Tarih Kpss

:::Trkiyenin En Kapsaml KPSS Sitesi::: www.dersimizkpss.
com
1
NDEKLER
NSZ .................................................................................................................... 2
LK TRK DEVLETLER DNEM............................................................................... 3
LK TRK DEVLETLERNDE KLTR VE MEDENYET................................................. 4
TRK-SLAM DEVLETLER DNEM........................................................................ 13
TRK-SLAM DEVLETLERNDE KLTR VE MEDENYET .......................................... 14
ANADOLU SELUKLU DEVLET VE KNC BEYLKLER DNEM............................... 18
ANADOLU SELUKLU DEVLET VE BEYLKLER KLTR - MEDENYET ................... 18
OSMANLI KLTR VE MEDENYET........................................................................ 30
OSMANLIDA ISLAHAT FAALYETLER.................................................................... 45
MERUTYET DNEMLER VE STBDAT DNEM ................................................... 57
TRABLUSGARP VE BALKAN SAVALARI.................................................................. 66
I.DNYA SAVAI .................................................................................................. 72
MONDROS ATEKES ANTLAMASI ......................................................................... 88
ULUSLARARASI HEYETLER VE RAPORLARI............................................................. 89
CEMYETLER.......................................................................................................... 90
KUVAY-I MLLYE.................................................................................................. 92
MLL MCADELENN HAZIRLIK AAMASI............................................................. 97
I.TBMM DNEM.................................................................................................. 107
KURTULU SAVAI CEPHELER............................................................................ 117
LOZAN BARI ANTLAMASI................................................................................. 126
CUMHURYET DNEM SYASAL GELMELER..................................................... 134
ATATRK LKE VE NKILPLARI.......................................................................... 137
ATATRK DNEM DI SYAS GELMELER........................................................ 156
II. DNYA SAVAI VE SONULARI....................................................................... 159
II. DNYA SAVAI SONUNDA KURULAN ULUSLARARASI RGTLER .................... 161
ATATRK KRONOLOJS ...................................................................................... 168
TRK TARHNDE LKLER.................................................................................... 170
OSMANLI TARHNDE LKLER.............................................................................. 171
NKILAP TARHNDE LKLER............................................................................... 174
TRK SYAS TARHNDE PARTLER.................................................................... 178
TRKYE CUMHURYET CUMHURBAKANLARI.................................................... 180
TRKYE CUMHURYET BABAKANLARI ............................................................. 181
TRKYE CUMHURYET GENELKURMAY BAKANLARI ......................................... 182
SON SADRAZAMLAR ............................................................................................ 184
TRKYE CUMHURYET SEMLER VE SONULARI ........................................... 182
KARMA TESTLER.................................................................................................. 185
BBLYOGRAFYA: ................................................................................................ 296
:::Trkiyenin En Kapsaml KPSS Sitesi::: www.dersimizkpss.com
2
NSZ
KPSS YE hazrlanan deerli arkadalar MERHABA,
1999dan itibaren btn kamu kurulularna yaplan almlarda KPSS DE alnan
puan etkili olmakta ve bu durum da KPSSNN nemini daha da arttrmaktadr. Bilindii
gibi KPSS DE en fazla zorlanlan ve en belirleyici olan testlerden biri de Tarih Testidir.
te bu durum,6 yldr KPSS alannda dershanecilik hizmeti vermekte olan Malatya
Birim KPSS Kurs Merkezi alanlar olarak, bizi byle bir eser hazrlamaya tevik
etmitir.
Bu almamzda, Tarih alannda bugne kadar km olan sorularn nitelii gz
nnde bulundurularak, gerekli konu anlatm grafik, ksaltmalar ve hatrlamamzda
yardmc olacak anahtar kelimelerle zgn bir ekilde verilmeye allmtr. Yine KPSS
soru tipleri esas alnarak 1501 tane zgn soru hazrlanm ve bu sorular da kitabmza
eklenmitir. Bu sorularn yannda 1994 ve 1998 aras 5 yln YS sorularn da kitabmza
aldk. nk kan KPSS sorularn siz de incelediinizde YS sorularnn biraz
deitirilerek sorulduunu greceksiniz
KPSS DE Tarih testinden toplam 30 soru sorulmakta ve bu sorular Genel Kltr
Testinde konu ve arlk olarak yle sralanmaktadr;
lk Trk Devletleri ve Trk-slam Devletleri % 53 soru
Osmanl Kltr ve Medeniyeti % 53 soru
III. Selimden I.Dnya Savann Sonuna Kadar % 5 3 soru
Genelgeler, Kongreler ve Kurtulu Sava % 10 6 soru
Atatrk lke ve nklplar % 15 9 soru
Atatrk Dnemi ve D Politika Gelimeleri % 10 6 soru
Grld gibi Tarih sorular genelde nklp Tarihi dediimiz III. Selim ve sonras
dnemden gelmektedir. Bundan dolay bu almamzda bunu da gz nnde
bulundurduk ve nklp Tarihini daha kolay nasl retebiliriz diyerek birok grafik, ema
ve ifrelemeler yaptk. Yine bu zgn konu anlatmn ok sayda testle de destekledik.
Ayrca Genel Tarih dediimiz III. Selimden nceki konularda da kltr medeniyet ve
slahat faaliyetleri zerinde durduk.
nk KPSS DE III. Selimden nceki konularla ilgili siyasi tarih sorusu sorulmamaktadr.
Sadece kltr medeniyet dediimiz devlet, toprak, ordu ynetimi, kltr-sanat
faaliyetleri ile yenileme-slahat faaliyetleri konularndan soru sorulmaktadr.
nklp Tarihinde olaylar arasndaki sebep- sonu ilikisi ve olaylarn birbirine etkileri ok
nemlidir. Bunun iin konular alrken mutlaka kronolojik sraya dikkat etmelisiniz.
rnein Milli Mcadelenin Hazrlk Aamasndan sonra muharebeler aamas,
Muharebeler Aamasndan sonra Antlamalar Dnemi ile Siyasal bamszln
salanmas ve sonrasnda da nklplar Dnemi balar. Bundan dolay bir konuyu
tamamen renmeden dier bir konuya da gemeyiniz. nklp Tarihine bu kronolojik
sralamaya dikkat ederek alrsanz ok faydasn greceksiniz. Ve tabi ki Tarih iin en
nemli husus ise rendiklerimizi srekli tekrar etmektir.
KPSS Tarih alannda gerekli bilgileri z bir biimde vermeye altmz bu kitabmzla
kaynak bulmakta sknt eken btn arkadalarmza bir nebze olsun yararl olabildiysek
kendimizi mutlu sayacaz.
Gireceiniz btn snavlarda size baarlar diliyoruz.
3
LK TRK DEVLETLER DNEM
ASYADA KURULANLAR BATIDA (AVRUPADA) KURULANLAR
Byk Hun Devleti(M..220-M.S.216)
Kurucusu Teomandr. En nemli
hkmdar Mete Kaandr. 375 ylnda
Orta Asyada Avar egemenliinde
yaamamak iin Don ve Volga
nehirlerini geip batya g ettiler. Bu
durum da kavimler gne sebep oldu.
Bu gler srasnda Anadoluya gelerek
burada da aknlarda bulundular.
Avrupa Hun Devleti (M.S. 375469)
Kurucusu Balamirdir. En nemli
hkmdarlar Attiladr. Attila lkeyi
kardei Bleda ile birlikte ynetmitir.
Almanlara ait olan Nibelungen
destannda Hunlarn Germenlerle olan
mcadeleleri anlatlr. Hunlar zamanla
yerli Avrupa halk arasnda eriyip
Trklk zelliklerini kaybettiler.
Gktrk Devleti (M.S.552- 658)
Trk ad ile kurulan ilk Trk devletidir.
Bizansla yakn ilikiler kurdular.
Kurucusu Bumin kaandr. Bumin
kaan lkeyi kardei istemi yabgu ile
birlikte ynetmitir.
Avarlar(M.S. VII. Ve IX. y.y.aras)
stanbulu ilk kuatan Trklerdir. ki defa
kuattlar. Zamanla Hristiyan oldular.
Yerli Avrupallar arasnda eriyip
Trklklerini kaybettiler.
II.Gktrk (kutluk) Devleti
(682745) Kurucusu Kutluk (lteri)
kaandr. En nemli hkmdarlar Bilge
kaandr. Bilge kaan lkeyi kardei
Kl Tigin ile birlikte ynetmitir.
Bulgarlar (X. ve XIII. y.y. aras)
Tuna Bulgarlar ve dil Bulgarlar olarak
ikiye ayrldlar. Tuna Bulgarlar Hristiyan
oldu, dil Bulgarlar ise Mslman
oldular.
Uygurlar (745840)
Mani dinini kabul ettiler. Bylece
sava zelliklerini kaybettiler. Yerleik
hayata geen ilk Trklerdir
Macarlar (IX. y.y. ve XVI. y.y.)
Zamanla Hristiyanlaarak Trklk
zelliklerini kaybettiler. Bugnk
Macarlarn atalardrlar.
Sibirler (Sabarlar) (V. ve VI. y.y.)
Sibiryaya isimlerini verdiler. Paray ilk
kullanan Trklerdir. Bizansla savatlar.
Peenekler (IX. y.y. ve XI. y.y.)
Bizans ordusunda paral asker olarak
savatlar.
Krgzlar (IX ve XIII. y.y. aras)
Moollara boyun een ilk Trklerdir
Kpaklar(Kumanlar)(XI. ve XIII. y.y.)
Sar sal ve renkli gzl olan Trklerdir
Hazarlar (VI ve X.y.y.)
Musevilii benimsediler. Hz. Osman
dneminde slam ordular ile savatlar.
Ouzlar (Uzlar) (XI. y.y.)
Byk Seluklu, Anadolu Seluklu ve
Osmanl Devletini kuran Trklerdir
Karluklar (VIII. y.y.)
Mslman olan ilk Trklerdir.
Trgiler (VII. y.y.)
lk Trk parasn basan Trklerdir
Emevi-slam ordular ile savatlar.
Akhunlar(Eftalitler) (V.y.y.)
4
BLM1
LK TRK DEVLETLERNDE
KLTR VE MEDENYET
1. DEVLET
Trklere gre devlet ilahi kymeti
olan, Tanr tarafndan verilmi bir
varlktr. Devlete bu dnemde il
denirdi.
Devletin banda tek hkmdar
bulunur ve hkmdar Kaan, Hakan,
Han, anyu, Tanhu, Yabgu, lteber ve
dikut gibi nvanlar kullanrd.
Hkmdarlk yetkisinin Tanr
tarafndan verildiine inanlr ve buna
da kut inanc denirdi.
Trk Tanrs Trk milletinin ad ve
san yok olmasn diye babam kaanla
anam hatunu ykseltmi imdi de
beni tahta karm
Bilge Kaan Orhun Kitabeleri
Hkmdarlk alametleri Ota (Hakan
adr) , rgin (taht) , Sorgu (Brk
denilen bala taklan at ty),Tu
(Sancak) , Yay ve Davuldur.
Hkmdarn grevleri ise bir baba
olarak halk doyurmak, giydirmek ve
adaleti salamak, orduya komuta
etmek, treyi uygulamak ve Trk
milletini bir araya toplamaktr.
A milleti doyurdum, Yalncak milleti
giydirdim, da gibi et ydrdm, gl
gibi kmz sadrdm, az milleti ok
ettim, l milleti dirilttim
Bilge Kaan Orhun Kitabeleri
Halkn grevi ise savaa itirak
etmek, devlete itaat etmek, askerlik
yapp vergi vermektir.
Hkmdarn ei olan Hatun ynetimde
etkilidir ve hkmdarn vekilliini
yapard. Yabanc elileri kabul eder ve
kurultaya katlrd.
Hkmdarn seilme ekli (Veraset
yasas) konusunda ilk Trk
devletlerinde kesin bir kural yoktu.
Hkmdar ailesinin btn erkek
yeleri hkmdar olma hakkna
sahipti.
Buna ksaca OYAK (Hkmdarn
Olu, Yeeni, Amcas ve Kardei)
diyebiliriz. Sadece Osmanl ilerde
bunu deitirecek ve HSBC
(Hkmdar Sadece Benim
ocuklarmdr) yapacaktr. Bundan
dolay ilk Trk devletleri taht
kavgalarndan dolay ok ksa srede
yklmlardr. Ama Osmanl 600 yl
devam edecektir.
Taht kavgalarnn yannda bazen
kurultay da hkmdar seerdi. Bazen
en bilgili ve en yal erkek yenin de
hkmdar olmas gibi uygulamalar
olmutur. Ama en ok kullanlan
yntem ise hanedan yelerinin
birbirleriyle yaptklar taht
kavgalardr. Bu mcadeleden stn
kan kii tahta geerdi.
lk Trk devletlerinde lke dou ve
bat diye ikiye ayrlarak ynetilirdi.
Douyu byk karde kaan baty da
kk karde yabgu ynetirdi. Yabgu
iilerinde bamsz d ilerinde
kaana baldr. Ayrca kaan devletin
genel siyasetine bakar yabgu da
devletin ekonomik ve askeri ilerine
bakard. Buna ikili ynetim sistemi
denirdi. Gktrkler, Avrupa Hunlar,
Akhunlar, Bulgarlar, Macarlar,
Ouzlar, Trgiler ve Kpaklar bu
sistemi uygulamlardr.
lk Trk devletlerinde devlet ilerinin
grlp karara baland byk
meclise kurultay, toy ya da kenge
denirdi. Bu meclise hkmdar, hatun,
asker ve sivil yneticiler, boy beyleri
ve bal devletlerin yneticileri
katlrd. Kurultaya katlma hakkna
sahip olanlara Toygun denirdi.
Burada kaann bakanlnda lkenin
ekonomik, siyasi, sosyal, dini ve
askeri konular grlr ve karara
balanrd. Her yl 3 defa toplanrd.
Birinci toplant senenin ilk aynda
yaplr ve daha ok dini konular
grlrd.
5
kinci toplant ilkbaharda 5. ayda
yaplr, siyasi ve askeri durum
grlrd.
nc toplant ise sonbaharda yani
9.ayda yaplr genel hayvan mevcudu
devletin insan ve askeri gc tespit
edilirdi.
Kurultay dnda hkmet bakanna
ise Ayguc (ge) denirdi. Hkmetin
bakanlarna da Buyruk denirdi.
Hkmetin yazmalarn yapan
grevlilere de Bitiki ve Tamgac
denirdi. Askeri yneticilere Tarkan,
sivil yneticilere de Apa denirdi.
lkedeki vergi ve denetim ilerini
yrtenlere de Todun denirdi.
Devlet Adamlar
Kaan
Kurultay
ge (Ayguc) Babakan
Buyruk (Bakan)
Tigin ve ad
Tigin prenstir. Vali olarak
grevlendirildiinde ise ad nvann
alrd.
Bitiki ve Tamgac
D politika ve yazmalarla ilgilenen
grevlilerdir.
Tarkan
Askeri yneticilerdir.
Todun
Sivil idarecilerdir.
Apa
Vergi ve denetim ilerine bakan
grevlilerdir.
Yabgu
Douyu kaan Baty da kaann
kk kardei Yabgu ynetirdi. Fakat
Yabgu Kaana baldr.
2. ORDU
Trk Ordusunun zellikleri:
+ Paral askerlerden olumaz.
Sadece Hazarlar paral ordu
kurmulardr
+ Ordu-millet anlay vardr. Yani
gerektiinde herkes orduya
katlrd.
+ Genellikle svarilerden (atl
askerlerden) oluurdu.
+ Onlu sisteme dayanrd ve
temelini Asya Hun Hkmdar
Mete Han atmtr. Onlu sistemde
en byk birlik 10.000 kiiden
oluan tmendi. Tmenler 1000,
100 ve 10 kiilik kuvvetlere
ayrlrd.
Tarihte ilk dzenli Trk
ordusunu Mete Kaan kurdu. Mete
Kaann tahta k tarihi olan
M.. 209 yl da Trk kara
kuvvetlerinin kurulu tarihi olarak
kabul edilir.
Trk ordusu yaygn olarak ok, yay,
kement, mzrak, kl, kalkan ve
mancnk kullanrd. Ayrca at sava
srasnda ustalkla kullanrlard.
Trk ordusunun bir dier nemli
zellii de Turan-Sahte ekili ya da
dier ismi ile Kurt Kapan taktiidir.
Bu taktikle Malazgirt, Nibolu ve
Moha savalarn kazandk.
Trkler dier uluslar en ok
askerlik ve ynetim alannda
etkilediler.
3. DN VE NANI
slam ncesi Trk toplumunda inan
hogrsnden dolay ok eitli
dinler vardr ve bu dinler yan yana
yaarlard.
duk Mukaddes yer ve su
Totemizm Tabiat varlklarna stn
zellikler ykleme
amanizm Sihir ve byye
dayanan bir inan.
Atalar klt Atalara kutsal deerler
verme
Yada ta Sihrine ve bysne
inanlan kutsal ta
Budizm ve Maniheizm Genellikle
Uygurlarda vardr.
Hristiyanlk Bulgarlar, Macarlar,
Kumanlar ve Peeneklerde
Musevilik Hazarlar
6
Gktanr inanc En yaygn inantr.
Din adam Kam, aman ya da
Baksdr
Gktanr inancna gre tek bir Tanr
vardr ve insanlar yneten odur.
Trkler lleri iin Yu trenleri
yaparlar. llerini Kurgan adl
mezarlara eyalar (at, ok, yay) ile
birlikte gmerlerdi.
Mezara o kiinin hayatta iken
ldrd dman says kadar ta
Balballar dikilirdi. Cennete uma,
cehenneme de tamu derlerdi.
Trklerde llerini mumyalama
gelenei de vard. Hamile kadnlar
koruduuna inanlan Umay adl bir
tanraya da inanlrd.
Balballar insan figr eklinde
olduundan dolay bu dnem
sanat eserleri de saylabilirler.
4. EKONOM
Ekonominin temeli hayvanclktr.
Bunun yannda ticaret de nemli bir
geim kaynadr. Ama tarmda
gelimemilerdir. nk gebe bir
yaama sahiptirler.
En nemli hayvanlar at ve koyundur.
Bunlarn etinden ve stnden
yararlanlrd. Ticaret ise genellikle
hayvansal rnlere dayaldr. Canl
hayvan ve krk satarlar bunun
karlnda inden ipek, buday
alrlard. pek Yolu ve Krk Yolu
Trklerin elindeydi. pek Yolu inden
balar, Akdenizde sona erer ve
srekli in ile mcadele etmemize
sebep olurdu. Krk Yolu ise Bulgar
lkesinden ine kadar uzanrd.
Paray ticarette kullanan ilk
Trkler Sibirlerdir. Bizans
parasn kullandlar. lk Trk
parasn kullanan Trkler ise
Trgilerdir
5. YAZI DL VE EDEBYAT
Trkler tarih boyunca Gktrk
(Orhon) , Uygur, Arap, Kiril (Rus) ve
Latin alfabelerini kullandlar.
Bunlardan sadece Gktrk ve Uygur
alfabeleri Trklere aittir.
Gktrk alfabesi en eski alfabemizdir.
38 harften oluur. 4 sesli 34
sessizdir. Orhun blgesinde bulunan
yaztlarda rastland iin Orhun
Alfabesi de denir. Bu alfabe 10. yy.a
kadar Krgzlar, Bulgarlar, Hazarlar ve
Peenekler tarafndan kullanld. En
eski tarih olarak M.. V. yy.a ait olan
Esik kurgannda bir kepenin zerinde
rastlanmtr.
Ama Gktrk Alfabesi deyince tabi ki
akla Gktrk kitabeleri (Orhun
Abideleri) gelir. Bu kitabeler 3
tanedir. Biri II. Gktrk (Kutluk)
Devleti hkmdar Bilge Kaan adna,
biri Bilge Kaann kardei Kltigin
adna dieri de Vezir Tonyukuk adna
yazlmtr. 8. yy.n ilk yarsnda
(725te) dikilmilerdir.
Vezir Tonyukuk kendi kitabesini
kendisi yazm, Bilge Kaan ve
Kltigininkini ise Yollu Tigin
yazmtr. Bu kitabeler 1893te
Danimarkal Thomsen tarafndan
okunmutur.
Bu kitabelerde devlet anlay, devlet
adamlarnn ve halkn grevleri
belirtilmitir. Trk-in mcadeleleri
ve bamszln nemi anlatlmtr.
Bugn bu kitabeler Moolistann
bakenti Olan-Baturda
bulunmaktadr. Bu kitabe Trk adnn
getii ilk Trke metindir.
Karabalasagun Yaztlar,
Uygurlara aittir ve Mani Dini ile
ilgili bilgiler verir. Trke, ince
ve Sodca yazlmtr
7
Trkere ait en eski yaztlar
Talas, Yenisey ve Orhun
Yaztlardr. Krgzlara ait Talas ve
Yenisey Yaztlar Orhundan daha
eskidir. M.S. VI. yzyla aittir. Fakat
sadece birer mezar ta yaztdrlar.
Uygur Alfabesi ise ikinci milli
alfabemizdir. Bu alfabe kaynan
Sod Alfabesinden almtr. Ama
Sod alfabesi bize ait deil ranllara
aittir. Uygurlar bu alfabede
kendilerine zg deiiklikler
yaptlar. Alfabe 18 harftir. 3 sesli
15i sessizdir. Uygurlar ta yerine
kd kullandklarndan ve ayn
zamanda ilk hareketli matbaay da
icat ettiklerinden dolay bu alfabe ile
yazlm birok eser mevcuttur.
Bilinen ilk Trk airi olan Aprn-or
Tigin de Uygur Trklerindendir.
Trk edebiyat bu dnemde gebe
bir yaamdan dolay daha ok szl
kaynaklara dayanyordu.
Sagu Cenaze trenlerinde yaplan
atlar
Sav Ataszleri
Kouk lenlerde kopuz denen
saz eliinde sylenen szler
Destan Kahramanlk konularn
ileyen hikyelerdir.
Ouz Kaan Destan HUNLAR
Alp Er Tunga Destan SKTLER
Manas Destan KIRGIZLAR
G (Kutlu Da) Destan UYGURLAR
Treyi Destan UYGURLAR
Mani Dini Destan UYGURLAR
Ergenekon Destan GKTRKLER
Bozkurt Destan GKTRKLER
Trklerin slam ncesine ait nemli
destanlardr
slam ncesi bir dier nemli szl
edebiyat rn ise Dede Korkut
Hikyeleridir. Burada Kpak Trkleri
ile Ouz Trklerinin mcadeleleri
anlatlmaktadr.
Trkler tarihi devirlere Orhun
Kitabeleri ile girdiler. Trk tarihi
ile ilgili en eski kaynaklar ise in
kaynaklardr.
2006 KPSS-I
Aadaki alfabelerden hangisi
Trklere zgdr?
A) Sod B)Kiril C) Orhon
D)Latin E) Sanskrit

Cevap: C
6. HUKUK
Trklerde siyasi ve sosyal hayat
dzenleyen hukuk kurallarna tre
denir. Tre yazl hukuk deildir.
Tre zamanla oluur. Kaan,
kurultay ve gl boy beyleri de
kural koyabilir. Bu yzden tre
kurallar deimez kurallar deildir.
Hkmdar treye uymak zorundadr.
Ancak hkmdar kurultayn da
onayn almak artyla zamana ve
ihtiyaca gre treye yeni hkmler
ekleyebilir.
Adam ldrmenin cezas lmdr.
Savatan kaann cezas lmdr.
Vatana ihanet edenin cezas
lmdr.
Soyguncunun mallarna el konur.
lk Trk devletlerinde 2 trl
mahkeme vardr. Birincisi
hkmdarn bakanlnda toplanan
mahkeme olan Yargudur. Bu
mahkeme siyasi sulularn
yargland mahkemedir. kincisi ise
hkimlerin idaresinde toplanan ve
adi sulara (hrszlk, cinayet gibi)
bakan Yargan adl mahkemelerdir.
T
r
e

h
m
l
e
r
i
d
i
r
8
7. SANAT
Trkler bu dnemde gebe bir
yaam srdklerinden dolay sanat
eserleri tanabilir malzemeden
ibarettir. Byk saraylar ve mimari
eserler yapmamlardr. Talas ve
Yenisey civarndaki mezar talar ile
Gktrk Kitabeleri gnmze kalan
nemli sanat eserleridir. Bunlarn
dnda demircilik, dokumaclk,
ahap ilemecilii ve sslemecilik
alanlarnda nemli sanat eserleri
vardr. Sanat eserlerinde genellikle
hayvan slubu n plandadr. Bunun
da sebebi gebe yaamdr. lk
Trkler llerini eyalar ile birlikte
kurgan adl mezarlara
gmdklerinden dolay bugn bu
kurganlardan o dneme ait birok
eser kartlmtr.
Fakat Uygurlar sanat alannda bu
dnem Trk devletlerinden ayrlrlar.
nk Uygurlar yerleik yaama
getiler ve mimari eserler yaptlar.
Trk sanat Uygurlar dneminde ok
byk bir ilerleme kaydetmi,
yerleik yaamla birlikte saray ve
tapnak mimarisi ortaya kmtr.
Saray duvarlarna Freskler yaptlar.
Mani ve Buda dinine ait figrler
izdiler. Ayrca Uygurlar ilk minyatr
rneklerini de verdiler ve bu
minyatrlerle slam sanatn da
etkilediler.
Trkler slam ncesi dnemde 12
Hayvanl takvimi kullandlar. slami
dnemle birlikte Hicri Takvim, Celali
Takvim, Rumi Takvim ve Miladi
Takvimi kullanmaya baladlar.
8. TOPLUM YAPISI
En kk birimi ailedir.
Aileye Ogu
Aileler birliine Urug
Uruglar birliine Boy
Boylar birliine Bodun (Millet)
Halka ise Kn denirdi.
9
LK TRK DEVLETLER
1. Aadakilerden hangisi
slam ncesi Trk
devletlerinin zelliklerinden
biri deildir?
A) Hkmdara tanhu, anyu ve
idikut gibi unvanlar verilirdi.
B) Hkmdarn tanr tarafndan
seildiine inanlrd.
C) Hkmdarn ei hatun
ynetimde sz hakkna sahiptir.
D) Ynetim alannda inden
etkilenilmitir.
E) lkede federatif (kili) bir
ynetim sistemi vardr.
2. Aadakilerden hangisi ya da
hangileri slam ncesi Trk
devletlerinde hkmdarlk
alametlerinden biri deildir?
I. Tu II. Ota III. Sorgu
IV. Hilat V. Menur VI. Davul
A) I-II B) IV-V
C) IV-V-VI D) III-IV
E) V-VI
3. slam ncesi Trk devletlerinin en
nemli ynetim organ kurultaydr.
Aadakilerden hangisi
kurultayn zelliklerinden biri
deildir?
A) Bugnk Bakanlar Kurulunun
ayn ilevini grr.
B) Devletle ilgili tm ilerin
grlp karara baland
organdr.
C) Kurultaya sadece kaan ve boy
beyleri katlrd.
D) Kurultay ylda bir kez genel
toplant yapard.
E) Kurultay kaan adrnda
toplanrd.
4. Eski Trk devletlerinde ynetim
alannda ikili sistem denilen bir
ynetim ekli uygulanrd.
Aadakilerden hangisi ikili
sistemle ilgili doru bir bilgi
deildir?
A) lke Dou ve Bat diye 2ye
ayrlrd.
B) Douyu kaan, Baty yabgu
ynetirdi.
C) Kaan askeri ve ekonomik ilere,
yabgu siyasi ilere bakard.
D) Kaan protokolde yabgudan
nde gelirdi.
E) Bu sistem Trk devletlerinin ksa
bir srede yklmalarna ve
blnmelerine sebep olmutur.
5. Eski Trk devletlerinin
zayflamasnda ve
paralanmasnda
aadakilerden hangisi daha
etkili olmutur?
A) Hatunun ynetimde sz hakkna
sahip olmas
B) Gebe yaam srmeleri
C) inin blc ve ykc faaliyetleri
D) Hanedan yelerinin hepsinin
kaan olma hakkna sahip olmas
E) Trklerin ok geni bir alana
yaylm olmalar
6. Aadaki kavramlardan
hangisi ya da hangileri
Trklerin lmden sonraki
hayata inandklarn gsterir?
I. Tamu II. Uma
III. Kurgan IV. Budun
V. Tu
A) I-II-III B) II-III
C) IV-V D) III-IV
E) II-IV-V
10
7. Trklerin slam ncesinden
bugne kalan tek mimari ve
sanatsal eseri
aadakilerden hangisidir?
A) Kurgan B)Balbal
C) Kenge D) Uru
E) Yu
Trklerin slamiyetten nce
sahip olduklar inanlardan
biri deildir?
A) Atalar klt B) amanizm
C) Musevilik D) Maniheizm
E) Putperestlik
Trklerin sosyo-ekonomik
yaplar ile ilgili doru bir
bilgi deildir?
A) Yar gebe bir yaam ekilleri
vardr.
B) Geim kaynaklar hayvanclktr.
C) zel mlkiyet gelimitir.
D) Sosyal snflama ya da klelik
yoktur.
E) Kadnn gnlk yaamda nemli
bir yeri vardr.
milleti oluturan unsurlardan
biri deildir?
I. Ou II. Boy III. dikut
IV. Kut V. Uru
A) I-II B) III-IV
C) III-V D) I-III
E) I-V
hangileri lk Trklerde
gelien bir sanat dal
deildir?
I. Mzik
II. Mimari
III. Demircilik
IV. Yazl edebiyat
V. Deri ilemecilii ve
sslemecilii
A) Yalnz IV B) I-V
C) II-V D) III-IV
E) II-IV
gebe yaam tarznn bir
sonucu deildir?
A) Sanat eserlerinin tanabilir
malzemeden olmas
B) Bamszlk ve zgrlk
duygularnn gelimesi
C) Sr, manda ve kz gibi
hayvanlar fazla kullanmamalar
D) Geimlerinin hayvanclk ve
ticarete dayanmas
E) kili tekilatla ynetilmeleri
hangileri slam ncesinde
hkmdarn snrsz yetkilere
sahip olmasn engellemitir?
I. Kut inanc
II. Tre
III. kili ynetim
A) Yalnz I B) Yalnz II
C) I-II D) II-III
E) I-III
14. Aadakilerden hangisi Trk
devlet ynetiminde yer alan
makamlardan ya da
kiilerden biri deildir?
A) Tamgac B) Aygui
C) Buyruk D) Bitiki
E) Umay
11
slam ncesi Trk hukuk
sistemi ile ilgili bir kavram
deildir?
I. Yargu
II. Yargan
III. Tre
IV. duk
A) I-II B) Yalnz II
C) Yalnz IV D) III-IV
E) I-III
Trklerin kullanm olduu 12
hayvanl takvim ile ilgili
doru bir bilgi deildir?
A) Gne ylna dayanr.
B) Ay ylna dayanr.
C) 12 ylda bir devreder.
D) Her yl bir hayvan ismi ile anlr.
E) Aylar 1. 2. ve 3. ay gibi sralanr.
slam ncesi Trk devletleri
ile ilgili doru bir bilgi
deildir?
A) Trk ad ile kurulan ilk Trk
devleti I. Gktrk Devletidir.
B) Macarlar ve Bulgarlar
Hristiyanlaarak benliklerini
kaybettiler.
C) lk Trk parasn Trgiler
kulland.
D) Musevi olan tek Trk topluluu
Hazarlardr.
E) Peenekler stanbulu ilk kuatan
Trklerdir.
sadece Asyada kalan Trk
topluluklarndan biri deildir?
A) Krgzlar
B) Karluklar
C) Trgiler
D) Avarlar
E) Sibirlar
19. Kendilerine zg bir alfabe
kullandlar.
- Yerleik yaama getiler.
- Bir ksm Hristiyan, bir ksm
Mslman oldu.
- stanbulu 2 defa kuattlar.
Aadaki devletlerden
hangisi ile ilgili bir zellik
yukarda verilmemitir?
A) Uygurlar B) Bulgarlar
C) Avarlar D) Krgzlar
E) Gktrkler
20.
I. slam ncesinde Orta Asyada
kurulan en byk Trk
Devletidir.
II. Trk ad ile kurulan ilk Trk
Devletidir.
III. kili ynetim sistemini
uygulamayan bir Trk
Devletidir.
IV. pek Yolu iin Akhunlar ve
Sasanilerle mcadele ettiler.
V. Trk kara ordusunun temelini
attlar.
Yukardakilerden hangisi ya da
hangileri Gktrklere ait bir
zellik deildir?
A) I-V B) I-III C) III-V
D) III-IV E) II-V
21. Orta Asya Trk devletlerinde
gebe yaam tarznn
aadakilerden hangisine neden
olduu sylenemez?
A) Kltrlerinin evreye yaylmasna
B) Tanamaz sanat eserlerinin azlna
C) Mimarinin gelimesine
D) Yazl eserlerin azlna
E) Hayvancln gelimesine
12
22. slamiyetten nce Trkler gebe
bir Yaam srmekte ve bakentleri de
Hkmdarn bulunduu ehir olmakta
idi. Hkmdar nereye konarsa ordu da
onunla birlikte konard. Buna gre,
gebe yaamn Trk devlet
geleneinde hangi etkide
bulunduu savunulmaktadr?
A)Ordu tekilatnn bakentte
topland
B) Bakentin srekli deitii
C)Hkmdarn seiminde bakentin
etkili olduu
D) Devletin bakentinin bulunmad
E) Federatif bir yapda olduklar
Gktrklere ait bir zellik deildir?
A)Kendilerine ait alfabelerinin
bulunmas
B)Trk adnn devlet ismi olarak ilk
defa kullanlmas
C) Yerleik hayata gei
D) Bizans ile ilikiler
E) Orhun kitabelerini yazma
LK TRK
DEVLETLER
1 D 15 C
2 B 16 B
3 C 17 E
4 C 18 D
5 D 19 D
6 A 20 C
7 B 21 C
8 E 22 B
9 C 23 C
10 B
11 E
12 E
13 C
14 E
13
TRK-SLAM DEVLETLER

ORTA ASYADA
KURULAN TRK-
SLAM
DEVLETLER
MISIRDA
KURULAN
TRK-SLAM
DEVLETLER
HNDSTANDA
KURULAN TRK-
SLAM
DEVLETLER
ANADOLUDA
KURULAN TRK-
SLAM
DEVLETLER
Karahanllar
8401212
lk Trk-slam
devletidir
Tolunoullar
868905
Msr bayndr
hale getiren
Trklerdir
Anadolu Seluklu
Devleti
10751308
hidler
935969
Hicaz blgesine
hkim olan ilk
Trklerdir
Gazneliler
9631187
Afganistanda
kuruldular.
Hindistana kadar
hkim oldular. lk
Trk-slam
imparatorluudur
Eyyubiler
11741250
Hallarla
savaarak 1187
Httin sava ile
Kuds geri
aldlar
Byk Seluklu
Devleti
10401157
Malazgirt Savayla
Anadolunun
kaplarn Trklere
atlar.
Delhi Sultanl
Akkoyunlular
13501502 Dou
Anadoluda
kuruldular. En
nemli
hkmdarlar Uzun
Hasandr. 1473
Otlukbeli savanda
Fatihe yenildiler ve
ykldlar.
Harzemahlar
10971231
Yassemen sava
ile Anadolu
Seluklularna
yenilip ykldlar.
Karakoyunlular
13651469 Dou
Anadoluda
kuruldular
Timur Devleti
13691507 1402
Ankara savanda
Osmanly yendiler.
Memlkler
12501517
Moollar
durdurdular.
Osmanl ile slam
dnyasnn
liderlii yarna
girdiler. Abbasi
halifelerini kendi
korumalar altna
alarak slam
dnyasnn lideri
olmaya altlar.
Babr Devleti
15261858
Osmanl
mparatorluu
12991922
14
BLM2
Trk-slam tarihi 751 Talas Sava ile
balar. Arap-in Sava olan Talasta
Trkler Araplara yardm ettiler. Bunun
sonucunda Trk-slam yaknlamas
balad. nce Karluk, Yama, iil ve
Basmil Trkleri slamiyeti seecekler
ardndan da dier btn Trkler boylar
halinde slam dinine gireceklerdir.
lk Trk-slam Devleti Karahanllardr.
nk ilk Trk-slam Devleti tanmnda
sadece kurulu tarihi
ngrlmemelidir. Etnik yap, kltrel
yap, konuulan dil ve devlet
tekilatnn zellikleri de Trk
kltrn yanstmaldr. Btn bu
zellikler gz nne alndnda tabi ki
ilk Trk-slam Devleti Karahanllardr.
TRK-SLAM DEVLETLERNDE
KLTR VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
Trkler cihan hkimiyeti mefkresine
sahip olduklarndan dolay srekli
devlet kurmular ve ok geni
corafyalara da yaylmlardr. Fakat
lkenin hanedann ortak mal
saylmas, boylar aras mcadele, taht
kavgalar gibi sebeplerle birok Trk
Devleti de ksa srede yklmtr.
a) Hkmdar:
slam ncesindeki veraset sistemi olan
hkmdarln babadan ola veya
herhangi bir hanedan yesine geii ile
kut inanc aynen devam etmitir.
Hkmdarn yasama, yrtme ve yarg
yetkisi vardr.
slami dnemde Sadece Memluklarda
hkmdarla geli ekli farklyd.
Gl olan her komutan hkmdarl
ele geirebilirdi. Memluklarda bir
hanedanlk sistemi yoktu.
Trk-slam Devletlerinde hkmdarlar
Han, Hakan, Sultan, Sultan- azam,
Sultanul lem, Sultanul marik vel
marib, Kadr, Kara, lig, Melik,
ahinah ve Harzemah gibi nvanlar
kullandlar.
Hkmdarlk alametleri ise hutbe
okutmak, sikke (para) bastrmak,
tura, nevbet (davul) aldrmak,
sancak, ta, sorgu, taht, Tura,
Ota(saltanat adr), hilat (halifenin
gnderdii zeri ayet ilemeli elbise)
menur (halifenin gnderdii yazl
belge) , asa, lem ve etr (saltanat
emsiyesi) gibi sembollerdir.
b)Hkmet:
Hkmeti oluturan divanlar unlardr;
1.Divan- Saltanat
Byk divandr, devlet lerini yrtr.
2.Divan- stifa
Maliye Bakanldr. Mstevfi bandaki
kiidir.
3.Divan- Tura ya da Divan- na
Yazmalar Yapan Bakanlktr. Turai
bandaki kiidir.
4.Divan- raf
Genel Tefti Bakanldr. Mrif
bandaki kiidir.
5.Divan- Arz veya Divan- Cey
Askerlik leri Bakanldr.
Emir-i Arz bandaki kiidir.
c) Saray:
Sultann ve devlet alanlarnn
bulunduu ynetim birimidir.
Saray alanlar;
Hacip:
Divan yeleri ile sultan arasndaki
yazmalar dzenleyen grevlilerdir.
Balarndaki kii Hashaciptir
Kapucuba:
Sarayn gnlk ilerinin grlmesinden
sorumlu olan kiidir.
Silahtar:
Silah imalathanesini ynetir.
15
Candar:
Saray muhafzlardr. Balarndaki
kiiye Emir-i Candar denir.
lem:
Bayrak demektir. Bayraklar korumakla
grevli kiiye de Alemdar denir.
Cemedar:
Sultann kyafetlerinden sorumlu
kiidir.
Emir-i Ahur:
Sultann at ve hayvanlarndan sorumlu
olan kiidir.
Serhenk:
Sultann zel korumalardr.
Btn bu saray grevlileri
kapkullarndan (maal askerlerden)
seilirdi.
d) Memleket Ynetimi:
lke eyaletlere, eyaletler vilayetlere,
vilayetler kazalara, kazalar da kylere
ayrlrd.
Eyalet hne-Amil-Muhtesip
+
Vilayet Amid-Amil-Muhtesip
+
Kaza Reis-Amil-Muhtesip
+
Ky ktal sipahi
Eyalet Banda bulunan kii
hnedir. Eer hkmdar soyundan bir
kii eyaletin banda ise o zaman
nvan meliktir.
Vilayet ve kazalarn banda,
Mlki idareden sorumlu Amid
(vilayet amidi ve kaza amidi)
Mali ilerden sorumlu Amil (vilayet
amili ve kaza amili)
Halk tarafndan seilen Reis (sadece
kaza ve nahiyelerde bulunur)
Belediye ilerinden sorumlu
Muhtesip
Kylerde ise ktal sipahiler bulunurdu.
Bunlarn dnda Ulag (posta)
tekilatnda alan peykler, Mnhi diye
anlan gizli istihbarat memurlar da
vard.
2. ORDU
Byk Seluklu hkmdar Sultan
Melikah Guleman- Saray adl bir ordu
kurdu. Bu orduya sultann zel ordusu
olduundan dolay Hassa ordusu da
denir. inde devirilen ranl ocuklar
da vard. Bunlar ylda 4 kere Bistgani
adl maa alrlard.
Ayrca ikta sisteminden yetitirilen
askerlerden oluan bir Eyalet ordusu
da vard.
kta sistemi nedir?
Devlet belli bir arazi parasn bir
iftiye verir. Bu iftiye mukta denirdi.
Mukta o araziyle hem geimini salar
hem de iktal askeri beslerdi. Bylece
devlet hazineden tek kuru para
harcamadan her an savaa hazr bir
ordu bulundurur hem bo arazinin
ekilip biilmesini salar hem de
memleketin zenginlemesini salard.
ktal asker bar zamannda da
bulunduu blgenin asayiini salard.
kta sistemi hem tarm hem
askerlik hem gvenlik hem de maliye
ile ilgili sonular olan geni kapsaml
bir sistemdir. Bu sistem Trk-islam
devletlerinden Seluklular, Gazneliler
ve Karahanllarda uygulanmtr.
Trklerde denizcilik ve donanma
gelimemitir. Sebep ise denizle ge
tanma ve gebe yaamdr. nk
denizcilik belli bir yere bal olmay
gerektirmededir.
16
Donanmaya sahip olan Trk-slam
Devletleri ise
Gazneliler Sultan Mahmutun Nehir
Filosu
Anadolu Seluklularnda Sleyman
ahn znik Tersanesi
aka Beyin lk Trk Donanmas
Memluk-Msr Trk Devleti Msr
Donanmas olarak saylabilir.
3)TOPRAK YNETM
Miri Arazi
Mlkiyeti Devlete ait olan arazi
demektir. Btn araziler Miri araziden
ksmlara ayrlmlardr. Miri arazi
ksmlar unlardr;
a)Has Arazi
Buralar devlete ait olan arazilerdir.
Elde edilen gelir devlet hazinesine
gider.
Hkmdar ve ailesinin de masraflar bu
arazilerden salanrd.
b)kta Arazi
Buralar devlete ait olan arazilerdir.
Elde edilen geliri iktal askere ve ikta
araziyi ileyen iftiye verilir.
c)Vakf Arazi
Buralar sosyal ve dini amal vakflara
ait olan arazilerdir.
Elde edilen gelirlerle hanlar,
kervansaraylar, camiler ve hastaneler
yaplrd.
d)Haraci Arazi
Gayr-i Mslimlerin elindeki arazilerdir.
Elde edilen gelir iftiye aittir. Fakat
vergi oran yksektir.
e)Mlk Arazi
Ynetim ve askerlik alanlarnda baar
gstermi olan devlet adamlarna dl
olarak verilen arazilerdir. Sahipleri
tarafndan alnp satlabilen tek
arazilerdir.
4)HUKUK
a)er- Hukuk
Kaynan slam dininden alan hukuk
kurallardr.
Boanma, miras, hayr ileri ve
vakflarn ynetimi gibi konularda
geerli olan hukuktur.
Uygulaycs kaddr. Kad tayini
Badattaki Kadl-kudat tarafndan
yaplrd.
b)rfi Hukuk
Kaynan gelenek grenek ve sultann
emirlerinden alan hukuk kurallardr.
slam ncesindeki trenin devamdr.
Devlet ve halk arasndaki davalara
bakan hukuk kurallardr.
Uygulaycs tarada Naib ve inzibat
memurlardr. Balarndaki kiiye Emir-
i Dd denirdi. (Adalet Bakan)
Bu iki mahkeme dnda ar siyasi
sularn grld Divan- Mezalim
adl bir yksek mahkeme vardr. Bu
mahkemeye sultan bakanlk ederdi.
5. LM VE EDEBYAT
Karahanllar Hakaniye lehesini
oluturdular ve kullandlar. Yazda ise
Uygur Alfabesini kullanmaya devam
ettiler. Bu dnem Trk-slam
edebiyatnn olutuu dnem oldu.
Kagarl Mahmut Divan- Lgatit-
Trk. lk Trk dnyas haritas da bu
eserdedir.
Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig
Yknekli Edip Ahmet Atabetl-
Hakayk
Hoca Ahmet Yesevi Divan- Hikmet
Bu dnemin nemli yazl eserleridir.
Karahanl Devletinin ilk Mslman
hkmdar olan Satuk Bura Hann
(Abdlkerim Han) Mslman oluunu
anlatan Satuk Bura Han Destan
Trk-slam edebiyatnn ilk szl
rndr.
Gazneliler dneminde Arapa ve
Farsa Trkeden daha yaygn olarak
kullanld.
Firdevsi ehname adl eserini Gazneli
Mahmuta sundu. Firdevsi bu eserinde
ran ve Turan savalarn anlatr.
ranllar daha ok vdnden dolay
17
Sultan Mahmut ona nceden vaat ettii
parann tamamn dememitir.
Byk Seluklular dneminde resmi
dil Farsa oldu. Eitim ve bilimde ise
Arapa hkimdi. Trke sadece orduda
ve halk arasnda kullanlyordu. Bu
dnemde mer Hayyam Rubaileriyle,
Enveri Kasideleriyle ve nl vezir
Nizaml-Mlk de Siyasetname adl
eseriyle nemli yer tutar.
Farabi (lm 950) Aristonun btn
fikirlerini aklad iin 2. retmen
yani Muallim-i Sani nvan almtr.
bn-i Sina (lm 1037) tp, mantk ve
fizik alannda nemli almalar yapt.
Batda Avicenna olarak tannr.
Sultan Alp Arslan 1066 ylnda
Badatta Nizamiye Medreselerini
kurdu. Bu medrese dnyann ilk
niversitesidir.
Yine szl edebiyat olarak
Danimendnme, Battalgazi Destan ve
Sar Saltuk Menkbesi nemli
destanlardr.
Byk Trkmen airi Yunus Emre
(lm 1320) asrlarca eriilmesi
mmkn olmayan bir edebiyat ve
ahlk kuram gelitirmitir.
6. GZEL SANATLAR VE MAR
FAALYETLER
Bu dnem eserleri arasnda; ini kapl
saraylar, cami, mescid, imaret, han,
trbe, kmbet, adrvan, sebil, kale,
sur, ribat(kervansaray) ve mezar
sandukalar saylabilir. Fakat daha da
nemlisi bu dnemde Trkler sanat
dnyasna ok nemli mimari sluplar
katmlardr. Bunlar;
Medrese mimarisi Badat
Nizamiye Medresesi
Medrese-Cami mimarisi Sultan
Melikahn sfahandaki Mescid-i
Camii
Tula, kmbet ve ift kubbe inaat
Mervde Sultan Sencer Trbesi
gibi
Yivli, yksek ve ince minare tipi,
stun, stun bal, pencerelerin
katlar halinde sralanmas,
dikdrtgen ve be keli mihraplar
Trklerin sanat dnyasna
kazandrdklar sanat sluplardr.
Trk-slam mimarisinin en belirgin
zellii kubbe mimarisidir.
Bu dnem mimari eserleri ise;
Msrda Tolunolu Ahmetin
yaptrd Toluniye Camii
_ Karahanllar dneminde Ribat adl
kervansaraylar, Buhara Ulu Camii
_ Gazneliler dneminde Leker-i Bazar
adl saray
Byk Seluklular dneminde;
sfahanda Mescid-i Cuma
Mervde Sultan Sencer Camii
Kazvinde Haydariye Mescidi nemli
eserlerdir.
Babr hkmdar ah Cihann ei
Mmtaz Mahal iin yaptrd Tac
Mahal dnyann sayl harikalarndan
biri olmutur.
Trk-slam sanatnda resim ve
heykelciliin yasaklanmas oymaclk,
kakmaclk, nakkalk ve minyatr gibi
ssleme sanatlarnn gelimesinde
etkili olmutur.
ANADOLUDA LK TRK
BEYLKLER
Bu beylikler 1071 Malazgirt Zaferinden
sonra kurulmulardr. Alp Arslan
komutanlarn Anadoluyu fethetmekle
grevlendirdi. Fethettikleri yerleri de
kendilerine ikta olarak(Kl hakk)
vereceini syledi. Bundan dolay nde
gelen komutanlar Anadoluyu hzl bir
18
ekilde fethettiler ve Anadolunun
Trklemesini saladlar. Bu
komutanlarn ele geirdikleri yerler
unlardr;
1.Danimendliler
Sivas, Kayseri, Malatya, Tokat ve
Amasya civarnda kuruldular.
2.Mengcekliler
Erzincan, Kemah ve Divriide
kuruldular.
3.Saltuklular
Erzurum, Bayburt ve Oltu civarnda
kuruldular.
4.Artuklular
Hasankeyf, Harput ve Mardin civarnda
kuruldular
5.aka
zmir ve evresinde kuruldu. lk
denizci Trklerdir.
ANADOLU SELUKLU DEVLET VE
KNC BEYLKLER DNEM
1. ANADOLU SELUKLU DEVLET
Devletin kurucusu Kutalmolu
Sleyman ahtr. (1075) Bakenti
zniktir. Dier hkmdarlar ise
srasyla;
- I. Klarslan
- ahin ah
- I. Mesut
- II. Klarslan
- I. Gyaseddin Keyhsrev
- I. zzettin Keykavus
- I. Alaaddin Keykubat
- II. Gyaseddin Keyhsrev
Anadolu Seluklu Devleti 10961270
yllar aras devam eden Hal
seferlerine kar en byk
mcadeleyi sergiledi. Anadolu Trk
varln korudu. 1176 Miryakefalon
savayla da Anadolunun Trk yurdu
olduunu kesinletirdiler. Fakat
1243 Kseda savanda lhanl
Moollarna yenildiler ve ykla
getiler. Yklmalar zerine de
Anadoluda ikinci beylikler dnemi
balad.
Bu beylikler ise;
1. Osmanoullar St,
Domani
2. Karesioullar Balkesir,
anakkale
3. Candaroullar
(sfendiyaroullar) Sinop,
Kastamonu, Samsun
4. Menteeoullar Mula
5. nanoullar Denizli
6. Sahip Ata oullar Denizli,
Afyon
7. Karamanoullar Ermenek,
Konya
8. Pervaneoullar Sinop, Bafra
ve Samsun
9. Tacettinoullar Niksar
(Tokat), Ordu
10. Germiyanoullar Ktahya,
Denizli
11. Saruhanoullar Manisa
12. Aydnoullar Aydn, zmir
13. Dulkadiroullar Elbistan,
Mara
14. Hamitoullar Isparta, Eirdir,
Antalya
15. Erefoullar Beyehir (Konya
civar)
16. Ramazanoullar Adana
17. Eretna Devleti Sivas, Kayseri
18. Kad Burhanettin Devleti Sivas
ANADOLU SELUKLU DEVLET VE
BEYLKLER DNEMNDE KLTR
VE MEDENYET
1. DEVLET YNETM
a) Hkmdar:
Taht yine daha nceki Trk
devletlerinde olduu gibi hanedann
ortak mal idi. Bundan dolay srekli
taht kavgalar yaanmtr.
Hkmdar ocuklarna Melik
denirdi. Melikler sancaklarda
Atabey adl bilge hocalar tarafndan
eitilirlerdi. Atabeyler de bazen
meliklerin kk yata olmasndan
yararlanarak bulunduklar blgelerde
asker toplar ve bamszlklarn ilan
ederlerdi.
19
Anadolu Seluklu Devletinde
kullanlan hkmdarlk alametleri
Byk Seluklu Devletinin kulland
hkmdarlk alametleri ile ayndr.
Unvan olarak da Sultan, Rkneddin,
Keykubat, Sultanl-lem, Sultan-
Galip, Emirul-Mminin gibi unvanlar
kullandlar. slam ncesindeki kut
inanc aynen bu dnemde de devam
etmitir.
Saray tekilat ise Byk Seluklu
saray tekilatnn aynsdr.
Hashacip, Candar, Cemedar, Silahtar
gibi saray alanlar ve grevlileri
aynen Byk Seluklu Devletinden
alnmtr.
Hkmdar bakentte olmad
zaman ona Naib denen st dzey
bir devlet grevlisi veklet ederdi.
Divan olarak da Tura Divan (yaz
ileri) Arz Divan (ordu ileri), stifa
Divan (maliye ileri), raf Divan
(tefti ileri), Pervane Divan
(iktalarn datmndan sorumlu
bakanlk) olmak zere 5 divan vard.
Byk divana ise Divan- Saltanat
denirdi. Banda da sultan vard ve bu
divan her gn toplanrd. Sava ve
bar karar, byk davalar, memleket
ileri hep bu divanda grlrd. Bu
divana sultan, vezirler, beylerbeyi,
atabeyler ve Adalet Bakan olan Emir-i
Dad katlrd. Bu ynyle ilk Trk
Devletlerindeki kurultaya benzetilebilir.
Anadolu Seluklular lkeyi ksm
illere ayrarak ynettiler.
1. ksm Meliklerin ynettii iller
2. ksm Subalarn ynettii iller
3. ksm U beylerinin ynettii iller
llerde belediye ilerine muhtesip
bakard. nemli ehirlerin banda ise
hne adl askeri valiler bulunurdu.
llerdeki adalet ilerine ise kadlar
bakard.
2. ORDU YNETM
Byk Seluklu Devletinde uygulanan
Gulam (Devirme) sistemini daha da
glendirdiler ve orduyu 3e ayrdlar.
a.Guleman- Saray
Deiik milletlerden kk yata satn
alnan ve yetitirilen ocuklardan
oluturulurdu. Osmanldaki yenierilere
benzetilebilirler.
b.Hassa Askerleri
Bakentteki askeri garnizonlarda yaar
ve eitim alrlard. ayda bir bistgani
adl maa alrlard. Savata
hkmdarn yannda savarlard.
c.Sipahiler
Kendilerine ikta arazileri tahsis edilen
atl askerlerdir. Sava zamannda
orduya katlr bar zamannda
bulunduklar yerlerin asayiinden
sorumludurlar.
Bu nemli askeri birliin dnda
bal beylik ve devletlerden gelen
askerler, cretli askerler (Rum, Frank
ve Ruslardan toplananlar), gnlller
ve snr boylarnda savaa hazr
durumda bekleyen Trkmen Birlikleri
de vardr.
Btn bu birliklerden oluan orduya da
Emirul-mera adl kii komuta ederdi.
Anadolu Seluklu Devleti Byk
Seluklulardan farkl olarak
donanmaya da sahipti. nk artk 3
taraf denizle evrili olan bir
corafyadadrlar. Samsun, Sinop, Krm
Sudak, Antalya ve Alanyada byk
ticaret limanlar kurdular.
Beyliklerden ise Karesioullar,
Candaroullar, Menteeoullar,
Aydnoullar ve Pervaneoullar
denizcilikle uratlar.
Donanma komutanna Melikus-
sevahil veya Reisul-Bahr denirdi.
3. HUKUK
Anadolu Seluklu Devletinde hukuk
Byk Seluklu Devletindeki hukuk
ile ayndr. er-i hukuk ve rf-i
hukuk olarak ikiye ayrlr.
a)er-i Hukuk
Kaynan slam dininden alan
hukuk kurallardr.
20
Boanma, miras, hayr ileri ve
vakflarn ynetimi gibi konularda
geerli olan hukuktur.
Uygulaycs kaddr. Kad tayini
Badattaki Kadl-kudat
tarafndan yaplrd.
b)rf-i Hukuk
Kaynan gelenek ve
greneklerden alan hukuk
kurallardr. slam ncesindeki
trenin devamdr.
Devlet ve halk arasndaki davalara
bakan hukuk kurallardr.
Uygulaycs tarada Naib ve
inzibat memurlardr.
Balarndaki kiiye Emir-i Dd
(Adalet Bakan) denirdi. Ksacas
Anadolu Seluklular ile Byk
Seluklulardaki hukuk ayn
zelliklere sahiptir.
4. DN VE NANI
Seluklular Trkln fetih anlay
ve slamn cihat anlayn
birletirerek Anadoluyu hzla
slamlatrdlar. Anadoluya pek ok
cami ve medrese kazandrdlar. Bu
dnemde Anadoluya Orta Asyadan
ok byk Trkmen g yaand.
Bu gleri Orta Asya ereni Ahmet
Yesevi tevik etmitir. Anadoluda
tarikatlarn oluumu da Anadolu
Seluklu devleti ile balad. Bunlar;
Mevlevilik: En byk sufisi Mevlana
Celalettin-i Rumidir (12171273).
Yksek tabakaya hitap eden bir
tarikattr. Mevlanann en byk
eseri Mesnevidir. Tarikatn
kurucusu Mevlanann olu Sultan
Veleddir.
Bektailik: En byk sufisi Hac
Bekta- Velidir (12091271). Bu
tarikat daha ok askerler arasnda
yaygnlk kazanmtr.
Babailik: Baba lyas ve sonra da
Baba shak tarafndan kurulan bir
tarikattr. Anadoludaki ilk dini ve
siyasi nitelikli olan 1240 Babai
isyann kardlar. Bu isyan Malatya,
Tokat ve Amasyaya yaylmtr.
Etkileri de uzun sre devam
etmitir.
Ekberilik: Muhyiddin-i Arab
tarafndan kurulmutur. Vahdet-i
Vcut dncesini savundular. Bu
dnceye gre tek varlk vardr. O
da Allahtr. Her ey Allah gsterir.
Anadoluda bu tarikatlarn dnda
halk rgtleyen ve koruyan baka
tekilatlar da vardr. Bunlar;
Abdalan- Rum:
Anadolu Dervileri Tekilat
Bacyan- Rum:
Anadolu Kadnlar Tekilat
Feteyan- Rum:
Anadolu Genleri Tekilat
Gaziyan- Rum:
Anadolu Gazileri Tekilatdr
5. TOPRAK YNETM
Anadolu Seluklu devletindeki toprak
ynetimi Byk Seluklu Devleti
toprak ynetimi ile tamamen
ayndr. Topran hepsi miri arazidir.
Mlkiyeti Devlete ait olan arazi
demektir. Btn araziler Miri
araziden ksmlara ayrlmlardr.
Miri arazi be ksma ayrlr
a)Has Arazi: Buralar devlete ait
olan arazilerdir. Elde edilen gelir
devlet hazinesine gider. Hkmdar
ve ailesinin de masraflar bu
arazilerden salanrd.
b)kta Arazi: Buralar devlete ait
olan arazilerdir. Elde edilen geliri
iktal askere ve ikta araziyi ileyen
iftiye gider.
c)Vakf Arazi: Buralar sosyal ve
dini amal vakflara ait olan
arazilerdir. Elde edilen gelirlerle
hanlar, kervansaraylar, camiler ve
hastaneler yaplrd.
d)Haraci Arazi: Gayr-i Mslimlerin
elindeki arazilerdir. Elde edilen gelir
iftiye aittir. Fakat vergi oran
yksektir
21
e)Mlk Arazi: Ynetim ve askerlik
alanlarnda baar gstermi olan
devlet adamlarna dl olarak
verilen arazilerdir. Sahipleri
tarafndan alnp satlabilen tek
arazilerdir.
6. FKR, DL VE EDEBYAT
Anadolu Seluklu devletinde halk
Trke konumakta, ilim dili olarak
Arapa kullanlmakta ve edebiyat dili
olarak da Farsa kullanlmaktadr.
Karamanolu Mehmet Bey 1277
ylnda Trkeyi resmi dil ilan
etmitir. Bu Trkenin gelimesini
salayacaktr.
Bu dnemde ok nemli tasavvufi
fikirler ve halk edebiyat rnleri
ortaya kacaktr. Bunlar;
- Mevlana: Mesnevi, Fihi Mafih,
Divan- Kebir ve Mektubt
- Yunus Emre: Divan, Risaletun-
Nushiyye
- Glehri: Mantkut Tayr (kularn
dili) ve Garibname
- Nasrettin Hoca fkralar
- Battalname ve Danimendname
12. ve 13. yy.da sylenen
destanlard.
- Hoca Dehhani: Seluklu
ehnamesi
- Hac Bekta- Veli: Makalat
- Germiyanl Ahmedi: Cemid-i
Hurid
Bu dnemde bilimsel alma olarak
da;
- Caca Bey: Astronomi bilginidir.
- bn-i Bibi: Anadolu Seluklu
tarihisidir.
7. MMAR VE SANAT
Ticari, sosyal ve dini birok eser
yaplmtr. Bu eserlerde en ok ta
kullanlmtr. Anadolu Seluklular
ta iiliinde ok gelitiler. Bunun
yannda ini sslemeleri de
kullandlar. inilerde en ok bitki ve
hayvan motifleri kullanlmtr.
Seluklular i ve d ssleme
malzemesi olarak ahap da
kullanmlardr. Halclk, hat
(Arapa gzel yaz yazma sanat)
tezhip (resimlerin etrafn bir
ereve gibi ssleme sanat),
minyatr ve el sanatlar da gelien
dier sanat dallardr. Anadolu
Seluklular slam mimarisine
kmbet ve klliyeyi kazandrdlar.
Kmbet devlet ve ilim adamlar iin
yaplan ant mezarlardr. Klliyeler
ise camilerle birlikte ktphane,
medrese ve ifahane gibi eserlerin
bir arada bulunduu mimari eserler
topluluudur.
KMBET
Saraylar
Kubadabad saray-Anadolu
Seluklular- Beyehir
Kubadiye saray- Anadolu
Seluklular -kayseri
Haydar Bey ve Hzr lyas kkleri
-Anadolu Seluklular- kayseri
Camiler
Konya, Malatya, Sivas ve Nide
Ulu Camileri Anadolu Seluklu
Devleti
Kayseri Ulu Camii
Danimendliler
Divrii Ulu Camii
Mengcekliler
Erzurum Ulu Camii Saltuklular
Mardin Ulu Camii Artuklular
Medreseler
Yabasan Medresesi
Danimendliler Tokat. Bu
medrese Anadoludaki ilk
medresedir.
22
Karatay ve nce Minareli
Medrese Anadolu Seluklu
Devleti Konya
ifaiye, Buruciye, Gk Medrese,
ifte Minareli Medrese Anadolu
Seluklu Devleti Sivas
Hatuniye, Hond Hatun medresesi
Anadolu Seluklu Devleti
kayseri
Caca Bey Medresesi Anadolu
Seluklu Devleti Krehir.
Anadoludaki ilk rasathanedir.
Klliyeler
Hond Hatun Klliyesi Anadolu
Seluklu Devleti Kayseri
Divrii Klliyesi Mengcekliler
Divrii Sivas
Kmbetler
Emir Saltuk Kmbeti
Saltuklular Erzurum
Melik Danimend Gazi Kmbeti
Danimendliler Kayseri
Dner Kmbet Danimendliler
Kayseri
ifahaneler
ifte Medrese, Gevher Nesibe,
Gyasiye, Keykavus, Gk
Medrese ifahaneleri Anadolu
Seluklu Devleti
Kprler
Malabadi Kprs Artuklular-
Batman
8. SOSYAL VE EKONOMK HAYAT
Anadolu ilk olarak birinci Beylikler
dneminde Trklemeye balad.
Trklemenin en hzl olduu dnem
ise Anadolu Seluklu Devleti
dnemidir. Bu dnemde Konya,
Kayseri, Sivas, Erzincan ve Nide
nemli birer kltr ehri haline
geldi. Orta Asyada Mool
istilasndan kaan Trkmenler
Anadolunun bu nemli ehirlerine
gelip yerletiler ve Anadoluda
sosyal ve ekonomik hayatn
canlanmasna sebep oldular. Halk
ehirliler kyller ve gebeler
olmak zere 3 gruba ayrlmtr.
ehirde yaayan halk iinde en
nemli olan snf ehli rf denilen
devlet grevlileridir. Bunlar
tahsildarlar, askerler, asayiiler,
kale erleri ve blk zabitleri gibi
devletin ileyiini salayan
memurlardr.
ehir halk iinde ikinci nemli snf
ise ehl-i ilim denilen din ve bilim
adamlarnn oluturduu snftr.
Bunlar, eyhler, mderrisler, kadlar,
imamlar, mezzinler ve medrese
rencileridir. ehirlerdeki dier
nemli bir snf da esnaflarn
oluturduu snftr. Esnaf kendi
arasnda Ahilik tekilatn kurmutur.
2006 KPSS-I
Batman yaknndaki Hasankeyfte
aadakilerden hangisine ait
eserler bulunmaktadr?
A) Artukoullar
B) Germiyanoullar
C) Karamanoullar
D) Candaroullar
E) Aydnoullar

Cevap: A
2006 KPSS-I
I. ini
II. Ta
III. Ahap
Anadolu Seluklu mimari
yaplarnn i ve d sslemelerinde
yukardakilerden hangileri
kullanlmtr?
A) Yalnz I B)Yalnz II C) Yalnz III
D) I-II E) I-II-III
Cevap: E
23
Ahilik tekilat Abbasilerdeki Ftvvet
tekilatna dayanr. Anadoluda Ahi
tekilatnn kurucusu Ahi Evrandr. Bu
tekilat esnafn rettii maln kalitesini
ve fiyatn denetler. Haksz rekabeti
engeller, yelerinin eitimini salar,
karlk, kalfalk ve ustalk belgelerini
verir, esnaf ve devlet arasndaki
ilikileri dzenler.
Ahi tekilat kesinlikle esnaflarn
davalarna bakmaz. Bu grev kadya
aittir.
Ahi tekilatnn eyhine Ahi Baba
denirdi. eyhin yardmcs olan
Kethda ise tekilata giri
merasimlerini dzenler ve satlan
mallar iin narh denilen fiyat tespit
ederdi. Her esnaf muhakkak Ahi
tekilatna ye olmak ve bu tekilatn
kurallarna uymak zorundadr.
Halkn ikinci ksm ise sayca en fazla
olan kyldr. Kyller ise genelde
tarm ve hayvanclkla urar ekip
bitikleri iktal arazilerde ikta sahibinin
ynetimi altnda yaarlard.
Konarger gebeler ise Bat, Gney
ve Gneydou Anadoluda
hayvanclkla urarlard.
24
TRK-SLAM DEVLETLER TEST -I
Asyada kurulan ilk Trk
devletlerinden biri deildir?
I. Avrupa Hunlar
II. Hazarlar
III. Seluklular
IV. Anadolu Seluklular
V. Trgiler
A) Yalnz I B)I-III-IV
C) I-II-V D) I-III-V
E) II-III-IV
2. Aadaki Trk devletlerinden
hangisi hem etnik yap hem de
ynetici kadrosu tamamen
Trk olan bir devlettir?
A) Gazneliler
B) Karahanllar
C) Seluklular
D) Anadolu Seluklular
E) Memlkler
3. I. lkenin hanedann ortak mal
saylmas
II. Taht kavgalar
III. Hal saldrlar
IV. Bizans basks
V. Boylar aras mcadele
Yukardakilerden hangileri
hem Trk-slam devletlerinin
hem de slam ncesi Trk
devletlerinin yklmasna sebep
olan ortak etkenlerden
deildir?
A) I-II B) I-II-V
C) III-IV D) I-IV-V
E) I-III-V
4. I. Hutbe okutmak
II. Nevbet (davul) aldrmak
III. Hilat giymek
IV. Menur almak
V. Tu sahibi olmak
hem slami dnem hem de
slam ncesi Trk
devletlerinde kullanlan
hkmdarlk
alametlerindendir?
A) Yalnz I B) II-IV-V
C) I-III-IV D) I-IV-V
E) II-V
5. I. Kut inanc
II. Ordu-millet anlay
III. Cihan hkimiyeti mefkresi
hem ilk Trk devletlerinde hem
de Trk-slam devletlerinde
grlen ortak zelliklerdendir?
C) Yalnz III D) II-III
E) I-II-III
6. Aada Byk Seluklu Devleti ile
ilgili baz eletirmeler verilmitir.
Bu eletirmelerden hangisi
yanltr?
A) Hilat hkmdarlk elbisesi
B) Menur hkmdarlk belgesi
C) Divan- Tura yazma
bakanl
D) Mstevfi Maliye Bakan
E) Cemedar sultann zel
korumas
25
Anadolu Seluklu Devletinde
yarg ile ilgili bir kavram
deildir?
A) Yargan
B) Emir-i Dad
C) Kadl-Kudat
D) Kad
E) Divan- Mezalim
8. Aadakilerden hangisi Byk
Seluklu Devletinde memleket
ynetimi ile ilgili bir grevli
deildir?
A) Sultan
B) Amid
C) Reis
D) Amil
E) Kethda
9. Aadakilerden hangisi Byk
Seluklu Devletindeki saray
grevlilerinden biri deildir?
A) Kapucuba B) Sipahi
C) Silahtar D) Candar
E) Hacip
10. Aadaki Trk Devletlerinden
hangisi denizcilikle ilgili bir
faaliyette bulunmamtr?
A) Byk Seluklu Devleti
B) Anadolu Seluklu Devleti
C) Memlkler
D) Gazneliler
E) aka
11. I. Eyaletlerde yaarlar.
II. Srekli askeri eitim alrlar.
III. Sadece sava zamannda
orduya katlrlar.
IV. Bakentte yaarlar.
V. ayda bir bistgani adl maa
alrlar.
hangileri iktal askerlerle ilgili
doru bir bilgi deildir?
A) Yalnz II B) II-IV-V
C) I-IV-V D) II-III-IV
E) I-II-III
12. I. Arazinin iletilmesi salanr.
II. retimde sreklilik salanr.
III. Her an savaa hazr bir ordu
bulundurulur.
IV. lkede siyasi birlik salanr.
Yukardakilerden hangileri ikta
sisteminin devlete salad
sosyal ve ekonomik
yararlardan deildir?
C) I-III D) III-IV
E) I-II-IV
Anadolu Seluklular dnemine
ait bir mimari eser tr
deildir?
A) Kurganlar B) Kmbetler
C) Klliyeler D) Kervansaraylar
E) Saraylar
14. Aadakilerden hangisi ismini
kurucusundan alan bir Trk
devleti deildir?
A) Harezmahlar
B) Seluklular
C) Danimendliler
D) Artuklular
E) Saltuklular
26
15. I. Kutadgu Bilig
II. Dede Korkut Hikyeleri
III. Orhun Kitabeleri
IV. Divan- Hikmet
Trk-slam edebiyat
rnlerinden deildir?
A) Yalnz II B) II-III
C) I-II-IV D) I-III
E) II-III-IV
16. ran-Turan savalarn anlatr.
- Gazneli Mahmuta sunulmutur.
- ran edebiyatnn en nemli
eseridir.
Yukarda bahsedilen eser
aadakilerden hangisidir-?
A) Seluklu ehnamesi
B) Atabetl-Hakayk
C) Divan- Lgatit-Trk
D) ehname
E) Siyasetname
17. Batda Avicenna olarak tannr.
- Tp, mantk ve fizik alannda
eserler verdi.
- En nemli eserleri kanun ve ifa
adl eserleridir.
Yukarda zellikleri verilen
Trk bilgini hangisidir?
A) Farabi B) Gazali
C) Biruni D) bn-i Sina
E) mer Hayyam
18. Trk-slam edebiyatnn ilk
szl rnei aadakilerden
hangisidir?
A) Danimendname
B) Battalname
C) Satuk Bura Han Destan
D) ehname
E) Treyi
19. I. Gebe yaam
II. Corafi konum
III. Ticaretin nemsenmemesi
Trklerde denizciliin ge
balamasnn sebeplerinden
biri deildir?
C) Yalnz III D) I-III
E) I-II-III
20. I. kta askerleri
II. Hassa askerleri
III. Ahi Tekilat
kendilerine ikta arazi tahsis
edilen grevlilerden deildir?
A) Yalnz I B)Yalnz II
C) Yalnz III D) I-II
E) II-III
21. Anadoluda Trkeyi resmi dil
ilan eden ilk devlet ve devlet
adam hangisidir?
A) Germiyanllar Germiyan Bey
B) Anadolu Seluklu Devleti
Sleyman ah
C) Karamanoullar Karaman Bey
D) Eretna Devleti Eretna Bey
E) aka Devleti aka Bey
22. Aadakilerden hangisi 1243
Kseda Savandan sonra
kurulan ikinci beyliklerden biri
deildir?
A) Ramazanoullar
B) Osmanoullar
C) Danimendliler
D) Germiyanoullar
E) Hamitoullar
27
TRKSLAM DEVLETLERTEST- II
1. I. Kayseri
II. zmir
III. Sivas
IV. Malatya
V. Bursa
Yukardaki ehirlerden
hangilerinde Anadolu Seluklu
Devleti dnemine ait eserlere
rastlanamaz?
A) Yalnz II B) II-V C) III-IV-V
D) II-IV-V E) I-III-V
2. Trk tarihindeki ilk Trk
denizcisi aadakilerden
hangisidir?
A) aka Bey
B) Piri Reis
C) Umur Bey
D) Artuk Bey
E) Barbaros Hayrettin Paa
3. Risaletun -Nushiyye adl eser
hangi Trk byne aittir?
A) Mevlana
B) Hac Bektai Veli
C) Yunus Emre
D) Hoca Dehhani
E) Nasrettin Hoca
Trklerin slam sanatna
kazandrd sanat
eserlerinden biri deildir?
A) Hat
B) Kubbe
C) Kmbet
D) Klliye
E) Yivli, yksek ve ince minare yaps
TRK-SLAM
DEVLETLER- I
1 B 13 A
2 B 14 A
3 C 15 B
4 E 16 D
5 E 17 D
6 E 18 C
7 A 19 C
8 E 20 E
9 B 21 C
10 A 22 C
11 B
12 D
28
5. Leker-i Bazar adl saray hangi
Trk-slam devletine aittir?
A) Karahanllar
B) Gazneliler
C) Anadolu Seluklular
D) Byk Seluklular
E) Harezmahlar
Karahanllar Dneminde Vezir e
verilen Trke addr?
A) Baymirza B) Mirza
C) Aytutmu D) Yuru
E)Todun
7. Karahanl, Gazneli ve Seluklu
saraylarnda hkmdarn hizmetlileri
belli bal gruplara ayrlmt ve
balarnda Ulu Hacib bulunmaktayd.
Aadakilerden hangisi Ulu Hacibin
emri altnda bulunan grevlilerden
deildir?
A) Emir-i Dad B) Camedar
C) Silahtar D) Emir-i Ahur
E)Serhenk
8. lk Trk slam devletlerinde resim
sanat gelimemi olmakla birlikte,
paralar zerinde figrler, hallar
zerinde bitki ve hayvan motifleri
bulunmakta idi.
Buna gre, ilk Trk slam
devletlerinde Resmin yerini hangi
sanat dal almtr?
A) Hat sanat B) inicilik
C) Minyatr D) Ebru
E)Tezhip
9. Trk tarihinde lk Mslman Trk
Devleti nitelemesi iin, devletin siyasi
temsil kudreti, corafi egemenlik alan,
nfus younluu, tarihi fonksiyonu gibi
ltler gz nnde bulundurulmaktadr.
Buna gre, aadaki devletlerden
hangisi tarihte lk Mslman Trk
Devleti olarak kabul edilmelidir?
A) Bulgarlar B) Tolunoullar
C) Hazarlar D) Karahanllar
E) dil Bulgarlar
10.Aadakilerden hangisi slami
dnem Trk devletlerinde grlr?
A) Kurgan B) Balbal
C) aman D) Kmbet
E) Totem
11.Aadakilerden hangisi
Hindistanda kurulmu Trk
devletlerinden biridir?
A) Gazneliler B) Gurlular
C) Harezmahlar D) Babrller
E)Karahanllar
Seluklularda hukuk ileriyle ilgili
bir grevli deildir?
A) Kadl-Kuzat B) eyhlislam
C) Kad D) Naib-i Kad
E)Emir-i Dad
13. Byk Seluklularn devlet
ynetiminde bulunmayan divan tr
A) Divan- saltanat B) Divan- n
C) Divan- Mezalim D) Divan- Berid
E)Divan- Arz
Seluklu komutan ve devlet
adamlarndan biri deildir?
A) Daniment Gazi
B) Nizamulmlk
C) Umur Gazi
D) Mengcek Gazi
E) brahim Ynal
29
15. Seluklular hanedan olarak
dier Trk hanedanlar ile akraba
olmulardr. Turul Bey, Alparslan
ve Melikahta bu grlr. Trk
tarihinde byle bir gelenein olmas
daha ok hangi sebebe dayanr?
A) Devletin gcn artrmak istei
B) Komularla bar iinde yaama istei
C)slam dnyasndaki nfuzunu
artrmak dncesi
D) Cihanmul devlet politikas
E)Hanedann devamn salama
dncesi
16. Aada verilen tarihi eserlerden
hangisi Orta Anadolu Blgesinde
bulunan bir Seluklu dnemi eseri
deildir?
A) Lekeri Bazar
B) Dner Kmbet
C) Kubadabad Saray
D) Hond Hatun Klliyesi
E) Gevher Nesibe ifahanesi
17. Zamannn dinlenme tesisi olan bu
yaplar, ayn zamanda bir ticaret
merkezi olma zelliini gstermektedir.
inde bir yolcu iin olduu kadar bir
insan iin barnma ve dinlenme ile ilgili
tm ihtiyalar giderecek blmelerin
olduu bu yaplar Trk insannn
misafirperverlik zelliini ticarete de
yansttn gstermektedir.
Ad geen tarihi yap aada
verilenlerden hangisi olabilir?
A) maret B) Bimaristan
C) Klliye D) Han
E)Medrese
18. Seluklu mimari yaplarnda
kullanlan ve bu yaplarn gnmze
kadar ulamasnda nemli pay
sahibi olan malzeme
A) Tula B) Kerpi
C) Megaron Yap D) Geometrik Yap
E)Ahap
19. Seluklu Sanatnn etkisi hangi
corafi sahada daha az grlebilir?
A) Hindistan B) Endls
C) Anadolu D) Msr
E)ran
20. Aadaki eserlerden hangisinde
Seluklu Tarihiyle ilgili bilgilere
rastlanmaz?
A) Siyasetname B) bni Bibi Tarihi
C) Oru Bey Tarihi D) Ouzname
E)Danimentname

21. Federal idarelerde devlet, zerk
birimlerin birlemesinden meydana
gelir. Bu nedenle merkezi bir otoriteden
sz edilemez.
slamiyet ncesi oluturulan ve
daha sonra da bir sre devam eden
bu model aadakilerden
hangisinde grlmez?
A) Anadolu Seluklular
B) Osmanllar
C) Gazneliler
D) Byk Seluklular
E) Gktrkler
TRK-SLAM
DEVLETLER- II
1 B 11 D
2 A 12 B
3 C 13 D
4 A 14 C
5 B 15 A
6 D 16 A
7 A 17 D
8 C 18 A
9 D 19 B
10 D 20 C
21 B
30
BLM3
B
OSMANLI KLTR VE
MEDENYET
1. MERKEZ TEKLATI
Padiah
Sadrazam (Vezir-i Azam)
Vezirler
Kadaskerler
Deftedarlar
Nianc
Reisul kttab
Kaptanderya
Yenieri aas
a) Padiah:
Hkmdarlk babadan ola geerdi.
Fakat Fatih Sultan Mehmet
Kanunname-i li Osman ile
padiahn kardelerini sebep
gstermeden ldrebileceini bir
kanun haline getirdi. Bu kanundan
dolay padiahlar 17. yy.a kadar
kardelerini ldrmlerdir.
Bu kanunun karlmasnn sebebi
daha nceki Trk devletinin taht
kavgalarndan dolay ok ksa bir
srede yklmalardr.
17. yy.da ise taht kavgalar azald.
nk I. Ahmet Ekber ve Ered (En
byk ve en akll kardein tahta
kmas kural) sistemini getirdi. 18.
yy.da ise hibir taht kavgas olmad.
19. yy.da ise hanedann en yal
yesinin tahta gemesi kural haline
geldi ve bu 1876 Kanun-u
Esasisinde de yer alarak Anayasal
bir hkm haline geldi.
Osmanl padiahlar Bey, Han,
Hdavendigr, Sultan ve Yavuzla
beraber de Halife unvann
kullandlar.
Padiah yasama, yrtme ve yarg
yetkisine sahiptir. Fakat eri hukuk
ve rfi hukuk onun yetkilerini
snrlard. Padiah rf, adet,
gelenek, grenek ve dini kurallara
uymak zorundayd. Padiahn bu
yetki geniliine srasyla Sened-i
ttifak, Tanzimat Ferman, Islahat
Ferman, Kanun-u Esasi ve
Merutiyet Hareketleri ile snrlama
getirildi.
b) Vezir-i Azam (Sadrazam):
Padiahn mutlak vekilidir. Padiahn
mhrn tar. Padiah sefere
katlmad zaman onun yerine
orduya komuta eder ve Serdar-
Ekrem (Keremli Komutan) nvann
alrd.
Siyasi ve askeri konularda geni
yetkilere sahiptir. Fakat mali ve adli
konularda yetkileri snrldr.
2006 KPSS-I
Osmanlda hangisi hiyerarik
basaman en stdr?
A) Nianc
B) Defterdar
C) Kazasker
D) Sadrazam
E)Reissl-kttap
Cevap: D
c) Vezirler:(Devlet Bakanlar)
15. yy.da saylar 5e 17. yy.da da
saylar 7ye kmtr. Divann daimi
yeleridir. Divanda danman olarak
grev yaparlard. dam cezas da
dhil yarglama yetkisine sahiptirler.
Halkn ikyetlerini dinler ve hkm
verirlerdi.
d) Kadaskerler:
Adalet Bakanldr. Kad ve
mderrisleri atard. Divan-
hmayunda ilmiye snfn temsil
ederdi. lmiye snfna ait ileri
31
Ruzname defterine kaydederdi.
Seluklularda Kad Leker olarak
geerdi. lk Osmanl kads Bursa
kads andarl Halildir. 1480den
itibaren saylar ikiye karld.
Anadolu ve Rumeli
Kazaskerlikleridir. Rumeli Kazaskeri
daha kdemlidir. Bu makama
gelebilmek iin stanbulun kadln
yapm olmak gerekirdi.
e) Defterdarlar:
Devletin mali ilerinden
sorumludurlar. Bu da says 2ye
kan bir bakanlktr (Rumeli
Defterdar, Anadolu Defterdar).
Defterdara bal devlet grevlileri
ise unlardr;
1. Ba bak kulu:
Hazineye borcu olanlara icra
uygulard
2. Cizye ba bak kulu:
Cizye ilemlerini takip ederdi
3. Tarihi kalemi:
Mali belgeleri tarihlendirirdi
4. Gelir gider kalemi:
Mukataa arazilerin gelir ve gider
kaytlarn tutard.
5. Maliye emirleri kalemi:
Maliyeyi ilgilendiren fermanlar ilgili
yerlere gnderirdi.
6. Sergi halifesi:
Hazine defterlerinin muhafazas ile
ilgilenirdi.
7. Veznedarba:
Piyasadaki sikkelerin ayarlarn
kontrol eder sahtecilii engellerdi.
f) Nianc:
Niancya tevkii de denirdi.
Divandaki yazmalar, tahrir
ileri(arazi datm) ve fermanlara
tura ekme ileri niancya aittir.
Brokrasiyi Reisul kttap ile birlikte
ynetirlerdi. rfi hukuk konusunda
da karar verebilme yetkisine
sahiptir.
g) Reisl Kttab:
Balangta niancya balyd. Divan
ktiplerinin reisiydi. 17. yy.dan
itibaren D leri Bakan olarak
Divana katlmtr. Divan
kalemlerinin hepsi Reisul kttaba
baldr.
h) Kaptan- Derya:
Donanma komutandr. stanbulda
bulunduu zamanlarda Divan
toplantlarna katlrd.
) Yenieri Aas:
Yenieri Ocann badr. Ayn
zamanda stanbulun gvenliinden
de sorumludur. Vezirlik rtbesine
sahip ise Divana katlabilirdi.
Osmanl devlet ynetimi 3
unsura dayanr.
1. Ulemann oluturduu ilmiye
snf Kazasker, eyhlislam,
Kadlar ve Mderrisler
2. Devlet adamlarnn oluturduu
seyfiye snf Vezir-i Azam,
Vezirler ve tm askerler.
3. Brokratlarn oluturduu
kalemiye snf Defterdar,
Nianc, Reisl-Kttab ve dier
memurlar
eyhlislam Divann yesi
deildir. Kendisine sorulan din
ve hukukla ilgili konularda
hkm verirdi. Bu kararlara
fetva denirdi.
2. SARAY TEKLATI
Saray 2 ksma ayrlr.
1. Enderun:
Padiahn hususi hayatnn getii
ksmdr. Enderunda padiahn ahsi
hizmetini gren birok ksm vardr.
Bunlar srasyla yledir:
a) Has Oda: Padiahn
giyeceklerini ve silahlarn
hazrlayan ksmdr.
32
b) Hazine Odas: Padiahn zel
hazinesine bakan ksmdr.
c) Kiler Odas: Padiahn ve
hareminin yiyecek ve ieceklerini
hazrlar.
d) Seferli Odas: Padiahn zel
elencelerinin dzenlendii
ksmdr.
e) Harem Odas: Padiahn
elerinin bulunduu ksmdr.
Bu odalarda hizmet veren
grevlilere i olan denirdi. Bunlar
devirilerek eitilen ve
Mslmanlatrlan yabanc
ocuklardan oluurlard. Osmanl,
yabanclardan satn ald ocuklar
eitir ve belli bir eitimden sonra da
bunlar belli grevlere atard. Bu
ocuklarn artk bir ailesi
olmadndan dolay bunlara
Kapkulu ya da Saray kulu denirdi.
te bu sisteme Osmanl kul sistemi
demitir.
Sokullu Mehmet Paa, Gedik Ahmet
Paa ve Makbul brahim Paa
sadrazamlk makamlarna bu
sistemden geerek gelmilerdir.
(Toplam 45 vezir-i azam bu sistemle
gelmitir.) Bu sistemi Fatih kurumsal
hale getirmitir. Devirme sistemine
17. yy.da son verilmitir.
2. Birun:
Devlet ilerinin grld ve
resmi hayatn getii ikinci ksmdr.
Divan- Hmayun Birunun en nemli
ksmdr.
Divan- Hmayun yeleri: Padiah
(Fatihten sonra padiah Divan
yeliinden ayrlmtr. Kafes
denilen pencereden Divan
toplantlarn takip etmitir) Vezir-i
Azam, Vezirler, Kadaskerler,
Defterdarlar, Nianc, Reisl-Kttab,
Kaptan- Derya ve Yenieri Aasdr.
Fatihten sonra Divana
Sadrazam bakanlk yapmtr.
Divan toplantlar her gn sabah
namazndan leye kadar devam
ederdi.
eyhlislam divan yesi deildir
Divan- Hmayunda idari, mali,
askeri, rfi ve eri konular
grlp karara balanrd. D
siyaset, sava karar, terfi ve
tayinler burada grlrd. Ayn
zamanda mahkemeler iin de en st
dzey temyiz mahkemesi olarak
grev yapard.
Divan- Hmayunda kaytlar tutan
birok kalem erbab vardr. Bunlar;
a) Beyliki Kalemi: Divan-
Hmayunda grlen konular
ve alnan kararlar mhimme
defterine yazar ve bu kararlar
gerekli yerlere havale ederdi.
b) Tahvil Kalemi: Divanda sadece
yksek derecedeki terfi ve
atamalarla ilgili alnan kararlar
yazar ve takibini yapard.
c) Ruus Kalemi: Divanda atama
ve terfisi yaplan dk
derecedeki devlet memurlarnn
atama ve terfi ilerine bakard.
d) Amedi kalemi: Padiahn
vezirler ve yabanc devletlerle
yapt yazmalar kaydederdi.
Divan- Hmayun II. Mahmut
dneminde kaldrld ve yerine
Nazrlklar kuruldu
33
3. ASKER TEKLAT
a)KAPIKULU ORDUSU
Yayalar
Yenieriler
Cebeciler
Topular
Top arabalar
Lamclar
Sakalar
Humbaraclar
Svariler (Atllar)
Silahtarlar
Sipahiler
Sa ulufeciler
Sol ulufeciler
Sa garipler
Sol garipler
b)EYALET ORDUSU
Yaya ve msellemler
Tmarl sipahiler
Aknclar
Kale muhafzlar
Bal beylik ve devlet askerleri
Yardmc kuvvetler
Kapkulu ordusu srekli silhaltnda
bulunan devaml askerlerdir. Anadolu
Seluklularndaki Hassa Ordusu rnek
alnarak oluturulmutur.
Sava srasnda esir alnan ocuklarn
5te 1i (Penik oran) Acemi Ocana
getirilir. Burada bir Mslman Trk
gibi yetitirilir, Yenieri Ocana ve
dier Kapkulu Ocaklarna
gnderilirlerdi. Buna devirme
sistemi denirdi.
Kapkulu ordusu mensuplar Kapkulu
ordusuna ayda bir ulufe adl maa
ve her padiah deitiinde de clus
adl bahi verilirdi. Clus bahii
Fatihle balamtr.
Eyalet ordusu ise Tmar sisteminden
geimini salar. Sava zamannda
orduya katlr. Bar zamannda
bulunduu blgenin asayiini salar.
Eyaletlerde oturduklarndan dolay da
Eyalet Ordusu diye geerdi. Sefer
zaman Sancakbeyinin bayra altnda
savarlar. Seluklulardaki iktal
askerlerin devamdrlar.
Osmanllarda bu iki kara ordusunun
dnda bir de deniz ordusu olan
donanma vardr. lk Osmanl
donanmas Osmanlya katlan
Karesioullar donanmasdr. Ardndan
Saruhan, Mentee, Aydn ve
Candaroullar donanmalar da
Osmanlya katld. I. Bayezid
dneminde Osmanl donanmas
Venedik donanmasn geti. Kanuni
dneminde ise dnyann en gl
donanmas oldu. Bunda 16. yy.da
Kaptan- Derya olan Barbaros
Hayrettin Paann etkisi byktr.
Barbaros Hayrettin Paa dnda, Piri
Reis, Seydi Ali Reis, Turgut Reis,
Aydn Reis, Salih Reis, Kl Ali Paa
ve Piyale Paa gibi byk Osmanl
denizcileri de yetimitir. Osmanlnn
en nemli gemi yaplan tersaneleri ise
Gelibolu (Paa Sanca), Sinop, zmit,
Birecik, Rusuk ve Hali
tersaneleridir. Donanmaya mensup
olan komutan ve askerler unlardr;
Donanma Komutanlar
Kaptan- derya
-
Kapudane
-
Patrona
-
Riyale
Donanma askerleri
Leventler, krekiler, aylaklar,
kalyoncular, gabyarlar ve
sudagabalardr
4. ETM RETM
Osmanlda ilmiye snf diye bir snf
vardr ve bu snfn bandaki kii ise
eyhlislamdr. eyhlislamlk II.
Muratla balad. Kanuni dneminde
ilmiye tekilatnn ba durumuna
geldi. Devlet ileri ile ilgili her konuda
eyhlislamn gr alnrd. Fakat
eyhlislam Divan- Hmayun yesi
deildir. Bu yzden ilmiye snfn
Divanda kadasker temsil etmitir.
Kadasker kad ve mderrislerin tayin,
terfi ve azillerini yapard. Mderrisler
medresede ders veren hocalardr.
34
Mderris yardmclarna muid denirdi.
Osmanl eitiminin temeli medrese
eitimine dayanrd. lk medrese
Orhan Bey tarafndan 1331de znikte
yaplmtr. lk mderrisi ise Davud-u
Kayseridir. Medreselerin en nemlisi
ise stanbulda Fatihin at Sahn-
Seman medreseleridir. nl astronom
ve matematiki Ali Kuu bu
medresenin mderrisliini yapmtr.
Osmanl medreselerinde retim dili
Arapadr. Medrese talebelerine
danimend, suhte, softa ve msteid
gibi isimler verilmitir.
Fatih dneminde alan Enderun adl
saray okulu da devlet adam ve
brokrat yetitiren bir okuldu.
5. HUKUK
a) eri Hukuk:
Kaynan slam dininden alan hukuk
kurallardr.
b) rfi Hukuk:
Kaynan rf, adet, gelenek ve
padiah fermanlarndan alan
hukuktur. Kanuni Sultan Sleyman
dneminde zirveye ulamtr.
Kanunname-i Ali Osman ve I.
Ahmetin Ekber ve Ered sistemi bu
hukuka rnek olarak verilebilir. Eski
Trk devletlerindeki Trenin
devamdr.
6. SOSYAL VE EKONOMK HAYAT
Toplum ynetenler ve ynetilenler
olarak 2ye ayrlr.
a) Ynetenler: lmiye, kalemiye ve
seyfiye snflardr.
b) Ynetilenler: Ynetilen halka
reaya denirdi. Reaya da dinine gre
snflara ayrlrd.
Mslimler
Gayrimslimler
Mecusiler
Putperestler
Devlet iinde memur ve asker
olabilmek iin Mslman olmak temel
arttr. Fakat Hariciyede (D leri
Bakanlnda) Ermeni, Rum ve
Yahudilerden yararlanlrd. 19. yy.da
zaten devlet memuru olmak iin
Mslman olma art kaldrlacaktr.
Osmanl ekonomisinin temeli de
tarma dayanyordu. Bunun yannda
ticaret ikinci sray alrd. stanbulda
biten pek Yolu ve Msrda biten
Baharat Yolu nemli bir gelir kayna
idi.
Esnaf tekilat kendi arasnda Lonca
tekilatlar kurmutur. Bu tekilat
Anadolu Seluklularndaki Ahi
tekilatlarnn devamdr. Lonca
tekilatnn bandaki kiiye Ehl-i
Hibre denirdi.
Esnafn satt maln fiyatn kad
belirler ve buna Narh denirdi. Ayn ii
yapan esnafn oluturduu rgte de
Gedik denirdi. rnein, kuyumcular
birleip bir gedik kurarlard. Bu
durumda kuyumculuk yapmak isteyen
bir kii bu kurulutan izin almaldr.
Bu da haksz rekabete sebep
oluyordu.
Her trl mal satan esnafn
bulunduu arlara Bedesten
denirdi.
Ticaret yollarnn gvenliini salayan
grevlilere de Derbenti denirdi.
Ticaret yollar zerinde tamaclk ii
yapan kiilere de Mekkari Taifesi
denirdi.
Ticaretin yapld meydanlara
Kapan, bu meydanlara bakan devlet
grevlisine de Kapan Emini denirdi.
Para olarak da ilk Osmanl paras
Osman Bey tarafndan bastrlan bakr
paradr. Gm ake Orhan Beye
aittir. Altn ake ise ilk Fatihle
piyasaya girdi. 1840ta ise ilk kt
para kaime Abdlmecitle basld.
1844te de Mecidiye ve kuru
piyasaya girdi.
7. KLTR VE SANAT
Kurulu dneminde Molla Fenari Tp,
Kadzadei Rumi Matematik, Ahmedi
Tp ve Davud-u kayseri Fizik alannda
nemli almalar yaptlar.
Fatih dneminde ise Ali Kuu
(Matematik) ile gelien bilimsel
dnce 16. yy.da drisi Bitlisi, Kemal
Grld gibi Osmanl
millet sistemi rk esasna
deil din esasna
dayanmaktadr.
35
Paazade, Hoca Sadettin Efendi ve
Ltfi Paa gibi tarihilerle ve Muvakkit
Mustafa, Piri Reis ve Seydi Ali Reis
gibi corafyaclarla devam etti. Piri
Reisin en nemli eseri olan Kitab-
Bahriye Amerika ktas hakknda bile
o dnemde bilgi vermektedir. Seydi
Ali Reis ise Miratul Memalik adl
eseri ile o dnem iin nemli corafi
bilgiler vermitir.
2006 KPSS-I
Kitab Bahriye adl eseri ve yapt
haritalarla nl denizci hangisidir?
A) Kl Ali Reis
B) Murat Reis
C) Piri Reis
D) Seydi Ali Reis
E) Barboros Hayrettin Paa
Cevap: C
Matematik ve astronomi uzman
Matrak Nasuh Yavuz dnemi
bilginidir. Takiyuddin Mehmet ise
1578de ilk Rasathaneyi kuran
astronomi bilginidir.
Ykselme dnemi dini ilimlerde ise
Ebussuud Efendi, Zenbilli Ali Cemali
ve Kemal Paazade ne kan
isimlerdir.
Koi Bey 17. yy.da Padiah IV.
Murata devletin iinde bulunduu
durumdan nasl kabileceini belirten
bir mektup (Risale-Rapor) gnderdi.
Ktip elebi Kefzznun, Cihannma
ve Fezleke-i Osman adl eserleri ile
17. yy.a ve daha sonraki dnemlere
damgasn vuracaktr. Evliya elebi de
17.yy.da tarih-corafya alannda nl
Seyahatnamesini yazmtr. lk resmi
tarihilik olan Vakanstlik makam da
17. yy.da kuruldu ve ilk vakanstist
de Naima Efendi oldu. Hezarfen
Ahmet elebi yapt uu denemesi
ile Lagari Hasan elebi ise fze
denemesi ile tannan IV. Murat
dnemi mucitleridir.
Osmanl sanat ise genelde inicilik,
kakmaclk, oymaclk, hattatlk ve
tezhip zerine younlamtr.
inilerde bitki motifleri kullanlmtr.
Minyatrlerde de insan figr
kullanlmtr. nemli minyatr
sanatkrlarmz Nigari Nakka Osman
ve Matrak Nasuhtur. Matrak
Nasuhun Beyan- Menazili Irakeyn
adl 128 minyatrden oluan eseri en
nemli minyatr eseridir.
Hat Arapa yaz ile yaplan ssl yaz
yazma sanatdr. Sls, Nesih, Rika,
Siyahat Muhakkak, Reyhan ve Tevki
gibi hat sluplar vardr.
Tezhip sanat ise el yazma kitaplarn
etrafna yaplan sslemedir. En gzel
rneini Baba Nakka ve Kara Memi
vermitir.
8.OSMANLI MMARS
Osmanl mimarisi dneme ayrlr.
1. Balang Dnemi: 14. yy. 15.
yy.
2. Klasik Dnem: 16. yy. 17. yy.
3. Bat Etkisindeki Dnem: 18. yy.
20. yy.
Ayrca her dnem ierisindeki eserleri
askeri, dini ve sivil mimari eserleri
diye de ayrmalyz.
1. Balang Dnemi (14. yy. 15.
yy.):
a) Dini Mimari
Hac zbek Camii znik
Orhan Bey Camii Bursa
Yeil Camii Bursa
Ulu Camii Bursa
Fatih Camii stanbul
ehzade Bayezid Camii Amasya
a) Sivil Mimari
o Topkap Saray stanbul Fatih
dneminde yaplan bu saray ayn
zamanda sivil mimarinin ilk
rneidir.
c) Askeri Mimari
- Anadolu Hisar (Gzelce hisar)
I. Bayezid dnemi: lk askeri
mimari
- Rumeli Hisar (Boazkesen hisar)
Fatih dnemi
36
2. Klasik Dnem (16. yy. 17.
yy.):
a) Dini Mimari
Bayezid Camii stanbul: Klasik
dnemin ilk eseridir.
ehzade Camii stanbul: Mimar
Sinann karlk eseridir.
Sleymaniye Camii stanbul:
Mimar Sinann kalfalk eseridir.
Selimiye Camii Edirne: Mimar
Sinann ustalk eseridir.
Sultanahmet Camii stanbul:
Mimar Sedefkr Mehmet Aa
Yeni Camii stanbul
b) Sivil Mimari
o Uzun Kpr stanbul ulatrma
alannda yaplan ilk eserdir.
o Emir Han Bursa
o Kaptan Han Bursa
o Kaza Han Bursa
o Krk Han stanbul
o Valide Han stanbul
o Vezir Han stanbul
o Yeni Han Tokat
o Ta Han Merzifon
3. Bat Etkisindeki Dnem (18.
yy. 20. yy.):
lk rnei 18. yy.n ilk yarsnda
Lale devrinde yaplan III. Ahmet
emesidir.
Barok ve Rokoko tarz mimari ile
18. yy.n 2. yarsnda yaplan
Nuru Osmaniye Cami ve Laleli
Camileri
Avrupa Ampir slup etkisiyle
19.yy.n ilk yarsnda II. Mahmut
dneminde yaplan Nusretiye,
Ortaky ve Dolmabahe Camileri
19.yy.n 2. yarsnda ise;
Aksaray Valide Camii
Yldz Hamidiye Camii
Yldz Saray
Beylerbeyi Saray
Dolmabahe Saray
20. yy.da ise Mimar Kemalettinin;
stanbul Bebek Camii
stanbul Bostanc Camii
stanbul Vakf Hanlar
stanbul Laleli Apartmanlar
Ankara Millet Meclisi Binas
Ankara Gazi Terbiye Enstits
Mimar Vedatn;
Haydarpaa ve Moda skeleleri
Sirkeci Byk Postane
9. MALYE TEKLATI
nceki Trk Devletlerindeki
Mstevfilie Osmanlda Defterdarlk
denildi. Snrlarn genilemesi ile
saylar 3e kmtr.
Osmanlda iki trl hazine vardr.
1. Hazine: Padiahn zel ahsi
hazinesidir.
2. D Hazine: Devletin asl gelir-
giderlerinin topland hazinedir.
D hazinenin gelirleri unlardr:
- Mukataa arazilerden gelen
vergiler: En byk gelir ksm
budur.
- Cizye, adet-i anam vergileri:
Tuzla, iskele, liman ve maden
gelirleri ve olaanst durumlarda
alnan avarz vergileridir.
Osmanl vergi dzeni: Osmanlda
vergiler eri ve rfi olmak zere 2ye
ayrlrd.
a) eri Vergiler:
Dini kurallara gre deil hkmdar
emirlerine gre alnan vergilerdir.
Bunlar;
1. r: Mslman iftilerin 1/10
orannda dedikleri rn
vergisidir. Ayni olarak (arpa,
buday, dar) da denirdi. Nakti
(para) olarak da denirdi. r
baz yerlerde 1/6, 1/8, 1/5
orannda da alnrd. Hatta baz
hallerde rnn yars da r
olarak alnrd.
2. Hara: Gayrimslim iftilerin
dedikleri rn vergisidir. Oran
rden daha fazla olurdu. Bunun
da sebebi slamiyete gemelerini
tevik etmektir.
3. Cizye: Gayrimslimlerden askerlik
grevi karl alnan vergidir.
Sadece Mslman olmayan
erkeklerden alnrd.
b) rfi Vergiler:
1. Anam: Koyun ve kei vergisidir.
2 koyuna 1 ake alnr.
37
2. Yaylak ve Klak Resmi: Yaylak
ve klaklar kullanan
konargerlerden alnr.
3. Resm-i ift: Kendisine ilemesi
iin iftlik verilen kylden alnan
vergidir. Ksacas iftlik vergisidir.
4. Bennak: iftlii olmayan evli her
Mslmandan alnan vergidir.
Ksaca ahsa bal bir ba vergisidir.
5. Mcerred: iftlii olmayan bekr
her Mslmandan alnan vergidir.
6. spen: Mslman olmayan
erkeklerden alnan bir ba vergisidir.
Cizye ile ayn zellie sahiptir. Fakat
bu Mslmanlardan alnan
Bennakn karldr. Devlet cizye
haricinde bir de byle bir vergi
almtr.
7. Aiyab: Deirmenlerden alnan
vergidir.
8. Resm-i Arus: Evlenecek gen kz
bulunduu blgenin Tmarl
Sipahisine 60 ake evlenecek dul
kadn ise 30 ake vergi verirdi.
9. Bac Vergisi: Gmrk vergisidir.
10. Avarz: (Teklif-i rfiye) sava gibi
olaanst durumlarda alnan bir
vergidir.
11. Bad- Hava: Bedava vergi
demektir. Sululardan alnr.
12. ift Bozan: Bizans tarlasn 2 yl
st ste ekmeyen kylden alnan
ceza vergisidir.
10.TOPRAK YNETM
Miri arazi ve mlk arazi olmak zere
iki ksma ayrlr. Miri arazi devlete ait
olan arazi demektir. Mlk arazi ise
halkn elinde bulunan ve tamamen
halka ait olan arazilerdir.
I)Miri Arazi: Mlkiyeti devlete
kullanm hakk ahslara ait olan
arazilerdir 7 ksma ayrlr;
a)Mukataa
Geliri direk devlet hazinesine gider.
En byk arazidir. Bu arazinin tm
vergileri iltizam yolu ile toplanrd.

b)Dirlik
Devlet memurlarna maa karl
verilen topraktr. 3e ayrlr:
1. Has: Padiah ve st dzey devlet
memurlarna verilir.
2. Zeamet: Orta dereceli kad ve
suba gibi devlet memurlarna
ayrlan topraktr.
3. Tmar: Savata bulunanlara ve
baz grevlilere (saray
alanlarna, imam ve din
adamlarna) verilir.
c.Yurtluk
Snr boylarn bekleyen muhafzlara
ayrlan topraktr.

d.Ocaklk
Tersane alanlarna ayrlan
topraktr.
e.Pamaklk
Padiahn e ve kzlarna ayrlan
topraktr.
f.Vakf
Geliri cami, medrese, imarethane
(hastane) gibi hayr amal
kurululara ayrlan topraklardr.
g)Malikne
stn hizmetleri grlen devlet
memurlarna dl olarak verilen
arazilerdir. Miras olarak ocuklarna
brakabilirler.
II)Mlk Arazi
ahslara mlk olarak tahsis edilen
arazilerdir. ki ksma ayrlr
a.ri Arazi
Mslmanlara ait arazilerdir.
b.Haraci Arazi
Mslman olmayanlara ayrlan
arazilerdir.
Miri Arazi devlete ait olan
arazilerdir. Bunlarn sadece iletme
hakk iti ve kylnndr. Vakf
araziler ise asla alnp satlamaz ve
devlete el konulamaz arazilerdir.
Mlk araziler ise sahipleri tarafndan
satlabilir ve ocuklarna miras olarak
38
braklabilirler. Fakat bu arazi en az
olan arazi blmdr. En ok miri
arazi geni yer tutmaktadr.
11.MEMLEKET YNETM
a)Salyaneli (Yllkl) Eyaletler
Sal yl demektir. Yllkl eyaletlerdir.
Yani vergileri yllk toplanr. Eyaletler
bir yllk masraflarn ktktan sonra
geriye kalanlarn merkeze
gnderirlerdi. Bu eyaletlerde vergi
iltizam sistemi ile (pein olarak)
toplanrd. Msr, Yemen, Cezayir,
Basra, Badat, Tunus gibi uzak
eyaletler salyaneli eyaletlerdir. Bu da
gsteriyor ki Osmanl lkeyi
eyaletlere ayrarak ynetiyor ve
eyaletleri de vergiyi toplama ekline
gre ayryor. Salyaneli eyaletlerde
vergiyi toplayan kiiye de mltezim
denirdi.
b)Salyanesiz (Yllksz) Eyaletler
Yllksz eyaletlerdir. Bu eyaletlerden
alnan vergi o eyaletlerde bulunan
dirlik sahiplerine yani memur ve
askerlere verilirdi. Anadolu, Rumeli ve
Macaristan gibi eyaletler bu gruba
girer. Bu eyaletlerdeki vergiyi
muhassal adl memur toplar ve dirlik
sahiplerine verirdi. Dirlik sahipleri
memur ve askerlerdir.
c)zel Ynetimli Eyaletler
Bu eyaletler i ilerinde bamsz d
ilerinde merkeze bal olan
eyaletlerdir. Balarnda yerli halkn
ileri gelenlerinden biri bulunurdu. Bu
eyaletler ya stratejik neme sahiptir
ya da kutsal topraklardr. Krm,
Eflak, Bodan, Erdel ve Hicaz bu
eyaletlerdendir. Hicazdan vergi
alnmaz dierlerinden de yllk vergi
olan iltizam vergisi alnrd.
Eyaletlerin dndaki ynetim
birimlerini de yle sralayabiliriz:
Mlki Amiri Adli Amiri Gv. Amiri
EyaletBeylerbeyi Kazasker Suba
SancakSancakbeyi Kad Suba
Kaza Kad Kad Suba
KyTm.SipahiKad NaibiTm. Sipahi
OSMANLI KLTR VE
MEDENYET-I
1. Aada ilk Trk devletleri,
Trk-slam devletleri ve
Osmanl ile ilgili baz
kavramlar eletirilerek
verilmitir. Bu
eletirmelerden hangisi
yanltr?
A) Kurultay ilk Trk Devletleri
B) Toy Osmanl Devleti
C) kta Trk-slam Devletleri
D) Yenieriler Osmanl Devleti
E) Divan- Saltanat Trk-slam
Devletleri
2. I. Toprak Sistemi
II. Merkeziyeti Yap
III. Ordu Sistemi
Osmanl Devleti yukardaki
zelliklerden hangileri ile
kendinden nceki Trk
Devletlerinden ayrlr?
E) II-III
3. I. Saltanat
II. Hilafet Yetkisi
III. Kanun Koyma Yetkisi
Yukardaki zelliklerden
hangisi hem Osmanl
hkmdarlar hem de
Osmanldan nceki Trk
Devletlerindeki hkmdarlarn
sahip olduklar ortak
zelliklerdendir?
E) I-III
39
4. I. eyhlislam
II. Nianc
III. Vezir
hangileri Divan- Hmayun
yesi deildir?
E) II-III
5. Aada Osmanl Devleti ile
ilgili baz zellikler verilmitir.
Bunlardan hangisi yanltr?
A) Federatif bir yapya sahiptir.
B) niter devlettir.
C) Saltanat monarisi vardr.
D) Teokratiktir.
E) En nemli ynetim birimi Divan-
hmayundur.
6. Aada Seluklu Devleti ve
Osmanl Devleti ile ilgili ayn
zelliklere sahip baz
eletirmeler yaplmtr. Bu
eletirmelerden hangisi
yanltr?
Seluklu Osmanl
A) kta Tmar
B) Hassa Ordusu Kapkulu Ordusu
C) Ahi Lonca
D) Kad Leker Kadasker
E) Mstevfi Nianc
7. I. Kazasker
II. eyhlislam
III. Nianc
ilmiye snfna mensup
deildir?
E) II-III
8. I. Nianc
II. Kazasker
III. eyhlislam
IV. Defterdar
V. Yenieri Aas
VI. Reislkttap
saylar zamanla 2ye kan
devlet adamlarndan biri
deildir?
A) II-III-IV B) II-IV
C) I-III-V-VI D) I-III-V
E) IV-V-VI
9. Aadakilerden hangisi Divan-
Hmayun ile ilgili doru bir
bilgi deildir?
A) rfi ve eri konular grlr.
B) Sava ve bar karar buradan
kar.
C) Fatihten sonra sadrazam
bakanlk yapmtr.
D) Temyiz mahkemesi grevi de
yapar.
E) Osmanlnn Ykselme Dneminde
kurulan kurumlarndan biridir.
10. I. ayda bir ulufe maa alrlar.
II. Topraa bal askerlerdir.
III. Tmar sisteminden gelirler.
IV. Padiah deiikliinde clus
bahii alrlar.
Yukarda verilen zelliklerden
hangileri Kapkulu Ordusuna
ait deildir?
A) I-IV B) II-III C) I-III
D) I-III-IV E) II-III-IV
40
11. I. Asayii salamak
II. Sava zamannda orduya
katlmak
III. Vergi toplamak
Tmarl Sipahinin
grevlerinden deildir?
E) II-III
12. I. Beylerbeyi
II. Kad
III. Tmarl Sipahi
IV. Kazasker
V. Suba
mlki amir deildir?
A) II-IV-V B) IV-V
C) I-II-III D) I-III-V
E) III-IV-V
13. I. Ekber ve Ered Kanunu
II. Fetvalar
III. Kanunname-i li Osman
Yukardakilerden hangileri rfi
hukuka rnek olarak
verilebilir?
E) I-III
14. I. Kadasker
II. Muid
III. Ehli Hibre
IV. Derbenti
Osmanl eitim sistemi iinde
yer alan grevlilerden biri
deildir?
A) III-IV B) I-II-III
C) I-III-IV D) II-IV
E) I-II
15. I. Suba
II. Yiitba
III. Muhtesip
esnaf rgt olan lonca iinde
yer alan grevlilerden biri
deildir?
E) I-III
16. Miratl Memalik adl eser
hangi nl Trk denizcisine
aittir?
A) Piri Reis
B) Seydi Ali Reis
C) Hzr Reis
D) Oru Reis
E) Barbaros Hayrettin Paa
Osmanlnn srekli
silhaltnda olan ve srekli
eitim gren askeri
birliklerinden deildir?
A) Yenieriler
B) Cebeciler
C) Sa ve sol ulufeciler
D) Sa ve sol garipler
E) Tmarl sipahiler
18. I. Anam
II. Avarz
III. Hara
IV. r
V. Cizye
eri vergilerdendir?
A) I-II B) I-II-III
C) III-IV-V D) I-IV-V
E) I-III-V
41
19. I. Anam
II. Hara
III. iftbozan
IV. r
Yukardakilerden hangilerinin
aln tarmsal retimle ilgilidir?
A) Yalnz I B) II-III
C) II-III-IV D) I-II-IV
E) II-IV
20. I. r
II. Hara
III. Cizye
IV. Anam
Snrlarn batya doru
genilemesi ile ilk etapta
yukardaki vergilerden
hangilerinde art beklenebilir?
A) Yalnz I B) I-II-III
C) Yalnz II D) II-III-IV
E) I-II-III-IV
OSMANLI KLTR VE
MEDENYET-II
1. I. Bad- Heva
II. Avarz
III. Aiyab
aln bir retim sonucunda
olur?
E) I-III
2. I. Dirlik
II. Mukataa
III. Yurtluk
Yukardaki arazi birimleri
genilik olarak bykten
ke doru sralanrsa
doru sralama nasl olur?
A) I-II-III B) III-II-I
C) I-III-II D) II-I-III
E) II-III-I
3. I. Has
II. Zeamet
III. Tmar
Yukardaki araziler devlet
memurlarna maa karl verilen
arazilerdir. Bu araziler devlet
memurlarna rtbe ve kdemlerine
gre verilirdi.
Buna gre bu araziler
verildikleri kiilerin
rtbelerine gre bykten
ke doru sralanrsa
doru sralama nasl olur?
A) I-II-III B) II-III-I
C) I-III-II D) II-I-III
E) III-II-I
OSMANLI KLTR VE
MEDENYET-I
1 B 11 C
2 B 12 B
3 E 13 E
4 A 14 A
5 A 15 A
6 E 16 B
7 C 17 E
8 C 18 C
9 E 19 C
10 B 20 D
42
4. I. Mltezim
II. Muid
III. Muhassal
IV. Defterdar
Osmanl vergi dzeni ile ilgili
memurluklardan deildirler?
A) Yalnz III B) Yalnz II
C) I-III-IV D) II-III
E) I-II-III
5. Beyan- Menazil-i Irakeyn adl
128 minyatrden oluan eser
hangi nl Osmanl
sanatkrna aittir?
A) Nakka Osman
B) Nigari
C) Levni
D) Osman Hamdi Bey
E) Matrak Nasuh
6. Aadakilerden hangisi bir hat
yazs tr deildir?
A) Sls
B) Rika
C) Siyakat
D) Reyhan
E) Tezhip
7. I. Rumeli Hisar
II. Topkap Saray
III. Sultan Ahmet Camii
IV. Dolmabahe Saray
Ykselme Dnemi sivil mimari
eserlerinden deildir?
A) Yalnz IV B) III-IV
C) I-III-IV D) II-IV
E) I-II-III
8. I. 16. yy.
II. 17. yy.
III. Lale Devri
IV. 19. yy.
Yukardaki devirlerden
hangisinde Osmanl mimari
alanda batdan etkilenmitir?
A) Yalnz III B) Yalnz IV
C) I-II D) II-III-IV
E) III-IV
9. Kefzznun, Cihannma ve
Fezleke-i Osman adl eserlere
sahip nl seyyahmz kimdir?
A) bn-i Batuta
B) Koi Bey
C) Ktip elebi
D) Evliya elebi
E) Hoca Sadettin Efendi
10. I. Mderris
II. Mekkari Taifesi
III. Ehli Hibre
IV. Muid
V. Yenieri Aas
Reaya snfndan deildir?
A) I-IV-V B) II-III
C) I-III-V D) II-III-IV
E) III-IV-V
11. I. Sadece nakdi olarak alnan bir
vergidir.
II. Blgeden blgeye oran
deiirdi.
III. Mslman iftilerden alnrd.
IV. rn zerinden alnrd.
r ile ilgili doru bir bilgi
deildir?
C) Yalnz IV D) I-II-IV
E) II-III-IV
43
12. I. Buday
II. zm
III. Koyun
IV. Bal
V. Arazi
Osmanl yukardakilerden
hangilerinden r alrd?
A) Yalnz I B) I-II
C) III-V D) I-II-IV-V
E) I-II-IV
13.Osmanlda Vezir, Beylerbeyi ve
Sancakbeyleri emekliye
ayrldklarnda kendilerine bir kazann
geliri tahsis edilirdi. Bundan
amalanan ise bu yneticilerin
rvetten uzak durmalarn
salamakt.
Osmanlda uygulanan bu sisteme
ne denirdi?
A) Arpalk
B) Gedik
C) Msadere
D) Ulufe
E) Hibe
14. slamiyet ncesi oluturulan ve
daha sonra da birok Trk-slam
devletinde de bir sre devam eden
federal devlet sistemi
aadakilerden hangisinde
grlmez?
A) Anadolu Seluklular
B) Osmanllar
C) Gazneliler
D) Byk Seluklular
E) Karahanllar
15. Aadakilerden hangisi Osmanl
Dnemine ait bir hat yazs tr
deildir?
A) Siyakat B) Kf
C) Rika D) Celi Hat
E) Reyhan
16. Aadakilerden hangisi,
Osmanl Devletinin kurulu dnemi
ilim adamlar arasnda yer almaz?
A) Ebussuud Efendi B) Molla Fenari
C) Kad zade-i Rumi D) Ahmedi
E) Davud-u kayseri
Osmanl Devletinin kurulu
dneminde grlen askeri
birliklerden biri deildir?
A) Yenieri Oca B) Nizam Cedit
C) Azaplar D) Tmarl Sipahiler
E)Yaya ve msellemler
18. Osmanlda ordunun svari
kanadn ve asli unsurunu oluturan
tmarl sipahilerin bozulmaya balamas
ve tmarlar ellerinden alnan askerlerin
saysnn oalmas sonucunda isyanlar
kmaya balamtr.
Aadakilerden hangisi buna rnek
gsterilebilir?
A) stanbul ayaklanmalar
B) eyh Bedrettin
C) Celali ayaklanmalar
D) Korkut Bey ayaklanmas
E) Eyalet isyanlar
dneminde ilmiye tekilatyla ilgili
deildir?
A) Mlazm B) Mderris
C) Muid D) Sahn- Seman
E) Enderun
20. Osmanl Devletinin milletleri bir
arada tutan bir devlet olmay
baarmas aadakilerden hangisi
ile en iyi ifade edilebilir?
A) Tmar sistemi B) Osmanl sistemi
C) Millet sistemi D) Askeri sistem
E) Vakf sistemi
44
Devletinde bir eyalet ad deildir?
A) Bosna-Hersek
B) Kbrs
C) Cezair-i Bahr-i Sefid
D) Eflak-Bodan
E) Erdel
22. Osmanl Devletinde kurulan ilk
askeri snf aadakilerden
hangisidir?
A) Yenieri
B) Acemi Oca
C) Yaya ve Msellemler
D) Topular
E) Humbaraclar
23. I. Ahilik tekilat
II. Tmar sistemi
III. Lonca sistemi
IV. Pencik sistemi
V. Vakf sistemi
Osmanl Devletinde, yukardaki
sistemlerden hangisinde askeri bir
zelliin olmad sylenebilir?
A) l - III- V B) II - III - IV
C) II - III V D) II - IV V
E) I-II-III
24.Osmanlda ilmiye snf Divan
Hmayunda kim tarafndan temsil
edilirdi?
A) Kadasker
B) eyhlislam
C) Sadrazam
D) Nianc
E) Reisulkttab
1 C 13 A
2 D 14 B
3 A 15 D
4 B 16 A
5 E 17 B
6 E 18 C
7 C 19 A
8 E 20 C
9 C 21 B
10 A 22 C
11 A 23 A
12 E 24 A
45
BLM4
OSMANLIDA ISLAHAT
FAALYETLER
1. 17. YY. ISLAHATILARI,
ISLAHATLARI VE BU DNEM
ISLAHATLARININ GENEL
ZELLKLER
a) 17. yy. Islahatlar ve
Islahatlar
I. I. Ahmet: Padiahl hanedann
en byk ve en akll yesine veren
Ekber ve Ered sistemini getirdi.
Ama taht kavgalarn nlemektir.
ehzadelerin sancakta deil, sarayda
yetimesini ngren kafes usuln
getirdi.
II. Kuyucu Murat Paa: Anadoluda
sosyal ve ekonomik nedenlere bal
olarak kan Celali isyanlarn (halk
isyanlarn) sert kullanarak bastrd.
lkede asayii salamaya alt.
III. II. Osman (Gen Osman):
Lehistan zerine yapt 1621 Hotin
Seferi dnnde Yenieri Ocan
kaldracan syledi. Saray iinde
evlenme geleneine aykr hareket
edip saray dndan evlendi. Devlet
adamlarnn ve ulemann nfuzunu
krmaya alt. Bunun zerine ulema
ve yenieriler onu tahttan indirdiler
ve ldrdler. Bu durum askeri snfn
ynetim zerindeki etkisini gsterir
IV. IV. Murat:
- ki ve ttn yasa uygulad.
- Meyhaneleri ve kahvehaneleri
kapatt.
- Kapkulu ordusunun saysn azaltt.
- Devlet adamlarndan yapaca
slahatlar iin raporlar hazrlamalarn
istedi. Bu raporlar ierisinde en
nemlisi Koi Bey Risalesidir.
V. Tarhuncu Ahmet Paa:
Btenin gelir ve giderlerini
denkletirmeye alt. lk modern
denk bteyi yapt.
- Saray masraflarn kst.
IV. Kprller: Kprl Mehmet
Paa geni yetkilere sahip olmak
artyla sadrazamla geldi.
- Devletin otoritesini yeniden
salad.
- Kprl Mehmet Paann
lmnden sonra yerine olu Fazl
Ahmet Paa geti.
- O da askeri slahatlarla Kapkulu
Ocaklarn ve Tmarl Sipahileri
slah etti.
- Fazl Ahmet Paadan sonra
sadrazamla bu sefer de Kprl
Mehmet Paann damad
Merzifonlu Kara Mustafa Paa
getirildi. Fakat hrs ve gururundan
dolay II. Viyana Kuatmasn
kaybedince canndan oldu.
- Merzifonludan sonra yine Kprl
ailesinden biri olan Fazl Mustafa
Paa sadrazam oldu. O da slahat
faaliyetine giritiyse de
Osmanlnn duraklamasn
engelleyemedi.
Kprller dnemi duraklama
dnemi iinde bir ykselitir.
b) 17. yy. Islahatlarnn Genel
zellikleri
Islahatlarda Avrupa rnek alnmad.
Osmanlnn ykselme dnemine
zellikle Kanuni dnemine bir zlem
vardr. Hibir Bat etkisi grlmez.
Bask ve iddet yoluyla lkede
asayiin salanmasna alld.
Islahatlar genelde askeri ve
ekonomik alanda yaplmtr.
Islahatlar slahatlarn hayat ile
snrl kalmtr. rnein II.
Osmann slahatlar kendi hayatyla
snrl kalmtr. Kendilerinden sonra
gelen padiah veya sadrazamlar bu
slahatlar devam ettirmemilerdir.
Duraklamann sebeplerine
inilmemi, gereki zmler
aranmam ve yzeysel slahatlar
yaplmtr.
Islahatlar padiah ve sadrazamlarn
nclnde yaplmtr. Ulema ve
devletin ileri gelen dier yneticileri
slahatlara destek olmamlardr.
46
17. yy.da d politika, fetihler,
hazine gelirleri, ordunun sava
gc, devletin iteki otoritesi gibi
konularda duraklama ve zayflama
grlmesine karn gzel sanatlar
alannda 17. yy.da gelime devam
etmektedir. stanbulda I. Ahmet
dneminde yaplan Sultan Ahmet
Camii bunun en gzel rneidir.
2. 18. YY. ISLAHATLARI,
ISLAHATILARI VE BU DNEM
ZELLKLER
Islahatlar
I. Lale Devri (1718 1730):
- 1718 Pasarofa Antlamas ile
balayp 1730 Patrona Halil syan
ile son bulan dnemdir.
- Bu dnemin padiah III. Ahmet
sadrazam ise Nevehirli Damat
brahim Paadr. Matbaac
brahim Mteferrika ve air Nedim
de bu dnemin dier nemli
ahsiyetleridir.
- lk sivil matbaa 1727de brahim
Mteferrika tarafndan kuruldu.
Matbaada ilk baslan eser ise Van
kulu lgatidir.
- Yenierilerden ilk itfaiye rgt
olan Tulumba Tekilat kuruldu.
- lk iek as (suiei hastal
)yapld.
- Paris, Londra, Viyana ve Berlin
gibi nemli Avrupa ehirlerine ilk
geici elilikler kuruldu. lk elimiz
ise Parise giden 28 elebi
Mehmet Efendidir.
- stanbulda kt, kuma, ini ve
seramik fabrikalar ald.
- Dou klasikleri Trkeye evrildi.
Grld gibi Lale Devrinde
sadece kltrel alanda slahatlar
yaplmtr. Askeri ve ekonomik
alanda nemli bir slahat faaliyeti
bulunmamaktadr. Ulema ve
askerlerin kkrtmasyla 1730da
Patrona Halil syan kacak ve bu
dnem sona erecektir.
Osmanlda Avrupallama ilk
olarak Lale devrinde balamtr.
II. I. Mahmut Dnemi Islahatlar:
- Avusturya ordusunda grev yapan
Kont D Bonnival Mslman oldu
ve Humbarac Ahmet Paa ismini
ald. Humbarac Ahmet Paa I.
Mahmutun slahat programn
hazrlayan ve uygulayan kiidir.
- Humbarac matematik eitimi de
veren ama asl amac subay
yetitirmek olan Hendesehaneyi
kurdu. Bu okul Osmanlnn ilk
modern Avrupa tarz askeri-teknik
okuludur (1734).
III. III. Mustafa Dnemi
Islahatlar:
- Koca Ragp Paa ve Baron D Tott
III. Mustafann slahat devlet
adamlardr.
- Mhendishane-i Bahri Hmayun
(Deniz Mhendishanesi)
(1773)kuruldu.
- lk defa i borlanmaya gidildi.
Esham- Tahvilat adl resmi
ktlar karlnda zellikle
Galatadaki tccarlardan bor para
alnd. Bylece maliyeyi
dzeltmeye alt.
- Srat Topular Oca ald.
IV. I. Abdlhamit Dnemi
Islahatlar:
- Halil Hamit Paa I. Abdlhamitin
slahat devlet adamdr.
- Yenierilerin ellerindeki ulufelerini
satmalarn yasaklad.
- Teknik bilgiye sahip subaylar
yetitirmek iin istihkm okulunu
at.
V. III. Selim Dnemi Islahatlar:
- III. Selimin yapt yenilikler
sadece askeri alanla snrl
deildir. Devletin her kademesi ile
ilgili dzenlemeler yapmtr.
Yapt btn dzenlemelere
Nizam- Cedit (Yeni Dzen) denir.
Ayrca kurduu yeni orduya da
Nizam- Cedit Ordusu adn
vermitir.
47
- Mhendishane-i Berri Hmayunu
(Kara Mhendishanesi) kurdu.
(Prof. Dr. lber Ortayl,
mparatorluun En Uzun Yzyl)
- Avrupai tarzda eitim gren
Nizam- Cedit Ordusunu kurdu. Bu
orduyu yenieri basksndan
korumak iin Ktahya ve
Karamanda yetitirdi. Ayrca bu
ordunun masraflarn karlamak
iin de rad- Cedit hazinesini
kurdu.
- Matbaa-i Amire adl ilk devlet
matbaasn kurdu.
- Paris, Londra, Viyana ve Berline
srekli elilikler kuruldu.
- Selimiye ve Levent klalar da bu
dnem askeri mimari rnekleridir.
- Yerli mal kullanlmas ilk defa
tevik edildi.
- Franszca bu dnemde devletin
ilk resmi yabanc dili oldu. nk
slahatlarda bu dnemde Fransa rnek
alnyordu.
Nizam- Cedit yenilikleri
Osmanldaki ilk programl ve
kkl yenilik saylabilir. nk III.
Selim bu slahatlar yapmadan
nce halktan kahvehaneler
vastasyla 200e yakn rapor
hazrlatmtr.
Fakat III. Selim dnemi yenieriler,
ulema ve stanbul esnafnn kard
Kabak Mustafa isyan ile son
bulmutur. Bu da yeniliklerin
benimsenmediini ve yenilik
kartlarnn hala ok gl olduunu
gsterir.
b) 18. yy. Islahatlarnn Genel
zellikleri
- Islahatlarda Avrupallama vardr.
Batnn teknik ve askeri stnl
kabul edilmitir.
- Islahatlar askeri ve mali alanda
younlamtr.
- Islahatlar slahat devlet
adamlarnn nclnde
yaplmtr ve slahatlar
slahatlarn hayat ile snrl
kalmtr.
- Duraklama dnemindeki bask ve
iddet politikasndan
vazgeilmitir.
- Islahatlar halka mal edilmeye
allmtr.
- Gereki zmler aranm ve
sorunlarn temeline inilmitir.
- Hemen hemen her alanda slahat
almalar yaplmtr. Mimari,
eitim, askeri ve mali alanda
Avrupadan etkilenilmi ve ilk defa
Avrupadan yabanc uzmanlar
getirtilmitir.
2006 KPSS-I
Osmanl devletinde 18. yy.da
Avrupadan getirilen uzmanlardan
yararlanlarak askeri alanda
slahat yaplmas aadakilerden
hangisini gsterir?
A)Avrupadan ilk kez bor para
alndn
B) Avrupa ile ekonomik ilikilerin iyi
olduunu
C)Avrupann teknik alandaki
stnlnn kabul edildiinin
D)Mslman olmayanlara tannan
haklarn geniletildiini
E)Saltanat sisteminde deiiklik
yapldn
Cevap: C
48
3. 19. YY. ISLAHATILARI,
ISLAHATLARI VE BU DNEM
ZELLKLER
Islahatlar
I. II. Mahmut Dnemi Islahatlar
(1808 1839)
II. Mahmut Osmanlda en ok slahat
yapan padiahtr. Yapt slahatlar
unlardr;
1. Sened-i ttifakn mzalanmas-
1808
Bu bir szlemedir. Ayan dediimiz
toplumun ileri gelen zengin eraf ile
padiah II. Mahmut arasnda
imzalanmtr. II. Mahmut yapaca
slahatlardan nce kendisini gven
iine almak ve yapaca slahatlara
zemin hazrlamak iin ayanlarla bir
szleme yapt.
Bu szlemeye gre;
a) Eer padiah II. Mahmuta kar
bir isyan ya da bakaldr olursa
ayanlar emir beklemeksizin gelip
padiaha yardm edecekler.
b) Padiah II. Mahmut da bunun
karlnda ayanlara bulunduklar
eyaletlerinde vergi ve asker toplama
yetkisini verecek onlar bulunduklar
blgenin resmi temsilcisi olarak kabul
edecektir.
Bu szleme bir anayasal
hareket deildir. nk ok dar
kapsamldr. Eitliki deildir. nk
sadece padiah ve ayanlardan
bahsetmektedir. Genel deil zeldir.
zel olan padiah ve ayanlardr. Halk
ilgilendiren hibir madde yoktur.
Herhangi bir d etki sonucunda da
yaplmamtr.
Padiahn yetkilerini kstlayan ilk
gelimedir. nk padiah
Rumelideki eyaletleri ayanlarn
kontrolne brakmtr. Bu ynyle
1215te ngilterede Kral Yurtsuz
Jann yetkilerini kstlayan Magna
Cartaya benzer.
2. Sekban- Cedit ordusu Nizam-
Ceditin yerine kuruldu (1808).
Fakat Sekban- Cedit yenierilerin
tepkisi zerine hemen lavedildi.
3. 1825te padiah bu sefer Ekinci
Oca diye yenierilere alternatif
bir ordu kurdu.
4. 1826da Yenieri Ocan kaldrd.
Bu olaya da hayrl olay
manasnda Vakay- Hayriye dendi.
nk padiah byk bir bask
altnda kald yenierilerden
kurtulmu oluyordu.
5. 1826da Yenieri Ocann yerine
bu sefer Asakir-i Mansure-i
Muhammediye Ordusunu kurdu.
6. Valileri redif adl askeri birlikleri
yetitirmekle grevlendirdi.
7. Harp Okulu, Askeri Tp Okulu ve
Mzka-i Hmayun (bando) ald.
8. Askerlik ilerini dzenlemek iin
Darul uray- Askeriyi at.
9. lk milli mar olan Mahmudiye
Marn Donizetti Paaya
hazrlatt.
10. Tmar sistemini kaldrd.
11.Divan- Hmayunu kaldrd. Yerine
nazrlklar kurdu.
12. Memurlar maaa baland.
13.Msadere kaldrld. Bylece zel
mlkiyet gvence altna alnd.
14. Askeri ve vergi amal ilk nfus
saym yapld. Sadece erkekler
sayld.
15. Muhtarlklar kuruldu.
16. Posta tekilat kuruldu.
17. Pasaport (Mrur tezkeresi) ve
Karantina Tekilat kuruldu.
18. Devlet memurlarna pantolon, fes
ve setre giyme zorunluluu
getirildi.
19. Resmini devlet dairelerine astrd.
20. Yerli mal zorunlu klnd. Ve
Tai uygulamas ile parann
ayar drld.
21. Eyaletlerde askeri, ekonomi ve
ynetim ilerine bakan mirlikler
kuruldu.
22. lkretim stanbulda zorunlu
klnd.
23. Adli memur yetitirmek iin
Mekteb-i Maarif-i Adliye ald.
24. Tercme odalar kuruldu.
49
25. Yurtdna ilk renciler
gnderildi.
26. lk resmi gazete Takvim-i
Vekayi kuruldu.
27 lk Rtiyeler ve retmen
yetitirmek iin Mekteb-i Ulum-u
Edebiye ald.
28.Bugnk Dantay ile Yargtayn
grevini gren Meclis-i Vly-
Ahkm- Adliye ald. Ayrca
hkmetle kiiler arasndaki
davalara bakan Dar- uray- Bab-
li meclisleri ald.
29. lk yurtii seyahatine kan
padiah oldu.
30. Yetkileri kstlanan ilk padiah
oldu.
31.Valisinin pazarlklarna boyun een
ilk padiah oldu. (Kavalal Mehmet
Ali Paa Msr Valisi- kendisinden
zorla Suriye valiliini ald.
2006 KPSS-I
Osmanl Devletinde devlet
memurlarna setre, pantolon ve
fes giyme zorunluluu hangi
padiah dneminde getirilmitir?
A) II. Mahmut
B) III. Selim
C) Abdlmecit
D) I. Abdlhamit
E)IV.Murat
Cevap: A
II) Tanzimat Dnemi Islahatlar
Tanzimat Dnemi 2ye ayrlr. Birinci
dnem 1839 Tanzimat Ferman ya da
dier ismi ile Glhane Hatt
Hmayunu ile balayan dnemdir.
kinci dnem ise 1856 Islahat
Ferman ile balayp 1876da Kanun-u
esasi ile sona eren dnemdir.
Abdlmecit ve Tanzimat Ferman
(Glhane Hatt Hmayunu):
Ferman hazrlayan D leri Bakan
Mustafa Reit Paa, ilan ettiren
padiah ise Abdlmecittir.
Bu fermana gre:
- Herkesin rz, can, namus ve mal
emniyeti salanacak
- Hi kimse yarglanmadan
cezalandrlmayacak
- Herkesin gelirine gre vergi
alnacak
- Mahkemeler herkese ak olacak
ve yasalar herkese eit ekilde
uygulanacaktr.
- Askerlik belli bir dzene
oturtulacak ve 5 ylla
snrlandrlacak. Mslman olan
ve olmayan herkes askere
alnacaktr.
- ltizam usul kaldrlacak.
Muhassal adl memurlar vergiyi
toplayacaktr.
- Hristiyanlar da askere alnacaktr.
Tanzimat Ferman padiah stnl
yerine kanun stnl anlayn
getirdiinden dolay Anayasal dzene
gei yolunda atlan ilk admdr. Fakat
kesinlikle Anayasal ynetime
geilmemitir. Sadece bir adm
atlmtr.
Tanzimat Ferman ayn zamanda
Osmanlda nsan Haklar ile ilgili
atlan ilk admdr.
Mslman Mslman olmayan
ayrmn ortadan kaldrp eit
vatandalk sistemini getirmeye
almtr.
Bu ferman Osmanlclk siyaseti
yolunda atlan ilk admdr.
Hkmdarlarn padiahlk yetkilerini
kstlamas ve temel haklar yasa ile
gvence altna almas ynyle 1215
ngilteresindeki Magna Cartaya
benzer.
Fakat bir halk hareketi sonucu ortaya
kmam olmas ynyle de Magna
Cartadan ayrlr. nk Tanzimat
Ferman padiahn bir ltfu olarak ilan
edilmitir. Bu fermann ilan
edilmesinde etkili olan sebepler ise
unlardr:
1. Msr sorununun (Kavalal Mehmet
Ali Paann isyan edip bamsz
hareket etmesi) bymesi.
2. Boazlarn devletleraras bir sorun
haline gelmesi
50
3. Fransz ihtilalinin milliyetilik
dncesinin zararl ve ykc
etkisinin ortadan kaldrlmak
istenmesi
4. Rusyaya kar ngiltere ve
Fransann destei alnmaya
allmasdr. nk ngiltere ve
Fransann istekleri dorultusunda
reformlar yaplmtr.
Bu ferman Avrupallarn i ilerimize
karmalarn engellemek iin
hazrland. Fakat Avrupallar
aznlklarn haklarnn yeterince
korunmadn ileri srecekler ve i
ilerimize daha ok karmaya
balayacaklardr.
Bu fermandan hem Mslimler hem de
Gayr-i Mslimler memnun olmadlar.
Mslimler gayr- Mslimlerle eit
tutulduklarndan dolay memnun
olmadlar. Gayr- Mslimler de artk
askere alnacaklarndan dolay
memnun olmadlar. Bundan dolay
ilerde slahat ferman karlacak
gayr-i Mslimlere bedelli askerlik
usul getirilecektir.
Abdlmecit ve Islahat Ferman
(28 ubat 1856):
Tanzimat fermann ilan eden
Abdlmecit devleti yklmaktan
kurtarmak iin bu sefer de Islahat
Fermann ilan etti.
Bu ferman Rusya ile yaplan Krm
Savann son yllarnda hazrland.
Paris Antlamasnn imzalanmasndan
alt hafta nce de ilan edildi ve Paris
Antlamasnn maddeleri arasna
girdi.
Fermann hazrlanma amac Paris
Antlamasnda ngiltere ve Fransann
desteini almakt. Bu fermann
ilannda tamamen d basklar etkili
olmutur diyebiliriz.
Bu fermann hkmleri ise yledir:
1. Herkesin rz, can, namus ve mal
emniyeti salanacaktr.
2. Devlet memurluuna ve askerlie
gayrimslimler de alnacaktr.
3. Resmi yazlarda Hristiyanlar iin
hakaret yazlar kullanlmayacak
(gvur gibi)
4. Rvetin yasak olduu kanunen
de belirtilecektir.
5. Herkes okul amakta serbesttir.
Bu madde Osmanlda eitimde
ikiliin domasna sebep olacaktr.
nk yabanclar da okul
aabilecekler.
6. Hristiyanlardan askerlik grevi
yerine alnan cizye kaldrld.
Yerine Bedelli Askerlik (Nakdi
Bedel Usul) getirildi.
7. kence, zehirlenme, dayak ve
angarya (bedava alma) resmen
kaldrlacak
8. Gayrimslimler de belediye ve il
genel meclislerine ye
olabileceklerdir.
9. Gayrimslimler mahkemelerde
kendi dinlerine gre yemin
edebileceklerdir
10. Yabanclar Osmanl lkesi snrlar
iinde mlk sahibi olabileceklerdir.
11. Mslman ve Gayri Mslimler
arasndaki Ceza ve Ticaret
davalar iin Karma Mahkemeler
kurulacaktr.
Islahat Ferman arlkl olarak
Gayrimslimlere haklar getirdiinden
dolay zeldir. Tanzimat ferman ise
herkese haklar getirdiinden dolay
geneldir.
Islahat Ferman ayrcalk ierir.
nk gayrimslimler bedelli askerlik
yapabilecekler ama Mslimler bedelli
askerlik yapamayacaklardr. Bylece
gayrimslimler Mslimlerden daha
ayrcalkl duruma gelmilerdir.
Abdlmecit Dneminde Yaplan
Dier Yenilikler (1839 1861):
- lk d bor alnd 1854.
(ngiltereden)
- lk demiryollar yaplmaya
baland. Demiryollar irketi
1856da kuruldu. lk demiryolu da
1866da zmir-Aydn arasnda
yapld.
- 1841de Osmanl Posta Tekilat
kuruldu.
- lk kt para Kaime basld
(1840).
51
- 1856da ngilizler tarafndan
Osmanl Bankas kuruldu ve devlet
para basma yetkisini bu bankaya
verdi.
- l genel meclisleri kuruldu.
Gayrimslimler de bu meclislere
alnd.
- Aar vergisinin Maliye Bakanl
memurlarnca toplanmas kural
getirildi. nceden mltezimler
araclyla iltizam sistemi
dorultusunda toplanyordu ve bu
mltezimler aarn orann keyfi
olarak artrabiliyordu.
- 1861 de gedik usulne son verildi.
Gedik usul nedir? Gedik,
ustalarn dkkn ama ve
mesleklerini icra etme hakkdr.
Gedik sahiplerinin yapacaklar ii
ve satacaklar mal bakalar
yapamaz ve satamaz. Bu sistem
esnaf arasnda tekellemeye
sebep olmaktayd. rnein
kuyumculuk yapmak isteyen bir
kii o blgedeki kuyumculardan
izin almaldr.
- lk kez yabanc okullar bu
dnemde ald.
- Milli eitim ilerinin yrtlmesi
ve kontrol iin Meclis-i Daimi-i
Maarif-i Umumiye kuruldu. Fakat
eitimde birlik salanamad.
nk medreseler bu meclise
balanmad ve bamsz hareket
ettiler
- Mlkiye okullar, retmen
okullar ve sanat okullar ald.
- lk Kz rtiyesi (ortaokulu) ald
(1861).
- Dil ve tarih alanlarnda alma
yapmak ve ders kitaplarn
yazmak zere 1851de Encmen-i
Dani kuruldu. Szlk Redhouse
ve nl tarihi Hammer de bu
komisyonun yesiydi. Fakat
Encmeni Dani 1861de dald.
Abdlaziz Dnemi (1861 1876)
Mecelle adl slam hukukunu esas
alan ama ada Avrupa Hukuku
tarznda hazrlanm olan Osmanl
medeni kanunu yazlmaya
baland (1868). Bu hazrlama
faaliyeti 1875e kadar devam etti.
1876da mecelle yrrle girdi.
Mecelle Osmanlnn ilk Medeni
Hukukudur.
- 1868 de Mithat paa tarafndan
kylye kredi vermek amacyla
Memleket Sandklar kuruldu.
- 1864te Vilayet Nizamnamesi
hazrland ve btn vilayetler
sancaklara, kazalara, nahiye ve
kylere ayrld. Sancaklara
mutasarrf, kazalara
kaymakamlar, nahiyelere nahiye
mdrleri getirildi.
- Dolmabahe Saray tamamland.
- 1846da Maarif-i Umumiye
Nezareti kuruldu.
- 1869da Maarif-i Umumiye
Nizamnamesi ile eitim-retim
belli aamalara ayrld.
Sbyan (hazrlk)
Rtiye (ortaokul)
dadi (lise)
Sultani (lise)
Darl-Fnun (niversite) 1870
kuruldu.
Burada bir ey belirtmeliyim ki
idadilerle sultaniler ayn
seviyedeki okullardr. Yalnz
sultanilerde daha ileri dzeyde
eitim verilmektedir.
- 1868de Galatasaray Sultanisi
kuruldu.
- 1872 de idadiler ald
- 1870te kz retmen okulu olan
Darl Muallimat kuruldu.
- 1873te yetim Mslman
ocuklarn eitimi iin Dar
afaka kuruldu.
- 1863te Robert Koleji ald.
- 1873 Halepa Ferman ile Girit
zerk oldu.
52
2006 KPSS-I
Osmanlda Tanzimat
Dnemindeki gelimelerden
biridir?
A) lk Osmanl matbaasnn kurulmas
B) Mslman olmayanlarn askerlik
yapabilmesi
C) lk resmi gazetenin karlmas
D) Yenieri Ocann kurulmas
E)Nizam- Cedit Ordusunun kurulmas
Cevap: B
NOT ALINIZ:
53

OSMANLIDA ISLAHATLAR
1. I. Fazl Ahmet Paa
II. Nevehirli Damat brahim Paa
III. Mustafa Reit Paa
IV. Merzifonlu Kara Mustafa Paa
V. Humbarac Ahmet Paa
Yukarda baz slahat devlet
adamlar verilmitir.
Bunlardan hangileri 17. yy.
slahatlarndan deildir?
C) I-II-IV D) II-III-V
E) I-IV
2. I. Celali syanlar
II. Eyalet syanlar
III. Milliyeti syanlar
IV. Yenieri syanlar
Osmanlnn 17. yy.da
karlat sorunlardan
deildir?
A) Yalnz II B) Yalnz II
C) II-III D) I-II-IV
E) I-II-III
3. I. Kuvvet ve iddete bavurma
II. Orduyu disiplin altna alma
III. Ynetimde yeniliklere gitme
IV. Denge politikasna ynelme
V. Avrupallama
Yukardakilerden hangileri 17.
yy.da yaplan slahatlarn
zelliklerinden deildir?
A) Yalnz V B) I-II-III
C) II-IV-V D) IV-V
E) III-IV-V
4. 17. yy. slahatlarnn ortak
amac aadakilerden
hangisidir?
A) Avrupallama
B) Dalmay engelleme
C) Milliyetilik etkisinin zararlarn
engelleme
D) Ykselme dnemini tekrar
yaatma
E) Maliyeyi dzeltme
5. I. Maliye
II. lmiye
III. Kalemiye
IV. Ordu
V. Donanma
VI. Toprak ynetimi
17. yy.da yukardaki
alanlardan hangilerinde bir
bozulma yaanmamtr?
C) I-IV-V D) II-IV-V
E) Yalnz V
6. I. Maliye
II. Ordu
III. lmiye
Tmar sisteminin 17. yy.da
bozulmas yukardaki
alanlardan hangilerini
etkilemitir?
E) II-III
54
7. ehzadelerin sancaklara
gnderilmesi uygulamasna
son veren padiah kimdir?
A) Fatih B) III. Murat
C) I. Ahmet D) II. Osman
E) IV. Murat
8. I. Uzun sren ve gelir getirmeyen
savalar
II. Tmarl Sipahi saysnn
azalmas
III. Kapkulu askeri saysnn
artmas
IV. Sancak usulne son verilmesi
V. Ticaret yollarnn yn
deitirmesi
17. yy.da grlen yukardaki
gelimelerden hangileri hem
maliyenin bozulduunu hem de
ordu sisteminin bozulduunu
gsterir?
A) I-II-III B) I-III-IV
C) II-IV-V D) I-II
E) I-II-IV-V
9. I.Ksa sreli zmler aranmtr.
II. Yzeysel slahatlardr.
III. Islahatlar halka mal edilmeye
allmtr.
IV. Bask ve iddet yoluyla
uygulanmaya allmtr.
Yukardakilerden hangileri 17. yy.
slahatlarnn ortak zelliklerinden
deildir?
A) Yalnz II B) Yalnz III
C) I-II D) I-IV
E) II-III
10. I. Kadnlarn ynetimde etkili
Olmas
II. ehzadelerin sancaklara
kmamas
III. Divan tekilatna padiahn
bakanlk yapmamas
IV. Rvet ve iltimasn artmas
V. ehzadelerin sancaklarda isyan
etmeleri
yy.da grlen gelimelerden
biri deildir?
A) I-III B) II-IV
C) Yalnz V D) III-V
E) II-IV-V
Yenieri Ocann
bozulmasnn sebeplerinden
biri deildir?
A) Devirme sisteminin bozulmas
B) Trk kkenlilerin de ocaa
alnmas
C) Ulufelerin ayar dk ake ile
verilmesi
D) Dirliklerin haksz datlmas
E) Yenierilerin askerlik dndaki
ilerle ilgilenmeleri
12. I. Denge politikalar
II. Batllama
III. Kaybettii topraklar geri alma
Osmanlnn 18. yy. d
politikas iin yukardakilerden
hangileri sylenemez?
E) II-III
55
13. I. Askeriye
II. lmiye
III. Ynetim
18. yy.da en ok yukardaki
alanlardan hangisi
dorultusunda slahatlar
yaplmtr?
E) II-III
14. I. Yenieri Ocann ilk defa
kaldrlmak istenmesi
II. lk matbaann kurulmas
III. lk nfus saym
IV. lk modern askeri okulun
almas
yy.da yaplan slahatlar
ierisinde gsterilemez?
C) I-III D) II-IV
E) II-III
15. I. Kavalal syan
II. Patrona Halil syan
III. Kabak Mustafa syan
IV. Milliyeti isyanlar
V. 31 Mart syan
yy. isyanlarndan deildir?
A) Yalnz I B) I-V
C) II-III D) I-IV-V
E) II-III-IV
16. I. I. Mahmut
II. III. Selim
III. II. Mahmut
IV. IV. Murat
V. II. Osman
Yukardakilerden hangileri Bat
tarz yenilikler yapmamtr?
A) I-V B) II-IV
C) IV-V D) II-III
E) I-III-V
17. I. Ulema
II. Asker snf
III. Esnaf
IV. Avrupal devletler
V. Aznlklar
yy. slahatlarna kar kan
gruplar arasnda saylamaz?
A) Yalnz IV B) II-III
C) I-IV-V D) IV-V
E) I-II-III
18. I. Baron D Tott
II. Humbarac Ahmet Paa
III. Koi Bey
IV. Tarhuncu Ahmet Paa
V. Alemdar Mustafa Paa
yy. slahatlarndandr?
A) I-II-III B) II-III
C) IV-V D) I-II
E) I-II-IV-V
56
19. I. lk devlet matbaasnn
kurulmas
II. lk srekli eliliklerin almas
III. lk slahat programnn
hazrlanmas
IV. lk modern Avrupa tarz
okullarn almas
Yukardakilerden hangileri III.
Selim dnemine ait
gelimelerdendir?
A) I-II B) I-III
C) II-IV D) III-IV-V
E) I-II-III
20. I. Mimaride Avrupallama
II. Askeri alanda Avrupa tarz
slahatlarn balamas
III. Avrupaya ilk geici eliliklerin
almas
Lale Devri yenilikleri arasnda
yer alr?
E) II-III
21. I. Mahmutun yapt
slahatlarda en byk
yardmcs aadakilerden
hangisi olmutur?
A) Baron D Tott
B) Kont D Bonnival (Humbarac
Ahmet Paa)
C) Tarhuncu Ahmet Paa
D) Nevehirli Damat brahim Paa
E) Alemdar Mustafa Paa
22. Yabanc mallar hangi yzyldan
itibaren Osmanl ticaretini
olumsuz ynde etkilemeye
balamtr?
A) 16. YY. B) 17. YY.
C) 18. YY. D) 19. YY.
E) 20. YY.
OSMANLIDA
ISLAHATLAR
1 D 13 A
2 B 14 C
3 D 15 D
4 D 16 C
5 E 17 D
6 D 18 D
7 C 19 E
8 A 20 D
9 B 21 B
10 C 22 C
11 D
12 A
57
MERUTYET DNEMLER VE STBDAT DNEM
Merutiyet: Hkmdar + Anayasa +
Parlamento
Hkmdar Anayasa
Hanedann en byk olu olan kii
Padiah olur. Padiah ayn zamanda
da halifedir.
a) 1876 Kanun-u Esasisi
I.Merutiyetin Anayasasdr.
b) 1909 Kanun-u Esasisi
II. Merutiyetin
Anayasasdr.
Parlamento
A)Meclis-i Ayan
yeleri Padiah tarafndan
seilir.
Ayan olabilmek iin 40
yan am olmak gerekir.
mr boyu Ayan olurlar.
Ayan meclisi ye says
mebusan meclisi ye
saysnn 3te 1ni geemez.
Ayan olabilmek iin devlete
yararl hizmetlerinin
dokunmu olmas gerekir.
B)Meclis-i Mebusan
yeleri halk tarafndan seilir.
Seimler drt ylda bir yaplr.
Seme ya 25, seilme ya
30
Her 50.000 erkek bir
milletvekili seer.
Seimler iki turludur.
Mecliste gayrimslim
milletvekilleri de vardr.
Kadnlara seme ve seilme
hakk verilmediinden dolay
kadn milletvekili yoktur
A) I.Merutiyet - 1876 B) II. Merutiyet 1908
1. 18761878 aras dnemdir.
2. Padiah II. Abdulhamittir.
3. lan edilmesinde etkili olan g
Gen Osmanllar Cemiyetidir.
Bu cemiyet 1865te
kurulmutur.
1. 19081920 aras dnemdir.
2. Padiahlar:
19081909 aras II.
Abduhamit
19091918 aras V.Mehmet
Reat
19181920 aras VI. Mehmet
3) lan edilmesinde etkili olan g
ttihat ve Terakki Cemiyetidir(Jn
Trkler).1907de kurulmutur.
Cemiyetin Cemiyetin
Aydnlar Yayn
Organlar
Aydnlar Yayn
Organlar
+ Ziya Paa
+ Ahmet
Mithat
+ Mustafa
Fazl Paa
+ Ali Suavi
+ Namk
Kemal
+ Muhbir
+ Ulum
+ Hrriyet
+ bret
+ Tercman-
ahval
MUHT

+Hasan Tosun
+AbdullahCevdet
+Talat Paa
+smail Canpolat
+Cemal Paa
+Enver Paa
HATCE
+ Tanin
+ Hizmet
BLM -5
58
ZAMAN
59
4. 1876 I.Merutiyet Kanun-u
Esasisine Gre;
a) Yasama yetkisi meclise aittir. Son sz
Padiaha aittir.
b) Padiahn snrsz veto yetkisi vardr.
c) Yrtme yetkisi Padiah ve hkmete
aittir.
d) Padiah hem bakan hem de
bakanlar seer.
e) Meclisi ama ve kapama yetkisi
padiahtr.
f)Hkmet Padiaha kar sorumludur.
g) Yasa nerme yetkisi padiahtadr.
h) Padiahn polis kararyla srgn ve
sansr yetkisi vardr.
i) Toplant, gsteri, dernek kurma ve parti
kurma hakk yoktur.
j) Kanun nce Mebusan meclisinde
sonra Ayan meclisinde sonrada
Padiahn nne gelir.
k) Sava ve bar akdi Padiaha aittir.
Bu dnemde Devletin siyasi gr
Osmanlclktr
Bu Anayasa ve I.Merutiyet kabul
edildii ayn gn stanbulda ngiltere-
Fransa-Rusya-Avusturya-Almanya ve
talya temsilcileri de stanbulda Tersane
konferansn yapyorlard. Burada Osmanl
ile ilgili kararlar alacaklard. Bu durum da
Merutiyetin biran nce ilan edilmesinde
etkili olacaktr.
4. 1909 II. Merutiyet Kanun-u
Esasisine Gre;
a) Yasama yetkisi meclise aittir. Son
sz Padiaha aittir.
b) Padiahn snrsz veto yetkisi yoktur.
c) Yrtme yetkisi Padiah ve
Hkmete aittir.
d) Padiah sadece Babakan seer.
Bakanlar Babakan seer, Padiah
onaylar.
e) Meclisi ama ve kapama yetkisi
meclistedir.
f) Hkmet meclise kar sorumludur.
g) Yasa nerme yetkisi meclistedir.
h) Padiahn srgn ve sansr yetkisi
yerine mahkeme kararyla srgn ve
sansr yetkisi vardr.
i) Toplant, gsteri, dernek kurma ve
parti kurma hakk vardr.
j) Kanun nce mebusan meclisinde
sonra Ayan meclisinde sonra da
Padiahn nne gelir.
k) Sava ve bar akdi meclisten de
onay almaldr.
Bu dnemde Devletin siyasi gr
Trklktr.
1909 Anayasas ve II. Merutiyetin
ilanndan 1 ay nce ngiltere ve Rusya
Revalde grme yaptlar ve ngiltere
Rusyay Balkanlarda serbest brakmt.
Bu durumda ttihatlar harekete
geiren nemli bir d etkendir.
Merutiyet biran nce ilan edilmeli ve
Balkanlarn elden kmas engellenmeli
diye dndler ve padiaha bask
yaparak Merutiyeti ilan ettirdiler.
60
I.Merutiyet Dnemi, II. Abdlhamitin
18771878 (Rumi 1293) Osm -Rus
Harbini bahane ederek meclisi
kapatmas ve Anayasay rafa
kaldrmas ile sona ermitir. Bu
tarihten sonra II. Abdlhamitin lkeyi
tek bana ynettii 30 yllk istibdat
dnemi balar.(1878 ve 1908 aras
dnemdir.) 1908den sonra da II.
Merutiyet dnemi balar.
stibdat Dnemi (18781908)
II. Abdlhamit tek bana 30 yl Devleti
ynettiinden dolay bu dneme
istibdat dnemi denir. Bu dnemde;
Mlkiye Mhendis Mektebi
ald.(1883)
Osman Hamdi Bey Sanayi-i Nefise
Mektebini at ve bylece gzel
sanatlar alannda renci
yetitirilmeye baland.(1883)
Osmanl-Yunan sava kt.(1897 -
Dmeke Sava)
Osmanlnn borlarn deyememesi
zerine Avrupal byk devletlerce
Dyun-u Umumiye daresi kuruldu.
Ve Osmanlnn gelir kaynaklarna el
konuldu(1881 Muharrem
Kararnamesi ile).Ayrca 1883te de
Osmanlnn btn ttn ve iki
retim ilerine de Avrupallarca el
konuldu. Yabanclar Reji adl irketi
kurarak Osmanlnn ttn ve iki iini
kendi tekellerine aldlar. Reji
idaresine 1925te M. Kemal son
verecektir.
1888de Memleket Sandklar Ziraat
Bankasna dntrld.
Msr ngilizlerce igal edildi.(1882)
Tunus Franszlarca igal edildi.(1881)
Ermeniler ilk defa Erzurumda isyan
ettiler.(1890)
Osmanl Ermenilere kar Hamidiye
Alaylarn kurdu.(1890)
Beikta, Galatasaray ve Fenerbahe
Spor Kulpleri kuruldu.
Bu dnemde slamclk (ittihad
slam) siyaseti izlenmitir.
Bu dnemde II. Abdulhamit devleti
Yldz sarayndan ynetmitir
II. Merutiyet Dnemi
(19081920)
II. Merutiyet ttihat ve Terakki
Cemiyetinin bask ve almalar ile ilan
edilmitir. Tabi bunda 1908 Reval
Grmelerinin de etkisi olmutur.
Fakat ilanndan bir sene sonra II.
Merutiyet nemli bir tehlike atlatt. Bu
tehlike 31 Mart olaydr. Bu olay 1909
ylnda bir ksm gerici asker ve sivilin
stanbulda ayaklanarak meclisi
basmas ve merutiyeti kaldrmak
istemesi olaydr.
Gericiler ttihat ve Terakkici olan
sadrazam Hseyin Hilmi Paay
grevden aldlar. Yerine Tevfik Paay
sadrazam yaptlar.
Bunun zerine Selanikteki ttihat
Terakkici Mahmut evket Paa
komutasndaki Hareket ordusu
stanbula gelip 31 Mart syann
bastrd.
Hareket Ordusunun Kurmay Bakan
da Mustafa Kemaldir. Hareket ordusu
Merutiyeti ve Anayasay korudu.
Rejim devam etti, Sadrazamla
tekrardan Hseyin Hilmi Paa getirildi.
II. Abdlhamit Meclis kararyla tahttan
indirildi ve yerine V.Mehmet Reat
getirildi. Fakat Hareket ordusunun
isyan bastrdktan sonra Selanike geri
dnmemesi zerine M. Kemal ttihat
Terakkiden ayrlacaktr.
Hareket ordusunun stanbula
gelip Merutiyeti korumas Ordunun
ilk defa yeniliklerin koruyucusu
Olduunu gsterir.
Mustafa kemal bu tarihte
ttihat Terakki yesidir. Kendisi
1906da amda Vatan ve Hrriyet
Cemiyetini kurmutur. 1907de de
ttihat Terakkiye katlmtr.1909da da
ttihat Terakkiden ayrlmtr
61
II. Merutiyet Dnemi Partileri
ttihat ve Terakki:
1907de Cemiyet, 1908de Parti ismini
ald. Amalar istibdat ykmak,
Merutiyeti kurmak ve Kanun-u
Esasiyi tatbik etmektir. Fakat
Trablusgarp, Balkan ve I.Dnya Sava
sebebiyle Parti programlarn
uygulayamadlar. 19081918 yllar
arasnda ynetimdedirler. 1918de
Parti kendisini feshetti ve Teceddd
adn alarak faaliyetine devam etme
karar ald.
Ahrar Frkas:
1908de Prens Sabahattin tarafndan
kuruldu. Siyasi grleri slamclk ve
Adem-i merkeziyetiliktir(Yerinden
ynetim). Yayn organlar Serbesti,
Mizan, Yeni gazete ve Saday- Hak
gazeteleridir. Trk siyasi tarihinin ilk
muhalefet partisidir.
Hrriyet ve tilaf Frkas:
Eyll 1909da Dr. Rza Nur ve Damat
Ferit tarafndan kuruldu. Ekonomide
Liberalcidirler. Genellikle ordudaki yal
subaylarn tercih ettii bir parti oldu.
Birinci Balkan Savanda ttihat
subaylar ile itilaf subaylar arasndaki
ekime Osmanlya ar bir yenilgi
getirmitir.
Fedekaran- Millet:
1908de kuruldu. Kurucusu Avnullah el
Kazmidir.
Ahali Frkas:
Gmlcineli smail tarafndan kuruldu.
Koyu slamcdr.
Mutedil pervaran:
Arnavut ve Arap mebuslarca kuruldu.
ttihat- Muhammedi:
1909da Dervi Vahdeti tarafndan
kuruldu. Yayn organ Volkan
gazetesidir. ttihat- slamcdr.
Trk siyasi tarihinde ok partili
yaama ilk kez II. Merutiyetle geildi.
II. Merutiyetin lannn
Olumsuz Sonular
II. Merutiyetin ilan edilmesi iin
ieride ttihat Terakkici subaylar ve
aydnlar Padiaha bask yapacaklar,
Resneli Niyazi Bey Manastrda
askerleri ile daa kacak.
Arnavutlukta ayr bir ayaklanma
kacak, ttihatlar Manastrdan
Padiaha Merutiyeti ilan etmesi iin
telgraf ekip kendisine
bakaldracaklardr. Ksacas ieride
nemli skntlar yaanacaktr. Bu da
d politikada baz olumsuz
gelimelerin meydana gelmesine sebep
olacaktr. Bunlar;
Bulgaristann bamszln ilan
etmesi 1908
Avusturya-Macaristann Bosna-
Herseki ilhak 1908
Yunanistann da Giriti ilhakdr.1908
KURAL: D politikada gl olmann
yolu i politikada da gl olmaktan
geer.
NOT ALINIZ:
62
1. Aadaki Osmanl devlet
adamlarndan hangisi I.
Merutiyetin ilannda en ok etkili
olan kiidir?
A) Ahmet zzet Paa
B) Ahmet Kmil Paa
C) Ali Rza Paa
D) Prens Sabahattin
E) Ahmet Mithat
2. II. Merutiyetle ilgili aada
verilen zelliklerden hangisi
yanltr?
A) Padiahn snrl da olsa veto
yetkisi vardr.
B) Yasa nerme yetkisi meclistedir.
C) D politikada olumsuz gelimelere
sebep olmutur.
D) Parlamento yeleri drt ylda bir
yenilenirdi.
E) Parlamentoda sadece Mebusan
Meclisi vardr.
3. Aadakilerden hangisi Ayan
Meclisinin zelliklerinden biri
deildir?
A) Ayan meclisi yesi olabilmenin
artlarndan biri de 40 yan
doldurmu olmaktr.
B) Ayanlar padiah tarafndan
seilirler.
C) Ayan olabilmek iin lkeye yararl
hizmetler yapm olmak
gerekmektedir.
D) Ayanlk babadan ola geerdi.
E) Ayan meclisinin ye says
Mebusan Meclisi ye saysnn
1/3n geemezdi.
4.
I. 93 Harbi
II. I. Merutiyet
III. II. Merutiyet
IV. Vatan ve Hrriyet Cemiyetinin
kuruluu
V. ttihat ve Terakki Cemiyeti
yelii
M. Kemalin yukardaki
gelimelerin hangisi ya da
hangilerinde bir etkinlii
olmamtr?
A) Yalnz I B) I V
C) IV V D) III V
E) I II
5. Aadaki gazetelerden hangisi
I. Merutiyet dnemine ait
deildir?
A) Hrriyet
B) bret
C) Tercman- Ahval
D) Tanin
E) Muhbir
6. Aada ismi verilen
aydnlardan hangisi I.
Merutiyetin ilannda etkili
olmamtr?
A) Ziya Paa
B) Namk Kemal
C) Enver Paa
D) Ali Suavi
E) Ahmet Mithat Paa
7. Aadakilerden hangisi II.
Merutiyet dnemi
partilerinden biri deildir?
A) Gen Osmanllar
B) ttihat ve Terakki
C) Ahrar
D) Hrriyet ve tilaf
E) Osmanl Ahali
I. ve II. MERUTYET
63
8. Trk siyasi tarihinde ok partili
yaama ilk defa hangi dnemde
geilmitir?
A) I. Merutiyet
B) II. Merutiyet
C) I. TBMM Dnemi
D) II. TBMM Dnemi
E) 1946 seimleri
9. Trk siyasi hayatnn ilk
muhalefet partisi ve ilk iktidar
partisi hangi kta doru olarak
verilmitir?
A) Gen Osmanllar ttihat ve
Terakki
B) Jn Trkler Hrriyet ve tilaf
Frkas
C) Ahrar Hrriyet ve tilaf Frkas
D) Terakki Perver Cumhuriyet Frkas
Cumhuriyet halk frkas
E) Ahrar Frkas ttihat ve Terakki
Frkas
10. Aadakilerden hangisi 19.
yy.da Osmanlda yetien aydn
hareketinin gerekletirmi
olduu ilk yeniliktir?
A) Sened-i ttifak
B) I. Merutiyet
C) Tanzimat Ferman
D) Islahat Ferman
E) II. Merutiyet
11. I. Merutiyetle ilgili aada
verilen zelliklerden hangisi
yanltr?
A) Yasama yetkisi meclise aittir. Son
sz padiaha aittir.
B) Padiahn snrsz veto yetkisi
vardr.
C) Yasa nerme yetkisi meclistedir.
D) Meclisi ama ve kapama yetkisi
padiahtadr.
E) Srgn ve sansr yetkisi
padiahtadr.
12.Batdan etkilenilerek Ahmet
Cevdet Paa tarafndan hazrlanan
ve kaynan slam hukukundan
alan MECELLE hangi dnemde
uygulamaya girmitir?
A) Tanzimat Dnemi
B) I. Merutiyet Dnemi
C) II. Merutiyet Dnemi
D) stibdat Dnemi
E) 1920 23 dneminde
13.Aada baz partiler ve
kurucular eletirilerek
verilmitir. Bu eletirmelerden
hangisi yanltr?
A) ttihat ve Terakki Enver ve Talat
Paalar
B) Ahrar Prens Sabahattin
C) Hrriyet ve tilaf- Damat Ferit
D) Vatan ve Hrriyet Mustafa Kemal
E) ttihad- Muhammedi Dr.Rza Nur
14.Aadakilerden hangisi II.
Merutiyetin d politikada
dourduu olumsuz gelimelerden
biri deildir?
A) 31 Mart isyannn k
B) Avusturyann Bosna-Herseki ilhak
C) Bulgaristan bamszlnn ilan
D) Yunanistann Giriti ilhak etmesi
E) Rusyann tm Balkan uluslar
zerindeki etkinliini artrmas
64
15. 1908de II. Merutiyetin ilanndan
sonra 31 Mart 1909da merutiyeti
istemeyen bir ksm halk ve asker
isyan ederek Meclis-i Mebusan
datmaya almtr.
Aadakilerden hangisi bu
durumun yol at gelimelerden
birisi deildir?
A) Gericiler Sadrazam Hseyin Hilmi
Paay ittihat olduundan dolay
grevden alrlar. Yerine Tevfik
Paay getirirler.
B) ttihatlar hareket ordusu ile
stanbula gelerek gericilerin
sadrazam yapt Tevfik Paay
grevden alp yerine tekrar
Hseyin Hilmi Paay getirirler.
C) ttihatlar hareket ordusu ile
stanbula gelerek II. Abdlhamiti
grevden alp yerine V. Mehmet
Reat getirirler.
D) Ordu ilk defa yeniliklerin
koruyucusu olacaktr.
E) Mevcut rejim korunamamtr.
16.Meclis karar ile grevden
alnan padiahlar hangi kta
doru olarak verilmitir?
A) II. Abdlhamit 6. Mehmet
Vahdettin
B) II. Abdlhamit V. Mehmet Reat
C) V. Mehmet Reat 6. Mehmet
Vahdettin
D) V. Murat II. Abdlhamit
E) Abdlaziz II. Abdlhamit
17.Aadakilerden hangisi 1876
ylnda kabul edilen Trk siyasi
tarihinin ilk Anayasas olan Kanun-
Esasinin zelliklerinden biri
deildir?
A) Devletin bakentini belirtmemesi
B) Saltanat hakkn, hanedann byk
oluna vermesi
C) Padiah hem hkmdar hem de
halife olarak tanmlamas
D) Bakanlarn seim hakkn padiaha
vermesi
E) Ayan seimi hakkn padiaha
vermesi
18. 19. yy.da Osmanl Devletinde
uygulanan aadaki
gelimelerden hangisiyle
aznlklara haklar verilmemitir?
A) Halepa Ferman
B) Sened-i ttifak
C) Tanzimat Ferman
D) Islahat Ferman
E) Kanun- Esasi
19. - 31 Mart Olay
-eyh Sait syan
-Menemen syan
Yukardaki bu olayn ortak
zellii aadakilerden
hangisidir?
A) ok partili hayata geii
geciktirmeleri
B) Mevcut rejime kar olmalar
C) ktidardaki kabineyi deitirmek
istemeleri
D) Ayrlk olmalar
E) Ordunun siyasete bulamasnn bir
sonucu olmalar
65
20.Aadakilerden hangisi istibdat
dnemi gelimelerinden biri
deildir?
A) Mlkiye Mhendis Mektebinin al
B) Duyun- Umumiye idaresinin
kuruluu
C) Osman Hamdi Beyin Sanayi-i
Nefise Mektebini kuruu
D) Fenerbahe ve Galatasaray spor
kulplerinin kuruluu
E) lk kt parann kullanlmas
21 - Osmanlda ilk defa anayasal
ynetime gei hangi dneme
aittir?
A) Tanzimat Dnemi
C) II. Merutiye Dnemi
D) I. TBMM Dnemi
E) stibdat Dnemi
22. - Osmanl'nn ilk defa ok partili
hayata geii
-Osmanlda Trkln
yaygnlamas
-mmetilik dncesi ve
Osmanlcln nemini yitirmesi
Yukarda Osmanlnn yaad baz
gelimeler verilmitir. Bunlar
hangi dnemde gereklemitir?
A) Tanzimat Dnemi
B) II. Merutiyet Dnemi
C) I. Merutiyet Dnemi
D) stibdat Dnemi
E) Gerileme Dnemi
23.
I-Tanzimat Ferman
II-Islahat Ferman
III-I.Merutiyet
IV-II. Merutiyet
Yukardakilerden hangilerinin ilan
edilmesinde hem aydn etkisi hem
de Avrupa etkisi vardr?
A) Yalnz III B) Yalnz IV
C) II-IV D) I-III
E) III IV
24.
I- ok partili Hayata Gei
II- Balkan Savalar
III-I.Dnya Harbi
IV- kurtulu Sava
V 93 Harbi
hangileri II. Merutiyet dnemi
gelimelerinden biri deildir?
A) Yalnz I B)IV-V
C) III-IV D) I-II
E) II-IIIIV-V
I. ve II. MERUTYET
1 E 11 C 21 B
2 E 12 B 22 B
3 D 13 E 23 E
4 E 14 A 24 B
5 D 15 E
6 C 16 A
7 A 17 A
8 B 18 B
9 E 19 B
10 B 20 E
66
BLM6
Trablusgarp ve Balkan Savalar
1)Trablusgarp Sava ve Ui
Antlamas (19111912)
Sebepleri
talyann gelien sanayisi iin
hammadde ve Pazar aray
Osmanlnn Trablusgarp koruyacak
gte olmamas.
Trablusgarpn talyaya gre yakn
olan corafi konumu.
talyann 1909da Rusya ile yapm
olduu Racconigi Antlamas ile
Rusyann desteini alm olmas.
talyay Almanyann kucana itmek
istemeyen ngiltere ve Fransann bu
igale gz yummasdr.
Avusturya-Macaristann talyann
kendi topraklar dnda bir yerle
ilgilenmesinin iine gelmesidir.
Bylece talya Avusturya ynnde
yaylmac bir faaliyette
bulunmayacakt.
Osmanlda bu srada eride nemli
Sorunlarn Oluu:
- ttihat Terakkiden ayrlanlar
1910da Ahali Frkasn,1909da
Hrriyet ve tilaf Frkasn
kurdular.
- talyanlar da Arnavutlukta
Malisor syann karttlar ve
burada karkla sebep
oldular.
- Rusya da Balkanlarda bir
Balkan Birlii oluturmaya
almaktadr.
SAVA
1896 Habeistan bozgununu daha
nce yaam olan talya Osmanlnn
yukarda saydmz i sorunlarn
ok yerinde ve zamannda
kullanmtr.
Osmanl Mustafa Kemali (gazeteci
erif Bey adyla),Enver Beyi, Nuri
Beyi, Fethi Okyar ve Ali etinkayay
buraya gizlice gndererek
Derne,Tobruk ve Bingazide
talyanlar durdurdu.
Bunun zerine talyanlar on iki aday
igal ettiler. Osmanl Balkan
savalar da balaynca aresizce
bar istedi.
Savan Sonular ve Ui
Antlamas (1912)
1- Trablusgarp talyaya brakld.
Fakat Halk dini ynden
Osmanlya bal kalacaktr.dendi.
Bylece kltrel balar korunmaya
alld.
2- Osmanl Trablusgarp kaybederek
Kuzey Afrikadaki son topran da
kaybettii gibi ayn zamanda artk
3 ktada topra olan bir devlet
deildir.
3- Oniki ada geici olarak (Balkan
savalar bitene kadar) talyaya
brakld.
Oniki ada Lozan ile kesin
olarak talyaya brakld.1947 Paris
Antlamas ile de talya buray
Yunanistana devretti.
NOT ALINIZ:
67
2)Balkan Savalar (19121913
a)I.Balkan Harbi (8 Ekim 1912
30 Mays 1913)
1.BYSEK OSMANLI

2.Sebep:
Milliyetiliktir. Ruslarn destei ile
Balkanllar Osmanlya kar birletiler.
Osmanlnn Balkanlarda kalan son
topraklarn alarak kendi devletlerini
bytmeyi amaladlar.
3.Sava:
Osmanl bu savata ok ar kayplar
verdi. nk orduya siyaset girmi,
subaylarmz ttihat Terakkici ve
Hrriyet tilaf olarak ikiye
ayrlmlard. Bu da sava srasnda
ordu dzenimizi bozmutur. Ayrca D
leri Bakan Asm Bey 65.000 kiilik
bir askeri birlii savatan nce terhis
etmitir. Zamannda gerekli seferberlik
yaplamad. Bylece stanbul-
atalcaya kadar ekildik.
4.Sonu:
Londra Antlamas
(30 Mays 1913)
Osmanl Midye-Enez hattnn
batsndaki tm topraklarn kaybetti.
Buralar;
Makedonya, Arnavutluk
Bat Trakya (Dede aa, Gmlcine
skee)
Selanik, Kavala, skp, Manastr
Dou Trakya (Edirne, Tekirda,
Krklareli)
Tm Ege adalar kaybedildi. Sadece
Bozcaada ile Gkeada (mroz)
Osmanlya brakld.
Tm ege adalarnn Yunanistana
verilmesi ayn zamanda Osmanlnn
Giritten de vazgemi olduunu
gsterir.(Osmanl Giriti II.
Merutiyetin ilan srasnda
Yunanistana kaptrmt.)
Sava tazminat sz konusu deildir.
I.Balkan savanda alnan ar
yenilgi ieride hesaplamaya neden
olacak, ttihat Terakki Frkas 23 Ocak
1913te bir hkmet darbesi ile Kamil
Paay grevden alp yerine Mahmut
evket Paay getirecektir. Bylece
ttihat Terakki Frkas ynetimdeki
etkinliini arttrd. Bu olay tarihe Bab-
li Baskn olarak geti. Bab- ali
Basknnn rejimle hibir ilgisi yoktur.
Sadece hkmet deimitir.
Bknz: Bu dnem Osmanl hkmetleri
iin kitabmzn sonundaki Osmanl
Sadrazamlar
b)II. Balkan Harbi (30 Haziran
1913)
1. R O K S Y BULGARSTAN

2.Sebep:
I.Balkan sava sonucu Osmanldan en
byk pay Bulgaristan alacak ve
Byk Bulgaristan kurulacaktr. Fakat
dier Balkan Devletleri bundan
rahatsz olacaklar. Osmanl da frsattan
yararlanp kaybettii topraklarn bir
ksmn kurtarmak isteyecektir.
3.Sava:
Bulgaristan sava srasnda be
cepheden bir anda saldrya urad.
Henz 5.yln doldurmadan bir anda 5
Devletin saldrsna uraynca ok ar
kayplar vererek bar isteyecektir.
Osmanl da Enver Paa nderliinde
Edirneyi geri ald. Mustafa Kemal de
Karada
Srbistan
Yunanistan
Bulgaristan
Srbistan
Karada
Osmanl
Romanya
Yunanistan
68
Edirneyi geri alan Bolayr Birliklerinin
Kurmay Bakandr.
4.Sonu:
a)stanbul Ant: Osmanl-
Bulgaristan (21 Temmuz 1913)
Bir nceki Antlama olan Londra
Antlamas geersiz oldu.
Edirne, Dimetoka ve Krklareli
Osmanlda kald.
Kavala ve Dede aa Bulgaristanda
kalacak
Meri nehri snr olacak.
Bulgaristandaki Trklerden
isteyenler 4 yl iinde Trkiyeye g
edebilecek, istemeyenler ise burada
kalabilecek ve bunlar her trl
haklardan yararlanabileceklerdir.
b)stanbul Antlamas: Osmanl-
Srbistan (13 Mart 1913)
Srbistanda kalan Trklerin haklarnn
ve mallarnn korunmas ile ilgili
hkmler vardr.
c) Atina Antlamas: Osmanl-
Yunanistan (14 Kasm 1913)
Yanya, Selanik ve Girit
Yunanistanda kalacak.
Yunanistanda kalan Trk aznln
haklar yasa ile gvence altna
alnacaktr.
ubat 1914teki grmelerde de
Bozcaada ve Gkeada(mroz)
dndaki tm ege adalar
Yunanistana brakld.
d) Bkre Antlamas
(10 Austos 1913)
Bu Antlama Balkan Devletlerinin
kendi aralarnda yaptklar bir
antlamadr. Osmanl bu antlamada
yoktur. Balkan devletleri Kendi snr
problemlerini grtler.
Balkan Devletlerinin
Osmanldan ayrl;
Yunanistan: 1829 Edirne Antlamas
Srbistan, Romanya, Karada: 1878
Berlin Antlamas
Bulgaristan: 1908de bamszln
ilan etti.
Arnavutluk: 1913 Londra Antlamas
Balkan Savalarnn nemi
Osmanl byk bir itibar kaybetti.
l ttifak(Almanya, Avusturya-
Macaristan, talya) ve l
tilaf(ngiltere, Fransa, Rusya) sk sk
kar karya geldi. Bu durum da
ayrlklar kesinletirdi.
I.Balkan Harbi bugnk Balkan Trk
aznlk sorunu, Ege adalar ve Ege
Kta Sahanl gibi sorunlar dourdu.
Trk aydnlar ierisinde Trklk
dncesi hzla yaylmaya balad.
Ege bir Trk denizi olmaktan kt.
Arnavutluk I. Balkan sava
sonucunda bamsz oldu. Bylece
Osmanldan en son ayrlan Balkan
Devleti oldu.
69
1. Osmanl Aadaki toprak
paralarnda hangisini
kaybettikten sonra artk ktada
topra olan bir lke olma
zelliini kaybetmitir?
A) Msr
B) Bat Trakya
C) Makedonya
D) Trablusgarp
E) Arnavutluk
2.Mustafa Kemalin ilk katld
sava aadakilerden hangisidir?
A) 93 Harbi
B) I.Balkan Harbi
C) II. Balkan Harbi
D) Dnya Harbi
E) Trablusgarp Harbi
3.Osmanlnn kuzey Afrikada
kaybettii ilk ve son toprak paras
hangi kta doru olarak
verilmitir?
A) Filistin-Suriye
B) Cezayir-Trablusgarp
C) Msr-Trablusgarp
D) Cezayir-Fas
E) Tunus-Cezayir
Trablusgarp sava srasnda
Osmanlnn yaad i sorunlardan
biri deildir?
A) Bab- ali baskn
B) Trablusgarpta gl bir dzenli
ordumuzun olmay
C) Rusyann Osmanl Balkannda
Osmanl aleyhine bir Balkan birlii
kurmas
D) Ahali frkas ve Hrriyeti itilaf
frkas gibi partilerin kuruluu ile
siyasi atmalarn artmas
E) Donanmann Halite bakmda
olmas
talyann Trablusgarp igalini
kalaylatran d etkenlerden biri
deildir?
A) talyann Rusya ile 1909da yapm
olduu Racconigi antlamas.
B) talyay Almanyann kucana
itmek istemeyen ngiltere ve
Fransann bu igale gz yummas
C) Avusturya-Macaristann Bosna-
Herseki korumak iin talyay
Trablusgarp zerinde serbest
brakmas.
D) Arnavutluktaki bamszlk
malisor isyann kmas.
E) Trablusgarpn corafi olarak talya
ya yakn oluu
6. 12 ada geici olarak talya ya
brakld.
Trablusgarp talya ya brakld.
Trablusgarp halk dini ynden
Osmanlya bal kald.
Yukarda baz nemli maddeleri
verilen antlama hangisidir?
A) Londra antlamas
B) Bkre antlamas
C) stanbul antlamas
D) Ui antlamas
E) Paris antlamas
7.Osmanl topraklarnn igali ile
ilgili olarak verilen
eletirmelerden hangisi yanltr?
A) Kbrs-Fransa
B) Msr-ngiltere
C) Fas-Tunus-Fransa
D) Trablusgarp-talya
E) Cezayir-Fransa
TRABLUSGARP VE BALKAN
SAVALARI
70
8. 1774 Kk Kaynarca Antlamas
ile krm bamsz oldu. Fakat Halk
dini ynden Osmanlya baldr
denildi.
1911 Ui antlamas ile
Trablusgarp kaybedildi. Fakat
Halk dini ynden Osmanlya
baldr denildi.
Yukarda verilen aklamadan
hareketle aadakilerden
hangisine ulalamaz?
A) Osmanlnn teokratik bir devlet
olduuna
B) Halifeliin siyasi bir ara olarak
kullanldna
C) Bu blge halklarnn Mslman
olduuna
D) Kltrel balarn korunmaya
alldna
E) Blgede Osmanlnn siyasi
varlnn devam ettiine
9. I- Ui antlamas - 1911
II- Lozan antlamas - 1923
III- Paris antlamas - 1947
IV- Londra antlamas - 1913
V- Mudanya mtarekesi - 1922
Yukardaki antlamalardan hangisi
ya da hangilerinde on iki ada ile
ilgili bir hkm vardr?
A) I-II-III
B) I-III-V
C) III-IV-V
D) II-III-IV
E) II-IV-V
10. Osmanldan ayrlan ilk Balkan
devleti ve son Balkan devleti hangi
kta doru olarak verilmitir?
A) Arnavutluk-Bulgaristan
B) Yunanistan-Arnavutluk
C) Srbistan-Bulgaristan
D) Srbistan-Arnavutluk
E) Srbistan-Yunanistan
hangileri 1. Balkan sava
sonucunda kaybedilen yerlerden
biridir?
I- Bat Trakya ve Dou Trakya
II- Makedonya
III- Arnavutluk
IV- Bozcaada ve Gkeada(mroz)
V- Selanik
A) II-III-IV
B) III-IV-V
C) I-II-III-V
D) I-II-III-IV
E) I-II-III
12. Ordunun siyasete girmesinin
yanl olduu aadaki
savalardan hangisinde aa
kmtr?
A) 93 harbi
B) Trablusgarp harbi
C) I. Balkan harbi
D) II. Balkan harbi
E) I. Dnya harbi
13. Osmanl batda midye-enez hattn
kendisine snr kabul etmemi ve
mcadele ederek bu hattn batsna
gemitir. Bu durum aadaki
antlamalardan hangisinin
geerliliini kaybetmesine sebep
olmutur?
A) Londra antlamas
B) Bkre antlamas
C) Atina antlamas
D) stanbul antlamas
E) Berlin antlamas
14. I. Balkan harbinde alnan
byk yenilgi ierde hangi
gelimenin ortaya kmasna sebep
oldu?
A) Resneli Niyazinin Makedonyada
padiaha isyan etmesi
B) Bab- li baskn
C) 31 Mart olay
D) II. Abdulhamitin tahttan indirilmesi
E) ttihatlarn lkeyi terk etmesi
71
15. Aadaki antlamalardan
hangisi bugnk Trkiye snrnn
izilmesinde belirleyici olmamtr?
A) Atina antlamas
B) stanbul antlamas(Bulgaristanla)
C) Londra antlamas
D) Lozan antlamas
E) Ankara antlamas(1926)
16. II. Baklan savana katlp da I.
Balkan savana katlmayan balkan
devleti aadakilerden hangisidir?
A) Karada B) Srbistan
C) Romanya D) Bulgaristan
E) Yunanistan
17. Aadakilerden hangisinin
sonucunda bugnk balkan Trk
aznlk sorunu ortaya kmtr?
A) I.Balkan harbi
B) 93 harbi
C) I. Dnya harbi
D) Nfus mbadelesi
E) II. Dnya sava
18. Trklk dncesi aadaki
gelimelerden hangisinin
sonucunda hz kazand?
Tanzimat ferman
A) Islahat ferman
B) Kanun-i esasi
C) I.Balkan harbi
D) I. Dnya harbi
19.
I. Arap topraklar
II. Anadolu topraklar
III. Makedonya- Arnavutluk
IV. Dou Trakya
V. Selanik
Osmanl I. Dnya savana
girdiinde yukardaki topraklardan
hangisine sahip deildi?
A) I-II B)II-III
C) III-V D) IV-V
E) III-IV
20.Mustafa Kemal aadaki
savalardan hangisi ya da
hangilerine katlmamtr?
I. I. Balkan harbi
II. II. Balkan harbi
III. 93 harbi
IV. I. Dnya sava
V. II. Dnya sava
VI. Kurtulu sava
VII. VII. Trablusgarp sava
A) I-II-II B) II-III-V
C) I-III-V D) III-IV-V
E) V-VI-VII
21.I. 31 Mart isyan
II. Bab- ali baskn
III.1876 Anayasasndaki 1909
deiiklii
hangileri rejimi deitirmeye
ynelik bir faaliyet deildir?
A) I B)II
C) III D) I-II
E) II-III
TRABLUSGARP
BALKAN HARB
1 D 11 C
2 E 12 C
3 B 13 A
4 A 14 B
5 D 15 C
6 D 16 C
7 A 17 A
8 E 18 D
9 A 19 C
10 B 20 C
21 E
72
BLM7
I.DNYA SAVAI (1914 1918)
1- Savan Sebepleri
a) Siyasi ve Askeri Sebepler:
1. in, Bat ve Japon Emperyalizmi
2. Alsas-Loren zerindeki Alman-
Fransz rekabeti
3. Uzak Dou smrgeleri zerindeki
Alman-ngiliz rekabeti
4. Osmanldan ayrlan Balkan
topraklar zerindeki Avusturya-
Rusya rekabeti (Pangermenizm-
Panislavizm)
5. Osmanlnn eski gcne ve
topraklarna kavuma arzusu
6. Almanyann hzla gelien sava
sanayisinin dourduu militarizm.
b) Ekonomik Yaylma ve
Smrgecilik:
ngilterenin hzla byk bir
smrge imparatorluu kurmas ve
Fransa, Belika, Hollanda,
Almanya, talya, Rusya gibi
devletlerin de kendisini takip
etmesi
Sanayi inklbn yaayan byk
devletlerin hammadde ve Pazar
ihtiyacnn artmas
Savan en nemli sebebi
ekonomik yaylma ve smrgeciliktir.
c) Milliyetilik:
Byk devletlerin ierisinde birok
millet yayordu. rnein;
Rusyada; Fin'li, Baltkl, Azeri,
Tatar, Grc, Ermeni, Kazak ve
Trk
Avusturyada; Polonyal, Rtenyal,
Romen, ek, Sloven, Hrvat ve
Srp
Almanyada; Polonyal,
Danimarkal ve Alsas-Lorenli
Bu milletler kendi devletlerini kurmak
ve kendilerini stn klmak iin
mcadelelere taraf olacaklardr.
d) Hanedan ekimeleri:
Fransa dndaki dier devletler
Hanedanlarn krall veya
imparatorluu ile ynetiliyorlard.
Rusyada Romanoflar
Avusturyada Habsburglar
Almanyada Hohenzoller
ngilterede Hannover
Hanedan
Bunlarn hepsinin birbirleriyle kz alp
vermekten dolay akrabalklar vard.
Bu hanedanlar baka bir devlete kendi
hanedanlarndan bir Prensi Kral
setirmek iin srekli bir rekabet
iindeydiler.
Savan kmasnda en az etkili
olan sebep budur. En etkili sebep ise
hammadde ve Pazar aray yani
ekonomik rekabettir.
2. Bloklar
a)ttifak Bloku:
1882de Alm, Avusturya-
Macaristan, talya arasnda
kuruldu
Almanya -1914te girdi.
Avusturya-Macaristan -1914te girdi.
Osmanl Devleti -1914te girdi.
Bulgaristan -1915 Ekimde girdi.
Bunda anakkale cephesindeki
baarmzn etkisi oldu.
talya 1915te saf deitirip itilafa
katld.
73
b)tilaf Bloku:
1907de ng-Frs-Rusya arasnda
kuruldu
ngiltere -1914te girdi.
Fransa -1914te girdi.
Rusya -1914te girdi,1917de ekildi.
Srbistan -1914te girdi.
Japonya -1914te Austosta girdi.
Kasmda Savatan ekildi.
talya -1915te girdi. ttifak
bloundan ayrlarak geldi.
Romanya -1916da girdi.7 Mays
1918de ekildi.
ABD- 2 Nisan 1917de girdi.
Rusyann boluunu doldurdu.
Yunanistan 27 Nisan 1917de girdi.
3- Osmanlnn Savaa Girii
Bu srada Padiah V.Mehmet
Reattr.3 Temmuz 1918e kadar
tahttadr.
3 Temmuz 1918de VI. Mehmet
Vahdettin tahta kt.
Sadrazam Sait Halim Paadr.4
ubat 1917ye kadar.
Enver Paa - Harbiye Nazr ve Genel
Kurmay Bakandr.
Cemal Paa - Bahriye Nazrdr.
Talat Paa - Dhiliye Nazrdr. 4
ubat 1917de Talat Paa Sadrazam
olacaktr.
Btn bunlardan da anlalaca zere
Hkmette ttihat ve Terakki Frkas
egemendir. Balangta tilaf Grubunda
yer alabilmek iin Fransaya yanaan
Osmanl Rusyann aykr tavr
nedeniyle kabul edilmemitir.
Akdenizde Fransa ve ngiltere
gemilerinden kaan Goben ve
Breslav adl iki Alman Sava gemisi
anakkaleye snacaktr. Buradan
Yavuz ve Midilli adyla ve Trk
Bayrayla ayrlan bu iki gemi
Rusyann Odessa ve
Novorossiskteki askeri tesislerini
bombalayacaktr. Bylece Osmanl
resmen I.Dnya savana girmi
oldu.
4) Osmanlnn Almanya Yannda
Savamasnn Sebepleri:
Almanyann askeri teknolojisine
duyulan gven (krupp silah fabrikas)
tilaflar tarafndan yalnz braklmas.
stanbuldaki Alman Bykelisi
Baron Marshalln bu ittifak iin
yrtm olduu inandrc siyaset.
Kaybedilen Balkan topraklar ve
Afrika topraklarn geri alabilmek
5) Almanyann Osmanly Kendi
Yanna ekme Sebepleri:
Almanya Doudan Rusya, Batdan
ngilizler ve Franszlar tarafndan
sktrlm bir durumdayd.
Osmanly da savaa sokarsa sava
geni bir alana yaylm olacakt.
Bylece sava yk azalacakt.
Boazlar Rusyaya kapattrabilecek
bylece Rusyay yalnz
brakabilecekti.
Badat - Berlin Demiryoluna ilerlik
kazandrp Ortadou petrollerinden
gelir elde edebilmek.
Osmanlnn askeri-gen insan
gcnden yararlanmak
Osmanl Halifesinin siyasi ve dini
nfuzundan yararlanarak ngiltereyi
ve Fransay smrgelerinden etmek
6- I. Dnya Savanda Trk
Cepheleri
Kafkas Cephesi:
lk olarak alan cephedir. Taarruz
amaldr. Enver Paann Turan
( Byk Trk Devleti ) idealinin bir
sonucudur. Trk ordusu Sarkam
harektnda dman saldrlarndan
ok, iddetli souklardan dolay byk
kayplar verdi. Trk ordusunun bylece
taarruz gc krlnca 1916da Ruslar
kar taarruza getiler ve Erzurum,
Mu, Bitlis, Trabzon ve Erzincan ele
geirdiler. Bu srada Dou Anadoludaki
Ermeniler de Trklere kar bir i cephe
oluturdular. Henz yeni Mirliva
(Tugeneral) olmu olan Mustafa
Kemal 16.Kolordu ile Mu ve Bitlisi
Ruslardan geri almtr.1917de
Rusyada Bolevik htilali knca Ruslar
zlmeye baladlar.
74
Erzincan Atekesini yaptktan sonra
3 Mart 1918de Brest-Litowsk barn
da imzalayan Sovyet Rusya savatan
ekildi. Sovyet Rusya btn Dou
Anadoludan ekildii gibi vilayet-i
selaseyi de(Kars, Ardahan ve Batum)
halk oylamasyla Osmanlya geri
verecektir. Rusya Kars, Ardahan ve
Batumu 1878 Berlin Antlamas ile ok
nceden almt. Bu, Osmanl iin bir
kazanm olmutur. Nihayet Enver Paa
Turan ideali iin tekrar saldrya
geecek ve Bakye gireceklerdir.
Enver Paa Trkistana doru ilerlerken
Osmanl Irak ve Suriyede ald byk
yenilgilerden dolay Atekes yapmak
zorunda kalmtr.(30 Ekim 1918)
Osmanlnn I.Dnya Savanda
toprak kazand tek cephedir.
Baarsz olduumuz halde toprak
kazandk.
Osmanl, Kafkas cephesinde
Ruslarla savat srada yerli
Ermeniler de eteler kurup Trkleri
Dou Anadoludan tamamen atmaya
alacaklar. Trk ordusuna kar
Ruslarla ibirliine gireceklerdir. Bunun
zerine Osmanl hkmeti 27 Mays
1915te Tehcir Kanununu kararak,
blgedeki Ermenileri Suriyeye ve
Lbnana g ettirecektir. Bu durum
bugn szde Ermeni katliam
sylentilerine dayanak
gsterilmektedir.
Kanal Cephesi:
Osmanlnn at 2. taarruz
cephesidir. Birincisi Kafkas, ikincisi de
Kanal cephesidir. Bu cephe 1915te
Almanlarn isteiyle ngilizlere kar
taarruz amal ald. Ama Msrda
Osmanl hkimiyetini yeniden
salamak ve Svey kanaln ele
geirerek ngilterenin Hindistan ile
olan ban kesmektir. Cephe 1916
ylnn sonlarnda ngilizlerin kar
taarruzu sonucu kapanmtr. Trk
taarruzu baarsz oldu ve ngilizler
Suriye snrna kadar dayandlar. Bu
cephenin kayb Suriye-Filistin
cephesinin almasna sebep olmutur.
Mustafa Kemal bu cephede yer
almamtr.
Suriye-Filistin Cephesi:
En son alan cephemizdir. ngilizler
erif Hseyinle anlaarak Araplar
Osmanl aleyhine evirmilerdir. 1916
1917 ve 1918de karlkl saldrlar
devam etti. 7.8. ve 4. ordu youn
atmalardan dolay geri ekildi. M.
Kemal Paann komuta ettii 7. ordu
Anadolunun gvenliini salamak
amacyla Gney Anadoluya kadar
ekildi. Gazze, Filistin, Kuds ve Suriye
ngilizlerin eline geti. Mondros
Atekesi imzalandnda Trk ordusu
Halepin kuzeyine kadar ekilmi
bulunuyordu.
Irak Cephesi:
1914te ngilizlerin Basraya asker
karmas ile balad. Amalar Abadan
petrollerini korumakt. Ayrca Ruslarla
karadan da birlemek istiyorlard.
1915te ngilizler Badatn 16O KM
gneyindeki Kutul-Amaraya girdiler.
Kutul Amarann hemen kuzeyindeki
Selman- Paktta Trk ordusu savunma
kurmutu. ngiliz General Towsent
18000 askeri ile teslim alnd. ngilizler
yeniden harekete getiler.1917
Martnda nce Badata ve daha sonra
da Musula kadar ilerlediler. Bu cephe
I.Dnya savanda en uzun sre
devam eden cephedir.
anakkale Cephesi:
ngiltere ve Fransann amac Boaz
geip, stanbulu ele geirmek,
Osmanly sava d brakmak,
Rusyaya yardm etmek ve Rusyadan
da gda maddesi almakt.1915te
yaplan deniz savalarn ngiltere ve
Fransa kaybetti (18 Mart 1915).
Nusret Mayn gemisi bu baarda etkili
olmutur.
ngiltere ve Fransa Nisan 1915te de
kara savalarna giritiler. Anafartalar,
Arburnu, Conkbayr, Kiretepe,
Kumkalede 9 ay sren kara savalarn
da tilaflar kaybettiler. Bu baarda
Anafartalar Grubu komutan Albay M.
Kemal Paann Conkbayrndaki
75
ustaca manevralar etkili olmutur.
Ocak 1916da tilaflar Gelibolu
yarmadasn tamamen boalttlar.
Bylece ilk kapanan cephe de
anakkale cephesi olmu oldu. Mustafa
Kemal Ben size savamay deil,
lmeyi emrediyorum. Szn de
burada syledi. Bu baar sonucun da;
1. I.Dnya sava 2 yl daha uzad.
2. Rusya savatan ekildi. Almanya
dou cephelerinde baar elde etti.
3. Bulgaristann ttifak grubuna
katlmasna sebep olmutur.
4. Mustafa Kemalin ite ve dta
tannmasna sebep oldu.
5. Kuvay- Milliye ruhu ilk defa dodu.
Bu da vatan savunmas bilinci
olduunu gsterir.
6. Smrgelerde milli ayaklanmalar
balad.
7. ngilizler Irak cephesine daha fazla
nem verdiler.
8. Bu cephe I.Dnya savanda
baarl olduumuz tek cephedir.
9. ok sayda aydnmz ve eitimli
insanmz kaybettiimiz bir
cephedir. Bundan dolay Aydnlar
Sava olarak geer.
2006-KPSS-I
I. Derne
II. Anafartalar
III. Conkbayr
Savalarndan hangilerinin
kazanlmas stanbulun igalini
nlemitir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I III
E) II-III
Cevap: E
Yemen - Hicaz Cephesi:
Bu cephede de Suriye Filistin
cephesindeki gibi Arap-ngiliz ttifak
ile savatk. Bu durum mmetilik
anlaynn nem kaybettiini gsterir.
Fahreddin Paann Medinede yapt
anl savunma da atekesin
imzalanmasyla son buldu.
Topraklarmz Dnda
Savatmz Cepheler:
1- Galiya Cephesi: Galiya,
Avusturya - Macaristan topraklar
ierisindedir. Rusyaya kar savaan
Almanya ve Avusturyaya yardm
edildi. Gnderdiimiz kuvvet ise 1
kolordudur. Rusyada htilal knca
birliklerimiz de geri dnmtr.
2-Makedonya Cephesi: Fransa ve
Srp ttifaklarna kar Bulgarlara
yardm ettik.
3-Romanya Cephesi: Bu blgede
Bulgarlar Romanya ve Rus ittifakna
kar destekledik.
I.Dnya Sava Srasnda Yaplan
Gizli Antlamalar:
ngiltere ve Fransann birlikte
anakkale boazna saldrmalar
sebebiyle itilaflar arasnda Rusyann
istei ile gizli antlamalar
balayacaktr. nk Rusya bu
durumdan tedirgin olacaktr. Bu
antlamalar 19151917 yllar arasnda
olmutur.
stanbul Antlamas:
ngiltere, Fransa ve Rusya arasnda
Rusyann isteiyle yaplmtr.4 Mart
10 Nisan 1915 tarihlerinde yaplan bu
antlamaya gre;
stanbul ve Boazlar Ruslara
verilecek.
Midye-Enez ile Sakarya arasndaki
topraklar da Rusyaya verilecek.
Rusya da ngiltere ve Fransann
Anadolu ve Orta doudaki yaylma
alanlarn kabul edecek.
Londra Szlemesi:
1915te ngiltere, Fransa ve talya
arasnda yapld.
On iki ada kesin olarak talyanndr.
Anadolu igal edilecek olursa Antalya
ve evresi de talyaya verilecek.
Sykes - Picot Antlamas:
ngiliz General Mark Sykes ve Fransz
General Picot arasnda 1916da
76
imzaland. Buna gre;
Boazlar ve Dou Anadolu Rusyaya
Suriye, Musul, Adana, Mersin,
Harput, Kayseri Fransaya
Irak ve rdn ngiltereye
braklacak.
Mac Mahon Antlamas:
ngilizlerin Msr valisi Mac Mahon ve
Hicaz Emiri erif Hseyin arasnda
yaplmtr. Buna gre Araplar
bulunduklar blgede Trklere kar
ayaklanacak ve Trkleri blgelerinden
karacaklar. Bunun karlnda
Bakenti Hicaz olan byk bir Arap
mparatorluu kurulacak, bana da
erif Hseyin geecektir. Fakat
ngilizler I.Dnya savandan sonra bu
szlerinde durmadlar. nk bu
durumda btn Orta Dou Petrolleri
tek bir siyasi gcn elinde olacakt.
Bunun yerine kk kk Arap
devletleri kurdular.
St. Jean de Maurienne
Antlamas:
Rusya savatan ekilince talyann
nemi de artt. ngiltere, Fransa ve
talya arasnda yapld. (1917) Buna
gre:
Londra Ant. le talyaya verilen
Oniki Ada ile Antalya dnda buna ek
olarak zmir ve Konya blgeleri de
talyanlara verilecektir.
ngiltere sznde durmayacak,
daha sonra zmir ve evresini
Yunanllara verecektir.
Bu planlara son ekli Paris Bar
konferansnda verildi.18 ocak 1919
Bu gizli antlamalarn uygulamaya
girmemesinde etkili olan nedenler,
Rusyann 1917de savatan
ekilmesi, Yunanistann savaa girii
ve Kurtulu savann kazanlmasdr.
Gizli antlamalar Sadece Arap
lkelerinde uygulanmtr.
Wilson lkeleri Ve ABDnin
Savaa Girii1917
1) Yenen devletler, yenilen
devletlerden toprak ve tazminat
almayacak.
ABDnin bundaki amac ngiltere ve
Fransann byk smrge
mparatorluklar haline gelmesini
nlemektir.
Bu madde yenilen Devletlerin biran
nce atekes isteyip sava
bitirmelerinde de etkili olan bir
maddedir.
ngiltere ve Fransa bu maddeyi kabul
etmelerine ramen Manda ve Himaye
ad altnda smrge edinmeye ve
tamirat borcu ad altnda da tazminat
almaya baladlar. Bu durum Wilson
ilkelerinin amacna ulamadn
gsterir.
2)lkeler arasnda hibir gizli antlama
yaplmayacaktr.
Bu madde ak diplomasiyi n
grmektedir.
3) Devletleraras sorunlar bar yoluyla
zlecek. Bu amala da Cemiyet-i
Akvam (Millet Cemiyeti) kurulacaktr.
Bu cemiyet 1920de kuruldu. Cemiyete
ngiltere ve Fransa hakim devletler
olunca ABD bu cemiyete ye
olmayacaktr. Nitekim II. Dnya
Savann kmas da bu cemiyetin
amacna ulamadn gstermektedir.
4) Denizler ticaret konusunda serbest
yaplacak ve Boazlar btn devletlere
ak olmacak.
5) Osmanl mparatorluunda Tk
younluu ile meskn yerlerde
bamsz bir Trk devleti kurulacaktr.
Her ulus kendi geleceine kendisi karar
vermelidir. Snrlar milliyet prensibine
gre izilmelidir. Bu madde de yenilen
devletlerin Atekes istemesinde etkili
olmutur. Ayn zamanda Trk milletinin
kurtulu savana da kaynaklk
edecektir. Ayrca Ermeni ve Rumlarn
da Anadolu da baz blgelerde
ounluk olduklarn iddia ederek
devlet kurmak istemelerinde de bu
madde etkili olmutur.
77
ABD kendisine 1823te Bakan
Monroe doktrini denilen bir d politika
belirlemitir. Buna gre Avrupa
ktasnda ki herhangi bir olay ABDyi
ilgilendirmeyecek. ABD hibir ittifak ya
da anlamaya dhil olmayacak. D
politikadaki kendisi dnda gerekleen
Avrupa olaylarna hibir zaman
mdahil olmayacakt. I.Dnya
savandaki durumu Monroe doktrinin
geersiz olduunu gsterir. ABD
bakan Woodrow Wilson 1917de bu
ilkeleri ilan ederek savaa resmen
girecektir. Amac dnya siyasetinde
etkili olmaktr.
9.I.Dnya Savan Bitiren
Antlamalar
a) Atekes Antlamalar:
Bulgaristan Selanik,29 Eyll 1918
Osmanl Mondros,30Ekim1918
Avusturya-
Macaristan
Villaguiste,3Kasm
1918
Almanya Redhondes,11 Kasm
1918
SEMAVER
b) Bar Antlamalar:
Almanya Versay,28 Haziran
1919
Avusturya Sen Germen,10
Eyll 1919
Bulgaristan Nyyi, 27 Kasm
1919
Macaristan Triyanon, 4
Haziran 1920
Osmanl Sevr, 10 Austos
1920
VSANTES
Mondros Atekesini imzalayan
Osmanl Hkmeti Ahmet zzet Paa
hkmetidir.
Sevri imzalayan Osmanl
hkmeti Damat Ferit hkmetidir.
10.I.Dnya Savann Genel
Sonular
1.mparatorluklar paraland; Bu
mparatorluklar Osmanl Devleti,
Almanya, Avusturya-Macaristan ve
Rusyadr. Yeni devletler ortaya kt.
Bunlar;
Polonya: Almanya ve Avusturyadan
da toprak alarak yeniden kuruldu.
Yugoslavya: Srbistan-Karadan
birlemesiyle ve Bosna-Hersekin de
katlmyla kuruldu.
ekoslovakya: Avusturya -
Macaristan topraklarnda kuruldu.
Macaristan: Avusturyadan ayrld.
Trkiye: Osmanlnn yerine kuruldu
Suriye, Lbnan ve Irak:
Osmanldan ayrld. Burada ngiltere
ve Fransa Mandas kuruldu.
Arabistan: erif Hseyin Osmanldan
ayrlarak kurdu.
Azerbaycan, Ermenistan,
Grcistan. Litvanya, Estonya,
Ukrayna, Letonya: Rusyadan
ayrldlar.1918
2.Yeni rejimler ortaya kt.
1917de Rusyada Leninin balatt
Komnizmi 1924te Stalin devam
ettirdi.(1953e kadar))
1922de talyada Benito Mussolini ile
Faist iktidar balad
Almanyada ise Bata Cumhuriyet
ilan edildi. Fakat ok ar artl bir
antlama (Versay) imzaladlar.
ok ar ekonomik yaptrmlar
uyguland.1921de Almanyada 1
Dolar 70 Mark iken 1923te
Almanyada 1 Dolar 280 Milyar
Marka eit hale gelmiti. Bu durum
da 1933te Hitleri (Nazileri)
Almanyada anslye (Babakan)
yapacaktr.
1936da spanyada Faist Franco
iktidara geldi.
3.Almanya, Avusturya, Macaristan,
Bulgaristan ve Osmanl iin snr
deiiklii, Ekonomik yaptrmlar ve
Askeri yaptrmlar getirildi.
78
4.Yaplan ar artl antlamalar,
zellikle Versay, II. Dnya Savann
kmasna sebep olmutur.
5.Byk Hanedanlar ortadan kalkt.
Rusyada Romanoflar
Avusturyada Habsburglar
Almanyada Hohenzoller
Osmanlda Osmanoullar
6.Bu savatan en karl kan devlet
ngiltere ve Fransa ile ABDdir.
ngiltere ve Fransa dnyann yarsna
egemen oldular. En zararl kan devlet
ise Osmanl Devletidir.
7. Tank, uak, makineli tfek, zehirli
gazlar ve denizalt ilk olarak I.Dnya
savanda kullanld. Uak sayesinde
cephe kavram geniledi.
8.Cephe kavramnn genilemesi
sonucu Sivil Savunma Tekilatlar
kuruldu.
9.Dnya barn korumak iin Milletler
Cemiyeti kuruldu. 1920
10.Baz blgesel Paktlar kuruldu.
Bunlar: Kellog, Lokarno, Kk Antant,
Balkan Antant, Sadabat Pakt gibi
paktlardr. Bu paktlar d politika
konumuzda ayrntl olarak
anlatlacaktr.
11.10 milyon insan hayatn
kaybetmitir.

NOT ALINIZ
79
1.Osmanl Devletinin son
dnemlerinde nem kaybeden ve
nem kazanan siyasi dnceler
verilmitir?
A)Batclk-mmetilik
B)Trklk-Batclk
C)mmetilik-Trklk
D)Osmanlclk-mmetilik
E)Batclk-Osmanlclk
2.II. Merutiyetin ilan edilmesinde
etkili olan ve ayn zamanda bu
rejimin devam etmesini salayan
parti aadakilerden hangisidir?
A)Hrriyet ve tilaf
B)Ahrar
C)Osmanl Ahali
D)ttihat ve Terakki
E)Vatan ve Hrriyet
3.I-Bab- Ali Baskn
II31 Mart Olay
III-Atina antlamas
IV- Ui Antlamas
V-Londra Antlamas
Yukardaki olaylarn kronolojik
sralamas aadakilerden
hangilerinde doru olarak
verilmitir?
A)IV-II-III-I-V
B)III-II-I-V-IV
C)II-IV-I-V-III
D)II-IV-V-I-III
E)IV-V-I-II-III
4.Aadaki devletlerden hangisi
Balkan Savalar srasnda Osmanl
Devleti ile savamamtr?
A)Yunanistan B)Bulgaristan
C)Romanya D)Karada
E)Srbistan
5.31 Mart isyann bastran
Hareket ordusunun komutan

A)Enver Paa B)Mustafa Kemal Paa
C)Talat Paa D)Cemal Paa
E)Mahmut evket Paa
6. I- Trablusgarp Harbi
II- I. Balkan Harbi
III- II. Balkan Harbi
IV- I.Dnya Harbi
V- II. Dnya Harbi
Yukardaki savalardan hangisi ya
da hangileri Hammadde ve Pazar
araynn bir sonucu deildir?
A)Yalnz I B)I-II
C)Yalnz II D)II-III
E)I-IV-V
7.Osmanl aadaki savalardan
hangisine kaybettii topraklar
geri alma amac ile girmemitir?
I- Trablusgarp
II- I. Balkan Harbi
III-II. Balkan Harbi
IV- I.Dnya Harbi
A)Yalnz I B)Yalnz II
C)I-II D)Yalnz III
E)I-III-IV
Osmanlnn I.Dnya Savana
etkilerinden biri deildir?
A)Sava geni bir alana yayd.
B)Sava daha da uzatt.
C)Bulgaristann ittifak grubuna
katlmasnda etkili oldu.
D)ngilterenin smrgeleri ile
balantsn kesti.
E)Rusya ile itilaflarn balantsn kesti.
I.DNYA HARB- I
80
9.Aadaki cephelerden hangisi
ya da hangileri Osmanl iin
sonucu belirleyen cephelerden biri
olamaz?
I- Kafkas
II- Kanal
III-Suriye-Filistin
IV-Galiya-Romanya-Makedonya
A)Yalnz IV B)Yalnz I
C)I-IV D)III-IV
E)II-III
10.Bir muharebenin kazanlmas
savan tmden kazanlmas demek
deildir.
Aadakilerden hangisi bu yargy
dorulayan bir muharebedir?
A)anakkale B)Sakarya
C)Kafkas D)Suriye-Filistin
E)Byk Taarruz
anakkaledeki baarmzn
sonularndan biri deildir?
A)M.Kemal ite ve dta tannd.
B)I.Dnya Harbi iki yl uzad.
C)Rusyada Bolevik ihtilali kt.
D)Bulgaristan ittifak grubuna katld.
E)talya itilaf grubuna katld.
12.tilaflar Rusyaya yardm
gtrebilmek iin anakkale
cephesini atlar. Baarsz
olmalar zerine bu amala itilaflar
hangi cepheye daha ok nem
verdiler?
A)Kanal
B)Kafkas
C)Irak
D)Hicaz-Yemen
E)Galiya
13.Aadaki cephelerden
hangisinin kayb Suriye-Filistin
Cephesinin de almasna sebep
olmutur?
A)Kafkas
B)Kanal
C)anakkale
D)Irak
E)Yemen Hicaz
14.I.Dnya Savanda alan ilk
Trk Cephesi ve son alan Trk
Cephesi hangi kta doru olarak
verilmitir?
A)Kanal, Suriye-Filistin
B)anakkale, Suriye Filistin
C)Kafkas, Suriye-Filistin
D)Kafkas, Yemen-Hicaz
E)Irak, anakkale
15.I.Dnya Savanda en uzun
sre devam eden Trk Cephesi
A)Irak
B)Suriye-Filistin
C)Kanal
D)Kafkas
E)anakkale
16.Gnmz Ermeni meselesi
tartmalarna sebep olan
gelimeler hangi cephedeki
mcadelemizin bir sonucudur?
A)Kafkas
B)anakkale
C)Suriye-Filistin
D)Yemen-Hicaz
E)Irak
81
17.Sovyet Rusya 1917 ylnda
I.Dnya Savandan kendi istei ile
ekilmitir. Aadakilerden
hangisi Rusyann savatan
ekilmesinde etkili olmamtr?
A)tilaflarn Rusyaya yardm
edememesi
B)Bolevik htilalinin kmas
C)Rusyann ekonomik olarak
ypranm olmas
D)ABDnin savaa girmesi
E)anakkale Savanda tilaflarn
yenilmesi
Mustafa Kemalin I.Dnya
Savandaki etkinliklerinden biri
deildir?
A)tilaflarn Anafartalarda
durdurulmas
B)Kafkasta Mu ve Bitlisin geri aln
C)ngilizlerin Halepin Kuzeyinde
durdurulmas
D)Albay olarak anakkaleyi savunmas
E)Erzurum Kongresine bakanlk
yaparak blge halkn rgtlemesi
19.Osmanl I.Dnya Savana
girerken daha nce kaybettii
topraklarn geri almay amalyordu.
Amacna ulatn gsterir?
A)Edirnenin geri aln
B)Bat Anadoludan Yunanllarn
karl
C)Vilayet-i Selasenin aln
D)Vilayet-i Sittenin aln
E)Mu ve bitlisin geri aln
20-Yemen Hicaz ve Suriye
Filistin cephelerinde Araplarn
ngilizlere yardm etmelerinde
etkili olan gizli Antlama
hangisidir?
A) Mac Mahon
B) Sykes Picot
C) Londra Szlemesi
D) stanbul Antlamas
E) St. Jean De Maurienne
21.tilaf Devletleri I.Dnya sava
srasnda birok gizli Antlama yaptlar.
Aadakilerden hangisi bu gizli
antlamalardan deildir?
A)Sykes-Picot
B)Sevr
C)Londra Boazlar Szlemesi
D)Mac Mahon
E)St. Jean De Mourrienne
22.1916 da yaplan
Boazlar Rusya ya veren
Suriye, Musul, Adanay
Franszlara veren
Irak ve rdn ngilizlere veren
gizli Antlama aadakilerden
hangisidir?
A)Londra Szlemesi
B)Mac Mahon Antlamas
C)St. Jean De Mourrienne
D)Paris Antlamas
E)Sykes-Picot Antlamas
23.I.Dnya Sava sonucunda
Avusturya-Macaristan, Osmanl, Rusya
gibi mparatorluklar yklrken,
Polonya, Yugoslavya, ekoslavakya ve
Grcistan, Letonya gibi devletler
kurulmutur.
Bu durum aadakilerden
hangisinin gstergesidir?
A)Avrupa Hristiyan birliinin
paralandnn
B)nsan haklarnn yaama
geirildiinin
C)Anayasal ynetimlerin egemen
olduunun
D)Adalet ve eitlik dncesinin
E)Avrupann siyasal yapsnn byk
lde deitiinin
24.I. Dnya sava sonucunda
aadaki hangi devletin kurulmas ile
Srbistan ve Karadan siyasal
varlklarna son verilmitir?
A)ekoslovakya B)Polonya
C)Yugoslavya D)Avusturya
E)Macaristan
82
25.Aadaki blgelerden hangisi
anakkale Cephesi ile ilgili
deildir?
A)Conkbayr B)Arburnu
C)Anafartalar D)Kocatepe
E)Kiretepe
ngilizlerin Trklerle savat
cephelerden biri deildir?
A)anakkale
B)Kanal
C)Irak
D)Yemen Hicaz
E)Kafkasya
27.Aadaki devletlerden hangisi
I.Dnya Sava sonucu
kurulmamtr?
A)ekoslovakya B)Yugoslavya
C)svire D)Macaristan
E)Avusturya
28.Aadaki olaylardan hangisi
Wilson lkelerine dayandrlmak
istenmitir?
A)Osmanl Ordusunun datlmas
B)Boazlarn btn devletlere
kapatlmas
C)Srp devletinin kurulmas
D)Aznlklarn toprak isteklerini
karlamak
E)Mttefiklerin Anadoluyu igali
29.I.Dnya Sava sonucunda yenen
devletler yenilen devletlere;
I.galler uyguladlar
II-Ekonomik kstlamalar getirdiler
III-Askeri kstlamalar getirdiler
IV-Smrgelerini ellerinden aldlar
Yukardakilerden hangileri yenilen
btn devletlere uygulanmtr?
A)Yalnz I B)III-IV
C)Yalnz II D)II-III
E)I-III
30.ABDnin I.Dnya Savana girerken
yaynlad prensip kararlarda yenilen
devletlerin haklarn koruyor gibi
grnmesinin temel amac
A) Avrupada ve Ortadouda
etkinliini arttrmak
B) Rusyann Gneye inmesine engel
olmak
C) Almanya-Fransa rekabetine son
vermek
D) Yenilen devletlerle ticari ilikiler
kurmak
E) ngilterenin Ortadoudaki
hkimiyetine son vermek
31.I.Dnya sava sonucu dnyada
kalc bar salamak amacyla
milletler cemiyeti kuruldu. Milletler
Cemiyetinin baarl olamadn
aadakilerden hangisi gsterir?
A) Saraybosna da Avusturya
veliahdnn ldrlmesi
B) talyann Trablusgarp igali
C) I. Balkan Harbinin k
D) II. Balkan Harbinin k
E) II. Dnya Harbinin k
32.I.Dnya Savana aadaki
devletlerden hangisinin katlmas
ile Almanya- Osmanl arasndaki
Badat-Berlin demiryolu hatt iler
hale gelmitir?
A) Bulgaristan
B) Srbistan
C) Romanya
D) ABD
E) Yunanistan
33.I-anakkale Cephesinin almas
II-Rusyada rejim deiiklii olmas
III-ABDnin savaa girii
IV-Bulgaristann savaa girii
Olaylarnn kronolojik sralamas
nasldr?
A)II-IV-I-III B)II-IV-III-I
C)I-III-IV-I D)I-IV-II-III
E)III-I-II-IV
83
I.Dnya sava sonucu imzalanan
bar antlamalarndan biri
deildir?
A)Versay B)Mondros
C)Sevr D)Nyyi
E)Sen Germen
I.Dnya Savann sonular
arasnda yer almaz?
A)mparatorluklarn yklmas
B)Yeni Ulusal devletlerin ortaya
kmas
C)Rejim deiikliklerinin yaanmas
D)Dnya barnn salanmas
E)Smrgeciliin yerini mandaterlie
brakmas
36.Mustafa Kemal aadaki
cephelerden hangisinde
savamamtr?
A) Kafkas cephesi
B) Suriye-Filistin cephesi
C) Kanal cephesi
D) anakkale cephesi
E) Sakarya muharebesi
37.Aadakilerden hangisi I.
Dnya Sava sonunda imzalanan
antlamalarn genel zelliklerinden
biri deildir?
A)Ekonomik yaptrmlar iermeleri
B)Snr deiiklii getirmeleri
C)Yeni rejimleri belirtmesi ve istemesi
D)Ulusal devletlerin ortaya k
E)Askeri snrlamalar getirmesi
38.Wilson Prensiplerini ABDnin
yayma amac aadakilerden
hangisidir?
A)Savan yaralarn sarmak
B)Bir daha sava kmasn nlemek
C)ABDyi dnya siyasetinde etkin
klmak
D)I.Dnya Savann kt sonularn
hafifletmek
E)Almanyann yaylmasn nlemek
Osmanl Devletinin Kafkasya
cephesinde saldrya gemesinde
etkili olan nedenler arasnda
gsterilemez?
A) Orta Asya Trkleri ile birlemek
B) Turan idealini gerekletirmek
C) Ortadou petrollerini ele geirmek
D) Trkistana ulap byk bir Trk
Devleti kurmak
E) Ruslar Kafkaslardan atmak
Rusyann Brest-Litowsk
Antlamas ile I.Dnya savandan
ekilmesinin sonularndan biri
deildir?
A)tilaflar bu boluu doldurmak iin
ABDye yanatlar
B)Dou Avrupada devam eden
savalar sona erdi
C)Osmanl Devleti vilayet-i Sitteyi geri
ald
D)Rusya tm gizli antlamalar aklad
E)Osmanl devleti Erzurum, Erzincan
ve Trabzonu geri ald
41.Aadaki Wilson ilkelerinden
hangileri yenilen devletlerin biran
nce Atekes isteyip sava
bitirmelerinde daha ok etkili
olmutur.
A)Yenen devletler yenilen devletlerden
toprak ve tazminat almayacak
B)Tm gizli antlamalar iptal edilecek
C)Milletler Cemiyeti kurulacak
D)Her ulus kendi geleceini kendi
belirleyecek
E)Hangi blgede hangi ulus ounlukta
ise o ulusun devleti kurulacaktr
84
42. Uak, denizalt, zrhl ara ve
makineli tfek ilk olarak hangi
savata kullanld?
A)I.Balkan
B)II. Balkan
C)I.Dnya Harbi
D)II. Dnya Harbi
E)Kore Harbi
43.I.Dnya Sava sonucu yaplan
Atekes ve Bar Antlamalar
hangi kta yanl olarak
verilmitir?
Atekes Bar
A)Osmanl Mondros Sevr
B)Almanya Redhandes Versay
C)Avusturya SenGermen VillaQuiste
D)Bulgaristan Selanik Nyyi
E)Avusturya VillaGuiste SenGermen
Osmanlnn I.Dnya Savanda
Almanyay tercih etme
sebeplerinden biri deildir?
A) Almanyann sahip olduu krupp
silah fabrikalar ve teknolojisine
duyulan ihtiya
B) Almanyann kazanaca dncesi
C) Kaybettii yerleri geri almak
istemesi
D) Kapitlasyonlara son vermek
istemesi
E) Rusyann Osmanl topraklarna
saldrmas
I.DNYA HARB - I
1 C 11 E
2 D 12 C
3 C 13 B
4 C 14 C
5 E 15 A
6 D 16 A
7 C 17 D
8 D 18 E
9 A 19 C
10 A 20 A
21 B 33 D
22 E 34 B
23 E 35 D
24 C 36 C
25 D 37 C
26 E 38 C
27 C 39 C
28 D 40 C
29 D 41 A
30 A 42 C
31 E 43 C
32 A 44 E
85
1. I. Kanal
II. Kafkas
III. anakkale
IV. Suriye
V. Galiya
M. Kemal Paa, I. Dnya savanda
yukardaki cephelerin hangisinde
savamtr?
A) I ve II
B) III ve V
C) I ve III
D) II, III ve IV
E) I, III ve IV
2. Aadaki cemiyetlerden
hangisinin ilevi dierlerine gre
farkldr?
A) Krt Teali Cemiyeti
B) Etnik-i Eterya
C) Mavri mira
D) Sulh ve Selameti Osmaniye Frkas
E) Kilikyallar cemiyeti
hangisi II. Dnya savann
kmasna ortam hazrlayan
etkenlerden en nemlisidir?
A) Sen Germen B) Versay
C) Triyanon D) Nyyi
E) Sevr
4. Aadakilerden hangisi M.
Kemal Atatrkn I. Dnya Sava
srasnda kazand baarlardan
biridir?
A) Kanal harektnn dzenlenmesi
B) ngilizlerin Irak cephesinde
durdurulmas
C) Ruslarn Kars, Ardahan ve Batumu
vermeleri
D) Ruslarn Galiyadan ekilmeleri
E) ngilizlerin Halepin kuzeyinde
durdurulmalar
5. Osmanl Devleti 1878 Berlin
Antlamasyla Rusyaya brakt bir
ksm topraklarn aadaki hangi
antlama ile savamadan almtr?
A) Reval B) Kars
C) Moskova D) Brest Litowsk
E) Mondros
6. Osmanl Devleti, Ekonomik ve siyasi
bamszlna glge dren
kapitlasyonlar ilk defa
aadakilerden hangisiyle
kaldrlmak istemitir?
A) 1881 Duyum-u Umumiye
B) Muharrem Kararnamesiyle
C) I. Dnya Savana Girite
D) Sevr Antlamasnda
E) Sivas Kongresinde
7. Osmanl Devleti aadaki hangi
cephede savamamtr?
A) Kafkasya B) Romanya
C) anakkale D) Sakarya
E) Irak
8. ABD. Bakan Wilson, l. Dnya
Sava srasnda yaynlad ilkelerle
savasz, smrgesiz, her milletin
bamsz devletini kurduu bir dnya
istediini sylemitir.
Bu grlere aadaki hangi
devletler en ok itiraz etmitir?
A) Rusya - Almanya - ngiltere
B) talya - Almanya - Rusya
C) Avusturya - Srbistan - Rusya
D) Srbistan - ngiltere - Rusya
E) ngiltere-Fransa-talya
I.DNYA HARB -II
86
9. Aadaki devletlerden hangisi
ttifak devletleri safnda en son
savaa katlan devlettir?
A) Osmanl Devleti
B) Bulgaristan
C) Srbistan
D) Romanya
E) ABD
10. I. anakkale deniz savann bitii
II. Rusyada rejim deiikliinin
yaanmas
III. ABDnin savaa girmesi
IV. Bulgaristann savaa girmesi
Yukarda verilen olaylarn
kronolojik sralamas
aadakilerden hangisinde doru
olarak verilmitir?
A) I. II. III, IV, B) II. I. IV. III
C) III. II. IV. I D) I.IV. II. III.
E) IV. II. III. I
11. Aadakilerden hangisi I.
Dnya Savandan sonra
imzalanan bar antlamalarndan
deildir?
A) Versailes B) Redhondes
C) Saint Germain D) Sevres
E) Neuily
12. Osmanl Devletinin fiilen sona
ermesinde aadaki olaylardan
hangisi etkili olmutur?
A) Balkan Savalar
B) Trablusgarp Sava
C) I. Dnya Sava
D) Saltanatn Kaldrlmas
E) Sakarya Sava
13. I. Dnya Savandan sonra,
Osmanl Devletinin durumunu
grmek ve paylama tasarlarn
gerekletirmek amac ile
aadakilerden hangisi
yaplmtr?
A) Paris Bar Konferans
B) Londra Antlamas
C) Sevr Antlamas
D) Mudanya Mtarekesi
E) Lozan anlamas
14.I. Rusya ile Brest-Litowsk
Antlamasnn imzalanmas
II. Almanyann I. Dnya Savandan
ekilmesi
III. zmirin Yunanllara verilmesi
olaylarn Kronolojik sralamas
A) I, II ve III B) II, III ve I
C) I, III ve II D) III, I ve II
E) II, I, III
15. I.Dnya Savanda Osmanl
Devletinin savat baz cepheler
unlardr;
I. Kafkas Cephesi
II. anakkale Cephesi
III. Hicaz - Yemen Cephesi
Bu cepheler srasyla galip geldiimiz,
yenildiimiz halde toprak kazandmz
ve Milliyetiliin Osmanlnn aleyhine
iledii cepheler olarak
snflandrdmzda aadakilerden
hangisi doru olur?
A) I II III B) II I III
C) I III II D) III I II
E) II III I
16. II. Balkan sava srasnda
Atatrkn grev yeri
A) am B) Sofya
C) stanbul D) Edirne
E) Selanik
87
17. Aadakilerden hangisi l.
antlamalarn ortak zellii olarak
verilemez?
A) Ekonomik ykmllkler tamak
B) Baz devletlerin snrlarn
deitirmek
C) Yeni rejimler kurmak
D) Milli devletler kurmak
E) Asker saysnda snrlamalar
getirmek
18. Aadakilerden hangisinde
Bat Anadolu ve zmir resmen
Yunanllara verilmitir?
B)Mondros Atekesi
C) Lozan Antlamas
D)Sevr Bar
E) Amiral Bristol Raporu
19. tilaf devletleri 13 Kasm 1918'de
stanbul'u aadakilerden
hangisine dayanarak igal
etmilerdir?
A) Sevr Bar Antlamas
B)Mondros Atekes Antlamas
C) Mudanya Mtarekesi
D)Lozan Bar Antlamas
E) Paris Bar Konferans
20. l. Dnya savann sonular
arasnda aadakilerden hangisi
yer almaz?
A) mparatorluklarn yklmas
B) Yeni bamsz devletlerin ortaya
kmas
C) Kkten rejim deiikliklerinin olmas
D) Dnya barnn salanmas
E) Smrgeciliin son bulmas
21. Aadakilerden hangisi, Trk
Milletinin igallere kar ilk
tepkisidir?
A) Kuvay- Milliye
B) Amasya Tamimi
C) TBMMnin al
D) Dzenli Ordunun kuruluu
E) Direni Cemiyetlerinin kurulmas
22. I. Dnya Sava Avrupal
devletlerin ekonomik rekabet ve
smrge yar sonucunda ortaya
kmtr. Aadaki devletlerden
hangisi I. Dnya savanda
dierlerinden daha az rol
oynamtr?
A) Almanya B) ngiltere
C) Fransa D) Amerika
E) Yunanistan
23. I Dnya Savandan ilk nce
ekilen ittifak devleti
aadakilerden hangisidir.
A) Almanya B) Rusya
C) Bulgaristan D) Japonya
E) Yunanistan
I.DNYA HARB TEST-
II
1 D 13 A
2 E 14 A
3 B 15 B
4 E 16 D
5 D 17 C
6 C 18 A
7 D 19 B
8 E 20 D
9 B 21 E
10 D 22 E
11 B 23 C
12 C
88
BLM8
Mondros Atekes Antlamas (30
Ekim 1918)
Limni adasnn Mondros Limannda
ngiliz Amiral Gardrop ile Bahriye
Nazrmz Rauf ORBAY arasnda
imzalanmtr. mzalayan hkmet ise
Ahmet zzet Paa Hkmetidir.
Maddeleri:
1- tilaf Devletleri gvenliklerini
tehlikeye drecek bir durum
karsnda gerekli grdkleri
herhangi bir yeri igal
edebileceklerdir (7. madde olup en
tehlikeli maddedir).
2- Vilayet-i Sittede de herhangi bir
karklk karsa itilaf devletleri
buray da igal
edebilirler.(24.Madde)
B DA HA S E V
3- Boazlar itilaflara teslim
edilecektir.
4- Tm haberleme istasyonlar
itilaflara teslim edilecektir.
5- Tm liman, Tersaneler ve
Demiryollar itilaflara teslim
edilecek.
6- Tm kmr yataklar ve
Akaryakt benzeri maddeler
itilaflarn emrine braklacak.
7- Snr gvenlii ve i gvenlik
iin gerekli birlikler dndaki
tm Osmanl ordular terhis
edilecek
8- Yemen-Hicaz, Suriye, Irak,
Filistin ve Trablusgarptaki tm
birlikler en yakn itilaf
kumandanlklarna teslim
olacaklar.
9- Btn itilaf esirleri serbest
braklacak. Fakat itilaflarn
elindeki Trk esirler serbest
braklmayacak.
10- ran ve Kafkasyadaki Osmanl
Birlikleri derhal sava ncesi
snrlarna ekileceklerdir.
Bu maddenin amac, bu srada Bakye
kadar ilerlemi olan Enver Paann
slam Ordusunu durdurmakt.
Atekes le lgili Aklamalar
1- 7. Madde tm Anadoluyu igale
ak hale getirmitir.
2- 24. Madde Dou Anadoluda bir
Ermeni devleti kurmay
amalamaktadr.
3- 3. maddenin uygulanmas stanbul
Hkmetinin fiilen bitii demek
olacaktr.
4- 4, 5,7. ve 8. madde ile
Mondrostan sonra balayacak
igaller karsnda oluabilecek
direni yok edilmeye allmtr.
Mustafa Kemal Yldrm Ordularn
teslim etmemek iin orduyu
Suriyeden tamamen karp
Anadoluya sokmutur.
5- Trk halk Mondrostan sonra
balayan igallere kar ilk etapta
cemiyetler kuracak, daha sonra da
Kuvay- Milliye ile silahl direnie
geecektir.
6- Mondros imzaland srada igal
edilmemi olan topraklarmz asli
Trk Yurdu yani Misak- Milli
snrlar saylmtr.
7- M. Kemal bu srada Halepin
kuzeybatsndaki VII. Ordunun
komutandr. Atekes
imzalandktan sonra 31 Ekim
1918de Limon Von Sanders
Yldrm Ordular Grup
komutanlndan ayrlnca yerine
Mustafa Kemal gelecektir.
lk galler ve Tepkiler
lk igal edilen yer Musuldur. 3
Kasm 1918- ngilizler
ngilizler daha sonra Mara, Antep,
Urfa, Samsun, Merzifon, Bilecik,
anakkale, Kars ve Ardahan igal
ettiler.
ngilizler Antep, Urfa, Mara
Blgesini Suriye tilafnamesi ile
Fransa mandasna braktlar.
B
i
t
l
i
s
D
i
y
a
r
b
a
k
r
H
a
r
p
u
t
S
i
v
a
s
E
r
z
u
r
u
m
V
a
n
89
45 Kasm 1918de bu sefer
Franszlar Adana, Mersin, Hatay,
skenderunu igal ettiler. gallere
kar ilk direnii Hatay-Drtyolda
Kara Hasan Paa gstermitir.
67 Kasm 1918de talyanlar
Antalya ve Konya evresini igal
ettiler.
13 Kasm 1918de tilaf Donanmas
stanbulu fiilen igal etti. Bu srada
stanbula gelen M. Kemal tilaf
Devletleri Donanmas iin
Geldikleri gibi giderler demitir.
15 Mays 1919da Yunanllar zmiri
igal ettiler. Onlarn bu igallerinde
kendilerine en byk yardm
ngiliz Amiral Webb vermitir.
Webb bir gn nceden zmir
tabyalarn ele geirmi ve ertesi
gn de buralar Yunanllara
vermitir.
Yunanllara ilk kurunu Hukuk-u
Beer Gazetesi yazar Hasan
Tahsin (Osman Recep Nevres)
atmtr.
Kuvay- Milliye ilk olarak zmirin
igali zerine Bat Anadoluda
ortaya kacaktr.
Trk halknn en byk tepkiyi
Yunan igaline gstermesinin
sebebi Yunan igalinin kalc
olmasdr.
Uluslararas Heyetler ve
Raporlar
1- Amiral Bristol Raporu
zmirin igali zerine Dnya
kamuoyunda byk tepkiler
yaanacak. Bunun zerine Pariste
bulunan byk devletlerin
temsilcilerinden oluan Yksek
Komiserlik Makam ABDli Amiral
Bristol bakanlnda, ngiliz General
Hare, Fransz General Bunoust ve
talyan General Dall Oliodan oluan bir
heyeti Bat Anadoluya gnderdi.
Komisyon yapt incelemeler
sonucunda Ege blgesindeki
karklarn ve atmalarn sebebinin
Trkler deil Yunanllar olduunu
bildirdi. Ege blgesinde nfus
ounluu dahi Trklerden
olumaktadr. Yunan ordularnn yapt
igal yanltr diyerek Trk Kurtulu
Savana destek veren uluslar aras bir
belge olmutur (13 Ekim 1919). Bristol
bu raporu Paris Bar Konferansna da
gndermitir.
2- General Harbourd Raporu
ABDli General Harbourd
bakanlndaki heyet Trkiyede
manda idaresi ve Ermeni meselesi ile
ilgili bir rapor hazrlamak zere
Anadoluya geldi. Anadolu ve
Kafkasyada bir aydan fazla aratrma
yapan Heyet Report of the American
Military Mission to Armenia adl
raporunda Dou Anadoludaki
Ermenileri tamamyla haksz bulmu ve
Dou Anadoluda nfus ounluunun
da Trklere ait olduunu belirtmitir
(Ekim 1919). Bu rapor Dou Anadolu
Trk varln uluslar aras alanda
destekleyen bir belgedir.
3- Milne Raporu ve Milne Hatt
Bat Anadoluda balayan Yunan igali
zerine Kuvay- Milliye direnie
geecek ve bu durum karsnda kendi
ilerleyilerini durdurmaya alan
kuvay- milliyeden korunmak iin tilaf
Devletleri Yksek Komiserliine
mracaat edeceklerdir.
tilaflar bu amala General Milneyi
grevlendirdiler. Milne Ayvalkn
kuzeyinden balayarak doudaki
Akmaz Dana ve oradan gneye
dnerek Umurluya kadar uzanan ve
Seluk hizasndan Ege Denizine uzanan
bir hat izmi ve Kuvay- Milliyenin bu
hatt geemeyeceini stanbul
Hkmetine bildirmitir. Fakat Kuvay-
Milliye bu Milne Hattna uymamtr. Bu
hattn kurulma amac Yunan
birliklerinin gvenliini salamaktan
baka bir ey deildir.
Paris Bar Konferans
18 Ocak 1919da 32 devletin katlm
ile yenilen devletlerle yaplacak barn
esaslar Paris Bar Konferansnda
belirlendi. 32 devlet konferansta 3
gruba ayrlmtr.
a) Mttefikler
b) Daha az mttefikler
90
c) Ortaklar eklinde yaplandlar.
Konferansta konu
grlmtr
a) Orta Avrupa Bar: Almanya,
Avusturya-Macaristan ve
Bulgaristanla yaplacak olan bartr.
Versay, Sen Germen, Triyanon ve
Nyyi bu grmelerin sonucudur.
b) Manda Meselesi: Osmanl devleti
topraklar zerinde manda yerlerinin
tespiti ve mandater devletlerin
belirlenmesi konusudur. Suriye
tilafnamesi ile bu manda yerleri
belirlendi.
c) Trkiye Bar: Osmanl
Devletinden geride kalan Trk
unsuruna dayanan Yeni devletin
snrlarnn ve statsnn
grld konudur. Sevr Bar
buradan kmtr.
Osmanl kadar ykm gren
bir baka devlet olmad. Almanya
sadece ekonomik bakmdan zarara
uramtr. Oysa Osmanl ok byk
toprak kayplarna uramtr.
Osmanl Devleti konferansa temsilci
olarak Damat Ferit (Kabine Bakan),
Tevfik Paa ve Rza Tevfiki gnderdi (6
Haziran 1919).
Damat Ferit burada onlar konseyine
Trkiye ile yaplacak barn artlarn
sralad. Bu artlar Misak- Milli
snrlarn bile aan artlardr. Bu
durumda delegeler kendilerini
glmekten alamadlar. Heyet 27
Haziranda eli bo dnd ve Trkiye
Bar daha sonraki bir grmeye
brakld.
Cemiyetler
Cemiyetler gruba ayrlmaktadr.
a) Aznlklarn kurduu zararl
cemiyetler
b) Trklerin kurduu zararl
cemiyetler
c) Trklerin kurduu yararl
cemiyetler
a) Aznlklarn Kurduu Zararl
Cemiyetler
1) Rumlarn Kurduu Zararl-
Ayrlk Cemiyetler
Mavri Mira Cemiyeti:
Ama Trakya ve Ege blgesini
Yunanistana katmakt. Yunan Kzl
Ha, patrikhane, Gmenler
Komisyonu ve Rum okullarndaki izcilik
kollar da Mavri Mirann en byk g
kaynaklaryd.
Etnik-i Eterya ve Pontus Rum:
Amalar Samsun ve Trabzon
dolaylarnda bir Pontus Rum Devleti
kurmakt. Etnik-i Eterya 1813te
Odessada kurulmutu. 1829da
Yunanistan bamszla gtren bir
cemiyetti. Bu sefer de Pontus Rum
Devleti iin tekrar faaliyete gemitir.
Pontus Rum ise 1904te Merzifonda
kurulmutu. 1908 ylnda Mdafa-i
Merte adl bir ihtill rgt
kurdular. Mukaddes Anadolu Rum
Cemiyeti adl bir rgt de bu her iki
cemiyete para toplayan bir kurulutu.
Kordos Cemiyeti ise bu iki cemiyete
dardan militan yetitirme grevi
yapyordu.
2) Ermenilerin Kurduu Zararl-
Ayrlk Cemiyetler
Hnak, 1887de Ermeni Patrii Zaven
tarafndan kuruldu. Tanak ise
1890da Tifliste kuruldu.
Amalar, ukurova, Erzurum, Bitlis,
Diyarbakr, Harput, Sivas ve Erzurum
dolaylarnda bir Ermeni Devleti
kurmakt.
Ermenileri zaman zaman birok devlet
desteklemitir. 19. yy. boyunca ABD
birok kolej ile Ermenileri
Protestanlatrd. Rusya I. Dnya
Sava srasnda Ermenilerle ortak
hareket etti. I. Dnya Sava sonlarna
doru ABD bakan Wilson Ermenistan
iin byk bir destek verdi. Franszlar
ise zellikle ukurova blgesindeki
Ermenileri rgtleyerek Ermeni
ntikam Alaylar kurdular. Ermeniler
19. yy. itibaren byk devletlerin
maas olarak kullanlmlardr.
91
3) Yahudilerin Kurduu Zararl
Cemiyetler
Alyans, srailit, Makabi, Genlik
Tekilat ve Lions gibi tekilatlardr.
Bunlarn amac ayrlklk deil, yeni
kurulacak devlet kimin olarsa olsun
nemli olan karlarn koruyabilmektir.
nk bunlar Wilson ilkelerine
dayanarak milliyet ounluu iddia
edip devlet kurma talebinde
bulunamadlar. Sadece Ermeni ve
Rumlar Wilson ilkelerini kendilerine
dayanak gsterdiler.
unu da belirtmeliyim ki Araplar da
Wilson ilkelerini ileri srerek kendi
devletlerini kurmak iin Paris Bar
Konferansna bavurdular. Fakat Arap
topraklar Mondros imzalandnda
zaten elden kmlard.
b) Trklerin Kurduu Zararl
Cemiyetler
(Milli varla zararl cemiyetler)
1) ngiliz Muhipler Cemiyeti
Padiah Vahdettin, Damat Ferit Paa,
Hrriyet ve tilaf Partisi bakan Sadk
Bey cemiyetin nde gelenleridir. ngiliz
mandasndan yanadrlar.
2) Wilson Prensipleri Cemiyeti
1918 Aralk aynda stanbulda
kuruldu. Amac ABD mandasn lkede
tesis etmekti.
3) Teali slam Cemiyeti
Merkezi Konyadr. Kurtuluu Saltanat
ve Hilafette aradlar.
4) Sulh ve Selmet-i Osmaniye
Cemiyeti
Kurtuluu Saltanat ve Hilafette
aradlar. Padiahn emirlerine uyularak
lkenin kurtulacana inandlar.
5) Krt Blc Faaliyetleri
1919 ylnda zellikle douda ngiliz
Binbas Noel Krt propagandas
yapmaya balam, blge Krtlerini
Trklerden koparmaya almtr.
Bununla beraber baz Krtler merkezi
stanbulda olan Diyarbakr, Elaz ve
Bitlis vilayetlerinde de ubesi olan
Krt Teali Cemiyetini kurdular.
12 Mays 1919da balayp 18 Austos
1919a kadar Mardin dolaylarnda isyan
edip bamsz bir Krt devleti
kurduunu iddia eden Ali Batnn isyan
Krt hareketlerinin en somut rneidir.
Yabanc devletlerden bu tarihte yeterli
destei gremeyen Krt hareketi
baarl olamamtr.
Bu cemiyetler Osmanl
Cemiyetler Nizamnamesine uygun
olarak kurulan cemiyetlerdir. Genel
merkezleri genel olarak stanbuldur.
Tam bamszla taraftar olmadklar
iin zararl cemiyetler grubuna girerler.
c) Trklerin Kurduu Yararl
Cemiyetler
1) Trakya Paaeli Cemiyeti:
Trakya blgesinin rk, kltr, ekonomi
ve tarih ynnden Trklere ait
olduunu ilmi ve tarihi belgelerle ispat
etmek amacyla kuruldu. lk kurulan
yararl cemiyettir (2 Kasm 1918).
2) zmir Mdafaa-i Hukuk
1 Aralk 1918de kuruldu. zmirin
Yunanistana ilhakna kar mcadele
ettiler. zmirin igalinden sonra da
ismi zmir Redd-i lhak Cemiyeti
olmutur.
3) Trabzon Muhafaza-i Hukuk
Trabzonda kuruldu. Erzurum
kongresinde Dou Anadoludaki dier
Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri ile
birleerek ark Vilayetleri Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti ats altna girdi.
Pontusu Rumlarla mcadele etti.
4) Dou Anadolu Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti
4 Aralk 1918de stanbulda kuruldu.
Erzurum ve Elazda ubeler at.
Amac Dou Anadolu Blgesinin
Ermenilere verilmesini engellemekti.
Ekonomi, kltr, tarih ve rk
bakmndan Dou Anadolu Trklerini
rgtledi. Basn-yayn yoluyla Dnya
92
kamuoyuna Trk varln duyurdu.
Erzurum kongresini bu cemiyet
toplamtr. Dou Anadoludaki tm
yararl cemiyetlerle burada birleerek
ark Vilayetleri Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti ismini ald.
5) Kilikyallar Cemiyeti
1918de stanbulda kuruldu. Basn-
yayn yolu ile ukurovada faaliyet
gsteren Ermeni-Fransz ibirliine
kar mcadele etti.
6) Milli Kongre Cemiyeti
1918de stanbulda kuruldu. Amac
Trk ulusunun haklarn basn-yayn
yoluyla dnya kamuoyuna duyurmakt.
7)Karakol cemiyeti: stanbulda
kurulmu olan gizli bir direni
rgtdr. stanbuldaki
cephaneliklerden silah ve cephane
karp Anadoluya sevk ettiler.
Yararl Cemiyetlerin Genel
zellikleri
Blgesel amaldrlar. Birbirleriyle
balantlar yoktur. Bu zellik
onlarn olumsuz zelliidir. Sadece
Milli Kongre Cemiyeti ulusal olarak
alt.
Sivas kongresinde tek at altnda
toplandlar ve ismi Anadolu ve
Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
oldu.(ARMHC)
Silahl direnii rgtlediler, basn-
yayn yolu ile mcadele ettiler.
Kuvay- Milliyenin olumasn
saladlar.
Osmanl Cemiyetler
Nizamnamesine gre kuruldular.
Kurulularnda etkili olan dnce
milliyetiliktir.
Padiaha baldrlar.
Trk halknn Mondrostan sonra
balayan igallere kar ilk tepkisi
Milli Mdafaa Cemiyetleri kurmak,
ikinci tepkisi ise Kuvay- Milliye
birlikleri kurmaktr.
Kuvay- Milliye
Mondrostan sonra Osmanl ordular
terhis edilmi ve yer yer igaller
balamtr. Bu durumun bir sonucu
olarak Trk halk dman igaline kar
silahl direnie gemitir. Bu silahl
direniin genel zellikleri unlardr:
Kuvay- milliye bir sivil halk
direniidir.
lk olarak 15 Mays 1919da
zmirin igali zerine Bat
Anadoluda Yunanllara kar ortaya
kmtr.
Yunanllarn Kuvay- Milliye ile ilk
karlamalar Ayvalk yresindeki
Ali etinkaya birlikleriyle yaptklar
atmadr.
Kuvay- Milliye dman
durduramam sadece
yavalatmtr.
Askeri eitim ve disiplinden
yoksundurlar, Emir komuta zinciri
yoktur. Balarnda efe, ef, reis
gibi kiiler vardr.
Bazen ihtiyalarn karlamak iin
ekyalk, yol kesme ve usulsz
cezalandrmalarda bulundular. Bu
da katlm azaltmtr.
Blgesel amal gnll birliklerdir.
Birok ayaklanmay da
bastrmlardr. Fakat bir dzen ve
intizamdan yoksundurlar.
2630 Temmuz 1918 Balkesir
Kongresi, 1625 Austos 1919
Alaehir Kongrelerinde alnan karar
ile Bat Anadoludaki Kuvay-
Milliye birliklerinden dmana kar
ortak bir cephe oluturuldu. Bu
cephe, Ayvalk, Soma, Bergama,
Akhisar, Salihli ve Nazilli
kasabalarnn batsndan geen bir
milli hat olacakt. Bylelikle bir
dzene oturtulmalarna alld.
Sivas kongresinde alnan karar ile
de Bat cephesi Kuvay- Milliye
Birlikleri komutanlna Ali Fuat
Cebesoy atand.
22 Haziran 1920 tarihinde
Yunanllar ileri bir taarruz harekt
ile Bursay aldlar.
Bunun zerine Ali Fuat Paa 24
Ekim 1920de Yunanllar zerine
Gediz Taarruzunu yapt.
93
Fakat bu taarruz da baarsz oldu.
Yunanllar Yeniehir ve negle kadar
ilerlediler.
Bu baarszlk zerine TBMM ald
kararla Kuvay- Milliyeyi lavetti ve
yerine dzenli orduyu kurdu. A.F.
Cebesoyu Moskova eliliine atad.
Bat Cephesini Kuzey ve Gney olarak
2ye ayrd. Kuzeye Albay smet
Paay, Gneye de Albay Refet Beyi
atad (9 Kasm 1920).
Bu srada erkez Ethem (Kuvay-
Seyyare) birlikleri dzenli orduya
katlmayp isyan edecek ve TBMMnin
dzenli ordularyla atmaya
girecektir. Bu andan itibaren artk
Yunanllarn dzenli ordularla yapt
igale Trkler de dzenli ordularyla
kar koyabilecektir. Tabi ki dzenli
orduya geiin uzun bir hazrlk
aamas vardr. Bu dneme Milli
Mcadelenin Hazrlk Aamas diyoruz.
1.I.Dnya Sava srasnda birok gizli
Antlama yaplm, bazlarnda
deiiklikler meydana gelmiti.
Yaplan tm gizli Antlamalara ve
paylam tasarlarna aadaki
hangi gelime ile son ekli
verilmitir?
A)Sykes-Picot
B)Paris Bar Konferans
C)Sevr Antlamas
D)Mondros Atekes Antlamas
E)Wilson lkeleri
2. I. VI. Mehmet Vahdettin
II. Refet Bele
III. V.Mehmet Reat
IV. Ahmet zzet Paa Hkmeti
V. Damat Ferit Hkmeti
VI. Rauf Orbay
Mondros Atekes Antlamasnn
imzalanmasnda etkili olan kiiler
verilmitir?
A)I-V-II B)III-IV-VI
C)I-IV-VI D)III-V-II
E)I-IV-II
3.
I. Bristol raporu
II. Rusyann savatan ekilii
III. Yunanistann Antlama devletleri
(tilaf) arasnda yer almas
Yukardakilerden hangileri I.Dnya
sava srasnda yaplan gizli
antlamalarda deiiklik
yaplmasna sebep olan
gelimelerdendir?
A)Yalnz II B)Yalnz III
C)I-II D)II-III
E)I-II-III
MONDROS VE CEMYETLER
94
4. I. Badat
II. Konya, Antalya
III. Antep, Urfa, Mara
IV. Bitlis, Diyarbakr, Harput
V. Musul
Mondrosun 7. maddesine
dayanlarak igal edilen yerlerden
biri deildir?
A)Yalnz I B)II-III- V
C)Yalnz IV D)IV-V
E)I-IV
5. I. am
II. Badat
III. Kuds
IV. Musul, Kerkk
V. Kars, Ardahan, Batum
Mondros Atekesi imzaland
srada yukardakilerden hangileri
daha nce elimizden km olan
topraklardr?
A)I-II-III B)IV-V
C)III-IV-V D)I-III-V
E)II-V
6. I. Bulgaristann Selanik Atekesi
ile savatan ekilmesi
II. Wilson ilkelerinin yaymlanmas
III. Almanyann savatan
ekilmesi
IV. V.Mehmet Reatn lm
Osmanlnn Mondros Atekesini
imzalamasnda etkili olmutur?
A)III-IV B)I-III C)II-IV
D)II-III E)I-II
7. I. Milletler Cemiyeti
II. B.M.
III. Varova Pakt
Yukardakilerden hangileri I.Dnya
Sava sonucu kurulan
tekilatlardan biri deildir?
A) I B)II C)III D)I-II E)II-III
8. I. Milli Cemiyetler
II. Kuvay- Milliye
III. stanbulun igal edilmesi
IV. Vilayet-i Sitte kavramnn
ortaya kmas
V. M.Kemalin Anadoluya gemesi
VI. Anafartalar ve Conkbayr
muharebeleri
Yukardaki gelimelerden
hangileri Mondros Atekesinden
sonra ortaya kan gelimelerden
biri deildir?
A)III-V B)Yalnz VI
C)Yalnz IV D)I-II
E)IV-V-VI
9. I. lk kurulan yararl cemiyet Milli
Kongredir.
II. Mondrostan sonra kuruldular.
III. Birok kongrenin
toplanmasnda etkili oldular.
IV. Blgesel amaldrlar.
V.Rum ve Ermenilerin saldrlar
kurulularn hzlandrmtr.
VI. Balkesir ve Alaehir kongreleri
ile tek at altnda birletirildiler.
Yukardakilerden hangileri Milli
Cemiyetlerin zelliklerinden biri
deildir?
A)IV-VI B)II-V
C)I-VI D)III-IV
E)I-III
10. I. Trakya Paaeli
II. zmir Reddi-i lhak
III. Trabzon Muhafaza-i Hukuk
IV. Kilikyallar
V. Dou Anadolu Mdafaa-i
Hukuk
Rumlara kar kurulan Milli
Cemiyetlerdendir?
A)I-II-III B)I-III-V
C)II-III-IV D)III-IV-V
E)I-II-V
95
11. I. Ege Blgesi
II. Akdeniz Blgesi
III. Anadolu Blgesi
IV. Dou Anadolu Blgesi
gal tehlikesi karsnda kurulan
Cemiyetler daha ok hangi blgede
younluk kazanmlardr?
A)II-IV B)III-IV
C)I-II-IV D)II-IV-III
E)II-III
12. I. Wilson lkeleri
II. Bristol Raporu
III. Harbourd Raporu
Aznlklarn toprak taleplerinde
bulunmalarnda ve eitli rgtler
kurmalarnda etkili olmutur?
A)I B)II C)II
D)II-III E)I-II-III
13. I. Boazlar
II. Silahlar
III. Esirler
IV. Ordularn terhisi
V. Ulam ve haberleme
VI. Stratejik yerler
VII. Sava tazminat
VIII. Osmanl borlar
Mondros Atekes Antlamasnda
yukardakilerden hangileri yer
almamtr?
A)I-II-IV B)VII-VIII
C)III-VI D)IV-V-VI
E)VI-VII-VIII
14.tilaf Devletlerinin Mondrosun
24. maddesi ile ulamak istedikleri
amalar arasnda;
I. Blgede bir Ermeni Devleti kurmak
II. Rusyann Dou Anadolu zerinden
Akdenize inmesini engellemek
III. Wilson lkelerini uygulamaya
koymak
Hangileri yoktur?
C)Yalnz III D)II-III
E)I-III
15.Osmanlnn ve Trkiyenin izledii
Denge Politikalar aada verilmitir.
I. 17981878 Rus tehlikesine kar
ngiltereye dayanma
II.18881918 Rus-ngiliz tehlikesine
kar Almanyaya dayanma,
III.19201936 Atatrk dneminde
A.B.D.ye dayanma
IV.19361945 Faist talya tehlikesine
kar ngiltereye dayanma
V. 1945 ve sonras dnemde Sovyet
tehlikesine kar A.B.D.ye dayanma
Yukardakilerden hangileri yanl
verilmitir?
A)I B)II C)III D)IV E)V
16. I. zmir Mdafaa-i Hukuk
II. Hnak,Tanak
III. Sulh ve Selamet-i Osmaniye
IV. ark vilayetleri Mdafaa-i
Hukuk
V. Trakya Paaeli
VI. Makabi, Alyans, srailit
VII. Pontus Rum
ayrlk-zararl cemiyetler
arasnda yer alr?
A)II-III-V B)II-III-VII
C)IV-V-VII D)I-III-VI
E)II-VII
96
17.Milli Cemiyetlerin genel
zellikleri arasnda;
I. Padiaha saygl olmalar
II. Kendiliinden ortaya kmalar
III. Erzurum Kongresinde
birletirilmeleri
zelliklerinden hangileri yoktur?
A)I B)II C)III
D)I-II E)II-III
18. Mondros Atekesi ile ilgili
olarak;
I. Osmanl Devleti hukuken sona erdi.
II. lkenin igaline zemin hazrlad.
III. Devleti savunma gcnden yoksun
brakt.
IV. Dou Anadoluda Bir Ermeni Devleti
kurulmas amacna yneliktir
V. stanbulu ve Boazlar igale
amtr
Yukardaki zelliklerden
hangilerine ulalamaz?
A)I B)II C)III D)IV E)V
19. 3 Kasm 1918den itibaren
Osmanl lkesi hangi siyasal
belgeye dayanlarak igal
edilmitir?
A)Sevr Antlamas
B)Mudanya Atekes Antlamas
C)Mondros Atekes Antlamas
D)Wilson lkeleri
E)Bristol Raporu
20. I. Mondros atekesi
II. Sevr Antlamas
III. Lozan Antlamas
IV. Mudanya atekesi
V. Montr Szlemesi
Yukardakilerden hangileri ile
Boazlarn ynetimi Uluslar aras
bir komisyona braklacakt?
A)I-II B)II-III
C)III-V D)I-II-III
E)I-III-IV
21. I.lk olarak Gney Cephesinde
ortaya kt.
II. Blgesel, silahl, dank ve
gnll birliklerdir.
III. Sivas Kongresi ile Bat
Cephesinde dzenli bir hat
halinde grevlendirildiler.
IV. Saltanata kar deildirler.
V. Ayvalk, Soma, Bergama,
Salihli, Nazilli, Aydn nemli
cepheleridir.
VI. Gediz Taarruzunda baarsz
olmalar zerine lavedildiler
Kuvay- Milliye ile ilgili doru bir
bilgi deildir?
A)I-III B)I-IV
C)II-IV D)IV-VI
E)III-V
MONDROS ve
CEMYETLER
1 B 16 E
2 C 17 C
3 D 18 A
4 E 19 C
5 A 20 B
6 E 21 A
7 E
8 B
9 C
10 A
11 C
12 A
13 B
14 C
15 C
97
BLM9
MLL MCADELENN HAZIRLIK
AAMASI (19 Mays 1919- 23
Nisan 1920)
M. Kemalin Samsuna k milli
mcadelenin ilk admdr. Ayn
zamanda Nutukun ilk cmlesi 19
Mays 1919da Samsuna ktm
cmlesidir. Nutuk 19191927 yllar
arasn kapsar ve en ok da 191920
yllarndan bahseder. Nutuk 1927
ylnda CHP parti kongresinde
okunmutur.
M. Kemalin grevi 9. Ordu
mfettiliidir. Bu grev ona btn
askeri ve mlki yetkililere emir verme
yetkisini veriyordu. 9. ordu 14 Haziran
1919da 3. Ordu adn ald. Bu srada
rtbesi ise Mir-livadr (Tugeneral).
Vazifesi ise Karadeniz Blgesinde
asayii salamak ve terhis edilmeyen
ordular terhis edip yer yer ortaya
kan ayaklanmalar da bastrmakt.
Samsun Raporu
M. Kemalin 9.ordu mfettii olarak
yapt ilk faaliyetidir. Bu raporda
Karadenizdeki Pontusu Faaliyetlerden
bahsettikten sonra blgedeki
karklklarn asl sebebinin Trkler
deil blgedeki Pontusu Rumlar ve
onlarn destekisi olan igalci ngilizler
olduunu stanbula bildirmitir.
Havza Genelgesi
Havzada zmirin igalini protesto
eden telgraflar ekildi. Milli bilincin
uyandrlmas yoluyla atlan ilk admdr.
M. Kemalin igallere, itilaflar ve
Mondros Atekesine resmen ve aka
ilk defa kar kt gelimedir.
M. Kemal Havza genelgesi sonrasnda
stanbula geri arlacaktr.
Amasya Genelgesi (22 Haziran
1919)
Maddeleri
1- Vatann btnl milletin
bamszl tehlikededir.
Bu madde milli mcadelenin
gerekesini ve amacn
belirtmektedir.
2- stanbul Hkmeti zerine den
sorumluluu yerine getirmemekte,
igallere seyirci kalmakta ve bu
durum da milletimiz yok
saymaktadr.
lk defa resmen ve aka
stanbul Hkmetine kar
klmaktadr.
Bu madde ayn zamanda gereke
maddesidir
3- Milletin istikllini yine milletin azim
ve karar kurtaracaktr.
Milli mcadelenin yntemidir. lerde
ulusal egemenlie geileceinin de
ilk klar burada yaklm oldu.
4- Milleti iinde bulunduu durumdan
kurtarmak ve sesini dnyaya
duyurmak iin milli bir heyetin
varl zaruridir.
stanbul hkmetinin grevini
yapamad belirtilmitir.
5- Anadolunun gvenli bir blgesi
olan Sivasta Milli bir kongre
toplanmal, bu kongreye her
livadan halkn gvenini kazanm
3er delege katlmal ve bu durum
milli bir sr gibi saklanmaldr.
Bu maddeden amalanan milli
mcadeleyi kiisel bir mcadele
olmaktan karp halka mal etmek
bylece katlmlar arttrmaktr.
98
6- Dou illeri adna Erzuruma gidecek
olan delegeler kongreden sonra
dalmadan derhal Sivasa
gelecekler.
7- Asker ve sivil yneticiler grev
yerlerini terk etmeyecek ve ordular
kesinlikle datlmayacaktr (Bu
madde 7 Temmuzda Erzurumda
eklenmitir.).
Bu genelgeye M. Kemal Paa, Albay
Refet Bele, Albay Rauf Orbay, 20.
Kolordu Komutan Ali Fuat Paa,
Konyada bulunan II. Ordu mfettii
Cemal Paa (telgrafla), Erzurumda
bulunan 15. Kolordu Komutan Kazm
Karabekir paa (telgrafla) imza
koymulardr.
Bunun zerine stanbul Hkmeti hem
II. Ordu mfettii Mersinli Cemal
Paay (Konyada), hem de III. Ordu
Mfettii M. Kemal Paay stanbula
tekrar geri ard (2 Temmuz).
Mersinli Cemal Paa bu karara
uymasna ramen M. Kemal bu karara
uymamtr.
M. Kemal 89 Temmuz gecesi
grevinden alnd mesajn alnca ayn
gece kendisi de hem grevinden hem
de askerlik mesleinden istifa ettiini
bildirecektir. III. Ordu mfettilii
grevi bu tarihten sonra 15. Kolordu
Komutan Kazm Karabekire verildi. O
da 9 Temmuzda M. Kemale baln
bildirecektir.
M. Kemal istifa ettikten sonra Artk
stanbul Anadoluya hkim deil, tbi
olmak zorundadr demitir.
Amasya Genelgesinin nemi ve
zellikleri
Ulusal Hareketin ilk resmi
belgesidir.
M. Kemal ilk defa aka ve resmen
stanbul Hkmetine kar
kmtr.
Ulusal egemenlikten ilk defa
bahsedilmitir.
M. Kemalin 3. Ordu Mfettii
olarak yapt son resmi icraatdr.
Milli Mcadelenin programn
belirtir. Misak- Milliye giden ilk
admdr.
Bir ihtilal (bakaldr) bildirisidir.
Erzurum Kongresinin, Balkesir,
Alaehir Kongrelerinin ve Sivas
Kongrelerinin toplanmas bu
genelgenin amacna ulatn gsterir.
Balkesir kongresi
Bat Cephesi'nde Yunan Ordusu
karsnda mcadele eden Kuvay-
Milliye'nin bir dzen altna alnarak
sevk ve idaresini ve beslenmelerini
salamak iin 28 Haziran 1919'da
Balkesir'de bir kongre topland.
Kongre'ye Ayvalk, Soma, Akhisar
mntkalar ile Balkesir'e bal dier
ilelerin temsilcileri katld.
Bakanlna Hacm Muhittin Bey
seildi. 12 Temmuza kadar sren
kongre ile Bat Cephesi oluturuldu.
ngiltere, Amerika, Fransa ve talya
siyas temsilcilerine telgraflar ekildi.
ekilen telgraflarda Anadolu'nun
hemen yabanc igallerinden
kurtarlmas ve Trk'n ak haklarnn
kabul edilmesi istendi.
stanbul Hkmeti Mutasarrf (Vali)
Hilmi Bey'e kongrenin durdurulmas ve
katlanlarn tutuklanmas iin emirler
gnderdi. Fakat bu emirlere uyulmad.
Bu arada Balkesir Kongresi kararlarn
pekitirmek, tekilatlanmay geniletip
glendirmek ve zlemi duyulan asker
tekilat dier bir yurt kesinde de
gelitirmek amacyla Alaehir'de de bir
kongrenin toplanmas kararlatrld.
Alaehir kongresi de 1525 Austos
tarihlerinde yapld. Bakanlna yine
Hacm Muhittin Bey seildi. Alaehir
Kongresi Mustafa Kemal ve Kazm
Karabekir Paalar tarafndan da
memnunlukla karland. Balkesirde
alnan kararlar aynen kabul edildi. Bu
kongre sadece Balkesir kongresi
kararlarn pekitirmitir.
M.Kemal Balkesir ve Alaehir
kongrelerine katlmamtr
99
Erzurum Kongresi (23 Temmuz
1919)
Kongreyi toplayan Dou Anadolu
Mdafaa-i Hukuk ve Trabzon
Muhafaza-i Hukuk Cemiyetidir. Katlan
iller; Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon ve
Vandr. Valilerin engellemesinden
dolay da Mardin, Elaz ve Diyarbakr
vilayetleri katlamamtr.
Katlanlar
B E S T - VAN

Katlamayanlar
M E D
Amac: Dou Anadolu Blgesini
Ermeni, Grc ve Rum saldrlarna
kar korumaktr. Kongre blgesel
amal toplanmasna karn ulusal
kararlar almtr. Bunda M. Kemalin
kongre bakanl yapmas etkili
olmutur. Erzurumdan seilen iki
delege istifa ederek yerini M. Kemal ve
Rauf Beye braktlar.
Bu srada ngiliz Subay Rowlingson
kongre zerinde baskda bulunmaya
almtr.
Kongrede Alnan Kararlar
1) Ulusal snrlar iinde vatan bir
btndr, paralanamaz.
Ulusal snrlardan ilk defa
bahsedilmitir.
2) Vatann btnl, milletin
bamszl, saltanat ve hilafetin
korunmas iin Kuvay- Milliyeyi
amil ve irade-i milliyeyi hkim
klmak esastr:
Buradaki saltanatn ve hilafetin
korunmasnn ulusal egemenlikle
elitii grlmektedir. Bunun
sebebi ortamn henz byle bir
deiiklie hazr olmaydr.
Bu madde ayn zamanda
esastr kelimesi ile ulusal
egemenlii kesinletirmektedir.
3) Dou vilayetleri Osmanlnn
ayrlmaz bir parasdr.
4) Hristiyan halka siyasi
hkimiyetimizi ve sosyal dengemizi
bozucu ayrcalklar verilemez.
Kapitlasyonlara ve aznlk
haklarna ilk defa kar klmtr.
5) lkemizi istil emeli tamayan her
devletin fenni, sanayi yardm
kabul edilecektir.
6) Manda ve Himaye kabul olunamaz.
Kastedilen manda ABD
mandasdr ve ilk defa
reddedilmitir.
7) Mevcut merkezi hkmet vatann
bamszln salayamazsa geici
bir hkmet kurulacaktr. Bu
hkmetin yeleri milli kongre
tarafndan seilecektir.
lk defa yeni bir hkmetten
bahsedilmektedir.
8) Milli meclis derhal toplanmal ve
lke ynetimine el koymaldr.
Osmanl Mebusan Meclisinin
toplanmas istenmitir.
9) Dou illerindeki Mdafaa-i Hukuk
Cemiyetleri ark Vilayetleri
V
a
n

T
r
a
b
z
o
n
S
i
v
a
s
E
r
z
u
r
u
m
B
i
t
l
i
s
D
i
y
a
r
b
a
k
r
E
l
a
z
M
a
r
d
i
n
100
Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ad
altnda birletirildi.
10) Sivas kongresinde Dou Anadolu
Blgesini temsil edecek olan 9
kiilik Temsil Heyeti seildi ve
bakanlna da M. Kemal getirildi.
Kongrenin nemi ve zellikleri
1) Blgesel amal toplanm fakat
birok ulusal karar da almtr.
Misak- Milliye temel olmutur.
2) Erzurum Kongresi bir yasama
organ gibi hareket etmi. Temsil
heyeti de onun bir yrtme
(hkmet) organ eklini almtr.
Temsil heyeti ilk olarak burada
oluturulmutur.
Sivas Kongresi (411 Eyll 1919)
Yurdun drt bir tarafndan gelen 38
delegenin katlm ile topland.
Delegelerin tamam katlamad. Bunda
stanbul Hkmetinin engellemeleri,
Elaz Valisi Ali Galipin kongreyi
dataca sylentileri, ngiliz Binba
Noelin Krt ve Ermenileri Trklere
kar birlik olmaya aran faaliyetleri
etkili olmutur.
Kongrede Alnan Kararlar
1) Tm Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri
tek at altnda topland ve ad
Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti oldu (ARMHC)
2) Manda ve himaye kesin olarak
reddedildi.
3) Temsil Heyeti Btn Yurdu Temsil
Eder denildi ve ye says 15e
ykseltildi. M. Kemal de bakan
seildi.
4) Erzurum Kongresi kararlar aynen
kabul edildi. Sadece yukardaki
kararlarda deiiklikler yapld.
Bunun dnda Erzurumda kabul
edilen dier maddeler aynen kabul
edildi.
Kongreden sonra temsil heyeti ilk
yrtme grevini yaparak Ali Fuat
Cebesoyu Bat Cephesi Kuvay- Milliye
birlikleri komutanlna atad. Bu,
Temsil Heyetinin artk resmen bir
hkmet gibi hareket ettiini gsterir.
Ayrca Sivasta rade-i milliye adl bir
de gazete karld. Daha sonra bu
gazete Ankarada Hkimiyet-i Milliye
olarak karlmaya baland.
M. Kemal tarafndan Kongreden sonra
tm sivil ve askeri yneticilere
stanbulla her trl haberlemenin
kesilmesi emri verildi. Kongrenin
toplanmasn engelleyemeyen Damat
Ferit Hkmeti Vahdettin tarafndan
grevden alnd ve yerine Ali Rza Paa
Hkmeti kuruldu. Bu temsil heyetinin
ilk siyasal baarsdr.
KPSS2006-I
Hangisinin gerekletirilmesi
Sivas kongresinde olmutur?
A) Bat cephesin ikiye ayrlmas
B) ARMHC nin kurulmas
C)Temsil kurulunun merkezinin
ankaraya tanmas
D)Mustafa Kemal meclis bakan
seilmesi
E)Milletvekilleri seiminin 2 ylda bir
yaplmas
Cevap: B
Amasya Grmeleri (2022 Ekim
1919)
Ali Rza Paa Hkmetinin temsilcisi
Bahriye Nazr Salih Paa ile Temsil
Heyeti bakan M. Kemal arasnda
yaplan grmelerdir. Grmeler
sonucunda u kararlara varld:
1) Osmanl Mebusan Meclisi derhal
toplanacak
2) stanbul Hkmeti ARMHC ve
Sivas kongresi kararlarn
tanyacak
3) Meclisi Mebusan stanbul dnda
bir baka yerde toplanacak.
4) stanbul hkmeti temsil heyetinin
rzas olmadan hibir uluslar aras
antlamay imzalamayacak.
5) gallere kar hep birlikte kar
konulacak ve Trklerin ounlukta
olduu yerlerin igaline izin
verilmeyecektir.
Salih Paa bu kararlardan sadece
Meclisi Mebusann almas ile ilgili
olan karar stanbul Hkmetine kabul
ettirebildi.
Bu karar hem stanbul Hkmeti, hem
itilaflar ve hem de Temsil Heyeti
101
olumlu karlamtr. nk stanbul
Hkmeti Mebusan Meclisinden kendi
istedii dorultusunda kararlar
kartacak, itilaflar ise igallerini
meclise onaylatarak resmiletirecekler.
Temsil heyetinin amac ise
mcadelesini resmiletirmektedir.
farkl ama Osmanl Mebusan
meclisinin almasnda birleti ve
Mebusan Meclisi iin seimler 1919
Kasmnn sonunda tamamlanabildi. M.
Kemal bu seimlere Erzurum
Milletvekili olarak katld. Seimlerde
Mdafa-i Hukuku adaylar byk bir
baar elde ettiler. M. Kemal seilen
milletvekillerini Ankarada toplayarak
onlardan baz isteklerde bulundu.
Bunlar;
1) Mecliste Mdafaa-i Hukuk grubu
kurmalar
2) Kendisini meclis bakan semeleri
Bundan amalad meclisin
datlmas durumunda Meclis
Bakanl yetkisine dayanarak
meclisi Ankarada tekrar
aabilmekti. Fakat bu istei onun
stanbula gelmemesi sebebiyle
reddedildi.
2006-KPSS-I
Son Osmanl Mebusan
meclisinin toplanmasnda
I. Sivas Kongresi
II. Erzurum Kongresi
III. TBMMnin almas
Hangileri hzlandrc olmutur?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I ve II
E) II ve III
Cevap: D
2006 KPSSI
Amasya Grmelerinde Salih
Paann alnan kararlarn resmi
nitelikte olmadn temsilciler
kuruluna sylemesi kendisiyle
ilgili olarak aadakilerden
hangisini gsterir?
A) Tutuklanmaktan korktuunu
B) Alnan kararlarda etkili olduunu
C)Grmelere hkmetten gizli
katldn
D)Anadoludaki ulusal harekete
katlacan
E)Kararlar hkmetinin kabul
etmemesinden endie ettiini

Cevap: E
Son Osmanl Mebusan Meclisi ve
Misak- Milli Kararlar
Son Osmanl Mebusan Meclisi
12 Ocak 1920de ald. Mecliste ne M.
Kemal bakan seildi ne de Mdafaa-i
Hukuk grubu kuruldu. Bunun yerine
Felah- Vatan grubu kuruldu.
Misak- Milli kararlar 28 Ocak
1920deki gizli oturumda alnd. 17
ubat 1920de de basna duyuruldu.
Misak- Milli Kararlar
a) Snrlar
Mondros Atekesi imzaland
srada igal edilmemi olan
Osmanl Topraklar bir
btndr, paralanamaz.
gal edilmi olan Arap
topraklarnda da halk oylamas
yaplmaldr.
Daha nce halk oylamas ile
Anavatana katlan Vilayet-i
Selsede (Kars, Ardahan ve
Batum) gerekirse tekrar halk
oylamas yaplabilir.
Bat Trakyann geleceine de
yine halk oylamas ile karar
verilmelidir.
b) Boazlar
Hilafetin, saltanatn, stanbulun ve
Boazlarn gvenlii saland
102
takdirde boazlar uluslar aras
ticarete alabilir.
c) Aznlklar
Aznlklara komu lkelerdeki
Mslman aznla verilen
haklar nispetinde haklar
verilebilir.
d) Kapitlasyonlar
Kapitlasyonlar btn ynleri
ile kaldrlacaktr.
e) Osmanl Borlar
Osmanl Borlar uygun
koullar ierisinde denecektir.
Bunun iin yeni bir bor deme
plan yaplmaldr.
Misak- Milli kararlar
Wilson ilkelerine de uygundur.
nk ulusal snrlar ve
halkoylamasn (plebisit)
ngrmektedir.
Misak- Milli kararlarnn alnmasnda
etkili olan hkmet Ali Rza Paa
Hkmetidir. Ali Rza Paa Misak- Milli
kararlarnn alnmasndan sonra itilaf
basks zerine istifa etti. Yerine Salih
Paa Hkmeti kuruldu.
tilaflar meclisin Misak- Milli kararn
almas zerine 16 Mart 1920de
stanbulu resmen igal ettiler.11 Nisan
1920de de meclisi dattlar. Meclisi
Mebusann igalci gler tarafndan
datlmas TBMMnin almasna zemin
hazrlamtr.
103
1. I. Samsun Raporu
II. Havza Genelgesi
III. Amasya Genelgesi
IV. Erzurum Kongresi
V. Sakarya Meydan Muharebesi
Mustafa Kemal yukardaki
faaliyetlerinden hangilerini Ordu
mfettilii grevi ile yapmtr?
A)II-III B)Yalnz I
C)I-II-V D)I-II-III
E)II-III-IV
2. Mustafa Kemalin tilaf Devletlerine
ilk defa resmen kar k, stanbul
Hkmetine ilk defa resmen kar k
ve yeni bir hkmet kuracan ilk defa
syledii yerler hangi kta doru
olarak eletirilmitir?
A)Amasya Genelgesi-Erzurum
Kongresi- Sivas Kongresi
B)Havza Genelgesi-Amasya genelgesi-
Erzurum Kongresi
C)Havza Genelgesi-Erzurum Kongresi-
Sivas Kongresi
D)Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi-
T.B.M.M.nin al
E)Bilecik Mlakat-Amasya
grmeleri-Sivas kongresi
3. I. 13 Kasm 1918 stanbulun igali
II. 30 Ekim 1918 Mondros Atekesi
III. 2830 Mays 1919 Havza
Genelgesi
IV. 22 Haziran 1919 Amasya
Genelgesi
V. 23 Temmuz 1919 Erzurum
Kongresi
VI. 411 1919 Sivas Kongresi
Yukardaki gelimelerden hangileri
Nutukun kapsamna girmez?
A)Yalnz I B)I-II
C)I-II-IV D)II-III-IV
E)I-III-IV-V
4. I. Samsun Raporu
II. Havza genelgesi
IV. Erzurum Kongresi
V. Misak- Milli kararlar
VI. I.nn Sava
VII. Byk Taarruz
Milli Mcadelenin hazrlk
aamasna giremez?
A)I-II-IV B)III-IV
C)IV-V D)II-III-V
E)VI-VII
5. I. Sivas
II. Erzurum
III. stanbul Hkmeti
IV. Ulusal Egemenlik
V. Ulusal Bamszlk
VI. Manda ve Himaye
Amasya Genelgesinde yukardaki
maddelerden hangisi ya da
hangileri ile ilgili bir hkm
yoktur?

A)II-III B)I-II-III
C)Yalnz VI D)Yalnz II
E)II-IV-V
6. I. Manda ve Himayenin reddi
II. Temsil kurulunun oluturulmas
III. M.Kemalin bakan oluu
IV. Kuvay- Milliyeden bahsedilmesi
V.Basn yayn faaliyetine girilmesi
Yukardaki zelliklerden hangisi ya
da hangileri Erzurum ve Sivas
Kongresinin ortak zelliklerinden
deildir?
A)I B)I-II C)I-V D)IV-V E )V
GENELGELER ve
KONGRELER
104
7.
I. Ali Galip olay
II. Yunanllarn zmiri igali
III. Sivas Kongresi
IV. Balkesir ve Alaehir Kongreleri
V. ARMHCnin kuruluu
hangileri Milli Mcadelenin hazrlk
aamas dneminde meydana
gelen gelimelerden biri deildir?
A)II-IV B)Yalnz II
C)Yalnz V D)IV-V
E)Yalnz IV
8.
I. 2830 Mays 1919
II. 411 Eyll 1919
III.22 Haziran 1919
IV. 23 Temmuz 1919
V. 28 Ocak 1920
Yukardaki tarihlerin ifade ettii
olaylar hangi kta doru olarak
sralanmtr?
A)Amasya tamimi-Amasya
grmeleri-Sivas Kongresi-Erzurum
kongresi Misak- Milli kararnn
aln
B)Havza Genelgesi-Sivas Kongresi-
Amasya Genelgesi-Erzurum
Kongresi-Misak- Milli kararnn
aln
C)Samsun raporu-Amasya grmeleri
Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi-
M.Kemalin T.B.M.M yi amas
D)Mondros Atekesi-Sivas Kongresi-
Erzurum Kongresi-Amasya tamimi-
Amasya grmeleri
E)Misak- Milli kararnn aln-
ARMHCnin kuruluu-Erzurum
kongresi-Balkesir ve Alaehir
kongreleri-Havza genelgesi
9.
I. Temsil kurulunun ilk siyasal baars
II. Temsil Kurulunun ilk defa olumas
III. Temsil kurulunun stanbul
Hkmeti tarafndan resmen
tannmas
IV. Temsil kurulunun ilk yrtme
grevi
Yukardaki aklamalarn her biri
srasyla hangi olaylar ifade
etmektedir?
A) Damat Ferit Hkmetinin istifas-
Erzurum kongresi-Amasya
Genelgesi-A.F.Cebesoyu Bat
cephesine atamas
B) A.F.Cebesoyu Bat cephesine
atamas-Sivas Kongresi-Amasya
Tamimi-M.Kemali Erzurum
Kongresine Bakan semesi
C) Damat Ferit Hkmetinin istifas-
Erzurum Kongresi-Amasya
grmeleri-A.F.Cebesoyu Bat
cephesine atamas
D) Sivas Kongresi-Erzurum Kongresi-
Amasya Genelgesi-M.Kemali
Erzurum Kongresine Bakan
semesi
E) Ali Galip olayn bastrmas-Damat
Ferit hkmetini drmesi-
Erzurum Kongresi-smet Paay
Bat cephesine atamas
10. Milli Mcadele dneminde
yrtme gc grevini yapan
kurulular hangi kta srasyla
verilmitir?
A)Sivas Kongresi-T.B.M.M.
B)Temsil Heyeti-T.B.M.M.
C)Mdafaa-i hukuk Cemiyetleri-Temsil
Heyeti
D)Temsil Heyeti-Mdafaa-i Hukuk
Cemiyetleri
E)Kuvay- Milliye-Mdafaa-i Hukuk
Cemiyetleri
105
11. I. Temsil kurulunun ulusal hale
getirilmesi
II. Milli Cemiyetlerin birletirilmesi
III. Manda ve himayenin
reddedilmesi
IV. Dou cephesinin oluturulmas
Yukardakilerden hangileri Sivas
Kongresinde grlen konulardan
biri deildir?
A)Yalnz III B)Yalnz IV
C)II-IV D)III-IV
E)I-II-IV
12. I.Tamamen blgesel kararlar
alnmtr.
II. Kapitlasyonlara ilk defa kar
klmtr.
III. M.Kemalin 9.Ordu Mfettii
olarak yapt son grevdir.
IV. Milli snrlardan ilk defa
bahsedilmitir.
Erzurum Kongresi ile ilgili deildir?
A)I-III B)II-III
C)Yalnz IV D)III-IV
E)I-IV
13.
I-Bitlis II-Van
III-Elaz IV-Erzurum
V-Sivas VI-Trabzon
VII-Mardin
hangileri Erzurum Kongresine
katlan vilayetlerden biri deildir?
A)I-II-IV B)Yalnz V
C)III-VII D)V-VII
E)VI-VII
14. I. Sivas Valisinin engellemesi
II. Elaz Valisi Ali Galipin
engellemesi
III. Bakanlk sorunu
Kongresinin karlat
sorunlardan biri deildir?
C)I-II D)I-III
E)Yalnz III
15. I. Ulusal Bamszlk
II. Ulusal Egemenlik
III. Aznlklar
IV. Kapitlasyonlar
V. Milli Snrlar
Yukardakilerden hangileri hem
Amasya Genelgesi hem de Erzurum
Kongresinde grlen ortak
konulardandr?
A)I-II B) II-IV
C)I-II-III D)II-III
E)I-II-V
16. I. stanbul Hkmeti
II. Mebusan Meclisi
III. Osmanl Padiah
IV. Manda ve Himaye
V. Aznlklar ve kapitlasyonlar
Erzurum ve Sivas Kongrelerinde
yukardakilerden hangilerine kar
klmamtr?
A)I-II B)II-III
C)III-IV D)II-III-V
E)II-V
106
17. I.Ali Rza Paa Hkmetinin
kuruluu
II. Damat Ferit Hkmetinin
drlmesi
III. Amasya grmelerinin
yaplmas
IV. Bat cephesinin kurulmas
Temsil Heyetinin etkisiyle
meydana gelmitir?
A)I-II B)I-II-III-IV
C)I-II-III D)II-III
E)I-III-IV
18. I. Wilson ilkeleri
II. Amasya Tamimi
III. Erzurum Kongresi
IV. Sivas Kongresi
V. Sevr Bar Antlamas
VI. 1912 snrlar
Yukardakilerden hangileri Misak-
Milliye kaynaklk etmemitir?
A)I-V-VI B)I-II-V-VI
C)V-VI D)II-V-VI
E)I-III-IV
19. I. Vilayet-i Selase
II. Vilayet-i Sitte
III. Bat Trakya
IV. Dou Trakya
V. Arap Topraklar
VI. Boazlar
VII. Aznlk Haklar
Misak- Milliye gre yukardaki
konularn hangilerinde halk
oylamas yaplabilir?
A)I-III-V B)I-II-III-V
C)I-V-VII D)II-IV-VI
E)III-V-VI
20. I. Ulusal Egemenlik
II. Ulusal Bamszlk
III. Osmanl Borlar
IV. Boazlar
V. Sava Tazminat
VI. Aznlklar ve kapitlasyonlar
VII. Patrikhane
Misak- Milli kararlar ierisinde
bulunmamaktadr?
A)I-III B)I-III-IV
C)II-III-VI D)I-V-VII
E)I-V
21. Byk hayaller peinde koan,
yapamayacamz eyleri yaparz diyen
sahtekrlar zmresine dhil
olmamalyz. Biz imdiye kadar gerek
dhilde, gerek harite bu sahtekr
siyasetten ok ektik. Efendiler, doal
snrlarmza, meru haddimize
dnelim. Rcu edelim, haddimizi
bilelim.
Mustafa Kemal Atatrk, burada
aadaki konulardan hangisini
daha ok dile getirmek istemitir?
A) Hayalperestlik B) dealistlik
C) Misak- mill D) Osmanl Devleti
E)leri Grll
22.I. Amasya Grmeleri
II. Erzurum Kongresi
III. TBMMnin Almas
IV. Temsil Heyetinin Ankaraya
Gelii
V. Ankarann Bakent Oluu
Yukardakilerden hangileri misak-
milli kararlarnn alnmasndan
sonra yaanan gelimelerden
deildir?
A)Yalnz V
B) Yalnz III
C) III-IV-V
D) III-V
E) I-II-IV
107
23. I. Mebusan Meclisinin almasnda
II. Meclisten Erzurum ve Sivas
kongresi kararlarnn
geirilmesinde
III. Amasya grmelerinin
yaplmasnda
IV. Sivas kongresinin
toplanmasnda
Yukardakilerden hangilerinde
stanbul hkmeti ve Temsil
Heyeti beraber hareket
etmilerdir?
A)Yalnz I
B) I-III
C) II-III-IV
D) III-IV
E) I-II-III
BLM10
I.TBMM DNEM
(23 Nisan 1920 1 Nisan 1923)
a) I. TBMMnin Genel zellikleri
1.Olaanst bir meclistir. nk
Gler Birlii ilkesi vardr. Yasama,
Yrtme ve Yarg TBMMde
toplanmtr.
2.Mecliste parti yoktur, gruplar vardr.
Bunlar Halk zmresi, stiklal,
Tesand, Yeilorducular, Mdafaa-i
Hukukular ve Islahat gruplardr.
Daha sonra Mdafaa-i Hukukular
dnda kalanlar birleerek 2. grubu
oluturdular ve grup says 2ye
dt.
3.Kurtulu savan yrten meclistir.
Bu yzden 3 yl kesintisiz devam etti.
4.Mecliste aznlk milletvekili yoktur.
Bundan dolay ulusal bir meclistir.
5.Temsil heyetinin grevine son
vermitir. nk artk buna ihtiya
kalmamtr.
6.Kurucu meclistir. nk 1921
Tekilt Esasiyeyi hazrlamtr.
7.nklp bir meclistir. lk inklb
kendisi yani ulusal egemenliktir.
Daha sonra saltanat kaldran meclis
de yine bu meclistir.
8.Bu meclis yetkilerini bir sre
Bakomutanlk Yasas ile M. Kemale
devretmitir.
9.I. TBMMnin ilk gn geici bakan en
yal ye sfatyla Sinop Mebusu erif
Bey oldu. 24 Nisanda ise M. Kemal
Meclis Bakan olmutur.
10. I.TBMMde belirgin bir ekilde
gler birlii ilkesi vardr.
11. Birinci TBMM birok kanun
karmtr. Bunlar;
a) I. TBMMnin ilk kard kanun 24
Nisanda karm olduu Anam
(Hayvan vergilerinin 4 katna
karlmasna dair) Kanunudur.
b) I. TBMMnin kard 2. Kanun ise
Hyanet-i Vataniye Kanunudur (29
Nisan 1920). Bu bir ceza
kanunudur. Bu kanun ile TBMMye
kar isyan edenler Vatan haini
saylm ve 11 Eyll 1920de
GENELGELER
KONGRELER
1 D 11 B
2 B 12 A
3 B 13 C
4 E 14 A
5 C 15 A
6 E 16 B
7 B 17 C
8 B 18 C
9 C 19 A
10 B 20 D
21 C
22 E
23 E
108
kurulan istiklal mahkemelerinde
cezalandrlmtr. stiklal
mahkemeleri 1927ye kadar devam
etmitir.
c) Yine 11 Eyll 1920de karlan bir
baka kanun olan Firariler Kanunu
ile de asker kaaklarnn
nlenmesine alld.
d) 5 Eyll 1920de karlan Nisab-
Mzakere Kanunu ise Meclis i
tzyle ilgilidir.
Bu kanunda;
Meclisin grev sresinin
artlara ve zamana bal
olmad
Mebuslarn ylda mazeretsiz
olarak 2 ay toplantya
katlamazlarsa yeliklerinin
decei.
Memuriyet ve mebusluun ayn
kiide olamayaca (Askerler
ve Sefirler ile Bakanlar Hari)
Karar yeter says mebus
toplamnn yarsnn 1 fazlas
olaca
Mebus maalarnn yllk 1250
lira olaca ile ilgili maddeler
vardr. Ksacas bu kanun
meclis i tzdr.
e) 10 Eyll 1920 Men-i Mskirat
Kanunu ile Milli Mcadeleye mali
kaynak salamak amacyla iki ve
ttn mamulleri yasakland. Yine
ayn amala 25 Kasm 1920de
Men-i srafat Kanunu ile her trl
israfn nne geilmek istendi.
f) I. TBMMnin kard en nemli
kanun phesiz ki 5 Austos
1921de M. Kemale Bakomutanlk
yetkisini veren kanundur.
Teklifi Milliye Emirlerini TBMM
karmad. Bu emirleri Bakomutanlk
yetkisine dayanarak M. Kemal
karmtr.
Bilecik Grmesi (5 Aralk
1920)
TBMM adna Mustafa kemal ile
stanbuldaki Tevfik paa hkmeti
adna Ahmet zzet Paa ve Salih Paa
arasnda yaplmtr.
Grmelerden herhangi bir sonu
kmam, stanbuldan gelenler zorla
Ankaraya gtrlmlerdir. Bundaki
ama; Ulusal harekete katldklar
izlenimini vermekti. Daha sonra bu
devlet adamlar M.Kemale bir daha
stanbul hkmetinde grev
yapmayacaklar szn verince serbest
brakldlar.
Bu grmeler TBMMnin siyasal
varln ve gcn kantlamas
asndan nemlidir.

109
I. TBMMYE KARI IKAN AYAKLANMALAR
stanbul Hkmeti ve
tilaflarn ortaklaa
kard Ayaklanmalar
Cemil eto, Kogiri
Ali Bat, eyh Eref
Urfa Milli Aireti
Konya Ayaklanmas
Afyon Ayaklanmas
Yozgat
Ayaklanmas
Bolu, Dzce,
Hendek ve
Adapazar
Ayaklanmas
Dorudan
stanbul
Hkmetinin
kard
Ayaklanmalar
Ahmet
Aznavur
Ayaklanmas
Kuvay-
nzibatiye
Ayaklanmas
Bata Kuvay-
Milliyeci Olup
Sonradan
TBMMye Kar
Ayaklananlar
Yrk Ali Efe
Ayaklanmas
Demircili
Mehmet Efe
Ayaklanmas
erkez Ethem
Ayaklanmas
Aznlklarn
kardklar
Ayaklanmalar
Rumlarn
kardklar
Ayaklanmalar
Ermenilerin
kardklar
Ayaklanmalar
eyh Recep
110
B. I. TBMMYE KARI IKAN
AYAKLANMALAR
1) Dorudan stanbul Hkmeti
Tarafndan karlan
Ayaklanmalar
a) Ahmet Aznavur Ayaklanmas
Susurluk, Gnen, Manyas ve Ulubat
dolaylarnda kt. erkez Ethem
kuvvetleri tarafndan bastrld.
b) Kuvay- nzibatiye (Halifelik
Ordusu) Ayaklanmas
Geyvede kan bir isyandr. Amac
Kuvay- Milliye birliklerini boazlara
yaklatrmamak ve uzaklatrmakt. Ali
Fuat Cebesoyun emrindeki Kuvay-
Milliye birlikleri tarafndan bastrld.
2) stanbul Hkmetinin Ve
tilaflarn Ortaklaa karttklar
syanlar
a) Bolu, Dzce, Hendek ve
Adapazar Ayaklanmalar
Ali Fuat Cebesoy ve Refet Bele
komutasndaki Kuvay- Milliye birlikleri
tarafndan bastrld.
b) Yozgat Ayaklanmas
erkez Ethem emrindeki Kuvay-
Milliye birlikleri tarafndan bastrld.
c) Afyon Ayaklanmas
opur Musa tarafndan karld.
Kuvay- Milliye birlikleri tarafndan
bastrld.
d) Konya Ayaklanmas
Bozkr, Deliba Mehmet ve umra
isyanlar ad altnda 3 isyandan
ibarettir. Bu isyan da Kuvay- Milliye
tarafndan bastrld.
e) Milli Aireti Ayaklanmas
Urfada milli airetinin kard bir
isyandr. Kuvay- Milliye tarafndan
bastrld.
f) Ali Bat, eyh Eref, Kogiri ve
Cemil eto
Bu isyanlar da Dou, Gneydou ve
Orta Anadoluda kan dier
isyanlardr.
3) Aznlklarn kard syanlar
Dou Anadolu ve ukurova Blgesinde
Ermeniler, Karadeniz ve Ege
Blgesinde Rumlarn kard
isyanlardr. Bunlar igalci glerden
yardm alyorlard. Bunlar en uzun sre
devam eden ayaklanmalardr. 1918
1922 yllar aras srmtr.
4) Bata Kuvay-I Milliyeci Olup
Sonradan Ayaklananlar
Bunlar Demirci Mehmet Efe, Yrk Ali
Efe ve erkez Ethem isyanlardr.
Birok ayaklanmay da bastrm olan
bu Kuvay- Milliyeciler, Ankarann
otoritesine girmek istememi ve
Dzenli ordunun emrine
girmemilerdir. Demircili Mehmet Efe
isyann Refet Bele bastrd. I. nn
Zaferinin kazanlmasndan sonra 20
Ocak 1921de de erkez Ethem isyan
kesin olarak bastrld.
TBMMnin Ayaklanmalara Kar
Ald Tedbirler
1- 29 Nisan 1920 tarihli Hyanet-i
Vataniye Kanununun karlmas.
Bu bir ceza kanunudur.
2- stanbul ile her trl haberleme
kesilecek.
3- 11 Eyll 1920de stiklal
Mahkemeleri kuruldu. Bu tarihte
kurulan toplam stiklal
Mahkemesi says 8 tanedir. Bu
mahkeme yelerinin
milletvekillerinden olumas
TBMMnin yarg yetkisine sahip
olduunu gsterir.
stiklal mahkemeleri 1927 ylna
kadar grev yaptlar.
4- eyhlislam Durizde Abdullah
Efendinin M. Kemal ve
arkadalarn Din ve Devlet
dman ilan eden fetvasna
karlk, M. Kemal de Ankara
mfts Rfat Breki ve 150
mftnn kar fetvasyla
stanbul Hkmetini Vatan Haini
ilan etti.
5- 7 Haziran 1920de Matbuat ve
stihbarat Genel Mdrl
kuruldu. Anadolu Ajans bu
kuruma baland. Bu kurum
111
sayesinde milli mcadele yanls
propagandaya baland.
Bu ayaklanmalar TBMMye
zaman ve g kaybettirdi.
Kurtulu Savann baarya
ulamasn geciktirdi ve dman
ilerleyilerini hzlandrd.
2006 KPSS-I
kurtulu savanda kan
ayaklanmalardan biri deildir?
A) Menemen
B) Deliba Mehmet
C) opur Musa
D) eyh Recep
E) Cemil eto
Cevap: A
Sevr Bar Antlamas
(10 Austos 1920)
tilaflar en sona braktklar Osmanl
Barnn taslan talyann San Remo
ehrinde hazrladlar. Osmanlnn
imzada gecikmesi zerine SPA
ltimatomu ile 10 gn sre verdiler
(17 Temmuz 1920). Bunun zerine
Saltanat uras (Danma Meclisi)
topland ve Bar Antlamas kabul
edildi.
Antlamay Osmanl Hkmeti olan
Damat Ferit Hkmetini temsilen Milli
Eitim Bakan Hadi Paa, Rza Tevfik
ve Reat Halis imzalamtr.
Maddeler
1. Snrlar
stanbul il snrnn batsndaki
Trakya topraklar Yunanistann
olacak. stanbul artl olarak
Osmanlda kalacak. art ise
Osmanlnn Antlamaya harfiyen
uymasdr.
zmir, Tire, demi, Akhisar ve
Bergamada Yunanistana
verilecek.
Mula, Antalya, Konya ve
Balkesire kadar olan yerler
talyaya verilecek.
Adana, Mersin, Hatay, skenderun,
Antep, Urfa, Mara Franszlara
Douda ABD Bakan Wilsonun
snrlarn izecei bir Ermenistan
kurulacak. 1 sene sonra da bir
Krdistan kurulabilecek.
Hicazda bamsz bir devlet
kurulacak.
Suriye ve Lbnanda Fransz
mandas, Irak ve Filistinde ngiliz
mandas kurulacak.
Rodos, On iki ada talyann dier
adalar da Yunanistann olacak.
Osmanlya sadece Bolu,
Kastamonu, Tokat ve Ankara
kalacak. artl olarak da stanbul
verilecek. art ise antlamaya
harfiyen uyulmasdr.
2. Boazlar
erisinde Trk ye olmayan bir
Avrupa komisyonu tarafndan
ynetilecek. Bu komisyonun ayr bir
bayra ve btesi olacaktr. Boazlar
sava zaman da dhil btn
devletlerin gemilerine ak olacaktr.
C)MLL MCADELE DNEM BASINI
Milli Mcadele Yanls Basn
Yenign stanbul
Albayrak Erzurum
stikbal Trabzon
rade-i Milliye Sivas- M.KEMAL
Hkimiyet-i Milliye Ankara-M.KEMAL
Aksz Kastamonu
A.A.(Anadoluajans) Ankara-M.KEMAL
Minber stanbulM.KEMAL
Milli Mcadele Kart Basn
Alemdar stanbul
Aydede stanbul
Peyam Saba stanbul
Trke stanbul
rad Balkesir
112
3. Kapitlasyonlar
En geni biimde devam edecektir.
Btn aznlklar da yararlanabilecektir.
4. Aznlklar
Aznlklar her trl okul aabilecek ve
her trl haktan yararlanabilecek.
Aznlklar askerlik yapmayacak ve vergi
vermeyecektir.
5. Ordu
Toplam asker says 50.700 kii olacak
bunun 15 bini jandarma olacak.
Subaylarn %15i itilaf subaylarndan
olacak. Mecburi askerlik kalkacak.
Hibir askeri uak ve gemi olmayacak.
Hibir ar silaha sahip olmayacak.
6. Ekonomi
ngiliz, Fransz, talyan ve
Osmanllardan oluan bir komisyon
Osmanl Ekonomisini ynetecek
Osmanl anayasas olan Kanun-u
Esasiye gre bir antlamann yrrle
girmesi iin Mebusan Meclisince de
onaylanmas gerekir. Fakat Mebusan
Meclisi 11 Nisan 1920de igalciler
tarafndan datlmt. Bu yzden bu
antlama mebusan meclisince
onaylanmadndan dolay yrrle
girmemi ve geersiz bir antlama
olmutur. Geersiz olmasnn bir dier
sebebi de Trk Kurtulu Savann
baarya ulam olmasdr.
Bu antlama maddeleri Wilson
ilkelerine de tamamen aykr bir durum
oluturmaktadr.
1: ngiliz ve Fransz ortaklaa igal blgesi
2: Yunan igal blgesi
3: talyan igal blgesi
4: Fransz igal blgesi
5: Ermeni igal blgesi
6: ngiliz igal blgesi
113
1. I. stanbul Hkmetine kar
klmamtr
II. Padiaha kar klmamtr
III. gallere kar klmtr
IV. Kuvay- Milliyenin durumu ile
ilgili kararlar alnmtr
V.Blgesel amaldr
Kongresi ile Balkesir-Alaehir
Kongrelerinin ortak zelliklerinden
deildir?
C)I-III D)III-IV
E)I-V
2. I- Sivas Kongresinden sonra istifa
etmitir.
II- Sevr Barn imzalamtr.
III-Temsil Heyeti ile Amasya
grmelerini yapmtr.
IV-ngiliz Mandasndan yanadr.
V- M.Kemal nderliindeki Anadolu
Hareketini Vatan Hainlii ile
sulamtr.
Yukardaki zelliklerden hangileri
Damat Ferit Hkmetinin
zelliklerinden biri deildir?
A)Yalnz I B) Yalnz III
C)II-III D)IV-V
E)I-IV
3. I- stanbulun Fiilen igali
II- Meclis-i Mebusann datlmas
III-Baz milletvekillerinin Maltaya
srlmesi
IV-Milli Mcadelenin Hazrlk
aamasnn balamas
Yukardaki gelimelerden hangisi
Misak- Millinin ilannn
sonularndan deildir?
A)Yalnz I B)I-III
C)III-IV D)I-IV
E)II-III
4. I- nklplar da yapmtr
II- Aznlk milletvekilleri de vardr.
III-Saltanat ve Hilafeti vekiller
de vardr.
IV-Demokratik ve ok Sesli bir
yapya sahiptir.
V- Kuvay- Milliyeyi oluturmutur.
Yukardakilerden hangileri I.TBMM
ile ilgili deildir?
A)I-II B)II-III
C)II-III-V D)IV-V
E)II-V
5. I- Hyanet-i Vataniye kanunu
II- Anam kanunu
III- Men-i srfat kanunu
IV- Men-i Mskirat kanunu
V- Teklif-i Milliye emirleri
Yukardaki kanun ve emirlerden
hangisi ya da hangileri Milli
Mcadeleye maddi kaynak
salamak amacyla
karlmamlardr?
C)I-V D)II-III
E)I-IV
6. I- Takrir-i Skn Kanunu
II- stikll Marnn kabul
III- Ankarann bakent yaplmas
IV-Cumhuriyetin iln
V- M.Kemale Mareal Rtbesinin
verilmesi
VI- Lozan Bar Antlamas
VII-Misak- Milli kararnn aln
I.TBMMde kabul edilmemitir?
A)Yalnz I B)III-IV-V
C)V-VI-VII D)I-II-IV-VI-VII
E)I-III-IV-VI-VII
I.TBMM DNEM
114
7.Bat Cephesi olarak adlandrlan
cephe aadakilerin hangisinde
alnan kararlar sonucunda
kurulmutur?
A)Balkesir ve Alaehir Kongreleri
B)TBMM
C)Temsil Heyeti
D)Osmanl Mebusan Meclisi
E)Sivas Kongresi
8. I- Korunmak ya da savunmak
II- Blge halknn desteini
salamak
III-Haklarn basn ve yayn
yoluyla duyurmak
IV-Byk Avrupa devletlerinin
Kamuoyu desteini salamak.
V-Aznlklara da bamszlklarn
salatmak
igallere kar kurulan
cemiyetlerin amalarndan
deildir?
A)I-V B)Yalnz V
C)I-IV-V D)II-III
E)III-V
9. I- Halkoylamas yaplmasna
II-Temsil heyetinin gcn
arttrmasna
III-Temsil heyetinin Ankaraya
gelmesine
IV-Sadrazamn deitirilmesine
V-Seimlerin yenilenmesine
Sivas Kongresinde ARMHCnin
kurulmas ve temsilciler kurulunun
seilmesi yukardakilerden
hangilerine sebep olmutur?
A)Yalnz III B)III- IV
C)II-IV D)I-III
E)II-IV-V
10.Bat Trakya, Kars, Ardahan ve
Batumda halkoylamasna
bavurulmas aadakilerden
hangisinde ilke olarak kabul
edilmitir?
A)Erzurum Kongresi
B)Sivas Kongresi
C)I.TBMM
D)Amasya grmeleri
E)Son Osmanl Mebusan Meclisi
11. I- stikll Mahkemelerinin
kurulu ekli
II- 1921 Tekilt-i Esasiyeyi
kabul etmesi
III- Bakomutanlk kanununu
kabul etmesi
IV-Hyanet-i Vataniye Kanununu
karmas
V- Takrir-i Skn kanununun
karlmas
I.TBMMnin yarg yetkisini
kullandna kant olarak
gsterilebilir?
A)Yalnz I B)I-IV
C)II-III D)IV-V
E)II-III-IV
12.
I- Kuvay- Milliye -Dzenli ordu
II-Temsil Heyeti -TBMM
III-Milli Cemiyetler-Temsil Heyeti
birbirinin devamdr?
C)Yalnz III D)I-II
E)II-III
115
13. I- Meclisin stnde bir gcn
olmad
II- Hkmet kurmann zorunlu
olduu
III- Hkmeti meclisin kurmas
gerektii
IV-Yeni devlet rejiminin adnn
konulmas
Yukardakilerden hangileri I.
TBMMnin ilk aldnda alnan
kararlardan deildir?
A)I-II B)II-III
C)II-IV D)Yalnz II
E)Yalnz IV
14. I- eyh Sait isyan
II- Menemen isyan
III-Kuvay- nzibatiye syan
IV-Ahmet Anzavur isyan
I.TBMMye kar kan
ayaklanmalardan deildir?
A)Yalnz I B)II-III
C)I-II D)III-IV
E)I-IV
15. I- Takrir-i Skn kanunu
II- stikll Mahkemeleri
III- Ankara Mftsnn kar
fetvas ile stanbul
Hkmetine cevap verilmesi
IV-Hyanet-i Vataniye Kanunu
V- stanbul ile Anadolunun tm
balantsnn kesilmesi
I.TBMMnin ayaklanmalara kar
ald tedbirlerden deildir?
A)Yalnz I B)I-II
C)I-IV-V D)I-V
E)I-III-IV
16. I- Paris Bar Konferans
II- San Remo kararlar
III-SPA ltimatomu
IV-Londra Konferans (1921)
V- Mudanya Atekesi
Yukardakilerden hangileri Sevre
giden srete yaanan
gelimelerden deildir?
A)Yalnz IV B)IV-V
C)III-IV D)I-II
E)II-IV-V
17. I- Misak- Milli
II- Wilson ilkeleri
III-Paris Bar Konferans
Sevr Bar Antlamas
Yukardakilerden hangilerine
aykrdr?
C)II- III D)I-II
E)I-III
18.stanbul Hkmeti hangi davran
ile Mebusan meclisinin 28 Ocak
1920deki kararlarna aykr
hareket etmitir?
A)Mondrosu imzalamakla
B)Sevri imzalamakla
C)Paris Bar konferansna katlmakla
D)Londra Konferansna katlmakla
E)Amasya grmelerini yapmakla
116
19. I- Ermenistan ve Krdistan
II- Wilson ilkelerinden
III-Osmanl Ordusu
IV-Trk devletinin ynetim
eklinden
V- Kapitlasyonlar
VI-Boazlar
VII-Osmanl topraklarnn
paylalmas
Yukardakilerden hangilerinden
Sevrde bahsedilmemitir?
A)II- III B)II-IV
C)IV-V-VI D)III-VII
E)I-V-VII
20. I- Firariler kanunu
II- Nisab- Mzakere kanunu
III- Hyanet-i Vataniye kanunu
IV-stikll Mahkemeleri
V- Men-i srafat kanunu
Yukardakilerden hangileri I. TBMM
nin otoritesini salamlatrmak
iin kard kanunlardan deildir?
A)I-II B)I-II-V
C)II-V D)III-IV
E)II-III
21. I- Amasya grmeleri
II- Sivas Kongresi
III- Erzurum Kongresi
IV- Misak- Milli kararnn aln
V- TBMMnin al
VI- stanbulun resmen igali
Yukardaki gelimelerin kronolojik
sralamas nasldr?
A)II-III-I-IV-VI-V
B)III-II-I-IV-VI-V
C)VI-V-IV-I-II-III
D)III-II-I-IV-V-VI
E)I-III-II-IV-VI-V
22. I. Hukuk-u Beer
II. rad
III. stikbal
IV. Alemdar
V. Aydede
VI. rade-i milliye
Yukardakilerden hangileri milli
mcadele yanls gazetelerdendir?
A)I-II-III B)I-III-IV
C)I-V-VI D)I-III-VI
E)II-IV-V
I.TBMM DNEM
1 E 12 D
2 B 13 E
3 D 14 C
4 E 15 A
5 A 16 B
6 E 17 D
7 A 18 B
8 B 19 B
9 C 20 C
10 E 21 B
11 A 22 D
117
KURTULU SAVAI CEPHELER
DOU
CEPHES
lk Kapanan
Cephedir.
TBMMye bal
Erzurumdaki
Kazm Karabekir in
15. Kolordusu
Savat.
3 Aralk 1920
Gmr Antlamas
ile kapand
Ermenilerle
Savatk
GNEY
CEPHES
Kuvay- Milliyenin
en etkili olduu
cephedir.
Kuvay- Milliye
Savat
20 Ekim 1921
Ankara Antlamas
ile kapand
Franszlar ve
ibirliki
Ermenilerle
savatk.
BATI
CEPHES
Kurtulu Savann
En Youn Yaand
Cephedir.
nce Kuvay-
Milliye sonra da
TBMMnin Dzenli
Ordusu Savat.
11 Ekim 1922
Mudanya Atekes
Antlamas ile
kapand
Yunanllar ve
Onlarn destekisi
ngilizlerle
Savatk.
BLM11
118
MLL MCADELENN
MUHAREBELER DNEM
(19201922)
1. Cepheler
a) Dou Cephesi: XV. kolordu
komutan Kazm Karabekir ileri bir
taarruz ile Gmrye kadar ilerledi.
Ermeniler aresizce Gmr Barn
imzalamak zorunda kaldlar.
Gmr Bar (3 Aralk 1920)
Kars, Sarkam, Idr, Selim, Kulp
Trkiyenin olacaktr.
Ermenistan Sevrin geersizliini
tanyan ilk devlet olacaktr.
Trk-Ermenistan snr, Aras Nehri
olacaktr.
Ermenistan TBMMyi tanyan ilk
devlet oldu.
Gmr Antlamas ile TBMM ilk
uluslararas siyasi ve askeri zaferini
de kazanm oldu.
Gmr Antlamas ile zme
kavuan ilk cephemiz de Dou
Cephesi oldu.
Gmr Bar ayn zamanda Sevri
geersiz sayan ilk uluslar aras
belgedir.
Gmr Antlamas ile Dou
snrmz tamamen zlmedi. 23
ubat 1921de Grcistana verilen
Ankara Notas ile Grcler Artvin,
Ardahan ve Batumu boalttlar.
Kuvvetlerimiz, Artvin, Ardahan ve
Batuma da girdiler. Fakat ayn gn
16 Mart 1921de SSCB ile Moskova
Antlamas imzaland. Batum
SSCBye bal Grcistana brakld.
Bu, Misak- Milliden verilen ilk
tavizdir.
13 Ekim 1921de TBMM, Azerbaycan,
Ermenistan ve Grcistan arasnda Kars
Antlamas yapld ve bu antlama ile
Dou snrmz kesin eklini alm oldu.
Bu cephenin kapanmas ile buradaki
kuvvetlerimizin byk ounluu Bat
Cephesine kaydrld.
b) Gney Cephesi: Bu cephe Kuvay-
Milliye cephesidir. Kuvay- Milliyenin en
baarl olduu cephedir. Dzenli
birlikler burada savamamtr. Kuvay-
Milliye tek bana Ermeni ve
Franszlarla mcadele etmitir.
Antep, Urfa ve Mara ilk nce
ngilizler igal ettiler. Fakat 15 Eyll
1919 Suriye itilafnamesi ile buralar
Franszlara braktlar.
10 ubat 1920de St mam
nderliinde Mara, 11 Nisan
1920de Doan Bey nderliinde Urfa
Ermeni ve Fransz igalinden
kurtuldu. Antep ise 1921de Fransz
igalinden kurtuldu. Fransa, TBMM
ile yapt 20 Ekim 1921 Ankara
Antlamas ile bu cepheyi kapatt.
Franszlar Ankara Antlamas ile
Hatay dndaki tm topraklarmz
bize geri verdiler. Bu antlama ile
Gney Cephesi kapanm oldu.
TBMM Antep halknn kahramanca
direniinden dolay 8 ubat
1921de ehrin ismini Gaziantep
yapmtr. TBMM ayn nedenden
dolay 1973 ylnda Maraa
Kahraman, 1984 ylnda Urfaya
da anl unvann vermitir.
Franszlar 5 Ocak 1922de Ankara
Antlamas gerei Adanay tamamen
boalttlar.
Gney Batda ise Konya, Antalya
civarn igal etmi olan talyanlar
vardr. Fakat talyanlar blge halk
ile iyi geindiklerinden dolay burada
herhangi bir atma olmad.
Yunanllarn II. nnde yenilmeleri
zerine talyanlar kendiliinden
Anadoludan ekilmeye baladlar.
Sakaryadaki baarmzdan da
etkilenerek Anadoluyu tamamen
boalttlar.
119
I. NN
1921
KAZANDIK
SAVUNMA
Cephenin 2
komutan var.
Gneyde Albay
Refet, Kuzeyde
Albay smet
Dzenli Ordu mu
Kuvay- Milliye
mi tartmas
bitti.
II. NN
1921
KAZANDIK
SAVUNMA
Cephenin 2
komutan var.
Gneyde Refet,
Kuzeyde smet Paa
Muharebeden sonra
siz orada sadece
dman deil
milletin maks
talihini de yendiniz.
ESKEHR
KTAHYA
1921
KAYBETTK
SAVUNMA
Cephenin tek
kumandan var.
smet Paa
Muharebeden sonra
mecliste ordu millet
nereye gtrlmek
isteniyor tartmas
yaand.
SAKARYA
1921
KAZANDIK
SAVUNMA
Cephenin
Bakomutan
Mustafa Kemal
Hatt mdafaa
yoktur. Sath
mdafaa vardr.
BYK TAARRUZ
1922
KAZANDIK
TAARRUZ
Cephenin
Bakomutan
Mustafa Kemal
Ordular lk
Hedefiniz
Akdenizdir leri!
c)BATI CEPHES MUHAREBELER
120
c) Bat Cephesi: Bu cephe 2 dneme
ayrlr. Birinci dnem Kuvay- Milliye
dnemidir. Kuvay- Milliyenin Bat
Cephesi Balkesir ve Alaehir
Kongreleri ile oluturuldu. Sivas
Kongresi sonunda da Ali Fuat Cebesoy
komutan olarak atand. Fakat 24 Ekim
1920 Gediz Taarruzunda baarsz
olunca Kuvay- Milliyeye son verildi.
Bu birlikler dzenli orduya
dntrld. Bylece ikinci dnem
Bat Cephesi Dzenli Ordu Birlikleriyle
kuruldu. Bir nceki sayfada yer alan
bat cephesi muharebeleri bat
cephesinin ikinci dnemine aittir.
Dzenli ordunun Bat Cephesi de 2ye
ayrld. Kuzeyde Albay smet, Gneyde
de Albay Refet vard. I. nn ve II.
nn Savalar byle yapld. Fakat
Eskiehir-Ktahya muharebesinde Bat
Cephesi tek kumanda, smet Paa
kumandas altnda birletirildi. nk
artlara gre deiiklik yaplyordu.
Byk Taarruz ncesi Bat Cephesi
yeniden dzenlendi. Kuzeyde 2. Ordu
komutanlna Yakup evki Paa,
Gneyde 1. Ordu komutanlna Ali
hsan Paa getirildi. Cephe komutan
smet Paadr. Sakarya ve Byk
Taarruz dnemi M. Kemal ise
bakomutandr. Fevzi akmak ise
batan beri Genelkurmay Bakandr.
Kurtulu Savann en nemli ve en
youn geen cephesi Bat Cephesidir.
Bu cephede Yunanllarla ve dolayl
olarak da onlarn destekisi ngilizlerle
savatk. Bu cephede toplam 5
muharebe yaanmtr.
1) I. nn Muharebesi (610
Ocak 1921)
Yunanllarn taarruzlarnn amac
Ktahya, Eskiehir, Afyon ve Ankaray
almakt. TBMMnin dzenli ordusu
gl bir savunma ile Yunanllar
durdurdu. Dzenli ordu bu srada bir
taraftan da erkez Ethem isyann
bastrmakla urayordu. 10 Ocakta
Yunanllar pskrten dzenli ordu, 20
Ocakta da erkez Ethem kuvvetlerini
yok edecektir.
teki Sonular
a) Dzenli ordunun ilk askeri
baarsdr. Dzenli orduya gven
ve katlmlar artt. Dzenli ordu
mu? Kuvay- Milliye mi? tartmas
son buldu.
b) 20 Ocak 1921de Yeni Trk
Devletinin ilk anayasas olan
Tekilt- Esasye kabul edildi.
c) 12 Mart 1921de stikll Mar
kabul edildi.
d) Albay smet Generallie (mir-liva)
ykseldi.
Dtaki Sonular
a) Londra Konferans
(21 ubat 12 Mart 1921)
tilaflarn bu konferans toplama amac
Sevri biraz hafifleterek Trk tarafna
kabul ettirmek ve Yunanllara zaman
kazandrmakt.
Konferansa hem stanbul Hkmeti
hem de TBMMyi beraber ardlar.
Amalar aralarnda ikilik kararak
Trklerin daha fazla hak koparmalarn
engellemekti. Fakat stanbul Hkmeti
Temsilcisi Tevfik Paa Sz milletin
gerek temsilcisi olan
TBMMnindir diyerek konuma
hakkn TBMM temsilcisi Dileri
Bakan Bekir Sami Beye brakt.
TBMMnin konferansa katlma sebebi
ise Bar yanls olduunu gstermek,
Misak- Milliyi dnya kamuoyuna
duyurmak ve uluslar aras alanda
tannmaktr. Konferans hibir sonuca
varmadan dald. 12 Mart 1921de
ngiltere, Fransa ve talya ile ikili
anlamalar yapld. Bu antlamalar
ekonomik ve esir deiimi konularyla
ilgiliydi. Fakat TBMM bu antlamalar
devletleraras eitlik prensibine aykr
bulduundan kabul etmeyecektir. Bekir
Sami Beyi de grevden alp Roma
eliliine atayacaktr.
Konferansn nemi ve Sonular
tilaf Devletleri TBMMyi ilk defa
hukuken tanm oldular.
tilaflar Sevrden taviz
verebileceklerini gsterdiler. nk
konferansta sadece zmirin
121
Yunanllara ait olmas ve Ermeni
yurdu konularnda isteklerde
bulundular.
stanbul Ankarann gcn anlad.
b) Afgan Dostluk Antlamas
(1 Mart 1921)
TBMM heyeti Moskova antlamas iin
Rusyada bulunduu srada Dileri
Bakanmz Yusuf Kemal Tengirek
Afgan Devlet Bakan Veli Hann da
Moskovada bulunmasndan dolay
frsattan istifade Afganistanla da bir
dostluk antlamas yapacaktr. Buna
gre;
1- Afganistan Devleti TBMMyi resmen
tanr.
2- Her iki devlet btn dou
milletlerinin bamszla
kavumasn tasdik eder. Hive ve
Buhara Devletlerinin bamszln
tanr.
3- Bir Emperyalist Devlet Dou
lkelerini igal ederse buna her iki
devlet birlikte kar koyacaktr.
4- Birinin tanmad ve iliki kurmad
bir nc devleti dieri de
tanmayacak ve iliki
kurmayacaktr.
5- Her iki devlet bir an nce
Bakentlerinde Byk elilikler
(Sefirlikler) aacaklardr.
6- ki devlet arasnda hususi posta
rgt kurulacak ve her trl
haberleme salanacaktr.
7- Trkiye Afganistana kltrel
yardmda bulunacak, retmen ve
subay gnderecektir. Ve bunlar en
az be yl Afganistanda kalacaktr.
Bu antlama ile TBMMyi tanyan ilk
slam Devleti Afganistan oldu.
c) Moskova Antlamas
(16 Mart 1921)
tilaf devletleri hem Trkiyenin hem
de SSCBnin dmanlaryd. SSCB
Trkiye ile kendini gvende
hissedebilirdi. Bunun yannda Trkiye
de Milli Mcadelenin skntl yllarnda
kendisine bir d destek bulmak
istiyordu. Bu antlamaya gre;
1- ki taraftan birinin kabul etmedii
bir anlamay dieri de kabul
etmeyecek.
2- Boazlar ve stanbul Trklerde
kalacak
3- Rusya Misak- Milliyi tanyacak.
Osmanl mparatorluu ile arlk
Rusyas arasndaki antlamalar
geersiz saylacak.
4- Kapitlasyonlar kaldrlacak.
5- Batum Rusyaya bal Grcistanda
kalacak.
6- Esirler karlkl serbest
braklacak.
7- Bu antlama ile Ruslar Milli
Mcadeleye yardm iin 4 Milyon
Ruble ile Silah ve Cephane
yardmnda bulundular.
TBMMyi tanyan ilk byk

Avrupal, Batl devlet SSCBdir.
TBMMyi tanyan ilk slam devleti
Afganistandr.
TBMMyi ilk tanyan devlet de
Ermenistandr. (3 Aralk 1920).
TBMMyi ilk tanyan itilaf devleti ise
Fransadr.
2) II. nn Muharebesi
(23 Mart -1 Nisan 1921)
ngilizlerin saldr emriyle Yunanllar
tekrar Afyon ve Eskiehire saldrdlar.
Fakat Trk ordusunun direniini
kramayp geri ekildiler. Bunun
zerine Trk ordusu Yunanllar zerine
Aslhanlar ve Dumlupnar taarruzunu
yapt. Fakat ordumuzun henz taarruz
gcne ulamam olmasndan dolay
bu giriim sonusuz kald. M. Kemal
smet Paaya ektii telgrafta Siz
orada sadece dman deil milletin
maks talihini de yendiniz demitir.
122
Bu zaferden sonra talyanlar
Anadoludan ekilme ilemini
balattlar. Franszlar ise Ankaraya
bar grmeleri iin bir heyet
gnderdiler.
3) Eskiehir-Ktahya Muharebesi
(1025 Temmuz 1921)
Bu savatan nce Bat Cephesi Kuzey
ve Gney olmak zere 2 ksmd.
Batda smet Paa, Gneyde Refet
Paa vard. lk defa bu savata bu
cephe tek kumanda altnda topland.
Refet Paann Gney cephesi, smet
Paann kuzey cephesinin emrine
alnd. Bat cephesinin tek karargh
Eskiehir oldu.
Yunanllar byk bir Taarruzla Afyon,
Ktahya, Eskiehir ve Bileciki aldlar.
M. Kemal smet Paaya Sakaryann
dousuna ekilmesini emretti. Mecliste
devlet dairelerinin Kayseriye tanmas
tartld. Fakat bu neri reddedildi.
Mecliste, Ordu, millet nereye gidiyor
tartmalar yaand. nk Yunanllar
Ankara Polatlya kadar gelmiler, Top
sesleri meclisten duyulur hale gelmiti.
5 Austosta Meclis, Bakumandanlk
Kanunu ile tm yetkilerini 3 aylna M.
Kemale verdi.
Bu yetkinin verilmesi srasnda
Meclisteki 1. grup da 2. grup da (Yani
M. Kemali istemeyenler de) evet oyu
vermitir. Burada M. Kemali
istemeyen grubun da Bakumandanlk
yetkisi iin evet oyu vermesinin sebebi
onun baarsz olup ekilmesini
istemeleri deildir. nk M. Kemal
baarsz olsayd lke de kalmazd. Bu
mantkszdr. Siyasi iktidarlar da byle
bir temennide bulunmamaldr.
Bu yetkiden amalanan hzl ve seri
kararlar alabilmekti. Bu kanun 4 defa
daha uzatlacak. Son uzatmada ise
sre kstlamas ortadan kalkacaktr.
M. Kemal bu yetkiye dayanarak
Teklif-i Milliye emirlerini karacaktr.
M. Kemale bu yetki verilirken
mecliste tartma yaanmt. Fakat
tartma yetkinin kapsam ile ilgili bir
tartmadr. Bu yetkinin verilip
verilmemesi ile ilgili deildir.
123
Teklif- Milliye Emirleri
(78 Austos 1921)
1- Her ilede kaymakamn
bakanlnda bir Teklif-i Milliye
komisyonu kurulacak. Kurul, teslim
ald her mal iin, bedeli sonradan
denmek zere makbuz verecek.
Emirlere aykr davrananlar stikll
Mahkemelerine sevk edecek.
2- Her aile birer kat amar, bir ift
orap ve bir ift ark hazrlayp
komisyona teslim edecek.
3- Herkes elindeki bez, patiska,
pamuk, yn, kuma, iplik vs.nin
%40n komisyona teslim edecek.
4- Herkes elindeki buday, saman,
un, arpa, fasulye vb. her trl gda
maddelerinin % 40n
komisyonlara teslim edecek.
5- Herkes elindeki Benzin, motorin,
lastik, kablo, pil ve telin %40n
6- Herkes elindeki deve, at, kz,
katr ve merkebin % 20sini
7- Herkes elindeki tm silah ve
cephanesini gn iinde
8- Kasatura, kl, mzrak ve eyer
yapabilecek btn zanaatlar
isimlerini ve yeteneklerini
komisyona yazdracaklar.
9- Herkes elinde kalm olan her eit
aracyla ayda bir kez 100 kmyi
gememek artyla ordu mallarn
cretsiz tayacaktr.
10-Ordunun ihtiyacna lazm olabilecek
btn terk edilmi mallara el
konulacaktr.
Bu emirlere uymayanlar istiklal
mahkemeleri tarafndan Hyanet-i
Vataniye kanunu ile yarglanarak
cezalandrldlar.
Bu emirler bir Genel Seferberlik
ilan saylabilir.
4) Sakarya Meydan Muharebesi
23 Austos 13 Eyll 1921
M. Kemalin Bakomutan olarak
katld ilk muharebedir. Sava
Sakarya hattnda oldu. M. Kemal tarihi
emrini verdi Hatt mdafaa yoktur,
sath mdafaa vardr. O sath btn bir
vatandr. Vatann her kar topra
vatandan kanyla sulanmadka terk
edilemez.
Hatt Mdafaa: Ordu bir hat boyunca
dizilidir. Cephe yarld zaman sava
kaybetmemi olan birlikler de
ekilirler.
Sath Mdafaa: Bulunduu noktay
her birlik tutar. ekilme kesinlikle
olmaz. Cephe yarld zaman o
hizadaki sava kaybetmemi birlikler
ekilmeyecektir. Bu bir Alman sava
taktiidir.
13 Eyllde Sakarya nehrinin
dousunda hibir Yunanl kalmad ve
geri ekildiler. 22 gn 22 gece sren
muharebe Trk zaferiyle sonuland.
Sakarya Trk ordusunun son savunma
muharebesidir.
Sonu:
350 subaymz kaybettik. 7si
tmen kumandandr. Bu yzden
bu savaa Zabit (Subay) Sava
denir.
M. Kemale Mareallik ve Gazilik
unvan verildi. (M. Kemal Rtbe
atlamtr.)
Yunan ordusunun taarruz gc yok
edildi ve Yunanllar Sakarya
nehrinin batsna getiler.
talyanlar Anadoluyu tamamen
boalttlar.
ngiltere 23 Ekim 1921de stanbul
szlemesi ile Malta Srgnlerini
serbest brakt.
TBMM 13 Ekimde Azerbaycan,
Ermenistan ve Grcistan
heyetleriyle Karsta bir antlama
yapt. TBMM Kars antlamas ile
Moskova Antlamas maddelerini
bir de Kafkas Cumhuriyetlerine
onaylatt. Bylece Dou snrmz
kesin eklini alm oldu.
Fransa ile 20 Ekim 1921de Ankara
Antlamas yapld.
124
Bu antlama ile:
1- Taraflar arasndaki sava sona
erdi.
2- Hatay ve skenderun Fransz
mandasndaki Suriyede kalacak.
Fakat bu ehirlerde resmi dili
Trke olan zel bir ynetim
kurulacakt.
3- Caber Kalesi (Anadolu Seluklu
Devletinin Kurucusu Sleyman
ahn mezarnn bulunduu kale)
Trk topra saylacak.
4- Mttefiklerle birlikte zlecek
sorunlar olan borlar, esirler,
kapitlasyonlar sonraya brakld.
Trkiye-Suriye snr Hatay-
skenderun dnda izilmi oldu.
TBMMyi tanyan ilk itilaf devleti
Fransa oldu.2 Ocak 1922de
Ukrayna ile de dostluk antlamas
yapld.
M. Kemal Trk ordusunun taarruz
dzeyine gelmediini grm ve
yeterli hazrlklarn yaplmas iin 1
sene kadar beklemi ve 1922
Austosunda Taarruz kararn
almtr.
Ordumuzun karar taarruzdur. Fakat
biz bunu imdilik erteliyoruz. nk
hazrlklarmz henz tamamlanmad.
Yarm hazrlkla taarruza gemek hi
taarruz etmemekten daha fenadr
M. Kemal
5) Byk Taarruz
(26 Austos 18 Eyll 1922)
Tamamen taarruza ve toprak
kazanmaya yneliktir. M. Kemal saldr
emrini Afyon Kocatepeden verdi.
Ordular ilk hedefiniz Akdeniz, ileri
nce Afyon, Dumlupnar Meydan
Muharebesi ile de Ktahya ardndan
Uak, Eskiehir, Aydn, Manisa, zmir,
Bursa ve anakkale (boaz ksm
hari) dmandan temizlendi.
Byk Taarruz sadece Bat
Anadoluyu kapsamtr. Kesinlikle
Dou Trakya, stanbul ve Boazlarda
yaplan bir muharebe deildir.
Bu baardan sonra Genelkurmay
Bakan Fevzi Paaya Mareallik, smet
Paaya da Feriklik (Tm generallik)
rtbesi verildi. Dier tm subaylar da
birer rtbe atlatld. M. Kemal Bu
savaa Rum Snd Sava adn
vermitir (Snmak; krlmak, kesilmek)
2006 KPSS-I
Kurtulu Savanda,
I. Gney cephesinin kapanmas
II. Anlama Devletlerinin arasnda
gr ayrlklarnn ortaya
kmas
III. Londra Konferansnn
toplanmas
Gelimelerinden hangileri
Ankara Antlamasnn sonular
arasndadr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I- II
E) I-II-III
Cevap: D
2006-KPSS-I
13 Ekim 1921 Kars
Antlamasnda aadakilerin
hangisinin etkisi yoktur?
A) Gmr Antlamas
B) Sakarya Savann
C)Bakomutanlk meydan
muharebesi
D) Moskova Antlamas
E) Kafkas Cumhuriyetlerinin Sovyet
Rusyaya bal olmas
Cevap: C
125
6) Mudanya Mtarekesi (11 Ekim
1922)
Byk taarruzda Yunanllar
Anadoludan atlm ama Boazlar,
stanbul ve Dou Trakya hla igal
altndadr. Boazlar ve stanbulda
ngilizler, Dou Trakyada da Yunanllar
vardr. ngilizlerin istei ile mtareke
yapld. Mtarekeye ngiliz General
Harrington, Fransz General Charrpy,
talyan General Monbelli ve smet Paa
katldlar. Yunan General Mazarakis ise
grmeleri gemisinden takip etmitir.
Bu antlamaya gre:
1- Dou Trakya Merie kadar
TBMMye brakld. 15 gn iinde
Yunanllar buray itilaflara
brakacak, tilaflar da 30 gn
iinde buray TBMMye
brakacaklar. Yunanllar blgeyi
terk ettikten sonra da blgeye
8000 kiilik bir Trk Jandarma
Birlii gnderilecek. Kalc bar
yaplana kadar Trk ordusu Dou
Trakyaya, Boazlara ve stanbula
girmeyecektir.
2- Atekesten sonra stanbul ve
Boazlar da TBMMye braklacak.
Fakat kalc Bara kadar itilaf
askerleri blgede kalacaklardr.
nemi ve Sonular
1- stanbul, Dou Trakya ve Boazlar
sava yaplmadan kurtarlm oldu.
2- ngiltere yeni Trk Devletini
resmen tanm oldu.
3- Kurtulu Savann askeri dnemi
sona ermi oldu.
4- stanbulun ynetiminin TBMMye
braklm olmas stanbul
ynetiminin hukuken bitii
demektir.
5- ngilterede Loyd George Hkmeti
istifa etti.
6- smet Paa Mudanyadaki
baarsndan dolay Lozanda da
temsilci olarak grevlendirilecektir.
7- Mondros Atekesi ve Sevr Bar
resmen geersiz birer antlama
olmutur
Saltanatn Kaldrlmas
(1 Kasm 1922)
TBMMnin almasndan sonra yaplan
ikinci inklp hareketi Saltanatn
kaldrlmasdr. Bu inklp hareketi hem
Laikleme aamasdr, hem de ulusal
egemenlik aamasdr. Laikleme
yolunda atlan ilk adm, ulusal
egemenlik yolunda da atlan ikinci
nemli admdr.
Sultan Vahdettinin Siyasi Yetkilerine 1
Kasm 1922de son verildi. Vahdettin
sadece halife olarak brakld.
Bundan dolay dini yetkilere sahip olan
Vahdettin iken siyasi yetkilere sahip
olan da TBMMdir. Bylece Din ve
Siyaset ayrlmtr. Bu ynyle
saltanatn kaldrlmas bir Laikleme
Aamasdr.
Ulusal egemenlie zt olan saltanatn
ve kiisel egemenliin sona erdirilmesi
ynyle de bu bir ulusal egemenlik
aamasdr.
Saltanatn bu tarihte kaldrlmasnn
sebebi ise tilaf Devletlerinin 28 Ekim
1922de Lozanda yaplacak bar
grmelerine stanbul Hkmetini de
arm olmalardr. Bununla ikilik
kartarak Milli Mcadeleyi baarszla
uratmak istiyorlard.
Mecliste yaanan youn tartmalar
sonunda 1 Kasm 1922de Saltanat
kaldrld. Bylece Osmanl Devleti
resmen sona erdi. 4 Kasm 1922de
Tevfik Paa Hkmeti istifa etti. Tevfik
Paa Hkmeti son Osmanl
Hkmetidir.
Sultan Vahdettinin 17 Kasmda
Maltaya gitmesi zerine TBMM 18
Kasmda Osmanl Hanedanndan
Abdlmecit Efendiyi halifelie getirdi.
Meclis kararyla grevden
alnan 2 padiah vardr. Birincisi
1909da Meclis-i Mebusan tarafndan
grevden alnan II. Abdlhamit, ikincisi
ise 1 Kasm 1922de TBMM tarafndan
grevden alnan VI. Mehmet
Vahdetindir.
126
Drt Halife dnemlerinden sonra
seimle i bana gelen tek halife
Abdulmecid efendidir.
Halifeliin Saltanatla beraber
kaldrlmamasnn sebebi toplumun
henz byle bir deiime hazr
olmaydr.
Lozan Bar Antlamas
(24 Temmuz 1923)
a) Katlan Devletler Amalar
TBMM Misak- Milliyi kabul
ettirmek
ngiltere karlarn korumak
Fransa karlarn korumak
talya karlarn korumak
Romanya Dostu olan itilaflarla
birlikte hareket etmek
Yugoslavya Dostu olan itilaflarla
birlikte hareket etmek
Yunanistan Dostlar tarafndan
korunmak
Japonya Ekonomik kar ve
boazlar
Sovyet Rusya Boazlar konusu
Bulgaristan Boazlar konusu
ABD Gzlemci olarak
b) Konferansta Trk tarafn
Mudanyadaki baarsndan dolay
smet Paa (Dileri Bakan) temsil
etti. Rauf Orbay heyet bakan olmak
istedi ama TBMM kabul etmedi.
Trk Hkmeti smet Paadan iki
konuda kesinlikle taviz verilmemesini
istedi.
1- Kapitlasyonlar
2- Ermeni yurdu
Bu iki konuda kesinlikle pazarlk
yaplmayacaktr.
Konferans 20 Kasmda balad. 4
ubat 1923te grmeler kesildi.
Grmelerin kesilmesine sebep olan
konular:
Yunanistan Karaaa vermek
istemiyordu.
Boazlar konusu zlemiyordu.
ngilizler Musulu vermiyordu.
Osmanl Borlar konusu
zlemiyordu.
Sava tazminat konusu
zlemiyordu.
Kapitlasyonlara son vermek
istenmiyordu.
Trk taraf grmelerden sonra
Boazlar ve Musul zerine harekt
yapmak istedi. Bunun zerine
grmeler tekrar balad. 24 Temmuz
1923te Bar Antlamas svirenin
Lozan ehrindeki Rumini Saraynda
imzaland.
c)Maddeleri;
1) Snrlar
Rus snr: Kars Antlamas ile
belirlenen snr esas
alnd.
Suriye Snr:1921 Ankara
Antlamasyla belirlenen
snrdr.
ran snr: 1639 kasr- irin
antlamas ile belirlenen
snr esas alnd.
Irak Snr: Musul yznden
izilemedi. 9 ay iinde
zmlenmek zere
sonraya brakld.
Bulgar snr: Nyyi ve 1913 istanbul
antlamalar ile
belirlenen snr esas
alnd.
Yunan Snr: Meri Nehri snr oldu.
Adalar : Bozcaada, Gkeada ve
Tavan adalar
Trkiyeye
Rodos, Onikiada ve Meis
talyaya Dier tm Ege
Adalar Yunanistana
verildi.
2) Boazlar
Bakan Trk olan uluslar aras bir
komisyon brakld. Komisyon Milletler
Cemiyetinin garantrlnde olacak.
Ticaret Gemilerinin geii serbest,
sava gemilerinin geii ise snrl
olacaktr. Trkiye boazlardan itibaren
25 km ieriye kadar asker
bulundurmayacaktr.
127
tilaflar Trkiyeye boazlar
konusunda Mudanyada dn
verdiler, Lozanda ise Boazlar
bizden geri alp uluslararas bir
komisyona verdiler. Boazlar
ynetecek olan komisyonun yeleri
ise Lozan konferansnda taraf olarak
bulunan lkelerdir. Sadece ABD
komisyonda yoktur. Zaten ABD
konferansa gzlemci olarak
katlmt, taraf deildi.
3) Kapitlasyonlar
Her trl kapitlasyonlar btn
ynleriyle kaldrld.
4) Aznlklar
Trkiyedeki tm aznlklar Trk sayld.
Bylece aznlk sorunu da halledildi.
5)Nfus Mbadelesi
Bat Trakyadaki Trkler ile Bozcaada,
Gkeada ve stanbuldaki Rumlar
yerlerinde kalacak. Bunun dndaki
yerlerde yaayan Trkler ve Rumlar
Yunanistan ile Trkiye arasnda
karlkl olarak deitirilecek.
Bu konu Lozanda zlmesine ramen
Lozandan sonra tekrar bir sorun haline
gelecektir. Trkiye 30 Ekim 1918 tarihi
itibariyle stanbul Belediyesi snrlar
iinde oturan Rumlarn stanbulda
kalacan syledi. Fakat Yunanllar
tm stanbuldaki Rumlarn burada
kalmasn istiyordu. Yunanistann
amac stanbulda daha fazla Rum
brakmakt. Hatta Anadoludaki
Rumlara bile stanbula g etmelerini
sylemiti. 19261930 yllar arasnda
bu yzden Trk-Yunan ilikileri
gerginleti. 1930 ylnda bu sorun
tamamen halledildi.
6) Yabanc Okullar
Trkiyedeki tm yabanc okullar Trk
Milli Eitimine balanacaktr. Bu konu
ilerde en ok Fransa ile olan
ilikilerimizi etkileyecektir. nk
Trkiyede en ok Fransz okullar
vard.
7) D Borlar Meselesi
Bu borlar Osmanl Devletinin
paralanmas ile ortaya kan
devletlere gelirleri nispetinde pay
edildi. Trkiye kendi payna deni
Fransaya 1954 ylna kadar demitir.
8) Sava Tazminat
Yunanistan sava tazminat olarak
karaaa kasabasn Trkiyeye
verecek.
9)Patrikhane:
Patrikhanenin Ekmen (evrensel)
zelliine ve din d yetkilerine son
verildi.
nemi ve Sonular
1. Boazlar, Hatay, Musul-Kerkk,
Adalar ve Bat Trakya konularnda
Misak- Milliye aykr kararlar alnd.
Yalnz Boazlar ve Hatay daha
sonraki dnemlerde Misak- Milliye
uygun zlmtr. Lozandan
sonra bir deiiklik de Musul-
Kerkkte oldu. Fakat bu bizim
aleyhimize zlmtr.
2. Yeni Trk Devleti uluslar aras
alanda tm dnya tarafndan
tannd.
3. Lozan en fazla ngiliz karlarn
zedelemitir.
4. Lozan grmeleri I. TBMM
dneminde balad. Fakat Lozan
onaylayan ise II. TBMMdir.
128
1. I- Tekilt- Essiyenin kabul
II- Misak- Millinin ilan
III- Sevrin imzalanmas
IV- Teklif-i Milliye Emirlerinin
karlmas
V- Trk ordusunun Sakarya
nehrinin dousuna ekilmesi
sralamas nasldr?
A) III-I-II-V-IV
B) II-III-I-V-IV
C) II-III-I-IV-V
D) III-II-I-V-IV
E) I-III-II-IV-V
2. I- Gediz Taarruzu
II- Ali Fuat Cebesoy
III-I.nn
IV-Albay smet
Yukardakilerden hangileri Dzenli
Ordu ile ilgili deildir?
A) Yalnz I B) I-II
B) III-IV C) II-III
E) II-IV
3. Dzenli Ordunun kurulmasnn
en nemli sebebi aadakilerden
hangisidir?
A) Kuvay- Milliyenin igalleri
engelleyememesi
B) Ayaklanmalarn artmas
C) Asker kaaklarnn artmas
D) Misak- Millinin ilan
E) Sevrin imzalanmas
4. TBMMnin imzalad ilk
uluslararas antlama
A) Gmr Antlamas
B) Londra konferans
C) Lozan Antlamas
D) Moskova Antlamas
E) Kars Antlamas
5. I- Gmr
II- Moskova Antlamas
III-Ankara Antlamas 1921
IV-Mondros Atekesi
V- Montr Boazlar Szlemesi
Yukardaki antlamalardan
hangilerinde alnan kararlar Misak-
Milliye uygundur?
A) Yalnz I B) I-II
C) III-IV D) I-V
E) I-III-V
6. I-Ktahya
II-Edirne
III-Eskiehir
IV-Afyon
V-Antalya
Kurtulu Savann Bat cephesinde
atmalarn en youn olarak
yaand ehirler
yukardakilerden hangileridir?
A) I-III B) I-III-IV
C) II-V D) III-IV-V
E) I-II-III-IV
7. I- Gmr Antlamas
II- Sivas Kongresi
III-Sakarya Muharebesi
IV-TBMMnin al
hangilerinin sonucunda stanbul
Hkmeti M. Kemalle grmeler
yapmtr?
A) Yalnz II
B) I-II
C) III-IV
D) I-II-IV
E) II-III-IV
MUHAREBELER -I
129
8. I- Konya
II- Antalya
III- Mara
IV- Urfa
V- Afyon
Yukardaki ehirlerden hangileri
herhangi bir atmaya girilmeden
kurtarld?
A) Yalnz V
B) I-II
C) III-IV
D) Yalnz I
E) III-IV
9. I-erkez Ethem
II-Demircili Mehmet Efe
III-talyanlar
IV-ngilizler
V-Franszlar
TBMMnin kurduu Dzenli Ordu
Kurtulu Savanda yukardaki
glerden hangisi ya da hangileri
ile dorudan savamamtr?
A) Yalnz III
B) II-III-IV
C) I-IV-V
D) I-II-IV
E) III-IV-V
10. I- Kars Antlamas
II- Moskova Antlamas
III-Ankara Antlamas1921
IV-Mudanya Atekesi
V- Gmr Antlamas
I.TBMMnin yapt ikili
antlamalardan deildir?
A) I-IV
B) II-III-V
C) IV-V
D) I-IV-V
E) II-III-IV
11. I-TBMMyi tanyan ilk devlettir
II-TBMMyi tanyan ilk Byk
devlettir
III-TBMMyi tanyan ilk slam
devletidir
IV-TBMMyi tanyan ilk itilaf
devletidir
V-TBMMyle en ok savaan
devlettir.
Yukardaki tanmlar yaplan
devletler hangi kta doru
sralama ile verilmitir?
A) Afganistan-SSCB-Irak-Ermenistan-
ngiltere
B) Afganistan-Ermenistan-Irak-SSCB-
Yunanistan
C) Ermenistan-SSCB-Afganistan-
Fransa-Yunanistan
D) Ermenistan-SSCB-Afganistan-
talya-ngiltere
E) SSCB-talya-Afganistan-Fransa-
Yunanistan
12. I- Hyanet-i Vataniye Kanunu
II- Firariler Kanunu
III-Teklif-i Milliye Emirleri
Yukardakilerden hangileri Dzenli
Ordunun ihtiyalarn karlamak
iin karlan kanunlardandr?
A) I-II
B) II-III
C) Yalnz III
D) Yalnz I
E) Yalnz II
13. Aadakilerden hangisi ile
Dzenli Ordu mu? Kuvay- Milliye
mi? tartmalar sona erdi?
A) I.nn
B) II. nn
C) Eskiehir-Ktahya
D) Sakarya
E) Byk Taarruz
130
14. I-stikll Marnn kabul
II-Aslhanlar Taarruzu
III-Meclisin Kayseriye
tanmasnn tartlmas
IV-M.Kemalin Gazi nvann almas
sralamas nasldr?
A) I-II-IV-III
B) I-II-III-IV
C) II-I-III-IV
D) III-II-I-IV
E) II-III-IV-I
Ankara Antlamas maddelerinden
biri deildir?
A) Silahl mcadelenin braklmas
B) Hatay ve skenderunun Fransa
mandasndaki Suriyede kal
C) Savalan blgelerde genel af ilan
edilmesi
D) Adanann da boaltlmas
E) Fransa ya TBMMnin de
kapitlasyon hakk tanmas
16. Aadakilerden hangisi Kars
Antlamas maddeleri ile ilgili
deildir?
A) Nahvan Azerbaycanda kalacak
B) Moskova dahil daha nceki tm
SSCB-TBMM antlamalar
geersizdir
C) Batumun Grcistanda kalaca
kesinleti
D) Trkiyenin Batum Limanndan
gmrk demeksizin
yararlanabilmesi kararlatrld
E) Bugnk dou snrmzn
kesinlemesi saland
Sakarya ve Byk Taarruzun
ortak zelliklerinden deildir?
A) M.Kemalin Bakomutan oluu
B) Dzenli orduyla yaplm olmas
C) Yunanllarla yaplm olmas
D) Dzenli ordunun toprak kazanmay
hedeflemi olmas
E) Sonularnda nemli antlamalarn
yaplm olmas
18. Teklif-i Milliye Emirleri iinde
aadakilerden hangisi ile ilgili
bir hkm yoktur?
A) stikll mahkemeleri
B) Tm silah ve cephanenin teslimi
C) Her ailenin bir askeri giydirmesi
D) Herkesin elindeki akaryaktn
%40nn komisyona teslim
edilmesi
E) Her ilede ve kasabada
skynetimin uygulanaca
Kurtulu Savanda sava
yaplmadan kurtarlan
blgelerden deildir?
A) Konya, Antalya
B) Dou Trakya
C) stanbul
D) Boazlar
E) Kars
20.I. Bakomutanlk meydan
muharebesi
II. Anafartalar
III. Derne
IV. Dumlupnar Meydan Muharebesi
V. Aslhanlar Muharebesi
kurtulu sava ile ilgili deildir?
A)Yalnz II B)II-III
C)II-III-V D)I-III-IV-V
E)I-III-V
MUHAREBELERI
1 B 11 C
2 B 12 B
3 A 13 A
4 A 14 B
5 D 15 E
6 B 16 B
7 B 17 D
8 B 18 E
9 E 19 E
10 A 20 B
131
MUHAREBELERII
1. M.Kemal I. Dnya Savanda
en son hangi cephede
savamtr?
A)Kafkas
B)Suriye-Filistin
C)anakkale
D)Galiya
E)Trablusgarp
2. I.Dnya savanda Osmanlnn
toprak kazand tek cephe
hangisidir?
A)Kafkas
B)Suriye-Filistin
C)anakkale
D)Irak
E)Makedonya
3. I- Trablusgarp
II- I.Balkan
III- II. Balkan
IV- I. Dnya Harbi
Yukardaki savalardan hangisi
ya da hangileri smrge
savalar deildir?
A)II-III B)I-III
C)III-IV D)II-III-IV
E)I-II-IV

4. Aadaki devletlerden
hangileri Lozana sadece
Boazlar konusunu grmek
iin katlmtr?
A)ngiltere-Fransa
B)ngiltere-Rusya
C)Sovyet Rusya-Bulgaristan
D)Yugoslavya-Bulgaristan
E)Japonya-Yunanistan
5. Trk Hkmeti Lozana giden
smet Paadan hangi
konularda kesinlikle taviz
vermemesini istemitir?
A)Kapitlasyonlar-Ermeni Yurdu
B)Sava tazminat-Aznlklar
C)Boazlar-Kapitlasyonlar
D)Ermeni Yurdu-Boazlar
E)Musul-Ermeni Yurdu
6. Trkiyenin Milletler
Cemiyetine ge girii aadaki
sorunlardan hangisinin bizim
aleyhimize zmlenmesine
sebep olmutur?
A)Musul
B)Hatay
C)Boazlar
D)Kapitlasyonlar
E)Kbrs
7. I- Yabanc okullar
II- Boazlar
III-Osmanl borlar
IV- Aznlklar
V- Patrikhane

Lozan Bar Antlamasnda
karalatrlan yukardaki
konulardan hangilerinde alnan
karar ile Trkiyenin i
politikadaki egemenlii de
glenmitir?
A)I-II-IV
B)I-IV-V
C)II-III-IV
D)III-IV-V
E)II-V
132
8. Trk tarafnn Mudanyada
kazanp Lozanda kaybettii yer
neresidir?
A)stanbul
B)Boazlar
C)Dou Trakya
D)Bat Trakya
E)Batum
9. Aadaki snrlardan hangileri
Lozandan nce yaplan
antlamalar esas alnarak
izilmemitir?
A)Suriye snr B)Irak snr
C)Rus snr D)ran snr
E)Bulgar snr
10. Lozanda hangi konular Misak-
Milliye uygun zlmtr?
A)Kapitlasyonlar, Aznlklar
B)Boazlar
C)Suriye snr
D)Irak snr
E)Yunan snr
Lozandan sonra sorun olarak
devam eden konulardan
deildir?
A)Irak snr
B)Yabanc okullar
C)Nfus Mbadelesi
D)Patrikhane
E)Ermeni Yurdu
12. I- Patrikhane
II- Sava tamirat
III-D borlar
IV-Nfus Mbadelesi
Yukardaki konulardan
hangileri Lozandan sonra
Trkiye ile Yunanistan arasnda
sorun olan konulardr?
A)Yalnz I B)II-III
C)II-IV D) I-II-IV
E)I-IV
13. I- Hatay
II- Musul
III-Yabanc okullar
IV- Nfus mbadelesi
V- D borlar

Yukardaki konulardan hangisi
Trkiye ile Fransa arasnda
sorun olan konulardandr?
A)Yalnz I B)II-III
C)I-III-V D)III-IV-V
E)II-III-IV
14. I- 19261930
II- 19241926
III19361939
Trkiye Devleti yukardaki
dnemlerin hangilerinde Misak-
Milli yolunda nemli baarlar
elde etmitir?
A)Yalnz III B)Yalnz II
C)Yalnz I D)I-II
E)II-III
15. I- I.TBMM
II- stanbul Hkmeti
III- Temsil Heyeti
IV- II. TBMM
Lozan Bar onaylandnda
yoktur?
A)Yalnz I B)I-II
C)II-IV D)I-II-III
E)II-III-IV

16. I- Firariler kanunu
II- Hyanet-i Vataniye kanunu
III- Teklif-i Milliye emirleri
IV- Nisab- mzakere kanunu
Yukardakilerden hangileri bir
ceza kanunudur?
A)I-II B)Yalnz II
C)I-II-III D)III-IV
E)I-IV
133
17. I- Teklif-i milliye emirleri
karlmtr.
II-Meclisin Kayseriye tanmas
tartlmtr
III-Ordu Sakarya nehrinin
dousuna ekilmitir.
IV-Ordumuz Sakarya nehrinin
Batsna gemitir.
V-M. Kemal Mareal olmutur.
Sakarya savann
sonularndan deildir?
A)Yalnz II B)I-II
C)II-III D)I-II-III
E)I-IV-V
18. I-stikll Marnn kabul
II-Teklif-i Milliye Emirleri
III-Kars Antlamas
IV-Ankara Antlamas1921
V-Moskova Antlamas
VI-Gmr Antlamas
Yukardakilerden hangileri Bat
cephesindeki bir baarmzn
sonucunda gereklememitir?

A)Yalnz II B)II-VI
C)I-III-V D)I-II-IV
E)III-IV-V
19.I-I.nn
II-II. nn
III-Eskiehir-Ktahya
IV-Sakarya
V-Byk Taarruz
Yukardaki muharebelerin
hangilerinde Bat cephesi tek
kumanda altnda
birletirilmitir?
A)I-II B)III-IV-V
C)II-III D)IV-V
E)I-III-V
20. I.Osmanl Borlar
II. Kapitlasyonlar
III. Sava tazminat
IV. Adanan boaltlmas
V.Hatay-skenderunun Suriyede
kalmas
1921 Ankara antlamasnda
grlen konulardan deildir?

A)Yalnz I
B)I-II-III
C)II-III-IV
D)II-III-V
E)II-IV-V
20. I- Moskova antlamas
II. Ankara Antlamas
III. Kars Antlamas
IV. Mudanya Mtarekesi
V. Montr Boazlar Szlemesi
hangilerinde boazlarla ilgili
bir karar alnmamtr?
A)II-III
B)I-II-III
C)IV-V
D)I-IV-V
E)I-III
22.I. Londra Konferans
II. Lozan Grmeleri
III. Mudanya Atekesi
IV. Ankara Antlamas 1926
hangilerine itilaf devletleri hem
TBMM hem de stanbul
Hkmetini birlikte ararak
Trk taraf arasnda ikilik
yaratmaya almlardr?
A)Yalnz-I B)Yalnz-II
C)I-II-III D)I-II
E)I-II-IV
134
23. I. Londra Konferans
II. Lozan Konferans
III. Moskova Antlamas
IV. Paris Bar Konferans
TBMM ve stanbul Hkmeti
beraberce katlmtr?
A)Yalnz-I B)Yalnz-II
C)I-II-III D) II-IV
E)I-III-IV
MUHAREBELER VE LOZAN
1 B 12 E
2 A 13 C
3 A 14 A
4 C 15 D
5 A 16 A
6 A 17 D
7 B 18 B
8 B 19 B
9 B 20 B
10 A 21 A
11 E 22 D
23 A
BLM12
CUMHURYET DNEM SYASAL
GELMELER
A- Siyasal Gelimeler
a) Cumhuriyetin lan (29 Ekim
1923) :
I. TBMM Kurtulu Savann
yorgunluundan dolay 1 Nisan 1923te
feshedildi ve yaplan seimlerle 11
Austos 1923te II. TBMM ald. Yeni
TBMMde Bakanlar Kurulu bakanlna
Fethi Okyar Getirildi. 13 Ekim 1923te
de Ankara Bakent yapld. 9 Eyllde
de Trkiyenin ilk partisi olan Halk
Frkas kurulmutu.
Mecliste Rauf Orbayn liderliindeki
muhalif grup Fethi Okyar Hkmetinin
almalarn engelliyor ve ona
muhalefet ediyordu. Bunun zerine
Fethi Okyarn bakanln yapt
hkmet 25 Ekim 1923te istifa etti.
Yeni bir hkmet bunalmnn
yaanmas M. Kemale Cumhuriyeti ilan
etmesi iin gerekli frsat vermi oldu.
Cumhuriyetin lan ile;
Meclis hkmeti sisteminden kabine
hkmeti seimine geildi. Meclis
Hkmeti sisteminde her bakan iin
ayr ayr gvenoyu alnr bu da
hkmetin kurulmasn zorlatrrd.
Fakat kabine hkmeti sisteminde
gvenoyu bir defa tm kabine iin
alnrd. Bu da hkmetin
kurulmasn hzlandrrd.
Rejimin ismi konmu oldu. Bu
malmu ilmdan baka bir ey
deildir. nk TBMMnin al ile
fiili Cumhuriyete geilmiti. 29 Ekim
1923te sadece ismi konmutur.
Devlet bakanl sorunu halledildi.
M. Kemal Trkiye Cumhuriyetinin ilk
Cumhurbakan, smet Paa Trkiye
Cumhuriyetinin ilk babakan, Fethi
Okyar da Trkiye Cumhuriyetinin ilk
meclis bakan oldu.
135
Ayn gn kabul edilen dier kanunlar
da unlardr:
Cumhurbakan, TBMM
tarafndan, TBMM yeleri
arasndan, bir seim dnemi iin
seilir. Tekrar seilme hakk
vardr.
Cumhurbakan Meclise ve
Hkmete gerekli grdke
bakanlk eder. Yani
Cumhurbakan hem yasamann
hem de yrtmenin badr.
Babakan, Cumhurbakan
tarafndan, meclis yeleri
arasndan seilir. Bakanlar ise
Babakan tarafndan meclis
yeleri arasndan seilirler ve
toplu olarak Cumhurbakan
tarafndan onaylanrlar.
Ulusal egemenlik yolunda atlan en
nemli adm Cumhuriyetin ilandr.
b) Halifeliin Kaldrlmas (3 Mart
1924)
Halifeliin kaldrlmas en nemli
Laikleme aamasdr. Halifeliin
kaldrld ayn yasa ile Osmanl
Hanedan da svireye gnderildi.
Osmanl Hanedannn Kadn yelerine
1950de, Erkek yelerine de 1969da
Trkiyeye dnme izni verildi.
Ayn gn kabul edilen dier yasalar ise
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
Eitim ve retim birletirildi. Btn
okullar MEBe baland. Medreseler
ve kad yetitiren Kadl- Kudat
Mektebi kapatld. Aznlk ve Yabanc
okullar da MEB denetimine girmi
oldu. Bylece Eitim-retim
alanndaki ikilie son verildi. Bu ayn
zamanda Eitim ve retimin de
Laiklemesi demektir.
eriyye ve Evkf Vekaleti Kaldrld
eriyye ve evkaf vekleti, Kanunlarn
eriata uygun olup olmadna karar
verirdi. Banda eyhlislam vard.
Eitimi ynlendiren vakflar da bu
bakanla balyd. Laikleme
amacyla bu vekalete 3 Mart 1924te
son verildi. Bir ay sonra da kadlarn
bakanlk yapt eriyye
Mahkemeleri kaldrld. eriyye ve
Evkf Vekaleti yerine Diyanet leri
Bakanl ve Vakflar Genel
Mdrl kuruldu.
Erkn- Harbiye-i Umumiye
Vekletinin Kaldrlmas
Genel Sava leri Bakanldr.
Sava bakan olan kiinin hem de bir
askerin Bakanlar Kurulu ierisinde
yer almas ordu-siyaset asndan
sakncal grlm. Ayrca Bar
Trk d siyaseti ile de uyumlu
bulunmamtr. Bunun yerine Milli
Savunma Bakanl ve Genel Kurmay
Bakanl kuruldu. Milli Savunma
Bakannn da sivil olmas ngrld.
Bu inklbn Laiklikle hibir alakas
yoktur. Ordu-siyaset birlikteliine
son vermek iin yaplan bir
almadr. Bu ynyle
Cumhuriyetilik lkesi ile ilgilidir.
Bunun dnda ayrca
136
I. ve II. TBMMde komutanlk ve
milletvekillii ayn kiide
bulunabiliyordu. K. Karabekir, Rauf
Orbay, A. Fuat Cebesoy ve Refet Bele
ordu komutanlklar yannda
milletvekillii de yapyorlard. Ayn
zamanda Mecliste M. Kemale bir
muhalefet politikas da takip
ediyorlard.
1924te Hakkride ngiliz kkrtmas
ile bir Nasturi syan kacak ve bu
paalar bu isyan bastrmak yerine
Mecliste kendi hkmetlerini kurmakla
uraacaklardr. Bu durum karsnda
M. Kemal 19 Aralk 1924te kard
bir kanunla Ordu Mensuplarnn
milletvekillii yapabilmelerine de son
verdi. Bylece ordu-siyaset
birlikteliine kesin olarak son verilmi
oldu.
Osmanl Hanedannn yurt dna
karlmasna dair kanun -3 Mart
1924
c)ok Partili Hayata Gei
Denemeleri
Cumhuriyet Halk Frkas (9
Eyll 1923)
I. TBMMde Siyasal Partiler yerine
siyasal gruplar vard. Mdafa-i Hukuk
grubu M. Kemal ve onu
destekleyenlerin oluturduu gruptu.
Mdafaa-i Hukuk grubu II. TBMM
dneminde 9 Eyll 1923te Halk
Frkasna dnt.
11 Eyll 1923te M. Kemal Genel
Bakan oldu. Cumhuriyetin ilanyla M.
Kemal Cumhurbakan olunca Parti de
Genel Bakanla smet nny
getirdi. Parti 10 Kasm 1924te isminin
nne Cumhuriyet kelimesini ekledi.
1931de Atatrk ilkelerini parti
programna ald.
CHP 19231950 yllar arasnda
iktidar partisidir.
CHP 19231946 yllar aras ise
meclisteki tek partidir.
Terakkiperver Cumhuriyet
Frkas (17 Kasm 1924)
Partinin kurucular K. Karabekir, Rauf
Orbay, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy,
Adnan Advardr. Genel Bakan K.
Karabekir, kinci Bakan Rauf Orbay,
Genel Sekreter de A. Fuat
Cebesoydur.
Program:
+ Liberalizm
+ Hrriyeti demokrat
+ Din dncesine ve inanlara
sayg
+ Yerinden ynetimcilik
+ Toprak reformu
Douda patlak veren eyh Sait syan
(1925) zerine Diyarbakr stiklal
Mahkemesi kendi blgesindeki
Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
ubelerini kapatacaktr. nk bu
isyanda frka yelerinin de etkisi
olduu grlecektir.
3 Haziran 1925te Hkmet Takrir-i
Skn Kanununa dayanarak bu partiyi
irticadan dolay kapatmtr.
Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
Trkiye Cumhuriyetinin ilk
muhalefet partisidir.
Serbest Cumhuriyet Frkas (12
Austos 1930)
M. Kemalin istei ile Fethi Okyar
tarafndan kuruldu. M. Kemalin amac
ok partili hayata geii salamakt.
1929 Dnya Ekonomik Bunalmnn da
bu partinin kurulmasnda etkisi vardr.
nk mecliste farkl bir ekonomik
grn varlna ihtiya duyulmutur.
Program:
+Ekonomide Liberalizm
+Cumhuriyetilik,
+Milliyetilik, Laiklik
+Tek dereceli seim
+Kadnlarn da siyasi haklara sahip
olmas
Fethi Okyarn Ege gezisi halkn
hkmet, rejim ve inklplar aleyhine
gsteri yapmalarna sebep oldu.
Gericiler bu sefer de bu partinin iine
girmeye baladlar. Fethi Okyar,
partinin rejim kartlarnn eline
137
gemesi tehlikesi zerine 18 Aralk
1930da partisini feshetmitir.
Laiklemenin yerlememi
olmas ok partili hayata geii
geciktirmitir.
lk ok partili yaam 192425
arasdr. Kesin olarak gei ise 1946
seimleriyle balayacaktr.
1946da seim sisteminde
yaplan deiikliklerle Tek dereceli
seime geilecek. 1948deki
deiiklikle de Gizli Oy Ak Saym
Sistemi getirilecektir. Gizli oy ak
saym sistemi 1950 seimlerinde
uyguland.
NOT ALINIZ:
ATATRK LKE VE NKILPLARI
1- ULUSAL EGEMENLK
AAMALARI
Ulusal egemenlik halkn kendi
ynetimini kendisinin belirlemesi
demektir. Ulusal egemenlik deiik
birok kavramla da ifade edilebilir.
+ Cumhuriyet
+ rade-i Milliye
+ Hkimiyet-i Milliye gibi
+ Ulusun Azim ve Karar
Bu aamalar yle sralanabilir:
a) Amasya Genelgesi: Milletin
bamszln yine milletin azim ve
karar kurtaracaktr (Ulusal
egemenlikten ilk defa bahsedilmitir).
b) Erzurum Kongresi Kuvay-
Milliyeyi etkin irade-i milliyeyi hkim
klmak ESASTIR (Ulusal egemenliin
kesin olarak gerekletirilecei
sylenmitir. nk buradaki ESASTIR
kelimesi bundan vazgeilemeyeceini
gstermektedir).
c) Sivas Kongresi: Bu kongrede
ulusal kararlar alnmtr. Bu kararlar
da yurdun her sancandan seilen 3er
delegenin oyuyla alnmtr. Ve bu
delegeleri seenler de halkn kurduu
ulusal rgtlerdir. Birini o blgenin
belediyesi, birini Mdafa-i Hukuk
Cemiyeti, birini de Redd-i lhak
Cemiyeti semitir.
d) TBMMnin al: Ulusal
egemenlik fiilen gereklemitir.
e) Tekilat- Esasye (1921):
lk anayasamzdr. Bu anayasadaki
Hkimiyet kaytsz artsz milletindir
sz de ulusal egemenlii ifade
etmitir.
f) Saltanatn Kaldrlmas
(1 Kasm 1922): Ulusal egemenliin
nndeki nemli bir engel ortadan
kaldrlmtr.
138
h) Cumhuriyetin lan (29 Ekim
1923): Devletin rejiminin ismi
konmutur. En nemli ulusal
egemenlik aamasdr.
I) Erkan- Harbiye-i Umumye
Vekletinin Kaldrlmas (3 Mart
1924):
Genel Harp leri Bakanl demektir.
Bu bakanln bandaki kii bir asker
idi. Ve ayn zamanda devletin yrtme
organnn iinde bulunuyordu. Ulusal
egemenlik dzenine sahip bir devlette
asker kkenli bir kiinin yrtme
organ iinde olmas rejimle
elimekteydi. Bu ynyle bu inklp
da bir ulusal egemenlik aamasdr.
Bu inklp bir ynyle de Trk
D Politikasnn bar zerine
kurulmas yolunda atlan bir admdr.
nk d politikas Yurtta Sulh,
Cihanda Sulh olan bir devlette Harp
leri Bakanl diye bir bakanln
bulunmas eliki yaratabilirdi.
j) ok Partili Hayata Gei
Denemeleri:
1923te TPCFnin (Terakkiperver
Cumhuriyet Frka) kuruluu ve 1930da
SCFnin (Serbest Cumhuriyet Frka)
kuruluu. oulculuu saladndan
dolay
k) Kadnlara seme ve seilme
hakknn verilmesi:
1930da Belediye, 1933te Muhtarlk ve
1934te de Milletvekili seimlerine
katlma hakk verilmitir.
2- LAKLEME AAMALARI
a) Saltanatn Kaldrlmas
(1 Kasm 1922)
1 Kasm 1922de hem halife hem de
padiahlk yetkilerine sahip olan 6.
Mehmet Vahdettinin padiahlk yani
siyasi yetkilerine son verildi ve yeni
Trk devletinin siyasi yetkilerine sahip
olan tek kurum TBMM oldu.
Vahdettin ise sadece halife olarak
kald. Bu ynyle dini yetkiler
Vahdettine, siyasi yetkiler de TBMMye
gemi oldu. Bylece Din ve Devlet
ileri ayrlm oldu. Saltanatn
kaldrlmas Laikleme yolunda atlan
ilk admdr.
b) Halifeliin kaldrlmas:
3 Mart 1924
Halife Vahdettin 17 Kasm 1922de
Maltaya gidince TBMM 18 Kasmda
Abdulmecid Efendiyi halife ilan etti.
Abdulmecid efendinin de kendisine
tannan haklar ap siyasi bir lider gibi
hareket etmesi zerine halifelie de
son verildi. Bu siyasal alandaki en
nemli laikleme aamasdr.
c) eriyye ve Evkaf Vekletinin
Kaldrlmas (3 Mart 1924):
eriyye Vekleti karlan kanunlarn
dine uygun olup olmadna karar
verirdi.
Evkaf Vekleti ise btn vakflarn
bal olduu bakanlkt. Bu bakanlk
Vakflar vastasyla btn dini
kurumlar ynetebiliyordu. Bu siyasal
alanda bir laiklemedir.
d) Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3
Mart 1924):
Medreseler kapatld ve eitim-retim
birletirildi. Bu eitim alannda yaplan
bir laiklemedir.
e) Tekke ve Zaviyelerin
Kapatlmas (1925):
Tekke ve zaviyeler tarikat
mensuplarnn toplanp ibadet
yaptklar yerlerdir. Bu toplumsal
alanda yaplan bir laiklemedir.
139
f) Klk Kyafet ve apka nklb
(1925): Toplumsal alanda yaplan bir
Laikleme almasdr.
1925 olaylar yle
ksaltlabilir:
eyh Sait Tekkede
apkasn ve Klk
Kyafetini
Deitirirken
Takvimdeki Aar ve
Takrir-i Sknu
Gremedi 1925
1925teki olaylar byle ifreleyerek
vermemin sebebi bu yl iinde ok fazla
olayn olmasdr. nklp tarihi dersi iin
de tarihler ok nemlidir. Zaten dier
yllarda en fazla iki - olay
greceksiniz. 1925i bylece aradan
karm olacaz.
g) Medeni Kanunun Kabul (1926):
Dini hukuk kurallar yerine ada ve
aklc hukuk kurallar getirdiinden
hukuk alannda yaplan bir Laikleme
abasdr.
h) 1928de Anayasadan Devletin
dini, dini slamdr. Maddesi ve Vallahi
adl milletvekili yemini karld.
Anayasal alanda yaplan bir Laikleme
almasdr.
) 1934 Giysi Kanunu ile Din ve
Mezhep mensuplarnn Mabetler
dnda dini kyafetlerle dolamalarnn
yasaklanmas. Toplumsal alanda
yaplan bir laiklemedir.
i) 1935te Hafta sonu tatilinin
Cumadan Pazara aln toplumsal
alanda yaplan bir Laiklemedir.
j) 1937de Laikliin Anayasaya girii;
anayasal alanda yaplan bir
Laiklemedir.
nklplar en ok Laikleme
alannda yaplmtr.
Tekke ve Zaviyelerin
kapatlmas
Medreselerin kapatlmas
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
Toplumdaki Kltrel deimeyi
kolaylatrmtr.
3)NKILP ALAN LKS
Ulusal egemenlik ve laiklik hakkndaki
Bu n bilgilerden sonra imdi nklap
Tarihinin en nemli konusu ve en ok
soru sorulan konusuna giriyoruz
(nklaplar ve lkeler konusu.) nce
nklp-Alan ilikisini vereceiz. Burada
hangi nklbn hangi alana girdiine
bakacaz ve sonrasnda da nklp -
lke ilikisinde hangi inklbn hangi
ilkeye girdiini reneceiz.
a) Hukuk Alannda Yaplan
nklplar
Hukuk alannda yaplan inklplarn
amac bu alandaki ikilikleri ortadan
kaldrmak ve Laiklemeyi salamaktr.
Bu amala;
a1) Kaynan slam dininden alan ve
1868den beri yrrlkte olan
Ahmet Cevdet Paa tarafndan
hazrlanm olan Mecelle yerine
svire Medeni Kanunu kabul edildi
(1926).
Medeni Kanun ile
Tek eli evlilik kural getirildi.
Kadnlara istedii meslei seme
hakk verildi.
Kadnlara mirasta eitlik getirildi.
Kadnlara mahkemede ahitlik hakk
tannd.
Kadna da boanma hakk tannd.
Resmi nikh zorunluluu getirildi.
140
Patrikhanenin ve dier dini
kurumlarn evlendirme, boanma
gibi bir takm yetkilerine son
verildi.
Medeni kanun kadnlara sadece
ekonomik ve sosyal haklar
getirmitir. Hibir siyasal hak
getirmemitir.
2006 KPSS-I
I. Kadnlara oy hakknn
verilmesi
II. Toplumsal ayrcalk ifade eden
unvanlarn kaldrlmas
III. Tek kadnla evlilik esasnn
getirilmesi
Hangileri 1926 Medeni kanunu
kapsamndadr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II III
Cevap: C
Medeni kanun, Laiklikle ilgilidir.
nk slam Hukuku olan Mecelle
yerine ada ve akla dayanan hukuk
kurallarn getirmitir.
Medeni Kanun Halklkla ilgilidir.
nk kadnlar sosyal ve ekonomik
alanda erkeklerle eit hale getirmitir.
Medeni Kanun nklplkla ilgilidir.
nk eskimi ve ihtiyalara cevap
veremez hale gelmi dini kurallar
yerine ada kurallar getirmitir.
Medeni kanun 4 blme ayrlm
bir kanundur.
+ahsn Hukuku
+Eya Hukuku
+Miras Hukuku
+Aile Hukuku
EMA
a2)Hukuk alannda yaplan dier
inklplar
1926 ylnda talyadan Ceza Kanunu
alnd.
1926 ylnda svireden Borlar
Kanunu alnd.
1926 ylnda Almanyadan Ticaret
Hukuku alnd.
1927 ylnda svireden Hukuk
Muhakemeleri Usul Kanunu kabul
edildi.
1929 ylnda Almanyadan Ceza
Muhakemeleri Kanunu alnd.
1929 ylnda yine Almanyadan Deniz
Ticaret Kanunu alnd.
1932 ylnda svireden cra ve flas
Kanunu kabul edildi.
MBaH svireden alnanlardr.
b) Toplumsal Alanda Yaplan
nklplar
b1) apka ve klk-kyafet
inklb 1925
25 Kasm 1925te Atatrkn
Kastamonuda apka giymesi ile artk
fes ve benzeri balklar yasakland.
141
b2) Tekke, Zaviye ve Trbelerin
kapatlmas 1925
Tarikat merkezlerinin byklerine
Tekke, kklerine de zaviye denirdi.
Buralarda tarikatlarn ilkeleri ve artlar
retilirdi. 30 Kasm 1925te
Cumhuriyet hkmeti buralar
kapatmtr. Ayn kanunla eyhlik,
dervilik, dedelik, seyitlik, mritlik,
elebililik, babalk, emirlik ve
trbedarlk gibi tarikat liderlerine ait
olan unvanlar da yasakland. Yine ayn
kanunla trbeler de kapatld. Fakat
Fatih-Mevlana-Osman Gazi, Kanuni ve
Hac Bektai Veli gibi din ve devlet
byklerinin trbelerine dokunulmad.
Atatrkn Bu lke eyhler, derviler
ve mritler lkesi olamaz sz Tekke
ve Zaviyelerin kapatlmas ile
llerden medet ummaynz! Sz de
trbelerin kapatlmas ile ilgilidir.
b3) Takvimde Deiiklik 1925
26
1 Ocak 1926dan itibaren Miladi
Takvim resmen uygulamaya girdi. Bu
karar 1925te alnmt. Bu tarihe
kadar Hicri Takvim ve Rumi takvim
kullanlyordu.
b4) Saatlerde Deiiklik 1926
1 Ocak 1926dan itibaren alaturka saat
yerine alafranga saat kullanlmaya
baland. Alaturka saat sisteminde bir
gn 12 saat gndz 12 saat de gece
olarak adlandrlrd. rnein Sabah 7,
akam 7 gibi. Fakat alafranga saat
sistemi ile bir gn 24 saat eklinde
blmlendirildi 07.00 ve 19.00 gibi
b5) Rakamlarda Deiiklik 1928
20 Mays 1928de Uluslararas
rakamlar kullanlmaya baland.
b6) llerde Deiiklik 1931
1931de Endaze, arn yerine metre,
okka, dirhem yerine de kilogram
sistemleri getirildi.
b7) Soyad Kanunu 1934
Toplumsal alanda karklklar
engellemek amacyla karld. Her
Trkn soyad almas mecburi oldu.
Soyadlar mutlaka Trke olmal.
Rtbe, memurluk, yabanc rk ve millet
ad, ahlaka aykr ve gln kelimelerin
soyad olarak kullanlmas
yasaklanmtr. Ayn yl aa, hac,
hafz, hoca, molla, efendi, bey,
beyefendi, paa, hazretleri ve zade gibi
unvanlar da yasakland.
24 Kasm 1934te M. Kemale ATATRK
soyad TBMM tarafndan verildi.
Soyad Kanunu toplumsal
alanda eitsizlikleri ortadan
kaldrdndan Halklk ilkesi ile
ilgilidir.
b8) Hafta sonu Tatilinde
Deiiklik 1935
TBMM 1924 ylndan itibaren Cuma
gnn resmi tatil olarak kabul
etmiti. Bu durum bat ile olan ticari
ilikilerimizi olumsuz etkiliyordu.
Bundan dolay 1935 ylnda hafta sonu
tatili Cumartesi leden sonra
balamak zere Pazar gnne alnd.
1973te Cumartesi de resmi tatil gn
oldu.
Takvimde deiiklik
Saatte Deiiklik
Hafta Sonu Tatilinde Deiiklik
Uluslararas rakamlarn kabul
l birimlerinde deiiklik
Bu inklplarn amac Avrupa ile
btnlemektir.
Toplumsal alanda yaplan
inklplarn amac; Laikleme,
adalama ve ikiliklere son
vermektir.
142
KPSS 2006-I
apka inklb
I. Toplumda kadn-erkek eitlii
salanmas
II. Topluma ada grnm
kazandrmak
III. Resmi ilemlerin kolaylamas
Hangilerine yneliktir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I II
E) II ve III
Cevap: B
c) Eitim-retim ve Kltrel
Alanda Yaplan nklplar
c1) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
(3 Mart 1924)
Yeni Trk devletinde Osmanldan
kalma drtl bir eitim sistemi vard.
Bunlar;
+Yabanc okullar Robert kolej gibi
+Batl tarzda alan Trk okullar
Darul Fnun gibi
+Dini eitim yapan Medreseler
+Aznlk okullar Rum ve Ermeni
cemaat okullar gibi
3 Mart 1924te Tevhid-i Tedrisat
Kanunu ile eitim-retim birletirildi.
Medreseler kapatld. Aznlk ve yabanc
okullar da MEBe baland.
c2) Maarif Tekilat Hakknda
Kanun ( 1926)
lkretimin ve ortaretimin hangi
esaslara gre yaplaca tespit edildi.
Bu okullarn mfredatlar belirlendi.
Hangi derslerin ne kadar saat
okutulaca bir dzene oturtuldu.
c3) Harf nklb (1928)
+Arap harfleri yerine yeni Trk harfleri
kabul edildi.
+Yeni Trk harfleriyle okuma yazma
retmek amacyla Millet Mektepleri
ald. (1928)
+24 Kasm 1928de Atatrke
Baretmen nvan verildi. Ve bu
gn 1981de retmenler gn ilan
edilecektir. Dnya retmenler gn
ise 5 Ekimdir.
Harf inklb lke iindeki
uygulamalarda birlii salamakla ilgili
yaplan bir inklp deildir. nk
toplumda bu alfabe zaten
kullanlmyordu.
c4) 1933te niversite Reformu
Yasas ile niversiteler kurulmaya
baland
KPSS 2006-I
Yaz dili ile konuma dili
arasndaki uyumsuzluk
I. TTK nn kurulmas
II. Harf inklb
III. Medreselerin kapatlmas
Gelimelerinden hangileri ile
giderildi?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II- III
Cevap: B
KPSS 2006-I
I- Misak- Milli
II. Mudanya Atekesi
III. Tevhid-i Tedrisat
Yabanc okullarn bamsz
hareket etmesini nleyici
hkmler hangisinde vardr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: C
143
c5) Atatrk dneminde alan
okul ve kurumlar
1925 ylnda Trkiye
Cumhuriyetinin ilk yksekokulu
olan Ankara Hukuk Mektebi ald.
1926 ylnda Ziraat Enstits ald.
1928 ylnda Gzel Sanatlar
Akademisi ald.
1933 ylnda Trkiye
Cumhuriyetinin ilk niversitesi olan
stanbul niversitesi ald. Bu
niversite Osmanldan kalan
Darl Fnunun yerine
kurulmutur.
1936da Ankara Dil-Tarih ve
Corafya Fakltesi ald.
1936da Ankara Devlet
Konservatuar kuruldu. Ayn yl
stanbul ve zmirde de Devlet
Konservatuarlar alarak tiyatro,
Bale ve opera sanatlar
yetitirildi.
Trk Tarih Kurumu kuruldu
( 1931)
Bu tarihe kadar Trk tarihi Osmanl
tarihi ve slam Tarihi ile snrl
tutuluyordu. Atatrk Trk tarihinin
derinlemesine aratrlmas iin bu
kurumu kendisi kurmutur. Bu
kurumun almalar sonucu Trk
Tarih Tezi ortaya kt. Hazrlanan
4 ciltlik Genel Tarih Serisi ile Trk
Tarihinin ok eski dnemlere kadar
uzand ispatland.
Kurum 19321937 ve 1943te
toplam 3 kongre yapmtr.
Osmanlc-slamc bir tarih anlay
yerine Milliyeti bir tarih anlay ile
kurulmutur.
Trk Dil Kurumu kuruldu (1932)
Atatrk tarafndan kurulmutur.
Ama;
Trk dilinin dnya dilleri arasndaki
yerini almasn salamak
Konuma ve yaz dili arasndaki
birliktelii salamak.
Bilim ve sanat dallarnda ortaya
kan yeni kavramlarn Trke
karlklarn bulmaktr.
Trkeyi yabanc kelimelerin
boyunduruundan kurtarmaktr.
Trk Tarih Kurumu ve Trk Dil
Kurumunun kuruluu Atatrk
Milliyetiliinin bir sonucudur
1932de 9 ayr alanda dil, edebiyat,
tarih, gzel sanatlar, temsil, spor,
ktphane ve neriyat, kyclk,
mze ve sergi alanlarnda faaliyet
gstermek zere Halkevleri ve
Halkodalar kuruldu. Bu iki kurum
1951de kapatld.
Trk ocaklar ttihatlar tarafndan
1908de kurulmu bir dernektir.
1931de bunlar da kapatld ve
Halkevlerine dntrldler
Bunlarn dnda Atatrk
dneminde
Gazi orta retmen okulu
Eitim Enstits
Dolmabahe Resim, Heykel Mzesi
de kuruldu

1941de Milli Eitim Bakan Hasan
Ali Ycel tarafndan Ky Enstitleri
kuruldu. Ama kyllere
Hayvanclk, Tarm ve Salk
konularnda gerekli teknik bilgileri
vermekti. Yalnz bu okullar Atatrk
dnemi okullarndan deildir.
KPSS 2006-I
I- Halkevleri
II- Ky Enstitleri
III- Millet Mektepleri
Hangileri Halkn kltrel
gelimesini salamaya
yneliktir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) I-III
D) II-III
E) I-II-III
Cevap: E
144
d) Ekonomik Alanda Yaplan
nklplar
d1) Ekonomik alanda yaplan en
byk devrim 24 Temmuz 1923te
Lozan Bar Antlamas ile
kapitlasyonlarn kaldrlmasdr. nk
kapitlasyonlarn kaldrlmas ile yerli
reticimiz ve yerli tccarmz yabanc
mallaryla rekabet edecek duruma
gelebilmitir.
Bu tarihe kadar Trk Tccar ve
reticiden %12 vergi alnrken yabanca
tccar ve reticiden %5 vergi
alnyordu. Bu durumda yabanc tccar
ve retici maln daha ucuza satabiliyor
ve piyasay elinde tutabiliyordu.
d2) zmir ktisat Kongresi (18
ubat 1923)
Bu kongreye ii, ifti, tccar ve
sanayicilerden oluan 1135 temsilci
katlmtr. Kongreye Atatrk bakanlk
etmitir. Kongrede Misak- ktisadi yani
Ekonomi and kararlar alnd.
Ekonomik gelimenin milli bamszlk
ilkesi iinde salanmas kararlatrld.
Ksacas buradan kan karar Milli
Ekonomi karardr.
Buna gre;
Yabanclarn kurduklar irketlerden
kanlmaldr.
Sanayi tevik edilmeli ve milli
bankalar kurulmaldr.
Demiryolu inaatna arlk
verilmelidir.
Hammaddesi yurtiinde olan sanayi
dallar kurulmaldr.
El tezghlarndan byk iletmelere
geilmelidir.
ilere Sendikal haklar tannmaldr.
Amele yerine ii kelimesi
kullanlmaldr.
zel giriimlere kredi salayacak bir
banka kurulmaldr.
Toprak reformu yaplmaldr.
KPSS 2006-I
I- Devletilik ilkesinin uygulanmas
II. zmir iktisat kongresinin
toplanmas
III. M.C ye ye olunmas
Sermaye ve yeterli kadrolarn
olmamasnn sonucu
yukardakilerden hangisidir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: A
d3) Tarm alannda gelimeler
17 ubat 1925te kylnn dedii
Aar vergisi kaldrld. Bylece
kyl rahat bir nefes ald. Hlbuki
aar vergisi btenin %40 idi. Aar
yerine btenin %15ini oluturan
Arazi vergisi getirildi.
Kylye kredi vermesi iin Ziraat
Bankasnn Sermaye ve ube says
arttrld.
Tarm uzman yetitirmek amacyla
Yksek Ziraat Enstitleri kuruldu.
1925te Reji idaresi (Ttn Tekeli)
yabanclardan satn alnmtr.
Kylnn ucuz kredi, makine, tohum
ve benzeri ihtiyalarn karlamak
iin Tarm Kredi Kooperatifleri
kuruldu (1929).
Devlet retme iftlikleri kuruldu.
(Ankara Gazi Orman iftlii, Silifke,
Tarsus ve Drtyol Devlet iftlikleri)
1929da Toprak Reformu yaplarak
topraksz kylye toprak datlmaya
alld. Ancak Toprak Reformu
yasas uygulanamad.
145
KPSS 2006-I
I.Trk Parasn Kymetini Koruma
kanunu
II. Aarn Kaldrlmas
III. Ziraat Bankasndan kredi
verilmesi
Hangileri tarm kesimini
desteklemek ve retimi
arttrmak iin alnan
tedbirlerdendir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: E
d4) Ticaret Alannda Gelimeler
1924te sanayici ve zel giriimcilere
kredi salamak amacyla Trkiye
Bankas kuruldu.
1925te Ticaret ve Sanayi odalar
kuruldu.
1926da Kabotaj Kanunu ile Trk
karasularnda yolcu ve yk tama
hakk sadece Trk denizcilerine
verildi. Bu, kapitlasyonlarn
kaldrlmasn tamamlayan bir
gelimedir.
1930da Trk Parasnn Kymetini
Koruma Kanunu karld. 1970e
kadar yrrlkte kald.
1930da Merkez Bankas kurularak
para ileri de belli bir dzene
oturtuldu.
Cumhuriyet dneminde ekonomi
alannda yabanc hkimiyeti en ok
ticaret alannda hissedilmitir.
nk Osmanldan bu yana
kapitlasyonlar sebebiyle Ermeni,
Rum ve Yahudiler ticareti tamamen
kendi ellerine almlard. Trk
tccarlar Cumhuriyetle glenmeye
baladlar.
d5) Sanayi Alanndaki Gelimeler
1924te Sanayi Bankas kuruldu.
1927de Tevik-i Sanayi Kanunu
karlarak Sanayi kuracak kiilere
devlete vergi muafiyeti, ucuz arazi
ve nakliye indirimleri saland. Ancak
bu kanun da zel giriimcilerin
fabrika amasn salayamad. nk
bu tarihte lkemizde sermaye,
teknoloji ve bilgi eksiklii vard.
Sanayiciye kredi vermek amacyla
Sanayi ve Meadin Bankas kuruldu
(1926)
1929da yerli sanayiyi korumak iin
gmrk vergileri ykseltildi.
1929daki Dnya Ekonomik Bunalm
Trkiyeyi de olumsuz etkiledi. nk
sanayilemi birok devlete
hammadde satyorduk. Ekonomik
bunalm bizim de hammadde
ihracatmz azaltt.
1927deki Tevik-i Sanayi kanunu
bekleneni vermedi. Sadece Uakta
bir eker Fabrikas ve ufak apta bir
dokuma fabrikas kuruldu. Bunun
zerine 1933te I. Be Yllk Kalknma
Plan hazrland ve 1934te planl
kalknma erevesinde Smerbank,
Paabahe Cam, Beykoz Deri, zmit
Kt Sanayi ve Karabk Demir elik
letmeleri (1939), Malatya, Kayseri
ve Bursada Merinos Fabrikalar,
Gemlikte Suni pek Fabrikas ve
Nazillide Basma Fabrikas ald.
Uygulanan I. Be Yllk Kalknma
Plannn olumlu sonular dourmas
zerine 1939da II. Be Yllk
Kalknma Plan hazrland. Fakat II.
Dnya Savandan dolay
uygulanamad.
lkemizdeki maden yataklarnn
aratrlmas iin MTA (Maden Tetkik
Arama) Enstits kuruldu (1935).
Bulunan yeralt madenlerini ilemek
amacyla da 1935te Etibank kuruldu.
146
KPSS 2006 I
I. Yabanc irket demiryollarnn
devletletirilmesi
II. Trk kara sularnda gemi
iletme hakknn yalnz Trkiyeye
verilmesi
III. Kooperatiflemenin yurt
apnda yaygnlatrlmas
Yukardakilerden Hangilerinde
ulusallatrma amac vardr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II- III
Cevap: D
KPSS 2006-I
Batl devletlerle ticaretin
kolaylamasnda
I. Arn ve endaze yerine metrenin
kullanlmas
II. Hafta tatilinin cumadan pazara
alnmas
III. Herkesin resmi bir soyadnn
olmas
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: D
e) Bayndrlk Alannda Yaplan
nklplar
1927de Devlet Demir Yollar
kuruldu.
1928de Haydarpaa Liman ve
Adana-Mersin demiryolu
milliletirildi.
1938de Devlet Havayollar
kuruldu. lk yurt d uuu 1947
ylnda Atinaya yapld.
Cumhuriyetin ilk yllarnda
karayollarndan ziyade
demiryollarna nem verilmitir.
Hatta Alman Ford otomobil fabrikas,
Fethi OKYARA sunduu teklifte
Trkiyenin 10 yl boyunca sadece
Ford Otomobil ve yedek paralar
almas karlnda tm Trkiyenin
karayollarn yapmay teklif etmi
fakat Cumhuriyet hkmeti
demiryollarn daha nemli
grdnden bu teklifi kabul
etmemitir.
192737 yllar arasnda Anadoluda
3.500 km demiryolu yaplmtr.
Ankara ubuk Baraj Atatrk
dneminde yaplmtr.
1937de Denizbankn kurulmas ile
liman yapmna hz verilmitir.
1938de ilk defa asfalt yol yapld.
(Ankarada 237 km)
KT (Kamu ktisadi
Teebbsleri)lerin Kurulmas
ekonomide devletilikle ilgilidir.
19231929 Ekonomide liberal
politikann; 19291938 yllar aras
da ekonomide Devletilik
politikalarnn uyguland
dnemdir.
f) Salk ve Tp Alannda Yaplan
nklplar
1920 ylnda Salk Bakanl
kuruldu.
1924 ylnda Ankara, stanbul, Sivas,
Trabzon, Erzurum ve Diyarbakrda
Numune Hastaneleri ald.
1930 ylnda Umum Hfzsshha
Kanunu ile Kolera, Veba, Tifo, iek,
Menenjit, Kzamk, Stma, Verem ve
Trahom gibi bulac hastalklara
kar mcadele balatld.
Kzlay, Himaye-i Etfal(ocuk
Esirgeme Kurumu), Yeilay ve Verem
Sava Dispanserleri kuruldu.
Salk alannda yaplan
almalar Halklk ve Devletilik lkesi
ile ilgilidir. nk Herkesin her trl
hastal ile ilgilenildiinden halklktr.
Halkn ihtiyac olan hastanelerin yani
147
Devlet Hastanelerinin yaplmas
ynyle de devletiliktir.
g)Anayasa Korumas Altnda Olan
nklplar
Bu GM aSaY TuT
Diye ksaltacaz.
1-Beynelmilel Erkamn Kabul1928
(Uluslararas Rakamlar)
2-Giysi Kanunu1934
3-Medeni Kanunun Resmi Nikh
maddesi1926
4-apka Kanunu1925
5-Soyad kanunu ve Lakaplarn
yasaklanmas1934
6-Yeni Trk Harflerinin Kabul1928
7-Tekke ve Zaviyelerin Kapatlmas
1925
8-Tevhid-i Tedrisat Kanunu1924
h)nklplara Kar Tepkiler
1- eyh Sait syan -1925
Diyarbakrda balayp Elaz ve
Bingle kadar ilerleyen gerici
karakterli bir isyandr. Mevcut rejime
kar kmtr. Hilafetiler, Krtler ve
ngilizler bu isyan desteklediler.
ngilizlerin amac Trkiyeyi bu sorunla
uratrmak ve Musulu kolayca
alabilmekti. Sert ve sk tedbirlerin
alnmas ve isyann bir an nce
bastrlmas iin Fethi Okyar hkmeti
istifa etti ve yerine smet Paa
Hkmeti kuruldu. smet Paa bir
skynetim yasas olan Takrir-i Skn
Yasasn kard. Bu kanun sayesinde
istiklal mahkemeleri tekrar kuruldu ve
isyan ksa srede bastrld. Takrir-i
skn kanunu 4 Mart 1925 ile 4 Mart
1929 yllar arasnda yrrlkte kald.
Bu yasa sayesinde birok nklp
hareketi gerekletirilmitir.
eyh Sait isyan;
+ Terakkiperver Cumhuriyet
Frkasnn kapatlmasna
+ ok partili hayata geie ara
verilmesine
+ Tekke ve Zaviyelerin kapatlmasna
+ Musulun kaybna sebep olmutur.
KPSS 2006-I
eyh Sait ayaklanmasndan
sonra,
I. Firariler
II. Takrir-i Skn
III. Bakomutanlk Yasas
Hangileri karlmtr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: B
2- zmir Suikast - 1926
16 Haziran 1926da M. Kemal zmire
varmak zere iken yaplan ihbar
zerine bu suikast engellenmitir.
Suikast hazrlayanlar eski ttihat-
Terakki Partisi ile Terakkiperver
Cumhuriyet Frkas mensuplardr. Bu
suikast M. Kemale yaplmas ynyle
ayn zamanda onun ahsnda rejime de
ynelmi bir saldrdr.
Benim naiz vcudum elbet bir gn
toprak olacaktr. Fakat Trkiye
Cumhuriyeti ilelebet payidar
kalacaktr. Gazi Mustafa Kemal
3- Menemen syan -23 Aralk
1930
23 Aralk 1930 tarihinde Menemende
gericilerin eriat zlemiyle kardklar
bir isyandr. Ayn zamanda Serbest
Cumhuriyet Frkasnn kapatlmasna
da bir tepki niteliindedir. retmen-
Astemen Kubilay burada ehit
olmutur. Bu isyan blgesel
skynetim ilan edilerek bastrld ve
isyanclar askeri mahkemede
yarglandlar. Bu isyandan dolay 1945
ylna kadar ok partili yaama bir kez
daha ara verildi.
Menemen isyan Serbest
Cumhuriyet Frkann kapatlmasna
sebep olmamtr. SCF isyandan nce
13 Kasm 1930da kapatlmt.
148
4-Bursa Olay -1933
1931den beri Bursada ezan Trke
okunmaktadr. Bunun zerine
Bursadaki Nakibend Tarikat
mensuplar Bursa Ulu Camide bir
ayaklanma kardlar. Bu olay tarihe
Bursa Olay olarak gemitir.
1933te stanbul Beyolunda
yatakl vagonlar altran Vagon-Lits
Co adl bir Belikal irketin sorumlu
mdr bir Trk memuru resmi
yazmalarn Trke yaptndan
dolay iten atacaktr. Bunun zerine
Beyolu genleri ayaklanarak bir
miting yapp Buras Pera deil
Beyoludur diye slogan atacaklar ve
baz yabanc iyerlerini yakacaklardr.
Bu olay da tarihte Vagon-Li Olay
olarak gemekte fakat rejimle hibir
ilgisi bulunmamaktadr. Tamamen
milliyeti nitelikte bir isyandr.
Bunlar Biliyor Muydunuz?
Atatrkn dnyada `baretmen'
Sfatl tek lider olduunu,
Bir geometri kitab yazdn,
gen, a, dikdrtgen gibi 48 tane
geometri teriminin (Trke) isim
babasnn bizzat Mustafa Kemal
olduunu.
Norvee`de `Mustafa Kemal Gibi
Dnmek ` diye bir deyim
Olduunu.
Atatrk iei'nin adn, iei
bulan Wanderbit niversitesi
profesrlerinden Doktor Kirk
Landnìn Koyduunu ve bu iein
tm dnyada bu isimle retilip
satldn.
Yunan bakomutan Trikopisìn,
hibir zorlama ve bask olmadan
her Cumhuriyet bayramnda
Atina'daki Trk bykeliliine
giderek, Atatrk`n resminin
nne Getiini ve sayg
duruunda bulunduunu
''Minber'' adnda bir gazete
karttn ve 52 say Yaymlanan
gazetede ilk defa sansr kelimesi
Getiini.
Kurtulu Savanda rtbe alan birok
kadn askerlerimizin olduunu,
Dnya tarihine geen tek kadn
stemenin Trk olduunu,
stemen Kara Fatma'nn 700 erkek,
43 kadndan oluan bir mfrezenin
reiseliine bizzat Atatrk tarafndan
atanm olduunu.
Bir rportajda "Birlemi Milletlere
ye olmay dnyor musunuz?"
diye sorulduunda "artlarmz
koyarz, kabullerine bal. Biz
mracaat etmeyiz ye olmak iin,
davet gelirse Dnrz" dediini ve
bunun zerine BM yasasnn
deitirildiini ve yelie davet
edilen ilk lkenin Trkiye
Cumhuriyeti olduunu.
1938'de, General Mc Arthur'un en
zor, en problemli, en Buhranl
dneminde, danman, senatr ve
bakanlarndan Oluan yz yirmiden
fazla Kiiye; "u anda hibirinizi
deil, byk istidad ile Mustafa
Kemal'i grmek iin neler
vermezdim" dediini.
1938'de Atann lmnde Tahran
gazetesinde yaynlanan bir iirde;
"Allah bir lkeye yardm etmek
isterse onun elinden tutmak isterse
bana Mustafa Kemal gibi lider
getirir" denildiini.
1996'da Haiti Cumhurbakannn
vasiyetinde, mezar tana yazlmasn
istedii metinde; "Btn mrm
boyunca Trkiye'nin lideri Mustafa
Kemal Atatrk' anlam ve
uygulam olmaktan dolay mutlu
ldm Yazdn.
2000'de ABD Bakan'nn milenyum
mesajnda; ''Milenyumun hi phe
yoktur ki tek devlet adam
Mustafa Kemal Atatrk'tr. nk o
yln deil asrn lideri olabilmeyi
baarm tek liderdir" denildiini.
2005'te Amerika'nn en nl
ekonomistlerinden birisi
Olan Mr. Johnsùn nerisinin
"Trkiye ekonomiyle savata bir tek
Atatrk' rnek alsn yeter"
olduunu.
Biliyor Muydunuz?
(Gkmen Gktrkten)
149
B)NKILP-LKE LKS
TEMEL LKELER

CUMHURYETLK MLLYETLK HALKILIK
+Ulusal Egemenlik demektir.
+Bir ynetim eklidir.
+Seim en nemli zelliidir.
+Saltanata ve Monariye
kardr.
+oulcudur.
+Gereklemesi Ulusal
Bamszla baldr. Ulusal
bamszlk olmadan ulusal
egemenlik olmaz.
+Demokrasi ile btnleir. Fakat
demokrasiden farkldr.
Cumhuriyet bir ynetim
eklidir. Demokrasi bir yaay
eklidir. Yneticilerin halkn oyu
ile seilmesi bir Cumhuriyet
rnei, herkesin eit bir ekilde
1 oy hakkna sahip olmas ise
demokrasidir.
+lk olarak Amasya
Genelgesinde bahsedilmitir.
+lk olarak Cumhuriyetilik
alannda inklp yaplmtr;
TBMMnin al ve saltanatn
kaldrlmas bu alanda yaplan
ilk inklplardr.
+Btnleyici ilkesi Ulusal
Egemenliktir.
+Bu ilke dorultusunda yaplan
inklplar ulusal egemenlik
aamalar olarak daha nce
anlatlmtr.
+Cumhuriyetiliin iki temel
ilkesi vardr. Bunlar;
1. ounluk: En ok oyu alan
iktidar olur.
2. oulculuk: Siyasi
ynetime katlmn artmas
demektir. rnekleri
unlardr;
a) Kadnlara da seme ve
seilme hakknn verilmesi
b) Her elli bin erkee bir
milletvekili yerine her yirmi
bin erkee bir milletvekili
kuralnn getirilmesi (1 Nisan
1923)
c) ok partili seimlerin
yaplmas
d) Seme yann 25ten 18e
indirilmesi (1 Nisan 1923)
e) Seme ve seilme hakkn
kullanabilmek iin vergi verir
olma artnn kaldrlmas (1
Nisan1923)
+ Ulusal Birlik ve
Beraberlik demektir.
+ Baka milletleri
smrmeden ada
Medeni bir millet olmay
amalar.
+ Irkla ve smrye
kardr
+ mmet ve Hanedan
anlay ile eliir
+ Laiktir. Din birlii yerine
millet ve lk birliine
dayanr.
+ Ortak bir tarih, ortak bir
dil, ortak bir kltr,
ortak bir ama esasna
dayanr.
+ Kurtulu savann k
kaynadr.
+ Sosyal snflamay
kabul etmez. nk
sosyal snflama millet
olmay engeller.
+ Trk kurtulu sava
sebebiyle
lk uygulamaya giren
ilkedir. Bu ilke
dorultusunda
Trk Kurtulu Sava
yapld.
Yeni Trk Harfleri
kabul edildi.
Yabanc iletmeler
milliletirildi.
Trk Tarih Kurumu
ald.
Trk Dil Kurumu
ald.
Kabotaj kanunu
karld.
Trk Parasnn
Kymetini Koruma
kanunu karld
1930
+ Sosyal eitlik ve toplumsal
dayanma demektir.
+ Snf ayrmn ve imtiyazlar
reddeder.
+ Anayasamzdaki
deitirilemez hkmlerden
olan Trkiye Cumhuriyeti
Demokratik, Laik ve Sosyal
bir Hukuk devletidir, hkm
ile badar.
+ Gszleri ve yoksullar
korumay amalar.
Yeil kart uygulamas
Yal ve rencilere bilet
indirimleri
Aevleri
Yetimhaneler
renci burslar Bugn iin
halkln en gzel
rnekleridir
+ Eitimde frsat eitliini
salar.
+ Cumhuriyetilik ve
milliyetiliin doal bir
sonucudur.
+ Ekonomik alanda eitlii
ngrmez. nk Halklk
bu alanda sosyalizmden
ayrlr.
+ Bu ilke dorultusunda;
Aar vergisi kaldrld.
1925
Medeni Kanun kabul
edildi. 1926
Klk-Kyafet Kanunu
karld. 1925
Kadnlara da siyasal haklar
verildi. 19303334
Soyad Kanunu karld.
1934 inklplar yapld
150

TEMEL LKELER
LAKLK DEVLETLK NKILPILIK
+ Devlet dzeninin ve Hukuk
kurallarnn Dini kurallar yerine akla
ve bilime dayandrlmas demektir.
+ nsanlara inan ve vicdan hrriyeti
salar.
+ Devletin resmi dini olamaz.
+ mmetilik yerine milliyetilii
ngrr.
Eitim Alannda Laikleme abalar
Tevhid-i Tedrisat Kanunu 1924
Medreselerin kapatlmas 1924
Maarif vekletinin (Eitim
Bakanl) 1925 almas. nk
bu tarihe kadar Eitimi dini
kurumlar olan vakflar
ynetiyordu.
niversiteler yasasnn karlmas
1933. nk yksek retim dini
kurumlarn yetkisinden alnd.
zerk bir hale getirildi.
Devlet Dzenini Laikletirme abalar
Saltanatn kaldrlmas1922
Halifeliin kaldrlmas1924
eriyye ve Evkaf ve vekletinin
Kaldrlmas1924
Medeni Kanunun Kabul1926
Anayasadan Devletin dini
slamdr. Maddesinin
karlmas1928
Laikliin Anayasaya girii1937
Toplum Dzeninde Laikleme abalar:
Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas
1925.
Klk-Kyafet Kanunu-apka
nklb1925
1934 tarihli Giysi Kanunu. (Dini
kisveler yasaklandndan dolay.)
+ Ekonomide Devletin Dzenleyici,
giriimci ve iletmeci olarak
grev yapmas demektir.
+ Trk ulusu 1911den itibaren,
srekli savata olduundan
dolay ekonomik gc
kalmamtr. Bu durum da halkn
ihtiyac olan iletmeleri Devletin
kurmasn zorunlu klmtr.
+ Devlet iletme aarak halkn
ihtiyalarn karlamal ama kar
amac gtmemelidir.
+ Bu ilke Dnya Ekonomik
bunalmn kt 1929 ylndan
sonra uygulanmaya konmutur.
Cumhuriyetin ilan ile Ekonomik
kalknma iin zel sektre
tevikler verildi. rnein; 1927
Tevik-i Sanayi Kanunu ile zel
sektr tevik edildi. Fakat
istenilen sonu alnamaynca
Ekonomide Devletilie geildi.
+ Ama da bamll azaltmak
ve halkn ihtiyalarn
karlamaktr.
Smerbank
Demiryollarnn yaplmas
I. ve II. Be yllk kalknma
planlar
Demir elik Fabrikalar
Etibank
MTA
eker Fabrikalar
Merkez Bankasnn kuruluu
Devlet Hastanelerinin ve salk
kurulularnn yaplmas,
Eitim yatrmlarnn yaplmas
KTlerin kuruluu.
1940 Milli Korunma Kanunu:
Bu kanun devlete gerekli
grd fabrikalara el koyma
yetkisi veriyordu.
+ Srekli
gelime ve
yenilemeyi
ifade eder.
+ ada bilim
ve teknolojiyi
esas alr.
+ Uygar uluslar
dzeyinin
zerine kmak
temel
amacdr.
+ Atatrkln
duraan bir
dnce
olmadn
gsterir.
adalamak
iin yaplan
btn
inklplar
kapsar.
151
BTNLEYC LKELER
Ulusal
Egemenlik
Ulusal
Bamszlk
Ulusal
Birlik ve
Beraberlik
adalama
ve
Batllama
Aklclk
ve
Bilimsellik
zgrlklk
nsanlk
ve nsan
Sevgisi
Cumhuriyet-
ilii
btnler
Milliyetilii
btnler
Halklk ve
Milliyetilii
btnler
Laiklik ve
nklpl
btnler
Laiklii
btnler
Milliyetilik ve
Cumhuriyetilii
btnler
Halkl
btnler
152
1) I- TBMMnin al
II- Saltanatn Kaldrlmas
III- Bakomutanlk Yasas
IV- Misak- Millinin lan
V- ok Partili Hayata
Geilmeye allmas
ulusal egemenlik aamas deildir?
A) I-IV B) I-IV-V
C) I-III-IV D) III-IV
E) II-IV
2) I- TBMMnin al
II- Saltanatn kaldrlmas
III- Tevik-i Sanayi Kanunu
IV Erkn Harbiye-i
umumiyenin kaldrlmas
V Medeni Kanunun Kabul
Laikleme aamas deildir?
A) I-III B) IV-V
C) II-IV-V D) I-III-IV
E) II-III-V
3) Trk nklbn bir Fransz ve
Rus nklbndan ayran en nemli
zellik nedir?
A) Ulusal Egemenlii getirmesi
B) Monariyi tamamen bitirmesi
C) Ulusal Egemenlikle Ulusal
Bamszl ayn anda
gerekletirmesi
D)Dier Uluslara rnek olmas
E) Bir Hazrlk Safhasnn olmas
4) I-Medeni Kanun
II- Soyad Kanunu
III- Tevhid-i Tedrisat Kanunu
IV Toprak Reformu
Laikleme ile ilgili deildir?
C) II-IV D) I-IV
E) II-III
5) I- Trk Tarih Kurumu
II- Medeni Kanun
III- l birimlerinde deiiklik
IV- Hafta sonu tatilinde
deiiklik
Yukardakilerden hangilerinde
Avrupallamann etkisi yoktur?
A) Yalnz I B) Yalnz III
C) III-IV D) I-II
E) II-III-IV
6) I- Tevhid-i Tedrisat Kanunu
II- Medeni Kanun
III- Saltanatn Kaldrlmas
IV- Takvimde deiiklik
V- Tevik-i Sanayi Kanunu
Yukardakilerden hangileri ikilikleri
ortadan kaldrmak iin
yaplmamtr?
A) I-II-III B) IV-V
C) Yalnz V D) II-III-IV
E) I-IV-V
7) Yeni Trk Devleti ilk olarak
hangi alanda inklplar yapmtr?
A) Siyasal B) Sosyal
C) Ekonomik D) Eitim
E) Kltr
8) Aadaki alanlardan
hangilerinde yaplan nklplarla
Laikliin en az ilikisi vardr?
A) Siyasal B) Sosyal
C) Kltrel D) Eitim
E) Ekonomi
9)Yeni Trk Devletinde en ok
hangi ilke ile ilgili inklplar
yaplmtr?
A) Cumhuriyetilik
B) Laiklik
C) Halklk
D) Devletilik
E) Milliyetilik
NKILPLAR TEST
153
10) Aadakilerden hangilerinin
Laiklikle dorudan bir ilikisi
yoktur?
A) Saltanatn Kaldrlmas
B) Halifeliin Kaldrlmas
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
D) Teklif-i Milliye Emirleri
E) Medreselerin Kapatlmas
11) Laiklik alannda yaplan
nklplar hangi tarihler arasnda
daha youn yaanmtr?
A) 19231926
B) 19251930
C) 19241928
D) 19301937
E) 19291938
12) Aadaki okullardan
hangisinin alnn Laiklikle bir
ilgisi yoktur?
A) stanbul niversitesi
B) Ankara Hukuk Mektebi
C) Millet Mektepleri
D) Gzel Sanatlar Enstits
E) Ky Enstitleri
13) Aadakilerden hangisi ayn
gn yaplan nklplardan deildir?
A) Halifeliin Kaldrlmas
B) Tekke ve Zaviyelerin Kapatlmas
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
D) Medreselerin Kapatlmas
E) eriyye ve Evkaf Vekletinin
Kaldrlmas
14) Aadakilerden hangisi
laiklikle ilgili doru bir bilgi
deildir?
A) Din ve vicdan zgrl salar
B) mmet birliini esas alr
C) Devletin dini olmaz
D) Kanunlar dine dayanmaz
E) Akl ve bilim tek yol gstericidir
dorudan Laik devletle ilgili
deildir?
A) Medeni Kanun
B) Eitim-retimin birletirilmesi
C) Din ileri ve Evkaf Vekletinin
Kaldrlmas
D) Mahkemelerde ahitliklerde Kadn
Erkek eitliinin salanmas
E) Soyad Kanunun Kabul
16) Aadakilerden hangisi 1 Nisan
1923te yaplacak olan Seimlerden
nce seim sisteminde yaplan
deiiklerden biri deildir?
A) Seme ya 25ten 18e indirildi
B) Her 50.000 erkee 1 milletvekili
yerine Her 20.000 erkee 1
milletvekili kural getirildi.
C) Milletvekili semek iin vergi verir
olmak art kaldrld.
D) Kadnlarn oy kullanamayaca
kural devam ettirildi.
E) Oy kullanmak iin Mslman olma
art getirildi.
17) I- Saltanatn Kaldrlmas
II- Trk Parasnn kymetini
koruma ile ilgili kanun
karlmas
III- Mahkemelerde tanklkta
kadn-erkek eitliinin
salanmas
Gelimeleri Laiklik,
Cumhuriyetilik ve Milliyetilikle
iliki bakmndan aadakilerden
hangisinde doru olarak
gruplanmtr?
Laiklik Cumhuriyet Milliyetilik
A) I II III
B) III I II
C) II III I
D) III II I
E) I III II
154
18) I- stiklal Marnn Kabul
II- stiklal Mahkemelerinin
Kuruluu
III- Misak- Millinin Milli
Mcadelede temel
alnmas
Milliyetilikle ilgili deildir?
A) Yalnz II B) I-II
C) Yalnz IV D) I-III
E) II-IV
19) I- Modern Saat Sisteminin
Kabul
II- Miladi Takvimin Kabul
III- TTKnn al
IV- TDKnn al
V- Ekonomide milliletirmeler
Gelimelerden hangileri
Milliyetilikle dorudan ilgili
deildir?
A) I - II B) I - III
C) II - III D) III- IV
E) IV-V
20) lkemizde aadakilerden
hangisi dierlerinden sonra
gereklemitir?
A) Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas
B) Aarn kaldrlmas
C) Takrir-i Skn Kanunu
D) apka nklb
E) Medeni Kanunun Kabul
Atatrk dnemi gelimelerinden
biri deildir?
A) Milli korunma kanunun karlmas
B) Merkez bankasnn kuruluu
C) Takrir-i Skn Kanunun karlmas
D) ok Partili Sisteme gei
E) I. Be Yllk Kalknma Plan
22) I- Miladi Takvimin Kabul
II- Tevhid-i Tedrisat Kanunu
III- Aarn Kaldrlmas
IV- Saltanatn Kaldrlmas
V- Soyad Kanunun Kabul
Yukardakilerden hangileri Devlet
ve Toplum dzenindeki ikilikleri
ve karklklar ortadan kaldrma
amacna ynelik deildir?
A) Yalnz I B) Yalnz III
C) Yalnz IV D) II-V
E) III-IV
23) I- zmir ktisat Kongresi
II- Kabotaj Kanunu
III- Tevik-i Sanayi Kanunu
IV- II. Be yllk Kalknma Plan
V- I. Be yllk Kalknma Plan
Yukardakilerden Hangileri
Ekonomide Devletilik modeliyle
ilgili deildir?
A) I-II B) I-II-III
C) II-III-IV D) I-II-V
E) I-III-V
24) I- Takrir-i Skn Kanunu
II- Lozan Antlamasnn
onaylanmas
III- Ankarann Bakent
Yaplmas
IV- Cumhuriyetin lan
V- Saltanatn kaldrlmas
Yukardakilerden hangileri II.
TBMM dnemine ait deildir?
C) I-II-III D) Yalnz V
E) I-II-III-IV
155
25) I- Mecelle Medeni Kanun
II- Temsil Heyeti TBMM
III- eriyye ve Evkaf Vekleti-
Diyanet leri Bk, Vakflar
Genel Mdrl
IV- Kanun-u Esasi-Tekilat
Esasiye
V- Erkan- Harbiye-Maarif
Vekleti
Yukarda birbirinin devam olan
baz eletirmeler verilmitir.
yanltr?
A) II-IV B) IV-V
C) I-III D) II-IV-V
E) Yalnz V
26) I- Kadnlara seme ve seilme
hakknn verilmesi
II- Mahkemede Kadnlara eit
tanklk hakknn getirilmesi
III- Kadnlara boanma
durumunda mlkiyet
ortakl hakknn verilmesi
IV- Resmi nikh
zorunluluunun getirilmesi
V- Kadna evlenmesi
durumunda kendi soyadn
da kullanma hakknn
verilmesi
Yukardakilerden hangileri Medeni
Kanun ile ilgili deildir?
A) I B) I-III
C) II-IV D) II-III-IV
E) I-III-V
NKILPLAR TEST
1 D 14 B
2 D 15 E
3 C 16 E
4 E 17 B
5 A 18 B
6 C 19 A
7 A 20 E
8 E 21 D
9 B 22 B
10 D 23 B
11 C 24 D
12 E 25 E
13 B 26 E
156
BLM13
ATATRK DNEM DI SYAS
GELMELER
1) Lozan Sonras D Politikada
Yaanan Sorunlar
a) Musul Sorunu
Musul 30 Ekim 1918 tarihi itibar ile
igal edilmemi olan bir Osmanl
toprayd ve Misak- Milli iinde yer
alyordu. Musul konusu 23 Ocak
1923teki Lozan grmelerinde
gndeme geldi. Lozanda Trkiye ile
ngiltere arasnda yaanan youn
tartmalar bu soruna bir zm
getirmeyince konu konferanstan sonra
9 ay iinde zmlenmek zere ileri bir
tarihe brakld.
19 Mays 1924te stanbulda ngiltere
ile Trkiye Hali Konferansnda bir
araya geldiler ve soruna tekrar zm
aradlar. Fakat burada da bir zm
kmad. Tam bu srada Hakkride 7
Austos 1924te Nasturi syan kt.
ngilizler bu isyan destekleyerek
Hakkriyi de bizden almak istediler.
Sorun Milletler Cemiyetine gtrld.
Milletler Cemiyeti blgeye bir komisyon
heyeti gnderdi. Milletler Cemiyeti
ayrca Musul ile Hakkri arasnda da
Brksel Hatt denilen bir hat
izerek bu iki blgeyi ayrd.
Nihayet Milletler Cemiyeti 16 Aralk
1925 tarihli oturumunda Brksel
Hattnn Kuzeyinin Trkiyeye
gneyinin de Iraka braklmasna karar
verdi. Bylece Hakkri Trkiyede
Musul-Kerkk de Irakta kalacakt.
1925 ylnda Dou Anadoluda kan
Gerici Krt eyh Sait syan
Trkiyenin Milletler Cemiyetine ye
olmay,
ngilterenin de MCnin en etkili yesi
olmas MCde byle bir kararn
kmasna sebep olmutur.
Bu karar zerine Trkiye 17 Aralk
1925te SSCB ile Dostluk ve Tarafszlk
Antlamas imzalad.
5 Haziran 1926da ngiltere ile yaplan
Ankara Antlamasyla da Musul resmen
Irakn oldu. Trkiyeye ise Irak Petrol
gelirinin %10u 25 yl sreyle
verilecekti. Fakat Trkiyeye 1954e
kadar 3.500.000 sterlin denmitir.
Trkiyenin 2.000.000 Sterlinlik bir
alaca kalmtr. Bu alacak hala
Hazine Mstearlnda alacak olarak
yer almaktadr (Trk D Politikas-
Baskn ORAN)
KPSS 2006-
Musul 1926 ylnda hangi
gelimeyle ngiltereye
verilmitir?
A) Ankara Antlamas
B) Lozan Antlamas
C) Mudanya Antlamas
D) Moskova Antlamas
E) Sevr Bar Antlamas
Cevap: A
b) Bozkurt-Lotus Sorunu
Fransz Lotus gemisi ile Trk Bozkurt
gemisi 1926da Midilli Adas civarnda
arptlar. Trkiye Fransz kaptan 80
gn tutuklaynca Fransa sorunu
Milletler Cemiyetine gtrd. Milletler
Cemiyeti Trkiyeyi hakl buldu.
c) Yabanc Okullar Sorunu
Lozanda yabanc okullarla ilgili olarak
Bu okullarn yabanc din, bilim ve
yardm kurulularnn propagandasn
yapamayaca, Trk dilini ve tarihini
retmesi gerektii ve Trk yasalarna
uymas gerektii kural konmutu.
Fakat Fransz okullar Fransann
desteini alarak bu artlara uymadlar.
Trk Hkmetinin geri adm atmamas
ve artlar yerine getirmeyen okullar
kapatmas zerine Fransz okullar geri
adm atmak zorunda kaldlar.
157
d) Osmanl Borlar Sorunu
Bu konuda en ok Fransayla sorun
yaadk. nk Osmanl en ok
Fransadan bor para almt. Lozanda
borlarn belirlenmesi Pariste
kurulacak bir komisyona braklmt.
Trkiye 1928de komisyon kararn
kabul etti. Buna gre 1936ya kadar
her yl 2 milyon altn lira
193642 aras 2.800.000 altn lira
19421947 aras 2.780.000 altn lira
194752 aras 3.180.000 altn lira ve
195254 aras da 3.400.000 altn lira
vermeyi kabul etti.
Fakat 1928de ilk taksiti dedikten
sonra 1929 Dnya Ekonomik Bunalm
knca Trkiye demeyi durdurdu.
1933te deme tekrar Trkiyenin
lehine dzenlendi ve son borcu 1954te
dedik.
e) Mbadele (Etabli) Sorunu:
Trkiye ile Yunanistan arasnda
yaand. 30 Ocak 1923te Trkiye ile
Yunanistan arasnda yaplan protokol
ile Trkiyedeki Rumlar ile
Yunanistandaki Trkler mbadele
edilecekti. Fakat stanbul Rumlar ile
Bat Trakya Trkleri bu mbadelenin
dnda tutulacaklard ve yerleik
saylacaklard.
Mbadele 1923te balad. 1927de
sona erdi. Fakat kolay olmad. nk
Yunanistan stanbulda daha ok Rum
brakmak istiyordu. Bunun zerine
sorun MC ye gtrld. Ama MC de
sorunu zemedi. Bunun zerine nce
Yunanistan 1924te Bat Trakyadaki
Trklerin mallarna el koyup bu mallar
Rumlara verdi.
Trkiye de stanbuldaki Rumlarn
mallarna el koydu. 1930 ylnda her iki
devlet bu sorunu kendi aralarnda bir
antlama ile hallettiler. Bu antlamaya
gre tarih ve snr kaldrlarak
stanbula veya Bat Trakyaya geli
tarihleri ne olursa olsun stanbul
Rumlarnn hepsi ve Bat Trakya
Trklerinin hepsi yerlerinde kalacaktr.
1930dan sonra Yunanistan ile dostluk
dnemi balayacaktr.
f) Patrikhane Sorunu
Trkiye-Yunanistan arasnda yaand.
Lozanda Patrikhanenin Ekmen
(Evrensel) zelliine son verilmiti.
Buna gre Fener Rum Patrikhanesi
sadece stanbul Ortodokslarnn bir
kilisesi idi ve Trk Hkmetine bal
idi.
17 Aralk 1921de aslen Bursa doumlu
olan 6. Konstantin Arapolu
Patrikhaneye patrik seilince Trk
devleti bunu kabul etmedi ve 6.
Konstantini Mbadele Antlamas
erevesinde snr d etti. Bunun
zerine 6. Konstantin 1925te istifa etti
ve bu sorun zld.
Atatrk dneminde
Yunanistanla Lozandan sonra sadece
Mbadele ve Patrikhane sorun oldu.
Kbrs, Ege Adalar, Ege Kta Sahanl,
Balkan Trk Aznlk sorunu gibi
sorunlar yaanmad.
g) Montr Boazlar Szlemesi
1936
Trkiye, Almanya ve talyann
saldrgan politikalar zerine 1936da
Boazlarla ilgili statnn deitirilmesi
iin ilgili devletlere nota verdi. nk
Lozan Trkiyeye Boazlar zerinde
tam bir hkimiyet vermiyordu.
Boazlar bakan Trk olan bir uluslar
aras komisyon ynetiyordu. Ve
Trkiye boazlarn her iki yakasndan
ieriye 25 km kadar mesafede asker
bulunduramyordu. Saldrgan talya ve
Japonya ayn zamanda komisyon yesi
olan devletlerdi. Trk istekleri MC ve
Komisyonun dier yelerince hakl
bulundu ve 20 Temmuz 1936 Montr
Boazlar Szlemesi yapld. Bu
szleme ile
+ Boazlar komisyonu kaldrld.
+ Boazlardaki askersiz blm
kaldrld.
+ Sava gemilerine snrlama
getirildi. Buna gre 1000 tondan
ufak olanlar Barta gndzleri
boazlardan geebilecek.
158
+ Trkiye sava tehlikesi yaarsa
Boazlar sava gemilerine
kapatabilecek.
+ Uak gemilerinin boazdan geii
ise yasaktr.
Boazlar Misak- Milliye uygun
zlm oldu.
KPSS 2006-I
Trkiye Boazlarda tam
egemenlik hakk elde etmek iin
M.C ye bavururken hangi
devletin saldrgan tutumlarn
sebep olarak gstermitir?
A) ngiltere
B) Almanya
C) Fransa
D) Rusya
E) spanya
Cevap: B
h)Hatay (Sancak) Sorunu
Blgeye Hatay ismi 1936da Atatrk
tarafndan verildi. Daha nce Sancak
deniyordu. Fransa 1936da Suriyedeki
mandasn kaldrd ve Sancakn
Suriyede kalmasna karar verdi.
Bunun zerine Trkiye konuyu MC ye
gtrd. MC sveli Sandleri rapor
yazc olarak atad ve Sancaka
gnderdi. Bu arada uluslararas durum
Trkiyenin stratejik nemini
arttrmaktayd. nk II. Dnya harbi
tehlikesi ba gstermiti.
Sandler, raporunda, Hatayn bir
devlet olmas gerektiini yazd. MC
Hatayn bir devlet olmasna karar
verdi ve 24 Austos 1938de Hatay
devleti kuruldu. Yaplan seimler
sonucunda 40 sandalyelik Hatay
Meclisinde 22 Sandalyeyi Trk vekiller
ald.
2 Eyll 1938de Tayfur Skmen
Cumhurbakan, Abdurrahman Melek
Babakan, Abdulgani Trkmen de
Meclis Bakan oldu. Bu tarihe kadar
Sancak olan blge ismi de Hatay
olarak deitirildi. Bayrak olarak
Trkiye bayrana ok benzeyen bir
bayrak seildi.
Hatay Devlet Bayra
23 Haziran 1939da Ankarada Trkiye
ile Fransa arasnda yaplan bir
antlama ile Hatayn Trkiyeye
katlmas saland. Bu karar Hatay
Meclisi de kabul etti. Bylece Hatay
resmen Anavatana katld.
KPSS 2006-I
I. Boazlar
II. Borlar Sorunu
III. Nfus Mbadelesi
Hangileri Atatrk dneminde
zld?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) I-II-III
Cevap: E
2) I. Dnya Harbinden Sonra
Kurulan Uluslararas rgtler
a) Milletler Cemiyeti
Ama bar korumaktr. Ocak 1920de
kuruldu. Kurucular ngiltere, Fransa,
talya ve Japonyadr. 1926da
Almanya da katld. ABD bu rgte
ngiltere ve Fransann egemen devlet
olmalarndan dolay katlmad. Merkezi
svirededir
Milletler Cemiyeti ne talyann
Habeistana saldrsn engelleyebildi,
ne de Japonyann Manuryaya
saldrsn engelleyebildi. Bu cemiyet II.
Dnya sava knca sona erdi.
159
Trkiye 1932de ye oldu. Milletler
Cemiyetine ge katlm olmamz Musul
sorununun bizim aleyhimize
zlmesine sebep olmutur.
Ancak Cemiyete ye oluumuz da
Boazlar ve Hatay konusunun bizim
lehimize zlmesine sebep olmutur.
b) Briand-Kellog Pakt
1928de ABD dileri bakan Kellog ile
Fransa dileri bakan Briand arasnda
yaplan saldrmazlk antlamasdr.
Bu pakta Almanya, Belika, Byk
Britanya, ekoslovakya, Fransa, talya,
Japonya ve Polonya katld. Trkiye de
1929da SSCB ile Litvinov Protokoln
yaparak beraberce Briand-Kellog
Paktna katlacaktr. Trkiye SSCB ile
1925 Dostluk Antlamas gerei
beraber hareket etmek zorundayd.
Bu pakt II. Dnya sava knca sona
erdi
c) Lokarno Pakt
1925te Almanya, Fransa, Belika,
ngiltere ve talya arasnda imzaland.
Almanyann saldr politikasn
engellemek amacyla yapld. Ama
pakta katlan Almanya 1936da
Fransann Ren Blgesine girecek ve
pakt geersiz olacaktr.
d) Kk Antant
1921 Tarihinde Yugoslavya, Romanya
ve ekoslovakya arasnda talyaya
kar kurulan ortak bir savunma ve
ibirlii protokoldr. Bu pakt II.
Dnya sava knca sona erdi
e) elik Pakt
12 Mays 1939da talya ile Almanya
arasnda yaplan ortak bir ibirlii
antlamasdr.
f) Balkan Antant
9 ubat 1934te Atinada kuruldu.
Kurucular Trkiye, Yunanistan,
Yugoslavya ve Romanyadr. Bu Antant
talya ve Bulgaristann yaylmac
emellerine kar kuruldu. 1940ta sona
erdi.
TaYYaR
g) Sadabat Pakt
Saldrmazlk ve gven ortamna dayal
bir antlamadr. Askeri bir ittifak
deildir. 8 Temmuz 1937de randa
Sadabat Saraynda imzaland. Pakta
katlan devletler ran, Trkiye, Irak ve
Afganistandr. Almanya ve talyann
saldrgan tutumlar bu paktn
kurulmasn salamtr. II. Dnya
savann kmas ile de sona ermitir.
IRAK AT
KPSS 2006-I
1937 ylnda Trkiye-ran-Irak
ve Afganistan arasnda Sadabat
paktnn kurulmasnda
I.Uyumazlklarn barl yolla
zlmesi
II. Katlmc devletlerin bamsz ve
egemen olduklarn vurgulama
III. Irakta Arap milliyetiliinin
glenmesinin engelleme
Hangilerinin etkili olduu
sylenebilir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) I-II- III
Cevap: D
3) II. Dnya Sava ve Sonular
a) II. Dnya Savann Sebepleri
+ I. Dnya Savann sonucunda
Almanya ile yaplan Versay
Antlamasdr. Bu antlama
Almanyaya ok ar ykmllkler
getirmitir.
+ Japonyann ine (Manurya)
saldrmas (1931)
+ talyann Habeistana saldrmas
+ Milletler Cemiyetinin etkisiz
kalmas ve Dnya Barn
salayamamas
160
lk olarak kurulan grup Mihver
grubudur. 1936da Almanya ve talya
mihveri yani Roma-Berlin Eksenli
ittifak kurdular. Ayn yl Japonya da bu
ittifaka katld.
Almanya ile Avusturya bir oldu-
bittiyle 12 Mart 1938de
birleecektir. (Anschluss Olay)
b)Sava
Mihver Grup: Japonya, talya, ,
Bulgaristan, Romanya ve Almanyadan
oluur.
JBRA
Mttefik grup: ABD, Rusya ngiltere
ve Fransa vard. Mttefik gruba en son
katlan ABDdir
OARFO
ABDnin savaa katlmas savan
seyrini deitirecektir. ABD II. Dnya
savana girerken yine I. Dnya
Savanda yapt gibi bir bildiri
yaynlayacaktr. Bu bildiri Atlantik
Bildirisidir. erii hemen hemen
Wilson lkeleri ile ayndr.
Almanya sava bata iyi gtrecektir.
Fakat 1941den sonra kaybetmeye
balad. Savatan en nce ekilen
Mihver devleti 1943te talya oldu.
Mttefikler Almanya zerine
Normandiya karmasn yaptlar
(1944).Almanya bu karma ile ok
ar bir darbe ald ve 1945te resmen
teslim olmak zorunda kald.
1945in 6 Austosunda Enola Gay
(Uan Kale) adl bir ABD B52
Bombardman Uann Japonyaya
(Hiroima ve Nagazaki) 2 atom
bombas atmas ile Japonya da teslim
oldu. Bylece sava resmen bitti.
c)II. Dnya Savann Sonular
+ Savan kazananlar ABD, ngiltere
ve SSCB oldu. Fakat ABD ile
ngiltere Atlantik Bildirisine
uymadlar.
+ SSCB Orta Avrupa ve Balkanlarda
kendisine bal komnist
ynetimler kurdu. Komnizm hzla
yaylmaya balad. Bu arada
Nazizm ve Faizm de sona erdi.
+ Atom bombas ile dnya artk
Nkleer aa adm att.
+ Savatan sonra SSCBnin
komnizm sayesinde hzla
yaylmasna kar ABD Truman
Doktrini (1947) adyla bir plan
uygulamaya balad. Bu plana
gre, Sovyet tehdidi altndaki
lkelere ekonomik ve askeri
yardmda bulunulacakt. Bu
erevede ABD Dileri Bakan
Marshalln yardm plan
uygulamaya konuldu. 19481952
yllar arasnda Marshall yardm
plan erevesinde Trkiyeye de
toplam 352 milyon dolar para
yardm yapld.
+ Scak sava artk yerini souk
savaa brakt. Souk sava Nato-
Varova Pakt arasnda 1991e
kadar devam etti
+ Msr, Hindistan, Pakistan, Tunus,
Fas, Cezayir, Libya bamsz oldu.
+ ngiltere ve Fransa ekonomik
ynden zayflamaya baladlar.
Bunun yerine ABD ve SSCB dnya
lideri olma yarna girdiler.
+ Stalin (Rusya), ril (ngiltere) ve
Roosevelt (ABD) 411 ubat
1945te Krmda Yalta
Konferansnda bir araya geldiler
ve kendi aralarnda egemenlik
alanlarn belirlediler. Nisan
1945te de San Fransisko
Konferans ile BMyi kurdular.
Austos 1945 Postdam
Konferans ile de yenik devletlerle
yapacaklar barn esaslarn
belirlediler.
+ ABD, in, ngiltere, Fransa ve
SSCB nclnde BM kuruldu. Bu
be lke BMnin Gvenlik
161
Konseyinde veto hakkna sahip
olan lkelerdir.
d)II. Dnya Savanda Trkiyenin
Tutumu
+ Trkiye ald karar gerei
topraklarna saldr olmad
mddete savaa girmemekte
kararldr.
+ lk etapta 1941de Ankarada
Almanya ile bir dostluk ve
saldrmazlk antlamas yapld.
+ Mttefik devletler ise 1943
Kazablanka Konferansnda
Trkiyenin kendi taraflarnda
savaa katlmasnn salanmasna
karar verdiler.
+ ngiliz Babakan ril 1943te
Adanaya geldi. Burada nnden
savaa girmelerini istedi. Fakat
Trkiye tarafszln devam ettirdi.
+ Ayn yl Kahirede de nn-ril-
Roosevelt bir araya geldi fakat
Trkiye yine tarafszln bozmad.
+ 1944te Almanlarn yenilmesi
kesinleince Trkiye ngiltere ve
ABDye yanat. Trkiye 23 ubat
1945te Japonya ve Almanyaya
sava ilan etti. Sava da zaten 9
Austos 1945te resmen sona
erecekti.
Trkiye bu savata fiili olarak
bulunmamtr.
Trkiyenin sava ilan
etmesinin sebebi mttefiklerin San
Fransiskoda toplayacaklar
konferansa katlmak istemesiydi.
Mttefikler bu konferansa 1 Mart
1945e kadar Almanyaya sava
ilan etmi olan devletlerin
katlabileceini aklamlard.
Trkiye San Fransisko
Konferansna katld ve BMnin
kurucu yelerinden biri oldu.
Trkiyenin BMye ye
olmasyla lkede ok Partili Hayata
geilecektir. nk Tek Parti
Ynetimi d politikada tepki
ekmekteydi.
4) II. Dnya Sava Sonunda
Kurulan Uluslararas rgtler
a) BM (1945)
Nisan 1945te ABDnin San Fransisko
kentinde yaplan konferans ile BM
resmen kuruldu. Merkezi ABDnin New
York ehridir. BM anayasas bu
konferansta ABD-ngiltere-Rusya-
Fransa ve in tarafndan hazrland. Bu
yzden bugn bile BMnin Gvenlik
Konseyinde sadece bu 5 devletin veto
hakk vardr. Anayasada herhangi bir
deiikliin yaplabilmesi iin Genel
Kurulun 3te 2 ounluu gerekir.
Ancak Gvenlik konseyinin devaml
yesi olan be devletin de bu te iki
ounluun arasnda olmas gerekir.
BMnin balca 7 tane alt kuruluu
vardr.
Genel Kurul: Bu kurulua tm yeler
katlr. Her ye devletin 5 temsilcisi
vardr. Her devletin 1 oy hakk vardr.
Ylda bir kez toplanr. Tavsiye karar
alabilir. Yeni lkelerin kabul, BM
btesi ve barn korunmas iin
ayrlan bte gibi nemli konularda
kararlar ounluun te ikisi ile alnr.
Dier konular, salt ounlukla karara
balanr.
Gvenlik Konseyi: Bar ve
gvenlikten sorumludur. Kararlar tm
ye lkeler in balaycdr. 15 yeden
oluur. 5 tanesi be byk devlettir.
Dier 10 ye ise Genel kurul yeleri
arasndan 2 yllk bir dnem iin seilir.
Karar iin 9 oy gerekir. Be byk
devletten biri aleyhte oy verirse karar
veto edilir.
FRAFransa, ngiltere, Rusya,
in, ABD
Ekonomik ve Sosyal Konsey:
Ekonomik ve sosyal kalknmay
amalar. 54 yeden oluur. yelerin
hizmet sresi 3 yldr.
Vesayet Konseyi: Henz kendi
kendini idare edecek gce sahip
olamayan milletlerin ilerlemesini
salar. Onlar smrmeye kalkacak
162
lkelerden korur. Bugn ilevini
kaybetmitir.
Adalet Divan: BMnin en yksek
yarg organdr. Hollandann Lahey
ehrinde bulunur. Her biri ayr
milletten 15 yargc bulunur. Yarglar
3 yl sre ile grev yaparlar. Buradaki
karar daha ok tavsiye karar
niteliindedir. AHM (Avrupa nsan
Haklar Mahkemesi) ile
kartrlmamaldr.
Sekreterlik: Kuruluun idari efidir.
nsan Haklar Konseyi:19 Haziran
2006da 47 ye olarak kuruldu.
BM EKONOMK VE SOSYAL KONSEYNE BALI BALICA KURULULAR
YILI A D l
1950 BM ocuklara Yardm Fonu (New-York) UNICEF
1950 BM Mlteciler Yksek Komiseri (Cenevre) UNHCR
BM ve FAO Dnya Gda Program (Roma) FAO
1965 BM Eitim ve Aratrma Enstits (New-York) UNTAR
1980 BM Silahszlanma Aratrmalar Enstits (New-York) UNDIR
BM Kalknma Program (New-York) UNDP
1967 BM Sina Kalknma rgt (Viyana) UNDO
1975 BM niversitesi (Tokyo) UNU
1985 Kadn in Uluslararas Aratrma Eitim Enstits INSTRAW
1957 Uluslararas Atom Enerjisi Ajans (Viyana) IAEA
1919 Uluslararas alma rgt (Cenevre) lLO
1945 BM Besin ve Tarm rgt (Roma) FAO
1946 BM Eitim, Bilim ve Kltr rgt (Paris) UNESCO
1948 Dnya Salk rgt (Cenevre) WHO
1960 Uluslararas Kalknma Birlii (Vaington) IDA
1945 Uluslararas Bayndrlk KalknmaBankas(Vaington) IBRD
1956 Uluslararas Finans Birlii (Vaington) IFC
1945 Uluslararas Para Fonu (Vaington) IMF
1947 Uluslararas Sivil Havaclk rgt (Montreal) ICAO
1874 Evrensel Posta Birlii (Bern) UPU
1865 Uluslararas Telekomnikasyon Birlii (Cenevre) lTU
1873 Dnya Meteoroloji rgt (Cenevre) WHO
1883 Dnya Dnsel Haklar rgt (Cenevre) WIPO
1974 Uluslararas Tarmsal Kalknma Fonu (Roma) IFAD
1948 Gmrk Tarifeleri Ticaret Genel Anlamas (Cenevre) GATT
163
KPSS 2006-I
BMye bal bir uluslar aras
kurulu deildir?
A) FAO
B) UNDP
C) ILO
D) OECD
E) IMF
Cevap: D
2) NATO 1949(Kuzey Atlantik
Pakt)
4 Nisan 1949da Washingtonda toplam
12 devletin, ABD, ngiltere, Fransa,
Kanada, Belika, talya, Hollanda,
Lksemburg, Danimarka, Norve,
zlanda, Portekiz katlm ile kuruldu.
Paktn amac barn korunmasdr. Bu
yzden savunma amaldr. Yalnz
askeri ibirlii deil, ekonomik
ibirliini de ngrr. Trkiye 1952de
Yunanistan ile beraber NATOya ye
olmutur. Trkiyenin 1950de Koreye
1 Tugay asker gndermesi Trkiyenin
NATOya giriinde etkili olmutur.
1954te Almanya Federal Cumhuriyeti
ve 1982de spanyann da katlm ile
ye says 16ya kt.
Fransann 1966da Askeri Kanattan
ekilmesi ile paktn merkezi Paristen
Brksele alnd. Fransa ve zlanda
sadece sivil kanata yedir.
1999da ek Cumhuriyeti, Macaristan
ve Polonyann da katlmas ile ye
says 19a ykseldi.
NATO Konseyi
Sivil Kanat Askeri Kanat

Fransa 17 ye
zlanda ve
Dier 17 ye
NATO konseyi ye lkelerin dileri
bakanlarndan oluur. En yetkili karar
organdr. Kararlar oy birlii ile alnr.
Her ye lkenin veto hakk vardr. En
st dzeydeki memuru Genel
Sekreterdir.
NATO Parlamenterler Asamblesi ise
ye lkelerin parlamenterlerinden
oluur. Parlamenterler aras ibirliini
salar. Sivil kanada baldr.
Trkiyenin burada 9 parlamenteri
vardr.
NATOnun en yksek organ Askeri
komitedir. Askeri kanada baldr.
Askeri savunma ile ilgili nlemleri
NATO Konseyine sunar.
NATO bugn hala faaliyetine
devam etmektedir.
Trkiyenin NATOya Girii
ABD II. Dnya Sava sonunda SSCB
ile girdii souk sava neticesinde
Truman yardmlar denen yardmlarla
Trkiyeyi kendine ekmeye balad.
1947de Truman yardmlar
neticesinde Trkiyeye 100 Milyon
dolarlk yardm yapld.
194852 yllar aras da ABD dileri
bakan George Marshalln ismi ile
anlan Marshall yardmlar
erevesinde ABD Trkiyeye 352
milyon dolar daha yardm yapt. Bu
yardmlar Ekonomik Kalknma ad
altnda yaplyor. Fakat asl amalanan
Trkiyeyi souk savata kendi
yanlarna ekebilmekti.
1950de SSCB koruyuculuundaki
Kuzey Kore ile ABD koruyuculuundaki
Gney Kore savamaya balad. ABD
ve 15 BM yesi buraya asker kard.
ABDden sonra buraya en ok asker
gnderen devlet Trkiyedir. Trkiye
buraya Tugeneral Tahsin Yazc
komutasnda 1 Tugay asker gnderdi
(6000 asker). Trkler burada Kunurri
164
Muharebesinde 8. Amerikan Tugaynn
imha edilmesini engellediler. 1953te
atekes yapld. Trkler 721 ehit, 672
yaral, 234 esir ve 175 de kayp
verdiler.
Trkiyenin Koreye asker gndermesi
Anayasaya aykrdr. nk Trkiye
1950de Koreye asker gnderdiinde
henz NATO yesi deildi. Trkiye
Koreye asker gnderdikten sonra
1952de NATOya ye oldu. NATOya
ayn yl Yunanistanda katld. 1999da
ek Cumhuriyeti, Macaristan ve
Polonyann da katlm ile ye says 19
oldu.
3) VAROVA PAKTI (1955)
SSCB, Bulgaristan, ekoslovakya,
Dou Almanya, Macaristan, Polonya,
Romanya ve Arnavutluk arasnda
kuruldu. Bu devletler kendi aralarnda
NATOya kar Birleik bir Askeri
Komutanlk oluturdular. Bu devletlerin
hepsinde SSCB askerleri bulunacakt.
1990da Macaristan Pakttan ayrld.
Ayn yl Dou Almanya da pakttan
ayrlnca 1991de Pragda son bir zirve
ile pakt kendi kendini sona erdirdi.
4) COMECON (1949)
Ocak 1949da SSCB, Bulgaristan,
ekoslovakya, Macaristan, Polonya ve
Romanya arasnda kuruldu. ubat
1949da Arnavutluk da katld. 1950de
Dou Almanya, 1962de Moolistan,
1972de Kba, 1978de Vietnam ye
oldu. Bu paktn amac ise ye lkeler
arasnda Ekonomik ibirliini
salamakt. Bu pakt da 1991de sona
erdi.
5) CENTO
Trkiye ile Irak arasnda yaplan
karlkl ibirlii antlamasdr. Ayn
zamanda bir blgesel savunma ve
ibirlii rgtdr. 1955te ngiltere ve
ran da katld. 1959da Irak pakttan
ekildi. Ayn yl 1959da ABD de
CENTOya katld. 1979da ran
nklbna kadar bu pakt devam etti.
CENTO NATOnun bir blgesel uzants
zelliindedir.
1) I- D Borlar
II- Yabanc Okullar
III- Nfus Mbadelesi
IV- Irak Snr
Atatrk dneminde yukardaki
sorunlardan hangileri Fransa ile
yaanan sorunlardandr?
A) I-II B) II-III
C) I-II-III D) III-IV
E) II-IV
2) I- Balkan Antant
II- Sadabat Pakt
III- NATO
IV- Lokarno
V- Kellog-Briand
Trkiye Atatrk dneminde
yukardaki Uluslararas
rgtlerden hangilerine dhil
olmamtr?
A) II-III-V B) III-V
C) I-III-IV D) III-IV
E) I-II-V
3) Trkiye Atatrk Dneminde en
ok hangi devlet ile yakn ilikiler
kurmutur?
A) Sovyet Rusya B) ngiltere
C) Fransa D)Afganistan
E) ABD
4) Lozan Barndan sonra hangi
konu Trkiye lehine
zlmemitir?
A) Osmanl Borlar
B) Boazlar
C) Suriye snr
D) Yabanc okullar
E) Irak snr
DI POLTKA TEST
165
5) Aadakilerden hangisi Montr
Boazlar szlemesi
maddelerinden biri deildir?
A) Trkiye bir savaa girerse sava
gemilerinin geii Trkiyenin
iznine baldr.
B) Bar zamannda Tm sava
gemilerinin geii serbesttir.
C) Sava zamannda ticaret
gemilerinin geii Trkiyenin
durumuna baldr.
D) Bar zamannda ticaret gemilerinin
geii serbesttir.
E) Sava zamannda savaan
devletlerin sava gemileri
boazlardan geemez.
6) Balkan Trk Aznlk Sorunu
Ege Adalar sorunu
Ege Kta Sahanl sorunu
Bugnk bu sorun hangi
gelimenin bir sonucudur?
A) Balkan sava
B) Trablusgarp Harbi
C) I. Dnya Harbi
D) Lozan Antlamas
E) Sevr Antlamas
7) I- Irak
II- Suriye
III- Bulgaristan
IV- ran
V- Yunanistan
Trkiye Atatrk Dneminde
yukardaki devletlerden hangileri
ile blgesel bir Pakt ya da Antant
kurmamtr?
A) Yalnz II B) I-III
C) III-IV-V D) II-III
E) II-III-IV
8) I- Nato
II- Milletler Cemiyeti
III- Sadabat Pakt
IV- Balkan Antant
V- Kellog-Briand
Trkiyenin yukardaki kurululara
giri sralamas kronolojik olarak
nasldr?
A) II-IV-V-III-I B) V-II-IV-III-I
C) II-V-IV-III-I D) V-IV-II-IV-I
E) I-II-IV-III-V
9) I- Sadabat pakt
II- Balkan Antant
III- Briand-Kellog
IV- Nato
V- Cemiyet-i Akvam
Yukardaki uluslar aras
kurululardan hangileri Trkiyenin
komularyla kurduu blgesel
ibirlii rgtleridir?
C) I-II D) I-II-III
E) III-IV-V
10) I- Nato
II- Varova Pakt
III- BM
IV- Milletler Cemiyeti
V- Balkan Antant
Dnya sava sonucu
kurulmulardr?
A) I-III B) I-II-III
C) I-II-IV D) II-IV-V
E) II-III-IV
11) Hataydaki Trk varln
belirten ve Hatayn zerk yapsn
destekleyen uluslararas Milletler
Cemiyeti raporu aadakilerden
hangisidir?
A) Bristol Raporu
B) Harbourd Raporu
C) Wilson lkeleri
D) Milne Raporu
E) Sandler Raporu
166
12) I - Bulgaristann kayb
II- Bosna Hersekin kayb
III- Karadan kayb
IV- Romanyann kayb
V- Musulun kayb
kayb ierde yaanan nemli bir i
sorunun sonucudur?
A) Yalnz I B) I-II
C) III-IV D) I-II-V
E) I-V
13) Aada baz devletler ve bunlarla
yaadmz sorunlar eletirilerek
verilmitir.
yanltr?
A) Yunanistan-Nfus Mbadelesi
B) ngiltere-Musul Sorunu
C) Fransa-D Borlar ve Yabanc
okullar
D) Suriye-Hatay
E) Rusya - Kapitlasyonlar
14) I- Yunanistan-Nfus Mbadelesi
II- ngiltere-Musul Sorunu
III- Fransa-D Borlar Sorunu
ve Yabanc Okullar Sorunu
IV- Sovyet Rusya-Dou Snr
Yukardaki sorunlardan hangileri
Lozandan sonra yaanmamtr.
A) Yalnz I B) I-III-IV
C) Yalnz IV D) I-II-III
E) I-III
15) I- Mondros Atekesi - Refet Bele
II- Mudanya Atekesi - Rauf
Orbay
III- Lozan Bar - smet nn
IV- Montr - Tevfik Rt Aras
Yukarda baz Antlamalar ve bu
antlamalar imzalayan temsilcilerimiz
verilmitir.
Bu eletirmelerden hangileri
yanltr?
C) I-II D) III-IV
E) I-II-IV
16) Trkiyenin komular ile olan
snrlarnn kesin ve son eklini
alma sralamas hangi kta doru
olarak verilmitir?
A) Rus - Irak - Suriye - Yunan
B) Rus - Yunan -Irak - Suriye
C) Yunan - Rus - Irak Suriye
D) Irak - Yunan - Rus Suriye
E) Yunan - Rus - Suriye Irak
17) I- Kahire Grmeleri
II- Adana Grmeleri
III- stanbul Grmeleri
IV- Yalta Konferans
V- Postdam Konferans
Trkiyenin kinci Dnya savana
girii ile ilgili gelimelerden biri
deildir?
C) Yalnz III D) I-IV
E) III-IV-V
18) I- Kore Harbine Katlma
II- BMye giri
III- Centoya katlma
Trkiyenin NATOya giriine sebep
olan gelimelerdendir?
E) II-III
167
19) I- Trk Kurtulu Sava Nizami
ve Gayr Nizami Sava
II- I. Dnya Sava - Nkleer
Sava Souk Sava
III- Nato - Varova Pakt -
Souk Sava
Yukardaki Sava ve Sava trleri
eletirmelerinden hangileri
yanltr?
A) Yalnz I B) I-II
C) Yalnz II D) I-III
E) II-III
20) Aadakilerden hangisi Trk-
D Politikasnn esasn oluturur?
A) Yaylmaclk
B) Turanclk
C) Yurtta Sulh Cihanda Sulh
D) Laik Rejimi yayma
E) Orta Asya ile Kltrel balar
glendirme
DI POLTKA TEST
1 A 11 E
2 D 12 D
3 A 13 E
4 E 14 C
5 B 15 C
6 A 16 B
7 D 17 E
8 B 18 A
9 C 19 C
10 B 20 C
168
ATATRK KRONOLOJS
1. 19 Mays 1881 Selanikte
dodu. Makbule ve Naciye adl
iki kz kardei vard.
2. 1888 Babas Ali Rza Efendi
veremden dolay vefat etti.
3. 1887 emsi Efendi lk
Okulunda renimine balad.
4. 1892 Selanik Mlkiye
Rtiyesine girdi.
5. 1895 Selanik Askeri rtiyesini
bitirdi.
6. 1899 Manastr askeri idadisini
bitirdi.
7. 1899 Harp okuluna girdi.
8. 1902 Harbiyeyi bitirdi.
9. 1902 Harp akademisine girdi.
10. 1905 Harp Akademisinden
kurmay yzba olarak mezun
oldu.
11. 1905 am V orduya bal
otuzuncu svari Alaynda staja
balad.
12. 1906 amda Vatan ve
Hrriyet Cemiyetini kurdu.
13. 1907 am V. ordu Kurmay
Bakan oldu.
14. 1907 ttihat Terakki
Cemiyetine ye oldu.
15. 1908 Alman General Litzmann
Takmn muharebe talimi
adl eserini Trkeye evirdi.
16. 1908 Selanik skp Demiryolu
Mfettiliine atand.
17. 1909 Askeri eitimleri anlatan
Cumal ordugh adl eserini
yaynlamas
18. 1909 Hareket ordusu Kurmay
Bakanlna atand.
31 Mart syann bastran
kuvvetlerin Kurmay
Bakandr.
19. 1910 Fransada Picardi Askeri
Manevralarna Trk ordusunu
temsilen katld.
20. 1910 Arnavutlukta kan
Malisor isyann bastrmak
zere grevlendirildi.
21. 1911 Traplusgarpta Derne ve
Tobrukta savat.
22. 27 Kasm 1911de Binbala
terfi etti.
23. 24 Ekim 1912de
Trablusgarptan stanbula
geldi.
24. 25 Kasm 1912de
Geliboludaki Bolayr birlikleri
kurmay bakanlna atand.
25. 23 Temmuz 1913te II. Balkan
Harbine girdi. Edirneyi geri
alan Bolayr Birliklerinin
kurmay bakandr.
26. 27 Ekim 1913. Sofyaya Askeri
Atee olarak atand.
27. 11 Ocak 1914 Sofya
Ataemiliterliklerine ek olarak
Bkre, Belgrat ve etine
Ataemiliterliklerine atand.
28. 1 Mart 1914 Yarbayla terfi
etti.
29. 2 ubat 1915 Tekirdada yeni
kurulan 19. Tmen
komutanlna atand.
30. 1 Haziran 1915 Albayla terfi
etti.
31. 8 Austos 1915 M.Kemal
Anafartalar Grubu
Komutanlna atand.
anakkale cephesi.
32. 1 Nisan 1916 anakkaledeki
baarlarndan dolay rtbesi
Tugeneral (Mirliva)lie
ykseltildi.
33. 17 ubat 1916. Hicaz Kuvve-i
Seferiye Komutanlna atand.
Fakat bu grevi reddetti.
34. 7 Mart 1916. 16. Kolordu
Komutanlna vekleten
atand. Ayn tarihte Kafkas
Cephesinde Mu ve Bitlisi geri
aldndan dolay altn kll
imtiyaz madalyas ile
dllendirildi.
169
35. 18 Mart 1917 II. Ordu
Komutanlna atand.
36. 5 Temmuz 1917de VIII. ordu
komutanlna atand ve
Halepe geldi.
37. 9 Ekim 1917 VII. ordu
komutanln brakarak
stanbula geldi.
38. 15 Aralk 1917 Veliahd
Vahdettin ile birlikte
Almanyaya gitmek zere
stanbuldan trenle hareket
etti.
39. 7 Austos 1918 VII. ordu
komutanlna tekrar atand.
40. 25 Ekim 1918 ngilizleri
Halepin kuzeyinde durdurdu
41. 30 Ekim 1918 Yldrm Ordular
Grup Komutanlna atanmas
42. 13 Kasm 1918 stanbula
gelii. Bu srada stanbulda
olan tilaf Donanmas iin
Geldikleri gibi giderler
demitir.
43. 13 Kasm 1918den itibaren
stanbulda Minber Gazetesine
yazlar yazd.
44. 30 Nisan 1919 9. Ordu
Mfettii olarak atanmas.
45. 19 Mays 1919 Samsuna
k.
46. 25 Mays 1919 Harbiye
Nezaretinin M.Kemali
stanbula geri armas.
47. 8 Haziran 1919 - Harbiye
Nezaretinin M.Kemali
stanbula geri armas
48. 13 Haziran 1919 Havzadan
Amasyaya Geii
49. 89 Temmuz 1919. Grevden
aln ve bunun zerine hem
grevden hem de meslekten
istifa etmesi.
50. 22 Haziran 1919 Amasya
Genelgesini yaynlay
51. 23 Temmuz 1919. Erzurum
kongresine bakanlk yapmas.
52. 4 Eyll 1919 - Sivas
kongresine bakanlk yapmas.
53. 2022 Ekim 1919 - Salih Paa
ile Amasya grmelerini
yapmas.
54. 27 Aralk 1919 - Temsil heyeti
ile birlikte Ankaraya gelii.
55. 7 Kasm 1919 - Osmanl
Mebusan Meclisi iin yaplan
seimlere Erzurum Milletvekili
olarak girdi ve seildi.
56. 24 Nisan 1920 - T.B.M.M ye
Bakan seilmesi
57. 5 Austos 1920 - Bakomutan
seilmesi
58. 19 Eyll 1921 - Mareallik ve
Gazilik unvan verilmesi.
59. 20 Austos 1922 - M.Kemalin
Bat Cephesi kararghnn
bulunduu Akehire gelmesi.
60. 26 Austos 1922 -
Kocatepedeki Byk Taarruzu
idare etti.
61. 10 Eyll 1922 - zmire gelii.
62. 9 Eyll 1923 - Halk Frkasn
kurmas
63. 29 Ekim 1923 Cumhurbakan
seilmesi
64. 1415 Haziran 1926- Gaziye
Suikast giriimi
65. 1520 Ekim 1927 - Gazinin
Byk Nutuku okumas.
66. 24 Kasm 1934 Atatrk
soyadn al.
67. 5 Eyll 1938 Atatrkn
vasiyetini hazrlay.
68. Atatrkn lm -10 Kasm
Perembe 1938
69. Atatrkn nann Etnografya
mzesinden alnp Antkabire
konmas -10 Kasm 1953
170
TRK TARHNDE LKLER
1. Tarihte Kurulan lk Trk
Devleti, Asya Hun Devleti
2. Trk Ad le Kurulan lk Milli
Trk Devleti, I. Gktrk
Devleti
3. Yerleik Yaama Geen lk
Trk Devleti, Uygurlar
4. Yazy lk Kullanan Trkler, II.
Gktrk ( Kutluklar )
5. Avrupada Kurulan lk Trk
Devleti, Avrupa Hun Devleti
6. stanbulu lk Kuatan Trkler,
Avarlar
7. Alfabeyi lk Kullanan Trkler,
Trgiler
8. Paray ilk kullanan Trkler,
Sibirler
9. lk Trk Parasn Basan
Trkler, Trgiler
10. Bizansla Siyasal liki Kuran
lk Trkler, Gktrkler
11. Trk Tarihinin lk Yazl
Antlamas, Asya Hun-in
Ant.
12. lk Trk Alfabesi, Gktrk
Orhon Alfabesi
13. Treyi yaz hale getiren ilk
Trkler, Uygurlar
14. Trk Tarihi ile ilk yazl
belgeler, Orhun Kitabeleri
15. Tarihte ilk onlu sisteme dayal
ordu, Asya Hunlar-Metehan
16. lk Trk Hkmdar, Teoman,
Asya Hun Devleti
17. Trk ad ilk defa, N
KAYNAKLARINDA Geer.
18. Trlerin ilk bakenti, tken
19. lk hayvan sanat slubu,
SKTLER
20. lk ceket, pantolon, kemer ve
kemer tokas, skitler
21. Yabanc dinleri benimseyen ilk
Trkler, Uygurlar
22. Anadoluya ilk gelen Trkler,
Hunlar
23. lk atl gebe Trk uygarl,
skitler
24. Kt ve matbaay ilk kullanan
Trkler, Uygurlar
25. Tarihte at ilk evcilletirilen
millet, Trkler
26. lk yazl Trk Milli Tarih
kayna, Orhun Kitabeleri
27. lk yourt, pastrma ve
konserve et, Trkler
28. En uzun destan, Manas-
Krgzlar
29. Musevi olan tek Trkler,
Hazarlar
30. slamiyeti kabul eden ilk Trk
boyu, Karluklar
31. lk Mslman Trk devleti,
Karahanllar
32. lk Mslman Trk
mparatorluu, Gazneliler
33. Msrda kurulan ilk Trk slam
Devleti, Tolunoullar
34. Hicaz blgesine hkim olan ilk
Trk devleti, hitler
35. Hindistana slamiyeti ilk
gtren Trkler, Gazneliler
36. Trkeyi resmi dil ilan eden ilk
Trk Devleti, Karahanllar
37. Trkeyi resmi dil ilan eden ilk
Trk Beylii,
Karamanoullar
38. Trklerin Anadoludaki ilk
bakenti, znik
39. lk Trk denizcisi ve Amirali,
aka Bey
40. Seluklularn Bizansla yapt
ilk sava, Pasinler
41. Trk leminin ilk szl,
Divan-I Lgatit Trk
42. lk Trke Siyasetname Eseri,
Kutadgu-Bilig
43. stanbulu lk Kuatan
Mslman Trk Devleti, aka
44. lk Trk-slam Medresesi,
171
Gazneniler, Beyhakiye
Medresesi
45. Anadoluda lk Cami,
Diyarbakr Ulu Cami
46. Anadoluda lk Dini-Siyasi
Ayaklanma, Babai syan
47. Anadoluda ilk destan,
Danimentname
48. Anadolu Seluklularnda lk
Tersane, Sinop, I.zzettin
Keykavus Dnemi
Gm Para, I. Kl Arslan
Bakr Para, I.Mesut
51. Anadolu Seluklularnda ilk
kapitlasyon, Venedik,
I.Alaettin Keykubat
52. Hallara ilk kar koyan slam
ve Trk devleti, Anadolu
Seluklular
53. Anadoluda lk esnaf tekilat,
Ahilik, Anadolu Seluklu
Devleti
54. Osmanlya ilk katlan Beylik,
Karesioullar
55. lk Denizci Trk Beylii,
Menteeoullar
56. Sultan unvann ilk kullanan
Trk hkmdar, Gazneli
Mahmut
57. Trk-slam edebiyatnn ilk
rnei, Kutadgu-Bilig
58. Edebiyatmzn an trndeki
ilk eseri, Babrahn
Babrnamesi
OSMANLI TARHNDE LKLER
1. Osmanlnn ilk bakenti, St
2. Douda en geni snrlara
ulatmz Antlama 1590
Ferhat Paa Ant. III. Murat
3. Batda en geni snrlara
ulatmz Antlama 1672
Buca, IV. Mehmet
4. Yenieri ocan kaldrmay
dnen ilk Osmanl Padiah,
Gen Osman.(1621)
5. Sancaa kan son ehzade, III.
Mehmettir. Bu uygulama III.
Mehmetin olu I.Ahmet
tarafndan kaldrld.
6. Osmanlnn ilk toprak kaybettii
Antlama 1611 ranla yaplan
Nasuh Paa Antlamasdr.
7. Ordusunun banda bulunup
sefere katlmayan ilk Padiah,
II. Selimdir.
8. Ordusunun banda sefere
katlan son Padiah III.
Mustafadr.(16951703)
9. Osmanlnn ald ilk byk
yenilgi II. Viyana
kuatmasdr.1683
10. Osmanlnn ok miktarda toprak
kaybettii ilk Antlama Karlofa
Antlamasdr.1699
11. Osmanlnn Devletlerarasnda
paylald ilk paylam
Antlamas, 1699 Karlofa
12. Osmanl-ran ilikileri ilk kez II.
Bayezid dneminde balad.
13. Osmanl-Memluk ilikileri ilk kez
Fatih dneminde balad.
14. lk Osmanl-Memluk sava II.
Bayezid dnemidir.
15. Osmanl bakentinde eli
bulundurma hakkn elde eden
ilk Avrupa Devleti Venediktir.
16. Osmanl Btesinin ilk defa ak
verdii dnem I.Sleyman
dnemidir.
172
17. Mimar Sinann ilk eseri,
Kanuninin ei iin stanbulda
yaptrd Haseki klliyesidir.
18. Osmanl ile Rusya arasndaki ilk
Antlama 1700 stanbul
Antlamasdr.
19. lk Osmanl Bankas,1847
Bank- Der saadettir.
20. Avrupaya ilk defa renim iin
renci gnderilmesi, II.
Mahmut
21. lk defa halk Mslman-Trk
olan bir blgenin elden k,
Krm, Kk Kaynarca
22. Rusyaya ilk sava tazminat
Kk Kaynarca
Antlamasyla verildi.
23. Nizam- Cedit askerlerinin ilk ve
son baars Franszlara kar
Msrda- 1802 oldu.
24. lk iek as, ilk kuma
fabrikas, ilk kt fabrikas, ilk
matbaa, ilk itfaiye tekilat, ilk
karakalem portre almas, ilk
batlama hareketleri Lale
devridir.
25. Bat tarz ilk askeri slahat
1730,I.Mahmut
26. Halktan ilk kez i borlanma
yoluyla para toplanmas Esham-
Tahvilat ismi ile 1757 III.
Mustafa.
27. lk geici elilik Fransaya ald.
Lale devrinde,28 Mehmet
elebi Parise gnderildi.
28. lk srekli elilik uygulamas III.
Selim dneminde oldu. Yine
Parise ald.
29. Islahatlarla ilgili rapor hazrlatan
ilk Padiah III. Selimdir.
30. Fransz ihtilalinin milliyetilik
dncesinin ilk etkili olduu
lke Osmanl
mparatorluudur.
31. Osmanldan ayrlmak iin ilk
isyan eden millet
Srplardr.(1804)
32. Osmanldan ilk ayrlan millet
Yunanllardr.1829 Edirne
Antlamas.
33. Osmanldan ayrlan son Balkan
Devleti Arnavutluktur.(1913)
34. Valisinin pazarlklarna boyun
een ilk Osmanl Padiah, II.
Mahmuttur. Msr valisi
Kavalalnn artlarn kabul
etmitir.
35. Ruslar Anadolu topraklarna ilk
defa 182829 Osmanl-Rus
sava ile girdiler. Ardahan ve
Kars ele geirdiler.
36. Kuzey Afrikada kaybedilen ilk
toprak Cezayirdir.1830 Fransa
Antlamas.
37. Rusya ilk defa 1833 Hnkr
iskelesi Antlamas ile
donanmasn Akdenize sokma
hakkn elde etti.
38. Osmanlnn boazlar zerindeki
hkimiyetini tek bana
kulland son Antlama 1833
Hnkr skelesi
Antlamasdr.
39. Boazlar ilk defa Hnkr
skelesi Antlamasyla bir
siyasi pazarlk haline getirildi.
40. Osmanl devleti ilk defa 1856
Paris Antlamas ile bir
Avrupa Devleti sayld.
41. Osmanlda ilk d bor 1854
ylnda Abdulmecid tarafndan
ngiltereden alnd.
42. Padiahn yetkilerini snrlayan
ilk gelime 1808 Sened-i
ittifaktr.
43. lk yurt d seyahatine kan
Osmanl Padiah,1867
Abdlazizdir.
44. lk yurt d sergisi, 1851
Londrada Tarm ve sanayi
rnlerini sergilediimiz
sergidir.
45. Trkiyede ilk sergi 1863
Sultan Ahmet Meydanndaki
173
sanayi rnleri sergisidir.
46. lk resim sergisini aan ressam,
eker Ahmet Paadr.
47. stanbulda alan ilk tnel
1873,Abdlaziz
dnemindedir. Dnyann
3.tnelidir.
48. Osmanlda ilk vapur 1827,II.
Mahmut dnemindeki Buu
gemisi
49. lk kyafet kanunu 1829,II.
Mahmut. Fes, setre,
pantolon
50. lk gazete, Takvim-i Vekayi
(1831),II. Mahmut, resmidir.
51. lk Telgraf (1854) Abdulmecid.
52. llere ilk defa vali gnderme, II.
Mahmut
53. lk nfus saym, II.
Mahmut,(1831)
54. Piyanist olan ilk ve tek Osmanl
Padiah V.Murattr.
55. lk posta (stanbul-zmir aras
1823),polis ve karantina
tekilatlar, II. Mahmut
56. lk defa lke iinde seyahatlere
kan Padiah, II.
Mahmuttur.
57. lk muhtarlk uygulamas, II.
Mahmut dnemindedir.
58. Devlet dairelerine resmini
astran ilk Padiah, II.
Mahmuttur.
59. lk kt para(kaime)
basld.1840 Abdulmecid
60. lk demir yolu 1866da zmir-
Aydn arasnda iletmeye
ald.
61. Osmanl posta tekilat(1841).
62. lk kahvehanenin al (1854)
stanbul-Tahtakale
63. Kaybedilen topraklardan yaplan
ilk g 18061812 Osmanl-
Rus sava sonunda
Balkanlardan Anadoluya
yaplan gtr.
64. stanbula ilk otomobilin gelii
1895
65. Osmanlya ilk telefonun gelii
II. Merutiyet
66. 19.y.yn en byk g olay
187778 Osmanl-Rus sava
sonucu yaplan gtr.
67. lk Trk kadn romancs Ahmet
Cevdet Paann kz Fatma
Aliye Hanmdr.
68. lk mecburi ilkretim, II.
Mahmut
128. Aydnlar tarafndan tahtan
indirilen ilk Padiah
Abdlazizdir.(Gen
Osmanllar tarafndan)
129. Osmanlda ilk rasathane, III.
Murat dneminde Takuyyittin
Mehmet tarafndan kuruldu.
130. En uzun sre tahtta kalan
padiah, Kanuni, 46 yl.
131. En ksa sre tahtta kalan
padiah V. Murat, 5 ay.
132.ilk uamz, 1912
Mehmet Reatn clus
treninde kullanld
133.ilk Havaalanmz,1912
Yeilky Havaalan
174
NKILP TARHNDE LKLER
1 Osmanlda halkn ilk defa
ynetime
katlmas,1.Merutiyet
2. Osmanlda Parlamenter sisteme
ilk defa geilmesi.1. Merutiyet
3. Osmanlda Anayasal dzene ilk
defa gei,1.Merutiyet
4. Trk tarihinin ilk Anayasas,
Kanun-u Esasi, 1876
5. Trk siyasi tarihinin ilk partisi,
ttihat Terakki -1907
6. Trk siyasi tarihinin ilk
muhalefet partisi, Ahrar- 1908
7. Osmanlda rejime kars kan ilk
isyan, 31 Mart isyan1909
8. Ordunun ilk defa yenilikleri
koruduu olay, 31 Mart isyan,
Hareket ordusu
9. Meclis kararyla grevden alnan
ilk padiah, II.
Abdlhamit,1909
10. Trk siyasi tarihinde ilk ok
partili yaam, II. merutiyet
11. Osmanlnn Kuzey Afrikada
kaybettii ilk toprak, Cezayir
1830 Fransa
12. Osmanlnn kuzey Afrika da
kaybettii son toprak,
Trablusgarp, 1912 Ui Ant.
13. M. Kemalin ilk grev yeri am,
V. Ordu, kurmay yzba
14. M. Kemalin ilk katld sava,
Trablusgarp, 191112
15. Birinci Balkan savanda
Osmanlya ilk saldran devlet,
Karada
16. kinci Balkan savanda ilk
atma, Srbistan-
Bulgaristan
17. M. Kemalin katld balkan
sava, II. Balkan sava
18. Osmanlnn izledii ilk siyaset
Osmanlclk
19. Osmanlnn izledii son siyaset
Trklk
20. Birinci Dnya savan ilk
balatan devlet Avusturya-
Macaristan
21. Birinci Dnya sava ncesinde
ilk oluan grup, l ttifak
1882(Almanya-Avusturya-
talya), l itilaf
ise1907(ngiltere-Fransa-
Rusya)
22. Birinci Dnya savandan ilk
ekilen itilaf devleti, Japonya
1914 Austos-Kasm aras
savat.
23. Birinci Dnya savanda saf
deitiren itilaf devleti,
talya1915
24. Birinci Dnya savana en son
katlan ittifak devleti,
Bulgaristan -1915
25. Birinci Dnya savana en son
katlan itilaf devleti,
Yunanistan 27 Nisan 1917
26. Birinci Dnya savandan ilk
ekilen ittifak devleti,
Bulgaristan-Selanik atekesi
29 Eyll 1918
27. Birinci Dnya savandan en
son ekilen ittifak devleti,
Almanya, Redhondes
Atekesi
28. Birinci Dnya savanda ilk
bar, Almanya ile Versay,
1918
29. Birinci Dnya savanda son
bar, Osmanl, Sevr 1920
atmz cephe, Kafkas
Cephesi, 22 Aralk 1914
alan cephemiz, Suriye-
Filistin, 19181917
kapanan cephemiz,
anakkale,1916 Ocak
kapanan cephemiz, Yemen-
Hicaz
175
34. Tank, uak denizalt, makineli
tfek ve zehirli gazlar ilk olarak
I. Dnya Savanda
kullanld.
35. Birinci Dnya savanda
baarl olduumuz tek cephe,
anakkale Cephesi
36. stanbul un ilk defa (fiilen)
igali, 13 Kasm 1918
37. Mondrostan sonra yaplan ilk
igal, 3 Kasm 1918, Musul
38. Trk halknn igallere kar ilk
tepkisi, Direni Cemiyetleri
kurmak.
39. lk kurulan direni cemiyeti,
Trakya Paa eli Cemiyeti, 15
Aralk 1918
40. Kuvay- Milliye ilk olarak, Bat
Anadoluda Yunanllara
kar ortaya kt.
41. gallere kar ilk direni,
Hatay-Drtyol, Kara Hasan
Paa
42. Yunanllara ilk kurun, Hukuk-
u Beer Gazetesi Yazar
Hasan Tahsin
43. Trk milli mcadelesinin
haklln gsteren ilk uluslar
aras belge, Amiral Bristol
Raporu
44. Mustafa Kemal in resmi
grevine ilk kez ters dmesi,
Havza Genelgesi
45. lk defa Mondros ve itilaf
devletlerine aka kar kma,
Havza Genelgesi
46. lk defa Osmanl hkmetine
aka kar kma, Amasya
Genelgesi
47. Kurtulu Savann amac
gerekesi ve ynteminin ilk
defa belirlendii genelge veya
belge Amasya Genelgesi
48. Ulusal Egemenlik temeline
dayal bir devlet dzeninden ilk
defa bahsedilmesi, Amasya
Genelgesi
49. Ulusal hareketi fiiliyata dken
ilk resmi belge, Amasya
Genelgesi
50. Manda ve himaye ilk kez,
Erzurum Kongresinde
reddedildi.
51. Ulusal Egemenliin koulsuz ve
kesin olarak salanaca ilk
kez, Erzurum Kongresinde
belirlendi.
52. Temsil Heyeti ilk kez Erzurum
kongresinde oluturuldu, 9
kiilik.
53. lk kez mili snrlardan
Erzurum Kongresinde
bahsedildi.
54. Amasya Genelgesinin esaslar
ilk kez Erzurum Kongresinde
karara dnt.
55. stanbul Hkmetine kar
geici bir hkmet kurulmas
gerektii ilk defa Erzurum
Kongresinde sylendi.
56. M. Kemalin sivil olarak yapt
ilk faaliyet, Erzurum
Kongresidir.
57. M. Kemalin bakanlk yapt
kongreler, Erzurum ve Sivas
Kongreleridir.
58. ilk ve tek milli kongre, Sivas
Kongresi
59. Manda ve himayenin kesin
olarak reddedilmesi, Sivas
Kongresi
60. Kurtulu savan tek elden
ynetmek iin yaplan siyasi
rgtlenmede ilk byk adm,
Sivas Kongresi
61. Temsil heyetinin ilk Yrtme
grevi, A. F. Cebesoyu Bat
Cephesi Komutanlna
atamas.
63. lk blgesel kongre- Balkesir
Kongresi27 Haziran1919
64. Bat cephesi ilk olarak
Balkesir Alaehir Kongresi
ile oluturuldu. Temmuz ve
Austos 1919
176
55. Bat Cephesi Kuvay-i Milliye
birliklerine atanan ilk komutan,
A.F.Cebesoy
66. Temsil Kurulunun bir hkmet
gibi hareket ettiini gsteren
ilk gelime, Sivas Kongresi.
67. Temsil Kurulunun ilk yrtme
grevini yapmas,
A.F.CEBESOYUN Sivas
Kongresinde Bat Cephesi
Kuvay-i Milliye Birlikleri
Komutanlna atanmas.
68. Temsil Kurulunun ilk siyasi
baars Sivas Kongresinden
sonra Damat Ferit
hkmetinin drlmesi
69. lk milli mcadele gazetesi,
rade-i Milliye Sivasta, daha
sonra Ankarada ismi
Hkimiyet-i Milliye olarak
deitirilecektir.
70. stanbul Hkmetinin temsil
heyetini resmen tanmas,
Amasya Grmeleri
71. M. Kemalin ilk milletvekillii
yapt yer, Erzurum, Son
Osmanl Mebusan Meclisi
yesi
72. Ulusal snrlarmzn kesin
olarak belirlenmesi, Misak-i
Milli -28 Ocak 1920
73. stanbulun fiilen igali, 13
Kasm1918
74. stanbulun resmen igali,16
Mart 1920
75. M. Kemal I. TBMM ye Ankara
Milletvekili olarak katld.
76. lk TBMM- 23 Nisan 19201
Nisan 1923 arasdr.
77. Birinci TBMM ye kar kan en
uzun sreli ayaklanmalar,
Aznlk syanlar
78. TBMMnin kard ilk kanun,
Anam Kanunu
79. Kurtulu Savanda ilk askeri
cephemiz, Dou Cephesidir.
80. TBMM nin uluslararas
alandaki ilk siyasi baars,
Gmr Antlamasdr.
81. Ankara da bykelilik aan ilk
devlet, Grcistan
82. Kapitlasyon hakkndan
vazgeen ilk devlet, Sovyet
Rusya, Moskova antlamas.
83. Dman igalinden ilk kurtulan
ilimiz, Mara, 10 ubat 1920
84. TBMMnin almasndan nce
kurtulan iki ehrimiz, Mara
ve Urfa dr.
85. TBMMnin ilk askeri zaferi,
Gmr Antlamasdr.
86. TBMMnin kurduu dzenli
ordunun ilk askeri zaferi, I.
nn
87. Yeni Trk devletinin ilk
anayasas, 20 Ocak1921,
Tekilat- Esasiye
88. tilaf devletlerinin TBMM yi
hukuken ilk defa tanmas,
Londra Konferans
89. TBMM yi tanyan ilk byk
Avrupal devlet, SSCB
90. TBMM yi tanyan ilk slam
devleti, Afganistan
91. TBMM yi tanyan ilk itilaf
devleti, Fransa
92. Misak- Milliden verilen ilk
taviz, Moskova ant. le Batum
93. Son savunma savamz,
Sakarya
94. Dou snrmza kesinlik
kazandran antlama, Kars
Ant.
95. TBMMnin sava yapmadan
kurtard blgeler, Mudanya
ile stanbul, Boazlar ve
Dou Trakya
96. Laiklie geite atlan ilk adm,
Saltanatn Kaldrlmas
1922
97. Trkiye Cumhuriyetinde 23
Nisann ilk defa resmi ve milli
bayram olarak kutlanmas,
1921
177
98. Trkiye Cumhuriyetinde ilk
Halkevleri,1932
Ky Enstits,1941
100.Trkiye Cumhuriyetinin ilk
Cumhurbakan, Atatrk
1923, 4 kez cumhurbakanl
yapt
Babakan, smet Paa 1923
Meclis Bakan, Fethi Okyar
1923
Genelkurmay Bakan,
Mareal Fevzi akmak, 1923
Siyasi Partisi, C.H.F. 1923
Muhalefet Partisi,
Terakkiperver Cumhuriyet
Frkas, 1923
106 Ordunun ilk defa siyasetten
ayrlmas,19 Aralk 1924
107.Trkiye Cumhuriyetinde ilk ok
partili seim,1946 seimleri
108.Trkiye Cumhuriyetinde ilk
gizli oy ak sayml seim,
1950
109.Trkiye Cumhuriyetinde ilk tek
dereceli seim, 1946
seimleri
Salk Bakanl,1920
Yksekokulu, Ankara Hukuk
Mektebi
112.Trkiye Cumhuriyetinin ilk zel
Bankas, Bankas 1924
planl kalknma dnemi I. Be
yllk kalknma plan 1934
114.Trkiye Cumhuriyetinde ilk
Trke Hutbe, 1928
Trke ezan 193133 aras
Bursa, Bursa olay kt
116 Trkiye Cumhuriyetinin dhil
olduu ilk uluslararas kurulu,
Milletler Cemiyeti
117.Trk kadnna verilen ilk hak,
Eitim Hakk, 1924
118.Trk kadnnn ilk defa siyasal
haklarna kavumas,1930
119.Trkiyede ilk televizyon
yayn,1968
120. THY nin ilk yurtd
uuu,1947
Asfalt yol yapm, 1938
122.TBMM ve Misak- Milliyi ilk
tanyan devlet, Ermenistan 3
Aralk 1920, Gmr Ant.
123.Halkoyuna sunulan ilk
Anayasa, 1961 Anayasas
124.Trkiyede ilk radyo yayn,
1927
125.En uzun sre igal altnda
kalan ehir, stanbul,13
Kasm 19186 Ekim 1923
126.Trkiyenin ilk bykelilik
at yer, Moskova, Ali Fuat
Cebesoy
127.Trkiyede ilk nfus
saym,1927
178
TRK SYAS TARHNDE
PARTLER
1. Gen Osmanllar cemiyeti:
1865te stanbulda kuruldu. Tekilat
ve alma usulleri talyan Carbonari
Cemiyeti rnek alnarak dzenlenmi
gizli yaps olan bir cemiyettir. nde
gelen isimleri Ziya Paa, Namk Kemal,
Ali suavi ve Mustafa Fazl Paalar idi.
Fikirleri, Hrriyet, Merutiyet,
Vatanseverlik gibi dncelerdir. Din,
dil, rk ayrm yaplmakszn bir
Osmanl Milletinden bahsettiler.
Gen Osmanl hareketi Osmanllardaki
ilk aydn hareketidir. Yapt
Propaganda ilerde Osmanlya
Merutiyeti getirecektir.
2.ttihat ve Terakki:
Cemiyet ve Partilemesi;
Jn Trkler de denir. Jn Trklerin
Franszca karl Gen Trklerdir.
Cemiyet 21 Mays 1889da stanbulda
gizli olarak kuruldu. lk bata ismi
ttihad- Osman Cemiyetidir.
Kurucular brahim Temo, Abdullah
Cevdet, Mehmet Reit gibi Askeri Tp
Okulu rencileridir. Cemiyetin amac,
istibdad ykmak, Merutiyeti kurmak
ve 1876 Kanun-u Esasisini yeniden
tatbik etmekti.
+Mustafa Kemal de amda grevli
olduu srada Vatan ve Hrriyet
cemiyetini kurmutu.(1906).Mustafa
Kemal 29 Ekim 1907de yemin
ederek ttihat ve Terakki Cemiyetine
katlr.
+1906da kurulan bir dier cemiyet
olan Osmanl Hrriyet Cemiyeti de
1907de ttihat ve Terakkiye
katlacaktr.
+ttihat ve Terakkinin 1907de ki
kurucular smail Canbulat, Bursal
Tahir, Talat Paa, Enver Paa ve
Hasan Tosun Beydir.
ttihat Terakkiciler bata Osmanlclk
daha sonra da Trklk ve Turanclk
dncesini savundular. II.
Merutiyetin ilan edilmesinde etkili
oldular. 19091918 yllar arasnda
hkmette yer aldlar. I.Dnya
savanda Osmanlnn yenilmesi
zerine vatan terk edip gittiler.
3.Ahrar Frkas:
1908de Prens Sabahattin tarafndan
kuruldu, ilk muhalefet partimizdir.
Siyasi grleri ise, slamclk ve
Adem-i merkeziyetiliktir.1908
seimlerinde milletvekillii alamadlar.
Mevlanzadenin kard Serbesti
Gazetesi bu partinin yayn organdr.
Yeni gazete, Mizan, Seday Hak da
Ahrar destekliyordu. kdam ise
tarafsz geinen bir gazetedir. Serbesti
gazetesi yazar Hasan Fehminin Galata
kprsnde tahminen ttihat terakki
yesi olan birisi tarafndan ldrlmesi
31 Mart isyanna sebep olacakt.
4.Fedekaran- Millet:
Eyll 1908de kuruldu. Muhalefet
partisidir. Yayn organ Hukuk-u
Umumiye gazetesidir. Kurucusu
Avnullah el Kazimidir.
5.Hrriyet ve tilaf Frkas:
23 Kasm 1909da Dr. Rza Nur
tarafndan kuruldu. ttihat ve
Terakkiden ayrlanlarca kuruldu.
Osmanlclk siyaseti ve Ademi
merkeziyetilik nemli siyasi
grleridir. Ekonomide ise liberaldir.
Partinin bakan Damat Ferittir. ttihat
ve Terakkiye kar en gl muhalefet
tilaflarn muhalefetidir.
6.Ahali Frkas:
Gmlcineli smail bakanlnda
tutucu ilmiyecilerin katlm ile kurulan
bir partidir.
7.Mutedil Pervaran Partisi:
Arnavut smail Kemal tarafndan
Arnavut ve Arap mensuplarn
katlmyla kuruldu.
8.ttihat- Muhammedi Cemiyeti:
1909da Dervi Vahdeti tarafndan
kuruldu. Yayn organ Volkan
gazetesidir. eraiti ve ttihat-
slamcdr.
9. Teceddt: ttihat ve Terakki partisi
1918de kendini feshetti. Parti
179
Teceddt ismini alarak siyasete devam
karar ald.
10.Hrriyet ve itilaf Frkas tekrar
kuruldu. 1918
11.Trk Komnist Partisi (TKP)
kuruldu.1920
12.Cumhuriyet Halk Frkas:
9 Eyll 1923te kuruldu. Genel bakan
Mustafa Kemal oldu.10 Kasm 1924te
partinin bana Cumhuriyet kelimesi
eklendi. Atatrk ilkeleri 1931de parti
kurultaynda parti programna girdi. Bu
ilkeler 1937de de Anayasaya
girecektir. nklplara nclk eden bir
partidir.
1923 1950 aras iktidardadr.
1923 1946 yllar aras ise tek parti
dnemidir.
13.TerakkiPerver Cumhuriyet
Frkas kuruldu (1924).
Kurucular, Kazm Karabekir, Rauf
Orbay, Refet Bele, Adnan Advar ve Ali
Fuat Cebesoydur. Genel bakan Kazm
Karabekir, Genel sekreter ise Ali Fuat
Cebesoydur.
Liberal ve demokrat bir partidir.
Dini dnce ve inanlara saygldr.
Cumhurbakannn milletvekilliinin
kaldrlacan sylediler.
Serbest ekonomiyi savundular.
Yerinden ynetimden yanadrlar.
Toprak reformu vaat ettiler.
lk ubesi Urfada ald. eyh Sait
isyanna kartklar gerekesiyle
stiklal Mahkemeleri tarafndan 5
Haziran 1925te parti kapatld. B u
yzden ok partili yaama geilemedi.
Trkiye Cumhuriyetinin ilk muhalefet
partisidir.
14.Serbest Cumhuriyet Frkas:
M. Kemalin istei ile Fethi Okyar
tarafndan kuruldu.(1930).Atatrkn
kz kardei Makbule Atadan da bu
partinin kurucularndandr.
Parti Cumhuriyeti ve milliyetidir.
Ekonomide Liberalisttir. Devletilie
kardr.
Bu partinin kurulmasnda 1929
Dnya Ekonomik Bunalm da etkili
olmutur. Fakat asl ama demokrasi
ve ok partili yaama geitir.
Fakat Parti rejim kartlarnn
topland bir parti haline gelince
Fethi Okyar partisini kapatt.
17 Kasm 1930.Daha sonra 23 Aralk
1930da Menemen isyan kt. Bu
durum Fethi Okyarn partiyi
kapatmakta ne kadar hakl olduunu
gsterdi.
15.Ahali Cumhuriyet Frkas: Adana
1930
16.Amale ve ii Frkas kuruldu.
Edirne 1930
17.Milli kalknma partisi kuruldu.
Fevzi akmak 1945
18.Demokrat parti kuruldu. Celal
Bayar, A. Menderes 1946
19.Trkiye Sosyalist parti
kuruldu.(1946)
20.Trkiye Sosyalist i Partisi
kuruldu.(1946)
21.Trkiye ii ve ifti partisi
kuruldu.(1946)
22.Trkiye Sosyalist emeki ve
kyl partisi kuruldu.(1946)
23.Millet Partisi kuruldu.(1948)
24.Hrriyet Partisi kuruldu.(1955)
Trkiye Cumhuriyetinde ok
partili dnem kesin olarak 1946da
balad
Trk siyasi tarihinde ise ilk ok
partili yaam II. Merutiyet
dnemidir.
KPSS 20061
I. Halk Frkas
II. Terakkiperver Cumhuriyet
Frkas
III. Serbest Cumhuriyet Frkas
Hangileri Atatrk dneminde
kurulmu muhalefet
partileridir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
Cevap: E
180
TRKYE CUMHURYET
CUMHURBAKANLARI
Celal Bayar Bursa-Gemlik
doumludur. Lozan Bar
Antlamasna Trk tarafnn
maviri olarak katld.1960 Askeri
Darbesi sonucu idama mahkm
edildi. Rahatszl nedeniyle
1964te serbest brakld. lk sivil
Cumhurbakan Celal Bayardr.
Cemal Grsel Erzincan

doumludur. I.Dnya sava
srasnda anakkale, Suriye ve
Filistin cephelerinde savat. Bat
cephesinde grev ald. Anayasa
uyarnca rahatszl sebebiyle
grevden alnd.
Cevdet Sunay Trabzon
doumludur. Filistin cephesinde
grev ald. Msrda ngilizlere esir
dt. Gney ve Bat cephelerinde
grev ald.
Fahri Korutrk stanbul
doumludur. Montr Boazlar
Szlemesine Trk heyeti iinde
katlmtr.
Kenan Evren Manisa Alaehir
doumludur. Son asker
cumhurbakandr.
Cumhurbakan seimi 4 tur
zerinden yaplr. 1. ve 2. turda
3te 2 ounluk aranr. 3. turda
salt ounluk aranr. 3. turda salt
ounluk salanamazsa en ok oy
alan 2 aday 4. tura kalr. 4. turda
da salt ounluk aranr. Salt
ounluk salanamazsa meclis
fesh olur, lke erken seime gider.
Cumhurbakan adayl iin gerekli
artlar ise;
o Milletvekili seilme yeterliliine
sahip olmak
o Yksek renim grm olmak
o 40 yan doldurmu olmaktr.
1.GAZ MUSTAFA KEMAL
ATATRK
(1881/)
29.10.1923 10.11.1938
2.SMET NN
(188425 Aralk 1973)
MALATYALI
11.11.1938 22.5.1950
3.CELAL BAYAR
(18831986)
22.5.1950 27.5.1960
4.CEMAL GRSEL
(18951966) AA
26.10.1961 28.3.1966
5.CEVDET SUNAY
(18991982)
29.3.1966 28.3.1973
6.FAHR KORUTRK
(19031987)
6.4.1973 5.4.1980
7.KENAN EVREN
(1918-?)
9.11.1982 8.11.1989
8.TURGUT ZAL
(192717 Nisan 1993)
MALATYALI
9.11.1989 17.4.1993
9.SLEYMAN DEMREL
(1925-?)
16.8.1993 16.05.2000
10.AHMET NECDET SEZER
(1941-?)
16 Mays 2000 16 Mays 2007
181
TRKYE CUMHURYET BABAKANLARI
BABAKAN PARTS DNEM
smet NN CHP 29.10.1923 / 22.11.1924
Fethi OKYAR CHP 22.11.1924 / 04.03.1925
smet NN CHP 04.03.1925 / 01.11.1937
Celal BAYAR CHP 01.11.1937 / 11.11.1938
Celal BAYAR CHP 11.11.1938 / 25.01.1939
Dr. Refik SAYDAM CHP 25.1.1939 / 09.07.1942
kr SARAOLU CHP 9.7.1972 / 07.08.1946
Recep PEKER CHP 7.8.1946 / 09.09.1947
Hasan SAKA CHP 10.9.1947 / 16.01.1949
emsettin GNALTAY CHP 16.1.1949 / 22.05.1950
Adnan MENDERES DP 22.5.1950 / 27.05.1960
smet NN CHP 20.1.1961 / 20.02.1965
Suat Hayri RGPL AP 20.2.1965 / 27.10.1965
Sleyman DEMREL AP 27.10.1965 / 12.03.1971
Nihat ERM AP 26.3.1971 / 22.05.1972
Ferit MELEN AP 22.5.1972 / 15.04.1973
Naim TALU - 15.4.1973 / 26.01.1974
I.Blent ECEVT CHP 26.1.1974 / 16.11.1974
Sadi IRMAK - 17.11.1974 / 31.03.1975
II. Blent ECEVT CHP 21.6.1977 / 20.07.1977
III. Blent ECEVT CHP 5.1.1978 / 12.11.1979
Blent ULUSU - 21.9.1980 / 12.12.1983
Turgut ZAL ANAP 13.12.1983 / 08.11.1989
Yldrm AKBULUT ANAP 9.11.1989 / 18.06.1991
Mesut YILMAZ ANAP 18.6.1991 / 20.11.1991
Sleyman DEMREL DYP 20.11.1991 / 16.05.1993
Tansu LLER DYP 25.6.1993 / 06.02.1996
Necmettin ERBAKAN RP 28.6.1996 / 30.06.1997
IV. ve V. Blent ECEVT DSP 11.1.1999 / 28.05.1999-18.11.2002
Abdullah GL AKP 18.11.2002 / 14.03.2003
Recep Tayyip ERDOAN AKP 14.3.2003 / ?

182
TRKYE CUMHURYET SEMLER
VE SONULARI
1. 192023 T.B.M.M. I. Dnem
433 milletvekili I. T.B.M.M.
2.192327 Tek Parti Dnemi
287 milletvekili II. T.B.M.M.
3. 192731 Tek Parti Dnemi
316 milletvekili III. T.B.M.M.
4. 21.7.1946 Seimleri ok
Partili
A) CHP: 396 milletvekili
B) DP: 61 milletvekili
5. 14.5.1950 Seimleri ok
Partili
A) Demokrat Parti : % 50
408 milletvekili
B) CHP : % 39 -69
milletvekili
6. 2.5.1954 Seimleri
A)DP : % 56490 milletvekili
B)CHP : % 3430 milletvekili
7. 27.10.1957 Seimleri
A)DP : % 47419 milletvekili
B)CHP: % 40173 milletvekili
8. 27.5.1960 Hkmet
Darbesi(Milli Birlik Komitesi)
Org. Cemal Grsel, Devlet
Bakan, Babakan
9. 15.10.1961 seimleri
A)CHP : %38173 milletvekili
B) AP :% 34158 milletvekili
10. 10.10.1965 Seimleri
A)AP. : % 52240 milletvekili
11. 12.10.1969 Seimleri
A)AP. : % 46256 milletvekili
12. 14.10.1973 Seimleri
A)CHP : % 33185 milletvekili
B)AP : % 29149 milletvekili
13. 5.6.1977 Seimleri
A)CHP : % 41213 milletvekili
B)AP : % 36189 milletvekili
14. 21.10.1983
A) Anap : % 43211
milletvekili
B) Halk Parti : % 29177
milletvekili
C) Milliyeti
D)Demokrasi Partisi : % 22
71 milletvekili
15. 29.10.1987 Seimleri
A)Anap : % 26 -178
milletvekili
B)SHP : % 25 -99
milletvekili
C)DYP : % 19 -59
milletvekili
16. 20.10.1991 Seimleri
A)DYP : %26 -178
milletvekili
B)Anar : %23 -115
milletvekili
C)SHP : % 21 -88
milletvekili
17. 1.12.1995 Seimleri
A)RP : % 21155
milletvekili
B)Anp : %19 -132
milletvekili
C)DYP : % 19135
milletvekili
D)DSP : %1479
milletvekili
E)CHP : %1049
milletvekili
18. 18.04.1999 Seimleri
A)DSP : %22 -136
milletvekili
B)MHP : %17 -129
milletvekili
C)FP : %15 -111
milletvekili
D)ANAP: %13 -86 milletvekili
E)DYP : %12 -85
milletvekili
19. 03.11.2002 seimleri
A)AKP:%34363 Milletvekili
B)CHP:%19178 Milletvekili
183
TRKYE CUMHURYET
GENELKURMAY BAKANLARI
1. Mareal Fevzi AKMAK
19231944
2. Orgeneral Kazm ORBAY
19441946
3. Orgeneral Salih OMURTAK
19461949
4. Orgeneral A.GRMAN
19491950
5. Orgeneral Nuri YAMUT
19501954
6. Orgeneral Nurettin BARANSEL
19541955
7. Orgeneral smail TUNABOYLU
19551957
8. Orgeneral Fevzi MENG
19571958
9. Orgeneral Rt ERDELHUN
19581960
10. Orgeneral Ragp GMPALA
19601960
11. Orgeneral Cevdet SUNAY
19601966
12. Orgeneral Cemal TURAL
19661969
13. Orgeneral Memduh TAMA
19691972
14. Orgeneral Faruk GRLER
19721973
15. Orgeneral Semih SANCAR
19731978
16. Orgeneral Kenan EVREN
19781982
17. Orgeneral Nurettin ERSN
19821983
18. Orgeneral Necdet RU
19831987
19. Orgeneral Necip TORUMTAY
19871991
20. Orgeneral Doan GRE
19911994
21. Orgeneral smail Hakk KARADAYI
19941998
M.. 209, Trk Kara Kuvvetleri
kuruldu.
1081, Trk Deniz Kuvvetleri kuruldu.
1911 Trk Hava Kuvvetleri kuruldu.
1923te 9 kolordu vardr. Yani 44
Tmen, toplam 1.300.000 mevcut
vardr.
1949da Trk ordusu Kara, Deniz ve
Hava kuvvetleri komutanlar olmak
zere 3e ayrld.
1950de 1 Tugay Koreye gnderildi.
1960ta Atl Birlikler kaldrld.
1975te 4.ordu (Ege ordusu)
kuruldu.(Kbrs sebebiyle)
Genel Kurmay Bakanl 1944e kadar
yar bamsz iken 19441960
arasnda Milli Savunma Bakanlna
baland.1960tan sonra Bakanlar st
olup Babakanla baland.
22. Orgeneral Hseyin KIVRIKOLU
19982002
23. Orgeneral Hilmi ZKK
20022006
24. Orgeneral Yaar BYKANIT
20062008
184
SON SADRAZAMLAR
1908 1922 DNEM
1.Kamil Paa 8 Austos 1908
2.Hseyin Hilmi 14 ubat 1909
3.Tevfik Paa 1 4 Nisan 1909
4.Hseyin Hilmi 5 Mays 1909
5.Hakk Paa 12 Ocak 1910
6.Sait Paa 3 Ekim 1911
7.Ahmet Muhtar 21 Tem 1912
8.Kamil Paa 3 0 Ekim 1912
9.Mahmut evket 24 Ocak 1913
10.Sait Halim 11 Haziran 1913
11.Talat Paa 21 ubat 1917
12.Ahmet zzet 14 Ekim 1918
13.A.Tevfik Paa 11 Kasm 1918
14.Damat Ferit 4 Mart 1919
15.Ali Rza Paa 2 Ekim 1919
16.Salih Paa 8 Mart 1920
17.Damat Ferit 5 Nisan 1920
18.Ahmet Tevfik 21 Ekim 1920
SON SADRAZAMLARIN
CRAATLARI
I.Merutiyetin ilan edilmesinde
etkili olan kii, ayn zamanda bu
merutiyet dzeninin de ilk
sadrazam olan, Ahmet Mithat
Paadr.
Hseyin Hilmi Paann ilk iktidar
ile birlikte artk hkmette ttihat
ve Terakki egemenlii
balayacaktr. Hkmetteki ttihat
ve Terakki partisinin gc ve
etkinlii 23 Ocak 1913 Bab- Ali
baskn ile daha da artacaktr.
Bab- Ali baskn bir hkmet
darbesidir. Kamil Paa grevden
alnd. Mahmut evket Paa greve
getirildi.
Mondros Atekes Antlamasn
kabul eden Osmanl hkmeti
Ahmet zzet Paa hkmetidir.
Anadoludaki milli mcadele
hareketiyle stanbul arasnda
balar kurmak iin kurulan
hkmet Ali Rza Paa
hkmetidir. Bu hkmet temsil
kurulu ile Amasya grmelerini
yapt.
Misak- Milliyi ilan eden Osmanl
hkmeti Ali Rza Paa
hkmetidir.
Sevr Bar Antlamasn kabul eden
Osmanl Hkmeti Damat Ferit
hkmetidir.
Son Osmanl hkmeti Tevfik Paa
hkmetidir.
1918den itibaren balayan Milli
mcadele dneminde en uzun sre
iktidarda kalan hkmet de Tevfik
Paa hkmetidir.(19201922)
Londra konferansnda itilaf
temsilcilerine Sz milletin gerek
temsilcisi olan TBMMnindir.
diyerek sz T.B.M.M temsilcilerine
veren de Tevfik Paadr.
185
KARMA TESTLER
1. 1839'da ilan edilen Tanzimat
Fermannn getirdii hangi yenilik
dierlerinden daha nemlidir?
A) Kanun stnlnn kabul edilmesi
B) Yabanclarn okul amas
C) Askerlik Meselesi
D) Rvetin kaldrlmas
E) Mahkemelerin tarafszlatrlmas
2. Osmanl Devleti Msr sorununu
zmek iin aadakilerden
hangisini gerekletirmitir?
A) Avrupa ile Balak Avrupa Blou
oluturma
B) Kavalal isyannn zmlenmesi
amacyla tm Avrupadan yardm
isteme
C) 1838 Baltaliman Ticaret
antlamasn imzalamak
D) Islahat Fermannn ilan
E) Tekilat- Esasiye Kanunu'nu
yrrle koyma
3. Aadakilerden hangisi dalma
dneminde dierlerinden daha
kkl slahat giriiminde
bulunmutur?
A) III. Selim
B) III. Mustafa
C) II. Mahmut
D) I. Abdlmecit
E) I. Abdlaziz
4. Avrupa Devletlerinin
yurttalarna mlkiyet hakk
aadaki hangi gelimeyle
tannmtr?
A) Sened-i ttifak
B) Tanzimat Ferman
C) Islahat Ferman
D) I. Merutiyet
E) II. Merutiyet
5. Osmanl tebaas durumundaki
Hristiyan ve Yahudilerin
Mslmanlara gre daha fazla
ayrcalklara sahip olmalar
aadaki olaylarn hangisi ile
gereklemitir?
A) Tanzimat Ferman
B) l. Merutiyet
C) II. Merutiyet
D) Islahat Ferman
E) Kanun-i Esasi
6. lk nfus saym aadaki hangi
padiah tarafndan yaplmtr?
A) II. Mahmut
B) I. Mustafa
C) III. Selim
D) Abdlmecit
E) I. Abdlhamit
7. Abdlmecit dneminde ilan
edilen yeniliklerden olan Islahat
Ferman, Tanzimat Fermanndan
farkl olarak hangi adan yenilik
getirmitir?
A) Kanun kuvvetinin lkede geerli
olmas
B) Gayri Mslimlere yeni ayrcalklar
verilmesi
C) Mahkemelerin ak olarak yaplmas
D) vergilerin adil toplanmas
E) Askerliin dzene sokulmas
8. Aadaki padiahlardan
hangisi, Osmanl lkesinde bozulan
dzeni ncelikle askeri alanda
yapaca slahatlarla dzeltme
yoluna gitmemitir?
A) IV. Murat
B) II. Osman
C) III. Selim
D) Abdlmecit
E) III. Mustafa
KARMA TEST I
186
9. Osmanl Devleti'nde "Mecelle
Hukuku" ilk defa hangi devirde
uygulamaya konulmutur?
A) II. Mahmut
B) Tanzimat Ferman
C) Islahat Ferman
D) l. Merutiyet
E) II. Merutiyet
10. Osmanl Devletinde veraset
sistemini deitirerek Ekber ve
Ered sistemini getiren Osmanl
padiah aadakilerden
hangisidir?
A) II. Osman
B) I. Ahmet
C) IV. Mehmet
D) IV. Murat
E) I. Mustafa
11. II. Mahmut dneminde yaplan
aadaki slahatlardan hangisi
kltr atmasna neden
olmutur?
A) Medreselerin laiklemesi
B) Avrupai tarz okullarn almas
C) Askeri amal okullarn almas
D) lkretimin zorunlu olmas
E) Medreselere mspet ilimlerin
konmas
12. Osmanl Devleti'nde halk
ynetimde ilk kez aadaki
dnemlerin hangisinde sz sahibi
olmutur?
A) Tanzimat
B) l. Merutiyet
C) II. Merutiyet
D) Ykselme Dnemi
E) Duraklama Dnemi
13. Lale devrini sona erdiren
ayaklanma aadakilerden
hangisidir?
A) Yenierilerin slahatlardan rahatsz
olmas
B) Tmarl sipahilerin ayaklanma
C) Patrona Halil ayaklanmas
D) Kabak Mustafa isyan
E) Sadrazamlarn bu dnemdeki
almalar benimsememesi
14. Osmanl Devleti; siyasi, idari,
ekonomik ve sosyal alanlarda ktye
giden durumu dzeltmek iin slahatlar
yapmtr.
Aadakilerden hangisi 18. yy'da
yaplan slahatlardan deildir?
A) Matbaann Osmanl Devleti'ne
girmesi
B) ilk eliliklerin almas
C) ilk kara ve deniz okulunun almas
D) ilk asker saymnn yaplmas
E) ilk denk btenin hazrlanmas
15. Osmanl Devletinde bat
tarznda alan ilk subay ve
mhendis okulu aadakilerden
hangisidir?
A) Mhendishane-i Berri hmayun
B) Tphane-i Amire
C) Mekteb-i Fnun-u Harbiye
D) Hendesehane
E) Mektebi Rtiye
16. Osmanl Devleti, aadaki
dnemlerin hangisinde lk defa
Avrupaya eliler gndermeye
balamtr?
A) III. Selim Devri
B) Lale Devri
C) Tanzimat Devri
D) Merutiyet Devri
E) II. Mahmut
187
17. II. Mahmut Dnemi'nde,
I. Ky ve mahallelere muhtarlar
tayin edildi.
II. Kiilere ibadet serbestlii tannd.
III. Yenieri Oca kaldrld.
IV. Ayanlk kaldrld, iller merkeze
baland.
Bu slahatlardan hangileri devletin
otoritesini salamaya ynelik
deildir?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve IV
18. III. Selim tarafndan yeni
kurulan ordunun masraflarn
karlamak iin aadakilerden
hangisi kurulmutur?
A) Nizam- Cedit
B) Sekban- Cedit
C) Ekinci oca
D) Msellem oca
E) rad- Cedit
19. Osmanl Devleti'nde bir devlet
adam ld veya grevden alnd
zaman para, mal ve eyasna devlete
el konulur, ailesine bir miktar aylk
balanrd. Msadere denilen bu usul
II. Mahmut zamannda kaldrlmtr.
Buna gre, Msadere usulnn
kaldrlmasnn en nemli nedeni
A) Devlet hazinesine gelir temin etmek
B) Aznlklara din ve vicdan hrriyeti
salamak
C) Kiilere tam mlkiyet hakk
salamak
D) Askeri slahatlar iin zemin
hazrlamak
E) Nfus saymnn yaplmasn
salamak
20.
I. Yerli malnn kullanlmasnn tevik
edilmesi
II. Yenilie kar kan Yenieri
Oca'nn kaldrlmas
III. lkretimin zorunlu hale
getirilmesi
IV. Sened-i ittifak ile Ayanlarn
varlnn kabul edilmesi
II. Mahmut dneminde yaplan
yukardaki slahatlardan hangileri
dorudan devletin otoritesini
glendirmeye yneliktir?
C) I ve II D) II ve III
E) II, III ve IV
21. Bir ngiliz Tarihisi:
Eer Osmanl Trkleri Fatih Sultan
Mehmet'in stanbul fethedilip Krm
Hanl'n himayesine almasndan
sonra z vatanlar olan Orta Asya'ya
ran -Afganistan zerinden veya Don
Volga nehirleri arasnda aacaklar
kanalla Karadeniz'le Hazar Denizi'ni
birletirerek erimi olsalard, o
zaman Trk hkimiyetini kracak baka
kuvvet aramak hayaldi.demitir.
Bu bilgiler daha ok
aadakilerden hangisinin
nemini vurgulamaktadr?
A) Ulusuluk
B) Jeopolitik nem
C) Egemenlik anlay
D) Bamszlk
E) Panslavizm
188
22. Osmanl Devleti'nde fazla
zenginleen devlet grevlilerinin
servetine el konulup hazineye
aktarld dnemler XIX. yzyla kadar
devam etmitir.
Osmanl Devleti bu uygulama ile
I. Bte aklarn kapatma
II. Devlet otoritesine kar glenip
rakip olabilecek
Oluumlar engelleme
III. zel mlkiyet anlayn
yaygnlatrma
Gibi hedeflerden hangilerine
ulamay amalamtr?
A) Yalnz II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
23. Osmanl Devletinde yerli mal
kullanmay tevik eden ilk Osmanl
padiah aadakilerden
hangisidir?
A) III. Selim
B) II. Mahmut
C) I. Mahmut
D) Abdlmecit
E) II. Abdlhamit
Tanzimat Ferman'nn bir
demokratikleme hareketi
olduunun kantdr?
A) Halka haklar tanmas ve padiahn
yetkilerini kstlamas
B) Avrupann basks ile ilan edilmesi
C) Miras brakma hakkn tanmas
D) Askerlii yalan grevi haline
getirmesi
E) Mahkemelerle ilgili dzenlemelere
yer vermesi
25. XIX. yzylda kabul edilen Arazi
Kanunnamesi ile bir topra uzun sre
kullananlarn, o topran sahibi
olmalar kabul edilmitir.
Buna gre,
I. zel mlkiyet uygulamas
glenmitir.
II. vergi gelirleri arttrlmtr.
III. Devletin taradaki otoritesi
glenmitir.
Sonularndan hangilerine
ulalabilir?
C) I ve II D) II ve III
E) I, II ve III
26. Osmanl Devleti, kuruluundan
1876 ylna kadar mutlakyetle
ynetilen bir devletti. Fakat dnyada
ve Osmanl lkesinde ortaya kan
gelimelerin etkisi ve Kanun-i Esasi'nin
kabul ile halkn ilk defa ynetime
ortak olmas salanmtr.
Bu yenilik aadaki ynetim
ekillerinden hangisinin
uygulanmaya baladnn bir
gstergesidir?
A) Monari
B) Teokrasi
C) Oligari
D) Merutiyet
E) Cumhuriyet
27. Bat tarznda ilk teknik okul
olan Hendesehaneyi aan Osmanl
padiah aadakilerden
hangisidir?
A) I. Mahmut
B) II. Mahmut
C) III. Selim
D) Abdlmecit
E) II. Abdlhamit
189
28.
I. Merutiyet dneminde
yelerini hr seimle belirleyen
Mebusan Meclisi almtr.
Kanuni Esasi'ye gre, padiahn
meclisi ama kapama yetkisi
vardr ve hkmet meclise kar
deil padiaha kar sorumludur.
Bu bilgilere gre Kanun-i Esasi ile
aadaki anlaylardan hangisinin
zedelendii sylenebilir?
A) Ulusal bamszlk
B) Hukukun stnl
C) Halk egemenlii
D) Ulusal birlik ve beraberlik
E) Din ve vicdan zgrl
29. Osmanl Devletinde ilk devlet
matbaas aadaki hangi padiah
tarafndan kurulmutur?
A) III. Selim
B) III. Ahmet
C) II. Mahmut
D) Abdlmecit
E) II. Abdlhamit
30. Osmanl Devletinde askeri
okullarda Franszcay zorunlu dil
haline getiren Osmanl padiah
A) I. Mahmut
B) II. Mahmut
C) III. Selim
D) Abdlmecit
E) Abdlaziz
KARMA TEST I
1 A 16 B
2 C 17 B
3 C 18 E
4 C 19 C
5 D 20 A
6 A 21 A
7 B 22 A
8 D 23 A
9 D 24 A
10 B 25 A
11 B 26 D
12 B 27 A
13 C 28 C
14 E 29 A
15 D 30 C
190
1. Aadakilerden hangisi 18 yy.
slahatlarnn genel zelliklerinden
deildir?
A) Avrupann stnl kabul edilerek
Avrupa rnek alnmtr.
B) Islahatlar tabana yaylmaya
allmtr.
C) Sonular bakmndan 17.yy.
slahatlarna gre daha verimli
olmutur.
D) Kuvvet ve iddet yoluyla asayiin
salanmasna allmtr.
E) Savalarda yenilgiye uranlmas
askeri alanda slahat yaplmasn
zorunlu klmtr.
2. Tanzimat ferman ile aadaki
alanlarn hangisinde yenilik
yaplmamtr?
A) Askerlikte B) Maliyede
C) idarede D) Hukukta
E) Tarmda
3. Aadakilerden hangisi III.
Selim dnemiyle ilgili deildir?
A) Ekinci Oca
B) Msr'n igali
C) Kabak Mustafa Olay
D) Nizam- Cedid
E) Irad- Cedid
4. Osmanl Devletinde lkretimi
zorunlu hale getiren padiah
A) II. Mahmut B) I. Mustafa
C) III. Selim D) I. Mahmut
E) Abdlmecit
5. Aadaki slahIatlardan
hangisi hem 18. yzyl hem de 19.
yzyl slahatsdr?
A) II. Mahmut B) II. Abdlhamit
C) III. Selim D) l. Abdlhamit
E) l. Mahmut
6. Aadaki hangi padiah
dneminde ilk kez Avrupaya
renci gnderilmitir?
A) III. Selim
B) V. Mehmet Reat
C) II. Mahmut
D) II. Abdlhamit
E) IV. Murat
7. l. Abdlhamit Yenierilerin
saymn yaparken aadakilerden
hangisini amalamtr?
A) Yenieri ocana ka kii
alnacan belirlemek
B) Yenierileri deiik blgelere
datmak
C) Yenierilerin saysn tam tespit
edip, ona gre ulufe datmak
D) kabilecek herhangi bir savata
Yenierilerin neler yapabileceini
belirlemek
E) Kendisi iin tehlikeli olup
olmadklarn aratrmak
8. Osmanl Devleti'nin Avrupada
daimi elilikler amasnn sebebi
A) Avrupann siyasetini yakndan takip
etmek
B) Osmanl kltrn yaymak
C) Avrupa ile kltr al-verii yapmak
D) Avrupa devletlerini birbirine
drmek
E) Avrupa devletleri ile ittifak
salamak
KARMA TEST II
191
9. Osmanl mparatorluunda,
aadakilerden hangisi devlet
yapsnda meydana gelen
deiikliklerden deildir?
A) Divan tekilatnn kaldrlmas
B) Bakanlklarn kurulmas
C) Nizam- Cedit ocann kurulmas
D) Siyasi partilerin kurulmas
E) Meruti rejime geilmesi
10.
I. Vatan ve Hrriyet Cemiyeti
II. Gen Osmanllar
III. ttihat ve Terakki Cemiyeti
IV. Ahrar
1878- 1908 yllar arasnda devam
eden istibdat dneminde ortaya
kan aydnlar ve kurulan cemiyet
olarak eletirilmitir?
A) I-II B) II-IV C) I-III
D) III-IV E) II-III
11. Aadaki eletirmelerden
hangisi yanltr?
A) ilk itfaiye rglnn kurulmas-III.
Ahmet
B) Ulufe alm-satmnn yasaklanmas-l.
Abdlhamit
C) Sekban- Cedid'in kurulmas-III.
Selim
D) Deniz Mhendishanesinin almas -
III. Mustafa
E) Askeriyenin, alay, tabur ve
blklere ayrlmas l. Mahmut
12. Osmanl Devletinin kt
gidiatn ve bunun zm yollarn
bir rapor halinde padiah IV.
Murata sunan devlet adam
A) Kprl Mehmet Paa
B) Koi Bey
C) Mustafa Reit Paa
D) Mithat paa
E) Aziz Paa
13. Osmanl Devletinde
memurluklarn alnp satlmasn
yasaklayan Osmanl padiah ve
devlet adam aadakilerden
hangisidir?
A) II. Sleyman-Kprl Fazl Ahmet
Paa
B) II. Mahmut-Ahmet Mithat Paa
C) IV. Mehmet-Tarhuncu Ahmet Paa
D) I. Mahmut - Rza Paa
E) Abdlmecit - brahim Paa
14.1839 ile 1918 yllar arasnda
Osmanl Devletinde - Osmanlclk,
slamclk, Trklk ve Batclk -
eitli fikir akmlar etkili olmaya
balamtr.
Yukardaki fikir akmlarndan
hangisi devletin ilk uygulad
politikadr.
A) Osmanlclk
B) Trklk
C) Batclk
D) slamclk
E) Turanclk
15. Osmanl Devletinde batnn eitim
sisteminden etkilenilerek;
I. Mhendishane-i Bahri Hmayun
II. Mhendishane-i Berri Hmayun
III. Mektebi Rtiye
IV. Harbiye
V. Mektebi idadiye
Yukardakilerden hangileri askeri
amaldr?
A) l, II, IV
B) II, V, IV
C) l, III, IV
D) III, IV
E) IV, V
192
16. Osmanl Devletinde 1856
Islahat Ferman, I. ve II.
Merutiyetin ilannn ortak temel
amac aadakilerden hangisi
deildir?
A) Avrupal devletlerin iilerimize
mdahalesini nleme
B) Osmanl Devletini Avrupa
devletlerinin seviyesine kartmak
C) Avrupal devletlerin Rusya'ya kar
Osmanl Devleti'ne yardm
salama
D) Osmanl Devletinin dalmasn
engelleme
E) Padiahlarn keyfi ynetimini sona
erdirme
17. II. Merutiyetin ilanyla
aadaki dnce akmlarndan
hangisi glenmitir?
A) Batclk B) Trklk
C) Turanclk D) slamclk
E) Adem-i Merkeziyetilik
18. II. Merutiyet'in ilannda en
etkili faktr aadakilerden
hangisidir?
A) Ermenilerin tutumu
B) Gen Osmanllarn
almas
C) Avrupal Devletlerin kkrtmalar
D) ittihatlarn almas
E) Miting ve protestolarn artmas
19. Osmanl Devletinde ttihat ve
Terakki Cemiyetine kar olanlar
aadaki hangi gazeteyi
karmlardr?
A) Volkan
B) Ceride-i Havadis
C) Tercman- Ahval
D) Yenign
E) Tasvir-i Efkr
20. Divan tekilat aadaki hangi
padiah tarafndan kaldrlmtr?
A) I. Mahmut B) III. Selim
C) Abdlmecit D) II. Mahmut
E) II. Abdlhamit
21. Osmanl Devletinde ilk
karlan dergi aadakilerden
hangisidir?
A) Diyojen B) Mecmua-i Fnun
C) Hayal D) Gen kalemler
E) Trk Yurdu
22. lk d bor aadaki hangi
sava srasnda alnmtr?
A) 18771878 Osmanl - Rus Sava
B) 18061812 Osmanl Rus Sava
C) 18531856 Krm Sava
D) Msr sava
E) Trablusgarp Sava
23. Osmanllar ilk defa hangi
padiah zamannda d bor
almlardr?
A) I. Abdlhamit B) IV. Murat
C) II. Mahmut D) Abdlmecit
E) I. Abdlaziz
24. Osmanl Devletine kar I.
Balkan Sava srasnda ayaklanan
ulus aadakilerden hangisidir?
A) Srplar B) Araplar
C) Bulgarlar D) Romanya
E) Arnavutluk
25. Osmanl Devleti'nde grlen
yenilikler arasnda;
I. Medreselerin yan sra Avrupai tarz
eitim kurumlarnn almas
II. Tmar sistemi yerine, mlkiyet
hakknn tannmas
III. Mutlak monariden, meruti
monariye geilmesi
IV. mmetilik fikrinin yerini,
milliyetilik fikrinin almas
V. Askerliin ocak eklinden karlmas
Yukardakilerden hangisi yeni bir
Trk devletinin kurulduunun ilk
iaretidir?
A) Yalnz I B) Yanz II
C) III-IV D) Yalnz IV
E) II-IV-V
193
26. III. Selim tarafndan balatlan
yenilik hareketi aadaki hangi
padiah tarafndan
srdrlmtr?
A) Abdlmecit
B) II. Mahmut
C) Abdlaziz
D) III. Mustafa
E) II. Abdlhamit
27. Kbrs ve Msr aadaki hangi
padiah dneminde
kaybedilmitir?
A) V. Mehmet Reat
B) Vahdettin
C) II. Mahmut
D) II. Abdlhamit
E) Abdlmecit
28. II. Merutiyetin ilanndan
sonra aadakilerden hangisi
gereklemitir?
A) Bab- Ali Baskn
B) 31 Mart Vakas
C) Halepa Ferman
D) Vakay-i Hayriye
E) Vakay-i Vakvakiye
29. Osmanl Devletinde ada bir
eitim sisteminin olumasn
salamak iin aadakilerden
hangisi kurulmutur?
A) Meclis-i Maarifi Umumiye
B) Maarifi Umumiye Nezareti
C) Encmen-i Dani
D) Meclis-i Maarifi Muvakkat
E) Sanayi-i Nefise
30. XIX. yzylda Rusya ve Fransa
Ortodoks ve Katoliklerin durumunu
bahane ederek Osmanl Devleti'nin i
ilerine karmlardr
Osmanl Devleti bunu engellemek
iin aadakilerden hangisini
yapmtr?
A) Ayanlarla Sened-i ittifak Antlamas
yaplmtr.
B) Ortodoks kilisesi kapatlmtr.
C) Katoliklere yeni haklar verilmitir.
D) Tanzimat ve Islahat Fermanlarn
ilan etmitir.
E) Katolik ve Ortodokslara bask
uygulamtr.
KARMA TEST II
1 D 16 D
2 E 17 B
3 A 18 D
4 A 19 A
5 C 20 D
6 C 21 A
7 C 22 C
8 A 23 D
9 C 24 E
10 C 25 C
11 C 26 B
12 B 27 D
13 A 28 B
14 A 29 B
15 A 30 D
194
1. Osmanl Devletinde Avrupa
hukuk kurallarna gre ileyen
Nizamiye mahkemeleri ilk defa
aadaki hangi dnemde
kurulmutur?
A) Tanzimat Dnemi
B) II. Mahmut Dnemi
C) I. Merutiyet Dnemi
D) II. Merutiyet Dnemi
E) II. Abdlhamit Dnemi
2. Gayri Mslimlerden alnan Cizye
ve Hara ilk kez aadaki hangi
gelime ile kaldrlmtr?
A) Tanzimat Ferman
B) Islahat ferman
C) I. Merutiyet
D) II. Merutiyet
E) II. Abdlhamit dnemi
3. II. Mahmut msadere usuln
(devletin baz kiilerin mallarna el
koymas) kaldrmakla
aadakilerden hangisini
amalamtr?
A) Avrupa devletlerinin desteini
salamay
B) zel mlkiyeti gvence altna
almay
C) Milliyetilik akmlarna engel olmay
D) Askerin desteini salamay
E) Halkn devlete kar gvenini
salamay
4. Aadakilerden hangisi, 1856
Islahat Ferman'nn hazrlan
nedenlerinden birisi deildir?
A) Batnn mdahalesini nleme
B) Devletin btnln salama
C) Osmanllarn Balkanlar'daki
denetimini koruma
D) Rusya'nn Panislavist amalarna
engel olma
E) Osmanl ynetimini temelden
deitirme
5. Tanzimat Fermannda yer alan
"Mahkemelerin ak olmas ve hi
kimseye haksz yere idam cezas
verilmemesi" hkm, Fransz ihtilali'nin
getirdii aadaki hangi ilkenin
Osmanl Devleti'nde
uygulamasdr?
A) Milli egemenlik
B) zel mlkiyet
C) nsan haklar
D) Sosyal eitlik
E) Ulusuluk
6. 19. Yzylda Osmanl Devletinin
sanayi ve ekonomisini kerten ve
devleti d borlanmaya iten
antlama aadakilerden
hangisidir?
A) 1909 Kalai Sultani Muahedesi
B) 1912 Bkre Anlamas
C) 1838 Baltaliman Ticaret Antlamas
D) Mudanya Ticaret Muahedesi
E) 1856 Paris Antlamas
7. "Tanzimatla birlikte yeni yetien
kuak aydnlanma felsefecilerinin
etkisinde kalarak, Tanzimatn getirdii
ilkeleri desteklemek, padiahn
yetkilerini snrlamak istemilerdir. "
Bu amaca ulamak iin aydnlar
aadakilerden hangi metodu
uygulamlardr?
A) Gen Osmanllar adyla bir rgt
kurmulardr.
B) Encmeni Dan adyla bir rgt
kurmulardr.
C) Basn yoluyla bask unsurlar
oluturmulardr.
D) Osmanl Devleti'nden yeni tavizler
almlardr.
E) Fikirlerini savunabilecekleri bir
meclis kurmulardr.
KARMA TEST III
195
8. II. Mahmut dneminde askeri
amala bestelenen ilk mar
A) Mzka-i Hmayun
B) Mahmudiye
C) Osmaniye
D) Mehteran
E) Hcum Mar
9. II. Mahmut dneminde kurulan
ve bugn Dantay niteliinde olan
kurum aadakilerden hangisidir?
A) uray- Devlet
B) Meclisi Valay Ahkm Adliye
C) Meclis-i Ali Tanzimat
D) Nizamiye Mahkemeleri
E) Hukuk-u Umumiyi
10. Osmanl Devletinde alan
aadaki okullardan hangisi
bugnk stanbul niversitesine
dntrlmtr?
A) Encmen-i Dani
B) Darl fnun
C) Cerrahhane-i Mamure
D) Mzka-i hmayun
E) Darl muallimin
11-Osmanl imparatorluundaki,
Tanzimat Ferman, Islahat Ferman
ve Merutiyet'e gei gibi
hareketlerin gerekletirilmesinin
ortak amac aadakilerden
hangisidir?
A) D basklarn azaltlmas
B) Bat uygarlm benimseme
C) Osmanl imparatorluu'nu
kntden kurtarma
D) Avrupa devletleriyle ilikileri
gelitirme
E) Aznlklarn tepkilerini artrma
12. I. Merutiyet aadaki hangi
konferans srasnda ilan edilmitir?
A) stanbul Konferans (Tersane)
B) Tophane Konferans
C) Malta Konferans
D) Ankara Konferans
E) Paris konferans
13. lk kez Avrupa usulnde polis
tekilat aadaki hangi dnemde
kurulmutur?
A) II. Mahmut Dnemi
B) Tanzimat Dnemi
C) III. Selim Dnemi
D) I. Merutiyet Dnemi
E) II. Merutiyet Dnemi
14.
I. II. Abdlhamitin istibdat (bask)
ynetiminin yaratt honutsuzluk
II. ngiliz kral ile Rus arnn Reval'de
bulumas.
III. Makedonya'daki subaylarn
padiaha kar ayaklamalar.
Osmanl Devleti'nde bu olaylardan
sonra ortaya kan gelime
A) I. Merutiyetin ilan edilmesi
B) II. Merutiyet'in ilan edilmesi
C) 31 Mart Ayaklanmas'nn kmas
D) Balkan Savalar'nn yaplmas
E) Bab- Ali Basknn dzenlenmesi
15. Osmanl Devletinin Rusya ile
1833 Hnkr skelesi
Antlamasn imzalamas,
aadakilerden hangisinin ortaya
kmasna neden olmutur?

A) Boazlar Sorununun
B) Nazarin Olaynn
C) Msr syannn
D) Islahat Fermannn
E) Patrona Halil syannn
196
16. Balkan Sava'ndan sonra
ynetime tamamen el koyan
ittihatlar d politikada
uygulamaya koydu?
A) Trklk
B) Laiklik
D) Devletilik
C) Devrimcilik
E) Islahatlk
Merutiyet dnemi (19081918)
d siyasal olaylarndan biri
deildir?
A) Bab- Ali basknnn gereklemesi
B) Bulgaristan'n tam bamszln
kazanmas
C) Balkan Savalar'nn yaplmas
D) Trablusgarpn talyanlarca igal
edilmesi
E) Arnavutluun bamszln ilan
etmesi
18. On iki ada dnda kalan Ege
adalarnn Osmanl Devleti'nden
ayrl sreci hangi kta doru
olarak verilmitir?
A) l. Dnya Sava - Paris Antlamas
Yunanistan
B) I. Trablusgarp Sava - Ui
Antlamas - talya
C) l. Balkan Sava - Londra
Antlamas Atina antlamas
D) II. Balkan Sava - Atina Antlamas
Yunanistan
E) 1877 78 Osmanl - Rus Harbi -
Berlin Antlamas -Almanya
devlet adam tarafndan ilan
ettirilmitir?
A) Mustafa Reit Paa
B) Ahmet Mithat Paa
C) Ali Paa
D) Talat paa
E) Enver Paa
20. II. Merutiyet'in ilann
hzlandran d etken
A) Avusturya-Macaristan
mparatorluu'nun Bosna Hersek'i
almas
B) Bulgarlarn Osmanllardan ayrlarak
Bulgaristan kralln kurmas
C) Girit Rumlar'nn kendi istekleriyle
Yunanistan'a balanmas
D) Reval Grmeleri'nde alnan
kararlarn Osmanl egemenliindeki
topraklarn btnln tehdit
etmesi
E) Siyasal birliini ge tamamlayan
talya'nn smrge yarna
katlmas
21.Londra Antlamasyla Bulgaristan'n
balaklarndan fazla toprak elde
etmesi; Yunanistan, Srbistan ve
Karada'n Bulgaristan'a sava
amalarna neden olmutur. Bu
durum hangisini kolaylatrmtr?
A) Osmanl Devleti'nin Balkan
Devletleriyle iyi ilikiler gelitirme
srecini balatmasn
B) Osmanl Devleti ve ngiltere
arasnda dostluk antlamas
imzalanmasn
C) Bulgaristan'n l. Balkan Sava'nda
Osmanl Devleti'nden ald
topraklar yitirmesini
D) On iki ada ve Rodos'un Osmanl
Devleti denetimine girmesini
E) Arnavutluk bamszlm ilan
etmesini
22. 1908 1913 yllar arasnda
ittihatlar ynetime dorudan sahip
olmayp, hkmetler zerinde etkili
olmaya almlardr. Aadaki
hangi olay sonucunda ittihatlar
tm siyasi otoriteyi denetimleri
altna almlardr?
A) Kanun-u Esasiye'nin yeniden
yrrle girmesiyle
B) 31 Mart Vakas'nn bastrlmasyla
C) Bab- Ali Baskn'nn yaplmas
D) l. Dnya Sava'nn balamasyla
E) II. Abdlhamit'in tahttan
indirilmesiyle
197
23.
l. stibdat ynetimine son vermek
isteyen Jn Trk cemiyeti askerler
tarafndan 1908'de kuruldu.
II. Kolaas Niyazi Bey'in Manastrda,
Enver Bey'in Selanik'te isyan
sonucu
II. Merutiyet ilan edildi.
III. 31 Mart isyan bastrld ve II.
Abdlhamit tahttan indirildi.
Bu bilgiler aadakilerden
hangisinin etkinliine kanttr?
A) Gen Osmanllar
B) ttihat ve Terakki Cemiyeti
C) Hrriyet ve itilaf Frkas
D) Vatan ve Hrriyet Cemiyeti
E) Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
Balkan Sava'nn sonularndan
biri deildir?
A) Arnavutluun bamszln
kazanmas
B) Ege adalarnn kaderinin tayininin
byk devletlere braklmas
C) Osmanl Devleti'nin Midye-Enez
hattnn batsndaki topraklar
yitirmesi
D) Osmanlclk grlerinin Osmanl
lkesinde geerli olamayacann
anlalmas
E) Bulgaristan'n bamszln ilan
etmesi
25. Mustafa Kemal Atatrkn
Osmanl Devletindeki ilk grev
yeri aadakilerden hangisidir?
A) Trablusgarp B) Bulgaristan
C) Suriye D) Irak
anakkale
26. Osmanl Devleti'nin 1912'de
talya ile imzalad antlamada u
kararlar yer ald.
l. Osmanllar Trablusgarp hemen
boaltacak.
II. Kapitlasyonlar kaldrmak iin
talya, Osmanl
Devleti'ne yardm edecek.
Osmanllarn Kuzey Afrika'daki son
topraklarn yitirmelerine neden
olan bu antlama aadakilerden
hangisidir?
A) Bkre (1913)
B) Londra (1913)
D) Brest - Litowsk
C) Berlin
E) Ui
27. II. Balkan sava srasnda
Atatrkn grev yeri
A) am B) Sofya
C) stanbul D) Edirne
E) Selanik
28. Tanzimatn yeniliklerinden
etkilenerek Osmanl Devletinde
batlama hareketlerine girien ve
1876 ylnda Kanun-i Esasinin
yaynlanmasn salayan Osmanl
aydnlar aadakilerden
hangisidir?
A) Gen Osmanllar
B) Hrriyet ve tilaf Frkas
C) Jn Trkler
D) Turanclar
E) ttihat ve Terakki Cemiyeti
padiah tarafndan ilan edilmitir?
A) I. Abdlhamit
B) Abdlmecit
C) II. Abdlhamit
D) Mehmet Reat
E) Jn Trkler
30. "ngiltere, Fransa ve Rusya
Trablusgarp Sava ncesi yaylmac
politikasn bildikleri halde talya'y
desteklemilerdir. "Bu devletlerin
talya'y desteklemeleri
aklanabilir?
A) talya'y Almanya'dan uzaklatrma
198
B) Boazlar blgesini aralarnda
paylatrm olmalar
C) Aralarndaki sorunlarn tamamen
bitmesi
D) Fransa'nn Tunus'a yerlemeye
balamas
E) ngiltere'nin yaylmac politikasn
gelitirmek istemesi
KARMA TEST III
1 A 11 C 21 C
2 B 12 A 22 C
3 E 13 B 23 B
4 E 14 B 24 E
5 C 15 A 25 C
6 C 16 A 26 E
7 A 17 A 27 D
8 B 18 C 28 A
9 B 19 B 29 A
10 B 20 D 30 A
1. II. Abdlhamit aadaki
gelimelerden hangisini bahane
ederek I. Merutiyete son
vermitir?
A) Osmanl-Rus Sava
B) Gen Osmanllar
C) Ayestefanos Antlamas
D) Berlin Antlamas
2. Osmanl Devletinde aadaki
hangi dnemde ok partili sisteme
geilmitir?
A) II. Mahmut Dnemi
C) II. Merutiyet Dnemi
D) Tanzimat Dnemi
E) Islahat Ferman
3-II. Merutiyet, Osmanl siyasal
hayatnda beklenen zgrlk ortamn
salayamad.
Bu durumun nedenleri arasnda
aadakilerden hangisi yer almaz?
A) Trablusgarp, Balkan ve l. Dnya
Sava'nn kmas
B) Toprak kayplarnn srmesi
C) Demokrasi geleneinin olmay
D) Kbrs'n elden kmas
E) ttihatlarn diktatrce davranmas
4. Fransz Devriminin
sonularndan olan ulusuluk
dncesi, Osmanl
mparatorluunda ilk kez hangi
ulusun bamszlk iin
ayaklanmasna neden olmutur?
A) Yunanllar
B) Arnavutlar
C) Srplar
D) Karadallar
E) Bulgarlar
KARMA TEST IV
199
5. 31 Mart ayaklanmasn
bastrmak iin Selanik'ten
stanbul'a gelen Hareket
Ordusunun komutan
A) Mustafa Kemal Paa
B) Mahmut evket Paa
C) Hseyin Avni Paa
D) Mehmet Nuri Paa
E) Selahattin Adil Paa
6. Osmanlclk, imparatorluk snrlar
iindeki btn halklar bir Osmanl
milleti haline getirmeyi amalar.
Aadakilerden hangisinin bu fikir
akmnn temsilcileri arasnda
olduu sylenemez?
A) Namk Kemal
B) Ahmet Mithat Paa
C) Ziya Paa
D) Ziya Gkalp
E) Ali Suavi
7. 31 Mart Olay'nn sonular
yer almaz?
A) Hareket Ordusu tarafndan
bastrld.
B) II. Abdlhamit tahttan indirildi.
C) V. Mehmet Reat tahta karld.
D) syanclarn bir ksm asld.
E) talya Trablusgarp'a saldrd.
8. II. Merutiyetle birlikte Kanun-u
Esasi yeniden yrrle konuldu.
II. Merutiyetle ilgili
sylenemez?
A) Padiahn yetkileri arttrld.
B) Meclis-i Mebusan stnlk kazand.
C) Devletin dinsel nitelii deimedi.
D) Parti kurma hakk tannd.
E) 1876 Anayasasnda deiiklikler
yapld.
9. Osmanl Devletinde rejime kar
yaplan ilk ayaklanma
A) eyh Bedrettin ayaklanmas
B) 31 Mart ayaklanmas
D) Kabak Mustafa ayaklanmas
E) Celali ayaklanmas
10. Osmanl mparatorluu'nda
anayasaclk hareketlerinin balamas
ve meruti ynetime geilmesi ilk
olarak aadaki dnce akmlarndan
hangisinin eseridir?
A) Osmanlclk B) mmetilik
D) slamclk C) Milliyetilik
E) Trklk
11. Tanzimat dneminde etkili
olan Osmanlclk fikir akm
aadaki hangi gelime ile etkisini
yitirmitir?
A) Osmanl-Rus Sava
B) I. Merutiyet
C) Balkan savalar
D) Tanzimat Ferman
E) Islahat Ferman
12. Turanclk (Pan Trkizm) fikir
akmn aadaki hangi cemiyet
balatmtr.
A) ttihad-i Osman-i Cemiyeti
B) Osmanl Hrriyet Cemiyeti
C) ttihat ve Terakki Cemiyeti
D) Hrriyet ve tilaf Frkas
E) Ahrar Frkas
13. Osmanl Devletinde bulunan
Gayri Mslimlere aadaki hangi
gelimeyle devlet memuru olma
hakk tannmtr?
A) I. Merutiyet
B) II. Merutiyet
C) Tanzimat Ferman
D) Islahat Ferman
E) Lale Devri
200
14. 1876da stanbul'da Avrupal
devletlerin katlmyla stanbul
Konferans topland. Konu Balkan
sorunlarn zme balamakt.
Osmanl Devleti Avrupallar
etkilemek amacyla bu srada
aadakilerden hangisini ilan
etmitir?
A) Tanzimat Ferman
B) Islahat Ferman
C) II. Kanun-i Esasi
D) l. Kanun-i Esasi
E) Adalet Ferman
15. Fransz Devrimi ile btn
dnyada yaylan ynetim
biimlerinden demokrasi,
aadaki gelimelerden
hangisine daha ok neden
olmutur?
A) Derebeylik sisteminin datlmasna,
B) mparatorluklarn paralanmasna,
C) Monarik ynetimlerin yklmasna,
D) Silahlanma yarnn hzlanmasna,
E) Emperyalist smrgeciliin
olumasna,
16. Aadakilerden hangisi Balkan
Sava'nn sonular arasnda yer
almaz?
A) Ordunun siyasete karmasnn
sakncalar grlmtr.
B) Balkanlar'daki Trk aznln
haklar garanti altna alnmtr.
C) Osmanl Devleti'nin sosyo-
ekonomik k hzlanmtr.
D) Osmanl Devleti'nde milli mcadele
ruhu domutur.
E) Ege denizindeki hkimiyet sona
ermitir.
17. Osmanl Devletinin Kuzey
Afrikadaki topraklarn kaybedi
sras aadakilerden hangisinde
A) Sudan-Yemen-Msr-Cezayir
B) Cezayir- Tunus-Msr-Trablusgarp
C) Fas-Cezayir-Trablusgarp-Msr
D) Yemen-Fas-Msr-Cezayir
E) Msr-Cezayir-Trablusgarp-Tunus
18. I. Balkan Savana katlmad
halde II. Balkan Savana katlan
devlet aadakilerden hangisidir?
A) Bulgaristan B) Karada
C) Yunanistan D) Romanya
E) Srbistan
19. Balkan savalarnda Osmanl
Devleti'nin yenilmesinin nedenleri
yoktur?
A) Ordunun hazrlksz olmas
B) Cepheler arasnda kopukluk olmas
C) Trablusgarp Sava'ndan yeni
klm olmas
D) Ordunun siyasete karmas
E) ttihat ve Terakki Cemiyetinin
ynetimi ele geirmesi
20.
Osmanl Devleti, Midye-Enez
hattnn dousuna ekilecek
Arnavutluk ve Ege adalarnn
durumunu Avrupann byk
devletleri belirleyecek.
Kavala, Dedeaa ve btn Trakya
Bulgaristan'a verilecek.
Yukarda verilen maddeler
aadaki antlamalardan
hangisine aittir?
A) Atina B) stanbul
C) Londra D) Bkre
E) Lozan
21. Aadaki olaylardan hangisi
sonucunda Avrupada g dengesi
deimi, Fransa ve Avusturya'nn
etkinlikleri byk lde
kaybolmutur?
A) Viyana Kongresi
B) Alman birliinin kurulmas
C) Fransa'nn Sedan'da yenilmesi
D) Alman ehir devletlerinin gmrk
birliine girmesi
E) Berlin Kongresi
201
22.
Kapsaml slahat hareketlerinin
yaplmas
1876 ve 1908'de Merutiyetin ilan
edilmesi
eitli fikir akmlarnn ortaya
atlmas
Osmanl Devleti'nde XIX.
yzylda grlen Yukardaki
gelimelerin genel amac ile ilgili
aadakilerden hangi
sylenebilir?
A) Halk arasnda eitlii salamak
B) Osmanl Devletini dalmaktan
kurtarmak
C) Avrupa devletlerinin iilerine
karmasn engellemek
D) Bat uygarlndan her alanda
faydalanmak
E) Avrupa devletlerinin destei
kazanmak
23. Trkiye Cumhuriyetinde bugn
yaanan kta sahanl sorunu
aadaki hangi gelime ile ortaya
kmtr?
A) Trablusgarp Sava
B) I. Dnya Sava
C) Kurtulu Sava
D) Balkan Savalar
E) 93 Harbi
24. Aadaki topraklardan
hangisini Balkan Savalar
sonunda kaybetmemitir?
A) Makedonya
B) Bat Trakya
C) Arnavutluk
D) Girit
E) Ege Adalar
25.
I. ngilterenin Msr' igali
II. Fransa'nn Tunus'u ele geirmesi
III. talyann Trablusgarpa
saldrmas
Yukardaki her olayn ortak
zellii aadakilerden hangisi
olabilir?
A) Huzur ve otorite salamaya
almalar
B) Emperyalist amal olmalar
C) Ayaklanmalar bastrmaya ynelik
olmalar
D) Milletler Cemiyeti karar ile
gereklemi olmalar
E) Osmanl Devleti'ne destek amal
olmalar
26. talyanlarn Trablusgarp' igal
etmesi karsnda Osmanl Devleti
herhangi bir giriimde bulunamamtr.
Sadece Mustafa Kemal gibi baz
Osmanl subaylar gizli yollarla blgeye
ulaarak bir direni hareketi
oluturmaya almlardr. Bu
durumun yaanmasnda,
I. Trablusgarp'a karadan gidi yolu
olan Msr'n ngiliz igalinde olmas
II. Osmanl donanmasnn
kullanlamayacak durumda olmas
III. Trablusgarp halknn talyanlar
desteklemesi
Faktrlerinden hangilerinin etkili
olduu sylenemez?
A) Yalnz III B) I ve II C) I ve III
27. 187778 Osmanl - Rus savan
gereke gsteren II. Abdlhamit, 14
ubat 1878 ylnda Osmanl Mebuslar
Meclisini datarak lkede youn bir
bask uygulamaya balad.
Bu dnemde, aadaki
dncelerden hangisi bir devlet
politikas durumuna getirilmitir?
A) Osmanclk B) Turanclk
C) slamclk D) Toplumculuk
E) Cumhuriyetilik
202
Osmanl Hkmdar V. Mehmet
(Reat) Devri gelimelerinden biri
deildir?
A) Balkan Savalar
B) Trablusgarp Sava
C) Birinci Dnya Sava
D) Mondros Atekes Antlamas
E) Bab ali baskn
29. Atatrkn amda kurmu
olduu Vatan ve Hrriyet Cemiyeti
daha sonra aadaki hangi
cemiyete katlmtr?
A) tilaf ve Hrriyet Cemiyeti
B) ttihad- Osman-i Cemiyeti
C) Osmanl Hrriyet Cemiyeti
D) Gen Kalemler Cemiyeti
30. Osmanl Devletinde ilk kez
padiahn yetkileri aadakilerden
hangisi ile snrlandrlmtr?
A) Tanzimat Ferman
B) I. Merutiyet
C) II. Merutiyet
D) Islahat Ferman
E) Sened-i ttifak
KARMA TEST IV
1 A 11 C 21 B
2 C 12 C 22 B
3 D 13 D 23 D
4 C 14 D 24 D
5 B 15 C 25 B
6 D 16 D 26 A
7 E 17 B 27 C
8 A 18 D 28 D
9 B 19 E 29 E
10 A 20 C 30 E
1.
I. retimde makine gcnn ne
kmas
II. i snfnn rgtlenmesi
III. Hammadde ve pazar elde etme
yar
IV. Ulusuluk akmnn etkisi
V. Osmanl Devleti'nin gcn
yitirmesi
hangilerinin Trablusgarp ve Balkan
Savalarna neden olduu
savunulabilir.
A) I ve II B) II ve III
C) III ve IV D) I, II ve III
E) III, IV ve V
2. Osmanllarda medeni hukuk ve
kamu hukuku ile ilgili ilk
dzenlemeler aadaki
dnemlerin hangisinde
balamtr?
A) III. Selim dnemi
B) II. Mahmut dnemi
C) Tanzimat dnemi
D) I. Merutiyet dnemi
E) II. Merutiyet dnemi
3. 93 harbinden sonra dalma
dnemine giren Osmanl Devleti XX.
yzyl balarnda ngiltere ve Fransa ile
balarn koparmaya balamtr.
Osmanl Devleti'nin byle bir
siyaset izlemesinde,
I. Msr'n ngilizler tarafndan igali
II. Almanya'nn Osmanl Devleti'ne
yaknlamas
III. Fransa'nn Tunus'u igali
Gelimelerinden hangilerinin etkili
olduu sylenebilir?
A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III
KARMA TEST V
203
4. Trkln esaslarn ilmi bir
temele oturtan fikir adam
A) Yusuf Akura
B) Bekir Sami Bey
C) Ziya Gkalp
D) Ziya Paa
E) Yahya Kemal Beyatl
5. Osmanl Devleti l. Dnya
Sava banda tarafszln ilan
etmesine ramen daha sonra
ittifak Devletleri safnda yer
almtr.
durumun nedenleri arasnda yer
almaz?
A) Berlin Antlamasndan itibaren
Almanya'ya yaknlk duyulmas
B) Osmanl Devleti'nin stratejik yaps
C) ngiltere ve Fransa'nn Osmanl
Devletine kar ikiyzl politika
uygulamas
D) Kaybedilen topraklar geri alma
dncesi
E) ngilterenin Osmanl Devletini
kendi safnda savaa sokmamas
6. l. Dnya Sava ncesinde itilaf
Devletleri'nin, Osmanl Devleti
zerindeki dnceleri
aadakilerin hangisinde doru
olarak verilmitir?
A) Osmanl Devleti'nin itilaf yanls
olarak savaa katlmas
B) Osmanl Devleti'nin topraklarn
kendi garantileri altna almak
istemeleri
C) Osmanl Devleti'nin Almanya ile
birlikte olmas
D) Osmanl Devleti'nin savaa
girmeden itilaf devletlerine asker
yardm yapmas
E) Osmanl Devletinin savaa
katlmamas
7. tilaf Devletleri aralarnda yaptklar
gizli antlamalarla Osmanl Devleti'ni
paylamlar ayrca bunun yannda
siyasal bamszln ortadan
kaldrmak istemilerdir.
Aadakilerden hangisiyle bu
istekleri Osmanl Devleti dolayl da
olsa ilk defa kabul etmitir?
A) Wilson prensipleri
B) Sevr Antlamas
C) Paris Konferans
D) Mudanya Atekes Antlamas
E) Mondros Atekes Antlamas
8. ABD Bakan Wilson, l. Dnya
Sava srasnda yaynlad ilkelerle
savasz, smrgesiz, her milletin
bamsz devletini kurduu bir dnya
istediini sylemitir.
Bu grlere aadaki hangi
devletler en ok itiraz etmitir?
A) Rusya - Almanya - ngiltere
B) talya - Almanya - Rusya
C) Avusturya - Srbistan - Rusya
D) Srbistan - ngiltere - Rusya
E) ngiltere-Fransa-talya
9. l. Dnya Sava yllarnda itilaf
devletleri kendi aralarnda yaptklar
gizli antlamalarla Osmanl Devleti'ni
paylamlard. Ancak talyann payna
den zmir ve evresi Paris Bar
Konferansnda Yunanistan'a verilmiti.
Yunanistan'n tercih edilmesinin
sebebidir?
A) talyann itilaf kuvvetlerine ge
katlmas
B) Fransa ve ABD'nin bu blgenin
talyaya verilmesini istememeleri
C) Dou Akdeniz'de gl bir talyann
deil, ngiltereye bal bir
Yunanistan'n tercih edilmesi.
D) ngiltere ile talyann Yunanistan'
kendilerine balamak istemeleri
E) talyann Trkiye ile yaknlamas.
204
10. Osmanl Devleti'nin l. Dnya
savana katlmas zerine Anlama
Devletleri Rusya ile balantlarna
kaybetmilerdi. Oysa Rusya'nn
Almanyaya saldrabilmesi iin silah ve
cephaneye ihtiyac vard.
Anlama Devletleri Rusya'ya bu
yardm salayabilme amacyla
aadaki cephelerden hangisini
amlardr?
A) Kafkas cephesi
B) Galiya Cephesi
C) anakkale Cephesi
D) Dou Cephesi
E) Bat cephesi
11. Rusya'ya itilaf Devletleri'nin
yardm ulatramamas sonucu ihtilal
olmu ve Rusya savatan ekilerek
antlama imzalamtr.
Aadakilerden hangisi Rusya ile
imzalanan Brest-Litowsk
antlamasnn zelliklerinden biri
deildir?
A) Rusya savatan ekildi,
B) Dou Avrupada devam eden
savalar sona erdi
C) Osmanl Devleti Kars, Ardahan ve
Batum'u geri ald.
D) Gizli antlamalarn hepsi akland
E) Bulgaristan savatan ekildi
12. l. Dnya Sava'ndan sonra Dnya
barn korumak ve yeni bir dnya
savann kmasn nlemek iin
Cemiyet-i Akvam kurulmutur.
Bu cemiyetin kurulmasnda
aadakilerden hangisi nemli rol
oynamtr?
A) Londra Konferans
B) Viyana Kongresi
C) Fransz ihtilal
D) Wilson ilkeleri
E) insan Haklar Beyannamesi
13. Aadakilerden hangisi itilaf
Devletleri'nin anakkale cephesini
ama amalarndan deildir?
A) Osmanl Devleti'ni sava d
brakmak
B) Rusya'ya yardm etmek
C) Bat cephesindeki yklerini
hafifletmek
D) Balkan devletlerini sava d
brakmak
E) Sava ksa srede bitirmek
14. Rusya Bolevik ihtilali knca
savatan ekilip bar antlamas
imzalad.
Bu durum Rusya'nn payna den
Dou Anadolu topraklar
konusunda itilaf Devletleri
tarafndan hangi politikay
gndeme getirdi?
A) D. Anadolu'yu ngilizlere brakmak
B) D. Anadolu'yu Ermenilere
brakmak
C) D. Anadolu'yu Amerikallara
brakmak
D) D. Anadolu'yu Almanya'ya
brakmak
E) D. Anadolu'yu Osmanl'ya
brakmak
15- l. Dnya Sava srasnda veliaht
Vahdettn le Almanya gezisine kan
Mustafa Kemal, Alman cephelerinin
ackl durumu karsnda ittifak
Devletleri'nin sava mutlaka
kaybedeceini anlam, Osmanl
Devleti'nin savatan ekilerek
mtareke yapmasn istemitir.
Bu durum Mustafa Kemal'in en ok
hangi zelliini ortaya
koymaktadr?
A) Orduyu siyasetten ayrma istei
B) leri grll
C) Barl
D) nklp bir dnceye sahip
oluunu
E) Vahdettin'in yaveri olduunu
205
16. Aadaki devletlerden hangisi
ttifak devletleri safnda en son
savaa katlan devlettir?
A) Osmanl Devleti B) Bulgaristan
C) Srbistan D) Romanya
E) ABD
17. Aadakilerden hangisi ittifak
Devletleri'nin l. Dnya Sava'n
kaybetmelerinde dierlerine gre
daha az etkili olmutur?
A) Savan geni bir alana yaylmas
B) Almanya'nn denizlere hakim
olamamas
C) Avusturya - Macaristan
mparatorluunun iindeki pek ok
milletin sk sk isyan etmeleri
D) Bulgaristan'n sadece bir kpr
durumunda olmas
E) Osmanl Devleti'nin ok zayf oluu
Osmanl Devleti'nin Kafkasya
Cephesi'nde saldrya gemesinin
nedenleri arasnda gsterilemez?
A) Trkleri Rusyaya kar kkrtmak
B) Rus kuvvetlerinin nemli bir ksmn
Kafkasya'da tutmak
C) ran doudan sktrmak
D) Turan dealini gerekletirmek
E) Trkistana ulamak ve Trk birliini
gerekletirmek
19. I. Dnya Savandan sonra siyasi
ve ekonomik dengeler tamamen
bozulmu ve byk kayplar verilmitir.
Artan sorunlar ve isizlik Avrupada
komnizmin gelimesine neden
olmutur.
Bu olaya zellikle hangi iki lkeden
tepki gelmitir?
A) talya-ngiltere
B) ngiltere-Fransa
C) Almanya -Fransa
D) Fransa -ABD
E) talya-Almanya
20. I. Dnya Sava sonunda
Wilson Prensiplerinin yaynlanma
amac aadakilerden hangisi
deildir?
A) Savan yaralarn sarmak
B) nsanln bir daha I. Dnya sava
gibi bir felakete srklenmesini
nlemek
C) ABDyi dnya siyasetinde etkin
klmak
D) I. Dnya Savann kt
sonularn hafifletmek
E) Almanyann yaylmasn nlemek
21. Aadakilerin hangisinde
verilen antlamalar, imzalandklar
halde yrrle konulmamtr?
A) Berlir-Moskova
B) Ayestefanos-Sevr
C) Atina-Ui
D) stanbul-Ankara
E) Gmr-Kars
antlamalarn ortak zellii olarak
verilemez?
A) Ekonomik artlar tamak
B) Baz devletlerin snrlarn
deitirmek
C) Yeni rejimler kurmak
D) Mili devletler kurmak
E) Asker nfusunda snrlamalar
getirmek
Dnya Savann sonularndan
deildir?
A-) Bar korumak amacyla Milletler
Cemiyeti kuruldu
B-) Yeni rejimler ortaya kt
C-) ABDnin nemi azald
D-) Sivil Savunma Tekilat kuruldu
E-) Manda ve himaye ortaya kt
206
24. Mondros Atekes
Antlamas'nda, "Vilayet- Sittede
bir karklk karsa, itilaf
devletleri bu blgeye mdahale
edebilecektir" maddesinin
konulmasnn gerek amac
A) Rusyann igalini engellemek
B) Blgenin yeralt zenginliklerine
daha kolay el koyabilmek
C) ngilterenin Hindistan ile olan
balantsn korumak
D) Burada kurulabilecek bir
Ermenistan devleti iin zemin
hazrlamak
E) Bu blgedeki 15. kolorduyu etkisiz
brakmak
25. Mustafa Kemal Atatrk
aadaki cephelerden hangisinde
savamamtr?
A) Kafkas Cephesi
B) Suriye-Filistin Cephesi
C) Kanal Cephesi
D) anakkale Cephesi
E) Sakarya Cephesi
26. Paris Bar Konferansnda
ngilterenin Yunanistan lehine
siyaset izlemesinin temel nedeni
A) talyann glenmesini salamak
B) talya ya kar doudaki karlarn
korumak
C) Yunanistana duyulan yaknlk
D) Bat Anadolu da Rum nfusunun
fazla olmas
E) talyann saldrgan tutumu
Dnya Savandan sonra
imzalanan bar antlamalarndan
deildir?
A) Versailes B) Mondros
C) Saint germain D) Sevres
E) Neuily
28. Osmanl Devletinin fiilen sona
ermesinde aadaki olaylardan
hangisi etkili olmutur?
A) Balkan Savalar
B) Trablusgarp Sava
C) I. Dnya Sava
E) Sakarya Sava
29. l. Dnya savann sonular
yer almaz?
A) mparatorluklarn yklmas
B) Yeni bamsz devletlerin ortaya
kmas
C) Kkten rejim deiikliklerinin olmas
D) Dnya barnn salanmas
E) Smrgeciliin son bulmas
30.
I. anakkale Cephesinin almas
II. Rusyada rejim deiikliinin
yaanmas
III. ABDnin savaa girmesi
IV. Bulgaristann savaa girmesi
V. Tehcir yasasnn karlmas
Yukarda verilen olaylarn
kronolojik sras aadakilerden
verilmitir?
A) I. II. III, IV, V
B) II. I. V. IV. III
C) III. II. IV. V. I
D) I. V. IV. II. III
E) I. II. V. III. IV
KARMA TEST V
1 E 11 E 21 B
2 C 12 D 22 C
3 E 13 D 23 C
4 C 14 B 24 D
5 B 15 B 25 C
6 E 16 B 26 B
7 E 17 E 27 B
8 E 18 C 28 C
9 C 19 B 29 D
10 C 20 E 30 D
207
1. Aadakilerden hangisinde Bat
Anadolu ve zmir resmen
Yunanllara verilmitir?
B) Mondros Atekesi
C) Lozan Antlamas
D) Sevr Bar
E) Amiral Bristol Raporu
2. tilaf devletleri 13 Kasm
1918'de stanbul'u
aadakilerden hangisine
dayanarak igal etmilerdir?
A) Sevr Bar
B) Mondros Atekesi
C) Mudanya Mtarekesi
D) Lozan Antlamas
E) Paris Bar Konferans
3. l. Dnya Sava'na aadaki
hangi devletin katlmas ile
Rusya'nn mttefikleri ile olan
balants kesilmitir?
A) Bulgaristan B) Srbistan
C) Japonya D) ABD
E) Osmanl Devleti
4. Aadaki olaylardan hangisiyle
Mondros'la belirlenen snr ilk kez
alm ve Sevr Bar'nn
geersizlii fiilen kantlanmtr?
A) Gmr Antlamas
B) Moskova Antlamas
C) Brest-Litowsk
D) Ankara Antlamas
E) Londra Konferans
5. I. Dnya savandan sonra dnyada
kalc bar salamak amac ile kurulan
Cemiyeti Akvamn (Milletler Cemiyeti)
baarsz olduunun en ak kant
A) Saraybosnada Avusturya
veliahdnn ldrlmesi
B) talyann Trablus garb igali
C) ngilizlerin anakkaleyi gemeye
almalar
D) Sovyet Rusyann Almanyay igal
etmesi
E) II. Dnya Savann kmas
6. Cemiyeti Akvamda, ngiltere,
Fransa ve ABD ye zel ayrcalklar
tannmt. Bu ise uluslararas eitlik
ilkesine aykr idi
Buna ramen Trkiyenin 1932 de
Cemiyet-i Akvama katlmasnn
amac aadakilerden hangisidir?
A) Bar yanls olduunu gstermek
B) Rusyann yaylmac politikalarna
kar kmak
C) Almanya ve talyann sava
trmandrmasna engel olmak
D) Hatay Trkiyeye katmak
E) Boazlar szlemesini yenilemek
7. ngiltere ile Fransa, Wilson
ilkelerinin yenilen devletler
zerinde oluturduu olumlu etkiyi
krabilmek iin nasl bir politika
gelitirmitir?
A) gallerini hzlandrdlar.
B) Milletler Cemiyetini kurdular.
C) Yenilen devletlere bamszlk
verdiler.
D) Yunanistann igalini desteklediler.
E) Manda ve himaye fikrini ortaya
attlar.
KARMA TEST VI
208
8. I. Dnya Savandan sonra,
Osmanl Devletinin durumunu
grmek ve paylama tasarlarn
gerekletirmek amac ile
yaplmtr?
B) Londra Antlamas
C) Sevr Antlamas
D) Mudanya Mtarekesi
E) Lozan anlamas
9. I. Dnya savann sonunda
Osmanl Devletinde byk bir
kararszlk ve aknlk olduunun
en ak kant aadakilerden
hangisidir?
A) Zararl cemiyetlerinin kurulmas
B) Sk sk hkmet deiikliine
gidilmesi
C) Mustafa Kemalin Samsuna
gnderilmesi
D) ngiltere ile anlama yollarnn
aranmas
E) Sevr Antlamasnn imzalanmas
10. Paris Konferansnda itilaf
devletleri arasnda anlamazlk
kmasna sebep olan gelime
A) ngilterenin igallerini geniletmesi
B) stanbul un denetim altna alnmas
C) zmirin Yunanllara verilmesi
D) Sovyet Rusyann gizli anlamalara
kar kmas
E) Anadoluda direniin balamas
11. ABDnin I. Dnya Savana
girerken yaymlad prensip
kararlarda yenilen devletlerin
haklarn koruyor gibi
grmesinin temel amac,
A) Avrupada ve Orta douda
etkinliini artrmak
B) Rusyann gneye inmesine engel
olmak
C) Almanya-Fransa rekabetine son
vermek
D) Yenilen devletlerle ticari iliki
kurmak
E) ngilterenin Ortadoudaki
hkimiyetine son vermek
12.
I. Rusya ile Brest-Litowsk
Antlamasnn imzalanmas
II. Almanyann I. Dnya Savandan
ekilmesi
III. zmirin Yunanllara verilmesi
olaylarn
Yukardaki gelimelerin Kronolojik
sralamas aadakilerden hangisidir?
A) I, II ve III B) II, III ve I
C) I, III ve II D) III, I ve II
E) II, I, III
hangisi, Osmanl Devletinin
egemenlik haklarn ortadan
kaldrmaya ynelik hkmler
iermektedir?
A) Brest-Litowsk Antlamas (1918)
B) Mudanya Atekes Antlamas
(1922)
C) stanbul Antlamas (1913)
D) Ankara Antlamas (1921)
E) Mondros Mtarekesi (1918
209
14. Mondros Mtarekesi uyarnca
Trk ordusunun 1914 snrlar iine
ekilmesinin kararlatrlmas
aadaki topraklardan hangisinin
kaybedilmesine sebep olmutur?
A) Azerbaycan B) Musul
C) Arabistan D) Dou Trakya
E) zmir
15. Mondros Mtarekesinin
sonular arasnda aadakilerden
hangisi yoktur?
A) stanbulun igal edilmesi
B) Ordunun terhis edilmesi
C) Musulun ngilizlerce igali
D) Direni cemiyetlerinin kurulmas
E) Cemiyet-i Akvamn kurulmas
16. Bizans mparatorluunu
yeniden canlandrmak ve Ege
blgesinde ilerleyen Yunan
birliklerine yardmc olmak amac
ile kurulan cemiyet
A) Yahudi Alyans Cemiyeti
B) Pontus Rum Cemiyeti
C) Yunan Kzlha
D) Mavri Mira Cemiyeti
E) Tanak ve Hnak cemiyeti
17. Krt Teali, Tanak ve Hnak,
Pontus Rum gibi zararl cemiyetler
almalarnda kendilerine
dayanak olarak aadakilerden
hangisi gryorlard?
A) Cemiyet-i Akvam
B) Wilson Prensiplerini
C) Paris konferansn
D) Bristol Raporunu
E) Mondros Mtarekesini
18. Mondros Mtarekesinden
sonra kurulan cemiyetlerden
hangisi, dierlerini de kendi ats
altnda birletirerek direni
hareketinin tek elden kontrol
edilmesini salamtr?
A) Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti
B) ark Vilayetleri Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
C) Trakya-Paaeli Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
D) Trabzon Muhafaza-i Hukuk
Cemiyeti
E) Kilikyallar Cemiyeti
19. Aadakilerden hangisi, Trk
Milletindeki igallere raz gibi
grnen tavrlar deitirerek
direni duygusunu ortaya
karmtr?
A) Mondros Mtarekesi
B) Amasya Tamimi
C) Havza Tamimi
D) zmirin igali
E) Direni cemiyetlerinin kurulmas
20. gallerden sonra Anadoluyu
terk eden ilk anlama devleti
A) Rusya B) talya C) Fransa
D) ngiltere E) Ermenistan
21. anakkale Savayla ilgili
sylenemez?
A) Rusyaya yardm iin tilaf
devletleri tarafndan almtr.
B) Savan sonunda Rusya yardm
alamaynca ilkede ihtilal kt
C) Savan sonucunda Bulgaristan
itilaflar safnda savaa girdi
D) anakkale geilemedi
E) anakkale geilemeyince itilaflar
kara harektna baladlar
210
22.
I. Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti
II. zmir Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
III. Trakya-Paali Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
IV. Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
VI. Redd-i lhak Cemiyeti
Yukardaki cemiyetlerden hangileri
Ermeni ve Rumlarn Anadoluda
devlet kurma almalarna kar
birlikte hareket etmilerdir?
A) I. ve II B) II. ve III
C) III. ve IV D) IV. ve IV
E) I ve IV
23. tilaf Devletlerinin Anadoluyu
gali karsnda Osmanl
Hkmetinin kaytsz kalmas ve
igallerin hzla yaylmas zerine,
Trk Milleti ilk nce aadaki
tedbirlerden hangisine
bavurmutur?
A) Protesto mitinglerinin dzenlenmesi
B) Direni cemiyetlerinin kurulmas
C) Kuva-i Milliye hareketinin balamas
D) Erzurum Kongresinin toplanmas
E) Yeni bir devletin kurulmas
24. ngilizler, zmirin Yunanllarca
igalini hakl gstermek amac ile Bat
Anadoluda Trklerin, Rumlar
katletmekte olduu eklinde bir
haberi dnyaya yaydlar.
Aadakilerden hangisi bu haberin
gerek d olduunu ortaya
koymutur?
A) Havza Tamimi
B) General Harbord Raporu
C) zmir Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
D) Amiral Bristol Raporu
E) Wilson lkeleri
25.
I. Sulh ve Selamet-i Osmaniye
Frkas
II. Teali slam Cemiyeti
III. ngiliz Muhipleri Cemiyeti
IV. Mavr-i Mira Cemiyeti
V. Krt Teali Cemiyeti
Yukardaki cemiyetlerden hangileri
tilaf Devletlerine direnmenin
yararsz olduunu kurtuluun
ancak Padiah Halife ve hkmetin
emirlerine bal kalmakla
gerekleebileceini savunmutur?
A) I. ve II B) II. ve III
C) III. ve IV D) IV. ve V
E) II. ve V
26. Mondros Atekes Antlamasnda
yer alan askeri hkmler iinde,
Ordunun silah ve cephanesinin teslim
edilmesi, boazlarn idaresinin itilaf
Devletlerine braklmas, Trk
esirlerinin serbest braklmamas gibi
maddeler bulunmaktadr.
tilaf devletlerinin bu hkmlerle
ulamak istedikleri ama
olarak verilmitir?
A) Osmanl Devleti'nin donanmasna
ve askeri gcne sahip olmak
B) Savunma gcn krarak, igallere
ortam hazrlamak
C) Osmanl Devleti'nin kabiliyetli
komutanlarna kendi ordularnda
grev vermek
D) Osmanl tersanelerine el koymak
E) Yeralt kaynaklarn ele geirmek
27. I. Dnya Sava Avrupal
devletlerin ekonomik rekabet ve
smrge yar sonucunda ortaya
kmtr.
Aadaki devletlerden hangisi I.
Dnya savanda dierlerinden
daha az rol oynamtr?
A) Almanya B) ngiltere
C) Fransa D) Amerika
E) Yunanistan
211
28. Bulgaristan aadaki hangi
cephe sonucunda I. Dnya
Savana girmitir?
A) Kafkas Cephesi
B) anakkale Cephesi
C) Irak Cephesi
D) Suriye Cephesi
E) Svey Cephesi
29. Aadaki direni rgtlerinin
kurulu yerlerinden hangisi yanl
verilmitir?
A) Trakya Paaeli Mdafa-i Hukuk
Cemiyeti - (Trakya)
B) Vilayei-i arkiye-i Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti - (Erzurum)
C) Kilikyallar Cemiyeti - (Konya)
D) Milli Kongre - (stanbul)
E) Trabzon Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- (Trabzon)
30. Aadakilerden hangisinde
Milli Cemiyetlerin ilk kurulan ve en
etkili olan birlikte verilmitir?
A) zmir Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti ve
Milli Kongre Cemiyeti
B) Trakya - Paaeli Cemiyeti ve Redd-
i ilhak Cemiyeti
C) Kilikyallar Cemiyeti ve Milli Kongre
Cemiyeti
D) Trakya Paaeli Cemiyeti ve Dou
Anadolu Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
E) Redd-i ilhak Cemiyeti ve Kilikyallar
Cemiyeti
KARMA TEST VI
1 A 11 A 21 C
2 B 12 A 22 E
3 E 13 E 23 B
4 A 14 A 24 D
5 E 15 E 25 A
6 A 16 D 26 B
7 E 17 B 27 E
8 A 18 A 28 B
9 B 19 D 29 C
10 C 20 B 30 D
1.
Ekonomik, kltrel ve dinsel
alanlarda rgtlenmek
igale kar silahl direnite
bulunmak
Blgeden g etmemek
Yukarda verilen kararlar
aadaki cemiyetlerden hangisi
almtr?
A) zmir Redd-i ilhak Cemiyeti
B) Trakya Paa eli Cemiyeti
C) Trabzon Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
D) Dou Anadolu Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti
E) Milli Kongre Cemiyeti
Mondros Mtarekesinden sonraki
i gelimelerden deildir?
A) ttihat ve Terakki Frkasnn
kendisini fesh etmesi
B) Hrriyet ve itilaf Frkasnn yeniden
kurulmas
C) Ahmet izzet Paa Hkmetinin
istifa etmesi
D) Meclis-i Mebusan'n kapatlmas
E) Hicaz ve Yemen'in kaybedilmesi
3. Aznlk cemiyetleri esas olarak
ounlukta olduklar blgelerde
kurulup buralarda karklk
karmlardr.
Bununla ulamak istedikleri ama
A) Bamsz bir devlet kurmak
B) Trkiye'den zerklik elde etmek
C) Sevr'in uygulanmasn salamak
D) Mondros'un uygulanmasn
salamak
E) Manda ve Himaye kabul etmek
KARMA TEST VII
212
4. Yunanllarn zmir'i igal
etmelerinin haksz olduu
ncelikle aadaki hangi gelime
ile dnya kamuoyuna ilan
edilmitir?
A) General Harbord Raporu
B) Wilson Raporu
C) Amiral Bristol Raporu
D) Mustafa Kemal'in Samsun Rapcu
E) Amasya Tamimi
gereklemesinde Kuva-i Milliye
birlikleri etkili olmutur?
A) l. nn savann kazanlmas
B) stanbulun dman igalinden
kurtarlmas
C) ayaklanmalarn bastrlmas
D) Sakarya savann kazanlmas
E) Lozan antlamasnn yaplmas
aznlklar tarafndan kurulan
zararl cemiyetlerin amalarndan
deildir?
A) Karadeniz ve evresinde bamsz
Rum Pontus Devletini kurmak
B) stanbul Hkmetini Milli
Mcadeleye iin desteklemek
C) Anadolu'da itilaf Devleti'nin ileri bir
karakolu olmak
D) Byk Bizans imparatorluunu
kurmak
E) Dou Anadolu ve evresinde
bamsz Ermeni devleti kurmak
7. Mondros Atekes Antlamasndan
sonra stanbul Hkmeti'nin igaller
karsnda yetersiz kalmas Trk
milletinin tepkilerine yol amtr.
tepkilerden biridir?
A) Batl anlamda yeniliklerin yaplmas
B) Rejimin deitirilmesi
C) Kuva-i Milliyenin oluturulmas
D) istiklal Mahkemeleri'nin kurulmas
E) Sevr Antlamasnn kabul edilmesi
8. Mustafa Kemal 13 Kasm
1918'de stanbula gelmeden nce
aadaki olaylardan hangisine
byk bir tepki gstermitir?
A) zmir'in igali
B) Sevr bar antlamas
C) stanbulun igali
D) Mondros Atekes Anlamas
E) Antalya'nn igali
9. Milli Mcadele dneminde
Fransz- Ermeni saldr ve
igallerine kar kurulan Cemiyet
A) Milli Kongre Cemiyeti
B) Dou Anadolu Mdafaa-i hukuk
cemiyeti
C) Redd-i lhak cemiyeti
D) Kilikyallar Cemiyeti
E) Trakya Paaeli Cemiyeti
10. Mondros Atekes
antlamasnn uygulanmasna
engel olmak amacyla kurulan milli
cemiyetler ilk nce
gerekletirmek istemilerdir?
A) Kendi blgelerinin igaline engel
olmak
B) Tm vatan dmandan kurtarmak
C) Byk devletlerinin himayesi altna
girmek
D) Sevr Bar antlamasnn
uygulanmasn salamak
E) Yeni bir devlet kurmak
11.
I. Etnik-i Eterya
II. Hnak ve Tanak
III. Pontus Rum
IV. Alyans srailit
V. Mavr-i Mira
hangileri kurtulu sava srasnda
Yunanllar lehine alan rgtler
arasnda gsterilemez?
A) I-II B) II-IV C) I-V
D) II-III E) III-II
213
12. Aadakilerden hanisi Osmanl
Devletinin can ekitii bir
devrede Wilson prensiplerinden
faydalanarak kurulan, Dou ve
Gneydouda ayrmc ve siyasi
gaye gden bir cemiyettir?
A) ngiliz Muhipleri Cemiyeti
B) Teali slam Cemiyeti
C) Krt Teali Cemiyeti
D) Hrriyet ve tilaf Frkas
E) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Frkas
hangileri amalar ve zellikleri
dikkate alnp bir grup
oluturulursa hangisi dta kalr?
A) Redd-i lhak
B) Kilikyallar
C) Milli Kongre
D) Karakol
E) Trabzon Muhazafa-i Hukuk
14. stanbuldaki Patrikhane
tarafndan desteklenen, gmen
kamplar ve izcilik okullar ile
birlikte hareket eden Bizans
mparatorluunu yeniden kurmak
isteyen zararl cemiyet
A) Pontus Rum
B) Mavri Mira
C) ngiliz muhipler
D) Hnak Tanak
E) Sulh ve Selameti Osmaniye
15. Havza ve Amasya
genelgelerinin Trk halk zerinde
etkili olduu aadakilerden
hangisi ile gsterilebilir?
A) Gsteri ve mitinglerin artmas
B) Milli cemiyetlerin kurulmas
C) syanlarn kmas
D) Padiaha balln artmas
E) gallerin artmas
16. Aadaki Cemiyetlerden
hangisi stanbuldan Anadoluya
Milli Mcadele iin insan ve silah
karmtr?
A) Milli Kongre Cemiyeti
B) Karakol Cemiyeti
C) Muhafaza-i hukuk Cemiyeti
D) Mavri Mira Cemiyeti
E) Redd-i lhak Cemiyeti
17. 1918'de Mondros Mtarekesi
Antlamasndan sonra yurdun
igaline kar eitli cemiyetler
kurulmutur. Aadakilerden
hangisi bu Cemiyetlerden biri
deildir?
A) zmir Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
B) Kilikyallar Cemiyeti
C) slam Teali Cemiyet'
D) Trakya-Paa eli Cemiyeti
E) arki Anadolu Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
18. Aadaki Milli Cemiyetlerden
hangisi, milli mcadele yllarnda
sadece basn yayn yoluyla
mcadeleye nem vermitir?
A) Kilikyallar Cemiyeti
B) Dou Anadolu Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti
C) Milli Kongre Cemiyeti
D) zmir Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti
E) Trakya Paa eli Cemiyeti
19. Aadakilerden hangisi Milli
Cemiyetleri'nin ortak
zelliklerinden deildir?
A) Blgesel amal cemiyetlerdir.
B) Dmana kar ilk tepkiyi
gstermilerdir
C) igalden sonra silahl mcadeleyi
rgtlemilerdir
D) Kurulularna Mustafa Kemal
nclk etmitir
E) Milliyetilik duygularndan hareket
ederek
214
20. Mavr-i Mira cemiyetinin
almalarna engel olmak
amacyla aadaki cemiyetlerden
hangileri kurulmutur?
A) Trakya Paa eli - zmir Reddi ilhak
B) Kilikyallar- Trabzon Mudafaa-
Hukuk Cemiyeti
C) Pontus Rum - Etnik-i Fterya
D) Sulh ve Selamet-i Osmaniye
Frkas- Teali slam Cemiyeti
E) Dou Anadolu Mdafaa-
HukukCemiyeti
21. Kilikyallar cemiyeti, aadaki
zararl cemiyetlerden hangisinin
faaliyetlerini engellemek iin
kurulmutur?
A) Mavri Mira
B) Tanak Komitesi
C) Etnik-i Eterya
D) Pontus Rum
E) ngiliz muhipler cemiyeti
22. Blgesel olarak kurulan
cemiyetler aadaki hangi
kongrede tek at altnda
toplanmlardr?
A) Balkesir Kongresi
B) Alaehir Kongresi
C) Erzurum Kongresi
D) Edirne Kongresi
E) Sivas Kongresi
23. Mustafa Kemal'in Milli
Mcadeleyi balatmak iin
Samsun'a kndan TBMMnin
alna kadar geen dnemde
gerekletirdii sylenemez?
A) Havza genelgesinin yaynlanmas
B) Askerlik mesleinden istifa etmesi
C) Temsil heyeti bakan seilmesi
D) Balkesir kongresini toplamas
E) Amasya grmelerine katlmas
24. Sivas Kongresi'nde "Tam
Bamszlk Fikri"nin kabul
edilmesi aadakilerden hangisine
bir tepki niteliinde olmutur?
A) Manda ve himaye fikrinin
istenmesine
B) stanbul Hkmeti'nin hkimiyetinin
tannmasna
C) Yresel direniin balamasna
D) Temsil Heyeti'nin ald kararlar
gerekletirmemesine
E) l. Dnya Sava'ndan malup
klmasna
25. Sivas Kongresi almalar
srasnda yelerden bir ksm
Anadoluda bamsz bir devlet
kurulmasn nermise de bunun
zerinde durulmamtr.
Bunun sebebi aadakilerden
hangisidir?
A) Sivas'n igal edilecei sylentisinin
olmas
B) stanbulda igal glerinin olmas
C) Kongrede manda ve himayenin
reddedilmesi
D) Kongrenin ksa srmesi
E) Ortamn ve zamann erken olmas
26. Milli Mcadele dneminde ilk
kez "Temsil Heyeti"
oluturulmutur?
A) Havza Genelgesi
B) Sivas Kongresi
C) Amasya Grmesi
D) Balkesir Kongresi
E) Erzurum Kongresi
27. Amasya Genelgesi'nde milli
mcadelenin gerekesi, yntemi ve
amac aklanmtr.
Genelgeye gre milli mcadelenin
amac aadakilerden hangisidir?
A) Osmanl Devletini ykmak
B) Yeni bir devlet kurmak
C) Kaybedilen topraklar geri almak
D) Trk Milleti'nin bamszl
salamak
E) Saltanat ve Hilafetin
devamn salamak
215
28. Sivas Kongresi'nde alnan
"stanbul Hkmeti ile her trl
irtibatn kesilmesi" kararnn
baarl olduunu gsteren ilk
gelime aadakilerden
hangisidir?
A) Damat Ferit Paa Hkmeti'nin
istifa etmek zorunda kalmas
B) Sivas Kongresi'nin baaryla
sonulanmas
C) Ali Rza hkmeti'nin kurulmas
D) Amasya Grmeleri'nin yaplmas
E) Heyet-i Temsiliye'nin seilerek lke
ynetimini ele almas
29. Mustafa Kemal Samsun'a ktktan
sonra Havza ve Amasya'da genelgeler
yaynlam, Erzurum ve Sivas
kongrelerini dzenlemitir. Bu
almalarla bir taraftan igalcilere
dikkati ekerken dier taraftan da
cemiyetleri birletirmeye almtr.
Mustafa Kemal'in bu almalarda
aadakilerin hangisini amalad
sylenemez?
A) Vatan dman igalinden
kurtarmak
B) Hkmetin devamn salamak
C) stanbulu kurtarmak
D) Ulusal birlii salamak
E) Yeni bir meclis kurmak
"Ulusal Egemenlik" dncesi
yoktur?
A) Amasya Genelgesi
B) Erzurum Kongresi
C) Sivas Kongresi
D) Temsil Kurulu'nun seilmesi
E) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Frkas
KARMA TEST VII
1 D 11 B 21 B
2 E 12 C 22 E
3 D 13 C 23 D
4 C 14 B 24 A
5 C 15 A 25 E
6 B 16 B 26 E
7 C 17 C 27 D
8 D 18 C 28 A
9 D 19 D 29 B
10 A 20 A 30 E
1. Milli Mcadelenin balad
gnlerde aadaki ehirlerin
hangisinde bir kongre
toplanmamtr?
A) Erzurum B) Sivas
C) Amasya D) Alaehir
E) Balkesir
2. Manda meselesi aadakilerin
hangisinde kesin olarak
zmlenmitir?
A) Erzurum Kongresi
B) Amasya Grmesi
C) Sivas Kongresi
D) Misak- Milli
E) Havza Genelgesi
3. lk defa aadakilerin
hangisinde tm lkeyi iine alacak
bir kurulun oluturulmas
gereklilii ortaya konmutur?
A) Havza Tamimi
B) Amasya Tamimi
C) Erzurum kongresi
D) Sivas Kongresi
E) Amasya Grmesi
KARMA TEST VIII
216
4. Mustafa Kemalin resmi
grevine son verilmesi aadaki
hangi olayn sonucudur?
A) Sivas Kongresi
B) Amasya Tamimi
C) Erzurum Kongresi
D) TBMMnin almas
E) Misak- Millinin kabul
5. Milli Mcadele tarihinde Bat
Cephesi olarak adlandrlan
cephe, aadakilerin hangisinde
alnan kararlar sonucunda
kurulmutur?
A) Balkesir ve Alaehir kongreleri
B) zmir Mdafa-i Hukuk-i Osmaniye
Cemiyeti
C) Erzurum ve Sivas kongreleri
D) Nazilli ve Afyonkarahisar kongreleri
E) Edirne ve Lleburgaz kongreleri
6. Aadakilerin hangisinde, Bat
Trakya'nn geleceinin halk
oylamasyla tespit edilmesi
kararlatrlmtr?
A) Balkan Savalar
B) Mudanya Antlamas
C) Mondros Antlamas
D) Lozan Konferans
E) Misak- Milli Kararlar
7. Mustafa Kemal aadaki
gelimelerden hangisiyle stanbul
Hkmeti'nden ilk defa tepki
grmtr?
A) Sivas Kongresi
B) Samsun Raporu
C) Amasya Grmeleri
D) Havza Genelgesi
E) Erzurum Kongresi
8. Mustafa Kemalin gerekletirmi
olduu olaylardan hangisi
Anadolu'da Milli Mcadelenin
balangc olarak kabul edilirse
doru olur?
A) Samsun'a k
B) Havza Genelgesi
C) Erzurum Kongresi
D) Sivas Kongresi
E) Amasya Grmeleri
9. Aadakilerden hangisi Sivas
Kongresi kararlar arasnda
yoktur?
A) Heyet-i Temsiliye'nin geniletilmesi
B) Mdafaa-i hukuk cemiyetlerinin
birletirilmesi
C) M. Kemal'in Heyet-i Temsiliye'nin
bana getirilmesi
D) Manda fikrinin ilk kez reddedilmesi
E) Erzurum Kongresi kararlarnn
onaylanmas
10. Mustafa Kemalin Milli
Mcadele'de nder olarak kabul
edilmesinde aadakilerden
A) anakkale Savandaki baarlar
B) Derme ve Tobruk'taki baarlan
C) Ruslara kar Mu ve Bitlis
yresindeki baarlar
D) Salih Paa ile Amasya Grmesini
yapmas
E) l. Dnya Sava srasnda Suriye
Cephesindeki baarlar
11. Millet adna btn lkede sz
sahibi olacak ekilde Temsil
Heyeti'nin kurulmas ve grevinin
sona ermesi aadakilerden
hangisiyle gereklemitir?
A) Sivas kongresi-TBMMnin almas
B) Erzurum kongresi-TBMMnin
almas
C) Misak-i millinin Kabul -TBMMnin
almas
D) Erzurum kongresi-Sivas kongresi
E) Amasya grmesi-Sivas kongresi
217
Erzurum Kongresi'nin kararlar
arasnda yoktur?
A) Vatan bir btndr paralanamaz
B) Milletin bamszl tehlikededir
C) Geici bir hkmet kurulmaldr
D) Manda ve himaye kabul edilemez
E) Padiah ve halife makam
kurtulacaktr.
13. Osmanl padiah ve tilaf
Devletleri Mebuslar Meclisinin
toplanmasnn kendi karlarna uygun
olabileceini dnmlerdir.
Aadakilerden hangisi belirtilen
bu evrelerin beklentileri arasnda
saylamaz?
A) Vahdettin'in mutlak idaresinin
yeniden glenecei
B) Anadolu'daki direniin gcn
kaybedecei
C) tilaf Devletlerinin karna uygun
bar yaplabilecei
D) Millet egemenlie dayal yeni bir
parlamento kurulabilecei
E) Manda idarelerinin rahatlkla
kurulabilecei
14. Sivas Kongresinden sonra Milli
Mcadeleyi desteklemek iin
aadaki gazetelerden hangisi
kurulmutur?
A) rade-i Milliye
B) Hkimiyet-i Milliye
C) Anadolu Ajans
D) Cumhuriyet
E) Vatan
15. Mustafa Kemal Paa'nn
Mebuslar Meclisinin stanbul'da
toplanmasna kar kmasn hakl
kartan en nemli durum
A) Misak- Milli'nin dnya kamuoyuna
duyurulmas
B) Mustafa Kemal'in Mebusan
Meclisinin bakanlna
seilememesi
C) Ulusal direniin nemini Osmanl
ynetiminin tam anlayamamas
D) tilaf Devletleri'nin stanbul'u
resmen kendi egemenliklerine
almas
E) Ulusal direnile ilgili kararlarn
mecliste alnmamas
16. Misak- Millde aadakilerden
hangisinden bahsedilmemitir?
A) Ulusal Bamszlk
B) Snrlar
C) Aznlklar
D) Ulusal Egemenlik
E) Halk oylamas
Amasya protokolnde yer
almamtr?
A) Mebusan Meclisi almaldr.
B) Anadolu ve Rumeli Mdafa-i Hukuk
Cemiyeti tannacaktr.
C) tilaf Devletleriyle yaplacak
grmelere Temsil heyeti de
katlacaktr.
D) Manda idaresi red edilecektir.
E) TBMM'nin almasna allacaktr
218
18. Osmanl Hkmeti ile Temsil
Kurulu arasnda yaplan Amasya
Grmesi'nin Kurtulu Savamz
asndan nemi aadakilerden
hangisidir?
A) Damat Ferit hkmetinin istifa
ettirilmesi
B) Ulusal rgtlenmenin Osmanl
hkmetince resmen tanmas
C) stanbul'daki ulusal glerle siyasi
balantlarn kurulmas
D) Dzenli ordularn kurulmasnn
salanmas
E) Ulusal iradeye dayanan yeni bir
hkmet kurulmas
19. Kurtulu sava srasnda
stanbul Hkmeti ile temsil
kurulu aadakilerin hangisinde
birlikte hareket etmilerdir?
A) Amasya Genelgesinin
yaynlanmasnda
B) Amasya Protokollerinin
hazrlanmasnda
C) Sivas Kongresi kararlarnn
alnmasnda
D) Kuva-i Milliyenin desteklemesinde
E) Erzurum Kongresi kararlarnn
alnmasnda
20. Aadakilerden hangisi Sivas
Kongresinin almalar arasnda
bulunmaz?
A) Manda isteyenlerin Mustafa
Kemal'in kongre bakanlna
seilmesini nlemeye
almalar
B) Kongreyi baarszla
drmek iin kongreyi
dzenleyenlerin ttihatlkla
sulanmas
C) Saltanat idaresinin tasfiyesi
iin stanbul'da almalara
balanlmas
D) Heyeti Temsiliye'nin kurulmas
ve bakanlnn Mustafa
Kemal'e verilmesi
E) ABD mandasnn kabul edilmeye
allmas
21. stanbulun resmen igali
srasnda aadakilerden hangisi
yrtmenin bandadr?
A) Ali Rza Paa hkmeti
B) Salih Paa hkmeti
C) Ahmet zzet Paa hkmeti
D) Damat Ferit Paa hkmeti
E) Nusret Paa hkmeti
22. Aadakilerden hangisi Heyet-
i Temsilye'nin Ankara'ya
gelmesinin nedenlerinden biri
deildir?
A) stanbul'da toplanacak Mebusan
Meclisinin almalarn yakndan
takip etmek
B) leride almas dnlen Bat
Cephesini kolay ynetebilmek
C) Osmanl ynetimiyle ilikileri
karlkl gven ierisinde
gelitirmek
D) stanbul ile gerektiinde rahat
haberleebilmek
E) Ankara'daki ulusal direnii
destekleyen kamuoyundan
yararlanmak
23. Bat Cephesi komutanlna
atanan ilk komutan aadakilerden
hangisidir?
A) Ali Fuat Cebesoy
B) smet nn
C) Kazm Karabekir
D) Rauf Oktay
E) Salih Paa
219
24. Mustafa Kemal'in ulusal
kurtulu savann lideri olduu
kesinlik kazanmtr?
A) Amasya Grmelerinde
B) Erzurum Kongresinin bakanlna
seilmesinde
C) Sivas Kongresi almalarnda
D) Amasya Genelgesinin
hazrlanmasnda
E) Damat Ferit hkmetinin
drlmesinde
25. TBMM ilk olarak Bat Cephesi
Komutanlna aadakilerden
hangisini atamtr?
A) Rauf Orbay
B) smet nn
C) Kazm Karabekir
D) Refet Bele
E) Ali Fuat Cebesoy
26. Mustafa Kemal valiliklere ve
kolordu komutanlklarna gnderdii
Havza ynergesinde "Hristiyan halka
kar bir saldrya ve dmanlk
gsterisine benzer davranlardan
saknlmas ok gereklidir"
Kararn bildirmesinin nedeni
A) Manda isteyenlerin glenebilecei
B) Padiahn saltanat koruyamayaca
C) Blgesel kurtulularn gecikebilecei
D) Mondros'un 7. maddesinin daha
geni alanda uygulanabilecei
E) Kuva-i Milliyecilerin asi duruma
debilecei
27. Samsun ve evresinde
Mslman halkn Rumlara eziyet
ettiklerini ileri srerek Osmanl
ynetimini nlem almaya zorlayan
devlet aadakilerden hangisidir?
A) Yunanistan B) ABD.
C) ngiltere D) talya
E) Fransa
28.
I. Vatann btnl ve bamszl
tehlikededir
II. Ulusun bamszln yine ulusun
azim ve karar kurtaracaktr.
III. Istanbuldaki hkmet, stlendii
Sorumluluun gereklerini yerine
getirememektedir. Bu durum
ulusumuzu yok olmu
gstermektedir.
IV. Ulusun durumunu ve davrann
gz nnde tutmak ve haklarn
dnya'ya duyurmak iin her trl
baskdan uzak ulusal bir kurulun
varl ok gereklidir.
V. Ulusal kongre iin her ilden halkn
gvenini kazanm delegenin
olabildiince abuk yetimek
zere, hemen yola karlmas
gerekmektedir.
Amasya Genelgesi'nin yukardaki
maddelerinden hangileri "Kurtulu
Savann amacn ve yntemini"
belirtmektedir?
A) I-II B) III-V C) IV-V
D) II-IV E) I-V
Amasya Genelgesi iin geerli bir
aklama olamaz?
A) Kurtulu savann gerekesini
belirtmesi
B) Osmanl ynetiminin yetersiz
olduunu aklamas
C) Ulusal egemenliin gereklemesini
savunmas
D) Mdafa-i hukuk cemiyetlerinin
kurulmasn gerekli grmesi
E) Yurdun kurtuluunun yntemini
belirlemi olmas
220
30. Kurtulu savann siyasal
almalarnn yapld dnemde
ulusal egemenlik kavram ilk kez
aadakilerden hangisinde ortaya
kmtr?
A) Anadolu ve Rumeli Mdafa-i Hukuk
Cemiyetinin kuruluunda
B) TBMM'nin almasnda
C) Amasya szlemesinde
D) Havza
ynergesinde
E) Amasya genelgesinde
KARMA TEST VIII
1 C 11 A 21 B
2 C 12 B 22 C
3 B 13 D 23 A
4 B 14 A 24 C
5 A 15 D 25 B
6 E 16 D 26 D
7 D 17 E 27 C
8 A 18 B 28 A
9 D 19 B 29 D
10 D 20 C 30 E

1. Mustafa Kemal yurt
btnlmzn korunmas iin
ulusal tepkilerin daha canl olarak
gsterilmesi ve srdrlmesinin
gerekliliini ilk kez
duyurmutur?
A) Amasya genelgesiyle
B) Havza ynergesiyle
C) Erzurum Kongresi kararlaryla
D) Sivas Kongresi kararlaryla
E) Amasya protokolyle
2. Osmanl ynetiminin Mustafa
Kemal Paa'y 9. ordu mfettii
olarak Anadolu'da
grevlendirmesinin nedeni
A) tilaf Devletlerinin ekonomik
basklarna son verilmesinin
salanmas
B) Dou Karadenizdeki atmalarn
sona erdirilmek istenmesi
C) Kuva-i Milliye direnilerinin
balatlmas
D) ngiliz donanmasna kar savunma
hazrlklarnn balatlmas
E) Erzurum Kongresi iin hazrlklar
yaplmas
3. Amasya Genelgesi hazrlanrken,
Mustafa Kemal ile birlikte
aadakilerden hangisi yakn
alma ierisinde olmamtr?
A) Ali Fuat Paa
B) Rauf Orbay
C) Fevzi akmak
D) Kazm Karabekir
E) Refet Bele
KARMA TEST IX
221
4. Ulusal Kurtulu Sava'nn
yaplmasnn gerekliliini ortaya
koyan Amasya genelgesinin
aadaki hangi maddesi Osmanl
Devleti'nin ortadan kalkmasn
belirtmektedir?
A) stanbul'daki hkmet stlendii
sorumluluun gereklerini yerine
getirememektedir.
B) Ulusun haklln dnya'ya
duyurmak iin ulusal bir kurulun
varl ok gereklidir.
C) Ulusun bamszln yine ulusun
azim ve karar kurtaracaktr.
D) Vatann btnl ve bamszl
tehlikededir.
E) Ulusal kongre iin her ilden
delege seilmelidir.
Erzurum Kongresinin toplanma
amalar arasnda yer almaz?
A) Dou Anadolu'da ulusal gleri
toplamak
B) Ermeni saldrlaryla balayan g
durdurmak
C) Dou Anadolu'da nfus
ounluunun Mslman olduunu
ispatlamak
D) Bamszca yaanacak ulusal
snrlar tespit etmek
E) Mondros Atekes antlamasnn 24.
maddesini geersiz yapmak
Erzurum kongresinin
zelliklerinden birisi saylamaz?
A) ark Vilayetleri Mdafa-i Hukuk
Cemiyetinin abasyla toplanmtr.
B) Dou Anadolu'daki toprak
btnlnn korunmasn
amalamtr.
C) Ermeni saldrlarna kar kararlar
almtr.
D) Rus saldrlarna kar savunma
tedbirleri kararlatrlmtr.
E) Ulusal kurtulu savann programn
ortaya karmtr
7. Aadakilerden hangisiyle
ulusal kurtulu savamz
tekilatlanmas balamtr?
A) TBMM'nin almasyla
B) Havza ynergesiyle
C) Sivas Kongresiyle
D) Misak- Milli belgesiyle
E) Amasya szlemesiyle
8. Erzurum kongresi toplan
biimiyle blgesel olmasna
ramen, kararlar ynyle
ulusaldr. Bu sonucun olumasnn
en nemli nedeni
A) Osmanl hkmetinin Sevr
antlamasn kabul etmesi
B) Osmanl ynetiminin ngiliz
mandasn benimsemesi
C) Mustafa Kemal'in kongreyi
ynetmesi
D) itilaf Devletlerinin igale
hazrlanmas
E) Osmanl ynetiminin Mustafa
Kemal'i
grevden alma
9. Kurtulu savamzn siyasi
almalar dneminde manda ve
himaye'nin kabul edilmeyecei ilk
kez aadakilerden hangisinde
aklanmtr?
A) Misak-i Milli'de
B) Amasya Genelgesinde
C) Havza Ynergesinde
D) Sivas Kongresinde
E) Erzurum Kongresinde
10. Sivas kongresinden sonra
stanbulda i bana gelen
hkmet aadakilerden
hangisidir?
A) Damat Ferit Hkmeti
B) Ali Rza Paa Hkmeti
C) Salih Paa Hkmeti
D) Ahmet zzet Paa Hkmeti
E) Tevfik Paa Hkmeti
222
11. Atatrk ve temsil heyeti
Ankaraya gittikten sonra
aadaki hangi haberleme
aracn kurmulardr?
A) Anadolu Ajans
B) Hkimiyet-i Milliye
C) radey-i Milliye
D) Vatan
E) Kuva-i Milliye
12. Erzurum ve Sivas
Kongrelerinde seilen Temsil
Kurulunun grevi aadakilerden
hangisiyle sona ermitir?
A) TBMMnin almasyla
B) Bat Cephesinin oluturulmasyla
C) stanbulun igal edilmesiyle
D) Mdafa-i Hukuk Cemiyetlerinin
kurulmasyla
E) Kuva-i Milliyenin oluturulmasyla
13. Osmanl Devletinin yar
smrge olmasnn en nemli
nedeni olan Kapitlasyonlarn
kaldrlmas ilk aadakilerden
hangisinde
aklanmtr?
B) Misak-i Milli Kararlarnda
C) Sivas Kongresinde
D) Erzurum Kongresinde
E) Amasya Genelgesinde
14. Mondros Atekes
Antlamasnn uygulanmasyla
igale urayan ilk yer
A) stanbul
B) Hatay - Drtyol
C) Musul
D) zmir
E) Adana
15. Aadakilerden hangisi Misak-
Milli kararlar arasnda yoktur?
A) zgrle kavuur kavumaz halkn
oylaryla anavatana katlm olan
Kars, Ardahan ve Batum iin
yeniden zgrce oylamaya
bavurulmasn kabul ederiz.
B) Bat Trakya'nn gelecei halknn
tam bir zgrlk iinde aklayaca
oylara gre saptanmaldr.
C) Yurdun ve ulusun bamszlnn
korunmasna stanbul hkmetinin
gc yetmezse geici bir hkmet
kurulacaktr.
D) stanbul'un ve Marmara Denizi'nin
gvenlii her trl tehlikeden
korunmu olmaldr.
E) Ulusal ve ekonomik gelimemize
olanak salamak iin siyasal,
yargsal, parasal gelimemize engel
olacak snrlamalara karyz.
16. Misak- Milli'de Boazlarn
dnya ticaretine almas aadaki
hangi arta balanmtr?
A) Aznlklarn haklarnn komu
lkelerdeki Mslmanlara tannan
haklar orannda olmas
B) Araplarn yaad topraklarn
geleceinin zgr oyla belirlenmesi
C) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
D) stanbul ve Marmara denizinin
gvenliinin salanmas
E) Bat Trakya'nn geleceinin halknn
serbest oyu ile belirlenmesi
17. Misak- Milli'nin Trk
Kurtulu Sava asndan
tad asl nem
A) Son Osmanl Mebusan Meclisi
tarafndan kabul edilmi olmas
B) Felah- Vatan grubunun almalar
sonucunda yaynlanm olmas
C) stanbulun tilaf Devletleri
tarafndan resmen igaline neden
olmas
D) Son Osmanl Mebusan Meclisi'nin
kapanmasna neden olmas
E) Milli ve blnmez bir Trk vatannn
snrlarn izmesi
223
18. Milli Mcadele devam ederken M.
Kemal stanbul Hkmeti'nin itilaf
Devletleri etkisinde kaldn ileri
srerek iliki kurmamtr.
Mustafa Kemal'in bu fikri
aadakilerden hangisi ile
deimitir?
A) stanbulun resmen igali
B) Damat Fent Paa Hkmeti'nin
kurulmas
C) Son Osmanl Mebusan Meclisi'nin
toplanmas
D) itilaf Devletleri'nin Anadolu'yu
boaltmas.
E) Ali Rza Paa Hkmeti'nin
kurulmas
19. Aadakilerden hangisi ilk
TBMM'nin zelliklerinden birisi
deildir?
A) ok eitli zmrelerden olan
insanlar bir ama etrafnda
toplamtr.
B) Gler birlii ilkesine sahiptir.
C) Milletin tek temsilcisidir.
D) stanbul Hkmeti tarafndan
denetlenmesi
E) Kurucu bir meclistir.
20. lk TBMM'de deiik
zmrelerden oluan temsilcilerin
ortak amac aadakilerden
verilmitir?
A) Vatann btnlnn ve
bamszlnn salanmas
B) Saltanatn ve Hilafetin kaldrlmas
C) Saltanatn ve Hilafetin geleceinin
tartlmas
D) TBMM'nin Cumhuriyeti ilan etmesi
E) Seimlerin iki ylda bir yaplmas
21. TBMMnin ilk askeri baarsdr.
TBMMnin ilk siyasi baarsdr.
TBMM ilk kez bir devletle
antlama imzalamtr.
hangisidir?
A) Ankara Antlamas
B) Kars Antlamas
C) Gmr Antlamas
D) Montr Antlamas
E) Brest-Litowsk Antlamas
22. Kurtulu sava srasnda
TBMMnin siyasi varln tanyan
ilk slam lkesi aadakilerden
hangisidir?
A) Hindistan B) Pakistan
C) Endonezya D) Afganistan
E) ran
23. TBMMnin ilk at cephe
A) Dou Cephesi
B) Bat Cephesi
C) Gney Cephesi
D) Kafkas Cephesi
E) Kanal Cephesi
24. Mustafa Kemal'in son Osmanl
Mebusan Meclisi'nin stanbulda
toplanmasna kar kmasnn en
nemli sebebi aadakilerden
hangisidir?
A) tilaf Devletleri'nin mdahalesinden
ekinmesi
B) Ulusal iradenin zgr bir ekilde
ortaya kamayacan dnmesi
C) Alnan kararlara padiahn
mdahale edebileceinden
ekinmesi
D) Saltanatn yeniden gleneceim
dnmesi.
E) Ulusal mcadelenin sona
erebileceini dnmesi.
224
25.
I. Temsil Heyeti'nin Ankara'ya gelii
II. Son Osmanl Mebuslar Meclisi'nin
Datlmas
III. Amasya Grmeleri
IV. lk Anayasann ilan
V. lk TBMM'nin al
verilmitir?
A) I-III-II-V-IV
B) III-I-II-V-IV
C) V-IV-I-II-III
D) IV-I-II-IV-III
E) II-I-IV-V-III
26. Mustafa Kemal'in; ulusal
snrlar, Kurtulu Sava ve
bamszlkla ilgili dnceleri
stanbul Hkmeti tarafndan
aadakilerin hangisinde kabul
edilmitir?
B) Samsun'a knda
C) stanbulun resmen igalinde
D) Damat Ferit Paa'nn istifa
etmesinde
E) Son Osmanl parlamentosunda
TBMMnin kurtulu mcadelesini
yeni bir dzenli ordu ile
yapabileceini kantlayan ilk
baarsdr?
A) Sakarya Sava
B) I. nn Sava
C) II. nn Sava
D) Bakomutanlk Sava
E) Eskiehir-Ktahya Savalar
hangisinden sonra Dou
Anadolu'nun gvenlii tam olarak
salanmtr?
A) Brest-Litowsk Antlamas
B) Ankara Antlamas
C) Gmr Antlamas
D) Moskova
Antlamas
E) Kars Antlamas
29. Milli mcadele srasnda
Londra Konferans aadaki hangi
sava sonrasnda toplanmtr?
A) I. nn Muharebesi
B) II. nn Muharebesi
C) Ktahya-Eskiehir Muharebesi
D) Sakarya Meydan Muharebesi
E) Bakumandanlk Meydan
Muharebesi
30. stiklal Mar aadaki hangi
sava sonrasnda kabul edilmitir?
A) Trk-Ermeni Sava
B) I. nn Muharebesi
C) II. nn Muharebesi
E) Ktahya-Eskiehir Muharebesi
KARMA TEST IX
1 B 11 A 21 C
2 B 12 A 22 D
3 C 13 D 23 A
4 C 14 C 24 B
5 D 15 C 25 B
6 D 16 D 26 E
7 C 17 E 27 B
8 C 18 E 28 E
9 E 19 D 29 A
10 B 20 A 30 B
225
1. Byk Taarruzla kazandmz
zaferin ilk siyasal sonucu
A) Lozan Bar Antlamas
B) Moskova Antlamas
C) Kars Antlamas
D) Mudanya Atekes Antlamas
E) Ankara Antlamas
2. - TBMM'nin Ermenilere kar baarl
olmas
l. nn savann kazanlmas
Mustafa Kemal'in diplomatik
abalar
Yukardaki olaylar aadaki
gelimelerden hangisine sebep
olmutur?
A) Gmr Antlamas
B) Moskova Antlamas
C) Paris Bar Konferans
D) Ankara Antlamas
E) Kars Antlamas
3. Dou Trakyann kurtarl
hangisinin siyasal sonucudur?
B) Mudanya Atekes Antlamas
C) Londra Antlamas
D) Ankara Antlamas
E) Moskova Antlamas
4. TBMMnin abuk ve salam
kararlar almasnda
aadakilerden hangisi en fazla
etkili olmutur?
A) Kuvvetler birliinin bnyesinde
toplanmas
B) Yasama grevini yapmas
C) Yrtme grevini yerine getirmesi
D) Mustafa Kemalin ileri grll
E) Saltanatn kaldrlmas
5. Dzenli orduya geilmesinin
temel sebebi aadakilerden
hangisidir?
A) Mili mcadele liderliinin erkez
Ethemden alnmak istenmesi
B) Kuva-i Milliyenin hiyerariden uzak
olmas
C) htiyalarn bask ile halktan
karlanmas
D) I. Dnya Savann sona erdirilmek
istenmesi
E) Kuva-i Milliyenin yetersiz kalmas
6. Aadaki hangi sava
sonucunda Atatrke Gazilik
nvan ile Mareallik rtbesi
verilmitir?
A) Sakarya Meydan Muharebesi
B) Byk Taarruz
C) Ktahya - Eskiehir Muharebeleri
D) I. nn Muharebesi
E) II. nn Muharebesi
7. Trkiye de Meclis hkmeti
sistemine aadakilerin
hangisiyle geilmitir?
A) Saltanatn kaldrlmas
B) lk Anayasann kabul edilmesi
C) 20 Nisan 1924 Anayasas
D) Cumhuriyetin ilan
E) TBMMnin almas
8. Aadaki almalardan hangisi
TBMMnin ayaklanmalara kar
yapt almalardan biri deildir?
A) Kuva-i Milliye fikrinin ortaya
atlmas
B) stanbul Hkmeti ile ilikilerin
kesilmesi
C) Hyanet-i Vataniye Kanunun
karlmas
D) Dzenli birliklerin kurulmas
E) Etkili Mahkemelerin kurulmas
KARMA TEST X
226
9. Mustafa Kemal Atatrke
Bakumandanlk aadaki hangi
sava sonrasnda verilmitir?
A) I. nn
B) Ktahya - Eskiehir Muharebeleri
C) Sakarya Meydan Muharebesi
D) Byk Taarruz
E) Bakumandanlk Meydan
Muharebesi
10. TBMMnin ald aadaki
kararlardan hangisi Anadolu'daki
ynetimin el deitirdiinin en ak
gstergesidir?
A) Trkiye Devleti TBMM tarafndan
ynetilir.
B) Egemenlik kaytsz artsz
milletindir.
C) Yasama ve yrtme meclise aittir.
D) Meclis bakan hkmetin de
bakandr.
E) Derhal hkmet kurulacaktr
11. tilaf Devletleri Sevr Antlamasn
Ankara hkmetine kabul ettirmek iin
her areye bavurmulardr.
Aadaki gelimelerden hangisi,
itilaf Devletleri'nin Sevr
Antlamasn kabul ettirme
almalarndan deildir?
A) Yunan ordusunu desteklemek
B) l. nn Sava'ndan sonra Londra
Konferansn toplamak
C) stanbul Hkmeti ile daima ibirlii
yapmak
D) Anadolu'da Milli Mcadeleye kar
kan isyanlar desteklemek
E) Dou Anadolu'da eyh Sait
isyannn kmasn salamak
12. TBMMnin almas zerine stanbul
Hkmeti ve itilaf Devletleri
ayaklanmalar kararak meclisi
ypratma yoluna gitmilerdir.
gelime karsnda meclisin ald
nlemlerden deildir?
A) G kullanarak ayaklanmalar
bastrma
B) Ayaklananlar yarglamak iin
mahkemeler kurma
C) Halk Padiah ve Halifeye kar
kkrtma
D) Ayaklananlar aleyhinde kanunlar
kartma
E) Ayaklanmalarn liderlerini vatan
haini ilan ederek ypratma
13. I.TBMM Aadaki
verilenlerden hangisini
dierlerinden daha nce
gerekletirmitir?
A) Ulusal bamszl gerekletirme
B) Sovyet Rusya ile anlama
C) Otoritesini Anadolu'ya kabul ettirme
D) lk askeri baarsn kazanma
E) Dzenli orduya geii tamamlama
14. Franszlarla yaplan Ankara
Antlamas aadaki hangi
savan sonunda imzalanmtr?
A) Ktahya - Eskiehir Muharebeleri
B) Sakarya Meydan Muharebesi
C) I. nn Muharebesi
D) II. nn Muharebesi
E) Byk Taarruz
15. Aadaki gelimelerden
hangisi ilk TBMMye ait deildir?
A) Hyanet-i Vataniye Kanunu
B) Yeni Trk Devletinin ilk anayasas
C) Misak- Millinin ilan
D) Moskova Antlamasn
E) Dzenli ordunun kurulmas
227
16.
I. Misak Millinin kabul
II. TBMMnin almas
III. Moskova Antlamasnn
hazrlanmas
IV. Tekilat Esasiyenin kabul
V. Mudanya Atekes Antlamasnn
imzalanmas
Yukardaki olaylarn krolonojik
hangisidir?
A) V-IV-III-II-I B) I-II-IV-III-V
C) V-IV-II-I-III D) III-II-I-V-IV
E) I-III-V-II-IV
Meclisin Ankara da toplanmasn
yasal hale getirmitir?
A) Ankarann igal edilmemi olmas
B) Padiahn Meclisi kapatmas
C) stanbulun igali ile meclisin
datlmas
D) Damat Ferit in sadrazamla
getirilmesi
E) Milletvekillerinin igalcilerce
tutuklanmas
18. I. TBMMnin kazand ilk
askeri zafer aadakilerden
hangisidir?
A) Ermenilerle Sava
B) I. nn Zaferi
C) II. nn Zaferi
D) Ktahya - Eskiehir Muharebeleri
E) Sakarya Muharebesi
19. Misak- Millinin kabulnden
sonra aadaki hangi hkmet
istifa etmek zorunda kalmtr?
A) Salih Paa
B) Ali Rza Paa
C) Damat Ferit
D) Tevfik Paa
E) Ahmet zzet Paa
20. Son Osmanl Meclis-i
Mebusan'nn Anadolu Kurtulu
mcadelesine yapt en nemli
katk aadakilerden hangisidir?
A) Felah- Vatan Grubunu kurmas
B) Anadolu ve Rumeli Mudafa-i Hukuk
Cemiyetini resmen tanmas
C) Misak- Milli kararlarn kabul etmesi
D) Ali Rza Paa kabinesini
denetlemesi
E) Kanun-i Esasiyi yeniden yrrle
koymas
21.
I. Hkmet kurmak gereklidir.
II. Geici kaydyla bir hkmet
bakan tanmak veya padiah
vekili atamak doru deildir.
III. TBMM stnde hibir g yoktur.
IV. Meclisten seilecek bir heyet
hkmet ilerini grr.
V. Meclis bakan hkmetin de
bakandr.
Yukarda 23 Nisan 1920'de alan
I. TBMM'nin ilk kararlar
belirtilmitir. Bunlardan hangisi
Osmanl saltanatn yok
saymaktadr?'
A) I B) II C) III D) IV E) V
22. Osmanl ynetimi TBMM'nin
almasna tepkiler gsterdiinde,
lkedeki tek siyasal g olduunu
kantlamak iin itilaf Devletleriyle
Aadaki hangi konuda
grmelere balad?
A) Kuva-i nzibatiye'nin kurulmas
B) stanbul'un igaline son verilmesi
C) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
D) Bar yaplmasna allmas
E) Bat Anadolu'nun igaline son
verilmesi
228
23. tilaf Devletleri aadaki
hangi gelimeyle ilk kez TBMMyi
hukuken tanm oldular?
A) Gmr Antlamas
B) Kars Antlamas
C) Londra Konferans
D) I. nn Sava
E) Ankara Antlamas
24. Aadaki isyanlardan
hangisinde Osmanl hkmeti
ngilizlerin istei dorultusunda
almtr?
A) Yozgat isyan
B) Afyon isyan
C) Pontus Rum isyan
D) Konya isyan
E) Kuva-i nzibati'ye isyan
25. Halifelik ordusu (Kuva-i
nzibatiye) ayaklanmasn
bastrmtr?
A) Mustafa Kemal
B) erkez Ethem
C) Ali Fuat Cebesoy
D) Kazm Karabekir
E) Fahrettin Altay
26. Sevr Antlamasnn son
hazrlklar aadakilerden
hangisinde yaplmtr?
A) Paris Konferansnda
B) San Remo Konferansnda
C) versailles Antlamasnda
D) Mondros Atekes antlamasnda
E) Londra Konferansnda
27. Son Osmanl Mebusan
Meclisinde aadaki hangi grup
kurulmutur?
A) Mdafaa-i Hukuk Grubu
B) Felah- Vatan Grubu
C) ttihat ve Terakki Grubu
D) Hilafet-i Osmaniye Grubu
E) Mdafaa Grubu
28. Aadakilerden hangisi Sevr
antlamasnn artlar arasnda
bulunmaz?
A) Kapitlasyonlar devam ettirmek
B) stanbul'un ynetimini tilaf
komisyonuna brakmak
C) Ermenistan devletinin kurulmasn
salamak
D) Suriye'de Fransa mandasn kurmak
E) Arabistan ve Irak ngiliz
mandasna brakmak
29. TBMM, Sevr antlamasn
imzalayan Padiaha ve hkmete
kar ilk nce aadaki hangi
tutumu gstermitir?
A) Saltanat kaldrmak
B) Padiah ve hkmetiyle grmeler
yapmak
C) Antlamay onaylayanlar vatan
haini saymak
D) SSCB ile dostluk antlamas
yapmak
E) Cumhuriyet idaresinin kurulacam
duyurmak
30. Aadaki hangi isyann
kmasnda Osmanl hkmetinin
kkrtmas yoktur?
A) Yozgat isyan
B) Anzavur isyan
C) Kuva-i nzibatiye isyan
D) erkez Ethem isyan
E) Bolu - Adapazar isyanlar
229
1. tilaf Devletleri'nin Anadolu'yu
paylamalaryla ilgili gizli planlar
yaplmasyla yasal hale gelmitir?
A) San Remo Grmeleri
B) Sevr Antlamas
C) Mondros Atekes antlamas
D) Paris Konferans
E) Londra Konferans
2. Londra Konferansna giden Trk
Heyetine aadakilerden hangisi
bakanlk yapmtr?
A) smet nn
B) Bekir Sami Bey
C) Ali Fuat Cebesoy
D) Kazm Karabekir
E) Fahrettin Altay
3. TBMM Hkmeti Londra
Konferansna aadaki
devletlerden hangisinin aracl
ile dorudan arlmtr?
A) Fransa B) Yunanistan
C) ngiltere D) Rusya
E) talya
4. Londra Konferansna
aadakilerden hangisi Osmanl
Devletini temsil etmitir?
A) Cemal Paa
B) Tevfik Paa
C) Talat Paa
D) Damat Ferit
E) Ali Rza Paa
5. Adana ve dolaylarnda
Ermenilerin kartt isyanlar
aadaki hangi devlet tarafndan
desteklenmitir?
A) ngiltere B) Fransa
C) Yunanistan D) talya
E) ABD
KARMA TEST X
1 D 11 E 21 C
2 B 12 C 22 D
3 B 13 C 23 C
4 A 14 B 24 E
5 E 15 C 25 C
6 A 16 B 26 B
7 E 17 C 27 B
8 A 18 A 28 B
9 B 19 B 29 C
10 A 20 C 30 D
KARMA TEST XI
230
I.TBMM'nin kurulmasyla ortaya
kan hukuksal zelliklerden biri
deildir?
A) Hkmet meclis yelerince seilirdi.
B) Meclisin bakan, hkmetin de
bakanyd
C) Yasama yetkisi meclise aitti.
D) Babakanlk makam yoktu.
E) Hkmet kuvvetler ayrlna uygun
alrd.
7. Yunan igali karsnda Bat
Anadolu'da kurulan Ayvalk, Bergama,
Soma, Aydn ve Nazilli cephelerinin
birletirilmesi gerektii
Aadakilerden hangisinde
kararlatrlmtr?
A) Son Osmanl Mebusan Meclisinde
B) TBMM'nin ilk kararlarnda
C) Sivas Kongresinde
D) Erzurum Kongresinde
E) Balkesir-Alaehir Kongresi
8. Gney Anadolu'da ulusal
cephelerin kurulmasn zorunlu
hale getiren durum
sonucudur?
A) Sevr Antlamasnn imzalanmas
B) Mondros Atekes antlamasnn
uygulanmas
C) Padiahn ngilterenin mandasn
savunmas
D) Balkesir-Alaehir kongresi
E) Amiral Bristol raporunda igallerin
gereksizliinin belirtilmesi
9. TBMMnin ilk imzalad anlama
A) Gmr Anlamas
B) Ankara Anlamas
C) Mudanya Atekes Anlamas
D) Kars Anlamas
E) Moskova Anlamas
10. tilaf Devletleri aadaki
hangi gelimeyle ilk kez TBMMyi
tandlar?
A) Gmr Anlamas
B) Ankara Anlamas
C) Lozan Bar Anlamas
D) Londra Konferans
E) Paris Konferans
11. Lozan Grmelerinde, Trk
ekonomisinin gelimesini engelleyen
Avrupa Devletlerinin i ilerimize
mdahalesine zemin hazrlayan
kapitlasyonlar ve Duyun-u Umumiye
kaldrlmtr. Fakat Osmanl
dneminden kalma baz ekonomik
olumsuzluklar Trk heyeti tarafndan
kabul edilmek zorunda kalmtr.
Aadakilerden hangisi Lozan
Anlamasnn yeni kurulan Trkiye
Cumhuriyetinin ekonomisine
getirdii en nemli yktr?
A) Aznlklara ekonomik ayrcalklar
verilmesi
B) Osmanl borlarnn bir blmnn
denmesi
C) tilaf devletlerine sava tazminat
denmesi
D) Trkiyenin sanayilemesini
engellenmesi
E) Trkiyenin petrol aramasnn
yasaklanmas
12. Trkiye de yaayan
aznlklarn, kanun nnde eit
Trk vatanda olarak kabul
edilmesi aadakilerden
hangisiyle gereklemitir?
A) Misak- Milli
B) Lozan Antlamas
C) Sevr Anlamas
D) Londra Konferans
E) Milletler Cemiyetine Giri
231
13. Lozan bar grmelerinde ele
alnan aadaki sorunlardan
hangisi daha nce halledildii iin
tartma konusu olmamtr?
A) Trakya Snr
B) Irak Snr
C) Yabanc Okullar
D) Kapitlasyonlar
E) Boazlar
14. Lozan grmeleri devam ederken
baz sebeplerden dolay konferans
dalmtr.
konferansn dalmasndaki
faktrlerden biri deildir?
A) Trk heyetinin taviz vermemesi
B) tilaf devletlerinin Trkiyeyi
smrge haline getirmek istemesi
C) Trkiyenin tam egemenlik hakknn
tannmak istenmemesi
D) tilaf devletlerinin ekonomik
karlarn korumak istemesi
E) Trklerle yunanllar arasndaki
sava tazminat
15. Aadakilerden hangisi yeni
Trk Devletinin siyasal bamszlk
kadar ekonomik bamszla da
nem verdiinin gstergesidir?
A) Aar vergisinin kaldrlmas
B) Saltanatn kaldrlmas
C) Teklif-i Milliye emirlerinin
yaynlanmas
D) Lozan grmeleri yaplrken zmir
ktisat Kongresinin toplanmas
E) Trkiye Bankasnn kurulmas
Cumhuriyetin ilanna hazrlk
nitelii tamaz?
A) Lozan Antlamasnn imzalanmas
B) Felah- Vatan Grubunun
oluturulmas
C) TBMMnin almas
D) stiklal Marnn kabul edilmesi
17. talya aadaki hangi sava
sonunda tamamen Anadoludan
ekilmitir?
A) I. nn Muharebesi
C) Sakarya Meydan Muharebesi
D) Byk Taarruz
E) Ktahya Eskiehir Muharebeleri
18. Kars Antlamasnn (13 Ekim
1921) tarihimiz asndan en
nemli zellii aadakilerden
hangisidir?
A) Sovyetlerin kapitlasyonlarn
kalkmasn kabul etmesi
B) Dou snrlarmz kesinletirmesi
C) Sovyetlerle ilikileri dzeltmesi
D) Kafkas Cumhuriyetleri ile yaplmas
E) Sovyetlerin Misak- Milliyi tanmas
19. l. Kalc bir bar antlamasna
kadar Trk Ordusu anakkale'de
ve Kocaeli Yarmadasnda
kalacak
II. kalc bara kadar Trk ordusu
stanbula giremeyecek
Byk Taarruz sonras dzenlenen
mtarekede yer alan bu hkmler
aadaki hangi antlamada ele
alnmtr?
A) Mudanya B) Sevr
C) Ankara D) Mondros
E) Lozan
20. Boazlar sorunu nedeniyle
kabilecek bir savata Trkiye,
aadaki devletlerden hangisinin
kendi yannda savaa katlacan
iddia etmitir?
A) ran B) Bulgaristan
C) talya D) Sovyet
Rusya
E) Almanya
232
21. Trkiye ile yeni bir sava gze
alamayan ngiltere Mudanya
Mtarekesi'ni imzalar.
Aadaki devletlerden hangisi bu
mtarekeye dorudan katlmayp,
sonradan onayladn
aklamtr?
A) Fransa B) talya
C) Yunanistan D) ngiltere
E) Trkiye
22. Yunanistann saldr
gc aadaki hangi sava
sonucunda krlmtr?
A) I. nn Muharebesi
C) Ktahya - Eskiehir Muharebesi
E) Byk Taarruz
23. Lozan Bar Antlamasnda
zmlenmeyip sonraya
braklan konu aadakilerden
hangisidir?
A) Aznlklar B) Boazlar
C) Patrikhane D) Musul
E) Nfus mbadelesi
24. tilaf devletlerinin Lozan
Grmeleri'ne Londra
Konferansnda olduu gibi
stanbul Hkmetini de davet
etmesi karsnda TBMM aadaki
hangi karar almtr?
A) Lozan Grmelerine katlmama
B) stanbul Hkmeti'ni yasad ilan
etme
C) Saltanat kurumuna son verme
D) Halifelii kaldrma
E) Cumhuriyeti ilan etme
25. Lozan Konferansnda itilaf
devletleri ile en ok tartlan ve
grmelerin uzamasna neden
olan konularn banda
aadakilerden hangisi yer alr?
A) Hatay'n durumu
B) Boazlarn gelecei
C) D borlar
D) Ermeni Yurdu
E) Trkiye'nin rejimi
26- l. TBMM'nin ald ilk kararlardan
birinde "Padiah ve halife zor ve
baskdan kurtulduu zaman meclisin
dzenleyecei yasa iinde yerini alr"
hkm yer almtr.
Bu hkmn uygulandnn ilk
kant aadakilerden hangisidir?
B) er'iye ve Evkaf vekletine son
verilmesi
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun
karlmas
D) Osmanl hanedan yelerinin yurt
dna karlmas
E) Halife Abdlmecit Efendi'nin tayin
edilmesi
27. Trkiye'de devletin laiklemesi
yolunda ilk admn aadaki
gelimelerden hangisi ile atld
sylenebilir?
A) TBMM'nin almasyla
B) l. Tekilat- Esasiye'nin
hazrlanmasyla
C) Saltanatn kaldrlmasyla
D) Cumhuriyetin ilanyla
E) Halifeliin kaldrlmasyla
233
TBMMnin almasndan sonra
gereklemitir?
A) Mondros Atekes Antlamas
B) Gmr Antlamas
C) Amasya Grmesi
D) Misak- Milli Kararlar
E) stanbulun igali
29. Lozan Konferans'na aadaki
hangi devlet gzlemci statsnde
katlmtr?
A) ngiltere B) Yunanistan C)
talya
D) ABD E) Fransa
30. Lozan grmeleri daha ok
aadaki hangi sebepten dolay
kesintiye uramtr?
A) Kapitlasyon ve Ermeni Yurdu
B) D borlar
C) Snrlar
D) Nfus mbadelesi
E) Sava tazminat
KARMA TEST XI
1 B 11 B 21 C
2 B 12 B 22 D
3 E 13 A 23 D
4 B 14 B 24 C
5 B 15 D 25 D
6 E 16 B 26 A
7 E 17 C 27 C
8 B 18 B 28 B
9 A 19 A 29 D
10 D 20 D 30 A
1. Kanun-u Esasi hangi devlet
adamnn abalar ile hazrland?
A) Mustafa Reit Paa
B) Ahmet Mithat Paa
C) Mahmut evket Paa
D) Ahmet Cevdet Paa
E) Ahmet Vefik Paa
2. Tevfik Paa hkmetinin
Ankara ile gr ayrlklarn
gidermek iin Salih Paa ve Ahmet
zzet Paay Mustafa Kemalle
grmeye gnderdii olay
hangisidir?
A) Amasya Grmeleri
B) Balkesir Kongresi
C) Bilecik Mlakat
D) Alaehir Kongresi
E) Kongre grmeleri
hangileri Milli Mcadeleye mali
kaynak salamak amacyla yaplan
almalardan deildir?
I- Anam Resmi
II- Men-i Mskirat Kanunu
III-Men-i srafat Kanunu
IV-Firariler Kanunu
V-Hyanet-i Vataniye Kanunu

A) Yalnz-I
B) Yalnz- II
C) II-III-IV-V
D) Yalnz-IV
E) IV-V
KARMA TEST XII
234
4.
I-Hatt mdafaa yoktur, sath mdafaa
vardr.
II-Benim niz vcudum elbet bir gn
toprak olacaktr.
III-Siz orada sadece dman deil
milletin maks talihini de yendiniz.
IV-Ordular ilk hedefiniz Akdeniz.
V-Size savamay deil lmeyi
emrediyorum.
Atatrkn yukardaki szleri
syledii yerler srasyla hangi
kta doru olarak verilmitir?

I II III IV V
A) Sakarya-I. nn -II. nn- Byk
Taarruz-zmir suikast
B) I. nn-zmir suikast-Sakarya-
Byk Taarruz-II. nn
C) Sakarya-zmir suikast II. nn-
Byk Taarruz-anakkale
D) Eskiehir Ktahya-zmir suikast-
II. nn-Sakarya-anakkale
E) II. nn-zmir suikast-I.nn-
Sakarya-Kafkas
5. Aadakilerden hangisi Dou
snrmzn izilmesinde etkili
olmayan bir antlamadr?
A) Moskova
B) Brest-Litowsk
C) Gmr Antlamas
D) Kars
E) Ankara
hangisi 1925 ylna ait deildir?
A) Aarn kaldrlmas
B) Tekke ve zaviyelerin kapatlmas
C) apka ve klk- kyafet kanunu
D) Miladi Takvimin kabul
E) zmir suikast
7. Misak- Milliye gre Halk
oylamas yaplacak yerler
nerelerdir?
A) Musul, Bat Trakya, Vilayet-i Selse
B) Vilayet-i Selse, Bat Trakya,
Hatay
C) Arap topraklar, Vilayet-i Selse,
Bat Trakya
D) Vilayet-i Sitte, Arap topraklar, Bat
Trakya
E) Dou Trakya, Bat Trakya, Arap
Topraklar
8. Aadaki gazetelerden hangisi
Milli Mcadele kartdr?
A) rade-i milliye-Sivas
B) Hkimiyet-i Milliye-Ankara
C) Hukuk-u Beer-zmir
D) Aydede-stanbul
E) kdam-stanbul
9. Aadakilerden Hangisi Milli
Mcadele yanls bir gazetedir?
A) rad-Balkesir
B) Alemdar-stanbul
C) stanbul-stanbul
D) Aydede-stanbul
E) Tasvir-i Efkr-stanbul
10. Hangi Antlama sonucunda
Kafkas Cephesi kapanmtr?
A) Kars
B) Moskova
C) Lozan
D) Brest- Litowsk
E) Gmr
11. Mondros Mtarekesi hangi
Osmanl Hkmeti tarafndan
imzaland?
A) Damat Ferit Hkmeti
B) Ahmet zzet Hkmeti
C) Ali Rza Paa Hkmeti
D) Talat Paa Hkmeti
E) Tevfik Paa Hkmeti
235
12. Musul ve Kerkk hangi
gelimenin sonucunda Trkiye
snrlar dnda kalmtr?
A) Mondros Mtarekesi
B) zmirin igali
C) Musulun igali
D) 1926 Ankara Antlamas
E) Lozan Antlamas
13. Aadakilerden hangisi Mavri
Miraya bal olarak etkinlik
gsteren derneklerden biri
deildir?
A) Yunan Kzl ha
B) Tanak-Sutyun
C) Trakya komitesi
D) Gmenler cemiyeti
E) zcilik komitesi
14. Aadaki derneklerden hangisi
Dou Anadoluda bir Ermeni
devleti kurmay amalar?
A) Alyans-srailit
B) Hnak
C) Makabi
D) Mavri Mira
E) Etnik-i Eterya
15. M. Kemal hangi grevlerde
bulunmad?
A) Hareket ordusu kurmay bakanl
B) Sofya Askeri Ataelii
C) anakkale Mrettep Frka
Komutanl
D) Yldrm ordular grup komutanl
E) 15. Kolordu Komutanl
16. M. Kemal askeri manevralara
katlmak amacyla hangi lkeye
gitmitir?
A) Almanya
B) Fransa
C) Avusturya
D) talya
E) ngiltere
17. M. Kemalin 9. Ordu mfettii
olarak son almas ve ilk sivil
almas aadaki seeneklerden
eletirilmitir?
A) Havza Genelgesi-Sivas Kongresi
B) Amasya Genelgesi-TBMMnin
almas
C) Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi
D) Havza Genelgesi-Amasya
Genelgesi
E) Amasya Genelgesi-Erzurum
Kongresi
TBMMye kar karlan
ayaklanmalardan en uzun
srenidir?
A) Kuvay-i inzibatiye ayaklanmas
B) erkez Ethem ayaklanmas
C) Milli Aireti ayaklanmas
D) Aznavur ayaklanmas
E) Rum ayaklanmas
19. Aadakilerden hangisi Gmr
Antlamasnn nemli
sonularndan saylmaz?
A) TBMMnin ilk askeri zaferidir.
B) Dou cephesi kapanmtr.
C) TBMMnin ilk siyasi zaferidir.
D) Dou snrmz son eklini almtr.
E) Doudaki birlikler bat cephesine
kaydrlmtr.
20. Yunan ordusu aadaki
ehirlerden hangisini daha
sonra igal etmitir?
A) Bursa
B) zmir
C) Aydn
D) Edirne
E) Eskiehir

236
21. Trk ordusunun henz taarruz
gcne ulamad ilk kez
nerede anlalmtr?
A) Sakarya sava srasnda Polatl
yaknlarnda
B) II. nn savandan sonra
Aslhanlarda
C) Ktahya-Eskiehir savanda
D) I.nn savanda Ktahyada
E) Dumlupnar zaferinden sonra
anakkale nlerinde
22. Hangisi I. TBMMnin
almasndan nce grlen bir
gelimedir?
A) Sevr Antlamasnn imzalanmas
B) stanbulun resmen igali
C) stiklal Marnn kabul
D) Hyanet-i Vataniye kanununun
karlmas
E) Ali Fuat Paann Moskova eliliine
atanmas
23. Milli snrlardan Kurtulu Sava
dneminde ilk kez nerede
bahsedilmitir?
A) Amasya Genelgesi
B) Erzurum Kongresi
C) Sivas Kongresi
D) TBMMnin alnda
E) Amasya Grmelerinde
24. Temsil Heyeti yrtme yetkisini
kullanarak ilk kez nerede bir
hkmet gibi hareket etmitir?
A) Amasya grmesi
B) Bilecik mlakat
C) San Remo grmelerinde
D) Sivas Kongresi
E) Erzurum Kongresi
25. Bat Anadolu Kuvay- Milliye
cepheleri hangi gelimelerle
oluturuldu ve hangi gelime
sonucunda da tek elde
topland?
A) Balkesir, Alaehir-Erzurum
Kongresi
B) TBMMnin al-Sivas Kongresi
C) Mondros Atekesi
D) Balkesir, Alaehir-Sivas Kongresi
E) Erzurum Kongresi-Sivas Kongresi
26. Aadakilerden hangisi bir
skynetim kanunudur?
A) Teklif-i Milliye
B) Tekilat- Esasiye
C) Men-i mskirat kanunu
D) Takrir-i skn
E) Nisab- mzakere kanunu
27. I.TBMM dneminde karlan
meclis i tz
A) Tekilat- Esasiye
B) Nisab- Mzakere
C) Men-i mskirat kanunu
D) Men-i srafat kanunu
E) Takrir-i Skn
28. 1929 ylna kadar geerli olan
ve birok nklp hareketinin
de yaplmasna sebep olan
gelime aadakilerden
hangisidir?
A) Tekilat- Esasiye Kanunu
B) Takrir-i Skn Kanunu
C) Hyanet-i Vataniye Kanunu
D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
E) Nisab- Mzakere Kanunu
237
boazlar Misak- Milliye uygun
zlmtr?
A) Mondros- Montr
B) Mudanya-Lozan
C) Lozan-Montr
D) Mudanya-Montr
E) Sevr-Montr
30. I- Lozan
II- Mudanya
III-Montr
smet Paa katlmtr?
A) Yalnz I
B) Yalnz II
C) Yalnz III
D) I-II
E) II-III
KARMA TEST XII
1 B 11 B 21 B
2 C 12 D 22 B
3 E 13 B 23 B
4 C 14 B 24 D
5 E 15 E 25 D
6 E 16 B 26 D
7 C 17 E 27 B
8 D 18 E 28 B
9 E 19 D 29 D
10 D 20 E 30 D
1.
I. Laikliin kabul edilmesi
II. Halifeliin Kaldrlmas
III. Saltanatn Kaldrlmas
IV. TBMMnin almas
V. Mudanya Mtarekesi
hangisidir?
A) IV-V-III-II-I B) I-II-III-IV-V
C) V-III-I-II-IV D) IV-I-II-V-III
E) I-III-IV-V-II
2. Fener Patrikhanesinin Osmanl
dneminden kalma yetkileri
aadakilerden hangisi ile sona
ermitir?
A) Medeni Kanunun kabul ile
B) Lozan Antlamasnn imzalanmas
ile
C) Anayasann Laikletirilmesi ile
D) Trk- Yunan ilikilerinin bozulmas
ile
E) Halklk ilkesinin uygulanmas ile
3. Aadakilerden hangisi Laiklie
bal olarak meydana gelen
A) Diyanet leri bakanl
B) Maarif Tekilat
C) Vakflar Genel Mdrl
D) Medeni Kanun
E) Genel Kurmay Bakanl
KARMA TEST XIII
238
4. Trk nklbn dier
inklplardan ayran en nemli
zellik aadakilerden hangisidir?
A) Bat Kltrn rnek almas
B) Ulusal egemenlik ve ulusal
bamszlk mcadelesinin beraber
yrtlmesi
C) nklb hazrlayanlar ile inklb
uygulayanlarn ayn olmas
D) Uzun bir fikir hazrlnn olmas
E) Osmanl Devletinin dalma
srecinde ortaya kmas
5. 1924 Anayasasna gre btn
kuvvet ve yetkilerin kayna
A) Ordu
B) Byk Millet Meclisi
C) Genel Kurmay Bakan
D) Yrtme
E) Cumhurbakan
6. Aadakilerden hangisi daha
ok toplumsal hayatn
dzenlenmesi ile ilgilidir?
A) Tekke ve zaviyelerin kaldrlmas
B) Halifeliin kaldrlmas
C) Saltanatn kaldrlmas
D) Tevhid- Tedrisat kanunun kabul
E) TBMMnin almas
kltrn muhafaza ve gelitirme
amacyla yaplan faaliyetlerden
deildir?
A) Tevhid- Tedrisat Kanunu
B) Trk Tarih kurumunun kurulmas
C) Trk Dili kurumunun kurulmas
D) Okuma-yazma seferberlii
yaplmas
E) Soyad kanunun kabul
8. Aadakilerden hangisi daha
ok toplumsal hayatn
dzenlenmesi amacyla yaplan bir
inklp deildir?
A) apka inklb
B) Soyad Kanunu
C) Takvim ve saatteki deiiklik
D) Tekke, zaviye ve trbelerin
kapatlmas
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
9.
I. Saltanatn kaldrlmas
II. Cumhuriyetin ilan
III. Medeni Kanunun kabul
IV. TBMM'nin almas
sras aadakilerden hangisidir?
A) IV-I-II-III B) I-III-IV-II
C) IV-II-I-III D) II-IV-I-III
E) IV-III-II-I
10. Cumhuriyetin ilk yllarnda
ekonomik alanda temel tketim
mallarn ve nemli hizmetleri devlet
kendisi retmitir.
Byle bir yola bavurulmasnn
temel nedeni aadakilerden
hangisidir?
A) zel giriimcilerin elinde yeterli
sermayenin olmay
B) zel giriimcileri koruma
C) Her trl retimi gerekletirme
D) Devletilik ilkesini gerekletirme
E) Devletilii zendirme ve
glendirme
11. Devletilik ilkesinin planl
uygulanmas aadaki hangi
gelimeyle gereklemitir?
A) I. Be yllk kalknma plan
B) Trkiye Bankasnn kurulmas
C) zmir ktisat Kongresi
D) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
E) Teviki Sanayi kanununun kabul
239
12. Trk Medeni Kanununun
znde aadakilerden hangisi
bulunmaktadr?
A) Laik ve Devleti olmas
B) Milli ve Halk olmas
C) Cumhuriyeti ve Devleti olmas
D) ada ve inklp olmas
E) ada ve Laiklie uygun olma
13. Aada sralanan inklplardan
hangisi laiklik ilkesine uygun
olarak yaplmtr?
A) Trk Tarihi Tetkik Cemiyeti'nin
kurulmas
B) Harf nklb
C) Tekkelerin, trbelerin ve zaviyelerin
kaldrlmas
D) Devlet dairelerinin yeniden
organizasyonu
E) Teviki sanayi kanunu
14. zmir ktisat Kongresi
aadaki hangi tarihte
toplanmtr?
A) 1923 B) 1924 C) 1925
D) 1926 E) 1927
15. CHP I.TBMMdeki hangi grubun
devamdr?
A) Tesant grubu
B) Anadolu grubu
C) Mdafa-i Hukuk grubu
D) Felah Vatan grubu
E) Zafer grubu
16.
II. Hilafetin kaldrlmas
III. Teklif-i Milliye kanunlar
IV. Menemen Olay
Cumhuriyetin ilanndan nce
gerekletirilmitir?
A) I ve IV B) III ve IV
C) II ve IIII D) I ve III
E) II ve IV
17. Cumhuriyet dneminin ilk
Meclis bakan aadakilerden
hangisidir?
A) Mustafa Kemal Atatrk
B) Fethi Okyar
C) smet nn
D) Kazm Karabekir
E) Ali Fuat Cebesoy
18.
apka Kanununun karlmas
Dini kyafetlerle dolama yasann
getirilmesi
Saat, takvim ve llerin
deitirilmesi
Yeni harflerin kabul
Atatrk dneminde yaplan bu
Yukardaki deiiklikler aadaki
hangi Atatrk ilkesiyle ilgilidir?
A) Laiklik
B) Halklk
C) Milliyetilik
D) insan ve insanlk sevgisi
E) nklplk
19.
I. Soyad yasas
II. Kadnlara belediye semelerine
katlma hakknn tannmas
III. Miladi takvimin kabul edilmesi
IV. Tevhid-i Tedrisat Yasasnn
benimsenmesi
Yukardakilerin olu sras
A) I-II-III-IV B) II-III-IV-l
C) III-IV-I-II D) IV-III-II-l
E) IV-II-III-l
20. Trkiye Cumhuriyeti kurulduktan
sonra kendi gvenliini salamak iin
ittifaklara girmitir.
Trkiyenin kendi gvenlii iin
tehlikeli grd devletler
hangileridir?
A) ngiltere-Fransa
B) Rusya-ABD
C) Almanya -Avusturya
D) talya- Avusturya
E) talya-Almanya
240
21. Lozan'a katlan devletler hangi
konuda TBMM delegelerine kar
ortak tavr almlardr?
A) Irak snr B) Musul
C) Suriye Snr D) Patrikhane
E) Yabanc Okullar
22. Trkiye Cumhuriyeti'ndeki
uygulamalardan hangisi
kapitlasyonlara son vermeyi
amalamaktadr?
A) Kabotaj Kanunu'nun uygulanmas
B) Ulusal bankalarn kurulmas
C) Sanayinin desteklenmesi
D) Toprak reformu kanunun karlmas
E) Planl kalknma dnemine geilmesi
23. Toplumsal hayatn
dzenlenmesi ile ilgili aadaki
yeniliklerden hangisi dierlerinden
sonra gerekletirilmitir?
A) Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas
B) apka kanunu
C) Soyad kanunu
D) Miladi Takvimin kabul
E) l sisteminin deitirilmesi
Laiklie gei aamalarndan biri
deildir?
A) 1921 Anayasasnn kabul edilmesi
C) Halifeliin kaldrlmas
D) Tevhid-i Tedrisat kanununun
kabul edilmesi
E) Tekke zaviye ve trbelerin
kapatlmas
ifti ve kylsne ynelik
inklplardandr?
A) Yabanc kurulularn
devletletirilmesi
B) Bankasnn kurulmas
C) Tevik-i Sanayi Kanununun
karlmas
D) Devleti uygulamaya balanmas
E) Aar vergisinin kaldrlmas
26. Madenciliin parasal kaynan
salamak iin kurulan banka
A) Bankas
B) Smer bank
C) Trk Ticaret Bankac
D) Eti bank
E) Osmanl Bankas
27.
I. Medreselerin Kapatlmas
II. Tekke, Zaviye ve Trbelerin
kapatlmas
III. Harf Devriminin yaplmas
IV. Medeni Kanun kabul edilmesi
Yukardakilerin kronolojik
hangisidir?
A) I-II-III-IV
B) II-II-I-IV
C) l-II-IV-III
D) IV-III-II-I
E) III-II-I- IV
28. Atatrk dneminde Trkiye
ekonomisini olumsuz ynde
etkileyen en nemli gelime
A) Kapitlasyonlarn devam etmesi
B) D borlarn denmesi
C) Devlet ii ekonomi modelinin
uygulanmas
D) Ulusal ekonomi ilkesinin
benimsenmesi
E) Byk devletlerin silahlanma
yarna girmesi
ekonomisini kalkndrma yolunda
yaplan almalardan deildir?
A) Misak- ktisadinin kabul
B) Kabotaj Kanunu
C) Tevik-i Sanayi Kanunu
D) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
E) Tevhid-i Tedrisat Kanunu
241
30.
I. Halifeliin kaldrlmas
II. ok Partili hayata geilmesi
III. Soyad kanununun kabul
IV. Medeni kanununun kabul
laik devlet dzenine gemek
amacyla yaplmtr?
C) I ve III D) III ve IV
E) I -IV
KARMA TEST XIII
1 A 16 D
2 B 17 B
3 E 18 E
4 B 19 D
5 B 20 E
6 A 21 D
7 E 22 A
8 E 23 C
9 A 24 A
10 A 25 E
11 A 26 D
12 E 27 C
13 C 28 B
14 A 29 E
15 C 30 E
1. II. Be yllk kalknma plan
aadaki hangi olumsuzluk
zerine uygulanamamtr?
A) Atatrkn lm
B) II. Dnya Sava
C) Dnya ekonomik bunalm
D) smet nnnn lm
E) Kapitlasyonlar
2. I. Be yllk kalknma plan
aadaki hangi tarihte
uygulanmaya kondu?
A) 1933 B) 1934 C) 1935
D) 1936 E) 1937
3. Teviki Sanayi kanunu aadaki
hangi tarihte karlmtr?
A) 1923 B) 1924 C) 1925
D) 1926 E) 1927
4. Cumhuriyetin ilannn ilk yllarnda
kadnlar birok haklar elde etmilerdir.
Medeni kanun, kadn haklarnn
geliimi konusunda hangi alanda
yenilik getirmemitir?
A) Mirastan eit olarak
yararlanabilmesi
B) Boanmada kadna kolaylklar
salamas
C) Bir erkein sadece bir kadnla
evlenebilmesi
D) stedii meslei seebilmesi
E) Seme ve seilme hakk
Cumhuriyetin ilanndan hemen
nce gereklemitir?
A) II. TBMM seimlerinin yaplmas
B) zmir ktisat Kongresi
C) Ankarann bakent olmas
D) Saltanatn kaldrlmas
E) Halk Partisinin kurulmas
KARMA TEST XIV
242
6. Aadakilerden hanisi 1926
1930 yllar arasnda kabul edilen
ada yasalardan deildir?
I. Medeni Kanunun kabul edilmesi
II. Kara ve Deniz ticaret yasalarnn
karlmas
III. Ceza kanununun deitirilmesi
IV. Hilafetin kaldrlmas
V. cra, iflas ve miras kanunundaki
deiiklik
7. Trkiyede yenileme
hareketlerine kar kan
muhalefet, tepkisinde
aadakilerden hangisini ara
olarak kullanlmtr?
A- Bilim ve Teknik
B- Sosyal ve ekonomik yap
C- Halkn cehaleti
D- Din
E- adalama
8. Trkiyede aadaki
gelimelerden hangisi,
dierlerinden sonra
gerekletirilmitir?
A) Milli ktisat lkesinin kabul edilmesi
B) Medreselerin kapatlmas
C) Miladi Takvimin kabul edilmesi
D) Soyad Kanununun kabul edilmesi
E) apka Kanununun kabul edilmesi
9. Aadakilerden hangisi 1923-
1928 yllar arasnda yaplan
inklplardan deildir?
A) apka kanunu
B) Kadna seme ve seilme hakknn
verilmesi
C) Miladi takvimin kabul
D) Kabotaj kanunu
E) Medeni kanunu
Uluslar aras alanda birlik ve
btnlemeye yneliktir?
A) llerde deiiklik
B) Medeni Kanunun kabul
C) Kyafette Deiiklik
D) Seim sisteminde deiiklik
E) Ynetimde deiiklik
11. Atatrk dneminde gen
Trkiyenin rnek ald
Avrupallar, hangi alanda geride
brakt sylenebilir?
A) Eitim
B) Bilim ve Teknik
C) Ulam
D) Kadn Haklar
E) Ekonomik kalknma
12. Aadakilerden hangisi sosyal
alanda yaplan inklp
hareketlerinden deildir?
A) Kyafette yenilik
B) Miladi takvimin kabul
C) Tekke zaviye ve trbelerin
kapatlmas
D) Hafta tatilinin pazara alnmas
E) Aar vergisinin kaldrlmas
13-Topraksz kyly
topraklandrmak zere toprak
reformu aadaki hangi tarihte
yaplmtr?
A) 1929 B) 1930 C) 1931
D) 1932 E) 1933
14. Trkiye Cumhuriyetinde
Birinci Be Yllk Plann kabul
edilmesine aadakilerden
hangisinden istenilen sonucun
alnamamas bir gereke olarak
gsterilmitir?
A) Kabotaj Kanunundan
B) Aar vergisinin kaldrlmasndan
C) zmir ktisat Kongresinden
D) Tevik-i Sanayi Kanunundan
E) Toprak Reformundan
243
15. Eitim alannda ilk inklp
hareketi aadaki hangi olayla
balamtr?
A) Tevhid-i tedrisat kanunu
C) Harf inklb
D) Ankara niversitesinin almas
E) Cumhuriyetin ilan
16. Yeni Trk Devleti
anayasasnda;
I. Laiklik ilkesinin anayasaya
girmesi
II. Devlet dininin anayasadan
karl
III. Dinsel kavramlarn anayasaya
girii
Deiikliklerin olu sralamas
olarak verilmitir?
A) I-II-III B) II-III-I
C) I-III-II D) III-II-I
E) II-I-III
17. 3 Mart 1924te halifelii kaldrma
kanunu kabul edilmi ve laikliin en
byk aamas gerekletirilmitir.
kanunun kabuln kolaylatran
nemli bir gelimedir?
B) Tevhid-i tedrisat kanunun kabul
C) Vahdettinin yurt dna kmas
D) Tekke ve zaviyelerin kapatlmas
E) Lozan Antlamasnn mzalanmas
18. llerden medet ummak, medeni
bir toplum iin utan verici bir
hadisedir. diyen M. Kemal
Aadaki inklplardan hangisini
gerekletirmeyi hedeflemitir?
A) Trk Tarih kurumunu kurmay
B) Eitim alannda yenilik yapmay
C) Takvimde deiiklik yapmay
D) Klk kyafette deiiklik yapmay
E) Trbeleri kapatmay
Trkiye'deki tm eitim kurumlar
Milli Eitim Bakanlnn denetimi
altna alnmtr?
A) Maarif Tekilat hakkndaki kanunun
kabul edilmesiyle
B) Medreselerin kapatlmasyla
C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun
kabulyle
D) Tekke, Zaviye ve trbelerin
kapatlmasyla
E) Halifeliini kaldrlmasyla
Trkiyede Atatrk dnemindeki
gelimelerden biridir?
A) Varlk vergisinin kabul edilmesi
B) Tek dereceli seim sistemine
geilmesi
C) Ky enstitlerinin almas
D) ok partili sisteme geilmesi
E) Birinci Be Yllk Kalknma Plannn
hazrlanmas
21. Atatrklk ve Laiklik birok
alana mdahale etmitir. Laikliin en
az etkili olduu alan
aadakilerden hangisi olmutur?
A) Hukuk B) Eitim
C) Ynetim D) Ekonomi
E) Toplumsal yaam
22. Ticareti gelitirmek amacyla
kurulan ilk zel banka
A) Yap Kredi
B) Ziraat Bankas
C) Bankas
D) Trk Ticaret bankas
E) Emlak Bankas
244
23. Trkiye Cumhuriyeti, kendi
denizlerinde ticari faaliyetlerini
yrtebilmek iin, aadaki hangi
nemli karar almtr.
A) Kapitlasyonlar kaldrmtr.
B) Ticari faaliyetleri yrten bankalar
kurmutur.
C) Deniz ticaret filosunu kurmutur.
D) Kabotaj kanununu karmtr.
E) Aznlklarn imtiyazlarm ellerinden
almtr.
Trkenin Arapa ve Farsa
kelimelerden arndrlarak
zenginlemesiyle ilgili
almalardan biri olarak kabul
edilemez?
A) Trk Dil Kurumunun kurulmas
B) Harf Devriminin yaplmas
C) Millet Mekteplerinin almas
D) Medreselerin kapatlmas
E) Trk Tarih Kurumunun almas
25. Aadakilerden hangisi siyasi
alanda yaplan inklplardan
deildir?
B) Kabotaj kanunu'nun kabul edilmesi
C) Cumhuriyet'in ilan
D) Halifeliin kaldrlmas
E) TBMM'nin almas
26. Trkiyede Meclis Hkmeti
sisteminden Kabine hkmeti
sistemine gei aadakilerden
hangisi ile gereklemitir?
A) TBMMnin almas
B) Cumhuriyetin ilan
C) 1921 Anayasas
D) 1924 Anayasas
E) Halk Frkasnn kurulmas
27. 1925'te aar (r) vergisinin
(tarmdan elde edilen rnden
alnan vergi) kaldnlmas aadaki
ilkelerden hangisinin bir uygulama
alandr?
A) Halklk
B) Devletilik
C) Milliyetilik
D) Laiklik
E) Cumhuriyetilik
28. TBMM Hkmeti'nin kamu
yararn ilgilendiren iletmeleri
milliletirmekle ulamak istedii
temel ama aadakilerden
hangisi olmutur?
A) Ulusal ekonomide yabanc
sermayeyi nlemek
B) Bte ayarlamas yapmak
C) Tarm kalknmada n plana almak
D) Tevik-i Sanayi kanunu'nu kabul
ettirmek
E) Lozan Antlamas koullarm kabul
ettirmek
29. Cumhuriyet dneminde
inklplarn yerlemesini salamak
iin ynetimde nasl bir yol
izlenmitir?
A) Kadnlarn da meslek edinmelerine
yardmc olmak
B) zel sektre imkn tanmak
C) Belirli bir sre tek partili ynetimi
srdrmek
D) Ticari almalar hzlandrmak
E) Sanayi yatrmlarna nem vermek
245
Cumhuriyetin ilanna ortam
hazrlayan gelimelerden birisidir?
A) Meden Kanun'un kabul
D) Lozan Grmelerinin balamas
E) Takrir-i Skn Yasas'nn karlmas
KARMA TEST XIV
1 B 11 D 21 D
2 B 12 E 22 C
3 E 13 A 23 D
4 E 14 D 24 E
5 C 15 A 25 B
6 D 16 D 26 B
7 D 17 A 27 A
8 D 18 E 28 A
9 B 19 C 29 C
10 A 20 E 30 D
1. Dou Anadoluda 13 ubat 1925te
eyh Sait Ayaklanmas kmtr.
Bu ayaklanmadan dolay kapatlan
parti aadakilerden hangisidir?
A) Cumhuriyet Halk Frkas
B) Serbest Cumhuriyet Frkas
C) Terakki Perver Cumhuriyet Frkas
D) Demokrat Parti
E) Adalet Partisi
2. Cumhuriyet ilan edildii srada
aadaki partilerden hangisi
TBMMde bulunmaktayd?
A) Serbest cumhuriyet Frkas
B) Halk Frkas
C) Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
D) Demokrat Parti
E) Ahrar Frkas
3. Eski devletlerde Tk kadn Trk
gelenekleri ve tresine gre toplumda
erkekle eit ve saygnd.
Aadaki elemelerden hangisi
ile Byk Atatrk Cumhuriyet
Dneminde yeniden bunu
salamtr?
A) Yeni Medeni Kanun - kadnlara
seme ve seilme hakk
B) 1921 Anayasas - Medeni Kanun
C) Kadnlara seme ve seilme hakk -
Halifeliin kaldrlmas
D) Saltanatn kaldrlmas - Halifeliin
kaldrlmas
E) Cumhuriyetin ilan - Halifeliin
kaldrlmas
4. Menemen olayndan nce
kapatlan parti aadakilerden
hangisidir?
A) Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
B) Cumhuriyet Halk Frkas
C) Serbest Cumhuriyet Frkas
D) Ahrar Frkas
E) Tesant Frkas
KARMA TEST XV
246
5. Trkiye Cumhuriyetinde ok
partili hayata aadakilerden
hangisi ile geilmitir?
A) Ahali Frkas
B) Tesant Partisi
C) Terakkiperver Cumhuriyet Halk
Frkas
D) Cumhuriyet Halk Partisi
E) Demokrat Parti
6. Aadakilerden hangisi ile laik
dzenin nndeki en byk engel
ortadan kalkmtr?
C) eri ve Evkaf vekletinin
kaldrlmas
D) Tevhidi tedrisat yasasnn kabul
E) Cumhuriyetin ilan
7. ok partili hayata gemek amacyla
C.H.P. karsna Serbest Cumhuriyet
Frkas kurulmutur?
Serbest Cumhuriyet Partisi
aadaki ilkelerden hangisini
benimsememitir?
A) Devletilik B) Milliyetilik
C) Halklk D) Cumhuriyetilik
E) Laiklik
8. Aadaki ayaklanmalardan
hangisi laik ynetimi ykmak
amacyla yaplmtr?
A) Bolu, Dzce ayaklanmas
B) Yozgat ayaklanmas
C) Afyon Ayaklanmas
D) Menemen Olay
E) 27 Mays 1960 htilali
aadaki bankalardan hangisi
gelitirilmitir?
A) Eti Bank B) Ziraat Bankas
C) Bankas D) Halk Bankas
E) Smerbank
10. Cumhuriyet dneminde gizli oy
ak sayma aadaki hangi
tarihte geilmitir?
A) 1946 B) 1948 C) 1938
D) 1940 E) 1955
11. Trkiye Cumhuriyeti tarihinde
toprak reformu yasas aadaki
hangi tarihte karlmtr?
A) 1929 B)1925 C) 1927
D) 1928 E) 1930
12. Osmanl Devletinde mevcut
olan Darl Fnn yerine Trkiye
Cumhuriyetinde aadaki hangi
niversite kurulmutur?
A) Ankara niversitesi
B) stanbul niversitesi
C) Gazi niversitesi
D) Marmara niversitesi
E) Dil, Tarih, Corafya Fakltesi
13.
l. Hyanet-i Vataniye Kanununun
karlmas
II. Hilafetin kaldrlmas
III. Tekalif-i Milliye kanunlar
IV. Menemen Olay
gerekletirilmitir?
A) I ve IV B) III ve IV
C) II ve III D) I ve III
E) II ve IV
14. Atatrk lkeleri aadaki
hangi tarihteki deiiklik ile
anayasaya girmitir?
A) 1924 B) 1927 C) 1937
D) 1928 E) 1935
247
15. ktisad- Milli karar
alnmtr?
A) Lozan Antlamas
B) zmir ktisat Kongresi
C) I. Be Yllk kalknma plan
D) II. Be Yllk kalknma plan
E) Misak- ktisadi
16. Serbest Cumhuriyet Frkas
aadakilerden hangisi tarafndan
kurulmutur?
A) Rauf Orbay
B) Kazm Karabekir
C) Refet Bele
D) Fethi Okyar
E) Ali Fuat Cebesoy
17. 1926 ylnda Trkiye ticaret
kanununu aadaki hangi lkeden
almtr?
A) svire B) Almanya C)
Fransa
D) talya E) ngiltere
18. Trkiye Cumhuriyeti, kadnlara
milletvekili seme ve seilme
hakkn hangi tarihte vermitir?
A) 1931 B) 1934 C) 1939
D) 1930 E) 1933
19. Atatrk dneminde ok partili
rejim denemelerine tamamen
aadakilerden hangisi sonucunda
son verilmitir?
A) eyh Sait syan
B) zmir Suikast
C) Menemen syan
D) Takriri Skn yasas
E) Musulun kaybedilmesi
20. Yeni kurulan niversitelerde
bilimsel niteliklerin
kazanlmasnda aadaki hangi
lkeden gelen bilim adamlarndan
yararlanlmtr?
A) ABD. B) S.S.C.B.
C) Fransa D) Almanya
E) ngiltere
21. Cumhuriyet dneminde Trk
niversitelerinde en ok aadaki
hangi lkenin bilim adamlar grev
almtr?
A) Fransa B) ngiltere
C) Almanya D) talya
E) Rusya
22. Trk Tarih Kurumun
almasyla oluan yeni tarih
anlay, aadaki hangi ilkenin
kuvvetlenmesini salamtr?
A) Halklk B) Cumhuriyetilik
C) Devletilik D) Milliyetilik
E) Laiklik
23. Trkiye Cumhuriyeti Ceza
kanununu aadaki hangi lkeden
almtr?
A) talya B) Fransa
C) Rusya D) Almanya
E) ABD
24. Aadakilerden hangisi Tekke,
Zaviye ve Trbelerin kapatlmasna
gereke olamaz?
A) Eitim ve retimin danklna
neden olmas
B) Anadolu'da mezhepler arasnda
tartmaya ortam oluturmas
C) Vatandalar arasnda dinsel ayrm
yaplmas
D) Cumhuriyet'e kar siyasi
faaliyetlere ortam hazrlamas
E) inan smrs yapanlarn merkezi
olmas
248
25. Toplumsal yaamda vatanda
devlet ilikisini kolaylatrmak iin
yaplmtr?
A) apka kanunu karld.
B) Aar vergisi kaldrld.
C) Soyad yasas karld
D) Uluslararas saat sistemine geildi.
E) Latin alfabesi kabul edildi
26. Trk Medeni kanunu aadaki
hangi lkeden alnmtr?
A) Belika B) svire C)
Fransa
D) ngiltere E) talya
27. Mustafa Kemal Atatrk
aadaki yeniliklerin hangisi ile
birok Avrupa devletine ve
liderine rnek olacak bir tutum
gstermitir?
A) apka Kanunun karlmasyla
B) oulcu parlamenter dzene
geilmesiyle
C) Miladi takvimin yaplmasyla
D) Uzunluk ve arlk
llerindeki deiim
olmasyla
E) Kadnlara seme ve seilme
haklarnn verilmesiyle
28. Millet mektepleri aadaki
hangi tarihte kurulmutur?
A) 1927 B) 1928 C) 1930
D) 1931 E) 1932
kabul ile Trk kadnlarnn
toplumsal yaamda geri kalmasna
son verilmitir?
A) Cumhuriyetin ilan
C) Medeni Kanunun kabul edilmesi
D) Saltanatn kaldrlmas
E) Laikliin anayasa'ya konulmas
30. Patrikhanenin ve
konsolosluklarn mahkeme
kurmalar aadakilerden hangisi
ile yasaklanmtr?
B) Mudanya Atekes Anlamas
C) 1921 Anayasas
D) Medeni kanunun kabul
E) Cumhuriyetin lan
1. Aadakilerden hangisi 3 Mart
1924te gerekletirilen yenilikler
arasnda gsterilebilir?
A) Soyad yasas
B) Kadnlara oy hakk
C)Tekkelerin Kapatlas
D) Tevhid-i Tedrisat yasas
E) apka kanunu
KARMA TEST XV
1 C 16 D
2 B 17 B
3 A 18 B
4 C 19 C
5 E 20 D
6 B 21 C
7 A 22 D
8 D 23 A
9 B 24 A
10 B 25 C
11 A 26 B
12 B 27 E
13 D 28 B
14 C 29 C
15 B 30 D
KARMA TEST XVI
249
2. Din ve mezhep farkll
aadakilerin hangisi ile ortadan
kalkmtr?
A) Medeni Kanununun kabul
B) Cumhuriyetin ilan
E) Tevhidi Tedrisat yasas
3. niversiteler reformu aadaki
hangi tarihte yaplmtr?
A) 1930 B) 1932 C) 1933
D) 1934 E) 1935
4. Aadakilerden hangisi eitim-
retim sisteminin kurulmas ve
gelitirilmesi iin yaplan
almalarn ilkidir?
A) Latin harflerinin kabul
B) Yeni niversitelerin kurulmas
C) Trk dil kurumunun kurulmas
D) Tevhid-i Tedrisat yasasnn kabul
E) Millet mekteplerinin almas
dierlerinin yaplmasna gerekli
siyasi ortam elverili hale
getirmitir?
A) Medeni kanunun yaplmas
B) Hilafetin kaldrlmas
C) Kadnlara oy hakknn tannmas
D) apka kanunun kabul
E) Harf Devrimi
6.
I. Halifeliin Kaldrlmas
II. Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas
III. Medeni Kanunun kabul edilmesi
Bu deiiklikler aadakilerden
hangisi ile daha ok ilgilidir?
A) oulcu parlamenter dzene
gemek
B) Laik Devlet dzeni kurmak
C) Vatandalar arasnda siyasi eitlii
salamak
D) Ekonomik kalknmay salamak
E) Ulusal birlii salamak
7. Trk kadnlar aadakilerden
hangisini dierlerinden sonra elde
etmitir?
A) Tek elilik
B) Boanma hakk
C) Milletvekili seilebilme
D) Belediye seimlerine katlabilme
E) Muhtar olabilme
8. Terakkiperver Cumhuriyet
Frkas aadaki hangi olay
sonucunda kapatlmtr?
A) Menemen Olay
B) eyh Sait Olay
C) zmir Suikast
D) Musulun kaybedilmesi
E) Takriri Skun Yasas
9. Eitim, retim ve kltrle ilgili
aadaki ilerlemelerden hangisi
dierlerinden sonra
gereklemitir?
A) Harf Devrimi
B) Trk Tarih Kurumunun kurulmas
C) Trk Dil Kurumunun kurulamas
D) TC.nin ilk yksekokulu Hukuk
Mektebinin almas
E) Tevhid-i Tedrisat Yasasnn kabul
10. Halifeliin ve eriyye - Evkaf
Bakanlnn kaldrlmasnn temel
nedeni aadakilerden
hangisidir?
A) Ekonomiyi Osmanl kurumlarndan
arndrmak
B) Farkl gr ve fikirlere mecliste yer
vermek
C) TBMM zerindeki saltanat basksna
son vermek
D) Devlet ve toplum yaamn
laikletirmek
E) Ulusal birlii anayasal temele
dayandrmak
250
11. Terakkiperver Halk Frkasnn
kurucular arasnda
aadakilerden hangisi yoktur?
A) Kazm Karabekir
B) Fethi Okyar
C) Adnan Advar
D) Ali Fuat Cebesoy
E) Rauf Orbay
12. I.TBMM'de ulusal egemenlii
gelitirmek ve kuvvetlendirmek
amacyla yaplan ilk inklp
hareketi aadakilerden
hangisidir?
A) 1921 Anayasas
C) Hilafetin kaldrlmas
D) Medeni Kanunun kabul edilmesi
E) Takrir-i Skn yasasnn kabul
edilmesi
13. eyh Said ayaklanmas
srasnda aadakilerden hangisi
Babakandr?
A) Rauf Orbay
B) smet nn
C) Refet Bele
D) Fethi Okyar
E) Ali Fuat Cebesoy
14. Trkiyenin bugnk
snrlarnn belirlenmesinde
hangisinin bir katks olmamtr?
A) Kasr- irin antlamas
B) Kars Antlamas
C) Berlin Antlamas
D) Lozan Antlamas
E) Ankara Antlamas -1926
Dou Trakyann boaltlmas
hkm yer almaktadr?
B) Sevr Antlamas
C) Mudanya Atekes Antlamas
D) Montr Antlamas
E) Moskova Antlamas
16. Ky Enstitleri aadaki hangi
devlet adam tarafndan
kurulmutur?
A) smet nn
B) Atatrk
C) Adnan Menderes
D) Celal Bayar
E) Cemal Grsel
17. Osmanl Devletinin hukuken
sona erecei hkm
alnmtr?
A) Erzurum Kongresi
B) Misak- Milli
C) Mudanya Atekes Antlamas
D) Sevr Antlamas
E) Sivas Kongresi
18. Aadakilerden hangisi Sevr
Antlamasn hukuken geersiz
klan sebeptir?
A) Uygulanmam olmas
B) TBMMnin onaylamamas
C) Padiahn Onaylamas
D) Misak- Milliye aykr olmas
E) Mebusan Meclisinin onaylamamas
19. Tm vatandalarnn din ve
mezhep ynnden ayrm
gsterilmeksizin hak ve dev
bakmndan eit olmas
salanmtr?
A) 1921 Anayasann kabul edilmesiyle
B) Cumhuriyetin ilan edilmesiyle
C) Medeni Kanun'un yaplmasyla
D) Halifeliin kaldrlmasyla
E) Laiklik ilkesinin anayasa'ya
konulmasyla
251
20. Lozan Bar antlamasna gre
dou snr izilirken aadaki
hangi antlama esas alnmtr?
A) Kars Antlamas
B) Kasr irin Antlamas
C) Moskova Antlamas
D) Mudanya Mtareksi
E) Berlin Antlamas
21. Aadaki snrlardan hangisi
Lozanda bir daha gndeme
gelmemek zere kesin olarak
zlmtr?
A) Ege adalar B) Irak snr
C) Bat snr D) Boazlar
E) Gney snr
22. Yeni Trk Devleti'nin ekonomideki
prensipleri aadakilerden
hangisine dayanmakladr?
A) Dyun-u Umumiye
B) Misak- iktisadi
C) Tekalif-i Milliye
D) Lozan Bar
E) Tevhid- Tedrisat Kanunu
23. Yunanistann Anadolu kysna
yakn adalarda asker
bulundurmayaca hkm
aadakilerden hangisinde yer
almaktadr?
A) Mudanya Atekes Anlamas
B) Sevr Antlamas
C) Lozan Bar Antlamas
D) Montr Boazlar Szlemesi
E) Atina Antlamas
24. Atatrk "Bizim grmzde ifti,
oban, ii, tccar, sanatkr, doktor
ksacas herhangi bir sosyal
messesede alan bir vatandan
hak, menfaat ve hrriyeti eittir..."
demekle aadakilerden hangisine
verdii nemi gstermektedir?
A) Halklk
B) Milliyetilik
C) Devletilik
D) Cumhuriyetilik
E) Milli Bamszlk
25. Cumhuriyet devri yenilikleri
yaplrken, Din adamlarnn ibadet
yerleri dnda dinsel kyafetleri ile
dolamalarnn yasakland
grlmtr.
Kyafetle ilgili bu dzenleme,
yeniliin hangi ilke dorultusunda
yapldnn gsterir?
A) Cumhuriyetilik B) Laiklik
C) Denetilik D) Milliyetilik
E) nklplk
26.
Siyasal alanda demokrasinin
olmas
Yasa nnde herkesin eit olmas
Hibir kii veya zmreye ayrcalk
verilmemesi
Yukardakiler Atatrk'n hangi
ilkesinin belirleyici niteliidir?
A) nklplk B) Laiklik
C) Cumhuriyetilik D) Halklk
E) Milliyetilik
27. Devletin Doudaki yatrmcya
tevik faizini %5 vermesi batdaki
yatrmcya ise %6 vermesi aadaki
ilkelerden hangisine aykrdr?
C) Cumhuriyetilik D) Halklk
E) Milliyetilik
28. Yeni Trk Devleti'nin varlnn
korunmas, milli birlik ve
beraberliin salanmas amacyla
Atatrk'n hangi ilkesi
uygulanmaya allmtr?
A) Milliyetilik
B) Cumhuriyetilik
C) Laiklik
D) Halklk
E) nklplk
252
29. Trk Tarih Kurumunun ve Trk
Dil Kurumu'nun kurulmas hangi
ilke dorultusunda yaplmtr?
A) Cumhuriyetilik B) Halklk
C) Milliyetilik D) Laiklik
E) nklplk
30. Gnmzde toplumlar hzl bir
deiim iindedir. Devletlerin yklp
yenilerinin kurulmas,
konfederasyonlarn yerini
cumhuriyetlere brakmas,
demokratikleme, deiim vs.
Mustafa Kemal buna gre ilkelerin
zaman amndan etkilenmemeleri
iin hangi ilkeyi temel ilkeleri
arasna koymutur?
A) Cumhuriyetilik
B) Halklk
C) Milliyetilik
D) Laiklik
E) nklplk
KARMA TEST XVI
1 D 16 A
2 A 17 C
3 C 18 E
4 D 19 C
5 B 20 A
6 B 21 C
7 C 22 B
8 B 23 C
9 C 24 A
10 D 25 B
11 B 26 D
12 B 27 D
13 D 28 A
14 C 29 C
15 C 30 E
1. Aklcl ve bilimsellii n plana
kartan ilke aadakilerden
hangisidir?
A) Laiklik B) Devletilik
C) Cumhuriyetilik D) Milliyetilik
E) Halklk
2. Lozan Antlamas sonucunda
aznlklarn Trk vatanda olarak
kabul edilmesi Mustafa Kemalin
hangi ilkesiyle dorudan ilikilidir?
A) Halklk B) Milliyetilik
C) nklplk D) Laiklik
E) Cumhuriyetilik
Atatrk dnce sistemi iinde
yer almaz?
A) ada uygarlk dzeyine
ulamak
B) Ulus egemenliini etkin klmak
C) Aklc ve bilimsel olmak
D) Btn Trkleri bir bayrak altnda
toplamak
E) Her alanda tam bamszl
salamak
4.
l. Saltanatn kaldrlmas
II. Soyad Yasasnn kabul
III. TBMM'nin almas
IV. Tevhid-i Tedrisat Yasasnn
kabul
Verilenlerden hangileri, "Ulusal
egemenlik" lkesini glendirmeye
yneliktir?
A) I ve III B) I ve IV
C) II ve III D) III ve IV
E) II ve IV
KARMA TEST XVII
253
5. Kabul edilen Tevik-i Sanayi
Kanunu, beklenen sonucu vermeyince,
1933te l. Be Yllk Kalknma Plan
hazrland.
Bu durumda aadaki ilkelerden
hangisi uygulamaya girmi oldu?
A) Laiklik B) Devletilik
E) nklplk
6. Atatrk ilkelerinden, Halklk,
aadakilerden hangilerinin doal
sonucudur?
A) Devletilik - Cumhuriyetilik
B) Laiklik - nklplk
C) Cumhuriyetilik - Devletilik,
D) Devletilik - Laiklik
E) Cumhuriyetilik - Ulusuluk
7. Srekli ilerlemeyi, gelimeyi ve
adalamay ifade eden Atatrk
ilkesi, aadakilerden hangisidir?
A) Ulusuluk B) Laiklik
C) nklplk D) Devletilik
E) Halklk
8. Atatrk'n dn vermedii ve
siyasal tartmalar dnda
tutmaya alt iki temel
ilke, aadakilerin hangisinde
belirtilmitir?
A) Laiklik - nklplk
B) Cumhuriyetilik - Halklk
C) Laiklik - Devletilik
D) Cumhuriyetilik - Laiklik
E) Ulusuluk - Halklk
"Egemenlik kaytsz artsz
ulusundur" ilkesi ile ilgili deildir?
A) Cumhuriyet'in ilan edilmesi
B) Yeni Trk alfabesinin kabul edilmesi
C) 1921 Anayasasnn yaplmas
D) TBMM'nin kurulmas
10. Ait olduu ulusun, varlln
srdrmesi ve ycelmesi iin, dier
bireylerle alma, bu almay ve
bilinci dier kuaklara da yanstma,
aadaki Atatrk ilkelerinden
hangisi ile tanmlanr?
A) Devletilik B) Halklk
C) Laiklik D) nklplk
E) Milliyetilik
11.
I. Snf egemenliini kabul etmez.
II. Halkn kendini demokratik
esaslara uygun olarak ynetmesini
salar.
III. Toplum dzenini halkn yararna
korumay n grr.
Verilen zellikler, aadaki
ilkelerden en ok hangisi ile
ilgilidir?
A) Halklk B) Devletilik
C) Laiklik D) Milliyetilik
E) nklplk
12. Aadaki Atatrk ilkelerinden
hangisi en nce uygulamaya
girmitir?
A) Devletilik B) Laiklik
C) Ulusuluk D) Halklk
E) Cumhuriyetilik
13. Tekke, zaviye ve trbelerin
kapatlmas aadaki ilkelerden en
ok hangisinin uygulandnn
gstergesidir?
A) Devletilik B) Laiklik
C) Cumhuriyetilik D) nklplk
E) Halklk
254
14. I. Sadabat Pakt
II. Balkan Antant
III. Montr Szlemesi
Yukardaki II. Dnya Sava ncesi
yaplm antlamalardan hangisi
ya da hangileri blgesel savunma
ve i birliine yneliktir?
A) Yalnz I B) I ve II C) Yalnz III
D) Yalnz II E) I ve III
15. Halifeliin kaldrlmas, Atatrk
ilkelerinin hayata geirilmesinde
nemli engellerden birinin almasdr.
Aadaki ilkelerden hangisinin
uygulanmasnn bu durumla ilgisi
yoktur?
A) Laiklik B) Ulusuluk
E) Devletilik
Trkiyenin II. Dnya Sava
sonrasndaki d politika
gelimeleri ierisinde yer alr?
A) Hatayn Trkiyeye katlmas
B) Trkiyenin Milletler Cemiyetine
girmesi
C) Boazlarda Trk Egemenliinin
kesinlemesi
D) Trkiyenin NATOya ye olmas
E) Blgesel savunma antlamalarnn
yaplmas
17. Aada Atatrk ilkeleri ve
uygulamalar eletirilmitir.
Yanl olan hangisidir?
A) Cumhuriyetilik -Seimlerin
yaplmas
B) Halklk- Kadn erkek eitliinin
salanmas
C) Laiklik -Medreselerin kapatlmas
D) Devletilik- Klk kyafette deiiklik
yaplmas
E) Ulusuluk -Tarih Kurumunun
almas
18. Yabanc okullar iin hazrlanan
ynetmelikte, Trke, tarih ve
corafya derslerinin Trk retmenler
tarafndan Trke okutulmas zorunlu
tutulmutur.
Bu durum, aadaki ilkelerden
hangisinin hayata geirildiinin
gstergesidir?
A) Ulusuluk B) Devletilik
C) Halklk D) nklplk
E) Cumhuriyetilik
19. Ekonomik ve sanayi alanlarnda
geliilmeye alld halde, halkn
elinde yeterli sermayenin bulunmamas
zorunlu klmtr?
A) Cumhuriyetilik B) Devletilik
C) nklplk D) Laiklik
E) Halklk
20. Trkiye'de ulusal btnlk ve
beraberlii salamak iin din ve
mezhep ayrlklarnn nlenmesini
gerekletirmek amacyla
uygulamaya konulan Atatrk
ilkesi, aadakilerden hangisidir?
A) Cumhuriyetilik B) Ulusuluk
C) Devletilik D) nklplk
E) Laiklik
Laiklik ilkesinin uygulandnn bir
kantdr?
A) Kabine sistemine geilmesi
B) Soyad Yasasnn uygulanmas
C) eriye ve Evkaf vekletinin
kaldrlmas
D) Kabotaj Yasasnn uygulamaya
girmesi
E) Seim sisteminde deiiklik
yaplmas
255
22. Uurum kenarnda ykk bir lke...
Trl dmanlarla kanl boumalar...
Yllarca sren sava... Ondan sonra,
ierde ve darda sayg ile tannan
yeni vatan yeni devlet" Mustafa
Kemal Atatrk'n bu aklamalar
aadaki ilkelerden hangisiyle
yakndan ilgilidir?
A) Devletilik B) Halklk
C) Bamszlk D) Laiklik
E) nsan ve insanlk sevgisi
23. Amasya Genelgesinde Sivasta
ulusal bir kongrenin toplanacann
belirtilmesi aadaki hangi ilkenin
uygulanacan gstermitir?
A) Cumhuriyetilik B) Halklk
C) Devletilik D) Bamszlk
E) adalk
24. Ulusal egemenliin ve zgrln
temelini oluturan, insan onuruna
yaraan, ulusal egemenlii hibir koul
tanmadan millete veren anlay
aadaki hangi temel ilkeyle
ilgilidir?
E) Barlk
25. Dnyann bize sayg
gstermesini istiyorsak ncelikle biz
benliimize ve milletimize bu saygy
hissen, fikren, fiilen btn
zellikleriyle gsterelim"
Mustafa Kemal Atatrk'n bu
szleri aadaki ilkelerden
hangisi ile dorudan ilgilidir?
A) Halklk B) nklplk
C) Milliyetilik D) adalk
E) Bilimcilik
26. "Bizim grmzde ifti, oban,
ii, tccar, sanatkr, asker, doktor
veya herhangi bir toplumsal kurumda
alan bir vatandan hak, menfaat ve
zgrlkleri eittir. "
Mustafa Kemal Atatrk'n
belirtilen bu aklamas aadaki
ilkelerden hangisine uygundur?
A) Laiklik B) Bamszlk
C) Barlk D) Halklk
E) Devletilik
27. Devlet anlaynda; devletin, din
karsnda tarafsz kalmas, eitli din
ve mezheplere bal olan kiiler
arasnda bir ayrm yapmamas ve din
zgrln korumas aadaki
hangi ilkeyi zorunlu hale
getirmitir?
A) Cumhuriyetilik
B) Halklk
C) Laiklik
D) Devletilik
E) Yurtta Bar ve Dnyada Bar
28. Aar vergisinin kaldrlmas,
aadaki ilkelerden hangisine
uygundur?
A) Devletilik
B) Milliyetilik
C) Cumhuriyetilik
D) Halklk
E) adalk
29. Trkiye Cumhuriyetinin
Milletler Cemiyeti'ne ye olmas
aadaki hangi ilkenin
uygulanmasna rnek verilebilir?
A) adalk B) Bamszlk
C) Barlk D) Milli
Egemenlik
E)Milliyetilik
256
30. Trkiye Cumhuriyetinin
Yabanc okullar sorununda,
lkedeki eliliklerin bavurusunu
kabul etmemesi hangi ilkeye
uygundur?
A) Milli Birlik ve Beraberlik
B) adalama
C) Bilimsellik
D) Bamszlk
E) Laiklik
KARMA TEST
XVII
1 A 16 D
2 B 17 D
3 D 18 A
4 A 19 B
5 B 20 E
6 E 21 C
7 C 22 C
8 D 23 A
9 B 24 D
10 E 25 A
11 A 26 D
12 C 27 C
13 B 28 D
14 B 29 C
15 E 30 D
Atatrk Dneminde alan
okullardan biridir?
A)Ky Enstitleri B)Trk Ocaklar
C)Sanay-i Nefise D)Daru-l Fnun
E)Millet Milletleri
2. Eitim-retim alanndaki
ikiliklere hangi gelime ile son
verildi?
A)Maarif Tekilat hakknda kanun
B)Maarif-i umumiye Nizamnamesi
C)Tevhid-i Tedrisat Kanunu
D)Misak- ktisadi Kararlar
E)Kabotaj kanunu
Cumhuriyetin ilk yllarnda eitim
ve kltr alannda yaplan
inklplarla en az ilikilidir?
A)Yeni Trk Harflerinin kabul
B)Maarif Tekilat- hakknda kanun
C)Trk Tarih Kurumunun kurulmas
D)Trk dil Kurumunun kurulmas
E)Trk Medeni Kanunu

4.
I-Eitimin adalatrlmas
II-Eitim ve retimin birletirilmesi
III-Halkn kltr dzeyinin
ykseltilmesi
IV-Trkeyi yabanc dillerin etkisinden
kurtarma
V-Okuma ve yazmann
kolaylatrlmas
Yukarda verilenlerin hangileri yeni
Trk harflerinin kabulyle
dorudan ilgilidir?
A)I-V B)II-III-IV
C)I-III-V D)II-IV-V
E)III-IV-V
KARMA TEST XVIII
257
5. I-Medreselerin kapatlmas
II-Tevhid_i Tedrisat Kanunu
III-Maarif Tekilat hakknda kanun
IV-Yeni Trk Harflerinin kabul
Yukarda verilen inklplarn
kronolojik sras hangi seenekte
A)I-II-III
B)II-I-III-IV
C)II-III-IV-I
D)III-I-II-IV
E)IV-II-I-III
6. Atatrke gre .. kalan bir
toplumun hayat damarlarndan biri
kopmu demektir.
Yukardaki bolua
getirilmelidir?
A)Talihsiz B)Kltrsz
C)Eitimsiz D)Sanatsz
E)Devletsiz
7.
I-Toplum hayatndaki karklklar
nlemek
II-Toplumsal eitlii salamak
Yukardakiler aada verilen
hangi inklpla gerekletirilmeye
allmtr?
A)Medreselerin kapatlmasyla
B)Cumhuriyetin ilanyla
C)l sistemlerinin deitirilmesiyle
D)Tekke zaviye ve trbelerin
kapatlmasyla
E)Soyad yasasnn kabulyle
8. Aadaki inklplardan hangisi
baz kesimlerin ayaklanmasna
neden olmutur?
A)Milletleraras rakamlarn kabul
B)Soyad yasasnn kabul
C)apka inklbnn yaplmas
D)Arlk ve l birimlerinin
deitirilmesi
E)Avrupa saat sistemine geilmesi
1935 yllar arasnda llerde
yaplan yenilikler arasnda
saylmaz?
A)Avrupa saat sistemine geilmesi
B)Hafta tatilinin Cumadan Pazara
alnmas
C)Uzunluk llerinde metre sistemine
geilmesi
D)Milli ekonomiye geilmesi
E)Hicri takvim yerine mildi takvimin
kabul edilmesi
10. Aadaki inklplardan hangisi
en son gerekletirilmitir?
A)apka kanunu
B)Soyad kanunu
C)Tekke ve zaviyelerin kapatlmas
D)Milletleraras rakamlarn kabul
E)Miladi takvime geilmesi
11. Kabotaj kanununun kabul
aadakilerden hangisinin bir
devamdr?
A)Aarn kaldrlmas
B)Saltanatn kaldrlmas
C)Halifeliin kaldrlmas
D)Mecellenin kaldrlmas
E)Kapitlasyonlarn kaldrlmas
12. Cumhuriyetin ilk yllarnda (1923-
1929) halkn elinde yeterli sermayenin
bulunmamas ekonomik alanda nasl
bir yolun izlenmesini gerekli
klmtr?
A)Halkn ekonomik ynden
olabildiince zgrln salama
B)zel giriimcileri devlet kredileriyle
destekleme
C)Temel tketim mallarn ve nemli
hizmetleri devlet eliyle retme
D)retimi artrmak iin yabanc
sermayenin ibirliini salama
E)Her trl retimi devlet eliyle
yrtme
258
13. zmir ktisat kongresinde
ekonominin her kemsinin
bamszlnn salanmas ve
korunmasnn gerektii bir ilke olarak
kabul edilmitir. Lozan barnn bu
ilkeyi destekleyen hkm
A)Boazlar komisyonunun kaldrlmas
B)Aznlk mahkemelerinin faaliyetine
son verilmesi
C)Harp tazminatnn Yunanistana
verilmesi
D)Kapitlasyonlarn kaldrlmas
E)Osmanl d borlarnn denmesinin
baz esaslara balanmas
14. Aadakilerden hangisi ulusal
ekonominin temel ilkelerini
belirlemek amacyla yaplmtr?
A)I. Be yllk kalknma plan
B)I. zmir ktisat kongresi
C)Lozan Bar Antlamas
D)Sivas Kongresi
E)Amasya grmeleri
15. Aadakilerden hangisi ile
Trkiyede ilk kez planl ekonomiye
geilmitir?
A)Misak- Milliyle
B)Misak- ktisadiyle
C)I. Be yllk kalknma plan ile
D)II. Be yllk kalknma plan ile
E)Tevik-i sanayi kanunu ile
16. Misak- iktisadi kararlarnn kabul
dorultusunda aadaki yllarn
hangisinde arlkl almalar
yaplmtr?
A)19231929 B)19201923
C)19331946 D)19231945
E)19201933
17. II. Be yllk kalknma plannn
en nemli sebebi nedir?
A)Halk tarafndan anlalamamas
B)Ekonominin iflas etmesi
C)Hkmet deiikliinin olmas
D)II. Dnya savann kmas
E)Trkiyenin AETye kabul edilmemesi
18. I-Aarn kaldrlmas
II-Kabotaj kanunu
III-Trkiye Bankasnn kurulmas
IV-Toprak reformu
V-Tevik-i sanayi kanunu
Yukardakilerden hangisi veya
hangileri ticaret alanndaki
faaliyetlere rnek gsterilebilir?
A)I-IV B)III C)V
D)II-III E)III-V
19. Aadakilerden hangisi zmir
ktisat kongresinde alnan
kararlardan biri deildir?
A)Yabanc Tekellerden uzak
durulmaldr.
B)Ulusal sanayi kurulmaldr.
C)Atlye retiminden fabrika retimine
geilmelidir.
D)Tm kurumlar devletletirilmelidir.
E)zel sektr destekleyecek ulusal
bankalar kurulmaldr.

20. Aadaki hangi gelime ile
denizlerimizde gemi iletme hakk
sadece Trk denizcilerine
verilmitir?
A)Tevik-i sanayi kanunu ile
B)I. Be yllk kalknma plan ile
C)Kabotaj kanunu ile
D)Devletilik ilkesinin kabul ile
E)Misak- ktisdi kararlar ile
21. Aadaki Atatrk ilkelerinden
hangisi dierlerinden daha nce
gereklemitir?
A) Cumhuriyetilik B) Milliyetilik
C) Laiklik D) Devletilik
E) Cumhuriyetilik
22. Aadaki devletlerden hangisi,
ilk emperyalist devletler bloku
olan anlama devletlerini
oluturur?
A) Fransa - talya - ngiltere
B) Almanya - Rusya - Avusturya
C) Rusya - ngiltere - Avusturya
D) Fransa - ngiltere - Rusya
E) Almanya - Avusturya - talya
259
23.
I. Almanyann Ren Blgesine asker
sokmas
II. talyann Habeistan igal etmesi
III. Japonyann Milletler Cemiyetinden
kp, inin baz blgelerini igal
etmesi
Yukardaki olaylar Milletler
Cemiyetinin (Cemiyet-i Akvam)
aadakilerden hangisi zerindeki
gvencesini zayflatmtr?
A) Hatay B) Musul
C) Boazlar D)
Kapitlasyonlar
E) Osmanl Borlar
24.
I. Milletler Cemiyetine giri
II. Nfus Mbadelesi
III. Balkan Antant
IV. Montr Boazlar Szlemesi
sras hangisinde doru
verilmitir?
A) I-II-III-IV B) II-III-IV-I
C) III-II-I-IV D) II-I-III-IV
E) IV-II-III-I
25. Cumhuriyet Dneminin
aadaki sorunlarndan hangisi,
Medeni Kanunnun kabul
edilmesiyle zmlenmitir?
A) Nfus deiim sorunu
B) Yabanc okullar sorunu
C) Patrikhane sorunu
D) Irak Snr sorunu
E) Hkmet bunalm sorunu
26. Trk nklb akla dayandndan,
kat, kemiklemi, sert ideolojilerden
farkldr. Bu durum Trk inklabna,
I. Smrge uluslara rnek olmak
II. Kendi kendini yenileme
III. Kkl deiimler ierme
zelliklerinden hangilerini
kazandrmtr
C) Yalnz III D) I ve II
E) II ve III
27. Saltanatn kaldrlmasndan sonra
devlet bakanl konusunda bir boluk
domutur. Aadakilerden
hangisiyle bu boluk giderilmitir?
A) Abdlmecit Efendinin halife
seilmesiyle
B) Cumhuriyetin ilan edilmesiyle
C) Terakkiperver Cumhuriyet
Frkasnn kurulmasyla
D) Halifeliin kaldrlmasyla
E) Hyanet-i Vataniye kanununun
kabul edilmesiyle
28.
II. Tevhid-i Tedrisat Kanununun
Kabul
III. Cumhuriyetin ilan
IV. Serbest Cumhuriyet Frkasnn
kurulmas
V. Medreselerin kapatlmas
VI. Halifeliin kaldrlmas
Yukardaki yeniliklerin hangi ikisi
ayn gn gerekletirilmitir?
A) I - III B) III - V
C) II V-VI D) IV - V
E) l - V
29. Cumhuriyet'in ilanndan sonra
Trkiye Cumhuriyeti Devleti'nin lk
Cumhurbakan, lk Babakan ve
lk Meclis bakan hangi seenekte
doru verilmitir?
A) Mustafa Kemal erif Bey - smet
nn
B) smet nn - Fethi Okyar - Mustafa
Kemal
C) Kazm Karabekir - Ali Fuat Cebesoy
-Rauf Orbay
D) Mustafa Kemal - smet nn -
Fethi Okyar
E) Mustafa Kemal - Fethi Okyar -
smet nn
260
30.
I. Cumhuriyetin lan
II. Saltanatn kaldrlmas
III. Halifeliin kaldrlmas
IV. Kabotaj Kanunu'nun karlmas
Yukardaki inklp hareketlerinden
hangisi ya da hangileri siyasal
alanda yaplan inklp
hareketlerindendir?
A) I - II B) I - II - III C)
Yalnz IV
D) II - III E) Yalnz I

KARMA TEST
XVIII
1 E 16 A
2 C 17 D
3 E 18 D
4 C 19 D
5 B 20 C
6 D 21 B
7 E 22 D
8 C 23 C
9 D 24 D
10 B 25 C
11 E 26 E
12 B 27 B
13 D 28 C
14 B 29 D
15 C 30 B

1. I. Ankara Antlamas
II. Gmr Anlamas
III. Moskova Anlamas
IV. Londra Konferans
TBMMnin siyasi olarak tannmasnda
etkili olan yukardaki antlamalarn
kronolojik sralamas hangisinde
A) I, IV, III, II B) II, IV, III, I
C) IV, I, III, II D) II, III, IV, I
E) III, I, II, IV
2. I. Sovyet Rusya
II. Yunanistan
III. ngiltere
IV. A.B.D.
V. Japonya
Yukardaki devletlerden hangisi
Lozan Bar Antlamasna gzlemci
sfatyla katlmtr?
3. I. Teklif-i Milliye
II. Misak- ktisadi
III. Tevik-i Sanayi
IV. Takrir-i Skn
Yukarda verilen Kanun ve
kararlardan hangileri ortak ama
dorultusunda karlmlardr?
C) III ve IV D) I ve IV
E) I ve III
4. Atatrkl duraan bir
dnce olmaktan karan ilke
A) Medeniyetilik B) Devletilik
C)Halklk D) nklplk
E) Laiklik
KARMA TEST XIX
261
5. Atatrkln temel ilkelerinden
olan Cumhuriyetilii btnleyen iki
ilke aadakilerden hangisinde
doru eletirilmitir?
A) Milliyetilik - Laiklik
B) Milliyetilik Halklk
C) Devletilik Halklk
D) Halklk nklplk
E) Milliyetilik Devletilik
6. I. Erzurum Kongresi
II. Sivas Kongresi
IV. TBMMnin kararlar
V. Misak- Milli
VI. Mudanya Atekes Antlamas
TBMM Lozan Konferansnda temel
ilke olarak yukardakilerden
hangisini benimsemitir?
A) Yalnz I B) II ve V
C) Yalnz V D) II, III ve VI
E) II ve VI
7. I. Osmanl d borlar
II. Boazlar
III. Kbrs ve Adalar
IV. Suriye Snr
V. Irak Snr
VI. Yabanc Okullar
yukarda grlen konulardan
hangilerinden sonraki yllarda milli
karlara uygun olarak deiiklik
yaplmtr?
A) I ve II B) II ve IV
C) III ve IV D) V ve VI
E) II ve V
8. I. Sadabat Pakt
II. Kk Antant
III. Varova Pakt
IV. Kellog Antlamas
Trkiye yukardaki blgesel ibirlii
antlamalarndan hangisini veya
hangilerini imzalamtr?
C) I ve II D) I, II, III
E) I, IV
9. Osmanl Devleti ordular I. Dnya
savanda arpt cephelerden
hangisinde Almanya adna, ttifak
devletlerine yardm etmek ve
kendisine yardm akn salamak
amacyla arpmtr?
A) anakkale B) Kanal
C) Galiya D) Suriye-Filistin
E) Hicaz-Yemen
Dnya Savann sonucunda
imzalanan antlamalarn ortak
A) Yeni devletlerin kurulmasn
salama
B) Yeni siyasal rejimler ngrme
C) Askeri snrlamalar getirme
D) Baz devletlerin snrlarn
deitirme
E) Ekonomik ykmllkler getirme
11. Aadaki Devletlerden hangisi
II. Dnya savann kmasna
ortam hazrlayan devletlerden
deildir?
A) talya B) Almanya
C) Rusya D) Japonya
E) Srbistan
hangisinin ilevi dierlerine gre
farkldr?
A) Krt Teali Cemiyeti
B) Etnikleri Eteri-a
C) Mavri mira
D) Sulh ve Selamet Osmaniye Frkas
E) Kilikyallar cemiyeti
262
Mondros Atekes Antlamasnn
yedinci maddesine gre tilaf
Devletlerince igal edilmitir?
A) Ankara B) Adana
C) Kastamonu D) Sivas
E) Erzurum
14. Paris Konferansndan sonra
Yunanllar tarafndan igal edilen
zmir hangi yllar arasnda igal
altnda kalmtr?
A) 1918 1922 B) 1919 1921
C) 1919 1922 D) 1920 1923
E) 1919 1920
15. Aadaki mdafaa-i hukuk
cemiyetlerinden hangisi Rum
taknl karsnda blge
insanlarnn haklarn savunmak
amacyla kurulan cemiyetlerden
birisi deildir?
A) Trabzon Muhafaza-i Hukuk cemiyeti
B) Trakya Paaeli cemiyeti
C) zmir Mdafaa-i Hukuk Osmani
cemiyeti
D) Kilikyallar cemiyeti
E) Redd-i ilhak cemiyeti
16. Balkan savalar aadaki
hangi devletin Osmanlya sava
amasyla balamtr?
A) Karada B) Srbistan
C) Bulgaristan D) Arnavutluk
E) Yunanistan
17. Aadakilerden hangisi M.
Kemal Atatrkn I. Dnya
Sava srasnda kazand
baarlardan biridir?
A) Kanal harektnn dzenlenmesi
B) ngilizlerin Irak cephesinde
durdurulmas
C) Ruslarn Kars, Ardahan ve Batumu
vermeleri
D) Ruslarn Galiyadan ekilmeleri
E) ngilizlerin Halepin kuzeyinde
durdurulmalar
18. Osmanl Devleti aadaki
hangi cephede savamamtr?
A) Kafkasya B) Romanya
C) anakkale D) Bat Cephesi
E) Irak
19. Osmanl Devleti 1878 Berlin
Antlamasyla Rusyaya brakt bir
ksm topraklarn aadaki hangi
antlama ile savamadan almtr?
A) Reval B) Kars
C) Moskova D) Brest Litowsk
E) Mondros
20. Osmanl Devleti, Ekonomik ve
siyasi bamszlna glge dren
kapitlasyonlar ilk defa
kaldrmak istemitir?
A) 1881 Duyum-u Umumiye
B) Muharrem Kararnamesiyle
C) I. Dnya Savana Girite
D) Sevr Antlamasnda
E) Sivas Kongresinde
21. Kurtulu Sava hazrlk dneminde
ilk kez bir hkmetin kurulma
gerekliliinden aadakilerden
hangisinde bahsedilmitir?
A) Samsun Raporu
B) Havza Genelgesi
C) Amasya Genelgesi
D) Erzurum kongresi
E) Sivas Kongresi
22. Atatrk, stanbul hkmetini ilk
kez aadaki hangi gelimeyle
eletirmitir?
A) Amasya protokol
B) Amasya Tamimi
C) Erzurum Kongresi
D) Sivas Kongresi
E) Havza Genelgesi
263
23. Aznlklara Sosyal ve siyasal dzeni
bozacak ar haklarn verilmemesi ilk
kez aadakilerden hangisinde
gndeme gelmitir?
A) Havza genelgesi
B) Erzurum Kongresi
C) Sivas Kongresi
D) Misak- Milli
E) Amasya Tamimi
24. Erzurum Kongresi-Balkesir ve
Alaehir EKongresi-Sivas Kongresi
bakanlk yapanlar aadakilerden
verilmitir?
A) Kazm Karabekir -Hacm Muhiddin
arkl-Atatrk
B) Atatrk Kazm Karabekir
Atatrk
C) Kazm Karabekir Ali Fuat Cebesoy
Atatrk
D) Atatrk Hac Muhiddin arkl
Atatrk
E) Atatrk - Rauf Orbay Atatrk
25. Aadaki kurumlardan hangisi
Atatrk dneminde harf
inklbndan sonra okuma ve
yazmay yaygnlatrmak iin
kurulmutur?
A) Halkevleri
B) Ky enstitleri
C) lkokullar
D) Millet mektepleri
E) Trk Dil Kurumu
26. Bir lkede demokrasinin
gerekletirilmesi ncelikle
baldr?
A) Laiklik ve devletilik
B) Halklk ve Medeniyetilik
C) Halklk ve nklplk
D) Bamszlk ve Milli egemenlik
E) Bilimsellik ve Ulusuluk
27-Mustafa Kemalin ilk katld
sava aadakilerden hangisidir?
A-) Trablusgarp Sava
B-) I. Balkan Sava
C-) II. Balkan Sava
D-) I. Dnya Sava
E-) II. Dnya Sava
28-.
I. I.Balkan Sava
II. II. Balkan Sava
III. Trablusgarp Sava
IV. I. Dnya sava
savalardan hangisini ya da
hangilerini kazanmtr?
A-) I ve III
B-) II ve III
C-) Yalnz II
D-) Yalnz IV
E-) II ve IV
29-
I. Ui Antlamas
II. Atina Antlamas
III. Brest-Litowsk Antlamas
hangisinde ya da hangilerinde
adalarla ile ilgili bir karar
alnmamtr?
A-) Yalnz III B-) I ve II
C-) II ve III D-) I ve III
E-) I, II, III
30- Osmanl anayasal dzene
gemitir?
A-) Tanzimat
B-) Islahat
C-) stibdat
D-) II. Merutiyet
E-) 1876 Kanun-i Esasi
264
KARMA TEST XIX
1 B 16 A
2 D 17 E
3 B 18 D
4 D 19 D
5 B 20 C
6 C 21 D
7 B 22 B
8 E 23 B
9 C 24 D
10 B 25 D
11 E 26 D
12 E 27 A
13 B 28 C
14 C 29 A
15 D 30 E
1. I- I.Merutiyetin ilan
II- II. Merutiyetin ilan
III- Bab- Ali Baskn
Abdlhamit dnemi
gelimelerinden deildir?
E) II-III
2. I- Bosna-Hersek
II- Girit
III- Bulgaristan
IV- Bat Trakya
V- Dou Trakya
Yukardaki blgelerden hangileri
Osmanlnn I.Balkan savandan
nce kaybettii topraklardandr?
A) I-II-III B) I-III-IV
C) II-III-V D) I-II-III-IV
E) IV-V
Osmanlnn I. Dnya savanda
Almanya yannda yer almasnn
sebeplerinden biri deildir?
A-) Almanyann sava teknolojisine
duyulan gven
B-) ktidardaki ittihatlarn Alman
yanls politikalar
C-) Bulgaristann da Almanya yannda
yer alm olmas
D-) Kaybedilen topraklarn geri
alnmak istenmesi
E-) ngiltere, Fransa ve Rusyann
Osmanlya kar izledikleri
smrgeci politikalar
KARMA TEST XX
265
4. I- Mondros Atekesi
II- Sevr Bar
III-Ankara Antlamas1921
IV-Gmr Antlamas
V- Mudanya Atekesi
Yukardaki Antlamalardan
hangilerinde Boazlarla ilgili bir
hkm bulunmamaktadr?
A) I-III B)II-IV C)III-IV
D) III-V E) II-V
5. I-lk olarak Bat Anadoluda
Yunanllara kar ortaya ktlar
II-En baarl olduklar cephe Bat
cephesidir
III-Batda Byk Taarruza kadar
varlklarn devam ettirdiler.
IV-Trk halknn igallere kar
gstermi olduu silahl rgtsz
direniin genel addr.
Yukardakilerden hangileri Kuvay-
Milliye ile ilgili doru bir bilgi
deildir?
A) Yalnz II B) I-II C) II-III
D) I-II-III E) II-III-IV
6. I. TBMM ile ilgili aada
verilen bilgilerden hangisi
yanltr?
A-) Olaanst bir meclistir.
B-) Bakanln Fethi Okyar yapmtr.
C-) Demokratik ve milli bir meclistir.
D-) Dzenli orduyu kurmutur.
E-) inde M. Kemale muhalif olanlar
da vardr.
7. I- Misak- Millinin ilan
II-stikll Marnn kabul
III-stikll Mahkemelerinin
kuruluu
IV-Tehcir Kanunu
TBMMnin ald kararlardan
deildir?
A) Yalnz I B) II-III
C) I-III-IV D) I-IV
E) II-III-IV
8. I- Alaehir
II- Balkesir
III-Erzurum
IV-Sivas
Alnan kararlar bakmndan ulusal
olan kongreler yukardakilerden
hangileridir?
A) I-II B) Yalnz IV
C) III-IV D) I-II-IV
E) Yalnz III
9. I- Manda ve himaye reddedildi.
II- Temsil Heyeti ulusal hale
getirildi.
III- Tm yararl cemiyetler
birletirildi.
gelimeler nerede meydana
gelmitir?
A-) TBMMde
B-) Mebusan Meclisinde
C-) Erzurum Kongresinde
D-) Sivas Kongresinde
E-) zmir ktisat
10. I- Milli snrlardan ilk kez taviz
verilmesi
II-TBMMnin ilk kez Byk ve
Avrupal bir devlete
tannmas.
Yukardaki zellikler hangi
Antlama ile ilgilidir?
A-) Kars Antlamas
B-) Gmr Antlamas
C-) Moskova Antlamas
D-) Ankara Antlamas
E-) Mudanya Atekes Antlamas
266
11. I- stikll Marnn kabul
II- Tekilat- Esasiyenin
kabul
III- Albay smet Paann
General olmas
Yukardaki gelimeler hangi
muharebenin sonucunda meydana
gelmitir?
A-) Gmr
B-) Byk Taarruz
C-) Eskiehir-Ktahya
D-) Sakarya
E-) I.nn
12. I- Boazlar Komisyonunun
kaldrlmas
II- Btn aznlklarn Trk
saylmas
III-Kapitlasyonlarn
kaldrlmas
Yukardakilerden hangileri Lozan
Antlamas ile ilgili doru bir bilgi
deildir?
A-) Yalnz I
B-) Yalnz II
C-) Yalnz III
D-) I-II
E-) II-III
13. I- Mudanya Atekesi
III-Cumhuriyetin ilan
Lozandan nce grlen
E) II-III
14. I- Devletilik-Ekonomi
II- Cumhuriyetilik-Siyasal
III- Halklk-Srekli Gelime ve
Yenileme
Yukarda baz ilke ve alan ilikileri
hangileri yanltr?
E) II-III
laikleme aamas deildir?
A-) Tevhid-i Tedrisat kanunu
B-) Soyad kanunu
C-) Tekke ve Zaviyelerin kapatlmas
D-) Halifeliin kaldrlmas
E-) Saltanatn kaldrlmas.
16. Aadakilerden hangisi Medeni
Kanunla kadnlara verilen
haklardan biri deildir?
A)Evlendikten sonra kendi soyadn da
kullanabilme hakk
B)Boanma hakk
C)Mirasta eitlik hakk
D)Mahkemede eit ahitlik hakk
E)stedii meslei seme hakk
17. I- eriyye Vekleti-Diyanet
leri Bakanl
II- Evkaf Vekleti-Maarif
Bakanl
III- Erkan- Harbiye-i Umumiye
Vekleti-Milli Savunma
Bakanl
Yukarda birbirinin devam
niteliinde olan baz kurumlar
hangisi yanltr?
C)Yalnz III D)I-II
E)II-III
267
Ulusal Egemenlik aamas
deildir?
A-) Cumhuriyetin ilan
B-) Saltanatn kaldrlmas
C-) Erkan- Harbiye-i Umumiye
Vekletinin kaldrlmas
D-) Medeni Kanunun kabul
E-) Kadnlara da seme ve seilme
hakknn verilmesi
Milliyetilii ile badamaz?
A-) Yurtta sulh cihanda sulh
B-) Ayrmcla ve blcle kar
olma
C-) Birlik ve beraberlik
D-) Din birliini esas alma
E-) Ulusal Bamszlk
Atatrk dneminde alan
okullardan biri deildir?
A-) Ankara Hukuk Mektebi
B-) Polis Mektebi
C-) Ankara Dil-Tarih Corafya
Fakltesi
D-) Gzel Sanatlar Akademisi
E-) Millet Mektepleri
21. Aadaki d politika
gelimelerinden hangileri
grlen gelimelerdendir?
A-) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
B-) Boazlarn tamamen Trkiyenin
oluu
C-) Musulun Irakta kal
D-) Hatayn Anavatana katl
E-) Balkan Antantnn kuruluu
22. Sadabat Paktna aadaki
devletlerden hangisi
katlmamtr?
A) ran B) Irak
C) Trkiye D) Afganistan
E) Azerbaycan
23. I- Kore Harbi
II- II. Dnya Harbi
III-Kbrs Bar Harekt
Trkiye yukardaki savalardan
hangilerine fiilen katlmamtr?
E) II-III
Atatrk Dneminde kurulan
Partilerden deildir?
A-) Serbest Cumhuriyet Frkas
B-) Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
C-) Cumhuriyet Halk Partisi
D-) Amele ve ii Partisi
E-) Demokrat Parti
25-Aadakilerden hangisi II.
Merutiyet dnemi siyasi
partilerinden biri deildir?
A-) Osmanl Demokrat Frkas
B-) Ahrar Frkas
C-) Osmanl Sosyalist Frkas
D-) Hrriyet ve tilaf Frkas
E-) Terakkiperver Cumhuriyet Frkas
26-II. Balkan Sava sonucunda
imzalanan aadaki
antlamalardan hangisi yanl
eletirilmitir?
A-) Bulgaristan ile Balkan Devletleri-
Bkre Antlamas
B-) Bulgaristan ile Osmanl Devleti-
Atina Antlamas
C-) Yunanistan ile Osmanl Devleti
arasnda Atina Antlamas
D-) Osmanl Devleti ile Srbistan-
stanbul Antlamas
E-) Bulgaristan ile Osmanl Devleti-
stanbul Antlamas
268
27-Aadakilerden hangisi
I.Balkan Savann sonularndan
biri deildir?
A-) Edirnenin Osmanl Devleti
tarafndan geri alnmas
B-) Londra Antlamasnn
imzalanmas
C-) Arnavutlukun bamszlk
kazanmas
D-) Bulgaristann dier balkan
devletleriyle arasnn almas
E-) Bulgaristann daha da glenmesi
28- I. Balkan Savanda
Osmanlya ilk saldran devlet
A-) Avusturya B-) Rusya
C-) Bulgaristan D-) Srbistan
E-) Karada
29-
I. Suriye
II. Msr
III. Filistin
IV. Cezayir
topraklardan hangisini ya da
hangilerini I. Dnya Sava
ncesinde kaybetmemitir?
A-) I ve II B-) II ve III
C-) III ve IV D-) I ve III
E-) II ve IV
30-
I. Osmanly saf d brakma
dncesi
II. Ruslara yardm ulatrma
III. Petrol blgelerine hakim olmak
hangileri tilaflarn anakkale
Cephesini a nedenlerindendir?
A-) Yalnz I B-) Yalnz II
C-) Yalnz III D-) I ve II
E-) II ve III
31-Osmanl Devletinde rejime
kar kan ilk isyan
A-) Kabak Mustafa isyan
B-) Patrona Halil isyan
C-) Bab- ali baskn
D-) 31 Mart Olay
E-) eyh sait isyan
32-Ordu siyaset birlikteliinden
dolay kaybettiimiz sava
A-) Trablusgarp Sava
B-) I. Balkan Sava
C-) II. Balkan Sava
D-) kanal cephesi sava
E-) Kafkas cephesi sava
33-Osmanl Devletinden ayrlp
bamszln kazanan en son
Balkan devleti aadakilerden
hangisidir?
A-) Karada
B-) Arnavutluk
C-) Romanya
D-) Bulgaristan
E-) Srbistan
34-
I. Ekonomik yaylma
II. Hanedan ekimeleri
III. Milliyetilik
IV. Bloklama
hangileri I. Dnya Savann
kmasnda en az etkili olmutur?
A-) Yalnz I B-) Yalnz II
C-) Yalnz III D-) I ve IV
E-) I, III, IV
269
35-Aadaki gizli antlamalardan
hangisi ile Ortadouda bamsz
bir Arap devletinin kurulmas
kararlatrlmtr?
A-) Londra Antlamas
B-) Petrograd Protokol
C-) Mc. Mahon Antlamas
D-) Saint Jean De Maurienne
Antlamas
E-) Boazlar Antlamas
36-Aadakilerden hangisi Wilson
lkeleri kararlarndan deildir?
A-) Tm Gizli antlamalarn iptal
edilecei
B-) Savatan sonra snrlarn
deimeyecei
C-) Mandater ynetimlerin kurulaca
D-) Uluslar aras bir bar rgtnn
kurulaca
E-) Trklerin ounlukta olduu
yerlerin Trklere ait olaca
KARMA TEST XX
1 C 16 A 31 D
2 A 17 B 32 B
3 C 18 D 33 B
4 C 19 D 34 B
5 C 20 B 35 C
6 B 21 A 36 C
7 D 22 E
8 C 23 B
9 D 24 E
10 C 25 E
11 E 26 B
12 A 27 A
13 C 28 E
14 C 29 D
15 B 30 D
1. I- Din
II- Demircilik
III-Tarm
IV-Resim
V- Askerlik ve ordu
Trkler yukardaki alanlardan
hangisi ya da hangilerinde dier
medeniyetlerden etkilenmilerdir?
A)Yalnz I B)Yalnz IV
C)I-II-V D)III-IV
E)I-III
2. I- Karahanllar
II- Gazneliler
III-Hazarlar
IV-Sibirler
V- Harzemahlar
Yukardaki Trk Devletlerinden
hangileri ismini kurulduu yerden
almamtr?
A)Yalnz I B)Yalnz III
C)II-III D)I-V
E)II-III-IV
3. I- Gnlk yaay tarz
II- Sava zellikleri
III- l gmme deti
IV- Sanat eserleri
V- Hukuk kurallar
Trkler slamlama ile birlikte
yukardaki alanlarn hangilerinde
bir deiiklik yaadlar?
A)I-III-IV B)III-IV-V
C)I-IV D)I-III-IV-V
E)II-IV-V
KARMA TEST XXI
270
4. I- Nibelungen-Alman
II- gor-Rus
III- ehname-ran
IV- lyada ve Odessa -Yunan
V- Ramayana- Hint
VI- into-Japon
Yukarda baz doal destanlar
verilmitir. Trkler bunlardan
hangisi ya da hangilerine konu
olmutur?
A) II-III-V B)II-III-VII
C)III-IV-VI D)I-II-III
E)II-III-IV
5. I- Han, Hakan, Kaan
II- dikut,lteber
III-Sultan
IV-ah
V- Padiah
VI-Tanhu,anyu
slam ncesi Trk Hkmdarlar
yukardaki unvanlardan hangisi ya
da hangilerini kullanmamlardr?
A)Yalnz III B)II-III-IV
C)I-II-III-V D)III-IV-V
E)IV-V-VI
6. I- Taht
II- Nevbet
III-Hutbe
IV-Hilat
V- Menur
VI-Tu
Yukardaki Hkmdarlk
alametlerinden hangileri sadece
slami dnem Trk Devletleri iin
geerlidir?
A)III-IV-V B)II-III-V
C)I-II-III-IV D)II-III-IV-V
E)III-IV-V-VI
7. I- Peyam saba
II- Takvimi vekayi
III- Hukuku beer
IV-rade-i milliye
V- Minber
VI-Hkimiyeti milliye
Yukardaki gazetelerden hangisi ya
da hangileri M.Kemalin kard
gazetelerdendir?
A)I-II B)I-II-III
C)IV-V-VI D)II-III-V
E)III-IV-V-VI
8. I- Gmilcine
II - skee
III- Dedeaa
IV- Bozcaada
V- Onikiada
Osmanl Yukardaki topraklardan
hangisi ya da hangilerini Balkan
Savalar sonucunda kaybetmitir?
A)I-II-III B)II-III
C)III-IV-V D)I-II-III-V
E)II-III-V
9. I- Ui Antlamas 1912
II- Londra antlamas 1913
III-stanbul Antlamas
1913(Bulgaristan-Osmanl)
IV-Brest-Litowsk Antlamas1918
Osmanl Devleti yukarda yapt
Antlamalardan hangisi ya da
hangileri ile toprak
kaybetmemitir?
A)Yalnz I B)I-II C)III-IV
D)I-III E)II-III
271
10. I. Dou Trakya
II. Bat Trakya
III. Dou Anadolu
IV. Vilayeti Selase
V. Musul
Misak- milliye gre
yukardakilerden hangilerinde halk
oylamas yaplacaktr?
A) I-II B) II-III C) II-IV
D) IV-V E) III-IV
11. I- Mondros Atekesi
II- Sevr Antlamas
III-Mudanya Atekesi
IV-Lozan Bar Antlamas
V- Misak- Milli Belgesi
VI-Montr
Yukardaki siyasi belgelerden
hangisi ya da hangilerinde
boazlarn ynetimi uluslar aras
bir komisyona braklmtr
A)Yalnz II B)I-II- III C)III-IV
D)II-III-V-VI E)II-IV
12. I- Stratejik
II-Yardm
III-deal
Yukardaki kavramlar srasyla
hangi cepheleri ifade etmektedir?
A)Kanal-Galiya-Kafkas
B)Irak-Romanya-Kanal
C)SuriyeFilistin-Irak-Kafkas
D)Kanal-Kafkas-Makedonya
E)anakkale-Makedonya Kanal
13. I- Lokarno
II- Kellog
III- BM
IV- Nato
V- Kk Antant
Yukardaki Devletleraras
kurululardan hangisi ya da
hangileri I.Dnya Savandan
sonra kurulmamtr?
A)III-IV B)III-IV-V
C)II-III-IV D)I-II-III
E) I-IV-V
14. I- Irak snr
II- Suriye snr
III- Yunan snr
yukardaki snrlarmzdan
hangileri zme kavumamtr?
C) Yalnz III D)I-II
E)II-III
15.Mudanya Atekesi ile TBMMye
braklp Lozanda geri alnan yer
neresidir?
A)stanbul B)Boazlar
C)Ege Adalar D)Dou Trakya
E)Bat Trakya
16. I- Menemen olay
II- erkez Ethem olay
III-eyh Sait olay
IV-Kuvay- nzibatiye olay
Yukardaki olaylardan hangileri
Laik Rejime tepkinin bir sonucu
deildir?
A)II-IV B)III-IV C)I-II
D)Yalnz II E)I-IV
272
17. I- Bristol Raporu
II- Harbourd Raporu
III-Milne Raporu
IV-Sandler Raporu
Yukardaki Raporlardan hangisi ya
da hangileri Trk varln
uluslararas alanda destekleyen
Raporlardandr?
A) Yalnz I B)I-II C)I-II-III
D)I-II-IV E)I-II-III-IV
18. I- Hyanet-i Vataniye Kanunu
II- Takrir-i Skn Kanunu
III-Tekilat- Esasye
IV-Aarn kaldrlmas
Yukardakilerden hangileri I.TBMM
dnemi iinde gerekleen
A)Yalnz II B)Yalnz IV
C)Yalnz III D)I-III
E)II-IV
19. I- Havza Genelgesi
II- Samsun Raporu
III- Moskova Antlamas
IV-Kars Antlamas
V- Gmr Antlamas
ya da hangileri Milli Mcadelenin
Hazrlk Dnemi gelimelerinden
deildir?
A)II-IV-V B)I-IV-V
C)III-IV-V D)III-IV
E)II-V
20. I- stikll Marnn Kabul
II- Londra Konferans
III-Teklif-i Milliye emirleri
IV-Ankarann bakent oluu
V- Gmr Antlamas
ya da hangileri Bat Cephesindeki
bir baarnn sonucu olarak
gereklememitir?
A)III-IV-V B)I-IV-V
C)I-III-IV-V D)I-II-III-IV
E)IV-V
21. I- Antep
II- Urfa
III-Mara
IV-Kars
V- zmir
VI-Aydn
Yukardaki ehirlerden hangisi ya
da hangileri TBMMnin
kuruluundan nce dman
igalinden kurtulan
ehirlerimizdendir?
C)II-III D)I-II-III-IV
E)IV-V-VI
22. I- Selanik Mlkiye Rtiyesi
II- Askeri Tbbiye
III-Selanik Askeri Rtiyesi
IV-Manastr Askeri dadisi
V- stanbul Harp Akademisi
M. Kemal yukardaki okullardan
hangisi ya da hangilerinde
okumamtr?
A)Yalnz II B)I-II C)II-III
D)III-IV E)IV-V
23. I- Trk Tarih Kurumu
II- Trk Dil Kurumu
III-Tevhid-i Tedrisat Kanunu
IV-Medeni Kanunun kabul
V- Trk Kurtulu Sava
hangileri Milliyetilik ilkesi ile
dorudan ilgili deildir?
A)I-II B)I-II-V
C)Yalnz III D)III-IV
E)III-IV-V
24. I- Medeni Kanunun Kabul
III- Soyad kanununun kabul
IV-Tevhid-i Tedrisat Kanunu
hangileri Halklk ilkesi dorudan
ile ilgili deildir?
A)Yalnz I B)Yalnz III
C)I-II-III D)II-III
E)II-IV
273
25. I- Cumhuriyet Halk Partisi
II- Milli Kalknma Partisi
III-Demokrat Parti
IV-Terakkiperver Cumhuriyet
frkas
V- Serbest Cumhuriyet Frkas
Yukardaki Partilerden hangisi ya
da hangilerinin kapatlmas
Trkiyede ok Partili Hayata
geiin gecikmesine sebep
olmutur?
A)III-IV B)Yalnz IV C)II-IV
D)IV-V E)I-IV-V
26. I- lk tek dereceli seim
II- lk ok Partili seim
III-Tek Partili Dnemin sona
ermesi
IV-Kadnlarn da katld ilk
milletvekili seimi
hangileri Atatrk dneminde
gereklemitir?
C)Yalnz IV D)I-IV
E)I-III-IV
27.Aadakilerden hangisi Atatrk
ilkeleri ile ilgili doru bir bilgi
deildir?
A) Atatrk lkeleri 1937de Anayasaya
girmitir.
B) Cumhuriyetilikten ilk kez Amasya
Genelgesinde bahsedilmitir.
C) Devletilik ilkesi 19231933 yllar
aras uygulanmtr.
D) Laiklik, Din-Devlet ilikisine
kardr.
E) Halklk ilkesi sosyal snflamay
reddeder.
28. I- Suriye
II- Yunanistan
III- Sovyet Rusya
IV-ran
V- Irak
19251940 yllar arasnda
yukardaki devletlerden hangisi
ya da hangileri ile ilgili snr
problemimiz olmamtr?
A)II-V B)III-IV-V
C)I-III-V D)III-V
E)II-III-IV
29. I- Musul meselesi
II-Hatay sorunu
III-Boazlar sorunu
IV-Kbrs sorunu
Trkiyenin Milletler Cemiyetine
girmesi yukardaki sorunlarn
hangisi ya da hangilerinin bizim
yararmza zmlenmesini
salamtr?
C)II-III D)I-II-III
E)II-III-IV
30. I- ran
II- Irak
III- Bulgaristan
IV-Yunanistan
V- Yugoslavya
VI-Suriye
Trkiye Atatrk dneminde
yukardaki devletlerden hangisi ya
da hangileriyle bir blgesel Antant
ya da Pakt kurmamtr?
A)I-III B)II-IV
C)I-IV-V-VI D)III-VI
E)III-V-VI

274
1. Aadaki olaylardan hangisi
Osmanl mparatorluu'nun
dalmasn nlemek amacna
yneliktir?
A) Alemdar Vak'as
B) eme Vak'as
D) 31 Mart ayaklanmas
E) Merutiyetin ilan
(1994 YS)
Osmanllarn Balkanlarda
ilerlemesinin sonularndan
biri deildir?
A) Beylerbeylii saysnn ikiye
karlmas
B) Teokratik ynetime geilmesi
C) Yenieri Oca'nn kurulmas
D) Hal zihniyetinin canlanmas
E) Boazlarn denetiminin
Osmanllarn eline gemesi
(1994 YS)
3. Fatih dneminde, devlet adam
yetitirmek amacyla Topkap
Saray'nda alan okul
A) Mekteb-i Ulm-u Edebiye
B) Mekteb-i Maarif-i Adliye
C) Enderun Mektebi
D) Sleymaniye Medreseleri
E) Mekteb-i Rdiye
(1994 YS)
KARMA TEST XXI
1 E 16 A
2 A 17 D
3 D 18 E
4 D 19 C
5 D 20 A
6 A 21 C
7 C 22 A
8 A 23 D
9 C 24 E
10 C 25 D
11 E 26 C
12 A 27 C
13 A 28 E
14 A 29 C
15 B 30 D
KARMA TEST XXII
275
4. Osmanllar Viyana 1683 ylnda
ikinci kez kuatmlar ancak
alamamlardr.
kuatmann sonularndan biri
deildir?
A) Sadrazamlk makamnda deiiklik
yaplmas
B) Podolya'nn elden kmas
C) Celali isyanlarnn balamas
D) Kutsal Ittifak'n kurulmas
E) Rusya'nn Karadeniz'de s
kazanmas
(1994 YS)
hangisi, karsnda verilen
maddeyi ierir?
Antlama Madde
A)Paris -Boazlarn 1841 Antlamasna
gre ynetilmesi
B)Bkre-Bulgaristan Krall'nn
kurulmas
C)Berlin-Krm'n bamsz olmas
D)Kk Kaynarca-Demirba arln
lkesine serbeste dnebilmesi
E)Vasvar- Kbrs'n ngiliz ynetimine
braklmas
(1994 YS)
6. Birinci Dnya Sava'ndan sonra
imzalanan Sen Jermen Antlamas
ile aadakilerden hangisi
bamsz bir devlet olarak ortaya
kmtr?
A) Arnavutluk
B) Romanya
C) ekoslovakya
D) Srbistan
E) Karada
(1994 YS)
7. Aadakilerin hangisi III.
Selim dnemiyle ilgilidir?
A) Islahat Ferman
B) Nizam- Cedit
C) Sekban- Cedit
D) Sened-i ttifak
E) Vak'a-i Hayriye
(1994 YS)
hangisi, Msr sorununun ortaya
kmasna neden olmutur?
A) Kabak Mustafa Paa
B) Tepedelenli Ali Paa
C) Vardar Al Paa
D) Abaza Mehmet Paa
E) Kavalal Mehmet Ali Paa
(1994 YS)
9. 19151917 yllar arasnda Osmanl
Devleti'nin paralanmasyla ilgili olarak
Fransa, ngiltere, talya ve Rusya
arasnda gizli antlamalar
imzalanmtr. Ancak bu antlamalarn
paylam plan daha sonralar
deiiklie uramtr. Paylam
planlarndaki deiiklik
sonularndan biridir?
A) Birinci Dnya Sava'nn balamas
B) talya'nn Anadolu'da igal ettii
topraklardan ekilmesi
C) Rusya'nn savatan ekilmesi
D) Fransa ile ngiltere arasnda gr
ayrl kmas
E) ABD'nin I. Dnya Sava'na
girmesi
(1994 YS)
276
10. Son Osmanl Mebuslar Meclisi'nde
vatann btnl ilke olarak kabul
edilmi, ancak stanbul Hkmeti daha
sonra bu ilkeye ters dmtr.
Aadakilerden hangisi stanbul
Hkmeti'nin bu lkeye ters
dtnn bir gstergesidir?
A) Sevr Antlamas'n kabul etmesi
B) Lozan Konferans'na katlmak
istemesi
C) Amasya grmelerine temsilci
gndermesi
D) Londra Konferans'na katlmas
E) TBMM ile anlamak zere Bilecik'e
delege gndermesi
(1994 YS)
11. Milli Mcadele dneminde siyasal
konularda birlii salamak amacyla
birtakm nlemler alnmtr.
nlemlerden biri deildir?
A) Lozan grmeleri srasnda Meclis
iin deki gr ayrlklarnn
tehlikeli olmas zerine seimlere
gidilmesi
B) Kuva-i Milliye'nin disiplinsiz
davranlar karsnda dzenli
ordunun kurulmas
C) Ordunun ihtiyalarn karlamak
iin Teklifi Milliye buyruklarnn
uygulanmas
D) Afganistan ile bir dosttuk
antlamas yaplmas
E) TBMM'nin, yetkilerini
geici olarak Bakomutan
Mustafa Kemal'e
brakmas
(1994 YS)
12. Sivas Kongresi'nde Anadolu ve
Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin
ilkeleri dorultusunda, lke iinde ve
darya kar siyasi ve idari kararlar
alabilmek yetkisi aadakilerden
hangisine verilmitir?
A) Mebuslar Meclisi
B) Kuva-i Milliye
C) stanbul Hkmeti
D) Temsilciler Kurulu
E) Felah- Vatan Grubu
(1994 YS)
13. 1 Kasm 1922'de kabul edilen bir
kanunla saltanat kaldrlmtr.
kanunun kabul edilmesini
abuklatrmtr?
A) Dzenli ordunun kurulmas
B) Birinci nn Sava'nn
kazanlmas
C) Londra Konferans'nn toplanmas
D) Yeni bir Anayasa'nn kabul edilmi
olmas
E) Lozan'da yaplacak bar
grmelerine Osmanl
Hkmeti'nin de arlmas
(1994 YS)
14. I. stanbul Hkmeti'nin
Anadolu harektn tanmas
II. Mebuslar Meclisinin
kapanmas
III. stanbul Hkmetinde
deiiklik olmas
IV. tilaf Devletleri arasnda
gr ayrl kmas
V. Anadolu'da isyanlarn sona
ermesi
Milli Mcadele dneminde
Temsilciler Kurulu ile stanbul
Hkmeti temsilcisinin Amasya'da
bir protokol imzalamas,
yukardakilerden hangilerinin bir
gstergesidir?
A) I ve III B) II ve III
C) II ve V D) II ve IV
E) IV ve V
(1994 YS)
15. Aadakilerden hangisi, Lozan
Bar Grmelerine yalnz
Boazlar rejimini ilgilendiren
konularda katlan devletlerden
biridir?
A) talya B) Yunanistan
C) Sovyet Rusya D)ngiltere
E) Fransa
(1994 YS)
277
15. Trkiye'de,
Tank olmada kadn ve erkein
eit olmas
Miras ilemlerinin yeniden
dzenlenmesi
Kadnlarn seme ve seilmesini
salayan ortamn olumas
Gelimeleri aadakilerden
hangisinin sonular
arasndadr?
A) Tevhid- Tedrisat Kanunu
B) Trk Medeni Kanunu
C) Kabotaj Kanunu
D) Takrir-i Skn Kanunu
E) apka Kanunu
(1994 YS)
17. I. Trk niversitelerine yabanc
bilim adamlarnn kabul
edilmesi
II. Trkenin bir bilim ve kltr
dili haline gelmesi
III. lk be yllk ekonomik plann
uygulanmas
IV. Trk tarihinin derinliine
aratrlmas
Bu gelimelerden milliyetilik
ilkesi ile dorudan ilgili olanlar
aadakilerin hangisinde birlikte
verilmitir?
A) I ve II B) I ve II
C) I ve IV D) II ve IV
E) II ve III
(1994 YS)
18. Milli Mcadele dneminde TBMM
Hkmeti ile Franszlar arasnda
Ankara Antlamas'nn imzalanmasnda
aadaki gelimelerden
A) Fransz kamuoyundaki tepkinin
artmas
B) Dou cephesinin kapanmas
C) Sovyet Rusya'nn TBMM'yi resmen
tanmas
D) Sakarya Zaferi'nin kazanlmas
E) erkez Ethem ayaklanmasnn
ortaya kmas
(1994 YS)
kimyasal silahlarn zelliklerinden
biri deildir?
A) Boucu olmas
B) Sinir sistemini etkilemesi
C) Yakc olmas
D) Para tesiri
olmas
E) Gz yaartc
olmas
(1994 YS)
20. Osmanllarda kz rencilerin
eitimi ilk kez hangi devirde
devletin grevleri arasna
girmitir?
A) Lale Devri B) Tanzimat Devri
C) Fetret Devri D) Ykselme Devri
E) Duraklama Devri
(1994 YS)
21. Balkan Savalarndan sonra
Bulgaristan'da yaayan Trklere
aznlk stats verilmesi
aadakilerden hangisinin bir
sonucudur?
A) Lozan Antlamas
B) stanbul Antlamas
C) Atina Antlamas
D) Zitovi Antlamas
E) Belgrat Antlamas (1994 YS)
KARMA TEST XXII
1 E 12
.
D
2 B 13
.
E
3 C 14
.
A
4 C 15
.
C
5 A 16 B
6 C 17
.
D
7 B 18
.
E
8 E 19
.
D
9 C 20
.
B
10 A 21
.
B
11 D
278
1. Trk devletleriyle ilgili
olgulardan bazlar unlardr:
I. Avrupa'da devlet kurmulardr.
II. Manihaizmi kabul etmilerdir.
III. Alfabelerinde 14 18 harf
kullanmlardr.
IV. Orduyu onluk sisteme gre ilk
kez dzenlemilerdir.
V. Moollar dneminde kltrel
etkinlikleri olmutur,
VI. Siyasi varlklarna Gktrkler son
vermitir.
Bu olgulardan hangileri Uygurlara
ilikindir?
A) I ve III B)l ve V
C) IV ve VI D) II, III ve V
E) II, IV ve VI
(1995 YS)
2. Anadolu Seluklular ticaret yollarnn
ele geirilmesine nem vermilerdir.
Aadakilerden hangisi Anadolu
Seluklularn bu yaklamnn
A) Kervan ticaretinin yaygnlamas
B) Kervansaraylara ihtiya duyulmas
C) Ikta sisteminin kurulmas
D) ehirciliin nem kazanmas
E) lkenin stratejik nem
kazanmas
(1995 YS)
3. Ortaada, Bat'da krallarn
trenle kilisede ta giymelerinin,
Dou'da se Mslman
hkmdarlarn halifeden menur
almalarnn amac aadakilerden
hangisidir?
A) Monarik gc pekitirmek
B) Dou kltryle Bat kltrn
kaynatrmak
C) Hal dncesine son vermek
D) Ulusal devlet kurmak
E) nan zgrln salamak
(1995 YS)
4. Aadakilerden hangisi III.
Hal Seferi'nin sonularndan
biridir?
A) Mezhep kavgalarnn sona ermesi
B) Kuds'n Mslmanlarn elinde
kalmas
C) Seluklularn Anadolu'ya
yerlemesi
D) Feodalite ynetim sisteminin
ortaya kmas
E) Roma mparatorluu'nun ikiye
ayrlmas
(1995 YS)
5. Almanya'da Protestanlarla
Katoliklerin mcadelesi sonunda
yaplan Ogsburg Baryla halk,
prenslerin kabul ettii mezhebe
girmek zorunda braklmtr.
Bu durum aadakilerden
hangisinin bir kant olamaz?
A) Din savalarnn devam ettiinin
B) Prenslerin siyasi stnlkleri
olduunun
C) Hristiyanln mezheplere
ayrldnn
D) nan zgrlnn
benimsendiinin
E) Savaan taraflarn anlatnn
(1995 YS)
6. Osmanl imparatorluu'nda
rf hukuk aadakilerden
hangisine dayanmaktadr?
A) Dinsel kurallara
B) Islahat Ferman'na
C) Geleneklere
D) Mecelle'ye
E) Adalet fermanlarna
(1995 YS)
KARMA TEST XXIII
279
7. Aadakilerden hangisi, XVII.
yzylda Osmanl
mparatorluu'nda tarmsal re-
timin azalmasna yol amtr?
A) Kapitlasyonlarn geniletilmesi
B) Dardan bor para alnmas
C) Dyun-u Umumiyenin kurulmas
D) Tmar sisteminin bozulmas
E) Nfusun artmas
(1995 YS)
8. 1856 Paris Antlamas'yla Osmanl
mparatorluu'nun Avrupa devletler
topluluuna alnmasna karar
verilmitir.
Bu kararda aadakilerden
hangisinin etkisi vardr?
A) Tanzimat Ferman'nn
yaynlanmasnn
B) Sened-i ttifakn imzalanmasnn
C) Kanun-i Esasi'nin karlmasnn
D) Mecellenin hazrlanmasnn
E) II. Merutiyetin ilan edilmesinin
(1995 YS)
verilen antlamalar,
imzalandklar halde yrrle
konulmamtr?
A) Berlin - Moskova
B) Ayestefanos - Sevr
C) Atina - Ui
D) stanbul-Ankara
E) Gmr - Kars
(1995 YS)
10. Osmanl mparatorluunda
askeri eitim kurumlarnn Bat
tarznda tekilatlandrlmas iin
Avrupal uzmanlardan yararla-
nlmasna kanc yzylda
balanmtr?
A) XV. B)XVI
C)XVll. D) XVIII.
E) XIX.
(1995 YS)
11. Osmanl mparatorluunun
toplumsal yapsnn eitli etnik
gruplardan olumas
gelimesini engellemitir?
A) Millet olgusunun
B) Merkeziyetiliin
C) Uluslararas ticaretin
D) Kltrel eitliliin
E) Hogrnn
(1995 YS)
12. XVIII. yzyln sonlarnda ve
zellikle XIX. yzylda Avrupa'nn
byk devletleri Osmanl
imparatorluu'na bal Yakndou
topraklarna ilgi duydular.
Avrupallarn bu topraklarla
ilgilenmedeki amalarndan biri
deildir?
A) Hindistan'a ve Afrika'ya ulamak
B) Ekonomik karlar salamak
C) Aznlklarn dinsel haklarn
savunmak
D) Merkezi otoriteyi zayflatmak
E) Araplarn tam bamsz devlet
kurmalarn salamak
(1995 YS)
13. Birinci Dnya Sava
sonlarnda;
- Yenen devletler topraklarn
geniletmeyecek,
- Yenilen devletlerden sava
tazminat alnmayacak,
- Hibir ulus, bir bakasnn
boyunduruu altna
sokulmayacak.
Yarglar aadakilerden
hangisinin kapsamnda
aklanmtr?
A) Bristol Raporu
B) Wilson ilkeleri
C) Saint Germain (Sen Jermen)
Antlamas
D) Harbord Raporu
E) Paris Konferans
(1995 YS)
280
ttihat ve Terakki Partisi, Osmanl
mparatorluunun ynetimine tek
bana egemen olmutur?
A) Harekt Ordusu'nun kurulmas
B) 31 Mart Vak'as
C) Babli Baskn
D) Vatan ve Hrriyet Cemiyeti'nin
kurulmas
E) Osmanl Ordusu'nun Kafkasya
Cephesi'nde yenilmesi
(1995 YS)
Mondros Atekes
Antlamasndan sonra, igallere
kar Anadolu ve Trakya'da
kurulan blgesel derneklerin
amalarndan biri deildir?
A) Korunmak ya da savunmak
B) Blge halknn desteini salamak
C) Haklarn basn ve yayn yoluyla
duyurmak
D) Aznlklara da bamszlklarn
salamak
E) Avrupa byk devletlerinin
desteini salamak
(1995 YS)
16. Milli Mcadele tarihimizde
"Bat Cephesi" olarak adlandrlan
cephe, aadakilerin
hangisinde alnan kararlar
sonucunda kurulmutur?
A) Balkesir ve Alaehir Kongreleri
B) zmir Mdafaa-i Hukuk-i
Osmaniye Cemiyeti
C) Erzurum ve Sivas Kongreleri
D) Nazilli ve Afyonkarahisar
Kongreleri
E) Edirne ve Lleburgaz Kongreleri
(1995 YS)
17. Aadakilerden hangisi ilk
TBMM'de kabul edilmitir?
A) Takrir-i Skn Kanunu
B) Lozan Antlamas
C) Ankara'nn bakent yaplmas
D) Cumhuriyetin iln edilmesi
E) Mustafa Kemal'e Mareal
rtbesinin verilmesi
(1995 YS)
18. talya, Milli Mcadele dneminde
ngiltere ve Fransa ile birlikte
Mondros Atekes Antlamas'na
dayanarak Anadolu'nun igaline ka-
tlm, ancak daha sonra, igal ettii
yerlerden ekilerek askeri tarafszln
gstermitir.
Aadakilerden hangisi talya'nn
bu dorultuda hareket etmesindeki
etkenlerden biridir?
A) Franszlarla Ankara
Antlamas'nn yaplmas
B) TBMM Ordusunun Sakarya
Zaferini kazanmas
C) Yunan Ordusu'nun TBMM Ordusu
karssnda ikinci kez nn'de
yenilmesi
D) Kafkas Cumhuriyetleriyle Kars
Antlamas'nn yaplmas
E) Yunanllarn Dou
Trakya'y boaltmas
(1995 YS)
19. Lozan grmelerinde Lord
Curzon Mondros Atekes Anlamas'n
ne srm, buna karlk smet Paa
Mudanya Atekes Antlamasndan
sonra Lozan'a gelindiini sylemitir.
smet Paa'nn bu sz
savunduunun bir gstergesi-
dir?
A) Paris Konferans'n
B) Cemiyet-i Akvam'
C) Misak- Milli'yi
D) Saltanatn kaldrlmasn
E) Laik devlet anlayn
(1995 YS)
281
20. ok partili hayata gemek
amacyla Cumhuriyet Halk Partisi
karsnda Serbest Cumhuriyet Partisi
kurulmutur.
Serbest Cumhuriyet Partisi
benimsememitir?
A) Devletilik B)Cumhuriyetilik
C) Milliyetilik D) Halklk
E) Laiklik
(1995 YS)
21. Trk nklb ncelendiinde, nce
temel inklplarn yapld, sonra da
bunlara bal dier inklplarn
gerekletirildii grlr.
Byle bir ynelime gre,
dierlerinin gerekletirilmesine
ortam hazrlamtr?
A) Medreselerin kapatlmas
C) apka Kanunu'nun kabul edilmesi
D) Tekke ve trbelerin kapatlmas
E) Kadnlara siyasal haklarn verilmesi
(1995 YS)
22. Trkiye Cumhuriyetinde Birinci
Be Yllk Plann kabul edilmesine
aadakilerin hangisinden
istenilen sonucun alnamamas
bir gereke olarak
gsterilmitir?
A) Kabotaj Kanunundan
B) Aar Vergisinin kaldrlmasndan
C) zmir ktisat Kongresi'nden
D) Tevik-i Sanayi Kanunu'ndan
E) Toprak reformundan
(1995 YS)
23. I. Aar Vergisinin Kaldrlmasna
ilikin Kanun
II. Miladi Takvimin Kabul
Edilmesine likin Kanun
III. Trk Harfleri Hakknda
Kanun
IV. Soyad Kanunu
Yukardaki kanunlardan
hangileri toplumsal yaamda
karkln giderilmesi amacna
yneliktir?
A) I ve IV B) I ve II
C) I ve IV D) II ve III
E) II ve IV
(1995 YS)
24. Sivil Savunma Genel
Mdrl aadaki
bakanlklardan hangisine bal bir
kurulutur?
A) ileri Bakanl
B) Dileri Bakanl
C) Milli Savunma Bakanl
D) Salk Bakanl
E) evre Bakanl
(1995 YS)
25. Trk Silahl Kuvvetlerine
komutanlk ve karargh subay
niteliklerine sahip kurmay subay
yetitiren kurulu aadakilerden
hangisidir?
A) Kara Harp Okulu
B) Deniz Harp Okulu
C) Hava Harp Okulu
D) Harp Akademisi
E) Milli Savunma Bakanl
(1995 YS)
282
KARMA TEST XXIII
1 D 14 C
2 C 15 D
3 A 16 A
4 B 17 E
5 D 18 C
6 C 19 C
7 D 20 A
8 A 21 B
9 B 22 D
10 D 23 E
11 A 24 A
12 E 25 D
13 B
1. Aadaki slm devletlerinin
hangisinde sultan din
bakmndan halifeye, halife de
siyaset bakmndan sultana bal
kalmtr?
A) Endls Emevileri
B) Karahanllar
C) Emeviler
D) Byk Seluklular
E) Osmanllar
(1996 YS)
2. Anadolu Seluklularnda ikta ad
verilen toprak ynetim sistemi
Osmanllarda gelitirilerek dzenli bir
ekilde uygulanmtr. Osmanllarda
uygulanan bu toprak ynetim
sistemi aadakilerden
hangisidir?
A) Dirlik B) Aar
C) Yurtluk D) Mukataa
E) Vakf
(1996 YS)
Yeniadaki gelimelerden
biridir?
A) Parann icat edilmesi
B) Kdn ilk kez retilmesi
C) Yaznn icat edilmesi
D) Alfabenin ilk kez kullanlmas
E) Yerekimi kanununun bulunmas

(1996 YS)
KARMA TEST XXIV
283
ngiltere ile Fransa birlikte
hareket etmemitir?
A) Msr sorununun Avrupa sorunu
haline getirilmesinde
B) Krm Sava'nda Osmanl
mparatorluu'na yardm
edilmesinde
C) Osmanl ynetimine Islahat
Ferman'nn ilan ettirilmesinde
D) Osmanl ve Msr donanmasnn
Navarin'de yaklmasnda
E) Berlin Antlamas'nn
imzalanmasnda
(1996 YS)
kurulu dneminde, ele geirilen
yerlere Trkler yerletirilirken
buralarda gvenliin korunmasna ve
hukuk davalarnn yrtlmesine de
zen gsterilmitir.
Bu yerlerin gvenliklerinden ve
hukuk davalarnn
yrtlmesinden sorumlu olan
grevliler aadakilerden
hangisinde srasyla verilmitir?
A) Defterdar, mft
B) Suba, kad
C) ehzade, vezir
D) Bayraktar, mderris
E) Aknclar, ahiler
(1996 YS)
Osmanllarda,
I. Bayezid (Yldrm)
I. Mehmet (elebi)
II. Mehmet .(Fatih)
Dnemlerinin ortak zelliklerinden
biridir?
A) Bir padiahn iki kez tahta kmas
B) Osmanl tarihinde ykselme
dneminin yaanmas
C) stanbul'un kuatlmas
D) Anadolu'da siyasi birlii
gerekletirmeye allmas
E) Taht iin karde kavgalarnn
yaanmas
(1996 YS)
Osmanl mparatorluu'nun gelir
kaynaklarndan biri olan aar
vergisinin giderek kyl in ezici
bir yk olmasnn nedenlerinden
biridir?
A) Grev karl tmarl sipahiye
verilmesi
B) Pein alnmas
C) rn zerinden alnmas
D) er'i olmas
E) ltizama verilmesi
(1996 YS)
8. Osmanl mparatorluunda,
halka mesleki eitim
aadakilerin hangisinde veril-
mitir?
A) Ktphanelerde
B) Enderunda
C) Loncalarda
D) maretlerde
E) Darulmarifte
(1996 YS)
ykselme dnemindeki retim
merkezleriyle lgili aadaki
bilgilerden hangisi yanltr?
A) Bat Anadolu'da pamuklu
dokumalar yaplmtr.
B) Kastamonu yresinde ynl
dokumalar yaplmtr.
C) stanbul ve Selanik'te uha
dokumacl ilerlemitir.
D) Amasya yresinde gm
karlmtr.
E) Bursa kei tiftiinden dokunan
sof kuma ile nlenmitir.
(1996 YS)
284
XVII. yzylda Osmanl
imparatorluu'nda kad ve
sancakbeylerinin halktan
kanuna aykr bir ekilde para
almaya balamasnn
A) lkede ayaklanmalarn artmas
B) Ynetime balln azalmas
C) Slyneli eyaletlerin kurulmas
D) Reayann huzursuz olmas
E) Ekonomik durumun
bozulmas
(1996 YS)
11. XIX. yzyln sonlarnda ve XX.
yzyln balarnda Osmanl
mparatorluunun yitirdii
topraklardan bazlar unlardr:
I. Kbrs adas
II. Msr
III. Tunus
IV. Girit adas
V. Bosna - Hersek
VI. Trablusgarp
Osmanl mparatorluu, bu
topraklardan hangilerini
Fransa'ya ve talya'ya brakmak
zorunda kalmtr?
A) I ve II B) I ve IV
C) II ve V D) III ve VI
E) IV ve V
(1996 YS)
12. Aadakilerden hangisi, II.
Merutiyet dneminde eitim
alanndaki gelimelerden biridir?
A) lkretimin zorunlu hale
getirilmesi
B) Kzlar iin yksekretim
kurumunun almas
C) Batnn eitim kurumlarnn
kabul edilmesi
D) Avrupa'ya ilk kez renci
gnderilmesi
E) Yabanc dil retimine
nem verilmesi
(1996 YS)
13. Balkan Savalar sonunda
Bulgaristan ve Yunanistan'da kalan
Trklerin sahip olacaklar haklar
belirleyen antlamalar
birlikte verilmitir?
A) Edirne - stanbul
B) stanbul - Atina
C) Belgrat - Bkre
D) Londra - Edirne
E) Bkre Atina
(1996 YS)
14. I. Dnya Sava'nda yenilen
Almanya ile Versay Antlamas,
Bulgaristan ile Nyyi Antlamas
imzalanmtr.
Bu antlamalarn esaslar
aadakilerin hangisinde
belirlenmitir?
A) Paris Konferans
B) Berlin Konferans
C) Londra Konferans
D) Viyana Kongresi
E) Yalta Konferans
(1996 YS)
15. Milletler Cemiyeti adna, bir
lkenin baka bir devlet
tarafndan ynetilmesine ne ad
verilir?
A) Ortak ynetim
B) Oligarik devlet
C) zerk ynetim
D) Federal sistem
E) Mandater sistem
(1996 YS)
16. Aadakilerin hangisi
Mondros Atekes
Antlamasnda Anlama
Devletlerini temsil etmitir?
A) Yunanistan B) Rusya
C) ngiltere D) Fransa
E) talya
(1996 YS)
285
17. Sivas Kongresi'nde, Anadolu ve
Rumeii Mdafaa-i Hukuk
Cemiyeti'nin kurulmas ve kongre
kararlarn uygulayacak Temsilciler
Kurulu'nun seilmesi padiah
zorlamtr?
A) Halkoylamas yaplmasna
B) Anlama devletlerine kar
klmasna
C) stanbul'daki aydnlarn Anadoluya
gemelerine izin verilmesine
D) Sadrazamn deitirilmesine
E) Seimlerin yenilenmesine
(1996 YS)
18. Bat Trakya ile Kars, Ardahan ve
Artvin'de halkoyuna, bavurulmas
aadakilerin hangisinde ilke
olarak kabul edilmitir?
A) Erzurum Kongresi
B) Son Osmanl Mebuslar Meclisi
C) Sivas Kongresi
D) Amasya Grmeleri
E) Bilecik Grmesi
(1996 YS)
19. Milli Mcadele dneminde,
TBMM'nin yarg yetkisini kul-
landna bir kanttr?
A) stikll Mahkemelerini
kurmas
B) Yeni bir Anayasa yapmas
C) Bakomutanlk Kanunu'nu
kabul etmesi
D) Hyanet-i Vataniye
Kanunu'nu kabul etmesi
E) Takrir-i Skn Kanunu'nu
kabul etmesi
(1996 YS)
hangisi, Mudanya Atekes
grmelerinin balamasnda
en byk etken olmutur?
A) Fransa ile Ankara Antlamas'nn
imzalanmas
B) Fransa ve talya'nn ngiltereye
basks
C) Bat Anadolu'nun igalden
kurtarlmas
D) Sovyet Rusyann TBMM
hkmetini desteklemesi
E) Londra Konferansnn
toplanmas
(1996 YS)
21. Lozan Konferans'nda,
I. Fener Patrikhanesinin stanbul'da
braklmas
II. Trk ve Rum ahalinin
deitirilmesi
III. Rodos ve Oniki Ada ile Meisin
Yunanistan'a verilmesi
IV. D borlarn denme koullan
V. Bat Trakya'nn Yunanistan'a
braklmas
VI. Aznlklara baz haklar tannmas
konularndan hangileri
grlmemitir?
C) III ve V D) IV ve V
E) V ve VI
(1996 YS)
22. Trkiye'de aadakilerden
hangisi dierlerinden sonra
gereklemitir?
A) Miladi takvimin kabul edilmesi
B) Modem saat sisteminin kabul
edilmesi
C) Medreselerin kapatlmas
D) Trk Medeni Kanunu'nun kabul
edilmesi
E) Soyad Kanunu'nun kabul
edilmesi
(1996 YS)
286
Trkiye'de Atatrk dnemindeki
gelimelerden biridir?
A) Varlk vergisinin kabul edilmesi
B) Tek dereceli seim sistemine
geilmesi
C) ky Enstitlerinin almas
D) Birinci Be Yllk Kalknma Plan'nn
hazrlanmas
E) ok partili sisteme geilmesi
(1996 YS)
Dnya Sava'nn sonularndan
biridir?
A) Sovyet Rusya'nn ekoslovakyay
igal etmesi
B) Milletler Cemiyetinin kurulmas
C) Yugoslavya'nn kurulmas
D) Bulgaristan'n Ege Denizi ile
balantsnn kesilmesi
E) Macaristan'n
bamszln kazanmas
(1996 YS)
25. Trk Silahl Kuvvetlerini temsil
eden simge aadakilerden
hangisidir?
A) Flama B) Fors
C) Rozet D) Madalya
E) Sancak
(1996 YS)
verilen subaylara, savata
olaanst yararlk gsterdikleri
zaman mareallik ve byk
amirallik rtbeleri verilir?
A) Tugeneral - Tuamiral
B) Tmgeneral - Tmamiral
C) Korgeneral - Koramiral
D) Orgeneral - Oramiral
E) Albay - Yarbay
(1996 YS)
KARMA TEST XXIV
1 D 14 A
2 A 15 E
3 E 16 C
4 A 17 D
5 B 18 B
6 D 19 A
7 E 20 C
8 C 21 D
9 E 22 E
10 C 23 D
11 D 24 A
12 B 25 E
13 B 26 D
287
1. Ortaa balarnda
Avrupa'nn etnik corafyasnn
byk lde deimesinde
aadakilerden hangisi etkili
olmutur?
A) Hristiyanln yaylmas
B) Hal savalarnn sona ermesi
C) Kolonizasyon hareketlerinin
balamas
D) Kavimler Gnn ortaya kmas
E) slmiyet'in domas
(1997 YS)
2. XIII. yzyln ilk yarsnda
Anadolu'da
Seluklu ehzadeleri arasnda taht
kavgalarnn olmas
Beyliklerin ortaya kmas
sonular arasndadr?
A) Katvan Sava
B) Yass emen Sava
C) Kseda Sava
D) Miryokefalon Sava
E) Dorileon Sava
(1997 YS)
3. Anadolu Seluklular dneminde
iftilere ileyebilecekleri kadar toprak
verilir, topraklar ekilip biildikleri
srece babadan oula kalrd.
Bu durumun aadakilerden
hangisine kar bir nlem
nitelii tad savunulabilir?
A) Topraklarn devletin denetimi
dnda el deitirmesine
B) Ayaklanmalarn ba gstermesine
C) El sanatlarnn nemini
kaybetmesine
D) Baka lkelerden kaak olarak
gelenlerin yerlemesine
E) Yneticilerin ayn
aileden seilmesine
(1997 YS)
Rnesansn etkisi yoktur?
A) Din savalarnn kmasnda
B) Reform hareketlerinin
balamasnda
C) Skolstik dncenin nemini
yitirmesinde
D) Byk artn ilan edilmesinde
E) Endstri Devriminin
balamasnda
(1997 YS)
5. Avrupa'da Restorasyon dnemi
aadakilerin hangisiyle
balamtr?
A) Berlin Kongresi
B) Viyana Kongresi
C) Paris Antlamas
D) Versay Antlamas
E) Verdn Antlamas
(1997 YS)
Osmanl Devleti'nin Kurulu
Dneminde yer alan olaylardan
biridir?
A) Krm Hanlnn Osmanl
Devletine balanmas
B) Msr'n Osmanl topraklarna
katlmas
C) Bulgar Krall topraklarnn
Osmanl lkesine katlmas
D) Kbrs Adas'nn fethedilmesi
E) ehzade Cem'in II. Bayezit'e
bakaldrmas
(1997 YS)
KARMA TEST XXV
288
Divan yelerinden "Nianc"nn
grevlerinden biridir?
A) Has, zeamet ve tmar defterlerini
tutmak
B) Devlet ileri hakknda fetva
vermek
C) Divana bakanlk etmek
D) Kad ve mderrisleri atamak
E) Sadrazam sefere ktnda ona
veklet etmek
(1997 YS)
8. Ortaada Venedikliler ve
Cenevizliler Uzakdou ile Avrupa
arasnda ticaret ilikileri salamalar
sonucu ekonomik stnlk elde
etmilerdir. Venediklilerle
Cenevizlilerin bu ekonomik
stnlkleri aadakilerin
hangisiyle sona ermitir?
A) Barutun ateti silahlarda
kullanlmasyla
B) Avrupa'dan Amerika'ya gn
balamasyla
C) Baharat yolunun Mslmanlarn
eline gemesiyle
D) Atlas Okyanusundaki limanlarn
nem kazanmasyla
E) Esir ticaretinin yasaklanmasyla
(1997 YS)
Osmanl mparatorluunun
Duraklama dnemine girmesinin
nedenlerinden biridir?
A) lkede tek sz sahibinin padiah
olmas
B) Tmar sisteminin bozulmas
C) ltizam sisteminin kaldrlmas
D) Divan yelerinin saysnn
artrlmas
E) ehzadelerin tarada
grevlendirilmesi
(1997 YS)
10. Aadakilerden hangisinde I.
olay ile II.olay arasnda bir
iliki yoktur?
I II
A) Kutsal yerler sorunu-Krm Sava
B) Msr sorunu Boazlar
Sorunu
C) Napolyon savalar Viyana
Kongresi
D) Berlin Kongresi- Romanya'nn
Bamszln
Kazanmas
E) ngilizlerin Msr' gali-Kavalal
Mehmet Ali
Paa isyan
(1997 YS)
Osmanl Devleti'nde yenilik
hareketlerine kar bir tepki
nitelii tamaktadr?
A) III. Selimin ldrlp IV.
Mustafann tahta geirilmesi
B) Abdlaziz'in tahttan indirilip V.
Murat'n tahta karlmas
C) Rusuk Ayan Alemdar Mustafa
Paann ordusu ile stanbul'a
gelmesi
D) Kolaas Niyazi Bey'in bir grup
asker ve siville Resne'de daa
kmas
E) Hareket Ordusu'nun
stanbul'a gelmesi
(1997 YS)
12. Avrupa devletleri, Osmanl
Devleti'ni aadakilerden
hangisine zorlamlardr?
A) Tanzimat Ferman'n ilan etmeye
B) Yenieri Ocan kaldrmaya
C) Sened-i Ittifak' onaylamaya
D) Avrupa'nn byk bakentlerinde
elilikler amaya
E) Islahat Ferman'n ilan etmeye
(1997 YS)
289
13. XIX. yzyln ortalarna doru
Boazlarn sorun haline
gelmesinde etkili olan
hangisidir?
A) Bkre Antlamas
B) Hnkr skelesi Antlamas
C) Edirne Antlamas
D) Ya Antlamas
E) Kk Kaynarca Antlamas
(1997 YS)
14. II. Balkan Sava'nda, Osmanl
ordularnn Midye - Enez snrn
amas, Osmanl Devleti'nin
koullarn kabul etmediini
gsterir?
A) Londra Konferans
B) Paris Konferans
C) Bkre Antlamas
D) stanbul Antlamas
E) Atina Antlamas
(1997 YS)
Anlama Devletleri arasnda
gr ayrlna neden olmutur?
A) San Remo Konferans kararlar
B) Mondros Atekes Antlamas'nn
yrrle konmas
C) ingilterenin Paris Konferansnda
zmirin Yunanistan'a verilmesini
istemesi
D) Yunanistan'n I. Dnya Sava'na
katlmas
E) Londra Konferansna Osmanl
Devletinin arlmas
(1997 YS)
16. stanbul Hkmeti ile
Temsilciler Kurulu arasnda
yaplan Amasya Grmesinde;
I. Temsilciler Kurulunun rzas
olmadan dmanlarla bar
grmelerine gidilmemesi
II. Mebuslar Meclisinin toplanmas
III. Trklerin ounlukta olduu
yerlerin igaline izin verilmemesi
IV. TBMM'nin kurulmas
V. Temsilciler Kurulunun Ankaraya
gelmesi
Konularndan hangileri ele
alnmamtr?
A) I ve II B) I ve III
E) IV ve V
(1997 YS)
17. Trkiye'de aadakilerin
hangisinde birinci olarak verilenin,
ikinciye geii kolaylatrd
savunulabilir?
I II
A) Festen apkaya
B) Arap kkenli
alfabeden
Yeni Trk
Alfabesine
C) Mebuslar
Meclisi'nden
Byk Millet
Meclisi'ne
D) mmetilikten Ulusulua
E) eriatlktan Laiklie

(1997 YS)
290
18. I. nn Zaferi'nden sonra
ngilizlerin Londra'da bir konferans
dzenlemesini istemelerindeki
ama aadakilerden hangisidir?
A) Fransa ve talya ile olan gr
ayrlklarn gndeme getirmek
B) TBMM Hkmeti'yle Sovyet
Rusya'nn yaknlamasn
engellemek
C) Sevr Antlamasnn baz
maddelerini deitirmek ve ona
geerlilik kazandrmak
D) ABD'yi Avrupa politikasndan
uzaklatrmak
E) stanbul Hkmeti ile
TBMM Hkmeti'ni
uzlatrmak
(1997 YS)
Kars Antlamas'nn
A) Trkiye'nin Dou Snrn izen
antlamalardan biri olmas
B) Kafkas Cumhuriyetlerinin Sovyet
Rusyaya balanmas
C) Kafkas Cumhuriyetleriyle
imzalanm olmas
D) Sovyet Rusya'nn yaplmasn
ngrd bir antlama olmas
E) Gmr Antlamas'ndan daha
sonra imzalanm olmas
(1997 YS)
20. Lozan Bar grmelerinde,
Trkiye ile Fransa arasnda
grme konusu olmamtr?
A) Osmanl borlar
B) Trkiye - Suriye Snr
C) Kapitlasyonlar
D) Nfus mbadelesi
E) Yabanc okullar
(1997 YS)
21. ngiltere Musul ve Kerkk'
elinden karmamak in
desteklemitir?
A) eyh Sait ayaklanmasn
B) TerakkiPerver Cumhuriyet
Partisinin kurulmasn
C) stikll Mahkemelerinin
kapatlmasn
D) Trkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne
arlmasn
E) Sadabad Pakt'nn kurulmasn
(1997 YS)
22. I. Bat Trakya
II. Hatay
III. Musul
IV. Boazlar
V. Ege Adalar
Sorunlarndan hangileri, 1936
1939 yllar arasnda yaplan
antlamalarla Trkiye Cumhuriyeti
yararna zlmtr?
A) I ve III B) I ve IV
C) II ve IV D) III ve IV
E) IV ve V
(1997 YS)
23. Trkiye'de kadn haklar ile
ilgili aadaki gelimelerden
hangisi dierlerinden sonradr?
A) Kadnlarn belediye seimlerine
katlmas
B) Evlenme ilemlerinin devlet
denetiminde yaplmas
C) Kadnn her meslee girebilmesi
D) Mirasta kadn-erkek eitliinin
salanmas
E) Kadnn milletvekili semesi ve
seilmesi
(1997 YS)
291
meydana gelen;
I. Modern saat sisteminin kabul
edilmesi
II. Miladi takvimin kabul edilmesi
III. Trk dilinin gelitirilmesi iin
almalar
yaplmas
IV. Tarih aratrmalarna arlk
verilmesi
V. Soyad Kanunu'nun kabul edilmesi
Gelimelerinin hangileri, Ulusuluk
anlayyla dorudan ilgilidir?
A) I ve II B) I ve II
E) IV ve V
(1997 YS)
KARMA TEST XXV
1 D 14 A
2 C 15 C
3 A 16 E
4 D 17 C
5 B 18 C
6 C 19 B
7 A 20 D
8 D 21 A
9 B 22 C
10 E 23 E
11 A 24 D
12 E
13 B
1. Anadolu uygarlnda,
aadaki kentlerden hangisi bir
tp merkezi olarak tannmtr?
A) Efes B) Bergama
C) Perge D) Milet
E) Haiikarnas
(1998 YS)
2. Gazneliler, Seluklular ve
Avarlar adl Trk devletlerinden
hangisi, "etnik kken"e, hangisi
"kurucusu'na ve hangisi "kurulu
yeri'ne gre adlandrlmtr?
Gazneliler Seluklular Avarlar
A) Kurulu yeri-Kurucusu- Etnik kken
B) Kurulu yeri -Etnik kken- Kurucusu
C) Kurucusu -Kurulu yeri -Etnik kken
D) Kurucusu- Etnik kken -Kurulu yeri
E) Kurucusu- Kurulu yeri -Etnik kken
(1998 YS)
3. Asya Hunlar ile inliler arasnda
yaanan en byk sorun aada
kilerin hangisinden
kaynaklanmtr?
A) inlilerin Hunlara bal kavimler
arasnda yaptklar propagandalar
B) in snr boylarnda Hun ticaretinin
denetlenmesi
C) Hun ileri gelenlerinin in ipeine
dkn olmas
D) Baz Hun hkmdarlarnn in
prensesleriyle evlenmeleri
E) Hunlarla inliler arasnda pek
Yoluna egemen olma mcadelesi
(1998 YS)
KARMA TEST XXVI
292
4. X. yzylda slam dnyas, siyasi
bakmdan hangi devletler
tarafndan temsil edilmitir?
A) Emeviler ve Endls Emevileri
B) Emeviler ve Ftmiler
C) Ftmiler ve Memlkler
D) Endls Emevileri, Ftmiler ve
Abbasiler
E) Ftmiler, Abbasiler ve Memlkler
(1998 YS)
hangisinin, kalplam, geleneki
anlay yerine, zgr bir dnce
ortam yaratarak dierlerinin
hepsine temel oluturduu kabul
edilmektedir?
A) Rnesans hareketlerinin balamas
B) Teknik alanda byk gelimelerin
olmas
C) Sanayi devriminin yaplmas
D) Fransz devriminin olmas
E) Reform hareketlerinin balamas
(1998 YS)
6.ngiltere, XIX. yzyln son
eyreine kadar izledii,
I. Hindistan'a giden ticari yollarn
gvenliinin salanmas
II. Osmanl imparatorluunun
toprak btnlnn korunmas
III. Osmanl lkesinde yaayan etnik
gruplarn korunmas
Politikalarnn hangilerinden bu
eyrek iinde vazgemitir?
C) Yalnz III D) I ve III
E) II ve III
(1998 YS)
7.Aadaki politikalardan hangisi,
Trklerin Balkanlarda gmen
olarak yerleip kalmasn salamak
amacyla uygulanmamtr?
A) Gmenlerin geerli neden
olmadan yeni yerleim yerlerini
terk etmelerinin yasaklanmas
B) Anadolu'dan gmen naklinde,
zellikle anlamazlk iinde olan
ailelerin seilmesi
C) Yeni yerleim yerlerine, gerekli
olan malzemenin salanmas
D) Gmenlerden, bir sre iin vergi
alnmamas
E) Hristiyan ailelerden alnan
ocuklarn, Mslman iftilerin
yanna gnderilmesi

(1998 YS)
8. Osmanl Devleti,
I. Koyun hisar
II. Birinci Kosova
III. irmen
IV. Palekanon
VI. Varna
Savalarnn hangilerini, Bizansa
kar yapmtr?
C) I ve II D) I ve IV
E) IV ve V
(1998 YS)
293
9. kinci Selim dneminde Sokullu
Mehmet Paa, Don ile Volga nehirleri
arasnda kk gemilerin gemesine
imkn verecek bir kanal ama
giriiminde bulunmutur.
Aadakilerden hangisi, Sokullu
Mehmet Paa'nn bu giriimiyle
ulamak istedii amalardan biri
deildir?
A) Karadeniz le Hazar Denizi'ni
birletirmek
B) Baharat yolunu denetimi altna
almak
C) Orta Asya Trk devletleriyle
dorudan iliki kurmak
D) Douda ele geirilen yerleri
korumak
E) Rusya'nn Karadeniz ve Kafkaslara
inmesini engellemek
(1998 YS)
Osmanl mparatorluunda
yaplan slahat hareketlerinin
A) Toplum hayatnn belirli
alanlarnda dzenlemeler yaplmas
B) mparatorluun paralanmas ve
kmesinin nlenmeye allmas
C) Batdaki kurumlarn bazlarnn
rnek alnmas
D) Halk hareketlerinin bir sonucu
olmas
E) Baz alanlarda, eski ile yeninin bir
arada bulunmas
(1998 YS)
11. Osmanl imparatorluu'nda,
I. Geliri kale muhafzlarna ve tersane
giderlerine braklan
II. r devlet memurlarna ve
sipahilere maa olarak verilen
III. Geliri hazineye braklan
topraklar
Aadakilerin hangisinde doru
olarak adlandrlmtr?
I II III
A) Ocaklk Dirlik Mukataa
B) Mukataa Ocaklk Dirlik
C) Dirlik Ocaklk Mukataa
D) Mukataa Dirlik Ocaklk
E) Dirlik Mukataa Ocaklk
(1998 YS)
hangisi, uluslararas bir boyut
kazanmtr?
A) Vardar Ali Paa ayaklanmas
B) Karayazc ayaklanmas
C) Mehmet Ali Paa ayaklanmas
D) Patrona Halil ayaklanmas
E) Kalenderolu ayaklanmas
(1998 YS)
13. Osmanl mparatorluu'nda,
I. kinci Osman'n tahttan
indirilmesi
II. nc Selim'in tahttan
indirilmesi
III. Abdlaziz'in tahttan indirilmesi
IV. Alemdar Mustafa Paa'nn
sadrazamla getirilmesi
V. Sadrazam Tarhuncu Ahmet
Paa'nn ldrlmesi
Olaylarndan hangileri, yenilik
taraftarlarnn glendiini
gsterir?
C) II ve IV D) III ve IV
E) IV ve V
(1998 YS)
294
14. XIX. yzyln ortalarnda,
Osmanl mparatorluu,
aadakilerin hangisinde verilen
iki devletin tehdidine karn Macar
ve Leh mltecileri geri
vermemitir?
A) Avusturya - ngiltere
B) Fransa - Avusturya
C) Avusturya - Rusya
D) ngiltere - Fransa
E) ngiltere - Rusya
(1998 YS)
15. Osmanl mparatorluu'nda,
aadakilerin hangisinde ikinci
olarak verilen, birinci olarak
verilenin yerini almtr?
I II
A) Nzam- Cedit Sekban- cedit
B) Medrese Enderun
C) Tmar sistemi ltizam
D) Saltanat ras Ayan meclisi
E) Yenieri Oca Sekban cedit
(1998 YS)
16
I. Bittis ve Mu'un geri alnmas
II. Ingilizler'in Halep'in kuzeyinde
durdurulmas
III. anakkale Boaz'nn
savunulmas
V. Derne ve Tobruk'ta talyanlarla
savalmas
Yukardakilerden hangileri,
Mustafa Kemal'in Birinci Dnya
Sava'ndaki etkinliklerini kapsar?
A) I ve III B) II ve III
C) I, II ve III D) I, III ve IV
E) II, III ve IV
(1998 YS)
Erzurum Kongresi'nde grlen
konulardan biri deildir?
A) Ulusal snrlar
B) Tam bamszlk
C) Ulusal irade
D) Aznlk haklar
E) Boazlar Komisyonu
(1998 YS)
18. Sivas Kongresi'nde "Ulusal
bamszln salanmas iin ulusa
direnilmelidir." grnde birlik
salanmtr.
Aadakilerden hangisi bu grle
lgili ilk gelimedir?
A) Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i
Hukuk Cemiyeti'nin kurulmas
B) Temsilciler Kurulunun Ankaraya
gelmesi
C) Dzenli orduya geilmesi
D) TBMM'nin almas
E) Teklif-i Milliye Emirlerinin
uygulanmas
(1998 YS)
19. Osmanl Mebuslar Meclisi'nin
28 Ocak 1920 tarihli toplantsnda
aadakilerin hangisiyle ilgili
olarak karar alnmamtr?
A) Aznlk haklar
B) Rodos ve Oniki Ada
) Bat Trakya'nn durumu
D) stanbul'un gvenlii
E) Kapitlasyonlar
(1998 YS)
295
20. Mustafa Kemal'in 24 Nisan
1920 tarihinde Meclise yazl
olarak sunduu nergede,
aadaki konularn hangisinden
sz edilmemitir?
A) Meclisin stnde bir gcn
olmad
B) Hkmet kurmann zorunlu olduu
C) Geici bir padiah vekili veya
geici kaydyla bir hkmet
bakan seilmesinin doru
olmayaca
D) Meclisin setii ve Meclise kar
sorumlu bir hkmet oluturulmas
gerektii
E) Yeni devlet rejiminin adnn ne
olaca
(1998 YS)
21. Sovyet Rusya, TBMM Hkmeti
ile Moskova Antlamas'n yapma
gereini aadakilerin
hangisinden sonra duymutur?
A) talyanlarn igal ettikleri Anadolu
topraklarndan ekilmesi
B) Birinci nn Sava'nn
kazanlmas
C) Sakarya Sava'nn kazanlmas
D) Fransa'nn TBMM Hkmeti ile
Ankara Antlamas'n yapmas
E) Anlama Devletlerinin,
Yunanistan ile Trkiye arasnda
atekes nerisinde bulunmas
(1998 YS)
22. kinci dnem TBMM'de,
hkmeti oluturma ve srdrme
zorluklar aadakilerin
hangisinden kaynaklanmtr?
A) Milletvekili seimlerinde, nce
ikinci semenlerin seilmesi
B) ok partili dneme geilmemi
olmas
C) Bakanlarn tek tek meclis iinden
seilmesi
D) Byk Millet Meclisi yelerinin
seimlerinin iki ylda bir yaplmas
E) Seim kanununda deiiklik
yaplmak istenmesi
(1998 YS)
23. Trkiye Cumhuriyeti,
I. Yabanc okullardaki eitim ve
retim
II. Hatay Cumhuriyeti'nin kurulmas
III. Boazlarn ynetimi
IV. Musulun Misak- Milli snrlar
iinde kalmas
Konularndan hangilerini, i sorun
sayarak uluslararas dzeyde
grmeyi reddetmitir?
A) Yalnz I B) I ve II
C) I ve IV D) II ve III
E) III ve IV
(1998 YS)
kronolojide, Trkiye
Cumhuriyeti'nin Milletler
Cemiyeti'ne ye olmas iin ar
yaplmasndan sonra yer alr?
A) Birinci zmir ktisat Kongresi
B) Kapitlasyonlarn kaldrlmas
C) Yunanistan ile mbadele sorunun
zlmesi
D)ok partili dneme geme
denemesinin yaplmas
E) Sadabat Pakt'nn imzalanmas
(1998 YS)
296
25. Sivil savunma dncesi
aadakilerin hangisinden sonra
ortaya kmtr?
A) Vietnam Sava
B) kinci Dnya Sava
C) Birinci Dnya Sava
D) Kore Sava
E) Birlemi Milletler rgt'nn
kuruluu
(1998 YS)
26. Dnya lkelerinin
ounluunun bamszln
kazanm olmasyla, Birlemi
Milletler rgt'nn aadaki
organlarndan hangisinin ilevi
neredeyse kalmamtr?
A) Genel Kurul
B) Gvenlik Konseyi
C) Ekonomik ve Sosyal Konsey
D) Vesayet Meclisi
E) Uluslararas Adalet Divan
(1998 YS)
BBLYOGRAFYA:
1. ARMAOLU, PROF.DR FAHR
19. YZYIL SYAS TARH
(17891914)
2. ARMAOLU, PROF.DR FAHR
20. YZYIL SYAS TARH
(19141980)
3. ATATRK, M.KEMAL
NUTUK-SYLEV
4. AYDEMR, .SREYYA
TEK ADAM
5. BAYKARA, PROF.DR TUNCER
TRK NKILBI TARH
6. ELEB, MEVLT
TRK NKILP TARH VE
ATATRKLK
7. EROLU, PROF.DR HAMZA
TRK NKILBI TARH
8. IRMAK, PROF.DR SAD
ATATRK DEVRMLER TARH
9. KAFESOLU, PROF.DR.
BRAHM
TRK MLL KLTR
10. KARAL, ORD. PROF.DR ENVER
ZYA
TRKYE CUMHURYET
TARH
11. M.E. B. YAYINLARI
BELGELERLE ATATRKN
HAYATI
12. NAL, PROF.DR M. AL
T.C.NKILP TARH VE
ATATRKLKI
13. NAL, PROF.DR MEHMET AL
OSMANLI MESSESELER
TARH
14. ORAN, BASKIN
TRK DI POLTKASI CLT
I,CLT II
15. TANSEL, SELAHATTN,
MONDROSTAN MUDANYAYA
16. TUNAYA, PROF.DR TARIK
ZAFER
TRKYEDE SYAS
PARTLER
17. TURAN, Prof. DR. OSMAN
TRK CHAN HKMYET
MEFKRES
18. TOGAN, PROF.DR ZEK VELD,
UMUM TRK TARH
KARMA TEST XXVI
1 B 14 C
2 A 15 A
3 E 16 C
4 D 17 E
5 A 18 A
6 B 19 B
7 E 20 E
8 D 21 B
9 B 22 C
10 D 23 A
11 A 24 E
12 C 25 C
13 D 26 D

Tarih Kpss

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tarih Kpss

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

:::Trkiyenin En Kapsaml KPSS Sitesi::: www.dersimizkpss.

TBMMyi tanyan ilk byk

Cemal Grsel Erzincan

You might also like