1 Statik - Betonarme Tasarm iin Trkiye de Kullanlan Ticari Paket Yazlmlarn Farkl Sonular

Prof. Dr. Adnan KUYUCULAR* naat Yk. Mh. mer mr KANDAK **

1. Giri Betonarme karkas yap tasarm iin Trkiyede en ok kullanlan yazlm ( destatik Probina ve Sta4cad ) ile tasarlanan 6 farkl ok basit yapnn sonular karlatrlmtr. Verilen - karlatrlan bu sonular, destatik V5.493, Probina V14-sp2 ve Sta4cad V12 versiyonlar ile bulunmutur. Ayn rnek yaplarn farkl yazlmlar ile ( karlatrmal ) tasarmna ilikin byle bir alma, aranm fakat bulunamamtr. Ynetmelik kaytlarnn salatlmas iin, zel amal lisansl-patent statik - betonarme yazlmlarn kullanm arttr ( SAP 2000 gibi genel amal yazlmlar bile, hi bir ie yaramamaktadr ). Bu yazlmlar, modelleme, zmleme ve izim aamalarn yrten ayr modlden oluur. Hazr uygulama projeleri, kt olarak alnr. Ancak mhendisin formasyonu ve deneyimi eksik ise, uygun tayc sistem tasarm ya tesadfe kalacak veya uzadka uzayacaktr ( byle bir a hibir yazlm kapatamaz ). Hep dorusal elastik davrand varsaylan, ereveli ve ereveli - perdeli alt farkl betonarme yapnn tasarm, bir tez almas olarak ele alnmtr [ Kandak ( 2006 )]. Her bir yazlmn eleman ve sistem modelleme yaklam ile yk kabulleri az ok farkldr. Ancak bu yzden oluacak hatalarn - farklarn mutlaka kk - nemsiz kalmas da gerekir. te bu beklentiyi salayabilecek ekilde, sadece alt farkl ok basit yapnn tasarm ile uralmtr. Bu alt rnein hi birinde dey B3 dzensizlii yoktur.

* Prof. Dr. Pamukkale niversitesi, naat Mhendislii Blm, Knkl - DENZL ** naat Yksek Mhendisi, mr Mhendislik, Milas - MULA

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Karlatrma, son Afet Ynetmeliine ( ABYYHY 1998 ) dneminde bitirilmitir. Bu srada yrrle giren yeni TDY 2007 de, yeni tasarm iin, ABYYHY 1998 ile edeerayn hkmlere sahiptir. Kald ki asl ve srekli sorgulanmas gereken, lisansl programdan kaynaklanan bu farklarn mertebesidir ( rnein biimi, farkl deerlerin kendisi deildir ).

zel amal bu sofistike yazlmlarn ara deer aktarm raporlamalar epeyce farkldr. Bu raporlardaki ktlarn format ve hacmi de deitirilememektedir. Bu yzden, farkl tasarm yazlmlarnn nihai ktlar arasndaki bir farkn, ne kadarnn nereden kaynakland ( yani doruluk dereceleri ), hep gizli kalmaktadr. Szgelimi SAP 2000 gibi genel amal bir baka yazlm dahi kullanlsa, hangi programn hangi ktlarnn ne kadar doru veya hatal olduu, yine sakl kalmaktadr.

Biraz da bu amazdan tr, bugn birok meslektamz, nemli bir fark yoktur her halde gibi bir beklenti iindedir. Byle durumlarda, zmleme - betonarme tasarm ii, artk bir tr bilgisayar oyununa ( mhendis de gzleri bal bir operatre ) dnmektedir. Bu kolaycla kaplmayan bilinli - bilgili bir mhendis, ancak ok basit - sade yaplar iin, yazlmn verdii baz temel ktlar, kabaca belki elle ile de bulabilir. Ancak gerek hayattaki gndelik - ortalama tasarmlar iin, el ile yaplacak byle kaba bir kontrol bile, bktrc sonusuz bir i olacaktr. nk ne 3D sistemin - modelin kendisi, ne de TS 500 TDY ( 2007 ) kaytlar, buna elverili deildir ( ok karmaktr yorucudur ). lk akla gelen, tasarlanacak bir yap iin, her zel tasarm yazlmnn ktsnn, dier ktlar ile karlatrlmasdr. Eer iki - farkl yazlm da ayn yakn deerleri verirse, mhendis yapt ie daha bir gvenebilir. Fakat bu farkl yazlmlarn tm ktlar, hibir zaman bire bir ayn olmayacaktr ( modeller, kabuller, formlasyon kodlama az veya ok farkldr ). Ayn yapya ait ktlar arasndaki bu yazlmdan kaynaklanan fark, belli bir deeri atnda ise, bilgisayar destekli tasarmn gvenirlii artk tartmaya aktr. Nitekim bu alma kapsamnda bulunan ( farkl yazlmlarn ktlar arasndaki ) farklar da pek yle kk nemsiz deerler deildir.

Sadece 1D ubuk elemanlar ( kolon - kiriler ) sz konusu ise, modelleme hatas yok gibidir ve statik deerler birbirine daha yakn kmaktadr. 2D ve/veya 3D yzeysel ve hacimsel ( solid ) elemanlar ile uygulanan Sonlu Elemanlar Yntemi ise, belli bir hata pay

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

ierir ( blnmenin elemann ekline bal olarak ). Yine aslnda 2D eleman olan perdelerin, farkl kabuller ile ubuk olarak modellenmesi de, belli bir farka ( hataya ) yol aar. destatik ( destatik 2006 ), Probina ( Prota Bilgisayar 2006 ) ve Sta4cad ( Amasral 2000 ) in ana hesap modlleri, bu yaklamlarn her ikisini de barndrr.

Hesap kesit tesiri zarfnn ( + / - ekstrem deerlerin ) bulunmas iin, sadece TS 500 n verdii nihai hesap ykleri dikkate alnmtr. Her paket program da, E deprem yatay ykleri iin, hem Dinamik Analiz ( Mod Birletirme ) hem de Edeer Statik Yk yaklamn uygulayabilir. Tasarm iin, hep dinamik analiz esas alnmtr. programn zmleri iin, st yap ve temel birbirinden ayr modellenmitir ( yap zemin etkileimi ihmal edilmitir ).

Her program da, ubuun iki ucunda ve aklkta kesit hesabn ve donat tayinini, tama gc ile ( + / - momentin ve kesmenin hesap deeri iin ) yapar. Bu kesitlerde, min. donatdan fazla bir donaty raporlar. Bu donat, maks. donat snrn geiyorsa, yetersiz enkesit durumu raporlanr. Ancak zellikle eski versiyonlar, bu uyar raporlarn kafadan deitirmeye veya gzden karmaya aktr ( birbiri ile tutarsz Hesap Dosyas kapa, Hesap Dosyas ve izim paftalar vb. ). Denetimi byle ok zor karmak bir yazlmn, ktye kullanm bu kadar kolay olmamaldr. nk bu ak kap, tasarm denetimini ( denetim ve onay yetkilisinin iini ) zora sokar. nk ikinci ( cretsiz ) bir tasarm yaplmas da gerekir.

rnek 1 Bu rnek 1, 25 m2 tabliye alanl, 50X50 4 kolondan, 30X50 4 kiriten ve 15 cm kalnlnda 5x5 m lik kare demelerden oluan 5 katl ok basit bir betonarme ereve sistemdir. Her katn ykseklii 3 m dir. Kolon, kiri ve deme elemanlarnn kendi arlklarndan baka hi bir yk dikkate alnmad. I. Derece deprem blgesi ve Z2 zemin durumu, C 25 beton ve S 420 donat seilmitir. Zemin emn. gerilmesi 20 kg / cm2 dir. Yapda sadece B2 ( yumuak kat ) dzensizliinin olduunu, her program da, gstermektedir. Bu rnek iin, farkl temel sistemi ( tekil-ayrk, srekli kiri ve kirisiz radye ) dikkate alnmtr. programn verdii kat deprem ykleri, kat deplasmanlar ve donat metrajlar arasnda, esasl bir fark yoktur.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

ekil - 1 rnek 1 in 3D modeli( Ayrk Temelli )

4 3.8 3.6 3.4 3.2 3 2.8 2.6 2.4 2.2 2 1.8 1.6 1.4 1.2 1 0.8 0.6 0.4 0.2 0

Kat deprem yk. Fx,Fy

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

rnek 1 katlar

0.008

Kat deplasmanlar dx,dy (m)

0.007 0.006 0.005 0.004 0.003 0.002 0.001 0

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

rnek 1 katlar

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

5
6500 6000 5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 tekil srekli rnek 1 iin Temel Tipleri radye

D o n a t M e tr a j (k g )

idestatik probina sta4cad

ekil ..rnek 2 nin 3D Grnm

ekil rnek 2nin Ortak Kat Kalp Plan

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Tablo .. rnek 2 iin Proje Parametreleri Analiz Yntemi Mod Birletirme yntemi Deprem Blgesi 1. Blge Bina nem Katsays ( I ) 1 Tayc Sistem Davran Katsays ( R ) 7 Sneklilik Dzeyi Yksek Zemin Hakim Periyodu (T o ) 0.25 Zati Yk Faktr 1.4 Hareketli Yk Faktr 1.6 Beton Birim Arl (t /m3) 2.5 3 Zemin Yatak Katsays (t /m ) 5000 Zemin Emniyet Gerilmesi (t /m2) 20 Zemin Snf Z2 (T A=0.15 ; TB =0.40 ) Beton Snf C25 elik Snf ST III 3 Toprak Birim Arl (t /m ) 2.1 Hareketli Yk Azaltma Katsays 0.3 Beton Gvenlik Katsays 1.5 elik Gvenlik Katsays 1.15 Bina Bilgileri Deme Alan (3*5)(5*5)=375 m2 Kat Ykseklikleri 3 metre (1-5. kat) Kat adedi 5 kat Bodrum kat adedi Yok Kolon ebad 50X50 cm (S2-8;S10-11;13-14;15-19) Perde Bilgileri 25X513 cm (P1-P20); 25X525 (P9-P12) Ykleme Durumu Deme bilgileri d=15 cm (D1-15) g kaplama=150 kg/m2 q=0 Kiri ebatlar 25X50 (K1-K34) g=0 q=0

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

7 Tablo .. rnek 2ye ait Kat Deprem Ykleri ile Taban Kesme Kuvvetleri ( ton ) X YN Kat No 5 4 3 2 1 VtB Vt
Mod B. Ed. D. Y.

Y YN Sta4cad 64.89 39.98 27.97 19.22 10.59 destatik 52.32 41.94 31.46 20.99 10.50 157.23 t 205.98 t Probina 63.16 43.98 39.08 33.72 17.28 160.40(1) t 215.30t Sta4cad 64.91 39.79 27.79 19.06 10.46 162.02 t 212.02 t

destatik Probina 52.67 42.23 31.68 21.14 10.57 63.27 44.59 39.50 34.16 17.70

158.30 t 162.83(1) t 162.65 t 205.98 t 215.30 t 212.02 t

Vt(1):Fix=199.22 t; Fiy=197.22 t

Perde momentlerinin toplamnn, toplam devrilme momentine orann ifade eden m ( imdi TDY 2007 deki kesme kuvvetleri ile bulunan s ) oran, nemli bir kontrol parametresidir ( R yanal yk azaltma katsaysn etkiler ). Perde modellemesi farkl olduundan, sonularn arasndaki fark da bymtr. Ayn byke bir fark, kat deplasmanlar arasnda da vardr. Bilgisayar programlarnn bu rnek 2 nin kolonlar iin, boyuna donat ve etriye seimleri birbirlerine olduka yakndr.

Tablo... rnek 2 iin, Perde Taban Mom. Toplam / Topl. Devrilme Mom. Oran (m )
destatik X yn m Y yn m 0.67 0.70 Probina 0.53 0.59 Sta4cad 0.69 0.67

rnek 2nin kirisiz radye temel a bilgileri program iin ekil ekil ..de verilmitir. program da kirisiz radye temelin donatsn, kullanc tanml hesap akslar boyunca vermektedir. Fakat raporlanan deplasman, moment ve zemin gerilmesi deerleri, o hesap aksnn yeri deitirildiinde, sonular ve donatlar da epeyce deiiyor ( sonlu elemanlar ynteminden kaynaklanan farkllk da artabiliyor ). Tablo . rnek 2in metraj bilgileri
Metraj Srekli Temel Donat Metraj Beton Metraj Kirisiz Radye Donat Metraj Temel Beton Metraj Sta4cad 55241 kg 572.4 m 3 61525 kg 707.9 m 3 Probina 42148 kg 554.09 m 3 45561 kg 704.84 m 3 deStatik 52943 kg 573.34 m 3 59504 kg 707.84 m 3

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

RNEK 3

ekil rnek 3 n 3D Grnts

ekil rnek 3 n Ortak Benzer Kat Kalp Plan

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Tablo . rnek 3 iin Proje Parametreleri Analiz Yntemi Mod Birletirme yntemi Deprem Blgesi 1. Blge Bina nem Katsays ( I ) 1 Tayc Sistem Davran Katsays ( R ) 7 Sneklilik Dzeyi Yksek Zemin Hakim Periyodu(T o ) 0.25 Zati Yk Faktr 1.4 Hareketli Yk Faktr 1.6 3 Beton Birim Arl (t /m ) 2.5 Zemin Yatak Katsays (t /m3) 5000 2 Zemin Emniyet Gerilmesi (t /m ) 20 Zemin Snf Z2 (TA=0.15; TB=0.40 ) Beton Snf C25 elik Snf ST III Toprak Birim Arl (t /m3) 2.1 Hareketli Yk Azaltma Katsays 0.3 Beton Gvenlik Katsays 1.5 elik Gvenlik Katsays 1.15 Bina Bilgileri Deme Alan 129.7 m2 Kat adedi 6 kat Bodrum kat adedi Yok Kolon ebad 50X50 (S2-3-5-6-7-8) Perde Bilgileri 25X550 (P9); 25X250 (P1-P4) Ykleme Durumu Deme bilgileri d=15 (D1-4) g kaplama=150 kg/ m2 Q=0 Kiri ebatlar 30X50 (K1-6)(8-10),K12 g=0 Q=0 Kiri ebatlar 25X50 (K7-K11) g=0 Q=0

Tablo rnek 3 in, Toplam Bina Arl, 1. Katn Ktle ve Rijitlik Merkezi
Programlar

Kat Katn arl

gi (ton)

Wi=gi +nqi Bina Ar. (ton)

xm (m)

ym (m)

xr (m)

yr (m)

T1x (sn)

T1y (sn)

destatik Probina Sta4cad

1 1 1

115.95 122.81 121.84

647.55 688.73 682.96

7.5 7.5 7.59

4.31 4.16 5.72

7.5 8.74 0.37 0.54 7.5 9.8 0.46 0.41

7.5 9.81 0.35 0.52

Bu rnek 3 iin de, sadece z arlk dikkate alnmtr. Buna ramen, ktle ve rijitlik merkezinin yeri, kat - bina arl ve birinci mod periyotlar epeyce farkl deerler almaktadr. nk bu rnek ortogonal olmayan burulmal ve perdeli bir yapdr. Her yazlm da, bu rnee ait 2. mertebe etki indekslerini, i0.12 snr deerin ok ok altnda bulmaktadr. A4 ( verevlik ) dzensizliini, sadece Sta4cad raporlamaktadr.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

10

Tablo rnek 3 iin Edeer Statik Vt Taban Kesmesi ve Mod Birletirme ile bulunan Kat Ykleri ve VtB Taban Kesmesi (ton)
X YN Kat No 6 5 4 3 2 1 VtB Vt
(1)

Y YN Probina 18.83 14.08 11.92 10.66 10.00 7.72 58.901(1) 88.75 Sta4cad 19.72 12.26 8.82 6.96 5.40 4.04 57.23 97.56 destatik 15.60 13.14 10.70 8.23 5.76 3.59 57.05 72.31 Probina 23.27 18.34 16.02 13.44 11.59 8.7 75.73(1) 95.63 Sta4cad 20.61 13.89 10.64 8.09 5.70 3.60 62.56 79.40

destatik 19.63 16.54 13.46 10.35 7.25 4.52 71.77 92.51

Vt :Fix=73.21 t; Fiy=91.36 t

Tablo rnek 3 n Dzensizlik Kontrolleri

Dzensizlik A1( bi <1.2) A2 A3 A4 B1( ci <0.8) B2( ki <1.5) destatik 1.58>1.2 Yok Yok Yok. 1>0.8 1.15<1.5 Probina 1.44>1.2 Yok Yok Yok. 1>0.8 1.14<1.5 Sta4cad 1.46>1.2 yok yok Var. 1>0.8 1.10<1.5 Sonu Burulma Var. Kat Boluu Yok. Plan knts Yok. ????? Verevlik. Zayf Kat Yok. Yumuak K. Yok.

Tablo rnek 3 iin m ( Perde Taban Momentleri / Devirici Moment ) Deeri

destatik X yn m Y yn m 0.57 0.44 Probina 0.43 0.26 Sta4cad 0.52 0.56

m <0.75 olmas gereken bu oran, TDY 2007 de kesme kuvvetleri ile tanmlanmaktadr. R katsaysnn seimini etkileyen bu m oranndaki farkllk az deildir. Y ynndeki kat deplasmanlarnn farkll da fazladr( perde, verevlik ve burulma ). Buna ramen program, kolon ve kiri donatlarn birbirine yakn bulmutur. Fakat yamuk planl kirisiz radye temelin sonlu elemanlar ile zm, max. zemin gerilmesi, donat ve beton metraj asndan, ok farkl sonular vermitir.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

11
0.014 0.013 0.012 0.011 0.01 0.009 0.008 0.007 0.006 0.005 0.004 0.003 0.002 0.001 0

Kat deplasmanlar dy (m)

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

Kat 6

rnek 3 katlar

Tablo .rnek 3 iin Kirisiz Radye Temel zmleri Eleman Karlatrlan Ad,Boyutu Deer RD1 z max t/m2 RD1 Donat x yn RD1 Donat x yn RD1 Donat y yn RD1 Donat y yn S105 50X50 Vpr>Vpd RD1 Beton metraj RD1 Donat metraj Aklama
Dizayn

deStatik

Probina

Sta4cad

alt dz st dz alt dz st dz Ton M3 Kg

25.59 30.84 17.68 16/16 14/10 16/16 14/12 14/11 16/18 16/16 12/13 16/18 14/12 14/13 16/18 222.94>67.93 214.98>75.74 199.43>89.80 86.39 87.80 84 9186.82 5055.2 7431.1

RNEK 4 Bu rnek, Betonarme Yaplar ( Celep ve Kumbasar 1998 ) kitabndan alnmtr. Kaplamal - duvarl ve ereveli ortogonal bir binadr. yazlmn ktlar arasnda, bina arl, uzun yndeki hakim periyot ve taban kesme kuvveti ii,n % 15 - 20 ye varan bir farkllk gzlendi.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

12

Tablo rnek 4 n Proje Parametreleri Analiz Yntemi Mod Birletirme yntemi Deprem Blgesi 1. Blge Bina nem Katsays ( I ) 1 Tayc Sistem Davran Katsays ( R ) 8 Sneklilik Dzeyi Yksek Zemin Hakim Periyodu( To ) 0.25 Zati Yk Faktr 1.4 Hareketli Yk Faktr 1.6 3 Beton Birim Arl ( t / m ) 2.5 Zemin Yatak Katsays ( t / m3) 5000 2 Zemin Emniyet Gerilmesi ( t / m ) 15 Zemin Snf Z2 ( TA=0.15 ; TB=0.40 ) Beton Snf C20 elik Snf ST I Toprak Birim Arl ( t / m3 ) 2.1 Hareketli Yk Azaltma Katsays 0.3 Beton Gvenlik Katsays 1.5 elik Gvenlik Katsays 1.15 Bina Bilgileri Deme Alan (1 kat ) 319.95 m2 Kat adedi 3 kat 2 Deme Bilgisi,Ykleme Durumu (kg/m )
d=10 (D1,2,4,5,6,7,8,9,10,11,13,14) d=10 (DD3,12) Deme (Zemin Kat) d=10 (D15,16) d=12 (D17) d=10 (D1,2,4,5,6,7,8,9,10,11,13,14) d=10 (DD3,12) Deme (1. Kat) d=10 (D15,16) d=12 (D17) d=10 (D1,2,4,5,6,7,8,9,10,11,13,14) d=10 (DD3,12) Deme (2. Kat) d=10 (D15,16) d=12 (D17) 25X60 (K1,2,3,4,5,8,13,16,17,18,19, 20,21,22,23,28,31,36,37,38) Kiri Bilgisi (Zemin ;1 kat) 25X60 (K6,7,9,10,11,12,14,15,24,25, 26,27,29,30,32,33,34,35 25X60 (K8a) Kiri Bilgisi (2. kat) 25X60 ( Tm) g kaplama=181 q=200 g kaplama =260 q=350 g kaplama =181 q=500 g kaplama=2250 q=350 g kaplama =181 q=200 g kaplama =260 q=350 g kaplama =181 q=500 g kaplama =2000 q=350 g kaplama =115 q=100 g kaplama =260 q=150 g kaplama =115 q=150 g kaplama =300 q=100 g=1008 kg/m g=1008 kg/m g=600 kg/m g=600 kg/m g=3464 kg/m g=0

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

13

ekil .rnek 4 n Ortak Benzer Kat Kalp Plan

ekil rnek 4n 3D grn

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

14

Tablo ..rnek 4 n Birinci Doal Titreim Periyotlar Tr (sn)

destatik X YN Y YN 0.490 0.456

Probina 0.453 0.446

Sta4cad 0.547 0.506

Celep ve Kumbasar 0.59 ???

Tablo .rnek 4 n X ve Y yn Kat Ykleri, Taban Kesme Kuvvetleri Fi (ton)

X YN Kat No 3 2 1
VtB Vt
Mod birl. Ed. stat.

Y YN Probina 23.46 34.57 21.87 Sta4cad 22.53 29.57 14.93 destatik 25.15 32.68 16.46 Probina 19.27 27.71 17.44 Sta4cad 23.97 31.47 15.89

C.K. destatik 23.6 30.7 15.4 ??? 23.75 34.57 21.87

62.44 70.17

65.54(1) 85.46

60.18 67.04

63.22 74.30

57.81(1) 81.14

62.16 71.34

69.7

(???): Kitapta verilmemitir

Vt(1) = Fix = 79.9 t; Fiy = 64.42 t

destatik ve Sta4cad program sonular Celep ve Kumbasarn taban kesme kuvveti sonularna yakndr. Probina sonular ise biraz farkldr ( toplam bina arl ve periyot deerleri farkl olduundan ). program da S108 kolonunun gl kolon-zayf kiri koulunu salamad sonucuna ulamtr. Her programn ( ve Kitabn ) ayrk temel sonular arasnda byk bir farkllk yoktur.
0.008

Kat deplasmanlar dx (m)

0.007 0.006 0.005 0.004 0.003 0.002 0.001 0

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2 rnek 4 katlar

Kat 3

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

15

ekil rnek 5 in 3D Grn

ekil .rnek 5 in Ortak Benzer Kat Kalp Plan

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

16 RNEK 5 7 katl sadece ereveli bir yap olan bu rnek 5in kat plan, Z eklindedir; Temeli hem srekli kiri hem de kirisiz radye olarak zlmtr. Kat ve bina arlklar, doal titreim periyotlar, ktle ve rijitlik merkezi yerleri, kat deprem ykleri ve taban kesme kuvvetleri, kat yanal deplasmanlar, 2. mertebe etki indeksi, beton ve donat metraj konusunda ar bir farkllk ( > %20 ) hi yoktur. Fakat sadece A1 ve B2 dzensizlii konusunda, yazlmlar ayr dmektedir.

0.018 0.017 0.016 0.015 0.014 0.013 0.012 0.011 0.01 0.009 0.008 0.007 0.006 0.005 0.004 0.003 0.002 0.001 0

Kat deplasmanlar dx (m)

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

Kat 6

Kat 7

rnek 5 katlar

0.018 0.017 0.016 0.015 0.014 0.013 0.012 0.011 0.01 0.009 0.008 0.007 0.006 0.005 0.004 0.003 0.002 0.001 0

Kat deplasmanlar dy (m)

idestatik probina sta4cad

Kat 1

Kat 2

Kat 3

Kat 4

Kat 5

Kat 6

Kat 7

rnek 5 katlar

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

17 RNEK 6 Zayf perdeli ( perde kolonlu ) ve epe evre konsollu-saplama kirili 10 katl bir yap, 6. rnek olarak seilmitir.
Tablo .. rnek 6 nn Proje Parametreleri Analiz Yntemi Mod Birletirme yntemi Deprem Blgesi 1. Blge Bina nem Katsays ( I ) 1 Tayc Sistem Davran Katsays ( R ) 7 Sneklilik Dzeyi Yksek Zemin Hakim Periyodu( To ) 0.25 Zati Yk Faktr 1.4 Hareketli Yk Faktr 1.6 Beton Birim Arl ( t / m3 ) 2.5 Zemin Yatak Katsays ( t / m3) 10000 Zemin Emniyet Gerilmesi ( t / m2 ) 50 Zemin Snf Z2 ( TA=0.15 ; TB=0.40 ) Beton Snf C30 elik Snf ST III 3 Toprak Birim Arl ( t / m ) 2.1 Hareketli Yk Azaltma Katsays 0.3 Beton Gvenlik Katsays 1.5 elik Gvenlik Katsays 1.15 Bina Bilgileri Deme Alan 520 m2 Kat adedi 10 kat Bodrum kat adedi yok Kolon ebad 50X50 (S1-S3-S7-S9) Perde ebatlar 30X300 (P2-P4-P6-P8) Ykleme Durumu Deme bilgileri d=20 (D1-12) g kaplama =25 kg/m2 q=200 kg/m2 Kiri ebatlar 30X60 (K1-28) g=70 kg/m q=0

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

18

ekil ..rnek 6 nn 3D Grn

ekil . rnek 6nn Kat Kalp Plan

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

19 Ktle veya rijitlik merkezinin yeri asndan, Probina ktlar biraz farkldr. Bu fark, konsol ve saplama kirilerin yanl modellenmesinden oluabilir ( byle bir kullanc hatas da hi raporlanmaz ). Doal titreim periyotlar ise daha da farkldr. kinci mertebe etkisi indeksi i yi, program da, snr deerin ok altnda bulmutur. Yine bu rnek 6 iin, yap dzensizlii konusunda, her yazlm da uyum iindedir.

ok katl rnek 6 iin, kat deprem yklerinde % 50 ye varan farkllklar vardr ( hakim periyotlar byk ve farkl olduundan ). Fakat perde modelleme hatalar ile, byk kat deprem ykleri iin, daha kk kat deplasmanlar da oluabilmektedir. Ayrca R katsays seimini etkileyen ABYYHY 1998 deki (m < 0.75 ) katsaysn Idestatik 0.40, Probina 0.22 ve Sta4cad ise 0.55 bulmaktadr. Asl byk uyumsuzluk budur.

Tablo . rnek 6 nn Kat Deprem Ykleri ve Taban Kesme Kuvvetleri (ton) X YN Kat No destatik 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 VtB Vt 30.151 27.165 24.174 21.196 18.179 15.180 12.154 9.124 6.096 3.048 166.47 189.44 Probina 45.096 33.140 24.997 24.772 29.179 31.937 30.180 23.751 14.339 5.022 177.669(1) 225.659 Sta4cad 53.467 32.424 23.443 18.053 15.546 14.905 14.615 13.295 10.343 5.966 202.05 246.29 Y YN destatik 30.123 27.140 24.152 21.177 18.162 15.166 12.143 9.116 6.091 3.045 166.32 189.11 Probina 45.096 33.140 24.997 24.772 29.179 31.937 30.180 23.751 14.339 5.022 177.669(1) 225.659 Sta4cad 53.467 32.424 23.443 18.053 15.546 14.905 14.615 13.295 10.343 5.966 202.05 246.77

Vt(1): FixB = 262.41 t; FiyB = 262.41 t

Perde taban momentleri toplamnn, program iin bu kadar farkl olmas, en nce perde modelleme hatasn akla getirmektedir. Sta4cad program poligonal kolonda kolon - kiri kesme gvenlii raporu vermemitir. Poligonal kesitli kolonun boyuna ve enine donatlar, her yazlm tarafndan farkl verilmektedir.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

20

Radye beton metraj tutarl, donat metraj ise ok farkl bulunmutur. S105 poligon kolonu zmbalama tahkikinin tutmadn, program da farkl deerler ( zellikle Up zmbalama evresi ) ile gstermektedir. Hesap aksnn getii yere gre kirisiz radye temel boyuna donatlarnn deitii de unutulmamaldr.

34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

Kat deprem yk. Fx

idestatik probina sta4cad

Kat 1 Kat 2 Kat 3 Kat 4 Kat 5 Kat 6 Kat 7 Kat 8 Kat 9 Kat 10 rnek 6 katlar

0.048 0.045 0.042 0.039 0.036 0.033 0.03 0.027 0.024 0.021 0.018 0.015 0.012 0.009 0.006 0.003 0

Kat deplasmanlar dx, dy (m)

idestatik probina sta4cad

Kat 1 Kat 2 Kat 3 Kat 4 Kat 5 Kat 6 Kat 7 Kat 8 Kat 9 Kat 10 rnek 6 katlar

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

21

SONULAR VE NERLER ayr statik betonarme yazlm ( destatik V5.493, Probina V14-sp2 ve Sta4cad V12 versiyonlar ) ile 6 deiik yapnn ( farkl temel sistemleriyle ) tasarm yaplmtr. Tayc sistem ve zerindeki dey ykler olabildiince basit seilmitir. Farkl yazlmlarn ktlar incelenerek, u sonulara varlmtr: 1- Farkl programlarn belli bir tasarma ait ktlar arasnda farklar, az veya ok mutlaka oluacaktr ( modelleme, kodlama kabulleri hep farkldr ). Ancak bu farklln kk kalmas da gerekir ( % 15 - 25 gibi ). Belli bir dnemde, yazlmn belli versiyonlar iin, yazlm kaynakl bu farkllklar, bir tez almasnda hi de kk kmamtr [ Kandak ( 2006 )]. 2 - Hesap ktlarnda raporlanmas gereken bilgiler, her program tarafndan yeterince ve anlalr ekilde verilmektedir. Fakat bu kt deerleri, birbirine bire bir uymaz. nk her yazlmn modelleme - kodlama kabulleri, referans ( danman ), rnek zd test problemi, vb. hep kendine aittir. Tasarmcnn yazlm kaynakl bu farklar dikkate almas ( reklama ve yazlmna taklp kalmamas ) da gerekir. 3 - Lisansl yazlmlarn ktlar arasndaki farklar ar ise, kullanlmamas gereken hatal program ( lar ) da var demektir. Fakat szgelimi SAP 2000 gibi genel amal bir yazlm kullanlsa dahi, gndelik gerek bir yapnn tasarm iin, hangi yazlmn hata paynn ne olduunu gstermek de son derece zordur. Bu yzden gerek bir yapnn daha tutarl bir tasarm iin, tm yazlmlarn kullanlmas ( ve ktlarn karlatrlmas ) da, ncelikle gerekmektedir. 4 - Uzmanlk gerektirten bu i ( tasarm yazlmnn denenmesi ), bir teknik kurula braklmaldr. Bu Teknik Kurulda, MO nn, niversitelerin, Bakanln, Yap Denetim Brolar Birliinin ve yazlm firmalarnn temsilcileri yer almaldr. Bu makalenin asl amac, ite bunu vurgulamaktr ( yazlmlar sralamak yarglamak ayklamak deildir ). Farkl yazlmlarn ayn belli tip yaplar iin verdii farkl ktlarn, bu teknik kurul tarafndan zaman zaman duyurulmas bile, byk bir kazanm ( ve otokontrol ) oluturacaktr.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

22 5 Buradaki ok basit alt ( 6 ) sorgulama deneme tasarm, ad geen marka yazlmlar gelitiren firmalarn i birlii ve yardm ile bitirilmitir ( yazarlar katklar iin teekkr borludur ). Ancak bu srada, baz nemli zelliklerin, sadece yeni versiyonda bulunduu ( veya mevcut versiyon iin yama yazlm gnderilecei ) belirtilmitir. Nitekim marka yazlmlarn hepsi de hep adm adm gelitirilmitir. Byle gncellenen bir yazlmn Teknik Kurul huzurunda, rekabete ak saydam bir ortamda denenmesi snanmas, yazlmclar asndan da uygun olur. Eski hatal kopya - krk versiyonlarn ( veya yenilerinin ortak ) kullanm, ancak byle nlenebilir. 6 Eleman llerinin ilk girii, her programda da mhendisin takdirine braklmtr. Ancak yeni bir tasarm iin, en son ynetmeliin ngrd minimum ebatlarn altnda bir deer girilse dahi, zmleme - izim kts alnabilmektedir. 7 - Tasarm yazlm, belli birok kesitin hesabn ve donat tayinini, tama gc ile ( ekstrem + / - etkiler iin ) yapar. Bu kesitlere, min. donatdan fazla bir hesap donatsn yerletirir. Bu hesap donats, donat st snrn aarsa, yetersiz enkesit uyars raporlanr. Fakat zellikle yazlmlarn eski versiyonlar iin, bu raporlarn kafadan deitirilmesi veya bir ekilde gzden karlmas hi de zor deildir.

4400 4200 4000 3800 3600 3400 3200 3000 2800 2600 2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0

Bina arl W (t)

idestatik probina sta4cad

r1

r2

r3

r4

r5

r6

rnek Binalar

8- Ancak daha da kts, byle sakncal bir durumda dahi, izimlerin yazcdan -iziciden alnabilmesidir. Denetimi ok zor olan karmak bir yazlmn, ktye kullanm bu kadar kolay olmamaldr. Farkl ve uygun her tasarm ( run - icra ) iin, yazlmn rastgele rettii farkl bir proje kodu, hesap dosyasnn her sayfasna ve her izim paftas kapana aynen konmaldr. Bylece hem Oda vizesi srasnda tasarmn denetimi hzlandrlm olur. Hem de eski yazlmlarn ( veya yenilerinin ortak ) kullanmn nlenebilir.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

23

1.7 1.6 1.5 1.4 1.3 1.2 1.1 1 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0

X Yn Periyot (s)

idestatik probina sta4cad

r1

r2

r3

r4

r5

r6

rnek Binalar

255 240 225 210 195 180 165 150 135 120 105 90 75 60 45 30 15 0

Taban kesme kuvveti VtBx

idestatik probina sta4cad

r1

r2

r3

r4

r5

r6

rnek Binalar

kat deplasmanlar x (m) at

0.0600 0.0500 0.0400 0.0300 0.0200 0.0100 0.0000 r 1 r 2 r 3 r 4 r 5 r 6 rnekler idestatik probina sta4cad

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

24 9- Statik deerlerdeki yazlm kaynakl farkllklar, zellikle ok katl, planda verev ( non ortogonal ), perdeli ve dzensiz yaplar iin, hi de az deildir. Toplam yap arl gibi birincil deerlerdeki farkllk, nisbeten kktr. Fakat zellikle perde rijitliinin farkl modellenmesi, sonraki tm deerleri ( modal analizi, taban kesme kuvvetini, kiri ve kolon - perde kesiti hesap etkisini v.b. ), ok farkl klmaktadr.
45.00 40.00 35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00 r 1 r 2 r 3 r 4 r 5 r 6 rne kle r idestatik probina sta4cad

K i E m n r aG le V m x ir le a la n e n e a Radye Temellerdeki Maksimum Zemin Gerilmeleri

70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

idestatik probina sta4cad

r 1

r 2

r 3

r 5

r 6

rnek 5 katlar

10 - Betonarme tasarma ( boyuna enine donatya, sneklik kontrollerine vb. ) ait farkllarn, ikinci planda kald gibi bir izlenim olutu. nk donat metrajndaki byke farkllklar, ncelikle farkl kesit tesirleri ile ilintilendi ( eleman enkesitleri, malzeme zellikleri zaten hep ayndr ). Fakat buna ilikin genel bir yargya varmak da zordur ( yazlmlarn kodlamas, output formatlar ve donat seimleri ok farkldr ). Ancak donat metrajndaki farkllklar, kirisiz radye temel durumunda ok daha belirgindir ( radye temel sonlu eleman modellerinin ok farkl olmasndan tr ).

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

25

rnek 1 rnek 2 rnek 3 rnek 4 rnek 5 rnek 6 D E S T Dzensizlikler A T K A1 A2 A3 A4 B1 B2 D E S T A T K D E S T A T K D E S T A T K D E S T A T K D E S T A T K

P R O B N A

S T A 4 C A D

P R O B N A

S T A 4 C A D

P R O B N A

S T A 4 C A D

P R O B N A

S T A 4 C A D

P R O B N A

S T A 4 C A D

P R O B N A

S T A 4 C A D

Devrilme momenti katsaylar amx

0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0

idestatik probina sta4cad

r 2

r 3 rnek Binalar

r 6

11 - Farkl deerler reten yazlmlar, birok nemli karar da farkl almaktadr. Szgelimi R yatay yk azaltma katsays, perde snekliine, perde sneklii de, perde taban kesit tesirlerinin toplamna baldr. Farkl perde modeli ile bu kesit tesiri toplam ve m ( imdi s ) oran farkl bulunur ( ve R katsays da deiir ). Yine bir programn var dedii B2 ( yumuak kat ) dzensizliine dierleri yok demektedir.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

26 12 - Bu tasarm programlar, daha ok kullanm klavuzlar ile pazarlanmakta, eitim almalar ise hep ikinci planda kalmaktadr. Ne eitim almalar srasnda ne reklamlarda, burada rneklenen yazlm kaynakl farkllklara hi yer verilmemektedir. Firma ( rakip yazlm daha hatal bile olsa ) bu farkllk - hata pay konusunu gndeme hi getirmemektedir. rnn ve reklamn bu ekilde tek sesli sunumu bile, bal bana bir eksikliktir ( merak etmeyin bir aksaklk olamaz gibi bir nyarg oluuyor ).

13 - Buradaki basit rnek tasarmlarn uygunluu, kullanlan yazlmlarn o sradaki olgunluu ve zetlenen ktlarn doruluu, evet tartmaya hep aktr. Fakat nemli olan burada verilen saysal deerlerin kendisi deildir. Bu konuda yaplm benzer yeni bir alma da yoktur. Yazarlar bu yzden, her hangi bir yazlm hakknda bir tercih - yarg belirtmekten zellikle kanmtr.

14 - Bu olmazsa olmaz hazr yazlmlarn doruluk derecesini ( hata payn ) sorgulamaktan - grmekten hep kanld. Bilgisayar PC daha byle yaygn deilken, yani daha iin ( yazlm gelitirmenin ) bandayken, belki bu da gerekli idi. Nitekim bu riskli sakncal hareketsizlii bugn bir ok mhendis eletirmektedir [ Bac, ( 2004 ), Karayel ( 2007 ) ]. Benzer bir karlatrma almas, TDY 2007 nin yeni 7. Blmne ( mevcut yaplarn deerlendirilmesi - onarm glendirilmesi ) ait hesap modl ktlar iin de gerekmektedir [. ].

15 Statik - betonarme tasarm deerlendirme yazlmlarnn ktlar arasnda belli bir fark hep olacaktr. Bu farkn duyurulmas srekli izlenmesi, belli bir aralkta tutulmas, hi kimsenin zararna deildir. Aksine bir durumda, yaplan bir tasarm hibir ekilde denetlenemez ( operatr dzeyine dm bir mhendisin insafna kalr ).

KAYNAKLAR

ABYYHY ( 1998 ) Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hk. Ynetmelik , Bayndrlk ve skan Bakanl, Ankara. ( 2005 ) rnekler Kitab , Afet leri Gn. Mdrl, Deprem Aratrma Dairesi, Bayndrlk ve skan Bakanl, Ankara, ..

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

27 Atmtay, E., ( 2004 ), rnekler ile Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik, Cilt I ve II, Bizim Bro, Ankara.

Bac, M. (2004) naat Paket Programlarnn Deprem Ynetmelii Bakmndan ncelenmesi . Teknokrat - MO, Manisa.. Celep, Z. ve Kumbasar, N., (2000), Deprem Mhendisliine Giri ve Depreme Dayankl Yap Tasarm , Beta Datm, stanbul. Celep, Z. ve Kumbasar, N., (1998), Betonarme Yaplar ,Beta Datm, stanbul. deStatik (2006), deSTATK, IDS / NC Kullanm Kitab, de Yap Ltd. ti, Bursa. . Karayel V. ( 2007 ), Yapsal Tasarmda Paket Bilgisayar Programn Kullanmnn lkemizdeki Yapsal Tasarm Mhendislerinin Geliimi zerindeki Etkileri, MO stanbul ubesi Dergisi, Say 91, stanbul. Kandak, . . ( 2006 ), Ticari Paket Programlarn Deprem Ynetmelii Asndan Karlatrlmas, Yksek Lisans Tezi, Pamukkale niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Denizli. Kuyucular, A. ( 1998 ), Betonarme Yaplar , Tura Matbaas , Isparta. Prota Bilgisayar (2006) Probina Orion Kullanm Klavuzu , Ankara.. Amasral, S., (2000) Sta4-Cad Ver 8.1 Kullanma Klavuzu, Tasarm Matb.,stanbul. Wilson, E.L., (1970), SOLID SAP - A Statik Analysis Program for 3D Solid Structures, Report No. UC SESM 70-20, Structural Engineering Laboratory, University of California, Berkeley.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com