh Eb Ca'fer (R.A.Vden rivayet edilerek yle denilmitir : Bir cenaze namaznda sultan hazr bulunsa, onu veller namaz kldrmas iin ne geirirler. Eer cenaze namaznda ehrin valisi ile kds hazn bulunurlarsa, valinin ne geirilmesi daha evldr. Cenaze namaznda ehrin valisi ve kdis hazr bulunmaz ve fakat mahallenin imm ile emniyet miri olan beldenin mili hazr bulunsa, emniyet mirinin -cenaze namazn kldrmak zere ne geirilmesi evldr. Eer, ehrin valisinin vekili hazr bulunursa, onun ne geirilmesi kaddan da emniyet mirinden de evladr. Bu saylan kimselerden hi biri.hazr bulunmaz ve fakat ancak velilerle mahallenin imm hazr bulunurlarsa, lnn ve llerinin mahallenin imamn ne geirmeleri evldr. Mahalenin imm hazr bulunmaz, ancak mezzin hazr bulunursa, lnn vellerinin onu ne geirmeleri gerekmez. Eer vl veya onun vekilleri cenaze namaznda hazr olurlarsa ve fakat veller, saylan kimselerden binini ne geirmekten kanrlar ve kendilerinden birinin ne geip namaz kldrmasn murad ederlerse, bu durumlar onlar iin caiz olur. Ayrca, veller .mezkr ahslardan diledikleri bir kimseyi de ne geirebilirler. lnn vellerinden izin almadan hi kimse ne geip namaz kldramaz. mm- A'zam (R.A.) 'in mm Eb Ysuf (R.A.)'un.ve mm Zfer (R.A.)in kyslar da byledir. Hasan da bununla amel etmitir. e Veliden baka bir kimsenin, velden sonra cenaze namazn kldrmasnn caiz olmamas, bizim imamlarmzn kavilleridir. mm Mlik (R.A.) de byle demitir. mm afi (R.A.) ise : Cenaze namazn klmam ola kimse bu cenaze iin namaz klndktan sonra, cenaze namaz klabilir. Yani, o kimse lnn velisi olmasa bile, velden sonra cenaze namazn klmas caiz olur. demitir. Cenaze namazn klm olan kimsenin -ayn cenz iin-'tekrar cenaze namaz-klmas konusunda mm afi (F A.) 'den iki kavil rivayet edilmitir; fakat bu kavillerin en sahihi cenaze namazn tekrar klmamann mstehb olduudur. 192 Cenaze Namaz Nasl Klnr? Cenaze namaz drt tekbrdir. Birinci tekbirden sonra, cenaze namazn klan kimse, f-titah dsm (Sbhneke'yi) okur. kinci tekbrden sonra da, et-Tahiyyat'tan sonra okuduu ekilde -Salavt- erifeleri okur. nc tekbrin peinden de, namaz klan kimse kendi e, lye, dier m'min erkek ve kadnlara du eder. Drdnc tekbirden sonra, zhir'r-rivyetde hi bir ey demeden, hi bir ey okumadan selm verir. Bazlar: Drdnc tekbir iie selm arasnda : Rabbimiz, bize dnyada bir iyilik ver; hirette de bir iyilik ver. Ve bizi cehennem azabndan koru), yet-i kermesini okur. 193 demilerdir. Bazlar da Drdnc tekbr ile selm arasnda: Hereye glib olan Rabbin, onlarn isnad etmekte olduklar vasflardan ycedir, mnezzehtir.) 194 yetini okur.
191 192

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 473-474. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 474-475. 193 Bakara Sresi, yet : 201 194 Safft Sresi, yet ; 180

demilerdir. Cenaze namaz klan kimse, her iki selm veriinde de cematle birlikte lye -selm vermeye- niyyet eder. Bazlar da: Ancak, birinci selmda lye selm vermeye niyyet eder. demilerdir. nc tekbirden soma okunacak du udur: Allahmme'fir lihayyin ve meyyitin ve hidin ve ibin ve zekerin A ve nsn ve sarina ve kebirin. Allhnme men ahyeyteh minna fe ahyihi 'ale'l-slmi. ve men teveffevteh minn fe teveffeh ale'l-mni ve hussa hze'l-meyyiti bi'r-revhi ve'r-rhati ye'1-mafireti ve'r-ndvni. Allhnme. in kne muhsinen fezi'd fi ihsnihi ve inkne msen fe tecvez 'an seyyi'tih ve lekkhi'1-emne ve'1-br ve'1-kermete ve'z-zlf bi rahmetike y Erhame'r-Rhimin.) MANASI: Allah'm; Bizim dirilerimizi, llerimizi, hazr olanlarmz, gib olanlarmz, erkeklerimizi, kadnlarmz kklerimizi ve byklerimizi afv- mafiret buyur. Ey Allahm! Bizim iimizden yaattn kimseleri slm zere yaat. Ve bizim iimizden ldrdklerini mn zere ldr. Bilhassa bu ly, kolayla, rahata mafirete ve rzna erdir. Ey Allah'm! Fer bu l, muhsin ise, ihsann artr. Ve eer o yaramaz bulunup ktlk yapmsa, onu afvet. Ona emniyet, mjde, ihsan ve yaknlk nasb 'et; rahmetinle ey Erhame'r-Rhimin. Cenaze namaznn muayyen bir du olmad iin bu duadan baka bir duay okumak da caizdir. Eer len kimse mkellef deilse, ve men teveffeyteh minn fe teveffeh ale'Hmn) dikten sonra u ekilde du edilir: Allhmme'c'alh lena ferata. Allhmme'c'ah lena ecranve zhr. Allhmme'c'alh en efa'an meffe.) MANASI: Ey Allah'm! Onu bize takdim edilmi bir ecir kl Ey Allah'm Onu bize sevap, bir zahire kl. Ey Allah'm! On bizlere efaati kl ve efaatini kabul edilmi eyle. Bundan sonra da lye ve btn m'minlere du ederek, duasn ve namazn tamamlar. Mfid'de : Cenaze namazn klan kimse, len ocuun babasna ve an&sna da du eder. denilmitir. Bazlar da duay okur demilerdir : Allhmme sekk bihi mevznihim ve a'zm'bih 'uc-rehm. Allhmme'c'alh fi kefaleti ibrhime ve elhkk bi slihi'1-m'minin.) MANSI : Ey Allah'm, ocuk sebebi ile.anasnn ve babasnn mizanlarn ar kl ve onlarn ecirlerini-bu sebeple-bykletir. Ey Allah'm; O ocuu Hz. brahim in kefaletinde eyle ve onu slih m'minere ilhak eyle. Mecnun olan kimseye de, kk ocua edilen du gibi du edilir. Ancak, mecnna ocua edildii gibi du edilmesi iin, onun cnmmun asl cnn olmas gerekir; bla erdikten sonra arz olmu olan bir cnn olmamas lzmdr. Bir kimse, cenaze namaznn ilk tekbrinde hazr olamasa da, sonradan yetimi bulunsa, o kimsenin hazr olmasndan sonra imn tekbr almadka, o kimse namaza balamaz. Fakat, ilk tekbirde hazr oJup, imn ile birlikte tekbr almayan ve imm kendisinden nce tekbr alm bulunan kimse, -immn dier tekbirleri almasnbeklemeyip. hemen namaza balar. mm Eb Ysuf (R.A) : Mesbk da, hzr gibi beklemeyip tekbir alr. demitir. Bu durumda, imm drdnc tekbri aldktan sonra gelen kimse, iftith tekbrini alr. mm selm verince de, Eb Ysuf R.A)'a gre, sonradan gelen kimse, . tekbir daha alarak, tekbri drde tamamlar. Fetva da Eb Ysuf IR.A.3 'un kavli zeredir. Dier iki immza gre ise, o kimse cenaze namazn f ey t etmi (yetimeyip geirmi) olur. Muhryt'te mm Muhanmed (R.A.) 'in bu hususta mm Eb Ysuf (R.A.) la mttefik olduu zikredilmitir. Cenaze namazna sonradan yetien (mesbk kimse, geirmi olduu tekbrleri, birbiri ardna kaza eder ve aralarnda du okumaz. Tki, du ve tekbirleri tamamlamadan cenazenin kaldrlmas ile, o kimsenin namaz btl olmasn. Eer o kimse tekbirleri tamamlamadan, insanlar cenazeyi omuzlarna kaldrr-larsa, o kimsenin namaz btl olduu iin tekbiri keser. Fakat insanlar sdece cenazeyi yerden kaldrmakla, henz omuzlarna koymadan, o kimsenin namaz btl olmaz. Cenaze namaznda, zhir-i rivayete gre ilk tekbrden bakasnda eller kaldrlmaz. Belh meyihinden pek ou, her tekbirde el kaldrmay ihtiyar etmilerdir. Eimme-i selse'nin kavli de byledir. l kadn olsun erkek olsun, zhir-i rivyede1 imm lnn gs hizasnda durur. mmn, kadnn ortas hizasna duraca da mm- A'zam (R.A)'dan rivayet edilmitir. Bir rivayette de, mmn erkein de ortas hizasna duraca nakledil, mistir. Fakat, muhtar olan, zhir-i rivayettir. 195 Cenaze Namaznda Nasl Saf Tutulur Cenaze namaznda cematin saf olmas mstehabtr Hatta, cemat yedi kii olsa, biri imamet iin ne gemeli, onun ardnda kii saf tutmal onlarn arkasnda da iki kii saf tu tup kalan bir kii de en sona durarak, cemat saf tamamlamaldr. Cenaze namaznda efdl olan saf son saftr. Dier namaz larda ise efdl olan saf ilk saftr. 196
195 196

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 476-479. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 479.

Cenaze Namaz le lgili Muhtelif Mes'eleler Eer, insanlar cenazenin konulmasnda hata edip, lnn ban immn sol tarafna koymu olsalar, cenaze namaz yine caiz olur. Eer, insanlar kasden cenazeyi hatal koymu olsalar; eset etmi olurlar; fakat yine de cenaze namaz caiz olur. Hanefi mamlarna gre mesci'din iinde cenaze namaz klmak mekruhtur. mm fi ile mm Ahmet bin Hanbel (R.A.) ise : Buna bir beis yoktur. demilerdir. Fakat, cenaze mescidin dna konulup, immn-ve cem atin bir ksm l ile birlikte mescidin dnda bulunsalar; cematin kalan ksm da mescidin inde olsa, saflar da birbirine muttas bulunsa, bu durumda -mescidin lanlann bu namazlar-'mekruh olmaz Fakat, cenaze mescidin kapsna konsa ve immla cemat de mescidin iinde bulunsalar, bu durumda klman cenaze namaznn caiz olup olmadnda meyih arasnda ihtilf vardr.. Bir meyyit, namaz klnmadan defnedilmi olsa, onun bozulmu olduuna zarin- glib olmadka, o lnn kabri zerine namaz klnr. Sadece bir uzuv zerine cenaze namaz klnmaz. Ancak lnn ekserisi veya ba ile birlikte yans bulunup, tamam hkmnde olursa, bu cenazenin namaz klnr. Aksi takdirde bu cenazenin namaz klnmaz. Yars uzunluuna yarlm olan kimsenin de cenaze namaz klnmaz. B olup Emire' m'minine bas kaldrp) yol kesen kimseler harb halinde ldrlrlerse bunlar ykanmazlar ve cenaze namazlar klnmaz. Fakat, bunlar harb kendi aleyhlerine neticelendikten sonra katledilmi olsalar, cenaze namazlar klnr. Arablar arasnda mehur olan asabiyet (kavmiyet) tariki ile drlenerle, geceleri ehrin, bir yerinde durup masum kimselere saldrrken ldrlenler' hakknda hkm de yol kesiciler hakkndaki, hkm gibidir. Ebeveyninden (babasndan veya anasndan) birini ldr m olan kimselerin de cenaze namazlar klnmaz. Nefsini katleden (kendisini ldren, intihar eden) kimsenin cenaze namaz klnr. Bu hkme mn Eb Ysuf muhalefet etmitir. Sesinin duyulmas veya bir hareketinin grlmesi sebebi ile doum esnasnda canl olduu anlalan gasledilir ve cenaze namaz klnr. Keza, canl olarak doan ocuk da, ld zaman ykanr ve cenaze namaz klnr. Aksi takdirde ykanmaz ve namaz klnmaz. Eer bir ocuk, dr'l-harbde esir alnsa ve dr'l-islm'-da lse, ebeveyninden biri onunla birlikte esir edilmi deilse, o ocuun cenaze namaz klnr. Fakat, ebeveyninden biri o ocuk olursa, yine o ocuun 197 Cenazenin Tanmas Hanefi mamlarna gre, cenazenin tanmasnda snnet olan onu drt tarafndan drt kimsenin tutup gtrmesidir. Cenazeyi yklenip tamakta olan kimsenin, onu her tarafndan onar adm gtrmesi mstehabtr. .Zr, Resllah (S.A; V.) Efendimiz : Bir kimse, bir cenazeyi krk adm gtrrse, bu onun krk byk gnhna keffret olur. buyurmutur. Cenaze tayan kimsenin u' ekilde hareket etmesi uygun olur : Cenazeyi tamaya onun n tarafndan balamaldr. Cenazenin n ksmn sa omuzuna alr. Daha sonra ayak ksmn sa tarafna alr. Sonra da cenazenin ba tarafn sol omuzuna alr. Sabi (kk ocuk) olan ly el stnde (kucakta) gtrmek binek zerinde gtrmekten daha evldr. Yalnz olan bir kimsenin ocuunu el zerinde gtrmesinde veya bir hayvan zerinde binmi olduu halde yine ocuunu elleri zerinde tamasnda bir beis yoktur. ly srtta veya bir hayvan zerinde gtrmek mekruhtur. ly tayan kimseler, ly-sarsp muztarip etmeden, sr'atlice yrrler. Fakat koar gibi sr'atli gitmezler ve admlarn geni atmazlar. Cenazenin nnde yrmek mekruh deildir. Fakat, ce-nze'nin ardnda yrmek Hanef mamlarna gre daha efdldir. Bir eye binmi olan kimse, cenazenin ardndan yrr; onun nne gemez. Ancak, ona uzak bir yerden giderse nne gemesi de caizdir. nk, bu durumda insanlara toz ile eziyyet etmesi sz konusu deildir. Cenazenin teyi'inde yaya yrmek efdldir. Bir kimsenin oturmakta olduu yerin yaknnda cenaze geerse, o kimsenin cenaze iin ayaa kalkmas lzm gelmez. Ancak, o kimse cenaze ile birlikte gitmeyi murat ederse o vakit ayaa kalkar. Cenaze iin ayaa kalkmak hakknda vrid olan hadisler menshtuv Cenazeyi teyi eden kimsenin, cenaze namazn klmada dnp gelmesi uygun deildir. Cenaze namazn kldktan sonra, len kimsenin velsinden izinsiz olarak dnp gelmek de uygun deildir.'demilerdir.
197

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 479-481.

Muhiyt'ie zikredildiine gre bazlar .: Halka mlayim olan, veliden izin almadan dnp gelmenin caiz olduudur. Ev-ceh olan da budur. demilerdir. Cenazenin peinde giden kimsenin, huu' zerine olmas ve kendi hlini dnmesi uygun olur. lmden ve lnn varaca yerden korkmas ve dnya kelm konumamas, glmemesi ve bilkis sktu uzatmas uygun olur. Cenazede, Kuran okurken veya .zikrederken sesi ykseltmek, kerhat-e ile mekruhtur. Bazlar : Sesi .ykseltmeyi terk etmek evl olduu iin, insanlar Kur'an' iinden okumal ve zikri iinden yapmaldr. demilerdir. Kadnlarn cenaze ile birlikte kmalar uygun deildir. Zamanmzda ise bu, kerhat-i tahrimiyye ile mekruhtur. l iin, feryad ederek alamak, yaka yrtmak, yzn trmalamak, yze bir eyler vurmak veya bunlara benzer her hangi bir ey yapmak haramdr. Zira, Reslullah (S.A.V.) Efendimiz : Meyyit iin, yzn trmalayp, yakasn yrtarak, cahi-liyye arp barmas ile arp baran kimse, bizim milletimizden deildir. buyurmutur. Bir kimsenin, cenazenin yannda veya kendi evinde gzyalar dkerek alamasnda bir beis yoktur. Zira; Reslullah (S.A.V.) Efendimiz : Muhakkak ki, Hak Tebrek ve Tela, gz ya ile ve kalb hzn le azab etmez. Fakat, feryad ile alamakla ve bunun benzeri eyler sebebi ile azab eder veya merhamet eder. buyurmu ve mbarek dilini de iaret etmitir. Cenazenin yannda bararak veya teann ederek alayan bir kadn bulunursa, bu kadnn alamas men edilip sustu-turulur. Eer bu kam, susmazsa, cenazenin peinden giden kimse/ o kadndan dolay, cenazenin peinden gitmeyi terk etmez. Ancak, onun barp ararak .alamasn kalbi ile knar-kabul ve tasvip emez. Cenaze kabre ulat zaman, insanlarn omuzlarndan indiribneden nce, o cenazeyi takip ederek gelmi olanlarn oturmalar mekruhtur. Cenaze, omuzlardan yere konulduu zaman da, haceti olmayan kimselerin oturmalar gerekir. Bu durumda, bu kimselerin zarretsiz oturmamalar da mekruhtur. 198 Kabir Nasl Olmaldr Eer mmkn olursa, kabirde efdl olan lahiddir. Eer yer yumuak olduu iin lahid mmkn olmazsa, kabri akket tek (yeri yarmak) efdidir, Lahid, kabrin kble tarafnda kazlan ukurdur. Ki l onun iine konur. Lahid kerpi 'ile yaplr. akketmek, yarmak ise, kabirde rmak gibi ukur kazp, onun iki tarafn kerpi veya bir baka eyle rmek ve ly bu duvarlarn arasna koymak ve zerini de kerpi veya tahta ile rtmektir. Bu rtnn, lye dokunmayacak kadar yksek olmas gerekir. Menfi'de Bizim diyarmzn yerleri yumuak olduu iin limler, zamanmzda akki (yarmay} ihtiyar etmilerdir. Hatta,. tulay ve aac kabre koymay da caiz -grdkleri gibi demirden bile olsa, tabut yapp kabre koymay da caiz grdler. denilmitir. Mebsfta da bu ekilde' zikredilmitir. Yer yumuak ve ya olduu zaman, tabut lnn zaruri ihtiyacndan saylr. Zikredilen bu gibi yerlerin dnda, btn limlerin kavillerine gre, mezara ly tabutla koymak mekruh olur. Tabutun iine toprak deyip, topran st tabakasnn lnn yanlarna getirilmesi ve bu tabutun lahid yerine olmas iin lnn sa ve sol taraflarna hafif kerpi konulmas daha uygun olur. Uyt'te Yer olrnasa bile, bizim meayihimiz kadnlar iin tabut yapmay yni onlar mezara tabutla koymay istinsah etmilerdir. (Gzel grmlerdir.) denilmitir. Kabrin derinlii bir adam boyunun yars kadar olmaldr. Zehiyre'de : Kabrin derinlii, bir adamn gksne kadar veya beline kadar olmaldr. Daha derin eilmi olmas da efdldir. Eer, bir adam boyu kadar derin emi olsalar, bu da ahsendir. denilmitir. Bundan, kabrin en aa yarm boy, en ok da tam bir boy miktarnda olmas gerektii anlalmaktadr. 199 l Kabre Nasl Konur l, mezara kble tarafndan konmal ve konduu esnada kbleye dndrlm bulunmaldr. Hanefi mamlarna gre, l kabrin ayak tarafndan yere-konup sonra da ba tarafndan aaya doru ekilmemelidir. Buna, afi (R,A.) ve Ahmed bin Hanbel (R.A.) muhaliftir. Onlara gre lnn kabre bu ekilde konulmas snnettir. ly kabre koyan kimse, Cbismillhi ve al millet-i Reslullahi) MANSI : Allahu Tel'nn. ismi e ve Resulllh'm milleti zerine Cseni defnediyoruz.) der. ly kabre koyanlarn adedinde ve bunlar saylarnn veya ift olmasnda ta'yin edilmi olan bir ey yoktur. Bds, bu hususta mu'teber olan kfi miktarda ahsn bulunmasdr. . . Kadn kabre, nesep ynnden akrabas olan bir kimsenin koymas evldr, Kadnn nesep ynnden akrabas yoksa, onun yabanclardan salh ehli bir kimsenin kabre koymas evldr. ly kabre koymak maksad ile kadnn ve kfirin kabre girmesi caiz deildir. Bu kimseler meyyitin mahremi
198 199

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 481-483. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 483-484.

olsalar bile yine de kabre giremezler. Bu hususda lnn erkek veya kadn olmas da msavidir. Kabre konulduu zaman, kadnn bedenini bir eyle rtmek, lahdinin kerpi ve benzeri bir eyle rtlmesine kadar ms-tehabtr. Erkek iinse bu ekilde yapmak mstehb deildir. mm f (R.A.) buna muhaliftir. l kabre sag yn zerine ve kbleye dndrlm olarak konulur. Sadece arkas st kabre braklmaz. l kabre indirilince, kefeninin ba zlr. Yenbi'de : Kabrin su sznts olan yerine toprak den-melidir. denilmitir. Src : afi ve Hanbel kitablarmda, lnn ba altna bir kerpi veya bir ta konulur denilmektedir; fakat bizim ashabmzdan gelen byle bir rivayete ben vkf olmadm. demitir. . ' . lnn altna, pamuklu ve astarl br ey sermek ve bann altna yastk koymak mekruhtur, lnn arkas toprak veya benzeri bir eyle onun kbleden dnmemesini temin maksad ile takviye edilir. Lahdin zerine kerpi, dizilir ve aralarndaki aklklar oralardan lnn zerine toprak dklmemesi -iin kapatlr. mm Pezdevi : Lahde kerpi, kami ve kuru ot koymak mstehabtr. demitir. Kerpicin stne hasr konulmas hususunda ihtilf edilmitir. Bazlar : Bu mekruhtur. demiler; bazlar ise : mekruh deildir. demilerdir. Fakat, tula ve aa koymak mekruh deildir. demilerdir. Ve, Yer yumuak olduu zaman tula ve aa koymakta bir beis yoktur. demilerdir. Meru olan ekilde lahid rtldkten sonra, kabir toprak ile doldurulur. Fakat, kabirden km olan topraktan fazla olarak baka bir yerden toprak getirilmez. Eer getirilir ve bu fazla toprak da kabre atlrsa mekruh olur. mna Muhammed (R.A.) 'den bu ekilde fazla toprak getirip atmann mekruh olmad hakknda bir rivayet vardr. Kabre toprak atan kimsenin, defa atmas mstehb tr. Kabrin zerine su serpmekte de bir beis yoktur. Kabrin zerindeki toprak, ykseltilip dzeltilerek deve hrgc gibi yumru bir ekilde yaplr. Hanefi mamlarna gre, kabir yass bir ekilde yaplmaz. mm afi (R.A.) buna muhaliftir. Kabrin zerindeki toprak drt parmak veya bir kar ykseltilerek deve hrgc hline getirilmelidir. denilmitir. Bedyi'de de : Kabir, bir kan veya bir kartan daha fazla bir miktarda ykseltilmelidir. denilmitir. Kabri kire veya amur ile svamak mekruhtur. Zira Re-slulah (S.A.V) Efendimiz, kabirleri kire ile svamay, zerlerine yaz yazmay ve bina yapmay, kabirlere ayak basp inemeyi yasaklamtr. Mnyet'l - Mfti'de : Muhtar olan kavle gre, kabirleri amur ile svamak mekruh deildir. denilmitir. mn- A'zam (E.A.) Kabirlerin zerine ev veya kubbe veyahud da bunlara benzer bir ey yaplmas mekruhtur. buyurmutur. Keza, kabri ayakla inemek ye" zerine oturmak da mekruhtur. 200 ehidleb Burada' ehidden kast, hkm ehddir. Dnyada btn mkellefler iin cri olan. er' hkmlerden hkm ehide zel bir nev 'i tealluk .eder. Hakik ehid ise, Allahu Tel'nm kendisine zel bir sevap va'd etmi olduu kimsedir. Dnyada mkellefler iin cri olan hkmler ona tealiuk etmez. Bu kimselerin Allah yolunda katledilmi olduklarna itikat olunur. Gerekten kimin Allah yolunda katledilmi olduunu Allahu Tel bilir. gre hkm ehid : Mkellef ve tbir olduu halde, kendisine vuku' bulduu bilinen bir tecvzle zulmen ldrlm olan ve bundan dolay vrislerine diyet olarak bir mal verilmesi vacip olmayan, yaras bulunan ve can olmayan herhangi bir mslmandr. mmey'mn kavillerinde ise, hkmi ehidin ta'rfinde mkellef olmak ve thir (temiz) bulunmak kayd terk edilmitir. Dier zellikler ise zikredilmi ve mu'teber grlmtr. Bu ta'rif, ehli harbin ve baierin, hangi sebep ve hangi vasta ile olursa olsun, katletmi bulunduklar kimseleri iine almaktadr.. Ayrca, bu ta'rif harbilerden ve baerden baka kimselerin katletmi bulunduklar ye bu lmden dolay lenin vrislerine, diyet olarak bir mal verilmesi vacip olmayan kimseleri de iine almaktadr Bu da, ncekilerin ayndr. Bu durumda gerek mal .asla vacip olmasn, gerekse bir arzdan dolay mal vacip olsun, hkm yine ayndr. Mesel : Bir esirin dar'l-harbde kendisi "gibi bir dier esiri ldrmesi ile mm A'zan (R.A.)'a gre, bu durumda diyet iin mal vacip olmad gibi... Ve efendinin klesini ldrmesi hlinde Hanef mamlarnn hepsine gre, diyet olarak mal vacip olmad gibi.,. Bir arzdan dolay mal vacip olmas ise : Babann olunu katletmesi hali gibi... Ve, kasden ldrme halinde mal ile sulhda olduu gibi Bai, yol kesici ve kavmiyet (asabiyet) ehlinden olup kat olunanlarla had ve ksas ile maktul olan kimseler, zulmen ldrlmedikleri iin ehd ta'rifinin di aldadrlar; yn ehid deilKati olunmasdan dolay, diyet olarak vrislerine mal vacip olan kimseler de ehid tarifinin dmdadriari Mesel : Kast olmadan meydana gelen kati de olduu gibi... Kati ile kassme vacip olan da byledir. ehidin tarifinde bulunan bilinen kayd ie, katili bilinmeyen kimseler de, ehid ta'rifinin dnda braklmtr. Katili mehul olan kimselerin ldrlmelerinden dolay kassme vacip olsa da, olmasa da hkm ayndr. Bu
200

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 484-486.

gibi kimselere ehid denilemez. Sahih olan kavil de budur. nk, o kimsenin, ldrlme-sini mubah klan bir sebepten dolay ldrlm olmas, ihtimli vardr. ehidin tarifinden, ocuk, mecnn, cnp, hayzl, nifasi olanlar da, mra- A'zam (K.AJ'm kavline gre hritirler. Bu kavle rnmeyn muhaliftir. Hanef mamlarnn ittifak ile mrtes olan. kimse de, ehidin tarifinden hritir. Mrtes : Gayri mslimlerle veya yol kesicilerle savarken yaralanp, harb bittikten sonra, bir tarafa ekilip, biraz yiyip ien veya konuan, uyuyan, ila kullanan, lmeden nce zerine adr veya benzeri bir ey kurulan, hayatta iken yaraland yerden bir baka yere nakledilen veyahud da akl banda olduu halde zerinden bir namaz vakti geen ve sonra vefat eden mslman bir kimsedir. Mrtes olan bir kimsenin, dnya ilerinden bir ey vasyyet etmesi, ittifakla irtisastr. Vasyyet ettii eyin hiret ilerinden olmas dahi mm Eb Ysuf (R.A) 'a gre irtisastr. mm Mu-hammed (R.A.) ise buna muhaliftir. Bazlar : Bu ihtilf, o kimsenin dnya ileri ile ilgili vasyyet etmesi halindedir. Fakat, hiret ileri ile ilgili vasyyet ederse, ittifakla o kimse mrtes olmaz. demilerdir. Bazlar da : Immeyn'iri asla ihtilf yoktur. nk, imm Eb Ysuf (R.A.) 'un cevab, o kimsenin dnya ileri ile ilgili bir vasyyette bulunmas halindedir. mm Muhammed (R.A.) rin cevab ise hiret ileri ile ilgili vasyyet etmesi halindedir. demilerdir. Bu durumdaki bir kimsenin al. veri yapmas ve pek ok sz ile konumas da irtisastr. mm Muhammed (R.A.) 'in : Eer o kimse, yaraland yerde bir gn ve bir gece, sa olarak durmu olsa, akl banda olmasa bile mrtes olur. dedii rivayet olunmutur. rtiss haknda sylenen btn bu kaviller ancak harbin sona ermesinden sonra mu'teberdir. Sava henz bitmemise, herhangi bir kimse, saylan hususlarn hi biri ile mrtes olmaz. 201 ehidin Hkm ehd olan kimse, ykanlmaz. Bilakis, kan dle ve iinde ehid edildii elbisesi ile defnedilir. Ancak, kefen cinsinden olmayan krk, izme ve silh gibi eylerden zerinde bulunan ne varsa hepsi karlr. Keza, ayanda alvar gibi ey varsa, o da karldktan sonra defnedilir. Eer zerinde bulunan- elbisesi, snnet olan kefenden noksan olursa; mesel : zr ve liffe bulunmazsa, mevcd elbisesinin zerine bunlar ilve edilerek kefen-i snnet tamamlanr. Ve eer, ehidin zerinde bulunan elbise, kefen-i snnet-den daha fazla ise, fazla olan eyler kartlarak, snnet olan kefen miktarndaki elbise zerinde braklr. Hanef mamlarna gre, ehidin zerine cenaze namaz klnr. mm afi (R.A.) ile mm Mlik (R.A.) buna muhaliftir. 202 Cenaze Hakknda Mteferrik Mes'eleler lnn, velisinin cenaze namazn kldrmas iin bakasna izin vermesinde bir beis yoktur. Bu husus, baz nshalarda, izin yerine ezan-duyurma, iln etme eklinde vki' olmutur. Yni, insanlarn bazsnn, dier bazsna, bu cenazeyi -lnn hakkm ed etmeleri iin duyurmasnda bir beis yoktur, demek olur. Hirtye'de de byledir. Bir mslmamn akrabas olan bir kfir lse, o mslman kimse, akrabas olan kfiri, snnet olan ekle bakmakszn necis bir elbise ykar gibi ykayarak bir bez parasna sarar. Ve bir ukur kazp, o kafiri bu ukurun iine brakr. O mslmamn, kfir olan bu akrabasn, kendi dininden olan kimselere verip, defnini onlara havale etmesi de caizdir. Ancak, o kfirin kendisi gibi kfir olan bir velisi varsa, onun ilerini, bu mslman kimsenin kendi zerine almas uygun, olmaz. Bilakis onlarn aralarndan ekilmelidir. Ancak, onlar yinlerini icra ettikten sonra, defnetmek iin gtrrlerken, o mslman dilerse, kfir akrabasnn cenazesini uzaktan takip edebilir. Fakat, zikrettiimiz btn bu hususlarn hepsi o kfirin kfrnn irtidd neticesinde olmamas artna baldr. Fakat, eer o kfir mrted ise (mslman olduu halde sonradan kfir olmu ise), 6 mslman, akrabas olan bu mrtedi ykamayrp, kefenlemedii gibi, sonradan girmi bulunduu dinden olan kimselere de vermez. Onu kpek gibi bir ukura atar. Bir kimse ld zaman, hi mal bulunmasa ve onun tekfin edilmesi zerine vacip olan bir kimse de olmasa, o kimsenin kefeni, btn insanlar zerine kefen-i kifayet miktar ile v-cib olur. Bu durumda, bu kimsenin kefeni beytl'mle vacip olur, demektir. Eer beytl-m'de bulunmaz veya bulunduu halde zulmen men' olunur ve" verilmezse, o kimsenin tehiz ve tekfini iin kfi gelecek ey insanlardan talep edilir. Bu kimsenin tehiz ve tekfinin hercandktan sonra, bir miktar ey artarsa ve bu eyin sahibi de belli olmazsa, o artan ey baka bir lnn kefenine sarf edilin Fakat, artan bu eyin sahibi belli ise, bu ey kendisine ade edilir.
201 202

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 486-488. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 488.

Eer, kalan bu eyin sahibi belli deilse ve kul]anlabilecei bir baka l de yoksa, bu ey tasadduk edilir. (Sadaka olarak bir fakire verilir.) Henz taze iken, kefeni soyulmu olan bir l, btn mlndan tekrar kefenlenir. Eer o kimsenin mal vrisler arasnda taksim edilmise, ikinci defa kefenlenmesi varisleri zerine vacip olur. Fakat,, bu kimsenin mal borlu olduu kimseler arasnda taksim edilmise, bu kimseler zerine, o ly ikinci defa kefenlenmek vacip olmaz. Bir kimse, bir ly kendi malndan kefenlenmi olduktan sonra, o kefeni, baka bir kimsenin elinde grse veya o kimsenin, kefenlenmi olduu ly yrtc bir hayvan paralam olsa da, kefeni kalm bulunsa, o kefen, ly kefenlemi bulunan kimsenindir nk, l o kefenin mliki deildir. Bir l kefene sarldktan sonra, kendisinden herhangi bir ey km olsa, Hanef imamlarna gre, o lden herhangi bir eyin ykanmas gerekmez. ddet beklemekte olan kadnn, lm olan kocasn ykamas ittifakla, -iz grlmtr. Fakat, bize gre, kocann len karsn ykamas caiz deildir. Dier mezhebin imamlar ise buna muhaliftirler. Fakat, ocuk dourmas sebebi ile iddet beklemesi kesilen kadnn l kocasn ykamas da caiz deildir. Bu kavle de mm Mlik (R.A.) ve mm afi (R.A.) muhaliftir. Keza, eer kadn kocasnn lmnden nce tak- baine ile boanm olsa veyahud onun lmnden nce veya sonra irtidd etse, veyahud da kocasnn baka bir kadndan olan olunu veya kocasnn babasn pse veyahud da phe ile bu kocas ile cima' etmi osa, bu kadnn da lm kocasn ykamas caiz olmaz,. Talk- rici' ile boanan kadn, lm olan kocasn ykayabilir, mm afi (R.A) buna muhaliftir. mm-i veled, efendisini iddet beklemekte olsa bile yka-yamaz. Sahih olan kavil budur. mm- A'zam (R.A.)'dan gelen bir rivayette de, mm-i veledin efendisini ykamasnn caiz olduu, nakledilmitir. mm Zfer'in, mm Mlik (R.A) 'in ve mm Aivned bin Hanbel (R.A.)'in kavilleri de byledir. Eer, l ykanp kefenlendikten sonra, bir uzvunun tamamna su dememi olduu anlalrsa, kefeni alarak o uzvu ykanr Ve o lnn cenaze namaz kln ini olursa, onu da tekrar klarlar. Keza, bu uzvun ykanmad, l kabre konup zerine toprak atldktan sonra hatrlanm ve anlalm olursa; kabir almaz ve o cenaze karlmaz; O uzvun ykanmas sakt olmu olur. Bu durumda, o lnn cenaze namaznn tekrar klnmas da caiz olmu olur. Mebst'da : l defnedildikten sonra, ykanmas unutulmu olan uzvun ykanmas sakt olur. Fakat, bu kimsenin kabri zerine cenaze namaz klnr. Ezhar olan kavil budur. denil initir. Keza, l yunmadan veya kefenlenmeden, defnedilmi bulunsa ve zerine de toprak atlm olsa, bu -durumdan sonra onun kabri de almaz. Eer, kefenlendikten sonra, lnn bir parmann veya buna benzer bir uzvunun ykanmam olduu anlalm olsa, bu uzvu ykamak iin kefeni bozulup almaz. mm Mhammed R.A.3 bu kavle muhaliftir. Fakat, eer parmak miktarnca bir yerin ykanmam olduu, kefenlenmeden anlalm olursa, ittifakla o yer ykanr. Eer l, baka birinin elbioesi ile veya paras ile defn-oTunursa veyahud gasbedilmi bir yerde ve uf a, ile alman bir yerde defnedilmi bulunursa, bu gibi eylerin sahihlerinin dva etmesi hlinde, l mezardan kartlr. ly defneden kimselerden, kabre bir meta' dm osa ve bu durum zerine toprak rtldkten sonra anlalm olsa, kabir alarak o ey kanlar. Zikredilen bu eylerden baka bir sebep ile 'kabrin almas caiz deildir. Bir kimse ld zaman, su bulunmadndan dolay o lye teyemmm verdirilerek namaz klnm olsa ve daha sonra da su bulunsa, onun su ile ykanlp, cenaze namaznn tekrar klnmas gerekir. Bazlar ise : Cenaze namaz tekrar klnmaz. demilerdir. ile l arasnda mterek olan veya lden, diriye miras kalm bulunan bir elbise bulunsa, eer diri souktan veya telef olma korkusundan dolay o elbiseye muhta ise, onu dirinin kullanmas daha evldr. Fakat, byle bir ihtiyac yok ise o elbiseye l daha evldr; yani onunla lnn kefenlenmesi daha uygundur. Keza, su da byledir. Susuzluu sebebi ne diri ona iddetle muhta olursa, onun biz ihtiyac, mevcud su ile lnn ykanmayp, dirinin durumunun ne alnmasn gerektirir. Aksi. takdirde bu su, lnn gasledmesine sarfedir. Zarretsiz olarak, iki ly bir kabre defnetmek caiz deildir. Zaruret annda bir kabre iki ku defnedilirse, aralarna topraktan bir perde yaplr. Bir kefen iinde iki ly bir araya getirip kefenlemek de Hanef mamlarnn tamamna gre caiz deildir. Ancak, filer ve Hanbeller zaruret halinde bunu caiz grmlerdir. Bir kimse, ben ldkten sonra cenaze namazim filn kimse kldrsn diye vasyyet etse, bu vasiyeti btldr. Namaz kldrmas vasyyet edilmi olan kimsenin, len kimsenin vellerinden izin almadan, cenaze nanamz kldrmak zere ne gemesi caiz deildir. Keza, bir kimse ykanmasn ve kabre konulmasn belli bir ahsa vasyyet etmi olsa, bu vasiyyeti de btldr. Fakat, bu ekildeki vasyyet bn-i Rstem'in rivayetinde caizdir. Bir cenazenin namazn, sadece kadnlardan meydana gelmi olan bir topluluk klmj olsa, bu caizdir. Ve kadnlarn klm olduu bu namazla, farz sakt olur..

Kadnlarn bu durumda cenaze namazn toplu halde durarak ve fakat tek balarna klmalar mstehabtr. Cematle klm olsalar bu da caiz olur. 203 Birden ok Cenaze in Bir Namaz ayed, bir ok cenaze bir arada toplanlm olsa, bunlarn hepsi iin tek bir cenaze namaz klnmas da caizdir. Bu durumdaki cenazeleri, erkekler immdan tarafa konulmak zere, ard arda sralamak gerekir. Bu erkeklerin hr veya kle olmalar da msavidir. Bu sralama esnasnda, erkeklerden sonra ocuklar, onlardan sonra hnslar, onlardan sonra da kadnlar konulur. Eer dilerlerse, btn bu cenazeleri bir saf hlinde dizerler. Bu durumda, o cenazelerin her biri iin bir cenaze namaz klmak efdldir. Eer, imn bir cenaze namazna tekbir alp balad srada, baka bir cenaze .daha getirilmi olursa, birinci cenazenin namazn 'tamamladktan sonra, ikinci cenazenin namazn klmaya balar. 204 M'min Cenazeleri le Mrik Cenazeleri Karrsa Mslman lleri ile mrik lleri karm olursa, eer aralarn fark ve temyiz edecek bir almet varsa, bununla amel edilir. Bazlar: Mslmanlarn almeti, snnetli olmalar, sa ve sakalna kna yakm bulunmalar, byklarn ksaltmalar ve siyah giyinmeleridir. demilerdir. Fakat, snnetli olmann ms-lmann almeti olabilmesi, o ller arasnda yahud bulunmamas artna baldr. Siyah elbise giymek ise, kfirlerde de daha ok olduundan, bu mslmann almeti olamaz. By ksaltmak da, keza almet olmaya lyk deildir. nk, gzerin dr'l-harbde byklarn uzatmalar mendbtur. Eer, bu llerin aralarm fark edebilecek bir almet bulunmazsa ve mslmanlarn says ok ise, o llerin tamam ykanr ve zerlerine cenaze namaz klnr. Ancak, namaz klnrken mslmanlara niyyet edilir. Eer, karm bulunan bu ller arasnda kfirler ok ise, bu cenazelerin hepsi de ykanl fakat zerlerine cenaze namaz klnmaz. Eer, karm olan ller arasnda mslmanlarla kfirlerin, says eit olursa, bazlar: Bu llerin zerine namaz klnr. demilerdir. Klnmaz da denilmitir. Kark olan lleri defnetmek hususunda bazlar: slm kabristanna defnolunurlar. demiler, bazlar da: Mriklerin kabristanna defnedilirler. demiler ve bazlar ise: Bunlar iin mstakil bir kabristan yaplr; bu kabirlerin zerleri de ve hrgc gibi ykseltilmez; zerlerindeki topraklar yassltlr. demilerdir. Bu ihtilfn asl ebl-i kitab olan bir kadnla ilgilidir. Bu kadn bir mslmanm nikh altnda olduu halde ye hamile iken lm olsa, onun cenaze namaz ittifakla klnmaz. Fakat defni hususunda.-sahabe ihtilf etmilerdir. Bazlar: Ehl-i kitap olan o kadn mslman kabristanna defnedilir. demiler; bazlar se: Mriklerin kabristanna defnedilir. demilerdir. Utbe bin mir ve Vasile bin Eska': O ehl-i kitb kadn iin ayr bir kabir ittihz olunur. demilerdir. Ehvat olan da budur. Mliki kitablarnn bazsnda, baz limler : O kadnn srt kbleye doru konur. nk, karnndaki ocuun yz, kadnn srtn?, dorudur. Bylece, ocuun yz kbleye kar-gelmi olur. denilmitir. mm Src de Bu kavil ahsendir. demitir. 205 Kim Olduu Bilinmeyen l Dr- islm'da kim olduu bilinmeyen bir kimse, ldrlm olarak bulunsa, eer bu kimsenin hangi millettendinden- olduuna dellet edecek bir almet bulunursa, onunla amel edilir. Eer, zerinde byle bir almet bulunmazsa, bir rivayette c maktul gasledilir ve fakat zerine cenaze namaz klnmaz. denilmitir. Fakat, esahh olan kavil, dr'e tab olarak, o kimsenin cenaze namazlarnn klnmasnn gerektiidir. Nitekim dr- harbde bulunup, zerinde hangi milletten (hangi dinden) olduuna dair bir almet bulunmayan kimse hakknda en sahih olan kavil, dar'in hkmne tbi' olarak, ona kfir hkm verilmesidir. 206 Cenaze Ne Zaman Defnedilmeli Eer cenaze, akam namaz vaktinde hazr olursa, nce akam namaznn farz klnr; sonra cenaze namaz klmr; ondan sonra da akam namaznn snneti klmr. Bazlar: Akam namaz mn snneti de, cenaze namazndan ce klr. demler Cenze, eer bayram "namaz vaktinde hazr olursa, nce bayram namaz klnr; sonra cenaze namaz klnr;
203 204

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 489-492. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 492-493. 205 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 493-494. 206 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 494.

bayram namaznn-hutbesi de cenaze namazndan sonraya braklr. Cuma'o gn sabah vaktinde tehiz olunan cenazeyi, zerine byk bir cemat namaz klsn diye, cunVa vaktine te'hi etmek mekruhtur. Fakat, eer ly defin ile megul olmak sebebi ile, cumann gemesinden korkulursa, lnn defni cum'adan sonraya tehir edilir. 207 Cenazenin Peinde Yrmek Eer bir kimsenin cenazeye komuluu, akrabal veya. onun mehur bir iyilii v.arsa, cenazenin peinden gitmesi. nafile ibdetle megul olmaktan efdaldir.-Aksi takdirde cenazenin pei sra gitmeyip nafile ibdetle megul olmas daha efdldir. 208 Cenazede cretle Yaptrlabilecek Ve Yaptrlmayacak ler Cenazeyi tamak veya mezar kazmak zere cretle adam tutmak caizdir, Fakat, ly ykamas iin, cretle adam tutmak caiz deildir. Meyihin bazlar, bunu da caiz grmlerdir. 209 l Nerede Defnedlmelidir len veya ldrlen kimselerin bulunduklar yerdeki kabristana defnedilmeleri mstehbtr. Ancak defnedilmeden nce. bir mil veya iki mil miktarnda uzak olan bir yere naklolunmalarnda da bir beis yoktur. Bu kavil, cenazenin bir "beldeden dier bir beldeye nakledilmesinin mekruh olduuna dellet eder. Bazlar ise : Sefer mesafesinden daha aa olan bir yere cenazenin nakledilmesi caizdir. demilerdir. Bazlar, da : Sefer mesafesine, cenazenin nakledilmesi mekruh deildir demilerdir. 210 l Kabirden karlr M? Fakat, definden sonra ly kabrinden karmak caiz olmaz. Ancak, defnedildii yer baka bir kimsenin hakk olursa, cenazeyi kabrinden karmak .caiz olur. Bu durumda, lnn defnedilmi olduu yerin sahibi dilerse ly kabirden kartr; dilerse kabri dzeltip zerine ekin eker. Knye'de: Ceyhun Irmann yaknnda bulunan kabirlere, Ceyhun'un yknts ularsa, o kabirlerde bulunanlar baka bir yre nakletmek caiz olmaz. denilmitir. 211 eitli Mes'eleler Bir kimseyi ld evin iine defnetmek mekruhtur. Bu hususta, len kimsenin byk veya kk olmas da msavidir ve hepsinin hakknda da kerhat vardr. nk ev iinde defnedilmek Peygamberler (aleyhim's selm)'a mahsustur. Bir yere bir l gmlmken, o yere ba-ka bir l daha defnedilmez. Ancak, birinci l rm ve kemii kalmam olursa, bu.durumda ikinci cenazenin de oraya gmlmesi caiz olur. Kabir yapmaya elverili bir yer bulunmaynca, zaruret vaktinde, o yere ikinci bir lnn defnedilmesi de caiz olur. Fakat, bu durumda nceki lnn kemikleri bir yere toplanr ve o kemiklerle ikinci l arasna topraktan bir perde yaplr. Bir kimse, gemi iinde lse ve yaknnda kara bulunmasa, o l gasledilir ve kefenlenir; zerine cenaze namaz klndktan sonra denize braklr. Kabir zerinde bulunan taze otlan kopannak mekruhtur. Fakat, kurumu otlar kesmek mekruh deildir. Bir kimse, bir yolu yeni zannetse ve bu.yolun altnda da kabir bulunduunu zannetse, o kimsenin bu yolda yrmesi ve onu inemesi mekruhtur. Kabir ister yeni olsun, ister khne bulunsun, kabrin yannda uyumak ve kaz-i hacet etmek mekruhtur. Kabrin yannda, snnet olduu bilinmeyen herhangi bir eyi yapmak da mekruhtur. 212 Kabir Ziyareti
207 208

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 494-495. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 495. 209 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 495. 210 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 495. 211 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 495-496. 212 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 496.

Bilinen ve maksd olan ise, kabri ziyaret etmek ve onun yannda ayakta durarak du etmektir.-Kabrin, yannda yle dua edilir: Es-selm 'aleykm dre kavmin m'minine ve ene in ellh bikm l hkne es'el'llhe ve lekm'l-'afiyete). Mns :SeIm size, ey m'minler yurdunun sakinleri! Bizler de, inallah sizlere kavuacaz. Allhu Te,l'dan bizim ve sizin iin afiyet, uhrevi Syanet ve selmet dilerim. 213 eitli Mes'eleler Kabrin yannda Kur'n okumak iin, ok saydaki ahsn topluluk hlinde oturmas hususunda ihtilf vardr. Muhtar olan kavle gre bu durum mekruh deildir. ly gece defnetmek mekruh deildir; fakat mstehab olan lnn gndz defnedilmesidir. Hmile iken len bir kadnn karnndaki ocuk hareket etse.ve onun canl olduuna zann- glib bulunsa, o kadnn karn yarlp ocuk karlr. Fakat, bir kadn inci yutsa veya baka bir kimsenin maln yutsa ve sonra da lse, bazlar: Yuttuu eyi kartmak ii, o kadnn karn yarlmaz demiler; bazlar da: ...Karn yarlr. demilerdir. bn-i Hmn da : Bu son kavil evldr. demitir. Yahudilerin veya dier kfirlerin kabirlerinde bulunan kemiklerini ihneten krmak caiz deildir. nk, hayatta iken onlara ez haram olduu gibi, ldkten sonra da kemiklerini krlmaktan korumak vcibtir. Kdhn'da da byledir. Erkeklerin kabirleri ziyaret etmesi mstehbtr; fakat ka-dnlann kabirleri ziyaret etmesi mekruhtur. Kabri ziyaret eden kimse, kbleye kar ayak zerinde durup du eder. Bazlar da: ...lnn yzne kar durur. demilerdir. mm afi (R.A.) 'hin kavli de budur. Peygamber (S.A.V) Efendimizin ziyaret edilmesi hakkndaki kavil de byledir. Knye'de Ebl-Leys'in yle dedii zikredilmitir: Kabir ziyaretinde bulunan kimsenin elini kabir zerine koymas snnet ve mstehab bilmem. Ve fakat, byle yaplmasnda bir beis de grmem. eref'l-Eimme'nin de : Kabir zerine el konulmas bid'at-tir. Bunun hristiyanlarn detlerinden olduu hy'da bildirilmitir. dedii yine Knye'de zikredilmitir. Kabir zerine el koymann bid'at olduunda, bunun Resulullah'n ve sahabelerden hi birisinin snneti olmadnda phe yoktur. Bir musibetten doay kabirde gn oturmak caizdir; fakat bunun hilafn yapmak evldr. Musibet vaktinde mescidde oturmak ise mekruhtur. 214 Ta'ziyede Bulunmak l sahibine ta'ziyede bulunmak mstehbtr. Ta'ziye esnasnda yle demek uygun olur: A'zame'llah ecreke ve ahsene 'azeke ve gaf ere li meyyitike) Manas: Allah ecrini byk etsin; sabrn gzel klsn ve ln de affetsin. Eer l mkellef ise, bu cmlenin tamam sylenir. Fakat l mkellef deilse, sadece, Cvfir li meyyitike Allah ln affetsin denilir. lnn ehlinin ziyafet hazrlamas mekruhtur. Ancak lnn komularnn ve uzak akrabalarnn, meyyitin ehli iin yemek hazrlamalar ve yemeleri iin onlara iaret etmeleri ms-tehb olur. Bezzaz: Bir kimsenin lmnn birinci gnnde, nc gnnde ve yedinci gnnde, lnn ehlinin yemek yapmas mekruhtur. Baz mevsimlerde kabre yemek gtrmek ve Kur'an okumak iin da'vet ittihz etmek; Kur'n hatmi iin veya En'am Sresini, hls Sresini okumak iin slih kimseleri ve kurrla-n toplayp onlara yemek yedirmek mekruhtur. Fakat, yemei fakirler iin hazrlarsa, bu gzeldir. demitir. Bu konu, zerinde dnlmesi gereken bir husustur. 215 Mezarla lgili Baz Mes'eleler Bir kimse, mlkiyeti altnda bulunan bir yeri kabristan yapsa; baka bir kimse de oraya, tabut, teneir, kerpi ve bunlara benzer eyleri koymak iin bir ev yapm olsa, eer bu yer geni bir yerse, evin yaplmasnda bir beis yoktur. Fakat yer geni deilse, yaplan ev yklr ve yerme mezar kazlr. nk, o yerin sahibi oray kabristan yapmtr; kabristanda ise, zaruret olmadka baka bir ey yaplmaz. Bir Kimsenin kazm olduu kabre, baka bir kimse lsn defnetmek istese, bu durumda eer kabristan geni ise, bu lnn o kebre gmlmesi mekruh olur. Fakat, eer kabristan geni deilse, bu lnn o kabre konulmas caizdir. Fakat, bu mezar ilk kazan kimsenin, mezar kazdrmak iin harcad paray tazmin etmesi serekir.
213 214

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 496-497. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 497-498. 215 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 498.

Bu mes'ele, u kimsenin mes'elesine benzer Bir kimse bir namazgaha veya bir mescide veyahut da bir meclise, bir deme yapsa, yer geni olduu takdirde, baka bir kimsenin o demeyi ortadan kaldrmas mekruhtur. Fakat, yer geni deilse, demeyi skmek de mekruh olmaz. Bir kimsenin lmeden nce; kendisi iin mezar kazp.ha--zrlamasnda bir beis.yoktur. Ve o i ile me'cr olur. Bazlarise: Bir kimsenin, kendisi iin mezar hazrlamas mekruhtur. .Fakat, kefen gibi eylerin hazrlanmas,mekruh deildir. nk,, mutlaka buna ihtiy hissedilecektir. Fakat kabir bunun gibi deildir. nk, Allah Tel: Bir kimse nerede leceini bilmez 216 buyurmutur. demilerdir. Bezzaz, imm Sir'dan naklederek: Eer bir kimse lnn alnna veya sarna veyahud da kefenineahidnme yazm olsa, Allahu Tel'nn bu ahidnme sebebi ile o ly affetmesi umulur. demitir. Mtekaddimi'nin bazlarnn rivayetine gre : Bir kimse, ldkten sonra kendisinin alnna ve gksne (=Bismillhi'r-rah mni'r-rahm) yazlmasn vasyyet etmi ye lnce bu yasyye-t yerme, getirilmi. Daha. sonra bu;kimse ryada grlm ve halinden sorulmu, o u cevaor vermi: Beni kabre koyduklar zaman, azb melekleri geldi ve bana azb etmek istediler. Fakat, ne zamann ainmda ve gksn-de Bism'Uahi'r-rahmmr-ramru yazlm olduunu' gord-lerse, oesmele-i erif hrmetine bana azb etmediler. 217 Mescidlerle lgili Hkmler; Ps Koku le Mescide Girmek Mescidi kt kokularn girmesinden korumak.vcbtir. Zira, Peygamber IS.A.V.) Efendimiz: Sarmsak, soan ve prasa yiyen kimse, bizim mescidimize yaklamasn. nk, melekler de, insanlarn eziyet duyduklar eylerden eziyet duyarlar..buyurmutur. 218 Mescidde Yaplmas Yasak Olan eyler Ayrca, mescidi dnya kelmndan korumak; orada al veri yapmaktan,- iir sylemekten, kendisine had tatbik edilmesi lzm gelen kimselere mescid iinde had tatbik etmekten; mescidde yitik aramaktan; mescide zarretsiz urayp, iinden gemekten, mecnunlar ve ocuklar namaz klmaktan veya benzeri bir ey yapmaKtan baka bir maksatla mescide-sokmaktan; uiescidde sesini ykseltmekten; mescaae hr Kimse ile husumet edip ekimekten :sakmmak ve bu fiillerden mescidieri korumak vcibtir. Btn bu failler hakknda Peygamber (S.A.V.-) Efendimizden nehiy vrid olmutur. Fakat, i'ikfta bulunan kimsenin, ihtiyac miktarmca al veri yapmas mubahtr. Ancak, ticaret ve kazan iin, mu-tek'ifin ah-veri yapmas da mbh deildir. iir sylemenin yasaklanmasnda maksat, zikir ve ibdet olmayan iirdir. Fakat, zikir ve ibdet olan iiri mescidde okumak mubahtr. Mescidde abdest almak mekruhtur. Ancak, mescidde ab-dest almak iin ayrlm bir yer varsa, orada abdest almak mekruh, deildir, Mescidde diki dikmek, mekruhtur. Ancak mfiscai ocuklardan ve dierlerinden koruvan kimseve. zaruret oldueu zaman mekruh deildir. Viescia iinde cretle katiplik yapmak veva ocuklara cretle muallimlik etmek mekruhtur. Fakat.bunlar tasbi olarak yapursa, bazlarna gre mekruh deildir. Ancak, zaruret olmadka mescidde talmin (retmenin) mekruh olduu kavli daha uygundur. Mescidin iinde insanlardan bir ey dilenmek haramdr; dilenen kimseye bir ey-vermek";ise mekruhtur. 'Bazlar: Mescid iinde insanlardan bir ey dilenen kimse, insanlarn omuzlarndan atlamaz ve namaz klan kimselerin nnden gemezse,' ona bir ey vermek mekruh deildir. demilerdir. Ancak, bu hususta nceki kavil ahvattr. Mescidin duvarna, yerlerine, hasrlarna tkrmek ve sm-krmek mekruhtur. Ancak, bunlar galebe ederse, elbisenin bir ucu ile alp, ovalar. Eer bunlar' zarur olarak azndan veya burnundan dar atmak icb ederse, onu ta altma gmer. Hasr, mescidden bir para olmad iin, -zaruret hlinde hasrn zerine atmak daha hafiftir. Ayana veya baka bir uvzuna amur bulam olan bir kimsenin, o amuru mescidin duvarna veya direine srmesi mekruhtur. Fakat, bu amurlu uzvu mescidde birikmi olan topraa veya oraya konulmu bulunan bir aaca srmesinde beis yoktur. Bu amurlu uzvu, mescidde.braklm plan,"Fakat zerinde namaz klnmayan bir hasr .parasna srtmesinde de beis yoktur. Fakat, evl olan bvle yapmamaktr. Eer, mescide toprak denmse, amurlu uzvu o topraa srmek de mekruhtur. Mescidde su kuyusu kazmak caiz deildir. Ancak, mescidde eskiden su kuyusu varsa, hli zere braklr. Mescide aa.dikmek de mekruhtur. Ancak mescidin yeri sulu olur ve bu sebeple orada, direk durdurulamazsa,
216 217

Lokman Sresi, yet : 34 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 498-499. 218 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 500.

mescide direk olmas iin, orava aa dikmek caizdir. Mescidin hasrlarm-ve-dier eyasn koymak zere, mescide bir ev yaplmasnda bir beis yoktur. Rir.kim zrsn alarak mescidi yol ittihaz.edip, oradan gemeyi istese, mescid iinde bir miktar .yryn, sonra isman olsa, mescidi yol etmi olma hatasn telfi edebilmek iin, derhal geri dnp girdii kamdanckmasigerekir. Pis amurla mescidi svamak veya aydnlanmak iin- mescidin kandillerinde tis ya vakmak mekruhtur. Mescidde, mbh olan kelmla da konumak mekruhtur. Mescidde uyumak da mekruhtur. Fakat i'tikfta olaiilar mescidde uyumalar mekruh deildir. Bazlar: Garb olan kim senin mescidde uyumasnda bir beis yoktur. demilerdir. Fakat mescidde uyumak hususunda ihtilf edilmi olduundan, orada uyumay isteyen kimse iin ev] olan, nce i'tikfa iyyet etmesi ye sonra uyumasdr. Bylece ihtilafl bir eyi yapmaktan kurtulmu olur. Mescidde olan bir kimse, kendisinden bir koku ve benzeri eylerin kmasndan saknmaldr. Mescidde, namazdan baka bir ey iin oturmakta da beis yoktur. Ancak, musibet iri oturmak mekruhtur, Mescidde yaplmas mekruh olan bir eyi, mescidin stnde yapmak da mekruhtur. 219 Hangi Mescid Daha Faziletlidir inde ibdet edilmesi bakmndan mescidlerin en faziletlisi sonra, 1- Mescid-i Haramdr. Ondan sonra, 2- Medine'deki Mescia-i Nebi'dir. Ondan sonra, 3- Kuds'teki Beyc-i Makdis (= Mescidi Aksa) dr. Ondan 4- Kub Mescidi'dir. Ondan sonra da, 5- Hangi mescid daha eski ise, odur. Ondan sonra da, 6- Hangi mescid daha bykse odur. Kdhn ve dierleri: Mescidlerin en eski olan en fazi-letlisidir. Eer eskilik bakmndan iki mescid msavi olursa, daha yakn olan efdldir. Eer yaknlk itibariyle de bu iki mescid m-sy olursa ye bunlardan birinin cemati fazla bulunursa, fakyh ve mukted olan kimsenin cemati az olan.mescide gitmesi ge rekir, Fakyh olmayan kimse ise, muhayyerdir; hangisini dilerse ona gider Fakat, hangisinin imm' daha slih ve daha fakyh isero mescide gitmesi efdldir.220 Kisinin Kendi Mahallesinin Mescidinde samaz; Ktmas Cemati bile, kimm Kendi kabilesinin mescidine gitmesi, camie gitmesinden daha efdldir; Gmi'in cemati pek ok olsa bile, kiinin kendi kabilesinin mescidine gitmesi daha eictldir. Bir kimse kendi mahallesindeki mescidin cematine yeti-emese ve fakat baka bir mescide gittii takdirde, orada cemate yetiecek olsa, o" ikinci mescide gitmesi efdldir. Ancak, Mescid-i Haram (Ka'bei ile Medine'deki Mescid-i Nebi'de cemate yetimeyen Kimsenin baka bir mesciae gitmeyip namazn, bu mescidlerde klmas daha efdldir. Mescid-i Ak-s'nm da bu iki mescid gibi mstesna olmas daha uygundur. Bir kimse, baka camideki cemate yetiemeyecekse, kendi mahallesinin mescidinden ayrlmayp, bu mescidin hakkn yerine getirmek iin namazn, mahallesinin mescidinde klmas daha, evldr. Kiinin mahallesinin mescidinin hakkn yerine getirmesi bakmndan, bir mescidde mezzin ezan okuyunca, cemat gelmese, bu mezzin, camiinde tek basma namaz klar, cemati olan baka bir mescide gitmez. Keza, bir mescidin mezzini, ezan okuduktan sonra gibi olsa, fakat bu mescide cemat gelmi bulunsa, bu cemat baka bir .mescide gitmez. Cematten biri ne geip imm olur ve namaz kendi mescidlerinde. klarlar. Keza, cematten biri; bir mescidde iftith tekbirine-veya birinci rek'ate veyahud da ikinci rek'ate yetiemese^ve fakat baka bir mescidde onlara yetimesi mmkn, olsa, bu ahs baka bir mescide gitmez, Eer bir mescidin imm yats namazn, afak tarafndaki beyazlk kaybolmadan nce kldrmakta ise, efdl olan, bir kimsenin, yats namazn; beyazlk Kaybolduktan-'sonra, yalnz bana klmas ve o immn yanna varmamasdr, Nazm'da : Bir kimsenin ders almak iin veya hadis dinlemek maksad ile namazn stadnn.mescarnde klmay ihtiyar etmesi, Duittifk efdldir." denilmitir. Kdihn'da da: Mahallenin imm olan ahs, zni olur veya riba yemekte bulunursa, cematinden"olan kimselerin baka olur mescide gitmeleri caizdir. denilmitir. Keza, Mahallenin imamnda, kendisinin imamlk yapmasn-mekruh klacak bir zellik bulunursa cematin baka bir mescide gitmeleri uygun olur221
219 220

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 500-502. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 502. 221 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 502-503.

Mescidden kmann Doru Olmad Haller Bir kimse, cematle namaz klmak iin, bir mescide girdii zaman, baka bir mescidde kamet getirilse, o kimse namaz klmadan, girmi bulunduu mescidden kmaz. Bir kimse, bir mescidde iken, o mescidde ezan okunsa, o kimsenin ezan okunan bu vaktin namazn klmadan, o mescid kmas mekruh olur. Ancak, o kimse baka bir mescidde imm veya mezzin bulunur da-, grevli bulunduu mescidin cematinin ilerini nizma koymak ancak onunla mmkn olursa, bu kimsenin ezandan sonra, bulunduu .mescidi terketmesi mekruh deildir. Keza, o ezann okunduu vaktin namazn, mescid iinde bulunan kimse kldktan sonra, bu mescide cemat toplanm olsa, nceden namaz klm olan kimsenin toplanan cematle tekrar namaz klmadan mescidden kmas mekruh deildir. Ancak, bu durum le ve'yats'namazlarnda meydana gelirse; yani bir kimse mescidden kmadan bu vakitlerin namaz iin kamet getirilirse, bu iki vakitte nafile olarak namaz klmak mbh olduu iin, nafile olmak zere imma uyarak yeniden namaz klar. nk, o kimse imma uyarak namaz klmadan, mescidden karsa, rfdzlike itham edilebilir. Zr rfizler, namaz cematle klmazlar. 222 Namaz Ghla: Ebu Leys'e gre, bayram namaz klnan yerlerle, cenaze namaz klman, yerler (namazgahlar) de mescid hkmndedir. Fakat, imm Serahs'ye gre ise, esah olan bu yerlerin (namazgahlarn) mescid hkmnde olmaydr, Kdihn ise bu iki kavli birletirerek Namaz klnmas bakmuiuttn Duralar (narhazghiarj .mescid hkmndedir! er. Saflar birbirine muttasl olmasa bile, buralarda imma uymak sahih olur. Fakat, buralardan (namazgahlardan) geilmesi bakmndan ise, buralar mescid hkmnde deildir. Cnp ve hayz olanlarn buralardan gemesi haram' deildir. demitir. 223 Fin- Mescid Fin-i mescid. (Mescide bitiik olan yer) de mescid hkmndedir. Bir kimse, fin-i mescidden imma uysa, saflar muttasl olmasa ve mescid cematle dolu bulunmasa bile, yine imma uymas sahih olur. Fakat, fin-i mescid sadece imma uymak bakmndan mescid hkmn tar, cnp ve benzerinin girmesi bakmndan ise fin-i mescid iin mescid hkm yoktur. Yani, temiz olmayanlarn buralara girmesi haram deildir. Fin-i mescid Mescide bitiik olan ve mescidle arasnda bir yol bulunmayan yerler demektir. Ayrca yol balarnda bulunan ve muayyen bir cemati olmyan mescidler de fin-i mescid saylrlar. Aslnda buralar mescid hkmndedir!er; fakat buralarda i'tikfa girilmez. 224 erisinde Mescd Bulunan Ev erisinde mescid bulunan bir evin kaps rtlse ve evde bulunan kimseler de bu mescidin cemati olsalar ve bu kimse' ler o mescidde namaz klmaktan hi bir kimseyi men etmeseler, o evde bulunan mescid, cemat mescidi hkmndedir. Yukarda sylediimiz hkmlerin tamam bu mescid hakknda da sabit olur ve o mescidde i'tikfa girmek de sahtir. Fakat, eer o evin kaps rtlnce, o mescide cemat toplanmazsa ve ancak ald zaman dardan cemat gelirse, o evin halk o mescidde namaz klmaktan kimseyi men etmemi olsalar bile, yine de o mescid cemat mescidi olmaz. Bilakis yol kenarlarnda bulunan mescid menzilesinde olur. Ve o mescidde i'tikfa girilmez. Fakat, dier hkmler-yine onun iin sabit olur. Bir kimse, evinde namaz klmak iin huss bir yer yapm olsa, bu dier yer iin asla mescid hkm yoktur. 225 Mescidin Mumu Mescidin mumunun gecenin te birine kadar yamh braklmasnda bir beis yoktur Fakat, gecenin te birinden daha fazla yanar halde braklmaz. Ancak, daha fazla yanmas vkfn artlarndan olursa veya gecenin te birinden fazla mumun yank braklmas, o yerindetinden ise, o zaman gecenin te
222 223

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 504. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 504. 224 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 505. 225 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 505.

birinden fazla mescidin mumunun yanl olarak braklmas caizdir. Namaza nce ve namazdan sonra, mescidin mumunun ile kitap mtla etmek ve ders yapmak, -o mescidde namaz klan bir kimse olduu mddete caizdir. 226 Br Mescidde Ve Ayn Vakitte Cematin Tekrarlanmas Bir mescidin muayyen bir imm ve mezzini olmazsa, o mescidde, ezan okuyup ikmet getirerek tekrar cemat olmak mekruh deildir; belki efdldir. Fakat,.bir mescidin ta'yin edilmi imm ve mezzini bulunursa, Hanefi imamlarna gre, o mescidde ezan okuyup, kamet getirerek tekrar cemat olmak mekruhtur. mm- A'zam Eb H-anfe (R.A) 'nin : Eer ikinci cemat kiiden ok olursa, tekrar cemat olmak mekruh olur; aksi takdirde mekruh olmaz." dedii rivayet olunmutur. mm Eb Ysuf (R.A)'un ise : Eer ikinci cemat, birinci cematin ekli zere olmazsa, tekrar cemat olmak mekruh olmaz. Aksi takdirde mekruh olur. dedii rivayet olunmutur. Sahih olan Eb Ysuf (R-A.)'un kavlidir. Eer, ikinci cematin imm, mihrbda durmaz da mihrab dan ayn bir yerde durursa, ikinci cemat birinci cematin ekli zere olmu olmaz; seki deimi olur. 227 Gasbedilm Olan Bir Yerde Yaptrlan Mescid Bir kimse, gasbetmis olduu yerde mescid yapm olsa, o mescidde namaz klmakta bir beis yoktur. Bu husus Ecns'da zikredilmitir. Vkt'da ise Bir kimse ehir duvar (suru) zerinde mescid yapm olsa, orada namaz klmak uygun deildir. nk o duvar ammenin hakk olduu iin, o mescid ihlasl ve Allah'u Tel iin yaplm olmaz Gasbedni bir yerde, yaplm olan mescid de byledir. denilmitir. 228 Dar Gelen .Mescidi Geniletmek Herhangi bir cemate mescid dar gelse ve o mescidin yannda da, bir kimsenin mlk bulunsa, mescidi. geniletmek iin, kymeti denerek, o kimseden bir miktar yer cebren alnr. Bu husus Mulyt'te zikrolunmutur.
229

Mescid Yaptran Kimselerin Baz Haklar Bir kimse, Allah iin bir mescid yaparsa, onu slh etmekte, imr etmekte, ona hasr ve benzeri eyler sermekte, kandillerinde, ezan ve ikmetinde ve eer ehil ise imametinde o kimse bakalarna nisbeten daha ok hak sahibidir. Ehil olmasa bie, yine rey onundur; kimi dilerse vazifeyi ona verir. Kez.bu kimsenin ocuu ve kabilesi de, kendisinden sonra bu gibi hizmetler iin dier insanlardan daha evldr. Ancak, imm ve mezzin seilip tayin edilmesinde, mescidin banisi (yaptran kimse) mahalle halk e niza1 ederse, mahalle halknn setii kimse, baninin setii kimseden daha evl ise, mahalle halknn setii kimse imm ve mezzin olmaya daha evldr. Fakat, her iki tarafn setikleri de msavi olursa, mescidi bina eden kimsenin setiinin grev yapmas daha evldr. 230 Mescide Yaplan Hizmetlerden Hangisi Efdldir Ebl'-Ksm'dan sormular: Mescidin kandili iin ya almak veya onu demek iin hasr almak, bunlardan hangisi efdldir? u cevab vermi : Fazilet i'tbariyle ikisi de eittir. Ebu'1-Leys Mescid, onlardan hangisine muhta ise o daha efdldir. Eer ihtiya olma bakmndan ikisi msv ise, sevap bakmndan da msavidir." demitir. 231 Mescidin Kapsn Kitlemek
226 227

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 505-506. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 506. 228 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 506. 229 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 507. 230 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 507. 231 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 507.

Mescidin kapsn kitlemek mekruhtur. Fakat, zaman mzda mescidin mallarn hrszdan korumak iin, mescidin kap sini kitlemenin mekruh olmamas daha sahihtir. 232 Mescidi Sslemek Mescidi kirele, abanos aac ile altn suyu ve benzeri eylerle naklamakta bir.beis yoktur. Nitekim, mushaf sslemekte de bir beis yoktur. Fakat, bu ekilde sslemeyi terk etmek daha evldr. nk, o ekilde naketmeyi baz limler mekruh grmlerdir. Mekruh grlmesinin sebebi ise, namaz klan kimsenin naklarn incelii ile meki olmas ve benzeri eylerdir. zellikle bu naklarn kble duvarnda bulunmas namaz klan kimseye tevi verir. Mescidi naklamada bir beis olmamas, bir kimsenin onu kendi malndan yapm olduu zamandr. Fakat, mtevellinin vakf maldan, binann ahkmna rc' olan eyden, baka bir ey yapmas caiz deildir. Hatta,, mescidin kararm olan duvarnn stne, beyaz badana yapm olsa bile, bunun bedelinin zamiri (zimmetine geirmi) olur. Gye'de de byledir233 NAMAZLA LGL MUHTELF MES'ELELER Ka'be'nin inde Namaz Klmak Ka'be'nin iinde -farz olsun, nafile olsun- namaz mak caizdir. mm Mlik (R.A) Ka'be'nin iinde farz namaz klnmasna muhaliftir. Ka'be iinde namaz klanlar cemat olsalar da, onlardan bir ksm arkasn, immn arkasna dnm olarak namaz ksalar bu namaz caiz olur. Keza, cemaattan bir ksm yzn veya arkasn imamn yanna dnm olarak veyanuo aa, yuzun immn yzne dnm olarak kusa, yine namazlar caiz olur. Fakat, hasiz (perdesiz) olarak, imamla yzyze gelmeleri mekruh olur, Ka'be'de cematle namaz klanlardan birinin arkas, immn yzne doru olursa, bu caiz deildir. Keza, bu durumda namaz klan kimselerden biri, immn ynelmi olduu duvara ynelir ve fakat bu kimse duvara immdan daha yakn bulunursa, bu yine caiz olmaz. Ka'be'ndn dnda ve fakatMescid-i Haramn nae mr imm namaz kldrsa ve ona uyanlar da Ka'be'nin evresinde halka olmu olsalar, immn bulunduu tarafta olmayan kimselerin, Ka'-be'ye immdan daha yakn bulunmalar caizdir. Fakat, immn bulunduu tarafta bulunan kimselerin Ka'be'ye immdan daha yakn bulunmalar cjz deildir. Ka'be'nin zerinde namaz klmak, Hanefi mmiarma gr -mekruh olmakla birlikte- caizdir. mm Mlik (R.A.) Asla caiz deildir. demitir. mn afi (R.A.) ile mm Ahmed bin Hanbel (RA.) ise : Burada namaz klan kimsenin nnde bir stre bulunmadka, namaz caiz olmaz. demilerdir. Bunu, Zahidi Kudrl erhi'nde zikretmitir. 234 Ka eit Secde Vardr Be eit secde vardr: 1- Namaz iinde olan Sulbiye Secdesi, farzdr. 2- Sehiv secdesi, vcibdir. 3- Tilvet secdesi, vcibdir. 4- Nezredilen Cadanan) secde. Bu secde, bir kimsenin: Allah iin, tilvet secdesi zerine olsun. demesi ile yaplmas gerekli bir secde olur. Sevde-i nezr Cadanan secde) de vcibtir. Fakat, bir kimse nezrederken bu secdeyi tilvetle kaydetmezse, mm- A'zam (R.A.) 'a gre bu secde vcib olmaz; mm Eb Ysuf (R.A.) ise, bu kavle muhaliftir. 5 - kr Secdesi: mm Tahv (R.A.), mm- A'zam (R.A)'in yle dediini nakletmitir: kr secdesini, ben bir ey olarak grmem. Ez Bekir Rzi yle demitir: mm- A'zam (R.A.) in bu kavlinin manas: kr secdesi, vcb de deildir, snnet de deildir; belki mbhdr; bid'at deildir, demektir, imm Muhammed (R.A)'in kr secdesini kerih grd de rivayet edilmitir. Fakat, o yle demitir Bir kimseye ni'metin husule gelmesinden veya kendisinden bir hikmetin uzaklamasndan dolay, sevinecei bir ey gelirse, o kimsenin kr secdesi yapmasn
232 233

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 507. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 508. 234 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 509.

mstehb grrz. mm afi (R.A.) de bununla amel etmitir. 235 kr Secdesi Nasl Yaplr kr secdesi yapacak olan kimse~ kbleye kar dner; tekbir alr. ve secdeye varr. Secdede de, Allah-u Tel'va hamd eder, kreder ve onu tebih eder. Sonra da tekrar,tekbir alarak ban secdeden kaldrr. Sebepsiz yere kr secdesi yapmak, kurbett yaknlk) olmad gibi. mekruh da deildir. Namazdan sonra yaplan secde ise mekruhtur. nk, chil kimseler onu snnet veya vcib i'tikd ederler. Chillerin bu ekilde i'tikdma seben olacak, her, mubah eyi yapmak mekruh olur. Velhasl, kr secdesi hakkndaki fetva udur kr secdesi caizdir; belki mstehbdr Bu secde vcib olmad gibi mekruh da deildir. 236 Secde Hakknda Uydurulan eyler Secde ile ilgili uydurulmu baz hadis ve haberler vardr. yle ki: Mzmert'da zikredilmi olan u hadis de bunlardan biridir Hz. Neb (S.A.V.) Efendimiz, Ftma (radyallah Tel anh) ya Mmin ve m'mine olan kimselerden hi bir kimse yoktur ki, iki defa secde edip, secdelerde be defa Sbbhun Kud-dsn Rabbn ve Rabb'l-meliketi ver-Kh) dese, sonra ban kaldrp, bir kerre yete'lkrs okuyup sonra,yine secde etse ve yine be kerre ayn eyi sylese, Muhammed'in nefsi kudret elinde olan Allah hakk iin, muhakkak ki o kimse, gnh ma-firet olunmadan makamndan kalkmaz. Ve Allah'u Tel ona yz hac ve yz umre sevab verir. Ve yz ehd sevab verir. Ve onun hasenatn vazraak iin, bin melek gnderir. Ve o kimse yz kle azd etmi gibi olur. Onun duasn kabul eder. Kyamet gnnde. Cehennem ehlinden altm kimse hakknda, onun efaatini kabul eder, ld; zaman ehid. olarak lr. demi olduunun rivayet edilmesi uydurma bir hadistir-ve btldr; asl yoktur ve bununla amel etmek caiz deildir.- Bu hadisi nakletmek de caiz deildir. Ancak -burada olduu gibi- btl olduunu beyn etmek iin nakledebilir. Bu hadsin rekketi er'a ve akla uygun olmaya mbalaas mevzu' (=uydurma) okftu-nun delilidir Zira, ecir meakkat miktarncadr. Amellerin fazi-letlisidir. Baz mlhidler, bu gibi hadislerle din ifsd etmek ve halk dallete drmek isterler. Onlar ciddiyet ve ihtimamla bdet etmekten uzaklatrarak, fska drmek istemilerdir. 237 Deme Ve Dek zerinde Namaz Klmak Kdhn: Kiinin deme, dek ve kee zerinde namaz kumasnda beis yoktur. Fakat, yer zerinde ve yerde Diten eyler zerinde namaz klmas daha efdldir. demitir. 238 Bakasnn Evinde Namaz Klmak Bir kimse, baka bir kimsenin evinde namaz klmak isteyince efdl olan, ev sahibinden almadan klmasnda da bir beis voktur. Bir kimsenin evinde'namaz klan-kimse, ev sahibinin izni ile imm olabilir. 239 Namazla lgili eitli Mes'eleler Rk ve scddan immdan nce bam kaldran kimsenin rk'a veya sucuda tekrar avdet etmesi lzmdr. Ta ki, bu ekilde imma uymu olsun ve nceki muhalefeti zail olmu bulu nsu Bir kimsenin yannda, temiz bir ipek elbise ile keten bezinden olan ve fakat zerinde namazn caiz olmasma mni olacak miktarda necaset bulunan, bir elbise bulunsa ve bu necaseti giderecek bir eyi de bulunmasa, o kimse ipek elbise ile namaz klar. Bir kimse, aktan okunacak bir namaza tek bana balam olsa, Ftih yi gizli okuduktan sonra, baka bir kimse, o kimseye uymu olsa, eer imm olmay kasdederse, sureyi aktan okur; aksi halde aktan okumas lzm gelmez. Mnferid olan (tek basma namaz klan) kimse, gizli okunacak yerde aktan okusa, iset etmi olur. Bu kimse,sehven aktan okumu olsa bile, sehiv secdesi lzm olmaz. Tek bana namaz kan Kimsenin, .gndz kld nafile namazlarda, aktan okumas mekruhtur.
235 236

izin almasdr; zin

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 510. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 510. 237 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 511. 238 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 511. 239 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 511.

a'b'nin kifye'sinde de : Kii, gndz klman nafilelerde sessiz okur. Ancak, namaz kld yerde, konuan br kimsenin olmas veya namaz klan kimseye uykunun galebe almas zrnden dolay, aktan okumas dahi caizdir. denilmitir. Namaz klan kimsenin, namaz esnasnda kara sinek veya sivri sinek kovmas mekruhtur. Ancak, bir hacetten dolay ve amel-i kall ile bunlar kovmas mekruh deildir. Fetvyi Hccet'de :' Kiinin pabular ile namaz klmas, Yahudilere muhalefet bulunduu iin. valin avak klmasndan kat kat efdldir. denilmitir. 240 Namazda Kraatle lgili Baz Mes'eleler mm sevhevederek, aktan okunmas gereken bir namazda, Ftih'y gizlice okusa ve sonra da hatrlasa sreyi aktan okur ve Ftih'y de etmez. Eer, Ftih'nm bir yetim veya ekserisini sessizce okuyup sonra hatrlarsa, Ftih'nm kalan ksmn aktan okuyarak tamamlar ve yine Ftih'y iade etmez. Bir kimse, zamm- sre okumas hlinde, vaktin kacandan korkarsa, o kimsenin farzn en aa derecesi ile iktifa etmesi caizdir. Fahrl-slm ise, bu kavli sabah namazna tahsis etmi ve dier vakitlerde caiz grmemitir. Bazlar da : kimse sabah namaznn dnda, snnet olan kraate riyet eder. Vakit ksa da, kmasa da bu byledir. demilerdir. Fakat, ezhar olan, sabah namaznn dndaki namazlarda ycib olan miktara riyet etmektir. mm, kraat ederken, baka bir yere intikl etse ve oradan da bir veya iki kelime okusa; mesel : allekm tekrn) yerine kalile'mm tekrn) dese, o kimse nceki tertibe avdet eder ve yine nceki yerden okur. Keza, intikl ettii yerden bir yet veya daha fazla okumusa, eer intikl ettii yer, onun okuduu yerden yukarda ise, yine nceki tertibe avdet eder. Eer, intikl ettii yer okuduu yerden yukarda deilse, nceki tertibe avdet' etmez, intikl ettii yerden okumaya devam eder. Bazlar ise : Her hl- krda, kiratindeki eder. demilerdir. Kmye'de de byledir. tertibe avdet241 Dii Aryan Kimsenin Ne ekilde Namaz Klaca Bir kimseye di ars isabet etse, de, aznda bir ey tutmadka, arya takat getiremese, namaz vakti de daralm bu lunsa ve vaktin gemesinden korksa, o kimse bir bakasna iktida ederek, namazn ylece klar. Eer, iktid edecek bir kimse de bulamazsa, namaz kratsiz olarak klar, hli kendisi iin .bir zr olur. 242 Fatihay Okuyup Okumad Hususunda pheye Den Kimse Bir kimse, fatihay okudum mu, okumadm m diye pheye dse, eer sreyi okumadan pheye dm olursa, Fti-h'y okur; sonra sreyi okur. Fakat, eer sreyi okuduktan sonra Tpu pheye dmse, Ftih'y okumaz. nk, hlin zahiri onun Ftih'y okumu .olduunu iktiz..eder.. Fakat,, bu durumda kendisinin bir re'yi varsa., onunla amel eder. 243 Namazla lgili eitli Meseleler Bir imm, secde yetini okuyup, secde iin tekbir alnca, ona uyanlar, kendisinin rk ettiini zannedere, rk etseler ve secdeye vrsalar, bu kimselerin namazlar fsid olmaz; fakat ikinci secdeyi de yapsalar namazlar fsid olur. Bir kimse, abdest alrken, abdest azalarn er kerre ykaynca, cematin bir rek'at klacandan ve ilk rek'ate yetiemi yeeeinden korkarsa, onun cemate yetimesi, abdest azalarn er kerre'ykamasndan efdldir. Abdest zlann er kerre ykamak ise, onu terkederek birinci tekbire yetimekten daha evldr. Bir kimse gemi namazn kaza etmeye balaynca, cematle namaz klmak zere kamet getirilse, o kimse shib-i ter-tib olmasa bile, kaza namazn kesemez. Namazda tumninet (gnl- rahat-olmak) etmeyen imma uymakta, kii ma'zr deildir; tumninet eden imma uymak gerektir. Bir mm kunut dualarn unutup rk'a varnca-, cemat ona uymasa, sonra imn ban kaldrp kunt etse ve tekrar rk'a varnca, cemat kendisine uymu olsa, hem immn ve hem de cematin namazlar fsid olur, mma rk'da iken yetien kimse, son safta durunca rek'ate yetiip, nceki safa yetiemiyeceini bilirse, ndeki safa gitmeyip, son safta durur.
240 241

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 512. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 512-513. 242 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 513. 243 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 514.

Fakat, bu kimse safa giderse rek'ati geirecek, yalnz durursa rek'ate yetiecek bir durumda olursa, o kimse safa gider; yalnz durmaz. Knye'de : mm olan kimsenin, kyde olan akrabasn ziyaret etmek iin veya musibet sebebi ile yahud da istirahat iin, imameti bir hafta miktar terk etmesinde bir beis yoktur. Bu gibi eyler dette ve eratte affolunmu tur. denilmitir. Bunun zahiri udur : Bundan murad, bu sylenen eyin senede bir kerre vki' olmasdr. 244 mm Abdestsiz Namaz Kldrdn Hatrlarsa mn olan kimse, namaz abdestsiz kldrm olduunu sonradan anlarsa, mmkn olduu kadar, bu durumu cemate haber vermesi vcibtir. Bz limler de.: Vacip deildir. demilerdir. 245 Yine eitli Mes'eleler Bir kimse, sabah namaznn'snnetini Fatiha ve zamm- sre ile klarken, cemate yetiemiyeceinden-korksa, yalnz Ftih'y okumakla veya rk' ve scdda tebihleri birer defa sylemekle cemate yetieceini bilse, bu kimsenin mezkur ekilde ksaltmas caizdir. Keza bu kimsenin sbhneke'yi ve ezv terk etmesi de caizdir. Zikrettiimiz bu hususta, le namaznn snneti de, sabah namaznn snneti gibidir. imm sabah namaznn snnetini klmadan, mezzin kamet getirmi olsa, o imm sabah namaznn snnetini klar; bundan sonra da, -kamet iade olunmakszn- farza balar. Bir kimse, vakitte genilik vardr zanm.ile nafile namaz klmaya baladktan sonra, iki rek'att namaz klnca farzn geecei aklk kazanrsa, yine nafile namaz kesmez; iki rek'at olarak tamamlar. Nitekim, cum'a gn, bir kimse nafile namaza baladktan sonra,' hatib minbere ksa, o kimse nafile namaz kesmez; belki iki rek'at olarak tamamlar. Bir kimse, ayakta olduu halde nafile bir namaz klmaya balasa, sonra otursa, sonra da o namaz bozsa, onu oturduu yerde kaza etmesi caizdir. Fakat, eer oturmadan nce, namaz bozmu olursa, onu oturduu yerde kaza etmesi caiz olmaz. Nfe olarak drt rek'at namaz klan kimse, nc rekate kalktktan sonra, ikincd rek'atte oturmam olduunu hatrlasa, kuda avdet eder.-CYni tekrar dnp oturur.) Kld namaz, le namaznn snneti bile olsa, tekrar kuda (oturmaya) dner. Pezdev'nin: O kimse, kuda avdet etmez. dedii nakl olunmutur. Bazlar da: Kuda dnmemesi, mm- A'zam (R. A.)'m kavlidir. demilerdir. nce'ki kavil, mm Muhammed (R.A-)'in kavlidir. Bu kimse, her hl- krda sehiv iin secde yapar. Eer bu kimse, drt rek'at namaz klmak iin niyyet etmemise, ittifakla avdet eder: eer avdet etmezse, namaz fsid olur. Kmye'de de byledir. Namaz klan kimse, herhangi bir rk'a veya scdu tamamlamam olursa, o namaz vakti iinde kaza etmesi emredilir. Fakat, vakitten sonra kaza etmekle me'mr deildir. Bazlar da: O kimse, o namaz klmakla mutlaka me'murdur. demilerdir Bu kavil esahtr. 246 Name Yapan mmn Arkasnda Klnan Namaz Bir kimse, lahn eden (name yapan) bir immn arkasnda namaz klm olsa, o kimsenin bu namaz iade etmesi (yeniden klmas) uygun olur. 247 eitli Meseleler plak bir kimse, lm bir hayvann tabaklanmam derisinden baka bir ey bulamasa, onunla rtnmez. nk, o-deri aslndan necistir. Necis elbise, bunun hilfmadr ve onunla rtnmesi caizdir. Pabucunun zayi olmasndan korkan kimsenin, pabucunda necaset olmamas hlinde, onu namaz klarken yannda tamas caizdir. Fakat, efdl olan, o kimsenin namaz klarken pabucunu nne koymasdr, Bylece, kalbi onunla megul olmam olur. Bir kimse, namaza hls ile balasa da, sonradan ona riya karsa, sabka (yani balad zamana) i'tibar olunur. Bir kimsenin, gndz ilim mtla edip, gece nfe n maz klmas mmkn olursa, yle yapar. Ancak, eer o kimsenin zihni tam olup, mtla ile ilminin artacan bilirse, o kimsenin gece gndz ilim mtla etmesi nfe namaz klmasndan efdldir. 248
244 245

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 514-515. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 515. 246 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 515-516. 247 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 516. 248 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 516-517.

Kul Hakkna Bedel Olarak Namazlarn Sevabndan Alnaca Hasmlarn raz etmek iin namaz klmann bir fidesi yoktur. Namaz yalnzca Allah iin klmak gerekir. Hasm onun crmnden gemezse (yani onu afvetmezse), onun hasenatndan alnp, hasmna verilir. Bz kitaplarda yazlmtr ki : Bir dnk miktar kul hakk iin, cematle klnm yediyz rek'at namazn sevab alnr. Bunlarn hepsi de Bezzziye'dedir. 249 Kunut Tekbrini Terk Eden Kimse Kunut tekbirini terk eden kimse hakknda ihtilf edilmitir. Bazlar : O kimseye sehiv secdeleri vcib olur. demiler, bazlar ise : ... vcib olmaz. demilerdir. 250 Kaza Namazlar le Megul Olmak Gemi namazlarn kazas ile megul olmak, nafile namazlardan daha evldr ve mhimdir. Ancak, be vakit namazn snnetleri ile kuluk namaz tebih namaz ve hakknda rivayet bulunan namazlarla megul olmak, gemi namazlarn kazasndan daha evldr. Bu durumda zikrettiimiz bu namazlar ise kaza niyyeti e klnr. Fetvyi Huccet'de de byledir. 251 Tilavet Secdesi le lgili Baz Meseleler Bir kimse, secde yetinin bandan yarm yetten f la okuyup, secde olan harfleri terk etse, o kimse secde etmez. Bu kimse, secde olan harfleri okusa, eer onun. evvelinden veya sonundan yarm yetten fazla okumu olursa, o kimseye tilvet secdesi vcib olur. Aksi takdirde, vcib olmaz. Fakyh Eb Ca'fer: Her hangi bir kimse, secde harflerini okuyup, onlarla birlikte, ba tarafndan veya son tarafndan, secde etmek emrolunan kelimeyi de okusa, o kimse tilvet secdesini yapar. Ancak, zikredilen bu miktardan az okursa, tilvet secdesini yapmaz. demitir. Eb Ca'fer'in bu kavli geree daha yakndr. Mltekt'da : Tilvet secdesini te'hr etmek caizdir. Uzun mddet te'hir etmi olmakla bile, kii gnahkr olmaz. denilmitir. mm Tehv ise : Onun te'hiri mutlaka mekruhtur. demitir; Fetvyi Hucce'de: Okuyan ve dinleyen kimselerin hemen tilvet secdesini yapmalar mmkn olmazsa, onlarn du olarak u yeti okumalar mstehbtr: Semi'n ve eta'n ufrneke Rabbena ve ileykel-masyr.) 252 denilmitir. 253 Cemaate Yetiebilmek in Bir are Her hangi bir kimse, drt rek'atli bir farz namazn nc rek'atini secde ile' kaydetmi olsa, ekserisini klm bulunduu bu srada, cemat iin kamet getirilse, o kimse kld namaz nafile hline getirip, farz cematle klmak isterse, bunun resi udur: O kimse, ka'de-i hireyi C=son.oturuu) terk edip, beinci fek'ate kalkar ve oha altnc rek'ati de ekler. Veya, drdnc rek'ati oturduu yerde klar! Bylece, o kimsenin namaz mm- A'zam (R.A.) ve mm.Eb Ysuf (RA.)'a gre nafileye dnm olur. 254 Namazla lgili Baz Nezirler Bir kimse, abdestsiz olarak iki rek'at namaz klmay nez-retse (adaa), mm Muhammed (R.A.) 'e gre bu kimsenin nezri btldr. mm Eb Ysuf (R.A.) O kimsenin, bu namaz ab-dest alarak klmas lzmdr. demitir. Bir kimse, kratsiz olarak (Kur'n okumadan) namaz klmay nezretmi olsa, bizim imamlarmza gre, bu namaz kraat ile klmas lzm gelir. mm Zfer (R.A.) 'de : O kimsenin bir ey kumas lzm gelmez. demitir. Bir kimse, secdede bir rek'at namaz klmay nezretmi olsa, bizim Hanef mamlarmza gre; o kimsenin iki rek'at namaz klmas lzm gelir, Yine, mm Zf er (R.A.) : Bir ey klmas lzm gelmez. demitir. Bir kimse, eer rek'at namaz klmay nezretmi olsa, yine Hanef mamlarna gre, o kimsenin drt rek'at
249 250

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 517. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 517. 251 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 517. 252 Bakara, sresi, yet : 2'es 518 253 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 517-518. 254 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 518.

namaz klmas lzm gelir. mn Zfer ER.A.3 ise: O kimsenin iki rek'at namaz klmas lzm gelir. demitir. Eer hir kimse: Allah iin, Mescid-i Harm'da u kadar namaz klmak zerime nezr olsun. dese, o namaz diledii yerde klmas caizdir. mm- Zfer (R.A.) ise : O kimsenin nez-rettii bu namaz, Mescid-i Hram'da klmas lzmdr. demitir. Eer bir kadn: Yarn u kadar namaz klmay veya yarn oru tutmay nezrettim. dese ve o gn de hayz grse, temizlendii zaman o namaz veya o orucu kaza etmesi lzm gelir. mm Zfer CR.A.), buna muhaliftir.
255

ocuu Namaza Balatmak Bir ocuk yedi yama ulanca, ona namaz klmas emredilir. ocuk on yama ulat halde eer namaz klmazsa, dvlr. Hads-i erif'de byle vrid olmutur. Keza, esah olan kavle gre, bir kocann karsn, namaz terkettid iin ve gusl terkett'ii iin dmesi caizdir. Nitekim, kocas sslenmesini ister de, kadn sslenmeyi terk ederse; koca, hanmm yataa da'vet ettii halde, kadn bu da'-vete icabet etmezse; kadn, kocasndan izinsiz olarak dar giderse, bu durumlarda kocann karsn dmesi caizdir. Bu durumlarda, kadn eer dmekle huyundan vaz gemezse, nikhn vermeye kadir olmasa bile, kocas onu boar. Allah'u Tel yle buyurmutur: Ehline namaz emret, kendinde ona sebatla devam et. Biz senden bir rzk istemiyoruz. Seni, biz rzklandnrz. Gzel akbet takva shiblerinindir.256 Allah'u Tel'dan, kendimiz iin, kardelerimiz iin, dostlarmz iin, btn m'min erkekler ve btn m'min kadnlar iin hsn-i kibet niyaz ederiz. nki, Allah'u Tel, kendisinden bir ey istenilenlerin en hayrhsdr; kendisinden bir ey umulanlarn en kerimi O'dur; evvel, hir; zahir, btn, gizli, aikar .ve. her hl- krda yaplan btn hamdler Allah'a mahsustur. Allah'u Tel, Efendimiz Muhammed Aleyhisselm'a O'nun line ve ashabna hair gnne kadar dima ve kesintisiz olarak salt ve selm etsin. 257 YEDNC BLM NAMAZ SRELER ve NAMAZ DUALARI Dikkat!. Tarafmzdan eklenen bu blmde Namaz Sreleri ve Namaz Dualar asl harfleri ile yazlm olmakla birlikte, eski yazy bilmeyenlere kolaylk olmas in- okunular yeni harflerle de yazlmtr. Fakat, Kur'n- Kerm yetlerinin ve bu dualarn yeni harflerle ynlsz yazl amyaca ve okunamyaca bilinmeli ve eski yazy bilmeyenler, bunlar, ezberlemeden nce Kur'-n- gzel okuyan br zttan iyice renmelidirler. Hatta, bunlar nceden bilenlerin bile, bir ehl-i Kur'n nnde okuyarak, hatalarn dzeltme gayretinde olmalar ve namaz hatasz klmaya almalar gerekir. 258 FATHA SRES Okunuu: El-hamd lillahi Rabbil-lemn. Er-Rahmni'r-Hahm. Mliki yevm'd-dn. lyyke na'bd ve iyyke nasteyn. hdin's-sr-tal-mustekym. Sirta'llezme en'amte aleyhim ayril-madbi aleyhim ve la'd-dllin. 259 Meali: Rahman ve Kahm olan Allah'n ad e. Hamd (her trl vg) lemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur. O, Rahmn'dr, Rahm'dir. O' Din gnnn (hiretin - hesap ve ceza gnnn tek sahibi ve mutasarrfdr. (Ey Allah'm) Biz yalnz Sana ibdet (kulluk) ederiz, yalnz Senden yardm dileriz.
255 256

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 518-519. Th sresi: yet, 132 520 257 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 519-520. 258 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 521. 259 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 522.

Bizi doru yola hidayet et (ilet). O yol ki, kendilerine ni'met verdiklerinin yoludur. (Bizi o yola ilet.) Gazaba urayanlarn yoluna da deil. (Amn...) 260 Aklamas: Bilindii gibi, Kur'n- Kerm 114 sreden mteekkildir. Bu srelerin birincisi ise Ftih Sresi'dir. Fatiha Sresi muhtar olan kavle gre Mekke'de nazil olmutur. Medine'de nazil oldu. diyenler de .vardr. Bazlar da: Biri Mekke'de biri de Medine'de olmak zere, bu sre iki defa nazil olmutur. demilerdir. Bir rivyete gre, ilk nazil olan sre de budur. Kur'n'm balang sresi olduu iin, bu sreye Ftih Sresi denilmitir. Bu srenin mm'l-Kur'n (= Kur'nm anas!. Asll-Kitab C = Kitabin asl, z) gibi isimleri de vardr. Keza, bu sre yedi yetten ibaret olup, namazlarn her rek'atinde de okunduu iin Seb'ul-Mesani ismi ile de anlr. Namaz klan her mslman, bu erefli sreyi gnde en az krk defa okuyor demektir. Fatiha Sresi, Besmele-i erife e yedi yettir. Besmele Kur'-n- Kerim'de 114 yerde gemektedir. Besmeleyet-i cellesinde Hlk- Kinat Hazretlerinin Mukaddes ismi bulunmaktadr Allah: Cenb- Hakk'a mahsus, btn, keml sfatlarn ifde eden, ilhi bir isimdir. Bu isimle, baka hi bir varlk anlamaz. Bahmn : Rahmet sahibi, esirgeyen, acyan manalarn tar. Bu ism-i erifin mul, m'min, kfir, canl, cansz btn mah-lkt iine almaktadr. Yani Rahman, dnyada Allahu Tel'-nn herkese ve her mahlka acmas, onlar esirgemesi ve onlara kar merhamet gstermesi demektir. Rahim : Bu ism-i erf de, Rahman ism-i erifi gibi merhamet sahibi... demektir. Ancak, bu ismin ifde ettii hussi bir mn da vardr. Yan Rahim: Allahu Tel'mn hirette sadece m'-minleri esirgemesi, onlara kar merhamet gstermesi demektir. Besmele'nin mnas: Rahman ve Rahm olan Allahu Tel'-nn ismi ile balarm. Yer yznde en ok okunan kitb, Kur'n- Kerim'dir. Kur'-an'dan en ok okunan sre: Ftih Sv^resi, en ok okunan yet ise : Besmele yeti'dir. Her mslumanm, her hayrl ve meru iine besmele ile balamas lzmdr. Besmele, Cenb- Hak'dan yardm dilemektir ve muvaffakiyetin sebebidir. imdi de, Ftih'da geen bz kelimelere bakalm: Hamd: Bir nimetten dolay uluayarak, kr ve senada bulunmak, vmek demektir. Allahu Tel,: ltfedip btn niahl-kt yaratm; onlara saysz ni'metter ve. kabiliyetler vermitir. zellikle insanlara Peygamberler, Kitablar gndermi; onlar hidyet ve saadet yoluna d'vet etmitir. Elbette, btn yaratlmlarn Allahu Tel'ya hamdetmeleri gerekir ve hamd sdece ona mahsustur. Rab : Cenb- Hakk'm yce isimlerinden ve erefli sfatlarn-, dan olan bu lafz, Mlik, Seyyid, Mslh gibi pek ok mnlar ifde ettii gibi, btn mahlkatm yaratcs, terbiye edicisi, koruyucusu mnlarna da gelmektedir. Elbette .Allahu Tel, btn yarattklarn terbiyenin gerektirdii her eye Mlik olarak- terbiye eden, hereye gc yeten ve hi bir noksanl.bulunmayan bir Rab'dr. Alemin (lemler): Cenb- Hakk'n varlna, birliine dellet ve(ehdet eden, O'nu bilmeye ve tasdik etmeye vesile olan btn yaratlmlar demektir. Mahlkt'n her birine bir lem denir. Sem lemi, Arz lemi, Hayvanlar lemi, Nebatlar lemi, Ruhlaf lemi, Dny lemi, ret lemi gibi... Bir rivayete gre de on sekiz bin lem vardr. Bizim dnymz ise, bu lemlerden sdece biridir. Bu lemlerden her biri birer mahlktur ve elbette hepsinin yaratcs da Cenb- Hak'tr. Btn,bu-alemler, Allah Tela'nn varlna, kuvvet ve azametine birer delildir. Yevmi'd-din: Ceza gn, hesap gn, hiret gn, korku ve hayet lemi demektir. Kyamet gnnde btn tasarruflar, btn mkfat ve cezalar Allh'u Tel'ya mahsustur. hiret gnnde Allah'u Tel'mn hkimiyet ve irdesine aykr olarak hi bir kuvvet bulunamaz. bdet: Allahu Tel'mn emirlerine hakkyle uymak ve balanmaktr. Allahu Tel'ya gsterilecek hud, huu ve tezellln en son gayesi de budur. stine : Yardm istemek demektir. bdet ve tatte, ve dier ilerde ltuf ve inayetine snmak demektir. Ni'met : Refhe erme hli ve nefsin lezzet ald eyler demektir. Bizim iin en byk ve istenilmesi en uygun olan ni'met ise Allah'n rzsna n olmaktr. Allahu Tel'mn slih ve seilmi kullarnn yoluna girebilmektir, lh gazaba uram, sapklklar iinde kalm, kt ruhlu insanlarn yollarndan uzak kalmak da en byk ni'metlerdendir. Hidyet : nsan, taleb ettiine kavuturacak olan bir eye dellik etmek ve bu hususta yardmda bulunmak demektir. Yani hidyet, hayrl bir rehberliktir. Hidyet edene Hadi, hidyet bulana mhted denir. htida ise, doru yolubulmak demektir. Mslmanlk erefi ile ereflenmek gibi... Dall : Sapklkta helak olmak, doru yoldan kmak, insan matlbuna ulatracak eyin olmamas, matlba kavuturmayacak olan bir yola girmek demektir. slmiyetten ayrlmak gibi... Srt- mstekym : Doru yol, insan dnyada ve hirette selmet ve saadete kavuturacak yol demektir. Bu
260

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 522-523.

sebeble, Kur'an- Kerme, slm Dnine, snnet ve cemat ehlinin yoluna ve Cennete hak kazananlarm yoluna srt- Tnstekym denilmitir. Btn bu aklamalarn nda, Rabbimiz Allahu Tel Hazretleri, Ftih Sresinde, bizi uyanmaya, kendisine dua ve niyazda bulunmaya ve ykselmeye da'vet ederek - sanki - yle buyuruyor : Ey nsanlar!... Her iinize ve Kur'an okumaya Rahman ve Rahim olan Allahu Tel'mn ismi ile balaynz... u nihayetsiz kinatn yaratcsn dnnz... O, ne byk bir yaratc ve ne muazzam bir besleyicidir. Btn mahlkatma merhamet eder; m'minleri iinse hirette daha balaycdr. Btn lemlerin maliki, hakimi ye mrebbisi yalnz O'dur. Artk : Y Rabbi. Yalnz Sana kulluk eder ve yalnz Sen'den yardm ltf ve ihsan bekleriz. diyerek -Allahu Tel'ya kulluunuzu arzediniz. Doru yolda gitmenizi, slih ve mmtaz kullarn izlerini ta'kibe muvaffak olmanz Cenb- Hak'dan riiyz ediniz. Kfr ve isyan ile doru yolu kaybetmi, dellet iinde kalm; insanlk iin bir fitne, korkun bir bel hline gelmi, dinsiz, ahlksz, sapk kimselere uymaktan ve onlarn aldatmalarna kaplmaktan emin olmanz da rahmet ve ihsan hudutsuz olan Kerm ve Rahim Ma'bdunuzdan taleb etmeye devam ediniz. Btn beeriyet iin bundan baka bir kurtulu ve saadet yoktur. Fatiha Sresi okunup bitirilince min demek snnettir. min : (Duamz) kabul et, yle olsun, mnsna gelir. 261 AYETE'L-KRS Okunuu Allah l ilahe ill hve'l-hayyl-kayym, l te'huzh sine-t'v-vel nevm, leh m fi's-semvti ve ma fil-ard. MenzeUeza yefe'u indeh l bi iznih yeclem m beyne eydhim ve ma halfehm ve l yhytne bi ey'in min ilmih l bi maa' ves a krsiyyh's-semvti ve'1-ard ve l yedh haf zuhm ve'1-vy'l-azym. 262 Meali : Allah (yle bir AUahdr ri, kendisinden baka hi bir ilh yoktur.) (O, ztna mahsus, ezel ve ebed bir hayat diridir (ve kkydir.) Ztiyle ve kemliyle kimdir. (Her an yarattklarm koruyup gzetmektedir.) Onu (hi bir zaman) dalgnlk gibi bir uyuklama da tutmaz, uyku da. Gklerde ne varsa ve yerde ne varsa hepsi O'nundur. O'nun izni olmadka nezdinde, kim nez-dinde edebilir? O, (yarattklarnn) nlerindekini de, arkalann-dakini de (yaptklarn, yapacaklarn, bildiklerini, bilmediklerini, akladklarn, gizlediklerini, dnydaki hallerini, hiretteki hallerini, velhasl hereylerini) bilir. (Yaratlm olanlar ise) Allah'n diledeinden baka -onun ilminden- hi bir eyi kavra-yamazlar. O'nun krss (saltanat ve kudreti) gkleri ve yeri (kaplamtr. O kadar) genitir. Bunlarn gzetilmesi O'na ar da gelmez. O ok ycedir, ok byktr. 263 Aklamas : Bu yet-i kerme yet'l-Krs unvann tar. Allhu Tel'-nn yce vasflarn muhtevidir. Bu yete Kur'an'in en byk yeti denir. Bu yet-i kerimede beyan edilen Hay ve Kayym sfatlarnn Hni isimlerin en byklerinden olduu rivayet edilmitir. Bunlara isnvi zam da denilmitir. Krs : Lgatte zerine bir ztn kp oturaca makam demektir. Cenb- Hakk'n ise, bir mekna, oturacak bir yere ihtiyc yoktur; O, bunlardan mnezzehtir. Bu yetteki Krs'den muradn ne olduunu biz bilemeyiz; onu Allahu Tel'hm ilmine havale ederiz. Yalnz mevcudiyetine inanrz. Bununla beraber Krs konusunda din limlerimizin baz kavilleri vardr : Krs'den murat : Artr. veya Arn altnda ve gklerin stnde yce bir makamdr. Veyahud da, Krs'den murat : Allahu Tel'nin saltanatdr; yce kudretidir ve snrsz hkimiyetidir., Btn yaratlmlar kuatan ilhi ilim demektir., Allah'n byk dn tasvir iin kullanlmtr. gibi... yetl-Krs'nin genie mnas yledir : Allahu Tel: O zat- akdes ve O Halik- Zin'dr ki On'dan baka bir hhk ve O'ndan baka bir mabud yoktur. Uluhiyet ve Ma'bdiyyet yalnz O'na mahsustur. Hay ve Kayyum plan O'dur. Ezeli ve ebed olan hayat sdece O'nun hayatdr. O'na adem (yokluk) ve zeval (bitip tkenme) <asla ulaamaz. O, bizatihi kimdir, vacibi'lvcdtur; varl kend'indendir. Var olmas iin Hibir kimseye ve hibir eye muhta deildir. Btn varln, yaratlmas, idare edilmesi ve korunmas O'na aittir. O'nu ne uyuklama ve ne de uyku tutmaz. O'na, -ne gaflet nz oimaz. O dima mkevventm hallerini bildr. Gklerde ne varsa ve 'yerde ne varsa hepsi O'nundur. Hepsi O'nun mlkdr ve O'nun yaratt eylerdir. Ve hepsi'O'nun'tasarrufu altndadr. O'nun izni olmakszn, O'nun yannda, mnevi huzurunda .efaat edecek olan kimdir? Buna kim cesaret edebilir? Buna kimin selhiyeti oabi: lir? Ancak, Cenb- Hakk'n msadesine
261 262

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 523-526. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 527. 263 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 527-528.

mazhar. olmu bulunan yce Peygamberler ile bir ksm slih mmetleri, efaat etme imtiyazn hiz olacaklardr. O, Yce Yaratc mahlkatn gemilerini ve geleceklerini ne varsa hepsini bilir. Herkesin;btn ilediklerini ezeli 3mi ile bilmektedir. Her kulunun dncelerini, dnecekleri eyleri, dnyaya ve hirete ait btn ilerini, Allahu Tel ezel ilmi ile ihata eder. Ve O.yce Ma'bud'un ya rattklar, O'nun dileyip.takdir buyurmu olduu eylerden ba1: ka, O'nun ilminin ihata ettii..malmatndan, hi bir eyi ihata edemezler, kavnyamazlar. Yaratlmlarn malmat ve bilgileri snrldr. Onlar, ancak Cenb- Hakk'm diledii kadar bilgi ve malmat sahibi olabilirler. Hal byle olunca, insanlar, Cenb- Hakk'm Zt hakknda ve O'nun pek ok gizli hikmetleri hakknda, kendi kendilerine nasl hkm verebilirler. O'nun krss gklerden ve yerlerden daha vsidir. Yni .O'nun ar- kibriyas, O'nun annn Ycelii, O'nun ilminin ihatas, btn yaratlmlarn stndedir; hepsini iine alr. Hibir ey O'nun ilminden, kudretinden ve hkimiyetinden hri kalamaz. Gklerin ve yerin hfz, bunlar muhafaza buyurmas, O'na, O Kudret Sahibi Yaratcya asla, ar da gelmez. O'nun Yce Zt, teessrden ve bir gle uramaktan mnezzehtir. Ve en yce ve en uu olan da, ancak O'dur. O Ma'bud-u Azim, ve Hhk- Hakm'dir. O'nu bilmek ve O'na inanmak; O'nun gsterdii yoldan gitmek, O'na ibdet ve itaatle kalbi ve vicdan nurlandrmaya almak, beeriyetin birinci ve tek vazifesidir. imdi de yetel-Krsi'nin fazileti ile ilgili bir ka hads-i erifi kaydedelim. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz. Hz. Al (R.A.) ye hitaben : Kur'an'da en byk yet yete 1-Krs'dir. Bunu her kim okursa, Allah o saat bir melek gnderir; o melek ertesi gne kadar, o kimsenin hasenatn yazar ve seyyitm mahveder. Bu yet, bir evde okunursa, eytanlar otuz gn o evi brakrlar. O eve krk gn sihirci erkek- ve sihirci kadn giremez. Y AJi. bunu evldna, ehline ve komularna ret; bundan byk -bir yet nazil olmad. buyurmutur. Bir baka hads-i erif de dePeygambei (S.A.V.) Efendimiz: - Her kim, farz olan namazlardan birinin arkasnda yeto'1-Krsl'yl okursa, lnce doru cennete gider. Ve onu okumaya ancak siddk ve bid olanlar devam ederler. Ve bunu her kim yatana yatarken okursa, AHah onu kendisine, komusuna, komusunun komusuna ve etrafndaki hanelere emin klan? buyurmutur. . Baka bir hads-i erif'de. de Reslullah (S.A.V.) Efendimiz: Gnlerin efendisi Cum'a; kelmn" (szn) efendisi Kur'-n; Kur'n'm efendisi Bakara Sresi; Bakara ^resi'nia efendisi de yet'l - Krs'dir. buyurmutur. 264 MENE'R-RESUL Okunuu mene'r-rasi bi'm nzile ileyhi mi'r-rabbih ve'1-m'mi-nun. Klln mene billahi ve meliketihi ve ktbih ve reslih. L nferrku beyne ahadi'm-mi'r-ruslih. Ve.kl semi'n ve 'eta-'na ufrneke Rabbena ve ileyke'lmaslr. La ykellf'llah nefsen ill vs'ah shm kesebet ve leyh. me'ktesebet Rabbena l thzn. in nesn ev ahta'n Eabben ve l tahmil'aleyn sran kern hamelteh 'ale'l-lezne nB kabma Rebben ve thammn m l Takate len bih. Va'f 'ann va'firlen ve'r hamn ente Mevin fe'n surn ale'I-kavmil-kfirin. 265 Meali : Peygamber de, kendisine Rabbnden indirilene man etti; m'minler de mn etliler. Onlarn hepsi de Allah'a, meleklerine, kitablanna, peygamberlerine inand. O Allah'n Peygamberlerinden hi birisini dierlerinden ayrdetmeyiz. (Hepsine inanrz.!. Dinledik (iittik ve kabul ettik. Emrine) itaat ettik. Ey Rab-bimiz! Mafiretini dileriz. Dn (son var) ancak Sanadr. dediler. Allah, hibir kimseye gcnn yetecei eyden bakasn yklemez. (Herkesin) kazand (hayr) kendi faydasna, yapt (er de) kendi zarannadr. Ey Rabbimiz! Unutdk yahud yanldysak, bizi tutup sorguya ekme. Ey Rabbimiz... Bizden nceki (mmet) lere yklediin gibi, bizim stmze de ar bir yk ykleme. Ey Rabbimiz! Gcmzn yetmiyecei eyi bize tatma. Bizden (sdr olan gnahlar sil, bizi bala, bizi esirge; (Bizi affet ve bize ac, merhamet et.) Sen bizim Mevlimzsm. Kfirlere kar da bize yardm et. 266 Aklamas : Bu sre-i celenin 284. yet-i kerimesinde Allahu Tel Hazretlerinin ... Eer siz iinizdekini aklar, yahud gizlerseniz Allah onunla sizi hesaba eker... buyurmas zerine Ashb- Kiram byk bir endieye kapldlar. Biz bir takm eytani hatralardan, vesveselerden kendimizi nasl koruyabiliriz? Bunlar bizim isteimiz olmadan aniden kalbimize douyor; bunlardan dolay mes'ul olursak vay hlimize!... dediler. Fakat, yine de, Allahu
264 265

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 528-530. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 531. 266 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 532.

Tel'run emirlerine itaat edici olduklarn gstererek : ittik ve itaat ettik dediler. Bunun zerine, Bakara Sresi'nin bu yetten sonra gelen, son ilci yeti nz oldu. Bu iki yet, mii'minlerin samimi ballklarna ve itaatlerine bir mkfat olarak, Mi'rc gecesinde Peygamber (S.A.V.,) Efendimize vastasz olarak - arada Cebrail (A.S) bile bulunmadan - bir Mi'rc hediyyesi olarak vahyeddi. M'rhinler iin kolaylklar ve hafifletilen teklifleri haber veren bu iki yetin son ksm ayn.zamanda, Cenb- Hak tarafndan bize retilen en byk dualardan biridir. Ksaca aklamas yledir: Btn Nebilerin ve Resullerin Sonuncusu olan O, Peygamber Muhammed Mustafa (S.A.V.), kendisine Rabbinden indirilen Kur'an- Mubne ve onun btn beyanlarna mn etti. Mminler de, Allahu fel tarafndan indirilen o Mukaddes Kitab bildiler ve tasdik ettiler. Hepsi de Peygamber (S.A.V.) de, O'nun mmeti olan m'minler de Allahu Tel'ya, O'nun bhiiine, Yaratclna,. azamet ve kudretine imn ettiler. . Ve O'nun meleklerine de imn edip, onlarn birer mkerre kul olduklarna; ilh kitaplar Peygamberlere getirmeye vasta bulunduklarna-, dier ulvi hizmetleri yaptklarna inandlar, Onlar, Allahu Tel'nm Kitablanna da imn ettiler. Ve, bu kitablarn beeriyeti irad ve onlara vazifelerini tebli ve ta'lim iin Cenb- Hak tarafndan- gnderilmi bulunduunu kabul ve i'tiraf ettiler. Ve Peygamberlerine de imn ettiler. Peygamberlerin insanlar aydnlatmak, onlara dinin hkmlerini tebli, etmek- ve retmek iin Allahu Te tarafndan gnderilmi bulunduk!arn bildiler ve tasdik ettiler. Hasl Peygamber (S.A.V.) de, O'nun mmeti olan m'minler de bu gibi dini esaslara imn ettiler vs bu gzel inanlarn Biz Allah Tel'nm Peygamberlerinden hi birisinin arasn ayrdetmeyiz. diyerek gstermi oldular. Ve onlar : Ve biz, Allahu Tel tarafndan gelen emir ve ne-hiyleri dinledik, anladk ve itaat de ettik; onlara balandk ve gereklerine uyduk, dediler ve Mafiretini dileriz ev Rabbimiz' biz kusursuz deiliz, kulluk vazifelerimizde kusur edebiliriz, diye niyaz, ettiler. imdi Bakara Sresi'nin son yetine gelmi bulunuyoruz : Bu yet-i kerime de, Allah Tel'nm kullarna gsterdii kolaylklar bildiriyor ve, kullarnn kendi Yce Ztna nasl dua ve niyazda bulunmalarnn gerektiini beyn ediyor. Allahu Tel, kullar iinden hi bir kimseye vs'atinden, kuvvet ve kudretinin msid olduu eylerden, bakasn teklif buyurmaz. lhi bir ltuf olmak zere, hi bir kimseye meakkatli eyleri emretmez. Hastann oru tutmakla, fakirin de zekt vermekle mkellef olmamas gibi... erkesin kazand kendi faydasnadr. bdet ve tatin-den herkes kendisi istifde eder. Herkesin yapt er, de kendi zararmadr. Kii nefsine uyup iledii gnhlarn zararn da kendisi grr. Buna gre, her insan bu hakikatleri dnmeli ve hareketlerini buna gre tanzim, etmeli ve dima Cenb- Hakk'n korunmasna snarak.yle du etmelidir :. Ey B-abbimiz .., Eer unuttuk ise ve hata ettik ise bizi mu-haze etme. Ey Rabbimiz!... frat ve tefrit sebebiyle veya dikkatsizlik ve benzeri eyler sebebi ile bizden sadr olan ve nisyn ve hataya dayal ilerden dolay bizi hesaba ekme, azaba'drme. Ey Rabbiroizl... Ve bize, bizden evvelkilere yklemi olduun gibi, ar yk ykleme. Ey Rabbimiz!... Ve .bizden, gnahlarmz da af byr. Ve bizi mafiret et. Gnahlarmz rt, insanlar iinde bizi perian etme. Ve bizlere merhamet kl. Senin rahmetin olmadka ne gzel ameller iliyebiliz, ne de kt fiillerimizi terk edebiliriz. Sen, bizim Mevlmzsm; bizse kuilarmzz; her ekilde sana bendeyiz ve Sana muhtacz. Btn muvaffakiyetler Sendendir! Artk kfir olan kavim zerine, bizlere nuset ver. Bizleri, onlara glib eyle. Bizleri i'lyi keiimetullaha muvaffak kl... slm diyarm ve slm Milletini himaye buyur. Onlar, madde ve mn. sahasnda dmanlarna kar zafere eritir. Mi'rc gecesinde, Peygamber (S.A.V.) Efendimize vastasz olarak vahyedilen bu iki yet, pek ok hadis-i erfde vlm ve ok ok okunmas tavsiye buyurulmutur. . Peygamber Efendimiz : - Her kim ki, Bakara Sresi1 "nin sonundaki iki yeti geceleyin okursa, ona kifayet eder. buyurmutur. Yani, bu yetleri okumak, o kimseyi zararl hayvanlardan, eytanlardan korur veya o kimse geceyi ibdetle ihya etmi gibi olur. 267 SABAH NAMAZINDAN SONRA OKUNAN AYET HVALLAHLLEZ Okunuu Hva'lah'llezi la ilahe ill h iim'l-aybi ve'-ehdeh. Hve'r-rahmn'r-rahrn. Hvallh'llezi l ilahe illh. El-Meli-k'1-Kudds's Selml M'minl Mheyminl 'azz'l-Cebbrl-Mtekebbir; Sthnallh
267

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 532-534.

'amma yrikn. Hvell-h'l hlku'l. Bri'l - Msavvirul-ehlEsma'l - Hsn Ysseb bihu leh m fi-'ssemvti ve'l-ard. Ve hve'l-ziz'l - Hakim. O, yle bir Alah'dr ki, kendisinden baka hi bir il l yoktur. O, gizliyi de bilir, ikn da. O, Rahmandr, rahmeti btn yarattklarn iine akr. Rahimdir. hirette ozeiike s'min kullarna merlramet edicidir. O, yle bir Allah'dr M, kendisiaden baka hi bir O, Meik'dir. (O mlkn ve melektnn yegne sahibidir; O'nun mlk de, hkimiyeti de devamldr,) O, (noksanl gerektirecek her eyden mnezzeh olup) Kudds'dr. O, selm ve selmetin t kendisidir. O, (eman ve emniyet veren) M'min'dir. O, (her eyi gzetip koruyan Mheymin'dir. O, (her eye glib olan bir) Azz'dir. O, (kullarn hallerini dzeltip, ihtiyalarn gzeten varl ok yce bir) Cebbr'dr. O, (azamet ve ycelik sahibidir ve) Mtekebbir'dir. O, mriklerin (kendisine komakta olduklar ortaklardan mnezzehtir. O, yle bir Allah'dr ki, vcde getirecei her eyi, hikmetine uygun olarak takdir eder. Her eyi yoktan yaratan O'dur. O, varlklara ekil verendir. En gzel isimler O'nundur. Gklerde ve yerde ne varsa, hepsi O'nu tesbh (ve tenzih) ederler. Ve O, (her eye mutlak glib olan )Azz'dir; Hakm'dir. (Yegne hkm ve hikmet sahibidir.) 268 Aklamas : phe yok ki, O, Kur'an- Kerim'i indiren ve lemlerin Rab-bi olan O Allah'dr ki, O'ndan baka hi bir ilh yoktur. Yaratc ancak O'dur ve yalmz O'na ibdet edilir. O'nun hi bir ei, orta ve benzeri yoktur. O, gizli olan da, aikr olan da bilendir; O'nun ilmi karsnda akta olan da, sr ve gizli olan da eittir. Bugn mevcud olanlar bildii gibi, gelecekte meydana kacaklar da tamamen bilir. lmi ve hikmeti sonsuz olan, O Allah Rahmn'dr. O'nun.rahmeti, dnyada btn'kullarn. ve btn-mahlukatn iine alr. Ve, O Rahm'dir. O'nun merhameti itymet gnnde sdece m'minlere mahsustur. Esirgeyicidir;.merhameti, lut/u ve ihsan btn- mahlka ti iine alp, Kuatr. O, Rahman ve Rahim olan Hhk- Kerim, O Allah'tr ki ken: diinden baka hi bir ilh yoktur. Btn kinatta hkm geen sadece O'dur. Hereyin Mlik'i O'dur. Yaratlmlarn tamam O'nun hkimiyeti altndadr. Ve, Mukaddes olan O'dur. Onun yce Z4a, her trl noksanlklardan mnezzehtir. O, Selm'dr ve btn ta'ininleri selmete'erdiren.de ancak O'dur. O'nun. Yce Zt da, her trl fet ve noksandan selmette bulunmaktadr. emniyyet ihsan eden de ancak O'dur. Asla kullarna zulmetmez.-Kendisine imn edenleri cehennem azabndan emin klar. Kullar hakknda murakb olan da O'dur. Kullarn korur ve gzetip, amellerini mhade eder. Ve, her dilediine glib olan da, ancak O'dur. Ve, lemlerin Rabbi, dilediini cebren var eden, Yce Yaratcdr. O'nun. ezeli irdesine hi bir ey mni olamaz. Yaratt eylerin hallerini islh eden, noksanlarn tamamlayan da ancak O'dur. Kibriys ok azm olan da ancak O'dur, O, her trl ihtiyatan uzak ve btn byklklerin ve ycelliklerin sahibidir. Bunlar gibi nice ulv sfatlarn sahibi olan Allah, baz kfirlerin Bir olan Yce Ztna, erik kotuklar eylerden mnezzehtir. Gklerde ve yerde bulunan hi bir ey, O'nun eriki, benzeri, orta olamaz; her ey O'nun mahlkudur. O, eriki ve benzeri olmayan, her eyi hikmetine uygun olarak yoktan var eden Yaratc, btn mahlkat ortaya karan, Vcda Getirici ve her eyi kendisine has bir zellie sahip klan ve her eye ayr bir suret, ekil, renk, hassa veren, eyaya suret verici olan Allahu Tel'dr. Btn bu mahlkt, varlnn, birliinin, kudretinin ve byklnn birer delili ve ahididirler. En gzel isimler Allahu Tel'nmdr. Allahu Tel'nm Yce Ztn tavsif eden nice mukaddes esm-i hsns vardr. Ki bunlarn saysn ancak, Allahu Tel'nm kendisi bilir. (Bu, esm-i hsnnn doksan dokuzu, bir hadisi erif'de bildirilmitir.) Gklerde ve yerde ne varsa, hepsi Allahu Tel'y tesbh eder. Li-sn-i halleri ile veya lisan- klleri ile O'nu anarlar. Ve, Aziz olan, her eye glib olan, dmanlarndan iddetle intikam alan, Hkim olan, her trl kmil sfatlarn sahibi ve noksanlklardan mnezzeh bulunan da ancak O'dur. Bir hadis-i erif'de : Allahu Tel'nn sm-i A'zam', Har Sresi'nin sonundaki (veya sonundaki alt) yettedir. buyurulmutur. Baka bir hadis-i erifte ise : Kim sabahleyin defa Ez billahi's - sem'il - almi mine'-eytni'r-racm. dedikten sonra, Har Sresi'nin sonundaki yeti okursa, Allahu Tel ona, kendisi iin akama kadar istifar edecek yetmi bin melek tevkil eder. O kimse, o gn lrse, ehid olarak lr. Akama uamca -bu yetleri - okursa, yine byle olur. buyuru! mutur. 269 el-ASR SRES
268 269

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 535-536. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 536-537.

Okunuu : Ve'1-asri, inrie'-insne le-f husr. lle'llezine men ve mi-lu's-slihti ve tev sav bi'1-hakk ve tev sav bi'ssabr. 270 Meali : Muhakkak insan kat' bir hsrandadr. Ancak, mn edenlerle, slih amellerde bulunanlar, bir de birbirine hakk tavsiye edenler ve sabr tavsiye edenler byle (hsrana dm) deillerdir. (Onlar hsrana dmekten mstesnadrlar.) 271 Aklamas : Andolsun asr denilen vakt-i mahsusa ki, u beyan edilecek hususlar hakikatin t kendisidirler. I Asr kelimesinan -mns, dehr yani uzun mddet demektir. Veya, asr, ikindi namazdr. Veyahud, zevl'den gnein batmasna kadar oan zamandr. Veyahud da, Peygamber (S.A.V.) Efendimizin mbarek asrdr. phe yok ki insan kat' bir ziyan iindedir. O, bir noksan iindedir. Her an mrnn bir parasn elinden karp durmaktadr. Hayatn bo yere sarfetmekle ve gerek istikblini te'min etmekten mahrum bulunmaktadr. Ancak, o kimseler ki, o uyank kalbli, akll ve dirayetli olan o insanlar ki, mn ettiler, Ailahi Tel'nn varln, birliini, bykln, kudretini kabul ettiler; ve namaz klmak, oru tutmak, zekat vermek gibi ibadetleri yerine getirerek ve emredilen ve gzel grlen dier isleri yaprak slih amellerde bulundular. Ve, gerek itikd, gerekse aned ynnden nkr doru olmayan hakikatlar, ameli gzellikleri ve ahlk faziletleri haber v rerek, birbirlerine hakk tavsiye ettiler. Ve birbirlerine, ibadet ve itaate devamda, masiyet ve yanl telkinlere kars direnmede, sabr tavsiye ettiler. te, hayatlarn bu ilhi emirlere uygun olarak tanzim eden kimseler, mstesnadrlar; onar, hsrana, zarara ve ziyana uramaktan kurtulmulardr. Grld gibi, yetten meydana gelmi bulunan bu ksa sre, pek mhim ve derli toplu mnlar ifde etmektedir. Bu sre, beeriyetin kurutuluu iin gerekli olan her eyi bildirmekte ve insanln kurtuluu iin bir rehber olmaktadr. Bu sebepledir ki; Resullah (S.A.V.)'in Ashabndan iki zt birbirleri ile karlanca, rnutlak Asr Sresi 'ni okurlar, daha sonra da- selamlaarak ayrlrlard. mm afi Hazretleri : Kur'an'da baka hi bir pe nazil olmasayd, u pek ksa olan Asr Sresi be - insanlar- dnya ve hiret saadetlerini te'min iin yeterdi. Bu sre, Kur'n- Kerm'in btn ilimlerini kucaklyor. demitir. 272 HUMEZE SURES Okunuu : Veyl'1-li kll "htimezet'i-Hmezeh. Ellez ceme'a mlen ve 'addeden, yahseb enne;mleh ahledeh, Kell leynbezenne fi'l-hutameti, m edrke me'1-hutameh. Nr'llah'Imkadeh. Ellet tettal'u'ale'l-ef'ideh. nneh a'leyhim mu'sadetn, . ffamed'm-mmeddedeh. 273 Meali: Arkadan ekitirmeyi, yze kar el, ka., gz iaretleriyle elenmeyi ve aybamayi det edinen her kiinin vay hline : Ki o kimse, mal yp biriktirerek, onu tekrar tekrar sayan kimsedir. O kimse, gerekten mal kendisini dnyada dima yaatacaktr sanr. Hayr. Andolstm ki o, hor ve hakir olarak Hutame'ye atlacaktr. Hutame'nin ne olduunu sana bildiren nedir? O, Allah'n tututurulmu bir ateidir . Ki o, trmanp ykselerek, yreklerin ta stne kacaktr. phe yok ki bu ate, onlarn zerine kapatlmtr. Ve onlar, uzatlm stunlarda bal bulunacaklardr. 274 Aklamas :
270 271

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 538. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 538. 272 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 538-539. 273 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 540. 274 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 540.

Bu sre, insanlarla alav eden; servetine gvenerek, dnyada ebed yayacam sanan kimselerin, ne iddetli azaba mruz ka lacaklarm ihtar etmektedir : ^Arkadan ekitiren, onu bunu gyabnda zemmeden, gz ile ka ile elenen, ona buna gizlice iaretler yaparak alay eden, maskaralkta- bulunan, her bir kimsenin vay haline, ki o kimse her'irl zillete ve azaba mstahaktr. Ayet-i Kerime'de geen Hmeze kelimesi, onun bunun kusurlarm ardndan syliyen, haysiyetini krmak isteyen, gybeti kimse demektir. Hmeze ise, ayb arayan, tenkit eden, ktleyen, kala gzle, kmseyici, alay ediciiaretler yapan kimse demektir. yle olan kimse ki, kendi varlna gvenmi ve bir mal lan, cimrilik ederek biriktirmi ve o mal, lezzet almak maksad ile tekrar tekrar saymakta olmutur. Ve, bu servetine marur olarak, bakalarnn kadrini, kymetini drmeye almak cretini gstermitir. Kendisinin -o fn serveti sayesinde- by1 bir mevki sahibi olduunu zannetmitir. Servetine marur olan o gafil ahs zaneder ki, kendisini o de etmi olduu mal, dima yaatacaktr. O, serveti sayesinde, lmden kurtulacan, dnyada ebediyyen yayacam sanr. Ve sanki lp de baka bir leme gitmiyeceini sanmaktadr. Ne byk gaflet ve cehalet!... Hayr hayr, asla yle deil!... O ahsn dncesi tamamen yanltr; onun elindeki serveti, kendisini dnyada ebed olarak asla yaatamaz. Elbette ki o ahs, bir gn lecek ve sonra da ha-fcameye atlacaktr. Ve bylece, lyk olduu, o byk cezaya uram olacaktr. Hateme'nin, o mthi atein ne olduunu sana bildiren nedir? Elbette ki, onu insan dnyada iken tamamen bilemez. Onu insanlar, ancak Cenb- Hakkn kendilerine bildirmesi ile bilebilirler. te, Hak Tel. Hazretleri onu bize haber veriyor : Hatame denilen ey, Allah'n tututurulmu bir ateidir. O, cehennemlik-ier iin, ebediyyen snmeyecek olan, dehetli bir azb ateidir. O hutame, yle bir atetir ki, trmanp ykselerek yreklerin t stne kacaktr. Kalblerin zerini kaplayarak, onlar kesip atacak ve k ah re d ec ektir. Kalbler, insan vcudunun en latif ve en hassas uzuvdur. Kalb, bu azaba muhatab olunca, o kalbin bal bulunduu vcdun ne ekecei dnlmelidir. phe yok ki, bu azb atei, azaba urayanlarn zerine kapatlm ve onlar iyice iine almtr. Ve, bu azaba urayanlar, kendilerini bu ateten asla kurtaramazlar. O cehennem ateine atlm olanlar, orada uzatlm stunlarda bal bulunacaklardr. Yni, cehennemin kaps, zerlerine kapatlm, ayaklarna da zincir vurulmu gibi olacaklardr. Oradan kmaya asla gleri yetmiyeceklerdir. Byle bir akbete uramamak iin, her trl kt itikat ve amelle, arkadan ekitirmek, gybet, yze kar elkol, ka-gz hareketi yapmak, (kt) isim takmak, bakalar ile alay etmek ve kmsemek kasd ile bakalarn takid etmek, maa -gvenip bbrlenmek gibi irkin .huylardan kanmak ve gzel itikad, amel ve ahlkla kiinin kendisini tezyin etmesi gerekar. 275 FL SRES Okunuu : .Elem tera keyfe fe'ale Rabbike bi-eshbi'1-fl. Elem yec'al key-dehm fi tedli. Ve ersele aleyhim tayran ebabil. Termhim bi hi-cretinvmin siccl Fece'alehm ke'asfi'm-me'kl. 276 Meali : (Ey Resulm), Rabbinin (K.'beyi ykmak maksad ile gelen) fil shiblerine nasl (muamele) yaptn grmedin mi? Allah, bunlarn zerine sr sr ku (ebabil kuu) gnderdi. Ki bu kular, onlara pikin tuladan (yaplm) ta atyordu. Derken (Allah) onlar yenik ekin yapra gibi (helak) ediverdi. 277 Aklamas : Habeistan kral tarafndan Yemen'e Vali ta'yin edilmi bulunan Ebrele, Yernen'in San'a ehrinde Kulleys ismini verdii bir kilise yaptrmt. Ve insanlar Mekke'deki Ka'be"yi ziyaretten vazgeirerek, kendi yaptrd, kiliseye ekmek istiyordu. Fakat, kimse bu kiliseye rabet etmiyordu. Hatta, bir gece Kinne Kabilesinden bir kimse, bu kiliseye hakaret olacak, fena bir muamelede bulundu. Ebrehe buna ok kzd ve Kabe'yi ykacana yemin etti. Bunun iin de ordusunu hazrlad;' Mekke'ye geldi. Ordusunun nnde giden Mamud adl bir fili ye baka fiilen de vard. Mekke'ye gelen ordudaki bu filler, Ka'be istikmetine
275 276

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 541-542. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 543. 277 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 543.

gitmiyorlar di. Baka istikmetlere koarak giden bu filleri, Ka'be tarafna yrtmek mmkn olmuyordu. Cenb- Hak, Beytini korudu ve bu ordunun zerine sum sr ebabil kular gndererek, azlarndaki ve ayaklarndaki talarla onlar helak etti. 'Bir ksm lm bir ksm da yararlanmta. Ebrehe de yarallar arasnda idi ve San'a'ya- dnnce o da ld. Bu olayn getii seneye araplar Fil Senesi derlerdi. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz'in doumlar da bu senede vki' olmutur. Bu hdiseyi haber veren Fil Sresi'nin ksaca yle aklamas Ey Habibim !.., Grmedin mi? (yani tevtren iin grr gibi bilmedin mi?) Elbette, Rabbinin fil sahibi olan ve Ka'be'yi ykmak-maksad ile Yemen tarafndan gelen inkarc zmreye, ne yaptn, onlan nasl helak ettiini biliyorsun. Her eye Kadir olan Allah, o fil sahihlerinin, tuzaklarn, kt plnlarn, hilelerini boa karmad m? O fil sahihlerini mahvetmek iin, zerlerine sr sr, blk blk kular gnderdi. O kular, onlara, siccil'den yni kat, sert, ta kesilmi amurdan talar atyorlard. Hak TeJ, artk Ka'beye dmanlk besliyen o hain topluluu darmadaan.etti ve yenilmi ekin yapra gibi kld. Bylece, lyk bulunduklar gazaba uradlar ve mukaddesata dmanln cezasn ektiler. Bu sure, bize mukaddesat dmanlarnn mutlaka cezalarm bulacaklarn ve slm'n bak' kalacan bildiriyor. Ve bu sre, Peygamber (S.A.V.) Efendimizin, Peygamberliini de te'yid ediyor. 278 KUREY SRE Okunuu Li ylfi Kurayin iylfihim rhlete'-iti ve's-sayf. Felya'b-d Rabbe hze'1-beyt Ellez eT'amehum minc'in ve menehum min havf. 279 Mel : Kurey (Kabilesinden olanlar) emniyet ve selmete, k ve yaz kendilerini -yolculukta- huzura ve korkusuzlua kavuturduundan dolay, u Beytin (Ka'be'nin Rabbihe ibadet etsinler. Onlar alktan (kurtarp) doyuran, kendilerine Eo mthi) iorkudan emnlik veren O Allah Teldu. 280 Aklamas : Bu sre, Kurey Kabilesinin ticret ve seyahat bakmndan Cenb- Hakk'm siyanetine nail olmu bulunduklarn ve bu sebeble kran vazifelerini yerine getirerek, Allahu Tel'y ibdet etmelerinin gerektiini beyan ve ihtar ediyor. Kureyler Ka'be'nln sakinleri ve bekileri olduklar iin, komu memleketlerin halklar bunlara hrmet ederlerdi. O devirde, lkeler ve btn arap kabileleri, devaml birbirlerine saldrdklar halde, Kurey bu tecvzlerden uzak bulunurdu. Ku-rey'liler ticret maksad ile km Yemen'e. yazn da am taraf na serbeste gidip gelirlerdi. Bu emniyet sebebiyle, dier kabilelere nisbetle daha ok ticretle urarlar ve daha bol nzk temin ederlerdi. Elbette ki bu, hrmet ve emniyyet onlarn Beytu'llah'da meskn olmalarndan ve Ka'be'nin hizmetinde bulunmalarndan geliyordu. Dolays ile, en ok Kurey'in Ka'be'nin kvmetini bilmesi ve Beyt'in sahibi olan Alahu Tel'nm kendi, aralarndan seip gnderdii Peygamber CSjA.VJ'e en abuk onlarn inanp itaat etmesi gerekiyordu. imdi ksaca srenin aklamasna bakalm : Kurey Kabilesinden olanlar, ticaret iin baka beldelere emniyet ve selmetle gnderildiklerinden" dolay ve Onlarn k ve yaz diledikleri beldelere gidip gelmelerinde kolaylk, huzur ve korkusuzlukla kavuturulmalar sebebi ile, u Beytin yani Ka'be'nin Rabbi olan Allahu Tei'ya ibdette bulunsunlar; Allahu Te-'nn birliini kabul ve tasdik ederek, O'na kr vazifelerini yerine getirmeye alsnlar. unu da dnsnler ki, O yce yaratc, onlar alktan kurtarp, nice ni'metlere nail etti ve doyurdu. Ve onlar korkudan emin kld. Beldelerini de bir dr'1-emn karak, onlar kendilerini helak edip, Ka'be'yi ykmaya gelen Ebrehe gibi bir dmandan kurtard ve Ebrehe'nin ordusunu helak etti. Allahu Tel'nm bunca ltuf ve inayetine mazhar olmu, dmanlarndan ve korkularndan emin klnm, k ve yaz seyahatleri kolaylatrlm, emniyetleri salanm, bu sayede rzk ve ticretleri bollatmlm bir toplumun, btn bu ni'metlerin kr-nesi olarak, Allahu Tel'y bilmesi, O'na kulluk etmesi ve O'nun Resl'n tasdik edip, ona itaat etmesi gerekmez mi? Elbette gerekir. Fakat, Kurey'den bazlar bu kr vazifesini ed etmediler.
278 279

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 543-544. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 545. 280 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 545.

Putperestlikte srar ve Peygamber (S.A.V.) Efendimize dmanlk ettiler. nsanla yakan ni'mete. kar nankrlk etmemektir. Her ni'met Allahu Tel dandr. Ve insann vazifesi Allah'a inanmak ve sadece O'na kulluk etmektir. 281 MN SRES Okunuu : Eraeyte'llezi ykezzib bi'd-dn. Fezlike'llezi yedu ui-yetm. Ve l yehuddu ala Tamil-misKn. Fe veyl'1-lilmusaUin Ellez-nehm 'ai saltihim shn. Elleznehm yrne. Ve yemne1-ne'l-m'n. 282 Meali : hiret gjne inanmayp Din-yalan sayan grdn m? te yetimi idetle itip kakarak (kovan!, Yoksulu doyurmayan (ve doyurmaya aa tevik etmeyen) odur. te (bu vasflar tayarak) namaz klan (bu mnafklarn vay haline ki. Onlar, namazlardan gafildirler. Gerei.gibi ciddiye alp,.vaktinde klmazlar). Onlar, riyakarlarn br eyi gsteri iin yapanlarn! t. kendileridir. Onlar, zekt' (ve ir yardmlar) da men'ederler. (Hi bir kimseye hayr iin hi bir ey vermezler). 283 Aklamas sre, Dini yalan sayan yetimlere ve muhtalara yardmdan kaman, gafletinden namaza aldr etmeyen, son derece cimri, ibdetlerinde, btn amel ve hareketlerinde halkn vgsn kazanmak hevesi ile gsterie kaplan, herhangi bir ahsn bu irkin durumlarm ortaya koymaktadr. yle ki : Grdn m, yan hline vakf olup bildin mi, dini yalan sayan o kimseyi? O kimse, apak bir din olan islm'n hakikat olduunu kabul ve tasdik etmez; kfr iinde yaayp gider. Kur'an-i Kerm'de grmedin mi tarznda vaki' olan ifdeler, beyn olunacak hususlara, iitenlerin dikkatini ekmek ve onlar iyice anlamaya tevik etmek iindir. islm Dnini inkr eden o kimse ki, yetimi iddetle itip kakarak kovar. Ona hakaretle bakar ve onun hibir ihtiycn gidermeye almaz. Ve o kimse, yle cimridir ki hayr ilemekten o derece uzaktr ki, yoksulu doyurmas, ona yemek yedirmesi hususunda, bakalarn da teviyk etmez. Hayra araclk etmedii gibi, bakalarnn iyilik etmelerini bile kskanr. ite, bu irkin vasflan tayarak namaz klan, mnafk ve gafil kimselerin vay hline !... Onlar, bedenen ve lisnen namaz kldklar halde, o namazdan ruhen istifde etmezler, gafletten uyanmazlar; gzel huylarla ahlklanmaya almazlar; yetimlere ve yoksullara efkat ve merhamet duygular beslemezler. Onlar, namaz gerei gibi ciddiye alp, vaktinde klan kimseler deildirler. Gafletlerinden dolay namazlarnda yanlrlar. Lisanen okuduklarndan kalben gafildirler. Ne iin namaz kldklarn, ne iin rk ve secde ettiklerini hi dnmezler. Namazlarn vaktinde de klmazlar. Burada gaflete dp yanlmak, namazn vakitlerini, artlarn gzetmemek; btn namazlar, sehiv ve gaflet iinde klmak demektir. Yoksa, her m'minin namazda sehvetmesi ve bunu sehiv secdesi veya namazn iadesi ile telfi etmesi mmkndr. Ve bu surete kasdeden, bu sehiv deildir. O kimseler riyakarlarn t kenderidir. insanlara gsteri im namaz klarlar. Srf .Allah'n Rzasna ermek iin ibdet etmezler. Gsteri iin yaayan, gsteri iin ibdet eden bu kimseler, elbette azaba urayacaklardr. Ve onlar, zekt da dier yardmlar da ve hatta menedilmes mtad olmayan, bir iim suyu, bir tutam tuzu, bir para atei, bir kap - kaa, bir el letini bile men'ederler. Bu derece cimri olan bu kimseler, artk zekt verirler mi? Yetimlere, yoksullara yardmda bulunurlar m? Onlarn namazlar bile riya iindir; riya ise irkin bir sbesidir. Bu sre, insann samimi ve ihlsh bir ekilde mslman olmas gerektiini: yetimlere ve yoksu]ara elden geldii lde yardm etmenin lzumunu; din vazifelerin severek, isteyerek, evkle ve uyank bir hl ile yaplmasnn gerektiini beyan buyuruyor. Bize den, bu ilhi emirleri yerine getirebilmek iin Cenb- Hakk'm ltuf, ihsan ve hdmayesine snarak, her hususta muvaffakiyeti Allah-u Tel'dan niyaz etmektir. 284

281 282

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 545-546. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 547. 283 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 547. 284 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 548-549.

KEVSER SRES Okunuu: Inn e'taynke'l-kevser. Fe sali li rabbike venhar. nne -nieke hve'l-ebter. 285 Meali (Habbim) hakkaten biz sana (cennetteki) Kevser (havzmT verdik. O halde Rabbin iin namaz kl. Kurban da kesiver. Dorusu, Sana buzeden (yok mu? te asili ebter oan (zr-riyeti kesilmi ve hayrdan da mahrum bulunan) odur. 286 Aklamas : Bu sre-i celilin nzul sebebi yle : Resl-i Ekrem (S.A.V) Efendimizin mbarek oullar Hz. Kasm vefat edince As bin Vil : Artk Muhammed'in nesli kesildi: kendisini yd ettirecek evld kalmad. demiti. Mekke mriklerinin bir ksm da ayn mahiyette konumuar ve : Onun nesli kesildi : kendisi ebter gzellikle yd edilmekten mahrum) oldu. demilerdi. Mrikler erkek evld sahibi olmamay kusur sayyorlar ve bu sebeble, insanlar Peygamber (S.A.V.) Efendimize tbi' olmaktan men'etmek istiyorlard. O din dmanlar, mslmanara kt bir hl isabet edince, bir iddet ve darlk arz olunca seviniyorlard, islm'n zeval bulmasn bekliyorlard. Bu sre, kafirlerin bu gibi btl dnce ve pzlerini red iin nazil oldu. Ksa olmasna ramen pek byk hakikatlere iaret etmekte; Peygamber (S.A.V.) Efendimiz Cenb- Hakk'm himay esine mazhar olduunu bildirmekte, m'minlerin felaha ereceini ve kfirlerin de ilhi kahra urayacam beyn etmektedir. yle ki : Ey anl Peygamber Ey Yaratlmlarn En ereflisi !. phe yok ki, Biz zel bir ltuf olmak zere Sana kevseri verdik,.. Eu Kevser'le senin anna ycelttik." Kevser lfznn u mnlar vardr : Kevser : Alimlerin ekseriyetine gre Cennet'te bir rmak veya bir havuzdur. Kevser'in vasf bir hads-i erf'de yle beyn buyruluyor. ... Rabbim onu bana va'detti. Onda pek ok hayr vardr. Suyu baldan tatl, stten beyaz, kardan souk, kaymaktan yumuaktr. ki kenar zeberceddir. Bardaklar gmterrHr ve sem'daki yldzlardan daha oktur. Ondan bir kerre ien bir daha susuzluk hissetmez; ancak onu zevk ve inirah iin imeye devam ederler. Kevser nakkmda daha pek ok Snh hadisler vardr. Kevser : Kur'an- Kerirn'dir. Kur'an dnyev ve uhrev hayrlar iinde toplayan, feyiz menb olan, manev bir b- hayattr. Kevser : Peygamber (S.A.V.) Efendimizin hiz olduu nbvvet erefidir. Efendimiz (S.A.V.)'in Peygamberlii insanlk iin bir kurtulutur.ve saadet sebebidir. Kevser : Peygamber (S.A.V.) Efendimizin haiz olduu faziletlerdir ki, O bunlarla mahlkn.en ereflisi olmutur.. Kevser : Peygamber (S.A.V.) Efendimizin makm- mah-, md'a kavumas, mmetine efaat etmesine izin verilmesi, dnyada ve hirrette Kendisinin gzel bir tarzda anlma erefine nail olmu bulunmasdr. Kevser : Peygamber (S.A.V.) Efendimizin evldnn ok olmas demektir. Peygamber (S.A.V.) Efendimizin mbarek nesli, Muhterem Kermeleri Hz. Ftima'tz-Zehra vastasiyle dnyay ereflendirmi ve yaylmtr. O'nun mbarek sllesi kyamete kadar devam edecektir. Kevser : Peygamber (S.A.V.) Efendimizin Ashab ve mmetinin limleridir, Bunlar slm'n yaylmasna hizmet etmler ve bu sebeble de m'rrnierin mnevi feyizleri ve ruhani lezzetleri tatmalarna vesile olmulardr. Kevser : slm dinin dier btn dinlere glib gelmesi ve Peygamber (S.A.V.) Efendimizin pek ok fetihlere nail olup; dnyada ve hirette hayrla ydedilmesidir. Hasl, kevser hakknda pek ok rivayetler vardr; bunlarn hi birisi, dierlerine mn bakmndan aykr deildir. an Yce Peygamber (S.A.V.) Efendimiz, bu ni'metlerin hepsine n olmutur. O halde, Ey Resl-i Kibriya !. Sen bu kadar nimetlere, ilhi htuflara, nail oldun; Sana bunlar ihn etmi olan Rabbin iin namaz kl ve kurban da kesiver. Bylece kran vazifeni yerine getir. Kestiin kurbann etinden, muhtalara -onlan itip kalkanlarn, iyilik yapmadklara gibi her trl yardm ve iyilie de mni olanlarn hilfnadat ve insanlara yardm et. Baz zevata gre, buradaki namazdan murad, sabah namaz veya kurban bayram namazdr. Kurbandan murad ise, tekbir alrken elleri yukar kaldrmaktr. Veya, namazda gs ve boyun ile kbleye ynelmektir.
285 286

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 550. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 550.

Ey Yaratlmlarn en ereflisi olan Peygamber Muhakkak ki, Sana buz eden, sana ebter deme alaklnda bulunan kimse yok mu, ite gerekten ebter olan, o alak heriflerin t kendileridir. Senin, erefli Ztn her trl hayra ve iyilie kavumutur. Senin zrriyetin kyamete kadar devam edecektir. Senin dinin de kyamete kadar devam edecek, ve mslmanlar seni dima gzellik ve hayrla yd edeceklerdir287 KFRUN SURES Okunuu : Kul y eyyhe'l-kfivn, L e'bd m te'bdn. Ve l, entm bidne m e'bd. Ve l ene 'bd'm-m 'abedtm. Ve l entm 'bidne m 'abd. Lekm dinkm ve ye din. 288 Mel (Habbim) Pe ki : Ey kfirler. Ben, sizin tapmakta olduklarnza (putlarnza) tapmam. Benim kendisine ibadet (e devam) edeceime (Bir olan Al-lah Tel'yal da siz kulluk ediciler deilsiniz. Ben (zten) sizin tapdklarmza (hibir zaman) tapm deilim. Siz de benim kulluk etmekde olduuma (hibir zaman) kulluk ediciler deilsiniz. Sizin dininiz size, benim dinim de bna.289 Aklamas Mekke mriklerinin ileri gelenlerinden bir gruh, bir gn Peygamber (S.A.V.) Efendimiz'e gelerek : Y Muhammed Sen bu davadan vazge, istediin kadar mal verelim, seni kendimize reis yapalm. Eer bunu kabul etmezsen, seninle bir anlama yapalm : Sen gel, bir sene bizim dinimize tbi ol; biz de bir sene senin dinine tbi olalm. Sen bizim putlarmza tap, biz de Senin Allah'na tapalm. Senin getirdiinde bir hayr varsa, biz ona ortak olmu oluruz; bizim elimizdeki hayr ise, sen de ondan nasibini alm olursun. dediler. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz ise : Ben, Allah-u Tel'ya hi bir eyi erik komam; O'ndan baka ibdete lyk hibir ey yoktur. diyerek mrikleri reddetti. Bu olay zerine, bu sre-i celile nazil oldu. Peygamber (S.A. V.) Efendimiz, Mescid-i Haram'a giderek insanlara kar bu sreyi okudu ve artk kfirler mitlerini kestiler. Sre'nin ksaca aklamas yle Ey Allahu Tel'nm birliini beeriyete telkin etmekle grevli bulunan anl Peygamber !... Kfrlerinde srar etmekte olan o mriklere de ki : Ey Kfirler !... Ben sizin tapmakta olduunuz putlara tapmam. Vahdaniyeti terk edip sizin irkinize itirak etmem. Sizin taptnz eylerin ma'bd olma vasflar yoktur. Ve onlar birer ciz mahlkturlar. Ey kfr ve irk iinde yayanlar !... Siz de, benim kendisine ibdet ettiim ve ibdet edecek olduum, bir olan Allahu Tel'-ya ibdet ediciler deilsiniz. Siz batl tanrlara, putlara tapyorsunuz. Ve Ben, zaten sizin taptklarnza hibir zaman tapm deilim; tapmam ve tapmyacam da. Ben, ancak bir olan Allah'u Tel'ya kulluk ederim. Ey kfrlerinde srar edip duranlar!... Siz de benim kulluk etmekte olduum Allah'u Tel'ya hibir zaman kulluk ediciler deilsindz. Siz hibir zaman Allah'u Tel'nm Birlii inancn kabul ederek, slm erefi ile ereflenmiyeceksiniz. Ey mrikler!... Artk, sizin dininiz size aittir. O btl yolda srar etmenin cezasn da siz ekeceksiniz. Benim dinim de bana aittir. Allah'u Tel'nn Birlii esasna dayanan erefli slm Dini de benim dinimdir. Onun mkfat da bana aittir. Peygamber Efendimiz, dima yumuak ve gzel bir dille hitab ederdi. Bu sre'de Ey Kfirler!... diye hitap etmekle emredilmi bulunmas, Mekke mriklerinin kfrlerinde srar etmeleri ve daha da ileri giderek Allah'n Resl'n kendi batl yollarna da'vet etmeleridir. Aynca bu sre, kafirlere kar bir meydan okuma mahiyetindedir. 290 NASR SRES

287 288

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 550-552. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 553. 289 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 553. 290 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 553-554.

Okunuu: z ce nasru'11-ahi ve'1-feth. Ve raeyte'n-nse yedhulne fi dni'lahi efvc. Tesebbih bi hamdi Rabbike ve'stafirh. nneh kne tevvb. 291 Mel: Allah'n (vaad buyurduu) nusrat (yardm) gelince ve fetih gelince, Sen de insanlarn fevc fevc Allah'n Dinine gireceklerini grnce, Hemen Rabbini, hamd ile tebih (ve tenzih) et. Allah'n balamasn dile. phesiz ki O, tevbeleri en ok kabul edendir. 292 Aklamas: Bu sre Mekke fethedilmeden nce hzil oldu. Ve bilindii gibi. bu sre-nin nazil olduu sralarda henz slmiyet inkiaf etmemiti. Her taraf dmanla evrili idi ve Medine-i Mnevve-re'deki -kfirlere nisbeten -bir avu mslman, mriklerin devaml tehdidi aitndaa bulunuyordu. Zafer mjdeleri veren bu sre ite byle bir ortamda nazil oldu. Ve Kur'n- Kerim'in bu moreizesr ksa zamanda tahakkuk etti; anl slm Ordularna fetih kaplar ald. Sre nin ksaca mns yle : Ey Peygamberlerin Efendisi!... Sana, Allah'n nusreti, yardm gelip, kfirler zerine glib geldiin vakit, ve Mekke'nin fethi veya dier slm fetihleri yz gsterdii zaman; Ve, Allah'n dini olan slmiyet'e, arab olan ve olmayan nice kavimlere mensup insanlarn fevc fevc, blk blk gireceklerini, girmekte olduklarm grdn ve grecein vakit; Ey Allah'n Resul, sana bu zafer ve muvaffakiyetleri ihsan eden Rabbine hemen hamdederek, onu tesbh ve tenzin et. O Kerim olan, her trl noksandan mnezzeh bulunan Rabbine kret. O'nu devaml takdis ve tebcil et. Ve, O Rahim ve Gafur olan Allah'u Tel'nn af ve keremine dima snarak, O'ndan mafiret dile. mmetinin kusurlarnn balanmasn da niyaz etmeye devam et. phe yok ki, O Yce Hlk, Rahman'dr. Rahm'dir ve tev-beleri en ok kabul edici olan O'dur. O, btn kullarnn tevbe ve istifarlarn kabul eder. Kul ne kadar ibdet ve tatde dikkatli bulunursa bulunsun, yine kendi amelini noksan grmelidir. Elinden geldii kadar, hamd ve senada bulunmal, Allah'u Tel'nn af ve mafiretine dima muhta bulunduunu bilmelidir. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz, her trl gnhtan korunmu bulunmasna ramen, gece gndz istifarda bulunurdu. Bu srenin nzulnden sonra, Reslullah (S.A.V.) Efendimiz : Sb-hnallahi ve bihamdihi estafirullhe ve etb ileyh. demeyi oaltmt. nk bu sre, Resl-i Kibriya'nn irtihlini haber veren bir sredir. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz bu sreyi okuduu zaman Muhterem amcalar Abbas (R.A.) alamt. Reslullah (S.A.V.) O'na: Niin alyorsun? diye sordu. Hz. Abbas (R.A.) da: Bizzat veda haberini veriyorsun. dedi. Daha ok istifar etmesi de irtihnin yaklatnn delili idi. Bu sre nazil olduktan sonra Hz. mer (R.A.) de alam ve: Keml, zeval demektir. demiti. Ve, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz, bu srenin nazil olmasndan sonra, ancak iki sene yaamtr. Bu sre'nin Ilesl-i Ekrem (S.A.V.) Efendimize mjdeledii nusret ve fetihler, az bir zaman sonra tahakkuk etmi ve Kur'an- Kerim'in ebed bir mu'cize olduu ortaya kmtr. 293 TEBBET SRES Okunuu Tebbet yed Eb Lehebin ve tebbe. M an 'anh mh ve m keseb. Seyasl nren zte Leheb. Vemreeth hammlete'l-hatab fi cidih habl'm-mhn-mesed. 294 Meali: Eb Leheb'in iki eli kurusun. (Kendisi de) kurudu (helak ol-du ya).
291 292

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 555. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 555. 293 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 555-556. 294 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 557.

Ona (babasndan miras kalan) mal da, kendi kazand (mal) da fayda vermedi. O, (benzeri dnyada grlmemi olan) alevli bir atee girecek. Kans da (girecek). (Hem de) odun hammal olarak. (Karsnn) boynunda (hurma liflerinden) bklm bir ip de olduu halde (bu alevli atee girecek). 295 Aklamas: uar Sresi'nin 214. yet-i kerimesi nazil olunca. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz, en yakn akrabasn, aka dine da'vet etmiti. Bu ilk ak da'vet Safa Tepesine vuku' bulmutu. Peygamber (S.A.V.) Efendimiz, da'veti zerine etrafnda toplanan Kureylilere: Size, bir dmann sabahleyin-veya akam gelip hcum edeceini haber versem, beni tasdyk eder misiniz? diye sordu. Onlar da: Evet, tasdyk ederiz. nk, Sen Muhammed'l-Emn'sin, dediler. Bunun zerine, Peygamber (S.A.V) Efendimiz: Ben, sizi ilerde meydana gelecek bir azabdan dolay kor1 kutucuyum. Byle bir azaba uramamak iin slm Dinini kabul ediniz, buyurdu. Amcas olan Eb Leleb de, Peygamber (S.AV.) Efendimizi dinleyenler arasnda bulunuyordu. Ve .Vah sana!....Sen bizi bunun.iin mi da'vet ettin? diyerek inkra balad; oradan ekip gitti. Sre'nin genie mnas yle : Eb Leheb adl slm dmannn iki eli kurusun, yni kendisi helak olsun, hsrana urasn. Ve kendisi-de hakikaten hsrana urad, helak olup gitti. (Burada, bir hdise vukuundan nce haber verilmi olmaktadr. Bu ise, Kur'n bir mu'cizedir. O Peygamber dman olan Eb Leheb'e babasndan miras kaian mal da, kendi kazand mal da, ocuklar da, dostlar da bir fayda vermedi. O slm dman, bu dnyada ektii azabdan baka, ayrca bir alevli atee de girecektir. Eb Leheb'in mmii Cemile adndaki kars da, odun yklenmi olarak cehennem ateine atlacaktr. O kadn, boynunda bklm bir ip olduu halde cehennem ateine girecektir. nk, o da Peygamber (S.A.V.) Efendimize eza ve cef etmeye alrd. Peygamber (S.A.V.) Efendimizin geecei yollara, geceleyin dikenli aalar, otlar getirip dkerdi. Ayrca, Resl-i Ekrem (S.A.V.) aleyhine kouculukta bulunur ve her frsatta slm'a zarar vermeye ve onu sndrmeye alrd. Bu.srede haber yerilen hususlar gerekleti. yle ki; Eb Leheb, Bedir Sava'nn Mslmanlarn zafer ile neticelendiini duyunca, zntsnden hastaland. Hastal Adese i- kabarck) denilen bir sivilce hastal idi. Birka gn iinde ld. Vcudu gn evinde kald ve koktu. Kendisine, serveti, ocuklar ve dostlar hi bir fayda veremedi. Hatta, hastalnn bulac olmas sebebi e onun yanna bile yaklamadlar. cretle tutulan adamlar tarafndan gmld. Bu sre'den anlalyor ki, Allah'n Dinine ve Resulne dmanlk gsterenler, slm nurunu sndrmeye alanlar, sonunda kendi irkin dnce ve amellerinin cezalarm ekeceklerdir. stelik, bu dnyada ektikleri, onlarn hiretteki azablarn da hafifletmiyecekr. Dnyada ve hirette azabdan kurtulup saadet ve selmete ermenin tek yolu slm'a sarlmak ve .Peygamber (S.A.V.) Efendimizin izinden yrmektir. Allahu Tel'nn rzasna ve ltfu-na ermenin tek yolu da budur. 296 HLS SRES Okunuu: Kul hve'llah ehad. Allh's-samed. Lem yelid ve lem yled Ve lem yekn leh kfven ehad. 297 Meali : De ki: O, Allah'dr, bir tekdir, O Allah'dir, Sameddir. (Zeval bulmaz, Bky'dir, dimdir. Herkes ve herey dorudan doruya O'na muhtatr. En byk. O' dourmamtr: dorulmamtr Hibir ey O'nun dengi ve (benzeri) deildir. 298
295 296

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 557. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 557-559. 297 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 560. 298 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 560.

Aklamas: Bu sre-i celile, lemlerin yaratcs olan Allah'u Tel'nm vahdaniyyetini ve her trl ihtiyatan uzak bulunduunu, btn mahrukatn kendisine muhta olduunu bildiriyor. Ve Cenb- Hakk'm dourmaktan ve dourulmu olmaktan mnezzeh olduunu, erikinin ve nazirntin bulunmadn beyan ediyor. yle ki Ey Peygamber, Allah'u Tel'nm Zt vo mukaddes sfatlar hakknda Senden ma'lmt isteyenlere de ki: O, Ma'bud-u Az-m's-an olan Allah birdir; Ehadiyyet sfatnn sahibidir. Ztnda da, sfatlarnda da, fiillerinde de birdir.'Onun ilhi ztnda okluk veya paralara blnme hli veyahud da bakalar ile ortak olmas asla dnlemez. O, asla madd veya madd olmayan cevherlerden, asllardan mrekkeb deildir. Allah'u Tel sameddir. Yni, btn mahlktm kendisine ynelecei ve iltica edecei, tek ve yce olan Allah'dr. Yaratlm olanlarn hepsi, kendi ihtiyalarndan dolay Kerm olan O Yaratcya hacetlerini arzederler; du ve niyazda bulunurlar. O'ndan stn hi bir ey yoktur. O, hi bir eye muhta deildir. Btn mahlkattan mstanidir. Ezel olan o yce Yaratc -haa- dourmad. Hi bir kimsenin -h- pederi, babas deildir. O, Ezeldir; ebeddir. O ev-ld ve iyle muhta olmaktan da mnezzehtir. Diledii eyleri ve diledii kimseleri diledii zaman yaratr; mevcd eder. Herkesin ye her eyi ve herkesi yaratan, mutlak kudret-sahibi. Allai'dir. Bir kimsenin babas veya anas olmak, mahlkta ait bir sfattr; aralarnda bir cinsiyet ve bir ortaklk olmasn gerektirir. Cenb- Hak ise bu gibi eylerden mnezzentr. Hi bir ey Allah'u Tel ile hemcins olamaz ve ayn mertebede bulunamaz. Hlk- Z'1-Cell olan Allah'u Tel dorulmamtr da. Herhangi bir kimsenin dourmas ile hayat bulmu deildir. Byle bir ey, balangta bulunmam olmay, bakasna muhta olmay, bakas ile hemcins olmay gerektirir ki, Allah' Tel, btn bunlardan mnezzehtir. O, Kadm'dir; sonradan vcd bulmu deildir. Ve hi bir kimseye muhta bulunmamaktadr. Ve, O'na hi bir ey denk, mmasil ve mabih deildir. O.-nun Yce Zat her trl tasavvurlarn stnde bir azamet ve ulviyete shibtir. O'nun kuvvet ve hkimiyeti, btn mahlktn stndedir. Hi bir mahlk, Kadm olan O Halika mabih deildir; O'nun evld veya babas olamaz. Cenb- Hakk'm bildirdii bu hakikatler, O'nun yce Ztna erik ve nezir isnd eden, yaratlmlardan bazlarn O'nun evld zanneden mrikleri reddetmektedir. Mesel : Yahudiler Uzeyr Allah'n oludur, derler. Hristiyanlar da, Is, Allah'n oludur, demektedirler. Bz mrik arablar da, melekleri Cenab- Hakk'n kz zannederlerdi. Sbie denilen gruh da yldzlara tapard. Seneviye taifesi de Nur'u ve zulmeti ayr ayn birer ilh kabul etmilerdi. Baz filozoflar da Allah-u Tel'nn varln kabul ederler, fakat sfatlarn ve bizzat yaratc olduunu inkr ederler. Bir takm sapklar da Allah'u Tel'nn insanlara hulul edeceini iddia ederler. Bu ksaca drt yetten meydana gelmi bulunan hs Sresi,- btn bu batl inan ve iddialar reddetmekte ve gerei btn akl ile ortaya koymaktadr. Abd'1-aziz Dehlev, Tefsir-i Azizi'sinde, hls'Sresini tefsir ederken irk ve batl inanlar hakknda yle demektedir irk, yni Allah'a e komak u drt ynden olur: 1 - Sayda irk: Allah u Tel, zt ismi olan Ehad lafz ile, bu irki ortadan kaldrmtr. 2 - Mertebede irk: Cenb- Hak Ssned ismi ile de bu irki ortadan kaldrmtr.3 - Nisbet'de Sirk Lem velid ve.lem yled kavli erifi ile de bu irk ortadan kaldrlmtr." 4 - Fiilde ve.Te'sirde irk: Ve4em vekn ieh kfven ehad yet-i celilesi de bu irki ortadan kaldrmtr. Islm olmayan btl mezhebler (yollar)rbe blmde topla, lanr: 1- Dehriyye : Bunlar: lemin bir yaratcs yoktur; o bir tesadf eseri olarak, kendi kendine toplanp meydana gelivermitir. derler.Mslmanlar Allah lafzn dillerine tebih etmek sayesinde, onlarn bu sapk inanlarndan kurtulmulardr. 2- Filozoflar: Bunlar: lemin bir yaratcs vardr; fakat O'nun sfat yoktur. Yni, lemdeki te'sirler hep vastalardan ibarettir, Yaratcsnn ztndan deildir. Aslnda Hindiilerin inan yollar da budur. M'minler Allah lafzn sylemekle bu sapk inantan kendilerini kurtarmlardr. nk Allah lafz Cenb- Hakk'm btn keml- sfatlarn iinde toplamaktadr. 3- Seneviyye Bunlar ise : Bir yaratc-btn leme kfi gelmez. nk, bu lemde olup bitenlerin bazs hayr dr; bazs da er dir. Hayr yaratan .hayr yapar, seri yaratan da er iler; -bu zaruridir. Bundan dolaydr ki iki yaratcnn olmasa lzmdr. Hayr yaratan Yezdan Hrmz, erri yaratan da Ehremen. Mminler Ehad lafz ile de bu irkden.kurtulmulardr. 4 - Putlara Tapanlar: Bunlar, dnyevi ve uhrev hacetlerinin kabul iin putlarn birer vesile olduu .btl inancna saptlar. M'minler ise Samed ismi sayesinde, bu batl inantan temizlenmi oldular. Bu sapklardan Yahudiler Uzeyr (A.S.) e, Hristiyanlar da s (A.S.) ya Allah'n olu dediler. Mslmanlar lem yelid ve lem yled tarzndaki inanlar ile, bu bozuk inantan kurtulmu oldular. 5 - Mecser: Bunlar: Ehremen de.te'sir ve icdlar bakmndan Yezdan'a eittir. Aralarnda daim savalar olur. Bazen, Yezdnn hkm geer; lemde hayr ve iyilik glib olur. Bzen.de Ehremenin ordusu glib gelir;

cihanda ktlk ve irkinlik ortaya ikar;:Mslmanlar :.Ve lem yekun eh kfven ehad akidesi ile bu yanl inantan da hals bulmulardr Bunun iindir ki, bu mbarek lfzlar ihtiva eden, bu sre-nv.adna..hls Sresi^ - denilmiti Ihls Sresinin nzul sebebi hakknda yle bir rivayet v dr: Mrik araplar, Resl-i Ekrem (S.A.V.) Efendimize rnir bin ufeyl'i gndermilerdi. O mrikler adna mir: Sen bizim asamz yardn, yni bizleri (tefrikaya drdn. Tanrlarmza svdn. Babalarnn dinine muhalefette bulundun. Eer, sen fakirsen, seni zengin klalm. Eer mecnun isen, seni tedavi ettirelim. Eer, bir kadna dkn isen, onu sana alalm. dedi. Bunun zerine Peygamber (S.A.V.) Efendimiz : Ben fakir de deilim; mecnn da deilim.' "Br kadna dknlm de yok. Ben, Allah'n Resulym. Sizi putlara tapmaktan kurtarp,- Allah-u Tel'ya kulluk etmeye da'vet ediyorum; buyurdu. Bu cevaptan sonra, mrikler mir'i tekrar Peygamber (S. A.V.) Efendimizin huzuruna gndererek, yle demilerdi: Sen, kendi ma'budunun emsini bize beyan et; O, altndan mdr yoksa gmten midir? Chil ve mrik araplarn bu sualleri zerine, bu'sre-r cel-le nazil-olmutur. hls^Sresi, slmiyet'in rknlerinden en mhimi olan Allah'n Birliine ve O Yce Yaratcmza hi bir eyin e ve ortak olamyacan, dourmadn dourulman, O'nun hi bir eye muhta olmadn, her eyin O'na muhta bulunduunu en bfeli ve vecz bir ekilde aklamaktadr: Bu sebeble, hls Sresi'nin kadrinin ve kymetinin ycelii hakknda pek ok hads i erifler yrid olmutur rnek olmak zere bir kan burada zikrelim. Eb Sad Hudr (R.A.) den rivayet olunduuna gre bir ki-ii baka bir kiinin btn gece tekrarlayarak Kul hva'llah ehad sresini okuduunu iitir. Sabah olunca Reslullah (S.A. V.) e gider. Ve btn gece -sadecehls okumasn arzulayarak Resl-i Ekrem'e arzeder Reslullah da cevaben: Hayatm yed-i kudretinde olan Allah'a yemn ederim ki bu sreyi okumak, btn Kur'n-m de birisini (okumaya) mudildir, buyurur. Ihls- erif Sresi'nin kraatinin Kur'n'm te birisini okumaya eit olmas keyfiyetini tevcih ederek baz limler bu muadeletin "(eitliin) sevap ynnden olduunu bildirm ii erdir. Mnzri ise: Kur'n'm muhteviyat 1- Sfal' lhi, 2 - Ahkam, 3 - Kssalar olmak zere ksma ayrlr. Bu sre-i er-fe bunlardan zellikle Cenb- Hakk'rn sfatlarn ihtiva ettii iin, Peygamber (S.A.V.) Efendimiz tarafndan sevap ve fazilet e Kur'n'n de birisine mudil olduunu bildirmitir. demitir. Bununla birlikte yle de denilmektedir: Allah'u Tel, kullarnn bz ibdetlerini -bunlar kolay da olsalardier bir ok ibdetlerden daha fazla sevaba vesile klabilir. Cenb- Hakk'-n fazlna ve keremine nihayet yoktur. Nitekim, bz zamanlarda ve bz mekanlarda yaplan ibdetleri, dier zaman ve meknlarda yaplan ibdetlerden daha ok sevaba vesile klmtr. Bu ise, Cenb- Hakk'm hikmeti ik-tizsidr. Ve hikmetin neden ibaret olduunu da ancak Allah'u Tel bilir. Bir baka hads-i erif'de de: Yine Eb Sad Hudr (R.A.'den rivayete gre Neb CS.A. V.) Efendimiz Ashabna Ashabm! Kur'n'n de birisini bir gecede okumak size glk verir mi? diye sormutu. Bu teklif Ashb'a g gelerek: Y Reslurallah! Bizim hangimizin buna gc yetiir demilerdi. Bunun zerine Peygamber (S.A.V.) Efendimiz: Kul hvallh ehad Sresi Kur'n'n de birisidir; buyurdu. Bu sre'nin fazileti ile ilgili pek ok hadis-i erifler vardr. Bize dsen, hls- erifi ok ok okumaya devam etmektir. 299 FELAK SURES Okunuu: Kul ez bi-rabbi'1-Felak, Min erri m halak. Ve nn erri sikm iz vekab. Ve min eri'n-neffsti fil-'ukad. Ve min erri hsidin iz hased. 300 Meali: De ki: Felk'm (sabahn, aydnln, afan) Rabbine snrm: Yaratt (btn) eylerin errinden, Ve Karanl kp bast zaman gecenin errinden, Ve Dmlere frenlerin (byclerin, frklerin, nefeslerinin) errinden,
299 300

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 560-564. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 565.

Ve hased edenin, -iindeki hasedi dna vurduu zaman- errinden. 301 Aklamas: Bu erefli sre, ne gibi eylerden Allah'u Tel'nn hfz ve himayesine snlacan beyn ediyor: Ey Resullerin En ereflisi!... Du ve niyazda bulunarak De ki: Felkm yni : Sabah vaktinin veya yaratlp vcde getirilmi olan eylerin Rabbine, Yce Yaratcsna snrm, O'na iltica ederim. Elbette, sabah vaktini zuhre getirerek, gecenin karardn gideren; yeryzn yararak, onda nice yiyecekleri, mahsult bitiren; dalar, dereleri yararak, aralarda nice gzeleri, nehirleri madenleri meydana karan, bulutlardan yamurlar indren; bildiimiz ve bilmediimiz"dana nice gzellikleri, hrikalar yaratp, beeriyetin istifdesine veren, lemlerin Rabbi Alah'u Tel'ya snmalyz ki, selmet ve saadete erelim. O Hhk- zm'in yaratm olduu eylerin errinden, btn insanlarn, cinlerin, dnyadaki her eyin, kt telkinlerinden ve zararl, te'sirlerinden emin' bulunmak iin, Allah'u Tel'ya s-nmaldr. Aslnda, Allah'u Tel'nm yaratt her eyin-bir-hikmeti ve maslahat vardr. Cenb-- Hak bo ve abes yere hi bir ey yaratmamtr. Ancak, yaratlan eylerin pek ok faydalan olduu gibi, hikmet gerei olarak bazlarnn zararlar da vardr. Bu imtihan 'dnyasnda, bunlar da gereklidir. Bizim vazifemiz ise, faydal olan eylerden, meru olarak istifdeye almaktr. Zararl olan eylerden kanp, Allah'a snmakla vazife Ve, Ey Habibim!... zellikle de ki: Gecenin, o karannk vaK-tin,.zulmeti kp, ortal kaplad.zaman errinden lemlerin Rabbi'ne snrm. nk, bu ekildeki karanlk pek korkuntur. Ve, Ey.anl Resul!... Yine de ki: plik dmlerine fleyip sihir yapmak isteyen byclerin, bu gibi erli ve ifsd edicilerin erlerinden Allah'u Tel'ya snrm. Ve Ey Habb-i Kibriya!... Haset ettikleri zaman, haset edicilerin errinden de Allah'u Tel'ya snrn; Hsid, bakasnn ni'metini kskanan, o ni'metin zevalini isteyen ve bu hususta elinden gelen her trl kavli ve fiil reye ba vuran, alak tabiatl ahs demektir. Varlklar beeriyet iin zararl olan, bu gibi kimselerin, erlerinden Allah'u Tel'ys s-mmak gerekir. 302 NS SRES Okunuu : Kul ez bi-rabbi'n-ns Meliki'n-ns. lhi'n:ns. Min erri'l-vesvsi'l-hanns. Eilezi yvesyis.f sudri'n-ns. Mine'l-cinneti ve'n-ns. 303 Meali De ki: Snrm insanlarn Rabbine, nsanlarn (yegne) mlikine. nsanlarn ma'bduna? O vesvese veren sinsi eytann errinden, o, insanlarn gslerine dima vesvese verendir. tO vesvese veren - eytan gerek cinden olsun ve gerekse insandan. 304 Aklamas: Ey nsanlarn ve Cinlerin Peygamberi ve Peygamberlerin sonuncusu olan Habibim, de Ben nsn Rabbine snrm. Ki, btn insanlar yaratan,besleyen koruyan, terbiye eden O'dur. Ey Habibim!.. Dua ve niyazda bulunup de ki: Nsn Melikine snrm. O, btn insanlarn mliki, hkmdar, ilerini yrten, btn insanl selmet ve saadete kavuturacak olan hkmleri gnderen Allah'u Tel'ya -snmay bir yazife bilirim, de. Ve, insanlarn ilhna snrm, de. O, kendisinden ba] hi bir ilh ve maDd bulunmayan Allah'u Tel'chr. fice vesvese veren, kalblere. yanl dnceler yerletirmeye alan eytnn ve eytan tabiatl insanlarn errinden. (Sana snrm de.) Evet... O eytandan Allah'u Tel'ya snmahd. nk O habis, insanlarn gslerine dima vesvese verir. Btl eyleri ssl gstererek gafilleri, dnmekten ahkor ve aldatr. Byle vesvese veren slm dmanlar; gerek cinden ve gerek insandan olsun, erlerinden kanmal ve Allah'u Tel'ya sn-mahdr. Kurtulu iin baka re yoktur. Grlyor ki, insanlar kandrp dellete drmeye alan iki grub vardr: Biri cinler; dieri ise insanlardr. eytan tabiatl bu insanlar daha kurnaz ve daha tehlikelidirler. Bunlar, bir bakma gizli dmandrlar. yilik
301 302

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 565. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 565-566. 303 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 567. 304 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 567.

maskesi almda insanlar kandrrlar. Bunlara kar, ok uyank bulunmak gerekir. Bunlar, sadece insann geici dnya hayatn deil, ebedi hayatn da ykmak istemektedirler. Bilhassa, armzda bu eytan -tabiatl insanlar, szleri ile, yazlar ile, sesleri ile, grntleri ile, fikirleri ile, fiilleri ile... velhasl btn imknlarn seferber ederek, m'mini vesveseye drmek, onu imnndan uzaklatrmak, slm' zayflatmak istemektedirler... M'min gafil olmamal, oyuna gelmemeli, slm'a sarlmal ve cin .eytanlarn dan da, insan eytanlarndan da Allah'a snmaldr. Allah'u Tel tarafndan gnderilen, emirler, yasaklar, hkmler, hasl Dnimiz l olarak elimizde bulunduuna gre, bize den her eyi bu mizan ve miyr'a vurarak deerendirmek ve bylece de, onlarn vesveselerinden ve her trl erlerinden korunmaya almaktr. Hz. ie Cradyallahu anh) yle nakletmitir: Nebi (S.A.V.), her gece yatana geldii zaman iki elini birletirerek bunlara nefes etmeye balayp: Kul hvallah ehad ve Kul ez bi-Rabbi'1-Felak ve Kul ez bi-Rabbi'n-ns srelerini okurdu. (Ellerine flerdi.) Sonra, iki eliyle vcudundan eli yetitii yerleri svazlardr. Elleriyle bam,- yzn, vcudunun n ksmn meshetmeye balard. (Sonra vcdunun arka tarafn mesheaerdi.) Ve byle okuyup fleyerek vcdunu mesnetme-yi defa tekrarlard. 305 EZAN Allah Ekber. Allah Ekber. Allah Ekber. Allah Ekber. Ehed en l ilahe illallah. Ehed en ilahe illallah. Ehed erme Muhammeden Reslullah. Ehed erine Muhammeden Reslullah. Hayye 'ale's-selti, Hayye 'ale's-selh, Hayye 'ae'l-felhi, Hayye 'alel-felh. Allah Ekber. Allah Ekber. L ilahe illallah Allah en byk. Allah en byk. Allah en byk. Allah en byk. ehdet ederim ki, Allah'tan baka ilh yoktur. ehdet ederim ki, Allah'tan baka ilh yok. ehdet ederim ki, Muhammed Allah'n Resul. ehdet ederim ki, Muhammed Allah'n Resul. Haydi namaza. Haydi namaza. Haydi felaha. Haydi felaha. Allah en byk. Allah en byk. Allah'tan baka ilh yok. ezannda, Hayye 'ale'l-Felahdan sonra, iki kerede: Es-saltu hayrm mine'n-nevm (Namaz uykudan hayrl.) cmlesi eklenir. 306 KAMET Allah Ekber. Allah Ekber. Allah Ekber. Allah Ekber. Ehed en 1 ilahe illallah. Ehed en l ilahe llallah. Ehed enne Muhammeden Reslullah. Ehed enne Muhammeden Reslullah. Havye'ale's-salti, Hayye 'ale's-salh. Hayye 'ale'l-felhi, Hayye 'alel-felh: Kad kmeti's-salt, Kad. kameti's-saJh. Allah. Ekber. Allah Ekber. L ilahe illallah Allah en byk. Allah en byk. Allah en byk. Allah en byk. ehdet ederim ki, Allah'tan baka ilh yok. ehdet ederim ki, Allah'tan baka ilh yok. ehdet ederim ki, Muhammed Allah'n Resul.
305 306

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 567-568. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 569-570.

ehdet ederim ki, Muhammed Allah'n ResulHaydi namaza. Haydi namaza. Haydi felaha. Haydi felaha. Namaz balad. Namaz balad. Allah en byk. Allah en byk. Allah'tan baka ilh yok. 307 SBHANEKE Sbhneke Allhmme ve bi hamdk, ve tebreke'smk, ve tel ceddk, ive celle senk] ve l ilahe gayrk) 308 Ksaca Manas: Ey Allah'm! Sen, her trl eksik sfatlardan mnezzehsin, paksn ve uzaksn. Seni dima byle takdis eder ve dm Sana hamdederim. Senin ismin mbarektir. Azamet ve Cellin -Senden bakalarnn azametindenyksektir. Seni mek de ycedir. Ve senden baka bir ilh yoktur. Bu du her namazn banda okunur: Metinde parantez iine aldmz (Ve celle senk) cmlesi, cenaze namazlarnda okunur. 309 ET-TAHYYAT et-Tahiyyt lillahi ve'ssalavt ve't-Tayyibt es-selm aleyke eyyhe'n-nebiyy ve rahmetu'llhd ve berekath. Es-Se-lm aleyn ve l 'bdilihi's-slihyn. Ehed en l ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden 'abdh ve resuln.) 310 Ksaca Manas: Dil ile yaplan, beden ile yaplan, ml ile yaplan btn ibdetler sadece Allahu Tel'ya mahsustur. Ey Sn Yce Peygamber! Allah'n selm, rahmeti ve bereketi Senin zerine olsun. Selm bizim zerimize ve Allahu Tel'nm slih kullar zerine olsun. Ben ehdet ederim ki, Allah'tan baka ilh yoktur ve yine ben ehdet ederim d, Muhammed (S.A.V.) O'nun kuludur ve resuldr. 311 Allhumme Salli Allhmme all 'al seyyidin Muhammedin ve 'al li seyyidiB. Muhammed. Kem salleyte l brhme, ve a li b-rhm. nneke hamd'n-mecid.) 312 Ksaca Manas: Ey Allah'm! Efendimiz Muhammed'e rahmet et ve Efendimiz Muhammed'in line (ev halkna) da rahmet et, brahim (A.S.)i ve brahim (A.S.)'in lini rahmet ettiin gibi... phesiz ki, hamde-dilni olan ve hamde lyk olan yalnz Sensin ve gerekten an ve eref sahibj olan da sdece Sen'sin. 313 Allhmme Barik Allhmme brik 'al eyydina Munanunedin ve al li seyyidin Muhammed. Kem brekte 'al brhime ve al l- b-rhim. nneke hamd'n-mecd). 314 Ksaca Mans: Ey Allah'm! Efendimiz Muhammed'i mbarek kl ve Efendimiz Muhammed'in lini (ev halkn, evlatlarn ve
307 308

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 571-572. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 572. 309 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 572. 310 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 573. 311 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 573. 312 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 574. 313 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 574. 314 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 574.

yaknlarn) de mbarek kl. brahim (A.S.)'i mbarek kldm gibi ve brahim (A.S.)'m lini mbarek kldn gibi... phesiz ki Sen, hamdedmi (lm) olansn ve hamde-dilmeye (lmeye) lyk olansn. Ve yalnzca Sen, an ve eref sahibisin. 315 ALLHMME RABBENA Okunuu: Rabbena tin- fi'd-dny haseneten ve fil'hreti haseneh. Ve kna 'azbe'n-nr. Rabbena'firli ve li vlideyye ve li'l-m'minine yevme yek-m.'1-hsb. Bi rahmetike y erhame'r-rhimin. 316 Ksaca Mans: Ey Rabbimiz!.. Bize dnyda bir gzellik (ni'met ve saadet) ver ve hirette de bir gzellik ver. Ve bizi Cehennem ateinin azabndan koru. Ey Rabbimiz!.. Hesabn ikame edilecei Kyamet gnnde; beni, anam-babam ve btn m'minleri bala Rahmetinle ey merhamet edicilerin en merhametlisi... 317 KUNUT DUALARI Okunuu Allhmme inn neste'ynke ve nestefirke ve nestehdik ve n'min bike ve netb leyk. Ve netevekkel aleyke ve ns-ni aleyke'l-hayre klleh nekrke ve l nekfrk ve nehla-u ve netruk men yefcruk. Allhmme iyyke ne'bd ve leke nusalli ve nescd ve ileyke nes' ve nahfid, nerc rahmeteke ve neh'azbeke inne azbeke bi'1-kffri mnk. 318 Ksaca Manlar: Ey Allah'm! Biz muhakkak sadece Sen'den yardm dileriz; Sen'den gnhlarmzn mafiret edilmesini dileriz; Sen'den hidyet isteriz. Sana inanrz; btn ilerimizde Sana gveniriz, Sana dayanrz. Btn hayrlarla Seni sena eder, Sana hamdede-riz; Seni zikrederiz. Btn ni'metlerm Sen'den olduunu bilerek Sana krederiz. Seni asla inkr etmeyiz. Sana isyan etmekte olanlarla olan balarmz zer; Sana ibdet etmiyenleri terk ederiz. Y lhi!.. Biz ancak Sana ibdet ederiz; Senin mnevi yaknlna kavuabilmek iin alr, namaz klar, secde ederiz. Senin yce rahmetini umarz ve Senin azabndan da korkarz. phe yok ki, Senin zbn kfirlere eriicidir. 319

315 316

Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 574. Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 575. 317 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 575. 318 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 575-576. 319 Halebi brahim Efendi, Haleb-i Sar, Aka Yaynlar: 576.