Organık Kimya

Organik Kimya III Aldehitler, Ketonlar, Karboksilik Asitler ve Trevleri
Yazar Yrd.Do.Dr.Halil BERBER
NTE
17
Amalar
Bu niteyi altktan sonra; karbonil bileiklerini, karboksilik asitleri ve karboksilik asit trevlerini tanyacak, karbonil bileiklerinin, karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin isimlendirilmelerini bilecek, karbonil bileiklerinin, karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin fiziksel ve kimyasal zelliklerini renecek, karbonil bileiklerinin, karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin temel reaksiyonlarn ve elde edililerine ilikin temel yntemlerini bileceksiniz.
indekiler
Giri Karbonil Bileikleri (Aldehitler ve Ketonlar) Karboksilik Asitler Karboksilik Asit Trevleri zet Deerlendirme Sorular Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar
alma nerileri
nitede verilen tm reaksiyonlar yazarak alnz. nitede anlayamadnz kavramlar olduunda nceki nitelere baknz. Bu niteyi iyi kavrayabilmek iin nite 15 ve nite 16'y zmsemi olmanz gereklidir.
ANADOLU NVERSTES
ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER
379
1. Giri
Organik kimyada en nemli fonksiyonel gruplardan biri de "karbonil grubudur". Karbon ile oksijen arasnda ift balanmann szkonusu olduu fonksiyonel grup "karbonil grubu" olarak adlandrlr.
C O Karbonil grubu Karbonil grubu, aldehitlerin, ketonlarn, karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin yapsnda yer alr. O R C H
Aldehit (R Alifatik veya Aromatik)
O R C R'
Keton (R ve R' Alifatik veya Aromatik)
O R C OH
Karboksilik Asit (R Alifatik veya Aromatik)
O R C L
( L = OR , OPh , OCOR , NH 2 , X , SR Karboksilik asit trevleri (R Alifatik veya Aromatik)
Ancak bu bileikler arasnda sadece aldehitler ve ketonlar "karbonil bileikleri" olarak anlrlar.
! !
2. Karbonil Bileikleri (Aldehit ve Ketonlar)

Karbonil grubunun, iki hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "ketonlar" denir. Ketonlardaki karbonil grubuna bal hidrokarbon gruplar alifatik veya aromatik olabilirler. Ketonlar aadaki genel formllerle ifade edilirler.
AIKRETM FAKLTES
380
O R C R , R
O C R' Ar
O C R , Ar
O C Ar , Ar
O C Ar'
Alifatik ketonlar
Aromatik ketonlar
Dier taraftan karbonil grubunun, hidrojen atomu ile bir hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "aldehitler" denir. Aldehitlerdeki karbonil grubuna bal hidrokarbon grubu alifatik veya aromatik olabilir. Aldehitler aadaki genel formllerle ifade edilirler. O H Ar C H
O R C
Alifatik aldehit
Aromatik aldehit
2.1. Karbonil Bileiklerinin simlendirilmeleri

O
" grubu ieH ren en uzun karbon zinciri seilir ve hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin C O grubu aromatik halkaya bal ise, C H" bu durumda hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sonuna "karbaldehit" eki " getirilerek isimlendirilirler. O Ketonlarn IUPAC kuralna gre isimlendirilmelerinde " " grubu ieren en sonuna "al" eki getirilir. Ayrca
Aldehitlerin IUPAC kuralna gre isimlendirilmelerinde "
uzun hidrokarbon zinciri seilir ve hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sonuna "on" eki getirilir.
Tablo 17.1'de aldehit ve ketonlarn hem sistematik hem de zel isimlendirilmeleriren ilikin rnekler verilmektedir.
ANADOLU NVERSTES
381
Tablo 17.1: Baz Aldehitlerin ve Ketonlarn simlendirilmeleri
Forml Aldehitler O H C O CH3 C O CH3CH2 C O C H H H H
zel sim
Sistematik sim
Formaldehit
Metanal
Asetaldehit
Etanal
Propionaldehit
Propanal
Benzaldehit
Benzenkarbaldehit
Ketonlar O CH3 C O CH3CH2 C O C CH 3 Fenil metil keton Feniletan o n CH 3 Etil metil keton 2-Btan o n CH 3 Aseton Propan o n
2.2. Karbonil Bileiklerin Fiziksel zellikleri

Aldehitler ve ketonlarn fiziksel zellikleri, yaplarnda yer alan "polar nitelikli karbonil grubu" tarafndan ynlendirilirler. Aldehit ve ketonlarn fiziksel zelliklerine ilikin temel noktalar, aada zetlenmektedir. Karbonil grubunda karbon atomu ile oksijen atomu arasndaki ift balanma, olduka kuvvetli bir yk younluu eitsizliine neden olur. Bu durum ise, aldehit ve ketonlara ilikin dipol momentinin* yksek olmasn (~ 2 - 3 D) salar.
* D = Dipol moment
AIKRETM FAKLTES
382
Aldehit ve ketonlarn moleklleri arasnda "kuvvetli dipol-dipol etkileimleri" gerekleir. Bu nedenle aldehit ve ketonlara ilikin fiziksel sabitler, yaklak ayn molekller ktleye sahip alkil halojenirlerin, eterlerin ve hidrokarbonlarn fiziksel sabitlerinden daha yksektir. Bu durumu aklamak zere molekler ktleleri yakn olan bileiklerin, kaynama noktalar (K.N.) aada kyaslanmaktadr. CH 3(CH2)5CH 3
n - Heptan K.N: 69 C
CH 3O(CH 2) 4CH3
Metilpentileter K.N: 99 C
CH 3(CH2)3CH 2Cl
1-Kloropentan K.N: 108 C
CH 3CO(CH 2)3CH3
2-Heksanon K.N: 150 C
CH 3(CH2)4CHO
Heksanal K.N: 131 C
Aldehit ve ketonlarn moleklleri arasnda "hidrojen balanmas gereklemez." Bu nedenle aldehit ve ketonlarn fiziksel sabitleri, moleklleri arasnda hidrojen balanmas gerekletirebilen yaklak ayn molekler ktleye sahip bileiklerden (alkoller, aminler, v.b) daha dktr. Bu durumu aklamak zere molekler ktleleri yakn olan bileiklerin,kaynama noktalar aada kyaslanmaktadr.
CH 3(CH2)2CH 2OH
1- Btanol K.N: 118 C
CH 3(CH2)2CH 2NH 2
Btilamin K.N: 78 C
Hidrofil: Suyu seven Hidrofob: Suyu sevmeyen Protik: Hidrojen balanmas gerekletirmeye uygun nitelikte hidrojene sahip olan maddeler. Aprotik: Hidrojen balanmas gerekletirmeye uygun nitelikte hidrojene sahip olmayan maddeler. : znrlk (g/100 ml H2O)
CH 3(CH2)2CHO
Btanal K.N: 79 C
CH 3COCH3CH 3
Heksanal K.N: 80 C
Karbon says kk olan aldehit ve ketonlarda "hidrofil zellikler", karbon says yksek olan aldehit ve ketonlarda ise, "hidrofob zellikler" baskndr. Bu nedenle molekler ktlesi dk olan aldehit ve ketonlar, su, etanol, metanol gibi protik zclerde znrler. Molekler ktlesi byk olan aldehit ve ketonlar ise, protik zclerde ksmen veya ok az znmelerine karn aprotik zclerde daha fazla znrler. Bu durumu aklamak zere baz aldehit ve ketonlarn znrlkleri aada kyaslanmaktadr. CH 3CH2CHO Propanal : 16 CH 3(CH2)2CHO Btanal : 7 CH3(CH 2)3CHO Pentanal : ok az
CH 3CHO Etanal : Sonsuz
CH 3COCH3 Propanon : Sonsuz
CH 3COCH2CH 3 Btanon : 26
CH 3CO(CH 2)2CH3 2- Pentanon : 6.3
CH3CH2CO(CH 2) 2CH3 3- Heksanon : ok az
ANADOLU NVERSTES
383
2.3. Karbonil Bileiklerin Kimyasal zellikleri ve Reaksiyonlar

Fiziksel zellikleri yansra, aldehit ve ketonlarn kimyasal zellikleri de polar karbonil grubu tarafndan ynlendirilirler. Karbonil grubunda karbon ve oksijen atomlar arasnda biri sigma () dieri pi () ba olmak zere iki balanma gereklemektedir. Karbon atomuna kyasla oksijen atomuna ilikin elektronegativitenin ok yksek olmas nedeniyle, karbonil grubu doymam ve polar bir gruptur.
! !
Karbon atomunun elektronegativitesi 2,5, oksijen atomunun elektronegativitesi 3,5'tir.
veya
, Dipoln ynn gsterir. Dipoln yn daha elektronegatif olan oksijen atomuna doru dur. " ", kism yk gsterir. +, + ykn bulunduu atomu, - ise - ykn bulunduu atomu gsterir.
Bilindii gibi doymam fonksiyonel gruplara sahip bileiklerin temel reaksiyonlar "katlma" reaksiyonlardr (Baknz nite 15). Katlma reaksiyonlarnn koullar doymam yapdaki fonksiyonel gruplarn polar veya nonpolar olmalarna baldr (Baknz nite 15). Dier taraftan fonksiyonel gruplarn reaktivitesi ise, bu gruba bal alifatik (R) ve aromatik (Ar) hidrokarbon gruplarnn zelliklerine gre deiiklik gsterebilmektedir. Buna gre karbonil bileiklerinin reaksiyonlar aadaki ekilde gruplandrlr. Karbonil bileiklerinin asit-baz ve enolizasyon reaksiyonlar ndirgenme ve ykseltgenme reaksiyonlar Katlma-eliminasyon reaksiyonlar
2.3.1. Karbonil Bileiklerinin Asit-Baz ve Enolizasyon Reaksiyonlar Karbonil grubuna bal en yakn karbona " karbon" ve bu karbon zerindeki hidrojene ise " - hidrojen" denir. Karbonil bileiklerindeki -hidrojenleri* "oynak" yani "asidik" hidrojenlerdir. Bu durum karbonil grubundan kaynaklanmaktadr. Oynak hidrojen ieren herhangi bir organik bileii H-A olarak ifade edelim. Bu bileiin asitlii, hidrojenin bal olduu atomun elektronegativitesi ile hidrojenin ayrmas ile oluan Aanyonunun (konjuge bazn) kararllna baldr. Daha nceki derslerimizde rendiimiz gibi hidrojenin bal olduu atomun elektronegativitesi arttka ve A- konjuge bazn kararlln arttran etkiler var olduka, H-A bileiinin asitlii artacaktr. Karbonil bileiklerinde - hidrojenleri, elektronegativitesi dk olan karbon atomuna baldrlar.
!
* CH2
- Hidrojenleri
O C
AIKRETM FAKLTES
384
Bu durumda aldehit ve betonlarn - hidrojenlerine ilikin asitliin, karbon atomunun elektronegativitesinden ziyade oluacak konjuge baznn kararllndan kaynakland aktr. Bu duruma ilikin rnekler aada verilmektedir. O C CH2 Z
- Hidrojenleri Polar Karbonil Grubu
( Z = Elektronegatif atom veya grup, Cl , O CH3 C CH3 H3C Br , I, NO 2 , O C

A
-
CH2 + H
(H-A)
O CH3 C CH2 Cl CH3
O C CH Cl + H
! !
- Hidrojeni ieren aldehit ve ketonlar zayf birer asit gibi davranrlar ve uygun bazlarla reaksiyon verirler. - Hidrojeni ieren aldehit ve ketonlarn kuvvetli bazlarla (NaNH2 , NaOH , v.b.) reaksiyonlarndan "enolat" oluur.
O (R)H C CH 3 + NaNH2
Sodamit
O (R)H C
Tuz
CH 2 Na
+ NH3
Aldehit veya keton
ONa (R)H C
Enolat
CH 2
! !
Karbonil bileiklerinin oynak (asidik) - hidrojenlerinden kaynaklanan bir dier reaksiyon "keto - enol tautomerizmidir." Atomlarnn farkl bir dzende yerlemi olmalarna karn, hzl bir denge ile bir birine dnebilen izomerlere "tautomer" ve bu olaya da "tautomerizm" denir. A C O C C
Tautomerik denge
ANADOLU NVERSTES
OA C
385
Tautomerizmin eitli trleri olmakla beraber, organik kimyada en popler olan "proton tautomerizmi" olarak bilinir. Proton tautomerizminde, protonun molekln bir ucundan ayrlp hzla baka bir ucundaki atoma balanmas szkonusudur. Karbonil bileiklerinde, protonun molekln bir ucundan ayrlp hzla baka bir ucundaki atoma balanmas olayna "keto - enol tautomerizmi" denir. H C O C Z C C Z
Keto tautomeri Enol tautomeri (Z = H, R)
! !
OH
Proton tautomerizmi sadece karbonil bileiklerine zg bir olgu deildir. Karboksilik asitlerin ve trevlerinin de keto-enol tautomerizmi gstermeleri szkonusudur. H C O C L C C L OH
Keto tautomer
Enol tautomer
L = OH Karboksilik asit L = OR Alkol ester L = OPh Fenil ester L = X Asit halojenr L = OCOR Asit anhidrit rnekler: H CH 2 O C CH 3 CH 2 OH C CH 3
Enol tautomer
Keto tautomer
O H
OH
Keto tautomer
Enol tautomer
2.3.2. Karbonil Bileiklerinin Nkleofilik Katlma Reaksiyonlar Karbonil grubunun doymam ve polar bir grup olmasndan kaynaklanan en temel reaksiyonu "katlma" reaksiyonu olduunu daha nce belirtmitik.
AIKRETM FAKLTES
386
Karbonil grubu, hem bazik hem de asidik ortamda "nkleofilik katlma" gerekletirir. Bu durumu aklamak zere hem asidik hem de bazik ortamda gerekleen nkleofilik katlma reaksiyonuna ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. Bazik Ortamda Gerekleen Nkleofilik Katlma Reaksiyonu
Katlma reaksiyonu iki basamakta gerekleir. lk basamakta elektronca zengin C O + katlma yapar. Bu basamakta nkleofil elektronca zayf bir merkez oluturan karbonil karbonuna balanr ve bir alkoksi anyonunun olumasna neden olur. Alkoksi anyonunun ikinci basamakta bir elektrofil* (E+) ile balanmas sonunda, katlma rn oluur. bir reaktant olan nkleofil (Nu-) polar nitelikli karbonil grubuna + C O + Nu
Nkleofil
* Elektrofil ( E+) grevini genellikle H+ stlenir.
1. Basamak
Nu
Karbonil grubu
Anyon (Alkoksi anyonu)
2. Basamak
Nu
O + E+ (H )
Elektrofil (Genellikle hidrojen katyonu)
Nu
C
rn
O E(H)
Anyon (Alkoksi anyonu)
Asidik Ortamda Gerekleen Nkleofilik Katlma Reaksiyonu
E+, elektronca zayf olduundan, karbonil grubuna elektronca zengin oksijen ucundan balanr.
Katlma reaksiyonunda elektrofil (E+ , genellikle hidrojen), karbonil oksijenine balanr.Ardndan oluan katyon bir nkleofille (Nu- ) reaksiyona girerek rn oluturur.
+ C
O + E+ (H )
O+ E(H)
C+
OE(H)
Karbonil grubu Nkleofil
Katyon (Karbonyum karakterindeki katyon
O+ E(H)
C+
OE(H)
+ Nu
Nu
O E(H)
ANADOLU NVERSTES
387
Genel reaksiyon: O R C R(H) + H Nu OH

Bazik veya Asidik Karbonil bileii
C R(H)
rn
Nu
Karbonil bileiklerinin nkleofilik katlma reaksiyonlarna ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. (i) Su ile Reaksiyonu Karbonil bileiklerinin su ile reaksiyonlarndan "hidratlar" oluur. Genel reaksiyon: O R C R(H) + H2O
H
OH R C OH
R(H)
Aldehit veya keton Hidrat
rnekler: O CH3 C CH3 + H2O OH

H (Kd = 0.002) Aseton
CH3
C CH3
OH
2,2- Propandiol
O Cl3C C
Kloral
OH H + H2O
H (Kd = 30)
Cl3C
C H
OH
Kloralhidrat
(ii) Alkollerle Reaksiyonu Aldehit'e, bir mol alkoln katlmas ile "hemiasetal (yarasetal)", iki mol alkoln katlmas ile "asetal" oluur. Keton'a bir mol alkoln katlmas ile "hemiketal (yarketal)", iki mol alkoln katlmas ile "ketal" oluur.
AIKRETM FAKLTES
388
Genel reaksiyon: O R C R(H) +

R'OH H Aldehit veya keton
OH R C OR'
OR'
R'OH H
OR'
R(H)
R(H)
Asetal veya ketal
Hemiasetal veya hemiketal
rnekler: O CH 3 C H
CH 3 CH 2OH H Asetaldehit
OH CH 3 C H
Hemiasetal
OCH2CH3
CH 3 CH 2OH H
OCH2CH3 CH 3 C H
Asetal
OCH2CH3
O CH3CH2 C CH 3CH2
OH
CH 3 OH H
CH 3CH2 C
OCH3
CH 3 OH H
OCH3 CH 3CH2 C OCH3 CH 2CH3

Ketal
CH 2CH3
Hemiketal
3-Pentanon
(iii) Hidrojen Siyanr le Reaksiyonu
Karbonil bileiklerine hidrojen siyanrn katlmasndan "siyanohidrin" oluur. Genel reaksiyon: O R C R(H) + HCN OH
CN
CN
R(H)
Aldehit veya keton Siyanohidrin
rnekler: O CH 3 C CH 3
HCN CN
OH CH 3 C CH 3 CN
Propanon
2- Hidroksi-2- metilpropenonitril
OH
O CH3 C H
NaCN
NH 4Cl
CH3
C H
CN
Etanal
ANADOLU NVERSTES
2- Hidroksipropenonitril
389
(iv) Grignard Bileikleri le Reaksiyonlar Karbonil bileiklerinin Grignard bileikleri ile reaksiyonlarndan "alkoller" oluur. Genel reaksiyon: O (R)H C R(H) + R'MgX OH
1) Eter 2) H3O
(R)H
R'
R(H)
Alkol (1, 2veya 3)
Aldehit veya keton
rnekler: O CH3 C H + CH3CH2MgBr

1) Eter 2) H3O
OH CH3 C H
2- Btanol
CH2CH3
Etanal
O CH3 C CH3 + CH3CH2MgBr

1) Eter 2) H3O
OH CH3 C CH3
2- Metil -2 -btanol
CH2CH3
Propanon
2.3.3. Karbonil Bileiklerinin ndirgenme ve Ykseltgenme Reaksiyonlar Karbonil bileiklerinin indirgenme rnleri, indirgene ve karbonil bileiklerinin yaplarna baldr. Karbonil bileiklerinin indirgenmesine ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. (i) Hidrojenlendirme Karbonil grubunun pi ba, alkenlerin pi banda olduu gibi hidrojenebilmektedir. Karbonil bileiklerinin hidrojenle indirgenmelerinden "alkoller" oluur. Genel reaksiyon: O R C R(H) + H2 OH
Pt
R C H R(H)
Aldehit veya keton

AIKRETM FAKLTES
Alkol
390
rnekler: CH3
O C H + H2
Pt
CH3CH2OH
Etanol (1 Alkol)
Etanal
O CH3 C CH3 + H2
OH
Pt
CH3
CH3
Propanon 2-Propanol (2 Alkol)
(ii) Metal Hidrrlerle ndirgenme
!
Hidrr: Hidrojenin anyonik halidir (H-)
Karbonil bileiklerinin metal hidrrlerle indirgenmelerinden "alkoller" oluur. Genel reaksiyon:
O R C R(H) + Metal hidrrler
(Metal hidrrler: LiAlH4 , NaBH 4 )
OH R C H R(H)
Aldehit veya keton
Alkol
OH
1) LiAlH 4 2) H3O
CH3CH2
O CH3CH2 C CH3
1)NaBH 4 2) H3O Btanon
CH3
2- Btanol
OH CH3CH2 C H
CH3
2- Btanol
(iii) Ykseltgenme Reaksiyonlar
Ketonlar ykseltgenmeye kar direnlidirler. Fakat aldehitler ok kolay ykseltgenirler. O R C R
Ykseltgeyici
Reaksiyon vermez
ANADOLU NVERSTES
391
Aldehitlerin ykseltgenmelerinden "karboksilik asitler" oluur. Genel reaksiyon: O R C H O R C OH
Ykseltgeyici
Aldehit
Karboksilik asit
(Ykseltgeyici: : KMnO4, Ag(NH3)2+ , v.b) rnekler: O CH 3(CH2)5

Heptanal
KMnO4,H H 2O
O CH 3(CH2)5 C OH
Heptanoik asit
O CH3 C CH3
KMnO4
Reaksiyon vermez
Propanon
2.3.4. Karbonil Bileiklerinin Katlma - Eliminasyon Reaksiyonlar Baz nkleofiller*, aldehit ve ketonlara nce katlrlar ve ardndan su veya kk bir molekln ayrlmas ile, ift ba ieren rn oluur. rnde karbonil karbonu ile nkleofil arasnda ift balanma szkonusudur. Bu duruma ilikin genel reaksiyon aada verilmektedir.
!
* Bu tr nkleofillerin yaplarnda en az iki adet hidrojen bulundurmalar gereklidir.
O R C R(H) + H NuH
Katlma
OH R C R(H) NuH
Eliminasyon (Ayrlma)
H2O
C Nu
rn
R(H)
Aldehit veya keton
Kararsz katlma rn
Toplam reaksiyon: O R C R(H) + H NuH

1) Katlma 2) H 2 O (Eliminasyon) Aldehit veya keton
R C
Nu
(R(H
rn
AIKRETM FAKLTES
392
Katlma -eliminasyon reaksiyonlar sterik etkiden olduka etkilenen reaksiyonlardr. Bunlar tercihen aldehitlerin oluturduu reaksiyonlardr. Zira sterik ve elektronik etkilerden dolay ketonlarn bu reaksiyonu gerekletirmeleri zordur. Karbonil bileiklerinin katlma- eliminasyon reaksiyonlarna ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. (i) Amonyak ve Birincil Aminlerle Reaksiyonlar
!
min: C =N grubu ieren bileie imin denir.
Karbonil bileiklerinin amonyak veya birincil aminlerle katlma- eliminasyon reaksiyonlarndan "imin" oluur. Genel reaksiyon: O R C H + R' N"H 2
2) Aldehit 1) H
RCH H2O
NH
veya RCH NR'

min
Amonyak (R' = H) veya 1 Amin (R = Alkil)
rnek: O C6H5 C H + C6H5 N"H 2

1) H , s 2) H2 O
C6H5
CH
min
N C6H5
Benzaldehit
Anilin (Nu)
(ii) kincil Aminlerle Reaksiyonlar
Karbonil bileiklerinin ikincil aminlerle gerekletirdikleri katlma-eliminasyon reaksiyonlarndan "imonyum iyonlar" oluur. monyum iyonlar tekrar reaksiyon vererek (proton kaybederek) "enamin" olutururlar. Genel reaksiyon: O R CH 2
Aldehit
H + R2N"H
1) H 2) H2 O
R CH 2 CH
NR 2
2 Amin
monyum iyonu
H R CH CH NR 2
Enamin
ANADOLU NVERSTES
393
rnek: O CH3 C H + (CH 3)2 NH

1) H 2) H2O
CH3
CH
N (CH 3)2
propanal
Dimetilamin
monyum iyonu
H CH2 CH N (CH 3)2
Enamin
(iii) Hidrazin ve Benzer Bileiklerle Reaksiyonlar Karbonil bileiklerinin hidrazin ve benzer bileiklerle reaksiyonlarndan aadaki rnler oluurlar. Genel reaksiyon:
HO NH 2
RCH
Oksim
NOH
Hidroksilamin H2N NH 2
RCH
NNH2
O R CH 2 C H
Hidrazin
Hidrazon
C6 H5 NH
NH 2
CH
NNHC6H5 O
Fenilhidrazin
Fenilhidrazon
O
H2 NN C NH 2 R CH
NNHCNH2
Semikarbazit
Semikarbazon
2.4. Karbonil Bileiklerinin Elde Edilileri

Aldehitlerin ve ketonlarn elde edilmelerine ilikin bir ok yntem vardr. Bu yntemlerden bazlar ile sadece aldehitler, bazlar ile sadece ketonlar elde edilirler. Aldehitlerin elde edilmelerine ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir.
AIKRETM FAKLTES
394
(i) Birincil Alkollerin Ykseltgenmeleri
Birincil alkoller zel ykseltgeyicilerle [piridinyum klorkromat (C5H5N+ HCrO3Cl-), MnO2, vb. zayf nitelikli ykseltgenlerle] reaksiyonlar sonucu "aldehitler" oluur. Genel reaksiyon: O R C H
RCH 2OH
1 Alkol
Ykseltgeyici
Aldehit
Aldehitler ykseltgeyicilere kar duyarl olduklarndan birincil alkoller ancak zel ykseltgeyiciler (C5H5N+HCrO3Cl-, MnO2 , vb.) kullanlarak aldehitlere ykseltgenirler. Rastgele ve gl bir ykseltgen kullanlrsa, ykseltgenme aldehit aamasnda kalmaz ve rn karboksilik asite dnr. O CH 3CH2CH2OH
Propanol C5 H 5NHCrO 3 Cl
CH 3CH2
Proponal
C6H5CH 2OH
Benzilalkol
MnO 2
O C6H5 C H
Benzaldehit
(ii) Geminal Dihalojenrlerin (1.1-Dihaloalkan) Hidrolizleri
!
Geminal konum: Ayn iki grubun ayn karbona bal olmas
1,1-Dihaloalkanlarn bazik ortamda hidrolizleri ile "aldehitler" oluur. O R CHCl

HO /H2 O
2
R C
Aldehit
Cl R C Cl R rnek:
1,1-Dihaloalkan
O C6H5CHCl
2
2OH /H2 O Is
C6H5
1,1-Diklorobenzil
Benzaldehit
ANADOLU NVERSTES
395
(iii) Aldehitlerin Asit Klorrlerden Elde Edilileri Asit klorrlerden aldehit eldesinde bir ok yntem vardr. Bunlardan sadece bir rnek verilecektir. Asit klorrlerin Pd katalizrlnde katalitik hidrojenlendirilmeleri ile "aldehitler" oluur. Genel Reaksiyon: O R C Cl
H2 /Pd
O R C H
Alifatik asit klorr
Alifatik aldehit
O Ar C Cl
H2 /Pd
O Ar C H
Aromatik asit klorr
Aromatik aldehit
rnek: O H3CO C Cl O H3CO C H
H 2 /Pd
4- Metoksibenzoil klorr
4- Metoksibenzaldehit
Ketonlarn sentezlerinde kullanlan temel yntemlerin ou, aldehitlerin sentez yntemleri ile benzerlikler gsterir. Ketonlarn elde edilmelerine ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. (i) kincil Alkollerin Ykseltgenmeleri kincil alkollerin birok yksetgeyicilerle (CrO3 , H2Cr2O7 , H2CrO4 , vb.) reaksiyonlarndan "ketonlar" oluur. Genel reaksiyon: O R C R'
! !
CHOH R'
Ykseltgeyici
2 Alkol
Keton
AIKRETM FAKLTES
396
rnek: O CH 3CHCH 2CH3 OH

2-Btanol CrO3
CH3
CH 2CH3
Btanon
! !
Ketonlar ykseltgeyicilere kar duyarl olmadklarndan, ikincil alkollerin ketonlara ykseltgenme reaksiyonlarnda bir ok ykseltgeyici rahatlkla kullanlabilir. (ii) Geminal Dihalojenrlerin Hidrolizleri Halojenlerin zincir iinde konumlanm durumdaki geminal dihalojenrlerin bazik ortamdaki hidrolizlerinden "ketonlar" oluur. Genel reaksiyon: O R CCl2 R'
HO /H2 O
C
Keton
R'
Geminal dihalojenr
rnek:
2HO /H2 O
O C6H5 C C6H5
C6H5
CCl2
C6H5
(iii) Ketonlarn Asit Klorrlerden Eldesi Asit klorrlerden keton eldesinde bir ok yntem vardr. Bunlardan sadece bir rnek verilecektir.
Asit klorrlerin dialkilkadmiyum (R2Cd, R=birincil alkil) bileii ile reaksiyonlarndan "ketonlar" oluur. Genel reaksiyon: O 2R CH2 C Cl + R2Cd 2R CH2 O C R
Asit halojenr Dialkilkadmiyum
Keton
ANADOLU NVERSTES
397
rnek: O 2 C6H5CH2 C Cl + (C6H5)2 Cd 2 C6H5CH2 O C C6H5
2.5. Karbonil Bileiklerine likin Testler

Bir yapda karbonil grubunun varln kantlamak zere hidroksilamin, semikarbazid, gibi amin benzeri azotlu nkleofillerle kat kondenzasyon rnlerinden yararlanlarak karbonil grubunun varl kantlanr. (Bkz. 2.3.4. (iii)) Karbonil grubunun varl kantlandktan sonra, elde edilen kat rnn erime noktasndan yararlanarak karbonil grubunun tehisi gerekletirilir. Karbonil bileiinin aldehit veya keton olduunu Tollen testi ile belirlenir. Aldehitler Tollen maddesi ile kolayca ykseltgenerek, reaksiyon ortamnda gm ayna olumasna neden olurlar.
Tollen Testi: O Ar C H O Ar C OH + Ag
Gm ayna
Ag(NH3 )2 (Tollen maddesi)
Aromatik aldehit
Aromatik karboksilik asit
O Ar C H
Ag(NH3 )2 (Tollen maddesi)
O R C OH + Ag
Gm ayna
Alifatik aldehit
Alifatik karboksilik asit
Ketonlar ykseltgenmeye kar direnlidirler ve bu nedenle Tollen testine duyarszdrlar. Bu ekilde bileiin karbonil bileii ve karbonil bileiininde aldehit veya keton olduuna karar verilir.
! ! !
3. Karboksilik Asitler
Karboksil grubu
O C OH
ieren organik bileiklere "karboksilik asitler" denir.
Karboksilik asitler, karboksil grubunun alkil (R) veya aril (Ar) gruplarna bal olmalarna gre, "alifatik karboksilik asitler" veya "aromatik karboksilik asitler" olarak ifade edilirler.
AIKRETM FAKLTES
398
Karboksilik asitler aadaki genel formllerle gsterilirler. O R C OH Ar O C OH
Alifatik karboksilik asitler
Aromatik karboksilik asitler
3.1. Karboksilik Asitlerin simlendirilmeleri
! !
Alifatik karboksilik asitlerin isimlendirilmelerinde hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sana "oik" eki getirilir ve "asit" szc ilave edilir. O H C OH CH3 O C OH
Metanoik asit
Etanoik asit
Aromatik karboksilik asitlerin isimlendirimelerinde, aromatik hidrokarbon yapsn belirten ismin sana "karboksilik" eki getirilir ve "asit" szc ilave edilir. rnekler: O C OH O C OH
OH
CH 3
3-Metilbenzenkarboksilik asit
2-Hidroksibenzenkarboksilik asit
3.2. Karboksilik Asitlerin Fiziksel zellikleri
Karboksilik asitlerin fiziksel zellikler yapsnda yer alan "polar nitelikli karboksil grubu" tarafndan ynlendirilir. Karboksilik asitlerin fiziksel zelliklerine ilikin temel noktalar aada zetlenmektedir. Karboksilik asitler, polar ve hidrojen ba yapabilen bileiklerdir. Karboksilik asitlerin fiziksel sabitleri, yaklak ayn molekler ktleye sahip hidrokarbonlar, eterler, alkil halojenrler, aldehitler, ketonlar, aminler ve alkollerden daha yksektir. Bu durumun nedeni karboksilik asit mole-
ANADOLU NVERSTES
399
kllerinin kendi arasndaki hidrojen bann varlndan kaynaklanmaktadr. Bu durumu aklamak zere molekler ktleleri yakn olan bileiklerin kaynama noktalar aada kyaslanmaktadr. CH3CH2CH2CH3 Btan K.N: 0C CH3CH2CHO Propanal K.N: 49C CH3CH2OCH3 Metoksietan K.N: 8C CH3CH2CH2OH Propanol K.N: 97C CH3CH2Cl Kloroetan K.N: 12C CH3COOH Etanoik asit K.N: 118C CH3CH2CH2NH2 Propilamin K.N: 49C
Karboksilik asitlerin, znrlk zelliklerini karboksil grubu ile hidrokarbon gruplar ynlendirirler. Karbon says az olan karboksilik asitler suda znrler, karbon says arttka sudaki znrlk artan karbon saysna paralel azalr. Bu durumu aklamak zere kyaslamal rnekler aada verilmektedir. HCOOH Metanoil asit : Sonsuz CH3COOH Etanoik asit : Sonsuz CH3CH2COOH Propanoik asit : Sonsuz CH3CH2CH2COOH Btanoik asit : Sonsuz
CH3(CH2)3COOH Pentanoik Asit : 3.7 Karboksilik asitler, benzen, toluen, eter, etanol gibi birok nonpolar veya polar organik zclerde de znrler.
3.3. Karboksilik Asitlerin Kimyasal zellikleri ve Reaksiyonlar

Karboksilik asitlerin kimyasal zelliklerini karboksil grubu ynlendirmektedir. Kukusuz karboksil grubunun, bu bileiklerin kimyasal zelliklerini ynlendiren temel fonksiyonel grup olmasna karn, reaktiviteyi hidrokarbon grubu da etkiler. Karboksilik asitlerin reaksiyonlar aadaki ekilde gruplandrlr. Karboksilik asitlerin, asidik zelliklerinden kaynaklanan reaksiyonlar Karboksilik asitlerin, karboksilik asit trevleri oluumuna ilikin reaksiyonlar ndirgenme reaksiyonlar Dekarboksilasyon reaksiyonlar
AIKRETM FAKLTES
400
3.3.1. Karboksilik Asitlerin Asidik zelliklerinden Kaynaklanan Reaksiyonlar
Karboksilik asitler, adndan da anlalaca gibi "asidik zellie sahip bileiklerdir." Karboksilik asit bileikleri, zayf asitler olmalarna karlk, bir ok organik bileiklerden daha fazla asidik zellie sahiptirler. Karboksilik asitlere ilikin asitlik dengesi ve yaklak Ka deeri aada verilmektedir. O R C OH + H2O Ka = O R C O + H3O
RCOO- H 3 O+ RCOOH
Ka 2 x 10-5
Karboksilik asitlerin bazlarla reaksiyonlarndan "tuzlar" oluur. Genel reaksiyon: O R C OH + B

Baz
O R C O- + BH +
Karboksilik asit
Karboksilik asit tuzu
(B : NaOH , KOH , Na 2CO3 , NaHCO3 , RNH 2) rnekler: O H C OH + NaOH

Sodyum hidroksit
O H C ONa + H2O
Sodyum format Su
Formik asit
O CH3 C OH + NaHCO 3
Sodyum bikarbonat
O CH3
Sodyum etanoat
ONa + H2CO3 H2O + CO2
Etanoik asit
ANADOLU NVERSTES
401
3.3.2. Karboksilik Asitlerin Karboksilik Asit Trevleri Oluumuna likin Reaksiyonlar Karboksilik asitlerden tretilebilen ve hidrolizleri sonunda yeniden karboksilik asitlere dnen bileiklere "karboksilik asit trevleri" denir (Karboksilik asit trevleri Blm 4'te incelenecektir. Burada sadece reaksiyonlar verilecektir). Karboksilik asitlerden elde edilen en temel karboksilik asit trevleri aada zetlenmektedir. (i) Asit Klorrlerin Elde Edilme Reaksiyonu Karboksilik asitlerin tiyonil klorr (SOCl2), fosfor triklorr (PCl3) ve fosfor penta klorr (PCl5) ile reaksiyonlarndan "asit klorrler" oluur. Genel reaksiyon: O
SOCl2
O R C OH
C O
Cl + SO2 + HCl Cl + POCl + HCl
PCl5
R C O
Karboksilik asit
PCl3
R C
Cl + POCl 3 + HCl
rnekler:
O 3 CH3 C OH + PCl3
Is
O 3 CH3 C Cl + H3PO 4
Etanoik asit
Etanoil klorr
O CH3CH2CH2
Btanoik asit
OH + SOCl2
Is
O CH3CH2CH2
Btanoil klorr
Cl + SO2 + HCl
(ii) Asit Anhidritlerin Elde Edilme Reaksiyonu Karboksilik asitlerin asit klorrle reaksiyonlarndan "asit anhidritler" oluur. Genel Reaksiyon: O R C OH +
Karboksilik asit
O R C Cl
Baz
O R C
O O C R + Cl-
Asit klorr
Asit anhidrit
AIKRETM FAKLTES
402
rnek:
O CH3(CH2)5 C Cl + CH3(CH2)5 O C OH O
NaOH
O C (CH2)5CH3
CH3(CH2)5
C O
Heptanoil klorr
Heptanoik asit
Heptanoik asit anhidrid
(iii) Esterlerin Elde Edilme Reaksiyonu
Karboksilik asitlerin asit katalizrlnde alkollerle reaksiyonlarndan "esterler" oluur. Genel reaksiyon: O R C OH + R'OH
Alkol Karboksilik asit H+ (katalizr)
O R C OR' + H2O
Ester
rnek: O C6H5 C OH + CH 3OH

Metanol H+ , Is
O C6H5 C OCH3 + H2O
Benzoik asit
Metil benzoat
3.3.3. Karboksilik Asitlerin ndirgenmeleri
Karboksilik asitler lityum aluminyum hidrr (LiAlH4) ve diboran ((BH3)2) bileikleri ile indirgenme reaksiyonlarndan "1 alkoller" oluur. Genel reaksiyon: O R C OH
1) ndirgeyici 2) H3 O+
CH 2OH
Karboksilik asit
1 Alkol
(ndirgeyici: LiAlH4 veya (BH3)2) rnek: O CH3 C OH

1) LiAlH4 2) H3 O+
CH 3 CH 2OH Etanol
Etanoik asit
ANADOLU NVERSTES
403
3.3.4. Karboksilik Asitlerin Dekarboksilasyonlar Karboksilik asitlerden karbon dioksit'in ayrlmasna "dekarboksilasyon" denir. Karboksilik asitlerin dekarboksilasyon reaksiyonlarn, karboksil grubuna bal hidrokarbon grubu ynlendirir. Karboksil grubuna bal hidrokarbon grubu kuvvetli elektron eken grup ise dekarboksilasyon olduka kolay gerekleir. ayet hidrokarbon grubu kuvvetli elektron itici ise dekarboksilasyon olay zorlayc koullarda gerekleir. Karboksilik asitlerin dekarboksilasyonlarndan "hidrokarbonlar" oluur. Genel reaksiyon: O R C OH
Karboksilik asit
! ! !
R H + CO 2
Hidrokarbon
rnek: O C6H5 C OH
H2 SO4
C6H6 + CO2
Benzen
Benzoik asit
3.4. Karboksilik Asitlerin Elde Edilileri

Karboksilik asitlerin elde edililerine ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. (i) Birinci Alkollerin Ykseltgenmeleri Birincil alkollerin kromik oksit (CrO3), kromik asit (H2CrO4), kromik asit anhidrit (H2Cr2O7) ve potasyum permanganat (KMnO4) gibi ykseltgenlerle reaksiyonlarndan "karboksilik asitler" oluur. Genel reaksiyon: O RCH 2OH
1 Alkoller Ykseltgeyici
C OH
Karboksilik asit
(Ykseltgeyici: CrO3 , H2CrO4 , H2Cr2O7 ve KMnO4 )

AIKRETM FAKLTES
404
rnek: O C6H5CH 2OH

Benzil alkol KMnO 4
C6H5
C OH
Benzoik asit
(ii) Nitritlerin Hidrolizleri
Nitritlerin hem asidik hem de bazik ortamda hidrolizlerinden "kaboksilik asitler" oluur. Genel reaksiyon: O R C N
H2 SO4 / H2 O (Asidik Ortam)
R C
OH
Alifatik nitril veya
Alifatik karboksilik asit veya
Ar
NaOH / H2 O (Bazik Ortam)
O Ar C OH
Aromatik nitril
Aromatik karboksilik asit O
rnek: C6H5 C N
H2 SO4 / H2 O
C6H5
OH
Benzonitril
Benzoik asit
(iii) Grignard Bileiklerinin Karbonasyonu
Aromatik veya alifatik Grignard bileiklerinin (Baknz nite 15) karbon dioksit ile reaksiyonlarndan "karboksilik asitler" oluur. Genel reaksiyon: O ArMgx
Aromatik Grignard Bileii 1) CO2 2) H3 O+
Ar
C OH
Aromatik karboksilik asit
O RMgx
Alifatik Grignard Bileii
ANADOLU NVERSTES
1) CO2 2) H3 O+
R C
OH
405
rnek:
1) Mg, Eter 2) CO 2 3) H3 O+
O (CH3)3 C OH
(CH3)3 C
Cl
2-Kloro-2-metilpropan
2,2-Dimetilpropiyonik asit
3.5. Karboksilik Asitlere likin Testler

Karboksilik asitlerin tehislerinde asidik zelliklerinden yararlanlr. Karboksilik asitlere, sodyum karbonat veya sodyum bikarbonat'n sulu zeltileri ilave edildiinde karbon dioksit kabarcklar gzlenir. Ayn teste slfonik asitlerde yant verdiinden bir ikinci test olarak elementel analiz yaplr. Elementel analiz sonular slfr olmadn belirtirse, bileiin karboksilik asit olma ihtimali yksektir. Bilinmeyen bileiin karboksilik asit olduu anlaldnda, ester veya amid trevleri hazrlanarak, bu trevlerin erime noktalar yardmyla tehisi gerekletirilebilir.
4. Karboksilik Asit Trevleri

Karbonil grubunun heteroatom ieren bir grup ile bir hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "karboksilik asit trevleri" denir. Karboksilik asit trevlerinde hidrokarbon grubunun alkil (R) veya aril (Ar) olmasna gre "aromatik karboksilik asit trevleri" veya "alifatik karboksilik asit trevleri" olarak ifade edilirler. Karboksilik asit trevleri aadaki genel formllerle gsterilirler.
! !
O R C L Ar
O C L
Alifatik karboksilik asit trevleri
Aromatik karboksilik asit trevleri
O (L = X, O, C OR , OC 6H 5 , OR , SR , NH 2 , O)
4.1. Karboksilik Asit Trevlerinin simlendirilmeleri

Karboksilik asit trevlerinin isimlendirilmeleri iin bu bileiklere ilikin hidrokarbon yaplarn belirten sistematik isimlerin sana eitli ardekler getirilir.
AIKRETM FAKLTES
406
Ayrca karboksilik asit trevlerinin zel isimlendirilmeleri de ok yaygndr. Tablo 17.2'de karboksilik asit trevlerinin sistematik ve zel isimlendirilmelerine ilikin kurallar etanoik asit ve benzenkarboksilik asit trevleri yelerinin isimlendirilmeleri ile rneklenmektedir.
Tablo 17.2: Karboksilik Asit Ailesinin simlendirilmesi
Bileiin Forml
Sistematik smi
zel smi
Karboksilik Asit Trevlerinin Tr
CH3COOH C6H5COOH CH3COCl C6H5COCl (CH3CO)2 O (C6H5CO)2 O CH3CONH2 C6H5CONH2 CH3COOCH2CH3 C6H5COOCH2CH3 CH3COONa C6H5COONa
Etanoik asit Benzenkarboksilik asit Etanoil klorr Benzenkarbonil klorr Etanoik anhidrit Benzen karboksilik anhidrit Etanamid Benzenkarboksamid Etil etanoat Etil benzenkarboksilat Sodyum etanoat Sodyum benzenkarboksilat
Asetik asit Asit Benzoik asit Asetil klorr Benzoil klorr Asetik anhidrit Benzoik anhidrit Asetamid Benzamid Etil asetad Etil benzoat Sodyum asetad Sodyum benzoat Tuz Ester Asit halojenr Asit anhidrit
Amid
4.2. Karboksilik Asit Trevlerinin Fiziksel zellikleri
Karboksilik asit trevlerinin fiziksel zellikleri yapsnda yer alan karbonil grubu ve karbonil grubuna bal heteroatom ieren gruplar tarafndan ynlendirilir. Yaplarnda polar karbonil grubu ieren karboksilik asit trevlerinin fiziksel sabitleri olduka yksektir. Karboksilik asit trevleri polar bileiklerdir. Bu bileiklerin moleklleri arasnda kuvvetli dipol-dipol etkileimleri vardr. Asit klorrlerin, anhidritlerin ve esterlerin fiziksel sabitleri, yaklak ayn molekler ktleye sahip aldehit ve ketonlarn fiziksel sabitlerine yakndr. Dier taraftan amidlerin moleklleri arasnda hidrojen balanmas sz konusu olduu iin, aldehit ve ketonlara kyasla amidlerin fiziksel sabitleri daha yksektir. Bu durumu aklamak zere molekler ktleleri yakn olan bileiklerin kaynama noktalar aada kyaslanmaktadr.
ANADOLU NVERSTES
407
CH 3CO(CH 2)3CH3
2-Heksanon K.N: 150 C
CH 3 (CH 2)4CHO
Heksanol K.N: 131 C
CH 3(CH2)3COOH
Pentanoik asit K.N: 187 C
(CH3CO) 2O
Etanoik anhidrit K.N: 140 C
CH 3COO(CH2)2CH 3
n-Propil etanoad K.N: 102 C
CH 3(CH2)3COCl
Pentanoil klorr K.N: 102 C
CH 3(CH2)3CONH2
Pentanamid K.N: 232 C
Karboksilik asit trevlerinin polar organik zclerde ok iyi znebilmelerinin yansra, karbon says beten az olanlar suda belli oranlarda znebilmelerine karn, karbon says beten fazla olanlarn znrlkleri ok azdr.
4.3. Karboksilik Asit Trevlerinin Kimyasal zellikleri ve Reaksiyonlar

Karboksilik asit trevlerinin hem fiziksel hem de kimyasal zelliklerini byk lde karbonil grubu ynlendirir. Kukusuz karbonil grubu, bu bileiklerin kimyasal zelliklerini ynlendiren temel fonksiyonel grup olmasna karn, reaktiviteyi karbonil grubuna bal hidrokarbon ve heteroatom ieren gruplar da etkilerler. Karboksilik asit trevlerinin reaksiyonlar aadaki ekilde gruplandrlr. Nkleofilik sbstitsyon reaksiyonlar ndirgenme reaksiyonlar Grignard bileikleri ile reaksiyonlar
4.3.1. Nkleofilik Sbstitsyon Reaksiyonlar Karboksilik asit trevlerinin nkleofillerle nkleofilik sbstitsyon reaksiyonlar, hem bazik hem de asit katalizrlnde gerekleen reaksiyonlardr. Bu durumu aklamak zere hem bazik hem de asit katalizrlnde gerekleen nkleofilik sbstitsyon reaksiyonuna ilikin temel reaksiyonlar aada zetlenmektedir. Bazik Ortamda Gerekleen Nkleofilik Sbstitsyon Reaksiyonlar
Karboksilik asit trevlerinin bazik ortamda gerekleen"nkleofilik sbstitsyon" reaksiyonlar iki basamakta gerekleir. lk basamakta nkleofilin karboksil grubuna "nkleofilik katlma" yaplmasyla "alkoksi anyonu" niteliinde bir ara rn oluur. kinci basamakta ise, kc grubun ayrlmas ile karbonil grubu yeniden olumaktadr.
AIKRETM FAKLTES
408
1. Basamak O R C
L + Nu
ONkleofilik Katlma
C L
Nu
Karboksilik asit trevi
Nkleofil
Alkoksi anyonu (Ara rn)
2. Basamak OR C L
Alkoksi anyonu (Ara rn) rn
O Nu
kc Grubun Ayrlmas
R C
Nu + L kc grup
Toplam reaksiyon O R C L + Nu
-
O
Nkleofilik Sbstitsyon
C
rn
Nu + L kc grup
Nkleofil
Asit Katalizrlnde Gerekleen Nkleofilik Sbtitsyon Reaksiyonlar
Asit katalizrlnde gerekleen "nkleofilik sbstitsyon" reaksiyonlar iki basamakta gerekleir. lk basamakta nkleofilin, protonlanm durumdaki karboksilik asit trevine "nkleofilik katlma" yapmasyla bir ara rn oluur. kinci basamakta ise, kc grubun ayrlmas ile karbonil grubunun yeniden olumas gerekleir.
+
O R C L + H+ R
OH C L R
OH C
+
Asit (katalizr)
Protonlanm karboksilik asit trevi
ANADOLU NVERSTES
409
1. Basamak
+
OH R C L + Nu H
Nkleofilik katlma
OH R C L
Nu
Protonlanm karboksilik asit trevi
Nkleofil
Ara rn
2. Basamak OH R C L
Ara rn
Nu
kc grubun ayrlmas
OH R CH Nu + H L kc grup O R C Nu + H +
Asit (katalizr)
rn
Toplam reaksiyon O R C L + Nu H
Nkleofilik sbstitsyon H+ (Katalizr)
O R C Nu + H L
Nkleofil
rn
kc grup
Karboksilik asit ailesinin en reaktif yeleri, asit klorrlerdir. Buna gre tm dier yelerin asit klorrlerden kolayca hazrlanabileceklerini belirtmeliyiz. Reaktivitesi dk bir asit trevinden, reaktivitesi yksek bir asit trevi elde edilemez. Karboksilik asit trevlerinin eitli nkleofillerle nkleofilik sbstitsyon reaksiyonlarndan yine "karboksilik asit trevleri" oluur. Genel reaksiyon: O R C L + Nu
Nkleofilik sbstitsyon
! ! !
O R C Nu + L
Nkleofil
rn
kc grup
AIKRETM FAKLTES
410
rnekler:
O RCOOH R C O
Anhidrit
O C R + HCl
O R'OH R C
Ester
OR' + HCl
O R C OH
PCl 3 , PCl 5 veya SOCl2

Nkleofilik sbstitsyon
O R C Cl 2NH 3
O R C O R C OH + HCl
Asit
NH 2 + NH 4Cl
Karboksilik asit
Asit klorr
Amid
H2O
(Hidroliz)
O
Baz
(NaOH)
C ONa + H2O
Tuz
! !
Karboksilik asit trevlerinin nkleofillerle gerekletirdii nkleofilik sbstitsyon reaksiyonlar, ayn zamanda karboksilik asit trevlerinin elde edililerine ilikin temel yntemlerdir.
4.3.2. ndirgenme Reaksiyonlar

Karboksilik asit trevleri, karboksilik asitlerde (Blm 3) belirtildii gibi LiAlH4, NaBH4 ve (BH3)2 gibi indirgenlerle reaksiyonlarndan "alkoller" oluur. Genel reaksiyon: O R C L 1) ndirgeyici 2) H 3O + R CH 2OH
Alkol
(ndirgeyici: LiAlH4 , NaBH4 ve (BH3)2
! !
LiAlH4 karbonil bileiklerini, karboksilik asitleri ve karboksilik asit trevlerini alkole indirger. NaBH4 , karbonil bileiklerini ve karboksilik asit trevlerinden sadece asit klorr' alkole indirger.
ANADOLU NVERSTES
411
(BH3)2 , karbonil bileiklerini, karboksilik asitleri ve karboksilik asit trevlerinden esterleri alkole indirger. Ayrca karboksilik asit trevlerinden amidleri, aminlere indirger. rnekler: (CH3CH2CO)2O + LiAlH4
Propanoik anhidrit
1) Eter 2) H 3O +
2CH 3CH 2CH2OH

Propanol
O CH 3(CH2)3 C Cl + NaBH4 1) Dioksan CH 3(CH2)3CH 2OH 2) H 2O

Pentanol
Pentanoil klorr
4.3.3. Grignard Bileikleri le Reaksiyonlar
Grignard bileikleri ile karboksilik asit trevlerinin reaksiyonlarndan "ncl alkoller" oluur. Genel reaksiyon: O R C L + 2R'MgX
Grignard bileii
OH R C R' R'
3 Alkol
rnek:
O C6H5CH 2 C OCH2CH3 + 2CH 3MgBr 1) Eter + 2) H 3O C 6H5CH2 OH C CH 3
CH 3
Etil feniletanoat
Metil magnezyum bromr
1-Fenil-2-metil-2-propanol
4.4. Karboksilik Asit Trevlerinin Elde Edilileri

Bu niteye ilikin Blm 3.3.2'de karboksilik asitlerin reaksiyonlarnda ve Blm 4.3.1'de verilen karboksilik asit trevlerinin sbstitsyon reaksiyonlarnda, belirtilen reaksiyonlar karboksilik asitlerin elde edililerine ilikin temel reaksiyonlardr.
AIKRETM FAKLTES
412
Karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin eitli nkleofillerle (PCl5, SOCl2 veya PCl5, ROH, RCOOH, R(H) - NH2, H2O ve NaOH) reaksiyonlarndan "karboksilik asit trevleri" oluur (Baknz Blm 3.3.2 ve 4.3.1).
4.5. Karboksilik Asit Trevlerine likin Testler

Karboksilik asit trevlerinin tehisi iin hidrolizleri gerekletirilir. Hidrolizin kolay veya zor gereklemesi, karboksilik asit trevlerinin reaksitivitesi hakknda bilgi verir. Hidroliz sonras elde edilen asitin analizi gerekletirilerek, trevin tehisi gerekletirilir.
zet
Organik kimyada en nemli fonksiyonel gruplardan biri de "karbonil" grubudur. Karbonil grubu aldehitlerin, ketonlarn, karboksilik asitlerin ve karboksilik asit trevlerinin yapsnda yer alr. Karboksilik grubu ieren bileikler arasnda sadece aldehit ve ketonlar "karbonil bileikleri" olarak anlrlar. Karbonil grubunun iki hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "ketonlar" denir. Ketonlar, RCOR, RCOAr ve ArCOAr genel formlleri ile gsterilirler. Karbonil grubunun bir hidrojen atomu ile bir hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "aldehitler" denir. Aldehitler RCOH ve ArCOH genel formlleri ile gsterilirler. Alifatik aldehitlerin sistematik isimlendirilmelerinde, hidrokarbon yaplarn belirten sistematik isimlendirilmelerinde, hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sana "al" ardeki getirilir. Aromatik aldehitlerin hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sonuna "karbaldehit" soneki getirilir. Alifatik ketonlarn sistematik isimlendirilmelerinde hirdokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sana "on" ardeki getirilir. Karbonil grubu ok polar bir gruptur. Karbonil bileiklerinin moleklleri arasnda kuvvetli dipol-dipol etkileimleri vardr. Bu nedenle karbonil bileiklere ilikin fiziksel sabitler ayn molekler ktleye sahip alkil halojenrlerin, eterlerin ve hidrokarbonlarn fiziksel sabitlerinden daha yksektir. Karbon says kk olan karbonil bileikleri "hidrofil zellikler" , karbon saylar yksek olanlar ise "hidrofob zellikler" baskndr. Karbonil bileiklerinin kimyasal zelliklerini polar karbonil grubu ynlendirir. Karbonil bileiklerinin asit-baz ve enolizasyon reaksiyonlar, aadaki ekilde zetlenebilir.
ANADOLU NVERSTES
413
O (R)H C O (R)H C CH 3 + NaNH2

Sodamit (Kuvvetli baz) Tuz
CH 2Na
Aldehit veya keton
ONa (R)H C CH 2
Enolat
Karbonil bileiklerinin nkleofilik katlma reaksiyonlar, aadaki gibi zetlenebilirler. H2O / H + OH R C OH R(H)
Hidrat
R'OH / H+
OH R C OR'
R'OH / H+
OR' R C OR'
R(H) O R C R(H) HCN / CNR

Hemiasetal veya hemiketal
R(H)
Asetal veya ketal
Karbonil bileii
OH C CN
R(H)
Siyanohidrin
OH R'MgX R C R'
R(H)
Alkol (1, 2 veya 3)
AIKRETM FAKLTES
414
Karbonil bileiklerinin indirgenme ve ykseltgenme reaksiyonlar aadaki gibi zetlenebilirler.

H2 / Pt
OH R C H
O R C R(H)
R(H)
Alkol
Karbonil bileii
1) LiAlH4 veya NaBH4 2) H3 O +
OH R C H
R(H)
Alkol
O R C H
Aldehit
KMnO 4 Ykseltgenme
O R C OH
Karboksilik asit
O R C
Keton
Ykseltgeyici
Reaksiyon vermez
Karbonil bileiklerinin katlma-elminasyon reaksiyonlar aadaki gibi zetlenebilirler.

1) RNH 2 veya NH 3 2) H2 O 1) R2 NH/H+ 2) H2 O, 3) H+
RCH = NH
veya
min
RCH = NR'
RCH = CHN(R) 2
Enamin
O R CH 2
Aldehit
HONH 2
RCH = N OH
Oksim
H
H2 NNH 2
RCH = NNH2
Hidrazon
C6 H 5NHNH2
RCH = NNHC6H5
Fenilhidrazon
O
H2 NNHCNH2
RCH = NNHCONH2
Semikarbazon
ANADOLU NVERSTES
415
Karbonil bileiklerinin elde edilileri O RCH 2OH

1 Alkol zel ykseltgeyici
RCH
Aldehit
RCHCl2
Geminal dihalojenr
HO-/H 2O
O RCH
Aldehit
O R(Ar)CCl
Aromatik veya alifatik asit klorr H2 /Pd
O R(Ar)CH
Aromatik veya alifatik aldehit

O
Ykseltgeyici
R CHOH R'
2 Alkol
RCR'
Keton
RCCl2R'
Geminal dihalojenr
HO-/H 2O
O RCR'
Keton
O 2RCH2CCl + R2Cd
Asit klorr Dialkilkadmiyum
O 2RCH2CR
Keton
Karboksil grubu ieren organik bileiklere "karboksilik asitler" denir. Alifatik karboksilik asitler RCOOH, aromatik karboksilik asitler ArCOOH genel formlleri ile gsterilirler. Alifatik karboksilik asitlerin isimlendirilmelerinde hidrokarbon yaplarn belirten sistematik ismin sana "oik" eki getirilir ve "asit" szc ilave edilir. Aromatik karboksilik asitlerin isimlendirilmelerinde hidrokarbon yaplarn belirten ismin sana "karboksilik" eki getirilir ve "asit" szc ilave edilir. Karboksilik asitlerin kendi moleklleri arasnda hidrojen ba vardr. Bu nedenle karboksilik asitlerin fiziksel sabitleri ok yksektir. Karbon says az olan karboksilik asitler suda znrler, karbon says arttka sudaki znrlkleri artan karbon saysna paralel azalr. Karboksilik asitler birok nonpolar ve polar organik zclerde znrler.
AIKRETM FAKLTES
416
Karboksilik asitlerin kimyasal zelliklerini karboksil grubu ynlendirir. Buna ramen reaktiviteyi hidrokarbon grubu da etkiler. Karboksilik asitlerin asidik zelliklerinden kaynaklanan reaksiyonlar O RCOH + B
Karboksilik asit
O RCO - + BH+
Karboksilik asit tuzu
Karboksilik asitlerin, karboksilik asit trevleri oluumuna ilikin reaksiyonlar

SOCl 2
O RCCl + SO2 + HCl O RCCl + POCl + HCl O
O RCOH
Karboksilik asit
PCl5
PCl3
RCCl + POCl3 + HCl
Asit anhidritlerin elde edilme reaksiyonu O

Karboksilik asit
RCOH + R'CCl
Asit klorr
RCOCR'
Asit anhidrit
Esterlerin elde edilme reaksiyonu O RCOH + R'OH

Karboksilik asit Alkol
O RCOR' + H 2O
Ester
Karboksilik asitlerin indirgenmeleri O RCOH

Karboksilik asit 1) ndirgeyici 2) H3 O+
RCH 2OH
1Alkol
ANADOLU NVERSTES
417
Karboksilik asitlerin dekarboksilasyonlar O RCOH

Karboksilik asit
RH + CO2
Hidrokarbon
Karboksilik asitlerin elde edilileri

Ykseltgeyici
O RCOH
Karboksilik asit
RCH 2OH
1 Alkoller
Nitrillerin hidrolizleri R C N
H2 SO4 /H2 O (Asidik Ortam) NaOH/H2 O (Bazik Ortam)
O RCOH
Alifatik karboksilik asit veya
Alifatik nitril veya
Ar
Aromatik nitril
O ArCOH Aromatik karboksilik asit
Grignard bileiklerinin kondenzasyonu O ArMg X

Aromatik Grignard bileii 1) CO2 2) H3 O+
ArCOH Aromatik karboksilik asit O RCOH

RMg X
Alifatik
1) CO2 2) H3 O+
Karbonil grubunun heteroatom ieren bir grup ile bir hidrokarbon grubu arasnda yer almas durumunda oluan bileiklere "karboksilik asit trevleri" denir. Aromatik karboksilik asit trevleri ArCOL, alifatik karboksilik asit trevleri RCOL genel formlleri ile gsterilirler (L = X, OCOR, OC6H5, OR, SR, NH2, O-). RCOX bileikleri "asit halojenr", (RCO)2O bileikleri "asit anhitrit", RCONH2 bileikleri "amid", RCOOR' bileikleri "ester" ve RCOONa bileikleri "tuz" olarak isimlendirilirler.
AIKRETM FAKLTES
418
Karboksilik asit trevlerinin fiziksel sabitlerini karbonil grubu ve karbonil grubuna bal heteroatom ieren gruplar tarafndan ynlendirilir. Karboksilik asit trevleri polar bileiklerdir. Bu bileiklerin moleklleri arasnda kuvvetli dipol-dipol etkileimleri vardr. Asit klorrlerin, anhidritlerin ve esterlerin fiziksel sabitleri, yaklak ayn molekler ktleye sahip aldehit ve ketonlarn fiziksel sabitlerine yakndr. Dier taraftan amidlerin moleklleri arasnda hidrojen balanmas sz konusu olduu iin, alhedit ve ketonlara kyasla amidlerin fiziksel sabitleri daha yksektir. Karboksilik asit trevleri polar organik zclerde ok iyi znrler. Karbon says beten az olanlar suda belli aronlarda znebilmelerine karn beten fazla olanlar ok az znr. Karbonil bileiklerinin kimyasal zelliklerini byk lde karbonil grubu ynlendirmesine ramen, reaktiviteyi karbonil grubuna bal hidrokarbon ve heteroatom ieren gruplar etkiler. Nkleofilik sbstitsyon reaksiyonlar aadaki gibi zetlenebilirler.
RCOOH
(RCO) 2O + HCl
Anhidrit
R'OH
RCOOR' + HCI
Ester
O R C OH
PCl5 , PCl3 veya SOCl2
O R C Cl
2NH 3
RCONH
Amid
+ HCl
Asit Klorr H2 O (Hidroliz) Baz (NaOH)
RCOOH
Asit
+ HCl
RCOONa + H2O
Tuz
Karboksilik asit trevlerinin nkleofillerle gerekletirdii nklefolik sbstitsyon reaksiyonlar, ayn zamanda karboksilik asit trevlerinin elde edilmelerine ilikin temel yntemlerdir. ndirgenme reaksiyonlar O R C L
1) ndirgeyici 2) H3 O +
RCH 2OH
Alkol
ANADOLU NVERSTES
419
Grignard bileikleri ile reaksiyonlar O RCL + 2R'Mg X

Karboksilik asit trevi Grignard bileii
OH RCR' R'
3 Alkol
Deerlendirme Sorular
1. Aadaki ifadelerden hangileri dorudur? C O " karbonil grubudur. I. Organik bileiklerde " II. Karbonil grubu sadece aldehit ve ketonlarda bulunur. III. CH3COOC2H5 bileii karbonil grubu ieren bir bileiktir. IV. Karbonil grubu, doymam ve polar olmasndan dolay reaktivitesi olduka azdr. A. I, II B. II, III C. III, IV D. I, IV E. I, III 2. Aadaki ifadelerden hangileri yanltr? I. Aldehitler RCOH ve ArCOH genel formlleri ile ifade edilirler. II. Ketonlar, RCOR', RCOOH, ArCOR' ve ArCOOH genel formlleri ile ifade edilirler. III. Karboksilik asitler RCOL ve ArCOL genel formlleri ile ifade edilirler. A. I, II B. I, III C. II, III D. II E. III
3. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A. Aldehit ve ketonlarn fiziksel zellikleri, yaplarnda yer alan polar nitelikli karbonil grubu tarafndan ynlendirilir. B. Karbonil grubunda, karbon atomu ile oksijen atomu arasndaki tek balanma, olduka kuvvetli bir yk younluu eitsizliine neden olur. C. Aldehit ve ketonlarn moleklleri arasnda kuvvetli dipol-dipol etkileimleri gerekleir. D. Aldehit ve ketonlarn moleklleri arasnda hidrojen balanmas gereklemez. E. Doymam fonksiyonel gruplara sahip bileiklerin temel reaksiyonu katlma reaksiyonlardr.
AIKRETM FAKLTES
420
4.
Aadaki reaksiyonlardan hangisi yanltr? O A. Cl3 CCH + H2O OH Cl3 CCOH H O B. CH3 CH + 2CH3CH2OH OH Cl3 COCH 2CH3 OCH2CH3 O C. CH3 CCH3
HCN CN-
OH CH3 CCN CH3
O D. CH 3 CCH3 + CH 3CH2Mg Br
1) Eter 2) H3 O+
OCH2CH3 CH3 CCH2CH3 CH3
O E. CH3 CCH3 + H2
Pt
OH CH3 CCH3 H
5.
Aadaki reaksiyonlardan hangisi dorudur? O A. CH 3CH 2CCH3 O B. CH3CCH3

KMnO4 1) LiALH4 2) H3 O+
O CH3CH 2CH O CH3COH O
C. C6H 5CH2OH
KMnO4
CH3COH O
D. CH 3CHCH2CH3 OH
CrO3
CH3CCH 2CH3
O E. C6H 5CH2Cl2
2OH- /H2 O
C6H5CH
ANADOLU NVERSTES
421
6.
Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A. Karboksilik asitler polar ve hidrojen ba yapabilen bileiklerdir. B. Karboksilik asitler, asit szc iermelerine ramen asidik zellie sahip maddeler deildirler. C. Karboksil grubu (COOH) ieren organik bileiklere karboksilik asitler denir. D. Karbon says az olan karboksilik asitler suda znrler. E. Karboksilik asitler birok nonpolar ve polar organik zclerde znrler. Aadaki reaksiyonlardan hangisi yanltr? O A. CH 3COH + NaHCO3 O B. 3 CH 3 COH + PCl5 O C. C6H 5COH + CH3OH O D. CH 3COH O E. C6H 5COH
1) LiALH4 2) H3 O+ H2 SO4
7.
O CH3CONa O 3CH3 CCl O C6H5COCH3
CH3CH 2OH O C6H5CH
8.
Aadaki reaksiyonlardan hangisi dorudur? O A. C6H5C N

H2 SO4 /H 2O 1) Mg Eter 2) CO2 3) H3 O+ KMnO4
C6H5CCH 3 O (CH 3)3 CCOH O
B. (CH3)3 CCl
C. C6H 5CH2OH
C6H5COH O
D. C6H5CH 2Cl
KMnO4
C6H5CH O
E. C6H 5Cl
H2 SO4 /H 2O
C6H5CCH 3
AIKRETM FAKLTES
422
9.
Aadaki ifadelerden hangileri dorudur? I. Karboksilik asit trevlerinin fiziksel sabitleri olduka yksektir. II. Karboksilik asit trevleri suda hi znmezler. III. Karboksilik asit trevleri nkleofilik sbititasyon reaksiyonu verirler. A. I, II B. II, III C. I, III D. I E. III
10. Aadaki reaksiyonlardan hangisi yanltr? O A. RCCl

PCl5
O RCOR O RCNH2 + NH4Cl

1) Eter 2) H3 O+ 1) Dioksan
B. RCCl + 2NH 3 C. (CH3CH 2CO) 2 O + LAlH4
2CH3CH 2CH 2OH
D. CH 3(CH2)3CH 2Cl + NaBH4 O E. C6H 5CH2COH+2CH 3 Mg Br
2) H2 O 1) Eter 2) H3 O+
CH3 (CH2) 3 CH2 OH OH C6H5CH2 C CH3 CH3
Yararlanlan ve Bavurulabilecek Kaynaklar

Zor, Lale. "Temel Organik Kimya", Anadolu niversitesi, Eitim Salk ve Bilimsel Aratrma ve alma Yaynlar No: 61, Eskiehir, 199 . Zor, Lale. "Kimya, Organik Kimya", Anadolu niversitesi, Ak retim Fakltesi Lisans Tamamlama Program, Eskiehir, 1991. Tzn, Celal. "Organik Kimya" Palme Yayn Datm, Ankara, 1996. Solomons, T.W. Graham, "Organic Chemistry", Sixth Edition, John Wiley and Sons, Inc., USA, 1996. Carey, Francis A., "Organic Chemistry" Third Edition, Mc Graw-Hill, USA, 1996.
Deerlendirme Sorularnn Yantlar 1. E 2. B 3. E 4. D 5. C

ANADOLU NVERSTES
6. B
7. E
8. C
9. C
10. A

Organık Kimya

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Organık Kimya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Organik Kimya III Aldehitler, Ketonlar, Karboksilik Asitler ve Trevleri

Yazar Yrd.Do.Dr.Halil BERBER

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Aldehit (R Alifatik veya Aromatik)

( L = OR , OPh , OCOR , NH 2 , X , SR Karboksilik asit trevleri (R Alifatik veya Aromatik)

2. Karbonil Bileikleri (Aldehit ve Ketonlar)

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

2.1. Karbonil Bileiklerinin simlendirilmeleri

Aldehitlerin IUPAC kuralna gre isimlendirilmelerinde "

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Tablo 17.1: Baz Aldehitlerin ve Ketonlarn simlendirilmeleri

Forml Aldehitler O H C O CH3 C O CH3CH2 C O C H H H H

2.2. Karbonil Bileiklerin Fiziksel zellikleri

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

CH 3CHO Etanal : Sonsuz

CH 3COCH3 Propanon : Sonsuz

CH 3CO(CH 2)2CH3 2- Pentanon : 6.3

CH3CH2CO(CH 2) 2CH3 3- Heksanon : ok az

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

2.3. Karbonil Bileiklerin Kimyasal zellikleri ve Reaksiyonlar

Karbon atomunun elektronegativitesi 2,5, oksijen atomunun elektronegativitesi 3,5'tir.

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

( Z = Elektronegatif atom veya grup, Cl , O CH3 C CH3 H3C Br , I, NO 2 , O C

O CH3 C CH2 Cl CH3

Aldehit veya keton

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

* Elektrofil ( E+) grevini genellikle H+ stlenir.

Anyon (Alkoksi anyonu)

Anyon (Alkoksi anyonu)

Asidik Ortamda Gerekleen Nkleofilik Katlma Reaksiyonu

Karbonil grubu Nkleofil

Katyon (Karbonyum karakterindeki katyon

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Genel reaksiyon: O R C R(H) + H Nu OH

rnekler: O CH3 C CH3 + H2O OH

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Genel reaksiyon: O R C R(H) +

Hemiasetal veya hemiketal

OCH3 CH 3CH2 C OCH3 CH 2CH3

(iii) Hidrojen Siyanr le Reaksiyonu

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Aldehit veya keton

rnekler: O CH3 C H + CH3CH2MgBr

O CH3 C CH3 + CH3CH2MgBr

Aldehit veya keton

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

(ii) Metal Hidrrlerle ndirgenme

Karbonil bileiklerinin metal hidrrlerle indirgenmelerinden "alkoller" oluur. Genel reaksiyon:

O R C R(H) + Metal hidrrler

(Metal hidrrler: LiAlH4 , NaBH 4 )

Aldehit veya keton

(iii) Ykseltgenme Reaksiyonlar

Ketonlar ykseltgenmeye kar direnlidirler. Fakat aldehitler ok kolay ykseltgenirler. O R C R

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

Aldehitlerin ykseltgenmelerinden "karboksilik asitler" oluur. Genel reaksiyon: O R C H O R C OH

(Ykseltgeyici: : KMnO4, Ag(NH3)2+ , v.b) rnekler: O CH 3(CH2)5

Aldehit veya keton

Toplam reaksiyon: O R C R(H) + H NuH

ALDEHTLER, KETONLAR, KARBOKSLK ASTLER VE TREVLER

veya RCH NR'

Amonyak (R' = H) veya 1 Amin (R = Alkil)

rnek: O C6H5 C H + C6H5 N"H 2