i

TEEKKR

Bu alma, Trakya Blgesindeki -ilk yerleimin Orta Kalkolitik aa ait olduu ve lk Tun anda yeniden yerleim grd- Meneke atanda 1993-2000 yllar arasnda yaplan kazlarda ele geen Hellenistik Dneme ait seramik incelemelerini kapsamaktadr.

Tezimin konusunu oluturan malzeme ile almama izin veren Do. Dr. Asl Erim zdoan, Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesinde yer alan malzemeleri almam esnasnda kolaylk gsteren ve bana yardmc olan Sayn Mehmet Akif Ina, destek ve nerilerle bana yol gsteren Hocam Yrd. Do. Dr. smail Fazloluna teekkr etmeyi grev saymaktaym.

Ayrca, mzede yer alan eserlerin fotoraf ekimlerini yapan Emre Tatemura, eserlerin izimlerinde yardmc olan Gnsel Dal ve Leyla Atl ile yardmlarn esirgemeyen arkeolog Murat Osmanoluna teekkr ederim.

Tezimin hazrlanmas srasnda maddi ve manevi desteklerini hibir zaman esirgemeyen aileme teekkr etmeyi bir bor bilirim.

Edirne-2006

Dilek Turan

ii

Balk: Meneke ata Hellenistik Dnem Seramii.

Yazar: Dilek TURAN

ZET

Meneke ata, Tekirda ili merkezine 13 km. uzaklkta stanbul-Tekirda karayolunun hemen gneyinde deniz kysndadr. Marmara Denizinin kuzey sahil eridinde denizden 6.00-6.50 metre ykseklikteki bir kayaln zerinde yer alr. Bu alan Meneke Deresi tarafndan dou ve bat olarak ikiye blnmtr. Bu almada, 19932000 yllar arasnda Bat atakta yaplan kaz almalar sonucu ele geen Hellenistik Dneme ait seramik gruplarndan 266 para sunulmutur.

Meneke ata Hellenistik Dnem seramikleri, dokuz grup altnda incelenmitir. Bu gruplar ierisinde ounluu ie dnk kaseler oluturmaktadr. Meneke ata Hellenistik Dnem seramikleri ounlukla M.. 2. yzylda retilmitir. Bunun yannda, M.. 4. yzyln sonlarna tarihlenebilecek erken rnekler ve M.. 1. yzyln ortalarna kadar olan ge rnekler de grlmektedir.

Anahtar Kelimeler: 1- Hellenistik Seramik 2- Meneke ata 3- Trakya 4- Megara Kasesi 5- Bat Yamac Seramikleri

iii

Title: Hellenistic Pottery of Meneke ata

Author: Dilek TURAN

ABSTRACT

Meneke ata is 13 kilometre far away from Tekirda, almost south of the stanbul-Tekirda highway. It is take part on rock place which is the north coast area of the Marmara Sea, far away 6.00-6.50 metres high from the sea. In this area it is separated as eastern and western by Meneke Stream. In this study had presented to 266 fragments of Hellenistic vases which were found the result of excavation in the Western atak between 1993 to 2000.

According to shapes Hellenistic pottery of Meneke ata were separated types and study on nine groups. In these groups, a good deal of bowls with incurved lip take part. Most of the Hellenistic pottery of Meneke ata had been producted in second century BC. In addition to existing the earliest examples of Hellenistic pottery which are dated end of the fourth century BC. and also the latest examples are seen by middle of the first century BC.

Keywords: 1- Hellenistic Pottery 2- Meneke ata 3- Thrace 4- Megarian Bowls 5- West Slope Ware

iv

NDEKLER

TEEKKR... i ZET... ii ABSTRACT iii NDEKLER iv 1. GR... 1 2. BLGESNN TARH VE CORAFYASI.3 2.a. Trakya Blgesinin Corafyas 3 2.b. Trakya Blgesinin Tarihi ...4 2.c. Meneke atann Corafi Konumu..... 7 2.d. Meneke atann Tarihi.. 9 2.e. Meneke ata Kazlar Tarihesi.. 10 3. HELLENSTK SERAMK 13 4. MENEKE ATAI HELLENSTK DNEM SERAM(Kat. No.1-266).. 20 4.a. Kaseler (Kat. No. 1-115) 20 4.a.1. e Dnk Az Kenarl Kaseler (Kat. No. 1-83). 20 4.a.1.a. Az Kenar Yuvarlak Bitenler (Kat. No. 1-45). 20 4.a.1.a.1. Tip I (Kat. No. 1-19).. 20 4.a.1.a.2. Tip II (Kat. No. 20-40) 25 4.a.1.a.3. Tip III (Kat. No. 41-45).. 29 4.a.1.b. Az Kenar Keli Bitenler (Kat. No. 46-63). 30 4.a.1.b.1. Tip I (Kat. No. 46-52). 30 4.a.1.b.2. Tip II (Kat. No. 53-56) 32 4.a.1.b.3. Tip III (Kat. No. 57-60).. 33 4.a.1.b.4. Tip IV (Kat. No. 61-62). 34 4.a.1.b.5. Tip V (Kat. No. 63).... 34 4.a.1.c. Byk apl Kaseler (Kat. No. 64-79) 35 4.a.1.c.1. Tip I (Kat. No. 64-76). 35 4.a.1.c.2. Tip II (Kat. No. 77-79) 37 4.a.1.d. Yarmkre Kaseler (Kat. No. 80-83).. 38 4.a.2. Da Dnk Az Kenarl Kaseler (Kat. No. 84-88). 45

4.a.3. Az Kenar Sivri Biten Kaseler (Kat. No. 89-91) 49 4.a.4. Rulet Bezemeli Kaseler (Kat. No. 92-93). 50 4.a.5. Megara Kaseleri (Kat. No. 94-115)... 52 4.b. Tabaklar (Kat. No. 116-158)....... 67 4.b.1. Az Kenar Da Sarkk Tabaklar (Kat. No. 116-126). 67 4.b.2. Gvdesi Ke Profilli Tabaklar (Kat. No. 127-139). 69 4.b.2.a. Dudak Kenar Yuvarlatlm Olanlar (Kat. No. 127-136)... 70 4.b.2.b. Az Kenar Da Dnk Olanlar (Kat. No. 137-139) 72 4.b.3. Kaide Paralar (Kat. No. 140-144).. 73 4.b.4. Balk Tabaklar (Kat. No. 145-158).. 78 4.c. Ak Kaplar (Kat. No. 159-197). 86 4.c.1. Ak Kap (Kase, Kyliks, Skyphos, Kantharos) Kaide Paralar (Kat. No. 167197). 87

4.d. Kapal Kaplar (Kat. No. 198-215).. 95 4.d.1. Byk Boyutlu Olanlar (Kat. No. 198-209)..... 95 4.d.2. Kk Boyutlu Olanlar (Kat. No. 210-215). 97 4.e. Unguentariumlar (Kat. No. 216-219).. 100 4.f. Bat Yamac Seramikleri (Kat. No. 220-247).. 105 4.g. Lagynos Seramikleri (Kat. No. 248-251) 119 4.h. Kabartmal Seramik Paralar (Kat. No. 252-258) . 123 4.i. Pimi Toprak Kandiller (Kat. No. 259-266)................................... 125 5. SONU134 KAYNAKA......137 EKL LEVHALARI.1-5 ZM LEVHALARI.1-50 LEVHALAR.......1-67

1. GR

Meneke atanda 1993-2000 yllar arasnda Bat atakta yaplan kaz almalar sonucu ele geen Hellenistik Dneme ait seramikler bu tezin konusunu oluturmaktadr. Bu seramiklerin tez olarak allmasndaki ama seramiklerle ilgili olarak gnmze kadar ayrntl bir alma yaplmam olmasdr. Bu tez almas ile Meneke atanda Hellenistik Dnem seramik gruplar, younluklar, dier blgelerle ilikileri ve blgesel zellikleri saptanmaya allacaktr.

lk aamada, stanbul niversitesi depolarnda ve Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesinde yer alan Meneke ata kazsndan kan tm malzeme incelenmitir. Bu malzeme ierisinden Hellenistik Dneme ait toplam 266 adet seramik ayrlm ve bunlarn kil ve firnis kataloglar yaplmtr. Ayrca, ayrlan Hellenistik Dnem seramiklerinin hepsinin izimleri yaplm ve fotoraflar ekilmitir. Harita, plan ve resimler ekil Levhalarnda yer almaktadr. izimler, izim Levhalarnda; seramiklerin fotoraflar ise Levhalar ksmnda katalog srasna gre verilmitir1. Daha sonra, sz konusu bu seramikler ilgili literatr taranarak ncelikle gruplara ayrlm ve dier merkezlerle karlatrlarak tek tek ayrntl olarak incelenmitir. Seramiklerin seiminde gnlk kullanm kaplar gibi sadece retildii merkezle snrl olan vazolar tezin dnda tutulmutur.

almann ikinci blmnde, Trakya Blgesinin ve Meneke atann corafi konumu ve tarihine dair bilgi verilmitir. nc blmde, Hellenistik Dnem seramiklerine dair genel bir bak as salamak amacyla bilgi verilmitir. Drdnc blmde, almann konusunu oluturan Meneke ata Hellenistik Dnem seramikleri, dokuz grup altnda incelenmitir. Gruplar saptanabilen formlara gre kendi ilerinde tiplere ayrlmtr. Seramiklerle ilgili kataloglar her grubun banda verilmitir. Katalog numaralar kap formlar ve bezeme eitlilikleri esas alnarak yaplmtr. Kataloglarda her seramiin buluntu yeri, ls, kil ve firnis rengi verilmi ve ayrntl tanm yaplmtr.

ekil Levhalarnda ilk iki levhada konu ile ilgili haritalar yer almaktadr. Bkz., Harita 1: 1 www.worldmap.co.uk. Harita 2: http://it.wikipedia.org/wiki/Tracia. Harita 3: M. zdoan, (1999): Anadoludan Avrupaya Alan Kap TRAKYA Arkeoloji ve Sanat Say: 90: s. 5. Harita 4: . Delemen, (2004): Tekirda Naip Tmls, stanbul: s. 2.

Kil renkleri iin Munsell Soil Color Charts kullanlmtr2. Beinci blmde ise sonu ksmna yer verilerek allan malzemeden yola klarak ulalan bilgilerle deerlendirme yaplmtr.

almann sonunda yararlanlan yaynlara ait kaynaka yer almaktadr.

Tez iinde geen ksaltmalar:

Bkz. Cm. iz. Lev. Kat. No. Lev. M.. M.s. ek. Lev.

: Baknz : Santimetre : izim Levhas : Katalog numaras : Levha : Milattan nce : Milattan sonra : ekil Levhas

Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesinde bulunan eserlerin kil renklerinin tespitinde Munsell Soil Color Charts kullanlmamtr.

2. BLGESNN TARH VE CORAFYASI

2.a. Trakya Blgesinin Corafyas

Dalk, sert blge anlamna gelen Trakya (Greke Trake), Thukydides ve Herodotosun eserlerinde Thrake, Thrax, Thraeke, Thraix, Thratta, Thrassa, Thraus, Trakia gibi farkl ekillerde gemektedir. Kelimenin aslnn Tharra-L X, Thrakes eklinde olduu kabul edilmektedir3. Homerosun Odysseia adl eserinde ise Threkendes olarak gemektedir4. Herodotos ise, Strymon kylarnda oturduklar iin Traklarn kendilerinden Strymoniallar olarak sz ettiklerini belirtmitir5.

Trakya, Trak kabilelerinin yerlemi olduu; Ege Denizi, Marmara ve Karadeniz kylar ile snrlanan bir blgedir6. Mitolojik kaynaklarda, Aresin, rzgarlarn ve Orpheusun yurdu olarak ad geen Trakyann Okeanos ve Panthenonenin kz Thrakeden ismini ald sylenmektedir7. Hekataios; Karadeniz, Istros (Tuna) ve Illyria arasnda kalan blgeyi Thrakia ad altnda toplamtr. Ancak, Haimos silsilesini de Trakyann asl snr olarak kabul etmitir8. Roma Dneminde ise, Hebros (Meri), Trakya ve Makedonya arasnda snr olmutur9.

Ksenophon, Trakya Blgesinden sz ederken; kuzeydouda Pontos Euksinos, douda Bosboros Thrakios (stanbul Boaz) ve gneydouda Propontis, kuzeybatda Istros (Tuna) ve Aksios (Vardar) rmaklar, gneyde ise Ege Denizi ve Hellespontos (anakkale Boaz) ile snrl olduunu belirtmilerdir10. Ksenophon, ayrca snrlanan batda ise Salmydessostan (Midye/Kyky) Perinthosa (Marmara Erelisi), doru inen izgi ile belirlenen saha ierisindeki bereketli ve zengin yreye delta ad verilmekteydi.

A. M. Mansel, (1938): Trakyann Kltr ve Tarihi, stanbul: s. 3; A. Erzen, (1994): lka Tarihinde Trakya. Balangtan Roma ana Kadar , stanbul: s. 7. 4 Homeros, (1970): Odysseia, (ev. A. Erhat-A. Kadir), stanbul: VIII, 361. 5 Herodotos, (1983): Herodot Tarihi, (ev. M. kmen), stanbul: VII, 75. Ayrca bkz., ek. Lev. 1, Harita 2: http://it.wikipedia.org/wiki/Tracia. 6 Erzen, 1994: 7. Ayrca bkz., ek. Lev. 1, Harita 1: www.world-map.co.uk. 7 . Can, (1970): Klasik Yunan Mitolojisi, stanbul: s. 494. 8 Erzen, 1994: 10. 9 Erzen, 1994: 11. 10 Ksenophon, (1962): Anabasis, (ev. H. rs), stanbul: VII. 1, 33.

Gney uta ise, dou ve kuzeydoudan Hellespontos ve Propontis, batdan ise Melas (Saros Krfezi) ile kuatlm olan Khersonessos (Gelibolu Yarmadas) yer alyordu. Ayn ad tayan tekilerle karmamas iin buraya daha ok Khersonessos Thrakia yani Thrakia Khersonessosu deniliyordu. diyerek daha detayl bilgi vermitir11. Ancak kuzeydeki snrn zaman zaman Haimos (Balkan Dalar) ve Strymon (Struma) Irma tarafndan izildii kabul edilmitir12. Strabon ise, blgenin snrlarn anlatrken, Strymon Irmana kadar Makedonlar, Paionlar ve Traklarn kimi boylar, fakat bu sahann tesinde, ky hari, Haimosa dek Traklar oturmaktadr eklinde yazmtr13. Roma egemenlii dneminde ise Makedonyann drt ksma ayrlmas ve snrlarnn geniletilmesinden sonra blgenin bat snrn Hebros (Meri) Irmann oluturduunu belirtmitir.

Trakya, yeryz ekilleri bakmndan kuzeyde ve gneyde dalk kesimleri ve ortada da geni ovalar iine alr. Belli bal ykseltileri, Haimos (Balkanlar) ile gneydeki Rhodope (Rodop) dalardr. Bu da topluluklar arasnda ise Ergene ovas yer alr. Balkanlarn gneydousunda Karadeniz kys boyunca Istrancalar uzanmaktadr. Gneyde Marmara Denizi kysna kout olarak Ganos (Iklar) Da yer almaktadr. Trakyann en bata gelen akarsuyu, kuzey utaki Istros veya Danuvios denen Tunadr. Gneyde, blgenin ortasnda Tonzos (Tuna), Ardeskos (Arteskos, Arda) ve Agrianes (Ergines, Ergene) gibi byk kolla beslenen Hebros (Meri) akar.14

2.b. Trakya Blgesinin Tarihi

Trakya, blgesel zelliinden kaynaklanan bir gei alan olmasndan dolay ok erken dnemlerden balayarak insanln tarih sahnesinde yer almtr. Buna bal olarak, Trakyann birok yerleiminde Paleolitik an farkl evrelerine ait buluntular bulunmaktadr15. Neolitik an balarndan itibaren ise, yerleim alanlar oalmaya balam ve Bronz anda bu younluk son bulmutur. Sz konusu bu yerleimlerde
11 12

Ksenophon, Anabasis, VII. 1, 33. V. Sevin, (2001): Anadoluun Tarihi Corafyas I, Ankara: s. 18. 13 Strabon, (1987): Corafya, (ev. A. Pekman), stanbul: VII, 10 V. 14 Sevin, 2001: 19. 15 Bulgaristanda drt Paleolitik yerleim bilinmektedir. Bkz., S. Casson, (1926): Macedonia, Thrace, Illyria, Oxford: s. 110.

yaplan almalar sonucunda; Neolitik adan Kalkolitik an sonuna kadar kltr geliiminde bir devamlln olduu gzlenmitir16. Trakya Blgesi, Bronz anda da nemini korumutur. zellikle Merkezi Trakyada gelimi bir Bronz a kltrnn varln yaplan almalar gstermektedir17.

Traklarn, M.. II. bin yllarnda Avrupada geni bir alana yayld ve Adriyatikten Karadenize kadar uzanan geni sahay yani tm Balkan yarmadasn igal ettikleri belgelerle desteklenmektedir18. Bu belgelerde, M.. II. bin yllarnda Traklarn, gelimi bir Bronz a kltrne sahip olduklarndan sz edilmektedir. A.Erzen, M.. II. binin ortalarnda Traklar ile ayn olduklarn dnd Dou Balkan kabilelerinden Myslerin bugnk Bulgaristann kuzeybat kenar blgesinden Srbistann kuzeydou taraflarna g ettiklerini ve bu gn yalnz bir defaya mahsus olmadn ileri srmektedirler19. Bu varsaym kabul edilirse, sonradan Balkan Yarmadasndan Anadoluya g eden Phryglerin20 Mysleri yerlerinden atp kendilerinin bu blgeye yerletikleri anlalmaktadr. Phryglerin de Bithynler21 tarafndan yerlerinden atldklar antik kaynaklardan renilmektedir22.

M.. I. binin ilk yarsna ait Trakyann tarihi olaylarnda, Trak ve akraba kavimlerin yer deitirme hareketleri nemlidir23. Bithynler, M.. 8. yzyln sonlarn ve 7. yzyln balarn kapsayan dnemde Trakyay terk etmilerdir24. M.. 8. yzylda Yunanllar, Trakya sahillerinde Abdera, Ainos, Perinthos, Selymbria, Apollonia, Mesembria ve Byzantion gibi birtakm koloni ehirleri kurmaya balamlardr25.

16 17

Erzen, 1994: 41 ve 57. Erzen, 1994: 83. 18 Mansel, 1938: 23 ve 83. 19 Erzen, 1994: 74. 20 Herodotosa gre Phrygler, Avrupay terk edip Asyaya gitmeden nce olarak isimlendirilendirilen bir Trak kabilesi idi. Ayn yazar, baka bir yerde olarak baka grup insanlardan sz etmektedir. Hellanicus, Boeotiada Minyan Krallna akn ettiklerinden ve Attikann gneye giden ksmlarnda oturduklardan sz etmektedir. Bkz., Casson, 1926: 102. 21 Brigler, Mygdonianlar, Bebrykler, Maidobithynler, Bithynler ve Thynler aslen Trakyaldr. Bkz., Casson, 1926: 105-106. 22 Erzen, 1994: 74-75. 23 Erzen, 1994: 80. 24 Erzen, 1994: 75. 25 Mansel, 1938: 24; Erzen, 1994: 86.

Pers mparatoru Dareios I (M.. 522-486), M.. 513 ylndaki skit Seferi ile balayarak Trakya ve Balkanlar igal etmi ve bir sre sonra Trakya tamamiyle Pers egemenliine girmitir26. Trakyay Pers boyunduruundan kurtarmak iin ilk seferi Atinal komutan Kimon ynetmi, fakat amacna ulaamamtr. M.. 5. yzyln ortalarnda Teresin nderliinde birleen Trak kabileleri Odrys hakimiyetini kabul etmilerdir27. Bunun yannda, baz kabileler daha sonra Odrys hakimiyetinden kmak iin harekete gemitir. Aristokratik, feodal bir devlet olarak tekilatlanan Odrys devleti Makedonya Kral II. Philipposun (M.. 359-336) M.. 359da balatt seferlerle paralanmaya balamtr28. Blgenin bir ksmn egemenliine geiren II. Philippos Trakyann kolonizasyonuna nem vermi, M.. 341 ylnda btn Trakyay Makedonyann hakimiyeti altna alp vergiye balamtr29.

M.. 336 ylnda II. Philipposun lmnn ardndan baz Trak boylar ayaklansa da II. Aleksandros (Byk skender) (M.. 336-323) M.. 335 ylnda blgeye yapt seferlerle gcn gstermitir30. II. Aleksandrosun lmnden sonra, Asya eyaletleri gibi Trakya da bal bana bir satraplk olmutur. Bu dnemde Lysimakhos kendini gstermi ve tm Trakyay hakimiyeti altna almay baarmtr. Lysimakhos, Trakyada hkm srdkten sonra M.. 281 ylndaki Kurupedion savanda lm ve Trakyann d hudutlarna kadar uzanan topraklar Seleukoslularn eline gemitir. Ancak, Seleukoslu ynetici bu topraklara ayak basar basmaz ldrlmtr31. Yaklak iki yl sonra, M.. 279-280 yllarnda Trakya Kelt aknlarna uram ve yaklp yklmaya balanmtr32. Bu srada Makedonya ve Trakyann kral olarak kabul edilen Ptolemaiosun olu Keltlerle mcadele ederken lm ve bu lmn ardndan kan kargaalar ile yaplan mcadeleler sonucunda Trakya, tamamen Seleukoslara braklmtr33.

M.. 191 ylnda Suriye Kral III. Antiochos (M.. 223-187) Romallara yenilmi ve M.. 190 ylnda Trakya Romallarn hakimiyetine girmitir34. Bunun yannda, blgedeki
26 27

Mansel, 1938: 25. Mansel, 1938: 27-28; Erzen, 1994: 91. 28 Erzen, 1994: 92. 29 Mansel, 1938: 29; Erzen, 1994: 97. 30 Mansel, 1938: 30; Erzen, 1994: 99. 31 Mansel, 1938: 31; Erzen, 1994: 100 ve 102. 32 Mansel, 1938: 31; Erzen, 1994: 103. 33 Mansel, 1938: 32; Erzen, 1994: 103. 34 Mansel, 1938: 33.

baz yerler Pergamon Kral II. Eumenese (M.. 197-160/159) verilmitir. M.. 168 ylnda ise, Makedonya ile yaplan sava sonucunda Romallar, Makedonya Kralln ortadan kaldrmlar ve Trakyay drt eyalete ayrarak tamamen hakimiyetleri altna almlardr35.

2.c. Meneke atann Corafi Konumu

Plinius blgeden .ky boyunca batya doru ilerlendiinde, Samoslu gmenlerce kurulan Heraion Teikhos, Hiereo ve olaslkla Aerea gibi adlarla da anlan Heraion (Karaevli) ile Mokapara (Mocasura, Deirmenalt) gibi iki kk yerleme yeri geildikten sonra Rhaidestosa (Tekirda) varlr. diye bahseder36. Rhaidestos (Tekirda), sonralar Resisthon ve Resisto gibi adlarla anlmaya balanm ve M.s. 6. yzylda nemli bir piskoposluk merkezi olmutur. Yine Marmara Denizi (Propontis) kysnda yer alan ve snmaya elverili kk bir limana sahip olan Ganos (Gaziky), Bizans Dneminde nemli bir manastr blgesi ve mlek retim merkezidir37. Kazs ilk kez 1993 ylnda balayan Meneke ata38, Tekirda ili Merkez ile Gaziolu ky snrlar iinde, ehrin merkezine 13 km. uzaklkta, stanbul-Tekirda karayolunun hemen gneyinde deniz kysndadr. Marmara Denizinin kuzey sahil eridindeki kayalk taraada, gnmze kadar korunabilmi birka hykten biri olmas bu tepeyi, Marmara Blgesinin ky kesiminin gemii ile ilgili nemli bilgi verecek bir konuma getirmektedir39. Bugn denizden 6-6.50 metre ykseklikteki kayaln zerinde yer alan yerlemenin, zellikle bat kesiminin gney yars deniz tarafndan andrlm ve kuzey gney dorultusunda Meneke Deresi tarafndan Dou ve Bat atak olarak ikiye blnmtr. Derenin 300 metre kadar dousunda, hemen yolun kuzeyinde, gnmzde 10 metre kadar ykseklie sahip Harekt Tepe olarak bilinen bir tmls bulunmaktadr40.

35 36

Mansel, 1938: 34. Plinius, (1958): Naturalis Historia, (ev. H.R. Rackham), Loeb, London: IV. 48. 37 Sevin, 2001: 22. 38 M. A. In , A. E. zdoan, (2000): Tekirda Meneke ata 1998 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 21. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara: s. 239. 39 M. A. In, A. E. zdoan, (2003): Tekirda Meneke ata, Dou atak Kazs, 24. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara: s. 378. Ayrca bkz., ek. Lev. 2, Harita 3: zdoan, 1999: 5 ; ek. Lev. 2, Harita 4: Delemen, 2004: 2. 40 M. A. In, (1995): Meneke ata 1993 Yl Kurtarma Kazs 5. Mze Kurtarma Kazlar, Ankara: s. 17. Ayrca bkz., ek. Lev. 3, Resim 1: In v.d., 1999: 350, Resim 2.

Meneke Deresi, kumta iine kazm olduu derin ve dar bir yatakta akmaktadr. Derenin yata, hyk alannn kuzeyinde, ana yolun gerisinde hemen hemen deniz seviyesine yakn bir dzlemdedir. Bu nedenle burada dou ve bat hyk alanlar arasnda kk kayklarn girebilecei ufak bir koyun bulunduunu, bunun yakn zamanlarda dolduu sylenmektedir41. Jeomorfolog C. Kuzucuolunun n aratrmasna gre Meneke Deresinin yatann derinletirmesi Hellenistik Dnemden sonra olmutur42. Ancak derenin yatan derinletirmesinin Hellenistik Dnem sonras bir dnemde gereklemesi, zamanla tepenin topografyasnda nemli deiikliklere, dolaysyla tepenin zerindeki deiik dnemlere ait yerlemelerin de ksmen tahribatna yol amtr. Deniz tarafndan srekli andrma da tepenin gney kesiminin denizin iine yaylmasna neden olmutur43.

Yerlemenin bulunduu alanda, kumta kayalklardan oluan bir falez halinde 10 metre ykseklikteki Marmara kys, d etmenlere ve belki de Marmara Erelisi andan geip Ganos Dalarna doru uzanan Kuzey Anadolu Fay Hattna bal olan bir tektonik hareketlenme ile ekillenmitir44. Henz bir deprem uzman tarafndan baklmamakla birlikte, 40 N amasnn dousundaki uzun duvarn yklma ekli, daha dorusu burkularak kepmesinin ancak iddetli bir sarsnt ile gerekletii dnlmektedir. Kazlar srasnda Bat ataktaki saptanan yangnn da olaslkla bu deprem srasnda km olabilecei arkeologlar tarafndan ileri srlmektedir45.

Topografya ile ilgili yaplan gzlemler, hykte denize doru bir eimin varln gstermektedir. Dou atakta bu eimin daha az olduu ancak Hellenistik Dneme kadar bu alann eitli nedenlerle dolarak ykseldii (bitki rts, erozyon gibi) ve Hellenistik

41 42

In, 1995: 18. M. A. In , A. E. zdoan, (2003): 378. 43 M. A. In, A. E. zdoan , F. Aksa, (2004): Tekirda Meneke ata Dou atak Kazs, 25. Kaz Sonular Toplants, 2.Cilt, Ankara: s. 421. 44 Iklar Da yakn zamana kadar antik dnemdeki gibi Ganos adyla anlmtr. M.. 5. yzylda Ganos Dann Trakyada kurulmu olan yerli boylardan Odyrslerin teritoryumunda bulunduu ilkin Ksenophondan renilmektedir. Yazl kaynaklar Ganos Danda Hieros Oros (Kutsal Da) denilen zirvenin, bir klt yeri ve hazine barndrdn, ayrca tahkim edilerek kale ilevi yklendiini bildirir. M.. 4. yzyln ortalarnda dan yan sra , Ganias/Ganis adyla bilinen yre, II. Phillipposun Kersebleptes ve III. Terese kar gerekletirdii seferler sonucunda Makedon egemenliine girmitir. Bkz., Delemen, 2004: 2. 45 In v.d., 2004: 428.

yerlemenin bu dolgu eimine uygun denize yzn vererek bir teraslama yapld belirtilmektedir46.

2.d. Meneke atann Tarihi

Meneke atanda yaayan halk byk oranda Traklar ve batdan gelen Hellen halk oluturmaktayd. Bunun yannda, Bulgaristanda bulunan baz yerlemelerde, zellikle Son Tun ana ait baz geleneklerin Meneke ata lk Demir a mezar ve adak ukurlarnda benzer ekilde grlmesi, Romanya-Bulgaristan stnden gelen kavimlerin de bu yerleimde yaadklarn gstermektedir. Ayrca, ok kk ipular olmakla birlikte Karadeniz kavimlerinin de bu yerleimde izlerine rastlanmtr47.

Meneke ata; konumu bakmndan Trakyaya gelen Anadolu etkilerini iyi yanstabilecek durumdadr48. Krklareli/Aa Pnar ile ada Orta Kalkolitik ve yerel Trakya zellikleri ile birlikte Anadolu etkilerinin de grld lk Tun a I-IInin varl kantlanmtr. 2000 ylnda, zellikle 19-U amasnda yaplan youn almalar, M.. II. binyl yerleimleri ve Demir ana ait yerlemelerin varln da ortaya koymutur. Olduka yayvan olan hykte, 1993 ylndan itibaren zellikle Bat atakta younlatrlan kazlarda, tarihlemeye yardmc e olarak Lysimakhos Dnemine ait bir sikke ele gemitir49. Ayrca, Ge Roma Dnemine ait bir sikke Roma Dneminde de bu alann herhangi bir amala kullanlm olabileceini gstermektedir50.

Meneke atann, Kuzey Marmara kysndaki dier hykler gibi, M.. III. bin yl balarnda, gelien Anadolu ticaret ana bal bir merkez olduu anlalmaktadr. Bu dnemde Troia gibi, Kuzey Anadolunun byyen merkezlerinin, zellikle deniz yolu ile olan ticarete verdii nem Trakya kylar boyunca, liman nitelii olan dere azlarnda kk yerleimlerin kurulmasnda rol oynamtr. Bu yerlemelerin Trakyann i kesimleri
46 47

In v.d., 2004: 428. In v.d., 2003: 383. 48 M. A. In , A. E. zdoan, (1999): Tekirda Meneke ata Kazlar 1997 Yl almalar, 20. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara: s. 296. 49 Lysimakhos sikkesi M.. 306-280 yllar arasna tarihlenmitir. Bkz., In v.d., 1999: 296; In v.d., 2000: 239. 50 M. A. In , A. E. zdoan, (2002): Tekirda Meneke ata Kurtarma Kazlar, 23. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara: s. 314.

10

ile olan ticareti salad anlalmaktadr. Hellenistik Dnemde burann kk bir liman olarak deerlendirilmi olup olmad kesin olarak bilinmemektedir51. Ancak 1996 ylnda denizin iinde yaplan ksa bir aratrma deniz ierisine yaylm ve gmlm ok sayda amphora parasn belgelenmi ve alan amalarda da yine ok sayda amphora ele gemitir52. Meneke atann Marmara sahil eridinde, Gney Marmara ve Trakya arasndaki ilikinin (ticaret ann) saland Ara stasyonlardan biri olduu dnlmektedir53.

Tepenin hemen kuzeyinde, bir kilometre uzaklktaki Heraion Teikhos antik kentinin Trak Kral Kersopleptesin mezar ant Harekt Tepe Tmlsnn konumunun Meneke ata yerlemesinin (olas) adak alan/ kutsal alan gibi ilevi ile dorudan bir ilikisi olup olmad da irdelenmesi gereken nemli bir sorundur. Harekt Tepe, Trakyada imdiye kadar saptanm denize en yakn tmlstr. Krklareli/ Aa Pnar Mevkii kazsnda daha sonra syrlarak atlm Hellenistik tmlsn altndaki 90 tane adak ukuru, tmlsn kutsal bir alann zerine yapldn gstermiti. Harekt Tepe Tmls gerekten denizden grlmesi iin mi bu kadar sahile yakndr, yoksa sz konusu olan ayn zamanda Dionysos rahibi/mridi kraln zaman iinde kutsallk kazanan herkesin kabullendii Dionysosa ait bir kutsal alanda ya da yaknnda gmlmesi midir?54 M. A. In ve A.E. zdoann sorduu bu sorunun cevaplar ileriki yllarda verilebilecektir.

2.e. Meneke ata Kazlar Tarihesi

Meneke ata yerlemesi, bugn Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesi Mdr olan Mehmet Akif In tarafndan 1971 ylnda saptanmtr. almalara, 1993 ylnda Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesi ile ortak olarak Prof. Dr. Mehmet zdoan bakanlnda balamtr. stanbul niversitesi Aratrma Fonu tarafndan

51 52

In v.d., 1999: 301. In v. d., 2004: 428. 53 F. Aksa, (2001): Trakya ve Marmara Projesi Meneke ata Prehistorik anak mlek Buluntular, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul): s. 29. 54 In v.d., 2003: 383.

11

desteklenen kazlar, Tekirda Arkeoloji ve Etnografya Mzesi ibirlii ile halen Do. Dr. Asl Erim zdoann bilimsel danmanl altnda devam etmektedir55.

Edirne Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun 14.10.1999 gn ve 5272 sayl karar ile geniletilmesi planlanan Knal-Tekirda yol gzergah Meneke ata 1. derece arkeolojik sit alanndan geeceinden yol hatt zerinde arkeolojik kazlar yaplmadan yol geniletme almalarna balanamayacana karar verilmitir. Bu karar erevesinde 2000 ylnda yaplan youn yzey taramas ve Bat atakta 1993 ylndan gnmze kadar srdrlen kazlar (sadece 1999 ylnda kaz yaplmamtr) sonucunda yerlemenin bu kesimde ana yola kadar devam etmediini ancak tepenin Dou atak kesimi iin ayn durumun geerli olmadn gstermitir56. Aratrmalarn imdiye kadar esas arlnn verildii Bat atak 100x60x3 metre boyutlarndadr. Dou atak ise; denize burun yapan dik bir kayaln zerinde, 200x70x4 metredir57. Bat atakta58 1993 yl almalarnda, 20 T amas ierisinde 1. tabaka yaps olarak isimlendirilen 2.5 metre kadar apta olan yuvarlak mekann ortasnda boylar bir metrenin zerinde iki yass ta bulunmaktadr. Bu talarn aras bir platform oluturacak ekilde doldurulmu ve sert, kireli bir har ile svanmtr. Yapnn dnda ok sayda pithos ve amphora paras bulunmasna ramen bu yapnn ilik olabilecei dnlse de iinden destekleyecek hibir buluntu gelmemitir. Bununla birlikte basit grnml yapnn kiremit ats olduu gibi zemine kmtr. 20 V amasnda da 20 Tdekine benzer yuvarlak bir yap ortaya karlmtr. Ayn ekilde bu yapnn da st yapsnn kt grlmektedir59.

1995 yl almalarnda, esas yapnn 19 T ve 19 U amalar ierisinde olduu anlalmaktadr. Ak avlusu olan, zeri iri drtgen kiremitlerle rtl sundurma ile kapatlm pithos ve amphoralarn olduu mekan almtr60. 1996 yl almalarnda, 19
55 56

Aksa, 2001: 22. In v.d., 2003: 377. 57 Aksa, 2001: 20. 58 Bkz., ek. Lev. 3, Plan 1: M. A. In , A. E. zdoan, (1997): Tekirda Meneke ata 1996 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 8. Mze Kurtarma Kazlar Semineri, Ankara: 373, ekil 1. 59 In, 1995: 22-23. 60 M. A. In , A. E. zdoan, (1996): Tekirda Meneke ata 1995 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 7. Mze Kurtarma Kazlar Semineri, Ankara: s. 90. Ayrca Bkz., ek. Lev. 3, Resim 3 ve ek. Lev. 4, Resim 4: In v.d., 1997: 375, Resim 1 ve 376, Resim 3.

12

U amasnda yar ta yar toprak tabanl mekann zeri ahap direklerle desteklendii grlen iri kiremitlerle rtl olup yangnla tahrip olup taban zerine kt grlmtr. Toprak taban ve kerpi paralar zerinde hasr izleri grlmektedir. Alan mekan olaslkla sadece oturulan, yemek yenen yar ak bir yer olarak kullanlyordu. 18 T amasnda, st yapnn kmesi sonucu krlm ok sayda seramik paralar bulunmutur61. 18 U amasndan M.. 306-280 yllarna tarihlenen bir Lysimakhos sikkesi ele gemitir.

1997 yl almalarnda, 19 T-U amalarndaki almalara devam edilmitir ve bir seramik grubuna rastlanmtr. Mutfak yaps olarak dnlen 18 T ve 19 T amalarnn devam kazlm ve bir seramik grubu daha karlmtr. Sonu olarak Hellenistik Dneme ait ta temelli kerpi-ahap kark st yapl mimarisi olan, avlular, depo yerleri ve deiik nitelikteki mekanlar ile bir yerleim yaps bulunmaktadr. Yer yer bozuk tabanl yangnla yerle bir olan yapnn ve avludaki sundurmalarn zerini rten ar kiremitlerle kapl ats olduu gibi mekanlarn zerine kmtr. Avluda tabana gml depo kpleri ve amphoralar bulunmaktadr. Mutfak olduunu dnlen bir mekann iindeki ok sayda farkl dnemlerin tipik zelliklerini tayan gnlk kullanm eyalar ve seramikleri ele gemitir62.

1998 yl almalarnda, 18 T amasndaki almalar ile yerlemenin bat kesiminde kuzeye doru bir teraslama yaplm olduunu ve geni bir alana yaylm olduu grld. 20 T amasndaki almalarda bugnk Meneke Deresinin yatann daha batda olabilecei grlmtr63.

2000 yl almalarnda, 19 U amasnda almalara devam edilerek Hellenistik yerlemenin korunmu en gney ucu saptanmtr. 18- 17 U amalarndaki Hellenistik ile lk Tun a arasnda neredeyse steril kaln bir dolgunun bulunmas, buna karlk bu dolgularn 19 T ve 20 T amalarnda bulunmamas burann deniz ekilmesi sonucu dolduunu gstermektedir64.

61 62

In v.d., 1997: 365-366. Ayrca bkz., ek. Lev. 4, Resim 2: In v.d.,1997: 377, Resim 5. In v.d, 1999: 298-301. 63 In v.d, 1999: 244. Ayrca bkz., ek. Lev. 5, Resim 5: In v.d.,1997: 373, Resim 4. 64 In v.d, 2000: 315 ve 317.

13

3. HELLENSTK SERAMK

A. Westholmun belirttii gibi, Hellenistik ve Roma Dnemi seramii ile ilgili bilgiler ok snrldr65. nk bu dnemlerin seramii olduka dikkatsiz ekilde ya da mekanik olarak retilmitir. Buna bal olarak, Hellenistik ve Roma Dnem vazolarnn form geliimlerinin kronolojik olarak izlenmesi olduka zordur66. Klasik Dnem sonrasnda ise, yalnzca seramiin geliiminin ana hatlar ayrt edilebilmekle birlikte olduka kark ve belirsiz grnyor. Baz kazlarn tabakalarndan gelen buluntular nemli veriler sunsalar da, bunlar Hellenistik ve Roma Dnemi seramiinin snflandrlmas iin olduka yetersizdir67.

Bilim adamlar, Hellenistik Dnemi II. Aleksandrosun M.. 323 ylnda lm ile balatmaktadrlar. Bunun yannda, seramik sanatnda Klasik ve Hellenistik Dnem arasnda doal bir kopu-krlma yoktur. mleki ustalar genel olarak gelenekidir ve nadiren yeni form ve teknikler retmilerdir. Buna bal olarak, pek ok Hellenistik Dnem formu Klasik Dnem nclerine sahiptir68. Hellenistik Dnem seramiinin sonu iin ise, bilim adamlar net bir tarih verememektedir69. Bunun yannda, Hellenistik Dnem, mleklerin sslemesine kkl deiiklikler de getirmitir. yzyldan daha uzun bir sre varln korumu olan siyah ve krmz figrl sluplar pratik olarak braklm ve bunlarn yerini baka teknikler almtr70.

Gnmzde kabul edilen ayrma gre; M.. 4. yzyln sonundan M.. 2. yzyln balarna kadar olan dnemde retilen seramikler Erken Helenistik Dnem, M.. 2. yzyln sonlarndan Augustus Dnemine kadar olan sreci kapsayan seramikler de Ge Hellenistik Dnem olarak ayrlmtr71. Erken Hellenistik Dnemde ktasal olarak Yunan ve baskn olarak da Attika kkenli Siyah Firnisli seramikler erken dnem mallarnn yerini
65

A. Westholm, (1956): The Hellenistic and Roman Periods in Cyprus: In A. Westholm , O. Vessberg (Editrler), The Swedish Cyprus Expedition, IV, Part 3, Stockholm: s. 53. 66 S. I. Rotroff, (1990): New Shapes and Tecniques in Early Hellenistic Athenian Pottery II. International Congress on Hellenistic Ceramics, Athens: s. 33. 67 Westholm, 1956: 53. 68 Rotroff ,1990: 33. 69 J. N. Coldstream, L. J. Eiring , G. Forster, (2001): Knossos Pottery Handbook Greek and Roman, Oxford: s. 91. 70 G. A. Richter, (1959): Handbook of Greek Art, London: s. 353; G. A. Richter, (1984): Yunan Sanat (ev. B. Madra), stanbul: s. 305. 71 F. O. Waag, (1948): Antioch-on-the-Orontes, Part. I. Princeton: s. 4.

14

almtr. Bu dnemde vazo formlar baz deiikliklere uram ve yerel retimlerin ortaya kmasyla da kalitede ktye doru bir gidi gzlenmitir. zellikle, Erken Hellenistik Dnemdeki zensiz frnlamalarn mleklerin yzeyinde dzensiz renklerin grlmesine sebep olduu grlmtr. Daha sonraki dnemlerde siyah firnislilerin yerine krmz firnisli seramiklere doru bir eilimin olduu grlmektedir. Ge Hellenistik Dneme gelindiinde ise, iyi kalitede krmz firnisli seramikler, tipik formlar ile piyasalara stnln kabul ettirmitir72.

M.. 6. yzyldan M. 4. yzyla kadar Atinal mlekiler, Krmz Figrl vazolarn sslemesi zerinde younlam ve iki yzyl ierisinde bu stili gelitirmilerdir73. M.. 4. yzyln sonlarnda ise, Krmz Figr Stili ortadan kalkm veya bitmeye yz tutmutur74.

Hellenistik Dneme kadar, fabrika metodlarnn kullanldna dair ok fazla belirti yoktur75. Bu dnemde Calene, Megara ve Pergamon olmak zere balca snf vardr. Gney talya yaknlarndaki Calenede bulunduu iin bu ekilde isimlendirilen Calene Seramiinde kabartmalarla sslenmi kaplar grlmektedir. Erken rnekler M.. 4. yzyla tarihlenmekle birlikte ounluu M.. 3. yzylda retilmitir. Kta ve Bat Anadoluda vazolar zerinde grlen aplike kabartmalar, metal kaplarn zerinden kalplanarak alnmtr. Bu kabartmalar, amphora, skyphos, hydria, krater gibi dier Siyah Figr vazolarna uygulanmtr. Hellenistik Dnem mlek standartlarn metal iilii hazrlamtr76. Metal iilii etkileri, M.. 3. ve 2. yzyllarda seramik sanatnn sadece formda deil mallarn inceliinde, firniste ve boyama veya kabartma olarak uygulanan sslemede gze arpmaktadr77. Seramik vazolarn metal rneklerin formlarna ball, zellikle ite ve dtaki derin dairesel yivler ile kaselerin i yzeyindeki kabartma simgelerde grlmektedir78.

72 73

Waag, 1948: 6. H. A. Thompson, (1934): Two Centruies of Hellenistic Pottery, Hesperia 3: s. 311. 74 R. M. Cook, (1997): Greek Painted Pottery , London: s. 202. 75 Cook, 1997: 270. 76 Cook, 1997: 202. 77 Thompson, 1934: 311. 78 Thompson, 1934: 434.

15

Hellenistik Dnem seramik formlar zerinde yaplan baz aratrmalarda, bu vazolarn zensiz yapmdan incelikle yaplmlara doru sraland grlmektedir79. Hellenistik Dnemde retimdeki artan dikkatsizlik yaygn bir eilim olmaya balamtr. Vazolarn iinde ve dnda ark izlerinin belirgin ekilde grlmesi sklkla karlalan bir durumdur. Hellenistik vazo sanatnn en gzde sslemeleri ise, asma ve defne aac (mrtyle ve zeytin dal) zincirleri, elenkler ve de sarmaklardr. Bu sslemelere baz soyut desenler, yunuslar, yuvarlak elenkler, eritler ve mzikal enstrmanlar eklenmitir80.

Hellenistik Dneme kadar Attika seramii genellikle dikkat ekici bir ekilde dou blgelerin yerel retimlerinden farklyd. Yerel endstriler daha titiz ve dikkatli olmaya baladklarnda bu fark azaltmaya balamtr. Bu retim merkezleri, Attika retimlerine kar, bu pazarn daha ucuz temsilcileri olan taklit retimlerle artan talepleri karladlar. M.. 4. yzyln sonlarn takip eden dnemde boyal bezemeli sradan seramikler ok az ve basit sslemelerle ak zemin zerine koyu boya veya koyu zemin zerine ak boya olarak yaplmaya balanmtr. Bu basit bezemeli seramikler ok uzun sre nemlerini koruyamam ve yerlerini daha zenli kabartmal sslemeleri olan rneklere brakmlardr.

Hellenistik Dnem koyu zemin zerine ak renk bezeme grubu, Yunanistanda Bat Yamac Seramii ve talyada Gnathia Seramii olarak balca iki ekole ayrlmaktadr. Her iki ekoln de taklitleri ve yerel retimleri olmutur. Gnathia Seramii, M.. 4. yzyln ortalarnda Apulia Krmz Figr Stilinin bir eit mirass olarak kendini gsterir. Bu gruba ait seramikler, M.. 3. yzyln ortalarnda veya sonunda sona ermitir. Bat Yamac ekol ise, Atinada M.. 4. yzyln sonunda Attika Krmz Figr Stilinin halefi olarak ortaya km ve M.. 2. veya 1. yzyla kadar devam etmitir81. Bu bezeme biimi, Sicilyadan Kk Asyaya kadar Akdenizin birok noktasnda karmza kmaktadr. Bu geni corafyada retim yapan her merkez kendi farkl belirgin eitlerini retmitir82.

Bat Yamac Seramiinden ksa bir sre sonra Megara Kaselerinin retimlerine balanmtr83. Yar krevi kalp yapm kabartmal bu kaseler lks kaplar arasnda ekici
79 80

Cook, 1997: 204. Cook, 1997: 202. 81 Thompson, 1934: 311; Cook, 1997: 202. 82 Rotroff, 1990: 34. 83 Thompson, 1934: 311.

16

olup form ve ssleme asndan kolayca tannabilir bir gruptur84. Megara Kaseleri ilk olarak Megarada youn olarak bulunduu iin bu ekilde isimlendirilmekle birlikte, Attika dhil olmak zere dier yerlerde de (biraz daha ge olsa da) retilmitir. Pergamon rnekleri ise, byk olaslkla M..150 ile M.. 50 yllar arasnda retilmitir. Bu rnekler siyahms krmz firnisli olup, kabartmalar bamsz olarak kalplanm ve ark yapm vazolara eklenmitir85.

Hellenistik Dnem boyal seramiinde ikinci grubu ak zemin zerine koyu bezemeliler oluturur. eitli gruplardan oluan ak zemin grubunda, yaygn Hellenistik sslemeler kahverenginden siyaha, ak beyaz, soluk astar veya direkt yzey zerine uygulanrd. Bu tr dekorasyon Akdenizde yaygn olup Adriatikin dousunda en yaygn grup, kkeni tam olarak bilinmeyen lagynoslardr86. Karadeniz kylarndan Bat Anadolu kylarna, Delos ve Kbrstan Msra kadar geni bir alanda bu tarz sslemeye sahip seramikler grlmektedir87. Bu seramik grubu, genellikle M.. 3. yzyln ortalar ile M.. 1. yzyla arasna tarihlenmektedir. Genel olarak, ak zemin metodu Hellenistik dnyann daha ok kenar (ya da tara) blgelerinde retilmitir. Yunanistann byk merkezlerinde ise, koyu zemin zevki yerlemitir88. Bu Hellenistik vazolardan bazlarnn yzeyi beyaz astar ve sslemelerle kaplanp, zerlerine ek boyalarla bezemeler yaplrd. Hadra vazolarnn ou bu teknikte yaplmtr89. Genel olarak Gney talyadaki Canosada bulunduu iin bu ismi alan Canosa Vazolarda benzer tekniklerle yaplm ve plastik sslemeler eklenmitir90.

ounlukla Hadrada ve Aleksandriadaki (skenderiye) mezarlklarda klleri tamak (urne kab) amal kullanld iin bu ekilde isimlendirilen Hadra hydrialarnda beyaz veya sarms astar zerine koyu renk boyama uyguland grlmektedir91. Hadra

84

R. Rosenthal-Heginbottom, (1995): Moldmade Relief Bowls from Tel Dor, Israel- A Preliminary Report In H. Meyza , J. Mlynarczyk (editrler), Hellenistic and Roman Pottery in the Eastern MediterraneanAdvances in Scientific Studies,Warsaw: s. 365. 85 Richter, 1959: 354. 86 Cook, 1997: 203; B. Grler, (2002): Tire-Ayaklkrndan Bir Lagynos Belleten Cilt: LXV, Say:243: s. 541. 87 Grler, 2002: 542. 88 Cook, 1997: 203. 89 Richter, 1959: 353. 90 Richter, 1959: 353. 91 Richter, 1984: 305; R. E. Jones, (1986): Greek and Cypriot Pottery, a Review of Scientific Studies, The BSA Fitch Laboratory Occasional Paper 1, London: s. 734; Cook, 1997: 207208.

17

hydrialar kendi iinde iki gruba ayrlr. Birinci grup kaliteli kilden yaplm, koyu renklerle boyanm ve astarlanmam hyrialardan oluur. Dier grup ise, daha kaba kilden yaplm, polykrom (ok renkli) olarak sslenmi olup beyaz zeminli hydrialardr92. Hellenistik Dneme zg Hadra hydrialarnn tarihlenmesi ve kesin retim yerleri konusunda bilim adamlar arasnda baz farkl yaklamlar vardr. Bu hydrialar iin yaygn gr byk ounluunun Msr retimi olduu eklindedir93. Bunun yannda, R. M. Cook, bu hydrialarn Girit ile ilikili olduunu sylemektedir94. P.J. Calaghan ise, Aleksandria, Knossos ve Atinadan bir miktar hydriay analiz etmi ve Nil deltas ve Knossostaki ada malzemelerle karlatrldnda kkenin Girit olduunu ileri srmtr95. Hadra hydrialarn sadece stilden yola karak tarihlemek olduka zordur. Aleksandria nekropolisindeki mezarlarda kan buluntularla benzer tipte olan Hadra hydrialar Kbrsta da bulunmu ve yaztlardan yola klarak M.. 3. yzyln ikinci yarsna tarihlenmitir96. Baz vazolar zerinde kaznm ya da yazlm lm tarihleri bize M.. 271 ile 209 yllar arasnda kullanldklarn gstermektedir97.

Sicilyadaki Centuripaeda retilmi olduklar iin bu ismi alan Centuripae Seramiinin en yaygn formu an krater olup vazolar zerinde yaygn olarak kimi zaman Pompei ve Herculaneumdaki fresklerin stiline ulat grlen eitli renklerde plastik sslemeler zellikle de kadn figrlerine rastlanmaktadr. Bu vazolar, genellikle M.. 3. yzyln erken dnemlerine tarihlenmektedirler98.

Bu gruplarn dnda az da olsa Hellenistik polykrom (ok renkli) vazolar da eitli merkezlerde retilmitir. Bunlarn arasnda, Aleksandria, Kyrene ve Gney Rusyada ele geen ok geni hydrialar ve amphoralar youn renklendirilmi zincirlerle sslenmitir. Figrl sahneler ise, daha ok Batda Canosa ve Apuliada retilen rnekler zerinde ok yaygndr99.

92 93

Jones, 1986: 734. Jones, 1986: 734. 94 Cook, 1997: 208 95 Jones, 1986: 735. 96 Westholm, 1956: 77. 97 Richter, 1984: 305; Cook, 1997: 207-208. 98 Richter, 1959: 353; Richter, 1984: 305; Cook, 1997: 209-210. 99 Cook, 1997: 204.

18

Hellenistik vazolarn byk ounluunda boyal sslemelerden kanlm, bunlarn yerini kabartmalar almtr. Kabartmal vazolarn retimine Roma Dneminde de devam edilmitir. nceleri Arretine vazolar ve daha sonralar ise Terra Sigillata denilen bu kabartmal Roma seramikleri, Megara Kaseleri ile ayn teknikte yaplmtr. Aralarndaki fark, Roma rneklerinin tamamen okside artlar altnda frnlamasndan kaynaklanan dzenli ak krmz firnisli olmalardr100.

Hellenistik Dnem Seramiinde vazo formlar erken dnemlere gre snrldr. Boyunlu amphora, yalnzca Bat Yamac Seramiinde yaygn olarak kullanlmtr101. Kk pelikeler ise, Gnathia seramiinde yaygndr. Hydrialar, Hellenistik Dnemde Hadra retimleri ierisinde grlmektedir. Hellenistik Dnem ierisinde, al bir omuza, yuvarlak gvdeye ve gaga aza sahip oinokhoeler grlmektedir. Bu oinokhoeler olaslkla form olarak lagynoslar etkilemitir. Keskin veya nadiren kavisli omuzlu ve yuvarlak azl dz dipli bir eit oinokhoe olan lagynos ise, bir Hellenistik Dnem formudur. Lagynos formu, Lagynos seramii ierisinde iyi bilinmekle birlikte, siyah firnisli ve kabartmal rneklerde de kullanlmtr.

Kk kalyks-kraterler, Hellenistik Dnem siyah firnisli ve Bat Yamac Seramiinde ksa bir sre iin kendini gstermitir. e dnk gvdeli an kraterler ise, M.. 4. yzylda sk olarak retilmitir. Gnathia Seramiindeki baz an kraterlerin kulplarn yerini tutamaklarn ald grlr. Centuripae Seramiinde de deiik bir eit an krater grlmektedir. Korinth ehrinde Hellenistik Dneme ait buluntular arasnda kotyle ok yaygndr. Bunun yannda kotyle, Hellenistik Dnemde varln ok uzun sre srdrememitir. M.. 3. yzylda standart formunu bulan iki kab Hellenistik kantharostur102. Siyah boyal ve Bat Yamac Seramikleri arasnda nceki rneklerine gre daha dar, sklkla kalp yapm kaide ve st ksmlarna doru hafif konkav olmaya meyilli form en yaygn olandr. Bu tip kantharoslar, Hellenistik Dnemin sonlarna kadar varln devam ettirmitir. Bu kantharoslar her zaman Bat Yamac stilinde

100 101

Richter, 1959: 357; Richter, 1984: 306, 309. Cook, 1997: 221237. 102 Rotroff, 1990: 35.

19

bezenmilerdir. M.. 3. yzyln ilk eyreinde deneysel olarak tanmakla birlikte yzyln ikinci eyreinde gzde hale gelmitir103.

Yaklak olarak kreye yakn gvdeli, kulpsuz ve kaideli ya da kaidesiz kaseler, Hellenistik Dnem siyah boyal seramikleri arasnda ok yaygndr. Bunlarn iinde en zenli olanlar Megara Kaseleridir. H. A. Thompsona gre; M.. 3. yzylda retilen i ksmlarnda bask bezekli, kabartmal kase ve sosluklar dierlerinden daha zel ve ilgi ekicidir. M.. 4. yzyln kaln cidarl kaseleri daha sonra sklkla yumurta kabuu inceliinde rneklerle yer deitirmitir. Bu incelik kaselerin abuk pimesini salam ve metalik bir firnis srlerek metal kaplarn olaanst yakn taklitleri retilmitir. nce cidara olan bu eilim kaselerin yannda tabak ve sosluklarda da rahatlkla grlebilir104.

Hellenistik Dneme ait kandiller, Dou Ege, Anadolu ve Msrda bol miktarda grlmektedir. Dou ile Bat arasnda ticari ilikiler younluk kazanmaya baladnda bunda en olumlu etkilenen merkez Rhodos olmutur. M.. 2. yzyln ortalarnda kalp yapm ve bezemeli kandiller Akdeniz ve evresi kltrlerin eitli yerlerinde grlmeye balamtr. Ephesos ve Pergamon kandilleri Anadolunun eitli yerlerinde gzde olmakla birlikte Attika ve dier blgelere de ihra edildii grlmektedir. Bunlarn yan sra Attika Ariston kandilleri de kaliteleri ile dikkat ekerler105. ark yapm kandiler ierisinde zerindeki bezemeleri kalp yapm olan Knidos kandilleri byk bir ne sahip olmulardr106.

103 104

Rotroff, 1990: 33. Thompson, 1934: 313 ve 432, Fig. 116-118. 105 D. Kassab-Tezgr , T. Sezer, (1995): stanbul Arkeoloji Mzeleri Pimi Toprak Kandiller Katalou: Protohistorik, Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dnemler, stanbul: s. 107. 106 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 71.

20

4. MENEKE ATAI HELLENSTK SERAM

4. a. Kaseler (Kat. No. 1-115)

Meneke atanda Hellenistik Dneme ait kaseler; ie dnk azl, da dnk azl, az kenar sivri biten, rulet bezemeli ve Megara Kaseleri olmak zere be ana grupta toplanmtr.

4.a.1. e Dnk Az Kenarl Kaseler (Kat. No. 1-83)

e dnk azl kaseler; az kenar yuvarlak bitenler, az kenar keli bitenler, byk apl kaseler ve yarmkre kaseler olarak drt alt blme ayrlmtr.

4.a.1.a. Az Kenar Yuvarlak Bitenler (Kat. No. 1-45)

Az kenar yuvarlak biten ie dnk az kenarl kaselerin farkl tipi vardr;

4.a.1.a.1. Tip I (Kat. No. 1-19)

Kat. No. 1. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 2 plankare. iz.Lev.1, Levha 1 Az ap: 10.4 cm. Kaide ap: 5.3 cm. Ykseklik : 5.2 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: ksmda koyu krmzms gri (10 R 4/1) ve d ksmda ok koyu krmzdan siyaha (10 R 3/3den 2.5 YR 2/N2ye). Tanm: Yuvarlatlm dudak kenarl. Halka kaideli. Da dnk profil veren kaide, ykselen gvde ile birlemektedir. Gvde, dudakla birleirken keskin bir dn yapmakta ve keli bir profil oluturmaktadr. Kaidenin ierisinde gvde konik profil vermektedir.

21

Kat. No. 2. e dnk az kenarl kase. Bat atak /1997. 19 T 28 plankare. iz.Lev.1, Levha 1 Az ap: 19.5 cm. Kaide ap: 7.4 cm. Korunan Ykseklik: 8.5 cm. Kil Rengi: Koyu krmzms kahverengiden turuncumsu kahverengiye. Firnis Rengi: Dta akm. Pembemsi turuncudan devetyms turuncuya metalik parlaklk var. te ak kahverengi. Dta dudak kenarnda yanklar var. Tanm: Aktma bezekli , iyi pimi, halka kaideli, aza doru genileyen az ksm keskin ie dnk derin kase, dta dudak kenarnda yanklar var. ki paradan tmlendi.

Kat. No. 3. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1995. 19 T 13 plankare. iz.Lev.1, Levha 1 Az ap: 17.0 cm. Kaide ap: 6.8 cm. Korunan Ykseklik: 7.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: Dta akm, siyah (10 YR 2/1den 10 YR 3/4e) ve ite koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: e dnk azl. Halka kaideli. Da dnk profil veren kaide ykselerek ie dnen gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 4. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1998. 20 T 113 Duvar, iz.Lev.2, Levha 1 Az ap: 9.9 cm. Korunan Ykseklik: 3.7 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite silik krmz (2.5 YR 4/2). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde, dudak altnda keskin bir dn yapmakta ve keli bir profil oluturmaktadr.

Kat. No. 5. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev.2, Levha 2 Az ap: 10.2 cm. Korunan Ykseklik: 4.0 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te silik krmz (10 R 4/2) ve dta dudak altna kadar ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde, hafif (tatl bir dn) kavis yaparak dudakla birlemektedir.

22

Kat. No. 6. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 2 plankare. iz.Lev.2, Levha 2 Az ap: 9.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite krmzdan koyu kahverengiye (2.5 YR 4/6dan 7.5 YR 3/2ye). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde, hafif (tatl bir dn) kavis yaparak dudakla birlemektedir.

Kat. No. 7. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev.2, Levha 2 Az ap: 14.1 cm. Korunan Ykseklik: 2.05 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, krmzms gri (5 YR 5/2). Firnis Rengi: Koyu grimsi kahverengi (10 YR 4/2). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, kavis yaparak dudakla birlemektedir.

Kat. No. 8. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev.2, Levha 2 Az ap: 8.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ok koyu gri (7.5 YR 3/N3), dta iyi korunamam. Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde, hafif (tatl bir dn) kavis yaparak dudakla birlemektedir.

Kat. No. 9. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1994. 17 U 8 Dou Profil. iz.Lev.2, Levha 3 Az ap: 18.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms gri (10 R 6/1). Firnis Rengi: te ve dta iyi korunamam, ok koyu gri (5 Y 3/1). Tanm: e dnk azl. Hafif kt dudak kenarl. Gvde, kavis yaparak dudakla birlemektedir.

Kat. No. 10. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev.3, Levha 3 Az ap: 14.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Gri (10 YR 5/1).

23

Firnis Rengi: Dta ve ite ak griden koyu griye (7.5 YR 4/N4den 7.5 YR 6/N6ya). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvdenin cidar dudaa doru kalnlamaktadr.

Kat. No. 11. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 8 plankare. iz.Lev.3, Levha 3 Az ap: 14.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.2 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta krmz (10 R 5/8den 2.5 YR 4/8e) ve ite krmz (10 R 5/6). Tanm: ki paradan olumaktadr. e dnk azl. Yuvarlatlm ve kalnlam dudak kenarl.

Kat. No. 12. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak. iz.Lev.3, Levha 3 Az ap: 12.6 cm. Korunan Ykseklik: 4.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: te akm, siyah (7.5 YR 4/2) ve dta akm, siyah (5 YR 2/1den 7.5 YR 4/2ye). Tanm: paradan olumaktadr. Firnis akmtr. e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Dudak ie kvrlmtr. Dudaa doru incelmektedir.

Kat. No. 13. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev.3, Levha 4 Az ap: 16.8 cm. Korunan Ykseklik: 4.3 cm. Kil Rengi: Ak krmz (10 R 6/6). Firnis Rengi: Dta iyi korunamam, ite krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Cidar, dudaa doru kalnlamaktadr. Gvde, dz ykselmektedir.

Kat. No. 14. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T Temizlik. iz.Lev.3, Levha 4 Az ap: 18.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.5 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Dta aktma firnis, silik krmzdan krmzya (10 R 5/8den 2.5 YR 4/2ye) ve ite krmz (10 R 5/8). Tanm: e dnk azl, yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 15. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 17 U 1 plankare. iz.Lev.4, Levha 4

24

Az ap: 13.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: Dta iyi korunamam ve ite krmz (10 R 5/8). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, dudak altnda kavis yapmaktadr.

Kat. No. 16. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 76 plankare. iz.Lev.4, Levha 4 Az ap: 15.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Metalik, ite ve dta sarms krmz (5 YR 4/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, dudak altnda kavis yapmaktadr.

Kat. No. 17. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 76 plankare. iz.Lev.4, Levha 5 Az ap: 15.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta ve ite metalik parlaklk var. Koyu krmz (2.5 YR 3/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, dudak altnda keskin bir dn yapmaktadr. Cidar, dudaa doru kalnlamaktadr.

Kat. No. 18. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 3 plankare. iz.Lev.4, Levha 5 Az ap: 15.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta krmz (5 YR 3/4) ve ite metalik krmz (2.5 YR 4/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, dudak altnda yumuak bir dn yapmaktadr.

Kat. No. 19. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 28 plankare. iz.Lev.4, Levha 5 Az ap: 18.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta krmzdan koyu krmzms kahverengine (2.5 YR 5/6dan 5 YR 3/4e) ve ite koyu gri (5 YR 4/1).

25

Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Gvde, dudak altnda yumuak bir dn yapmaktadr.

4.a.1.a.2. Tip II (Kat. No. 20-40)

Kat. No. 20. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 12 plankare. iz.Lev.4, Levha 5 Az ap: 12.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.0 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (10 YR 4/1). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde dudaa doru kalnlamaktadr.

Kat. No. 21. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev.4, Levha 6 Az ap: 13.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.45 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te koyu krmzms kahverengi (5YR 3/4) ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 22. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 18 T 41 plankare. iz.Lev.5, Levha 6 Az ap: 10.8 cm Korunan Ykseklik: 3.5 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmzms kahverengi (5 YR 5/4). Tanm: e dnk azl.

Kat. No. 23. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 20 T Yzey. iz.Lev.5, Levha 6 Az ap: 11.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.35 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite krmzms kahverengi (2.5 YR 5/4). Tanm: e dnk azl. Dudak dik profil vermektedir.

26

Kat. No. 24. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 13 plankare. iz.Lev.5, Levha 6 Az ap: 12.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.25 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta krmzms kahverengi (5 YR 5/4). Tanm: e dnk azl.

Kat. No. 25. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 U 25 plankare. iz.Lev.5, Levha 7 Az ap: 14.0 cm. Korunan Ykseklik: 1.85 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (2.5 Y 4/N4). Tanm: e dnk azl. Neredeyse dik yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 26. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 19 U 25 plankare. iz.Lev.5, Levha 7 Az ap: 18.4 cm Korunan Ykseklik: 3.25 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Kaln cidarl. e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 27. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 6 plankare. iz.Lev.5, Levha 7 Az ap: 16.7 cm. Korunan Ykseklik: 3.8 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite soluk krmz (2.5 YR 4/2den 10 R 4/4e). Tanm: e dnk azl. Neredeyse dik yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 28. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 98 plankare. iz.Lev.6, Levha 7 Az ap: 15.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Ak krmz (10 R 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/6). Tanm: Kaln cidarl. e dnk azl. Neredeyse dik yuvarlatlm dudak kenarl.

27

Kat. No. 29. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 97 plankare. iz.Lev.6, Levha 8 Az ap: 16.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Tanm: e dnk azl.

Kat. No. 30. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev.6, Levha 8 Az ap: 14.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.1 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, pembe (5YR 8/3). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: e dnk azl ve yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde dudaa doru kalnlamaktadr.

Kat. No. 31. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev.6, Levha 8 Az ap: 14.0. cm. Korunan Ykseklik: 2.95 cm. Kil Rengi: Soluk krmz (2.5 YR 6/2). Firnis Rengi: te ve dta ak krmzms kahverengi (5YR 6/4). Tanm: e dnk azl ve yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 32. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. iz.Lev.6, Levha 8 Az ap: 9.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te soluk krmz (2.5 YR 3/2). Dta korunmam. Tanm: e dnk az kenarl. Yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 33. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 28 plankare. iz.Lev.6, Levha 9 Az ap: 10.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.35 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta krmz (2.5 YR 4/6) ve ite krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: e dnk azl.

28

Kat. No. 34. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1994. 17 U 8 plankare. iz.Lev.6, Levha 9 Az ap: 9. 6 cm. Korunan Ykseklik: 1.85 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmzdan silik krmz (10 R 5/6dan 10 R 4/4e). Tanm: e dnk azl. Dta firnis akm.

Kat. No. 35. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 104 plankare. iz.Lev.7, Levha 9 Az ap: 13.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 4/6) ve dta krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm az kenarl.

Kat. No. 36. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 20 T 81 plankare. iz.Lev.7, Levha 9 Az ap: 12.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (2.5 YR 3/N3) Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm az kenarl.

Kat. No. 37. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 18 T 9 plankare. iz.Lev.7, Levha 10 Az ap: 12.8 cm. Korunan Ykseklik: 3.3 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (5 Y 4/1). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm az kenarl.

Kat. No. 38. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 77 plankare. iz.Lev.7, Levha 10 Az ap: 15.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 3/6dan 4/8e). Tanm: Kaln cidarl. e dnk azl ve yuvarlatlm az kenarl.

29

Kat. No. 39. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 69 plankare. iz.Lev.7, Levha 10 Az ap: 17.4 cm. Korunan Ykseklik: 3.7 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: Dta ve ite silik krmz (10 R 4/4). Tanm: e dnk azl ve yuvarlatlm az kenarl.

Kat. No. 40. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev.7, Levha 10 Az ap: 11.2 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 6/6). Firnis Rengi: Dta koyu gri (5 YR 4/1), ite sarms krmz (5 YR 4/8). Tanm: e dnk azl ve yuvarlatlm az kenarl.

4.a.1.a.3. Tip III (Kat. No. 41-45)

Kat. No. 41. e dnk az kenarl kase. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev.8, Levha 11 Az ap: 10.1 cm. Kaide ap: 4.5 cm. Ykseklik: 5.2 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi. Firnis Rengi: Kaideye doru akm; dta ak gri, ite ak griden griye. Firnis kaliteli ve parlak. Tanm: Tama yakn olarak iki paradan olumaktadr. Restorasyon ile tmlenmitir.

Kat. No. 42. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak/1995. 19 T 13 plankare. iz.Lev.8, Levha 11 Az ap: 13.4 cm. Kaide ap: 7.2 cm. Korunan Ykseklik: 8.05 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi. Firnis Rengi: Firnis boya kaideye doru akm. Dta ak gri, ite ak griden griye. Kaliteli parlak. Tanm: Tama yakn olarak ele gemitir.

Kat. No. 43. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 13 plankare. iz.Lev.8, Levha 11 Az ap: 15.8 cm.

30

Korunan Ykseklik: 2.85 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta anm, ite iyi korunmu, krmz (2.5 YR 4/6). Tanm: e dnk azl. Ykselen gvde neredeyse dik dudak ile birleir.

Kat. No. 44. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 U 33 plankare. iz.Lev.9, Levha 12 Az ap: 15.8 cm. Korunan Ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, sarms krmz (5 YR 5/8). Firnis Rengi: Dta ve ite koyu kahverengi (7.5 YR 4/4). Tanm: e dnk azl. Ykselen gvde dudan hemen altnda belirgin bir dn yapar.

Kat. No. 45. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev.9, Levha 12 Az ap: 15.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.45 cm. Kil Rengi: ok youn mika katkl, krmzms sar (5 YR 6/ 6). Firnis Rengi: te dta iyi korunmam, krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Yuvarlatlm dudak kenarl. Ykselerek gelen gvde dz profil vermektedir. Dudan hemen altnda gvdenin yumuak bir kavis yapt grlmektedir.

4.a.1.b. Az Kenar Keli Bitenler (Kat. No. 46-63)

Az kenar keli biten ie dnk az kenarl kaselerin be farkl tipi vardr;

4.a.1.b.1. Tip I (Kat. No. 46-52)

Kat. No. 46. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev.9, Levha 12 Az ap: 13.0 cm. Korunan Ykseklik: 4.85 cm. Kil Rengi: Gri (10 YR 5/1). Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Tamir grm. Az kenar keli. e dnk azl.

31

Kat. No. 47. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev.9, Levha 12 Az ap: 9.9 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl. Dta, dudak kenarna yakn yerde yay eklinde kazma izgi grlmektedir.

Kat. No. 48. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 15 plankare. iz.Lev.9, Levha 13 Az ap: 18.4 cm. Korunan Ykseklik: 4.5 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembemsi gri (5 YR 6/2). Firnis Rengi: te ve dta iyi korunmam, koyu kahverengi (7.5 YR 3/2). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl.

Kat. No. 49. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev.10, Levha 13 Az ap: 12.2 cm. Korunan Ykseklik: 4.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: Dta ve ite koyu gri (5 YR 2/1). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl. Dta firnis akm.

Kat. No. 50. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev.10, Levha 13 Az ap: 16.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.75 cm. Kil Rengi: Gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: te koyu gri (10 YR 4/1) ve dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N3). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl.

Kat. No. 51. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 5 plankare. iz.Lev.10, Levha 13 Az ap: 12.4 cm. Korunan Ykseklik: 3.6 cm. Kil Rengi: Pembe (5YR 8/4).

32

Firnis Rengi: te ve dta krmzms kahverenginden koyu krmzms kahverengine (5YR 5/4den 5YR 3/2ye). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl. Dta firnis akm.

Kat. No. 52. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev.10, Levha 14 Az ap: 12.2 cm. Korunan Ykseklik: 4.5 cm. Kil Rengi: Pembe (7.5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta dudak altnda ok koyu gri (7.5 YR 2/N2). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl. Dta firnis akm. ki paradan olumaktadr.

4.a.1.b.2. Tip II (Kat. No. 53-56)

Kat. No. 53. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev.11, Levha 14 Az ap: 15.4 cm. Korunan Ykseklik: 6.05 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: Dta firnis akm, krmz (2.5 YR 4/6), ite krmz (2.5 YR 3/4). Tanm: ki paradan olumaktadr. Tamir grmtr. e dnk azl. Az kenar yuvarlatlm.

Kat. No. 54. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 124 plankare. iz.Lev.11, Levha 14 Az ap: 19.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.8 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Az kenar keli. e dnk azl.

Kat. No. 55. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev.11, Levha 14 Az ap: 15.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.3 cm. Kil Rengi: Koyu gri (10 YR 4/1). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N3) Tanm: Az kenar keli. e dnk azl.

33

Kat. No. 56. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 T 86 plankare iz.Lev.11, Levha 15 Az ap: 11.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Az mikal, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/4). Tanm: e dnk azl. Az kenar yuvarlatlm.

4.a.1.b.3. Tip III (Kat. No. 57-60)

Kat. No. 57. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev.12, Levha 15 Az ap: 17.4 cm. Korunan Ykseklik: 5.3 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Firnis akmtr. e dnk azl. Az kenar keli.

Kat. No. 58. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 110 plankare. iz.Lev.12, Levha 15 Az ap: 10.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (10 R 6/8). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Az kenar keli.

Kat. No. 59. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 3 plankare. iz.Lev.12, Levha 15 Az ap: 10.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (5 Y 6/1). Firnis Rengi: te ve dta gri (10 YR 5/1). Tanm: e dnk azl. Az kenar keli.

Kat. No. 60. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev.12, Levha 16 Az ap: 9.6 cm.

34

Korunan Ykseklik: 2.7 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: Dta koyu gri (2.5 YR 4/N4) ve ite grimsi kahverengi (10 YR 5/2). Tanm: e dnk azl. Az kenar keli.

4.a.1.b.4. Tip IV (Kat. No. 61-62)

Kat. No. 61. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998 19 T 45 plankare. iz.Lev.12, Levha 16 Az ap: 19. 2 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: te ve dta (iyi korunamam) krmz (10 R 4/6). Tanm: e dnk azl. Az kenar keli.

Kat. No. 62. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev.12, Levha 16 Az ap: 12.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.05 cm. Kil Rengi: Az mikal, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 4/8) ve dta silik krmz (10 R 4/4). Tanm: e dnk azl. Az kenar keli.

4.a.1.b.5. Tip V (Kat. No. 63)

Kat. No. 63. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 T 112 plankare. iz.Lev.13, Levha 16 Az ap: 11.2 cm. Korunan Ykseklik: 1.65 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Mat, ite ve dta koyu krmzms griden koyu krmzms kahverengiye (5 YR 4/2den 5 YR 3/2ye). Tanm: paradan olumaktadr. e dnk azl. Az kenar keli.

35

4.a.1.c. Byk apl Kaseler (Kat. No. 64-79)

Byk apl ie dnk az kenarl kaselerin iki farkl tipi vardr;

4.a.1.c.1. Tip I (Kat. No. 64-76)

Kat. No. 64. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T Temizlik. iz.Lev.13, Levha 17 Az ap: 23.8 cm. Korunan Ykseklik: 5.15 cm. Kil Rengi: ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 65. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. iz.Lev.13, Levha 17 Az ap: 20.7 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmzms kahverengi (2.5 YR 5/4). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Gvde bitiminden sonra dudak gittike kalnlamakta ve ince dudak kenar ile bitmektedir.

Kat. No. 66. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev.13, Levha 17 Az ap: 19.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/3). Firnis Rengi: te ok koyu gri (2.5 Y 3/N3) ve dta koyu gri (5 YR 4/1). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 67. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 T 85 plankare. iz.Lev.13, Levha 17 Az ap: 26.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Youn mikal, soluk krmz (10 R 6/3). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Dudaa doru hafif kalnlayor

36

Kat. No. 68. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 U Yzey temizlii. iz.Lev.13, Levha 18 Az ap: 23.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: Dta ok koyu krmzdan krmzya (2.5 YR 3/2den 2.5 YR 4/6ya) ve ite ok koyu gri (2.5 YR 2/N2). Tanm: e dnk azl. Byk apl. ki paradan olumaktadr.

Kat. No. 69. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 15 plankare. iz.Lev.13, Levha 18 Az ap: 24.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 70. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev. 14, Levha 18 Az ap: 24.8 cm. Korunan Ykseklik: 3.3 cm. Kil Rengi: Az mikal, pembe (5 YR 7/3). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (10 YR 4/1). Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 71. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 107 plankare. iz.Lev. 14, Levha 18 Az ap: 24.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.85 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta krmzms kahverengi (2.5 YR 4/4). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Keskin gvde dnl. Dzletirilmi dudak kenarl.

Kat. No. 72. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 60 plankare. iz.Lev. 14, Levha 19 Az ap: 21.4 cm. Korunan Ykseklik: 3.05 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te koyu gri (5 YR 4/1) ve dta ok koyu gri (10 YR 3/1).

37

Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 73. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 110 plankare. iz.Lev. 14, Levha 19 Az ap: 21.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.35 cm. Kil Rengi: Ak krmz (10 R 6/6). Firnis Rengi: te ve dta parlak silik krmz (2.5 YR 4/2). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Dierlerine gre daha s gvdeli ve yuvarlanm dudak kenarl.

Kat. No. 74. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 14, Levha 19 Az ap: 22.4 cm. Korunan Ykseklik: 4.2 cm. Kil Rengi: Mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te kahverengi (7.5 YR 4/2) ve dta koyu krmzms gri (10 R 4/1). Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 75. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak. iz.Lev. 14, Levha 19 Az ap: 20.4 cm. Korunan Ykseklik: 5.5 cm. Kil Rengi: Mika katkl, soluk krmz (2.5 YR 6/2). Firnis Rengi: te koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/4) dta akm koyu grimsi kahverengiden kahverengiye (10 YR 4/2den 7.5 YR 4/2ye). Tanm: e dnk azl. Byk apl.

Kat. No. 76. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 101 plankare. iz.Lev. 15, Levha 20 Az ap: 19.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.8 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta silik krmzdan krmzms kahverengine (2.5 YR 5/2den 2.5 YR 5/4e). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Dzlenmi dudak kenarl. Keskin gvde dnl.

4.a.1.c.2. Tip II (Kat. No. 77-79)

Kat. No. 77. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 7 plankare. iz.Lev. 15, Levha 20

38

Az ap: 27.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.35 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Neredeyse dik gelen dudak dz profilli gvdeyle birleiyor.

Kat. No. 78. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1997. 19 U 16 plankare. iz.Lev. 15, Levha 20 Az ap: 29.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.2 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Dudak kenar dik gelmektedir. Dudak kenar ite ke yapmaktadr.

Kat. No. 79. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 12 plankare. iz.Lev. 15, Levha 20 Az ap: 23.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 5/6). Tanm: e dnk azl. Byk apl. Dta kazma izgi ile harf grlmektedir. Ortadaki gamma harfi net grlmektedir.

4.a.1.d. Yarmkre Kaseler (Kat. No. 80-83)

Kat. No. 80. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 15, Levha 21 Az ap: 6.1 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm. Kil Rengi: Soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 5/6dan 2.5 YR 5/8e). Tanm: e dnk az kenarl. Yuvarlanm dudak kenarl.

Kat. No. 81. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 15, Levha 21 Az ap: 11.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.2 cm.

39

Kil Rengi: Gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: Dta koyu gri (7.5 YR 4/N4) ve ite ak kahverengimsi gri (10 YR 6/2). Tanm: e dnk az kenarl. Dudak kenar hafif sivrilmi.

Kat. No. 82. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 104 plankare. iz.Lev. 15, Levha 21 Az ap: 15.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/4) ve dta koyu krmzms kahverenginden krmzya (5 YR 3/4den 2.5 YR 4/8e). Tanm: e dnk az kenarl. Yuvarlanm dudak kenarl.

Kat. No. 83. e dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev.16, Levha 21 Az ap: 15.9 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2) ve ite krmzms kahverengi (5 YR 4/3). Tanm: e dnk az kenarl. Yuvarlanm dudak kenarl.

Olduka sevilen ve ok geni bir alana ihra edilen ie dnk az kenarl kase tiplerinin hepsi Klasik Dnem formlarndan tremitir107. Bu kaseler form olarak Dor stun baln anmsatt iin ekhinus kase olarak da adlandrlmtr108. e dnk az kenarl kaseler, Dou Akdenizde bilinen Hellenistik kaseler ierisinde en yaygn grlen tiptir109. e dnk az kenarl kase formu, ilk olarak Attikada, M.. 5. yzyln balarna tarihlenen prototiplerden yola klarak retilmi olmaldr. Attika ile iliki kesildikten sonra yerel geliime sahip bir form halini almlardr110. H. A.Thompson, Hellenistik Dnem kadnlar daha ak kaplar tercih ederken genel olarak M.. 4. yzyl kadnlarnn

107

H. Goldman, (1950): Excavations at Gzlkule. Tarsus I. The Hellenistic and Roman Periods, New Jersey: s. 156; S. I. Rotroff, (1997): Hellenistic Pottery: Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material, The Athenian Agora, XXIX, Princeton: s. 161. 108 R. Edwards, (1975): Corinthian Hellenistic Pottery, Corinth Vol. VII, Part 3, Princeton: s. 29; Coldstream v.d., 2001: 98. 109 Coldstream v.d., 2001: 98. 110 B. Grler , (2003): demi Buluntusu Hellenistik-Erken Roma Dnemine Ait Seramikler Trk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 3: s. 88.

40

ie dnk kaseleri tercih ettiini belirtmektedir111. Hemen hemen btn Hellenistik yerleimlerde olduka ok sayda ele geen bu kase formu, zellikle M.. 3. yzyl iinde ok yaygn kullanm grmtr112. e dnk az kenarl kaselerin M.. 3. yzylda ok tercih edildii, fakat M.. 225 civarnda da dnk kaselerin kmasyla ykselilerinin durduu sylenmektedir113.

Baz bilim adamlar, ie dnk az kenarl kaseleri eitli gruplara ayrmlardr. Korinthde ele geen ie dnk kaseler de boyutlarna gre grupta toplanmtr114. Az aplar 10.0-28.0 cm. arasnda olanlar byk kaseler, 7.0-9.3 cm. arasnda olanlar s kaseler grubu iinde sosluk alt balnda ve 7.4-6.2 cm. arasnda olanlar ok kk kaseler iinde tuzluk grubunda incelenmektedir.

S. I. Rotroff ise, kaselerin iki grup olarak retildiini sylemektedir. Birinci grup zeminde bask sslemesi olan s kaselerdir. Bu gruba ait rneklerde halka kaide ve ayan kvrm yerinde rezerve bant grlmektedir. Birinci gruba ait rnekler daha basit ve formun daha kalitesiz tipidir. Bask sslemenin ve kazma ve rezerve yivlerin oluu formu, M.. 4. yzyln son eyreine tarihlemektedir. Kaide da dorudur ve bazen keli profildedir. Gvde ve dudaktaki eim eitlidir ve gvde incedir. Birinci grubun bu erken rnekleri olaslkla M.. 300den daha nceye tarihlendirilemezler115.

Formun ikinci grubunu, derin gvdeli, zerinde rezerve bant ve damga ssleme olmayan, dier gruba gre daha gee tarihlenen rnekler oluturmaktadr. kinci gruba ait rnekler M.. 4. yzylda popler deildir. Bunun yannda, Hellenistik Dnemde yaygnlamtr. zellikle M.. 3. yzylda poplerliini kazanm ve yzyln yarsnda s kaselerin (birinci grup) yerini almaya balamlardr. M.. 2. yzyln nc eyreinde ise, bu kaseler rulet sslemeli ve neredeyse krevi kaselerle yer

111 112

Thompson, 1934: 437. Westholm, 1956: 76. 113 Rotroff, 1997: 156. 114 Tarsusta en popler ikinci form olmakla birlikte Kta Yunanistanda ve Dou Akdeniz repertuarnda yaygn olmad belirtilmitir. Bkz., Goldman, 1950: 156. 115 Rotroff, 1997: 162.

41

deitirmitir116. kinci grubu oluturan derin ie dnk az kenarl kaselerin en yaygn ls 11.0-14.0 cm. arasndadr117.

e dnk az kenarl kaselerin bezemeleri de baz deiik zellikler gstermektedir. Parlak siyah sr ile krmz ve siyah kombinasyonu genellikle M.. 250den nceki gruplarda grlmektedir. Bunun yannda, metalik siyah rnekler M.. 3. yzyl sonlar ile M.. 2. yzyl balarna toplanmaktadr. e dnk azl kaseler zerinde rulet bezeme son derece nadirdir118.

En erken Korinth rnekleri M.. 5. yzyln nc eyreine tarihlenmektedir. Byk apl olanlar, ehrin ykm olan M.. 146a kadar; sosluk grubu iin kesin bir tarih vermek zor olmakla birlikte 4. yzyln birinci yarsndan nce ya da sonra retilmitir; tuzluk grubu da 4. yzyln ilk eyreinden M.. 200 yllar arasna verilmektedir119. Olynthosda ise, M.. 5. yzyln sonlarnda ithal edilen Attika tipleri yannda, M.. 4. yzyln balarnda yerel rneklerin ok sayda retildii bilinmektedir. Samosta ve Aleksandriada Attikadan ithal edilen baz rnekler grlmektedir120. Samariada Olynthosa benzer olarak Attika kaseleri taklit edilmitir121. Bunun yannda, yerel retimin ka yllarnda baladn sylemek zordur. Hellenistik form, M.. 4. yzyl ve M.. 3. yzyln balarnda Attika ithalatlar ile balam, ayn yzyl ierisindeki baz ithalatlarla ve M.. 2. yzyldaki yerel retimlerle devam etmi olmaldr. J. M. Crowfoot, Samariada ele geen ie dnk azl kaseler iinde erken rneklerin daha kk ve kaliteli olduunu belirtmitir122. Samariada M.. 2. yzyln ilk yarsna doru kaseler daha s yaplmaya balanmtr. Ayrca, bu kaselerin az kenarlarnn da kaln bir kvrm yapar ekilde deitii gzlenmitir.

116 117

Rotroff,1997: 162. Rotroff, 1997: 163. 118 Rotroff, 1997: 163. 119 Edwards, 1975: 29. 120 Westholm, 1956: 76. 121 J. M. Crowfoot, G. M. Crowfoot , K. Kenyon, (1957): The Objects from Samaria, Samaria-Sebaste 3, Chap. IX: Pottery Hellenistic and Later, London: s. 248. 122 Crowfoot v.d., 1957: 248.

42

Tarsus kazlarnda ele geen ie dnk kaseler, uca doru incelen az kenarlarna sahiptirler123. Basit halka kaideleri, dier Attika benzerlerine gre daha kk olmakla birlikte bir sre sonra daha alak, konik hale gelmitir. Firnis, alld ekilde i ve d ksmn st ksmlarna uygulanmtr. Erken Hellenistik Dnemde (M.. 4. yzyln sonlarndan M.. 3. yzyln ortalarna) formun genel hatlar, hafif bir dudak kavisi ile aamal eim grlmektedir. Orta Hellenistik Dnemin (M.. 3. yzyln sonlar) erken evrelerinde de bu profil devam eder. Bunun yannda, orta evre iinde form deimeye ve ie dnk dudak daha dar, gvde genellikle daha kk boyutlarda yaplmaya balar. Bu moda M.. 3. yzyln sonlarndan M.. 2. yzyln balarna kadar daha ok etkilidir. Tarsusta ele geen baz iyi rnekler zerinde Attika paralarnn taklitleri olan rulet ve bask palmetleri grlmektedir.

Pergamonda yerel form Attika nclerinden sonra gelimitir. Burada Erken Hellenistik Dnemde gergin profil, ince form, geni halka kaide karakteristiktir. Pergamonda firnis renginin krmzya doru eilim gsterdii Ge Hellenistik Dnemde ise, formlar daha geni llerde yaplmaya balamtr124.

e dnk kaseler Meneke ata Hellenistik Dnem seramik gruplar arasnda saysal bakmndan en fazla olan formdur. Benzer form veren ve ok kk olan paralar kataloa alnmamtr. Meneke atanda Kaseler grubu altnda 45 adeti az kenar yuvarlak bitenler, 18 adeti az kenar keli bitenler, 16 adeti byk apl kaseler ve 4 adeti yarmkre kaseler olmak zere toplam 83 eser bulunmaktadr. Bu rneklerden 8 adeti tam profil vermektedir. Dier rneklerin tm az parasdr. Kaselere ait olabilecek kaide paralar ak kap kaideleri blmnde yer almaktadr.

Meneke atanda ele geen ie dnk kaselerin az aplar ounlukla 10.2 ile 15.8 cm. arasndadr. Bu l Atina Agorasnda ele geen ie dnk azl kaselerin llerine gre biraz byktr125. Alt gruplar iinde, az kenar yuvarlak bitenlerin az aplar 8.8 ile 19.5 cm. arasndadr. Bu gruba ait Kat. No. 32nin yakn bir benzerine Korinth s sosluk grubunda rastlyoruz. Ayrca, Kat. No. 4, Kat. No. 6 ve Kat. No. 47 de
123 124

Goldman, 1950: 157. Grler, 2003: 88. 125 S. I. Rotroff, (1982a): Hellenistic Pottery: Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora XXII, Princeton: s. 163.

43

form ve yakn lleri nedeniyle Korinth rnekleri ile benzerdirler126. Az kenar keli bitenler ise, 9.9 ile 19.2 cm. arasnda deien az aplarna sahiptirler. Byk apl kaselerin az aplar 19.6 ile 29.0 cm. arasndadr. Bu ller dier retim merkezleri ile uyum iindedir. Bunun yannda, Korinthde ele geen benzer kaseler iinde az aplar 10.0 santimetreden byk olanlar byk apl kaseler grubuna dahil edilmilerdir127. Meneke ata kazlarnda ele geen yarmkre kaseler ise 6.1 ile 15.0 cm. arasnda deien az aplarna sahiptirler. Bu grubun iinde yer alan ve 6.1 cm. az apna sahip Kat. No. 80in bir benzeri Korinth kazlarnda ele gemitir128.

Meneke atanda ele geen ie dnk az kenarl kaselerin firnis boyalar sarms krmz, krmz, krmzms kahverengi ve koyu gri renkleri olmak zere eitlilik gstemektedir. Sz konusu kaselerin i ksmlar firnislenmitir. D ksmlarnda ise, kimi rneklerde sadece dudak altnda, kimi rneklerde ise dudak altndan gvdeye kadar akan firnis grlmektedir. Eserlerin tm bezemesiz olup sadece Kat. No. 80 zerinde kazma harfler grlmektedir.

M.. 4. yzylda yaygnlaan ve yerel atlyeler tarafndan retildii bilinen ie dnk kaseler Meneke atanda da ok sayda grlmektedir. Bu kaselerin formlarnda yerel baz zellikler grlse de ok saydaki benzerlerine dier merkezlerde rastlanmaktadr. Bunlarn iinde Kat. No. 1in form olarak benzerlerine Sidi Khrebish Benghazide, Histriada ve Tenosda rastlyoruz129. Ayrca, Kat. No. 1 ile benzer kaidelere sahip rneklere Atina Agoradan kan ie dnk azl kaseler arasnda rastlyoruz130. Kat. No. 2, H. A. Thompsonun inceledii kase gruplar ierisinde M.. 3. yzyla rnekleri ile olduka benzerdir131. Bunun yannda, benzer formda kaselerin Knossos kazlarnda M..
126 127

Edwards, 1975: 32. Edwards, 1975: 29. 128 Korinth rnei az aplar 6.2-7.4 cm. arasnda deien kk boyutlu tuzluklar olarak gruplanmlardr. Bkz., Edwards 1975, s. 32. 129 Sidi Khrebish Benghazide bulunan kase M.. 2. yzyln sonlar ya da 1. yzyln balar gibi daha ge bir tarihe verilmitir. Bkz., P. M. Kenrick, (1985): Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice): The Fine Pottery, Vol. III Part 1, Supp. to Libya Antiqua V, Tripoli: Fig. 6: 36.2. Bkz., R. Etienne, (1986): Tenos I, Le Sanctuare de Poseidon Et DAmphitrite, Paris: Pl. 94: Bb4. Bunun yannda, Histriada ele geen benzer kaseler M.. 336-332 arasna tarihlenmitir. Bkz., C. Preda , A. Doicescu, (1996): Le Mur de dfense de lpoque Hellnistique, Bucuresti: s. 522, Pl. 90: II, 4. Tenos rnekleri ise, M.. yaklak 260230/20 yllarna tarihlenmilerdir. 130 Rotroff, 1997, Fig. 63: 1007 (M.. 200-175). 131 Thompson, 1934, Fig. 117: D9. Benzer tarihe verilen rnekler Histriada da ele gemitir. Bkz., Preda v.d., 1996: 533, Pl. 101: XXV', 3.

44

150-125 gibi olduka ge tabakalarda ele gemesi, bu kaselerinin Hellenistik Dnem iinde uzunca bir dnem retildiini gstermektedir132.

Kat. No. 3n form olarak benzerleri Eretria ve farkl kaidelere sahip thaka buluntular arasnda grlmektedir133. Kat. No. 6 ise, form olarak Makedonyada baz mezarlarda ele geen yar krevi gvdeli kaselerle olduka benzer zelliklere sahiptir134. Kat. No. 7 ile ok benzer profile sahip olan ve M.. 1. yzyla tarihlenen bir rnek Tarsusta kazlarda ele gemitir135. Samariada M.. 2. yzyln ikinci yarsna tarihlenen bir kase zellikle az profili ile Kat. No. 16ya ok benzerdir
136

. Kat. No. 64 ile benzer

profile sahip kaselerin Korinthte yaplan kazlarda M.. 4. yzyln birinci eyreinden M.. 146 yllarna kadar uzun bir dnem kullanld anlalmtr137. Kat. No. 70 ile ok yakn bir profile sahip bir rnek ise Dura-Europosda ele gemitir138. Kat. No. 76, Atina Agoras kazlarnda ele geen Hellenistik ie dnk azl kaseler iinde pek rastlanan bir rnek deildir. Bunun yannda, benzer forma sahip kaseler, Samariada M.. 2. yzyl ve Knossosta M.. 225-175 yllar arasna tarihlenen tabakalarda ok sayda ele gemitir139. Nabatean Oboda kazlarnda ele geen bir kase Kat. No. 81e olduka benzerdir140.

Meneke ata ie dnk kaseler grubunu, en erken ve en ge tarihlemelerin yapld benzer rnekler ele alndnda, M.. 4. yzyln son yars ile M.. 1. yzyln ilk yars tarihleri arasna yerletirmek mmkndr. Az ve gvde profilleri gz nne alndnda kaseler arasnda yakn tarihlemeler yapmak mmkndr. Dier eser gruplar ile de birlikte dnldnde Meneke ata ie dnk kaselerinin retimlerinin M.. 2. yzylda younluk kazand sylenebilir. Ayrca, M.. 1. yzyln ilk yarsndan daha gee tarihlenen rnek yoktur.

132

I. R. Metzger, (1969): Die Hellenistiche Keramik in Eretria, Eretria II. Bern: Tafel 8: 2 (M.. 3. yzyl); Coldstream v.d. 2001: 99, fig. 3: 3m. 133 S. Benton, (1938/1939): Excavations in Ithaca III, The Cave at Polis II BSA 39: s. 37, fig. 17: 5 (M.. 3. yzyl); Metzger 1969, Tafel 14: II, 6 (M.. 2. yzyl). 134 S. Drougou, (1991): Hellenistik Pottery from Macedonia, Selanik: s. 131, mezar IV 8 . 135 N. Baydur , N. Sekin, (2001): Tarsus Donukta Kaz Raporu, stanbul: Levha LIII: 31. 136 Crowfoot v.d., 1957: 249 Fig. 49: 13. 137 Edwards, 1975, Pl. 2: 25. 138 D. H. Cox, (1949): The Greek and Roman Pottery, Dura- Europos Final Report IV Part 1 Fascicle 2 New Haven: s. 5, no. 19. 139 Crowfoot v.d., 1957: 249 Fig. 49: 12; Coldstream v.d., 2001: 99, fig. 3: 3h. 140 A. Negev, (1986): The Late Hellenistic and Early Roman Pottery of Nabatean Oboda, Final Report, Israel: s. 74, no. 556.

45

4.a.2. Da Dnk Az Kenarl Kaseler (Kat. No. 84-88)

Kat. No. 84. Da dnk az kenarl kase. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 16, Levha 22 Az ap: 9.7 cm. Kaide ap: 4.1 cm. Ykseklik : 3.4 cm. Kil Rengi: Krmzms sar. Firnis Rengi: Dta krmzms kahverengiden kahverengine, ite krmzms kahverengi. Tanm: yi pimi. Bozuk grntl, halka dipli, da dnk azl minik kase, tmdr.

Kat. No. 85. Da dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev. 16, Levha 22 Az ap: 12.6 cm. Korunan Ykseklik : 3.1 cm. Kil Rengi: Youn mikal, gri (2.5 Y 6/N6) Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: ilik iyi deil. zerinde demir cruf izleri var. Yuvarlak bir dn yapan dudak dta keli profil vermekte ve ie doru hafif bombeli bir dn yapan gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 86. Da dnk az kenarl kase. Bat atak /1996. 18 T 2 plankare. iz.Lev. 16, Levha 22 Az ap: 10.5 cm. Kaide ap: 4.8 cm. Ykseklik: 3.6 cm. Kil Rengi: Youn mikal, iyi pimi, sarms krmz. Firnis Rengi: te ok koyu kahverengi, dta ak krmzms kahverenginden ok koyu griye. Astar Rengi: Soluk krmz. Tanm: Vazo salam olarak ele gemitir. Da dnk azl ve halka kaidelidir. Firnis boyas yer yer akmtr.

Kat. No. 87. Da dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /2002. iz.Lev. 16, Levha 22 Az ap: 14.1 cm. Korunan Ykseklik: 2.85 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te dudak kenar ve altnda krmz (10 R 5/6), dta korunmam. Tanm: Ke yapp dz devam ederek da dnen az, hafif keli dnlerle ie doru bombe yapan gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 88. Da dnk az kenarl kase az ve gvde paras. Bat atak /1998. 19 T Gneybat temizlik. iz.Lev.17, Levha 23

46

Az ap: 11.4 cm. Korunan Ykseklik : 1.5 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, gri (10 YR 5/1). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N3). Tanm: Yuvarlatlm da dnk az kenar ie doru S kvrm ile gvdeye keskin bir ayla birlemekte ve eik bir ayla aaya devam etmektedir.

Hellenistik Dnemde grlen en yaygn formlardan bir tanesi da dnk az kenarl kaselerdir. Bu kaseler, Atinada ilk olarak M.. 5. yzyln sonlarnda moda olmu ve M.. 4. yzylda da poplerliini korumutur141. Da dnk az kenarl kaseler Klasik, Hellenistik ve yar firnisli olmak zere eitte retilmitir142. En erken rnekler Atinada M.. 5. yzylda balamtr143. Korinthde ise, M.. 5. yzyln son eyreinde Attikadan etkilenerek retime baland ve ehrin ykm olan M.. 146 yllarna kadar retimin devam ettii anlalmaktadr144.

Erken tipte (Klasik Dnem), kaselerin i ksmnda zemininde bask sslemeler bulunmakta, d ksmda rezerve bir band ve ayak ile gvdenin birletii yerde kazma yiv grlmektedir. Korinth rneklerinde bask ve rulet bezemeli rnek bulunmamakla birlikte ayakla gvdenin birleme yerinde rezerve band yoktur145. Hellenistik tip ise daha basittir. Genellikle firnisli ve hemen hemen her zaman baskszdr. nc tip olan yar firnisli eitlerde ise yalnzca ite ve gvdenin st ksmnda firnis grlmektedir146.

Hellenistik tip da dnk azl basit form, M.. 3. yzylda retilmeye balamtr. Atinada bulunan rnekler bu grubun balangcn yaklak olarak M.. 275 yllarna tarihlemektedir147. Samariada rulet bezemeli M.. 3. yzyla tarihlenen Attika retimi olduu olas baz rnekler bulunmaktadr148. Hellenistik rnekler form olarak Klasik Dnem tipine benzemekle birlikte, Klasik Dnem rneklerinde gvdenin alt ksmnda grlen kazma yiv bu rneklerde grlmez. Hellenistik tip rneklerinde ise bask ssleme
141 142

Crowfoot v.d., 1957: 244. Rotroff, 1997: 156. 143 Rotroff, 1997: 157. 144 Edwards, 1975: 33. 145 Edwards, 1975: 33. 146 Rotroff, 1997: 157. 147 Rotroff, 1997: 158. 148 Crowfoot v.d., 1957: 244.

47

olduka nadirdir. nceki gruba gre daha zensiz yaplm olan bu form, eitli ve kuralddr. Firnis zerinde yaygn olarak parmak izleri grlmektedir. Firnis, arada srada dta veya kaide de yaplmamtr. Ayrca, Klasik Dnem rneklerine nazaran hemen hemen her zaman kalite asndan dktr. Bu da Hellenistik tipin sonlarnda standart haline gelen daha ucuz retimlerden ktna iaret etmektedir.

Da dnk az kenarl kaselerin geliimini normal boyutlu kaseler zerinde takip etmek daha olasdr. Erken rneklerde kaide dikey veya da alr. M.. 3. yzyln nc eyreine ait kimi rneklerde al veya konkav profilli ayaklar grlmektedir. Daha sonra hepsinde dikey da doru, konkav ve al rnekler grlmeye balamtr. Kaidenin lleri de gee doru deimeye balamtr. rnein, M.. 3. yzyln balarndan M.. 2. yzyln ortalarna kadar yaplan kaselerde, kaide ls genellikle neredeyse azn yars kadardr. M.. 2. yzyln ikinci eyreinde ve daha ge rneklerde ise, kase kaidelerinin daha kld grlmektedir149. Benzer bir durum Korinth kaselerinde de yaanm ve bu ehirde M.. 200 sonrasnda retilen rneklerde kaidelerde bir daralma grlmektedir150.

Benzer bir geliim kaselerin gvdelerinde de gzlenmektedir. M.. 3. yzyln ikinci eyreine ait kaseler genellikle s ve kavisli bir gvde profiline sahiptir. Al kaseler ise ok nadirdir. Gvdenin yukarsnn genie da dnebildii daha keskin al profilliler, yaklak M.. 175 yllarndan sonra grlmeye balar. M.. 2. yzyln sonlar ile M.. 1. yzyln balarnda ise, ksa-dz, neredeyse yatay denilebilecek alak gvde, uzun-dz ve da doru alan st gvde ile bir a yaparak birleir. Formdaki bu nemli geliimlerinin yannda kaselerin gvdelerinin boyutlarnda da deiiklik olur. M.. 3. yzyl kaseleri daha yksektir. Bu oran M.. 2. yzyln sonlarnda olduka alalmtr151.

Da dnk az kenarl kk kaseler de benzer bir geliim gsterirler. Bunun yannda, normal boyutlu olanlara gre daha zensiz yapldklar iin daha zor tarihlenmektedirler. Kk kaselerin erken rnekleri s olurken daha ge olanlarn gvdeleri derindir. Al gvde profiline sahip rnekler byk olaslkla M.. 3. yzyln

149 150

Rotroff, 1997: 159. Edwards , 1975: 33. 151 Rotroff ,1997: 159.

48

sonlar ya da daha gee tarihlenmektedir. Bu gvde profiline sahip rnekler yaklak M.. 175 yllarna kadar tercih edilmeye devam edilmilerdir.

Hellenistik Dnem seramik merkezlerinde olduka sk grlen kase tiplerinden bir tanesini Da Dnk Azl Kaseler oluturur. Ancak, Meneke atanda dier Hellenistik merkezlerin aksine sadece 5 tane da dnk azl kase ele gemitir. Bu rnekler iinde Kat. No. 85 ve Kat. No. 86 tam profil vermektedirler. Dier 3 kase az parasdr. Kaselerin az aplar 9.7 ile 14.1 cm. arasnda deien llerdedir. S. I. Rotroffun da dnk azl kaseler iin belirttii lleri gz nne alrsak, Kat. No. 85in tuzluk ya da sos taba olarak kullanlan kk kaseler grubuna girdiini syleyebiliriz152. Dier eserler ise orta boyutlu kaseler iin uygun llere sahiptirler.

Kat. No. 84n Knossosta ele geen ve M.. yaklak 300 yllarna tarihlenen bir kase ile benzer ynleri bulunmaktadr153. H.A. Thompsonun inceledii bir kase, az kenar daha sivri olmakla birlikte, da sarkk dudakl Kat. No. 85 ile benzer profile sahiptir154. Samariada ele geen ve M.. 4. yzyln balarna tarihlenen bir kase, zellikle dz az kenar profili ile Kat. No. 87ye ok benzerdir155. Ayrca, benzer bir rnek de Kuzey Afrikada Kartaca kazlarnda ele gemitir156. Kat. No. 88e benzer profillere sahip kaselere, Makedonyadaki baz mezar buluntular arasnda, Samaria ve Eretriadaki kazlardan gelen seramikler arasnda rastlamaktayz157.

Meneke ata buluntular arasnda snrl sayda ve farkl tipte da dnk azl kase bulunduu iin, eserlerle ilgili genel bir tarih vermek zordur. Atina Agoras kazlarndan gelen rnekler gibi Kat. No. 84 ve Kat. No. 85in kaide aplar neredeyse az aplarnn yars kadardr. Bu da her iki kasenin M.. 3 yzyln balar ile M.. 2. yzyln ortalarnda bir tarihte retildiklerine iaret etmektedir158.

152 153

Rotroff, 1997: 158. Coldstream v.d., 2001: 103, fig. 3: 5c. 154 Thompson, 1934: 437 Fig. 118: D11. 155 Crowfoot v.d., 1957: 245, Fig. 48: 1. 156 M. G. Fulford , D. P. S. Peacock, (1994): Excavations at Carthage, Vol. II, 2, The Circular Harbour, North Side The Pottery, Oxford: 19, Fig. 1.8: no. 59. 157 Crowfoot v.d., 1957: 265, Fig. 56: 6; Metzger, 1969, Tafel 9: 3 (M.. 3. yzyl); Drougou, 1991: 131, mezar IV 12 . 158 Rotroff, 1997: 159.

49

4.a.3. Az Kenar Sivri Biten Kaseler (Kat. No. 89-91)

Kat. No. 89. Sivri azl kase az, gvde ve kulp paras. Bat atak /2000. 19 U 26 plankare. iz.Lev. 17, Levha 23 Az ap: 13.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.05 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: te ve dta koyu kahverengi (7.5 YR 3/2). Tanm: Da dnk dudak kenarl. Kulp dudak kenarndan dudan biraz altna tutturulmu. Gvde profili kulun altndan sonra keskin bir dnle ie kvrlmaktadr.

Kat. No. 90. Sivri azl kase az ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 U 33 plankare. iz.Lev. 17, Levha 23 Az ap: 9.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.7 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Kavis yaptktan sonra neredeyse dz profil veren gvde ile birleen dudak diktir. te sivrilerek ince bir kenar oluturmaktadr. Dta dudak altnda iki paralel kazma bant grlmektedir.

Kat. No. 91. Sivri azl kase az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 12 plankare. iz.Lev. 17, Levha 23 Az ap: 9.5 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te silik krmz (2.5 YR 4/2), dta krmzdan koyu kahverengine (2.5 YR 5/6dan 7.5 YR 3/2ye). Tanm: te dudak altnda kaln kazma yiv band yer almaktadr. Dz profil veren gvde da dnk belli bir ayla devam ederek yuvarlatlm dudak ile birlemektedir. ok az bir ksm korunan ince firnis bant grlmektedir.

Meneke atanda olduka az sayda ele geen bu tip kaselerin dier merkezlerde benzerlerine de pek rastlamyoruz. Bunun yannda, Kat. No. .89 zellikle kulbu ile Samariada ele geen bir rnekle benzer zelliklere sahiptir159. Ayrca, Kat. No. 90 ile

159

Crowfoot v.d., 1957: 240, Fig. 45: 1a (M.. 3. yzyln sonlar-2. yzyl).

50

benzer profile sahip bir kase Kartaca kazlarndan gelen buluntular arasnda yer almaktadr160.

4.a.4. Rulet Bezemeli Kaseler (Kat. No. 92-93)

Kat. No. 92. Rulet bezemeli kase. Bat atak /1996. 18 T 2 plankare. iz.Lev. 17, Levha 24 Az ap: 10 cm. Kaide ap: 4.3 cm. Korunan Ykseklik: 4. 75 cm. Derinlik: 3.85 cm. Kil Rengi: Mikal, gri. Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri. Tanm: yi pimi. Drt paradan olumaktadr. Da dnk geni dudakl, dudan kenarnda ve zerinde ince birbirine kout kazma yiv bezeme mevcut. Kasenin ortasnda oluan daire biiminde bask bezek yer almaktadr. Alak da dnk bir halka kaideye sahiptir.

Kat. No. 93. Rulet bezemeli kase kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 5 plankare. iz.Lev. 18, Levha 24 Kaide ap: 2.75 cm. Korunan Ykseklik: 4.7 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: te da ok az yerde korunmu, krmz (2.5 YR 5/8). Tanm: Halka kaideli. Kasenin ortasnda daire biiminde bask bezek yer almaktadr.

Yunan mlekiler M.. 5. yzyl ortalarnda ilk kez krmz figr kylikslerin i ksmlarn allm boyal madalyon sslemeler yerine bask bezeme ablonlarla sslemeye balamlardr. Bu bask bezemelerde erken dnemde kullanlan yldzlar ve rozetlerde gee gidildike deiimler olmutur. Yldzlar klm ve zaman iinde kaybolmutur. Rozetler yerlerini daha ge dnemlerde dil gruplarna brakmtr161. Hellenistik mlekiler, M.. 5. yzyln ortalarnda icat edilen kaplarn zemini zerinde basit tasarmlarla bask bezemesi yapma uygulamasn miras almlardr162.

160 161

Fulford v.d., 1994, Fig. 1.8: no. 58. Crowfoot v.d., 1957: 253-254. 162 Rotroff , 1997: 37.

51

Bunun yannda, erken dnemden gelen geni eitdeki bask bezeme rnek eitlilii, M.. 4. yzyldan sonra sadece palmetler ve ruletlerle snrlanmtr. Ayrca, kantharoslarn Hellenistik Dnemde derinleen formlarndan dolay yaklak M.. 325 yllarndan sonra bask bezemelerle sslenmedii grlmektedir. Bunun yannda, bask bezemeler hem ie dnk az kenarl kaselerde, hem de da dnk azl kaselerde, yuvarlatlm dudakl tabaklarda ve bazen de kaln kenarl tabaklarda ssleme eleman olarak kullanlmaya devam etmitir.

M.. 4. yzyln son eyreinde kavislerle birbirine bal eitli sayda palmet bask yaygndr. Bu bask tasars, yava yava tekdze drt palmet modelinin kullanmaya balad rneklere dnmtr. M.. 2. yzylda palmet basklar iyice yozlam bir ekilde karmza kmaya balamtr163. Bal palmet bask bezemeleri kaselerden ok tabaklar zerinde daha uzun sre kullanlmaya devam etmitir. Bu durum olaslkla tabaklarn daha geni ssleme alan salam olmasndan kaynaklanmtr. Kaseler zerinde ise bask bezemeler genellikle yaklak M.. 300 yllarndan sonra pek grlmezler. Bunun yannda, M.. 3. yzyln balarnda tabaklar zerinde bask bezemeler yaygn olarak kullanlmtr. Tabaklar zerindeki bu bask bezemeler daha sonraki yzyllarda azalsa da grlmeye devam etmitir164.

Bask bezemeler, Hellenistik Dnem iinde zaman getike baz formlar zerinde tamamen unutulmutur. Bunun yannda, baz farkl formlar zerinde grlmeye devam etmitir. rnein, M.. 275 yllar civarnda retilen ie dnk az kenarl kaseler zerinde bask bezemeler Klasik Dnem rneklerin eitliliine gre olduka snrldr. M.. 2. yzyln ortalarnda da dnk azl kaseler zerinde bask bezemelerin devam ettii grlmektedir. Bunun yannda, yuvarlatlm dudak kenarl tabaklar M.. 3. yzyl ile snrlanmtr. M.. 3. yzyln son eyreinde, hem tabaklar hem de kaseler zerinde ok kk damgalar yaygn hale gelmitir. M.. 2. yzylda damgal kaseleri grmek mmkndr. apraz dzenleme ierisinde drt palmetle snrlanan yere olanak veren geni gvdeli kaseler zerinde yaklak M.. 300den sonra bu ssleme unutulmutur165.

163 164

Crowfoot v.d., 1957: 253-254. Rotroff , 1997: 37. 165 Rotroff, 1997: 37.

52

Bask bezeme yeni Hellenistik formlar zerinde de uygulanmtr. M.. 2. yzyln birinci yarsna ait yerel Knidos kaseleri zerinde ruletsiz geni yer kaplayan palmet damgalar yerletirilmitir. M.. 2. yzyln ortasnda itibaren rulet bask bezemeler tek olarak kullanlmamtr. Rulet basklar, nadir olarak damga ile birlikte, M.. 2. yzyln ortalar civarnda baz yeni formlarn zerinde dzenli bir ekilde kullanlmtr. Bu yeni formlar; ayakl yarmkre kaseler, dik ykselen gvdeli kaseler ve da dnk azl tabaklardr. Hellenistik Dnemde yeni bir bulu olarak kaseler zerinde yapmcnn damgasnn bulunduu rnekler de grlmektedir Ayn zamanda baz grlmedik damgalar da vardr. rnein, M.. 2. yzyla tarihlenen iki vazo zerinde fok balna benzeyen bask bezemeler yaplmtr. Rulet bask bezemede de Hellenistik Dnem iinde gelimeler olmutur. Rulet bask bezemeler vazolar zerinde Klasik Dnemdeki kalitelerini yaklak M.. 275 yllarna kadar korumulardr. Bu tarihten sonra rulet bask bezemeler baz formlarn geni yzeylerini kapatmak amacyla bir baka ekilde kullanlmtr. zellikle yarmkre kaselerin hem iinde hem de dnda yaygn olarak grlmektedirler166.

Meneke atanda yalnzca 2 tane rulet bezemeli kase karmza kmtr. Snrl sayda ve farkl tipte bezemeler grlmedii iin genel bir tarih vermek zor olacaktr. Dier merkezlerle kyaslandnda M.. 4. yzyldan sonra, ie ve da dnk kaselerde bask bezemeler grlmeye balar ve genellikle de M.. 300den sonra pek grlmez. Ancak da dnk kaselerde M.. 2. yzyln ortalarna kadar bask bezemelere rastlamak mmkndr167. Bu genel tarihlendirme de ele geen buluntular iin uygun grlmektedir.

4.a.5. Megara Kaseleri (Kat. No. 94-115)

Kat. No. 94. Megara Kasesi az ve gvde paras. Bat atak /1995. 18 U 95 plankare. iz.Lev. 18, Levha 24 Az ap: 12.7 cm. Korunan Ykseklik: 5.5 cm. Kalnlk: 0.4/0.5 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/8).
166 167

Rotroff, 1997: 37-38. Bkz. s. 51.

53

Firnis Rengi: Dta krmz (10 YR 5/6dan 2.5 YR 4/6ya), ite krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: Figrl bezemelerde, Erosun kullanld az ve gvde paras. Da dnk azl kase, gvdenin ortalarna doru ikince olup dbkey bir gvdeden olumaktadr. Gvdede, saa dnk kanatl betimlenen Eros figr saa doru bakar pozisyondadr. Elinde zm salkm tamaktadr. Eros figrnn karsnda hemen hemen ayn ykseklikte bir akanthus bezemesi yer almaktadr.

Kat. No. 95. Megara Kasesi az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 73 plankare. iz.Lev. 18, Levha 25 Az ap: 6.0 cm. Korunan Ykseklik: 4.5 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (2.5 YR 4/N4). Tanm: Da ekik dudakl kase. Gvdenin ortasnda iki kabartma yivle snrlandrlm nokta kabartmalar dizisi yer almaktadr.

Kat. No. 96. Megara Kasesi az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 18, Levha 25 Korunan ykseklik: 3.2 cm. Kalnlk: 0.3/0.45 cm Kil Rengi: Mika katkl, gri (7.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (7.5 YR 4/N4). Tanm: Az ksm ok az korunmutur. Dz az kenarldr. ki kabartma yivin altnda ok az korunduu iin belli olmayan bitkisel motifler (olaslkla iek rozet) yer almaktadr.

Kat. No. 97. Megara Kasesi az ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 212 plankare. iz.Lev. 19, Levha 25 Az ap: 16.8 cm. Korunan ykseklik: 3.3 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (7.5 3/N3). Tanm: Bezemesizdir. Yzeyde krklar vardr. Da ekik azl kase. Azn bitimde ince plastik bir bant grlmektedir. te youn olarak ark izleri mevcuttur.

Kat. No. 98. Megara Kasesi az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev.19, Levha 25 Az ap: 14.4 cm. Korunan Ykseklik: 4.8 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: Dta ve ite koyu gri (2.5 YR 4/N4).

54

Tanm: Da ekik azl kasenin gvdesi kre eklinde bir profile sahiptir. Gvde ortasnda plastik bantlar arasnda kabartma dizisi yer almaktadr.

Kat. No. 99. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 19, Levha 26 Kalnlk: 0.4/ 0.45 cm. Kil Rengi: Az mikal, beyaz (7.5 YR 8/ N8) Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Figrl gvde paras. Korunmu ksmda plastik bandn altnda belirli aralklarla yan yana tane boa ba kabartmas bezeme olarak kullanlmtr. Ortadaki boa tam olarak, soldakinin byk bir ksm ve sadakinin de yalnzca boynuzlar grlmektedir.

Kat. No. 100. Megara Kasesi madalyon ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev.19, Levha 26 Cidar Kalnl: 0.45/ 0.5 cm. Kil Rengi: Ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (2.5 YR 3/ N3). Tanm: Kalyksn ve madalyonun bir ksm korunmutur. Madalyonda ular sivri, elips eklindeki yapran bir ksm grlmektedir. Kalyksteki bezeme tam olarak anlalamamakla beraber ters duran boa bana benzemektedir. Kalyksn zerinde de bir ksm korunmu olan on kymationu vardr.

Kat. No. 101. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1998. 18 T 13 plankare. iz.Lev. 19, Levha 26 Kalnlk: 0.3/ 0.4 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (7.5 YR 4/N4). Tanm: ki paradan olumaktadr. Bitkisel bezemeye sahiptir. ki plastik bant ile snrlandrlm nokta dizisi yer almaktadr. Gvdede st ste binmi asma yapraklar, arasnda iek filizi bezemeleri yer almaktadr.

Kat. No. 102. Megara Kasesi madalyon ve gvde paras. Bat atak /1997. 20 T 82 ukur. iz.Lev. 20, Levha 26 Kalnlk: 0.45/0.3 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: Koyu gri (7.5 YR 4/ N4). Tanm: para birletirilmitir. Korunan madalyonda etraf kabartma halkal rozetin (sekiz petalli) etrafn bir sra kabartma nokta dizisi evrelemektedir. Kalyksn etrafnda bir sra ardarda dizilmi bezemeler, onun zerinde iek rozetler dizilmektedir. Gvdede bitkisel bezeme olarak filiz demeti-buketi, asma yapraklar aralarnda iek filizleri ve rozet iekler yer almaktadr.

Kat. No. 103. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 13 plankare. iz.Lev. 20, Levha 27

55

Kalnlk: 0.3 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: Dta ve ite ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: Plastik bant zerinde bir ksm korunmu yumurta dizisi, altnda ise bir demetin boumu yer almaktadr.

Kat. No. 104. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. iz.Lev. 20, Levha 27 Kalnlk: 0.4/0.45 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: Dta ve ite koyu gri (7.5 YR 4/N4den 2.5 YR 4/ N4e). Tanm: Ksa yaprakl akanthus yapra bezemesinin byk bir ksm grlmektedir. Dier kabartmann ne olduu anlalamamaktadr.

Kat. No. 105. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 13 plankare. iz.Lev. 20, Levha 27 Kalnlk: 0.3 cm. Kil Rengi: Beyaz (7.5 YR 8/N8). Firnis Rengi: ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: iek rozetin ok az bir ksm korumutur. Akanthus yapra bezemesinin byk bir ksm grlmektedir.

Kat. No. 106. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 13 plankare. iz.Lev. 20, Levha 27 Kalnlk: 0.21 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: Koyu gri (2.5 YR 4/N4). Tanm: Akanthusun ok az bir ksm yer almaktadr. iek rozetin byk bir ksm korunmutur.

Kat. No. 107. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 20, Levha 27 Kalnlk: 0.45/0.6 cm. Kil Rengi: Ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (2.5 YR 4/N4). Tanm: Boncuk dizisi iki plastik bant arasnda snrlandrlmtr. Bordrn zerinde belli ksmlar korunmu iki tane elips eklinde kabartma ierisinde (kalkan), bordrn altnda ise bir ksm korunmu sivri ulu palmet yapra yer almaktadr.

Kat. No. 108. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 20, Levha 28 Kalnlk: 0.3/ 0.4 cm. Kil Rengi:Mika katkl, gri (10 YR 5/1). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (10 YR 4/1den 2.5 YR 4/N4e).

56

Tanm: ki para birletirilmitir. Boncuk dizileri ile blnm alanda sivri ulu lotus yapra yer almaktadr. Boncuk dizilerinin yannda iki yiv arasnda kaln kabartma plastik bant yer almaktadr.

Kat. No. 109. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev. 21, Levha 28 Kalnlk: 0.45 cm. Kil Rengi: Gri (7.5YR 6/N6). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: Kabartma iki plastik bant ierisinde snrlandrlm Lesbos kymationu.

Kat. No. 110. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1993. 18 U 4 plankare. iz.Lev. 21, Levha 28 Kalnlk: 0.75/0.65 cm. Kil Rengi: Gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (2.5 Y 4/N4). Tanm: Korunabildii kadaryla plastik bir bant zerinde Lesbos kymationu grlmektedir.

Kat. No. 111. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1998. 19 T 48 plankare. iz.Lev. 21, Levha 28 Kalnlk: 0.4/0.6 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: ki plastik bant arasna snrlandrlm aralarnda karg bulunan yumurta dizisi. Bordrn altnda bir ksm korunabilmi kare kabartma bezeme grlmektedir. Kat. No. 99 ile benzer yumurta dizisine sahiptir.

Kat. No. 112. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 98 plankare. iz.Lev. 21, Levha 29 Kalnlk: 0.3 cm. Kil Rengi: Az mikal, ak kahverengimsi gri (10 YR 6/2). Firnis Rengi: Grimsi kahverenginden ok koyu griye (2.5 Y 5/2den 2.5 YR 3/N3e). Tanm: Plastik bant zerinde kabartma spiral motifleri yer almaktadr.

Kat. No. 113. Megara Kasesi kalyks ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 T 98 plankare. iz.Lev. 21, Levha 29 Kalnlk: 0.3/0.55 cm. Kil Rengi: Sarms krmz (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Krmz (10 R 5/6). Tanm: Gvdede iek rozet motifleri dndaki kabartmalar anlalamamaktadr.

Kat. No. 114. Megara Kasesi madalyon ve kalyks paras. Bat atak /1996. 20 T Temizlik. iz.Lev. 21, Levha 29 Kalnlk: 0.3/0.4 cm.

57

Kil Rengi: Az mika katkl, koyu gri (2.5 YR 4/ N4). Firnis Rengi: te ok koyu gri (2.5 Y 3/ N3), dta koyu gri (2.5 Y 4/N4). Tanm: Madalyonda, plastik halkann bir ksm korunmu. Kalyksde bindirme tekniinde yaplm ucu sivri yaprak dizisi bezemesi.

Kat. No. 115. Megara Kasesi gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 12 plankare. iz.Lev. 21, Levha 29 Kalnlk: 0.5/0.6 cm. Kil Rengi: Gri (5 YR 6/1). Firnis Rengi: ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Gvde paras.

Hellenistik Dnemde Akdeniz evresinde yaygn kullanm gren Megara Kaseleri antik Yunanllar tarafndan (hemitomos) olarak adlandrlmtr168. En azndan Atinada bu kelime kullanlm olmaldr169. Bunun yannda, O. Benndorf, Athenaiosun belirttii Megarallar tarafndan kullanlan bir kap olan a (gualas) ismini ne srm ve buradan yola karak bu kaplar iin Megara Kaseleri ismini nermitir170. Ancak, O. Benndorfun nerdii bu ismin yanl bir ifade olduu daha sonraki almalarda anlalmtr. Ancak, bu sre iinde Megara Kasesi ismi arkeoloji literatrne girdii iin gnmzde de bu ekilde kullanlmaya devam etmektedir. Bunun yannda, baz bilim adamlar yaynlarnda bu kaseler iin eitli isimler nermilerdir171. Ancak, yanl da olsa ok yaygn kabul grm bu terimi deitirmek yalnzca karkla sebep olacaktr.

168

P. Hellstrm, (1965): Labraunda II, 1. Swedish Excavations and Researches, Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass, Lund: s. 19; G. R. Edwardsa gre bu terim, rnein Atina hemitomic amphoralar gibi dier kalp yapm formlar da iine alyor olmaldr. Bkz., Edwards, 1975: 151; S. I. Rotroff, Athenaios tarafndan Atinallarn kalp yapm kaseler iin kullandn belirttii isminin yar krevi bir iki kab olduunu fakat yine Atinallar tarafndan yaplan ark yapm yar krevi kaseleri de temsil ediyor olabileceini belirtmitir. Bkz., Rotroff, 1982a: 3; Cook, 1997: 237. 169 J. Bouzek , L. Jansova (1974): Kyme I, Pragha: s. 14. 170 O. Benndorfun 1883teki yaynnda Athenaiosun Megarallarca kullanldn belirttii aa itafen Megaradan geldii syledii bir grup kalp yapm kase, arkeolojinin yanl anlalmalarnn bir meyvesi olarak Megara Kaseleri eklinde kullanlmaya balamtr. Daha sonra yaplan kazlarda ve almalarda sz edilen kaselerin Megara ya da a la ilikili olmad ortaya kmtr. Bouzek v.d., 1974: 14; Edwards, 1975: 151; Rotroff, 1982a, s. 1; T. Anlaan, (2000): Sadberk Hanm Mzesi, Kalpl Kaseler ve Kabartmal Kaplar, stanbul: s. 13. 171 F. Courby (Hellenistik Kabartma Kaseler), G. R. Edwards (Kalplanm Kabartmal Kaseler), Waag (Kalpl Kaseler), S. I. Rotroff (Kalp Yapm Kaseler), A. Oliver , S. I. Rotroff (Krevi Kalp Yapm Kabartmal Kase) terimlerini kullanmlardr. Bkz., F. Courby, (1922): Les Vases Grecs a Reliefs, Paris: 350-380; Bouzek v.d., 1974: 14; Edwards, 1975: 155185; Rotroff, 1982a: 2.

58

Megara Kaselerini M.. 3. yzyln ilk eyreinde Atinal mlekilerin bir buluu olduuna phe yoktur172. Bu dnemde kantharosun yerini alan Megara Kaseleri, M.. 3. yzyln sonlarndan M.. 1. yzyln ortalarna kadar Atinada yaygn bir iki kab olmutur173. ok ksa srede Yunan dnyasnn birok yerinde Kta Yunanistanda; Korinth, Sparta, Boeotia, Argos vb., Ege adalarnda; Delos ve Siphnosda, Anadoluda; Pergamon, Kyme, Labraunda, Ephesos, Miletos, Antiokhia ve Tarsusda, Suriyede, Gney Rusyada ve talyada birok yerleimde benzer ekilde taklit edilmeye baland174. Bunun yannda, deiik yerlerde retilen bu kaselerin formlarnda ve motif repertuarnda nemli baz yerel zellikler ortaya kmaya balamtr175.

Megara Kaseleri; aa yukar yar kresel gvdeli, kulpsuz ve kimi zaman kaideli, tm d yzeyi kabartma tasarm ve figrlerle sslenmitir176. Genel olarak Megara Kaseleri, altn ve gm kaplar almaya gc yetmeyenlere daha ekonomik bir temsilci olmas nedeniyle nem grd kabul edilmektedir177. Deerli kaseler ile erken kalp yapm kaselerdeki kabartma ssleme ve firnisin parlakll arasndaki benzerlik metal prototiplere ve benzer yar kresel gvdeye sahip gm, bronz hatta altn kaselere iaret etmektedir178. Megara Kaseleri zerindeki bask bezemeler ya metal rneklerden kalp olarak alnm ya da mlekinin kendisi tarafndan yaratlmtr. Metal prototiplerin baz ayrntlar ile kyaslanabilen bu tip kaselere en iyi rnekler Spartada grlmektedir179.

Bunun yannda; R.M. Cook, Megara Kaselerinin Msr kkenli olduunu iddia etmektedir180. Tarihi kaynaklara bakldnda sz edilen dnemler de Atina ile Msr (zellikle Aleksandria) arasnda dostluk ilikileri olduu grlmektedir. Yar kresel formlu ve zellikle lotus ta yapraklar ve kalyks yapraklar olmak zere tekrarlanan birok
172 173

Goldman, 1950: 163; Hellstrm, 1965: 20. Rotroff, 1982a, s. 1. Bkz., Dipnot 1; Rosenthal v.d., 1995, s. 365; srail, Tel Dorda yar krevi kalp yapm kaseler, Attika mallar ve Bat Yamac Seramiindeki skyphos ve kantharosun yerini almtr. 174 J. K. Brock , G. Mackworth-Young, (1949): Excavations in Siphnos, BSA 44: s. 59; Hellstrm, 1965: 20; Bouzek v.d., 1974: 14; Rotroff 1982a: 10. 175 M. B. Hobling , (1924/1925): Greek Relief-ware from Sparta, BSA 26: s. 277; Hellstrm, 1965: 20. 176 Hobling, 1924/1925: 277; Rotroff, 1982a: 1; S. I. Rotroff , A. Oliver, (2003): The Hellenistic Pottery From Sardis: The Finds Through 1994, London: s. 91. 177 H. B. Walters, (1905): History of Ancient Pottery, New York: s. 201; Hobling, 1924/1925: 280; S. I. Rotroff, (1982b): Silver, Glass and Clay Evidence for the Dating of Hellenistic Luxury Tableware Hesperia 51: s. 330. 178 A. Lane, (1948): Greek Pottery, London: s. 498-499; Rotroff 1982a: 6; Rotroff v.d., 2003: 92. 179 Hobling, 1924/1925: 280. 180 Cook, 1997: 214.

59

Msr motifi, Aleksandria retimi gm ve altn prototipleri akla getirmektedir ve etkileime iaret etmektedir181. Bu neriyi U. Hausmann ve S. I. Rotroff, Atina Ulusal Mzedeki ok erken tipteki kalp yapm bir kase ile Msrda Nil Deltasnda Toukh-elGarmoustaki tapnak hazinesinden kan erken Ptolemaios Dneminde yaplan gm olan yar krevi bir kase arasndaki benzerlie dikkat ekerek desteklemektedirler. Her bir kase rozet madalyonlu olup noktal, uzun, st ste geen merkezi kaburgal ta yapraklar grlmektedir. Bu da mlekinin muhtemelen ya plaster kalba ya da metal kasenin aslna sahip olduunu dolaysyla metal rnekleri kopya ettiini gstermektedir182. S. I. Rotroffa gre, ilk nce III. Ptolemaios Euergetes onuruna dzenlenen birinci Atina Ptolemaia kutlamalar iin bir grup M.. 224/3te Atinaya ithal edilmi ve ilk olarak Ptolemaios Dnemine ait gm kaseleri kopyalama fikri domu olabilir183.

Megara Kaselerinin retiminin balangc iin en salam buluntular Atinadan gelmektedir ve tarih olarak M.. 3. yzyln son eyreinin balarn gstermektedir184. S. I. Rotroff, Atinada kalp yapm kaselerin retimin M.. 240-220 yllar arasndaki bir tarihte baladna iaret etmitir185. Theseliada Demetriasta ise, kalp yapm kaseler M.. 3. yzyldan nce bilinmiyordu. Delostaki en erken paralar yaklak M.. 200 yllarna aittir. Arkeolojik buluntular, M.. 3. yzyln sonlarnda Kk Asyada da retim yaplmaya balandn gstermektedir186. Bunun yannda, Anadolu merkezlerinde retime balanmas ile ilgili kesin tarih yoktur187. Antiokhia ve Pergamondaki Asklepeionda ele geen en erken para M.. 3. yzyln sonuna tarihlenmitir. Ephesostaki buluntular ise, M.. 200 yllarndan biraz daha erken bir tarihi gstermektedir188.

181 182

Rotroff, 1982a: 7; Rotroff, 1982b: 330; Rotroff v.d, 2003: 92. Rotroff, 1982a: 6; Rotroff, 1982b: 331. 183 Rotroff, 1982a: 12; Rotroff, 1982b: 331; Rotroff v.d., 2003: 92. 184 Rotroff, 1982a: 4; Rotroff v.d., 2003: 92. 185 Korinth ve Argosta M.. 3. yzyln son eyreinde balayan retim dier Peleponnessos merkezlerinde biraz daha ge balamtr. Delosta yaklak M.. 200lere verilen Serapis Kutsal alannda olduka az rnekler kmtr. Pergamonda Asklepeiondan kan en erken rnek M.. 3. yzyln sonlarna tarihlenmektedir. Tarsusta M.. 3. yzyl ve 2. yzyln balarna tarihlenen az rnek grlmekle birlikte M.. 2. yzyla ait youn rnek grlmektedir. Antiokhiada M.. 2. yzyln nc eyreine ait rnekler kendini gstermekle birlikte ok az rnek de M.. 225-175 yllar arasna tarihlenmektedir. Samaria ve Hamadaki en erken rnekler M.. 2. yzyla ait gibi grlmektedir. Bkz., Rotroff, 1982a: 9. 186 Rotroff v.d., 2003: 92. 187 Metropoliste stoann st blmndeki buluntular bitkisel dekorlu kalp yapm kaselerin bu kentte M.. 3. yzyln ikinci eyreinde var olduklarn ve M.. 1. yzyl ilerine kadar kullanldklarn gstermektedir. Bkz., Grler, 2003: 91 188 Waag, 1948: 30; Crowfoot v.d., 1957: 273; Hellstrm, 1965: 20.

60

Megara Kaseleri, M.. 2. yzylda btn Akdeniz zerinde itibar gren bir iki kab haline gelmitir. Bu kaselerin retiminin kesin biti tarihi ise, btn merkezlerde tam olarak bilinememektedir. Bunun yannda, Atinada M.. 2. yzyln ortalarndan itibaren poplerlii azalm olsa da, M.. 1. yzylda da kullanlmaya devam etmi ve byk olaslkla yaklak M.. 50 yllarnda son bulmutur189. Samariada, byk ihtimalle en erken grup M.. 3. yzyla ait olmaldr. Bu merkezde M.. 2. yzylda ok sayda grlmekle birlikte M.. 1. yzylda az miktarda karmza kmaktadr190. Tarsusda, Megara Kaseleri M.. 1. yzyla kadar kullanm grmeye devam etmekle birlikte bu yzylda nadir grlmektedir ve modas gemitir191.

Antiokhia ve Pergamondan gelen buluntular bu iki merkezde Megara Kaselerinin birka yzyl daha retilmeye devam ettiini gstermektedir. Pergamonda M.. 1. yzyln balarndan sonra sigillata mallar piyasaya hakim olsalar da, Megara Kaseleri varlklarn M.s. 1. yzyla kadar srdrmtr. Tarihlenen baz yap komplekslerinden ge rnekler kmaktadr192. Antiokhiada Megara keselerinin retimi M.. 1. yzyla kadar az miktarlarda da olsa devam etmitir. Ayrca, ilgi ekici bir ekilde baz tiplerin M.s. 1. ve 2. yzyl ilerine kadar retilmeye devam ettii grlmtr193. Ancak, bu iki merkezden gelen buluntular bir istisnadr. Megara Kaselerinin modas M.. 1. yzyln birinci yarsnda gemeye balam ve ou yerleimde olaslkla M.. 1. yzyln ortalarnda bir yerde retimleri sona ermitir194. Megara Kaselerinin kabartmal ssleme teknii Roma sigillatalarnda devam etmitir. Pergamon bu deiimin ve devamlln merkezi gibidir. Daha sonra talyada da Arretine bunu devam ettirmi ve kalp kullanm M.s. 2. yzyla kadar devam etmitir195. Megara Kaselerinin yapmnda196; mleki nce slak kili alarak kalp ierisinde boluk kalmayacak ekilde parmaklaryla bastrarak kalb arkn merkezine yerletirerek i ksm dzletirir. Bu esnada bir miktar slak kille i ksm salamlatrr. Bu durumda i
189

Thompson, 1934: 458; Goldman, 1950: 163; Crowfoot v.d., 1957: 274; Hellstrm, 1965: 20; Bouzek v.d., 1974: 15. 190 Crowfoot v.d., 1957: 274. 191 Goldman, 1950: 164; Crowfoot v.d., 1957: 273. 192 Bouzek v.d., 1974: 15; Grler, 2003: 91. 193 Waag, 1948: 30; Crowfoot v.d., 1957: 273; Hellstrm, 1965: 20. 194 Goldman, 1950: 163; Hellstrm, 1965: 20; Cook, 1997: 214. 195 Cook, 1997: 214. 196 Thompson, 1934: 452; Rotroff, 1982a: 4-5.

61

ksm ve dudak kenar ark yapm olur. Daha sonra mleki kili kalptan karabilecek kadar salamlamasn bekler. Genellikle mleki d yzey sslemesini yapmak iin kilin kurumasn bekler. Figrl ve kozalak taklidi st ste bindirmeli kaselerde deil ama bitkisel ve uzun ta yaprakl kaselerde ve geometrik desenlerde sivri ulu aletler yardmyla el yapm izimler grlmektedir. Daha yaygn olan ise, henz yumuak kil iken sahnelerin, yapraklarn, ieklerin vb. eitli sslemelerin mhr basklar kullanlarak yaplmas eklindedir197. Kase, firnislendikten sonra; dudak ve madalyon evresindeki yivler kaznr ve miltosla renklendirilir. Bu aamadan sonra kaseler aralarnda ayr durmalarn salayan kk kil halkalar ile seramik frnna ylr. Kaselerin lleri ise, genellikle dzensizlik gstermektedir. ounun ykseklii 7.5 ile 9 cm. arasnda olup aplar 14.0 ile 16.0 cm. arasndadr198.

Atina retimi Megara Kaseleri form olarak dierlerinden farkldr. Atinal mlekiler hafife beliren dudak kenar ile derin gvdeli bir kase tercih etmilerdir. Bunun yannda, Anadolu ve Suriyedeki merkezlerde retilenlerin gvdeleri daha s, Delosun Megara Kaselerinin dudak kenarlar ise, ie dnktr199. Form bakmndan retim merkezleri arasnda grlen bu farkllk yannda, ssleme tipleri btn retim merkezlerinde olduka standart bir ekilde uygulanmtr. Buradan yola karak sslemeleri, st ste bindirme, bitkisel, figrl ve basit izgisel motifler (uzun ta yapra, a motifi, izgisel yaprak vb.) gibi eitlere ayrmak mmkndr. Bir retim yerinden dierine fark eden ekilde farkl kategorilerin motifleri birbirleriyle kombine edilebilir. rnein Atina kaselerinde bitkisel ve st ste bindirme motifleri figrl sahnelerle birlikte kullanlmtr200.

Bu zelliklerden yola kan bilim adamlar Megara Kaselerini gruplarken zerlerindeki sslemeleri gz nne almtr. Bunun yannda, birok alma esas olarak Attika ve Boeiotia retimleri olan figrl kaselerin ikonografik yorumlarna ilikin

197

Thompson, 1934: 452: Bu amaca uygun Atinada dipte bulunan rozet iin kullanlan bir mhr bulunmaktadr. 198 Baz kaseler dikkate deer ekilde 4.7 ile 5.8 cm. aras uzunlukta, 6.0 ile 9.0 cm. aras apta olup dierlerine gre kktr. Bu tip kaselerin ocuklar iin yaplm olabilecei olasdr. Bkz., Rotroff, 1982a: 15. R. M. Cooka gre normal ller 7.5 ile 10.0 cm. arasndadr. Bkz., Cook, 1997: 237. 199 Thompson, 1934: 454. 200 Rotroff v.d., 2003: 91.

62

yaynlardr201. Delostaki Fransz kazlar srasnda bu gruba ait ok geni bulular yaplmtr. Ayrntl almalar ise bu alanda yararl temel bilgiler salayan, zel retim yerlerinin geliimini ve kronolojileri hakknda da bilgi veren F. Courby tarafndan yaplmtr202. F. Courby, Megara Kaselerinin zerlerindeki firnise gre iki ana gruba ve eitli alt gruplara ayrmtr. G. R. Edwards ise, Megara Kaselerini bezeme eitlerine gre; yaprakl kaseler (M.. 250-146), figrl kaseler (M.. 3. yzyln son eyrei-146) ve izgisel kaseler (M.. yaklak 160146) olmak zere ana gruba ayrmtr203. Attika Megara Kaselerinin kronolojisi ve repertuvar zerine de birok alma yaplmtr. Bata H. A. Thompsonun 1932 ylnda bu alanda dier bilim adamlarnn almalarn da derledii klasik almas ve U. Hausmann gibi dier birok bilim adamnn almalar saylabilir204.

Megara Kaseleri zerindeki bezeme eitleri onlarn tarihlenmesinde son derece nemlidir. rnein, st ste bindirmeli bitkisel ve figrl bezemeli kaseler, M.. 3. yzyln son eyrei ile M.. 2. yzyln ilk yarsnda grlmektedir205. Atina Agorasnda nadir grlen st ste bindirmeli kaseler M.. 3. yzyln son eyrei ile M.. 2. yzyln ortalarnda retilmilerdir206. st ste yaprak ya da ta yaprakl st ste bindirmeli kaselerin, M.. 3. yzyln son eyreinden M.. 1. yzyln balarna kadar az miktarda retildii grlmektedir207. iek bezemeli kaseler M.. 3. yzyln son eyreinde retilmeye balanm ve olaslkla Atinada M.. 2. yzyln ortalarndan sonra retimi sona ermitir208. Uzun ta yaprak kaseler ise, Atinada M.. 2. yzyln ikinci yarsnda olduka popler hale gelmitir209. Ykselen bandlar yannda, a desenli kaseler hibir yerde yaygn deildir ve tarihlenen rnekler ok azdr. H. A. Thompsonn verdii bilgilere

201 202

Bouzek v.d., 1974: 14. Courby, 1922: 378; Bouzek v.d., 1974: 14; Rotroff, 1982a: 34. 203 Edwards, 1975: 155185. 204 Brock v.d., 1949: 59; Bouzek v.d., 1974: 14; Edwards, 1975: 151. 205 Rotroff, 1982a: 15. 206 Rotroff, 1982a: 16; Model ya direkt olarak am kozalandan alnmtr ya da Bulgaristanda M.. 4. yzyla ait kk gm bir kase zerindeki am kozala motifinden de kalp alnm olabilir. 207 Rotroff, 1982a: 16. 208 Rotroff ,1982a: 18. 209 Hellstrm, 1965: 21; Rotroff, 1982a: 34; Msr, Todda bu tipte gm bir kase bulunmutur. Akhaemenidde bu motif, metal, cam ve phialeler zerinde olduka yaygndr. M.. 4. yzylda Dou Akdeniz ve Yakn Dou zerine yaylm gstermitir. Yunanistanda Arkaik ve Klasik Dnemlerinde metal ilerinde ve M.. 4. yzyln yivli seramiklerinde de grlmektedir. M.. 2. yzyln sonlarna ait ran, Susadaki gm bir kase yakn paralellik gstermektedir.

63

gre, bir tane M.. 2. yzyln ortalarna tarihlenebilen Atina Agorasndan rnek vardr210. Dier taraftan Antiokhiadaki benzer kaseler, Ge Hellenistik Dneme aittir. Bu ssleme ayn zamanda kazma izgi ve boyal dier eit Hellenistik mlekler zerinde de yer almaktadr. P. Hellstrm, bu sslemenin, Megara Kaseleri dnemince nemsiz bir yere sahip olduunu farz etmektedir211.

Labraunda kazlarnda ele geen Delos tipi kaseler, merkezi bir rozetten kan kalyks yapraklarndan oluan sslemeye sahiptir ve azn kenarnda bir veya daha fazla ykselen izgiler ile ayrlan yatay dekoratif motifler bulunmaktadr. Arasra da merkezi rozetin yerini bir gorgon alr ya da merkez yaln braklr212. Kazlardan ortaya kt kadaryla Delos serilerinin balangc M.. 3. yzyln ikinci yarsna tarihlenmektedir213. Tarihlenen dier yerleimlerdeki paralarn hepsi M.. 2. yzyln ikinci yars ve M.. 1. yzyln birinci yarsndaki kontekstlerden gelmektedir214.

Meneke atanda ele geen 22 tane Megara Kasesi paras; 5 adet az, 3 adet madalyon ve 14 adet gvde parasndan olumaktadr. Gerek bezeme gerekse form asndan kataloga dahil edilen rneklerden farksz olan kk az ve gvde paralar kataloga alnmamtr. Kaselerde ilk dikkati eken zellik rnek dnda tamamnn gri monokrom kil rengine sahip olmasdr. Hellenistik Dneme ait dier merkezlerde bulunan Megara Kaseleri iinde gri monokrom rnek says yok denecek kadar azken215, Meneke atanda tamama yaknnn gri monokrom olmas dikkate deerdir. Bu durum sadece Meneke atana zg bir durum deildir. Benzer durum Heraion Teikhosta da karmza kmaktadr216.

Hellstrm, 1965: 22. Hellstrm, 1965: 23. 212 Hellstrm, 1965: 21. 213 Hobling, 1924/1925: 280. 214 Hellstrm, 1965: 21; Rotroff, 1982a: 35. 215 Data/Readiye Atlyelerinde az sayda gri monokrom Megara Kaseleri ele gemitir. Bkz., I. ahin, (1992): Data-Readiye Atlyelerinde Hellenistik Dnem Knidos nce Seramik retimi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir). 216 N. Atik Heraion Teikhosda youn gri monokrom bulunmasna Heraion Teikhosda Megara Kaseleri grubu Bat Anadoluda ve Anadolunun gney kylarnda yaygn olarak ele geen pembe hamurlu kaselerin aksine gri hamurlu ve gri astarl paralarn younluu dikkati ekmektedir. demektedir. Bkz., N. Atik, (2003): Tekirda/ Karaevlialt (Antik Heraion Teichos) Hellenistik Devir anak mlekleri III. Uluslararas Eskiehir Pimi Toprak Sempozyumu, Eskiehir: s. 300.
211

210

64

Hellenistik Dnemde birok merkezde retilen Megara Kaseleri form olarak; da dnk az kenarl Attika tipi ve ie dnk az kenarl Delos tipi olmak zere iki grup ile karmza kmaktadr. Meneke atanda ele geen ve kataloga dahil edilen Kat. No. 94, Kat. No. 95, Kat. No. 97 ve Kat. No. 98 Attika tipine ve sadece Kat. No. 96 Delos tipine girmektedir. Bu tip, M.. 2. yzyln ikinci yars ile M.. 1. yzyln birinci yarsndaki kontekstlerde grlmektedir217. Kat. No. 98 dier kaselere gre daha belirgin bir S profiline sahiptir. Megara Kaseleri iinde sadece be tanesi bize az aplar hakknda bilgi vermektedir. Bu bilgilere dayanarak Meneke atanda ele geen Megara Kaselerinin az aplarnn ortalama 12.0 ile 16.0 cm. arasnda deitiini syleyebiliriz. Bu ller R. M. Cookun belirttii llerin dnda kalarak S. I. Rotroffun belirttii l aral ierisine girmektedir218. Kat. No. 95 ise, yine Rotroffa llerini gz nne alrsak, kk kaseler grubuna girmelidir219.

Kat. No. 94 zerinde mitolojik figrl sahnede ocuk Eros ile bitkisel bezeme elemanlarndan akanthus yaprann birlikte kullanld grlmektedir. Kat. No. 99 gvde paras zerinde ise, dizi halinde boa balar grlmektedir. Meneke atanda ele geen tek bindirme kase rnei olarak Kat. No. 114 grlmektedir. Dier rnekler lotus iei, akanthus yapra, iek rozet, on ve Lesbos kymationu gibi bezeme unsurlarnn kullanld bitkisel bezemeli kaselerdir. Kat. No. 97de ise, korunan ksm zerinde bezeme grlmemektedir. Kat. No. 100, Kat. No. 102 ve Kat. No. 114 kaseleri zerinde madalyon grlmektedir. Kat. No. 100 ve Kat. No. 114 bindirme kaselerinde, madalyonun etrafnda kabartma yiv oluturulmutur. Kat. No.102de ise, kabartma nokta dizisinden sonra yiv oluturulduu grlmektedir. Kat. No. 100 ve Kat. No. 102nin madalyonunda iek rozet yer almaktadr. Kat. No. 114n kabartma yivden sonras korunamamtr.

Kat. No. 94n d yzeyinde yer alan koan Eros kabartmasnn ok yakn bir benzeri Kymede ele geen ve M.. 2. yzyln ikinci eyrei ile nc eyrei arasna tarihlenen bir rnek zerinde yer almaktadr220. Ayrca, Eros figrnn yannda duran akanthus yapra motifinin benzerlerine sraildeki Tel Dor kazlarndan gelen Megara
217 218

Bkz., s. 63. Rotroff, 1982a: 15; Cook, 1997: 237. 219 Rotroff, 1982a: 15. 220 Bouzek v.d., 1974: 20, Fig 1: no. 31. Kymede ele geen ve ayn tarih aralna verilen bir baka rnek zerinde de benzer Eros figrleri grlmektedir. Bouzek v.d., 1974: 20, Fig 1: no. 28.

65

Kaseleri zerinde rastlamaktayz221. Kat. No. 94n form olarak bir benzeri ise, Delosta ele gemi ve M.. 1. yzyla tarihlenmitir222.

Kat. No. 95 zerinde grlen nokta dizisi bezemesine sahip rneklere srailde Tel Dor ve Daskyleionda rastlyoruz223. Kat. No. 98in form olarak benzer bir rnei Miletos kazlarnda ele gemitir224. Kat. No. 101in zerindeki sarmak yapraklar, Kyme kazlarnda bulunan ve M.. 2. yzyln balarna tarihlenen bir rnek zerinde ayn ekilde yaplmtr225. Yine Kymede bulunan ve M.. 2. yzyln nc eyreine tarihlenen bir baka kase zerindeki yumurta dizisi bezemesi ise, Kat. No. 103n zerinde benzer ekilde yaplmtr226. Kat. No. 104n zerindeki akanthus yapra bezemelerine ise, Delos ve Daskyleion kazlarnda bulunan rnekler zerinde rastlyoruz227. Kat. No. 105in zerindeki akanthus yaprann benzerini, Kymede M.. 2. yzyln ikinci yars ya da sonlarna tarihlenen bir rnek zerinde grmekteyiz228. Ayrca, ayn akanthus yapraklar Delos, Tel Dor ve Antiokhiadan gelen rnekler zerinde de yaplmtr229. Kat. No. 106 ise, Kerameikosda ele geen buluntular ile benzerlik tamaktadr230.

Kat. No. 107 zerindeki palmet yapra motifinin benzerlerini; Kymede M.. 1. yzyl ve Ephesosda da M.. 166-69 yllar arasna tarihlenen rneklerin zerinden tanyoruz231. Ayrca, benzer palmet yapra motifleri Daskyleion, Sparta, Tel Dor ve Delos kazlarnda ele geen Megara Kaseleri zerinde grlmektedir232. Kat. No. 108 zerinde lotus yapra motifleri yer almaktadr. Bu motifin benzerlerine, Kymede M.. yaklak
221 222

Rosenthal v.d., 1995: 389, Pl. 13: 4. A. Laumonier, (1977): La Cramique Hellnistique Reliefs, 1.Atheliers Ioniens Delos XXXI, Paris: pl. 132: no. 4576. 223 Rosenthal v.d., 1995: 396 Pl. 20: 9; E. Dereboylu, (1994): Daskyleion Hellenistik Devir Seramii, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir): izimler 3: KA 11; KA 19. 224 A. U. Kossatz, (1990): Die Megarischen Becher, Funde Aus Milet Teil 1, Milet VI, Berlin: Abb. 23 M400. 225 Bouzek v.d., 1974: 27, Fig. 3: no. 69. 226 Bouzek v.d., 1974: 20, Fig. 1: no. 22. 227 Courby, 1922: 389, Fig. 81: 5. Ayrca bkz., Dereboylu, 1994, izimler: 2 KA 8 (M.. 3. yzyln sonu-2. yzyln ba). 228 Bouzek v.d., 1974: 26, Fig. 3: no. 60. 229 Courby, 1922: 353, Pl. 74; Waag, 1948, Fig. 13: 5; Bouzek v.d., 1974: 26, Fig. 3: 60; Rosenthal v.d., 1995: 394, Pl. 18: 4. 230 W. Schwabacker, (1941): Hellenistiche Reliefkeramik im Kerameikos, AJA 45: Pl. I: A1. 231 Bouzek v.d., 1974: 34, Fig. 5: no. 97; V. Mitsopoulos-Leon, (1991): Die Basilika am Staatsinarkt in Ephesos Kleinfunde, 1. Teil: Keramik hellenistischer und rmischer Zeit, Band IX, 2\2, Wien: Tafel 77: D7. 232 Hobling, 1924/1925: 283, Fig. 2t; Laumonier, 1977, Pl. 126: 772; Dereboylu, 1994, izimler: 1 KA 1 (M.. 2. yzyl ortas- 1. yzyl); Rosenthal v.d., 1995: 380, Pl. 4: no.1.

66

200 yllarna, Ephesosda M.. 166-69 yllar arasna ve Tarsusda da M.. yaklak 150-50 yllar arasna tarihlenen rneklerin zerinde rastlyoruz233. Kat. No. 110 zerinde yer alan Lesbos kymationun benzerleri ise, Ephesosda M.. 166-69 yllar arasna ve Labraundada da M.. yaklak 150-50 yllar arasna tarihlenen rneklerin zerinde yaplmtr234. Benzer Lesbos kymationlar, Kerameikos, Didyma ve Miletos kazlarnda bulunan rneklerin zerinde de grlmektedir235. Kat. No. 111 zerinde ise, on kymationu bezemesi yaplmtr. Benzer on kymationlar Kymede M.. 2. yzyln nc eyreine, Ephesos ve Tel Dorda M.. 2. yzyla tarihlenen birok rnek zerinde yer almaktadr236. Kat. No. 114 rneinin bezemesindeki bindirme dzeni, Kyme, Miletos, Sparta, Ephesos (M.. 166-69) ve Tel Dor (M.. 225-150) kazlarnda ele geen birok Megara Kasesi zerinde benzer ekilde yaplmtr237.

Meneke atanda ele geen Megara Kaseleri dier Hellenistik seramik merkezleri ile uyum iindedir. Kaseler dier merkezlerde olduu gibi Meneke atanda da M.. 3. yzyln son eyreinden M.. 1. yzyln ortalarna kadar kullanm grmtr. Arlkl kullanm dnemi ise M.. 2. yzyl olduu anlalmaktadr.

233 234

Goldman, 1950, Fig. 130: 165; Bouzek v.d, 1974: 31, Fig 4: 82; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 78: D11. Hellstrm, 1965: 2, Pl. 9: 108; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 86: D57. 235 Courby, 1922: 379, Fig. 76: 6, pl. XII: 8 ve XIII: 27; Schwabacker, 1941, Pl X: B31; C. Tuchelt, (1971): Didyma 1969-1970, IstMtt 21: no. 1-2 ve no. 140-144; Ayrca bkz., Kossatz, 1990, Tafel 22: Abb. 10 M 221. 236 Bouzek v.d., 1974: 20, Fig. 1: 22; Rosenthal v.d., 1995: 383 ve 386, Pl. 7: 8 ve 10: 5; R. Meri, (2003): Efes Devlet Agoras Kuyu Buluntular: Ge Hellenistik ve Roma Dnemi Seramii, Varia Anatolica XV: s. 51. 237 Hobling, 1924/1925: 289 Fig. 5 h; Tuchelt 1971, Tafel 31: M612; Bouzek v.d., 1974, Pl. 13: no. 111; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 81: D 32; Rosenthal v.d., 1995: 384, Pl. 8: no. 8.

67

4.b. Tabaklar (Kat. No. 116-158)

Meneke atanda ele geen tabaklar; az kenar da sarkk, gvdesi ke profilli, tabak kaide paralar ve balk tabaklar olmak zere drt ana grupta toplanmtr.

4.b.1. Az Kenar Da Sarkk Tabaklar (Kat. No. 116-126)

Kat. No. 116. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 22, Levha 30 Az ap: 23.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.95 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmzms sar (5 YR 6/6). Tanm: Dz gelen dudak yuvarlatlm ve olduka dik gelen dze yakn profilli bir gvde ile dik a yaparak birlemektedir. te, dudan bitim yerinde bir derin kazma yiv oluturulmu.

Kat. No. 117. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1993. 18 U 4 plankare. iz.Lev. 22, Levha 30 Az ap: 31.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Yuvarlatlm dudak, hafif da sarkk olduka dik gelen dz profilli bir gvde ile birlemektedir. te dudak zerinde koyu kahverengi firnis bant grlmektedir.

Kat. No. 118. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 22, Levha 30 Az ap: 28.1 cm. Korunan Ykseklik: 4.0 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Krmzms kahverenginden silik krmzya (2.5 YR 4/4den 5 YR 3/2ye). Tanm: ki para birletirilmitir. Yuvarlatlm dudak kenar olduka dik gelen ve dz profil veren gvde ile birlemektedir. te, dudan bitim yerinde derin bir yiv grlmektedir. te, dudak kenarnda ve gvde de firnis bandlar izilmitir.

Kat. No. 119. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 22, Levha 30

68

Az ap: 21 cm. Korunan Ykseklik: 2.7 cm. Kil Rengi: nce ta ve mika katkl, krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: te ak krmzdan koyu grimsi kahverengine (10 R 6/8den 10 YR 4 /2ye), dta silik krmz (2.5 YR 4/2). Tanm: Da sarkk dudakl, olduka dik gelen ve dz profilli gvdeyle birlemektedir. te dudan bittii yerde hafif, kaln bir yiv oluturulmutur. Dzensiz ince firnis bandlar grlmektedir.

Kat. No. 120. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T Temizlik. iz.Lev. 22, Levha 31 Az ap: 28.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Mika ve deniz kumu katkl. Krmzms sar (5YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta silik krmzdan ok koyu griye (2.5 YR 4/2den 5 YR 3/1e). Tanm: Yuvarlatlm da sarkk dudak kenar dz profilli bir gvde ile birlemektedir. te ve dta dudak gvdeyle birleirken belirgin dnler yapmaktadr. te, firnisin dalgalanmasndan kaynaklanan akl koyulu bir grnm vardr.

Kat. No. 121. Da sarkk az kenarl tabak, az ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 22, Levha 31 Az ap: 25.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.6 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dudak kenarnda ok az korunmu, koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Yuvarlatlm hafif da sarkk dudak kenar hafif ibkey bir gvde ile birlemektedir. te firnisin ok az korunabilmitir. te dudan bitim yerinde kazma izgi bulunmaktadr.

Kat. No. 122. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 19 T Gneybat temizlik. iz.Lev. 22, Levha 31 Kaide ap: 7.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.65 cm. Kil Rengi: Koyu gri (10 YR 4/1). Firnis Rengi: te ok koyu gri (2.5 Y 3/N3). Tanm: Da alan halka kaide ite dz profilli olup, dz profilli bir gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 123. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 28 plankare. iz.Lev. 23, Levha 31 Kaide ap: 11.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.25 cm. Kil Rengi: Soluk krmz (10 R 6/3).

69

Firnis Rengi: te silik krmz (2.5 YR 3/2). Tanm: D tarafta ibkey olan halka kaide ite dz bir profil vermektedir. Dik gelen dz profilli bir gvde ile birleir.

Kat. No. 124. Tabak kaidesi paras. Bat atak /1998. 20 T 107 plankare. iz.Lev. 23, Levha 32 Kaide ap: 7.6 cm. Korunan Ykseklik: 1.5 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te tondo ortasnda ve kenarnda koyu kahverengi (7.5 YR 4/2). Tanm: Alak halka kaide, dz profilli bir gvde ile birlemektedir. nce cidarldr. te merkezi dolduran daire eklinde ve kaidenin oturduu yere denk gelen i ksmda firnis bant grlmektedir.

Kat. No. 125. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 28 plankare. iz.Lev. 23, Levha 32 Kaide ap: 6.4 cm. Korunan Ykseklik: 3.0 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Da alan alak ve yuvarlanm kenarl halka kaide, dz ve dik gelen bir gvde profili ile birlemektedir.

Kat. No. 126. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 23, Levha 32 Kaide ap: 5.0 cm. Korunan Ykseklik: 1.2 cm. Kil Rengi: Koyu gri (10 YR 4/1). Firnis Rengi: te dta ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: te dz profilli halka kaide, dta kademeli olarak belirerek gvde ile birlemektedir. nce cidarl, merkezde iki sra ardarda bir sra aralkl olarak rulet bask grlmektedir. Dta, kaidenin iine firnis uygulanmamtr.

4.b.2. Gvdesi Ke Profilli Tabaklar (Kat. No. 127-139)

Gvdesi ke profilli tabaklar; dudak kenar yuvarlatlm ve az kenar da dnk olmak zere iki alt gruba ayrlmaktadr.

70

4.b.2.a. Dudak Kenar Yuvarlatlm Olanlar (Kat. No. 127-136)

Kat. No. 127. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak/1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 23, Levha 32 Az ap: 29.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.95 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite krmzms kahverengi (5 YR 4/3den 2.5 YR 4/4e). Tanm: Yuvarlatlm, yksek ve dikey dudak kenarl. Keskin gvde geii grlmektedir.

Kat. No. 128. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 12 plankare. iz.Lev. 23, Levha 33 Az ap: 38.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.2 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (5 Y 5/1). Firnis Rengi: Dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N3) ve ite koyu gri (10 YR 4/1). Tanm: Hafif ie dnk dudakl.

Kat. No. 129. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1993. 18 U 4 plankare. iz.Lev. 24, Levha 33 Az ap: 36.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Ak gri (7.5 YR /N7). Firnis Rengi: te (iyi korunamam) ve dta griden ok koyu griye (5 Y 6/1den 5 Y 3/1e). Tanm: Hafif ie dnk dudakl.

Kat. No. 130. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 95 plankare. iz.Lev. 24, Levha 33 Az ap: 21.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: Neredeyse dik gelen yuvarlatlm dudak kenarl.

Kat. No. 131. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 24, Levha 33 Az ap: 19.4 cm. Korunan Ykseklik: 1.55 cm. Kil Rengi: ok az mika katkl, gri (10 YR 5/1).

71

Firnis Rengi: te ok koyu gri (7.5 YR 2/N2). Tanm: Yuvarlanm dudak kenarl, gvde keskin kademeli dn yaparak kaide dzlemiyle birlemektedir.

Kat. No. 132. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1994. 17 U 9 plankare. iz.Lev. 24, Levha 34 Az ap: 23.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.2 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: Yuvarlanm dudak kenarl. Gvde yumuak bir dnle ie kvrlmaktadr.

Kat. No. 133. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 24, Levha 34 Az ap: 15.2 cm. Korunan Ykseklik: 1.4 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te grimsi kahverengi (2.5 Y 5/2), dta silik krmzdan krmzya (2.5 YR 3/2den 2.5 YR 4/6ya). Tanm: nce dudak kenarl. te ok dz bir profil vermektedir. Gvde keskin bir dnle tabanla birlemektedir. Dta ark izleri ok belirgin.

Kat. No. 134. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 24, Levha 34 Az ap: 11.1 cm. Korunan Ykseklik: 1.5 cm. Kil Rengi: Krmzms gri (5 YR 5/2). Firnis Rengi: Dta krmzms kahverengi (5 YR 4/3), ite koyu gri (10 YR 4/1). Tanm: Yksek olduka dik dudak, ite profil vererek ie doru keskin bir dnle kvrlmaktadr.

Kat. No. 135. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev. 24, Levha 34 Az ap: 22.4 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Gvde kademeli dn yaparak taban ile birlemektedir.

72

Kat. No. 136. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 101 plankare. iz.Lev. 24, Levha 35 Az ap: 20.4 cm. Korunan Ykseklik: 1.25 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, sarms krmz (5 YR 5/6). Firnis Rengi: Kaliteli, ite ve dta krmz (2.5 YR 5/6) Tanm: paradan olumaktadr. Keli dz dudak kenarna sahiptir. Gvde keskin bir dnle tabanla birlemektedir.

4.b.2.b. Az Kenar Da Dnk Olanlar (Kat. No. 137-139)

Kat. No. 137. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1997. 17 U Temizlik. iz.Lev. 25, Levha 35 Az ap: 29.1 cm. Korunan Ykseklik: 4.1 cm. Kil Rengi: Koyu gri (5YR 4/ 1). Firnis Rengi: te ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: On paradan olumaktadr. Da sarkk etli dudak bir kademe yaptktan sonra dz profil veren gvde ile devam ederek da dnk kaide ile birlemektedir. ksmda, ortada i ie iki halka rulet bezeme ve palmet bezeme grlmektedir. Az kenarn evreleyen entikler grlmektedir.

Kat. No. 138. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 25, Levha 35 Az ap: 17.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.4 cm. Kil Rengi: Youn mikal katkl, grimsi kahverengi (10 YR 5/2). Firnis Rengi: Gri (10 YR 5/1). Tanm: Yuvarlanm geni dudan hemen altnda derin kazma yiv grlmektedir. Eik ayla gelen gvde keskin bir krlma ile da doru kma yaparak dz taban ile birlemektedir.

Kat. No. 139. Ke profilli tabak az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 25, Levha 35 Az ap: 21.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Da dnk dudak kenarl gvde hafif bir bombe ile ie dnmektedir. Hafif derin yiv gemektedir.

73

4.b.3. Kaide Paralar (Kat. No. 140-144)

Kat. No. 140. Tabak kaide paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 25, Levha 36 Kaide ap: 13.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Mikal, gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: te ve dta gri (10 YR 5/1). Tanm: ki para olarak ele gemitir. Halka kaide yatay gelen dz profilli gvde ile birlemektedir. Taban iinde rulet bezeme vardr.

Kat. No. 141. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 25, Levha 36 Kaide ap: 9.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: te ve dta krmzdan koyu grimsi kahverengine (2.5 YR 5/8den 10 YR 4/2ye). Tanm: Halka kaide hafif yukar kan ve dz profil veren gvde ile birlemektedir. Merkezde halka rulet bezeme grlmektedir.

Kat. No. 142. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 212 plankare. iz.Lev. 26, Levha 36 Kaide ap: 15.2 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 5/6). Tanm: Da alan halka kaideli hafif yukar kan dz profilli gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 143. Tabak kaide ve gvde paras. Bat atak /1995. 18 U 16 plankare. iz.Lev. 26, Levha 36 Kaide ap: 16.0 cm. Korunan Ykseklik: 1.35 cm. Kil Rengi: Krmz (10 YR 7/2). Firnis Rengi: te ve dta krmzms gri (5 YR 5/2). Tanm: Alak halka kaide hafif yukarya kan dz profilli gvde ile birlemektedir. te firnis bandlar arasna dikey dalga motifleri yerletirilmitir.

Kat. No. 144. Tabak kaide paras. Bat atak /1994. 17 U 1 plankare. iz.Lev. 26, Levha 37 Kaide ap: 11.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Soluk krmz (2.5 YR 6/2). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Yksek halka kaideli.

74

Tabak terimi, genel olarak halka kaideli ve kaideden farkl alardan neredeyse dik bir ykselie kadar ilerleyen gvde ve ok hafif derecelerde deien ksmen konveksten hemen hemen dze doru eri bir profili olan forma verilmektedir. Form ada anlamda tabak terimini temsil etmemektedir. Byk olaslkla antik dnemde dz, ak servis tabaklar olarak ilevleri vard238. Boyutlar ise farllk gstermektedir. rnein, Korinthte 11.0 ile 27 cm. arasnda deien farkl llerde Hellenistik Dnem tabaklar grlmektedir239.

Yuvarlak kaideli, neredeyse dik ykselen gvde profilli ve az ya da ok dz hatl olan olduka basit profilli yuvarlanm dudak kenarna sahip tabak formu, M.. 4. yzyln balarnda ortaya kmtr240. Atinada M.. 350den nce retilmi ve ok geni alana ihra edilmitir241. Yuvarlanm dudak ite ve dta kalnlamaktadr. Dier Hellenistik merkezlerde sivri dudakl sosluk ve balk tabaklar daha yaygn iken Attikada Hellenistik Dnemde yuvarlanm dudakl tabak ok popler bir formdur. Attika rneklerinin genellikle Erken Hellenistik Dnemde sklkla baka yerlere ithal edilmi olarak bulunmaktadr. Yuvarlanm dudakl tabaklar, her zaman firnislidir ve asla boyama ssleme tamazlar. M.. 200den nce yaplan tm rneklerin zemininde bask ssleme bulunmaktadr242. Korinthte ele geen rnekler zerinde ise, hi bask rulet ve rulet bezeme grlmemektedir243.

Yemek tabandan servis tabana kadar birok ama iin kullanlm olmas gereken yuvarlanm dudakl tabak tipinin geni bir l eitlilii vardr. M.. 4. yzyln ikinci yarsnda kk tabaklar (12.0-15.0 cm.) tercih edilmitir. Geni tabaklar (16.0-26.0 cm.) 4. yzyln sonunda popler olmaya balam ve M.. 3. yzyln sonlarna kadar kullanm grmtr. M.. 150110 yllar arasnda llerde gzle grlr bir tutarllk grlmektedir. ller 23.027.0 cm. arasndadr. Ele geen buluntulardan, bu zamanda ok byk (34.0-41.0 cm.) servis tabaklarnn da yapld anlalmaktadr. M.. 11086

238 239

Edwards, 1975: 35. Edwards, 1975: 35. 240 Edwards, 1975: 35; Rotroff, 1997: 143. 241 Edwards, 1975: 37. 242 Rotroff, 1997: 143. 243 Edwards, 1975: 37.

75

yllar arasnda ise, nceki rneklerine gre daha kk ve ok eitli olarak retilmilerdir244.

Az kenar da sarkk tabaklar, ilk olarak M.. 300 civarnda retilmitir. Bu tip M.. 3. yzyln ikinci eyreine kadar yaygn hale gelmemitir. M.. 225e tarihlenen tabaklarda dudak genellikle geni ve hemen her zaman aaya sarkktr245. Gvdesi ke profilli geni ve zarif tabaklar geni offset dudak ile tanmlanmaktadr. talya Campana ve Roma Dnemine ait Dou Sigillata Ada grlen farkl bir formdur. Her zaman iin taban iin rulet grlmektedir. lleri 23.0 ile 39.5 cm. arasnda deimektedir. Gvdesi ke profilli tabaklarn en erken rnekleri M.. 2. yzyln ikinci eyreinin balarna, en ge retimleri ise, M.. 86 yllar civarna verilmektedir246. Bunun yannda, Korinthde ele geen rnekler bu formdaki tabaklarn M.. 330 ile 146 yllar arasnda retildiini gstermektedir247. Korinthde ele geen dz dudakl tabaklar ise, yalnzca M.. 146 yllar civarnda da retilmitir. Bu tabaklarn zerinde bask, rulet ve dier sslemeler grlmez248. Hellenistik tabaklar arasnda dik dudakl rnekler sayca azdr ve bu ender form Agorada ok az rnek zerinde grlmektedir. Bunun yannda, talyada Campana Seramiinde ve Etrsklerin siyah firnisli seramiklerde bu form daha poplerdir249. Genellikle tabak llerinin 1/3 olan kk halka kaideleri, yukar dnen neredeyse dik dudaklar vardr. Atinada byk olaslkla M.. 11086 yllar gibi snrl bir dnemde retilmi olmaldrlar. Meneke atanda Hellenistik Dneme ait toplam 44 tane Tabak incelenmitir. Bu rneklerden 11 adeti da sarkk azl, 10 adeti dudak kenar yuvarlatlm, 4 adeti da dnk az kenarl, 19 adeti gvdesi ke profilli, 5 adeti kaide ve 14 adeti de balk tabaklar alt balklar altnda toplanmtr. Tabaklarn az aplar baz Hellenistik merkezlerde olduu gibi, 11.0 ile 31.0 cm. arasnda deien llere sahiptir250. Bunun yannda, Kat. No. 128 38.2 cm. ve Kat. No. 129 36.4 cm. gibi olduka byk aplar ile dier rneklerden ayrlrlar. Tabaklarn kaide aplar ise, 5.0 ile 16.0 cm. arasnda
244 245

Rotroff, 1997: 143. Rotroff, 1997: 152. 246 Rotroff, 1997: 154. 247 Edwards, 1975: 36. 248 Edwards, 1975: 36. 249 Rotroff, 1997: 154-155. 250 Korinthte ele geen Hellenistik tabaklar arlkl olarak 11.0 ile 27.0 cm. arasnda deien aplara sahiptirler. Bkz., Edwards, 1975: 38.

76

deimektedir. Ancak, Kat. No. 138in 22.6 cm. ve Kat.No. 130un 18.4 cm. kaide aplar vardr. Tabaklarda genellikle alak halka kaideler kullanlmtr. Meneke ata Hellenistik tabaklarnn firnis boyalar ounlukla krmzms sar, krmzms kahverengi, krmz, gri ve koyu gri renklerden olumaktadr.

Meneke atanda ele geen Hellenistik Dneme ait tabaklar dier merkezlerde retilenler ile benzer form ve bezeme ekillerine sahiptirler. Bunun yannda, dier Hellenistik gruplarda olduu gibi Meneke atanda ele geen tabaklar iinde gri monokrom rneklerin says dikkati ekecek kadar fazladr. Kat. No. 122, Kat. No. 126, Kat. No. 128, Kat. No. 131, Kat. No. 135, Kat. No. 137, Kat. No. 138, Kat. No. 139 ve Kat. No. 140 gri monokrom tabak rnekleridir.

Kat. No. 126, Kat. No. 140 ve Kat. No. 141 zerinde rulet bezeme, Kat. No. 137de ise hem palmet hem de rulet bezeme grlmektedir. M.. 3. yzyln balarnda tabaklarda yaygn olarak grlen bask bezeme, Atinada M.. 200den nce yaplan tm rneklerde grlmektedir251. Atina Agorasnda grlen benzer bir rnekten yola kldnda Kat. No. 137yi, M.. 3. yzyln sonlarna vermek mmkndr252.

Kat. No. 119un form olarak yakn bir benzeri Atina Agoras kazlarnda ele gemi ve M.. 175-150 yllarna tarihlenmitir253. Kat. No. 120 ise, Tenosta bulunmu ve M.. 180-150 yllar arasna tarihlenmi bir tabak ile benzer profile sahiptir254. Ayrca, az ve gvde profili Samariada bulunmu ve M.. 2. yzyla tarihlenmi bir balk taba ile benzer zellikler gstermektedir255. Kat. No. 127nin benzerlerine ise, Atina Agoras, Tarsus, Antiokhia ve Nabatean Obodada Ge Hellenistik Dneme tarihlenen rnekler arasnda rastlyoruz256. Kat. No. 128 ile ok benzer bir profile sahip bir tabak, Tarsusda bulunmu ve M.. 150-50 yllar arasna tarihlenmitir257. Kat. No. 129un benzer rnekleri ise, Tarsus (M.. 150-50) ve Kartaca (M.. 2. yzyln sonlar-M.s. 1. yzyl)

251 252

Crowfoot v.d., 1957: 253-254. Rotroff, 1997, Fig. 52: 753. 253 Rotroff, 1997, Fig. 53: 756. 254 Etienne, 1986, Pl. 117: Cc5. 255 Crowfoot v.d.,1957: 261, Fig. 54: 11. 256 Thompson, 1934: 433, fig. 116: E 154; Waag, 1948, Pl. III: 123; Goldman, 1950, fig. 194: 420; Negev, 1986: 17, no. 109 (Erken Roma). 257 Goldman, 1950, fig. 188: 258.

77

buluntular arasnda vardr258. Kat.No. 130un zerindeki yiv dnda, form olarak Kartaca ve Nabatean Oboda kazlarnda ele geen buluntular ile yakn benzerlik iindedir259.

Kat.No. 131in benzerlerine dier merkezlerde sk olarak rastlyoruz. Benzer profile sahip tabaklar Atina Agorasnda (M.. 150-50), Tarsusda (M.. 150-50), Samariada (M.. 1. yzyl) ve Antiokhiada (Ge Hellenistik) ele gemitir260. Kat.No. 135de Hellenistik seramik merkezlerinde ska karlalan bir forma sahiptir. Yakn benzerlerine Atina Agoras ve Tarsusda M.. 150-50 yllar arasna, Antiokhiada da Ge Hellenistik Dneme tarihlenen buluntular arasnda rastlyoruz261. Benzer tabaklar biraz daha ge dnemlerde de yaplmaya devam etmi olmaldr. Nitekim benzer tabaklar, Nabatean Obodada ve Samariada Erken Roma Dnemine tarihlenen buluntular arasnda yer almaktadr262. Tenos kazlarnda ele geen bir tabak form olarak Kat.No. 136ya ok benzerdir263. M.. yaklak 50 yllarna tarihlenen Tenos rnei tam profile sahiptir ve Kat.No. 136n eksik olan kaidesi hakknda da bize bilgi vermektedir. Ayn durum, Kat.No. 133 ve Kat.No. 135 iin de geerlidir. Kat.No. 137nin kaidesi, M.. 3. yzyl sonu ile M.. 2. yzyla tarihlenen Ephesostaki rneklerle benzer profile sahiptir264. Ayrca, Kat. No. 137nin yakn bir benzeri, S.I. Rotroffun M.. 200-175 yllar arasna tarihlenen Atina Agorasndaki bir buluntu grubu iinde ele gemitir265.

Dier merkezler gz nne alndnda, Meneke atanda ele geen Hellenistik tabaklarn retiminde, M.. 2. yzyln birinci eyrei ile 1. yzyln birinci yars arasnda bir younluk olduu anlalmaktadr. Elimizdeki rnekler gz nne alndnda en erken tabaklarn ise, M.. 3. yzyla ait olduu grlmektedir. Baz tabaklarn Nabatean Oboda gibi merkezlerde olduu gibi M.. 1. yzyln ortalarndan sonrasnda da kullanm
258 259

Goldman, 1950, fig. 188: 265; Fulford v.d., 1994: 2, Fig. 1.1: no. 10. Negev, 1986: 19, no. 120; Fulford , Peacock 1994: 6 fig. 1.3: 43. 260 Thompson, 1934, Fig. 116: E 151; Waag, 1948, pl. III: 124, Goldman, 1950, fig. 188: 252A; Crowfoot v.d., 1957, fig. 66:4: 73:14. 261 Thompson, 1934, Fig. 116: E 151 (M.. 150-50); Waag, 1948, pl. IV: 126; Goldman, 1950, fig. 188: 258. 262 Crowfoot v.d., 1957, fig. 73: 10; Negev, 1986: 22, no. 138. Ayrca, Schferin de M.. 1. yzyln ikinci yars ile M.s. 1. yzyln birinci yarsna tarihledii tabaklar arasnda da benzer rnekler vardr. Bkz., Schfer, fig. 79. 263 Etienne, 1986, Pl. 121: Eb2 (M.. 50-25). 264 Mitsopoulos-Leon, 1991: 272, Taf. 5: 19-20. 265 Rotroff, 1997: 20, fig. 52: 753.

78

grdkleri anlalmaktadr. Ancak, tek bir merkezin tm grup hakknda genel yargya varmakta yeterli olmayaca aktr.

4.b.4. Balk Tabaklar (Kat. No. 145-158)

Kat. No. 145. Balk taba. Bat atak /1997. 19 T 28 plankare. iz.Lev. 26, Levha 37 Az ap: 28.2 cm. Kaide ap: 9.50 cm. Ykseklik: 5.75 cm. Kil Rengi: yi pimi, pembe. Firnis Rengi: te krmzms kahverengi. Tanm: Tabak krk olup paralar yaptrlarak alyla tmlenmitir. Da dnk azl, geni dudakldr. Neredeyse dz profilli ykselen gvde hafif a yaparak da dnen az ile birleir. Azn gvde ile birletii yer ve merkezdeki dairesel, derin ukurun kenar ince kazma yiv ile evrelenmitir. Geni halka kaide dar ve yksektir. Kaidenin i yzeyi dzdr. Taban iinde, merkezi ukurda ve da dnen az kenarnda siyah firnis bant vardr. Firnis bandlar krmzms kahverengi izgiler ile snrlandrlmtr. Taban az kenarnda yapmndan kaynaklanan deformasyonu gze arpmaktadr.

Kat. No. 146. Balk taba az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 27, Levha 37 Az ap: 25.2 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta pembeden sarms krmzya (5 YR 7/4den 5 YR 4/8e). Tanm: nce cidarl. Geni dudak da eik hafif a yaparak dz profilli gvde ile birleir. Dudak, gvdeyle yaklak 45 a yapmaktadr. Az kenarna firnis band yaplmtr. Bu firnisten sonra az geniliinde bir alan bo braklm ve yeniden firnis yaplmtr. Firnis olduka anm ve soyulmutur. Azn gvde ile birletii yerde yiv grlmektedir.

Kat. No. 147. Balk taba az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 6 plankare. iz.Lev. 27, Levha 37 Az ap: 18.5 cm. Korunan Ykseklik: 2.2 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: Krmzms sar (5 YR 6/6). Tanm: ki paradan birletirilmitir. ark izleri ok belirgindir. nce cidarldr. Geni dudak kenar da eik bir a yaparak dz profilli gvde ile birleir. Dudak, gvdeyle yaklak 45 a yapmaktadr. Az kenarnda anm firnis band grlmektedir. Firnis bandn altnda yiv bulunmaktadr. Az geniliinde bir alan bo braklarak yeniden band yaplmtr.

79

Kat. No. 148. Balk taba az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 1 plankare. iz.Lev. 27, Levha 38 Az ap: 22.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 6/6). Firnis Rengi: te silik krmzdan siyaha (2.5 YR 3/2den 10 YR 2/1e), dta pembe (7.5 YR 8/4). Tanm: nce cidarl. Geni dudak da eik hafif bir a yaparak dz profilli gvde ile birleir. Dudak, gvdeyle yaklak 45 a yapmaktadr. Az kenarnda firnis band bulunmaktadr. Yaklak iki az kenar genilii bo brakldktan sonra yeniden firnis band yaplmtr.

Kat. No. 149. Balk taba az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev. 27, Levha 38 Az ap: 22.4 cm. Korunan Ykseklik: 1.2 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Dta krmzdan siyaha (2.5 YR 5/6dan 5 YR 2/1e). Tanm: Dudak yuvarlanm ve ortada hafif bir ke oluturmaktadr. Dudak altnda ve zerinde yivler grlmektedir. Taban d ksmnda dudak kademeli bir ekilde gvde ile birleerek neredeyse dz bir a ile devam etmektedir.

Kat. No. 150. Balk taba az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 27, Levha 38 Az ap: 16.8 cm. Korunan Ykseklik: 1.0 cm. Kil Rengi: Az mikal, krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: te ve dta siyah (2.5 YR 2/N2). Tanm: Kat. No. 149 ile benzer dudak kenarna sahip, ancak daha kk bir rnek. Dudan i ksmnda ve d ksmnda dta daha derin olmak zere yivler grlmektedir. Kat. No. 149a bezer ekilde dudak kademeli bir ekilde devam eden gvde ile birlemekte ve neredeyse dz bir ayla devam etmektedir. te dz profil veren tabak belli bir ayla eim yaparak aaya doru devam etmektedir.

Kat. No. 151. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev. 28, Levha 38 Kaide ap: 9.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Krmzms sardan siyaha (5 YR 7/6dan 2.5 YR 2/N2ye). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm hafif ikincedir. Yksek, da alan kaide dz profilli ince cidarl gvde ile birlemektedir. Merkezdeki dairesel ukurun kenarn kazma yiv evrelemektedir. Dairesel ukurun iinde ve belli bir genilik bo brakldktan sonra sarms turuncu ile snrlandrlm firnis band grlmektedir.

Kat. No. 152. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev. 28, Levha 39

80

Kaide ap: 9.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm Kil Rengi: Krmzms sar (5YR 7/6). Firnis Rengi: te ve dta pembeden siyaha (5 YR 7/4den 7.5 YR 2/N2ye). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm hafif ikincedir. Yksek, hafif da alan kaide hafif ykselen ince cidarl gvde ile birlemektedir. Merkezdeki dairesel ukurun kenarn kazma yiv evrelemektedir. Dairesel ukurun iinde belli bir genilik bo brakldktan sonra turuncumsu kahverengi ile snrlandrlm firnis band grlmektedir.

Kat. No. 153. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 28, Levha 39 Korunan Ykseklik : 8.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta pembe (5 YR 7/4). Tanm: ki para birletirilmitir. Halka kaide. Kaidenin i ksm hafif ikincedir. Yksek, hafif da alan kaidenin, dik a yapt ince cidarl gvde hafif bir a yaparak ykselir. Merkezdeki dairesel ukurun kenarn kazma yiv evrelemektedir. Dairesel ukurun iinde ve belli bir genilik bo brakldktan sonra kahverengi firnis band grlmektedir.

Kat. No. 154. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1998. 20 T 11 plankare. iz.Lev. 29, Levha 39 Kaide ap: 8.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.6 cm Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: te silik krmzdan krmzya (2.5 YR 4/2den 2.5 YR 4/6ya). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm dzdr. Yksek, hafif da alan kaide dz ykselen ince cidarl gvde ile birlemektedir. Merkezdeki ukurunun kenar derin yivler ile evrelenmitir. Tm i yzey firnislenmitir.

Kat. No. 155. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1998. 20 T 100 plankare. iz.Lev. 29, Levha 39 Kaide ap: 6.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmzms sar (5YR 6/6). Firnis Rengi: te krmz (10 R 5/6). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm dzdr. Hafif da alan kaide dz ykselen ince cidarl gvde ile birlemektedir. Merkezdeki dairesel ukuru kaln bir kenar evrelemektedir. Kenar, derin bir yiv takip etmektedir. Tm i yzey firnislenmitir. Kaide ap dier rneklere gre klmtr.

Kat. No. 156. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 29, Levha 40

81

Kaide ap: 8.4 cm. Korunan Ykseklik: 3.7 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (5YR 6/4). Firnis Rengi: te koyu grimsi kahverenginden ok koyu griye (10 YR 4/2den 10 YR 3/1e). Tanm: Yuvarlatlm halka kaidelidir. Kaidenin i ksm dzdr. Hafif da alan kaide, dz ykselen gvde ile birleir. Merkezdeki dairesel ukurun kenarn kazma yiv evrelemektedir. Dairesel ukurun iinde ve dar bir alan bo brakldktan sonra kahverengi firnis band grlmektedir. Firnis kimi yerlerde soyulmu ve anmtr.

Kat. No. 157. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1993. 18 U 13 plankare. iz.Lev. 30, Levha 40 Kaide ap: 11.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.15 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te koyu krmzdan siyaha (2.5 YR 3/6dan 7.5 YR 2/N2ye), dta gri (5YR 5/1). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm hafif bombelidir. Hafif da alan kaide dik a ile kaln cidarl gvdeyle birleir. Merkezdeki dairesel ukurun kenarn belirsiz bir yiv evrelemektedir. Dairesel ukurun iinde turuncumsu kahverengi ve belli bir genilik bo brakldktan sonra ok koyu kahverengi firnis band grlmektedir. Kaideden itibaren d da firnislidir.

Kat. No. 158. Balk taba gvde ve kaide paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 29, Levha 40 Kaide ap: 8.4 cm. Korunan Ykseklik: 1.45 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Tanm: Halka kaide. Kaidenin i ksm dzdr. Merkezdeki dairesel ukur firnislenmemitir.

Balk tabaklar, krmz figrl rneklerinin stndeki bezemelerde balk ve dier deniz canllar izildii iin bu ismi almlardr266. Olynthosda M.. 4. yzyln ikinci eyreine tarihlenen bir balk tabann zerinde hem yapann ismi hem de o yazmaktadr. Bu isim bu da byk olaslkla antik dnemde balk tabana verilen isim

266

L.A. Cornell; balk taba, varsaymsal bir isimlendirme olduu iin servis taba olarak adlandrmann terimle ilgili sorun yaratmayaca grndedir. Bkz., L. A. Cornell, (1980): Late Hellenistic and Early Roman Red-Slipped Pottery from Tel-Anafa 19681973. London: s. 145; Rotroff, 1997: 147; Cook, 1997: 238.

82

olmaldr267. Her eyden nce bu form, mlekilerin bir yaratcl olarak grnmekle beraber, M.. 4. yzyln ikinci yarsna ait gm bir rnek de bilinmektedir268.

Bilinen en erken balk taba rnekleri Attikadadr. Atina Agorasnn Bat Yamacnda zerinde ok kaliteli sslemeler yaplm bir para bulunmu ve en erken rnek olarak M.. 5. yzyln sonlarna tarihlenmitir269. Siyah firnisli balk tabaklar ise, Atinada M.. 5. yzyln sonlarndan M.. 3. yzyln balarna kadar kullanlmaya devam etmitir270. M.. 3. yzyln balar ve Ge Hellenistik Dneme doru balk taba formu, Atinada deerini olduka kaybetmitir. Bunun nedeni, balk tabann karmak bir form olmas ve genellikle kaliteli yapm gerektirmesinden kaynaklanyor olabilir271. Tarsusda en ok M.. 200 civarnda rabet grm ve M.. 2. yzylda de gemitir. Bu zaman aral Samaria iin de geerlidir272.

Balk tabaklar, Hellenistik Dnemde Kuzey Afrikadan Mezopotamyaya kadar ok geni bir alana yaylmakla birlikte retim merkezlerine gre deien eitli formlara sahiptirler273. rnein, Attika balk tabaklar, byk duda ile kaln bir kap olup; ortasnda byk ihtimalle et suyunu biriktirmek ya da baharat ve enileri almak amacyla oluturulan ukur bulunmaktadr. Halka kaideli olup genellikle dta konveks bazen de hafif dz kenarldr. Alt ksm konveks ya da sivri uludur. Bu zellik ge rneklerde deikendir ve Hellenistik Dnemde her zaman tmyle srlanmtr. ukurun etrafnda ve zeminin kenarnn dnda azn aaya dnd yerde neredeyse deimez bir ekilde kazma yiv vardr274. nce mallar grubunda genel olarak, geni, halka kaideli, da dnk, sarkk ya da da dnk az kenarl ve ortasnda bir ukur bulunmaktadr. Halka kaide az apnn yarsndan daha azdr; merkezi ukurun etrafn genellikle ykseltilmi bir kenar ile evrelenmi ve ukur her zaman halka kaidenin lsnden daha kk tutulmutur275.

267 268

Crowfoot v.d., 1957: 260; Cornell, 1980: 145. Rotroff, 1997: 146. 269 Crowfoot v.d., 1957: 260; Cook, 1997: 238. 270 Crowfoot v.d., 1957: 260. 271 Crowfoot v.d., 1957: 260; Rotroff, 1997: 147. 272 Cornell, 1980: 145. 273 Crowfoot v.d., 1957: 260; Cornell, 1980: 144; Rotroff, 1997: 147. 274 Rotroff, 1997: 147. 275 Cornell, 1980: 145.

83

Balk tabaklarnn lleri son derece deikendir. Normal boyutlar 11.0 ile 13.0 cm. arasnda deiir276. 14.0 ile 20.0 cm. arasnda olanlar M.. 4. ve M.. 3. yzylda daha yaygndr. Biraz daha geni rnekler, M.. 3. yzyln sonlar ve M.. 2. yzylda favori olmasna karn kk boyutlu olanlar da retilmeye devam etmitir277. M.. 4. yzyln balk tabaklarnn hemen hemen hepsinin yzeyi eimli ve derin olukludur. Bu zellikler M.. 3. yzyln birinci eyreinde terkedilmitir. Tabaklarn tipik eimli yzeyi yaklak M.. 250 yllarndan sonra dzlemeye ve daralmaya balamtr. Ayan d yzeyi yaklak M.. 275 yllarndan sonraya tarihlenen balk tabaklarnda dzdr. Ge Hellenistik Dnemin rneklerinde ise, ayak daha kktr278.

Balk tabaklar daha geni hale geldii zaman, dudak daha klr ve bundan dolay da tabaa profilden bakldnda gvdenin ou grlebilir. M.. 4. yzyln ikinci yarsnn balk tabaklarnda gvdenin tm ve ayan byk bir ksm yaygn olarak dudak tarafndan gizlenir. M.. 275 yllarndan sonra ise, ayak ve gvdenin byk bir blm profilden bakldnda grlr. Ayn zamanda bu dnemde balk tabaklarnda cidar incelir. Yaklak olarak M.. 275200 yllarnda retilen birok tabak ince ve narin bir grnme sahiptir. Daha ge rneklerde ise, bu durum tersine dnm, tekrar daha salam ve kaln rnekler yaplmaya balanmtr279.

M.. 4. yzylda balk tabaklarnn dudak kenar ile gvde keskin ayla birleir. Bu keskin a baz 3. yzyl rneklerinde yumuamaya balam ve yaklak M.. 225 yllarndan sonraki rneklerde dudak ile gvde arasndaki geide keskinlik ortadan kalkmtr. Dudan kvrmndaki ann diklii de zaman iinde deiime uramtr. Bu kvrm M.. 4. yzyl tabaklarnda neredeyse diktir. M.. 3. yzylda, yaklak 20 aldr. M.. 3. yzyln sonlar ve 2. yzyl tabaklarnda ise, a yaklak 45 yaklamtr280. Merkezi ukur da gee doru klerek deiiklie uramtr. ukurun ap, M.. 4. ve 3. yzylda yaklak az apnn 1/4 iken, M.. 225 yllarndan sonraya tarihlenen tabaklarda bu oran yaklak 1/5 orannna iner. M.. 4. ve 3. yzyln balarndaki tabaklarn merkezi ukuru, hafif srtl keskin bir kenara sahiptir. M.. 3. yzyln
276 277

Cook, 1997: 238. Rotroff,1997: 147. 278 Rotroff, 1997: 147. 279 Rotroff, 1997: 148. 280 Rotroff, 1997: 148.

84

ortasndan sonraya tarihlenen tabaklarda ise, ukurun etrafnda sklkla kaln bir kenar ya da halka yer alr281.

Balk tabaklarnn formlar yannda firnisleme ekilleri de tarihleme iin nemli bilgiler sunarlar. M.. 4. yzyl rneklerinin hemen hemen hepsinde firnis boya parlak siyahtr. Firnis kalitesi ve rengi 3. yzyln balarna gelindiinde olduka deiken bir hal alr. Kaliteli, parlak sr yaklak M.. 275 yllarndan sonraya tarihlenen tabaklarda ise, ok nadir olarak grlr. Ayn zamanda dikkate deer bir eyde M.. 4. yzyldan sonraki tabaklarda hemen hemen hi miltos grlmez282.

Balk tabaklar, M.. 2. yzyl boyunca da popler bir form olarak kalmtr. Ayn zamanda M.. 2. yzyln sonlar ve 1. yzylda bu tabaklarn Dou Sigillata A rnekleri de yaplmaya balanmtr. Kazlarda ele geen tarihlenebilir toplu buluntulara gre balk tabaklar Attikada yaklak M.. 175 yllarndan sonra ok nadir olarak yaplmtr. Balk tabaklarnn piyasalardan kalkmas ile ilgili eitli grler ileri srlmtr. Buna gre, M.. 4. yzylda, Attika yuvarlak dudakl tabaklar dz ve kk olduundan sos ya da yemekten akan et suyunun biriktirildii bir yer ieren balk tabaklar gerek bir ihtiyacn yerini dolduruyordu. Ancak, M.. 2. yzylda yuvarlak dudakl tabaklar derinleti ve uygun hale geldi. Bu da balk tabaklarna olan ihtiyac ortadan kaldrd283.

Meneke atanda ele geen 14 eser tabaklar grubu ierisinde Balk Tabaklar alt grubu altnda incelenmitir. Bu rnekler, 5 adet az ve 8 adet kaide parasndan olumaktadr. Sadece Kat. No. 146 tam profil vermektedir. Benzer form veren ve kk paralar kataloga dahil edilmemitir. Balk tabaklar iinde adece 6 para bize az aplar hakknda bilgi vermektedir. llere bakldnda az aplarnn 16.8 ile 28.8 cm. arasnda deitii gzlenmektedir. Geni apl balk tabaklar, M.. 3. yzyln sonlar ve M.. 2. yzylda popler olduu iin tarihlememize yardmc bir kriterdir. Balk tabaklarnn kaide aplar ise, 6.4 ile 11.0 cm. arasnda deien llere sahiptir. Tabaklarn zerlerinde yer alan firnis boyalar; krmzms sar, siyah, krmz, gri ve

281 282

Rotroff, 1997: 148. Rotroff, 1997: 148. 283 Rotroff, 1997: 149.

85

kahverengi tonlardadr. Kat. No. 159 dndaki tm rneklerin firnis boya ile bezendii grlmektedir.

Meneke atanda ele geen balk tabaklar birbirine benzer formlara sahiptir. Dier merkezlerde benzer rneklerine bakldnda Meneke ata balk tabaklarnn M.. 3. yzylda popler olduunu sylemek mmkndr. Dzleen eimli yzeyin grld Kat. No. 152 ve Kat. No. 153, M.. yaklak 250 yllarndan sonraya tarihlenebilmektedir. Dier rneklerle karlatrldnda Kat. No. 153n dudaa doru daha ince bir cidar olduu grlmektedir. Bu da M.. 275ten sonra grlen bir zelliktir. Kat. No. 154, Kat. No. 155, Kat. No. 156 ve Kat. No. 158in merkezi ukurunun etrafn evreleyen halka ise M.. 3. yzyln ortalarna tarihlenen balk tabaklarnda karmza kmaktadr. Ephesosta M.. 2. yzyln balarna tarihlenen bir rnek gerek form ve gerekse bezeme olarak Meneke ata balk tabaklarna olduka benzerdir284.

284

Mitsopoulos-Leon, 1991: Taf. 7: A38.

86

3.c. Ak Kaplar (Kat. No. 159-197)

Kat. No. 159. Kyliks. Bat atak /2002. 40 L 36 plankare. iz.Lev. 30, Levha 40 Az ap: 12.5 cm. Ykseklik: 7.3 cm. Kaide ap: 6.3 cm. Kil Rengi: Youn mikal, krmzms sar. Firnis Rengi: te krmzms kahverengiden siyaha, dta krmzms sardan siyaha. Tanm: Yirmi paradan tmlenmitir.

Kat. No. 160. Kyliks kaide paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev. 30, Levha 41 Az ap: 6.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: Dta ak krmzdan koyu sarms kahverengine (2.5 YR 6/8den 10 YR 4/4e), ite silik krmzdan siyaha (2.5 YR 3/2den 2.5 YR 2/N2ye). Tanm: Kaide, kk bir ayla da aldktan sonra yine kk bir ayla ie dn yapar ve daralarak yukar kmaktadr.

Kat. No. 161. Kyliks. Bat atak/ 41 M 78 plankare. iz.Lev. 31, Levha 41 Az ap: 17.5 cm. Ykseklik: 6.0 cm. Kil Rengi: Youn mikal, sarms krmz. Firnis Rengi: te krmzms kahverengi, dta silik krmzdan ok koyu griye. Tanm: yi pimi. On parann birletirilmesiyle restore edilmi ve alyla tmlenmitir.

Kat. No. 162. Kyliks az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 107 plankare. iz.Lev. 31, Levha 41 Az ap: 10.2 cm. Korunan. Ykseklik: 5.9 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (5 YR 6/4). Firnis Rengi: te gri (5 YR 4/1), dta silik krmzdan griye (10 R 4/2den 5 YR 4/1e). Tanm: para birletirilmitir. Da dnk dudak incelerek boyunla birlemekte ve hafif bombe yaparak aaya doru kalnlaan cidarl ikin gvdeyi oluturmaktadr. Boynun altnda dta iki yiv grlmektedir.

Kat. No. 163. Kyliks az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 121 plankare. iz.Lev. 31, Levha 41 Az ap: 17.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (7.5 YR 5/N5).

87

Firnis Rengi: ok kaliteli, ite ve dta koyu gri (7.5 YR 6/Ndan 10 YR 4/1e). Tanm: te ve dta dudan hemen altnda yiv grlmektedir. e dnk dudak ie doru a yaparak boyunu oluturmakta ve daha sonra ok hafif bir ikinlii olan gvde grlmektedir. Gvdenin balangcnda dta yiv grlmektedir.

Kat. No. 164. Dinos az ve gvde paras. Bat atak /1993. 21 T 3 plankare. iz.Lev. 31, Levha 42 Az ap: 17.7 cm. Korunan Ykseklik: 3.6 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: Dta ok koyu grimsi kahverenginden koyu kahverengine (10 YR 3/3den 7.5 YR 4/4e), ite koyu kahverengi (7.5 YR 4/4). Tanm: Dz dudak kenar hafif bir a ile ie dndkten hemen sonra (dar bir boyun olabilir) hafif ikin gvdeyle birlemektedir. te olduka kademelidir.

Kat. No. 165. Lekanis az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev. 32, Levha 42 Az ap: 23.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Tanm: Dudak ie kvrlmakta ve hemen nnde ie doru derin bir yiv oluturulmutur (kapan oturmas iin). Dudak ie yumuak bir dnle aaya doru inen gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 166. Kantharos. Bat atak /1996 19 U 48 plankare. iz.Lev. 32, Levha 42 Az ap: 6.6. cm. Kaide ap: 3.4 cm. Ykseklik: 8.07 cm. Kil Rengi: Mikal, krmz (10 R 5/6). Firnis Rengi: Dta kaide zerinde krmz (2.5YR 5/6). Tanm: ki para birletirilmitir. Da dnk dudak kenarl. Kulp dudak kenarndan boyuna biletirilmitir. Dudak kenarndan balayan kulp gvdenin ortasnda son bulmaktadr. ikin gvde daralarak da doru alan kaide ile birlemektedir. te kaidenin ortas ukurdur. Dta kaidenin i ksmnda bir yiv ile ayrlarak ortada bir merkez daha oluturulmutur.

4.c.1. Ak Kap (Kase, Skyphos, Kyliks, Kantharos) Kaide Paralar (Kat. No. 167197)
Kat. No. 167. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 7 plankare. iz.Lev. 32, Levha 42 Kaide ap: 7.6 cm.

88

Korunan ykseklik: 4.7 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: ki paradan olumaktadr. Halka kaide keskin bir dn yapan gvdeyle birlemektedir. Gvde, bu dnten sonra hafif ie doru ykselmektedir. Firnis dzensizdir. Kaseye ait bir kaide olabilir. Kat. No. 221 ile benzer formdadr.

Kat. No. 168. Ak kap kaide paras. Bat atak /2000. 19 U 22 plankare. iz.Lev. 32, Levha 43 Kaide ap: 6.8 cm. Korunan ykseklik: 1.7 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta ak krmzdan siyaha (2.5 YR 6/8den 10YR 2/1e). Tanm: ki paradan olumaktadr. Halka kaide. Kaidenin ierisinde iki ince kazma halka izgi bulunmaktadr. Kaide ierisine firnis akmtr.

Kat. No. 169. Ak kap kaide paras. Bat atak /1998. 18 T 13 plankare. iz.Lev. 33, Levha 43 Kaide ap: 7.2 cm. Korunan ykseklik: 1.35 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (10 YR 4/1). Tanm: Halka kaideli.

Kat. No. 170. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev. 33, Levha 43 Kaide ap: 8.0 cm. Korunan ykseklik: 1.7 cm. Kil Rengi: Soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Kaidenin ii firnisli deildir. Halka kaidelidir. Kaide ince cidarl hafif ie doru dnen gvde ile birlemektedir. erisinde belirgin ark izleri mevcuttur.

Kat. No. 171. Ak kap kaide paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 33, Levha 43 Kaide ap: 5.6 cm. Korunan ykseklik: 1.65 cm. Kil Rengi: Pembemsi gri (5 YR 7/2). Firnis Rengi: Dta ok az korunmu koyu grimsi kahverengi (10 YR 4/2). Tanm: Halka kaidelidir. Kaidenin ierisinde firnis yoktur. Kaide ierisinde merkezde kazma halka izgi grlmektedir.

Kat. No. 172. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1993. 18 U 17 plankare. iz.Lev. 33, Levha 44

89

Kaide ap: 4.9 cm. Korunan ykseklik: 1.5 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: ok silik krmz (10 R 2/2). Tanm: ki paradan olumaktadr. Halka kaide a yaparak ykselen gvde ile birlemektedir. Kaide ierisinde merkezde iki kazma halka izgi grlmektedir.

Kat. No. 173. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 34, Levha 44 Kaide ap: 5.3 cm. Korunan ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (10 YR 3/1). Tanm: ki paradan olumaktadr. Halka kaideli. Kaidenin ierisinde merkezde konsantrik kazma daireler grlmektedir.

Kat. No. 174. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 8 plankare. iz.Lev. 34, Levha 44 Kaide ap: 4.4 cm. Korunan ykseklik: 2.1 cm. Kil Rengi: Gri (10 YR 5/1). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (5 Y 4/1). Tanm: Halka kaideli. Kaidenin ierisinde merkezde dme gibi bir kabartma grlmektedir. zensiz bir iilii vardr.

Kat. No. 175. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /2000. 18 T 38 plankare. iz.Lev. 34, Levha 44 Kaide ap: 5.4 cm. Korunan ykseklik: 1.7 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: ok koyu gri (10 YR 3/1). Tanm: Halka kaideli ve ince cidarldr. Kaide ierisinde firnis akmtr.

Kat. No. 176. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 17 U 9 Sondaj. iz.Lev. 34, Levha 45 Kaide ap: 6.0 cm. Korunan ykseklik: 2.15 cm. Kil Rengi: Mikal, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 4/8). Tanm: paradan olumaktadr. Halka kaideli ve ince cidarldr. Gvdenin dnda ark izlerinden kaynaklanan kademeler mevcuttur.

Kat. No. 177. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 35, Levha 45

90

Kaide ap: 6.6 cm. Korunan ykseklik: 2.85 cm. Kil Rengi: Mikal, koyu gri (5 YR 4/1). Firnis Rengi: te koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2) ve dta krmzdan koyu krmzms kahverengine (2.5 YR 5/6dan 5 YR 3/2ye). Tanm: Halka kaideli ve ince cidarldr. Gvdenin d ark izleri nedeniyle kademelidir.

Kat. No. 178. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 94 plankare. iz.Lev. 35, Levha 45 Kaide ap: 7.4 cm. Korunan ykseklik: 2.5 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Halka kaideli. Gvde belirli bir ayla ykselirken dnda ark izleri nedeniyle kademeler olumutur.

Kat. No. 179. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998 19 T Gney temizlik. iz.Lev. 35, Levha 45 Kaide ap: 5.7 cm. Korunan ykseklik: 3.7 cm. Kil Rengi: Youn mikal, ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te silik krmz (10 R 4/4), dta krmzdan koyu griye (2.5 YR 4/6dan 7.5 YR 4/N4e). Tanm: Halka kaideli. Kaidenin ierisine firnis akmtr. te kazma izgi grlmektedir.

Kat. No. 180. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 19 T Gneybat temizlik. iz.Lev. 35, Levha 46 Kaide ap: 6.8 cm. Korunan ykseklik: 3.8 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: Halka kaideli. Hafif ie doru bombeli gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 181. Ak kap kaide paras. Bat atak /2000. 19 U 33 plankare. iz.Lev. 36, Levha 46 Kaide ap: 11.6 cm. Korunan ykseklik: 1.8 cm. Kil Rengi: Az mika katkl, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta ve ite iyi korunmam, krmzdan koyu krmzms kahverengine (2.5 YR 5/8den 5 YR 3/2ye). Tanm: teki firnis iyi korunamam. Halka kaideli.

91

Kat. No. 182. Ak kap kaide paras. Bat atak /1993. 20 T 6 plankare. iz.Lev. 36, Levha 46 Kaide ap: 8.2 cm. Korunan ykseklik: 1.5 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/3). Firnis Rengi: te ve dta koyu gri (10 YR 4/1). Tanm: Halka kaideli.

Kat. No. 183. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /2000. 20 T Yzey. iz.Lev. 36, Levha 46 Kaide ap: 6.0 cm. Korunan ykseklik: 2.2 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu kahverengi (10 YR 2/2). Tanm: ki paradan olumaktadr. Halka kaideli. Gvdenin dnda firnis akmtr.

Kat. No. 184. Ak kap kaide paras. Bat atak /1996. 18 T 1 Yzey. iz.Lev. 36, Levha 47 Kaide ap: 9.4 cm Korunan ykseklik: 1.25 cm. Kil Rengi: Mika katkl, pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: te koyu kahverengi (7.5 YR 3/2), dta krmzdan koyu kahverengine (2.5 YR 5/8den 7.5 YR 3/2ye). Tanm: Halka kaideli.

Kat. No. 185. Ak kap kaide paras. Bat atak /2000. 19 U 33 plankare. iz.Lev. 36, Levha 47 Kaide ap: 8.4 cm. Korunan ykseklik: 1.8 cm. Kil Rengi: Az mikal, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta krmzms siyah (10 R 2/1). Tanm: Alak halka kaideli. Kaide alt firnislidir. te merkezde iki kazma konsantrik daire grlmektedir. Dta youn ark izleri mevcut.

Kat. No. 186. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 18 T 13 plankare. iz.Lev. 36, Levha 47 Kaide ap: 8.2 cm. Korunan ykseklik: 1.6 cm. Kil Rengi: Az mikal, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te ve dta krmzms siyah (10 R 2/1). Tanm: Halka kaideli. Kaide alt firnisli deildir.

Kat. No. 187. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 18 T 13 plankare. iz.Lev. 37, Levha 47 Kaide ap: 8.8 cm.

92

Korunan ykseklik: 1.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta siyah (10 YR 2/1). Tanm: Halka kaideli. Kaide alt firnisli deildir.

Kat. No. 188. Ak kap kaide paras. Bat atak /1998. 17 U 5 plankare. iz.Lev. 37, Levha 48 Kaide ap: 7.8 cm. Korunan ykseklik: 1.8 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmz (10 R 4/6). Tanm: Halka kaide iki kademeli olarak ykselmektedir.

Kat. No. 189. Ak kap kaide paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 37, Levha 48 Kaide ap: 2.85 cm. Korunan ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Dta ve ite kaide iine akm, krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Yksek halka kaide kademeli olarak ykselmektedir.

Kat. No. 190. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 37, Levha 48 Kaide ap: 5.3 cm. Korunan ykseklik: 2.45 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te koyu kahverengi (7.5 YR 3/2), dta krmz (2.5 YR 4/8). Tanm: Yksek halka kaide kademeli olarak ykselmektedir. Kaide ierisine firnis akmtr.

Kat. No. 191. Ak kap kaide paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev. 37, Levha 48 Kaide ap: 5.5 cm. Korunan ykseklik: 1.8 cm. Kil Rengi: Krmz (10 R 5/6). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 4/8) ve dta krmzdan koyu krmzms kahverengine (2.5 YR 4/8den 5 YR 3/4e). Tanm: Halka kaide da doru almaktadr. Kaide ierisine firnis akm.

Kat. No. 192. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 37, Levha 49 Kaide ap: 4.8 cm. Korunan ykseklik: 1.6 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te silik krmz (2.5 YR 3/2), dta krmzms gri (5 YR 5/2).

93

Tanm: Halka kaideli. nce cidarl. Kaidenin iinde merkezde kazma konsantrik daire bulunmaktadr.

Kat. No. 193. Ak kap kaide paras. Bat atak /1998. 20 T 108 plankare. iz.Lev. 38, Levha 49 Kaide ap: 4.9 cm. Korunan ykseklik: 1.3 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te koyu kahverengiden krmzms siyaha (7.5 YR 4/2den 10 R 2/1e). Tanm: Halka kaideli. Kaide da almaktadr. Merkezi aaya doru inmektedir.

Kat. No. 194. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 5 plankare. iz.Lev. 38, Levha 49 Kaide ap: 5.5 cm. Korunan ykseklik: 2.35 cm. Kil Rengi: Mikal, ak gri (10 YR 7/2). Firnis Rengi: te ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Halka kaideli. Kaide, da doru almakta ve keskin bir dn yapp yine ie dnmektedir.

Kat. No. 195. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 25 plankare. iz.Lev. 38, Levha 49 Kaide ap: 5.8 cm. Korunan Ykseklik: 1.65 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: te ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Halka kaideli.

Kat. No. 196. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /2000. 19 U Yzey temizlii. iz.Lev. 38, Levha 50 Kaide ap: 8.0 cm. Korunan ykseklik: 2.05 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (10 YR 5/1). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (7.5 YR 3/N3). Tanm: Halka kaide dz profilli gvdeye birlemektedir.

Kat. No. 197. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 8 plankare. iz.Lev. 39, Levha 50 Kaide ap: 14.5 cm. Korunan ykseklik: 4.0 cm. Kil Rengi: Kire taneli ve mikal, ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te ve dta krmzdan krmzms siyaha (2.5 YR 5/ 6dan 10 R 2/1e). Tanm: Halka kaideli. Kaidenin altnda merkezde bir konsantrik daire ve etrafnda iki firnis bant grlmektedir.

94

Atinada ve birok yerde M.. 3. yzyln yarsnn standart olarak derin, iki kulplu ok eitli formlardaki iki kab grlmektedir. Bu iki kaplar, kyliks, skyphos veya kantharos olarak adlandrlmaktadr. Attika seramiini temeller zerine oturtan H. A. Thompson ve onu takip eden G. R. Edwards kantharos terimini kullanmtr285. M.. 4. yzyln sonlarnda ve M.. 3. yzyln balarnda grlen iki kaplar arasnda kantharoslar ilk sray alrlar. Kantharoslar, Hellenistik Dnem boyunca masa st vazolar olarak yaygndr ve buna paralel srekli deien fomlarla karmza kar. Kantharoslar bu ynleriyle Erken Hellenistik Dnemdeki seramik geliiminin ekillenmesine yardmc olmulardr.

Hellenistik Dnem kantharoslarnn birbirine yakn ilikili form vardr. Bunlardan ilki dz gvdeli kantharoslar olup al ve sarkk gvdeli tip bu formdan domutur286. kinci tip olarak Agora ve Samostan bilinen dz azl mahmuz kulplu kantharoslar Samariaa ok az sayda ele gemitir. Beyrut ve Aleksandriada benzerlerinin grld ve Samariada da grlen kase benzeri dz azl ve kumru kuyruu kulplu kantharoslar ise nc tipi olutururlar ve tarih olarak M.. 2. yzyla verilmektedirler287. Mykenaida ge Attika tipi skyphoslarn yan sra Hellenistik Dnemin erken evrelerine ait rnekler bilinmektedir. Yunan skyphos tipi Hellenistik Dnemde Mykenaida ok az deiiklik gstermitir288.

Meneke ata kazlarnda ou kk paralar halinde ele geen ak kaplarn dier merkezlerde de benzerlerine rastlyoruz. Kat. No. 162 ve Kat. No. 163 sadece az kenarlar korunmu kyliks paralardr. Benzer formda vazolar, Kbrsta (M..325-150) ve Kartacada yaplan kazlarda ele gemitir289. Kat. No. 165 lekanis az kenar parasnn benzerleri Atina Agoras kazlarnda ok sayda ele gemitir290. Ayrca Kat. No. 166 da tam profil veren kantharosun benzerleri de yine Atina Agoras kazlarnda ele geen Hellenistik seramikler arasnda grlmektedir291. Kat. No. 197 ise, bir ak kaba ait kaide

285 286

Rotroff, 1997: 97. Rotroff, 1997: 97. 287 Crowfoot v.d., 1957: 242. 288 W. Rudolph, (1978): Hellenistic Fine Ware Pottery and Lamps from above the House with Idols at Mycanae BSA 73: s. 230. 289 Westholm, 1956, Fig. 21: 16; Fulford v.d., 1994: 11, Fig. 1.4: 4. 290 Thompson, 1934: 469, fig. 122: D66. 291 Rotroff, 1997, fig. 19: 284 (M.. 150-125).

95

parasdr. Tenos kazlarnda ele geen ok benzer profile sahip rnekler gz nne alnrsa form olarak bir skyphosa ait olmaldr292.

4.d. Kapal Kaplar (Kat. No. 198-215)

4.d.1. Byk Boyutlu Olanlar (Kat. No. 198-209)

Kat. No. 198. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 73 plankare. iz.Lev. 39, Levha 50 Az ap: 13.8 cm. Korunan Ykseklik: 3.9 cm. Kil Rengi: Mikal, soluk krmz (10 R 6 /4). Firnis Rengi: te ve dta krmzdan koyu krmzya (10 R 4/8den 2.5 YR 3/6ya). Tanm: Dta ark izleri youn olarak belirgindir. e dnk dudak, da doru ikinlik oluturup ie doru dnerek incelen boyunla birlemektedir. ksmda dudan altnda hafif bir kademe olumaktadr. zensiz iilik dta youn dzensiz izikler var.

Kat. No. 199. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 17 plankare. iz.Lev. 39, Levha 50 Az ap: 17.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.9 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Tanm: Yuvarlanm dudak kenar olduka kaln bir kenar oluturarak ie doru a yaparak incelen boyun ile birlemektedir. te dudak altnda bir kademe olumaktadr.

Kat. No. 200. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 118 plankare. iz.Lev. 39, Levha 51 Az ap: 13.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.55 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, kum taneli, krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Yuvarlanm dudak kenar, kaln kenar oluturarak hafif bir S kvrm yaparak ie doru daralarak neredeyse dik inen boyunla birlemektedir. Dudan altnda bir kademe grlmektedir.

Kat. No. 201. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 87 plankare. iz.Lev. 40, Levha 51 Az ap: 13.0 cm. Korunan Ykseklik : 1.9 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8).
292

Etienne, 1986, Pl. 112: Aa1.

96

Tanm: e dnk dudak kenar keli kaln bir kenar oluturarak S kvrm yaparak daralarak inen boyunla birlemektedir.

Kat. No. 202. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /2000. 18 T 37 plankare. iz.Lev. 40, Levha 51 Az ap: 13.6 cm. Korunan Ykseklik: 3.3 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: Dta koyu gri (10 YR 4/1), ite koyu griden ok koyu griye (10 YR 4/1den 2.5 Y 3/N3e). Tanm: Dik gelen yuvarlanm dudak kenar da doru alarak bir knt oluturmakta ve daha sonra daralan boyunla birlemektedir. ksmda dudak altnda kapak boluu gibi kademe oluturulmutur.

Kat. No. 203. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1997. 17 U 54 plankare. iz.Lev. 40, Levha 51 Az ap: 10.4 cm. Korunan Ykseklik: 4.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms sar (5 YR 6/6). Tanm: paradan olumaktadr. Yuvarlanm dudak kenar kenar oluturarak daralarak kademeli olarak dike yakn bir ayla devam eden boyunla birlemektedir. Yuvarlanm dudak kenarnn i ksmnda kapak koymak iin oluturulmu gibi bir kademe grlmektedir.

Kat. No. 204. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1993. 20 T 5 plankare. iz.Lev. 40, Levha 52 Az ap: 10.2 cm. Korunan Ykseklik: 3.0 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak krmz (10 R 6/6). Tanm: Sivri dudak kenar ince bir kenar oluturarak daralarak nerdeyse dik olan boyunla birlemektedir. ksmda dudan altnda kapak koymak iin gibi bir kademe oluturulmutur.

Kat. No. 205. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1995. Yzey. iz.Lev. 41, Levha 52 Az ap: 8.8 cm. Korunan Ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms sar (5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta sadece dudak altnda ve boyunda krmzms kahverenginden koyu grimsi kahverengine (5 YR 5/4den 10 YR 4/2ye). Tanm: Stamnosa ait bir az ve gvde paras olabilir. ksmda youn olarak ark izleri belli olmaktadr. Dudak bir kenar oluturarak daralan boyunla birlemektedir. Boyun da doru alan gvde ile devam etmektedir.

Kat. No. 206. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T Temizlik. iz.Lev. 41, Levha 52 Az ap: 8.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.25 cm.

97

Kil Rengi: Ak gri (7.5 YR 7/N7). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N 3). Tanm: ok hafif bir a ile ie dnen dudak kenar daralarak boynu oluturmakta ve da doru alan gvde ile devam etmektedir. Dta ve ite belirgin ark izleri mevcuttur.

Kat. No. 207. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 18 plankare. iz.Lev. 41, Levha 52 Az ap: 10.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.05 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5YR 6 /6). Firnis Rengi: Pembe (5 YR 7/3). Astar Rengi: te ve dta dudak altna kadar, beyaz (10 YR 8/2). Tanm: Da dnk yuvarlanm dudak kenar boyunla devam etmektedir ve da doru geni bir ekilde alan gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 208. Kapal kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 98 plankare. iz.Lev. 41, Levha 53 Kaide ap: 13.6 cm. Korunan Ykseklik: 1.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: e dnk halka kaide ke yaparak ykselmekte ve ie doru dnen gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 209. Kapal kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 94 plankare. iz.Lev. 41, Levha 53 Kaide ap: 7.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.7 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 Y 5/N5). Firnis Rengi: te koyu krmzms gri (10 R 4/1), dta koyu gri (2.5 YR 4/N4). Tanm: Halka kaide belli bir eimle da doru alan kademeli olarak ykselen gvde ile birlemektedir.

4.d.2. Kk Boyutlu Olanlar (Kat. No. 210-215)

Kat. No. 210. Minik oinokhoe. Bat atak /1997. 18 T 10 plankare. iz.Lev. 42, Levha 53 Az ap: 4.2 cm. Kaide ap: 3.1 cm. Ykseklik: 5.5 cm. Kil Rengi: Mika katkl, koyu krmzms kahverengi. Firnis Rengi: Dta ak krmzms kahverenginden koyu kahverengine.

98

Tanm: Aktma bezekli, da dnk azl, yuvarlatlm dudak kenar daralan boyunla birleip keskin ve ikin bir dn yapan gvde ile devam eder. Halka dipli.

Kat. No. 211. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 6 plankare. iz.Lev. 42, Levha 53 Az ap: 5.0 cm. Korunan Ykseklik: 3.1 cm. Kil Rengi: Mika katkl, krmzms sar (5 YR 7/6). Tanm: Dudak da doru alarak ilerlemekte ve ince bir kenar oluturmaktadr. Dta dudak altnda kademeler grlmektedir. Dudak altnda daralarak kademeler oluturan boyun da alan gvde ile birlemektedir.

Kat. No. 212. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev. 42, Levha 54 Az ap: 7.9 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmz (10 R 5/8). Tanm: Dudak kenar ince bir kenar oluturarak daralarak boyunla birlemektedir. te dudan altnda kapak koymak iin gibi bir kademe grlmektedir.

Kat. No. 213. Kapal kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 42, Levha 54 Az ap: 7.9 cm. Korunan Ykseklik: 2.8 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmz (2.5 YR 5/6). Ek boya: Pembe (7.5 YR 8/4). Tanm: Dta irili ufakl beyaz nokta dizisi yer almaktadr. Da alan dz tabanl kaide, yukar doru ykselen gvde ile birlemektedir. ksmda kademeler grlmektedir. ki paradan olumaktadr.

Kat. No. 214. Kapal kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 54 plankare. iz.Lev. 43, Levha 54 Az ap: 6.6 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Mika katkl, koyu gri (2.5 YR 4/N4). Tanm: Yksek halka kaide da doru alan gvde ile birlemektedir. Gvde merkeze doru bir ayla gelmektedir.

Kat. No. 215. Kapal kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev. 43, Levha 54 Az ap: 4.2 cm. Korunan Ykseklik: 1.8 cm. Kil Rengi: Mika katkl, grimsi kahverengi (10 YR 5/2). Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/4).

99

Tanm: Dz tabanl kaide altnda hafif bir yiv halka oluturulmutur. Neredeyse dz profilli bir gvde ile birlemektedir. Dta ve ite belirgin ark izleri grlmektedir.

Kat. No. 210 rneinde grdmz minik oinokhoeler, Klasik ve Erken Hellenistik Dnemde mutfak kaplar iinde chytridia ile kre biimindeki profilleri ve geni azlar ile benzer forma sahiptirler. Dipleri dz, kulplar az hizasndan yukardadr. Bu minik oinokhoelerin (ya da testicik) i ve d ksmlar genellikle firnis boyaldr293. Atina Agorasnda karmza kan bu minik oinokhoeler genellikle M.. 2. ve 1. yzyla tarihlenmektedir294.

Meneke atanda ele geen 18 eser Kapal Kaplar grubu altnda incelenmitir. Kapal kaplar byk ve kk boyutlular olmak zere iki grupta incelenmitir. Bunlardan 12 adeti byk boyutlular, 6 adeti kk boyutlular grubuna girmektedir. Byk boyutlulardan 10 adeti az ve 2 adeti kaide parasndan olumaktadr. Kk boyutlulardan yalnzca bir adet tam profil bulunmaktadr. Bunun dnda 2 adeti az ve 3 adeti kaide parasndan olumaktadr.

Meneke atanda ele geen byk boyutlu kaplar iinde az da olsa gri monokrom rnekler dikkati ekmektedir. Bunlarn yannda, krmz ve krmzms kahverengi gibi eitli kil renkleride grlmektedir. Vazolarn ounluunun yzeyinde firnis boya kullanlmam, zemin hamur renginde braklmtr. Kk boyutlu kaplarda da, Kat. No. 210 ve Kat. No. 215 dnda zemin hamur renginde braklmtr.

293 294

Rotroff, 1997: 132. Ayrca bkz., Rotroff, 1997: Plate 52: 533-555. Rotroff, 1997: 133.

100

4.e. Unguentariumlar (Kat. No. 216-219)

Kat. No. 216. Fusiform unguentarium. Bat atak/ 1997. 19 T 28 plankare. iz.Lev. 43, Levha 55 Az ap: 2.3 cm. Ykseklik: 15.4 cm. Kaide ap: 2.2 cm. Kil Rengi: Youn mikal, krmzms kahverengi (5 YR 4/3den 2.5 YR 4/4e). Firnis Rengi: Koyu griden ok koyu griye (10 YR 4/1den 2.5 Y 3/N3e). Tanm: Fusiform unguentarium. yi pimi unguentarium, ince formludur. Boya izine rastlanlmamaktadr. ark yapm. Da eik azldr. Boyun kalnlamtr, dudan ls gvdeninkine yaklamtr. Uzun boyunlu ve boyun genileyerek dudakla birleir. Disk kaidelidir. Kaidenin ayakla birletii yerde oluk eklinde halka yiv, kab sarmaktadr. Bu kriterlerden tr daha gee tarihlenir. Sr ve ssleme yoktur. Be paradan alyla tmlenmi.

Kat. No. 217. Fusiform unguentarium. Bat atak /1996. 20 T 76 plankare. iz.Lev. 43, Levha 55 Az ap: 2.3 cm. Ykseklik: 20.4 cm Kaide ap: 2.4 cm. Kil Rengi: Az mikal, ak kahverengimsi gri. Firnis Rengi: Grimsi kahverenginden ok koyu griye. Tanm: paradan birletirilmitir Gri momokrom. Gvde ve boyun dikkatsiz ekilde biimlendirilmi. Az ve kaide dik a yapmyor. Sr ve ssleme yoktur. Nispeten-biraz tombuldur. Da eik azldr. Dz az, uzun boyunlu ve uzun ayakldr. Kaidenin eim yaparak ykseldii konik bir form oluturduu yerin balangcnda oluk eklinde halka bir yiv bulunmaktadr. ark izleri mevcut. ilik zensizdir. Omuzda byk ihtimalle beyaz bant izleri grlmektedir. Dz diplidir (disk kaidelidir).

Kat. No. 218. Fusiform unguentarium gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 74 plankare. iz.Lev. 43, Levha 55 Korunan Ykseklik: 7.8 cm. Kil Rengi: Gri (10 YR5/1). Firnis Rengi: ok koyu gri (2.5 Y 3/N3). Tanm: Fusiform unguentariuma ait para. nce formludur. Gri monokrom. D yer yer koyu kahverengi. Boya izine rastlanlmamaktadr. ark yapm. ark izleri mevcut. Sr ve ssleme yoktur. Ayak, boynun st ksm ve az ksm eksik. Gvdenin ii bo. ki para birletirilmitir.

Kat. No. 219. Fusiform unguentarium ayak paras. Bat atak /1998. 19 U 20 plankare. iz.Lev. 43, Levha 55 Korunan ykseklik: 4.0 cm. Kil Rengi: Koyu gri (10 YR 4/1).

101

Firnis Rengi: Gri (10 YR 6/1). Tanm: Fusiform unguentariuma ait para. Gri monokrom. Boya izine rastlanlmamaktadr. ark yapm. Sr ve ssleme yoktur. Ayak, gvde ve az ksm eksik.

Formlarndaki farkllk ve genellikle mezarlarda ele gemelerinden dolay bu vazolar yanl bir ekilde gzya iesi olarak adlandrlmtr. Ancak, bu teoriyi destekleyecek hibir arkeolojik buluntu ya da edebi yaz yoktur295. Gnmzde kk kil ieler iin unguanteria ismi ok sk kullanlmaktadr. Bu orijinal deil modern ismdir ve ilk olarak Kartacadaki kazlarda Fransz arkeolog tarafndan kullanlmtr296. Fransz arkeologlar bu ismi Pliniusa dayandrmaktadrlar. Gerekten de Plinius vasa unguenteria terimini kullanmtr297. Ancak bu terimi kendi dneminin alabastron ieleri anlamnda kullanmaktadr. Hem Plautus hem de Cicero, Roma palestralarnda en nemli iki gere olarak ampulla ve strigilis isimlerini belirtmilerdir. Eer bunun doru olduu kabul edilirse Hellenistik Dnemin dar boyunlu kk iesi unguentariumun Latince ismi ampulla olmaldr298.

Bu kap, Persler tarafndan bulunarak parfm isesi olarak kullanlmtr. Misafire parfm sunma gelenei Msr Firavunlar evresine kadar eskiye gitmektedir. zellikle seramoni gnlerinde grlen bu gelenek Yakn Douda da yas zamannda n plana kmaktadr. Yunanistan, vcudun gnahlardan arnmas iin dinsel amal kullanm grlen ve ambrosia olarak adlandrlan parfmn kullanmn Fenikeliler araclyla Myken evresinde almtr299.

Dor istilasndan sonra ksa sreliine de olsa parfm kullanm durmutur. Korinth ehri, Suriyeli iilerin hem parfm retmelerine hem de bunlarn konulduu kaplarn yapld seramik atlyelerini kurmalarna izin vermitir. Bunun yannda, Attikada M.. 6. yzyln balarnda yrrle giren Solon kanunlar bu tr retimin yaplmasn ve satlmasn yasaklamtr. Roma Dneminde ise, parfm kullanm en st dzeye
295 296

Thompson, 1934: 473; Hellstrm, 1965: 23. Bouzek v.d., 1974: 83. 297 Plinius, XXXVI, 12. 298 Hellstrm, 1965: 24. 299 G. Gnay, (1989): zmir Mzesinde Bulunan Unguentariumlar, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir): 3.

102

kmtr. Pliniusa gre, ehir halk bazen evlerindeki banyolarn duvarlarn parfmlyorlard. Romallarn byk ziyafetlerinde parfm su ile kartrlarak kleler tarafndan konuklarn ayaklarna srdkleri bilinmektedir300.

Unguentarium, parfmn yan sra zellikle bayanlarn yzlerine srdkleri ve gzellik amacyla kullandklar kremlerin konulmasna yaramaktayd. Erkekler parfm kullanmalarna karn bu kremi kullanamyorlard. Ancak ldkleri zaman yzlerine srlyorlard. Bu da bu kaplarn kadn mezarlarnn yansra erkek mezarlarnda kmasn bir ekilde aklamaktadr301.

Unguentarium, Hellenistik ve Roma Dnemlerinin mezar adaklar ve buluntular arasnda olduka yaygn ve en karakteristik olanlarndan birisidir302. Bu vazo, tm Akdeniz dnyasnda popler bir mezar ada olarak Klasik Dnemin lekythosunun yerini alm gibi grnyor303. Vazonun kkeni, Hellenistik Dnemin balangcndan daha erken dnemde grlmedii iin zor bir konudur304. A.Westholm ve H.A. Thompson, unguentariumun kkenini tad parfm, ya ve baharatlar gz nne alarak kesin olmamakla birlikte Douda aramlardr305. Bunun yannda, bu gre kar olup kken olarak bat blgelerini gsteren bilim adamlar da vardr306. Son yllarda ok sayda bilim adam Kbrs Adasnn btn kesimlerinde bu formun yaygn bir ekilde bulunmas nedeniyle kken olarak bu aday gstermektedirler307.

Unguentariumlarn minyatr ve byk boyutlu olmak zere farkl lde yaplm rnekleri vardr. Minyatr rnekler 4.0-5.0 cm. yksekliinde, byk rneklerde ise 20.0 ile 30.0 cm. arasnda yksekliklere sahiptirler. Bunun yannda, vazolarn byk ounluu
300 301

Gnay, 1989: 3-4. Gnay, 1989: 4. 302 Thompson, 1934: 472; Goldman, 1950: 151; Bouzek v.d., 1974: 83; V. R. Anderson-Stojanivi, (1987): The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria AJA 91, s. 105. 303 Goldman, 1950: 151; Anderson v.d., 1987: 106. 304 Westholm, 1956: 73. 305 A. Westholme gre Msr veya Kbrs k yeri olarak gsterilmitir. H.A. Thompsona gre tipin kkeni erken tarihlemeden tr Aleksandriadr. A. Westholm ise kken olarak Aleksandria olamayacan Aleksandria Hellenistik Dnem mezarlarndan ok az sayda benzer erken dnem fusiform unguanterium gelmekte olduunu belirterek kar kmaktadr. Eer kkeni Aleksandria deilse bile bunun Msr olabileceine deinmektedir. Bkz., Thompson, 1934: 473; Westholm, 1956: 74; Bouzek v.d., 1974: 83. 306 P. Hellstrm, Douya bakmann gereksiz olduunu dnmektedir. Baz bilim adamlar unguentariumlarn k yeri olarak spanyadaki Ampurias nermektedir. Bkz., Gnay, 1989: 6. 307 Geni alana yaylan tip Kbrsta M.. 4. yzyln sonlar gibi olduka erken tarihlerde grlmektedir. Bkz., Westholm, 1956: 60-61 ve 74.

103

8.0 ile 20.0 cm. arasnda deien yksekliklere sahiptirler. Form olarak ise, fusiform (ya da i form) ve torba form olmak zere iki temel eidi vardr. Her iki form arasndaki balca fark grn veya ayan bulunmaydr308.

Meneke atanda ele geen 4 adet unguentarium iinde Kat. No. 216 ve Kat. No. 217 tam profil olarak ele gemitir. Her iki rnek de H.A. Thompsonun belirttii llere gre byk boyutlu unguentariumlar grubuna girmektedir. Kat. No. 218in gvdesi ikince olup dier rnekler daha ince forma sahiptir. Meneke atanda ele geen bu 4 adet unguentarium fusiform (ya da i form) olarak isimlendirilen grup iinde yer almaktadr.

Kat. No. 216, kaidesi dnda H.A. Thompsonun M.. 2. yzyln sonlarna tarihledii bir unguentarium ile ayn forma sahiptir309. Benzer forma sahip rnekler; Delos, Labraunda ve Nabatean Obodada da M.. 2. yzyla ait tabakalarda bulunmutur310. Bunun yannda, zmir Arkeoloji Mzesinde yer alan benzer formda bir unguentarium M.. 2. yzyln ilk yarsna tarihlenmitir311.

Kat. No. 217nin form olarak benzerlerine, Atina Agoras buluntular arasnda M.. 4. yzyln sonlarndan M.. 2. yzyln balarna kadar geni bir zaman aralnda rastlyoruz312. Bu forma ait rneklerin bulunduu dier merkezlere bakldnda da, Hellenistik Dnem iinde geni bir zaman aral iinde kullanld anlalmaktadr. rnein, daha bodur bir rnei Samariada M.. 325-150 yllar arasna ve bir baka benzer rnek Labraundada M.. 3. yzyla tarihlenmitir313. Khios kazlarnda ele geen benzer bir rnek ise, buluntu grubuna dayanlarak M.. 150-25 yllar arasna tarihlenmitir314. Ayrca, zmir Arkeoloji Mzesinde yer alan bir rnek G. Gnay tarafndan M.. 2. yzyln nc eyreine verilmitir315.

Anderson v.d., 1987: 106. Thompson, 1934: 418, E138, Fig. 104. 310 Hellstrm, 1965, Pl. 12: no.173 (M.. 2. yzyl); P.H. Bruneau, (1970): Llot de la Maison des Comdiens, Exploration Archeologique de Delos XXVII, Paris: Pl. 46 ve 184; Negev, 1986: 107, no. 917. 311 Gnay, 1989, Levha VII d. 312 Thompson, 1934: 335, Fig. 15: B6 ve 338, Fig. 52: C76. 313 Westholm, 1956: 85, Fig. 24: 22; Hellstrm, 1965: 185, Pl. 12. 314 J. K. Anderson, M. S. F. Hood, J. Boardman, (1954): Excavation The Kofina Ridge, Chios, BSA 49, s. 179, Fig. 18: 328; Anderson v.d., 1987: 107, Fig. 1 b (M.. 150-125). 315 Gnay, 1989, iz. VIIId, Levha IXc.
309

308

104

Kat. No. 218in Atina Agoras ve Labraundadan gelen benzer formlardaki rnekler gz nne alndnda M.. 2. yzyln sonlar ile 1. yzyln balarnda kullanm grdn syleyebiliriz316. Ayrca, benzer forma sahip rnekler Data ve Kbrsta yaplan kazlarda ele gemitir317.

Meneke ata unguentariumlar iin genel bir deerlendirme yaplrsa, snrl sayda ve tek tipteki bu rneklerin arlkl olarak M.. 2. yzyl ierisinde kullanld sylenebilir. Baz rneklerde bu kullanmn M.. 1. yzyln balarna kadar srm olabilecei dnlebilir.

316 317

Thompson, 1934: 418, E138, Fig.104; Hellstrm, 1965, Pl. 12 no.174,. Westholm, 1956, Fig. 24: 24; ahin, (1992): 138, ekil 37: 215.

105

4.f. Bat Yamac Seramikleri (Kat. No. 220-247)

Kat. No. 220. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 34 plankare. iz.Lev. 44, Levha 56 Az ap: 8.5 cm. Korunan Ykseklik: 6.85 cm. Kil Rengi: Youn mikal, krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Mat, ite silik krmz (10 R 4/2den 10 R 4/4e), dta kahverenginden koyu kahverengine (7.5 YR 5/4den 7.5 YR 3/2ye). Ek Boyalar: Beyaz (10 YR 8/2). Tanm: Da ekik dudakl. Gvdenin alt blm ile st blm keskin bir hat ile ayrlmaktadr. Gvde de bir merkezden kyormu gibi grnen tane yatay damla bezek iki yiv ile snrlandrlmtr. Dudak altnda ve kulplarn bitim yerine yakn yerde gvde zerinde kazma yatay yiv bulunmaktadr. Kulplar, dudak altndan balayp gvdeye balanmaktadr. Kulp zerinde makara tutamaklar yer almaktadr.

Kat. No. 221. Ak kap kaide ve gvde paras. Bat atak /1994. 17 U 2 plankare. iz.Lev. 44, Levha 56 Kaide ap: 4.7 cm. Korunan Ykseklik: 3.0 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te grimsi kahverengi (10 YR 5/2), dta grimsi kahverenginden ok koyu grimsi kahverengine (10 YR 5/2den 10YR 3/2). Ek Boyalar: Beyaz (7.5 YR 8/N8). Tanm: Halka kaide hafif eimle yere paralel ykselirken keskin bir dnle yukar dnp hafif ie doru kvrlmaktadr.

Kat. No. 222. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 55 plankare. iz.Lev. 45, Levha 56 Az ap: 11.2 cm. Korunan Ykseklik: 7.6 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5YR 7/6). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 4/6dan 4/8e), dta krmz (2.5 YR 4/6). Ek Boyalar: Beyaz (10 YR 8/2). Tanm: Da ekik dudakl. Boyunda iftli yatay damla bezekler dizisi. Kulp giri yerleri mevcuttur. Kulp bitim yerine yakn gvdede yatay kazma yiv bulunmaktadr. Gvdenin alt blm ile st blm keskin bir hat ile ayrlmaktadr. Be para birletirilmitir.

Kat. No. 223. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1995. 19 U 25 plankare. iz.Lev. 44, Levha 56 Az ap: 4.3 cm. Korunan Ykseklik: 2.3 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Parlak, ite siyah (7.5 YR 2/N2) dta siyah (5 YR 3/2).

106

Ek Boyalar: Beyaz (10 YR 8/2). Tanm: Da ekik azl. Gvdenin alt ksmna keskin bir gei grlmektedir. Gvdede beyaz ek boya ile yaplm yatay sarmak yaprak bulunmaktadr.

Kat. No. 224. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1995. 20 T 101 plankare. iz.Lev. 44, Levha 57 Az ap: 8.8 cm. Korunan Ykseklik: 1.95 cm Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Krmzms kahverengi (2.5 YR 5/4). Ek Boyalar: Beyaz (5 YR 8/ 1). Tanm: Da ekik dudakl. Dudan altnda yatay kazma yiv bulunmaktadr. Para zerinde ok az beyaz ek boya grlmektedir.

Kat. No. 225. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 212 plankare. iz.Lev. 45, Levha 57 Az ap: 2.4 cm. Korunan Ykseklik: 5.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta kahverenginden koyu krmzms kahverengine (7.5 YR 5/2den 5 YR 3/2ye). Ek Boyalar: Beyaz (2.5 Y 8/2). Tanm: ki para birletirilmitir. Da ekik azldr. Dudan altnda yatay dzensiz yerlemi gibi grnen damla bezekleri yer almaktadr.

Kat. No. 226. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 45, Levha 57 Az ap: 10.1 cm. Korunan Ykseklik: 4.7 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 6/6) Firnis Rengi: Dta ve ite dudak altnda ok koyu gri (2.5 YR 3/4den 3/N3e). Tanm: Da dnk azl. Dudak altnda gvdede dzgn olmayan iki tane yatay kazma yiv bulunmaktadr. Para zerinde kabartma plastik bandlar grlmektedir.

Kat. No. 227. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 46, Levha 57 Az ap: 11.6 cm. Korunan Ykseklik: 6.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/3). Firnis Rengi: Dta krmzms gri (5 YR 5/2), ite krmzms griden koyu griye (5 YR 5/2den 10 YR 4/1e). Ek Boyalar: Beyaz (5 YR 8/ 1).

107

Tanm: ki paradan birletirilmitir. Da dnk azl. Dudak altnda ve gvdede alt alta dizilmi yatay damla bezekleri yer almaktadr. Gvdenin st ksm alt ksmndan bir kademe ile keskin bir ekilde ayrlmaktadr.

Kat. No. 228. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 46, Levha 58 Az ap: 6.1 cm. Korunan Ykseklik: 5.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te krmz (10 R 5/8), dta krmzdan koyu krmzya (10 R 4/6dan 2.5 YR 3/6ya). Tanm: Da ekik dudakl. Dudak altnda dzgn olmayan alt alta yer alan iki kazma yiv gvdenin alt ksmna geite de kazma yiv yer almaktadr.

Kat. No. 229. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 46, Levha 58 Az ap: 9.6 cm. Korunan Ykseklik: 4.9 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 YR 5/N5). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (2.5 Y 3/N3). Tanm: Ele geen ksm zerinde bezeme ve kazma izgi grlmyor. Bunun yannda, form olarak Bat Yamac grubu iine giriyor. Kat. No. 167 ile benzer formdadr.

Kat. No. 230. Ak kap az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 6 plankare. iz.Lev. 46, Levha 58 Az ap: 8.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.9 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/4). Firnis Rengi: te sarms krmzdan koyu griye (5 YR 5/6dan 10 YR 4/1e), dta sarms krmz (5 YR 6/8). Ek Boyalar: Beyazdan koyu krmzms kahverengine (5 YR 8/1den 5 YR 3/2ye). Tanm: Dudak altnda iki paralel oluk yiv yer almaktadr. Boyun ksmnda dikey kazma zigzaglar arasna puanlar yerletirilmi. Gvdeye geite derin kazma yiv kullanlm ve dikey kazma paralel yivlerle devam edilmitir.

Kat. No. 231. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 47, Levha 58 Az ap: 7.8 cm. Korunan Ykseklik: 2.0 cm. Kil Rengi: Pembe (5YR 7/4). Firnis Rengi: Dta silik krmz (10 R 4/3), ite koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Da ekik dudakl. Dudak altnda dzensiz yatay kazma bir yiv grlmektedir. Yzeyde kazma izginin ortasnda krk mevcuttur.

108

Kat. No. 232. Kantharos az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 47, Levha 59 Az ap: 7.6 cm. Korunan Ykseklik: 1.5 cm. Kil Rengi: Pembe (5YR 8/3). Firnis Rengi: Dta ve ite silik krmz (10 R 4/4). Tanm: Da ekik dudakl. Dudan altnda dzensiz kazma yatay yivler yaplm.

Kat. No. 233. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 47, Levha 59 Kalnlk: 0.3/0.5 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Dta soluk krmzdan ok koyu griye (10 R 6/3den 2.5 YR 3/N3e), ite sarms krmz (2.5YR 5/8). Ek Boyalar: Beyaz (5 YR 8/ 1). Tanm: Omuzda kazma zigzag bandn aralarna benzer byklklerde puanlar oturtulmu. Zigzag bant yatay kazma izgilerle snrlandrlmtr. Keskin gvde geii vardr. ki para birletirilmitir.

Kat. No. 234. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 95 plankare. iz.Lev. 47, Levha 59 Kalnlk: 0.3 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te koyu krmzms kahverenginden koyu griye (5YR 3/2den 5 YR 4/1e), dta koyu gri (5 YR 4/1). Ek Boyalar: Beyaz (2.5 Y 8/2). Tanm: Ek boya ile yaplm dzensiz gibi grlen yatay damla bezekler ve altnda kazma yatay yiv bulunmaktadr.

Kat. No. 235. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 70 plankare. iz.Lev. 48, Levha 59 Kalnlk: 0.3/0.4 cm. Kil Rengi: Mika katkl, soluk krmz (10 R 6/3). Firnis Rengi: te koyu gri (5 YR 4/1), dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Ek Boyalar: Beyaz (2.5 Y 8/2). Tanm: Ek boya ile yaplm yatay damla bezek ve sarmak yaprak grlmektedir. Bu motiflerin altnda yatay kazma yiv yer almaktadr. Keskin gvde geii vardr.

Kat. No. 236. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 18 T 27 plankare. iz.Lev. 48, Levha 60 Kalnlk: 0.4/0.5 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Mika katkl, ite koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2), dta kahverengi (7.5 YR 5/2). Ek Boyalar: Ak gri (5 YR 7/1). Tanm: Keskin gvde geii vardr. zerinde yatay iftli damla bezekler grlmektedir.

109

Kat. No. 237. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. iz.Lev. 48, Levha 60 Kalnlk: 0.25/0.35 cm. Kil Rengi: ok az mikal, ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: te parlak ok koyu gri (2.5 YR 3/N3), dta siyah (2.5YR 2/N2). Ek Boyalar: Beyaz (7.5 YR 8/N8). Tanm: Birbirine paralel iki oluk yiv zerinde beyaz ek boya ile yaplm bezeme ve altnda tam olarak anlalmayan bir bezeme yer almaktadr.

Kat. No. 238. Ak kap gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 32 plankare. iz.Lev. 48, Levha 60 Kalnlk: 0.3/0.35 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5YR 7/6) Firnis Rengi: te parlak koyu gri (5YR 4/1), dta silik krmz (10 R 5/4den 10 R 3/3e). Ek Boyalar: Ak gri (10YR 7/1) ve beyaz (2.5Y 8/2). Tanm: Beyaz bant, altnda oluk yiv, onun altnda sarmak eklinde yaprak motifi yer almaktadr.

Kat. No. 239. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. iz.Lev. 48 Kalnlk: 0.25/0.3 cm. Kil Rengi: Az mikal, pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: Dta siyah (7.5 YR 2/ N2), ite krmzms kahverenginden koyu krmzms kahverengine (2.5 YR 4/4den 5 YR 3/2ye). Ek Boyalar: Beyaz (2.5 Y 8/2). Tanm: Ne olduu anlalmayan damla gibi beyaz ek boya ve derin kaln bir yiv ierisinde de yine beyaz ek boya grlmektedir.

Kat. No. 240. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 79 plankare. Levha 61 Kalnlk: 0.3/0.4 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, ak krmz (2.5 YR 6/8). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/4). Ek Boyalar: Beyaz (10 YR 8/1). Tanm: Ek boya ile yaplm iftli ince dallar ve kazma yatay izgiler grlmektedir.

Kat. No. 241. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 72 plankare. iz.Lev. 48, Levha 61 Kalnlk: 0.3/0.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5YR 7/3). Firnis Rengi: te ve dta ok koyu gri (5YR 3/2den 10 YR 3/1e). Ek Boyalar: Beyaz (2.5 Y 8/2). Tanm: Ek boya ile yaplan bezemenin altnda kazma yatay yiv bulunmaktadr.

110

Kat. No. 242. Ak kap gvde paras. Bat atak /1996. 20 T 71 plankare. Levha 61 Kalnlk: 0.25/0.4 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 7/4). Firnis Rengi: te ve dta siyah (10 YR 2/1). Tanm: zerinde kazma izgi ile iftli konsantrik daire izilmitir.

Kat. No. 243. Ak kap gvde paras. Bat atak /1995. 19 T 13 plankare. Levha 61 Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4) Firnis Rengi: te ve dta koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: Kat. No 242ye benzer ekilde zerinde yer alan iki kazma izgi byk ihtimalle daire oluturmaktadr.

Kat. No. 244. Ak kap gvde ve kaide paras. Bat atak /1995. 19 T 13 plankare. Levha 62 Kil Rengi: Koyu krmzms gri (5 YR 4/2). Firnis Rengi: Parlak, koyu krmzms kahverengi (5 YR 2/2). Tanm: Kaidenin ok az bir ksm korunmutur. Gvde zerinde farkl uzunluk, derinlik ve kalnlklarda ou birbirine paralel dzensiz yivler grlmektedir.

Kat. No. 245. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 98 plankare. iz.Lev. 48, Levha 62 Kalnlk: 0.3/0.35 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Firnis Rengi: Koyu krmzms kahverengi (5 YR 3/2). Tanm: zerinde, dz kazma bir izgiye paralel yuvarlanm baka bir kazma izgi grlmektedir.

Kat. No. 246. Kulp. Bat atak /1996. 19 U 9 plankare. iz.Lev. 49, Levha 62 Kil Rengi: Kahverengi (7.5 YR 5/2). Firnis Rengi: Gri (10 YR 5/1). Tanm: Kantharosa ait olmaldr.

Kat. No. 247. Kulp. Bat atak. Levha 62 Kil Rengi: Krmzms gri (10 R 6/1). Firnis Rengi: Dta ok koyu gri (2.5 YR 3/N3), ite dudak kenarnda ok koyu grimsi kahverenginden koyu griye (10 YR 3/2den 10 YR 4/1e). Tanm: Kantharosa ait olmaldr. Kulbun dudaa birletii ksmda az kenarndan kk bir blm korunmutur.

Bat Yamac Seramii, koyu zemin zerine beyaz ve turuncu kil boya ile ssleme yaplan grup olarak tanmlanmaktadr. Terim ismini Atina Akropolisinin gney

111

yamacndaki, Areopagaosun gneyindeki, imdiki Dionysos-Areopagite Caddesinin dousundaki alanda yaplan Alman kazlarndan almaktadr318. Bat Yamac Seramii terimi bir seramik grubunu deil de ssleme tipine iaret ettii iin bilim adamlar tarafndan gnmze kadar geni kabul grmtr319.

Bu seramik grubu ile ilgili ilk kapsaml alma; 1901 ylnda C. Watzinger tarafndan yaplmtr. C. Watzinger, bu grubunun tekniini, formlarn, motiflerini ve retim kronolojisini ayrntl bir ekilde aratrmtr. Bu seramik grubunun Aleksandriada retilen yerel rneklerinin temel alnd R. Pagenstecherin almas ve son olarak da H.A. Thompsonun Atina Agoras buluntular zerindeki almas gelmektedir320. Bu temel yaynlar dnda gnmze kadar birok antik ehrin yerel Bat Yamac gruplar da yaynlanmtr321.

Son dnemde yaplan almalarda, Bat Yamac Seramiinin balangc M.. 4. yzyln son yllar olarak belirtilmitir. Klasik Dnemin Krmz figrl vazolarna rakip olarak, Hellenistik Dnemin balarnda ortaya kan bu seramik grubu, varln M.. 1. yzyla kadar srdrmtr322. Ge Hellenistik Dnemde arap sunumu iin daha ekici koullar salayan Lagynos Seramii, Pergamon Seramii ve Megara Kaselerinin piyasaya kmasyla birlikte poplerliini yitirmitir323.

Bat Yamac Seramiinin k yeri ya da baka bir deyimle ilk retildii ehir kesin olarak bilinmemektedir. C.Watzinger, bu konuya aklk getirmemekle birlikte, yazdklarndan balang noktas olarak Kk Asya kylarn iaret etmitir. Pergamon, Antiokhia, Gordion, Tarsus, Girit, Korinth, Aleksandria, Fransa ve Gney Rusya gibi birok yerde Bat Yamac Seramikleri ele gemitir324. Bunlarn iinde, Korinth, Pergamon Aleksandria ve Gney Rusyada yerel Bat Yamac Seramii reten atlyeler saptanmtr. Ancak bu merkezlerin hibirinde, Atinada retilenler kadar kaliteli rnekler yoktur. Baz almalar, Atinada M.. 4. yzyla ait siyah firnisli vazolar ile Bat Yamac stilinde
318 319

Rotroff, 1997: 38. Rotroff, 1997: 39. 320 Thompson, 1934: 438; Crowfoot v.d., 1957: 236. 321 Rotroff, 1997: 39. 322 Crowfoot v.d., 1957: 236; Cook, 1997: 204. 323 Rotroff v.d., 2003: 38. 324 Goldman, 1950: 158; Crowfoot v.d., 1957: 236; Cook, 1997: 204; Coldstream v.d., 2001: 119.

112

yaplan vazolar arasnda bir geiin varln ortaya koymutur325. Bu durumda stilin k yeri olarak Atina gsterilebilir. Ancak, ok geni bir alana ihra edilmi ve kukusuz bata Pergamon ve Aleksandriay olmak zere dier yerleimlerde de taklitleri yaplmtr326.

Bat Yamac Seramii teknii Hellenistik Dnem Atinal mlekileri iin yeni deildir. Sanatlar, Ge Arkaik Dnemde six teknique olarak bilinen bir bezeme eklinden yararlanmlardr327. Bezemenin en nemli unsurlar; krmz, beyaz boya ve kazma izgi kullanlmasdr. Bezemenin kkeni Klasik Dnemde retilen Attika Krmz figrl seramiklerde aranabilir328. M.. 4. yzyl sonlarnda, Attikada Krmz Figr stili tam anlamyla yozlat zaman mlekiler baz yeni ssleme tasarmlar kefetmek zorunda kalm olmaldrlar. Sanatlar bu dnemde figrsel bezemeyi terk etmi ve vazolar zerine motiflerin oluturduu yeni stil sslemeler yapmaya balamlardr329.

Bunun yannda, Attika seramiinde M.. 4. yzylda krmz figre ait baz bezeme zellikleri bu yeni stilde de devam ettirilmitir. rnein Attika retimi Kerch stilindeki krmz figrl vazolarda gittike ztlk yaratmak iin beyaz kullanlmtr. Ayrca, mcevher, hkmdar asas veya at koumlarn belirtmek iin kaln (kabart ekilde) ek kil boyalar kullanlm ve daha sonra bunlarn zeri yaldzlanmtr. zellikle yaldzl kil tomurcuk dizileri veya girlandlar Krmz figr Kerch vazolarnn boynunlarn evrelemektedir. Bu tomurcuk (zellikle sivri ulu) dizileri, Bat Yamac motifleri iinde yaygn bir hale gelmitir. Bu girlandlar ve tomurcuk dizileri baz altn renginde sslemeli vazolar330 zerinde, M.. 4. yzylda Gney talyadaki Gnathia Seramiinde ve Korinthteki bir grup an krater zerinde de kullanlmtr331. zellikle Gnathia mlekleri

325

Thompson, 1934: 446; Rotroff, 1990: 34. Kk ve byk boyutlu kaplarda beyazn uyguland bezemeye bavurmak iin kullanmtr. 326 Crowfoot v.d., 1957: 236; Hellstrm, 1965: 16. 327 Rotroff, 1997: 39; Goldman, 1950: 158. 328 Bunun yannda, A. Westholm, koyu zemin zerine ak renk bezemeyi, Arkaik ve Klasik Dnem Kbrs seramikleri ile ilikilendirmek istemektedirler. Bkz., Westholm 1956: 56. 329 Thompson, 1934: 439; Rotroff v.d., 2003: 37. 330 Altn renginde sslemeli mlekilik Atinada (ayn zamanda Gney talyada Karadenizin kuzey kys boyunca ve baka yerlerde) M.. 4. yzyl boyunca retilmitir. Motifler kimi zaman krmz figr ssleme bantlar ile yakndan ilikilidir. Etkilenme byk ihtimalle metal iiliinden gelmektedir. Yaldzl asma ve zm yapraklar Bulgaristandan bir kalyks cupn gvdesinin st ksmnda grlmektedir. Benaki koleksiyonundaki bir hydria ve Kerchdeki Quarantine Yolu mezarndan bir kase-kantharos kulplar arasnda yaldzlanm ve mzrak ba tomurcuk dizileri yer almaktadr. Benzer sslemeler mleklerin yakn paraleli olmayan metal vazo formlarnda da grlmektedir. Bkz., Rotroff, 1997: 40. 331 Rotroff, 1997: 40; Rotroff v.d., 2003: 37.

113

zerinde beyaz, krmz ve dier renkler M.. 360 yllar kadar erken bir tarihlerde kullanlmtr.

Bat Yamac Seramii ile Gnathia Seramii genel olarak paralel bir gelime gsterirler332. H. Goldmana gre Gnathia Seramiinin karl Kta Yunanistandaki karl Bat Yamac Seramiidir333. Her iki stil arasnda karlkl etkilenmeler olduu anlalmaktadr. rnein, Gnathia tekniinde boyanm ancak Attika formlarna yakn kk bir amphora, Tarantoda M.. 325 yllarna tarihlenen krmz figrl bir bodur lekythos ile birlikte bulunmutur. Bunun yannda, Gnathia Seramii, Bat Yamacnn nnden gitmektedir. ki stil arasnda zaman olarak bir paralellik yoktur. Gnathia Seramii son dnemlerini yaarken Bat Yamac Seramii henz balamtr.

S. I. Rotroff, Bat Yamac Seramii ile altn renginde sslemelere sahip M.. 4. yzyl vazolar arasndaki ilikiden sz etmitir334. Baz bilim adamlarna gre, Bat Yamac ve altn renginde sslemeli vazolar temelde iki farkl ssleme tipidir. Bunun yannda, altn renginde sslemeli vazolardan Bat Yamac Seramiine aamal bir gei vardr. Her iki grup arasndaki balanty kullanlan formlar ve bezemeler salamaktadr Bunun yannda, altn sslemeli teknikte kullanlan baz formlar (kalyks krater, hydria, pelike, lebes ve Panathenaia amphora) Bat Yamacnda hi kullanlmamtr. Ancak, birok popler altn sslemeli formlar ayn zamanda erken Bat Yamacnda yaygn olarak kullanlmtr (rnein, kantharos, cup-kantharos, kalyks-kyliks, kase-kantharos ve pyksis gibi).

Bat Yamac Seramiinin balangc kesin olarak bilinmemektedir. H.A. Thompson ve S.I. Rotroff, bu tarihi belirlerken, erkenden devam eden bezeme geleneklerini ve zellikle de beyaz ek boyann kullanlma eklini gz nne almlardr335. Buna dayanarak balang olarak M.. 295275 yllarn arasnda bir tarihi nermilerdir. Bu tarihi baz tarihsel olaylarla da desteklemeye almlardr336.

332 333

Rotroff, 1990: 34 ve 37; Rotroff, 1997: 41. Goldman, 1950: 158. 334 Rotroff, 1997: 41-42. 335 Thompson, 1934: 439; Rotroff, 1997: 42. 336 rnein, Trakyadaki M.. 270 yllarnda tahrip edilmi Seuthopolis kentinde ele geen beyaz boya denenmi bir vazoyu gstermilerdir. Bkz., Rotroff, 1990: 34-35.

114

Bat Yamac Seramiine ait formlar Klasik Dnem rnekleri ile ok yakndan ilikilidir. Klasik Dnemin sonlarndan tandmz kantharos, cup-kantharos, zel kulplu kantharoslar, kalyks-kyliks, khous ve pyksis Bat Yamac stilinde de devam etmitir. Klasik Dnem formlarndan esinlenilen yeni eitlemelerin grld kase-kantharos, tabak, Hellenistik guttus ve da dnk kaideli Korinth skyphosu da bunlara eklenebilir. Bunlarn yannda, Bat Yamac Seramiinde yeni formlar da ortaya kmtr. Bunlar; kase-kyliks, deiik formlarda Hellenistik kantharos-kraterler, derin kaseler, situlalar, tabaklar, kk sosluklar, amphoralar ve oinokhoe gibi kaplardr337. Bunlarn iinde amphora, Bat Yamac seramikileri tarafndan en ok tercih edilen formdur. Dier nemli bir form kantharoslardr. Kantharoslar, Bat Yamac Seramiinin balarnda popler formlar arasndadr. Kaseler ve tabaklar ise, olduka nadir olarak grlmektedir. Bunun yannda, kk sosluklar yaygndr. Bat Yamac stili daha kk mutfak mallarnn sslemeleri iin uygun deildir338.

Bat Yamac Seramikleri, M.. 4. yzyln altn renkli sslemeli stilden esinlenilen motif ve formlar ile balam, ancak ksa srede bu repertuar yeni motiflerle geniletmitir339. Hellenistik ressamlar, ksa srede doal motiflerden, soyut

sslemelerden, kendi yarattklar nesnelerden ok geni bir repertuar gelitirmilerdir. En nemli eserler M.. 3. yzyln birinci yarsna zellikle de M.. 275 yllar civarnda yaplmtr340. Bu bezeme ekli devam eden iki yzyl boyunca da kendini tekrar etmitir. Bat Yamac stilinin ssleme ekli; a- piirildiinde krmz, turuncu veya pembe renge dnen reten inceltilmi kil (vazo zerine bir fra veya sopa ile ya da ok ince bir tp ile uygulanr), b- youn beyaz veya soluk sar boya, c- kazma izgi olmak zere ana eden olumaktadr341. Klasik formlar ierisinde bir dier grup ise asla beyaz sslemeli olmayp turuncu sslemeli olanlardr. Bunlar gerek Bat Yamac repertuarnn dnda tutulmaldr342.

Bat Yamac Seramiinin erken rneklerinde soluk sar ve beyaz boyalar n plandadr. retimin ok ge aamalarnda sslemelerde turuncu renge de yer verilmeye
337 338

Rotroff, 1997: 45-46. Crowfoot v.d., 1957: 236; Thompson, 1934: 444-445. 339 Rotroff, 1997: 45. 340 Rotroff, 1997: 46. 341 Thompson, 1934: 439; Rotroff v.d., 2003: 37. 342 Rotroff, 1997: 45.

115

balanmtr. Beyaz boya sadece iekler ve kk meyveler iin deil zellikle rozetler, dalga-kvrm, sap-gvde-dal ve benzerleri ikincil ssleme iin kullanlmtr. Sonraki dnemlerde, geometrik motifler zerinde de yaygn bir ekilde kullanlmtr343. Bu erken dnemde soluk sarnn yannda beyazn kullanm olduka snrldr. Ancak, sonu olarak her iki renk de yaklak ayn oranda kullanlmtr344. Sslemelerde beyaz kullanmak, M.. 3. yzyln birinci eyreine verilmektedir ve yaklak M.. 275 yllarnda nemli hale gelmitir. M.. 275-260 yllarna tarihlenen kantharoslar ve cup-kantharoslar zerinde beyaz boyalar ile yaplm sslemeler ok yaygndr. Beyaz boya, sslemede dzenli bir zellik halini alarak M.. 3. ile 2. yzyllarda vazolarn %80inde kullanlmtr 345.

Kazma izgi, balarda ok az kullanlmtr. lk kullanlmas olaslkla M.. 3. yzyln ikinci eyreine verilebilir. Ancak, gittike genellemeye balam ve sonu olarak tm dekorasyon plannda kullanlmaya balanmtr. zellikle vazolarn boyundaki kazma izgilerin ok fazla kullanlmas M.. 2. yzyln sonlar veya M.. 1. yzyln balarna tarihlenebilir. rneklere baklacak olursa kazma izgi, genellikle geometrik motiflerin kenarlarn snrlandrmak iin, yapraklarn kkleri veya mzrak ba tomurcuk zincirlerinin balanmas gibi ayrntlarn belirtmek iin kullanlmtr. Dama tahtas, apraz taramalar, paneller ve labirentler gibi tm geometrik ssleme tasarlar kazma izgi ile verilmitir346.

Genel olarak, Bat Yamac Seramiinin en erken rnekleri zerinde daha kk apta motifler kullanlm ve olduka zenli allmtr. M.. 3. yzyln ortalarnda ise daha cesur ve az zenli bezemeler yaplmaya baland ve bu durum 2. yzylda da devam etti. Bunun yannda, M.. 2. yzyln son eyreinde stilde nemli bir deiiklik olarak iyi tasarlanm geni yaprak gruplar ortaya kt. Bu stil, M.. 1. yzyla kadar devam etmitir347.

Bat Yamac vazolar zerindeki motifler konusunda, Attikada bulunanlar hem tarih hemde stil bakmndan nemli bilgiler sunarlar. Bu buluntulara dayanarak; vazolar
343 344

Thompson, 1934: 439; Rotroff, 1997: 42. Hellstrm, 1965: 16. 345 Rotroff, 1997: 42-43. 346 Thompson, 1934: 439; Brock v.d., 1949: 61; Hellstrm, 1965: 16; Rotroff, 1997: 43. 347 Rotroff, 1997: 43.

116

zerindeki yazlarn Klasik Dnem ile M.. 250 arasnda, palmetlerin M.. 86 yllarna kadar, sarmaklarn M.. 75 yllarna kadar, nokta rozetlerin M.. 4. yzyln sonlar ile M.. 86 arasnda, yunus figrlerinin M.. 280-200 arasnda, yapraklarn M.. 275-190 yllar arasnda, rozetlerin M.. 275-75 arasnda, basit taramalarn M.. 275-10 arasnda, figrl sahnelerin M.. 250-200 arasnda, dama tahtas ve dikdrtgen motiflerinin M.. 270-86 arasnda, dalgal izgilerin M.. 250-10 arasnda, kk noktalarn M.. 250-10 arasnda, zigzag motiflerin M.. 210-50 arasnda ve paralel izgilerin de M.. 200-86 yllar arasnda kullanmda olduu grlmektedir348.

Meneke atanda 28 tane Bat Yamac Seramii ele gemitir. Bunlarn 12 tanesi az kenar, 13 tanesi gvde paras, 1 tanesi kaide ve 2 tanesi de kulp parasdr. Bunlarn dnda kazdan gelen ok kk gvde ve kulp paralar kataloga alnmamtr. Meneke atanda Bat Yamac Seramikleri iinde en yaygn formu kantharoslar oluturmaktadr. Baz paralarn sadece az ve boyun paralar korunmu olduu iin kantharos ya da skyphos olduklar kesin olarak anlalamamaktadr. Ak kaplar iinde az ap saptanabilen 12 rnee gre az aplar; 8.5-12.4 cm. arasnda deimektedir. Grubun firnis boyalar deiken olmakla birlikte siyah, gri, krmz ve sarms-krmzms kahverengi arlkta olan renk tonlardr.

Az profili veren paralarda bezemeler genellikle dudan hemen alt seviyesinde ve boyunda yer almaktadr. Meneke atanda ele geen rnekler arlkl olarak yatay damla yapraklar ya da sarmak yapra gibi bitkisel bezemelerle bezenmilerdir. Bitkisel bezemelerin yan sra Kat. No. 230 ve Kat. No. 233 rneklerinin zerinde zigzag bandlar ve aralarna yerletirilmi nokta bezekler, Kat. No. 242 zerinde grlen, konsantrik daire ve Kat. No. 244 zerindeki dikey izgiler gibi geometrik motifler de grlmektedir.

Kat. No. 220, Kat. No. 222, Kat. No. 225, Kat. No. 227, Kat. No. 236 ve Kat. No. 239 rnekleri zerinde yatay iftli ya da dzensiz damla bezekleri, Kat. No. 223 ve Kat. No. 238 zerinde yaprak motifi ve Kat. No. 233 zerinde nokta bezekler, ek beyaz boya kullanlarak yaplmtr. Kat. No. 224, Kat. No. 226, Kat. No. 228, Kat. No. 231 ve Kat. No. 232 zerinde, kazma izgiler dzensiz paralel izgiler eklinde, Kat.No. 242 zerinde

348

Rotroff, 1997: 70.

117

ise, iftli konsantrik daire eklindedir. Kat. No. 224, Kat. No. 234, Kat. No. 235, Kat. No. 239 ve Kat. No. 241 gibi rnekler zerinde ise, kazma izgi ve beyaz ek boya birlikte kullanlmtr.

Kat. No. 220 ile benzer bezemelere sahip rneklere Daskyleion ve Atina Agoras buluntular arasnda rastlyoruz349. Form olarak ele alcak olursak Tenosta bulunan benzer bir rnek, M.. 230/20 ile 180 yllar arasna tarihlenmitir350. Trakyadan benzer formdaki bir rnek ise paralellerinden yola klarak M. yaklak 190 yllarna verilmitir351. Kat. No. 222 ile benzer formda olan, ancak zerinde daha ksa damla bezeklerin yer ald bir rnek Daskyleion kazlarnda ele gemitir352. Ayrca, benzer bezemeye sahip rneklere; Samariada (M.. 3. yzyln sonlar ile 2. yzyln balar), Tarsusta (M.. 3. yzyln sonlar), Kbrsta (M.. 150 ile 50 yllar arasnda) ve Pergamonda (M.. yaklak 150 yllarna) tarihlenen eitli vazolar zerinde rastlyoruz353.

Kat. No. 223n ise, Atina Agoras (M.. yaklak 320 yllar), Antiokhia, Samaria (M.. yaklak 125 yllar) ve Ephesos (M.. yaklak 175-150) kazlarnda ele geen rnekler ile benzerlikleri bulunmaktadr354. Kat. No. 224, Kat. No. 228 ve Kat. No. 231in boyun ksmnda grlen kazma izgiler M.. 3. yzyln ikinci eyreinde grlmeye balar, ancak arlkl olarak M.. 2. yzyln sonlar ve M.. 1. yzyln balarnda vazolar zerinde grlr. Kat. No. 225in zerindeki damla bezein ok yakn benzerleri Daskyleionda ve Ephesosda (M.. 175-150) kan rneklerin zerinde de izilmitir355.

Thompson, 1934: 338, Fig. 18: B21; Dereboylu, 1994, izimler: 16 BY 35, Levha X: BY 35. Etienne, 1986, Pl. 116: Ca2. 351 I. ahin, (2001): Edirne Arkeoloji Mzesinde Bulunan Yurtdna Kalrken Yakalanm Hellenistik Seramikler, Trk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 2: 50, Resim 5a. Ayrca bkz., J. Schfer, (1968), Hellenistiche Keramik aus Pergamon, Pergamenische Forschungen 2, Berlin: 49,58. J. Schfer, benzer tipteki rneklere Symrnada, Aleksandriada ve Gney Rusyada rastlandn belirtmektedir. 352 Dereboylu, 1994, izimler: 18 BY 37, Levha XII: BY 37. 353 Goldman, 1950, Fig. 125: 116; Westholm, 1956, Fig. 28: 10; Crowfoot v.d., 1957: 240 Fig. 45: 3; O. Ziegenaus , G. De Luca, (1975): Das Asklepieion, 2. Teil: Der Nordliche Temenobezirk und angrenzende Anlagen in Hellenistischer und frhrmischer Zeit, Altertmer von Pergamon X/2, Berlin: Tafel 9: D31. 354 Thompson, 1934: 321 Fig. 6: A38; Waag, 1948, Fig. 3: 15; Crowfoot v.d., 1957: 243 Fig. 47: 2; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 54: B111. 355 Dereboylu, 1994, izimler: 9 BY 5, Levha IV: BY 5; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 49: B100.
350

349

118

Kat. No. 228in form olarak yakn benzerlerini Daskyleion ve Pergamon (M.. yaklak 190 yllar) buluntular arasnda grmekteyiz356. Kat. No. 233n zerinde izilen zigzag bezemesi ve nokta dizisinin benzerlerine baz merkezlerden gelen rnekler zerinde rastlyoruz357. Kat. No. 238in zerindeki sarmak yapra motifi olduka yaygn bir bezemedir. Benzer rneklerini, Daskyleionda, Ephesosda (M..175-150) ve Pergamonda (M.. yaklak 190 yllar) ele geen rnekler zerinde gryoruz358. Kat. No. 244in zerindeki bezemenin bir paraleli M.. 3. ya da 2. yzyla tarihlenen ve Samariadan kan bir krater zerinde grlmektedir359. Kat. No. 247 ile benzer bir kulba Ephesos rnekleri arasnda ve Edirne Mzesinde yer alan bir eserde rastlamaktayz360.

Meneke ata Bat Yamac Seramiklerinin form ve bezemeleri gz nne alndnda, M.. 2. yzyl zellikle de M.. 2. yzyln ikinci eyrei ve sonlarnda younlatklar sylenebilir. Sslemelerin byk bir ksmnda beyaz ek boya kullanm da bu tarihi destekler niteliktedir.

356

Dereboylu, 1994, izimler: 12 BY 22, Levha VII: BY 22 (M.. 4. yzyln sonlar- 3. yzyln balar); Ziegenaus v.d., 1975, Tafel 15: D64. 357 Dereboylu, 1994, izimler: 8 BY 1. 358 Thompson, 1934: 399, Fig. 88: E59; Ziegenaus v.d., 1975, Tafel 12: D17; Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 43: B86, Tafel 40: B65; Dereboylu, 1994, izimler 11: BY 17. 359 Crowfoot v.d., 1957: 240, Fig. 45: 16. 360 Mitsopoulos-Leon, 1991, Tafel 32: B38; ahin, 2001: 50, Resim 5a.

119

4.g. Lagynos Seramikleri (Kat. No. 248-251)

Kat. No. 248. Lagynos az paras. Bat atak /2000. 19 T 138 plankare. iz.Lev. 49, Levha 63 Az ap: 4.4 cm. Korunan Ykseklik: 2.75 cm. Kil Rengi: Pembe (5 YR 8/3). Astar rengi: Parlak, ite dudak altna kadar ve dta beyaz (10 YR 8/2). Tanm: Az (tpa yerletirme iin kademeli yaplm) gittike daralarak konik biimde gelen bir boyunla birlemektedir.

Kat. No. 249. Lagynos omuz paras. Bat atak /1993. 20 T 13 plankare. Levha 63 Korunan Genilik: 4.0 cm. Kalnlk: 0.45/0.55 cm. Kil Rengi: Krmzms sar (5 YR 7/6). Astar Rengi: Beyaz (10 YR 8/2). Ek Boyalar: Krmz (2.5 YR 5/8den 2.5 YR 4/6ya). Tanm: Omuz balangcnda beyaz astar boya zerine ek boya ile yaplm band grlmektedir. Bandn altnda ne olduu anlalmayan bir miktar ek boya daha vardr.

Kat. No. 250. Lagynos gvde paras. Bat atak /1995. 18 U 17 plankare. iz.Lev. 49, Levha 63 Korunan Genilik: 4.7 cm. Kalnlk: 0.65 cm. Kil Rengi: Youn mika katkl, krmzms sar (5 YR 6/6). Astar rengi: Beyaz (10 YR 8/2). Ek Boyalar: Dta sarms krmz (5YR 5/6 5/8). Tanm: Beyaz astar zerine ek boya ile yaplm birbirine paralel iki bant ve bitkisel motifler grlmektedir.

Kat. No. 251. Lagynos paras. Bat atak /1994. 18 U 8 plankare. Levha 63 Korunan Kalnlk: 0.3/0.45 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Astar Rengi: Beyaz (10 YR 8/2). Ek Boyalar: Dta krmzms sar (7.5 YR 7/4den 5 YR 6/8e). Tanm: Beyaz astar zerine ek boya ile oluturulmu birbirine paralel bant yer almaktadr. Boya her yere ayn oranda dalmam; bu nedenle renk dalgalanmalar olmutur.

120

Lagynos terimi, M.. 3. yzyldan M.. 1. yzyla kadar olan dnemde eitli merkezlerde retilen tek kulplu, ince boyunlu testi tipine verilmi isimdir. Bodur gvdeli, bazen yuvarlanm bazen keskinleen ve tekrar d hatlarnda dikdrtgene ulaan, kaln dudakl uzun boyunlu ve genellikle dz bazen de tercihe gre yuvarlanm olan dikey kulplara sahip bir formdur361. Bilim adamlar bu forma bu ismi verirken kaynak olarak baz antik yazarlar gstermilerdir362. Lagynos Seramii bu karakteristik formundan ismini almtr. Lagynos ismi baz antik yazarlarlarn yazlarnda Hellenistik Dnemin ak zeminli seramikler arasnda en yaygn olandr. Vazolarn cidarlar genellikle incedir. Pembeden kreme veya kire beyazna kadar deien kaliteli bir astara sahiptirler. Kil, sklkla mikal ksmen ok iyidir ve renk eitlilii olarak da ak kahverengiden krmzya deiir. Astar normal olarak youn ve beyazdr. Firnis boya, bazen siyah fakat ounlukla kahverengiye alar. Baz rnekler zerinde ve bazen sarms kahverengidir363.

Ana bezeme genellikle omuzda ve doal motiflerden oluur. Ayrca, kaidenin etrafnda, boyunda ve az evresinde firnis bandlarla sk olarak karlalr. Omuzdaki ana bezeme alannda bazen asma, defne aac, daha nadiren yaprak zincirleri ve oval elenk resimleri yaplmtr. Baz rnekler zerinde ise, kithara, syrinks, trigonos, arp gibi mzikal enstrmanlar yer alr. Amphora, lagynos, kantharos, dven horozlar, kular ve yunus gibi motif ve figrler de lagynos seramikleri zerinde grlen bezemelerdir. Bazlar zerinde slogan ya da neeyi ifade eden yazlar da yazlmtr. Btn bu figr, motif ve yazlar baz istisnalar dnda bezemenin genellikle Dionysiak sahnelerle ilikili olduunu gstermektedir364. Bunun yannda, bezemeler retim merkezlerine gre deien

361 362

Thompson, 1934: 451; Rotroff, 1997: 226. Aristotelesin terimini ilk kullanan antik yazarlardan birisi olduu dnlmektedir. Ancak, bu tarih M.. 4. yzyl ortalarndan sonraya verilmektedir. Bunun yannda, Athenaeus kelimesinin M.. 6. yzylda kullandndan sz etmitir. Bkz., H. S. Robinson, (1959): Pottery of Roman Period, Athenian Agora V, Princeton: s. 245. Antik kaynaklarda, lagynos kelimesi M.. 4. yzyldan sonra uzun, ince boyunlu ve tek kulplu arap testisi olarak ve arap dklrken kan sesden dolay bu ekilde isimlendirilmitir. Lagynos erken dnemlerde yaklak eyree denk gelen (ya da 12 kotyle) bir l birimi iken, daha sonra arap srahisi anlamna gelmitir. Bunun yannda, sradan bir arap testisi olmad da anlalmaktadr. Nitekim, Aleksandriadaki bir lagynos parasnn omzunda kelimesinin grlmesi lagynosun festival zamanlarnda arap srahisi () olarak kullanldn gstermektedir. Bunun yannda, kar grler de vardr. Ayrca bkz., Thompson, 1934: 451; Anderson v.d., 1954: 156; Rotroff, 1997: 226; Cook, 1997: 227; Grler, 2002: 542. 363 Rotroff, 1997: 225; Cook, 1997: 205. 364 Hellstrm, 1965: 18; Cook, 1997: 205; Rotroff v.d., 2003: 72.

121

kalidededir. rnein, Bat Anadolu, Delos, Aleksandria, Kyrenaika ve Krmdaki buluntular dier yerlere gre daha kaliteli bezemelere sahiptir365.

Hellenistik Dnemin en karakteristik kk srahi grubu olan

Laygnos, ksa

zamanda popler bir form haline gelmitir. Bunun yannda, Lagynos Seramiini oluturan beyaz zemin zerine koyu bezeme sadece lagynos formu zerinde deil, ayn zamanda pyksis, thymiaterion, yarmkre kase, kyliks, krater ve tabaklar zerinde de yaplmtr. Grubun vazolar Akdeniz evresindeki btn Hellenistik merkezlerde grlmektedir. Bunun yannda, tm younlama Doudadr. Batda ise, olduka nadir retilmitir366. Douda birden fazla retim yeri olmaldr. Kta Yunanistan, Suriye, Filistin ve Kuzey Afrikada Lagynos Seramiinin az sayda ele gemi olmas, bu blgelerde retimin olmad eklinde aklanmtr. Baz bilim adamlar bu stilin k yeri olarak Krm dnmektedirler. Bunun yannda, dier bir gr stilin k yerinin Dou Akdeniz Blgesi ve zellikle de Kbrs olduu eklindedir. Kbrsda lagynos formunun olduka yaygn olmas, bezemelerinde daha erken Kbrs seramikleri ile ilikiler bu gr destekler niteliktedir367. Son dnemdeki baz almalar ise, Lagynos Seramiinin Dou Akdenizde en az iki ayr merkezde retildiini ileri srmektedirler. Bunlardan bir tanesi yksek kalitede, destekli krater, pyksis gibi ok sayda form eidine sahiptir. Formlarn yaylm alan ise, bu retim yerinin Pergamon ya da civarnda bir yer olduunu gstermektedir368.

A. Westholm, lagynoslar tip olarak iki gruba ayrmaktadr. Bir grupta yksek alt ksm ve alak st ksm grlrken dier grupta alt ve st ksm eitlenmitir. Birinci grup, ounlukla yatay ve belirgin bir hat izen omuz eklindedir. Boyun az ok konkav ve genileyerek huni benzeri dudakla birlemektedir. Formun, erken rneklerdeki alt ksmnn geniliine karn daha ge rneklerde basklat grlmektedir. Geliimin sonraki aamalarnda form imanlar, kaide geniler ve alt yar konik olmaktan silindir olmaya doru gider. kinci tipte, gvde olduka karinal, geni ksm keskin bir a ile belirlenmitir369.
365 366

Grler, 2002: 544-545, Dipnot 39. Hellstrm, 1965: 18; Cook, 1997: 205; Rotroff, 1997: 225; Grler, 2002: 542. 367 Thompson, 1934: 450; Hellstrm, 1965: 18; Rotroff, 1997: 225; Grler, 2002: 542. 368 Rotroff, 1997: 225; Grler, 2002: 542. 369 Westholm, 1956: 59.

122

Lagynos Seramiinin Hellenistik Dnem iinde kullanld dnem konusunda bilim adamlar arasnda tam bir fikir birlii yoktur. H.A. Thompson, H.S. Robinson ve R.M. Cook, grubun M.. 3. yzyln ikinci yarsnda kullanlmaya baladn ve iki yzyl kadar da kullanlmaya devam ettiini ileri srmlerdir370. Bunun yannda, baz Olynthos rneklerini gz nne alrsak bu tarihi M.. 5. yzyln sonlar olmaldr371. En ge rnekler, M.. 1. yzyln ortalarndan daha gee gitmezler372. Lagynos Seramiinin en popler olduu dnem ise, yaklak M.. 15050 yllar arasndadr. Lagynos formu, Hellenistik versiyonu bu tarihlerde ksa zamanda terk edilmitir. Bunun yannda, isminin kullanmna devam edilmitir ve Roma Dneminde benzer formlar yaplmaya devam etmitir373.

Meneke atanda 4 tane Laygnos Seramikleri grubuna giren lagynos paras ele gemitir. Bunlarn 1 tanesi az, 1 tanesi omuz ve 2 tanesi de gvde parasdr. Paralar zerindeki astar, beyaz ve pembe tonlarda olup ek boya krmzms sar, sarms krmz ve krmz tonlarda grlmektedir. Kat. No. 250, Kat. No. 251 ve Kat. No. 252 zerinde ek boya ile yaplm bandlar grlmektedir. Kat. No. 251 zerindeki boya bandlarn yan sra, bitkisel bezemelerin de kullanld grlmektedir. Ek boya ile oluturulan bezemelerin her zaman ayn younlukta olmayp dalgalanmalar olduu gzlemlenmektedir. Fra darbeleri serbest elle yapld iin bantlarn her zaman ayn kalnlkta uygulanamad grlmektedir.

Meneke ata Lagynos Seramikleri grubu, hem az sayda parann ele gemi olmas hem de tarihlemeye yarayacak kriterlerinden olmayndan ancak dier merkezlere baklarak genel bir tarih olarak M.. 3 yzyl ile 1. yzyl aralna yerletirilebilmektedir.

370 371

Thompson, 1934: 45; Robinson, 1959: 245; Cook, 1997: 205. Robinson, 1959: 245. 372 Grler, 2002: 543. 373 Rotroff, 1997: 228.

123

4.h. Kabartmal Seramik Paralar (Kat. No. 252-258)

Kat. No. 252. Kapal kap az ve gvde paras. Bat atak /1994. 18 U 9 plankare. iz.Lev. 49, Levha 64 Az ap: 7.0 cm. Korunan Ykseklik: 2.6 cm. Kil Rengi: Mika katkl, ak kahverengi (7.5 YR 6/4). Firnis Rengi: te dudak kenarnda koyu kahverengi (7.5 YR 3/2). Tanm: Hafif ie dnk dudak kenar, daralan boyun ile birlemektedir. Boynun gvde ile birletii yerde birbirine paralel kabartma iki yiv grlmektedir. Yivin altndan ie doru hafif kavis yapan gvde, da dnk profilde devam etmektedir.

Kat. No. 253. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 27 plankare. iz.Lev. 49, Levha 64 Kil Rengi: Ak krmz (10 R 6/6). Firnis Rengi: te krmz (2.5 YR 4/8), dta krmzms kahverengi (5 YR 4/3). Tanm: ki plastik bant zerinde birbirine paralel dik oluklar oluturulmu.

Kat. No. 254. Gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 121 plankare. Levha 64 Korunan Kalnlk: 0.3 cm. Tanm: Birbirine paralel iki kazma yiv grlmektedir.

Kat. No. 255. Ak kap gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 32 plankare. Levha 64 Korunan Kalnlk: 0.3/0.4 cm. Kil Rengi: Ak krmz (2.5 YR 6/6). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/8den 2.5 YR 4/4e). Tanm: Birbirine paralel ve benzer kalnlklarda grlmektedir. yivlerin ard ardna gelmesi ile oluan oluklar

Kat. No. 256. Ak kap gvde paras. Bat atak /1994. 20 T 32 plankare. iz.Lev. 49, Levha 65 Korunan Kalnlk: 0.25 cm. Kil Rengi: Mika katkl, gri (7.5 YR 6/N6). Firnis Rengi: te ve dta koyu grimsi kahverenginden koyu griye (10 YR 4/2den 10 YR 4/1e). Tanm: Kat. No. 255 ile benzer olarak yivlerin ard ardna gelmesi ile oluan oluklar grlmektedir.

Kat. No. 257. Ak kap gvde paras. Bat atak /1998. 20 T 103 plankare. iz.Lev. 49 Levha 65 Korunan Kalnlk: 0.4 cm. Kil Rengi: Kahverengi (7.5 YR 5/4). Firnis Rengi: te ve dta krmz (2.5 YR 4/6). Tanm: Dikine ve birbirine paralel olarak drtl gruplar halinde oluklar grlmektedir.

124

Kat. No. 258. Kapal kap gvde paras. Bat atak /1996. 18 T 5 plankare. Levha 65 Korunan Kalnlk: 0.3/0.4 cm. Kil Rengi: Ak krmzms kahverengi (2.5 YR 6/4). Firnis Rengi: Dta krmz (2.5 YR 5/6). Tanm: Dikine ve birbirine paralel gruplandrlm ve gruplarn arasnda belli bir boluk braklm oluklar grlmektedir. Kat. No. 257 ile benzer ekilde olabilir.

Meneke atanda ele geen 7 tane seramik paras Kabartmal Seramikler grubu altnda incelenmitir. Bu eserlerden sadece bir tanesi az paras olup dierleri gvde parasdr. Kat. No. 252n sadece az ksm firnisli olup kapal bir kaba ait az ve boyun paras olmaldr. Kat. No. 255in i ksmnda kazma izgilerle birlikte dzensiz ekilde beyaz ek boya grlmektedir. ksm da firnisli olan para ak bir kaba ait olmaldr. Kat. No. 253in de i ksm firnisli olup iki kabna ait bir gvde paras olmaldr. Kat. No. 253 ve Kat. No. 253in firnisleri dierlerine gre daha kalitelidir. Kat. No. 267 zerinde dier rnek gruplamalarnn dnda farkl teknikte kazma bezek eidi kullanld grlmektedir.

125

4.i. Pimi Toprak Kandilleri (Kat. No. 259-266)

Kat. No. 259. Kandil. Bat atak /1996. 20 T 66 plankare. Levha 65 Uzunluk: 7.90 / 8.50 cm. Ykseklik: 2.40 cm. Fitil delii ap: 1.6 cm. Diskus Delii ap: 1.3 cm. Korunan Genilik: 5.60 cm. Kil Rengi: Gri. Firnis Rengi: Koyu gri. Tanm: Kalp yapmdr. Kulbu krktr ve alyla tmlenmitir. Diskus, alt kesik ve yukarya doru genileyen dbkey profilli ift konik gvde, omuz zerinde, her iki yanda kveti evreleyen -sadakiler daha anm olarak- be tane kabartma boncuk dizileri mevcuttur. Omuzun alt ksmnda, boncuk dizileri ile kulakklar arasnda, birer tane burun volt kabartmalar ile e deerde kabartma daireler bulunmaktadr. Her iki yannda dikdrtgen eklinde birer kulak vardr. Soldaki kulakn bir ksm krktr. Ortadaki ya deliini ibkey kk bir kvet evrelemektedir. Bu kvet anm plastik bir bantla evrilidir. Pelikan gagas profilli burun, gen burun eklindedir. Oval fitil deliinin etraf bir kenarla evrili olup genimsi bir ekil yapar. Burnun iki yann volt kabartmas kateder (burundan omuza doru ular voltl plastik izgiler). Burun bezemesizdir. Halka eklinde alak bir kaide, kaidenin altnda halkaya ek olarak merkezde kk bir kabartma daire bulunur. Dikey halka kulp, gvdenin ortas ile kvetin etrafndaki kenara balanr. Halka kulp, iki yivle blme ayrlmtr. Ortadaki daha genitir.

Kat. No. 260. Kandil. Bat atak /1996. 19 U 14 plankare. iz.Lev. 50, Levha 66 Uzunluk: 7.2 cm. Ykseklik: 3.0 cm. Diskus Delii ap: 1.9 cm. Korunan Genilik: 5.70 cm. Kil Rengi: Pembeden ak krmzms kahverengine (5 YR 7/4den 2.5 Y 7/2ye). Firnis Rengi: Koyu krmzms kahverenginden ok koyu griye (5 YR 3/2den 7.5 YR 3/N3e). Tanm: Kalp yapmdr. Tme yakndr. Kulp ve burun noksandr. Birka para birletirilerek oluturulmutur. Gvde zerinde krklar vardr. ift konik gvdeli ve anak eklindeki diskus, (kk ya deliinin etrafndaki ibkey kvet) plastik bantla evrilidir. Kveti evreleyen plastik halkann kenarnda, omuzda, simetrik olarak -sadaki ok anm- palmet yapraklarndan oluan bir dizi ve bu bezemeninkabartmann her iki yannda birer tane ortas boumlu iek (l mersin yapra) bezemesi yer alr. Burnun zerinde kvete baland yerde byk bir palmet bezemesi yer alr. Sada hafif knt yapan kulak vardr. Alak, halka kaidesi anmtr. Kulp gvdenin ortasnda kvetin etrafndaki kenara balanr. Hamur iyi pimemitir.

126

Kat. No. 261. Kandil. Bat atak /1996. 20 T 77 plankare. Levha 66 Korunan Ykseklik: 2.75 cm. Kil Rengi: ok koyu gri (2.5 YR 3/N3den 7.5 YR 5/N5e). Firnis Rengi: Gri (10 YR 5/1). Tanm: Byk bir ksm noksandr. gen eklindeki burun, ince ve uzun ekilde yukarya doru kar. Geni kvet, bir kanalla burun ucuna balanr. Kvet, kanal ve burun ucu kenarla evrilidir. Fitil delii, gen bir kenarla evrilidir. Yanmadan dolay oval fitil deliinin etrafnda kararma vardr. Solda uzun, ince ve oval formda kulakk mevcuttur. Alak halka kaideyi oluturan plastik halkann ierisinde bir tane daha alak ve ince plastik halka bulunmaktadr.

Kat. No. 262. Kandil. Bat atak /1994. 18 U 8 plankare. Levha 66 Korunan Ykseklik: 3.0 cm. Kil Rengi: Az mikal, gri (7.5 YR 6/ N6dan 7.5 YR 5/N5e). Firnis Rengi: Koyu gri (2.5 Y 4/N4). Tanm: Kalp yapmdr. ift konik gvdenin st ksmnda takn ibkey bir kenar yapan geni bir kvet elde edilmitir. Byk ya delii ve dier kk ya deliinin bir ksm mevcuttur. erit kulp, omzun alt ve stnden gvdeye balanr ve kveti evreleyen kenara bitiir. ki derin yivle e blme ayrlm erit kulbun ortadaki ile sadaki yivi eit kalnlkta olup soldaki olduka incedir. erit kulbun sanda, omuz zerinde uzun, tek palmet bezemesi vardr.

Kat. No. 263. Kandil. Bat atak /1997. 19 T 35 plankare. Levha 66 Korunan Ykseklik: 2,6 cm. Kil Rengi: Mika katkl, iyi pimemi, gri (10 YR 6/1). Firnis Rengi: Krmz (2.5 YR 4/6). Astar rengi: Pembe (7.5 YR 7/4). Tanm: Kalp yapmdr. Yaklak 1/3 mevcuttur. Yukar doru genileyen dbkey profilli gvde, i ie iki plastik halka ile evrelenmi ibkey kvet ve dz kaidenin bir ksm eksiktir. Krk kulp kveti evreleyen kenara bitiik, omuzdan kp gvdenin ortasna balanr. Hamur, iyi pimemi.

Kat. No. 264. Kandil. Bat atak / 1995. 19 T 18 plankare. Levha 67 Korunan Ykseklik: 2,4 cm. Korunan Genilik: 5,0 cm. Kil Rengi: Gri (2.5 Y 6/N6). Firnis Rengi: ok koyu gri (2.5 YR 3/N3). Tanm: Kalp yapmdr. ki para birletirilmitir. st ksm noksan. Yzeyde krklar vardr. Alak halka kaide plastik banttan olumaktadr. Bezemesizdir.

Kat. No. 265. Kandil. Bat atak/1994. 17 U 8 Dou Profil. iz.Lev. 50, Levha 67 Korunan Genilik: 5.7 cm.

127

Kil Rengi: Ak gri (5 YR 7/1den 7.5 YR 7/N7ye). Firnis Rengi: ok koyu gri (5 Y 3/1). Tanm: Kalp yapmdr. Byk bir ksm noksan. Pelikan gagas profilli burun grlmektedir. Oval ve yksek olan kaideye sahiptir.

Kat. No. 266. Kandil. Bat atak / 1993. 21 T 1 plankare. Levha 67 Kil Rengi: Krmzms sardan griye (5 YR 7/6dan 2.5 YR 5/N5e). Firnis Rengi: Pembeden soluk krmzya (5 YR 7/4den 10 R 6/3e). Tanm: Byk bir ksm eksiktir. Fitil deliinin etraf yuvarlak bir kenarla evrilidir. Fitil delii evresinde yanmadan kaynaklanan islenme grlmektedir. ki paradan olumaktadr. ark yapmdr. ilik zensizdir. Kvet ibkey olup alak plastik bir bantla evrilmitir.

Kandilin ilk olarak, iine zeytinya konmu normal bir anaktan sarktlan bir fitilin yaklmas ile kullanlmaya balanm olduu dnlebilir. anaktan kandile doru olan ilk deiiklik, fitili oturtmak iin bir yuva yani burun yaplm olmasdr. Kandilin Mezopotamyada ortaya kt ve sonra Filistin, Suriye ve Kbrsa yaylm olduu kabul edilir. Daha sonra, Msr, Kuzey Afrika, Yunanistan, Adalar ve Gney talyaya kadar yayld grlmektedir374. Romada nceleri candela olarak isimlendirilen kandilin gnmze ulaan antik kaynaklardan Greke lychnos veya lychno olarak, Latince lychnus ve lucerna terimleri eklinde aydnlatma aralar iin kullanld anlalmaktadr375. Ayrca, kesin olmamakla birlikte baz Hitit yazl belgelerinde geen DUG sasanna kelimesinin kandil anlamna gelmekte olduu sanlmaktadr376.

374

Kandil kullanm, Erken Paleolitik aa kadar inmektedir. Kandilin k yeri eski Dou medeniyetleridir. Eski n Asya medeniyetlerinde ya kandili eski zamanlardan beri bilinmektedir. Msrda Eski Devlet zamanna ait hiyeroglif iaretleri arasnda kandil resimleri grlmektedir. Pimi topraktan kandiller ise Orta Devlete ait eserler arasnda yer almaktadr. Mezopotamyada ise, Ur Kral Mezarlarndan kan bir altn iki gm kandil vastasyla Smerler zamannda da kandil kullanm olduunu anlamaktayz. Babil kabartmalarnda zel masalar zerinde yer alan rdek biimli kandillere rastlanmaktadr. Daha sonra Msrdan esinlenerek kandiller Minos ve Myken ehirlerinde de retilmeye balanmtr. Bkz., H. B. Walters, (1914): Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London: s. 18; R. J. Forbes, (1958): Studies in Ancient Technology VI, Leiden: s. 148; F. Knal, (1960): Kaunos Adak Lambalar Belleten XXXIII: s. 155; P. M. Bailey, (1963): Greek and Roman Pottery Lamps, London: s.17; Kassab-Tezgr v.d., 1995: 27. 375 Bu sylenilen terimler lux kelimesinden tremitir. Herodotos, akam zerini belirtmek iin deyimini kullanmtr. Kandiller, fitil saysnn artmasnda sonra, lychnoi, dimyzoi, trimyzoi gibi isimlendirilmitir. ki burunlu olduu zaman bilychnis daha fazla olduu zaman polymyxus olarak adlandrlmlardr. Kandiller iin standart isimlendirme lychnia, lychncia veya lychnouchoi eklindedir. Lychnus terimi; Ennius, Lucilius, Lucretius ve Virgil tarafndan kullanlmtr. Bkz., Walters, 1914: 12; Forbes, 1958: 148 ve 152-153. 376 Knal, 1960: 155.

128

Antik dnemde; kandiller, toplumun her snfnda kullanlmaktayd. Kandiller, ncelikle evler ve ticari amal binalarda kullanlmann yan sra kamu yaplar, tiyatrolar, tapnaklar, meclis binalar ve caddelerde kullanm grmtr. Fakir insanlar yaygn ark yapm ve kalp yapm kandilleri kullanrken zengin olanlar tercihlerini metal olanlardan yana kullanmaktayd377. Hellenistik Dnemde metal kandiller olduka nadirken, Roma Dneminde yaygn hale gelmitir. Metal kandiller iinde yaygn olanlar bronzdan yaplan kandillerdir. Pompei ve Herculaneumdan yzlerce bronz rnek ele gemitir Bu kandiller genellikle insan ya da hayvan formunda yaplmlardr. Dier bir metal olan demirden yaplm kandiller ise, olduka az sayda retilmitir. olmakla birlikte demir kandiller nadir olarak yer almtr378.

Kandillerin kullanm ekilleri olduka eitlidir. Evlerde nilerin iine yerletirilmek suretiyle asklara ya da sarkan zincirlere aslmlardr. Daha ge dnemlere ait baz kandiller ise, aa ve yukar hareket etmesini salayan ii bo silindir ile desteklenmekteydi. Bazlar da zel masalara konulmaktayd379. Kandillerin bir baka ilevi dinsel amaldr. Kandiller, erken dnemlerden beri tapnak malzemelerinin nemli paralardan birisidir. Tapnak ve kutsal meknlarda n artmas iin ok burunlu kandillerin kullanld grlmektedir380. Ayrca, baz tapnaklara adak olarak sunulmu ok sayda kandil ele gemitir381. Bunun yan sra mezarlara da l hediyesi olarak brakld bilinmektedir382. Dini seremoniler, festivaller, tiyatrolar ve oyunlar gibi zel

377 378

Bailey, 1963: 11. Walters, 1914: 14 ve 19; Forbes, 1958: 150 ve 154. 379 Walters, 1914: 14; Forbes, 1958: 152; S. okay, (1998): Antik ada Aydnlatma Aralar, stanbul: s. 23. 380 okay, 1998: 23. 381 F. Knal, Kaunosta toplu olarak bulunan ok burunlu kandillerin tapnaa adand ileri srmektedir. Demetere adanan tapnaklarda kandillerin daha oklukta grlmektedir. Lykiadaki Oinoandada da bulunan bir kandil zerinde en yce Tanrya yazmaktadr ve Sir Charles Newton, 1859da Knidosta Demeter Tapnana adanan benzer kandiller bulmutur. Troizendeki Demeter Thesmophorus Tapnanda iki binin zerinde kandil bulunmutur. Bu eit dzinelerce kandil, Sicilyadaki Akragas Demeter Tapnanda bulunmutur. Naukratiste, Sicilyadaki Selinusta ve Karthacada Satrn Balcaranensis Tapnanda birok rnek bulunmutur. Bunun dnda Kbrs, Naukratis ve Atinada da ayn ama iin kullanlan ok burunlu kandiller bulunmutur. ok fitilli kandiller, Spartadaki Artemis Orthia kutsal alannda da yaygndr. Akropolisin kuzeydou yamacnda oklu fitillere sahip kandiller ele gemitir. Bkz., Walters, 1914: 15 ve 21; Forbes, 1958: 155; Knal, 1960: 154; Bailey, 1963: 12. 382 Kandiller, mezar ve gmtleri aydnlatmada sklkla kullanlrd. Yunanllar, mezarlara kandil braklmas geleneini Dou kltrlerinden almlar ve Roma Dneminde bunu tam olarak bir gelenek haline getirmitir. Kandillerin mezar ii kullanmlar sembolik ya da dini amal olabilir ya da llerin yanna konulan dier mlek, cam, ziynet eyalar gibi ayn amala len kiinin mlk olarak konulmaktadr Hristiyanlar da benzer kandilleri katakomplara adamaktadrlar. Bkz., Walters, 1914: 15; Forbes, 1958: 156; Bailey, 1963: 11-12.

129

gnlerde de yanan kandiller bir gelenek olmutur383. Daha ge dnemlerde ise, ehirlerde sokak ve caddelerini aydnlatlmasnda da kandiller kullanlmtr384.

Erken dnem kandilleri bezemesizdir. Ancak, ksa bir sre sonra firnis boyalar ssleyici nitelikte kullanlmaya baland. Hellenistik Dnemde ise, siyah firnis boyalarn yerini koyu gri metalik firnis almtr. Kandiller zerinde ilk olarak M.. 2. yzylda konular yer almaya balamtr385. lk olarak geni ve takn omuzlu Hellenistik kandiller zerinde snrl da olsa ssleme eitleri kullanlmtr. Daha sonra bu bezemeler artmtr. Hellenistik Dnem kandilleri zerindeki bezemeler ounlukla dal veya elenk halinde sarmak, asma, defne, nar, zeytin, mersin, girlandlar, sarmak biimli yapraklar ve zm gibi bitkisel motifler ile yunus, geometrik desenler, spiraller ve yumurta dizisinden olumaktadr. Bunlarn yan sra Dionysos ile ilikili mitolojik figrler, yar-tanrlar, tanrlar, efsanevi varlklar ve masklar da grlmektedir. oban, atl, balklar, avclar, tahl ilenmesi, suyun getirilmesi, ykanma-temizlenme ve yatak odas sahneleri gibi gnlk hayatn tm ynleri kandiller zerinde yer almtr. Hayvanlar genellikle tek gsterilse de nadiren grup ierisinde kabartmal kandiller zerinde geyie saldran av kpekleri eklinde gsterilmektedir. Evcil ve vahi hayvanlar, kular, balk, kabuklu deniz hayvan ve bceklerin hepsi betimlenmitir. apa, iki kaplar, karmak kaseler, arap amphoralar, bereket boynuzlar, altarlar ve yaplar gibi byk eyler de kandil sslemesinde popler elemanlardr. M.. 1. yzyldan sonra baz kandiller zerinde yapmcsnn adn gsteren yazlar ile zel olaylar veya belli mesajlar ileten yazlar da grlmektedir386.

383

Hellenistik Dnemin sonlarna doru Douya zg kltlerin girmesiyle birok dette kandillerin kullanm ykselie gemitir. Yunan dnyasnda Herodes Festivallerindeki kandillerin yeri ok iyi bilinmektedir. Kandiller, antik dnem dini hayatnda nemli bir rol oynamaktayd. Kandiller ve kandil ayaklar Minos klt resimlerinde grlmektedir. Herodotos, Fenike Tyrdeki Herakles Tapnann ii geceleri prl prl yanyordu eklinde aktarmaktadr. Kaligula ve Domitian zamannda, gladyatr gsterileri aydnlatlr ve tiyatrolarda kandil kullanlmtr; M.s. 248de mparator Philip I tarafndan dzenlenen Secular Oyunlarnda da yzlerce kandil yaklmtr. Kleopatra tarafndan Julius Caesern zaferinde ve Neronun dnnde kullanlmtr. Bkz., Walters, 1914: 11, 12 ve 14; Forbes, 1958: 154 155. 384 Belediye sorumluluuna giren sokak aydnlatmas, M.s. 5. yzyln ortalarnda Antiokheiada uygulanan kadar grlmemektedir. Pompeide cadde ve sokaklarve Ephesosta Arkadianus Caddesinin aydnlatld bilinmektedir. Aleksandriada da M.s. 350 yllarnda dkkan kaplar ve ev girileri zerinde yer alan kandillerle caddelerin aydnlatld bilinmektedir. Bkz., Bailey, 1963: 11; okay, 1998: 24. 385 Walters, 1914: 19 ve 27; Bailey, 1963: 21-23. 386 Bu yazlar, yapan kiinin ismi veya iareti, alan kiinin ismi veya iareti veya adak ithaf eklindedir. Bkz., Forbes, 1958: 150; Bailey, 1963: 23; okay, 1998: 21.

130

Hellenistik Dnemde kandiller ark ve kalp yapm olmak zere iki ekilde retilmitir. Daha sonra bu gruplara, M.. 2. yzylda yaygnlaan dkme kandilleri ve tapnak kandilleri de eklenmitir387. Orta Tun andan itibaren grlmeye balayan ark yapm kandillerin gvdeleri krev profilli, kaideleri dz, konik ya da halka biimde olup byk ounluu kulpsuzdur388. M.. 6. yzyldan sonra, arkla kandil yapm yaygnlamtr. Arkaik Dnemde Attika, Korinth ve Bat Anadoluda kprl burunlu ve boru ask delikliler gibi yeni tipler retilmeye balanmtr389. M.. 3. yzyln ilk yarsndan itibaren kt burunlu kandiller yaplmaya balanm ve daha sonraki dnemde ise, ok ucu burunlu rneklerde grlmeye balanmtr390. M.. 3. yzyl ile 2. yzyln banda grlen kandiller, geride kalan yzylda grlen ark yapm kandillerin bir devam gibidir. Attika, bu dnemde de rettii kendine zg kandillerle bir ihracat merkezi olmaya devam etmitir. Byk apta ihra yapan Rhodos gibi baz antik kentler, bunlarn kopyalarn imal etmilerdir. Yerli atlyelerde imal edilen bu kandiller bata Attika olmak zere, Delos ve douda Filistin olmak zere tm Yunan dnyasna yaylmlardr391.

kinci yapm eklini kalpta yaplan kandiller oluturur. Hellenistik Dnemde kandil yapmnda yaygn olarak kalplama teknii kullanlmtr. M.. 2. yzyln ortalarnda, grlmeye balayan kalp yapm kandillerin k yeri olarak Msr, Antiokhia ya da Egedeki yerlemeler nerilmektedir. Attikada ise, M.. 2. yzyldan sonra kandil retiminde bir gerileme olmutur392. M.. 2. yzyldan sonra younluk kazanan retimlerde Ephesos ve Knidosun nemli bir yeri vardr. Hellenistik Dnem boyunca kalp yapm kandiller, Akdenizin byk ounluuna yaylmtr393. Kalp yapm tekniinin ortaya kmas ile ark yapm kandillerin retimi tamamen durmamtr. Hatta baz kandil tiplerinin bu dnemde ark yapm olarak devam ettii grlmtr394.

387

Walters, 1914: 19 ve 27; Bailey, 1963: 21; J. W. Hayes, (1980): Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum I: Greek and Roman Clay Lamps, Toronto: s. 1; okay, 1998: 13. 388 G. Gnay-Tuluk, (1996): onia Blgesinde Hellenistik Dnem Kandiller, (Yaynlanmam Doktora Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir): s. 21. 389 okay, 1998: 10. 390 Gnay-Tuluk, 1996: 22. 391 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 71. 392 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 107. 393 Bailey 1963: 18; okay, 1998: 11. 394 Bunlarn retimine Hellenistik Dnemde olduu gibi Roma ile Bizans hatta slami Dnemlerde bile devam edilmitir. Bkz., Kassab-Tezgr v.d., 1995: 71.

131

Knidosta T. Newton tarafndan 1858de yaplan kazlar esnasnda ayn tipte ele geen bir grup kandil buluntu yerinden dolay Knidos tipi kandiller olarak isimlendirilmitir395. Hellenistik Dnemde ark yapm kandiller arasnda en gzde olan Knidos tipi kandillerdir. Ancak Knidos tipi kandillerin zerindeki bezemeler kalp yapmdr396. Bu tip kandiller yuvarlak grnml, ift konik profilli, byk ksa ve apa biimi burunlu ve kk ukur diskuslu bir forma sahiptirler. M.. 2. yzylda, Attika, Korinth, Delos, Rhodos, Msr ve talya gibi birok yerleim yerine ihra edilmilerdir. Tarihlenebilir buluntulara gre M.. 2. yzyl ile M.. 1. yzyln ilk eyrei arasna vermektedirler397.

lk olarak H. B. Walters tarafndan tanmlanan ve literatre Ephesos Kandilleri olarak geen kalp yapm kandiller de Hellenistik Dnemde ok yaygndr. Gri renkte iyi pimi, sert, gzeneksiz, fazla katk maddesi iermeyen hamur Ephesos tipi kandillerin karakteristik zelliidir. Bu grubun hamur ve firnis renkleri, kulp ve burun yaplar, diskus ve gvde profilleri asndan metal rneklerden esinlendikleri grlmektedir. En belirgin zellikleri, ok ucu biiminde buruna sahip olmalar ve diskusu evreleyen anak grnmdeki blmn bulunmasdr. Birok varyasyonu olan bu tipte gvde, birleme yeri keskin olan ift dbkey biimde olup st ksm dzletirilmi ve yksek bir bantla evrilmitir. Ssleme plastik bandn gerisinde kalr. Omuz, geometrik ya da bitkisel motiflerle sslenmitir. Yanma deliinin kenarlar gen ya da yuvarlak formdadr. Daha sonra ayn formda ancak yuvarlak burunlu olanlar retilmeye balamtr398.

Hellenistik Dnem kalp yapm bezemeli kandilin bir baka retim yeri de Pergamondur. Pergamon tipi kandillerin Hellenistik Dnem kalp yapm kandiller ierisinde nemli bir yer tutan kalp yaprakl olanlarnn byk bir n vardr. lk olarak M.. 3. yzylda retilmeye balam olan kalp yaprakl kandiller M.. 1. yzyla kadar retilmeye devam etmitir399. Ephesos ve Pergamon tipi kandiller, M.. 2. yzyl sonu ile yzyln bana kadar retimlerini srmlerdir. Bunun yannda, bu tip kandiller bu iki

395 396

Gnay-Tuluk, 1996: 32. Bailey, 1963: 18; Kassab-Tezgr v.d., 1995: 71; Gnay-Tuluk, 1996: 32. 397 Gnay-Tuluk, 1996: 32-33. 398 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 107; Gnay-Tuluk, 1996: 49-50, 62 ve 68; Grler, 2003: 89. 399 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 107; Gnay-Tuluk, 1996: 33, 38-39 ve 68.

132

merkezin dnda, Sardeste, Labraundada, Tarsusta, Attikada, Korinthde, Delosda, Msrda, Kbrsda, Rusya ve talyada bir ok merkezde ele gemitir400.

Meneke ata ait 8 tane Hellenistik Dneme ait kandil incelenmitir. Bu eserlerden yalnzca Kat. No. 259 kulp hari tmdr ve al ile tamamlanmtr. Kat. No. 260 de tme yakn bir rneimizdir. Kat. No. 266 dndaki btn kandiller kalpta yaplmtr. Kat. No. 266 ise ark yapmdr. Hellenistik Dnemde kandil yapmnda yaygn olarak kalplama teknii kullanlmtr401. Kalp yapm tekniinin ortaya kmas ile ark yapm kandillerin retimi tamamen durmamtr. Kat. No. 266 gibi dier hellenistik merkezlerde de baz kandil tiplerinin bu dnemde ark yapm olarak devam ettii grlmektedir402. Kat. No. 260 haricindeki rnekler gri monokromdur. Hellenistik Dnem iinde Kk Asyada zellikle Knidos ve Ephesos kandillerinin yapmnda da koyu gri kil kullanlmaktayd403.

Kat. No. 259, Kat. No. 260 ve Kat. No. 262 ift konik gvdeli bir forma sahiptir. ift konik profilli kandillerin en iyi rneklerini Hellenistik Dnem iinde M.. 2. ile 1. yzyln ilk eyrei arasnda retilen Knidos tipi rneklerde grmekteyiz404. Kat. No. 259 ve Kat. No. 265 pelikan gagas burunludur. Kat. No. 261 ise gen burunlu kandiller snfna girer. Kat. No. 259nin tmlenen kulbu dikey halka kulp eklindedir. Kat. No. 265 ise erit kulplu olup, benzer kulba sahip rnekler M.. 2. yzyln son eyrei ile M.. 1. yzyl arasna tarihlenmitir405. Kat. No. 259, Kat. No. 260 ve Kat. No. 262in olup her iki yannda dikdrtgen eklinde kulakklar vardr. Kat. No. 259 formu ve zellikle de burun yaps ile ok ucu burunlu Ephesos tipi kandillere benzemektedir. Kat. No. 261 ise yuvarlak ulu Ephesos tipi kandillerle benzerlik gstermektedir406. Bizim rnekte olduu gibi, gri renkte iyi pimi, sert profil zellikleri Ephesos tipi kandillerin en karakteristik zelliidir407. Ephesos tipi kandiller, M.. 3. yzyldan sonra younluk kazanan retimlerini, M.. 2. yzyl sonu ile yzyln bana kadar srdrmlerdir408.
400 401

Kassab-Tezgr v.d., 1995: 109; Gnay-Tuluk, 1996: 2 ve 39. Gnay-Tuluk, 1996: 13. 402 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 71. 403 Walters, 1914: xvi. 404 Gnay-Tuluk, 1996: 32. 405 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 294 ve 301. 406 Gnay-Tuluk, 1996: 32. 407 Gnay-Tuluk, 1996: 50; Kassab-Tezgr v.d., 1995: 107. 408 Kassab-Tezgr v.d., 1995: 109; Gnay-Tuluk, 1996: 2; okay, 1998: 11.

133

Hellenistik kandilde snrl bir ssleme eidi kullanlmtr409. Ayn durum bizim rnekler iinde geerlidir. Kat. No. 259 zerinde kabartma boncuk dizileri ve Kat. No. 260 zerinde mersin yapra ile onia Blgesi kandillerinde burun st bezemesi olarak karmza kan damarl yapraklar grlmektedir410. Kat. No. 263 ve Kat. No. 266 zerinde ise, sadece plastik halkalar bulunmaktadr. Dier rneklerimiz tam olmadndan bezemeleri iin kesin birey sylemek mmkn deildir.

Ephesos tipi kandiller grubuna giren Kat. No. 259 ve Kat. No. 261 bize M.. 3. yzyl sonrasn, dikey erit kulplu Kat. No. 262 ise M.. 2. yzyln son eyrei ile M.. 1. yzyl arasn gstermektedir. Bu rneklerimizin tarihlendirmelerinden yola karak Meneke ata kandillerini, M.. 2. yzyl ile M.. 1. yzyl aralna yerletirmek mmkndr.

409 410

Bailey, 1963: 22. Gnay-Tuluk, 1996: izim 1-8; izim A-12.

134

5. SONU

Meneke ata Hellenistik Dnem Seramii konulu bu almada 266 adet eser incelenmitir. Bu eserler Hellenistik Dnem seramii literatr ayrntl bir ekilde aratrlarak ve genele uyularak snflandrlmtr. Formlarna gre yaplan bu snflandrmada kaseler, tabaklar, ak ve kapal kaplar, unguentariumlar, Bat Yamac Seramikleri, lagynos seramikleri, kabartmal seramikler ve kandiller eitli alt gruplara ayrlarak incelenmitir. Piirme ve saklama kaplar, mutfak kaplar, kapaklar, amphoralar ve testiler bu snflandrmaya dahil edilmemitir.

Kyaslama yapldnda tm malzeme ierisinde kaselerin en byk grubu oluturduu grlmektedir. Kaseler grubu ierisinde de az kenar ie dnk kaseler ounluu oluturmaktadr. Kaseler, az profilleri ve aplarna gre gruplandrlmtr. Bu gruplarn dnda i ksmda rulet bezemesi olanlar rulet bezemeli d yzeyinde kabartma bezemesi olanlar Megara Kaseleri grubu altnda incelenmitir. Tabaklar grubu da az profillerine gre gruplandrlm ve formlar ile kendini belli eden bir grup tabak balk tabaklar grubu altnda incelenmitir. Ak kaplardan kase, kyliks, skyphos, kantharos kaide paralar ve gvde paralar da ak kaplar grubu altnda incelenmitir. Kapal kaplar da boyutlarna gre byk ve kk boyutlular olmak zere iki balk altnda toplanmtr. Dier seramik paralar da unguanteriumlar, Bat Yamac Seramikleri, lagynos seramikleri, kabartmal seramik paralar, pimi toprak kandiller olarak gruplara ayrlm ve incelenmitir.

Meneke ata kazlarnda incelemesi yaplan seramikler dnda tarihlemeye yardm eden baka kriterler mevcut deildir. Dolays ile bu alma sonucu elde edilecek tarihler ilgili tabakalar iin bir kriter oluturacaktr. Bu nedenle her gruba ait seramikler dier merkezlerle karlatrlm ve en erken ile en ge tarihler saptanmtr. Ayrca grubun en youn retildii zaman aral saptanmaya allmtr.

Seramik gruplarna genel olarak bakldnda form ve bezeme asndan Attika tiplerine ballk olduu rahatlkla gzlemlenmektedir. Yaplan almalar dorultusunda Meneke ata-Bat atak Hellenistik Dnem seramiklerinde dier merkezlerden ok sayda paraleller bulmak mmkn olmutur. Bu merkezlerden yola klarak tarihlendirme

135

yaplmtr. Seramikler younluk olarak M.. 2. yzyla tarihlenmekle birlikte paralellerine gz atldnda M.. 300 yllarndan balayan retimlerin benzerlerine rastlanmaktadr. Bu tip rneklerin yan sra M.. 1. yzyla ait retimler de grlmektedir. Dier merkezlerde karmza kan retimlerle karlatrdmzda Meneke atanda ele geen Hellenistik Dnem seramiklerinin bir ounun kil, firnis yaplarnn ve yapllarnn daha zensiz ve kalitesiz olduu grlmektedir.

e dnk dudakl kaseler genellikle M.. 3. yzyl ile M.. 2. yzyllar iinde retilmilerdir. Bunlarn iinde Kat.No. 1, M.. yaklak 340-330 yllarna ait tarihi ile en erken rnei, Kat.No. 2 ise M.. 150-125 ile en ge tarihli rnei temsil etmektedir. Da dnk az kenarna sahip kaselerde ise, M.. 4. yzyl sonlarna ve M.. 3. yzyla ait rnekler sayca fazladr. Rulet bezemeli kaseler, genellikle M.. 3.-2. yzyla aittirler. Megara Kaseleri ounlukla M.. 2. ikinci yzyln ve nc eyreine tarihlenmektedir. Bunun yannda, M.. 1. yzyln ilk yarsna kadar gee giden rnekler de grlmektedir. Meneke ata buluntular ierisinde Megara Kaselerinde dier merkezlerden farkl olarak arlkl gri monokrom paralar grlmektedir. Benzer durum Heraion Teikhosta ve Data/Readiye atlyelerinde de karmza kmaktadr. Buna karn paralar arasnda atlye ayrm yapmaya yaracak sayya ulalamam ve zerinde herhangi bir atlye damgas bulunan para da ele gememitir.

Tabaklar genel olarak hafif da sarkk dudak profilli nispeten ince cidarl olup, M.. 2. ile 1. yzyln ortalarna kadar olan zaman aralna tarihlenmektedirler. Meneke atanda retilen tabaklarn zellikle M.. yaklak 150 yllar civarnda younlat grlmektedir. En ge rneklerin dier merkezlerdeki kontekstlerle desteklenen tarihleri Erken Roma Dnemini gstermektedir. Tabaklar grubu iinde incelenen balk tabaklar genellikle M.. 2. yzyla aittirler.

Hellenistik seramiin zgn formu unguentarium konusunda bir form geliimi ve kronoloji oluturmak rneklerin yetersiz olmas nedeniyle mmkn olmamtr. Bunun yannda, ele geen az saydaki rnein M.. 2. yzyln balar ile M.. 1. yzyln sonlar arasna yerletirilmesi mmkndr.

136

Meneke ata Bat Yamac Seramikleri M. 3. yzyln sonlar ile 2. yzyln sonlar arasna aittirler. Bunun yannda, M.. 2. yzyln balar ve ikinci eyreine ait rnekler sayca fazladr. En ge tarihli rnekler M.. 150-50 tarihleri arasnda retilmitir. Meneke atanda ele geen az sayda Lagynos Seramii rnekleri olduka kk paralardan olumaktadr. Bu nedenle dorudan paralelleri bulanamamtr. Ancak, Hellenistik Dneme zg bu grubun retim tarihleri ve genel olarak tm malzemenin arlk oluturduu dnemler gz nne alndnda, bu snrl grup iin M.. 3. ve M.. 2. yzyllar verilebilir.

Meneke atanda genel olarak Ephesos tipi kandil zelliklerini tayan rneklerle karlamaktayz. Bu nedenle de malzemeyi M.. 2. yzyln son eyrei ile 1. yzyln balarna yerletirmek mmkndr.

Hellenistik Dnem seramiklerinin retim yeri konusunda kesin bir ey sylemek mmkn deildir. Meneke atana yaklak 3 km. mesafedeki Heraion Teikhosda seramik frnlarnn ortaya karlm olduu gz nne alnrsa byk olaslkla buradan getirtilmi olabilir ya da Hellenistik Dnem merkezlerinden Ainos, Parion veya Kyzikos ile de ticari ilikiler kurulmu olmas mmkndr. Teknik ve motiflerin yaylmasnda abuklatrc bir etki olan Hellenistik dnya arasndaki hzl ticari ilikiler ve deniz kenarnda yer alan yerleime ulamdaki kolaylk ihtimalleri kuvvetlendirmektedir. retim yerlerinin kesin olarak belirlenmesi iin kil analizlerinin yaplmas bizi sonuca gtrecektir.

137

KAYNAKA

Aksa, F. (2001): Trakya ve Marmara Projesi Meneke ata Prehistorik anak mlek Buluntular, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul).

Anderson, J. K., Hood, M. S. F. ve Boardman, J. (1954): Excavations in the Kofina Ridge, Chios, BSA 49, 123-182.

Anderson-Stojanivi, V. R. (1987): The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria AJA 91, 105-122.

Anlaan, T. (2000): Sadberk Hanm Mzesi, Kalpl Kaseler ve Kabartmal Kaplar, stanbul.

Atik, N. (2003): Tekirda/ Karaevlialt (Antik Heraion Teichos) Hellenistik Devir anak mlekleri III. Uluslararas Eskiehir Pimi Toprak Sempozyumu, Eskiehir, 298-306.

Baydur, N. ve Sekin, N. (2001): Tarsus Donukta Kaz Raporu, stanbul.

Benton, S. (1938/1939): Excavations in Ithaca III, The Cave at Polis II BSA 39, 1-51.

Brock, J. K. ve Mackworth-Young, G. (1949): Excavations in Siphnos, BSA 44, 1-92.

Bailey, P. M. (1963): Greek and Roman Pottery Lamps, London.

Bouzek, J. ve Jansova, L. (1974): Kyme I, Pragha.

Bruneau, P. H. (1970): Llot de la Maison des Comdiens, Exploration Archeologique de Delos XXVII, Paris.

138

Can, . (1970): Klasik Yunan Mitolojisi, stanbul. Casson, S. (1926): Macedonia, Thrace, Illyria, Oxford.

Cook, R. M. (1997): Greek Painted Pottery, London: 3. bask.

Coldstream, J. N., Eiring, L. J. ve Forster, G. (2001): Knossos Pottery Handbook of Greek and Roman, Oxford.

Cornell, L. A. (1980): Late Hellenistic and Early Roman Red-Slipped Pottery From TelAnafa 19681973. London.

okay, S. (1998): Antik ada Aydnlatma Aralar, stanbul.

Courby, F. (1922): Les Vases Grecs a Reliefs, Paris.

Cox, D. H. (1949): The Greek and Roman Pottery, Dura-Europos Final Report IV Part 1 Fascicle 2, New Haven.

Crowfoot, J. M., Crowfoot, G. M. ve Kenyon, K. (1957): The Objects from Samaria, Samaria-Sebaste 3, Chap. IX: Pottery Hellenistic and Later, London.

Delemen, . (2004): Tekirda Naip Tmls, stanbul.

Dereboylu, E. (1994): Daskyleion Hellenistik Devir Seramii, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir).

Drougou, S. (1991): Hellenistik Pottery from Macedonia, Selanik.

Edwards, R. (1975): Corinthian Hellenistic Pottery, Corinth Vol. VII, Part 3, Princeton.

Erzen. A., (1994): lka Tarihinde Trakya Balangtan Roma ana Kadar, stanbul.

139

Etienne, R. (1986): Tenos I, Le Sanctuare De Poseidon Et DAmphitrite, Paris.

Forbes, R. J. (1958): Studies in Ancient Technology VI, Leiden.

Fulford M. G. ve Peacock, D. P. S. (1994): Excavations at Carthage, Vol. II, 2, The Circular Harbour, North Side The Pottery, Oxford.

Goldman, H. (1950): Excavations at Gzlkule, Tarsus I, The Hellenistic and Roman Periods, New Jersey.

Gnay, G. (1989): zmir Mzesinde Bulunan Unguentariumlar, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir).

Gnay-Tuluk, G. (1996): onia Blgesinde Hellenistik Dnem Kandiller, (Yaynlanmam Doktora Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir).

Grler, B. (2002): Tire-Ayaklkrndan Bir Lagynos Belleten Cilt: LXV, Say:243, 541 548.

Grler, B. (2003): demi Buluntusu Hellenistik-Erken Roma Dnemine Ait Seramikler Trk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 3, 8797.

Hayes, J. W. (1980): Ancient Lamps in the Royal Ontario Museum I: Greek and Roman Clay Lamps, Toronto.

Hellstrm, P. (1965): Labraunda II, 1. Swedish Excavations and Researches, Pottery of Classical and Later Date Terracotta Lamps and Glass, Lund.

Hobling, M. B. (1924/1925): Greek Relief-ware from Sparta, BSA 26, 277-230. In, M. A. (1995): Meneke ata 1993 Yl Kurtarma Kazs 5. Mze Kurtarma Kazlar Semineri, Ankara, s. 1726.

140

In M. A., zdoan, A. E. ve Aksa, F. (2004): Tekirda Meneke ata Dou atak Kazs, 25. Kaz Sonular Toplants, 2.Cilt, Ankara, 421-434.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (1996): Tekirda Meneke ata 1995 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 7. Mze Kurtarma Kazlar Semineri, Ankara, 8998.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (1997): Tekirda Meneke ata 1996 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 8. Mze Kurtarma Kazlar Semineri, Ankara, 363379.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (1999): Tekirda Meneke ata Kazlar 1997 Yl almalar, 20. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara, 295310.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (2000): Tekirda Meneke ata1998 Yl Sonu Bilimsel Raporu, 21. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara, 239250.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (2002): Tekirda Meneke ata Kurtarma Kazlar, 23. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara, 313326.

In, M. A. ve zdoan, A. E. (2003): Tekirda Meneke ata, Dou atak Kazs, 24. Kaz Sonular Toplants, 1.Cilt, Ankara, 377388. Jones, R. E. (1986): Greek and Cypriot Pottery, a Review of Scientific Studies, The BSA Fitch Laboratory Occasional Paper 1, London.

Kassab-Tezgr, D. ve Sezer, T. (1995): stanbul Arkeoloji Mzeleri Pimi Toprak Kandiller Katalou: Protohistorik, Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dnemler, stanbul.

Kenrick, P. M. (1985): Excavations at Sidi Khrebish Benghazi (Berenice): The Fine Pottery, Vol. III Part 1, Supp. to Libya Antiqua V, Tripoli.

Knal, F. (1960): Kaunos Adak Lambalar Belleten XXXIII, s. 151-159.

141

Kossatz, A. U. (1990): Die Megarischen Becher, Funde Aus Milet Teil 1, Milet VI, Berlin.

Lane, A. (1948): Greek Pottery, London.

Laumonier, A. (1977): La Cramique Hellnistique Reliefs, 1. Atheliers Ioniens Delos XXXI, Paris.

Mansel, A. M. (1938): Trakyann Kltr ve Tarihi, stanbul.

Meri, R. (2003): Efes Devlet Agoras Kuyu Buluntular: Ge Hellenistik ve Roma Dnemi Seramii, Varia Anatolica XV, 79-82.

Metzger, I. R. (1969): Die Hellenistiche Keramik in Eretria, Eretria II. Bern.

Mitsopoulos-Leon, V. (1991): Die Basilika am Staatsinarkt in Ephesos Kleinfunde, 1. Teil: Keramik hellenistischer und rmischer Zeit, Band IX, 2\2, Wien.

Negev, A. (1986): The Late Hellenistic and Early Roman Pottery of Nabatean Oboda, Final Report, Israel.

zdoan, M. (1999). Anadoludan Avrupaya Alan Kap TRAKYA Arkeoloji ve Sanat Say: 90, 2-8.

Preda, C. ve Doicescu, A. (1996): Le Mur de dfense de lpoque hellnistique, Bucuresti.

Richter, G. A. (1959): Handbook of Greek Art, London.

Richter, G. (1984): Yunan Sanat (ev. B. Madra), stanbul.

Robinson, H. S. (1959): Pottery of Roman Period, Athenian Agora V, Princeton.

Rosenthal-Heginbottom, R. (1995): Moldmade Relief Bowls from Tel Dor, Israel- A Preliminary Report In H. Meyza ve J. Mlynarczyk (editrler), Hellenistic and

142

Roman Pottery in the Eastern Mediterranean-Advances in Scientific Studies, Acts of the II Nieborow Pottery Workshop, Warsaw, 365-396.

Rotroff, S. I. (1982a): Hellenistic Pottery: Athenian and Imported Moldmade Bowls, The Athenian Agora XXII, Princeton.

Rotroff, S. I. (1982b): Silver, Glass and Clay Evidence for the Dating of Hellenistic Luxury Tableware Hesperia 51, 329-337.

Rotroff, S. I. (1990): New Shapes and Tecniques in Early Hellenistic Athenian Pottery II. International Congress on Hellenistic Ceramics, Athens, 33-38.

Rotroff, S. I. (1997): Hellenistic Pottery: Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material, The Athenian Agora, XXIX, Princeton.

Rotroff, S. I. ve Oliver, A. (2003): The Hellenistic Pottery From Sardis: The Finds Through 1994. London.

Rudolph, W. (1978): Hellenistic Fine Ware Pottery and Lamps from above the House with Idols at Mycanae BSA 73, 213233.

Schwabacker, W. (1941):Hellenistiche Reliefkeramik im Kerameikos, AJA 45, 182-228.

Schfer, J. (1968): Hellenistiche Keramik aus Pergamon, Pergamenische Forschungen 2, Berlin.

Sevin, V. (2001): Anadoluun Tarihi Corafyas I, Ankara.

ahin, I. (1992): Data-Readiye Atlyelerinde Hellenistik Dnem Knidos nce Seramik retimi, (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, zmir).

143

ahin, I. (2001): Edirne Arkeoloji Mzesinde Bulunan Yurtdna Kalrken Yakalanm Hellenistik Seramikler Trk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 2, 47-52.

Thompson, H. A. (1934): Two Centruies of Hellenistic Pottery, Hesperia 3, 311-480.

Tuchelt, C. (1971): Didyma 1969-1970, IstMtt 21, 45-108.

Waag, F. O. (1948): Antioch-on-the-Orontes, Part I, Princeton.

Walters, H. B. (1905): History of Ancient Pottery, New York.

Walters, H. B. (1914): Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London.

Westholm, A. (1956): The Hellenistic and Roman Periods in Cyprus: In A. Westholm ve O. Vessberg (Editrler), The Swedish Cyprus Expedition, IV, Part 3, Stockholm.

Ziegenaus, O. ve De Luca, G. (1975): Das Asklepieion, 2. Teil: Der Nordliche Temenobezirk und angrenzende Anlagen in Hellenistischer und frhrmischer Zeit, Altertmer von Pergamon X/2, Berlin.

ZM LEVHALARI 1-50

iz. Lev. 1

Kat.No. 1

Kat.No. 2

Kat.No. 3

iz. Lev. 2

Kat.No. 4

Kat.No. 5

Kat.No. 6

Kat.No. 7

Kat.No. 8

Kat.No. 9

iz. Lev. 3

Kat.No. 10

Kat.No. 11

Kat.No. 12

Kat.No. 13

Kat.No. 14

iz. Lev. 4

Kat.No. 15

Kat.No. 16

Kat.No. 17

Kat.No. 18

Kat.No. 19

Kat.No. 20

Kat.No. 21

iz. Lev. 5

Kat.No. 22

Kat.No. 23

Kat.No. 24

Kat.No. 25

Kat.No. 26

Kat.No. 27

iz. Lev. 6

Kat.No. 28

Kat.No. 29

Kat.No. 30

Kat.No. 31

Kat.No. 32

Kat.No. 33

Kat.No. 34

iz. Lev. 7

Kat.No. 35

Kat.No. 36

Kat.No. 37

Kat.No. 38

Kat.No. 39

Kat.No. 40

iz. Lev. 8

Kat.No. 41

Kat.No. 42

Kat.No. 43

iz. Lev. 9

Kat.No. 44

Kat.No. 45

Kat.No. 46

Kat.No. 47

Kat.No. 48

iz. Lev. 10

Kat.No. 49

Kat.No. 50

Kat.No. 51

Kat.No. 52

iz. Lev. 11

Kat.No. 53

Kat.No. 54

Kat.No. 55

Kat.No. 56

iz. Lev. 12

Kat.No. 57

Kat.No. 58

Kat.No. 59

Kat.No. 60

Kat.No. 61

Kat.No. 62

iz. Lev. 13

Kat.No. 63

Kat.No. 64

Kat.No. 65

Kat.No. 66

Kat.No. 67

Kat.No. 68

Kat.No. 69

iz. Lev. 14

Kat.No. 70

Kat.No. 71

Kat.No. 72

Kat.No. 73

Kat.No. 74

Kat.No. 75

iz. Lev. 15

Kat.No. 76

Kat.No. 77

Kat.No. 78

Kat.No. 79

Kat.No. 80

Kat.No. 81

Kat.No. 82

iz. Lev. 16

Kat.No. 83

Kat.No. 84

Kat.No. 85

Kat.No. 86

Kat.No. 87

iz. Lev. 17

Kat.No. 88

Kat.No. 89

Kat.No. 90

Kat.No. 91

Kat.No. 92

iz. Lev. 18

Kat.No. 93

Kat.No. 94

Kat.No. 95

Kat.No. 96

iz. Lev. 19

Kat.No. 97

Kat.No. 98

Kat.No. 99

Kat.No. 100

Kat.No. 101

iz. Lev. 20

Kat.No. 102

Kat.No. 103

Kat.No. 104

Kat.No. 105

Kat.No. 106

Kat.No. 107

Kat.No.108

iz. Lev. 21

Kat.No. 109

Kat.No. 110

Kat.No. 111

Kat.No. 112

Kat.No. 113 Kat.No. 114

Kat.No. 115

iz. Lev. 22

Kat.No. 116

Kat.No. 117

Kat.No. 118

Kat.No. 119

Kat.No. 120

Kat.No. 121

Kat.No. 122

iz. Lev. 23

Kat.No. 123

Kat.No. 124

Kat.No. 125

Kat.No. 126

Kat.No. 127

Kat.No. 128

iz. Lev. 24

Kat.No. 129

Kat.No. 130

Kat.No. 131

Kat.No. 132

Kat.No. 133

Kat.No. 134

Kat.No. 135

Kat.No. 136

iz. Lev. 25

Kat.No. 137

Kat.No. 138

Kat.No. 139

Kat.No. 140

Kat.No. 141

iz. Lev. 26

Kat.No. 142

Kat.No. 143

Kat.No. 144

Kat.No. 145

iz. Lev. 27

Kat.No. 146

Kat.No. 147

Kat.No. 148

Kat.No. 149

Kat.No. 150

iz. Lev. 28

Kat.No. 151

Kat.No. 152

Kat.No. 153

iz. Lev. 29

Kat.No. 154

Kat.No. 155

Kat.No. 156

Kat.No. 158

iz. Lev. 30

Kat.No. 157

Kat.No. 159

Kat.No. 160

iz. Lev. 31

Kat.No. 161

Kat.No. 162

Kat.No. 163

Kat.No. 164

iz. Lev. 32

Kat.No. 165

Kat.No. 166

Kat.No. 167

Kat.No. 168

iz. Lev. 33

Kat.No. 169

Kat.No. 170

Kat.No. 171

Kat.No. 172

iz. Lev. 34

Kat.No. 173

Kat.No. 174

Kat.No. 175

Kat.No. 176

iz. Lev. 35

Kat.No. 177

Kat.No. 178

Kat.No. 179

Kat.No. 180

iz. Lev. 36

Kat.No. 181

Kat.No. 182

Kat.No. 183

Kat.No. 184

Kat.No. 185

Kat.No. 186

iz. Lev. 37

Kat.No. 187

Kat.No. 188

Kat.No. 189

Kat.No. 190

Kat.No. 191

Kat.No. 192

iz. Lev. 38

Kat.No. 193

Kat.No. 194

Kat.No. 195

Kat.No. 196

iz. Lev. 39

Kat.No. 197

Kat.No. 198

Kat.No. 199

Kat.No. 200

iz. Lev. 40

Kat.No. 201

Kat.No. 202

Kat.No. 203

Kat.No. 204

iz. Lev. 41

Kat.No. 205

Kat.No. 206

Kat.No. 207

Kat.No. 208

Kat.No. 209

iz. Lev. 42

Kat.No. 210

Kat.No. 211

Kat.No. 212

Kat.No. 213

iz. Lev. 43

Kat.No. 214

Kat.No. 215

Kat.No. 216

Kat.No. 217

Kat.No. 218

Kat.No. 219

iz. Lev. 44

Kat.No. 220

Kat.No. 221

Kat.No. 223

Kat.No. 224

iz. Lev. 45

Kat.No. 222

Kat.No. 225

Kat.No. 226

iz. Lev. 46

Kat.No. 227

Kat.No. 228

Kat.No. 229

Kat.No. 230

iz. Lev. 47

Kat.No. 231

Kat.No. 232

Kat.No. 233

Kat.No. 234

iz. Lev. 48

Kat.No. 235

Kat.No. 236

Kat.No. 237

Kat.No. 238

Kat.No. 239

Kat.No. 242

Kat.No. 241

Kat.No. 245

iz. Lev. 49

Kat.No. 246

Kat.No. 248

Kat.No. 250

Kat.No. 252 Kat.No. 253

Kat.No. 256

Kat.No. 257

iz. Lev. 50

Kat.No. 260

Kat.No. 264

EKL LEVHALARI 1-5

ek. Lev. 1

Harita 1

Harita 2

ek. Lev. 2

Harita 3

Harita 4

ek. Lev. 3

Plan 1

Resim 1

ek. Lev. 4

Resim 2

Resim 3

ek. Lev. 5

Resim 4

Resim 5

LEVHALAR 1-67

Levha 1

Kat. No. 1

Kat. No. 2

Kat. No. 3

Kat. No. 4

Levha 2

Kat. No. 5

Kat. No.6

Kat. No. 7

Kat. No. 8

Levha 3

Kat. No. 9

Kat. No. 10

Kat. No. 11

Kat. No. 12

Levha 4

Kat. No. 13

Kat. No. 14

Kat. No. 15

Kat. No. 16

Levha 5

Kat. No. 17

Kat. No. 18

Kat. No. 19

Kat. No. 20

Levha 6

Kat. No. 21

Kat. No. 22

Kat. No. 23

Kat. No. 24

Levha 7

Kat. No. 25

Kat. No. 26

Kat. No. 27

Kat. No. 28

Levha 8

Kat. No. 29

Kat. No. 30

Kat. No. 31

Kat. No. 32

Levha 9

Kat. No. 33

Kat. No. 34

Kat. No. 35

Kat. No. 36

Levha 10

Kat. No. 37

Kat. No. 38

Kat. No. 39

Kat. No. 40

Levha 11

Kat. No. 41

Kat. No. 42

Kat. No. 43

Levha 12

Kat. No. 44

Kat. No. 45

Kat. No. 46

Kat. No. 47

Levha 13

Kat. No. 48

Kat. No. 49

Kat. No. 50

Kat. No. 51

Levha 14

Kat. No. 52

Kat. No. 53

Kat. No. 54

Kat. No. 55

Levha 15

Kat. No. 56

Kat. No. 57

Kat. No. 58

Kat. No. 59

Levha 16

Kat. No. 60

Kat. No. 61

Kat. No. 62

Kat. No. 63

Levha 17

Kat. No. 64

Kat. No. 65

Kat. No. 66

Kat. No. 67

Levha 18

Kat. No. 68

Kat. No. 69

Kat. No. 70

Kat. No. 71

Levha 19

Kat. No. 72

Kat. No. 73

Kat. No. 74

Kat. No. 75

Levha 20

Kat. No. 76

Kat. No. 77

Kat. No. 78

Kat. No. 79

Levha 21

Kat. No. 80

Kat. No. 81

Kat. No. 82

Kat. No. 83

Levha 22

Kat. No. 84

Kat. No. 85

Kat. No. 86

Kat. No. 87

Levha 23

Kat. No. 88

Kat. No. 89

Kat. No. 90

Kat. No. 91

Levha 24

Kat. No. 92

Kat. No. 93

Kat. No. 94

Levha 25

Kat. No. 95

Kat. No. 96

Kat. No. 97

Kat. No. 98

Levha 26

Kat. No. 99

Kat. No. 100

Kat. No. 101

Kat. No. 102

Levha 27

Kat. No. 103

Kat. No. 104

Kat. No. 105

Kat. No. 106

Kat. No. 107

Levha 28

Kat. No. 108

Kat. No. 109

Kat. No. 110

Kat. No. 111

Levha 29

Kat. No. 112

Kat. No. 113

Kat. No. 114

Kat. No. 115

Levha 30

Kat. No. 116

Kat. No. 117

Kat. No. 118

Kat. No. 119

Levha 31

Kat. No. 120

Kat. No. 121

Kat. No. 122

Kat. No. 123

Levha 32

Kat. No. 124

Kat. No. 125

Kat. No. 126

Kat. No. 127

Levha 33

Kat. No. 128

Kat. No. 129

Kat. No. 130

Kat. No. 131

Levha 34

Kat. No. 132

Kat. No. 133

Kat. No. 134

Kat. No. 135

Levha 35

Kat. No. 136

Kat. No. 137

Kat. No. 138

Kat. No. 139

Levha 36

Kat. No. 140

Kat. No. 141

Kat. No. 142

Kat. No. 143

Levha 37

Kat. No. 144

Kat. No. 145

Kat. No. 146

Kat. No. 147

Levha 38

Kat. No. 148

Kat. No. 149

Kat. No. 150

Kat. No. 151

Levha 39

Kat. No. 152

Kat. No. 153

Kat. No. 154

Kat. No. 155

Levha 40

Kat. No. 156

Kat. No. 157

Kat. No. 158

Kat. No. 159

Levha 41

Kat. No. 160

Kat. No. 161

Kat. No. 162

Kat. No. 163

Levha 42

Kat. No. 164

Kat. No. 165

Kat. No. 166

Kat. No. 167

Levha 43

Kat. No. 168

Kat. No. 169

Kat. No. 170

Kat. No. 171

Levha 44

Kat. No. 172

Kat. No. 174

Kat. No. 175

Levha 45

Kat. No. 176

Kat. No. 177

Kat. No. 178

Kat. No. 179

Levha 46

Kat. No. 180

Kat. No. 181

Kat. No. 182

Kat. No. 183

Levha 47

Kat. No. 184

Kat. No. 185

Kat. No. 186

Kat. No. 187

Levha 48

Kat. No. 188

Kat. No. 189

Kat. No. 190

Kat. No. 191

Levha 49

Kat. No. 192

Kat. No. 193

Kat. No. 194

Kat. No. 195

Levha 50

Kat. No. 196

Kat. No. 197

Kat. No. 198

Kat. No. 199

Levha 51

Kat. No. 200

Kat. No. 201

Kat. No. 202

Kat. No. 203

Levha 52

Kat. No. 204

Kat. No. 205

Kat. No. 206

Kat. No. 207

Levha 53

Kat. No. 208

Kat. No. 209

Kat. No. 210

Kat. No. 211

Levha 54

Kat. No. 212

Kat. No. 213

Kat. No. 214

Kat. No. 215

Levha 55

Kat. No. 216

Kat. No. 217

Kat. No. 218

Kat. No. 219

Levha 56

Kat. No. 220

Kat. No. 221

Kat. No. 222

Kat. No. 223

Levha 57

Kat. No. 224

Kat. No. 225

Kat. No. 226

Kat. No. 227

Levha 58

Kat. No. 228

Kat. No. 229

Kat. No. 230

Kat. No. 231

Levha 59

Kat. No. 232

Kat. No. 233

Kat. No. 234

Kat. No. 235

Levha 60

Kat. No. 236

Kat. No. 237

Kat. No. 238

Levha 61

Kat. No. 240

Kat. No. 241

Kat. No. 242

Kat. No. 243

Levha 62

Kat. No. 244

Kat. No. 245

Kat. No. 246

Kat. No. 247

Levha 63

Kat. No. 248

Kat. No. 249

Kat. No. 250

Kat. No. 251

Levha 64

Kat. No. 252

Kat. No. 253

Kat. No. 254

Kat. No. 255

Levha 65

Kat. No. 256

Kat. No. 257

Kat. No. 258

Kat. No. 259

Levha 66

Kat. No. 260

Kat. No. 261

Kat. No. 262

Kat. No. 263

Levha 67

Kat. No. 264

Kat. No. 265

Kat. No. 266