Abdullah Öcalan-Demokratik Modernite Kadın Devrimi Cağıdır

Demokrat ik Modernit e Kadn Devrimi ar
1
ABDULLAH CALAN
DEMOKRATK MODERNTE
KADI N DEVR AI DI R
Bi l i m ve Aydtnl anma Yaytnl ar t
2
Bastm Yer i : Azadi Mat baast
Bastm Tar i hi : Agust os 2010
3
NDEKLER
DESTANSI ALI MAM ....................................................................................................... 5
DOAL TOPLUMUN BLGE KADI NI .........................................................................12
Kl an, Kadn-Ana Et r afnda Ol uan Bi r Bi r l i kt i r ....................................................15
Ana-Tanr ayl a Bi r l i kt e Kut sanan Topl umsal l k .................................................18
Kut sal Ana Kl t nden Gl Kur naz Er kek Kl t ne Gei ..............................24
KARI DEVRM ....................................................................................................................27
Ana Tanr ann Topl umsal Dzeni ne Sal d .........................................................31
At aer ki l Ot or i t eni n Kk Sal mas ..................................................................................33
Tm Kl el i kl er Kar l ar ma Temel i ndedi r .............................................................40
Zi gur at Si st emi nde Kadn Ve Ai l e Ger ekl i i .........................................................48
4
Uygar l k Gel enei Kad Er kei n Tar l as ol ar ak Yar gl ar ...................... 54
Ev Ekonomi si ni n Tal anyl a Kadn Dai mi Tecavz .................................... 62
Kadn Emei ni n Gasp zer i nden Bi i ml enen Ol gu: kt i dar ..................... 67
Anal i t i k Zeknn Duygusal Zekdan Kopuu ........................................................ 72
Ci nsi yet i Topl umun Bi r i nci Ve ki nci Byk Kl mas ................................. 75
Kapi t al i st Moder ni t e: Kadn Dman ....................................................................... 79
En Eski Ve Yeni Smr ge Ul usu Kadnl ar ................................................................ 91
l k ve Son Smr ge Kadn. .................................................................................................. 93
Or t adouda Kadn, Hanedanl k, Ai l e Ve Nfus Sor unu ..............................104
Topl umsal Ci nsi yet i l i i n zgr l et i r i l mesi ........................................................115
Kadn Doas Kar anl kt a Kal dka ........................................................................125
Or t adouda Kadn Devr i mi ............................................................................................133
Nasl Yaamal , Ne Yapmal Ve Ner eden Bal amal ......................................137
5
DESTANSI ALI MAM
Kadn Ya Tanr a Kut sal l i nde Ol acak Ya da Hi Ol mayacakt !
Or t adogud a n c d est ansi al i,mam, k adin zgr l gne i l i ,-
k i n ol an iuir . Ban a gr e anayur t l ar in v e emegi n k ur t ul u, al i,mal a-
iindan d aha ncel i k l i ol masi ger ek en bu al i,ma en zor ol an iyd i.
Kadin, ger i ci l i gi n ve k l eci l i gi n i l k ve k k l ezi l en sinifi, ul usu ve
ci nsi ydi . Gr n,t e ci ns f ar k l iligi, e,i t si zl i k ve bask i i i n ger ek e
yap ilir . Tar i h der i nl i gi ne ar a,tiiil diginda an l a,il acak t ir k i , k adinl ar
t amamen sosyal ve si y asal egemenl i gi n i l k k ur ban l ar iuir . Kadin i n -
sanl iga dayat il an her t r e,i t si zl i gi n ve k l el e,t i r meni n i l k sinifiuir .
Kad in k l el e,t i r i l d i k t en, evi n uysal ve evci l bi r n esnesi ( zne d egi l )
6
hal i n e get i r i l d i k t en son r a, sir a sinif l i t opl umu ve d evl et i y ar at may a
gel mi ,t i r . Zal i m ve y al anci er k ek k ad ini d,r d k t en son r a, bun dan
al digi cesar et l e di ger i nsan l ar i ve k en di ci n si ni d e ezmeye v e t ut sak
kil maya yel t enmi ,; en byk yal an ci d,nce si st eml er i ol an mi t o-
l oj i l er i ve d i n l er i yar at mi,tir . Tabi i hal k l ar i i n dogr uya yak l a,tir an
mi t ol oj i ve d i n l er d e var d ir . Bi z egemenl er ve sm r cl er i n yal an -
cilik ve zor bal ik r et en di n ve mi t ol oj i l er i nden bahsedi y or uz. Bu d i n
ve mi t ol oj i l er e bak il diginda, k ad in bi n bi r hi l e ve zor bal ik l a gr k em-
l i t anr ia t aht indan ad im ad im d,r l mek t e, nemsi z k ilinmak t a ve
en son y ok ed i l mek t edi r . zgr l k sav a,isi ol up da bun u gr me-
mem mmk n ol amazd i. Ana t anr ia di ni ni y ar at mi, ve i l k a,k t an-
iial ar ina mek n ol mu, bu t opr ak l ar in zgr l k ocugu ol ar ak , i l k
byk l er i mi zi ve t ut k u k ayn ak l ar imizi anl amay a al i,acak , ar a,tir a-
cak ve v ar l ik ger ek el er i ni bul acak t im.
Kad in sor ununa yk l en mem bi r k i ,i sel onur sor u nu ol mamin
t esi ndedi r . Basi t ci nsel l i k i ht i yal ar inin i se t am k ar ,isindadir . Ci ns-
l er i n bul u,masini mut l ak a h ayvan i ci n sel gdnn st ne, byk
dost l ugun ve yol da,ligin sevi yesi ne ik ar mak, bana ger ek bi r yi gi t -
l i k gi bi gel di v e k ad ina uzan mak t an ek i nmen i n k or k ak l ik ol d ugunu
f ar k et t i m. Kor k uy u egemen er k ek y ar at mi,ti. Namus ad i al t inda bu
oyun u oyn uyor du. Sevi yor um der k en bi l e, i k i n ci sef er i nde biak l i-
yor du. Hak sizl igi deh,et ver i ci ydi . Ci ns ol ar ak k adini hir pal ami,,
f i zi gi ni , zek sini ve duygul ar ini mahvet mi ,t i . Kadini i nanil maz de-
r i nl i k l er e d ,r m,t . En beni m di y en sosy al i st er k ek v e hat t a k a-
uin bi l e bu oyun un basi t f i gr an l ar i ol mak t an k endi l er i n i k ur t ar a-
miyor du. zgr l ge byk susami,ligin ver di gi gl e sor una yk -
l endi m. ok say ida zml emel er , d i y al ogl ar , d er i nl i k l i k onu,mal ar
yap t im. Bi r sahi pl er i ol ar ak degi l de, bi r sanat k r ol ar ak , gzel bi r
f i zi k dur u,t an zek k ivil cimi ol mal ar ina ve di l l er i ni n sesi yl e hi bi r
mad deni n ver emeyecegi t adi ver ebi l ecek d zey e ul a,mal ar ina k a-
dar her ,eyl er i ne md ahal e et t i m. Yet i ,t i l er , by k yet i ,t i l er , ama
t oyd ul ar . Lanet l i y a,am v e er k ek ef endi l er i y an i ba,l ar indayd il ar .
On l ar a k ar ,i ve on l ar l a bi r l i k t e byk z ci n s sava,imini ver ecek
t ecr be ve ust al ik t an yok sun dul ar . Bu aciyl a k endi l er i n i uur uml ar -
dan at t il ar . At e,l er d e yak t il ar , bomb al ar l a par al ad il ar . Onl ar k ah-
7
r aman l ik ad ina her ,eyi yap t il ar . Ama yal n izd il ar . Kar ,il ar indak i
er k ek l i k , k aba y ak l a,imindan ba,k a t r bi r yak l a,imi, e,i t l er i n b-
yk d ost l ugunu ve yol d a,ligini ak l ina get i r mek i st emi yor d u. i ek -
l er gi bi sol up gi di yor l ar di.
Hai n l er i ve i ,bi r l i k i l er i ik sa da, bu abal ar a candan k at il anl a-
iini unut mak asl a mmk n degi l di r . Hel e ,ehi t l er i , bu t opr ak l ar in ve
hal k l ar imizin en k ut sal azi zel er i ol ar ak her zaman an il acak l ar dir .
On l ar ger ek bi r er yi gi t t anr ia dur umundadir l ar . Kal an l ar in bi r l i k -
l er i ni , p ar t i l e,mel er i ni saygiyl a k ar ,il adim, y ar d imci ol dum. zgr
ve gzel y a,amin gar an t i si ol mal ar i ger ek t i gi n i hep syl ed i m. Bi r
gn mut l ak a ger i ci , yal anci ve zor ba er k egi hi zaya get i r ecek gl
k ad ina ul a,acak l ar ina dai r duyd ugum i nanl a abal ar imi son una
k ad ar sr d r d m. Insan sad ece ml k ol an k ad iniyl a bymez,
er k ek ol maz. Ben byl e ne bym ek , ne de er k ek ol mak i st edi m;
hat t a byl e ol mayi onur k iiici bul dum.
Kadini zor dur uma d,r dgm bi l i yor um. Onl ar i at e,t en bi r
par a h al i n e get i r di gi mi d e bi l i y or um. Il er i nden byk d,man l ik
edenl er i n v e ok hak sizl ik yap anl ar in ol dugunu da bi l i y or um. Onl ar i
yal niz k il digimi da bi l i yor um. Ama bi l mel er i ni i st edi gi m en neml i
bi r hak i k at , onl ar in sav a,in da bar i,in da k ad er i ni bel i r l ey ecek k a-
dar gl ol mal ar i ger ek t i gi d i r . Bu ol mad an ya,am har amdir . Bu
ol madan a,k ol maz. Bu ol madan hi bi r zl em gi d er i l emez. Yal n izl ik
ve ayr ilik , bu b yk l k l er i n el de edi l mesi ve egemenl i k k azanmasi
i i n , gei l mesi ger ek en yol ve d enmesi ger ek en bor f at ur al ar iuir .
Ana t anr ia ve a,k t anr ial ar inin di y ar inda bi n yil l ar in k aybet t i r di gi
zgr l k ve e,i t l i k gcyl e, k adin mer k ezl i al i,ma ve sava,iminda
gzel l i k ve zek n in yen i d en yar at il acagina, var ol an in yen i t opl um-
sal szl e,meyi hayat a gei r ecek k adar zgce k avu,acagina dai r
umut ve i nancimi bel i r t i r i m. Tm sevgi ve saygi dol u kadin yol da,li-
ginda i d di a k adar , ab al ar ima bi r a,k i ,i si ol ar ak son nef esi me de-
gi n devam ed ecegi m k esi n di r . Anl am ver ecek l er i v e i ht i y a duyd uk -
l ar i k ad ar k adin y ol da,l ar in ol d ugum ve hep y l e k al acagim k u,k u-
suzdur .
Tan r ia k l t ne i t en i n anacak k adar saygi ve sevgi gcne ul a,-
tim. Byk k ad in sav a,imimi ne k ad ar gzd en d,r mey e al i,sal ar
8
da hak k ini ver d i m. Hem bi r k ad in i i n en k ut sal gr evl er e i hanet
edecek si n ve p r ot est ocu y a,ayacak sin, hem de soy l u k ad in yol d a,li-
gi i i n zer i n e d,eni yapmayacak sin! Bu asl a k ab ul edi l emez. Ba,t a
PKK ol mak zer e, t m i l gi l i evr el er e k ad in sava,iminin basi t e al i-
nacak bi r yn ol mad igini gst er meye al i,tim. En az zor ba ve y a-
l anci er k ek t anr il ar i k ad ar , d ogr un un ve a,kin gc ol an t anr ia
dnyasinin da t aninmasini, ger ek l i say gi ve sevgi n i n i t en gst er i l -
mesi n i i l k el i ce ve ci ddi y et l e son una k ad ar gst er meye ve d ayat may a
al i,tim.
Bu dagl ar d a zgr k ad in gr up l ar ini hep t anr ia esi ni y l e sel ml a-
yip yl e an l aml a,maya al i,tim. Sik a haber l er d e geen Kamyon
ve t r ak t r k asal ar ina dol dur u l mu, bi r gr up Gn eydogul u k ad in f i l n
bl gede ir gat iliga gi d er k en yol k azasinda l dl er cml esi n i d uy-
duk a, szd e bu k ad inl ar in sahi bi er k ek , ai l e, hi yer ar ,i v e devl et i n e
ol an f k emi hi bi r ol ay a daha gst er med i gi mi de sik a hat ir l ar im.
Tanr ia soyundan ger i ye bu k adar d,, nasil ol abi l i r ? Ak l imin,
r uhumun asl a k abul l enmedi gi bu d,, zi hni me asl a yedi r medi m.
Ben i m i i n k ad in ya t anr ia k ut sal l igi i i nd e ol acak ya d a hi ol ma-
yacak t i. $u szn d ogr ul ugunu hep d ,nr m: Bi r t opl umun k a-
uinl ar inin ya,am dzey i , o t opl umun t an iminda esas l t t r .
Anam i i n neol i t i gi n ana t anr ia k l t r nden k al ma szn
k ul l anmi,tim. Onl ar gi bi ,i,mand i. Moder ni t eni n yapay ana i n,asi
ondak i k ut sal l igi gr memi en gel l emi ,t i . Hayat imda byk acil ar
ya,amam a r agmen , hi bi r ol aya ci ddi ol ar ak agl amad im. Fak at
mod er n i t e k al ipl ar ini yik t ik t an son r a, ba,t a anam v e onun ,ahsinda
t m bl ge ( Or t adogu) anal ar ini hep i i m bur k ul ar ak ve gzl er i m
ya,ar ar ak hat ir l ar im, bak ar im. Anamin zor bel t a,iuigi k uyu sat ilin-
dan ( bak r acindan) daha yar i yol dayk en y er e i n di r i p yuduml ad igim
suyun anl amina, en sek i n ve yr ek bur k u cu hat ir al ar im yl e bak a-
iim. Her k esi n ya,adigi ana-baba i l i ,k i l er i ne, moder ni t eyi t m zi hi n
k al ipl ar inda yik t ik t an sonr a bak mal ar ini t avsi y e eder i m. Ayn i bak i,
ail ar ini t m neol i t i k t en k al ma k yn i l i ,k i l er i ne d e yansit mal ar ini
i st er i m. Moder ni t eni n en byk zaf er i , ,phesi z on be, bi n yil l ik
i n,a edi l mi , k l t r bak i,imizi yik masi ve hi e i ndi r gemeyi ba,ar ma-
siuir . Bu k adar yikil mi, ve hi e i ndi r genmi , bi r ey ve t opl ul uk l ar in-
9
dan soy l u, zgr bi r bak i,, di r eni , ve ya,am t ut k usu bek l enemeye-
cegi anl a,ilir dir .
Kavi si n dag et ek l er i ndek i her bi t k i ve hayvan canl isi beni m i i n
bi r t ut k u nesnesi ydi . Onl ar da sanki k ut sal bi r mana var mi, gi bi ba-
k ar dim. On l ar ben i m i i n , ben onl ar i i n y ar at il mi, bi r er ar k ada,tik .
Pe,l er i nden ok k o,t um, a,k l a. Ben i m a,kim bi r az byl eyd i . Hal en
bu k onuda en af f et med i gi m har ek et i m, avl ad igim k u,l ar in ba,ini
hi bi r acima hi ssi d uymad an k opar mamd i. zne-n esn e anl ay i,i al -
tindak i d er i n t ehl i k eyi bu ol ay l ar k adar hi bi r an l at im ban a gst er -
medi . Ek ol oj i k t er ci hi m ocuk l ugumun bu t ut k u ve suunun i t i r af iy-
l a yak indan bagl ant iliuir . Avcilik k l t r n den k al ma bu byk r uh
t ehl i k esi ni bi r er avcilik t an i bar et ol an gl sm r gen, buyur gan
adamin sanat i ol an i k t i d ar ve sava,l ar inin mask esi n i d ,r mek l e
( mask el i ve mask esi z t anr il ar l a, r t k ve ipl ak k r al l ar ) ancak gi d e-
r ebi l ecek t i m. Bi t k i ve hayv anl ar in di l i ni an l amad ik a n e k en di mi zi
anl ayabi l ecek , ne de ek ol oj i k t opl umcu ol abi l ecek t i k . Ben i b ir ak ma-
yan bi t k i ve hayvanl ar imin an il ar ina by l e anl am v er ecek t i m.
It i r af et mel i yi m k i , bi r d nem ben de moder n i t e hast al igina t ut u-
l ar ak , ana- baba dhi l , her ,eyi nden k amak i st edi m. Hayat t a en b -
yk yanil gimin bu ol dugunu k en di me sik a i t i r af ed er i m, ama
Br oadw ay in gzl emi nden t myl e k opmad igimi bi l i y or um; o et ek -
l er i n ocugu ol ar ak , d agl ar in ba,ini t anr i ve t anr ial ar in k ut sal t aht i,
et ek l er i n i i se bol ca y ar at t ik l ar i cennet i n k ,e par al ar i ol ar ak gr p
hep dol a,mak i st edi m. Ad im d aha ocuk k en d ag del i si ol ar ak ik -
mi,ti. Son r ad an gr en di m, bu ya,am daha ok t anr i Di on ysos a ai t -
mi ,. Pe,i n de ve p a,inda ( Kr t e, n nde ve ar k asinda) Bak hal ar
adl i zgr ve sanat k r k izl ar gr ubu dol a,ir mi,. Bi r l i k t e yi yi p i i p
egl eni r l er mi ,. Bu t anr isal y a,ami sev mi ,t i m. Fi l ozof Ni et zsche d e bu
t anr iyi Zeusa t er ci h et mi ,, hat t a bi r ok zdeyi ,i ni n al t ina
Di onysos un mezi un van ini at ar mi,. Ky deyk en ve di n i n ger ek -
l er i ne pek uymasa d a, k izl ar l a ni ,an, ba, gz oy unl ar indan ok , bi r -
l i k t e oyn amay a ok i st ek l i yd i m. Dogal i da ban a gr e byl e ol mal iyd i.
Hk i m k l t r n k ad ini k ap at masina asl a h o,gr gst er med i m.
Namus dedi k l er i k anunu t an imad im. Hal en k ad inl a sinir siz zgr
t ar t i,maya, oynamay a, y a,amin di ger t m k ut sal l ar ini payl a,maya
10
yan itim evet , ama bi r bi r i yl e ad ina ne der sek d i y el i m, ger ek esi n e
ol ur sa ol sun, g t emel i n de ve m l k i yet k ok an k l el i k l er e, baglilik -
l ar a i se sonuna k ad ar hayir d ir .
Dagl ar in et ek l er i nden hemen ba,l ayan oval ar in b ahar aili,in-
dan gz k apan i,ina k ad ar r et i me hazir l an masini, der l en mesi n i ,
har man l anmasini, t anel er i n t opl anmasini babamin i f t i l i gi nd en
hat ir l adik a, hi bi r r omanin ver medi gi duygu yk l eni ml er i mi zor
t ut ar im. By k hay if l anmam var . Neden o t anr i yol cul ar ini t am an-
l ayip ar k ada, ol amadik ? Ger i t m i l i ,k i l er i m ar k ada,lik i i ndeydi .
Ama o k or k un moder n i t e i l i ,k i l er i y zn den, l mnn bi l e by k
yasini t ut amamayi hal en af f edemi yor um. Bel k i de babal ar in en g-
sz, ama saf , t emi z t anr i k ul l ar indan bi r i yd i . Fak at ban a gr e i f t i
babal ar en deger l i si di r yi ne.
Top l umsal ger ek l i k t en k amak zan nedi l d i gi nd en daha zor d ur .
zel l i k l e bi r eyi ol unan soy t opl umu i i n bu by l edi r . Yed i y a, ci va-
iinda anayl a gi r i l en t opl umsal yar i, sr eci , hal k t abi r i yl e yet mi ,i ne
k ad ar yl e gi der . Anan in t opl umsal l a,man in esas gc ol dugu bi -
l i msel ol ar ak da t espi t edi l en bi r dogr udur . Ki ,i l i gi m aisindan i l k
suum, ananin bu hak kini k u,k ul u bul mam ve k en di t opl umsal l igi-
ma en er k enden k en di mi n k ar ar ver mesi d i r . Evr en i mi z hak k inda
son bi l i msel t espi t l er e gr e en azindan yi r mi mi l yar yil l ik bi r zama-
nin ok zgn bi r yar at imi ol an i nsan t opl umun u anasiz v e ef en di si z
ol ar ak yal n iz ya,amaya cr et et mem ba,li ba,ina i ncel enmesi ger e-
k en bi r k onudur . Anamin byk uy ar il ar ini, bogma denemel er i ni
ci ddi y e al say d im, ya,adigim t r aj ed i l er i n yol u ail mayabi l i r d i , am a
annem bi n yil l ar in t anr ia k l t nn bel k i d e t k en mek t e ol an en
zmsz son k al int i si mgesi ydi . ocuk hal i ml e bu si mgeden k or k -
mamak k ad ar sevgi i ht i y acini da pek duymamak t a k en di mi zgr
hi sset mek t en ek i nmed i m. Fak at ya,amamin t ek ,ar t inin onun na-
mus v e onur u ol dugunu, bunu k or umamd an get i gi n i d e bi r an i i n
de ol sa un ut mad im. On ur un u k or uyacak t im, ama k en di mce dogr u
bul d ugum bi i md e. Bu d er st en son r a an am ben i m i i n ar t ik yok t u. O
t anr ia ar t igi i l gi mden si l i ni r k en, beni m i i n ne duydugunu hi sor -
gul ama ger egi ni duymadim. Zal i mce bi r ayr ili,, ama bu bi r ger ekt i .
Kehan et l er i mi , bed dual ar i mi desem , sy l edi k l er i agir l a,an t r aj i k
11
anl ar d a hep hat ir l an ir ol d u. En degme bi l geni n t esp i t edemeyecegi
dogr ul ar di bun l ar . Bi r by k d ogr usu, Ar k ada,l ar ina ok gven i -
yor sun, ama ok y al n iz k al acak sin bi i mi ndeydi . Fak at ben i m dog-
r um d a ar k ada,l ar iml a t opl umsal l igi ben k ur acak t im.
Ya,am yk mn k ur ul u,u b yl e ba,l ar . Ist esey di de anamin ba-
na ver ecegi bi r t opl umu yok t u. ok t an dagitil mi,ti. On un yap mak
i st edi gi bi r ya,am t ut amagiydi.
Aman osl ar dan Zagr osl ar a k ad ar bu si l si l el er al t inda ya,ami, ve
hal en ya,ay an hal k l ar i, dagl ar in zi r vesi nd ek i t aht l ar inda ot ur an
t anr i ve t anr ial ar in k ut sal y ol cul ar i ol ar ak deger l endi r i r i m. Moder -
ni t eye gr e ger i l i k sul amasinin ar t ik k esi nl i kl e t er si ni n dogr u ol -
duguna i n aniyor um. Il er i l i k -ger i l i k bi r i deol oj i k yar gi ol up, sad ece
ger i degi l , i nsanl ik d,mani ol an k api t al i st -moder ni t e zi hni yet i ni i yi
zmek , ger ek i n san t emel l er e i n mek ol dugundan zgr l ge b-
yk d n, sagl adigima i naniyor um. KRCI LI K, ENDSTRIYALIZM
ve ULUS DEVLETILIK t en i bar et mod er n i t e cehennemi nden k ur -
t ul mak l a her ,ey d aha i y i an l a,iliyor v e ya,amin anl am zen gi n l i gi n e
yol aiyor .
$unu demeye al i,iyor um: Kapi t al i st ya,am t ar zi ban a gr e d e-
gi l . Ar a sir a zenmedi gi mi syl eyemem . Ama hi ba,ar i yet enegi mi n
ol mad iginin t amamen f ar k inday im. On dan ncek i ve bi r l i k t e zm-
sen di k l er i hal l er i yl e bi r k oca er k ek ol amay acagimin da f ar k inda-
yim. Si st em aisindan gl n k al ind igim syl enebi l i r . Ama ben si s-
t emi k or k un k an l i, bask ili ve smr l gr y or u m. Bu ol gul ar in
var ol u,ul ugunda ya,amin t am bi r i gr enl i k , t i k si nt i ol dugu f i l ozof i k
ya,amimin k ar ,i par amet r esi veya par adi gmasiuir . Kendi mi hi
abar t mayacagimd an emi ni m. Ama bi r i nsan ol ar ak k en di mi savun -
mam h em en t emel bi r ya,am bel i r t i si , hem de t opl umsal l ik t a y a,am
i d di asi ol anl ar a k ar ,i t emel ahl ak i gr evi md i r . Eger i k t i dar l ar ca
i zi l en anl amina k at il mad igim, f ak at yi ne de ci ddi ye al inmasi ger e-
k en anl aml i bi r y ur t t a,lik t an bahsedecek sek , ona k ar ,i da gr evl i
ya,amayi bi l mek bu ahl ak in ger egi d i r . Sor un ya,ayip ya,amamak
degi l , d ogr u ya,amayi bi l mek t i r . Her n e k ad ar d ogr u ya,amayi ok
ba,ar masak da, dah a n eml i si onun ar ay i,indan vazgememek , o
yol un y ol cusu ol m ak t ir .
12
DOCAL TOPLUMUN BLGE KADINI
Topl umsal l k nsan Tr nn Var l k Koul udur
Insan t r n n k en di nd en ncek i pr i mat ( i nsana en yak in f ami l -
ya) t r n den k op up i n san l a,masi, t opl umsal l a,ma dzey i y l e at ba,i
gi t t i gi sosyal bi l i mi n en yak in bi r ger egi di r . Yal niz bi r ey ve t opl um
hal i n dek i ya,am, bi r bi r i nden ne k ad ar soyut l an ir sa soy ut l ansin,
t eor i k ol ar ak i sp at l anamaz bi r ol gudur . Yal n iz bi r ey yok t ur . Top l u-
mu yikil mi, bi r ey ol abi l i r , ama en azindan bu bi r ey bi l e yikil mi,
t opl umun un an il ar iyl a bi r l i k t e ayak t ad ir . O anil ar l a yen i t opl umsal -
l a,masi da anl ik t ir . Insan t r n n g k azanmasi t amamen t opl um-
sal dzeyi yl e k ur dugu i l i ,k i ye bagliuir . Bi r eyi zayif k il manin, k l e-
l e,t i r meni n en vah,i t ar zi, ona dayat il an y al nizl ik d zey i d i r , ya,adi-
gi t ecr i t t i r . Sr l er hal i ndek i kl el er , k yl ser f l er , ,ehi r l i i ,i l er
yi ne bi r t op l umd ur l ar . Zaman zaman i syan eder ek k en di l er i n i hat ir -
13
l ar l ar . Di ger yan dan y al n izl ik en yaman gr et i ci d i r . Tar i ht e t m n l
bi l ge ve peygamber l er i n i nzi va sr eci de bu ger egi yan sitir .
Dogal t opl umd an k ast im, i nsan t r n n pr i mat l ar d an k op u,l a
bi r l i k t e i i ne gi r di gi ve hi yer ar ,i k t opl umun or t aya ik t igi sr ece
k ad ar sr en uzun t opl umsal zam anda ya,ay an i n san t opl ul uk l ar i
dzen i di r . Genel l i k l e k l an ol ar ak k avr aml a,tiiil an ve n i cel i k l er i 20-
30 dol ayinda sey r ed en bu t opl ul uk l ar i i n, k u l l and ik l ar i t a, l et l er i
i t i bar i yl e p al eol i t i k ve n eol i t i k dnem i nsan l igi da deni l mek t edi r .
Dogada av cilik ve t opl ayicilik t emel i n de hazir b ul d uk l ar iyl a besl en -
mek t edi r l er . Bi r anl amd a hazir d oga r n l er i yl e gei nmek t edi r l er .
Bu d i ger yak in hayvan t r l er i ne ben zey en bi r besl enmed i r . Dol ay i-
siyl a bi r t opl umsal sor undan bahsedemeyi z. Kl animiz sr ek l i ar a,ti-
r acak , bul dugunda ya t opl ayacak y a da avl ayacak t ir . Al et l er ve at e,
k e,i f l er i gel i ,t i k e r n l er i daha da ar t acak , ar t t ik a t r ol ar ak d aha
hizl i gel i ,ecek ve pr i mat l ar l a ar adak i mesaf e ail acak t ir . Evr i mi n
dogal k ur al l ar i gel i ,meyi bel i r l emek t edi r .
Ar a,tir mal ar yak l a,ik yz el l i -i k i yz bi n yil nce Sapi ens t r n
si mgesel d i l zel l i gi n e yak l a,tigini gst er mek t edi r . I,ar et di l i yer i ne,
i l k def a mod er n d i l l er i n at asi ol an si mgesel deger k azan an sesl er l e
anl a,man in, t ahmi nen el l i bi n yil nce ayn i Ri f hat t indan k uzeye
ailip dnyaya y ayil digini da gst er mek t edi r . Si mgesel di l l e anl a,ma
byk bi r avan t aj sagl amak t adir . Daha i yi anl a,an ve har ek et eden
gr upl ar in st nl k sagl amasi d,nl ebi l i r . Di ger t r l er i n t ar i h
sahnesi nden hizl a si l i nmel er i bu gel i ,meyl e bagl an t ili ol abi l i r . D-
nem ayn i zaman da Dr d nc Buzul agiuir . Ik i gel i ,men i n ak i,ma-
sinin o dneme k ad ar d aha yaygin t r ol an Neander t hal i n son unu
get i r di gi di ger t ahmi nl er ar asindadir . Dn yan in yen i ef en di si , t m
ha,met i y l e sahnededi r : Homo Sapi ens Sapi ens = D,nen ve k on u-
,an i n san . Ba,l angicinda di l l er i n ve ir k l ar in ayr i,tigina r ast l ama-
mak t ayiz. Fak at daha byk t opl ul uk l ar h al i n de pl nl i avcilik y ap-
tik l ar i, magar al ar i ev v e mab et gi bi k ul l and ik l ar i, k adinin t opl ayici-
lik t a er k egi n avcilik t a uzmanl a,tigi t ahmi n edi l ebi l i r . Bazi ar k eol oj i k
bul gul ar , k onu,an t r n bu t emel de ol duk a gel i ,t i gi n i k anit l amak -
t adir . Fr ansayl a Isp anya ar asindak i bl gede ve Hak k r i d ek i bazi
magar al ar d ak i i zi ml er hayl i gl ve bu d nemd en k al mad ir . Ik i
14
bl geni n de Af r i k a iki,li Dogu ve Bat i Akdeni z zer i nden k ar ,il a,i-
l an i l k el ver i ,l i al anl ar i t e,k i l et mesi genel g t eor i si yl e uygunl uk
gst er mek t edi r .
Ana odak Yuk ar i Mezop ot amya ol uyor . Topl um y eni i cat ve r e-
t i m ar al ar inda bi r p at l ama ya,iyor . Bi r n evi neol i t i gi n endst r i d-
nemi ya,aniyor . Ana k ad in bu k l t r d e ana-t anr ia k at ina yk sel i -
yor . Byk i ht i mal l e y eni t opl umun ol u,umun dak i r ol bel i r l eyi ci -
di r . An acil dzen k l n t opl umun a damgasini i y i ce vur uyor . Er k ek l e
el i ,k i yeni yeni ail maya ba,liyor . Si mgesel di l e gei l mi ,t i r . G-
ney den Semi t i k ad k azanmi, si yah der i l i gr upl ar in ar t ik esk i si k a-
dar k ol ay ca ana hat ol an b l ge zer i n den Asy a ve Avr upaya gl er i
zor l a,iyor . Semi t i k k l t r n ol u,umun da bu et k en neml i r ol oyn a-
sa ger ek . Kuzeyd en de daha ok sar i ve Kizil der i l i d i y ebi l ecegi mi z
gr up l ar bl geye k ol ay gei , yap amiyor . Bi r k ol u Amer i k an Kit asin a
( Ber i n g Bogazindan, t ahmi nen M.. 12.0007.000) geer k en, di ger -
l er i i n, Or t a Asya ve Dogu Avr upad a yogunl a,iyor . Or t adak i beyaz
t enl i Hi nt -Avr upa gr ubu, i k l i m ve besl enme k o,ul l ar i nedeni y l e ba-
,at , hegemoni k r ol oyn uyor . zel l i k l e Ver i ml i Hi l al dek i gr up
hegemon gr up t ur . Uzun sr e uygar l ik a,amasina k adar bu sif at ini
k or uyacak t ir .
Dogal t opl umd ak i i n san , k en di si ni bi r l i k t e ol dugu k l an yel er i yl e
bi r bt n ol ar ak ya,at mak k ur al ina ol mazsa ol maz k abi l i n den bag-
liuir . Kl anin bi r yesi di ger i nden ayr ical ik l i bi r ya,ami d,nemez;
k l an di,inda ya,ami d,nemez. Avcilik yap abi l i r , hat t a yamyaml ik
da yap abi l i r , ama t m bun l ar k l an i ya,at mak i i ndi r . Kl an da ya,am
k ur al i ya hep ya hi k ur al iuir . Tm t opl umsal ver i l er k l an l ar in bu
zel l i gi n i vur gul amak t ad ir . Bi r k t l e ve ,ahsi y et t i r . Bi r eyl er i n ondan
ayr i bi r ,ahsi yet i ve hk m d,nl myor . Kl nin nemi , i nsanin i l k
ve t emel var ol ma t ar zinda yat ar . Imt i y azsiz, sinif siz, hi yer ar ,i si
ol may an, sm r t an imayan t opl um bi i mi di r . Mi l y onl ar ca y il sr -
m,t r . Bun dan ,u son u ik ar : Insan t r n n t opl um ol ar ak gel i -
,i mi uzun sr e hak i mi yet i l i ,k i l er i ne degi l , dayani,ma i l kesi ne da-
yan ir . Dogayi bagiinda byd g bi r an a ol ar ak haf izasina yer l e,-
t i r i r . Ken di ar al ar inda ve d ogayl a b t nl k esast ir .
15
Kl an, Kadtn-Ana Et r aftnda Ol uyan Bi r Bi r l i kt i r
Tot em bel k i de i l k soy ut k avr aml a,tir ma d zen i d i r . Tot em di n i
ol ar ak d a deger l en di r i l en bu d zen i l k k ut sal l igi, t abu si st emi ni d e
ol u,t ur mak t ad ir . Kl an t ot emi n si mgesel d eger i nde k en di n i k ut sa-
mak t adir . Il k ah l ak k avr amina da bu y ol dan ul a,mak t adir . ok i yi
bi l i n ci nded i r k i , k l an t opl ul ugu ol mazsa ya,am sr d r l em ez. O
hal de t opl umsal v ar l ik l ar i k ut sal d ir ve en yce d eger ol ar ak semb ol -
l e,t i r i p t ap inil mal iuir . Di n i nan cinin gc d e bu k ayn ak t an gel mek -
t edi r . Di n i l k t opl umsal bi l i n f or mu ol uy or . Ahl ak l a bt nl k l dr .
Bi l i nt en gi der ek k at i bi r i nanca dn,yor . Ar t ik t opl um bi l i nci di n
f or munun gel i ,t i r i l mesi bi i mi nde ol acak t ir . Di n bu zel l i gi yl e t op-
l umun i l k t emel haf izasi, k k l gel enegi v e ahl ak in k ayn agiuir . Kl an
t opl umu p r at i gi y l e ne k ad ar bi l i n gel i ,t i r se, bunu hep t ot eme, d ol a-
yisiyl a k en di y et enegi n e bagl ami, ol uy or . Si mgesel ol ar ak t ot em
ger egi n de i se, i nsan t opl ul ugunun gi der ek ba,ar ili ol masi sr ek l i
k ut samayi da ber ab er i nde get i r i y or . Kut sama k ut sal in, k ut sal l ik i se
t opl umun gc ol uyor .
Top l uml a ol u,an gcn k ut sal l igi k en di n i daha aik ol ar ak b-
ycl k t e gst er i r . By cl k t opl umun gl en me denemesi d i r .
Mevcut bi l i n dzeyi ancak bycl k bi i mi nde pr at i k l e,ebi l i r .
Bycl k bi l i mi n de anasiuir . Sr ek l i d ogayi gzet l eyen , onda ya-
,am bul an , dogumu t an iyan k ad in bu t opl um ( dogal t opl um) t ar zi-
nin bi l gesi d i r . Bycl er i n daha ok k ad in ol masi bu ger egi n i f ade-
si di r . Dogal t opl umd a ol up bi t eni y a,am pr at i gi ger egi en i y i bi l en
k ad indir . Bu dnemden k al ma t m yon t ul ar d a k ad in i zi gr l mek -
t edi r . Kl an k ad in ana et r af inda ol u,an bi r bi r l i k t i r . Dogur masi, ocu k
bak imi onu en i y i t opl ayici ve besl eyi ci k on umuna zor l amak t ad ir .
ocuk sadece anayi t animak t adir . Er k egi n henz ml k ol ar ak k ad in
zer i n de bi r et k i si yok t ur . Kadinin hangi er k ek t en gebe k al d igi bi -
l i n medi gi gi bi , ocuk l ar in hangi k ad indan ol dugu bel l i di r . Bu d ogal
zor unl ul uk , k ad ina dayal i bi r t opl umsal l igin gcn de or t ay a k oy-
mak t adir . Bu dnemd e k avr aml a,tiiil an k el i mel er i n ek ser i yet l e di ,i l
k ar ak t er d e ol masi bu ger egi n di ger bi r k an itiuir . Er k egi n daha son-
16
r a gel i ,ecek sav a,iligi ve hk i mi yet i d e bu dnemd ek i gl hay -
van l ar i avl ama zel l i gi n den k ayn ak l an ir . Fi zi k i zel l i k l er i er k egi
uzak t a av ar amay a, k l an i t ehl i k el er d en k or umay a daha ok zor l a-
mak t adir . Bel i r l eyi ci ol mayan bu r ol l er er k egi n neden si l i k k al d igini
da aik l amakt adir . Kl n i i nde zel i l i ,k i l er gel i ,memi ,t i r . Topl ayici-
lik ve av cilik l a el de edi l en hepsi ni nd i r . ocuk l ar t m k l n indir . Ne
er k ek n e de k ad in daha zel l e,memi ,t i r . Bu t opl um t ar zina i l k el
k omn al deni l mesi de bu t emel zel l i k l er i nden dol ay iuir .
Kl an di ye adl andir digimiz t opl umsal l ik ,phesi z k i dur agan bi r
ol u, degi l di r . Tr n f ar k ini ( di ger i nsanimsi pr i mat l ar dan) gel i ,t i r -
mesi , k l n t opl umunun da gel i ,mesi d i r . Temel sor unu var k al mak t ir .
Gen el ol ar ak da bi r t opl umun ( bi nl er ce t opl ul ugun t opl umu) sor unu
ncel i k l e var k al m ak , ayak t a dur mak t ir . Kendi n i t op l um ol mak t an
ik ar mak i st eyen gl er e k ar ,i v ar l igini sav unmak t ir . Her zaman v e
her yer d e t opl uml ar in bu sor un u var d ir . Bu savun ma bazen t ehl i k e-
l er e, r i sk l er e k ar ,i z savun ma bi i mi nde var l igini k or umak hedef i -
ne k i l i t l eni r . Bazen el ver i ,l i si mbi yot i k , k ar ,ilik l i gel i ,meye f ir sat
t aniyan yar ar l i bi r or t am ve v ar l ik l ar ol ur . O zamanda ve o yer de
pozi t i f gel i ,me hiz k azan ir . Tr n k l an vey a t opl umun maddi v e
manevi k l t r ce zengi n l e,mesi y a,anir . Son dnem sosyol oj i k k av -
r aml ar ol an ben ve t ek i i k i l emi ni sar mal ayar ak anl at ir sak , ben l er
t ehl i k e, r i sk ar z eden t ek i l er k ar ,isinda z-savun maya geer . Ya
t ek i ni y ener , gel i ,meye d evam ed er ; y a denge dur umun da k al ir ,
var l igini k or ur , ama gel i ,me yav a,l ar ; ya da y eni l gi y l e k ar ,il a,ir ,
yen i l gi d zey i n e gr e var l igini kismen veya t amamen yi t i r i r . O za-
man k en di si ol ar ak var l ik ol mak t an ik ar . Ba,k a var l igin n esn esi
ol ur . Ya da asi mi l e edi l er ek , ba,k asi ol ar ak var ol maya devam eder .
ar pik vey a yozl a,mi, var ol m al ar d eni l en k at egor i l er ol u,ur .
Daha somut ol ar ak , t opl umun var l ik mcadel esi daha basi t ol u-
,um d zey l er i nde bi r yan dan yir t ici hayvan l ar a av ol mam ak , d i ger
yan dan i k l i m k o,ul l ar indan, yet er si z besi n or t aml ar indan ve hast a-
lik l ar dan k or unmak i i n d ogal k o,ul l ar a k ar ,i hep mcad el e i i nde
ol ur . Tehl i k el er var l igi t ehdi t ed er k en, el ver i ,l i k o,ul l ar ol um l u ge-
l i ,t i r i r . Byk k ismi Af r i k a da ve yak l a,ik son bi r mi l yon yili da Av-
r up a ve Asy ad a geen bu ser ven t emel hal k al ar indan sinir l i da ol -
17
sa aydinl at il mi,tir . Bi r bi r i ne benzeyen, henz si mgesel k onu,ma
t ar zini gel i ,t i r memi ,, yz ki ,i ye var mayan sayisal ni cel i kt ek i bu
t opl umsal l ik , agir l ik l i ol ar ak bi yol oj i k zel l i k l er i ni n d e et k i l i ol dugu,
ama d aha ok t opl ul uk p r at i gi n edeni y l e ana-k ad in et r af inda ol u,ur .
Kmel e,i r . Il k di l l er i n k ad in ek l i yap isi da bu ger ek l i gi d ogr ul uyor .
Top l umun anacil k ar ak t er i ni gz ar d i et memek ger ek i r . Ana-k ad ini
bi r ,ef , bi r ot or i t eden zi y ade, ya,am t ecr b esi yl e v e ocuk besl eme-
si yl e d ogal bi r i dar i g od agi gr mek neml i di r . Il k ev d zen egi n e
ben zer yer l e,i ml er d e odak k onumu ve ek i ci l i gi d aha da ar t ar .
Babal ik k avr ami ok sonr ad an or t aya ik an bi r sosy al i l i ,k i ol up,
uzun a,amal ar d a t opl um bu k avr amdan yok sundur . Mi r as k ur umu ,
ml k i yet dzen i gel i ,t i k t en son r a at aer k i l l i ge bagli ol ar ak gel i ,i r .
ocuk l ar in ai di y et i ve d ayilik , yan i an a-k ar de,l i gi d aha er k en or t aya
ik an k avr aml ar d ir . Besi n t opl ayiciligi ve sinir l i l d e avcilik , mad -
d i ht i y al ar i gi d er me bi i ml er i di r . Kl n yesi ol mak ya,amin en
neml i gven cesi d i r . Byk i ht i mal l e k l n t opl umundan d i,l anmak
veya t ek l e,mek l ml e son ul an ir d i. Kl n a sagl am bi r t opl um ek i r -
degi ol ar ak bak mak ger ek i di r . Top l umun en asl bi i mi di r .
Il k el k omn al ana dzen i n de ek on omi k l t r n n t emel i at il -
mak t adir . Top l ayicilik ve avcilik l a sagl anan b esi nl er an inda t k et i l -
mek t e, post ve l i f l er i nden y ar ar l an il mak t adir . Agir l ik l i ol ar ak ana-
k ad in k l an in dzen l eyi ci ot or i t esi di r . Bi r nevi i l k an acil hegemon-
dur . Kl an t opl umun un ana i l i ,k i si ve el i ,k i si dogal evr e k o,ul l a-
iindan r i sk t e,k i l edenl er d en k or unmak , el v er i ,l i l i k , besl en me i m-
k n i sunanl ar d an yar ar l anmak t ir . Kl an k i ml i gi bu k o,ul l ar d a hay at
vazgei l mezl i k ar z et mek t edi r . Kar i-k oca mef humu gel i ,memi ,t i r .
Dogur an ana t an inmak t adir , ama p ar t ner , i f t l e,i l en er k ek t an inma-
yacak k adar n emsi zdi r . Insan t opl umu ,i mdi y e k ad ar k i y a,aminin
yzd e 98,5i ni bu bi i mde sr dr m,t r . En uzu n vadel i t opl um
bi i mi ol uyor . Haf i f y ont ul an t a,l ar i l k t emel k ul l an im ar al ar i ol du-
gu i i n, bu d neme Yon t ma Ta, Devr i de deni l mek t ed i r . Il k el vah,et
dnemi deni l di gi d e ol ur . Sosy ol oj i k ol ar ak ben i msen en ad Il k el
Komnal dzen di r . I,ar et di l i k ul l an il mak t adir . Der e ve gl k iyil a-
iinda, magar a ve k azik ak il an k ul b el er d e bar inmak t ad ir l ar . Yak l a-
,ik i k i mi l yon yil yal niz Af r i k ada, bi r mi l yon yil dan ber i de Asya ve
18
Avr upa k it asinda byl e y a,andigi var sayil mak t adir . Yur t k avr ami,
sinir , ml k i y et henz gel i ,memi ,t i r . Ai di y et sadece k l an l a t an inmak -
t adir . Kl n si mgel e,t i r i l d i gi nd e, her han gi bi r nesn eyl e, t ot eml e t em-
si l edi l mek t edi r . Kend i i i nd e a,ama, az veya ok gel i ,mi ,l i k dzey -
l er i ol sa d a, dr d nc buzul dnemi son una i n san l ik bu d zen bi i -
mi al t inda gei , yap iyor .
Son u ol ar ak k l an f or mu, bi i mi ; t opl umun dogu,u, i l k haf izasi,
t emel bi l i n ve i nan k avr am l ar inin gel i ,me zemi n i d i r . On dan ger i ye
k al an , saglik l i bi r t opl umun dogal evr eye v e k ad in gcn e dayal i
ol masi ger egi di r ; i nsanl igin var ol ma t ar zinin k endi i i nde smr -
sz ve bask isiz gl bi r dayani,mayl a ger ek l e,t i gi di r . Insanl ik bi r
anl amda bu t emel deger l er i n bi l e,k esi d i r . Mi l y onl ar ca y il sr en bu
t opl umsal deneyi mi n yi t i p gi t t i gi ni san mak samad ir . Dogada hi bi r
,ey yok ol mad igi gi bi , t opl umsal var ol u, t ar zinda bu egi l i m daha ok
gcn sr dr r .
Ana-Tanr tayl a Bi r l i kt e Kut sanan Topl umsal l tk
Dr d nc buzul dnemi ni n yak l a,ik yi r mi bi n yil nce zl me-
si yl e Zagr os-Tor os si st emi nde en muht e,em bi i mi yl e ol u,an
mezol i t i k ( yak l a,ik bun dan 15000-12000 yil ncek i ar a dnem) v e
neol i t i k t opl um ( 12000d en bugne) k l an t opl umu ndan daha gel i ,-
k i ndi l er . El l er i ndek i ar al ar ve y er l e,me dzen l er i gel i ,mi ,t i . Ni t e-
k i m i l k t ar im ve k y d evr i mi bu sr et e ol u,t u. Zagr os-Tor os si st emi
ba,at ol mak l a bi r l i k t e, i n san t opl ul uk l ar inin ya,adigi bi r ok Af r o-
Avr asya mek n l ar inda da ( Ben i m y or umum, bu gel i ,me Zagr os-
Tor os neol i t i k t opl umun un yay il masiyl a ol u,mu,t ur ) ben zer t op-
l umsal ol u,uml ar ba,l ar . Topl umsal doganin t ar i hi nde muht e,em
bi r aguir bu dnem. Si mgesel di l i n hal en k ul l an il an ana bi i ml er i -
ni n ol u,umundan t ar im devr i mi ne ( t ohuml ar in bi l i nl i ce eki l i p bi -
i l mesi , hay van l ar in evci l l e,t i r i l mesi ) , k yl er i n ol u,umun dan t i car e-
t i n k k eni ne, an acil ai l ed en k abi l e v e a,i r et r gt l enmesi n e k ad ar
bi r ok gel i ,i m bu t ar i hsel a,amaya d enk d ,er . $phesi z bu d ne-
mi n Yeni Ta, adiyl a anil masi, gel i ,k i n t a, ar al ar in v ar l igina i ,ar et
eder . Insan zek sinin ailimi da muht e,emd i r . Bugn e k ad ar d am-
19
gasini vur an t m ar a ve ger el er i n k ul l an im esasl ar i i cat edi l mi ,
gi bi di r . Tar i hi n i k i nci uzun sr el i dnemi di r . Kal an yzde i ki den
bi r i bu d neme ai t t i r . Topl um yi ne esast a ahl ak i ve pol i t i k t opl um-
dur . Henz huk uk v e devl et y ok t ur . Ik t i d ar t an inmamak t adir . Anaya
k ut sal l ik at f ed i l mek t e, k ad in t anr ia i mgesi yk sel t i l mek t edi r . Kut -
sal t apinak ve mezar d nemi ne gei l mi ,t i r . l l er i y l e ayn i mek n da
i i e ya,ayacak k ad ar t ar i hsel ya,ar l ar di. Hal en k al int il ar bu ger e-
gi d et a gzmze sok mak t ad ir . Il k el degi l ger ek , hak i k i n san l ar l a
k ar ,i k ar ,iyayiz.
Neol i t i k t opl umd a ana-k ad in et r af inda t am bi r k omn al t opl um
dzen i ol u,t ur ul mu,t ur . Il k el sosyal i zm d e di y ebi l ecegi mi z bu t op-
l umsal dzen devl et i t animadigi gi bi , bi nl er ce yil ya,anmi,tir . Insan-
lik esas may al anmasini bu dzen den sagl ami, ol up, e,i t l i k ve zgr -
l k hayal l er i ni sr ek l i b esl ey en bi r cennet k avr am iyl a hep anmak
i st emi ,t i r .
Neol i t i k t op l um o k adar k adin agir l ik l iuir k i , er k ek ad et a si l i n mi ,
gi bi di r . Tipk i gnmzde k ad inin t opl umd a esas k uvvet ol ar ak si -
l i ndi gi gi bi . Kadin bu gcn bi t k i yet i ,t i r mede, hayvan evci l l e,t i r -
mede, ev k ur mad a, d ok uma ve gt mede, ocuk dogur ma ve b -
yt med e el de et mek t edi r . Bu ol aganst gl enme d,nce yap isi-
na yl e yansimak t adir k i , bugn bi l e t m di l l er deki di ,i gesi , mi t o-
l oj i l er d ek i t anr ia ok l ugu, ana say ginl igi bu t ar i hsel dnemden
gel mek t edi r . Smer d i l y ap isi bi l e ba,l angit a agir l ik l i ol ar ak d i ,i l
bi r k ar ak t er t a,imak t adir . Il k k en t k or uy ucu l ar i t anr ial ar d ir . Il k
heyk el l er i n t m k ad inindir . Ad ve k av r aml ar da k ad inin ezi ci bi r
st nl g var dir . Avr upa ve Asy a k it al ar i bi l e Gr ek mi t ol oj i si nde
k adin adl ar iuir .
Yen i t opl um agir l ik l i ol ar ak k y y a,amina dayan ir k en, k l an bag-
l ar i et ni k bagl ar a dn,yor . Maddi yap il anman in bu yen i bi i ml er i
daha anl aml i zi hni y et er evesi ol madan yr yemez, hat t a ba,l a-
yamaz. Zi hni y et dn,m ve d i l i , esk i k l an t opl umun un k i ml i gi
ol an t ot em sr mek l e bi r l i k t e, neol i t i k t opl umu n si mgesi an a-
t anr ia f i gr d r . Tot em f i gr l er i azal ir k en, ana- t anr ia f i gr l er i
or t al igi k ap l amak t adir . Ana k ad inin yk sel en r ol n si mgel i y or .
Di n sel aidan bu bi r st a,ama ol up, ok zengi n bi r k avr aml a,tir ma-
20
yi ber aber i nde get i r i y or . Di l de k ad in ek i ne ikiyor . Si mgesel d i l
ek l er i nde k ad in gesi ba,at dur umun u uzun sr e k or uyor . Bugn
bi l e bi r ok di l d e bu zel l i gi bul mak t ayiz. Ana-t anr iayl a bi r l i k t e
t opl umsal l ik yogun bi r k ut sal l iga da br nyor . Yeni t opl um yen i
k avr am v e ad l and ir ma demek t i r . Zi hni yet d evr i mi d edi gi mi z sr e
yar at iciligi ger ek t i r di gi nden, zgr l k sosyol oj i si ne dhi l et memi z
ger ek i r . Bu sr eci n yogun ya,andigi nde gel en t ar i hi l er i n zer i n de
bi r l e,t i k l er i bi r konudur . Bi nl er ce ol gu, bi nl er ce zi hni yet devr i mi ve
ad demek t i r . Avr upad ak i zi hni y et devr i mi nd e daha k ap saml i, or i j i -
nal ve y ar at ici aba i st eyen bi r p at l ama sz k onusudur . Bugn k ul -
l and igimiz t m k avr am v e bul u,l ar in by k ogun l ugunun bu d -
nemd e yar at il dik l ar i t ar i ht e t esp i t ed i l ebi l en bi r husust ur .
Bi l i mi n t espi t et t i gi neml i bi r husus, daha sonr aki bi r gel i ,me-
ni n bi r ncek i gel i ,meyi de i er mesi ger egi di r . Zit l ar in bi r bi r i ni yok
eder ek gel i ,t i gi d ogr u d egi l di r . Di yal ek t i gi n bu k ur al inda ol an, t ez v e
ant i t ezi n sent ezd e var l ik l ar ini daha zen gi n bi r ol u,um i i nde sr -
dr d g bi i mi ndedi r . Tm evr i m bu k ur al i dogr ul amak t adir .
Kl an deger l er i n i n gel i ,i mi yeni sent ezl er i i n de de sr mek t edi r .
Gn mzde e,i t l i k ve zgr l k k avr aml ar i hal en en t emel k avr am-
l ar d eger i nde ol mal ar ini k l an ya,am ger egi n e bor l ud ur l ar . E,i t l i k
ve zgr l k bi l i n hal i n de k avr aml a,madan, dogal hal i y l e k l an in
ya,am t ar zinda gi zl i di r . E,i t l i k ve zgr l k yi t i r i l di gi nde, t opl umsal
haf izad a gi zl i y a,ayan bu k avr aml ar k en di l er i n i gi t t i k e ar t an bi r
t emp oda di l e get i r i p yen i den ve st dzey de gel i ,mi , bi r t opl umun
t emel i l k el er i ol ar ak d ayat acak l ar d ir . Top l um hi yer ar ,i k ve d evl et
k ur umun a dogr u evr i m gst er d i k e, e,i t l i k ve zgr l k bu k ur um l a-
ii aman sizca t ak i p edecek t i r . Tak i p eden esast a ( zd e) k l an t opl u-
munun kendi si di r .
Neol i t i k k l t r n i d eol oj i k ve maddi k l t r ol ar ak ayr iminda
ci ddi sor unl ar in ol amayacagini, daha ok t ik an ma sr eci ne gi r di -
gi nde ve uygar l ik t opl umunun gel i ,mesi k ar ,isinda kendi ni savu-
namad iginda yogun sor un l ar l a k ar ,il a,tigini bel i r t mek dur umunda-
yim. ncel i kl e sr ek l i ba,lik k onusu yapt igim sor unl ar k avr amini
ama ger egi n i d uyuyor um. Kul l and igim anl amiyl a k avr am, i d eol oj i k
ve mad di k l t r n ar t ik bi r ey v e t opl um t ar af indan sr d r l emez
21
k aot i k dur umunu i f ade et mek t edi r . Sor unl u hal den iki, i se, yeni
t opl umun anl aml i yap isini k azandik t an son r ak i d zen l enmi , hal i ni
i f ade eder . Ideol oj i k k l t r , ok a yor uml amay a al i,tigim gi bi y ap i-
l ar in, k ur uml ar in, dok ul ar in ne t r i ,l evl e yk l ol duk l ar ini, anl am-
l ar ini, zi hni y et hal l er i ni i f ade et mek t edi r . Maddi k l t r gr n g,
ol gu, k ur um, yap i, dok u gi bi k avr am l ar l a i zah et mek d ur umun da
ol dugum i ,l evi n, anl amin di ger gr n en, el l e dok un ul an k ismini
i f ade eder . Ev r en sel l i k l e bt nl e,t i r mek i st er sek , ener j i -mad de d i -
yal ek t i k i k i l emi ni t opl umsal ger ek l i k t e ar amaya ve yor uml amay a
al i,ir .
Bu k avr am l ar in i,iginda n eol i t i k t opl umun i d eol oj i k ve maddi
k l t r gel er i ar asinda ya,ami t ehdi t edecek , at i,maya gt r ecek
hususl ar agir l ik l i ol ar ak zel l i k l e k ur ul u, v e k ur uml a,ma a,amasin-
da ol u,mam ak t ad ir . Top l umsal ahl ak b una f ir sat ver memek t edi r .
Top l umsal at l aga y ol aan t emel et k en ol an zel ml k i yet gel i ,me
fir sat i bul amamak t adir . Bununl a bagl ant ili di ger k onu ol an f ar k l i
ci nsi yet l er ar asindak i i ,bl m de henz ml k i yet ve zor i l i ,k i si ni
t animamak t adir . Ayr ica or t ak al i,man in r n ol an besi n el de et -
mede de zel ml k i yet sz k on usu degi l d i r . Tm b u hususl ar d a ha-
ci m ve sayi ol ar ak bymemi , t opl ul uk l ar in siki bi r or t ak i deol oj i k
ve mad d k l t r l er i sz k onusudur . zel ml k i y et ve zor bu yap iyi
bozacagindan hayat i bi r t ehl i k e ol ar ak gr l mek t e ve ah l ak l ar inin
t emel k ur al i ol ar ak or t ak payl a,im ve day an i,ma t opl umu ayak t a
t ut an t emel i l k e ol mak t ad ir . Neol i t i k t opl umun i yap isi bu an l am
i l k esi ger egi son der ece sagl am gr n mek t edi r . Bi nl er ce yil sr me-
si ni n n edeni d e bu ger ek l i k t en k ayn ak l an mak t ad ir .
Topl um-doga i l i ,k i si nde de uygar l ik t opl umuyl a k iyasl and igin-
da, uur umun ail masi ,ur ad a k al sin, ek ol oj i k i l k eye uyum her i k i
k l t r bak imindan da gl bi r bi i mde sr mek t edi r . Zi hni yet i n
doga yak l a,imi k ut sal l ik l ar ve t anr isal l ik l ar l a yk l dr . Doga ayn en
k en di l er i gi bi canl i k abul ed i l mek t edi r . Ken di l er i n e hava, su, at e, v e
her t r bi t k i sel ve hayvansal besi n sundugu i i n t anr iyl a e, t ut ul -
mak t a, daha dogr usu t anr isal l igin en gl gesi ol mak t ad ir . Tan r i
ve t anr isal l ik k avr aminin en gl n edenl er i nden bi r i ni n bu ger ek -
l i k t e yat t igi yogunca gzl eml en mek t edi r . Ana-k adin evr esi ndek i
22
k ol ek t i f ya,am v e ona dayal i k ut sal l ik v e t anr isal l ik met af i zi gi ni n
anl amini bu y or uml ar t emel i n de daha i y i anl ay abi l i r i z. Anan in d oga
gi bi d ogur ganl igi, besl eyi ci l i gi , ,ef k at i , y a,amdak i byk yer i , hem
maddi hem man evi k l t r n ba,at gesi di r . Er k egi n k ocal igini bi r
yan a bir ak al im, h enz t opl um k ol ek t i v i t esi zer i nd e gl gesi bi l e
yok t ur . Ol amaz. Top l umun y a,am ,ek l i buna i zi n ver memek t edi r .
Dol ayisiyl a er k egi n hak i m ci nsi yet , k ocal ik , ml k sahi bi , devl et sahi -
bi gi bi v asif l ar i t amamen sosyal k ar ak t er l i di r ve son r ad an gel i ,ecek -
t i r . Top l um d emek an a-k ad in, ocuk l ar i ve k ar de,l er i demek t i r .
Muht emel k oca adayi er k ek i se, er k ek y ar ar l iligini k ocal igi di,inda
bi r mar i f et l e, r negi n i yi avcilik ve bi t k i ve hayvan yet i ,t i r i ci l i gi yl e
k an it l ar sa ye ol ar ak k abu l gr ebi l i r . Kar imin er k egi , ocuk l ar imin
babasiyim gi bi bi r hak ve d uygu henz sosy al ol gu ol ar ak gel i ,me-
mi ,t i r . Unut mayal im; babal ik , h at t a anal ik p si k ol oj i k boy ut l ar i hi
yok t ur d eni l emese d e, esas ol ar ak sosyol oj i k k av r am ve ol gul ar d ir ,
al gil ar dir .
I ve d i, nedenl er t emel i nde yor uml ar gel i ,t i r mek mmk n dr .
Er k egi n zayif l igi a,ip ba,ar ili avci ve et r af indak i mai yet i yl e gl bi r
k on umu yak al amasi, anaer k i l dzen i t ehdi t et mi , ol abi l i r . Iyi bi t k i
ve hayv an yet i ,t i r i ci l i gi de bu gce yol ami, ol abi l i r . Agir l ik l i gz-
l eml er i mi z i se, bi ze neol i t i k t opl umun d i, et k en l i n edenl er l e er i t i l -
di gi ni gst er mek t edi r . $phesi z bu et k en , r ahi bi n k ut sal devl et t op-
l umud ur . A,agi Mezop ot amya ve Ni l i n i l k uygar t opl um yk l er i bu
yak l a,imi byk or anda dogr ul ayici ni t el i k t edi r . Kanit l i ol ar ak an-
l at t igimiz gi bi , gel i ,mi , neol i t i k t opl um k l t r l er i yl e al vyonl u t op-
r ak l ar d a sun sul ama t ek n i k l er i bu t opl um i i n ger ek l i ar t ik -r ne
yol ami,tir . Ar t ik -r nn byk l g et r af inda k ent l e,en yeni t op-
l um d evl et bi i mi nde r gt l enmi ,, agir l ik l i ol ar ak er k ek gcyl e ok
f ar k l i bi r p ozi sy onu yak al ami,tir . Ar t an k en t l e,me met al a,ma de-
mek t i r . O d a ber aber i n de t i car et i get i r i r . Ti car et i se, k ol oni l er ,ek -
l i n de neol i t i k t opl um d amar l ar ina sizar ak gi t t i k e ar t an bi i md e
met al a,mayi, degi,i m deger i ni ( Neol i t i k t opl umd a nesn el er i n k ul l a-
nim deger i geer l i di r . Degi,i m yer i ne i se ar magan esast ir ) , ml k i y e-
t i yayginl a,tiiip zl mesi ni hizl andiiir . Ur uk , Ur ve Asur k ol oni l er i
bu ger egi ok aik a k anit l amak t adir . Top l ul uk l ar zi hi n sel l i k l er i
23
i i nde maddi i ht i ya nesnel er i ni hep ar ami, ve gel i ,t i r mek i st emi ,-
l er ; y emek , bar inmak , ogal mak v e k or unmak t emel k aygil ar i ol -
mu,t ur . n ce bul duk l ar iyl a yet i n mek , magar al ar d a bar inmak , gl v e
or man k en ar l ar inda daha i yi k or unmak , d ogur gan anaya n cel i k
t animak bu t emel i ht i y al ar n edeni y l edi r . Avcilik d a gi d er ek devr ey e
gi r er . Hem k or unmak hem de et l e besl enmek bu k l t r gel i ,t i r i r .
Fak at t opl umsal l igin ba,indan i t i bar en k adin t opl ayiciligiyl a er k ek
agir l ik l i avcilik ar asinda bi r ger gi nl i gi n, f ar k l i k l t r el evr i ml er i n
gel i ,t i gi n i gzl emek mmk ndr . Ik i t ar af t a da t ek yanl i gel i ,me,
bi r i nde asl an er k ek d i ger i nde sigir k adin k l t r n e ad im ad im
bi r i k i m sagl ar . Il k f ar k l i ek onomi k anl ayi,l ar byl e t emel l eni r . Neol i -
t i k dnemde k ad in k l t r zi r veye ik ar . Son bu zul d nemi nden
son r a, M. . 15 .000l er d en i t i bar en , zel l i k l e Zagr os-Tor os ( et ek l e-
r i nde) si st emi nd e ok zengi n bi t k i ve hayv an t r l er i adet a cennet
gi bi bi r ya,am k ur gusuna yol aar .
Insan l igin bu uzun t ar i hi nd e k ap i t al i zme syl en ebi l ecek t ek
neml i husus, avcilik k l t r n n er k egi gi t t i k e hegemon l a,tir ma-
siuir . Tesp i t ed i l ebi l d i gi k adar iyl a M.. 10.000 l er d e k al icil a,an neo-
l i t i k k l t r k adin agir l ik l iuir . Topl ayicilik sr eci nde magar adan i-
kip yar i-ad iiimsi k ul bel er e gei , ( magar a yak inl ar inda) , bi t k i t o-
huml ar ini ek er ek ogal t ma gi d er ek t ar im ve k y d evr i mi ne yol aa-
cak t ir .
Gn mzde yap il an ar k eol oj i k k azil ar l a bu k l t r n t m Yuk ar i
Mezop ot amyad a, zel l i k l e Zagr os-Tor os si st emi ni n i k avi sl er i nde
( Br adost i y an, Gar zan, Amanos v e Or t a Tor osl ar in i et ek l er i , Neval i
or i , ayn , em Hal l an k l t r ) gel i ,t i gi gzl eml en mek t edi r .
Ar t ik -r n ok sinir l i ol sa da bi r i kt i r i l mek t edi r .
Kur ban k l t r n de bu d nemden ba,l at mak mmk n dr .
Tan r il ar d enen k avr amin asl inda ar t an ver i m k ar ,isinda t opl ul uk l a-
iin k en di k i ml i k l er i ne say ginin ve i l k i f ad e t ar zinin son ucu ol ar ak
gel i ,t i gi ni gzl emek anl a,ilir bi r husust ur . Ver i ml i l i k hamdet meyi
get i r i r . Kay nagi t opl ul uk t ar zindak i evr i me day and igina gr e, k en-
di ni k i ml i k l en di r me, yce k il ma, dua et me, t ap inma, zi hi nsel d nya-
nin ar t an gel i ,mesi ol ar ak sunma t ar imsal devr i ml e der i nden bag-
l ant ili k l t r gel er i di r . Ar k eol oj i k bul gul ar bu gr , ar pici bi -
24
i md e dogr ul amak t ad ir . Daha da som ut ol ar ak ana- t anr ia ve k ut sal
ana k avr aml ar i da dogr ul ayici bi r et k endi r . Kadin f i gr l er i n i n yay-
ginl igi k anit l ayici et k enl er i n ba,inda gel mekt edi r .
Ek on omi k avr am ol ar ak ol masa bi l e, z ol ar ak bel k i de i l k def a
bu t ar z bi r i ki me dayandiiil abi l i r . Bi l i ndi gi gi bi eko-nomos kel i mesi
Yun anca ai l e, hane y asasi demek t i r . Kad in et r af inda i l k yer l e,i k t a-
iimsal ai l el er i n dogmasi ve ok az d a ol sa ba,t a dayan ik l i gidal ar
ol mak zer e sak l ama, ambar l am a i mk n i i l e bi r l i k t e ek onomi dog-
mak t adir . Fak at bu t ccar v e pazar i i n bi r bi r i k i m degi l , ai l e i i n bi r
bi r i k i md i r . Insani ol an ve ger ek ek on omi de bu ol sa ger ek . Bi r i k i m
ok yay gin bi r ar magan k l t r yl e gz k oyu l acak bi r t ehl i k e gesi
ol mak t an ik ar il mak t adir . Mal t amah get i r i r i l k esi her hal de bu
dnemden k al mad ir . Ar magan k l t r n eml i bi r ek onomi k bi i m-
di r . Insanin gel i ,me r i t mi yl e d e son der ece uy uml ud ur .
Kut sal Ana Kl t nden Gl Kur naz Er kek Kl t ne Gei y
Neol i t i gi n ana bl gesi Or t a ve Yuk ar i Di cl e-Fir at havzal ar i bu
t emel de uygar l iga k at il mi,tir . Di ger ger ek neol i t i k sev i y eye er i ,mi ,
ger ek er i ,memi , t m k l an t opl ul uk l ar i, ezi ci bi r bi i md e d i,t an ge-
l en uygar t opl um sal diiil ar iyl a; i ,gal , i st i l , smr geci l i k , asi mi l as-
yon ve yok et me y nt eml er i yl e k ar ,il a,mi,l ar d ir . Gzl eml er i mi z
t m i nsan t opl ul uk l ar inin ya,adigi bl gel er d e bu yn l gel i ,mel er i n
ya,andigini gst er mek t edi r . Daha sonr ak i her al anda ve d aha st
a,amal ar d a uygar t opl umun sal d iiil ar iyl a t opl umun k k hcr esi
say abi l ecegi mi z neol i t i k t opl um ve n cek i dneml er d en k al mi,
ol anl ar zl me sr el er i ne gi r er ek , gnmze k adar k al int i ol ar ak
var l ik l ar ini sr dr m,l er di r .
Komnal t opl umun dogasini zmeden, son r ak i gel i ,mel er i dog-
r u el e al amayacagimizi isr ar l a vur gul uy or uz. Nasil k i hi dr oj en at o-
mun u -bi r pr ot on v e el ek t r on l u- zmeden hi bi r el ement i zme-
ni n ger ek i ol mayacagi dogr uysa, t opl umun k k yap isi i i n de
k omn al t opl ul ugu k avr amadan t opl umsal ol gunun e,i t l i l i gi ni an-
l aml and ir amayiz; ek si k bi r anl at im, dol ayisiyl a yanl i, bi r t opl umbi -
l i m or t aya ik ar . Mi t ol oj i , t eol oj i , f ant ast i k bi r t opl um anl ay i,i ver d i
25
di y e, yamal i boha mi sal i bi r sosy ol oj i de k af a k ar i,tiiip yor mak t an
t eye sonu ver mi yor . Bu d a i k t i d ar in daha da ba,ini al ip il ginl a,-
masina yol aiyor , nk k omn al i t eyi zmeden, i k t i d ar i zemez-
si n. Hi yer ar ,i k ve devl et i k t i dar inin yk sel di gi zemi n k omnal i t edi r .
Hi y er ar ,i , k avr am ol ar ak , k ut sal in yn et i mi d i r ; bi l ge ya,linin ot or i t e
k azanmasiuir . Dogu, a,amasinda i ,l evi ol uml udur . Genl er e y ol
gst er mek , k omn -k l an i sev k ve i dar e et mek gel i ,men i n i l er i bi r
a,amasiuir . Bi l geni n bu i ,t en yar ar i i se, ya,liligin sikint il ar ini k ol ay
a,mak t ir . evr esi n e t opl anan genl er d en yet enek l i ol anl ar t ecr be-
si nden yar ar l anar ak daha da ba,ar ili ol abi l ecek l er i n i k avr amak t a-
uir l ar . Di n i y or umcul ugun i l k r n egi ol ar ak $aman da yak in bi r mt -
t ef i k ol abi l i r . $amanin gi d er ek di n al an indak i szc ol masi, r ahi pl i ge
dn,m anl amina gel i r . Er k ek genl er i n av ust al igi bi r ,ef i n et r a-
finda onl ar i ask er i bi r mai y et i n p r ot ot i pi hal i n e get i r i r . Rahi p- $ef -
Bi l ge i t t i f ak i yk sel en hi yer ar ,i y i i f ad e eder . Henz d evl et k ur um-
sal l igina ul a,il amami,tir . Il i ,k i l er k i ,i sel di r . Evci l -ana et r af indak i
g gi d er ek dagil mak t adir .
Kut sal an a k l t nden baba k l t ne gei ,, k ur gusal zek n in k ut -
sal l ik zir hina br nmesi ni de sagl ar . At aer k i l si st emi n bu bi i mde
k k bagl adigi gl bi r var say im ol ar ak i l er i sr l ebi l i r . At aer k i l
zi hni y et i n ol an ca gr k eml i iki,ini Di cl e-Fir at havzasinda gl k a-
nit l ar iyl a t ar i hen de t espi t edebi l i y or uz. Yak l a,ik M.. 5.500
4.000l er d e A,agi Mezop ot amya iki,li ol ar ak t m Mezop ot amyada
yayil digini, ba,at t opl umsal k l t r hal i n e gel di gi ni gr yor uz. Bu
k l t r e gem eden, daha ok Yuk ar i Mezop ot amyan in dag-ova et ek -
l er i nde r n bi t ek l i gi ne d ayal i bi r an aer k i l t opl umun M.. t m
mezol i t i k ve n eol i t i k evr el er de ba,at ol dugunu da zel l i k l e ar k eol o-
j i k k ay it l ar d an ik ar samak mmk n dr . Yazili k l t r d e de bi r ok
i p ucun a r ast l iyor uz. Kad ina dayal i di n ve di l gel er i hayl i gel i ,k i n-
di r .
$ahsi d,ncem, uygar l ik ncesi t opl umun asl a bi t i r i l i p yok edi -
l emey ecegi d i r . ok gl ol d uk l ar indan degi l , t ipk i k k hcr el er
ol gusunda r ast l adigimiz gi bi t opl umsal var l igin onl ar siz mmk n
ol mad igindandir . Uy gar t opl um ancak k en di nd en n cek i t opl uml a
bi r l i k t e var ol abi l i r . Bu husus t ipk i i ,i ol madan k api t al i zmi n ol ama-
26
yacagi gi bi bi r ger ek l i k t i r . Uygar t opl umun var l igini uygar l a,mami,
veya yar i-uygar l a,mi, t opl uml ar a dayan ar ak sr d r mesi d i y al ek t i k
ol ar ak d a ancak mmk ndr . Imhal ar , yok et mel er k ismen ger ek -
l e,mi , ol abi l i r , ama t amamiyl a ger ek l e,mesi t opl umsal l igin doga-
sina ayk iiiuir .
Bun unl a bi r l i k t e t ar i h boyun ca ayak t a k al an neol i t i k t opl umun
i d eol oj i k k l t r n k msememek ger ek i r . Anal ik huk uk u, t op-
l umsal dayan i,ma, k ar de,l i k , ik ar siz ve sal t t opl um amal i sevgi ,
saygi, i yi l i k d,ncesi yani ahl ak , k ar ,ilik siz yar diml a,ma, ger ek
deger r et enl er e v e t opl umu y a,at anl ar a saygi, k ut sal l ik v e t anr isal -
lik k avr aml ar inin sapt iiil mami, zne baglilik , k om,uya saygi, e,i t -
l i ge ve zgr ya,ama zl em gi bi l msz d eger l er bu t opl umun t e-
mel var l ik n edenl er i di r ve ayn i zaman da t opl umsal ya,am sr d k e
var l ik l ar ini asl a y i t i r meyecek deger l er d i r . Uy gar l ik d eger l er i bask i,
smr , gasp , t al an, t ecavz, k at l i am , vi cdansizl ik ( ahl ak sizl ik ) , yok
et me, er i t me gi bi ok sayida t opl um i i n ger ek si z madd ve man ev
k l t r gel er i y l e yk l ol dugundan, t opl umd ak i var l ik l ar i gei ci di r .
Bun l ar d aha ok h ast al ik l i, sor unl u t opl umun vasif l ar iuir .
Demok r asi ni n pr ot ot i pi ni d ogal t opl umd ak i yar ar l i hi yer ar ,i d e
gr mek m mk n dr . Bi r i k i me v e ml k i yet e dayanmayan t opl ul u-
gun or t ak gven l i gi n i , ynet i mi n i sagl ayan ger ek ana-k ad in ger ek
ya,li-t ecr bel i er k ek son d er ece ger ek l i ve y ar ar l i t emel gel er d i r .
Topl ul ugun b u gel er e gn l l sayginl igi yk sek t i r . Fak at bu dur um
i st i smar edi l i p gnl l bagiml ilik ot or i t eye, y ar ar l ilik ik ar a dn-
,nce, t opl um zer i n de her zaman ger ek si z zor aygiti or t aya ik -
mak t adir . Zor aygitinin k endi ni or t ak gven l i k ve k ol ek t i f r et i m
yn t eml er i yl e gi zl emesi , t m smr c ve b ask ici si st eml er i n z-
n t e,k i l et mek t edi r . Icat edi l en en ugur suz ol u,um bud ur . Bu yl e-
si ne bi r i cat t ir k i , daha sonr a gel i ,t i r i l ecek t m k l el i k bi i ml er i ,
k or k ut ucu mi t ol oj i k ve di n sel f or ml ar i, si st eml i i mhal ar i v e t al anl ar i,
yak ip yok et mel er i ber aber i n de get i r ecek t i r .
27
-KAR5I DEVRM-
Ana-Tanr ann Topl umsal Dzeni ne Kar Er kek Egemeni n
Bozguncu Dzeni
Tar i h M.. 4.000 l er d en i t i bar en t i car et i n yayginl a,tigini gs-
t er mek t edi r . A,agi Mezop ot amyada i l k k en t devl et i Ur uk si t esi et r a-
finda ( M.. 4.0 00-3.000) gel i ,en uygar l iga bagli ol ar ak Ir an in G-
neybat isindak i El amd an Yuk ar i Mezop ot amyada bugnk El zig
ve Mal at ya yr el er i ne k adar bi r t ccar k ol oni l e,mesi n e r ast l amak -
t ayiz. Il k smr geci l i k k ap isi bu bi i md e ailiyor . Daha nce de M..
5.000-4.000 dnemi nde Ur uk n cesi egemen k l t r El Ub eyt ( devl et
ncesi i l k ci ddi gzl eml en en at aer k i l k l t r ) k ol on i ci l i gi n e t an ik
ol mak t ayiz. Ti car et ve k ol on i l e,me i i edi r . an ak ml ek , dok uma
r n l er i k ar ,iliginda mad en ve k er est e agir l ik l i e,ya nak l ed i l mek t e-
di r . Tccar l a bi r l i k t e pazar da ,ek i l l eni y or . Esk i ar magan v e k ur ban
sunma mer k ezl er i yav a, yava, pazar a dn,yor l ar . Far k l i bl gel e-
r i n r n l er i ar asindak i bi r n evi i l k el f i yat l and ir ma ay r ical igina k a-
vu,an t ccar a i l k el k api t al i st di y ebi l i r i z, n k f i y at t ayi n et me ol a-
nagiyl a hi k i mseni n o dneme k ad ar ba,ar amad igi bi r mal bi r i k i -
mi ne sahi p ol uyor .
En saf hal i y l e k l eci devl et l er i i l k Smer ve Misir t op l umun da
gr mek t eyi z. Smer ve Misir k l eci d evl et f or mu t opl umsal gel i ,-
meni n zi hni yet , sosyal ve ek on omi k k ur uml a,ma t ar zl ar ina k k l
degi,i k l i k l er i yer l e,t i r mi ,t i r . Dogal t opl umun zi hni yet dnyasi canl i
bi r d oga anl ayi,ina dayan ir . Her d oga ol gusunun bi r r uhu v ar sayilir .
Ruhl ar can l iligi sagl ayan zel l i k ol ar ak d ,nl r . Tot emi k d i n an-
l ayi,l ar inda k en di l er i nd en f ar k l i, hk med en, d i,ar dan bi r t an r i an-
l ayi,i henz gel i ,memi ,t i r . Doganin r uhl ar iyl a, yani k uvvet l er i yl e
anl a,maya by k zen gst er i l i r . Ter s d,mek l ml e e,t i r . Dogay a
t emel bak i, aisi bu ol un ca, ol aganst uyum ger egi or t aya ik ar .
Ek ol oj i ni n en t emel i l k esi n e gr e ya,aml a k ar ,i k ar ,iyayiz. Top l um-
sal y a,amin doga gl er i ne t er s d,mesi en ok sak inil an k on udur .
Di n ve ah l k l ar ini gel i ,t i r i r k en gzet i l ecek t emel i l k e evr eyl e, doga
28
gl er i yl e bu uyum i l k esi di r . Ya,amin bu i l k esi o k adar der i nl i gi ne
zi hi nl er e yer l e,mi ,t i r k i , bi r di n ve ahl k gel enegi ol ar ak ba,k ,eye
ot ur t ul ur . Asl inda bu d ogal ya,amin genel bi r ak i, i l k esi ni n i nsan
t opl umun a yer l e,i mi d i r . ev r esi n i esas al may an hi bi r ol u, y ok t ur .
Kisa sr el i sapmal ar da ak i,l a bi r l i k t e yeni i ve di, k o,ul l ar al t inda
sr el e b t nl e,i r ; ak si hal de t my l e si st em d i,i k al ar ak var ol u,l a-
iini yi t i r i r l er . Ek ol oj i i l k esi ni n i nsan t opl umundak i nemi doganin
bu t emel zn el l i gi n den i l er i gel i r .
Gl adam k ar ,isinda i l k k ur ban k ad in ol m u,t ur . Ya,aml a ba-
ginin daha gl ol masi, k adinda dogal duygusal zek yi daha gel i ,-
k i n k il ar . ocuk l ar in an asi ol ar ak aciyl a yogr u l u bi r emek l e t opl um-
sal y a,amin esas sor uml usudur . Ya,amin f ar k inda ol masi k ad ar ,
nasil sr d r l d gn d e daha ok bi l mek t edi r . Top l ayiciuir . Topl a-
yiciligi hem d uygusal zek n in bi r son ucu, hem de dogadan gr en mi ,
ol masinin bi r ger egi di r . Topl umsal bi r i ki mi n uzun bi r t ar i hi boyun-
ca ana-k ad in et r af inda ger ek l e,t i r i l d i gi , bi r nevi zen gi n l i k , deger
mer k ezi r ol oy nad igi an t r op ol oj i k v er i l er d endi r . Ar t ik -deger l er i n
de anasi ol dugu k est i r i l ebi l i r . Esas r ol n avcilik ol ar ak bel i r l ey en
gl er k ek adamin bu bi r i k i me gz k oymasi anl a,ilir d ir . Hk i mi y et
k ur masi hal i n de yk l avan t aj l ar sagl ay abi l ecek d ur umd ad ir . Kadi-
nin ci nsel obj e dur umundan t ut al im ocuk l ar in babal igina, bi r n evi
ef en di l i gi ne gei ,, di ger mad di v e man evi k l t r el bi r i k i ml er ze-
r i nde sz sahi bi ol masi hayl i i ,t ah k abar t iciuir . Avcilik l a kazandigi
gcn r gt l l g, ona egem en ol ma, i l k t opl umsal hi y er ar ,i y i
k ur ma ,ansini t animak t adir . Anal i t i k zek n in t opl umsal bnyed e i l k
k t cl amal a k u l l an imini ve si st emat i k hal e gel mesi ni bu t i p ol gu
ve ol aysal gel i ,mel er d e gzl eml eyebi l i r i z.
Topl umsal sor unun i l k def a ci d di boyut l ar da gl er k ek adamin
et r af inda gi d er ek k l t l e,en at aer k i l t opl ul uk l ar d a boy gst er d i gi ni
sy l emek mmk ndr . Kad in k l el i gi n i n bu ba,l angici, ocuk l ar d an
ba,l amak zer e er k egi n de k l el i gi n e zemi n hazir l ar . Kad in v e er k ek
k l el er b a,t a ar t ik -r n ol mak zer e ne k adar d eger bi r i k t i r me t ec-
r besi k azan ir l ar sa, o denl i k ont r ol v e hk i mi yet al t ina al inir l ar .
Ik t i d ar ve ot or i t e gi d er ek nem k azan ir . Ayr ical ik l i bi r k esi m ol ar ak
gl adam + t ecr bel i ya,li er k ek + ,aman in i ,bi r l i gi , k ar ,i k onul -
29
masi zor bi r i k t i d ar od agi ol u,t ur ur . Bu od ak t a k ur gusal zek , zi hni
hk i mi yet i i i n ol aganst mi t ol oj i k bi r anl at im gel i ,t i r i r . Smer
t opl umun da t ar i hen de t an iuigimiz bu mi t ol oj i k d nya, t anr il a,tiii-
l an er k ek et r af inda yer i -gg yar at anl iga k adar ycel t i l i r . Kad in
t anr isal l igi ve k ut sal l igi al abi l di gi ne al al t ilir ve si l i ni r ken, er k ek
egemen mut l ak g sahi bi ol ar ak bel l et i l i r ve muazzam bi r mi t ol oj i k
ef sane agiyl a her ,ey hk med en-h k med i l en , y ar at an-yar at il an i l i ,-
k i si ne br nr . Tm t opl uma ezi ci bi r bi i mde zmset i l en bu mi t o-
l oj i k d nya, t emel anl at im d eger i k azanar ak gi d er ek di n sel l e,i r .
Ar t ik sinir t animayan bi r k ur gusal ve k ur umsal l a,mi, zi hni yet bi i -
mi yl e k ar ,i k ar ,iyayiz.
Ur uk sir adan bi r i nsanl ik k l t r degi l di r . Yeni bi r muci zeni n
ba,l angiciuir . Ur uk Tanr iasi Inanna nin sesi hal en t m dest anl ar in,
,i i r ve t r k l er i n ana k ayn agiuir . Bu ses bu muht e,em k l t r n se-
si di r . i r k i n er k egi n henz l ekel emedi gi k adinin sesi di r ayni za-
man da. Ur uk k l t r k endi cogr af yasinda i ek at i. Pe, pe,e k ent -
l er ig gi bi ar t t i. Bi r k ent k u,agi ol u,t u. Gl ve k ur naz adam bu
sef er asil bi r i k i m k ay nagini k en t i n ar t an t i car i ol anak l ar inda gr d .
Dag et ek l er i ne k ad ar t er si n den bi r k l t r el ak i, ba,l adi. Neol i t i k
cogr af yan in k en t t ar af indan yut ul maya ba,l andigi ba,l angi sr eci -
di r . Gi der ek k isil an Inanna nin sesi , et k i si zl e,en kadinin sesi di r .
Kur naz ve gl adamin ar t ik sesi de gr d. Smer di l i ni n n t ak il a-
ii k adin ci nsi k ar ak t er i ndedi r . Bu husus di l i n ol u,umunda k adinin
r ol n gst er i r . Tan r ia Inannan in i l k zor ba ve k ur naz er k ek t anr isi
( t anr il a,tiiil mi, egemen er k ek ) , Er i du k en t i ni n k or uy ucusu Enk i n i n
el i n den k ad in i cadi 99 san at t r n n eser l er i ni k ur t ar may a al i,ir -
k en yap t igi sav a,i d i l e get i r en dest ani, asl inda i l k ve en et k i l i des-
t andir . Mi r asisi say il an Ingi l t er e ve Hol l anda k r al i el er i ni n i se, san -
k i zor ba ve k ur naz er k egi n bt n i r k i n l i k l er i ni n k ad inda yan sitil -
mi, sembol f i gr l er i ymi , gi bi bi i m k azanmal ar i, adet a bt n uygar -
lik ser veni ni zet l er gi bi di r .
At aer k i l k k en l i mi t ol oj i k zek n in ve on dan k ayn ak l an an zi hni -
yet k al ipl ar inin t am bi r me,r ui yet k azandir ar ak ba,ar d igi i l k sm-
r , b ask i ve k ur umsal ot or i t e dzen i d i r . e,i t l i a,amal ar d a bi r ok
t opl ul uk t a bu gel i ,meye t anik ol uyor uz. Degi,i k yogunl uk ve bi i m-
30
l er d e de ol sa. Bask i ve smr y mmk n k il an zek d uygusal ol a-
maz. Anal i t i k dzey e gel medi k e v e avcilik k l t r n dek i t uzak
oyun l ar iyl a bt nl e,medi k e, t opl umsal sor una yol aabi l ecek bi r
zi hni yet d,nl emez. Bu zi hni yet esas i ,l evi ni gi zl emek i i n saht e
ef sanel er r et mek zor un dad ir .
$phesi z k ur gusal zek n in d uygusal zek yl a i i e ok ol uml u
d,nce gel enek l er i v e k ur umsal l igini da sy l emek mmk ndr .
Tm zi hni y et dnyasini hi yer ar ,i k i k t i dar l ar a at f et mek d ogr u ol -
maz. Bu nedenl edi r k i , ipl ak k avgal ar k ad ar amansiz bi r zi hni yet
k al ipl ar i ve d ,nce sav a,l ar ini da bu sr el er d e y ogunca gzl eml e-
yebi l mek t eyi z. Ideol oj i k sava, dedi gi mi z ve d i n i , f el sef i , et i k , san at -
sal bi r ok bi i mde k ar ,imiza ik an ol gu v e ol ay l ar in k k eni n e byl e
var abi l i r i z. Mi t ol oj i ve d i n l er d e bol ca r ast l ad igimiz at i,mal ar zn-
de bi r ek onomi k ve p ol i t i k mcadel edi r . Kap i t al i st zi hni y et e k ad ar
ek on omi k ve si y asi i k t i d ar sava,l ar i hep mi t ol oj i k ve di n i gr ng-
l er r t s i i n de k en di l er i n i yansitir l ar . Dev l et hi y er ar ,i k yap il ar in
k al ici k ur uml a,masini t emsi l eder . Ik t i dar yapil ar inin bi r eysel t em-
si l i ni n k ur umsal t emsi l e dn,m, t ar i ht e uygar l ik dedi gi mi z k ent -
l e,meyl e gel i ,en sinif sal t opl uml a bagl ant iliuir .
Kl eci devl et i t opl umun ol u,umu bu hayat i i l k eden ci ddi bi r
sap maya y ol aar . evr e, ek ol oj i k sor un un ol u,umun un bu yn l
ol u,an t opl uml a, uygar l ik ba,l angiciyl a siki bi r bagi var dir . Sinif l i
t opl um uygar l igi dogayl a el i ,en t opl umdur . Bu ol gusal sor unun
t emel nedeni , y eni t opl umun k k l bi r k ar ,idevr i ml e ol u,an k l eci
zi hni y et dnyasi-p ar adi gmasiyl a i l gi l i di r . Dogal t opl umd a t m t op-
l ul uk yel er i ya,am bt nl gnde or gani k ol ar ak y er al ir l ar . Her k es
t opl umun dr st , i t en bi r p ar asiuir . Inan ve duyu,l ar i or t ak t ir .
Yal an v e al dat maca k avr aml ar i hi gel i ,memi ,t i r . Dogayl a adet a
ayn i ocuk a di l i k on u,ur gi bi di r l er . Dogay a hk m et mek , k t k ul -
l anmak , yen i gel i ,t i r di k l er i t opl um yasal ar i ol ar ak ahl ak v e di nl er i ne
k ar ,i en byk gnah -t abu- ve k t l k t r . Yen i k l eci devl et t op-
l umun da t er s y z ol an, bu t emel di n i v e ahl ak i anl ay i,tir . Top l umsal
me,r ui yet i n sagl anmasi zor k ad ar yal ana da i ht i y a gst er mek t edi r .
Yal n iz zor l a k l eci si st emi n yr t l mesi ol an ak sizd ir . Top l umu k k -
l i nanl ar a bagl amadan si st emi sr dr emezsi ni z.
31
Ana-Tanr tantn Topl umsal Dzeni ne Sal dtrt:
Gl adam, Ya-Tecr bel i Er kek Ve amann t t i f ak
Insan l igin i l k t opl ul uk d ur umuna han gi t animl ama er ev esi nde
d ogal t opl um d i y ebi l ecegi mi zi bundan ncek i bl md e i zah et mey e
al i,tik . Kl an t ar zi t opl umsal r gt l enmeni n zaman ve m ek n da
yayil masi, gi der ek e,i t l i l i k ve haci m k azanmasi dogasi ger egi di r .
Kad in-an a et r af inda gi d er ek byy en ve k i ml i gi n i y et k i nl e,t i r en
t opl ul uk t a er k ek boy ut unda r ahat sizl ik l ar in gel i ,t i gi n i el dek i v er i -
l er d en t esp i t et mek t eyi z. Kad in-an anin et r af inda bi r i k en ocuk l ar ve
k ad inin k endi n e yar d imci ol ma anl aminda daha ok yz ver d i gi
er k ek l er d i ger er k ek l er i n k isk anl igina ve f k esi n e yol am ak t ad ir .
Daha neml i si ana-k ad in evci l dzen i gel i ,t i r mek t ed i r . Yi yecek , gi -
yecek ve di ger ar asal donan iml ar i bu evci l dzen den t opl amak t a-
uir . Gzl eml er i i l e by c k ad in dur umuna da gel er ek bi l gel i k k a-
zan mak t ad ir . Bu evci l dzen e ne k ad ar ok ocuk ve d ost ( yak in)
er k ek bagl ar sa, o k ad ar gl bi r an a-k ad in ol mak t adir . Di zgi nl e-
nemez bi r k ad in k l t nn gel i ,mesi sz k on usudur . El dek i k an it l ar ,
daha yaygin t anr ia di nsel dzen i , d i l d ek i di ,i l gel er , yon t ul ar ana-
k ad inin yk sel en gcn n aik gst er gel er i di r . Er k ek l er i n neml i
bi r k ismi dogal ol ar ak bu dzen i n uzagindadir . Ana-k ad inin yar ar l i
bul madik l ar i ve ya,lil ar agir l ik l i ol ar ak bu si st emi n di,inda k al abi l i -
yor l ar .
Ba,l angit a ok zayif ol an bu el i ,k i gi der ek gel i ,i r . Avin gel i ,-
mesi er k egi n sava, gcn or t aya ik ar ir k en bi l gi si ni de ar t t iiir .
Bi,l anan y a,lil ar bu t emel de er k ek egemen bi r i deol oj i ye dogr u ge-
l i ,i m gst er i r l er . zel l i k l e $amani zm d i n i bu ol guyu ar p ici ol ar ak
k ar ,imiza ik ar mak t ad ir . $amanl ar daha ok er k ek r ahi pl er i n pr ot o-
t i pi ni t emsi l et mek t edi r . Kadinl ar a k ar ,i ok si st eml i ol ar ak k ar ,i bi r
har ek et , ev dzen i gel i ,t i r mek i st i y or l ar . Daha nce ana-k ad inin
gel i ,mi , evci l dzeni k ar ,isinda basi t k ul bel er , yar i-vah,i gi bi bar i-
nan er k ek $aman i zm i l e k ar ,i bi r ev d zen i ol u,t ur abi l i yor . $aman-
l ar l a ya,li ve t ecr bel i er k ek l er i n i t t i f ak i neml i bi r gel i ,med i r . Ar a-
l ar ina al dik l ar i bazi gen er k ek l er zer i n de k ur d uk l ar i i d eol oj i k g
32
i l e t opl ul uk i i ndek i k on uml ar i gi der ek gl eni y or . Er k egi n g k a-
zan masinin ni t el i gi daha ok nem k azanmak t ad ir . Hem avcilik hem
de di,a k ar ,i k l an i sav unma ask er i ni t el i k t e ve l d r mey e, yar al a-
maya d ayal iuir . Bu, sav a, k l t r nn ba,l angiciuir . l m-k al im sz
k on usu ol dugunda, ot or i t e ve hi yer ar ,i y e bagli ol mayi ger ek t i r mek -
t edi r .
Gl adam, ana-k ad in k isk acindan k ur t ul mak i st eyen er k egi n
et k i l i avcilik k onumuyl a sagl adigi gt r . Fi zi ki gc ve avcilik t ek -
ni gi ba,ar ili av ,ansini ar t t iiir . Bu zel l i gi nd en yar ar l anmak i st eyen
genl er l e k ur dugu bi r l i k d aha da ba,ar ili ol mal ar ini get i r i r . Bel k i de
t ar i ht e i l k ask er i mai yet bu t emel de or t aya ik mi,tir . Tar i ht e k ad in
k ar ,isinda bar i z bi r st nl ge gemi ,t i r . Kabi l eni n ya,lil ar iyl a k ur -
dugu i t t i f ak , at aer k i l l i gi anaer k i l l i k k ar ,isinda gl endi r ecek t i r .
Son i t t i f ak hal k asi t opl umun ,i f a dagiticil ar i, muci ze sahi p l er i
ol an $amanl ar d ir . Rahi p v e bycnn or t ak f onk si y onl ar ini t a,ir .
Egi t i mci di r . Bel k i de t opl umd ak i i l k uzmand ir . Bi r az ,ar l at anl ik l a
k ar i,ik d a ol sa, ,aman uzmanl igi t opl ul uk t a gi d er ek k ur uml a,ir .
$aman da daha ok er k ek t i r . Hanedanl ik i n,asinda bu gl er i n i t t i -
f ak iyl a anaer k i l dzen by k bi r dar be y er . Ar al ar in da yogun mca-
del e ver i l di gi n e dai r Smer met i n l er i nde i zl er i ne r ast l amak t ay iz.
Er k ek bu dzen al t inda hem ocuk l ar in sahi bi d i r , babasiuir ; hem
ok ocuk ( g i i n zel l i k l e er k ek ocuk ) sahi bi ol mak i st er , hem de
bun a dayan ar ak ana-k ad inin el i nd ek i bi r i k i ml er i el e gei r i r . Ml k i -
yet dzen i gel i ,mek t edi r . Rahi p devl et i n k ol ek t i f ml k i yet i y an inda,
hanedanin zel m l k i yet i d e gel i ,mi ,t i r . ocuk l ar in babal igi bu y -
nyl e d e ger ek l i di r . Yan i mi r asin ocuk l ar ina ( daha ok er k ege)
gemesi i i n babal ik hakk i ,ar t t ir .
Avcilik t a gl en en ve evr esi n de bi r gr up r gt l eyen gl
adam, bu gcn i yi ce f ar k et t i k t en ve k abul et t i r di k t en son r a an a-
k ad inin evci l dzen i ni yava, yava, k on t r ol n e al mi,tir . Bu sr e i l k
si t e devl et l er i n k ur ul u,una k ad ar d evam et mi ,t i r . Bun un en ,ahane
aik l am asini Smer ,ehi r d evl et l er i nde gr mek t eyi z. Yazili t abl et l er
bu ger ek l i gi ok ar pici ,i i r sel bi r di l l e anl at mak t adir . Smer ,ehi r
devl et i n i ba,l at an Ur uk t anr iasi Inanna Dest an i ok ar piciuir . Ha-
l en k ad in k l t i l e at aer k i l k l t n dengede ol dugu bi r d nemi yan si-
33
t an bu dest an ok et i n geen bi r sr eci n an isini di l e get i r mek t edi r .
Ur uk t anr iasi ol ar ak , Er i du t anr isi ol an Enk i ni n sar ayina gi di p,
or ad an daha ncesi n de k en di si ne ai t ol an 104 m esi n i e,i t l i yn -
t eml er l e el e gei r mesi v e Ur uk a k air masi bu dnemi i zah et med e
k i l i t bi r r ol e sahi pt i r . Mel er l e k ast edi l en , t emel uy gar l ik bul u,l ar i-
uir . Inanna bu bul u,l ar in ana-t anr ia k ad ina ai t ol dugunu, bun da
er k ek t anr i En k i ni n r ol ol mad igini ve k en di si nden zor l a ve k ur -
nazl ik l a al digini isr ar l a vur gul amak t ad ir . Inannan in t m abasi bu
ana-t anr ia k l t n t ek r ar el e gei r mek t i r . M. 3 .000l er d e bu des-
t anl ar in sy l endi gi t ahmi n edi l ebi l i r . Hal en ana-k ad inin gcn n
dengede ol dugu bi r d nemdi r . Bu t ar i hl er d en son r a adim ad im ger i -
l eyen bu k l t ve k l t r o k adar acimasizl iga t abi t ut ul ur k i , k ad in
daha sonr a k endi si n i d nemi n uy gar l ik mer k ezi ( bugnn
New yor k ' u) Ni ppur da musak k at i n d eni l en genel evd e bul ur . Bi r
yan da Smer r ahi bi zi ggur at t a k en di si ne bi r har em k ur ar k en, hal k
i i n d e genel ev ol u,t ur ul ur . M. 2.0 00 l er d e yazil an Enuma El i , Des-
t aninda t anr ia Ti amat ar t ik k or k un bi r cad iuir ve par amp ar a
edi l mesi ger ek en k ad ini t emsi l et mek t edi r . Kor k un bi r syl em,
ger ek l e,t i r i l en mahk mi yet i y ansit mak t adir . Dah a son r asini t ek
t anr ili di nl er ve bur j uva t opl um si st emi ni n bi r k af ese t ik t igi t at l i
sesl i v e ssl p sl k ad in t amaml am ak t ad ir . Tar i hsel , t opl umsal
si st eml er de k adinin i i ne sokul dugu st at nn yogun bi r i deol oj i ni n
pr op agandasina t abi t ut ul masi o k ad ar i l er l emi ,t i r k i , ar t ik bi zzat
k ad in zi hn i bi l e buna k ad er d i y ebi l mek t e ve ger ek l er i ni y er i ne ge-
t i r meyi k ad er i n ger egi saymak t ad ir . Tek t anr ili di nl er t anr i emr i
say mak t adir . Yunan f el sef esi k ad ini zay if l ik et k eni ol ar ak gst er -
mek t edi r . Kaba bi r mad de yigini, er k egi n sr dg t ar l asi gi bi her
t r l al al t ici yak l a,im l ayik gr l m ek t edi r .
At aer ki l Ot or i t eni n Kk Sal mast
Uy gar l ik n cesi t opl um agl ar inda gl ad amin i l k zor r gt -
l enmesi sadece hayvan l ar i t uzaga d,r med i . Kadinin duygusal
emegi n i n ( gz nur un un) r n ol an ai l e-k l an bi r i k i mi ne de gz k o-
yan ayn i r gt l enmeyd i . Il k ci ddi zor r gt l enmesi d i r . El k on ul an,
34
k ad inin k en di si , ocuk l ar i v e di ger k an hisiml ar iyd i. Hepsi n i n maddi
ve man evi k l t r bi r i k i ml er i yd i . Il k ev ek on omi si ni n t al an iyd i. Bu
t emel de pr ot o-r ahi p ,aman , t ecr be sahi bi ,eyh v e gl adamin
zor r gt nn el el e v er i p, t ar i hi n i l k ve en uzun sr el i at aer k i l hi -
yer ar ,i k ( k ut sal yn et i m) gc ol u,t ur d ugunu t m ben zer a,ama-
dak i t opl uml ar d a gzl em l emek t eyi z. Sinif l a,ma, k ent l e,me ve d ev-
l et l e,me a,amasina k ad ar t opl umsal v e ek on omi k y a,amd a bu hi ye-
r ar ,i ni n bel i r l eyi ci r ol oynadigi aik t ir .
En yet enek l i k i ,i , sz, ot or i t esi en yk sek k i ,i k onumun a gel i -
yor . Ana-k ad in k l t k ar ,isinda st nl gn gel i ,t i r en f ar k l i k l t -
r n ba,l angici sz k onusudur . Sinif l i t op l umdan ncek i bu ot or i t e v e
hi yer ar ,i gel i ,i mi t ar i hi n en neml i dnm nok t al ar indan bi r i ni
t e,k i l et mek t edi r . Ana-k ad in k l t r i l e ni t el i k e f ar k l iuir . Bu k l -
t r d e agir l ik l i ol an t opl ayicilik ve d aha son r ak i bi t k i r et i mi , sava,i
ger ek t i r meyen bar i,il bi r f aal i y et t i r . Er k ek agir l ik l i av i se sava,
k l t r n e, ser t ot or i t eye d ayan an bi r f aal i y et t i r .
At aer k i l t opl umun hi yer ar ,i k ve ot or i t er yap isi esast ir . Hi y er ar -
,i k k avr ami, ,aman in k ut sal ot or i t esi i l e bi r l e,en ot or i t eni n yn et i m
anl ayi,inin i l k r n egi n i an l aml and ir mak t adir . Gi d er ek t opl umun
st nde yk sel ecek bu ot or i t e k ur umu, sinif sal l a,ma yn l gel i ,me-
l er y ogunl a,tik a d evl et ot or i t esi ne dn,ecek t i r . Hi y er ar ,i k ot or i t e
daha ok k i ,i sel di r , k ur uml a,mami,tir . Dol ayisiyl a devl et k ur um-
l a,masi k ad ar t opl umd a hk i mi yet i y ok t ur . Uyum yar i yar iya gnl -
l dr . Baglilik t opl umun men f aat l er i i l e b el i r l enmek t edi r . Fak at
ba,l ayan sr e devl et i d ogur may a aik t ir . Il k el k omn al t opl um bu
sr ece uzun sr e di r eni r . El i n de r n bi r i k t i r en ancak bun u t opl u-
l uk yel er i i l e payl a,ir sa ot or i t esi ne saygi ve baglilik gst er i l i r . Bi -
r i k t i r meye byk bi r su gzyl e bak ilir . En i yi k i ,i bi r i ki ml er i ni
dagit an k i ,i di r . Hal en k abi l e t opl uml ar inda yaygin ol an cm er t l i k
anl ayi,i k ayn agini t ar i hi n bu gl gel enegi n de bul mak t ad ir . Bay-
r aml ar bi l e bi r nevi f azl ayi dagitim t r en l er i ol ar ak ba,l ami,tir . Top -
l ul uk , bi r i k t i r meyi daha ba,l angit a k endi zer l er i nde en neml i
t ehdi t ol ar ak gr mek t e ve on a k ar ,i di r enmeyi ahl k ve d i n anl ayi-
,inin t emel i hal i n e get i r mek t edi r . Tm d i n sel -ahl k sal gr et i l er de
bu gel enegi n i zl er i ni gl bi r bi i md e gr mek zor degi l d i r . Topl um
35
hi yer ar ,i y e ancak yar ar l iligi, cm er t l i l i gi bi r ,eyl er k azan d ir diginda
onay ver mek t edi r . Bu yn l hi yer ar ,i ol um l u ve y ar ar l i bi r r ol oy-
namak t adir . Ana-k ad ina dayal i hi yer ar ,i n i n bu n i t el i gi hal en t m
t opl uml ar d a by k bi r saygi ve ot or i t e ol ar ak k abu l gr en an a k av -
r aminin da t ar i hsel t emel i di r , n k an a en zor ,ar t l ar d a hem d ogu-
r an hem besl eyen ba,at gedi r . Bu t emel de ol u,an k l t r ve hi ye-
r ar ,i , ot or i t e el bet t e byk baglilik gr ecek t i r . Topl umsal var l igin
t emel i n i ol u,t ur masi gnmze k ad ar an a k av r aminin gcn n
ger ek i zahiuir . Sanil digi gi bi bu soyut bi r bi yol oj i k dogur ucul uk
zel l i gi n den i l er i gel memek t edi r . Ana, t anr ia ana en neml i t op-
l umsal ol gu v e k avr am ol ar ak anl a,il mal iuir . Dev l et ol gusuna t a-
mamen k ap al i, onu dogur t mayan t m zel l i k l er i ni bagiinda t a,i-
mak t adir .
Bu t animl ama er ev esi nde dogal t opl umu i n san var l iginin ba,-
l angi t ezi ol ar ak deger l en di r mek ger ek i di r . Insanl ik var ol may i
bu t eze d ayan ar ak ba,l at mi,tir . Ondan ncesi hayvan si ya,amd ir .
Son r asi i se ona k ar ,it l ik t emel i n de gel i ,en hi yer ar ,i k ve d evl et i
t opl um bi i mi n dek i gel i ,i mdi r . Zat en bu dn emi n ant i t ez k ar ak t er i
dogal t opl umu sr ek l i bast ir masi ve ger i l et mesi nd en k ayn ak l an -
mak t adir . Tez ol ar ak dogal t opl um, i nsan yer l e,i m i n i n t m al an l a-
iinda geer l i ol dugu gi bi , sr e ol ar ak d a ba,at ol ar ak n eol i t i k dne-
mi n sonl ar ina ( yak l a,ik M. 4.000) k adar et k i n bi r t opl umsal si s-
t emdi r . Bast iiil mi, ol ar ak da gn mze k ad ar t m t opl umsal gze-
nek l er de var l igini sr d r mek t edi r . Temel t opl umsal k avr aml ar d a
da bu sr ek l i l i k aik t ir . Ai l e, k abi l e, ana, k ar d e,l i k , zgr l k , e,i t l i k ,
ar k ada,lik , cmer t l i k , dayan i,ma, bayr aml ar , yi gi t l i k , k ut sal l ik vb .
bi r ok ol gu ve k av r aml ar bu t opl umsal si st emden k al mad ir . Buna
k ar ,it hi yer ar ,i k ve d evl et i t opl um bu si st emi en ok ger i l et en,
bast ir an zel l i gi n i en ok sr d r en zel l i k t edi r . Ant i t ez k onumun u
bu zel l i gi nden al makt adir . Ik i t opl umsal si st emi n i i el i gi de di ya-
l ek t i gi n t emel yasal ar ina son der ece uygundur .
Dogal t opl umd an zor un l u ol ar ak hi yer ar ,i k ve devl et i t opl u-
mun gel i ,mesi di ye bi r k anun yok t ur . Bel k i bu ynl bi r egi l i m ol a-
bi l i r . Egi l i mi n zor un l u, k esi nt i si z ve sonuna k adar ol masi t amamen
yan l i, bi r var say imd ir . Sinif l ar in var l igini k ad er ol ar ak gr mek , bel -
36
k i de f ar k inda ol madan hk i m sinif l ar in i d eol ogl uguna l et ol mak t ir .
Bu yn yl e ezi l en v e smr l enl er ad ina en t ehl i k el i bi r r ol oyn a-
mak t ir . Tar i h bu t r i deol oj i k ve p ol i t i k ak iml ar in det a i st i l si al -
tinda bir ak il mi,tir .
Hi y er ar ,i n i n at aer k i l t opl umun esast a anaer k i l gl e at i,ma-
sindan g al d igi hal en ya,anan et ni si t e t opl uml ar inda da bol ca
gzl en mek t edi r . Kad inin bu yen i l gi zer i n e t opl umsal f or munda
byk k iiil mal ar gr l mekt edi r . Eski den k endi si sei ci i k en, ar t ik
mal gi bi al inmak t ad ir . Er k egi et r af inda r gt l eyen , f ak at ot or i t esi ni
k apt ir mamak i i n uzun sr e di r enen k adindan, ger i ye i r adesi ni yi -
t i r mi ,, er k ek t er ci hi ne r azi edi l mi , bi r kadin f i gr , k i ml i gi k al mi,-
tir . Bu sr eci n k ol ay gemed i gi n e i l i ,k i n di ger bi r r n egi , ana-
t anr iayl a evl enen k r al adayi er k ek l er i n, k ut sal ev l i l i k l er i n her y il -
dnmn de k ut sal bi r t r en l e k ur ban edi l mesi nde gr mek t eyi z.
Bi r ok t opl umd a an isina r ast l ad igimiz bu t r en l er , k ad inin ot or i t e-
si ni k aybet memek i i n uzun sr e di r endi gi ni si mgel emek t edi r . Kur -
ban t r en l er i si mgesel ol ar ak er k egi n ot or i t e k azan ip k adina hk -
met mesi n i en gel l emeyi dzen l emek t edi r .
Hi y er ar ,i k t opl um ba,l angit a gel i ,mede ol uml u r ol oyn asa d a,
gi d er ek ya d agil ma ya d a devl et l e,meyl e son ul anmak d ur umunda-
uir . Devl et l e i l k el k omn al t opl um ar asindak i gei , a,amasiuir . Fa-
k at gcn t opl umsal l a,masindan al mak t ad ir . Uzun sr e d er i nl i gi n e
ve yz y ze y a,anmasi, bu ot or i t e bi i mi ni zel l i k l e et ni k gr up l ar d a
zi r vey e var d ir mi,tir . Kad inl ar in, genl er i n, et ni si t eni n di ger yel e-
r i ni n boyun egdi r i l mesi n i esas sagl ayan hi yer ar ,i k - at aer k i l t opl um-
dur . En neml i si , bu ot or i t eni n sagl anma t ar ziuir . Ot or i t e yasayl a
degi l ahl k l a yr t l mek t edi r . Ahl k an l am ol ar ak t opl umun uyul -
masi ger ek en k ur al gcd r . Bu g zor l a degi l , t opl umsal var l igin
sr dr l mesi n de hayat r ol nden t r gnl l ce y r t l mek t edi r .
Di n den f ar k i, k ut sal l ik yer i n e dnyev i ht i y at an k ayn ak l an masiuir .
Di n de ,phesi z d nyevd i r , ama k avr aml ar in si hi r l i yan i ve en esk i
ol u,umu onu k ut sal l iga daha f azl a br n dr mek t edi r . Daha soy ut
ve t r en sel d i r . Ahl k i se d aha gnl k , dnyev ve ger ek l i p r at i k k u-
r al l ar d ir . I i e ol mak l a bi r l i k t e, ahl k sr ek l i d nya i ,l er i ni n yn e-
t i mi ni d zen l er k en, d i n i n an ve t e dn yal ar k avr ay i,ina yan it ge-
37
t i r meye abal amak t ad ir . Di n i l k el t opl umun t eor i si yk en , ahl k p r a-
t i gi ol uyor . Komnal t opl umun hi yer ar ,i yl e at i,masi sr ekl i di r .
Bi r i k en mad di v e man evi deger l er i n t opl uma yen i d en dnmesi y l e
daha da t ek el l e,mesi i i n di ni ve ahl ak i k ur al l ar d a at al l anma boy
ver mek t edi r . At aer k i l t opl umun deger l er i ni y ansit an d i n sel ol guda
soy ut ve t ek t anr i k avr amina dogr u bi r gel i ,me y a,anir k en, dogal
t opl umun anaer k i l ot or i t esi ok t anr ial i anl ayi,l a di r enmek t edi r .
Evci l ana dzen i n de emek , r et i m v e her k esi ya,at mak i i n ger ek eni
ver me k ur al i esast ir . At aer k i l ahl ak bi r i k i mi me,r ul a,tiiip ml ki ye-
t i n yol un u aar k en, k om nal t opl um ahl ak i bi r i k i mi ayipl amak t a,
bun a k t l gn k ayn agi gzy l e bak mak t a v e dagitil masini t e,vi k
et mek t edi r . Cmer t l i k k av r aminin k k eni bu ol guda yat mak t ad ir .
zel ml k i yet e k ar ,i k ol ek t i f ml k i yet i k or um ay a al i,mak t adir .
Top l umd ak i uyum gi d er ek bozul mak t a, ger gi n l i k ar t mak t ad ir . Bu
el i ,k i ni n zmn ya esk i deger l er e ger i dnmek t e, ya da i t e ve
ui,t a gcn t ir man dir mak t a gr mek t edi r . Bask i ve smr ye d a-
yal i ,i ddet ve sava,in t opl umsal t emel i byl e ol u,mak t adir .
Bu el i ,k i l i sr eci n var acagi a,ama, k al ici zor a day al i k ur umsal
ot or i t e ol ar ak dev l et t i r . Devl et i n dogu,u, t opl uml ar in t ar i hi nde i k i n-
ci byk a,amadir . Tm r et i m, sosyal y a,am, i k t i d ar ve zi hni y et
yap isina k k l degi,i ml er get i r i r . Dzensi z k abi l e v e a,i r et at i,ma-
l ar i, bi r i k i m ve ml k i yet i sr ek l i i gneyi p a,ind ir digi i i n, bul unan
k ar ,i ar e ot or i t eni n gce d ayal i k ur uml a,masiuir . $aman dan r ahi p,
bi l geden k r al , ,ef t en k omut an d ogmu,t ur . ol guda da k i ,i gei ci ,
k ur um sr ek l i di r . Yer l e,i k l i k sr eci k y a,ip k en t a,amasina v ar -
mi,tir . Ky t op l umun da ba,l angit a k omnal dzen egemendi r . Ky
neol i t i k t opl umun t emel ya,am yer i d i r . M.. 11.0 00-3.000l er e k a-
dar sr en t ar imsal devr i mi n k ut sal mek n iuir . Komn al t opl uml a
hi yer ar ,i k t opl umun uzun sr e ber ab er l i gi n i d e t emsi l ed er . Agal ik ,
beyl i k h enz yok t ur . Evci l - anan in gr k eml i on ur abi desi d i r , nk
eve i l i ,k i n t m d eger l er onun zi hni nd en dogmak t adir . Et r af t a evci l -
l e,t i r di gi hayvanl ar iyl a k l t r l e,t i r di gi bi t k i l er , e,i ne r ast l anmadik
muci zev bi r ya,am sunmak t ad ir . Bu d nemdek i bi nl er ce bu l u,, ana
k ad inin eser i di r . Dnem muci di bel l i ol may an k ad in i cat l ar i dne-
mi di r . Kur naz ve gl en en hi yer ar ,i k gr up l ar b u i cat l ar v e r n
38
zen gi n l i gi zer i n e gz d i k ecek l er , gasp edecek l er , k onuml ar ini k al i-
cil a,tir mak i i n d evl et i dogur acak l ar d ir . Zagr os-Tor os et ek l er i n de
hal en bi nl er ce t msek l er d e ya,anan bu d nem k y l l gnden k al -
kil ar ak Di cl e, Fir at , Ni l ve Pen cap ir mak l ar inin sul adigi oval ar d a bi r
yan dan ,ehi r l er k ur ul ur k en, ber ab er i nde devl et ( Pol i s) dzen i ne d e
yol aacak l ar d ir .
Kyl e ba,l ayan ve ,ehi r l e d er i nl e,en zi hni y et devr i mi , k en di ni
i l ki n di nsel i nan k l t r nde yansitir . Tanr il ar dzeni kendi ni doga
ve i nsan dzen i n den t amamen ve isr ar l a ayir m aya al i,ir . Tan r il ar in
uzun mr l l g, gk l er d e y a,adik l ar i, bazen yer al t ina da ek i l di k -
l er i , i n san l ar i ar al ar ina sok mad ik l ar i, canl ar i i st er se i n san l ar i ceza-
l and ir dik l ar i gi bi sif at l ar yk l eni r l er . Smer mi t ol oj i k t anr il ar inda
bu zel l i k l er gi d er ek daha da e,i t l eni r . $ehi r l er i k or uyan t anr il ar -
dan, ir mak , ek i n, d eni z, dag, gk , y er al t i t anr il ar ina k ad ar zengi n bi r
Pan t eon -t anr il ar k ad r osu- ol u,ur . Bu k avr am l a,tir ma d zen i d ogal
gl er l e i i e t opl umda yksel en sinif sal gc t emsi l et mek t edi r .
Yer yzn ar al ar inda payl a,an hki m sinif l ar in var l igini k ut sal l a,ti-
iip k al icil a,tir mayi esas al an bu yar i-mi t ol oj i k ve d i ni zi hni yet f or -
mu, k ur ul an yen i d zen de me,r ui yet i i n ya,amsal d ir . Komn al
t opl umun t emel i nan ve ah l k f or m l ar i yikilir k en, yen i l er i d aha
gl ve k al ici bi r zi hni yet i sagl ayabi l mek t edi r . Bu ayr im kendi ni en
ok t anr ia agir l ik l i di ni dzenden t anr i agir l ik l i di ni dzene gei ,t e
gst er i r . Inanna-Enk i , Mar d uk -Ti amat ayr iminin nemi bur ada y a-
t ar .
Hi yer ar ,i ve sinifsal l ik gel i ,i m gst er ebi l mi ,t i r , ama bu gel i ,i m
bi r zor un l ul uk d egi l , hi y er ar ,i y i , on a dayal i devl et l e,meyi by k
zor bal ik ve al d at mal ar l a yr t en gl er l e sagl anmi,tir . Bunl ar k ar -
,isinda esas dogal t opl um gl er i bi t mez t k en mez bi r di r enme
gst er mi , ve sr ekl i sinir l andiiil mi,, en dar al an v e ar al ik l ar a siki,-
tir mi,l ar d ir . Bazi al an ve ar al ik l ar a hi sok ul mami,l ar d ir . Tm t op-
l umu sinif ve devl et hi yer ar ,i l er i n den i bar et gr mek , hk i m si st e-
mi n en t emel p ol i t i k asi ve pr op agandasi i l e sagl anmi,tir . Kad er de-
ni l en oyun bu pr at i gi n met af i zi k un van i ol uyor . Bu oyun a bul a,ma-
mi, di n , mezhep , f el sef ve bi l i msel ek ol ner edeyse k al mami, gi bi di r .
Bu d a k k en i bi n l er ce yil nceye gi d en r ahi p i d eol oj i si ni n ve t anr i-
39
k r al l ar d evl et i n i n muazzam f i zi k v e zi hni bask i, pol i t i k a ve p r op a-
gandal ar inin son ucud ur . Ist eyen bu oyun a mi t ol oj i , i st eyen f el sef e, o
da ol mazsa bi l i msel ek ol demi ,t i r . Var il an nok t a devl et l e,mi , i d eo-
l oj i l er ve bi l i ml er i n dr t d r t l k gncel dur umudur .
Hi y er ar ,i k si st eml e ba,l ay an k ad inin i i n e al indigi st at zm-
l enmed en, ne devl et ne de day and igi sinif l i t opl um yap il ar i i zah edi -
l ebi l i r . En t emel yan il gil ar d an d a bu nedenl e k ur t ul unamaz. Kad in
bi r ci ns ol ar ak degi l , bi r i n san ol ar ak dogal t opl umdan k op ar ilip en
k ap saml i k l el i ge mahk m edi l m ek t edi r . Tm di ger k l el i k l er k ad in
k l el i gi n e bagli ol ar ak gel i ,mek t edi r . Dol ayisiyl a k adin k l el i gi -
zml enmed en di ger k l el i k l er zml enemez. Kad in k l el i gi a,il -
mad an d i ger k l el i k l er a,il amaz. Dogal t opl umun bi l ge k ad ini ana-
t anr ia k l t n bi nl er ce yil ya,ami,tir . Her zaman ycel t i l en deger
ana-t anr iad ir . O zaman en uzun sr el i v e k ap saml i t opl um k l t r
nasil bast iiil di ve gnmzn ssl psl k af es bl bl ne dn ,t -
r l d ? Er k ek l er bu b l b l e bay il abi l i r l er , ama o bi r t ut sak t ir . En
uzun sr el i ve der i nl i k l i bu t ut sak l ik a,il madan, hi bi r t opl umsal
si st em e,i t l i k ve zgr l k t en bahsedemez. Kad inin zgr l k ve e,i t -
l i k dzeyi ni n t opl umun bu ynl dzeyi ni bel i r l edi gi yar gisi dogr u-
dur . Daha dogr u dr st bi r k adin t ar i hi yazil mami,tir . Kadinin hi -
bi r sosy al bi l i mde yer i ger ek i ol ar ak k on ul mam i,tir . Kadina en
say giliyim d i y en bi l e, bun u an cak k ad in t ut k ul ar ina l et ol dugu
or an da geer l i bi r h k m ol ar ak bel i r l er . Kad in, ci nsel l i gi d i,inda bi r
i n san d ost u ol ar ak gnmzde bi l e hi bi r er k ek t ar af indan k abul
edi l emez. Dost l uk er k ek l er ar asinda geer l i di r . Kad indan d ost d e-
mek , i k i nci gn ci nsel sk andal demek t i r . Bu y nl yak l a,mayi a,an
bi r er k egi bul mak v eya yar at mak en t emel zgr l k ad iml ar indan
bi r i ol ar ak deger l en di r i l mel i d i r . Smer uygar t opl um mod el i en az
neol i t i k model k adar dnyada uygar l igin gel i ,i mi ni bel i r l emi ,t i r .
Kavr am ol ar ak uygar l igin k l t r den f ar k i sinif sal l ik l a bagl ant ili-
uir . Uygar l ik sinif k l t r ve devl et i yl e i l gi l i di r . Kent l i l i k , t i car et ,
i l hi yat ve bi l i mi n kur uml a,masi, pol i t i k ve asker i yapinin gel i ,mesi ,
ahl k yer i n e huk uk un ne ik masi, er k egi n t opl umsal ci n si yet i l i gi
yen i uygar t opl umun hk i m gst er gel er i di r . Bi r anl amda bu zel l i k -
l er i n t opl amina uygar t opl um k l t r d e deni l ebi l i r . Ik i k avr am bu
40
hal i y l e zd e, k ilinir . Ayn i anl amda k ul l an ilir . Ver i ml i Hi l al k ayn ak l i
neol i t i k t opl um k l t r n n dnyaya yay il masina ben zer bi r sr eci ,
i k i n ci byk yayil ma i zl ey ecek t i r . Bu sef er uygar l ik be,igi ol ar ak
r ol oy nay an Ver i ml i Hi l al t opr ak l ar inda dogur up be,igi nd e byt -
t k t en son r a, yen i ev l d ini ( ar t ik k iz d egi l , er k ek t i r ) dnyan in ye-
t i ,mi , k izl ar iyl a evl en di r er ek k endi n i ogal t acak t ir . Ben zet me y e-
r i ndedi r . Neol i t i k k l t r n yay il masinin daha ok an a-t anr ia k izl a-
iinin dnyan in ul a,il digi her al aninda yet i ,k i n hal e gel mesi y l e k u-
r uml a,tigini var sayabi l i r i z. Er k ek egemen k l t r i f ad e eden uygar
t opl um i se, y ayil digi al anl ar d a er k ek ev l d in k ur uml a,masi anl ami-
na gel ecek t i r . Kiz ev l di k en di si n e k ar il a,tir ar ak bagl ayacak ol an
uygar er k egi n nesl i hept en ( k ad in agir l ik l i t opl umun er k ek egemen -
l i k l i t opl um i i n de er i yer ek ) er k ek l er dogur acak ve gnmze k adar
uygar l igimizin er k ek l i gi ogal ar ak v e gl ener ek devam ed ecek t i r .
Tm Kl el i kl er Kar tl ayttrtl ma Temel i ndedi r
Uy gar l ik t opl uml ar inda k ur uml a,an bi r zel l i ge ok d i k k at ek -
mek ger ek i r . Top l umun i k t i d ar a yat k inl ik hal i de di y ebi l i r i z bu ger -
ek l i ge. Bi r n evi k ad inin k ar il a,ma gel enegi zer i nde yen i d en yar a-
til masi gi bi . Ikt i dar da t opl umu k adinin k ar il a,tiiil masi gi bi hazir -
l amadan var l igindan emi n ol amaz. Kar ilik , en esk i k l el i k ol ar ak ,
ana-k ad inin t m k l t yl e bi r l i k t e, gl adam v e mai y et i n dek i l er ce
uzun ve k ap saml i mcad el el er sonunda yen i l gi y e ugr at ilip ci nsi y et i
t opl umun egemen k ilinmasiyl a k ur uml a,mi,tir . Bu egemen l i k ey l e-
mi bel k i de uygar l ik t am gel i ,med en t opl umd a yer i ni bul mu,t ur . Bu
o denl i ,i ddet l i ve yogun bi r mcadel edi r k i , sonul ar iyl a bi r l i k t e
haf izal ar dan da si l i n mi ,t i r . Kad in neyi , ner ed e, n asil k ayb et t i gi ni
hat ir l amaz. Boy un egmi , bi r k adinl igi dogal hal i sayar . Bu nedenl e
hi bi r k l el i k k adin k l el i gi k adar i sel l e,t i r i l er ek me,r ul a,tiiil ma-
mi,tir .
Bu ol u,umun t opl um zer i nde i k i t r l yikici et k i si ol mu,t ur :
Bi r i nci si , t opl umu k l el i ge amasi; i k i nci si , t m k l el i kl er i n k ar il a,-
tiiil ma t emel i nde yr t l mesi . Kar il a,ma sanil digi gi bi sal t bi r ci n-
si yet i obj e d egi l d i r . Kar il a,ma zd e sosyal bi r zel l i k t i r . Bi r zel l i gi
41
agii,tir miyor . Kl el i k , boyun egme, hak ar et i si n di r me, agl ama, y a-
l anciliga al i,ma, i ddi asizl ik , k endi ni sunma vb. gi bi zgr l k ahl ki-
nin r edd et me dur umunda ol dugu t m t ut um ve davr an i,l ar k ar ilik
mesl egi nden sayilir . Bu ynyl e d,r l m, t opl umsal zemi ndi r .
Kl el i gi n asl zemi ni di r . En esk i ve t m k l el i k l er i n, ahl k sizl ik l ar in
zer i n de i ,l evsel l e,t i gi k ur umsal zemi ndi r . I,t e uygar l ik t opl umu bu
zemi ni n t m t opl umsal k at egor i l er e y ansitil masiyl a d a al k al iuir .
Topl umun bi r bt n ol ar ak k ar il a,tiiil masi si st emi n yr mesi i i n
ger ek l i d i r . Ik t i d ar er k ek l i k l e zd e,t i r . O zaman t opl umun k ar il a,ti-
iil masi k ainil mazdir , nk i kt i dar zgr l k ve e,i t l i k i l k esi ni t a-
nimaz. Ak si hal de var ol amaz. Ik t i d ar l a ci nsi yet i t opl um ar asindak i
ben zer l i k zsel di r .
Hi y er ar ,i k t opl umd a t ecr bel i y a,lil ar in genl er zer i n de k ur -
dugu bask i ve bagiml il a,tir mad an da neml e bah set mek ger ek i r .
Jer ont ok r asi di y e l i t er at r e geen bu k onu bi r ger ek t i r . Tecr be
ya,liyi bi r yan dan gl k il ar k en, di ger yand an ya,lilik on u gi t t i k e
zay if , gsz k il mak t adir . Bu zel l i k l er i y a,lil ar i, genl er i k en di
hi zmet l er i ne al may a zor l amak t ad ir . Zi hi n l er i ni d ol dur ar ak bu i ,l emi
gel i ,t i r mek t edi r l er . Tm har ek et l er i ni k endi l er i n e bagl amak t adir -
l ar . At aer k i l l i k bu ol gudan da byk g al mak t ad ir . Onl ar in f i zi k i
gl er i ni k ul l anar ak di l ed i k l er i ni y apt ir abi l mek t edi r l er . Genl i k
zer i n dek i bu bagiml a,tir ma gnmze k ad ar d er i nl e,er ek dev am
et mi ,t i r . Tecr be v e i d eol oj i ni n st nl g k ol ayca k iiil amaz. Gen-
l i gi n zgr l k i st emi k ayn agini bu t ar i hsel ol gudan al mak t ad ir . Ya,li
bi l gel er d en gnmz bi l i m adami v e k ur uml ar ina k ad ar genl i ge
st r at ej i k , hassas deni l en bi l gi l er i n en can al ici k ismi ver i l mez. Ver i -
l enl er daha ok onu uyu,t ur an ve bagiml iligini k al icil a,tir an bi l gi -
l er d i r . Bi l gi l er ver i l di gi nd e uygul ama ar al ar i ver i l mez. Sr ek l i bi r
oyal ama degi,mez bi r yn et i m t ak t i gi di r . Kadin zer i n de k ur ul an
st r at ej i ve t ak t i k l er l e i deol oj i k ve p ol i t i k pr op aganda v e bask i si s-
t eml er i genl er i i n de geer l i di r . Gen l i gi n her zaman zgr l k
i st emesi f i zi ki ya, siniiindan degi l , bu zgl t opl umsal baski dur u-
mun dan i l er i gel mek t edi r . Ayya,, t oy d el i k anl i k av r aml ar i genl i gi
k k d,r mek i i n uyd ur ul an t emel pr op agan da szck l er i di r .
Yi ne hemen ci nsel gdye bagl amak , ser k e,l i ge ek mek , ezber e k at i
42
dogmal ar a b agl amak , genl i k en er j i si ni n si st eme yn el mesi n i en gel -
l emek v e dzen i sagl amak l a bagl ant iliuir . Tek r ar vur gul amal iyim:
Genl i k f i zi k i bi r ol ay degi l t opl umsal bi r ol aydir . Tipk i k adinl igin
f i zi k sel degi l t opl umsal bi r ol gu ol masi gi bi . Bu i k i ol ay zer i ndeki
ar p it mal ar i k ayn agina i n er ek aiga ik ar t mak sosyal bi l i mi n en
t emel gr evi di r .
Bu k apsama ocuk l ar i da al mak ger ek i r . Zat en k ad ini ve genl i gi
t ut sak k il an, ocuk l ar i da dol ay l i ol ar ak di l ed i gi si st em al t ina al mi,
say ilir . ocuk l ar a hi yer ar ,i k ve d evl et i t opl umun yak l a,iminin ok
ar p ik yn l er i ni aiga ik ar mak by k nem t a,imak t adir . ocuk l a-
iin an adan t r d ogr u t emel de egi t i l memel er i , son r ak i t m t op-
l umsal gi di ,at i ar p ik ve yal an ci k il ar . ocuk l ar zer i n de de muaz-
zam bi r bask i v e yal anl amay a dayal i egi t i m si st emi k ur ul ur . ok
e,i t l i y nt eml er l e si st emi n daha be,i k t en bagiml il ar i hal i ne get i -
r i l meye al i,ilir . Yedi si nde neyse yet mi ,i nde de o odur deyi ,i bu
ger egi d i l e get i r mek t edi r . ocuk l ar a dogal t opl umun zgr yak l a-
,imi hep bi r hay al ol ar ak bir ak ilir ve bu hay al l er i ni y a,amal ar ina hi
i zi n ver i l mez. ocuk l ar i dogal hay al l er i ne gr e y a,at mak en soy l u
gr evl er den bi r i d i r .
At aer k i l i l i ,k i ni n g k azanmasina bi r zor unl ul uk gzyl e bak i-
l amaz. Or gani k ol u,umdan sank i bi r k anun ger egi ymi , gi bi saf bi r
iki, degi l di r . Sinif l a,ma ve d evl et l e,meye gi d en yol d a t emel bi r
a,amayi t e,k i l et mesi zer i n de neml e dur may i ger ek t i r i y or . Kad in-
ana et r af indak i i l i ,ki ni n bi r g, ot or i t e i l i ,k i si nden zi yade or gani k
dayan i,ma t ar zinda ol masi, dogal t opl umun zn e uygundur . Dev-
l et ot or i t esi ne k ap al iuir . Or gani k ol u,umun dan t r zor ve y al ana
dayan ma i ht i y aci duymaz. Bu nok t a $amani zmi n ned en agir l ik l i
ol ar ak bi r er k ek d i n i ol d ugunu da aik l ar . $amani zme yak indan
bak il diginda, yan il t ma v e g gst er i si agir basan bi r mesl ek ol dugu
anl a,ilir . At aer k i l l i k or aya yay ilip sinif l a,ma ve d evl et l e,meyi do-
gur mak t adir . M. 3.000 l er si t e d evl et i n t ar i ht e i l k dogu,una t anik -
lik et mek t edi r . En par l ak r n egi Ur uk si t esi d i r . Gil game, Dest ani
znde Ur uk si t esi ni n k ur ul u, dest aniuir . Denebi l i r k i , t ar i hi n en
byk devr i mi bu si t e k l t r nn er evesi nde ya,anmi,tir .
Inanna-En k i k ur gusu k ad in-an a t opl umuyl a at aer k i l t opl umun e-
43
k i ,mesi ni gr k eml i bi r ,i i r di l i yl e yansit mak t adir . Gil game, Dest ani
k ahr amanl ik aginin her t opl umd a gr l en r n egi n i n ,ahane ve i l k
or i j i nal yapisini di l e get i r mekt edi r . Il k ,ehi r -bar bar at i,masini da
bur ada gr mek t eyi z. Kad in hal a yen i l mi , ol mak t an uzak t ir , ama
gl er k ek , ask er i mai yet i i l e ar t ik t opl um zer i nde hk mr anl iga
adim adim al i,tiiil mak t adir . Ideol oj i k k ur gusuyl a, di nsel k ur uml a-
iiyl a ve i l k hanedanl ik ve sar ayl ar iyl a uygar t opl umun ,af agi at mak -
t adir ve g gst er i si agir basan bi r mesl ek ol d ugu hemen anl a,ilir .
Dogal t opl umun saf l igi zer i n e yayil acak k ur n azca ot or i t e i i n g
ve mi t ol oj i zen l e hazir l an ir . $aman ar t ik r ahi pl e,me, d i n adami
ol ma yol undad ir . Ya,li at ayl a i l i ,k i l er i t t i f ak a yn el i r . Tam hk i mi -
yet i i n gl av cinin ad aml ar ina i ht i y al ar i v ar d ir . Gcn e ve av
yet enek l er i n e en ok gven en gr up i l k ask er i ek i r dege dn,me
egi l i mi ndedi r . Bu l n n el i n de gi d er ek deger ve yet enek l er bi -
r i k mek t edi r . Kad in-an anin et r af i k ur n azl ik l a y ava, yava, bo,al t ilir .
Evci l dzen gi t t i k e k on t r ol al t ina al inir . nce k ad in er k ek l er i n et k i -
l eyi ci gc, sz gei r en i i k en , yava, yava, yen i ot or i t eni n hk mn e
gi r er .
Il k gl ot or i t eni n k ad in zer i n de k ur ul masi r ast l ant i degi l -
di r . Kad in or gani k t opl umun gc v e szcsdr . O a,il madan at a-
er k i l l i k zaf er k azanamaz. Daha t esi ne, dev l et k ur umun a gei l emez.
Ana-k ad in gcn n a,il masi st r at ej i k bi r anl ama sahi pt i r . El dek i
ver i l er Smer k an it l anmasinda da gzl eml en di gi gi bi sr eci n ok
et i n get i gi anl a,il makt adir . Tek t anr ili di nl er de yansitil an Li l i t h-
Havva k ad in f i gr d e sr eci n zel l i k l er i n i ol d uk a ar p ici yan sit -
mak t adir . Li l i t h boyun egmez k adin i k en, Havva t esl i m al inmi, k ad i-
ni yan sit mak t adir . yl e k i , er k egi n k abur ga k emi gi nden yar at il digi
i ddi asi ne k adar bagiml i k ilind iginin da l s ol mak t adir . Di ger
yan dan Li l i t h ,ahsinda k adina edi l en l net , i f t i r a, cad ilik , ,eyt anin
ar k ada,i ben zer i t m k f r l er by k ek i ,men i n var l igini k an it l a-
mak t adir . Bi n yil l ar in bu y nl k l t r n , d,nce v e i n anl ar ini el e
ver mek t edi r . Kad inin t opl umsal al t edi l i ,i zml enmeden, d aha
son r ak i er k ek egemen t opl um k l t r n dek i t emel zel l i k l er d ogr u
anl a,il amaz. Er k ek l i gi n t opl umsal k ur ul u,u ak l a bi l e get i r i l emez.
Er k egi n t opl umsal k ur u l u,u anl a,il madan d a devl et k ur umu zm-
44
l enemez. Dev l et l e bagl ant ili sava, ve i k t i d ar k l t r d ogr u t anim-
l anamaz. Kon u zer i n de yogunca dur mamizin nedeni daha sonr ak i
t m sinif l a,mal ar in sonucu ol ar ak gel i ,en kor k un t anr i-k i ,i l i k l er ve
her t r l sinir , smr v e can al mal ar ina ger ek b i r aik l ik k azan-
uir mak t ir . Insanl igin l net i ne -si y asal i k t i d ar , d evl et - k ut sal p ar a-
di gmasiyl a bakilir sa, i nsanl ik zi hni yet i ni n en k i r l i k ar ,idevr i mi ger -
ek l e,mi , ol acak t ir . Gel i ,en de bu ol mu,t ur . Buna i l er l emeni n zo-
r un l u et k en i d eni l mesi -Mar k si zm de dhi l - k ar ,idevr i ml er i n en
t ehl i kel i si di r . Tar i hi n bu aidan k esi nl i kl e el e,t i r i szgeci nden gei -
r i l i p dogr ul t ul masi sagl anmad ik a, y apil acak her d evr i m k isa sr ed e
k ar ,idevr i me d n,mek t en k ur t ul amayacak t ir .
n ce k ad inin, onunl a bi r l i k t e gen l er i n v e ocuk l ar in d ogal t op-
l um d nyasinin yikil masi, zer l er i nde gce ve y al ana ( mi t ol oj i ) da-
yal i bi r hi yer ar ,i ni n k ur ul masi yeni t opl umun hki m bi i mi hal i ne
gel i r k en, bu sr el e i i e d i ger bi r k k l k ar ,idevr i m gel i ,i r : Dogay-
l a t er s d,me, t ahr i be yn el me sr eci . Avci, sava,i t ar zi ol madan
t opl umun ya,ayip gel i ,emeyecegi d ogr u bi r var sayim degi l d i r . Et l e
besl enmeyen hay van t r l er i et l e besl enenl er d en bi nl er ce k ez d aha
f azl adir . ok az say ida t r et l e besl eni r . Dogaya d er i nl i gi ne bak il di-
ginda, hay van sal ya,am i i n n cel i k l e zen gi n bi r bi t k i r t s ol u,-
mak t adir . Hayvansal gel i ,me bi t k i sel gel i ,meni n bi r sonucudur .
Di y al ek t i k i l i ,k i byl ed i r , n k i l k hayv an in yi yecek bi r hayvan i
yok t ur . O bi t k i yl e besl enecek t i r . Et l e besl enmeye bi r sapma gzy l e
bak mak ger ek i r . Eger t m h ayvan l ar bi r bi r i ni y esey di , canl i hayvan
t r hi ol u,mazd i. Bu evr i m k ur al ina da ayk iii bi r gel i ,medi r . Do-
ganin esasl i egi l i ml er i nden her zaman sap mal ar ik ar , ama sapma-
l ar i esas hal i n e sok ar sak , hangi t r e i l i ,k i nse o t r n soy u k ur ur . Bu
ol gunun en ar p ici i f adesi t opl umsal ol mamak k ayd iyl a i f t ci nsel l i k
ya,ayan l ar d ak i dur u md ur . Her k es i f t ci nsel , d ol ay isiyl a hom osek s
i l i ,k i si nde ol ur sa, i nsan soyu kendi l i gi nden k ur ur . Bu k isa i zah bi l e
avci ve sava,iliga dayal i t opl umsal gel i ,meni n ar pik l igini gayet i yi
di l e get i r mek t edi r .
Sad ece mad d aidan degi l , l d r me k l t r nn manev son u-
l ar i ok daha agir d ir . Hayvan l ar i ve hemci nsl er i n i l dr mey i bi r y a-
,am t ar zi -zor un l u sav unma d i,inda- ol ar ak k l t r l e,t i r en bi r t op l u-
45
l uk , ar t ik sava, mak i nesi ni gel i ,t i r mek i i n her t r l l et ve k ur um-
sal dzen i gel i ,t i r meyi t emel al acak t ir . Devl et en t emel g k ur um u
ol ar ak h azir l an ir k en, sav a, ok l ar i, mizr ak l ar i ve bal t al ar i en d eger l i
ar al ar ol ar ak i cat edi l i p gel i ,t i r i l ecek t i r . Dogal an a-t opl umd an i-
k an at aer k i l t opl umun t ar i hi n en t ehl i k el i sap masi ol ar ak gel i ,mesi ,
gnmze k ad ar k i t ar i hi n k or k un l dr me v e smr me bi i ml er i -
ni n de zd r . Bu gel i ,me, bi r k ader ve i l er l em eni n zor unl u k o,ul u
ol masi ,ur ad a k al sin, t am bi r sapma hal i di r . Asl an in k r al l igina ben -
zer bi r gel i ,me ol uyor . Yi ne yil an-f ar e di y al ek t i gi n e ben zi yor . Daha
,i mdi den d evl et t eor i l er i ne y il an-f ar e t eor i si demek d ogr uya daha
yak in bi r d eger l en di r medi r . ogu er k egi n soy ad i asl an dir . yl e ol -
mak ok zl eni r bi r husust ur . Sor uyor um: Ki mi yemek i i n ?
Avcilik ve sava, k l t r n n var acagi dur ak ask er i r gt l enme-
di r . Ask er i r gt l enme dogal , et ni k t opl umun dagil masi or an inda
gel i ,i r . Kad in-ana et r af indak i r gt l enme soy , gen , ak r aba n i l i ,k i -
si ni gel i ,t i r i r k en, ask er i r gt l enme bu i l i ,k i den k opmu, gl er -
k ek l er i esas al ir . Ar t ik bu gcn k ar ,isinda hi bi r dogal t opl um bi -
i mi ni n k ar ,i dur amayacagi aik t ir . Topl umsal i l i ,k i l er e t opl umsal
zor -bun a med eni i l i ,k i de deni l mek t edi r - gi r mi ,t i r . Bel i r l ey en g
zor un sahi p l er i di r . Byl el i k l e zel ml k i yet i n de yol u ail mak t adir .
Ml k i yet i n t emel i nde zor un yat masi anl a,ilir bi r husust ur . Zor l a v e
k an l a el e gei r me benl i k duygusunu a,iii gl en di r i r . Il i ,k i l er e
hk met me ol madan, zor ar aci gel i ,t i r i l i p uygul anamaz. Hk met me
i se sahi p ol mayl a bagl ant iliuir . Hk met meni n i er i gi n de sahi p ol ma
bi r di yal ek t i k i l i ,k i di r . Sahi pl i k de t m ml k dzenl er i ni n znesi di r .
Ar t ik t op l ul uga, k ad ina, ocuga, genl er e, v er i ml i av ve t opl ayicilik
al anl ar ina ml k gzy l e bak ma d nemi ail mak t adir . Gl er k ek
bt n i ht i ,amiyl a i l k iki,ini yap mak t adir . Tan r i-k r al ol maya az
k al mi,tir . $aman-r ahi p ar t ik bu yeni sr eci n mi t ol oj i si ni ol u,t ur mak
i i n i , ba,indadir . Yapil masi ger eken i ,, bu yeni ol u,umu muht e,em
bi r gel i ,me ol ar ak hk med i l en i n san in zi hni ne yer l e,t i r mek t i r . Me,-
r ui yet sav a,i en az ipl ak zor k adar hn er l i aba ger ek t i r mek t edi r .
Insan in zi hni n e yl e bi r i nan y er l e,t i r i l mel i k i , mut l ak bi r k anun
deger i nde ol sun . Bt n sosyol oj i k v er i l er hk meden t anr i k av r a-
mina bu sr et e er i ,i l d i gi ni gst er mek t edi r . Dogal t opl uma e,l i k
46
eden t ot em i nancinda hkmet me i l i ,k i si yokt ur . Kl nin si mgesi
ol ar ak t abusal d ir , k ut sal d ir . Kl n ya,ami nasil sa si mgesel k avr am -
sal l a,tiiil masi da y l e yan sitil mak t adir . Kl n r gt l enmesi n i n hayat i
ve k ur al l ar ina simsiki bagl anmad an ya,am d ,nl memek t edi r .
Dol ayisiyl a var l iginin en yk sek , en yce yansimasi ol ar ak t ot em
dok un ul maz v e k ut sal say il acak t ir . Hr m et edi l ecek , say gi gst er i l e-
cek t i r . Nesn e ol ar ak en yar ar l i e,ya, hay van ve bi t k i l er d en sei l ecek -
t i r . Dogada k l na ya,amsal l ik ver en nesn e ne i se ona i n an il acak ve
si mgesi say il acak t ir . Byl el i k l e dogal t opl umun di n i d e dogayl a b -
t nl k ar z et mek t edi r . Bi r k or k u k ay nagi degi l , gl en di r me un su-
r udur . Ki ,i l i k ve g k azandir mak t adir .
Yen i t opl umd a yk sel t i l en t anr i i se t ot emi a,acak t ir , k amuf l e
edecek t i r . Dagl ar in dor uk l ar inda, deni zi n di pl er i nde, gk l er d e on a
mek n ar an acak t ir . Hk i m gc vur gul anacak t ir . Yeni d ogan ef en di -
l er sinifina nasil da ben zi yor ! Esk i Ahi t t e -d ol ayisiyl a Inci l ve Ku-
r an d a- t anr inin bi r ad i Rab, ef endi an l amindadir . Yeni sinif k endi ni
t anr isal l a,tir ar ak d ogmak t adir . Di ger t anr i adl ar indan en t an inmi,
ol ani ol an El , El ohi m, y cel i k anl amina gel i p , l k abi l el er i zer i n -
de yk sel en at ayi, ,eyhi mj d el emek t edi r . At aer k i l l i gi n dogu,uyl a
yeni t anr inin dogu,u kut sal ki t apl ar in t mnde ar pici bi r i i el i ge
sahi p t i r . Homer osun Il yad asinda, Hi nt l i l er i n Ramayan asinda, Fi n -
l i l er i n Kal avel asinda hep by l edi r . Zi hi n l er d e yen i t opl umun me,-
r ui yet i sagl anmadan ya,ama ,ansi zor dur . Hi bi r yn et i l en t opl um
bi r i mi i n andiiil madan uzun sr e yn et i l emez. Zor un yn et i mdek i
et k i si anl ik t ir . Kal ici i nan sagl amak t adir . Tar i hi n Smer r negi bu
ynl el dek i i l k yazili or i j i nal i i er mesi aisindan i ncel enmesi hayl i
i l gi n t i r . Smer l er dek i t anr i yar at imi har i k ad ir . zel l i k l e ana-
t anr ial igin yikil masi, at a-t anr inin egemen k ilinmasi t m dest anl a-
iinin zn t e,k i l et mek t edi r . Inanna i l e Enk i , Mar duk i l e Ti amat in
mcad el esi ba,t an son a dest an l ar ini i ,gal et mek t edi r . Daha sonr ak i
t m d est anl ar a ve k ut sal k i t apl ar a yan simi, bu d est an l ar in sosyol o-
j i k i ncel enmesi n mze muazzam bi l gi l er sunmak t ad ir . Tar i h bo-
,una Smer l er d en ba,l at il miyor . Di n l er i , edebi yat dest anl ar ini, hu-
k uk u, demok r asi yi , devl et i Smer l er i n yazili t abl et l er i ne dayal i ol a-
r ak z ml emek , bel k i de sosyal bi l i me iki, yap t ir abi l ecek dogr uya
47
yak in t emel yol l ar dan bi r i di r . At aer k i l zi hni yet i n ya,adigi bu k ar ,i-
devr i m bel ki de t ar i hi n ya,adigi en byk ar pit ma, sapt ir ma gi r i -
,i mi di r . Insan , t opl um zi hni nd e yl esi n e k k sal mi,tir k i , hal en bu
et k i ni n a,il masinin k enar indan bi l e geemi yor uz. Hal en Smer r a-
hi pl er i bi ze hk medi y or . Icat et t i k l er i devl et k ur uml ar i ve m e,r ui yet
i f adesi ol ar ak k ur gul ad ik l ar i t anr il ar gz at ir mamasina bi zi yn et -
mek t e; t emel gr , ail ar imiza, p ar ad i gmal ar imiza hk i m ol mak t a-
uir l ar . Al ber t Ei n st ei n in Al i,k an l ik l ar in, gel enek l er i n gc, at omu
par al am ak t an d aha zor d ur d eyi ,i en ok d a bu i l i ,k i l er i i n sy-
l enmi , gi bi di r . Bu syl em d egi l mi di r k i , hal en uygar l igin, devl et i n
dogu, be,igi , Smer l er i n k ut sal r ahi p sar ayl ar i zi ggur at l ar yur d un-
da, Di cl e-Fir at ar asinda, I r ak t a, o i cat l ar d an ber i di nmey en acimasiz
sav a, ve smr hi bi r i nsan l ik l sne sigmadan d evam ed i y or .
Demek k i at aer k i l t opl um v e devl et l e,mesi i nsan l igin hayr ina ol masi
,ur ad a k al sin, en byk ba, bel siymi,. Bu yen i ar a bazen k ar t opu,
bazen nar t opu gi bi gi der ek et r af ini yik ar ak by yecek ve k ut sal l ar
k ut sal i gezegeni mi zi ot ur ul amaz hal e get i r ecek t i r . Esk i Ahi t d evl et i n
iki,ini deni zd en ik an bi r can avar a ( Levi at han) ben zet i r . Demek k i
Kut sal Ki t abin bi r yan i da byk dogr uyu t espi t et mi ,. Levi at hanl a
ba, et mek en t emel k aygi ol ar ak sr ek l i v ur gul an ir . Bu can avar
k on t r ol ed i l mezse her k esi yer der .
Sosyal bi l i ml er i n ogunl uk l a i l k el k omn al dzen , esk i v e yeni
t a, devr i , vah,et dzen i d edi k l er i bu d zen de, ban a gr e k omnal
anacil -t opl um d emen i n daha anl aml i ol abi l ecegi bi r a,amal ar ser i si
sz k on usudur . Insan t opl umun un t opl am ya,am sr esi n i n ner e-
deyse yzde dok san dok uzl uk k ismini t e,k i l eden bi r a,ama. K-
msemem ek ger ek i r . Kom nal anacil t opl umun bagiinda ar t ik -
r n ve d i ger k l t r d eger l er i n i bi r i k t i r mesi k ar ,isinda, hep yan i
ba,inda avar e av ar e gezen, bazen ba,ar ili avcilik sef er l er i y l e gi t t i k e
g k azanan gl ve k ur naz er k egi n bu t opl umsal dzen zer i n de
i l k egemenl i k ar ay i,ina yn el di gi n i ik ar samak zor d egi l d i r . Bi r ok
ant r op ol oj i k bel i r t i v e ar k eol oj i k k ay it , gzl em v e muk ay ese, bak i,
bu i ht i mal i gl k iliyor .
At aer k i l t opl umun ,aman + ya,li t ecr bel i ,eyh + ask er i k omu-
t an er k ek agir l ik l i ol u,umun dan da sik a bahset t i k . Yen i bi r t opl um
48
bi i mi ni n p r ot ot i pi n i bu gel i ,i mde ar amak daha dogr ud ur . Yen i t op-
l umd an k ast imiz, k l nin hi yer ar ,i k azan ma d ur umudur . Hi y er ar ,i -
ni n k al ici sinif l a,ma ve d evl et t ar zi r gt l enmeye yol amasi bu b-
l nmeyi k esi nl e,t i r di . Sinif ve devl et i t aniyan t opl um aik k i ni t el i k
degi,t i r mi ,t i r . Ar t ik -r nn ar magan ol makt an ik ar ilip degi,i m
mal i hal i n de met al a,tiiil ar ak pazar da al i,-ver i , k on usu yap il masi
bu d egi,i mi n t emel d i n ami gi d i r . Top l umd a pazar -k ent -t i car et l -
snn k al ici bi r un sur ol ar ak d evr ey e gi r mesi y l e devl et l e,me v e
sinif l a,ma d aha da i vme k azan ir . Zaman ve mek n k o,ul l ar inda bu
gel i ,meni n nasil seyr et t i gi ni de sik a i ,l edi gi mi z i i n t ek r ar l amaya-
cagim. Far k l i anl at iml ar ol ar ak e,i t l i sosy ol oj i l er bu yen i t opl uma
sinif l i t opl um, k en t t opl umu, d evl et l i t opl um, k l eci , f eod al , k api t a-
l i st t opl uml ar ad iyl a bi r ok k avr aml a k ar ,ilik ver meye al i,mi,l ar -
uir . Sinif sal l ik , k en t l i l i k ve d evl et l i l i k d aha bar i z v e k al ici zel l i k l er
ol dugundan, daha ok d a bu sr el er e uygar l ik , medenl i k sif at i
t anindigindan , ben ce i er i gi n e uygun ol ar ak uygar t opl um, d aha
kisal t il ar ak uygar l ik demek uygun d,er .
Fak at di k k at t en k amami, ol mal i k i , uygar l ik d er k en t opl um et i -
gi aisindan bi r ycel meyi , gel i ,meyi degi l , d,, ve baskil amayi
esas ni t el i k ol ar ak yor uml uyor uz. Uygar t opl um esk i k omn al anacil
deger yar gil ar ina, yan i ahl k an l ayi,ina gr e by k bi r d ,, anl a-
mina gel mekt edi r . En esk i bi l di gi mi z di l ol an Smer cede bu i l i ,k i
ar p ici bi i md e di l e gel mek t edi r . Amar gi k el i m esi hem zgr l k ,
hem anaya ve dogay a dn , anl amina gel m ek t edi r . Ana, zgr l k ve
doga ar asinda k ur ul an zd e,l i k ar p ici ve dogr u bi r al gil amad ir .
Uy gar t opl umu i l k d ef a t an iyan Smer t opl umu, henz ok uzak
ol mad igi esk i t opl uma veya k omn al anacil t opl uma Amar gi k el i me-
si i l e zl em duymak t ad ir . Bu t opl umsal al t st ol u,u Smer or i j i n a-
l i n de i zl emek hem mmk n, hem ok ar p ici ve gr et i ci d i r .
Zi ggur at Si st emi nde Kadtn ve Ai l e Ger egi
Smer r ahi bi ni n devl et ben zer i k ur uml a,may a gi d er k en, yap t ik -
l ar i devl et i an l amak aisindan bi zl er e bel k i d e en ger ek i bi l gi l er i
ver mek t edi r . n ce zi ggur at adl i t apinagini k ur mak t a, onu gge dog-
49
r u yk sel t mek t e, st k at i t anr iya al t k at i k u l l ar ina adamak t ad ir . Ar a
bl mel er i or t a sinif t emsi l ci l er i n e amak t ad ir . Tap inagin et r af indak i
evl er , ar azi l er bi r ek i d ur umundad ir . r et i m t ek n ol oj i l er i ni t ap ina-
gin bi r bl mn de depol ar . Ver i ml i r et i mi n hesapl ar ini zen l e ya-
par . Aik k i , bu k ur ul u, yeni bi r t opl umd ur . Hem de daha ncek i hi -
yer ar ,i k ve dogal t opl umun unsur l ar inin bi r zet i gi bi di r . Hem bu
t opl uml ar in hem d e y eni t opl umun k ur ul u,unda yar ar l i ol abi l ecek
par al ar ini al ir ; y ar ar l i ol mayan , engel t e,k i l eden p ar al ar ini i se
ui,l ar . Tam k ut sal bi r t opl um mhendi si gi bi al i,iyor . Ar aci k ur duk-
t an son r a ba,l angit a her k es memnundur . Bayr am hal i sz k onusu-
dur . Byk ar k k ur u l mu,t ur ; Di cl e-Fir at sul ar iy l a det a dndr l e-
r ek t ar i ht e i l k def a en b ol r n y ar at mak t ad ir . Insan l ik i i n bundan
daha byk bayr am mi ol ur ? En by k t anr isal l ik bu dzen l eme
degi l de n edi r ?
Rahi p Zi ggur at in en st k at ini gi d er ek say il ar i azal an t anr il ar a
ver i r k en, bu k at i son der ece gi zl i t ut ar . Kendi si ( ba,r ahi p) d i,inda
k i mseni n ik mamasini k ayit al t ina al ir . Bu t ak t i k yeni di nsel gel i ,me
i i n neml i di r . Hem i nsanl ar in saygisini, mer akini, hem de bagiml ili-
gini gel i ,t i r i r . Ba,r ahi p bur ad a t anr iyl a bul u,t ugunu, k on u,t ugunu
sr ek l i t opl uma yayar . Tanr inin szn duymak i st eyen, ba,r ahi bi n
szn e bak mal iuir , nk o, t anr inin t ek yet k i l i szcsdr . Bu ge-
l enek ol d ugu gi bi Ibr ahi mi di n l er e d e gemi ,t i r . Hz. Musa Si na-Tur
Dagin da t anr iyl a k onu,up ON EMRI al mi,tir . Hz. Isa nin di ger adi
TANRI SZCS dr . Bi r ok d ef a o d a t anr iyl a k on u,ma denemesi -
ne gi r mi ,t i r , ama ,eyt an bu gi r i ,i mi bo,a ik ar mi,tir . Fak at son unda
ba,ar acak t ir . Hz. Muhamm edi n Mi r aca iki,i, ayn i gel enegi n Is-
l m l a devam et t i gi n i gst er i r . st k at , Gr ek -Roma d i ni nde Pan t eon
ol ar ak d aha gr k eml i ol ar ak dzen l enecek t i r . Ibr ahi m d i nl er de i se
Havr a, Ki l i se v e Cami ol ar ak d aha da gr k eml e,er ek yen i d en dzen -
l enecek t i r . Topl umdak i di n sinifinin ar t an r ol ok aik t ir .
Ba,r ahi p t anr i k at inda-evi nde d,nce yogunl ugunu ba,ar an k i -
,i di r . Yeni t opl umun dzenl enmesi ni n et k i l i ol masi i i n, t anr iyl a
di y al ogunda geen szl er e gr e ol m asi son der ece n eml i di r . Tan r i
t emsi l l er i i i n i l k def a bazi heyk el l er d e bu k at a yer l e,t i r i l mek t edi r .
Bu bul u, i n san mer ak ini daha da ar t iiir . Kavr amsal t anr inin si mge-
50
sel put l ar i, f i gr l er i ger ek l i gr l r . Zat en dnemi n i n san bel l egi bu
t i p soyut k avr aml ar l a d,nmek t en ok , f i gr l er l e zi hni t asar iya
hept en yat k indir . Fi gr sel ol mayan d,nceni n , y ani szel , soy ut
d,nceni n anl a,il masi ok gt r . Insan t opl ul ukl ar i i ,ar et di l i ni n
( bi r n evi f i gr ve bed en di l i ) et k i l er i ni y ogunca ya,amak t adir l ar . Do-
l ayisiyl a f i gr l , put l u t anr i k avr aml a,mal ar i son der ece an l a,ilir d ir .
Ana-t anr ia dnemi nden k al ma ok say ida ,i,man k ad in f i gr d aha
mt evazi ol up, r et en-ber ek et l i an a-k ad ini t emsi l et mek t edi r .
Zi ggur at in st k at inin demek k i i l k t anr i evi , pant eon, k i l i se, hav-
r a, cami , cema ( ni v er si t e) r n egi ol masi son d er ece gr et i ci d i r .
Zi nci r l emesi ne bi r bi r i ne bagli bu t ar i hsel ol u,uml ar t opl umun k ut -
sal haf izasi, k i ml i gi an l amina da gel mek t edi r .
Rahi bi n i k i nci neml i i ,i t opl um mhendi sl i gi di r . Hem yeni t op-
l umu p l nl amak t a, i n ,a et mek t e, hem bi zzat yn et mek t edi r . Bu g-
r ev bi zzat r ahi pl er i n k at i ol an Zi ggur at in i k i nci k at inda yr t l mek -
t edi r . Tan r i vek i l l er i ol ar ak ba,r ahi p sor uml ul ugunda k ut sal bi r
sinif a k adar ogal acak l ar d ir . Her k ent i n yn et i ci azinl igi ol ar ak i l k
hi yer ar ,i k ( k ut sal y net i m) k ast i ol u,t ur acak l ar d ir . Rahi pl er i n i l k
pr of esr t asl ak l ar i ol dugunu bo,una syl em edi k . Madd deger l er i n
r et i mi ni bi r i nci k at t ak i adaml ar ina ( k ul l a,manin ba,l angici) yapt i-
iir k en, k endi l er i esas ol ar ak t anr iyl a bi r l i k t e bi l i m l e ve onun d zen -
l enmesi y l e ugr a,mak t adir . Yazi, mat emat i k , ast r on omi , t ip, edebi yat
ve t bi i k i i l hi y at bi l i mi n i n t emel l er i or t a k at t ak i r ahi p odal ar inda
at il di. Or t a k at ayn i zaman da ok ul - ni v er si t eni n i l k t asl agiuir . Tan r i
k at i mabet l er i n, r ahi p k at i ok ul l ar in pr ot ot i p i di r . Bu f aal i y et t e ,p-
hesi z byy en k en t t opl umun un i ,l er i ni ynet mek ba,lica et k en di r .
Madd f aal i y et l er i n k en di ba,ina, yan i Mar k sin yor umuy l a zgr
emek i l er l e hi bi r zaman yr t l medi gi n i i yi an l amak ger ek i r . Kapi -
t al i st dnem de dhi l , hi bi r sinif l i t opl umd a zel v eya k ol ek t i f ml k
sahi p l er i ni n zgr emek i l er i ol amaz. Bask i v e me,r ui yet l e k u l l a,ti-
iil mayan hi bi r i nsan , ba,k al ar inin ml k n de zgr ce al i,maz!
Rahi pl er yn et i m i ,l er i ni n eml i or an da me,r ui yet l e sagl amak -
t adir . Bundak i en byk hner l er i t anr i szcl g v e bi l i m t ek el ci l i -
gi di r . Tanr i szcl g ve bi l i msel bul u,l ar i k endi l er i ne muazzam bi r
yn et i m gc v er mek t edi r . Un ut mayal im, k ap i t al i zmd e bi l e BILIM
51
GTR. Bu bi l i mi n t emel l er i ni n neol i t i k t opl umda zel l i k l e Tel
Hal af d nemi nde ( M.. 6.000 -4.000) sagl andigini hat ir l at al im. Ana-
k ad in t anr ial ar in k at k il ar i bu dnemd e bel i r l eyi ci di r . Tm bi t k i ,
evci l hayv an, m l ek , d ok um a, gt me, ev, k ut sal l ik evi k on ul ar inda
ana-k ad inl ar in i l k gr et men k on umu i yi anl a,il mal iuir . An a t anr ia
Inannan in er k ek Tan r i Enk i yl e mcad el esi nde i dd i asi, yz dr t
( 104) byk i cadin ( Me) sahi bi ni n k endi si ol dugunu, bunl ar i k endi -
si nden al d igini Enk i ye isr ar l a syl emesi n i n al t inda yat an ger egi
gayet i y i an l at mak t ad ir . Yan i ogu bu l u,u ana-k ad inl ar yap t i. Er k ek
yn et i ci l er bun l ar i k en di l er i n den al d il ar . Uygar l ik a,amasinin bi r az
da bu t emel de i n ,a edi l d i gi ni gr ecegi z.
Rahi pl er i n k at k il ar i k msen emez. Uy gar l igin bi l i msel t emel l e-
r i nde i cat et t i k l er i yazi, ast r on omi , mat emat i k , t ip ve i l hi yat in r ol
k esi ndi r . Bi l i mi ba,l at an sr et e Smer r ahi pl er i n i n yer i ni n ba,at
ol dugunu syl em ek yer i n dedi r .
Tar i ht e bi l i n di gi zer e i l k Smer k r al l ar ina r ahi p-k r al l ar d enme-
si , ger ek l i gi n i bu anl at imd a bul mak t ad ir . Rahi p-k r al l ar k ent t opl u-
munun i l k k r al l ar iuir . Her k ent i n i l k i n bi r r ahi p k r al i var dir . Bi l i m ve
i l hi yat t emel i n de sagl adik l ar i me,r ui yet k r al l ik y net i ml er i ni n esas
nedeni di r . Bu d ur um ayn i zamanda zay if y anl ar ini t e,k i l edecek t i r .
Bel l i bi r d nem sonr a han edanl ik l ar d nemi ne gei l ecek t i r . Bun da
i se hanedan ba,inin i t t i f ak et t i gi gl ad amin et r af indak i ask er i
mai yet t emel r ol oynay acak t ir . Zor r ahi p oyun unu yen ecek t i r .
En al t t a al i,anl ar k at i bul un mak t adir . Bel k i d e i l k k l el er , ser f -
l er ve i ,i l e,meni n t emel l er i ni at t ik l ar i i i n, bu bi r i nci k at al i,anl a-
iini i yi k avr amal iyiz. Ner eden ve nasil sagl an dil ar ? Zor un v e
i k nanin r ol n edi r ? Hangi t opl ul uk t an ve n eyi n k ar ,iliginda sagl an-
mak t adir ? Il er i nde k ad inl ar var miuir ? Kadinl ar ve ai l en i n r ol
nedi r ? Bu sor ul ar i yanit l amak neml i ayd inl anma sagl ayacak t ir .
Il k al i,ma gr upl ar inin ol u,umunda muht emel en r ahi bi n i k na
gc ba,t a gel mek t edi r . Yap t ik l ar i i l k r et i m dzenl emesi n de sul a-
mayl a bi r l i k t e ar t an besi n l er i n al i,anl ar i gel di k l er i yer e gr e d aha
i yi besl edi k l er i d,nl ebi l i r . Ar t an nf us ve gl er l e bi r l i k t e k abi l e
at i,mal ar i son ucun da k abi l esi yl e an l a,mazl iga d,enl er t apinagi
k ur t ul u, ar esi ol ar ak gr m, ol abi l i r . Di ger bi r et k en , t ap inak i n,a-
52
sinda v e r et i mi n de al i,man in k ut sal l igi ok d aha neml i bi r r ol
oyn ayabi l i r . Her ai l e v e k abi l eni n bel l i sinir l ar dhi l i n de ocuk l ar ini
t apinagin hi zmet i n e ver mel er i Or t adogu gel enegi nde ok gr l mek -
t edi r . Tap inak an gar yasi genel bi r k at egor i di r , hat t a bi r on ur p ayesi
bi l e ver m ek t edi r . Tap inak t a al i,anl ar t opl umd a daha onur l u k ar ,i-
l anmak t ad ir . Bi r nevi Hir i st i yan man ast ir ciligina ben zet i l ebi l i r . Ta-
r i k at ilik l a d a ben zer yn l er i v ar d ir . $eyhi n ml k n de al i,mak
onur ve sev ap ver i r .
Zi ggur at l ar k ol ek t i f al i,man in i l k ve saf r negi n i t e,k i l et mel er i
aisindan di k k at ek i ci di r . r negi n Max Weber gi bi bazi sosy ol ogl ar
Fi r avun sosyal i zmi ol ar ak deger l en di r mek t edi r . Il k k omni st uygu-
l ama r n egi ol d uk l ar i aik t ir . Zanaat k r t opl ul uk l ar i da al i,an gr u-
bun a dhi l di r . Hep bi r l i k t e bi r f abr i k a r et i mi n i and ir mak t adir .
r n f azl asi depol anmak t adir . Kit l iga kar ,i i yi bi r si st em ol dugu
aik t ir . Bu i ,l et me ,ek l i r ahi pl er i n gcn ol aganst ar t ir mak t adir .
Hi bi r ai l e veya k abi l e bu et k i nl i ge ul a,amaz. Tm ai l e ve k abi l el er i
a,an bi r t opl ul uk ve g sz k onusudur . Yen i t opl umun ve d evl et i n
r ,eym hal i ol dugunu Zi ggur at l ar k adar hi bi r r nek aik sunmaz.
Bu st t opl umun mek n i k ent ol mak t adir . Medeni , si vi l , uygar
t opl um d a deni l en bu mek n i n san l igin zi hni y et i nde ol d ugu k ad ar
mad di r et i m yap isinda da byk devr i mci degi,i k l i k l er get i r mek -
t edi r . Daha dogr usu, dogal t opl uma gr e b yk bi r k ar ,idevr i mi n
t emel i ni t e,k i l et mek t edi r . Ken t -d evl et zi hni y et i hen z zml enmi ,
ol mak t an uzak t ir . Ak il dzen i n i , y aziyi, bi r ok zan aat i, san at i gel i ,-
t i r mi ,t i r . Ancak ne pahasina? Kent devr i mi mi , k ar ,idevr i m mi yar -
gisi, zer i nd e k ap saml i d,nmeyi ger ek t i r ecek k adar n emi ni ha-
l en k or umak t ad ir . Unut mamak ger ek i r k i , ba,t a byk t ek t anr ili
di n l er ol mak zer e bi r ok t ar i hi iki,, bu yap il anmaya k ar ,i gel i ,t i -
r i l mi ,t i r . Insan soyun u i i ne sok t ugu cender e cen net t en ok cehen-
neme ben zem ek t edi r . Daha dogr usu ok azina cen net , ezi ci ogun-
l uga cehennem ya,ami get i r di gi , gnmze k ad ar k i r nek l er i aik -
l ayici ni t el i k t edi r . Ken t -devl et t opl umu her bak imd an hk i mi yet ,
ml k i yet , bask i davet eden bi r i er i ge sahi pt i r . Dogal t opl um i nsan i-
ni bu d zen e al i,tir mak k ol ay ol mami,tir . Bi r yan dan t m k en t i n -
san l ar inin zi hni n e k or k ut ucu t anr il ar l a hk met mek , d i ger yan dan
53
k adini ba,t an ik ar ici bi r ar a hal i nde sunmak -Il k f ahi ,el i k - bu si s-
t emi n ol mazsa ol mazl ar iuir . Kul l ugu beni mset mek gnl k d enet i m
k adar ancak bu k k l k ur uml ar l a mmk n ol mak t ad ir . Ik i k ur um da
k k l af yonl ama zel l i k l er i ni t a,ir l ar .
Ent r i kaci, yozl a,tiiici, f ahi ,e vs. sif at l i k adin ger egi ni n acimasiz
sor uml usu er k ek t i r . Hi bi r k adin k end i hal i nde k al d ik a ent r i k acilik ,
f ahi ,el i k yap ma ger egi d uymaz. Fi zi gi , bi y ol oj i k var l igi bun a uygun
da degi l d i r . Ent r i k aciligin ve f ahi ,el i gi n ger ek yar at icisi er k ek t i r .
Bi l i n en i l k genel evi Sm er ba,k en t i Ni p pur da M. 2.5 00l er d e
musak k at i n ad iyl a aan in er k ek i k t i d ar i ol dugunu bi l i y or uz. Bun a
r agmen ut anmadan sank i f ahi ,el i k k adin yar at imiymi, gi bi bi r yak -
l a,imi sr ek l i canl i t ut ar . Kendi eser i n i , dogur d ugu sul ul ugu k ad ina
mal eder ek , saht e bi r n amus an l ayi,i gel i ,t i r er ek ol mad ik l an et l en-
me ve d ayagi, k at l i ami k ad indan ek si k et mez. Bu i l ave t an iml ama-
dan ik ar abi l ecegi mi z sonu, er k egi n ncel i k l e i deol oj i k sal diiisina
k ar ,i yet k i n dur mad ir . Er k ek egemen i d eol oj i ye k ar ,i k ad in zgr -
l k i deol oj i si yl e, f emi ni zmi ve k aynak l andigi k api t al i zmi a,ar ak si -
l ahl anip mcad el e edi l mel i d i r . Er k ek egemen i k t i d ar ci zi hni y et e
k ar ,i k adinin zgr l k dogasal zi hni yet i ni yet k i n k ilip ncel i k l e
i d eol oj i k al anda k azanmayi i y i bi l mek , t am sagl amak ger ek i r . Un ut -
mamak ger ek i r k i , gel enek sel k ad insi t esl i mi yet f i zi k i degi l t op l um-
sal d ir . Ier i l mi , k l el i k t en gel i r . O hal de ncel i k l e i d eol oj i k al anda
t esl i mi yet d,nce ve d uygul ar ini yen mek ger ek i r . Zi ggur at si st e-
mi nde k ad in ve ai l eni n k on umun a ne ol du sor usu da neml i d i r .
Ana-t anr ia di ni ni n Zi ggur at r ahi p di ni ne muhal ef et i Smer met i n -
l er i nde bol ca i zl en mek t edi r . Muhal ef et e,i t l i bi i ml er ser gi l emek -
t edi r . Kad in r ahi bel er k endi agir l ik l ar i al t inda t ap inak l ar i n ,a et -
mek t edi r l er . Ner edeyse her k ent i n bi r k ad in k or uyucu t anr iasi
var d ir . ar p ici r n ek Ur uk Tanr iasi Inannan in ser ven l er i di r . Il k
Smer ,ehi r devl et i ol ar ak t ar i ht e anl am bu l an Ur uk ( bugnk
I r ak in adi Ur uk t an gel se ger ek ) i n cel enmeye d eger bi r r nek t i r . Il k
er k ek Kr al Gil game,i n k en t i ol m asi aisindan da nl dr . Muht e-
mel en Ur uk i l k ,ehi r -d evl et r n egi d i r . M.. 3.8003.000 yil l ar i t ar i h-
t e Ur uk d nemi ol ar ak geer . Kur ucu Tanr ian in Inanna ol masi,
esk i l i gi n i v e ana-k ad inin r ol n n hal en ba,at ol dugunu yan sit mak -
54
t adir . Ur uk un Er i duya ( Tan r i Enk i ni n k en t i . Bel k i de i l k r ahi p dev-
l et i ) k ar ,i mcad el esi dest ansiuir . Inanna v e Enk i ,ahsinda k ad in-
er k ek mcadel esi ni n gl somut r n egi k ad ar d est ansi yanini da
gst er mek t edi r . Kad in t anr ia f i gr zamanl a azal ir . Babi l dne-
mi nde k esi n bi r yen i l gi y e d,m, gi bi di r . Kad in k l e ol dugu k ad ar
r esmi , gen el ve zel f ahi ,ed i r ar t ik .
Zi ggur at l ar in bi r k isminda k adinl ar in a,k nesnesi ol ar ak r ol oy-
nadik l ar i bi l i nmek t edi r . Hem de en i yi ai l el er i n k izl ar i i i n a,k nes-
nesi r ol on ur p ayesi t a,imak t adir . Sek i n ve ayr ical ik l i k izl ar or aya
al inir . Rahi p dzen i nd e k ad in sunumu muht e,emd i r . Zi ggur at l ar d a
bi r sar ay d zen i nd e her t r gzel l i k egi t i ml er i nden gemek t edi r l er .
Bazi et k i nl i k l er d e ( san at , mzi k ) ust al a,mak t adir l ar . Ci var bl gel e-
r i n sek i n er k ek l er i n i n begeni si ne sunul mak t ad ir l ar . Bazil ar iyl a
anl a,tik l ar inda evl en di r i l mek t edi r l er . Bu t ar zda t ap inagin hem gel i -
r i , hem et k i nl i gi ok ar t mak t adir . Tap inak t an k adin al mak an cak
soy l u ai l e er k ek l er i ne nasi p ol mak t ad ir . Ayr ica t apinak egi t i mi nd en
get i k l er i i i n , bu k adinl ar t apinak et k i nl i gi ni yen i k abi l el er i i nde
t emsi l ed er ek yen i t opl um-d ev l et e bagl amak t adir l ar . Kad inl ar bi r
nevi yen i r ahi p t opl um-d evl et i n i n en ver i ml i aj anl ar i dur umundad ir .
Bu ba,t a Isr ai l ol mak zer e, hal en devl et l er i n et k i n ol ar ak k ul l an-
uik l ar i bi r ynt emdi r . Kadinin bu bi i mde k ol ek t i f l e,t i r i l mesi , gene-
l ev sanat inin pr ot ot i p i di r . Kad in d,t k e, t ap inak l ar in soy l u t anr i-
a v e a,k k ad inl igindan genel evi n ar esi z, k en di n i p azar l ayan i ,i -
si ne dn,ecek t i r . Smer t opl umu bu aidan d a i l k ol ma onur un a
veya on ur suzl uguna sahi pt i r .
Uygar l tk Gel enegi Kadtnt Er kegi n Tar l ast Ol ar ak Yar gtl ar
M.. 2.000l er i n ba,l ar ina k ad ar uygar l igin si st em ol ar ak dogu-
,u ve gel i ,i mi ok k anl i, smr l , k ent k ur mal i ve yik mal i, i t t i f ak l i,
k ol on i l i , hegemoni k k ar ak t er d e ol uyor . Kl el er i n k ar in t ok l uguna
al i,tigi ver i ml i sul ak t opr ak l ar da t ar iml a bi r l i k t e k om,u ,ehi r ve
neol i t i k bl gel er l e t i car et ve zan aat k r l ik byk ar t ik -r n r et i y or .
Bu r et i m, yani maddi k l t r zer i ne k ur ul an uygar l ik si st emi , muh-
t e,em bi r man evi k l t r i n ,a eder ek k en di y net i ci gr up l ar ini t anr i-
55
l a,tiiir k en, al i,an k l el er i n i d e t anr il ar in di,kisi ol ar ak a,agiliyor .
Iyi anl a,il mal iuir k i , d ogu, ef sanel er i nde maddi hayat in byl e y ansi-
til masi ok n et t i r . Yar at ici ana-t anr ia i se, er k egi n sag k abur ga k e-
mi gi nd en yar at iliyor . Ef sanel er hay l i i l gi n , an a k ad inin da k esi n
bagiml il a,tigini ar pici yansitiyor l ar . Ya,am ar t ik bu ef sanel er i n
t e,k i l et t i gi di l l e anl a,ilip yor uml anacakt ir .
Ger ek m addi hayat i se, gnmze k ad ar k endi d i l i n i v e yor u-
mun u yar at amad an, ancak b azen Ezop di l i yl e b azi esk i ger ek l er -
den bahset mek i st eyecek , ama o di l i de k i mse anl amad igindan di l -
si zl i gi ni ve anl am yi t i k l i gi ni ya,ayacakt ir . Unut mayal im, hal a ger -
ek l i gi n di l i ve anl at im k abi l i yet i yar at il amami,tir !
Mi t ol oj i k ol ar ak yap t igi dn,m, Mar d uk un t anr i ol ar ak yk se-
l i ,i n de k endi ni gst er i r . En uma El i , bu d nemden k al ma en n eml i
dest andir . Mar duk , an a-t anr ian in i y i ce k t l endi gi , er k ek -egemen
k l t r nn si mgel e,t i r i l di gi ve t anr isal l a,tiiil digi kl t r ba, t anr isi
r ol n dedi r . Yun an k l t r n de Zeus, Roma k l t r n de Jp i t er , Hi nt -
Avr upa k l t r n de Ar yen k ayn ak l i Gud ea ( Ger men l er i n Got l ar i ve
Tan r i= Got ayn i k k enden gel i r , Kr t e de hal en k ul l an il an Xw ad
ayn i k k enden gel i r ) , Ar ap k l t r n de Al l ah, Hi n t l i l er de Br ahman,
i nl i l er de Tao ayn i t anr isal k u,agi t emsi l ed er l er .
Or t ak uygar l ik a,amasi ve k l t r el ben zer l i k l er , b u dnemd e en
ok t emel si mge ol ar ak t opl umu t emsi l ed en t anr i adl and iiil mal a-
iinda k en di n i gst er i r . Isi m ol ar ak bi l e hepsi ni n yak l a,ik M..
2.000l er d e or t ay a iki,i t esad f degi l d i r . Temel l er i ndek i der i n ve
or t ak k l t r d en k ayn ak l an mak t ad ir . Si mgel e,t i r i l mi , bi i mi yl e
( ana-k ad in ev ek on omi si ni n ar t ik zor ba ve k ur naz er k ek t ar af indan
gasp edi l i ,i ni ) er k ek egemen k l t r t anr isal l a,tiiil mak t adir . Temel
ana-t anr ia ad i Ar yen ce St ar , Smer ce Inanna, Hi t i t e Ki bel e,
Semi t i k e I,t ar , Hi nt e Kal i gi der ek snk l e,i r k en , ad i geen er k ek -
t anr i adl ar i ycel t i l mek t edi r . Kad inin t opl umsal zemi n k at a ek i l i -
,i nd e M.. 2.000l er di l v e k l t r aisindan d a neml i bi r yen i l gi v e
a,agil amayi yansitir l ar . Uygar l igin maddi ve manevi k l t r nde
er k ek v e k abi l e k l el i gi n den nce gel en ci ns ol ar ak k ad in k l el i gi n -
de, k ad in ger ek t en en der i n, zemi n k at k l el i gi ol ar ak yen i l gi l i , a,a-
gil anmi,, sesi sol ugu kesi l mi ,, l net l enmi ,, l mcl bi r st at al t ina
56
al inmi,tir . Kar ilik ve zer i nde sinir siz yet k i sahi bi ol ar ak er k ek -k oca
bu k l t r el zemi n zer i n de yk sel i r . Ar ap l ar d a ve ayn i k l t r el ze-
mi ni p ayl a,an Or t adogul u t opl uml ar d a k ad inl ar in hal en devam
eden st at s bu d eger l en di r meyi dogr ul amak t adir . Namus ci nay et -
l er i bu k l t r n k ck bi r un sur udur .
Ana-t anr ial ik d aha sonr a Smer r ahi p t anr il ar iyl a byk sav a,
ver ecek t i r . zel l i k l e k ur n az er k ek t anr i Enk i yl e k ad in t anr ian in
ba, f i gr Inanna ar asindak i ek i ,me Smer i k d est anl ar in ba, k o-
nusudur . Bu k avgan in t emel i nde, ana-k ad inin nder l i gi n de Yuk ar i
Di cl e-Fir at havzasindak i k yl er et r af inda yogunl a,an, smr ye y er
ver meyen neol i t i k k y t opl umuyl a, yeni t r emey e ba,l ayan r ahi bi n
i n ,a et t i gi , i l k d ef a smr y e aik k en t t opl umu ar asindak i her d -
zeyde ek i ,me v e k avgaya ol anak ver en ik ar f ar k l iligi yat mak t ad ir .
Tar i ht e i l k def a ci ddi t opl umsal sor unl ar d ogmak t adir . Ik i t opl u-
mun yn l endi r i ci gl er i ar asindak i k avga ,phesi z t opl umsal sor un
k ayn ak l iuir . Fak at t ar i ht e gr dgmz gi bi , bu k avgan in di l i , k av-
r aml ar i o d nemi n zi hni y et bi i ml er i t ar af indan bel i r l en i r , n k
bugnk zi hni yet bi i ml er i yok t ur . Topl umun k endi si yar i-t anr i bi r
k i ml i kl e ancak i f ade edi l mek t edi r . Insan zi hni soyut l anmi, bi r ki m-
l i k anl ayi,ind an ok uzak t ir .
Insan zi hni o d nem dogayi canl i zannet mek t edi r . Doga, t anr i v e
r uhl ar l a dol udur . ( Bugne gr e ger i degi l , ban a gr e i l er i , dogr uya
yak in bi r yor umd ur .) On l ar a d ok un mak t ehl i k el i sonul ar v er ebi l i r .
Hepsi n i n k ut sal l ik l ar i var d ir . By k zen ve say giyl a yak l a,mak
ger ek i r . Gst er i l ecek en uf ak bi r saygisizl ik f el k et get i r ebi l i r . Dol a-
yisiyl a onl ar i k izd ir mamak i i n ad ak l ar , k ur banl ar sunmak ger ek i r .
Kur ban l ar l a k ut sal l ar i, t anr iyi ho,nut et mek o d enl i n em k azan ir
k i , ocuk ve gen ogul v e k izl ar ini k ur ban et mek uzun sr e bi r gel e-
nek hal i n i al ir . Deh,et ver i ci bi r gel enek , ama bununl a t op l umun
ayak t a t ut ul duguna i n an il mak t adir . Rahi p v e r ahi bel er t ar af indan
bu gel enek uzun sr e sap t iiil acak t ir , am a zn n k ut sal l ik ve k o-
r un mayl a d a i l gi l i ol dugu k esi n di r . Insan t opl ul uk l ar i ar asindak i her
t r i l i ,k i , bu k ut sal l ar ve t anr il ar ar asindak i i l i ,k i ve el i ,k i ol ar ak
i f ade edi l mekt edi r . Zi hi n ve di l byl e i n,a edi l mi ,t i r . Bugnn pozi -
t i f bi l i m di l i yokt ur . Insanl ik bu yeni pozi t i f bi l i m di l i ni -daha dog-
57
r usu di ni ni - son i k i yz yil dir t animak t adir . Tar i hi yor uml amaya
al i,ir k en bu ger egi asl a gz ar d i et memel i yi z.
Dogal t opl um bi r y an iyl a ek ol oj i k t opl umd ur . Topl umu i t en k e-
sen g, d ogayl a an l aml i bagi da k eser . It en k esi l me ol madan ol a-
gandi,i bi r ek ol oj i k sor un dogmaz. Anor mal ol an, t m d ogal sr e-
l er d e ya,anan anl aml iligin uygar l ik t opl umun da yi t i mi di r . Sank i
ocuk ana memesi nden k esi l mi , gi bi bi r hal d ogar . Duygusal zek -
nin byl eyi ci l i gi yava, yava, si l i ni r . Vi cdan ve doganin di l i nden
sik a uzak l a,an anal i t i k zek , k ur gul ad igi yap ay d nyasinda gi t t i k e
evr eyl e ol an el i ,k i si ni gel i ,t i r i r . Ya,amin dogayl a bagi pusl anir .
Bun un yer i ne soy ut f i k i r l er , t anr il ar geer . Yar at ici doga yer i ni y ar a-
tici t anr iya bir ak ir . An a ,ef k at i ol ar ak anl a,il masi ger ek en doga,
zal i m d oga damgasini yer . Ar t ik di l si z v e zal i m d ogaya yk l enmek
i n san k ahr aman l igi hal i n e gel ecek t i r . Hayv anl ar ve bi t k i l er i n her t r
dengesi z i mhasi, t opr ak , su ve havasinin k i r l et i l mesi , sanki i nsan
t opl umun un en t emel hak k iymi, gi bi al i,k an l ik k azan ir . Dogal evr e
ar t ik l , umut ver meyen gei ci bi r y a,am al ani ol ar ak k r l e,t i r i l i r .
Can l i doganin sinir siz umut k ayn agi doga, ar t ik k r , an l ayi,siz, k aba
madde yiginindan ba,k a bi r ,ey degi l di r .
Kl eci l i gi n t am bi r maddi k l t r si st emi ol dugu kesi ndi r . Insan-
ligin d,r l mesi bu si st emi n esas zel l i gi di r . Bu k adar der i nl i gi ne
d,, hi bi r can l i dnyasinda gzl en mez. Vi cdan k ,ne bu d enl i
el ver i ,l i l i k , m addi k l t r n gr k emi ve ek i ci l i gi y l e yak indan bag-
l ant iliuir . Hal en bu k l t r n dev an it l ar i, yap il ar i k ar ,isinda r p er -
memek , di ger yan dan hayr anl ik d uymamak ol asi degi l di r . Insan
t anr il a,masi ancak bu k ad ar ol abi l i r . Fak at i n san t anr il a,masi i nsan-
l ar i hedef l ed i gi n de f el k et e dn,r . Tan r il ar i i n ger i k al an l ar k ul -
dur . Top l umsal yar il madak i , dol ayisiyl a mcad el edek i hi bi r el i ,k i
ve mcadel e aik t an bu denl i boy gst er memi ,t i r .
D,, daha i y i k avr ayabi l mek i i n Yunan k l si k k l t r n dek i
ogl ancilik ol ayi dogr u zml eni r se son der ece gr et i ci di r . Kad in
k l el i gi yl e bagi sadece ci nsel l i ge sunum ,ekl i nden i bar et degi l di r .
Ayni sosyal ol guyu payl a,tik l ar i i i n bag ar piciuir .
Uy gar l igin byk a,amal ar indan bi r i sayil an Yun anl il ar d a gen-
l er r esmen t ecr b el i bi r er k ege ogl an ol ar ak sunul ur d u. Uzun sr e
58
bun un nedeni ni zememi ,t i m. Sok r at es gi bi bi r f i l ozof bi l e n eml i
ol an ogl anin sr ek l i k ul l an il masi degi l , ef endi si nd en t er bi ye gr me-
si di r der . Bur ad ak i mant ik , gaye genl er i n ogl an ol ar ak sr ek l i k u l -
l anil masindan zi y ade, k ad insi zel l i k l er e hazir l an masiuir . Daha da
aik l ayici ol ar ak , Yunan uygar l igi da k ar il a,an bi r t opl um i st er . Soy-
l u, asi l gen l er ol duk a, bu t opl um ol u,amaz. Bu t opl umun ol u,masi
i i n k adinsi davr ani,l ar i i sel l e,t i r mel er i ger ek i r . Tm uygar l ik t op-
l uml ar inda ben zer egi l i ml er var d ir . Ogl ancilik bu t opl umd a ok yay-
gindir . yl e bi r hal al mi,tir ki , her ef endi ni n ogl an sahi bi ol masi
gel enek sel l e,mi ,t i r . Ogl anciligi bi r bi r eysel ci nsel sap ik l ik t an, hast a-
lik t an zi yad e, sinif l i t opl umun , i k t i d ar t op l umun un yol at igi sosy al
bi r ol gu ol ar ak an l aml and ir mak neml i di r . Ci nsel l i k ve i k t i d ar uy gar
t opl umd a t opl umsal bi r hast al ik t ir . Hem de k an ser gi bi . Bi r bi r l er i
ol mak sizin edemedi k l er i gi bi bi r bi r l er i ni ogal t ir l ar : Tipk i k anser
hcr el er i ni n ogal masi gi bi .
$ur aya gel mek i st i y or um: Uy gar t opl uml ar d a i k t i d ar zemi ni bi n-
l er ce yil dir zenl e ve bi r k ar il a,tir ma mi sal i hazir l anmi,tir . Uygar l ik
gel enegi k adini er k egi n t ar l asi ol ar ak y ar gil ar . Top l umd a da benzer
gel enek geer l i di r . Er k ek i k t i dar a k endi ni bi r k ad in gi bi sunmal iuir .
Isy an ed en, sun mayi r eddeden, sava,l ar l a hazir hal e get i r i l mey e
al i,ilir . Ik t i dar sr eci ni ani den bi r k i ,i , zmr e, sinif ya da ul usun
eyl emi ol ar ak gr mek b yk y an il gi i er i r . Bel k i hk met l er ani
k ur ul abi l i r , ama i k t i d ar l ar , si yasi si st eml er uy gar t opl uml ar d a yz-
l er ce v ah,i i mp ar at or l ar , k l i k l er , egemen gl er i n her t r l s t ar a-
findan ncel i k l e egemenl i k k l t r ( t ar l asi, gel enegi ) ol ar ak hazir -
l anmi,l ar dir .
Tipk i k ar il ar nasil k ocal ar ini al in yazisi gi bi bek l eyi p k abul edi -
yor l ar sa t opl uml ar d a yl esi n e i k t i d ar bagiml isi, t ar l asi ol ar ak sahi bi
t ar af indan k ul l an il mayi bek l em eye al i,tiiil mi,l ar d ir . Ik t i dar t op-
l umd a egemen l i k k l t r ol ar ak var d ir . Bu nok t ada Bak uni n i n En
ben i m di y en demok r at , i k t i d ar d a yi r mi dr t saat t e bozul ur zd eyi ,i
anl aml iuir . Aik l ay amad igim, ama uzun sr ed i r aik l amak i st edi gi m,
bu bozul mayi sagl ayan i k t i dar zemi ni ni n k endi si di r . Bi nl er ce yilin
k an der yasindan ve i st i smar indan ( sinir siz sava,l ar ve smr l er )
ol u,an i k t i d ar k ol t ugu, zer i n de ot ur an i yi r mi dr t saat t e bozar . Tek
59
,ar t l a: Ibad et eder gi bi k endi n i k or uyamazsa! Sinir siz hi l e, sav a, ve
smr or t aminda k ur ul an i k t i d ar , gel enek , k l t r ve si st em ol ar ak
ok et k i l i v e ner deyse mut l ak anl amd a bozu cud ur . En ar p ici r n egi
r eel sosyal i zmi n ya,adik l ar iuir .
Dogal t opl uml a bi r l i k t e byk k aybeden bi r k esi m d e k ad inl ar
ol mak t adir . Smer mi t ol oj i l er i k aybed en k ad inin agit l ar i gi bi di r .
Inanna k l t hem d aha ncek i dneml er i n k adin ek senl i t opl umun -
dan i zl er t a,imak t a, hem de er k ek egemen t opl uma k ar ,i byk bi r
mcad el eni n ver i l di gi ni yan sit mak t adir . Il k si t e t anr il ar inin neml i
bi r kismi k adin k k enl i i ken, gi der ek t m yer l er i ni er k ek k i ml i kl i
t anr il ar a bir ak ir . Kadin d,,nn hazir l andigi k ur uml ar in ba,inda
yi ne t ap inak l ar gel mek t edi r . Ba,l angit a ana-t anr ia Inanna ad ina
yaygin k ad in r ahi bel er i n yn et i mi n dek i t apinak l ar adim ad im el e
gei r i l er ek sonunda gen el eve d n,t r l r . Dogal t opl umun ana-
k ad in et r af indak i evci l dzeni f ar k l i bi r k ur umd ur . Kad inin sahi bi
ol madigi gi bi , ana-k adinin k endi si ocuk l ar inin ve di l edi gi er k egi n
ynet i ci si di r . Kl si k anl amda k ar ilik -k ocal ik k ur umu gel i ,memi ,t i r .
Devl et k ur umu t emel i n de er k ek egemen t opl umun ,ek i l l enmesi y l e
er k ek yn et i mi n dek i at aer k i l ai l e yayginl a,ir . Ai l e k ur umu n i t el i k
degi,t i r er ek gnmze k ad ar sr ecek i l k ,ek i l l enmesi n i k azan ir .
Kad inin sahi bi er k ek ol d ugu gi bi , ocuk l ar d a onundur . Kad in gi de-
r ek gt en d,r l p k endi si mal hal i ne get i r i l mek t edi r . Ii ne gi r i -
l en ai l e zn de bi r k af est i r .
Er k ek yn et i mi n dek i ai l e k adar d er i nl i gi n e ve sr ek l i l i k k azan-
mi, ba,k a t r bi r k l el i gi n bul un mad igi nde gel en sosyol ogl ar in
or t ak bi r t espi t i di r . Top l umun k l el i k d zey i n i zml ey ebi l mek ,
k esi n l i k l e k ad inin k l el i k d zey i n i n ok ynl zme k avu,t ur ul -
masiyl a m mk n dr . Kad inda ger ek l e,en yal niz zi hni v e f i i l i ba-
giml ilik degi l di r . Tm duygul ar i, f i zi k i har eket l er i , ses dzeni , gi yi m
k u,ami k l el i k t ar ziyl a bagint ili k ilinmi,tir . Bur nuna, k ul agina, el ve
ayak bi l ek l er i ne hal k al ar t ak il mi,tir . Bun l ar k l el i k zi nci r i ni n si mge-
l er i di r . Or t aagl ar d a bek r et k emer i d e t ak ilir . Tek t ar af l i bi r n amus,
ahl k anl ayi,i ger ek l e,t i r i l i r . Kadin i deol oj i k ol ar ak hi l e,t i r i l i r .
El i n dek i t m deger l er al inip k en di si mal dur umuna get i r i l i r . Ba,lik
par asina ( deger i ne) bagl anir .
60
Kay nagini k k l bi r bi i md e Smer t opl umun dan al an k ad in k -
l el i gi el at il mami, bi r k onudur . Hi y er ar ,i k t opl umd a ba,l ayan bag-
l anma, r ahi p t ap inagindan gei r i l i p er k egi n k ul besi i i n e t ikil ar ak ,
en agir st at ye sok ul ar ak t amaml an ir . O dnemd en ber i gel i ,t i r i l en
hep bu st at ol mu,t ur . Bt n d uygu ve davr an i,l ar iyl a -d,nce
gc asgar ye i ndi r i l er ek - er k egi n e nasil hi zmet edecegi ed ebi yat in,
egi t i mi n, ahl k in t emel k on usudur . Er k ek k l e daha ok ar t i-r n
sagl ayar ak , k aba gc k ul l an il ar ak st at k azanm i,tir . Ek onomi k
i er i k l i bi r k l el i k agir basar . Kad in i se t m bed en, r uh ve d ,nce-
si yl e kl el e,t i r i l i r . Er k ek k l eyi ser best bir ak saniz zgr bi r i nsan
ol abi l i r , ama bi r k ad ini ser best bir ak san iz, d aha bet er bi r k l el i ge
k onu ol ur . Bu ger ek l i k bi l e der i nl i gi ne i ,l enmi , k l el i gi yansit mak -
t adir . Di k k at l i bi r gzl emci k ad ina bak t iginda, her ,eyi yl e n asil
aman sizca er k egi n her i st edi gi n e gr e ,ek i l l endi r i l d i gi n i f ar k et mek -
t e gl k ek mez. Ses dzen i n den yr y ,ne, bak i,indan ot ur u,u-
na k ad ar ben bi t i r i l d i m der gi bi di r . Kad in k l el i k zml emel er i ni n
gel i ,t i r i l meyi ,i ni n en neml i nedeni , er k egi n bu k on udak i obur i ,t a-
hi, di k t at r ce t at mi n r uhudur . Top l umd ak i t anr i-k r al in evd ek i pr o-
t ot i pi k ad inin ef en di si ol ar ak er k ek t i r . O bi r k oca d egi l sadece, t an-
ii-k oca dir . Bu ni t el i k zn de hi bi r ,ey k ay bet meden gnmze
k adar et k i si ni sr dr m,t r .
Kad in k l el i gi n e daha yak indan bak t igimizd a, ok ezi ci v e i n san -
lik t an ik ar ici yn di k k at ek er . Ev e k apat il ma sad ece bi r mek nsal
t ut sak l ik d egi l di , hat t a hap i shane de degi l di r . Der i n den t ecavze
al inma d ur umunu i f ad e eder . Ist eni l d i gi k adar n i ,an, gel i n l i k t r en -
l er i yl e d er i nl i gi n dek i ger ek r t l mek i st ensi n, bi r gnl k uygul ama
k endi ni bi l en i i n i nsan onur unun bi t i mi di r . Kad in bi nl er ce yil l ik
r et i msel , egi t i msel , ynet i msel , zgr l k sel deger i nden o k adar
si st eml i v e ok e,i t l i ,i dd et ar al ar iyl a, ondan da f azl a i deol oj i k
d,r me ( a,k syl eml er i d hi l ) ar al ar iyl a hir p al an ir k i , sonu t am
t esl i mi yet t en t edi r . Ki ml i gi ni t myl e yi t i r i ,i , bamba,k a bi r ger e-
ge, k ar iya dn,mesi d i r . En sir ad an bi r er k egi n , dag oban inin bi l e
gzn de k ad in sadece k ar i ol abi l i r . Kar i ol mak i se, zer i n de son suz
t asar r uf hak k inin ( i st edi gi an l d r me d e dhi l ) dogmasi demek t i r .
61
O sadece bi r ml k degi l di r . ok zel bi r ml k t r . Sahi bi i i n k k
i mpar at or ol ma p ot ansi yel i ni t a,ir . Yet er k i k ul l anmasini bi l si n !
Uy gar l igi hazir l ayan t emel ay ak l ar dan bi r i bu ger ek l i k t i . Maddi
k l t r n sinir t animazl iginin al t indak i t emel et k en l er d en bi r i ol ma-
si da bu ger ek l i k l e bagl ant iliyd i. Kadinda ya,anan ba,ar ili deneyi m
t m t opl uma t a,iiil mak i st endi . Ik i nci vahi m et k i l eyi ci l i k buydu.
Topl um, ef endi l er i i i n k ar i gi bi i ,l evsel ol mal iyd i. Top l umun k ar i-
l a,masinin k ap i t al i st si st emd e t amaml an d igini bel i r t meye al i,aca-
giz, ama b u ey l emi n t emel i i l k uygar l ik a,amasinda at il mi,, Gr ek o-
Romen k l t r n de i se ba,ar ili t opl um r n egi ol ar ak sunul mak i s-
t enmi ,t i . An cak er k egi n k ar il a,masiyl a t opl umun k ar il a,masindan
bahsedi l ebi l i r di .
Gr ek o-Romen bun u i yi ce sezen ve t edbi r i ni al an t opl umdu. Kl e-
l er i n d ur umun un k ar idan bet er ol d ugu ok a bi l i n en husust ur . So-
r un k l e ol mayan er k egi n k ar il a,tiiil masiyd i. Ensest veya ci nsel
sap ik l ik t an, i f t e ci nsel l i k t en bahset mi yor um. Psi k ol oj i k b oyut l ar i,
hat t a bi yol oj i k ned enl er i ol an bazi ol gul ar i, bahset mek dur umun da
ol dugum ol ayd an ayr i deger l endi r mek ger ek i r . Kl si k Yun an t opl u-
mun dak i mod a, her zgr gen er k egi n mut l ak a bi r sahi bi , bi r er k ek
par t ner i ol mal iyd i. Gen t ecr be k azan incaya k ad ar par t ner i n sevgi -
l i si ol mal iyd i. Daha nce degi n di gi m gi bi , Sok r at es bi l e bu ol ayd a
neml i ol anin gen ogl anin ok k ul l an il masi degi l , o r uhu ya,amasi-
uir d i y or . Bur ad ak i zi hni y et aik . Kl el i k t opl umu zgr l k , onur
i l k esi yl e bagda,may acagindan, bu zel l i k l er t opl umdan si l i n mel i yd i ,
n k t opl umu t ehdi t edi y or l ar d i. Dogr uyd u da. Insan zgr l g ve
onur un un ol dugu yer de k l el i k ya,anamaz. Si st em bun u k avr ami,ti
ve ger egi n i y apmak d ur umundayd i.
$phesi z Gr ek o-Romen k l t r bu mi sy onu t amaml ayam ad i. I-
t e zgr f el sef i ok ul l ar l a gel i ,en Hir i st i yanl ik , di,t a i se et ni si t eni n
ar d i ar k asi k esi l meyen sal d iii ve ba,k al d iiil ar i t opl umu ba,k a du-
r uml ar l a yz yze bir ak acak t i. Maddi k l t r n her ,ey ol mad iginin,
her ,eye gcnn yet meyecegi n i n i ,ar et l er i de az degi l d i . Top l um
ancak k api t al i zmd e hi ogl anciliga ger ek duyul m adan da k ar il a,ti-
iil abi l ecek t i .
62
Ev Ekonomi si ni n Tal antyl a Kadtntn Dai mi Tecavz
Kl eci devl et t opl umu ek on omi k al anda byk bi r f abr i k a gr -
nmn dedi r . Moder n f abr i k al ar dan t ek n i k ve sahi pl i k bak imindan
f ar k l iuir . Kl el er sr h al i n de al i,tiiilir . Top r ak t a, t a, ocak l ar inda,
i n ,aat l ar d a k or k un bi r k l e emegi n i n k ul l an il digi hal en bu ar k ai k
dnemd en k al ma yap it l ar d an anl a,il mak t adir . Kl e yn et i mi hay-
van yn et i mi nd en daha ,i dd et l i di r . Kl e, al i,an bi r hay van d ir . Ml k
k on usudur . Sadece bi r r et i m ar aciuir . Kl el er huk uk k apsamin
ui,indadir l ar . San k i duygul ar i ol mayan bi r e,yad ir l ar . Anal i t i k zek -
nin er k ek t e var d igi bi i m k l e ger egi n de ok d aha ar p iciuir .
Kl eci devl et t opl umun da ml k i y et k ur umu d a sagl am bi r ba,-
l angi yap ar . Si st emi n z st t opl umun al t t opl umu her ,eyi yl e
ml k l e,t i r mesi n e dayan ir . Tan r i-k r al l ar ve y ar d imcil ar i her ,eyi n
sahi bi d i r l er . Sahi p l i k , hk i mi yet i n dogal son ucud ur . Insan egosu
gel i ,me i mk ni bul du mu, sinir t animaz zel l i k l er t a,ir . Si st emi n
k ur ul u, dnemi nde sinir l ayici et k enl er i n ol mayi,i t anr i-k r al l ik k l -
t ne yol am ak t ad ir . Dogal t opl umun t an ik ol mad igi ml k i yet dze-
ni devl et ml k i yet i n den ba,l ayar ak ai l ey e dek her k ur uma sizar .
Her k est e ml k d uygusu yar at ir . Ml k i yet devl et i n t emel i say ilir ,
k ut sal l a,tiiilir . Ar t ik bundan sonr a y ap il masi ger ek en t m dn yan in
ml k l e,t i r i l mesi di r . Devl et sinir l ar i, hanedan ar azi l er i , vat an sinir l a-
ii ol ar ak ml k i yet sinir l ar i e,i t l i bi i ml er al t inda gnmze dogr u
ner ed eyse bi r t anr i ver gi si ol ar ak i nsan l ar in ben l i gi n e k azinir . As-
linda bi r r ant k ayn agi ol ar ak ml k i yet ger ek t en hir sizl ik t ir . Top l u-
mun k ol ek t i f dayan i,masini en ok bozan k ur umd ur , am a st t op-
l umun besl enmesi i i n en t emel k ur um ol ar ak v azgei l mezd i r .
Dogal t opl um ek ol oj i k t opl umun k en di l i gi nd en bi r hal i ol ar ak
t animl anmaya al i,il mi,ti. Ek ol oj i k t opl umun dev l et t opl umun un
der i nl i k ve geni ,l i k ol ar ak gel i ,mesi yl e adim adim ger i l et i l mesi ,
gnmze k ad ar en t emel t opl umsal el i ,k i l er d en bi r i di r . Top l u-
mun i el i ,k i si ne k adar gel i ,mi ,se, di, or t aml a el i ,k i si de o denl i
ar t mak t adir . Insan a t ahak k m dogaya t ahak k m get i r mek t edi r .
Insan a acimayan bi r si st emi n d ogaya her k t l g yap mak t an e-
63
k i nmeyecegi aik t ir . Zat en hk i mi yet , f et i h en gzde ol gul ar ol ar ak
egemen sinif ahl k inda yer b ul mak t ad ir . Dogaya hk met mek i nsan a
hk met mek k ad ar bi r hak , soy l u bi r d avr an i, ol ar ak gr l m ek t edi r .
Dogal t opl umun doga canl iciligi, kut samasi yok sayil mi,tir . Bi r d,-
man gi bi f et i h k on usudur . Devl et i t opl umun zi hni yet ve d avr an i,l a-
iina bu k avr aml ar egemen ol unca, ar t ik gnmzde dev b oyut l ar a
ul a,an evr e f el k et l er i ne ar d ina k ad ar yol ail mi, demek t i r .
Bel k i t uhaf k ar ,il anabi l i r , ama ban a gr e ek on omi n i n ger ek sa-
hi bi , t m i ,gal v e smr gel e,t i r me ab al ar ina r agmen k ad indir .
Ek on omi yi sosyol oj i k aidan an l aml i deger l endi r mek i st i y or sak , en
dogr u yak l a,im, mademk i ocugu k ar n inda besl emek t en t ut al im, en
zor dogum sonr asi ayak t a dur abi l ecek hal e get i r i n ceye k ad ar k ad in
besl i y or , evi n besl eme zan aat k r i da k ad indir , o hal de en t emel g
k ad indir . Cevabim ger ege daha saygili sosyol oj i k bi r cev apt ir . Bi y o-
l oj i yl e bagi da k esi n gz n nde bul un dur ar ak . Kal d i k i , t ar im d ev-
r i mi ndek i r ol , mi l y onl ar ca yil bi t k i t opl ayiciligiyl a hal en sadece ev
i i d egi l , ek onomi k ya,amin bi r ok al an inda ar k i dndr en k ad in-
uir . Bi l i ml er i n t emel i ni at ma onur unu t a,iyan Ant i k Yunanl il ar in
ek on omi ye ev yasasi, k adin y asasi ol ar ak ad k oymal ar i da bu ger egi
bi nl er ce yil nce t espi t et mi ,t i r .
Sinif -k ent -devl et ol u,umuy l a ba,l ayan uygar l ik sr eci ndek i
ek on omi k bi i ml enmeye, r ahi p-k r al -k omut an ol ar ak k i ,i sel l e,t i r ebi -
l ecegi mi z g odagina devl et deni l mek t edi r . Kur um ol ar ak di n -
si yaset -asker l i k i i e gemi , bi i mde i k t i dar i ol u,t ur makt adir . Bu
g si st emi ni n en t emel zel l i gi , k endi ek onomi si ni d evl et k om-
ni zmi bi i mi nde r gt l emesi d i r . Henz Max Weber t ar af indan k ul -
l anil digini gr med en, ben i m de f i r avun sosyal i zmi d edi gi m ek o-
nomi sz k on usudur . Kal int i hal i nd e anacil ek on omi at aer k i l -f eod al
a,i r et sel ekonomi de var l igini sr dr mekt edi r . Fi r avun sosyal i zmi n-
de i n san l ar yal in k at k l e ol ar ak al i,tiiil mak t adir . Hak l ar i l mey e-
cek k adar bi r er ml ek k sesi or bad ir . Hal en k al int isi bul un an esk i
t apinak ve sar ay bi nal ar inda bi nl er ce k l e k sesi ne r ast l anmasi bu
i l i ,k i yi dogr ul amak t adir .
Gl ve k ur naz adam k adinin ev ekonomi si ne bi r hir siz gi bi
gi r di . Tal anl a y et i n med i . Daha da vahi mi , k ad ini dai mi t ecavz al -
64
tinda t ut ar ak k ut sal ai l e ocagini k ir k har am l er y at agina dn,t r -
d . Ne yap t igini bi l en bi r hai ni n r uh hal i ni hi bi r zaman t er k et med i .
Il k ser maye bi r i ki ml er i ni n t ohuml ar i bu i k i mek nda at il di. Bi r i nci si ,
ev ek onomi si ni n yak inl ar indan bi zzat evi i ,gal et me; i k i nci si , devl e-
t i n r esmi , me,r ul a,mi, t ek el i ne k ar ,i zel t ek el h al i nde k ir k har am -
l er i n s mer k ezl er i n de veya yak inl ar inda mek n t ut ma. Top l umun
ve d evl et i n gzet i mi nd en ek i ndi gi i i n , er k enden hi l el i v e mask el i
yzl e mek n l ar i ar asinda gezi ndi . Pusuda yat t i. Fir sat bul d ugunda
asl an k esi l er ek avin zer i n e at l ad i. Bazen t i l k i k ur n azl igiyl a avini
yak al adi. Buk al emun gi bi her or t ama r en k ver mek t en ger i k al mad i.
Mar j i nal nok t al ar d a t i car et uzman i k esi l d i . Uygar l ik l ar in er i ,emed i -
gi k ent ve k ir sal al an onun siki gzet i mi ndedi r . Topl umun yar il digi
nok t al ar a y er l e,mede ust ad ir . Den ge r ol n oyn ay ar ak i k i t ar af i da
soy masini bi l i r . Kisa t i car et t en az, uzun yol t i car et l er i nden i se azam
k azanman in ok i yi f ar k indadir . Kr l i al anl ar i det a bur nuyl a k ok u
al ir casina t an imasi ve yn el mesi , mesl egi n i n t emel k ur al l ar indan-
uir . Bu yol l ar in st r at ej i k k or san l igi ol ar ak deger l en di r mek gr et i ci -
di r . Ser mayen i n yur du yok t ur d eni l i r k en, bu ger ek l i k d i l e get i r i l -
mek i st eni r .
Basi t magar a i zi ml er i nden son r a, d nem an a-t anr ian in f i gr -
l er i yl e d ol udur . Il k sanat nesn el er i bu f i gr l er d i r . Heyk el ci l i gi n at asi
sayilir . Uygar t opl uml a bi r l i k t e t anr i ve ynet i ci f i gr l er i i i e i zi l i r .
Ar t an sinif l a,ma ve ynet i m er k i sanat in da di n k adar d evl et l e,me-
si ne yol aar . zel l i k l e Misir , i n ve Hi nt san at inda t anr i, k r al ve
r ahi pl er g gst er i si nde yar i,ir l ar . Muazzam heyk el v e k abar t ma-
l ar bu gl er i n t anitimi gi bi di r . Mi mar l ik ayni r ot ayi i zl er . Di n ve
yn et i ci ev l er i mi mar l igin uygul ama al anl ar iuir . Dev boyut l u t ap i-
nak l ar ve sar ayl ar i n ,a edi l i r . Byk mezar l ar i n ,a edi l i r . Hepsi uy-
gar t opl umd a i n san i st i smar inin bask iyl a bi r l i k t e hangi boyut l ar a
tir man diginin k or k un gst er gesi d i r . Yal n iz bi r pi r ami t , bi r t ap inak
i i n yz bi nl er ce i nsan har can ir . Gl en en t i car et l e bi r l i k t e, san at t a
yan siyan neml i bi r f i gr d e t ccar l ar d ir . Kr al l ar k adar gl ol an-
l ar ini san at eser l er i nde i zl emek mmk ndr .
Uy gar t opl umun i l k i n ,a dnemi nden en der l i t opl u ve gnm-
ze k adar ul a,an di r eni ,l er i n ba,inda peygamber l er gel enegi gel i r .
65
yk l er i dem ve Havva yl a, y ani i l k i k i i n sanl a ba,l at il an anl at imin
t m zel l i k l er i i d eol oj i k k l t r n damgasini t a,imak t adir . deml e
Havva yi neol i t i k t opl um k ar ,isinda t anr il a,an uygar l ik zi hni yet i ni n
k avr anmasinda dogr u d eger l en di r i r sek , ef en di -k l e at i,masinin i l k
i p ul ar ini sunduk l ar ini gr r z. deml e t anr i di y al ogl ar i ve Hav -
vayl a i l i ,k i l er i , ef endi -k l e ayr i,imi k ad ar an a- k ad inin i k i n ci pl na
d,,n sembol i ze et t i k l er i bi i mi nde yor uml ayabi l i r i z. Nuh un
iki,i, zor ba ef endi k ar ,isinda n eol i t i k t opl umu d et a gemi ye yk l e-
yer ek uygar l igin ul a,amay acagi daglik al anda yen i d en i n,asini
animsat ir . yk zat en Smer t opl umunu v e ayak t a k al mak i i n di -
r en en n eol i t i k t opl umu anl at mak t ad ir . Bu i k i p eygamber gel enegi -
ni n ba,l angicini uygar t opl umun i n,asina kadar t a,imak l a di r eni ,i n
ba,indan ber i mevcud i y et i n i ve en az uy gar l igin sr ek l i l i gi k adar bi r
sr ek l i l i ge sahi p ol duk l ar ini gst er mek t edi r . Hanedan t ar i hl er i st
sinif t ar i hl er i ol duk l ar i gi bi , peygamber l i k t ar i hl er i daha ok di r e-
nen k l t r l er , k abi l el er v e k ahr aman l ar t ar i hi di r . Hepsi n de or t ak
oge put per est l i ge k ar ,i ik mal ar iuir .
Uy gar t opl uma gei ,i n ayni zamanda demok r at i k t opl uma gei ,-
l e i i e ol u,t ugunu t eor i k ol ar ak k est i r mek m mk ndr . Il k i ht i y ar
mecl i sl er i n dek i ser t t ar t i,mal ar d emok r at i k t opl umun ayak sesl er i ,
i l k yansimal ar iuir . Tm t opl uml ar in bu a,amasinda benzer bi r i ki -
l eme daha t an ik ol uyor uz: Demok r at i k t opl um v e uygar t opl um i k i -
l emi . Daha anl a,ilir bi r somut l uk bi i mi nde, devl et ve demok r asi
i k i l emi . Dev l et i n ol dugu her yer d e demok r asi sor unu var d ir . De-
mok r asi ni n ol dugu her al an da bi r d evl et l e,me r i sk i v ar d ir . Demok -
r asi bi r devl et bi i mi ol mad igi gi bi , d emok r asi ol ar ak d a devl et k av-
r ami yanl i,tir . Ik i si ar asindak i i l i ,k i ni n ni t el i gi ne ok di k k at et mek
ger ek i r .
Demok r at i k t opl uml a uygar t opl um ar asinda hep at i,madan
bahset mem uzl a,ma ol asiligini di,l amiyor . Ter si ne, bu i k i t opl um
ar asinda uzl a,ma esast ir . Daha d ogr usu esas ol m al iyd i. Ba,t a gel en
nedeni de ul ar in bi r bi r i ni yok et medi gi bi r di yal ek t i k anl ayi,in da
son ucu ol ar ak , d emok r at i k t opl uml a uygar l ik t opl umu bi r bi r i si z
edemezl er . Bi r i ni n var l igi di ger i yl e mmk ndr . Vur gul adigim gi bi ,
demok r asi ve uygar l ik iki,l ar ini ayn i k omn al ana t opl umd an al ir -
66
l ar . Demok r asi daha ok hi yer ar ,i k st t abak an in i hanet i n e, bask i v e
smr sne ugr ami, al t ogunl ugu ve ok l uk l ar i k en di n e esas al ir -
k en , uygar l ik d aha ok st t abak an in bask i, smr ve i d eol oj i k he-
gemonyasini sr dr en kesi mi ni t emel al ir . Tabi i bu k esi ml er biak l a
k esi l mi , gi bi bi r bi r i nden ve k omnal ana t opl umd an k op mazl ar . I
i edi r l er , f ak at f ar k l ilik l ar i epey gel i ,mi , odak l ar d ir .
Kadin-er k ek i l i ,k i si ndek i dengeni n k adin al eyhi ne bozul masin-
dak i yan simal ar , Inanna-En k i ( Ur uk ve Er i d u k or uyucu t anr ia ve
t anr isi) ar asindak i di y al ogl ar bi i mi n de dzen l enmi , i l k d est an de-
nemesi n de gr l mek t edi r . Gil game, Dest anin dan ncek i bi r des-
t andir . Komn al anacil dzen l e vey a t opl uml a hi yer ar ,i k at aer k i l
( uygar l iga gei , t opl umu) t opl um ar asindak i k avgayi di l e get i r mek -
t edi r . Sr eci n ok ad al et si z ve mcad el el i get i gi net e anl a,il mak -
t adir . Tar i hi v er i l er Smer t opl umunun i l k a,amasinda i l k el demok -
r asi di yebi l ecegi mi z bi r sr eci de ya,adigina dai r ar gmanl ar sun-
mak t adir . Ya,lil ar mecl i si henz at aer k i l bi r dzen e dn,memi ,t i r .
ok canl i t ar t i,mal ar bi r nevi demok r asi ye i ,ar et et mek t edi r . Tan r i
emr i ( asl inda gl ve k ur n az ad amin t ak indigi bi r mask e t i p t en
k ayn ak l an an t ek t ar af l i ask er i -d esp ot i k dzen i l k esi di r ) , buyr ugu
t r k avr aml ar hen z ol u,mami,tir . Zat en Inanna Dest an in dak i
sy l e,i t ar zi ok canl iuir ve t opl umd a ol up bi t eni ; adal et si zl i gi , k a-
uinin ve bi r i k i ml er i ni n, ocuk l ar inin ba,ina gel en f el ak et l er i anl at -
mak t adir . Bel gel er ok ol say d i, At i n a demok r asi si ni ( k l eci sinif
demok r asi si ) ok a,an bi r d emok r at i k gei , a,amasinin da bul un -
dugunu gl bi r ol asilik ol ar ak gr ebi l i r , f ar k edebi l i r di k .
Her zaman hat ir l amaya al i,tigim bi r k onudur . Kadin gi bi bi r
gcn f azl a r et k en ve yar at ici bi r zel l i gi ol mayan er k egi n el i nd e
neden bu k ad ar zaval l i dur uma d ,t g ve mahk m ol d ugudur .
Cev ap t bi i k i zor un r ol d r . Ek onomi de el i n den al ininca, k or k un
bi r t ut sak l ik k ainil maz ol ur . Ba,ina bi r er k ek ocuk k oy san , k ir k yil
k ar ilik gi bi ok d,k n bi r sanat i i cr a et meye r azi edi l mi , k adar
k endi si ol mak t an ik ar il mi,tir . Kal di k i , gl er k egi n k ar iligi daha
k or k unt ur .
Top l uml ar zer i nde gnl k ol ar ak dogum h k m n i cr a ed en
eyl em l er bt n degi l d i r . Sal t devl et ol mad igini i se ok daha i yi
67
anl amak ger ek i r . ok a yap il digi gi bi , i k t i dar i devl et e ve devl et bi -
i ml er i ne i n di r gemek yap il acak y anl i,ligin t emel i di r . Hel e hel e sa-
va, eyl eml er i ni gze bat an di ger i k t i dar uygul amal ar iyl a bi r l e,t i r i p
sunmak i k t i d ar in en opor t ni st i zahi ol acak t ir . Bu al i,mada bi r
i mge k avr am ol ar ak k ur naz ve gl adam d eyi mi ni ok k ul l and im.
Hani pi yasal ar i dzen l eyen bi r gi zl i el d en bahsedi l i r ya, bu da onun
gi bi bi r ,eyd i r , ama i k t i dar in t emel i ni an l amak aisindan yk sek
ogr et i ci d eger i ol dugu k an isinday im. Ken di ni bazen y zey e aik
vur an , ogunl uk l a t opl umun al t indan i k t i dar i dzen l eyen her i l i ,k i
ve bu i l i ,k i l er i n sahi pl er i , i k t i dar i n ,acil ar iuir .
Kadtn Emegi ni n Gaspt zer i nden Bi i ml enen Ol gu: kt i dar
Ik t i d ar en sr ek l i l i k ve y ogunl a,ma i st i d ad inda ol an bi r t opl um-
sal ol gudur . Kad ini evci l l e,t i r en er k ek bel k i de i l k ve en by k p ay
sahi p l er i ndendi r . $aman i st l er i n anl am gc zer i n de t ek el k ur m a-
l ar i, r ahi pl e,er ek di n i hvi yet k azanmal ar i, i k t i d ar in ipl ak gcn n
k ut sal l a,tiiil masinda ve sir ni t el i gi ne br nmesi nde ok et k i l i ol -
mu,t ur . Ik t i dar mi t ol oj i si ni ve t m t anr isal l a,tir ma kavr aml ar ini bu
gr uba bagl amak mm k n dr . Mi t ol oj i k v e di n i syl em b yk or an -
da i k t i dar in i n,a edi l mesi nde ve me,r ul a,tiiil masinda ok et k i l i di r .
Hi y er ar ,i k at aer k i l r ej i mi n r ahi p + yn et i ci + k om ut an l s t op-
l umd a i k t i d ar zemi ni ni en geni , yayan gr up n i t el i gi nd eyd i . Ik t i dar in
i l k t aht k ur ma, sembol i ze et me gel enegi n i n yar at icil ar iuir . Tan r isal -
lik , t aht , ycel i ,, t an r i-i nsan k op uk l ugu, k ad in t anr ian in gzden
d,r l mesi , k ul l uk gi bi k avr aml ar bu dnemden k al ma gl i k t i -
dar si mgel er i di r .
Devl et i k t i dar i, hi yer ar ,i k ve evci l l e,t i r i l mi , k adin zemi nl er i ve
k ul l ugun k l el e,i mi zer i nde daha kal ici ve somut bi r i k t i dar bi i m-
l enmesi di r . Topl umda ok yayginl a,mi, i k t i dar i l i ,k i l er i ni dzenl e-
meyi , bel l i bi r sor um l ul uga k avu,t ur may i ve daha et k i l i v e ek ono-
mi k k ul l anmayi i f ade eder . Ik t i d ar d evl et i i er i r . Fak at devl et t en ok
daha f azl asini i er i r . Dev l et l er t ar i ht e k en di l er i n i en ok k avr am l a,-
tir an , t ar i hi k endi l er i y l e ba,l at an t ek el k ur u ml ar d ir . Son t ahl i l d e
t opl umun ar t an ek on omi k gcn demok r at i k si yaset i n k on usu
68
ol mak t an ik ar ip zer i n de i k t i d ar gc ol ar ak t ek el k ur may i, byl e-
l i k l e ar t ik -r n ve d eger l er e el k oym ayi i f ade eder . Devl et l e i l gi l i
di ger her ,ey; mi t ol oj i , f el sef e, di n , bi l i m, sava, v e si y aset l er bu asl
amal a bagl ant iliuir . Komn i st d evl et ol unsa dahi son u d egi,mez.
Devl et l e i k t i d ar t opl umd a r esmi yet k azan ir . Me,r ui yet i n i gel i ,t i r i r .
Kisaca bu ol guy u ( al giyi) anl amak i i n, ana-k ad in dzen i n i , ai l e
ger egi n i k avr amak ger ek i r : Ana-k ad inda ya k oca bel l i degi l d i r , ya
da ok si l i k t i r . An a-k ad in ocuk d ogur ur k en , yl e sevd i gi er k ek l e
a,k yap acak d ur umd ak i k ad in degi l di r . A,k ve ci nsi y et i t opl um
henz gndemd e degi l d i r . Kad in her han gi bi r er k ege k ar ilik b agiyl a
bagli degi l d i r . Er k ek d e k adin zer i nd e ne egemen l i k k ur acak , n e de
ben i m k ar im di y ebi l ecek dur umd ad ir . Avcilik oy al anan, f azl a v e-
r i ml i ol madi mi deger i bi l i nmeyen bi r i ,t i r . ocukl ar inin ol masi gi bi
bi r d ur umu da t opl umd a gel i ,mi , ol mak t an uzak t ir . ocuk l ar an a-
k ad inindir . Dogasi ger egi ana-k adinin yl e ,ehvet pe,i n de k o,masi,
zev k i i n ci n sel bi r l e,me ar am asi sz k on usu degi l di r . Her can l i k a-
dar bi r ci nsel l i gi sz k onusudur . r eme amal i bi r ci n sel l i k dur umu
var d ir . ocuk l ar i i i n emek h ar cam asi, ana-k ad ina ai d i y et l er i ni n
t emel n edeni d i r . Hem d ogur masi hem besl emesi bu hak k i ver mek -
t edi r . Dol ayisiyl a babasinin bel l i ol up ol mamasinin hi bi r t opl umsal
anl am t a,imad igi dnemd e babal ik hak k indan bahset mek samal ik -
tir . Yal n iz an a-k ad inin k ar de,l er i de neml i di r , nk on l ar l a bi r l i k -
t e bym,t r . Dayilik ve t eyzel i k gcn bu en esk i an a-k ad in hu-
k uk undan al ir . Ana-k ad in ai l esi o hal de dayi, t eyze ( var sa onl ar in
ocuk l ar i) ve k en di z ocuk l ar indan ol u,mak t adir . Anaer k i l ai l e
deni l en anl at im d a bu hususu i f ad e et mek t edi r . Neol i t i gi n ba,k ,e-
si ne ot ur an ana-k ad in ve on dan esi n l i an a t anr ia k l t n n t opl um-
sal i f ad esi by l e yor uml anabi l i r . Day il ar d i,inda er k ek si l i k t i r . Koca-
lik ve babal ik i n,a edi l memi ,t i r .
I,t e Smer v e Misir r ahi pl er i ni n t m t ar i hi k ap l ayan ve hal en et -
k i si ni sr d r en en t emel i d eol oj i k bu l u,l ar i bu t ar i hsel evr ed e dev-
r eye gi r mek t edi r . Yar at t ik l ar i yen i k avr aml ar l a k ur gul ad ik l ar i mi t o-
l oj i k d ,nme t ar zi si st em i i n en t emel me,r ui y et -k abul et me-
dayan agi ol ur . Bu mi t ol oj i l er i n -mi t ol oj i , Yunanca sy l ence, ef sane
anl amindadir - en t emel zel l i gi , d ogal ol ayl ar in st ne ik ar dik l ar i
69
yen i t anr il ar d nyasiuir . En , Enl i l , Ra i l k t anr il ar ol ar ak y eni y k se-
l en ef en di l er -Rabl ar - d nyasini mk emmel bi i md e ycel t i p gi zl er -
l er . Ol u,an k l eci sinif hk mr an l igi t anr il a,mayl a i i edi r . Yen i
ef en di l er nasil al i,mad an sadece hk mr anl ik l a mi sl i gr l memi ,
bi r t aht -sar ayl i ya,am sahi bi i sel er , k ur gusal si mgel er i ol ar ak t anr i-
l ar i da yl esi n e t m doga gl er i zer i n e ot ur t ur l ar . Topl umsal h-
k i mi yet dogasal hk i mi y et e yan sitil mi,tir . Dogal r u hul uk d i n i ze-
r i ne emr ed en t anr il ar d i n i egemen k ilinmi,tir . Dogal sr el er i r uh -
l ar l a i zah et mek yer i ne t anr il ar l a i zah et me sr eci en k k l zi hni y et
degi,i mi ol uyor . Buna devr i m degi l , k ar ,idevr i m dememi n anl a,ilir
nedenl er i var , nk t ar i ht e en t ehl i k el i , ol umsuz bi r sr eci ba,l at -
ma zel l i gi n e sahi p t i r . Kon uyu bi r az der i nl i gi n e amak t a hayat y a-
r ar var . Canl i doga anl ayi,i gnmz bi l i m evr el er i nde de en ok
t ar t i,il an bi r k onudur . Kuant um f i zi gi ni t animl ar k en k isaca degi n-
mi ,t i k . Ger ek t en, dogal t opl umd ak i gi bi ol masa d a, her d ogal ol gu-
nun bi r znel l i gi -i i n de har ek et et t i gi y asasi, anl am dzey i - ol dugu
k abul gr en en devr i mci gr ,l er d en bi r i di r . Maddi l e,mi , zd egi
yn et en znel l i k , sahi p ol dugu ener j i di r . Ener j i , madde ol mayan
ger ek l i k t i r ; bi r an l amd a mad deni n r uhud ur . Her geen gn degi,i k
ener j i t r l er i y l e dogaya ailim gr l memi , boyut l ar a t ir man mak t a-
uir . Gel ecek k uan t um f i zi gi n i n , n anot ek n ol oj i n i n ol acak t ir d eni l i r -
k en bu gel i ,me k ast edi l mek t edi r . Son ut a d egi,i k d e ol sa, i l k t op-
l um t ar zi dogal ak i,l a uyu m i i nde, dogr u bi r anl ayi,l a, ek ol oj i yl e
ya,ami esas al mak t adir . Gnmzd e evr e sor ununu en by k t eh-
l i k e ol ar ak i n san l igin k ar ,isina ik ar an, bu t emel i l k eden k op u, ger -
egi di r . Kopu,un da t emel i nde sinif l i t opl um uygar l iginin zi hni yet
ve r et i m t ar zi yat mak t ad ir .
Devl et k avr am ve er eve ol ar ak r ahi p t ap inak l ar inin dl yat a-
ginda ol u,ur k en, esas k ur uml a,tiiici ve i k t i dar gc hal i ne get i r en,
hi yer ar ,i k t opl umun ya,lil ar m ecl i si yl e ask er i ,ef i n mai y et i d i r . Dev-
l et i k t i dar i bu l ar asinda yogun ve uzun sr el i i l i ,k i ve el i ,k i l er -
l e bel i r l eni r . Ba,l angit a r ahi p-k r al egemen k en gi d er ek yer i ni n ce
ya,lil ar m ecl i si ne -i l k el demok r asi - bir ak acak , daha sonr a gcn
ni ha bel i r l eyi ci ol dugu ask er i ,ef i n hk i mi yet i gel i ,ecekt i r .
uil game, Dest aninda bu sr e ,i i r sel mi t ol oj i k bi r di l l e yansitil mak-
70
t adir . Gil game,' i n k endi si ask er i ,ef i , k ahr aman i t emsi l et mek t edi r .
Eski ni n gl r ahi p ve r ahi bel er i i yi ce si l i k k al mi,l ar dir . Enki du
bar bar l ar d an der l en en et ni si t e d i,i ask er d ev,i r men i n bi l i n en i l k
r n egi ol ar ak k ar ,imiza ik mak t ad ir . Ak r abal ik d i,i bi r r gt l enme
gel i ,mek t edi r .
Gcn byl eyi ci et k i si hem i l k d ef a boyun egdi r meci l i ge, hem
ar t i-r n n sahi bi ol ar ak k en di n i t anr i-k r al l ar ol ar ak yan sit mal ar i-
na yol aiyor . Insan egosunun k en di ni en byk i l n et me agi ba,-
l at iliyor . Ar t ik d oga ve t opl um t anr i-k r al in bi r eser i ol ar ak yan sitilir .
Tm mi t ol oj i l er bu anl at ima n cel i k ver mek t edi r . Her ,eyi n sahi bi
t anr i an l ayi,i, k k eni n i bu Smer v e Misir mi t ol oj i l er i nden al mak -
t adir . Kut sal k i t apl ar a bu k ayn ak l ar dan yan sitil acak t ir . Byl ece d ev-
l et i k t i d ar i sonsuz k ilinacak t ir . Hal en bi r sl ogan ol ar ak k ul l an il an
Ebed -md det devl et an l ayi,i da bur adan gel mek t edi r . Eger d evl et
gel i ,meseyd i , zel l i k l e mi t ol oj i yl e donanmasayd i, basi t bi r e,k i ya
k ur umu, r gt ol mak t an t eye gi t mezd i . Dev l et i k t i d ar inin dnem
i i n ok k r l i ol masi, onu ol aganst bi r t anr isal k ur um ol ar ak yan -
sit maya ve t m zi hi nl er e egemen k il may a gt r m,t r . Bu anl amda
en i nce bi r gasp r gt l enmesi ol ar ak an l a,il abi l i r . Ideol oj i ni n gc
bu n ok t ada k ar ,imiza ikiyor . Byk gasp r gt nn t anr isal bi r
emr i n k ut sal bi r k ur umu ol ar ak t an inmasini sagliyor . Bi r yer d e dev-
l et i k t i d ar i ne k ad ar ycel t i l er ek al l an ip pul l an iyor sa, or ad a byk
bi r soygunun, ik ar in gi zl en di gi ni anl amak d ur umundayiz. Tanr i-
k r al l ar k endi n i yansitir k en, bu ger egi n f ar k inda ol ar ak k ur uml a,ir -
l ar . Gr k eml i sar ayl ar , en gl l er d en ol u,an ask er i mai yet l er , i yi
bi r i st i hbar at , et k i l eyi ci bi r h ar em, nam sal an bi r hanedan, hangi
t anr i k k eni n den gel di gi ne d ai r ,ecer e, soy k t g, dal k avuk vezi r -
l er ve t apan k ul l ar bu k ur um l a,man in v azgei l mez gel er i di r . Pi r a-
mi t mezar l ar daha k al ici bi r d nya sar ayiuir asl inda. El bi se, asa,
mhr zer l er i nde ek si k ol mayan ak sesuar l ar d ir . Ar t ik t m t opl um
yel er i ne, k ul l ar ina d,en, bu yce t anr isal k ur ul u ,a sr ek l i t ap in-
mak , ,k r et mek t i r . Kut sal k i t apl ar d ak i t anr i sif at l ar ina i l i ,k i n ok
sayida k avr aml ar i l k Smer , Misir t anr i-k r al l ar inin sif at l ar inin hem
t ek r ar i hem k ismen degi,t i r i l mi , ver si yonl ar iuir .
71
l ml er i -d aha dogr usu t e dnyaya gi t mel er i - hal i nde, t m ma-
i y et i can l i ol ar ak k endi l er i y l e bi r l i k t e gml r , nk mai yet k r al
bed eni n den ayr i d,nl emez. Asil bed enl e bi r l i k t e gml mel er i
t e dnyad a hi zmet l er i i i n ger ek l i d i r . Dnyad a k al an zr r i y et l er i
de k en di si ni n v ar l igini sr dr mey e devam eder l er . l mszl k
k avr ami bi r az da byl e dogmu,t ur . Anal i t i k zek n in ger ek l er d en
k op masiyl a t opl umu n asil dn,t r d g bu r nek t e ok ar p ici
yansimak t adir . Yal niz bi r pi r ami di n yapimi yz bi nl er ce k l eni n
l m al i,masini ger ek t i r mek t edi r . Kur ul an d evl et i k t i dar i i nsan
t r n n ba,inda pat l ayan en k al ici ve yikici depr em ol m ak t ad ir .
Ar t ik i nsan l ik l gat i nd e zul m, mah,er , k ur t ar ici k avr aml ar i ol u,-
maya ba,l ami,tir . zgr l k sava,il ar i ol ar ak peygamber l i k k i ,i l i gi
bu k o,ul l ar al t inda ,ek i l l enmek t edi r . Peygamb er l er bu by k f el -
k et i n k ur t ar icil ar i ol ar ak or t aya ik acak l ar d ir . Kay nak yi ne Smer
t opl umudur .
Feodal devl et a,amasina k ad ar gel di gi mi zd e, devl et k ur umun a
nel er i n siguiiil digina k isaca di k kat ekel i m. Smer ve Misir t anr i-
k r al l ar i l ml er i nde bi nl er ce k ad in ve er k ek hi zmet i yi son r ak i y a-
,aml ar inda da k endi l er i ne hi zmet et si nl er di ye di r i di r i k endi l er i yl e
bi r l i k t e gmm,l er di r . Her bi r mezar l ar inin yapimi i i n yz bi nl er
l mne al i,tiiil mi,tir . Bi r gr up i k t i dar evr esi i i n cennet t en bi r
k ,e yap ilir k en, ger i si ne sr d en bet er muam el e yap il mi,tir . Kl el i -
ge k ar ,i ik an her k l n, k abi l e gi bi sosy al yap il ar i i mha et meyi t emel
si yaset bel l emi ,l er d i r . Insan k el l esi n den k al el er v e sur l ar r mek
,anl i bi r i , sayil mi,tir . Hi bi r dogal yani ol mayan pl nl i l dr me
sanat ini i l k def a i nsan t opl umu i i nde i cat et mi ,l er di r . Kadinl ar in
k af ese t ikil masini ba,ar iyl a sagl ami,l ar d ir . ocuk l ar in t m d ogal
hayal l er i ne k et vur mu,l ar d ir . zgr l k ad ina i n san l ar i l l er i n, dag-
l ar in, or man l ar in der i nl i k l er i nde ya,amak zor un da bir ak mi,l ar d ir .
Kl el er yal niz emek l er i i l e d egi l , t m bed enl er i yl e ek on omi k r et i m
ar al ar ina dn,t r l m,t r . Anal i t i k zek dan y al ana dayal i muh -
t e,em bi r mi t ol oj i ol u,t ur mu,l ar d ir . Ef endi l er i n ipl ak zor u ve s-
mr s yet mi yor mu, gi bi , bi r de r ahi pl er i n t anr il ar dnyasinin ma-
nev bask i ve smr sn i nsanl ik zi hni yet i ni n t emel i nan ve i ba-
det gesi yap mi,l ar d ir . Ahl k ve sanat in sr ek l i k endi l er i n i y cel t -
72
mesi n i , gzel l e,t i r mesi n i t emel k il mi,l ar d ir . Dogal evr eyl e i nsan
t opl umun u can l i evr en anl ayi,i yer i ne, can siz ve cezal an d ir an yer
al t i ve gk t anr il ar iyl a d ol dur mu,l ar d ir . Ef endi l er gr ubu i i n asl a
kit l ik d ,nl mezk en , di ger gr up l ar sr ek l i hast al ik ve al ik t an k i-
iil mi,l ar d ir . Egl encel er i nde bi l e i n san l ar in l dr l mesi n e dayal i
t r en l er i , oyun l ar i esas al mi,l ar d ir .
Anal i t i k Zekntn Duygusal Zekdan Kopuyu
Kon uyl a bagl ant ili i k i n ci n eml i husus, duygusal zek yl a anal i t i k
zek ar asindak i k op u,un byk ve t ehl i k el i bi r sir amayi ger ek l e,-
t i r mesi di r . Duygusal zek t m can l il ar a mahsus ol an zek d ir . Bi r
anl amda dogal sr el er e zg ol an znel l i k , zi hi n dur umud ur . Duy-
gusal zek evr i m zi nci r i ni n i nsan t r ne dogr u gel i ,i mi nde anal i t i k
zek ya d ogr u bi r egi l i m bel i r i r . Anal i t i k zek da daha hizl i sei m ,
dol ayisiyl a d egi,i m yap ma yet enegi y k sek t i r . Fak at sap maci yn
de ben zer bi r or an i t e,k i l et mek t edi r . Duygusal zek basi t ol masina
r agmen , i gdl er e has bi r k esi n l i ge sahi pt i r . $ar t l i r ef l ek sl er i n
,ar t siz r ef l ek sl er e dn,m an l amina gel i r .
Gdl er gr enmeni n en basi t bi i ml er i ol masina k ar ,in ok i s-
t i k r ar l i yap il ar d ir . Yz bi n l er ce y il y a,anan deneyi ml er i n r n dr -
l er . Bu nedenl e k ol ay k ol ay y an il mazl ar . Di ger bi r zel l i k l er i , ya,am-
l a ok siki i l i ,k i i i nd e ol mal ar iuir . Ya,ami t ehdi t ed en veya i l gi l en -
di r en i ve d i, k o,ul l ar a an inda t epk i ver i r l er . Fak at bu y nl er i hizl a
anal i t i k zek r ol n oyn amal ar ina k et v ur mak t ad ir . Yi ne de ya,am
i i n geer l i ol an esas ol ar ak duygusal zek d ir . Yor uml amaz, ya,at ir .
Yor uml ama ne k ad ar ok gel i ,mi ,se, sapma or an i da o denl i ar t ar .
Anal i t i k zek i se daha ok yor uml ayar ak d uygusal zek ya yen i yn -
l er , d avr an i, bi i ml er i bi meye al i,ir . Daha ok gel i ,k i n i nsan t r -
ne ai t t i r . Zat en i nsan t r n n t opl umsal t ar zda ya,amasi d a an al i t i k
zek nin gel i ,i m sevi yesi yl e bagl ant iliuir . Hizl i t opl umsal gel i ,meyi
sagl ayan anal i t i k zek d ir . Fak at duygu boy ut undan yok sun ol dugu
i i n , ser best k al d iginda ok t ehl i k el i ol ur . zel l i k l e i k t i dar ve sava,
k l t r n e al i,il dik t an sonr a an al i t i k zek k or k unl a,ir . Bu zek en
ar p ici i f ad esi n i yak in agl ar in i mha sava,l ar inda gst er mi ,t i r . Ade-
73
t a bi r mak i ne dzeni nde al i,tigi i i n aci, kor k u, sevgi gi bi duygul ar -
dan yok sunl ugu, emp at i ve sempat i y i t an imamasi bu i mhaci zel l i -
gi n i ok t ehl i k el i k il mak t adir . Buna k ar ,in duygusal zek y l a uy um
i i n de al i,tiginda en saglik l i, zml eme yet enegi yk sek bi r ey ve
t opl ul uk l ar in ol u,umunda bel i r l eyi ci r ol oyn amak t ad ir .
Kl eci dev l et t opl umunda gel i ,en, bu i k i zek ar asindak i byk
k op u,t ur . Bel k i de st boyut t a i l k def a dogal t opl uma egemen ol an
duygusal zek dan k op ar ak sad ece bask i ve smr sanat inda yo-
gunl a,an bi r sinif zek si, ak l iyl a k ar ,i k ar ,iya gel mek t eyi z. Bu ok
t ehl i k el i sonul ar d ogur acak bi r gel i ,medi r . Neol i t i k t opl umd a sag-
l anan ar t i-r n e dayan ar ak gel i ,en k l eci r et i mi n daha bol ar t i-
r n bu sinif sal ol u,umun maddi t emel i di r . Sadece r et i mi y net e-
r ek byk or an da r n l er e el k oy mak t ad ir . O zaman ger i ye bu t ar z
r et i mi savunmak i i n yeni zi hni yet dur umunu yar at maya sir a gel i -
yor . Yeni hk med en t anr ili mi t ol oj i l er b u zi hni y et ar ay i,inin son u-
cud ur . Kk l bi r an al i t i k zek sr eci sz k on usudur . Kul l ar i y net e-
cek k ur al l ar i bul mak , l msz t anr i buyr uk l ar i gi bi gst er mek bu
zek t ar zinin zer i nd e en ok al i,tigi k on udur . Smer v e Misir r a-
hi p l er i ni n byk l g bu k on unun i nsan l ik t ar i hi n dek i byk ne-
mi nden i l er i gel mek t edi r . Dogal t opl umd an ve ya,amdan k op an
zek l ar i muazzam bi r mi t ol oj i k k ur gusal si st em yar at mi,tir . Kul l ar i
bun l ar a i n and ir mak i i n daha da byl eyi ci ok ul si st eml er i , t ap inak -
l ar , heyk el l er yar at mi,l ar d ir . Dogal t opl umun t ehl i k el i ol mayan r u h-
u d i n l er i yer i ne, hk m eden t anr i agir l ik l i di n l er i gei r er ek boyun
egmel er i ni sr ek l i gel i ,t i r mi ,l er di r . Kor k u duygusunu sapt ir ar ak bu
yen i t anr il ar d an neden k or k mal ar i ger ek t i gi ni , ded i k l er i ne t am
uyar l ar sa mk f at l ar ini nasil gr ecek l er i n i zenl e anl at mi,l ar d ir . Il k
def a cen net ve cehennem i er i k l i t opyal ar i cat et mi ,l er d i r . Asl inda
yeni ef endi l er sinifina t am uyum i i n i deol oj i k si st em gel i ,t i r i l mek -
t edi r . D,nce t ar zinin mi t ol oj i k ol masi dnemi n r uhuna uygundur .
Canl icilik ( ani mi zm) di ni asl inda zgr l k ve e,i t l i k i di r . Mi t ol oj i k
agir l ik l i yeni di n i se bi r sinif di ni , e,i t si zl i k ve k l el i k di ni di r . Mut l ak
boyun egmeyi , t anr il ar i - ef en di l er i - esas al mayi emr et mek t edi r .
Insan l ik t ar i hi nde ger ek l e,en bu zi hni y et k ar ,idevr i mi ger ek -
t en anal i t i k zek nin en byk iki,l ar indan bi r i di r ; sinifsal akl in
74
gel i ,mesi d i r . Ar t ik t ar i h, edebi yat , san at , huk uk ve pol i t i k a bu sinif
zi hni yet i yl e yeni den r et i l ecekt i r . Smer ve Misir mi t ol oj i si nde bu
sr eci n en gl v e or i j i nal hal i n i gr mek t eyi z. Egemen smr gen
sinif i deol oj i si ar t ik bi r st t opl um, devl et i t opl um ol ma yol una
gi r mi ,t i r . Bu yn l at il acak her ad im t m t opl um ad ina at il acak , on a
mal edi l ecek t i r . Dogal t opl umd an k al m a ana-t anr ia i deol oj i si gi d e-
r ek smr l er ek , i er i gi n den bo,al t ilip asi mi l e edi l er ek er k ek -
t anr il ar d zen i ni n hi zmet i ne k o,t ur ul acak t ir . Tipk i k ad inin er k egi n
hi zmet i ne -genel ve zel f ahi ,el i ge ba,l angi- k o,t ur ul masi gi bi .
Dogal t m t opl umun e,i t -zgr yel er i yen i k ul sinifina dn,ecek -
t i r . Bi r Smer ef sanesi i nsanl ar in t anr il ar in di,kisindan yar at il digi-
ni sy l er . Kad inin er k egi n k abur ga k emi gi n den yar at il digi yi ne i l k i n
Smer ef san esi nde geer . Smer mi t ol oj i si ger ek t en ol aganst bi r
ba,ar i ol up k en di si nd en son r a gel en t m mi t ol oj i l er i et k i l eyer ek ,
t ek t anr ili di n l er i n, edebi yat in v e huk uk un da i l k k ayn agini t e,k i l
et mi ,t i r . Dest anda Gil game, zel l i gi benzer bi r et k i yi t m dnya
dest anl ar inda yansit mi,tir .
Smer zi hni y et yap isinin k ap saml i zm k on umu z ol mad igin-
dan, z i t i bar yl e t ar i hi n, dol ay isiyl a uygar l igin sadece bask iyl a de-
gi l , an al i t i k zek yl a ba,l at il masinin en t emel k ayn agi ol dugu t ar t i,-
masizd ir . Daha son r ak i met af i zi k d ,nceni n k k eni n i bu zek da
ar amal iyiz. st t e bi r avu ef endi cennet gi bi bi r sar ay y a,aminda
sad ece gnl er i ni ya,amiyor l ar . Insan l igi sr ek l i oyal ay acak ef san e-
l er , t opyal ar d nyasinin da t emel l er i ni at mak t ad ir l ar . Ger ek l e,en,
byk t opl um y al an in in t m i nsan l ik zi hni nd e k k sal ar ak gl
k ur uml ar a k avu,t ur u l masiuir : Her t r mi t ol oj i , dest an, t apinak ve
ok ul l ar iyl a.
Tar i hi n en k k l zi hni y et dn,m ol ar ak Smer t opl umunda
ger ek l e,en k ar ,idevr i m, ba,t a Or t adogu t opl umu nu ol mak zer e
i n san l igin par ad i gmasini -d ogaya evr ene t emel bak i,- k k nden
degi,t i r mi ,t i r . Dogal t opl um, can l i doga-evr en anl ayi,i r en k l i ve
r et k en di r . Dogayi bi r c , zal i m ol ar ak gr m ez. Bi r an a gi bi gr r .
Smer d i l i nde zgr l k szcg ol an Amar gi , ayn i zaman da anaya
dn, anl amina gel mek t edi r . Bu szck bi l e ger ek l e,en k ar ,idev-
r i mci zi hni yet i n ni t el i gi ni ok i yi aiga vur mak t adir . Yeni mi t ol oj i k
75
bak i, aisinda i se doga-evr en hk med en, cezal an d ir an t anr il ar l a
dol udur . Doganin di,ina yk sel t i l en ve gi t t i k e k en di ni gi zl eyen -
asl inda bask ici ve smr c d esp ot l ar - t anr il ar det a dogayi k u-
r ut mu, gi bi di r . l bi r d oga, mad de anl ayi,i gel i ,t i r i l mek t edi r . Tan -
iil ar in d i,kisindan yar at il an k ul l ar gi bi t m canl i var l ik l ar da gi de-
r ek a,agil at il mak t adir . Bu par ad i gma, gi der ek d er i nl e,er ek , bugn-
k Or t adogu t opl umun un zi hni n i adet a f el ed er ek bi r t r l k endi n e
gel emem esi ni n de en t emel nedeni ol ar ak gr l m el i di r .
Ci nsi yet i Topl umun
Bi r i nci Ve ki nci Byk Kl t r el Ktrtl mast
Kadinin k af est ek i dur umunda sadece sesi n ve ssn gel i ,t i r i l -
mesi an l aminda degi,i k l i k l er var d ir . Kl el i gi n i n an il maz boyut l ar d a
der i nl e,t i r i l i p gi zl enmesi sz k onusudur . Or t aagin k adini ci nsi yet i
t opl umun i ki nci byk kl t r el ktrtl mastna ugr at il mi,tir . Bi r i nci
byk kl t r el ktrtl mayi k l eci devl et i n dogu, a,amasinda t anr ia
Inanna -I,t ar - k l t r n de gzl em l er k en, ol gunl a,an si st emi n k ad ina
yn el i k k l t r el k iiil masini Musan in abl asi Mar i am, Hz. Isa nin an-
nesi Mer yem ve Hz. Muhammet i n e,i Ay,e r n egi n de ar p ici bi r
bi i mde gzl eml eyebi l i r i z. Ar t ik hi bi r t anr ial ik i zi k al madigi gi bi ,
,eyt ana en y ak in bi r y er ol ar ak d,nl mek t edi r . En uf ak bi r i t i r azi
onu ,eyt anin k en di si yap abi l i r . Ruhunu her an ,eyt ana sat abi l i r .
Er k egi ba,t an ik ar abi l i r . Cadilik t ak i dur umu cayir cayir yak il masini
ger ek t i r mek t edi r . Kiz ocuk l ar inin canl i gml m el er i , ci nsel ba,t an
ik ar mal ar , k al abal igin t a,l ayar ak l dr mesi n e k ad ar gi d ebi l en bi r
k at l i am k l t r sz k onusudur . Topl umd a en der i n l e,mi , k l el i k
dur umu bi n yil l ar d an ber i szl e szl e al t indan k al k il amaz boy ut -
l ar a v ar mi,tir . Si st emi n k l el i k d zey i ger ek t en k ad in zml en e-
med en anl a,il amaz. Her t ar af ina bagl anan hal k al ar , ba,lik p ar al ar i,
ssl en me e,yal ar i k l el i k k l t r n yan sit mak t adir . Di l i d et a k o-
par il mi, gi bi d,ncesi z k ilinmi,tir . Kur u bi r ana, er k ek l er i n di l e-
di k l er i bi i md e k ul l an abi l ecek l er i bi r t ar l ad ir . ok t an zn e ol mak -
t an ik mi,, nesn e hal i n e gel mi ,t i r . Dogal t opl umun t anr ial igindan
eser k al mami,tir . ocuk l ar in, genl er i n bi l ge ynet i ci si k ad indan ,
76
er k ek l er i n et r af inda dndg k ad indan eser bi l e k al mami,tir . Dogal
t opl uma k ar ,i zi hni y et dn,m der i nl e,er ek f eodal t opl um si s-
t emi nde de devam et mek t edi r . Anal i t i k zek yol uy l a byk ailiml ar
sagl anmi,tir . Hem di ni hem f el sef d,nce bi i mi yeni t opl umun
hk i m zi hni yet i ni ol u,t ur makt adir . Her i k i d,nce bi i mi esk i t op-
l umun dn,en unsur l ar inda t ek r ar h k i mi yet e gemek t edi r . Nasil
k i Smer t opl umu neol i t i k t opl umun deger l er i ni k endi y eni si st e-
mi nde sent ezl emi ,se, f eodal t opl um d a hem esk i si st emi n i yap il a-
iindak i hem de d i, evr el er i ndek i ezi l en sinif l ar l a di r enen et ni si t e-
ni n man ev deger l er i n i sen t ezl emi ,t i r . Bu sr et e pr at i k ak i, bel i r -
l eyi ci di r . Pr at i k bi r anl amda zamanin bi r g gi bi ol u,t ur ucu var l igi-
uir . Zaman, ol u,an pr at i k t i r .
Zi hni yet mi t ol oj i k zel l i k l er i ni di ni ve f el sef k avr aml ar l a yeni -
l emek t edi r . Yk sel en i mp ar at or l uk gc zay if ve gsz ok t anr i
yer i ne, evr ensel gc t emsi l ed en en byk t anr iya dogr u bi r evr i m
bi i mi nde yan sitil mak t adir . Maddi hayat t a ol up bi t enl er zi hni y et t e
de k ar ,iligini bul makt adir . Bi r bi r i ni k ar ,ilik l i gl endi r me var dir .
Di nl er de ok t anr iligin yer i ni t ek t anr iya bir ak masi bu sr el e i l gi l i -
di r .
Top l umsal ya,amd a k ul l uk Al l aht an gel en dogal bi r d ur um sa-
yil mak t adir . Kul l uk t er i mi ya,amin dogu,t an hal i d i r , sonr ad an ol ma
bi r ,ey degi l . Insan l ar k u l ol ar ak dogar ve l r . Kul l uk d i,inda ba,k a
bi r ya,am bi i mi d,nl emez. Bi r Al l ah var d ir , bi r d e k ul l ar i. Ar a-
dak i mel ek v e peygamber l er emi r l er i get i r en el i l er d i r . Sosyol oj i
di l i ne evi r i r sek , Al l ah k ur umsal l a,mi, soyut devl et ot or i t esi n i t em-
si l et mek t edi r . Mel ek l er memur l ar or dusunu, peygamber ve b a,
mel ek l er i se bak anl ar i, st br ok r asi yi si mgel emek t edi r . Top l umun
yn et i l i ,i k or k un bi r si mgel er si st emi yl e sagl anmak t ad ir . Gr n r
ynet i ml e si mgesel ynet i m ar asinda siki bi r i l i ,k i var dir . Ynet i mi n
si mgesel yani i l e somut yani ar asindak i bagi zmeden, saglik l i bi r
t opl um k av r ay i,ina ul a,il amaz.
Top l umun ipl ak yn et i mi n i an l amak i st i y or sak , zer i ndek i
Pan t eon -t anr i si st emi - per d esi ni k al d ir mak ger ek i r . O zaman gr -
l ecek t i r k i , bi n yil l ar dir k ut sal l ik adi al t inda baskicil ar in ve smr -
cl er i n i r k i n ve zal i m yz gi zl enmi ,t i r .
77
Mi t ol oj i den gr endi k l er i mi zi d i nl er den, zel l i k l e t ek t anr ili ol an-
l ar indan da ik ar abi l i r i z. Musan in Hz. Ibr ahi m gel enegi nd ek i k at k i-
si, k ad ini k esi nl i k l e zapt ur ap t al t ina al masiuir . Hz. Ibr ahi md e k ad in
henz t am al al t il mami,tir . Ibr ahi m-Sar a i k i l emi e,i t gce yak ind ir .
Musa-Mar i am i k i l emi nde i se, bacisi r ol ndek i Mar i am acili bi r ye-
ni l gi ye mahk m edi l mi ,t i r . Gcnn son k al int il ar ini da k aybet mek -
t edi r . Hz. Davut v e S l eym and a i se, k ad in t ek t ar af l i bi r ar zu nesn e-
si di r . Her han gi bi r ot or i t esi gzk memek t edi r . Kad in yk sel en k r al -
lik l ar in k eyi f -zevk n esn esi di r ; soy sr d r me ar aciuir . Ar a sir a Est er ,
Dal i l a gi bi ,ahsi y et l er ik sa da, bun l ar i st i smar ar aci ol mak t an t eye
r ol oyn amazl ar . Hz. Isa-Mer yem i k i l emi n de Mer yem i n agzindan t ek
bi r kel i me duymuyor uz. det a di l i kesi l mi ,t i r . Gnmz k adinina
gel i ,t e dev bi r adimdir Hir i st i yanl ik . Hz. Muhammed-Ay,ede i se bi r
t r aj ed i v ar d ir . ocuk Ay,e yk sel en f eod al Isl m ot or i t esi k ar ,isinda
byk bi r ,i k yet i di r . Tar i hi l er , Yar abbi , ben i k ad in ol ar ak dogu-
r acagina t a, par asi y apsay d in d aha i y i ol ur du di y e yak indigini
nak l ed er l er . Ik t i d ar oyununda peygamber i n en sevgi l i e,i d e ol sa,
hi bi r sonu al amayacaginin f kesi yl e syl enmi , bi r bedduadir bu
sz
Bi r bt n ol ar ak bu d nemi t opl umun r uhen , f i k r en si l i n mesi
ol ar ak d eger l en di r ebi l i r i z. Sad ece st t opl umun Al l ah, nal ve k ili
sesl er i yl e gmb r d eyen sesi v ar d ir . Tm dest anl ar inin l dr me v e
f et het me zer i n e k ur ul u dr amat i gi var d ir . Bu t abl o bel k i abar t iliuir ,
ama d nemi n r uhsal ger egi n i zne uygun bi i md e yan sit mak t a-
uir . Ar k ai k k l el i gi n yer i ni daha ot ur ak l i k l si k k l el i k si st emi al mi,-
tir . Devl et ve t emsi l et t i gi t opl um en st a,amasinda, ol gunl uk d -
nemi nde ya,amak t adir . Si st eme i l i ,k i n t m t emel k avr am ve k ur um-
l ar ol u,t ur ul mu,t ur . Cami , k i l i se ve h avr a her gn si st emi n k ut sa-
masini ezan ve anl ar l a i l n et mek t edi r . Bundan son r a gel i ,me gc
gst er ecek k ap i t al i st devl et her ne k adar d aha gl gi bi gr n se
de, zn de genel k r i z sr eci ne gi r ecek t opl umun son a,amasini t e,-
k i l edecek t i r . Bi l i n di gi zer e en gr k eml i dneml er i n ar d ili k r i zl i
zl mel er dnemi di r . Doganin bu genel y asasi t opl umsal sr el er
i i n de f azl asiyl a geer l i di r
78
Topl umsal k ul l uk sadece sinif sal bi r ol gu degi l di r . Despot di,in-
da -o d a si st emi n t ut sagiuir - her k es, t m t opl umsal sinif ve t abak a-
l ar bagl anmi,tir . Kl eci si st emden daha der i nl i k l i gi zl enmi , bi r bo-
yun egdi r meci l i k dzeni var dir . Yumu,at ma, si st emi n der i nl e,mesi
anl amina da gel mek t edi r . Top l umun t emel par ad i gmasi, ncesi v e
son r asi ol mayan bi r k ul l uk si st emi di r . Ezel d en ebede -bu i k i k avr am
daha ok ol gunl uk d nemi devl et i n e ai t t i r - k ad ar dzen ol dugu gi bi
sr ecek t i r . Imt i han ve degi,me yer i t e dnyaya i l i ,k i ndi r . Si st eme
sad ece f i i l i k al k i,ma bi i mi nde degi l , r uhen ve f i k r en k ar ,i ol mak
bi l e en byk gnaht ir . En i yi k ul l uk mut l ak i t aat et mesi ni bi l en i i n
er d emi n, yet k i nl i gi n t a k en di si di r . Dogal t opl umd a ve ol uml u hi ye-
r ar ,i d nemi ndek i k ahr aman l ik agl ar inda t opl ul u ga en i y i hi zmet
eden y ar at icil ar , k u l l uk aginda t anr iya -ef endi l er e- k ar ,i en t ehl i k e-
l i , gnahk r v e cezal and iiil masi ger ek en ,eyt an k i ,i l i k l er ol ar ak
l anet l enmek t edi r . $eyt ani l i k k av r am ol ar ak k l el i gi r eddeden i nsan
gr upl ar i i i n gel i ,t i r i l mi ,t i r . Or t adogu kkenl i bu k avr am, si st eml e
bt nl e,meyen hal k gr up l ar i i i n k ul l an il mak t adir . Bu yzd en t ek
t anr ili di nl er e gi r meyen Kr t l er i n dogal ya,am gel enek l er i n e bagli
k esi ml er i ne ,eyt ana t apanl ar d eni l mek t edi r . Bu Kr t k esi mi n i n
,eyt ani k ut samasi ol duk a an l aml iuir .
Ol gunl uk d nemi ni n k ul l uk si st emi ni n gznd e dnya her an
gnah i ,l enecek bi r yer d i r . Ya,amd an k ainmak ger ek i r . Ne k ad ar
ya,amak i st er sen, o k ad ar gnaha gi r er si n . Her ,eyi yl e l me h azir -
l anmak en mk emmel ya,am bi i mi di r . Bu yak l a,im d ogayi hi yak -
l a,il mam asi ger ek en bi r l mad desi gi bi gr r k en, p e,i n en yar at i-
ciligi i mk nsizl a,tir mi,tir . Canl i doga anl ayi,i k ul l ar i i n d,nl e-
mez. Asl inda bu si st emat i gi n d ogu,unda d eh,et l i bask i ve smr
i zl er i var d ir . Bugn bi l e Or t adogu t opl umun un k endi n e gel ememe-
si ni n en t emel r uhsal nedeni d ogaya bu t r yak l a,imiuir . Buna k ar ,i-
lik ef endi l er dnyasi i i n yer yznde cennet i ar at mayan civil civil
bi r d nya var d ir . Onl ar ve ayn i adl ar i -Rab- t a,iyan t anr il ar i -
yn et i m k avr aml ar i-, gayet ho,nut bi r bi i md e ya,aml ar ini bi n bi r
gece masal l ar ina d enk ya,amak t adir . Bi n bi r gece masal l ar i Or t aa-
gin ol gun devl et si st emi ni n mi t ol oj i k anl at imiuir .
79
Kapi t al i st Moder ni t e: Kadtn Dymant
Ban a gr e k api t al i zm ba,indan ber i ask er i -si y as -k l t r el ol ar ak
r gt l enmi ,, ba,t a maddi bi r i k i ml er ol mak zer e t opl umsal deger -
l er i gasp et me k ur nazl igini r gt l eyen esk i bi r gel enegi n Bat i Avr u-
pad a 16. yzyil dan i t i bar en gi d er ek hak m bi r t opl um bi i ml enmesi
hal i n e gel m esi di r . Il k gl adamin et r af indak i apul cu gr up l a ana-
k ad in et r af inda ol u,an t opl umsal deger l er i gasp et mesi gel enegi n i n
mod er n hal k asi ol ar ak da t an iml ayabi l i r i z bu d ogu,u. Ingi l t er e ve
Hol l ndad a, daha ncek i It al yan ,ehi r d evl et l er i n i n ba,ini ek en
Cen ova, Fl or ansa v e Ven edi k k en t l er i nde, i l k k ap i t al i st gr up l ar d ev-
l et l e i i e bi r t ar i k at gi bi zel y a,am bi i ml er i ol an, sagl adik l ar i
yen i l i k l er l e par a zer i nden vur gun yap ma ust al igini gst er en , dn-
yan in her t ar af ina yayil mi, pazar l ar d a ol u,an f i yat l ar l a oyn ayar ak
muazzam d eger gasp eden, ger ek t i gi nd e ve sik a zor uygul amadan
ger i k al mayan, k ur gusal zek si gel i ,mi , gr upl ar in bi r eyl emi di r .
Bun l ar a k i mi yer d e hanedan, ar i st ok r at ve bur j uv a da deni l ebi l i r . Il k
ve Or t aag har ami l er i nden y egne ve neml i f ar k l ar i agir l ik l i ol ar ak
k en t l er d e sl enmi , ol mal ar i, dev l et ot or i t esi yl e i i e gemel er i ,
zor u ger ek t i gi nd e daha r t l ve i k i nci pl anda k ul l anmal ar iuir . G-
r n ,t e ek on omi ni n k ur al l ar i var d ir . Onl ar da bu k ur al l ar a gr e
zek l ar i v e el dek i i l k par al ar iyl a k r y ap iyor l ar . Kapi t al i n t ar i hi dog-
r u i ncel endi gi n de, bu yak l a,imin t am bi r m asal deger i nde ol dugu
gr l ecek t i r .
Bu d nemd e hi bi r var l ik k ad in k adar t ut sak l iga mahk m edi l -
memi ,t i r . Her bask ici ve smr c t opl umsal si st emde ol dugu gi bi
k ap i t al i zmi n dogu,u da devl et si z ol maz. Feodal si st emi n dogmat i z-
mi di nsel ni t el i k l i ydi . Ar k ai k k l el i gi n i se mi t ol oj i k t i . Bi r i nde t anr i
bi zzat k r al ve hanedan in ,ahsinda somut l a,mi, i k en, d aha sonr a-
k i nde t anr i k en di ni d evl et i n soy ut var l iginda gr nmez k il ar ak t em-
si l edi y or d u. Insan l igin zi hni yet agl ar i bun u ger ek t i r i y or d u.
Si st emi n t opl umsal zel l i k l er i ni en ok d a k adinda zml eme-
ni n gr et i ci deger i yk sek t i r . Ba,t an sy l enmesi ger ek en bi r husus
da, her hangi bi r t opl umsal ol guyu k endi ba,ina si yasal , t opl umsal ,
80
ek on omi k , k l t r el vb. ayr iml ar al t inda i n cel emek ci ddi sak incal ar
i er i r . Tar i hsel bi r bt nl k hal i nde sr ekl i ol u,umu ya,ayan t op-
l uml ar in t m al t ve st yapi si st eml er i bi r saat i n par al ar i gi bi bt n
hal i nde al i,ir . A,iii par al ar a bl me hast al igi, Bat i bi l i mci l i gi ni n
ol gu bt nl gn yi t i r mek zel l i gi n den k ayn ak l an ir . Bi l i msel ol ar ak
da ger egi n k avr anmasini neml i or an da zor l ay an bu yak l a,imi
k ul l anir k en, bt nsel l i gi gz ar d i et memek ok neml i di r .
Kad in adet a t m si st emi n bi r zet i ol ar ak gr l m el i v e yl e -
zml enmel i di r . Kapi t al i st t opl um nasil t m esk i i st i smar ci t opl um-
l ar in devami ve zi r vesi i se, kadin da t m bu si st eml er i n k l el e,t i r i ci
et k i si ni n zi r vesi ni ya,ar . En eski ve en yogunl a,mi, hi yer ar ,i k ve
devl et i t opl umun bask i ve smr cender esi n de bi i ml enen k ad ini
anl amadan, t opl umu dogr u t animl ay amayiz. Et ni k , ul us ve sinif k -
l el i gi n i n dogr u an l a,il masinin yol u k ad in t an imindan geer . Sosy al
bi l i mi n adet a mizr ak uv al a sigmazk en azicik bi l i m k on usu yap ma-
ya al i,tigi k ad in k onusundak i i n cel emel er 20. yzy ilin son eyr egi -
ne mahsust ur . Femi ni st har ek et , evr e, sav a, ve i k t i d ar l ar in k or -
k un yikimi t ar i h ve egemenl i gi n ci nsi yet i k ar ak t er i ni d,ndr t -
meye ba,l ami,tir . Bu husus bi l e, en obj ek t i f ol masi ger ek en sosyal
bi l i ml er de dhi l , t m bi l i msel yapinin ci nsi yet i k ar ak t er i ni gst e-
r i r . Bi l i m ci nsi yet i di r .
Pozi t i f ol ar ak k ad ini yor uml amayi son r ak i bl me bir ak ir k en,
k ap i t al i zmi n gel en ek sel k l el i ge n e get i r di gi ne bak al im. Kapi t al i z-
mi n en ba,t a zgr l k get i r mesi ni n si st emi n zne t er s ol dugunu
i yi bel i r l emel i yi z. Kapi t al i zm gel enek l er i yir t t igi i i n k adinin et r a-
findak i zi nci r l er de par al anmi,tir i ddi asi al dat ici yani yk sek bi r
ar pit madir .
Tahak k mc si st eml er i n zgr l k l e i l i ,k i si , nasil daha k ab a ve
i n ce yn t eml er l e sr dr l ebi l i r bi i mi ndedi r . Ad ina ok a,k d est ani
dzl en k ad inl a en k aba v e i r k i n k l el i ge mar uz k al an k ad in ayn i-
uir . Kad in k af ese -er k ek hk i mi yet i n dek i ev- al inan k anar ya mi sal i -
di r . Bel k i sevi ml i di r , ama t ut sak t ir . Ku, bir ak il diginda nasil ar k asina
bak madan uar gi d er se, eger k adin bi r az bi l i n l eni r ve gi d ecegi z-
gr bi r yer i ol dugunu bi l i r se, k aamay acagi ev, sar ay, zengi n l i k , g
ve i nsan k i ,i l i gi yok t ur . Hepsi nden k ama pot ansi yel i var dir . Hi bi r
81
var l ik k ad in k ad ar t ut sak l iga -zgr gel i ,men i n obj ek t i f ve subj ek t i f
k o,ul l ar ini bast ir ma ve yok et me- mahk m edi l memi ,t i r . Tm t op-
l umsal t ahl i l l er i n t ut mamasinin, pl an ve p r ogr aml ar in yr memesi -
ni n, i nsanl ik di,i gel i ,mel er i n or t aya ik masinin da k adinin k l el i k
dzey i y l e bagl ant isi var d ir . Bu nedenl e k ad in z m, zgr l g v e
e,i t l i gi sagl anmadan, hi bi r t opl umsal ol gunun yet k i n zm ve
zgr l k -e,i t l i gi sagl anamaz.
Kap i t al i zmi n si st eme ek l em esi i l e or t aya ik an k ad in gr n -
mn met al a,tir ma d zey i n de gr mek ger ege daha ok yak l a,tir a-
bi l i r . Kl asi k k l eci l i k t e k adinin pazar l ar da en ok al inip sat il digini
i y i bi l i yor uz. Bu dur um car i yel er bi i mi n de f eod al k l el i k t e de yay-
ginca sr dr l m,t r . Bur ad a sat il an bt n ol ar ak k ad indir . Ba,lik ,
si yasi r ant bu i ,l emi n ai l e i i ne k adar yansimi, bi i ml er i di r . Kapi t a-
l i zmd e i se k asap mi sal i gvd e par al ar a ayr il ar ak her k ismina f i yat
bi me gi bi unsur l ar ek l enmi ,t i r . Saindan t opuk l ar ina, ggsnden
k al al ar ina, gbegi n den ci nsel or gan ina, omuzundan di zl er i ne, be-
l i n den bal d iiina, gzn den dudak l ar ina, yan agindan boyn una par a-
l anip deger bi i l meyen hi bi r yer i k al mami, gi bi di r . Ne yazik k i r u-
hu var mi y ok mu , var sa ne eder sor usu ak l a get i r i l mez. Beyi nce de o
ezel i ek si k ak il l id ir . zel v e genel evl er i n zevk v er en met asiuir . o-
cuk mak i nesi di r . En zor i ,l ev ol an ocuk dogur m a emek t en say il -
maz. ok zor bi r i , ol an ocuk byt men i n hi bi r cr et i yok t ur . Tm
neml i ek onomi k , sosy al , si yasal , ask er i k ur uml ar d a yer i numun el i k
deger i ndedi r . Rek l aml ar in vazgei l mez mal zemesi d i r . Ci n si yet i en
ok met al a,tiiilip pi y asay a sunul an yegne var l ik t ir . En ok svg
ve d vg k onusu y ap il andir . A,k yal an ina en ok al et edi l en di r . Her
,eyi ne kar i,il and ir . Kadinca k onu,masi i i n zgn bi r di l -deyi m, ses
dzen i bi i ml endi r i l en k i ml i k t i r . Insan ca ar k ada,lik yap il amayan
i n sand ir . En degme er k egi n bi l e yan inda sal d iii duygusundan vaz-
geemed i gi i nsand ir . Her er k egi n zer i n de k en di n i i mp ar at or san-
uigi nesnedi r k adin ar t ik .
Tanim daha da zengi nl e,t i r i l ebi l i r . I,i n i l gi n yani, bu k adar
ol umsuz zel l i k l er i yl e bezenen bi r k i ml i ge k ar ,i er k ek egemen t op-
l umun onunl a r ahat ya,ayabi l ecegi n i sanmasiuir . Demek k i , ok
uysal l a,mi, bi r k l e say il mak t adir . Asl inda onur l u bi r er k ek i nsan
82
i i n bu k ad ar ol umsuzl uga r gt l enen bi r ol guyl a or t ak l a,a y a,amak
mt hi , zor v e al al t iciuir . Her n e k adar Ef l at un k ad ini devl et ve t op-
l umdan t myl e di,l adigi i i n el e,t i r i l se de, yak l a,iminda bu al al t i-
ci zel l i k l er et k i ndi r . Bi r ok f i l ozof t a ol an bu hususu dogr u ok umak
ger ek i y or . r n egi n Ni et zsched e bu zel l i k l er l e or t ak ya,amak k i ,i y i
k esi n l i k l e bozar . O h al de neden k ad in d,k n l g t opl uml ar d a ok
gl dr ? nk bu t opl uml ar d ,r l m,t r d e ondan; er k ek d-
,r l m,t r d e ondan. Bu , k l el i gi n gei ,k en zel l i gi nd en i l er i gel -
mek t edi r . Bu k adar yar ar l i bi r k l e, k l el i ge al i,tiiil an i n san l ar i i n
el bet t e en ok ar an an or t ak ol acak t ir . Dol ayisiyl a bat iiil an k adin,
bat iiil an t opl umd ur ; d,r l en er k ek t i r . Byl e ba,a by l e t ar ak .
zcesi k adinl ik ol gusu yet k i nce ayd inl at il madan, dogal t opl umun
zgr ana-k adinl igi i l e sinif l i uygar l igin zgr bi l i nl i k adinl igi b-
t nl e,t i r i l meden, dengel i or t ak ya,am ar k ada,i yar at il amaz. Bunun
e, benzer i er k ek l i k d e y eni d en ol u ,t ur ul m adan bu bi r l i k t el i k sagl a-
namaz.
Top l umsal al andak i k ap i t al i zmi n ol u,t ur ma, y net me t ar zini
bi r ok ol guda, zel l i k l e er k ek t e, ai l ede, i ,t e, memu r i yet t e, yi ne egi -
t i m, saglik , h uk uk ve ben zer i bi r ok al anda gzl eml eyebi l i r i z. Ai l e
i i n k isa bi r t an iml ama yap ar sak , hi yer ar ,i k ve d evl et i t opl umun
t emel k ur u mu ol an bu ocak si st emi n hcr esi , en k k mol ek l -
dr . Tep edek i i mpar at or un ai l edek i yan simasi k k i mp ar a-
t or d ur . Topl umd ak i k l el i gi n yan siuigi esas t ezght ir . Ai l ed ek i k l e-
l i k t opl umsal k l el i gi n t emel gven cesi d i r . Si st em adet a her gn, her
saat ai l ed e yen i d en r et i l mek t edi r . En agir yk n de ai l e ek mek -
t edi r . Ai l e hi yer ar ,i k ve dev l et i t opl umun uysal e,egi d i r . Sr ek l i
bi ni l ebi l i r , kendi ni t a,it abi l i r si n. Genel de dagil an k api t al i st si st emi n
en ar pici i zd,mn ai l ede yansit masi ar al ar indak i bu siki bag-
l ant idan dol ayiuir .
Kap i t al i zml e mcadel ede yogunl a,tigimd a, ak l ima hep k ar i-k oca
i l i ,k i si d ,er . Eger k oca or t ama gr e k ar iya n or mal bi r ya,am sun-
mu,sa, b u k ad ini k ocay a k ar ,i mcadel ey e ek mek ne k ad ar zor sa,
i,i yi de eger dol gun bi r cr et ver mi ,se, ef endi si k api t al i st e k ar ,i
mcad el eye ek mek o denl i zor d ur . Bir ak in zgr l e,meyi , basi t bi r
cr et siniiinda bi l e k api t al i st ef endi ye kar ,i t ak l a at an i ,i , t opl um-
83
sal ok l ukl ar a kar ,i ar t ik ef endi si ni n si st emat i gi ni n bi r u,agiuir .
Hel e i ,si zl er or d usu ig gi bi byr k en , k on umu gven cede ol an bi r
i,i ayn en devl et memur u k ad ar , bel k i de ondan daha f azl a k en di n i
gv encede sayar .
Ky t opl umun dan ben i mik n at is gi bi ek en k en t t opl umu, -
zml enmi , hal i yl e beni m i i n t opl umsal sor unun esas mek niuir .
Topl umun i t ek i r y , k ad ar ev r ed en k op u,unun da ba, sul u-
su k en t ve yol at igi t opl umsal l ik t ir . Dah a dogr usu, sinif l i devl et l i
uygar l igin k en t i ni n t opl umud ur . En i l k el k l n t opl umu bi l e ya,ama
k ar ,i k en t uygar l igi k ad ar cahi l degi l di r . Ter si ne, uygar l a,mi, k en t
t opl umu k ap i t al i st a,amad a t am bi r evr e k at l i am cisina dn,m,-
se, bu her hl de bn yesi n dek i si st emat i k cehal et l e,mesi n den k ay-
nak l an mak t ad ir .
Duygusal zek d an k opmu,, ak il ve anl amini ok t an y i t i r mi , ci n-
sel l i k , k ap i t al i zmi n k an ser oj en ger ek l i gi n i n t emel gst er gel er i di r .
Ik t i d ar i i n nk l eer deh,et e bel bagl amak t an t ut al im, u cuz i ,i l i k
i i n dnyaya sigmayacak nf usl ar si st emi n zyl e i l gi l i di r . Onun
zel l i k l e i k t i d ar bi i ml eni ,i y l e. Dnya sav a,l ar i, smr ge sav a,l ar i
ve t m t opl uma k ar ,i her d zey de k il cal damar l ar a k ad ar et k i l eyen
i k t i dar sav a,iml ar i si st emi n i f l sindan ba,k a an l ama gel mez.
Bu nok t aya gel i nmesi nde, degi ni l di gi gi bi ci nsel l i gi n ( sek si n)
endst r i l e,er ek sunul masi bel i r l eyi ci et k en l er d endi r . Insan l ar ba,a-
iiyi sek s gcn de ar ar hal e sok ul mu,t ur . Hl buk i ci nsel l i k t m can -
lil ar d a y a,ami f ar k et med e v e onu son suzl a,tir mad a gr et i ci bi r
et k i nl i k i ,l evi ndedi r . Tek hcr el i canl il ar d an t ut al im i n san t r n e
k ad ar i ,l evi ni bu bi i md e t an iml amak mmk n dr . Dol ayisiyl a an -
l aml i ve h at t a k ut sal d ir . Insan t opl ul uk l ar i da t ar i h boyunca bu t ar z
bi r yor umu esas al mi,l ar d ir . Tm ant r op ol oj i k ar a,tir mal ar bu y o-
r umu d ogr ul amak t adir . Eger met al a,tiiil mayacak ( endst r i l e,t i r i -
l emeyecek ) bi r i l i ,k i veya i l i ,k i l er var sa, ba,t a gel eni ci nsel i l i ,k i
ol mak d ur umundad ir , nk ya,amin k ut sal l igiyl a, ycel i gi yl e, s-
r ek l i l i gi yl e i l gi l i di r . Daha ok da sapt iiilip di ger ya,aml ar i t ehdi t
et meme sor um l ul uguyl a bezel i d i r .
Ci nsel i st i smar deni l ebi l i r k i , si st emi n en t emel hegemon i k ar a-
l ar indand ir . Sad ece met al a,tiiil ar ak dev bi r endst r i ye d n,t r l -
84
memi ,t i r . Topl umda Hi nt f al l us t anr isal l igini hem yozl a,tiiip hem
de k ir k k at ger i de bir ak an bi r er k ek egemen ci nsi yet i l i k di n i hal i n e
get i r i l mi ,t i r . zel l i k l e her er k ek t e bu yen i di n i gst er ge ba,t a ede-
bi yat ol mak zer e sanat in ba,k ,esi ne ot ur t ul ar ak t am bi r uyu,t u-
r ucu ar aca dn,t r l m,t r . Ki myasal uyu,t ur ucul ar bu y eni ci n -
sel l i k di ni k ar ,isinda sol da sifir gi bi k al mi,tir . Tm t opl um bi r eyl er i
med yat i k r ek l am ( sad ece al el de r ek l am d egi l ) k am panyal ar iyl a bi r
ci nsel sapik hal i ne get i r i l mi ,t i r . Gen, ya,li, hat t a ocuk f ar k et mi -
yor . Her k es k ul l an iliyor . Kad in en gel i ,k i n sek s nesnesi n e dn,t -
r l m,t r . Her zer r esi sek s agii,tir masa sank i par a et mey ecek mi ,
gi bi bi r zi hni yet e mahk m edi l mi ,t i r . Kut sal ai l e ocagi bi r sek s der -
ghina dn,t r l m,t r . Kut sal an a v e t anr ial ik t an ger i ye i ,e ya-
r amaz, bi r k ,eye at il an k ocak ar il ar k al mi,tir . ok hazi n ve aci ve-
r i ci bi r dur um. Sun dl l enmeyl e k adinin t am bi r sek s ar aci ol ma s-
r eci zi r veye t ir mand iiil mi,tir .
Her er k ek i i n ci nsel eyl em bi r i k t i dar eyl emi ne dn,t r l m,-
t r . Ci nsel eyl em ya,amin ve ci nsi n devami i i n bi yol oj i k i ,l evi nden
ik ar ilip veya sapt iiilip, t opl umsal ve si y asal al anda er k ek egemen
i k t i dar in sinir siz ogal ma ve yayil ma i ,l evi ne dn,t r l m,t r .
Ci nsel ey l em i k t i d ar eyl emi ne dn,t r l m,t r . Tm hom o ve he-
t er o vb. ci nsel i l i ,k i bi i ml er i nde i kt i dar i l i ,k i si bel i r l eyi ci r ol oyna-
mak t adir . Tar i hsel t emel i yaygin bul un mak l a bi r l i k t e, hi bi r t opl um
ve d evl et bi i mi nde ul us-d evl et ve t opl umun da ol dugu k ad ar si s-
t eml i , yaygin ve i k t i d ar amal i ( dol ayisiyl a k l el e,t i r me am al i) de-
r i nl i gi ne ve geni ,l i gi ne ogal t ip uygul anmami,tir . Topl umsal ci nsi -
yet , t opl umsal ve si yasal i k t i dar ol ayi i l i ,k i si ve ol gusudur .
Ul us-d evl et hem ai l e i i n de, hem d i,inda ci nsel l i ge yn el i k y-
r t t g pol i t i k al ar l a t am bi r i k t i d ar sapik l igina yol ami,tir . Kadin
k en di ni sek s met asi ol ar ak , er k ek i se ci nsel i k t i d ar ar aci k il ar ak hem
k en di l er i n i hem t opl umu sadece ahl k i buhr ana degi l , i k t i d ar sava-
,inin k ur ban i hal i n e de get i r mi , ol uyor l ar .
Top l um bi r k ad inin ancak bi r er k ege bagli ol ar ak bi r evd e ad ina
namusl u d edi gi mi z t ar zda ya,ayabi l di gi t ak d i r de k abul gr ebi l ece-
gi n i bel i r t i r . Kad inin yl e ol mak t an ikip bi r ok er k egi ev e al masi y a
da t er si hal i n de adamin eve bi r ok k ad ini al masi hal i nde dur um
85
nasil ol ur ? Her hal de en h af i f d eyi ml e al l ak bu l l ak ol ur . Par an in d u-
r umun da i ,l er d aha k ar ma,ik t ir . r n egi mi ze devam ed el i m. Kad in
genel k abul bozdugu i i n evd en at il ar ak bi r zme var il abi l i r .
Fak at par ad a i ,l er bu k ad ar k ol ay ol may abi l i r . El i n de par ay i t ut an,
namusl u ol masa, p ar ay a ne k ad ar p ar a k at il sa d a k abul md r d i y e-
bi l i r . Hl buk i t opl um t ipk i bi r kadin mesel esi nde ol dugu gi bi , bu
k abul l e par ay i ar aci k il mami,ti. On u bi r i k t i r mek en byk namus-
suzl uk t ur di yebi l mi , ol masi k uvvet l e muht emel di r .
Hi y er ar ,i n i n k ur ul u,undan ber i egemen er k egi n doymak bi l mez
i,t ahi ve d uyar sizl igiyl a k aba gc al t inda ezi m ezi m i n l eyen k ad in,
k ap i t al i st si st em al t inda bi r k at daha zi nci r l er l e r l r . Er k egi n
hak k inda en ok y al an uyd ur d ugu var l ik k adindir . Syl en i r k i , ci nsi -
yet zer i n e en k ap saml i al i,ma yr t en Fr eud un bi l e l r k en ag-
zindan ik an son szl er Kad in n e demek ? yn l dr . Bu dur um
ol agan degi l d i r . Bu, k ad in et r af indak i k or k un er k ek egemenl i k i d e-
ol oj i si ni n yar at t igi bi r dur umdur . Kadini hi t animak i st emeyen
er k ek egemen , bu dur umunu r t bas et mek i i n neml i si l ahl ar indan
bi r i ol an saht e a,k edebi yat ina ba,vur ur . Egemen er k ek i i n a,k
e,i t t i r yal anin gi zl enmesi , r t k saygisizl ik , bi l i nci n k r l g, k r
i gdnn al an ve sr ek l i l i k k azanmasiuir . Kadinin bun u yut acak
dur uma get i r i l mesi , baski al t inda ar esi zl i gi n der i nl i gi i l e i l i nt i l i di r .
O d enl i maddi v e manevi ya,am k o,ul l ar indan k op ar il mi,tir k i , er -
k egi n en a,agilik szl er i n i , sal d iiil ar ini, dogal hak ol ar ak k ab ul et -
mek zaval l iligindadir .
Ki ,i ol ar ak ,ahsen ben k adinin gel i ,t i r i l mi , st at al t inda ya,a-
mayi nasil kendi si ne yedi r di gi ne hep ,a,ar im. Fakat ,unu sezdi gi mi
aik a i t i r af et mel i yi m: Kasap l ar hayv an i k esi me al ir k en, hayv an
asl inda k esi l ecegi n i f ar k eder ve t i r t i r t i t r er . Kad inin er k ek k ar ,i-
sindak i dur u,u bana hep bu t i t r emeyi hat ir l at ir . Kadin k ar ,isinda
t i t r emed i k e er k ek r ahat ol maz. Egemen ol man in ba, k o,ul u bud ur .
Kasap bi r def a k eser , o t m mr k eser . If,a edi l m esi ger ek en ger -
ek budur . Bunu a,k ,ar k il ar iyl a gi zl emek a,agilik bi r har ek et t i r .
Uy gar l ik al t inda en deger si z n esne v e k avr am a,k a dai r sy l enen-
l er d i r . Bi r er k egi n hi ba,ar amad igi, ba,ar mak i st emed i gi , bi r k adi-
na ol aganca dogal l igi i i nde yak l a,abi l me gcdr . Ben ,ahsen by-
86
l esi bi r t avr i gst er ebi l ecek er k egi ger ek k ahr am an ol ar ak d eger -
l endi r mek d ur umundayim. Sor un basi t zaaf , bi yol oj i k ci nsi yet f ar -
kindan dogmuyor . Hi y er ar ,i k devl et l i t opl umun i l k k at manl a,ma
nesn esi ol ar ak k ad ini en al t a yer l e,t i r mesi n den k ayn ak l an iyor . En
der i n t opl um sor un u ol masi, t opl umd a yer l e,t i r i l mi , st at nn zel -
l i k l er i nden i l er i gel i y or . Sosy ol oj i ni n ok sinir l i ve ge ol ar ak k onuy a
i l gi duymasi k api t al i zmi n k r i z sr eci yl e i l gi l i di r .
Her ,ey aiga ik ar k en , k ad in ol gusunun da k en di ni gi t t i k e t m
ynl er i yl e gst er mesi bek l enebi l i r . Kapi t al i st si st emi n k adinl ik ol -
gusuna ek l ed i gi bask i-smr unsur l ar i daha k apsaml i anl a,il mayi
ger ek t i r i r . Kad in adet a szde en deger l i met adir . Hi bi r si st em, k a-
uini bu d enl i met al a,maya t abi t ut mami,tir . Il k ve or t aagl ar d a ge-
nel k l el i gi n bi r p ar asi ol ar ak k ad in k l el i gi , car i y el i gi n den si st em
aisindan bi r f ar k yok t ur . Sadece k ad ina zg bi r k l el i k v ey a met a-
lik bi r d ur um sz k on usu degi l d i r . Er k ek har eml i l i k l er d e var d ir .
Hadiml a,tiiil mi, er k ek l er de var d ir . I ogl anl ar i var d ir . Si st emi n
ci nsi yet anl ayi,inda asil en byk f ar k i k api t al i zm k oyar . Adet a me-
t al a,tiiil mami, t ek or gani yok t ur . Szm on a bunu edebi yat , r oman
ar aciligiyl a sanat ss ver er ek yapar , am a bu sanat in t emel i ,l evi
si st emi n d ayan il maz y k n n ek i l mesi n de k ad inin azami p ay sa-
hi bi k ilinmasiuir . Her al i,maya bi r cr et bi i l i r k en, en agir i , ol an
hami l el i k , ocuk byt me, evi n her t r l i ,i cr et si zdi r . Er k egi n sek s
k l esi ol man in da bi r cr et i y ok t ur . Genel evd e ol an cr et k ad ar bi l e
bi r ok zel evd e deger k ad ina gst er i l mez.
Evl i l i k namusu, onur u deni l en ,ey, esast a k k i mp ar at or un
bt n k ahr inin ek i l mesi di r . Nasil k i byk i mpar at or onur u saydigi
devl et ml k n e bi r ,ey ol dugunda bun u sav a, ned eni sayar sa, k -
k i mp ar at or d a onur u sayd igi mal ol ar ak k ad ina bi r ,ey yap ilir sa
bun u byk n amus mesel esi , dol ayisiyl a k avga nedeni sayar . Dah a
da i l gi n ol an, k ad inin r uh ol ar ak t amamen bo,al t il masi, bi i msel
ol ar ak da a,iii k adinsi, ssl -sesl i bi r k af est e k u, hal i ne get i r i l me-
si di r . Ses ve mak yaj dzen i ; d ogal k ad inin ok di,inda z k i ml i gi ni n
ezi ci bi i md e i nk r ina dayan an, k i ,i l i gi ni l dr en bi r d ur um ar z
eder . Kadincilik k adinin zel ol ar ak k i ,i l i ksi zl e,t i r i l mesi di r . Bi r er -
k ek i cadi ve d ayat masiuir . Byl e ol d ugu hal de, sank i k ad inin dogal
87
dur u,u buymu, gi bi sul amak t an ger i k al maz. T m r ek l am, t e,hi r
mal zem esi ol ar ak k ul l an il masindan bi zzat si st em sor uml u ol dugu
hal de, bu da k ad inin dogal zn e yak i,tiiilir . Kadin onur u k api t a-
l i zml e en di p nok t asina ot ur mu,t ur . Kad inin k i ml i gi n de di be vur an,
ayn i zaman da k omn al t opl um d eger l er i d i r . Si st emi n mant igi hem
bun a muht at ir , h em de ol duk a becer i l i d i r .
Por noyl a her t r k ut sal l igindan soy ut l anan k ad in ci nsi , k ap i t a-
l i zmd e ba,l angit ak i pr i mat a i ndi r genmi , ol ur . Kad inin uygar l ik
t ar i hi boyunca t opl umdan si l i nmesi hi yer ar ,i k ve sinif sal gel i ,meye
bagli ol dugu k ad ar , er k egi n egemen er k ek t opl umu ycel t mesi n e de
bagliuir . Yi n e k ad in t opl umd a ne k ad ar et k i nl i gi ni yi t i r memi ,se,
k omn al deger l er den d e o den l i uzak l a,mi, ol ur . Kad inin d ogasi
k omn al t opl um d eger l er i n e daha y ak indir . Zek si doganin zel l i k -
l er i ne k ar ,i daha duyar l i ve ger ek i ol dugundan duygusal zek n
pl andad ir . An al i t i k zek daha ok k ur gusal ol du gundan ya,aml a
bagl ar i sinir l iuir . Er k egi n anal i t i k zek gel i ,k i nl i gi t opl umsal k onu-
mundak i hi l el i , bask ili k ar ak t er unsur l ar iyl a i l i ,k i l i di r .
ocuk l ar dnyasi zer i ndeki si st em agir l igi genel i yansitir . Ha-
yal d nyasinda ya,ayan ocuk l ar si st emi n buz gi bi hesap l ar d nya-
sina k k nden zit t ir . ocuk v e k ap i t al i zm bagda,maz. Iht i y ar l ar
ya,l anmi, ocuk gi bi di r . Eski ni n saygi gr en k ut sal bi l gesi k api t al i st
r et i m i i n bi r yk dur umundadir , ger eksi z bi r nesnedi r . ocuk l ar
byy er ek yar ar l i k ilinabi l i r . Iht i y ar l ar i se l ecek l er i nden bi r deger
i f ade et mezl er . Iht i y ar in ,ahsinda t opl um ycel i gi nd en, k ut sal l igin-
dan i yi ce soyut l anir . Ya,lil ar evi ne bir ak il diginda, si st emi n zal i ml i gi
k adar anl amsizl igi i r ki n sur at ini t m ynl er i yl e gst er i r . Iht i yar l ik
sor unu bi l e bi r ok ynyl e si st emi n t opl um i i n ger eksi zl i gi ni r a-
hat l ik l a k anit l ayabi l ecek sor u i ,ar et l er i yl e dol udur .
Ter si bi r k onum da si st em ger egi var l igini dayan il maz boyut l ar a
t a,imi,tir . znd e bi r at aer k i l t opl um gel enegi ol an ba,t a er k ek
ol mak zer e ok ocuk l u ol ma, saglik t ek n i k l er i ni n devr ey e sok ul -
masiyl a al t t abak a k ad inl ar inda ocuk dogum mak i nesi r ol n e i n -
di r genmi ,t i r . Byl el i k l e zor ol an ocuk y et i ,t i r i l mesi de yok sul l ar a
yk l en er ek , bi r yan dan gen i ,i i ht i y aci gi der i l i y or , d i ger yan dan
i i n den ikil maz bi r ai l e y ozl a,masi yar at iliyor . Bi r t a,l a bi r k a k u,
88
vur ul uyor . st t abak a k ad in ve er k egi ar t ik sun beb ek , vey evl at v e
hayvan besl emey l e ev l at k avr amini yozl a,tir ar ak ek si k l i gi n i gi de-
r i r k en, sonuna k ad ar sek si k al maya al i,ip yen i sek s di ni ni r i t el l e,-
t i r er ek bayginl a,iyor l ar . Sonu, al t indan ikil amaz an l amsiz bi r n -
f us, t ar i hi n hi bi r dnemi nde gr l memi , bi r i ,si zl i k ve evr e buna-
liminin i nsan yk n t a,imaz bi r k onuma get i r i l mi , bul unmasiuir .
Ken t ve sinif sal l ik d aha ok k api t al i st si st eml e bi r l i k t e k avr am-
sal l a,tiiilir . Fak at k k enl er i ni n i zahi daha neml i di r . iki, veya k -
k en l er i aik l an may an hi bi r t opl umsal i l i ,k i yet er i nce anl aml and iii-
l amaz. Ken t ol u,umu hal en t am z mn bul an bi r i l i ,k i yogunl u-
gu ol mak t an uzak t ir . En az k api t al i zmi n iki,i k adar n eml i di r ve
aik l an mayi ger ek t i r i r . $ahsen k en t e n , p r ot o-k ap i t al i st i k demeni n
yan l i, k amay acagi k an aat i n deyi m. Nasil k i pazar k api t al i zmi n ze-
r i nde besl endi gi , v cut bul d ugu bi r i l i ,k i al aniysa, k en t de pazar in
gel i ,mi , ve k al icil a,mi, mek n i ol ar ak t an iml anabi l i r . Kon umuzl a
i l gi si i se, k ur gusal zek n in en gel i ,k i n mek n i, pazar i ol masina da-
yan ir . Kent i n k en di si pazar ni t el i gi nd en t r an al i t i k , soy ut zi hni
ger ek t i r en v e daha ok d a or t aya ik ar an ok y ogun t opl umsal l a,-
tir ma ar aci ol an bi r k ur ul u,t ur . Mi t ol oj i k ve di n sel dnyan in d aha
da ak il cil a,masi, bi l i mi hizl andir masi k adar ar pit masi, ber aber i nde
f el sef eye yol amasi gi bi t ar i hsel gel i ,mel er i hizl an dir an i l i ,k i or t a-
miuir . Daha ok anal i t i k zek yl a i , yapar . Kapi t al i zm ek on omi ni n
ana gc, yar at icisi k ad inin da d,man iuir . Tm zml ememi z
k ad inin t opl umsal ya,amdak i yer i ni n ek on omi k d eger i ni n bi r i nci l
dzey de ve yk sek sev i y ede ol dugunu k an it l amak t adir . Tm uygar -
lik t ar i hi nde ol dugu gi bi , en acimasiz dnemi ni k api t al i st uygar l ik
a,amasinda ya,amaya ba,l ayan ek onomi si z k ilinmi, k ad in ger egi ,
en ar pici ve der i nl i kl i t opl um el i ,k i si hal i ne gel mi ,t i r . Kadin nf u-
su ezi ci ol ar ak i ,si z bir ak il mi,tir . Ev i ,l er i en zor i ,l er ol dugu hal de
be, met el i k deger et memek t edi r . ocuk d ogur ma v e yet i ,t i r me ha-
yat in en zor i ,i ol d ugu hal de, sad ece deger et memek l e k al mamak t a,
gi d er ek ba,a bel a ol ar ak d,nl mek t edi r . Hem ucuz, i ,si z, ocuk
dogur ma v e bi n bi r zahmet l e byt me m ak i nesi , hem cr et si z ve
hat t a sul u! Kad in uygar l ik t ar i hi boyun ca t opl umun zemi n k at ina
yer l e,t i r i l mi ,t i r , ama hi bi r t opl um k api t al i zmi n yr t t g ve ok
89
si st eml i hal e get i r di gi i st i smar i gel i ,t i r me gcnde ol amami,tir . Bu
sef er sadece zemi n k at t a degi l , t m k at l ar d a e,i t si zl i gi n , zgr l k -
szl gn, demokr asi si zl i gi n nesnesi di r ! Daha da vahi mi , t ar i hi n hi -
bi r d nemi yl e k iyasl anamay acak ,i d det t e ve yogunl uk t a ci nsi yet i
t opl um i k t i d ar ini i n sanin en mahr em or ganl ar ina k adar ,ar t l and iiip
ogal t ar ak , k ad ini bi r sek s endst r i si ne dn ,t r er ek , i ,k en ceyi
t opl umun t m k at man l ar ina yayar ak , er k ek egemen t opl umu k api -
t al i st uygar l ik d nemi nde azami ye ik ar t ar ak , ek onomost an, ek o-
nomi ni n yar at icisi zn eden i nt i k am al ir casina k adin ve ek on omi
d,man l igini her yer d e ve h er zaman inda k an it l amak t ad ir !
Bi r ananin, pr ol et er i dok uz ay k ar n inda t a,iyip bi n bi r zahmet l e
i,gc hal i ne get i r i nceye k adar ver di gi emegi n k ar ,iligini nasil t a-
niml ayacagiz? Ser may edar in al ip ir p t igi bi nl er ce y il dan k al m a
bi r i k i ml er l e hazir l anan r et i m ar al ar inin sahi p l i k l er i ni v e payl ar ini
nasil bel i r l eyecegi z? Hi bi r r et i m ar acinin deger i ni n pazar da sat il -
uigi gi bi ol madigini unut mayal im. Bi r f abr i k an in sadece t ek n i k i cat -
iligi bi nl er ce k e,i f i i nsanin bi r i ki ml i yar at iciliginin r ndr . Bun-
l ar in deger i ni n asil bel i r l eyi p k i me d eyecegi z? Bu nl ar in t opl umsal
payl ar ini d,nmemek ahl k i t amamen y adsimadan mmk n m?
Bu t ar i hi -t opl umsal deger l er i sad ece i k i k i ,i ar asinda payl a,tir mak
adal et l e uyu,ur mu ? Kal d i k i , bu i k i k i ,i n i n ai l el er i , t opl umsal evr e-
l er i var d ir . Bunl ar l a k or uyup k ol l anan bu i k i si zer i n de bun l ar in hi
mi hak k i yok ? Sor u l ar i daha da y ak ici k ilip ar t t ir abi l i r i z. Fak at k r -
cr et i k i l emi n i n ne k ad ar p r obl eml i ol dugunu gst er mey e yet er .
Kap i t al i zmi n ek on omi si d emeye p ek ger ek yok t ur . Kapi t al i n
k en di si ek onomi ni n zdr . O esast a en i st i smar ci, vah, r ek abet l i ,
k r i i n her ,eyi gze al abi l en si st emd i r . Topl umun met al a,tiiil ma-
yan hi bi r ol gusu yok t ur . Met al a,tiiil an t opl um, el den ik ar il mak
i st enen t opl umdur . By l esi bi r t opl um y a,am mr n dol dur an ,
dol ayisiyl a bi t i r i l mesi ger eken bi r dzendi r .
Hat al ar in veya yanl i,ligin t emel i nde k api t al i st -i ,i ayr imi yat -
mak t adir . Kapi t al i st -i ,i ayr imi, bi r k l eci Roma mal i k n esi ndek i
ef en di -k l e ayr imindan z ol ar ak f ar k l i degi l d i r . Ser f -aga i l i ,k i si i i n
de ben zet me geer l i di r . Bi r ai l e i i nd e -at aer k i l - er k egi n r gt l eni ,
bi i mi ve d ayan ak l ar iyl a, b agli k ad inin r gt l eni , ve d ayan ak l ar ini
90
k ar ,i k ar ,iya get i r di gi mi zde, at i,manin gal i bi ba,t an bel l i di r . Ist i s-
nal ar h ar i t ut ul ur sa, bel l i bi r k avgan in gal i bi ol ar ak er k ek , k avgan in
son unda hir p al anmi, k ad indan daha gl en mi , ol ar ak var l ik sr d -
r r . Daha f azl a k ad in er k egi n ol mu,t ur . el i ,k i yi ne var d ir , ama d -
n,t g k ad ar iyl a er k ek -egemen si st em i i nde bi r adim d aha er i -
mi ,t i r . r negi t m t opl umsal si st eme yayginl a,tir abi l i r i z. Sinif l i
t opl um uygar l igi, hat t a daha n cesi n i n hi yer ar ,i k t opl umu i i nde,
k ad inin bi n bi r bagl a er k egi n egemen l i gi al t inda bul undugu k o,ul -
l ar d a, bi r t eor i ve p r at i k bi i m uyar l ay ip k ad indan k ur t ul u, bek l e-
mek hay al ci l i k t en t eye, d aha ok d v l , daha ok bagl an d emek -
t en t eye an l am i f ad e et mez. Kad in k ar il a,mayi k abul et t i gi and an
i t i bar en zat en k aybet meye yat iiil mi,tir . Kasabin el i ndek i k uzu di di -
ni p d e ne k ad ar k ur t ul abi l i r ? Kuzunun ya,ama ,ansi k asabin i n saf i-
na, ik ar ina bagliuir . St , yn k oyun u da k ilinabi l i r , k esi l ebi l i r d e.
Ik i nci dnya sava,i sonr asi ant i f a,i st zaf er havasi f azl a sr me-
di . 1968 d evr i mci per spek t i f l er i ve genl i k har ek et l er i neml i par a-
di gma degi,i k l i k l er i ne yol at i. Si st eme bi r bt n ol ar ak n ef r et gel i ,-
t i . Reel sosyal i zm, ul usal k ur t ul u, ve sosy al demok r asi n i n bek l en t i -
l er i ne cevap ver em eyecegi an l a,il mi,ti. Vaat edi l en dnya esk i si n-
den d aha i y i d egi l d i . Den i l ebi l i r k i , 1970l er , 1 848 Devr i mi nden ber i
Mar k si zm l e bagl anmi, bi r ok ent el ek t el ak imin gcn yi t i r me-
si yl e, y eni sol , ek ol oj i , k ad in har ek et i ba,t a ol mak zer e bi r ok yen i
ak iml a t ani,ma dnemi ol du. Kap i t al i zm k ad ar r eel sosyal i zm ve
ver si y onl ar ina duyul an der i n gven i n sar sil masiyl a ve 1950l er son-
r asinin i k i nci byk bi l i msel devr i mi yl e sosyal bi l i m ve kl t r el
al andak i yen i gel i ,mel er d e ber aber i nde f emi ni zme, ek ol oj i ye, et no-
l oj i ye geni , ailiml ar get i r di . Si st emi n zit k ut bunda yer al an t opl um
yap il anmal ar i da ben zer bi r d k l mey i , k ar ma,ayi y a,amak t adir . En
ba,t a ai l e, t ar i hi nde en yogun dagil ma sr eci ndedi r . Ev l i l i k l er i n ya-
iiya yak ini bozul makt a, ahl ki ol mayan k ont r ol sz ci nsel i l i ,k i yi ig
gi bi byt mek t edi r . Kut sal evl i l i k bi t mi , sayil makt adir . ocuk , ya,-
lil ar , ana bab a i l i ,k i l er i , ai l eyl e bagl ant ili dagil man in aci k ur banl ar i
ol ar ak , t opl umsal aidan en anl amsiz, bozuk dur um a d,m, bul un -
mak t adir . Kadin zer i n dek i en esk i bask i ve i st i smar l ar aiga ik t ik -
a, k ad in sor unu da t am bi r k r i ze d n,mek t edi r . Kadin k endi ni t a-
91
niuik a, d,r l m,l gne duydugu f k eyl e t am bi r k aos i l i ,k i si ni n
en et k i l i n esn esi ne de dn,mek t edi r . Kad in zl mesi t opl um -
zl mesi ne, t opl um zl m esi de si st em zl mesi n e yol amak t ad ir .
Top ar l ar sak , nmzd e bi zl er i bek l eyen k ap i t al i zmi n t ek t ar af l i
i r adesi d nemi ni n get i gi , hal k l ar in ,oven i zm ve sava,l a yk l mi l -
l i yet i l i gi a,ar ak demokr at i k l e,mesi ni ve bar i,ini dayat t igi, kl t r el
ve yer el ger ek l i gi i l e bul u,t ugu bi r dn em ol asiligi gl dr . Bunun
t ek ba,ina degi l , hk i m si st emi n devl et mer k ezl i , ama k l t l m,
yap il anmal ar iy l a i l k el er e d ay al i or t ak l a,a yr t l mesi de bu ol asilik
dhi l i n dedi r . Uy gar l igimiz sinif , ci n s, et n i k ve k l t r el t ahak k ml
yap isi yer i ne, hal k l ar in k omn al demok r at i k deger l er i n i t an iyan ,
ci ns zgr l gne ail mi,, et ni k -ul usal bask iyi a,mi,, kl t r el daya-
ni,mayi esas al mi,, t ar i hi bi r a,ama ol ar ak k r esel demok r at i k uy-
gar l iga dn,ebi l i r .
En eski Ve En Yeni Smr ge Ul usu Kadtnl ar
Kadini bi yol oj i k f ar k l iligi ol an bi r ci ns i nsan ol ar ak al gil amak ,
t opl umsal ger ek l i k k on usunda k r l gn t emel et k en l er i ni n ba,in-
da gel mek t edi r . Ci nsi yet f ar k l iligi k endi ba,ina hi bi r t opl umsal so-
r un nedeni ol amaz. Evr en de her zer r ed ek i i k i l em n asil hi bi r var l ik -
t a sor un ol ar ak el e al inmazsa, i nsan var l igindak i i k i l em d e sor un
ol ar ak i ,l enemez. Var l ik n eden i k i l em l i d i r ? sor usuna ver i l ecek
cevap ancak f el sef i ol abi l i r . On t ol oj i k ( var l ik bi l i mi ) zml eme bu
sor uya ( sor un degi l ) yan it ar ay abi l i r . Beni m cev abim ,udur : Var l igin
i k i l em di,inda ba,k a t r l var ol u,u sagl anamaz. Ik i l em, var ol u,un
mmk n t ar ziuir . Kadin v e er k ek mevcut hal i y l e ol may ip e,eysi z
( e,i ol mayan ) ol sal ar bi l e, bu i k i l emden k ur t ul amazl ar . i f t ci nsl i l i k
deni l en ol ay da bud ur . $a,ir mamak ger ek i r . Fak at i k i l eml er hep
f ar k l i ol u,may a egi l i ml i di r l er . Evr ensel zek ya ( Gei st ) k an it ar an a-
cak t emel de bu i k i l em egi l i mi n de ar anabi l i r . Ik i l emi n i k i t ar af i da ne
i y i n e k t dr ; sad ece f ar k l iuir , f ar k l i ol mak zor undad ir . Ik i l eml er
ayn il a,ir sa var ol u, ger ek l e,emez. r negi n , i k i k ad in veya i k i er k ek -
l e t opl umsal v ar l igin r eme sor unu zml enemez. Dol ay isiyl a Ni -
i n k ad in veya er k ek ? sor usunun deger i yok t ur veya bu sor uya i l l e
92
cevap ar anacak sa, evr en by l e ol u,mak ( zor unda, egi l i mi nde, ak l in-
da, ar zusunda) dur umundad ir d a ondan di y e f el sef i bi r cev ap ver i -
l ebi l i r . Kad ini sosyal i l i ,k i yogunl ugu ol ar ak i n cel emek , bu nedenl e
sad ece anl aml i degi l , t opl umsal k r d gml er i a,mak ( zml emek )
aisindan da byk n em t a,ir . Er k ek egemen bak i, bagi,ik l ik k a-
zan digi i i n, k ad ina i l i ,k i n k r l g k ir mak bi r nevi at omu p ar al a-
mak gi bi d i r . Bu k r l g k ir mak byk ent el ek t el aba ve egemen
er k ek l i gi yik may i ger ek t i r i r . Kad in cephesi nd e i se ner edeyse var o-
l u, t ar zi hal i ne get i r di gi v e asl inda t opl umsal ol ar ak i n ,a edi l en k a-
uini da zmek , o denl i yik mak ger ek i r . Tm zgr l k , e,i t l i k , de-
mok r at i k , ahl ak i , pol i t i k ve sinif sal mcadel el er i n ba,ar i veya ba,a-
iisizl ik l ar inda ya,anan hayal k iiik l ik l ar i ( t opya, p r ogr am v e i l k el e-
r i n hayat a gei r i l emeyi ,i ) , k iiil mayan egemen ( i k t i dar l i) i l i ,k i bi i -
mi ni n ( k adin-er k ek ar asindak i ) i zl er i ni t a,ir . Tm e,i t si zl i kl er i , k -
l el i kl er i , despot l uk l ar i, f a,i zmi ve mi l i t ar i zmi besl eyen i l i ,k i l er , ana
k aynagini bu i l i ,k i bi i mi nden al ir . E,i t l i k , zgr l k , demokr asi , sos-
yal i zm gi bi ad i ok geen szck l er e hay al k iiik l igi yar at mayacak
geer l i l i k l er yk l emek i st i y or sak , k ad in et r af inda r l en t opl um-d o-
ga k adar esk i ol an i l i ,k i l er agini zmek ve par al amak ger ek i r . Bu-
nun d i,inda ger ek zgr l ge, e,i t l i ge ( f ar k l ilik l ar a uygun) , demok -
r asi y e ve i k i y zl ol mayan bi r ah l ak a gi decek ba,k a bi r yol yok t ur .
Ci nsi yet i l i ge, hi yer ar ,i k iki,t an ber i i k t i dar i deol oj i si ol ar ak
anl am yk l enmi ,t i r . Sinif l a,ma ve i k t i d ar l a,ma i l e y ak indan bagl an-
tiliuir . Bt n ar k eol oj i k , an t r op ol oj i k ve gncel ar a,tir ma v e gz-
l eml er , k adinin ot or i t e k ayn agi ol dugu dneml er ol dugunu ve uzun
sr eye yayil digini gst er mek t edi r . Bu ot or i t e ar t ik -r n zer i n e k u-
r ul u i k t i d ar ot or i t esi ol may ip, t er si n e ver i ml i l i k ve dogur ganl ik t an
k ayn ak l an an v e t opl umsal v ar ol u,u gl endi r en bi r ot or i t edi r . Ka-
uinda et k i si d aha f azl a ol an duygusal zek , bu v ar ol u,l a gl bagl a-
r a sahi pt i r . Ar t ik -r n zer i ne k ur ul u i k t i dar sava,l ar inda k adinin
pek bel i r gi n yer al m ayi,i, t opl umsal var ol u, t ar zi bu k on umu yl a
i l gi l i di r .
Hi y er ar ,i k ve d evl et sel d zen bagl ant ili i k t i dar gel i ,i mi nd e er -
k egi n nc r ol oy nad igini, t ar i hsel bul gul ar ve gncel gzl eml er
aik a gst er mek t edi r . Bun un i i n n eol i t i k t opl umun son a,amasina
93
k ad ar gel i ,k i n ol an k ad in ot or i t esi n i n k iiil masi, a,il masi ger ek i y or -
du. Buna i l i ,k i n bi i mi e,i t l i , sr esi uzun byk mcadel el er i n ve-
r i l di gi ni yi ne t ar i hsel bul gul ar ve gncel gzl eml er d ogr ul am ak t adir .
zel l i k l e Smer mi t ol oj i si ner ed eyse t ar i hi n ve t opl umsal doganin
haf izasi gi bi ol duk a aydinl at iciuir .
Kadtn l k Ve Son Smr ge Ol ar ak
Tar i hi n En Kr i t i k Antnt Yayamakt adtr
Uygar l ik t ar i hi , kadinin k aybedi ,i ve k aybol u,u t ar i hi di r ayni
zaman da. Bu t ar i h t anr i ve k u l l ar iy l a, hk md ar ve t ebaal ar iyl a,
ekonomi , bi l i m ve sanat iyl a er k ek egemen k i ,i l i gi n peki ,t i gi t ar i ht i r .
Dol ayisiyl a k ad inin k aybedi ,i v e k aybol u,u, t opl um ad ina byk
d,, ve k aybedi ,t i r . Ci nsi yet i t opl um, bu d,,n ve kaybedi ,i n
sonucudur . Ci nsi yet i er k ek , k adin zer i nde sosyal hki mi yet i ni i n,a
et t i gi nd e o k ad ar i ,t ahl iuir k i , dogal her t r l t emasi bi r egemen l i k
gst er i si hal i ne get i r i r . Ci nsel i l i ,ki gi bi bi yol oj i k bi r ol guya sr ekl i
i k t i dar i l i ,k i si yk l enmi ,t i r . Kadin zer i nde zaf er havasiyl a ci nsel
t emas k ur d ugunu hi unut maz. Bu yn l ok gl bi r al i,k an l ik
ol u,t ur mu,t ur . Bi r sr deyi m i cat et mi ,t i r : Becer di m , I,i ni bi t i r -
di m , k ancik , Kar ninda sipayi, sir t inda sopayi eksi k et me! , f ahi ,e,
or ospu, k iz gi bi ogl an, Kizini ser best bir ak ir san, ya d avul cuy a ya
zur naciya k aar , ba,ini hemen bagl amak gi bi benzer say isiz yk ,
dar bimesel anl at ilir . Ci nsel l i kl e i k t i dar i l i ,k i si ni n t opl um i i nde nasil
et k i l i ol d ugu ok aik t ir . Gnmzde bi l e her er k egi n , k ad in zer i n -
de l dr me hak k i dahi l , sayisiz hak sahi bi ol dugu sosyol oj i k bi r
ger ek t i r . Bu hak l ar her gn uy gul an ir l ar . Il i ,k i l er ezi ci ogunl uk l a
t aci z ve t ecavz k ar ak t er i ndedi r .
Ai l e bu t opl umsal bagl amda er k egi n k k devl et i ol ar ak i n ,a
edi l mi ,t i r . Uygar l ik t ar i hi nde ai l e deni l en k ur umun mevcut t ar ziyl a
sr ek l i y et k i nl e,mesi , i k t i d ar ve d evl et aygit l ar ina v er d i gi byk g
nedeni y l edi r . Bi r i nci si , ai l e er k ek et r af inda i k t i d ar l a,tiiil ar ak devl et
t opl umunun hcr esi k ilinmak t adir . Ik i nci si , k adinin sinir siz k ar ,ilik -
siz al i,masi gvenceye al inmak t adir . ncs, ocuk yet i ,t i r i p
nf us i ht i y acini k ar ,il amak t adir . Dr dncs, r ol m odel i ol ar ak t m
94
t opl uma k l el i k , d,k n l k yay mak t ad ir . Ai l e bu i er i gi y l e asl inda
bi r i deol oj i di r . Hanedanl ik i deol oj i si ni n i ,l evsel l e,t i gi k ur umdur .
Her er k ek ai l ede bi r h anl igin sahi bi ol ar ak k en di si ni al gil ar . Ai l en i n
ok n eml i bi r ger ek l i k ol ar ak al gil anmasinin al t inda bu han edan-
lik i deol oj i si ok et k i ndi r . Ai l en i n n e k ad ar ok k adin ve ocugu
ol ur sa, er k ek o d enl i gv ence ve onur k azan ir . Ai l ey i mevcut hal i y l e
bi r i deol oj i k k ur um ol ar ak deger l endi r mek d e neml i di r . Kad in ve
ai l eyi mevcut hal i yl e uygar l ik si st emi ni n, i k t i dar ve devl et i n al t in-
dan ek i n, ger i ye d zen ad ina ok az ,ey k al ir . Fak at bu t ar zin bed e-
l i , k adinin bi t meyen d,k yogunl uk t a sr ek l i sav a, hal i al t indak i
acili, y ok sul , d,k n ve yen i l gi l i var ol u, t ar ziuir . Adet a ser maye
t ek el l er i ni n uygar l ik t ar i hi boy unca t opl um zer i nde sr dr d k l e-
r i ne benzer , par al el i k i nci bi r t ek el zi nci r i de k adin dnyasi zer i n-
dek i er k ek t ek el i di r . Hem de en esk i gl t ek el i . Kad in v ar ol u,unu
en esk i smr ge l emi ol ar ak deger l en di r mek d aha ger ek i son u-
l ar a gt r r . Bel k i de k endi l er i i i n mi l l et ol mami, en esk i smr ge
hal k i demek en d ogr usudur .
Kap i t al i st mod er ni t e, t m l i ber al ssl emel er e r agmen , esk i d en
k al ma st at y zgr v e e,i t k il mad igi gi bi , ek gr evl er y k l eyi p k a-
uini esk i si nden daha agir bi r st at al t ina al mi,tir . En ucuz i ,i , ev
i,i si , cr et si z i ,i , esnek i ,i , hi zmet i l i k gi bi st at l er dur umunun
daha da agir l a,tigini gst er i r . st el i k en magazi nel v ar l ik , r ek l am
ar aci ol ar ak i st i smar i daha da der i nl e,t i r i l mi ,t i r . Bed eni bi l e en e-
,i t l i i st i smar ar aci ol ar ak , ser mayen i n vazgem edi gi met a dzey i n de
t ut ul ur . Rek l amciligin sr ek l i t ahr i k ar aciuir . zcesi , moder n k l e-
ni n en ver i ml i t emsi l ci si di r . Hem sinir siz zevk ar aci, hem en ok
k azandir an k l ed en daha deger l i bi r mal d ,nl ebi l i r mi ?
Nf us sor unu ci nsi yet i l i k, ai l e ve k adinl a yak indan bagl ant iliuir .
Daha ok n f us, daha ok ser may e demek t i r . Ev k ad inl igi n f us
f abr i k asiuir . Si st eme ok i ht i y a duyd ugu en deger l i mal l ar i, d l l er i
r et me f abr i k asi da di y ebi l i r i z. Maal esef t ek el ci egemen l i k al t inda
ai l e bu dur u ma sok u l mu,t ur . Tm zor l uk l ar k ad ina ik ar ilir k en,
mal in deger i i se si st eme en deger l i hedi y edi r . Ar t an nf us en ok
k ad ini mahved er . Hanedanl ik i deol oj i si nde de byl edi r . Moder n i t e-
ni n en gzd e i d eol oj i si ol ar ak ai l eci l i k , hanedanl igin v ar d igi son
95
a,amadir . Tm bu hususl ar f azl asiyl a ul us-devl et i l i gi n i deol oj i si yl e
de bt nl e,mek t edi r . Ul us-d evl et e sr ek l i ev l at yet i ,t i r mek t en daha
deger l i ne ol abi l i r ? Daha ok u l us- devl et nf usu, daha ok g d e-
mek t i r . Demek k i , n f us pat l amasinin al t inda siki ser maye v e er k ek
t ek el l er i ni n hayat i ik ar l ar i yat mak t ad ir . Zor l uk , k ahir , hak ar et , aci-
l ar , sul amal ar , yok sul l uk , al ik k ad ina; k ey f i k azanci i se bey i ne ve
ser mayed ar inadir . Tar i ht e hi bi r ag gnmzdek i k ad ar k ad ini ok
yn l bi r i st i smar ar aci ol ar ak k u l l anma g ve deneyi mi ni gst er -
memi ,t i r . Kadin i l k ve son smr ge ol ar ak t ar i hi ni n en k r i t i k an ini
ya,amak t adir .
Hl buk i k k l zgr l k , e,i t l i k ve demok r at l ik y k l bi r f el se-
f eyl e k ad inl a dzen l enecek y a,am or t ak l igi; gzel l i gi , i yi l i gi ve dog-
r ul ugu en mk em mel dzey de sagl ay abi l me y et enegi nd edi r . $ahsen
mevcut st at l er i i n de k ad inl a ya,ami, ok sor un l u ol mak k ad ar
i r k i n , k t ve yan l i, bul ur um . Mevcut st at al t inda k ad inl a ya,a-
mak , ocuk l ugumd an b er i cesar et i mi n en zayif ol dugu bi r k on udur .
Ci n sel gd gi bi ok gl bi r gdy sor gu l ayacak bi r ya,amdir sz
k onusu ol an. Ci nsel gd ya,amin sr dr l mesi ni n hat iiinadir . Kut -
sal l igi ol masi ger ek en bi r d oga har i k asiuir . Ama ser may e ve er k ek
t ek el i k ad ini o denl i k i r l et mi ,t i r k i , bu d oga har i k asi yet enek , dl l k
f abr i kasi gi bi en a,agil a,mi, bi r met a r et en k ur uma dn,t r l -
m,t r . Bu met al ar l a t opl umun al t i st ne get i r i l i r k en, evr e d e
nf usun agir l igi al t inda ( $i mdi l i k al t i mi l yar ; bu hizl a gi der se on, el l i
mi l yar n f usl a evr eyi d,nel i m) anbean k , ya,amak t adir .
$phesi z bi r k ad inl a ocuk l u ol mak zd e k ut sal bi r ol ayd ir ; ya,amin
t k en meyecegi n i n gst er gesi di r . Son suzl ugu hi sset t i r i r . Bundan
daha deger l i duygu ol abi l i r mi ? Her t r bu ger ek l i k al t inda k en di ni
son suzl uga k ap t ir man in heyecan ini ya,ar . zel l i k l e gnmz i n sa-
ninda, bu d ur um, bi r ozan in dedi gi gi bi , Ba,imiza bel a dl mz
bi zi m sevi yesi nde ya,anmakt adir . Bi r kez daha Bi r i nci ve Ik i nci
Dogaya t er s ser maye ve er k ek t ek el i n i n byk ahl ak sizl igi, i r k i n l i -
gi v e yan l i,ligiyl a k ar ,i k ar ,iya ol d ugumuz i nk r edi l emez.
Insan el i y l e i n ,a edi l en , i nsan el i y l e yikil abi l i r . Bur ada ne bi r do-
ga k an unu, ne de bi r yazgi sz k on usudur . $ebek eni n , k ur naz v e
gl adamin, k an ser l i ve hor m onl u ya,am el l er i ol an t ek el l er i n
96
yikil asi dzen l emel er i di r sz k on usu ol an. Ya,amin ev r en dek i en
har i k a i f t i ni n ( bi l i nebi l di gi k adar iyl a) anl aml a,ma der i nl i gi ni hep
der i nden hi sset mi ,i m. Kad inl a nce d,nmeni n , ner ed e, ne zaman ,
ne k ad ar bozuk l uk v ar sa t ar t i,ma ve gi d er men i n nemi n i t m i l i ,k i -
l er i n n ne k oyma cesar et i gst er d i m. Sad ece gl , d,nen, i y i ,
gzel v e dogr u k ar ar ver ebi l en, byl ece beni a,ar k en hayr an bir a-
k abi l en ve muh at abim ol abi l en k ad in, ,phesi z f el sef i ar ay i,imin
k ,e t a,l ar indandir . Evr endek i ya,am ak i,inin sir l ar inin bu k ad inl a
en i yi , gzel ve dogr u t ar af iyl a anl am bul acagina hep i nandim. Ama
hi bi r er k egi n becer emeyecegi k adar , nmd ek i er k ek ve ser may e
mal iyl a, dok san bi n k ocal i Hr mz l e v ar ol u, t ar zimi asl a p ay l a,ma-
yacak ol an ahl ak ima d a i nand im. O hal de f emi n i zmd en de t e,
j i neol oj i ( k adin bi l i mi ) k avr ami amaci daha i yi k ar ,il ayabi l i r .
Gel en ek sel hi yer ar ,i n i n k adin zer i nd e gel i ,t i r di gi er k ek ege-
menl i gi uygar l ik t ar i hi boyunca hep yet k i nl e,t i r i l mi ,t i r . Ul us-devl et
f or mun da azami l e,en i k t i d ar , bu gcn by k or anda yayd igi ve
yogunl a,tir digi ci nsi yet i l i kt en al ir . Ci nsi yet i l i k , en az mi l l i yet i l i k
k ad ar i k t i d ar ve ul us-d evl et r et en bi r i deol oj i di r . Nor mal bi r bi yo-
l oj i k i ,l ev d egi l d i r . Er k ek egemen i i n k ad in ci nsi yet i , zer i n de her
t r i ht i r asini ger ek l e,t i r di gi bi r obj e, n esn edi r . Kut sal Ki t apl ar d ak i
Kadin t ar l anizdir , i st edi gi ni z gi bi sr ebi l i r si ni z deyi mi yl e, mo-
der ni t eni n Kadin bi r saz gi bi di r , i st edi gi ni z gi bi al abi l i r si ni z deyi -
mi bu ger ekl i gi di l e get i r i r . Ayr ica Sir t indan sopayi, k ar nindan si-
payi eksi k et meyi n deyi ,i egemenl i gi n f a,i st k ar ak t er i ni yansitir .
Aik a bel i r t mel i y i m k i , t opl umsal ci nsi yet i zm l emel er i po-
zi t i v i st bul uyor um. Kaba n esn el ci y ak l a,iml ar l a k ad ini zml eyebi -
l ecegi mi zi sanmiyor um. zel l i kl e k adina i er i l mi , k l el i k k odl ar ini
bi l mi yor uz. Fazl asiyl a f al l us-vaj i na zi hni yet i ne bul a,tiiil digi, bu zi h-
ni yet i n i nsanin di ger yet enekl er i ni k t r ml e,t i r di gi k anisindayim.
Bu k onuda di k k at i ek en nok t a t m bi t k i l er ve hay van l ar l emi nde
bel l i , anl aml i bi r i ,l evi , sr esi ve bi i mi ol an ci nsel bi r l e,me ol gusu
i nsan t r nde sinir siz sr e, bi i m ve i ,l evl e azami yozl a,tiiil mi, gi bi
gzl eml enmek t edi r . Bun un t opl umsal k ayn ak l i bi r yozl a,ma ol dugu
k esi n di r . Daha dogr usu, t opl umsal sor unun ( bask i-smr ) dogu,u
ve genel l e,mesi yl e bi r l i k t e gel i ,t i gi bel i r t i l ebi l i r . Kadin sor ununun
97
her b ak imd an an acil t opl umun zd r l m esi nden k ayn ak l an an t op-
l umun ana sor unu ol dugunu bel i r l eyebi l mek d ogr u t animl ama ya-
pabi l mek i i n ger ek l i di r .
Top l umsal ci nsi yet i l i k en az k api t al i zm k ad ar t ehl i k el i bi r t op-
l umsal canav ar d ir . Ne y azik k i , amansiz ve k ur naz er k ek egemen l i gi
bu ol gunun hak i k at i n i n aiga ik masini engel l emek i i n gz k ar a
bi r t ut um i i ndedi r . Kap i t al i zm k ad ar ar a,tir may i ger ek t i r di gi hal de,
en k ar an l ik t a bir ak il an t opl umsal al and ir . Tm i k t i d ar ve d evl et
i d eol oj i l er i i l k k ayn agini ci nsi yet i t ut um ve davr an i,l ar d an al ir l ar .
En der i n, r t bas edi l mi , ve zer i nde her t r k l el i k , bask i ve sm-
r n n ger ek l e,t i gi t opl umsal al an k ad in k l el i gi d i r . Tm i k t i d ar ve
devl et bi i ml er i ni n zer i n de denendi gi , k ayn ak bul d ugu t opl umsal
nesnedi r .
Sor ul masi ger ek en t emel sor u, er k egi n neden k ad in k on usunda
bu k ad ar k isk an, t ahak k mc ve cani k esi l di gi , y i r mi dr t saat t e-
cavzc k on uml a y a,amak t an v azgemed i gi d i r . $phesi z t ecavz v e
t ahak k m t opl umsal i st i smar k avr aml ar iuir . Ol up bi t eni n t opl umsal
ni t el i gi ni i f ad e et mek t edi r . Daha ok da hi yer ar ,i y i , at aer k i l l i gi ve
i k t i dar i agii,tir mak t adir . Daha d er i nl i k t e yat an bi r an l ami i se, y a-
,ama i hanet i i f ad e et mek t edi r . Kad inin ya,aml a ok yn l bagliligi
er k egi n t opl umsal ci nsi yet i t ut umun u aiga k av u,t ur abi l i r . Top -
l umsal ci nsi yet i l i k , ya,am zengi nl i gi ni n ci nsi yet i l i gi n k r el t i ci ve
t k et i ci et k i si al t inda yi t i mi ni , bun un dogur dugu f k e, t ecavz v e
hk i mi yet i t ut umu i f ad e eder . Ci n si yet gdsnn ya,amin devam-
liligiyl a i l i ,k i si aik t ir . Fak at hi bi r canl inin yi r mi dr t saat sr ekl i
ci nsi yet al igi i i nd e bi r zi hn i y et e sahi p ol masi gzl eml enemem ek -
t edi r . Ya,amin ci nsi yet t en i bar et ol madigi aik t ir . Bi l aki s ci nsel bi r -
l e,meni n bi r n evi l m an i ol dugu, daha dogr usu l me k ar ,i ya,a-
min l mc l bi r ham l esi ol dugu syl en ebi l i r . Dol ayisiyl a n e k ad ar
ok ci nsi eyl em, o denl i y a,am k aybi anl amina da gel i r .
Ci nsel eyl emi n t myl e l mcl ol dugunu bel i r t mi yor um. Ya-
,amin sonsuzl uk i deal i ni i i nde t a,ir . Fakat bu i deal , ya,amin k endi -
si degi l di r . Ter si ne, l m k or k usuna k ar ,i bi r t edbi r d i r k i , f azl a ha-
k i k at deger i t a,imad igi sy l enebi l i r . Sy l em ,yl e aik l iga k avu,t u-
r ul abi l i r : Ya,am dngsnn t ek r ar l ar i mi neml i d i r , yok sa dng-
98
nn t ek i l ol ar ak k en di si mi ? Tek i l ol an in hak i k at i t am i f ad e edi l d i k -
t en son r a, d ngnn son suz d ef a t ek r ar l an masi f azl a an l am i ht i v a
et mez. Iht i v a edecegi an l am da mut l ak bi l gi y e ul a,ma i ht i y aciuir .
Bu d ur umd a d n g n e k ad ar k en di ni i yi t anir sa mut l ak bi l gi i ht i yaci
da o k ad ar k ar ,il anmi, ol ur k i , dn gl er i n, dol ayisiyl a ci nsi ogal -
man in f azl a deger i ve an l ami k al maz.
Kad in k l el i gi n i n bu zel l i k l er i ni n der i n bi l i nci yl e har ek et eden
k api t al i zm ve ul us-devl et , k adini en gel i ,t i r i l mi , ser maye ve i k t i dar
ar aci ol ar ak k ul l anmay a byk zen gst er i r . ok i yi bi l mek ger ek i r
k i , k ad in k l el i gi ol madan hi bi r k l el i k bi i mi gel i ,me ve ya,ama
,ansina sahi p degi l d i r . Kapi t al i zm ve ul us-d evl et , en k ur umsal l a,mi,
egemen er k egi i f ad e eder . Daha aik asi, k ap i t al i zm ve ul us-d evl et ,
zor ba ve smr gen er k ek t ek el ci l i gi d i r . Bel k i de bu t ek el ci l i gi p ar a-
l amak at omu par al amak t an d aha zor dur .
Kap i t al i st mod er n i t e bu dzen i d aha da gel i ,t i r mi ,t i r . Huk uk
al aninda k ad in l ehi ne yap il an dzen l emel er f i i l i e,i t l i gi sagl amak t an
uzakt ir . Evl i l i gi uygar l igin damgasi al t inda gel i ,t i r i l mi ,, er k ek ege-
menl i gi ni n, t opl umsal ci nsi yet i l i gi n me,r ul a,tiiil digi bi r kur um
ol ar ak t an iml amak mmk ndr . Hi y er ar ,i , i k t i d ar ve d evl et t ek el i -
ni n en yaygin ve t opl umun hcr esi ni t el i gi ndek i bi r i me yansimi,
hal i di r . zyl e gr n,, me,r ul a,tiiil masi ar asinda r t k bi r el i ,-
k i var d ir . Kadin ,ahsinda t opl umun genel k l el i gi n i en i y i k amuf l e
eden k ur um ni t el i gi ndedi r . Kadinin k ar il a,tiiil masiyl a ( d,r l me,
al al t il ma, er k egi n uzan t isi hal i ne get i r i l me) ba,l ayan sr e esas
al inar ak , t opl um d a ad im ad im k ar il a,tiiilir . Er k ek k l el i gi k adinin
k ar il a,tiiil masindan sonr a ve on unl a hep i i e yr t l m,t r . Ka-
uinda uygul anan ve sonu al inan k l el i k , k ar ilik d aha sonr a er k ek l e-
r e ve ezi l en sinif l ar a beni mset i l ecek t i r . Uygar l ik l a gel i ,en bu sr e
k ap i t al i st mod er n i t e i l e zi r ve yap ar . Fa,i zm, t opl umun k ar il a,tiiil ma
sr eci nde zel bi r anl ama sahi p t i r . Tesl i m al inmi, t opl umu i f ad e
eder . Moder n i t e i gdi , edi l mi ,, sav unma yet enegi n i yi t i r mi ,, her k e-
si n bi r bi r i ni n k ar isi ve k ocasi k ilind igi genel kar i t opl umunu i f ad e
eder . Sr ek l i l e,en ser may e bi r i k i mi ba,k a t r l t opl uma f ir sat t a-
nimayacak k adar sal d ir ganl igi, bar bar l igi ger ek t i r i r . Kl el i gi n ve
t ecavzn namus ad i al t inda hem m e,r ul a,tiiil digi hem de der i nl i -
99
gi n e uygul and igi al an dir . Moder ni t eni n mask esi ni d ,r en k ur um
yi ne ai l eni n i f l as dur umudur . Bat i uygar l iginda ai l eni n i f l asi sadece
t opl umsal bagl ar in zayif l igini gst er mez; t opl uml a ol an el i ,k i si ni n,
k r i zi n ve k aot i k dur umun der i nl i gi ni gst er i r . Nasil k i k adin k l el i gi
t opl umsal k l el i gi n dzey i n i bel i r l i y or sa, k ad in-er k ek i l i ,k i l er i ndek i
k aot i k dur um da gnmz k api t al i st moder ni t esi ni n el i ,k i si ni ve
k aot i k dur umunu yansitir .
Topl umsal ci nsi yet i l i k k adin-er k ek i l i ,k i l er i ndek i i k t i dar l a si-
nir l i bi r kavr am degi l di r . Topl umsal in her dzeyi ne yayil mi, bi r
i k t i dar ciligi i f ade eder . Moder ni t eyl e azami l e,mi , devl et i k t i dar ini
gst er i r . Hi bi r n esn e k ad in k ad ar t ahr i k et t i r me ve i k t i d ar a k onu
ar z et me dur umunda degi l di r . Kadin nesnel e,t i r i l mi , bi r var l ik ol a-
r ak i k t i d ar i azami k il ma zel l i k l er i ne sahi p t i r . Sr ek l i t ahr i k et t i r i l -
me ve i k t i d ar i ogal t ma k on umun da t ut ul ur . Kad inin i k t i d ar l a i l i ,k i -
si ni bu k ap sam zer i n de zml em ek , h ak i k at i n i aiga ik ar t mak
aisindan neml i d i r . Her er k ek i k t i dar hir sini k ad inda ger ek l e,t i r -
me zi hni yet i ne f azl asiyl a sahi pt i r . Ayni zi hni yet k adin ci nsi ni n bi r -
bi r l er i v e ocuk l ar zer i ndek i i k t i dar hir si ol ar ak daha da ogal ir ve
uygul anir . Bu sef er k ad in k adinin k ur d u ol ur . Zi nci r l eme r eak si yon
deni l en ol ay bud ur . Kad inin k ap i t al i st smr si st emi ndek i r ol ok
daha aik ve el v er i ,l i d ur umd ad ir . Si st em i i n cr et si z d ogur ma ve
byt mek l e yet i n mez, en az cr et l e her i ,e k o,t ur ul ur . I,si zl er or -
dusunun baski ve cr et si st emi ni sr ekl i d,r me pozi syonunda
t ut ul ur . Ne aciuir k i , en k ahir l i emegi n sahi bi ol dugu hal de, Mar k -
si st l er d e dahi l , hi bi r gr et i k adinin hak l ar indan ve emegi n den
bahset me ger egi d uymaz. Bun un i i n ger ek l i zml eme ve pol i t i k
t ut umu gel i ,t i r mez. Er k ek egemenl i gi ni n, t opl umsal ci nsi yet i l i gi ni n
yayginl igini k anit l ayan bi r gst er ge de k adin emegi yl e i l gi l i di r .
Demogr af ya, nf us sor unu dnyay i ve t opl umu sinif sor un undan
gi d er ek daha f azl a t ehdi t et mek t edi r . Nf us ogal masi ci nsi yet i
t opl um ve k api t al i st mod er n i t eyl e yak indan bagl ant iliuir . Gnn
yi r mi dr t saat i nd e ci nsel i ,t ah, hanedanl ik ve ai l e k l t r i l e k ap i -
t al i zmi n, ul us-devl et i n k r ve g i i n ar t an nf us pol i t i k asi ig gi bi
nf us pat l amasini ber aber i nde get i r i r . Tek n i gi n ve t ibbin k at k il ar i
bun a ek l en di gi n de or t aya ik an ger ek l i k , t opl umun ve evr eni n
100
sr d r l ebi l i r l i gi aisindan en byk t ehl i k e k on umun u i f ad e eder .
Demogr af i k k aos bu ger ek l i k l e bagl ant iliuir . Gezegeni mi z ve evr e
ok t an mevcut hacmi ( 6,5 mi l y ar k at l anar ak dev am ed er se) k al d i-
r amaz sinir a d ayan mi,tir . Si st emi n i f l asini bu yn yl e d e deger l en -
di r mek neml i di r . ok i yi bi l mek ger ek i r k i , ok ocuk dogur ma
ar asal l igi ol ar ak k ad in, k or k un ve dayan il masi g bi r yk al t ina
sok ul mu,t ur . Sor un ocuk sahi bi ol m an in ok t esi nde ok agir l a,ti-
iil mi, bi r an gar ya si st emi nden k ayn ak l an mak t ad ir . Ayr ica ocu k
dogur man in bi y ol oj i k d egi l , si st emsel ve k l t r el bi r ol gu ol dugunu
i y i bi l mek ger ek i r . Her ocuk m evcut k l t r aisindan bi r degi l , d e-
f al ar ca k ad inin l m demek t i r . ok azl a yet i n en, t m saglik t edbi r -
l er i al inmi,, her ,eyd en nce zi hnen hazir l an mi, bi r ocuk dogur ma
k l t r ger ek l i d i r . Sonsuzl uk ve g f i k r i ni ocuk zer i nden degi l ,
mut l ak bi l gi y e, gzel l i ge, ahl ak i ve p ol i t i k t opl umun gel i ,i mi ne d a-
yand ir mak, ocuk yet i ,t i r i l mesi ni bu ncel i k l er l e bt nl k i i nde
zml emek d aha anl aml i ve i y i ol acak t ir . zcesi ocuk yet i ,t i r i l me-
si ni ek onomi k ve ek ol oj i k t opl umun i ht i y al ar i ve zgr l k f el sef esi
t emel i nde zml emek v e zmek ger ek i r .
Top l umsal ci nsi yet i l i gi n bi r yan k ol u ol ar ak demogr af i , n f us
bi l i mi , mod er n i t eyl e bi r l i k t e ask er i or d u, i ,si zl er or d usu, st andar t
ul us t opl umu i i n i st at i st i gi de k ul l an ar ak k ad in dogumun u i deal
l l er e bagl ar . Mal t husul uk d enen i deol oj i bun u i f ade eder . Top -
l umu ve ek ol oj i yi t ehdi t eden i nsan nf usu zn de bi yol oj i k bi r so-
r un ol mayip, ci nsi yet i i d eol oj i ni n k ap i t al i zm v e ul us-devl et t ar af in-
dan i st i smar edi l mesi ni n bi r sonucudur . Moder n ai l eci l i k de dahi l ,
k ap i t al i zm, ul us-d evl et i n ci nsi yet i l i k i deol oj i si v e uygul amal ar i
t op l um ve evr e i i n b el k i de en byk sor un k ayn agiuir . Dol ayisiyl a
t opl umsal ci nsi yet i l i gi ul us-devl et bagl aminda be,i nci byk t op-
l umsal sor un k ayn agi ol ar ak d eger l en di r mek ger ek i r .
Endst r i k api t al i zmi aginda t ar im-k y t opl umun dan sonr a d a-
gil an i k i nci n eml i t opl umsal k ur um ai l e ve k ad indir . Bat i sosyol oj i -
si ni n r t bas et t i gi neml i bi r k onu da ai l e v e k ad indir . Bu sosy ol oj i
ai l en i n neden v e nasil yikima ugr at il digini aik l amaya yan a,mamak -
t adir . Bu ger ek l i k i l k agdak i k l el er i n ai l e hak k inin ol mamasiyl a
bagl ant ili ol ar ak i zah edi l ebi l i r . Ar t an i ,si zl i k ve yoksul l uk k ar ,isin-
101
da, uygar l ik t opl umun da gel en ek sel l e,en ai l e k ur umun un mad di
k o,ul l ar i by k or anda or t adan k al k ar . Ai l eni n t opl umsal anl ami
k al maz. Bi r ey t opl umd an k op ar t ilir k en bu k on uda k ad ina d,en
pay, ok zal i mane bi r bi i md e k en di ni sok aga ve hi i st emedi gi , d o-
gasina ayk iii k o,ul l ar d ayat an egemen er k ege t esl i m ol mad ir . Kadin
k l el i gi , r ek l aminin yap il digi gi bi , bu agda zgr l k k azanmami,tir .
Dogasi met al a,tiiil mad ik t ek bi r hcr esi bir ak il may acak d enl i d er i n-
l e,t i r i l mi , bi r pi yasa k l el i gi di r . Endst r i yal i zm aginda ya,anan
k r i zl er i n en neml i bi r un sur u, ai l e ve k ad in zer i n de ya,anmak t a-
uir . Sadece yogun bo,anmal ar v e sok ak ocuk l ar i bi i mi nde degi l ,
t opl umsal ci nsi yet i l i gi n sinir t animaz i k t i dar ciligi ve smr cl -
g, bu k r i zi n ve k,n der i nl i gi ni yansit mak t adir . Topl umun ai l e
ve k ad in sor unu, zgr ya,amin en t emel unsur l ar i ol ar ak , t eor i k ve
pr at i k dzey de byk abal ar a i ht i y a gst er mek t edi r .
Kap i t al i st t opl um ahl ak in y adsinmasi t emel i nde ol u,t ugundan,
demok r at i k , ci nsi yet zgr l k l ve ek ol oj i k t opl umu i n ,a eder k en,
t eor i k -et i k ve pr at i k -ahl ak ol ar ak h ar ek et et mek vazgei l mez bi r
i l k e ve t ut umdur .
Ci nsi yet i l i k t ar i ht e en ok l i ber al i zm aginda i deol oj i k bi r ge
ol ar ak gel i ,t i r i l i p k ul l anil di. Ci nsi yet i t opl umu devr al an l i ber al i zm,
k ad ini sadece evde cr et si z i ,i ye dn,t r mek l e yet i n med i . Daha
f azl asini ci nsi yet obj esi ol ar ak met al a,tiiip pi yasay a sunmak l a el de
et t i . Er k ek t e sad ece emek met al a,tiiilir k en, k ad in bt n bed eni ve
r uhuyl a met al a,tiiil di. Asl inda en t ehl i kel i k l el i k bi i mi i n,a edi l -
mi , ol uyor du. Kocanin k ar isi i yi bi r sif at ol masa da, sinir l i bi r i s-
t i smar a k onu t e,k i l eder . Fak at t m k i ,i l i gi y l e met al a,ma, f i r avun
k l el i gi n den daha k t k l e ol mak an l amina gel i r . Her k esi n k l el i -
gi n e ail mak , bi r d evl et veya k i ,i n i n k l esi ol m ak t an k at bek at daha
t ehl i k el i d i r . Moder n i t eni n k ad ina k ur dugu t uzak bud ur . Gr n ,t e
zgr l ge ail an k adin, en r ezi l i st i smar ar aci k onumun a d,m,
ol uyor du. Rek l am ar al igindan t ut al im sek s, por n o ar al igina k ad ar
t emel i st i smar ar aci k adind ir . Rahat l ik l a di yebi l i r i m k i , kapi t al i zmi n
t a,inmasinda k ad in en agir yk al t ina k on ul mu,t ur .
Devl et i n ai l ed ek i t emsi l ci si ol ar ak er k ek , k ad in zer i n de hem
smr hem de i k t i dar in gel i ,t i r i l mesi nden k endi ni sor uml u yet k i
102
sahi bi ol ar ak d eger l en di r i r . Kad in zer i nd ek i gel enek sel bask iyi
yayginl a,tir ar ak , h er er k egi i k t i d ar in bi r p ar asina dn,t r r . Top -
l um bu yol l a azami i k t i dar l a,ma sendr omun a gi r er . Kad inin st at s
er k ek egemen t opl uma sinir siz i k t i dar duygusu ve d,ncesi ver i r .
t e yandan t avi zci i ,i l i gi n ol u,umundan i ,si zl i ge, cr et si z i ,i l i k t en
asgar i cr et l i y e k ad ar h er ol umsuzl uk t a bedel det i l en k ad in emek -
i l er di r ; k adinin k endi si di r . Li ber al i zmi n ek l ekt i k ci nsi yet i i deol oj i -
si bu d ur umu sapt iiip f ar k l i gst er mek l e k al maz; bi r d e k adinl ar i i n
zen l e gel i ,t i r i l en i d eol oj i k var i y et l er e dn,t r l r . Kendi el i yl e
k endi k l el i gi ni beni mset mek gi bi bi r ,ey.
Deni l ebi l i r k i , si st em i deol oj i k ve maddi ol ar ak k ad ini i st i smar
et mek l e sadece en agir k r i zl er i ni a,miyor , k endi v ar ol u,unu da sag-
liyor v e gv ence al t ina al iyor . Kadin genel de uygar l ik t ar i hi ni n ,
zel d e k ap i t al i st mod er n i t eni n en esk i v e en yen i smr ge ul usu
k on umun dad ir . Eger her bak imd an sr d r l em ez bi r k r i z dur umu
ya,anabi l i y or sa, bun da k ad in smr gel e,mesi n i n p ayi ba,t a gel -
mek t edi r .
Femi ni zm, ek ol oj i v e k l t r el h ar ek et l er sinif mcadel esi ne en-
gel ol ar ak gr l m,t r . Kad inin sad ece emegi i l e degi l , t m bed en
ve r uhu yl a ya,adigi agir smr geci l i k k ap saml i zml em el er e t abi
t ut ul mami,tir . Bur j uva hukuk unun e,i t l i k l l er i a,il mami,tir .
Tar i hi n en esk i ve en y eni , ogunl uk l a cr et si z ve ok az cr et l i ol an
bu emek i si , er k ek egemen t ar i h ger egi n esn e ol mak t an t eye anl am
i f ade et memi ,t i r . zml en en sinifin er k ek ol d ugu aik t ir . Ek ol oj i ye
de benzer yak l a,il mi,tir . Byl esi sor unl ar ngr l emedi gi gi bi , sinif
mcadel esi ni n bt nsel l i gi ne ol umsuz yansiyabi l ecegi i l er i sr l -
m,t r . Kl t r el har ek et l er i se eski ni n canl and iiil masi, sinif mca-
del esi ni n d i ger bozucu bi r un sur u ol ar ak d eger l en di r i l mek t en k ur -
t ul amami,tir . Sonu t m ol asi mt t ef i k l er i nden k opuk , ek on omi zm e
bogul mu, soyut bi r sinif ilik ol ar ak yansimi,tir .
Bi yol oj i k ar a,tir mal ar i nsan t r nd e k ad inin k k r ol n ayd in-
l at mak t ad ir . Asil gvd eden k op an k ad in degi l er k ek t i r . Kad inin duy-
gusal l igi, evr ensel ol u,um d i y al ek t i gi n den a,iii sap mamasindan
i l er i gel mek t edi r . zel l i k l e uygar l ik d nemi nde en al t t ak i k on u-
munda bir ak t iiil masi, bu yapisini gnmze k adar t a,imasinda et -
103
k i l i d i r . Er k ek ak il t ar af indan k ad inin d uygu yk l ak l i hep ek si k
ol ar ak , k ad inin bi zzat k ar ak t er i ol ar ak yan sitil mak i st eni r . Er k ek
ak il , k adin zer i nde bi r k a byk oper asyon yr t m,t r , yr t -
mek t edi r :
Bi r i nci si , i l k ev k l esi hal i ne get i r i l mesi di r . Bu sr e k or k un
si ndi r me, bask i, t ecavz, hak ar et ve k at l i am l ar l a y k l d r . On a t a-
ninan r ol , ml k l dzen e ger ek l i ol dugu k ad ar d l r et mek t i r . Ha-
nedanl ik i deol oj i si bu d l e ok bagliuir . Kadin bu st at i i n de mut -
l ak m l k t r . Yzn bi l e ba,k asina gst er emey ecek k ad ar sahi bi ni n
mal i, namusud ur .
Ik i nci si , sek s ar aciuir . Ci nsel l i k t m dogada r emeyl e i l gi l i di r .
Ya,amin devami amal an mi,tir . Insan er k egi nd e zel l i k l e k ad in
t ut sak l igiyl a bi r l i k t e ve agir l ik l i ol ar ak uygar l ik sr eci nde asil r ol
sekse, ci nsel ar zunun pat l amasina ve ar pik a gel i ,i mi ne t aninmi,-
tir . Hayvan l ar d a ok sinir l i ol an i f t l e,me dneml er i ( ogunl uk l a
yil l ik ) , er k ek i nsan da ner ed eyse yi r mi dr t saat e ik ar il mak i st eni r .
Kadin gnmze dogr u seksi n, ci nsel i ,t ah ve i k t i dar in sr ekl i ze-
r i nde den endi gi ar at ir . zel -genel ev ayr iml ar i anl amini yi t i r mi ,t i r .
Her yer ve h er k ad in ar t ik genel -zel ev ve k ad in say ilir .
ncs, cr et si z, k ar ,ilik siz emek i di r . Tm i ,l er i n zor u ken-
di si ne yap t iiilir . Kar ,iligi, bi r az daha ek si k ol may a zor l anmad ir . O
k ad ar a,agil anmi,tir k i , ger ek t en er k ege gr e ok ek si k k al d igini
k abul et mek t e, er k ek el i ne ve hk i mi yet i n e dr t el l e sar il abi l mek t e-
di r .
Dr d ncs, en i n ce m et ad ir . Mar k s, p ar a i i n met al ar in k r al i -
esi der . Asl inda bu r ol daha ok k ad inindir . Met al ar in ger ek k r al i -
esi k adind ir . Kadinin sunul madigi hi bi r i l i ,k i yokt ur . Kadinin k ul -
l anil mad igi hi bi r al an da yok t ur . Bi r f ar k l a k i , her met an in k abul
gr m, bi r k ar ,iligi var sa da, k adinda bu k ar ,ilik d a k oca bi r a,k
yzszl gnden t ut al im, Anal ar in emegi d enmez mar t av al ina
k adar koca bi r saygisizl ik t an i bar et t i r .
104
Or t adoguda Kadtn, Hanedanl tk, Ai l e Ve Nfus Sor unu
Tar i hi n ,af ak vak t i n de gr k eml i t opl umsal k i ml i gi y l e ana t anr ia
r ol n k en di n e yak i,tir an k ad in, ne yazik k i gnmz Or t ado-
gusunda en deger si z met a k on umun a i n di r genmi ,t i r . Ba,li ba,ina
t r aj i k bi r yk s ol masi ger ek en bu t ar i hi f azl a ama i mk n indan
yok sunuz. Ama sonul ar ini el e,t i r ebi l i r i z. Kad in et r af inda i nsan
el i yl e sagl anmi, si s bul ut l ar ini dagit ar ak ger egi ni k e,f et mek i vedi
t opl umsal gr ev l er i n ba,inda gel mek t edi r .
Or t adogu t opl umu evr ensel t ar i ht e sinif , hi yer ar ,i ve i k t i d ar so-
r un l ar iyl a en er k en t an i,andir . Ik t i dar ncesi n i n i l k hi yer ar ,i d ze-
negi n i n genl er ve k adin zer i n e k ur ul dugunu bi l mek t eyi z. Zor ba v e
k ur naz er k ek + ,aman ve r ahi p + t ecr bel i ya,li adaml ar i t t i f ak i, t m
hi yer ar ,i l er i n ve son r ad an gel i ,ecek i k t i d ar ve d evl et l er i n pr ot ot i -
pi di r . Tm t opl umsal sor unl ar in ana r ahmi di r . A,agi Mezop ot am-
yad a Ur uk k ent hegemon yasindan nce El Ubeyd hi yer ar ,i k dne-
mi ne ( M.. 5000 -3500) t an ik ol mak t ayiz. Tm Mezop ot amya ya
yayil mi, bi r hi yer ar ,i sz k onusudur . Byk ev v e ai l e et r af inda
r l bi r si st emdi r . Hanedanl ik si st emi ni n ba,l angiciuir . Kadinin,
genl er i n ve st hi yer ar ,i k t abak a di,indak i l er i n si st emi k bi r k l e-
l e,meye t abi t ut ul duk l ar i, dol ayisiyl a t opl umsal sor un un i l k def a
t emel l endi gi bi r dnya i mgesi ve p r at i gi ol u,t ur ul mak t ad ir . Mezo-
pot amya bi r de bu si st emi n k r esel n der i ol ma ger egi n e sahi p t i r .
Hanedan ve ai l eci l i k i d eol oj i si ni n de k k en i d i r . Or t adogud a hal en
her i k i k ur umun ok gl ol masi bu t ar i hsel nedenl e de yak indan
bagl ant iliuir . Top l umun er k ek nder l i k l i bu en esk i k ur uml ar i t ar i h
boyun ca sr ek l i gel i ,i m gst er mi ,l er d i r . Hanedanl ik t emel i k t i d ar
odagi ve devl et bi i mi ne dn,r k en, ai l eci l i k t m t opl uml ar in r es-
mi ana hcr esi n e dn,m,t r . Hanedanl ar v e ai l el er i n k ur u l u, ve
yikili,l ar i i i n t ar i h boyunca yr t l en i k t i dar sava,l ar inin haddi
hesabi yok t ur . Top l uml ar b u sava,l ar l a sad ece sor un k ayn agina
dn,t r l myor , adet a i t en i e t k et i l i yor l ar .
Sosyal yap i k ur uml ar i v e zel l i k l e ai l e ol gusu en az i k t i d ar k ad ar
k ar ma,ik l ik t a,ir . Or t adogu er k egi v e k adini zgn bi r zml en-
105
meyi ger ek t i r ecek bi r k ar ma,ik l ik t a,ir . Genel sosy ol oj i k k al ipl ar l a
yap il acak bi r ai l e, k ad in v e egem en er k ek zml emesi n eml i ek -
si k l i k l er t a,iyacak t ir . Si y asal , i deol oj i k ve ahl ak i ger ek l i k en k at i ve
k ar anl ik yan l ar iy l a er k ek ve k ad inda yan sitilir . Ai l e k ur u mun dak i
el i ,k i l er d ev l et k ur umundak i el i ,k i l er d en az d egi l d i r . Ai l e sosy al
bi r k ur um ol man in t esi nde anl ami ol an, adet a t opl uml ar in k ar a
del i gi gi bi di r . Kadini mer cek al t ina al digimizda, bel k i de t m i nsan-
lik dr amini ok umak mmk n ol abi l ecek t i r .
Top l umun ,i d det l e besl enme gel enegi en al t bi r i m ol ar ak ai l ede
daha da nef es al d ir maz dzey dedi r . zel l i k l e k ad in zer i nd e g-
r n mez bi r sav a, hal i d i r . $i d det t en t i t r emey en t ek bi r k ad in hcr esi
yok gi bi d i r . ocuk l ar in dur umu da ayn iuir . Tem el egi t i m yn t emi
,i dd et t i r . $i d det l e t er bi ye edi l mi , ocuk t an, byd k t en sonr a ayn i-
sinin bek l en ecegi aik t ir . $i dd et e dayal i egemen l i k t en gur ur duyu-
l ur , h az sagl anir . Ik t i d ar ve ,i dd et e dayal i gl l k duygusunun en
t ehl i k el i t opl umsal hast al ik ol ar ak deger l en di r i l mesi ger ek i r k en , en
yce v e k eyi f l i duygunun k en di si ol ar ak i l an edi l i r . Lanet l enmesi
ger ek en bi r ol gu, en ok y cel t i l en bi r er d em ol ar ak sunul ur .
Si yasal acimasizl igin, zmszl gn bel i r l edi gi sosyal t r aj edi yi
en ok k adin ger egi n de gzl eml emek m mk n dr . Be, bi n yil l ik
bi r d evl et ve hi yer ar ,i k gel enegi n t ut sagi ol ar ak , gnmzde k ad in
ol mak t an zor ol an ba,k a bi r ya,am d,nl emez. Zor l uk sad ece
gel enek t en k ayn ak l anmiyor . Avr upa uygar l iginin r et t i gi k adinsi
deger l er de en az d ogmat i k gel enek k ad ar t ahr i p edi ci di r . Por n oya
var d iiil mi, bi r k l t r l e k ap k ar a ar ,af a br ndr l m, k adina y-
nel i k k l t r ar asinda deh,et e d,en k adin, ger ek t en en byk ,a,-
kin dur umun dadir .
Or t adogud a t opl um sor un l ar i her zamank i nden daha ok g-
nmzde en yaygin ve yogun ya,anan ai l e, han edan, sinif , i k t i dar ve
devl et sor unl ar iuir .
Hanedanl ik , i deol oj i v e uygul ama ol ar ak bu dzen i t er syz et -
men i n son ucun da gel i ,ecek t i r . At aer k i l l i k ol ar ak d a adl and iiil an bu
dzen de ya,li er k egi n t ecr besi yl e gl adam in ask er i mai y et i v e
bi r n evi r ahi p ncesi k ut sal l ik l i der i ,aman in i t t i f akiyl a at aer k i l y -
net i m k k sal acak t ir . Hanedanciligin bi r zel l i gi n i ok i yi k avr amak
106
ger ek i r . Gn mz de y ak indan i l gi l en di r en bi r zel l i k : Ai l eci l i k ve
ai l en i n ok er k ek ocuga sahi p ol masi, esas ol ar ak hanedan i deol oj i -
si ni n k ,e t a,iuir . Ger ek ok k ad inl a ev l i l i k , ger ek sr ek l i er k ek o-
cuk i st emek hanedan i deol oj i si ni n ba, i st emi di r . Bunun anl a,ilir
nedeni p ol i t i k gt r . Rahi p an l am gcn e dayanar ak n cl ge
get i gi gi bi , han edan in gl k i ,i si pol i t i k gce d ayanar ak ncl ge
oyn ayacak t ir . Pol i t i k g k avr ami uyul m adiginda zor u agii,tiiir .
Rahi p gcnde i se, uyul madiginda, t anr inin gazabi gi bi manevi bi r
g uyar ici et k i yap ar . Pol i t i k gcn esas k ayn agi i se gl adamin
ask er i mai yet i di r . Daha ncek i avcilik d nemi nde, zel l i k l e ana-
k adinin et k i l i ol dugu dnemde er k ek k ist iiil mi, gi bi di r .
Top l umsal ya,amin bagiinda i l k byk yaban cil a,ma bu sek i n-
l er ot or i t esi i l e ba,l ar . Sek i n ai l e, hanedanl ik yap il anmal ar i da k ay -
nagini hi y er ar ,i d e bul ur . Hanedanl ik bi r yan dan devl et ol ar ak bi -
i ml eni r k en , di ger yan dan ai l eci l i k ol ar ak t opl umsal y a,ami f ar k l i
bi r an l aml iliga v e f or ma t a,ir . Kk l dn,m sz k onusudur .
Or t adogu t opl umsal k l t r n de gl ya,andigi e,i t l i k an it l ar l a
dest ek l en en anaer k i l d zen den son r a ger ek l e,t i r i l en at aer k i l d-
zen ( M.. 500 0l i yil l ar d an ber i yk sel i ,e get i gi gzl em l enmek t e-
di r ) bi r g, i l k t opl umsal bask i ve i st i smar in denendi gi si st emi i f a-
de eder . ocuk l ar in ve m al l ar in egemen l i gi n i n er k ege, bab al ik k u-
r umuna get i gi k k l kadin k ar ,iti bi r devr i mdi r . Tut ucu, bask ici ve
i st i smar ci dzen e yol amasindan t r d aha ok bi r k ar ,idevr i m-
di r . ok ocuk sahi bi ol mak i l k mal dzen i ol sa ger ek . ocuk l ar n e
k ad ar ogal ir sa, g ve mal , ml k i yet sahi bi ol mak o d enl i ar t ar .
At aer k i l l i k , h anedanl ik ve m l k i yet ar asindak i i l i ,k i aik t ir . Hane-
danl ik k l andan daha byk bi l i nci ne var il mi,, ml k i yet i t animi, i l k
geni , ai l e k ur umudur . At aer k i l l i gi n i l k bi i mi di r . Kadinin ocuk l ar
ve mal l ar zer i n dek i sahi p l i gi n i n ger i l emesi , d ,,yl e el el e gi der .
Ana t anr ia k l t r yer i ni er k ek k r al -t anr il ar k l t r n e bir ak ir .
Smer k l t r n de bu gel i ,mel er ar p ici gzl eml eni r . Evl i l i k , ai l e
k ur umu uygar l ik t ar i hi boyun ca han edanl ik mod el i ni n et k i si al t inda
gel i ,i r . Er k ek -k ad in g den gesi n e dayal i evl i l i k daha sinir l i ya,anir .
Hanedanl ik bi r er k ek egemen i d eol oj i v e i k t i d ar t ek el i ol ar ak k abu l
gr d gnden veya et t i r i l di gi nd en t r , bask in ik an evl i l i k l er bab a
107
ot or i t esi ni t animak zor undadir . Kisacasi dogal degi l i n,a edi l mi ,,
ot or i t er ve i st i smar ci mi k r o dzenl er di r .
Hi yer ar ,i ni n di ger adi ol an at aer k i l l i gi n sizmadigi t opl umsal g-
zen ek yok gi bi d i r . Bel k i de bi nl er ce y il dev l et k u r umun dan nce
at aer k i l gel enek l er t opl umu yn et t i . At aer k i l l i gi n gc bel k i de dn-
yan in hi bi r bl gesi nde Or t adogudak i k ad ar k u,at ici, bogucu d egi l -
di r . Hal en ya,ayan deger l er ol ar ak , k ad in ve er k ek k i ,i l i gi , et ni k
k l t r , ai l e v e namus anl ayi,i zer i n de at aer k i l l i gi n gc ok bel i r -
gi ndi r . Kar ,i k l t r gel i ,t i r mesi ger eken ,ehi r l er , k ir sal in, dol ayi-
siyl a at aer k i l l i gi n der i n i zl er i ni t a,ir l ar . Kir sal ok yanus i i nde adacik
gi bi k al ir l ar .
Ai l eyi zmek i k t i dar -devl et -sinif ve t opl umu zmek i i n ,ar t t ir
Hanedanl ik si st emi , i d eol oj i v e y ap il anman in i i e get i gi bi r bt n-
l k ol ar ak anl a,il mak d ur um undad ir . Kabi l e si st emi n i n i i nden ge-
l i ,mek l e bi r l i k t e, onun i n k r i ve st t abak a, yn et i ci ai l e ek i r d egi
ol ar ak k endi ni ol u,t ur ur . ok k at i bi r hi yer ar ,i si var dir . n hki m
sinif t ir . Ik t i dar ve d evl et i n pr ot ot i pi di r . Er k ek ve er k ek evl at esasina
dayal iuir . ok sayida er k ege sahi p ol mak i k t i d ar i i i n neml i di r . Bu
husus ok l u k ad inl a ev l enme, har em hay at i ve car i ye si st emi ne yol
ami,tir . Bazi er k ek l er i n onl ar ca k ad ina ve yzl er ce ocuga sahi p
ol masi hanedanl ik i deol oj i si yl e bagl ant iliuir . Ik t i dar ve dev l et nce-
l i k l e hanedan i i nde r et i l i r . En neml i si , hanedan b a,t a k endi k abi -
l e ve a,i r et i ol mak zer e, di,indak i di ger k abi l e si st eml er i ni i l k sinif -
l amay a, k l el i ge al i,tir an k ur umd ur . Or t adogu uy gar l iginda hane-
dansiz i k t i dar ve d evl et e r ast l amak ner ed eyse mmk n degi l d i r .
Hanedan ger ek l i gi n i n k k l l g ve i k t i d ar -d evl et i i n hazir l ik ok u-
l u k on umunu t e,k i l et mesi n den t r byl ed i r .
Hanedanl igin r esmi i d eol oj i ye d n,mesi ai l e yap isina da dam-
gasini vur mu,, ai l eci l i k bi i mi nde al t i deol oj i ye yol ami,tir . Ai l e-
den ai l ey e f ar k v ar d ir . Tar i h boyun ca v e t ar i h ncesi n de k ad in-
er k ek ber aber l i gi n i n ok f ar k l i bi i ml er i mevcut ol mu,t ur . zel l i k l e
k ad in agir l ik l i k l an ai l e t i pi ok y aygindi. Bu ai l e t i pi n de er k ek -k oca
pek t aninmaz. Day i v e ocuk l ar daha ok neml i d i r . Di ger bi r t i p
er k ek -k adin i k i l i gi ni n denk ol dugu t i pt i r . Sanil diginin aksi ne, bu t i p
de t ar i ht e yaygin ya,anmi,tir . Er k egi n ai l e r ei sl i gi nd ek i si st em ok
108
son r al ar i ve han edanl ik -i k t i d ar -d evl et l snn i zd,m ol ar ak
gel i ,t i r i l mi ,t i r . Esas hedef i k adinl ar ini ve ocuk l ar ini st t abak al ar in
hanedan, i k t i d ar ve d evl et ik ar l ar i i i n yet i ,t i r mek t i r . Bagiml i uyd u
k i ,i l i k l er yar at mak t ir . Hi de ger ek medi gi v e ok agir t opl umsal
sor unl ar a y ol at igi hal de, ok k ar ili ve ocuk l u ai l eni n t emel i nde bu
i k t i dar ve d evl et ik ar i v ar d ir . Hanedan gi bi her ai l e r ei si d e ona
yk n er ek , ok k ar ili ve ok ocuk l u ol mayi bi r g ve ya,am gar an-
t i si ol ar ak gr r . Topl uma hk i m zi hni y et bu yn sr ek l i t e,vi k
eder . Hl buk i zmd en zi yad e t m t opl umsal sor una k ap i ar al an -
mi, ol ur . Bu dur umun r esmi i d eol oj i ni n ger egi ol d ugunu ve d i nce d e
dest ek l en er ek pek i ,t i r i l mek i st endi gi n i bi l mek , t opl umsal sor unl ar i
k avr amak i i n neml i di r . Gn mz Or t adogu t opl umun da hal en
gl ol an hanedancilik ve ai l eci l i k k l t r , yol at igi a,iii nf us,
i k t i dar ve devl et t en p ay al ma hir si ned eni y l e sor unl ar in an a k ayn ak -
l ar indandir . Kadinin a,agil anmasi, e,i t si zl i gi , ocukl ar in egi t i msi zl i -
gi , ai l e k avgal ar i, namus sor unu hep ai l eci l i k l e bagl ant iliuir . Ik t i d ar
ve d evl et i i sor un l ar in k k bi r mak et i ad et a ai l e i i n de k ur ul mu,
gi bi di r . Ai l eyi zmek i k t i dar -devl et -sinif ve t opl umu zmek i i n
,ar t t ir .
Eger ai l e ve han edan i k t i dar mer k ezl i k ur ul mu,l ar sa, t opl umd a
i k t i dar cilik ve d ev l et i l i k i d eol oj i si ve pr at i gi ni n en gzde k on ul ar i
ol masi anl a,ilir d ir . Or t adogud a sr ek l i i k t i d ar ve devl et sor unl ar i-
nin ya,anmasi, zer i nd e yk sel di k l er i t opl umun ai l eci l i k ve h ane-
dancilik l a kapl anmi, ol masindandir . Kar ,ilik l i bi r bi r i ni besl eyen
sor unl ar d ir . Bu k on uda sor unl ar in i d eol oj i k yn n k avr amak ok
neml i di r . Sor un zm e ar aci ol ar ak d ,nl en i k t i d ar ve d evl et
gcn n t er si ne sonu d ogur d ugu, gsz, yar at icisiz ve k l el i k l e
dol u bi r ya,am r et t i k l er i hal en Or t adogu t opl umu nun zi hni y et i nd e
anl a,il mak t an uzak t ir . Bu i l i ,k i l er yumagini sor unl ar in ana k ayn agi
ol ar ak yor uml amamiz bu nedenl edi r ve ok n eml i d i r . ok er k en-
den f ar k et t i gi m bu d ur um n edeni yl e d emok r at i k i d eol oj i ve r gt -
l enmel er e, t ar t i,ma ve ey l eml er e by k i l gi gst er d i m. Ya,am ban a
t opl umsal sor un l ar in zm yol unun bur ad an get i gi ni her geen
gn daha f azl a gr et i y or d u.
109
Yi ne sinif sanil diginin ak si ne i k t i dar ve d evl et i d ogur muy or .
Ter si n e hanedancilik , ai l eci l i k ( hi yer ar ,i k k ur ul u,l ar ) zer i n e k ur u-
l u i k t i d ar ve d evl et ol u,uml ar i sinif l a,maya yol aar . ncel i k hi ye-
r ar ,i k devl et i i deol oj i v e pr at i gi nd edi r . Or t adogu uygar l ik t ar i hi nde
bu sr eci n ok yaygin ya,andigini t espi t et mek m mk n dr . Al t t an
st e degi l , st t en al t a dogr u sinif l a,ma egi l i ml er i daha gl d r .
Daha da neml i si , bi r bi r l er i ni n di,inda ol an bi r devl et ve sinif i l i ,k i -
si nden ok , i deol oj i k v e pr at i k ol ar ak i i e bi r sinif -i k t i dar ve d evl et
f en omen i y a,anir . Ol duk a r t l ya,anan bi r sr et i r . yl e k i , k abi -
l eci , ai l eci , hanedanci ve devl et i i deol oj i k i mgel er d en t r sinif
adet a gr nmez k ilinmi,tir . Byl el i kl e sinif bi l i nci ni n gel i ,mesi n-
l enmeye al i,ilir . Sinif t ahl i l l er i ni y apar k en somut y ak l a,mak nem-
l i d i r . Tar i ht e nasil ol u,mu,sa y l e yak l a,mak ger ek i r . Or t adogud a
t opl um sinif l a,ir k en r esmi ai l e, hanedan, i k t i d ar l a,ma ve d evl et l e,-
meyl e i i edi r . Kl el i k sad ece mad di emek zer i n e k ur ul maz. nce-
l i k l e zi hni y et , duygu v e bedenl er zer i nde i n ,a edi l i r . Ideol oj i k k l e-
l i k gel i ,meden maddi emek k l el i gi gel i ,mez. ok yay gin ol an sinif
zel l i k l er i nden k ayn ak l an an sor unl ar i gr mek i i n bu yn l bt n-
l eyi ci y ak l a,im gst er mek daha gr et i ci ol acak t ir .
n ce d evl et sor unu, sonr a ai l e sor un u demek d ogr u bi r yak l a,im
degi l di r . Di yal ekt i k bi r bag i i ndek i bu i ki ol gu bi r l i k t e el e al inip
zml enmeyi ger ek t i r i r . Reel sosyal i zmd e nce devl et i hal edel i m
son r a sir a t opl uma gel i r denmesi n i n yol at igi sonul ar or t adad ir .
Hi bi r ci d di t op l umsal sor un bi r t anesi n e ncel i k t an inar ak zm-
l enemez. Bt nsel l i k i i nde bak mak , her sor una di ger i yl e i l i ,k i si
i i n de anl am ver mek , zme gi d er k en de ayn i yn t eml e yak l a,im
gst er mek daha dogr u bi r yn t emdi r . Zi hni y et i zmeden devl et i ,
devl et i zmeden ai l eyi , k ad ini zmeden er k egi zmek n e k adar
ek si k se, t er si n i y apmadan zm p e,i n de k o,mak da o denl i ek si k
k al acak t ir .
En az devl et sor unu k ad ar agir l a,an bi r sor un da ai l e ve k ad in
et r af indan ,ek i l l enen t opl umsal zi hni y et ve d avr an i,l ar d ir . st t e
devl et al t t a ai l e, cennet ve ceh ennem i k i l emi gi bi bi r di y al ek t i k b-
t nl k ol u,t ur ur l ar . Dev l et mi k r o mod el i n i ai l ede ger ek l e,t i r i r k en ,
byy en ai l e t al epl er i de mak r o mod el i n i d evl et ol ar ak t asar iml ar .
110
Her ai l e i d eal zmn devl et l e,med e bul ur . Devl et desp ot unun
ai l ed ek i yan simasi k k desp ot ol ar ak ai l e r ei si er k ek t i r . By k
devl et desp ot u ne k ad ar et k i l i , y et k i l i , k eyf i t ut uml ar l a al eme ni zam
ver meye al i,ir sa, k k r ei s d e bi r k a k ad in ve ocuk zer i nde ayn i
mut l ak ni zami yat i ,l er i yl e ugr a,ir .
Kad in k on usunda er k egi n ben ci l l i gi v e gz k ar al igi gncel bi r
ol gu ol ar ak her saat gzl eml enebi l i r . Bu k onuda da hi bi r ahl k v e
huk uk i k ur al t an imadan, her t opl umsal t abak ad a gzn k ir p madan
ci nayet i ,l eyebi l di gi de vi cdan i ol an her k esi n gz ar d i edemeyecegi
bi r ger ek l i k t i r . Bu t ut uml ar ogunl uk l a a,k ad ina ser gi l en i r . Hl bu-
k i a,kin hak i k at l e i l i ,k i si az ok y or uml an d iginda, bu syl emi n en
a,agilik bi r yal an ol dugu hemen an l a,il acak t ir . Ne bi t k i l er ne hay -
van l ar al emi nde, hat t a ne de can siz di y e yor uml ad igimiz f i zi k
l emde a,k a k on u ol an hi bi r zne bu t r bi r eyl em e asl a y nel mez.
Anl ami hal a zml en emeyen bazi sap mal ar gzl eml ense d e, i n san
t r n dek i bu yn l ci nayet l er i n nedenl er i v e anl ami aik k i ok
f ar k l iuir . Egemenl i k ve smr yl e bagi ncel i k l e bel i r t i l mesi ger e-
k en hususl ar in ba,inda gel mek t edi r .
Or t adogu uygar l iginda ai l eyi devl et i n mi k r o mod el i ol ar ak z-
meden, yet k i n bi r t opl umsal zml emeyi yapmak ok ek si k bir ak ir .
Gn mz Or t adogu t opl umunda k ad in sor unu en az d evl et sor unu
k ad ar agir l a,mi,sa, bun un al t inda yi ne devl et i n t ar i hi k ad ar uzun ve
k ar ma,ik bi r k ad in k l el i k t ar i hi yat ar . Kad in-ai l e-er k ek Ber m uda
geni n i har i t ada i y i gst er med en, yan indan geen her t opl umsal
zm gemi si ni bat ir masi i ,t en bi l e degi l di r . Ber muda geni t op-
l umsal ok yan ust a Or t adogud ak i mi k r o devl et ol ar ak ai l edi r . Hi y e-
r ar ,i ve d evl et yk sel i r k en , k en di i zd,ml er i ni de mut l ak a ai l e
k ur umun da yan sit mad an edemezl er . Ai l ed e yan k i bul am ayan bi r
hi yer ar ,i v e devl et , ya,ama ,ansini gl k il amaz ve sr d r emez.
Or t adogu uygar l iginda bu di y al ek t i k i k i l em zen l e dok un ur ve hi
i hmal ed i l em ez.
Devl et bi nl er ce y il l ik at aer k i l k l t r zer i nde yk sel i r . Ol u,u-
mun da sinif sal gel er d en ok , gl en mi , at aer k i l gr up l ar esas r ol
oyn ar . Bu gr up l ar i i n de daha ok b el i r gi n ol an f i gr i ht i y ar bi l gedi r .
Kabi l eni n t ecr bel i ya,lisi ol ar ak bi l ge bel k i de en esk i ot or i t edi r .
111
Muht emel en bi l ge anan in r ol oyn adigi t ar imsal devr i md en son r a
adim ad im gel i ,en t ecr bel i i ht i y ar bi l geni n , ,aman -,eyh-
peygamber ol ar ak t opl umsal st at s gi der ek ar t mi,tir . Top l umd a
sinif l a,ma gel i ,i p at aer k i l k ur umdan devl et e dogr u bi r gel i ,me
ol unca, bi l ge mt t ef i k l er i y l e bi r l i k t e hanedanl iga v e ona d ayal i ol a-
r ak k r al l iga er i ,i r Hanedanl ik , ai l e v e dev l et i i n de yk sel en, i er i -
gi nd e et ni k ve mi t ol oj i k d i n sel gel er bul unan ar p ici bi r ol gudur .
Ai l e v e devl et l er i n yk sel i , ve k ,l er i nde bi r han edanl ik her za-
man neml i r ol oyn ami,tir . Hanedansiz d evl et d,nmek n adi r di r .
Gn mzde bi l e bu k ur al byk l de geer l i d i r . Neden ol ar ak
at aer k i l ai l e yap isinin gcn gst er mek mmk ndr . At aer k i l l i k
devl et i n geni di r . Dol ayisiyl a en gl at aer k i l ai l e hanedan d evl et i n e
yk sel ebi l i r . Hanedan in k en di si devl et ol ur . Hanedanl ik yl e bi r
k ur umd ur k i , bi nl er ce yil t esi ne gt r l ebi l i r . Dev l et t e ve t opl um-
da ok k al in i zl er i var dir . Hak i m sinif , et ni k gr up ve di nsel i nancin
adet a bi l e,k esi d i r . Bi r di ger avant aj i, sl al e yol uy l a uzun zaman l ar i
et k i l emesi d i r . Yi ne haned anl ar ar asi ev l i l i k l er y ol uy l a mek n sal
yayilim i i n de el ver i ,l i d i r . Bu ni t el i k l er n eden devl et i n ncel i k l e
hanedanl ar i i nde k ur ul d ugunu da aik l iyor . Topl umsal gel i ,mede
ol dugu k ad ar , d evl et sel gel i ,mede de gl bi r odak ol u,t ur masi,
hanedanl ik k ur umun u gz ar d i et memeyi ger ek t i r i r . Or t adogu uy-
gar l igi bi r an l amda han edanl ar zer i nde t a,inir . zel l i k l e devl et
hanedanl ar i t ar i ht e en ok i z bir ak an r nek l er d i r . Bat i uygar l iginda
daha ok d ev l et d i,i hanedanl ar agir l ik t a,ir k en, Doguda devl et l e
bagl ant ili hanedanl ar in par l ak l igi sz k on usudur . Hanedanl ik ayn i
zamanda bi r ok ul d ur ; t opl umsal model di r . neml i gel i ,mel er hane-
dan ok ul vey a mod el i n de ya,andik t an son r a t opl uma t a,inir . Et ni k
gr up l ar , u l usl ar bi l e sik sik han edan adl ar i i l e t an inir . Ba,at r ol oy-
namal ar i az gr l en ol ay l ar d egi l d i r . En gl et ni si t el er ve u l usl ar ,
i l er i nden ik ar dik l ar i hanedanl ik l ar in gcyl e v e ad iyl a an ilir l ar .
Emevi l er , Abbasi l er , Eyyubi l er , Sel uk l ul ar ve Osman l il ar ,
Bar mek i l er ayn i zaman da Ar ap, Tr k , Kr t ve Far s ul usu demek t i r .
Tahak k m ve ml k i yet dzen i ni n al t inda k adinin yer i ni t anim-
l amak gi d er ek gl e,mek t edi r . Bi nl er ce yil l ik bi r uy gul aman in ver i si
ol ar ak k ad in gnmzde t am bi r enk az hal i n i ya,amak t adir . Kapi t a-
112
l i st si st emi n ayar t ici et ki si bi l e t am yansimi, ol mak t an uzak t ir . Or -
t adogu t opl umun da ger i ci l i gi n mer k ezi ndek i asil gedi r . Her al anda
yeni l mi , Or t adogu er k egi , bu yeni l gi ni n bt n yansimal ar ini k adin-
dan ik ar mak t adir . Di,ar ida ne k ad ar hak ar et e ugr asa, bunun k ar ,i-
ligini bi l er ek ya d a k en di l i gi nd en k ad indan ik ar mak t adir . Top l u-
mun u sav unamam a, iki, bul amaman in f k esi y l e dol mu, er k ek ,
ai l ed e bi r d el i gi bi ocuk v e k ad ina ynel mek t e, ,i dd et i ni bo,al t -
mak t adir . Namus ci nayet l er i ol gusu, asl inda bt n t opl umsal al an-
da namusunu i gnet en er k egi n , t er si nd en ol ar ak bun un f k esi ni
k ad inda gi d er me eyl emi di r . Sembol i k ama ok bi t i k ve basi t bi r gs-
t er i yl e n amus dav asini hal l et t i gi ni d,nmek t edi r . Bi r n evi psi k ot e-
r ap i uy gul amak t ad ir . Sor un un al t inda k aybedi l mi , bi r t ar i h ve t op-
l umsal dav a yat mak t ad ir . Bu t ar i hsel t opl umsal davayl a y zl e,me-
di k e ve zer i n e d,eni yapmad ik a, namus k i r l enmesi nd en asl a
k ur t ul amayacagini bu er k ege an l at mak , k abu l et t i r mek t emel so-
r unl ar dan bi r i si di r . Asil namusun k adinin ci nsel or ganinin bak i r el i -
gi nd en degi l , t ar i hsel ve t opl umsal bak i r el i gi sagl amak t an get i gi ni
mut l ak a gr et mek ve u ygul amak ger ek i r .
Or t adogud a t opl umsal dok u l ar , k r i zi n en yogun ya,andigi al an-
l ar d ir . Ai l e, a,i r et , k ent , k yl l k , i ,si zl i k , d i n sel cemaat , ayd inl ar ,
saglik , k i t l e egi t i mi ba,t a ol mak zer e, sosyal k ur uml ar en n i hi l i st ve
k r i zl i d neml er i ni y a,amak t adir . st t e hak i m i deol oj i ve i k t i d ar i l e
k u,at il an, al t t an hi yet meyen bi r ek onomi t ar af indan siki,tiiil an
t opl umsal gvd e ,i,man -obez hast ayi andir mak t adir . Tabi i bu
obezl i k ABD ve ABd ek i ger ek obezl i k degi l d i r . Af r i k ad ak i k ar n i ,i,
ocuk obezl i gi n e benzer . Sosyal dok u ol ar ak b u k ur uml ar da i n san l ar
byk or anda i ,l evsel l i gi ni yi t i r mi ,l er di r . Kur uml ar in anl aml i bi r
r ol k al mami,tir .
Gn mz Or t adogu ai l esi nde ya,anan sor unl ar in devl et t e ya,a-
nanl ar k adar n em t a,imasinin bu kisa t ar i hsel anl at iml a daha i yi
aiga ik t igi k an isinday im. Ik i yn l bask i, pr obl emi daha da ,i dd et -
l endi r mek t edi r . Tar i ht en gel en at aer k i l v e devl et t opl umun un yan -
simal ar iyl a Bat i uygar l igindan yan siyan moder n k al ipl ar bi r sent ez
degi l , bi r k r dgm yar at mak t ad ir . Dev l et t e yar at il an t ik an ik l ik
ai l ed e dah a da d gml enmek t edi r . ok ocu k l u ve e,l i b agl ar ek o-
113
nomi k ol ar ak ai l eyi sr d r emez bi r d ur umd a bir ak mak t adir . By-
yen ocuk l ar l a gen nf us i , bul amamak t a, bu da ai l ey i i ,l evsi z k il -
mak t adir . Ek onomi ye ve d evl et e ayar l i ai l e, i k i yan dan da esk i t ar z
bagl ar l a yr nemey ecegi bi r ik maza sap l anmi,tir . Ne Bat i t ar zi
ai l e, n e de Dogu t ar zi ai l e y a,anmak t ad ir . Ai l ed e er ozyon bu k o,ul -
l ar d a ger ek l e,mek t edi r . Daha hizl i zl en t opl umsal bagl ar a naza-
r an ai l en i n hal a gcn k or umasi, t ek t opl umsal siginak ol masindan
t r d r . Ai l ey i k esi nl i k l e k msememek ger ek i r . Yap t igimiz el e,-
t i r i l er ai l en i n k k t en r eddi ni ger ek t i r memek t edi r . Yeni d en anl am ve
yap il anma ger egi n i or t aya k oy mak t ad ir .
Kad indan daha agir ol ar ak er k ek sor un unu gndeml e,t i r mek
neml i di r . Er k ek t ek i egemenl i k , i k t i d ar k avr am inin zml enmesi ,
k ad in k l el i gi n den daha az n eml i degi l di r . Bel k i de daha zor dur .
Dn,me yan a,may an k ad in degi l , daha ok er k ek t i r . Egemen er -
k ek f i gr n t er k et mesi hal i n de, sank i devl et i n i k aybet mi , hk m-
dar gi bi bi r duyguya, yi t i k l i ge kendi ni ugr ami, hi sset mekt edi r . As-
linda egemenl i gi n bu en k of bi i mi n i n onu da zgr l k t en yok sun
bir ak t igini, t am bi r t ut ucu k il digini gst er mek ger ek i r .
En esk i t ut sak l iga al inmi, ci ns, soy ve sinif ol ar ak k adini el e al ip
sinir l i da ol sa sosy ol oj i k bi r z ml emeye t abi t ut madan, ai l e ve
er k egi , d ol ayisiyl a ba,k a bi r yn den devl et i v e t opl umu k av r am ada
byk ek si k l i k l er ol acagindan, k isaca bi r k ad in k l el i k t ar i hi ni t asa-
iiml amak ger ek i r . Kad in t animini ncek i bl md e ver meye al i,ti-
gimizdan t ek r ar l amay acagim. Fak at yi ne de k ad ini bi yol oj i k ol ar ak
t opl umsal l iga gi r di gi nde ek si k , k usur l u bi r ci ns ol ar ak deger l endi r -
mek t amam en i deol oj i k t i r -ve er k ek egemen zi hni y et t asar imiuir -
demeyi hi i hmal et mem ek ger ek i r . Bi l ak i s k ad inin bi yol oj i k v e t op-
l umsal bi r var l ik ol ar ak d aha yet k i n ol d ugunun bi l i msel ol ar ak k a-
nit l anan bi r ger ek l i k ol dugunu da hi gz ar di et memek ger ek i r .
Kad insiz y a,amin ol amay acagi bi r ger ek ol mak l a bi r l i k t e, bu
denl i d,r l m, bi r k adinl a onur l u ve anl aml i bi r ya,amin payl a,i-
l amay acagi da aik t ir . Mevcut k ad inl i ya,amin gir t l agina k ad ar her -
k esi n , genel i n en al al t ici k l el i ge gml dg bi r t ar z ol d ugunu bi l e-
r ek , hi sseder ek zml eyi ci ve eyl emsel ol mak , ya,amin k ur t ul u,u-
nun dogr u yol u ol mak t ad ir . Kadinl a anl aml i ve onur l u ya,amin b-
114
yk bi l gel i k ve ycel i k ger ek t i r di gi ni hi unut mamak ger ek i r . A,k
i d easi ol anl ar in bunu ger ek l e,t i r me yol unun bu bi l gel i k ve ycel i k -
t en get i gi n i her an hat ir l amal ar i ger ek i r . Ba,k a t r l s a,k a i hanet
ve k l el i ge hi zmet t i r . Topl umsal hak i k at e ul a,il madan a,k a er i ,i l e-
mez.
Bu k isa d eger l en di r mel er d en ik ar il abi l ecek sonu, k ad inin an a-
er k i l dnemden ber i si st eml i k ur amsal bi r t opl umsal bask i v e sm-
r ye t abi t ut ul duguna i l i ,k i ndi r . Kadindak i k l el i k hi bi r kl el i k
bi i mi yl e k ar ,il a,tiiil mayacak denl i k ar ma,ik ve ya,amsal dir . Uy-
gar l ik t ar i hi i i nde k ad in k l e pazar i, car i yel i k , har eml i k k ur uml ar i
ol guyu k ismen yan sit abi l i r . Fak at k ap i t al i st moder n i t eni n k ad in
zer i n dek i uygul amal ar inin haddi hesabi yap il amayacak denl i o-
gal t il mi,tir . Hi bi r uygar l ik k ap i t al i zm k ad ar k ad in zer i n de oyn a-
mami,, i st i smar ini k ur umsal l a,tir amami,tir . Ol gu o denl i i st i smar
edi l mi ,t i r k i , k ad inl ar in ezi ci ogunl ugu k en di l er i ni en al ak a d u-
r uml ar a i n di r geyen uygul amal ar i k ad inin t emel k i ml i k zel l i k l er i y-
mi , gi bi y ansit mak t ad ir . Hat t a k en di l er i n i oy unl ar in bi r p ar asi ol a-
r ak oyn amak t a sak inca gr mey ecek k adar el e gei r i l mi , bul un mak -
t adir . Sadece ol gusal bask i ve smr d en bahset mi y or uz. Ya,amin
hcr el er i ne k ad ar zmset i l mi , bi r k l el i gi ses, r en k , bed en v e zi h-
ni y et bi i ml er i ol ar ak gnl l sunmak t an ek i nmemek t edi r . Top -
l umsal hak i k at l e bagini yi t i r mi ,, t amamen sahnede oyn at il an bi r
ya,amd an i bar et hal e get i r i l d i k l er i ni n f ar k ina bi l e var amam ak t ad ir .
Daha dogr usu bu i mk n i bul amamak t ad ir . Ya,amin onur un u ve
hak i k at i ni k azanabi l mek i i n k adin et r af indak i si sl er i dagit mak
ol anca y ak iciligiyl a n emi ni k or um ak t ad ir .
115
Topl umsal Ci nsi yeti l i gi n zgr l eyti r i l mesi
Demok r at i k l e,meni n zn t e,k i l et mek l e bi r l i k t e, k en di ba,ina
el e al inmasi ger ek en ol gul ar in ba,inda k ad in ve et r af inda ol u,an
i l i ,k i ve el i ,k i l er dzen i gel mek t edi r . Komnal ve demok r at i k du-
r u, dengel er i sosyal bi l i ml er i n al an ina ne k ad ar ge ve yet er si z gi r -
mi ,se, ondan daha f azl asini k ad in ol gusuna yak l a,imd a gr mek t e-
yi z. Sank i k adinin ya,adik l ar i dogal l igin ger ekl er i ymi , gi bi bi r anl a-
yi, t m bi l i msel y ak l a,iml ar d a, ahl ak i ve si y asi t ut uml ar d a n var -
say im ol ar ak k ab ul gr r . Daha hazi n ol an i, k ad inin k en di si de bu
par ad i gmayi dogal k abul et meye al i,mi,tir . Bi nl er ce yil l ik hal k l ar a
dayat il an st at l er i n d ogal l igi, k ut sal l igi, bi r k a k at f azl al igiyl a k ad i-
nin t m zi hni y et ve d avr an i,l ar ina da adet a k azinmi,tir . Hal k l ar
k ad inl a,tiiil digi or an da, k ad in da hal k l a,tiiil mi,tir . Hi t l er Hal k l ar
k ad in gi bi di r d er k en bu ger egi k ast eder . Kadin ol gusuna daha
der i nl i k l i yak l a,il diginda, bi yol oj i k bi r ci ns ol manin t esi nde adet a
bi r soy, sinif , ul us muamel esi gr d g anl a,il acak t ir . Ama en ok
ezi l en soy , sinif veya ul us ol ar ak . Hi bi r soy, sinif veya ul usun k ad in-
lik k adar si st eml i bi r kl el i ge t abi t ut ul madigini i yi bi l mek ger eki r .
116
Kadinl igin k l el i k t ar i hi daha yazil mami,tir . zgr l k t ar i hi i se
yazil mayi bek l i y or . Kad in k l el i gi n i n der i nl i gi k adar k ar anl ik t a bi-
r ak il masi, t opl umd a yk sel en hi yer ar ,i k ve d evl et i i k t i dar l a yak in-
dan bagl ant iliuir . Kadinin k l el i ge al i,tiiil masiyl a hi yer ar ,i l er -
ayr ical ik l i k ut sal yn et i ml er - k ur ul mu,, t opl umun di ger k esi ml er i -
ni n k l el i k yol u ail mi,tir . Er k ek l er i n k l e ol masi k adinin k l el i gi n -
den sonr adir . Ci ns k l el i gi ni n sinif ve ul us k l el i gi nden f ar k l i ynl er i
de var d ir . Me,r ul a,tiiil masi i n ce ve y ogun bask il ar l a bi r l i k t e duygu
yk l yal anl ar l a sagl anir . Bi yol oj i k f ar k l iligi sank i k l el i gi i i n ge-
r ek eymi , gi bi k ul l anilir . Yapt igi t m i ,l er deger i ol mayan k adinca
i,l er di ye haf i f e al inir . Topl umun k amusal al aninda bul unmasi di n-
ce y asak , ahl ak en ayip ol ar ak sunul ur . Gi der ek t m neml i t opl um-
sal et k i nl i k l er d en uzak l a,tiiilir . Si y asal , t opl umsal , ek on omi k et k i n-
l i k l er i n hak i m gc er k egi n el i n e get i k e k ad inin zayif l igi daha d a
k ur uml a,ir . Zayif ci ns bi r i nan ol ar ak payl a,tiiilir .
Tm mad di ve m anevi g ol anak l ar i er k egi n el i n de bi r i k t i k t en
son r a k adin ar t ik er k ek el i n e bak an, bazen yal var an , bazen t m
onur un u i gneyer ek k ad er i ne r azi ol an ve sik a ya,ama k ser ek
der i n bi r sessi zl i ge br nen bi r var l ik hal i ne gel i r . Bi r an l amda ya-
,ayan l demek d e mmk ndr . Bi r k a benzet meyl e ol guyu d aha
da bel i r gi n k il abi l i r i z. Bi r i nci ben zet me k af est e k u ,t ur . Ku, bazen
k anar ya gi bi ssl k ilinir . Bazen bl bl gi bi gzel sesl i k ilinir . Her -
k es k en di ne gr e bi r k u,a benzet i r . ok a ser e d eni l i r . Di ger ben -
zet me, di psi z bi r kuyuya bir ak il an k edi gi bi sr ek l i mi yavl at il digiuir .
Yi yecek ar t ik l ar iyl a besl ener ek sahi bi i i n i yi ce ehl i l e,t i r i l ebi l i r .
Bel k i bi r az k aba gr l ebi l i r , ama k l el i gi n d er i nl i gi ni yak al am ak i i n
bi l i msel , ed ebi ok yn l abal ar in ger egi aik t ir . Muazzam ci nsi yet -
i bi r t opl um ol u,t ur ul mu,t ur . Ger ek k abal ik ,ur adadir k i , er k egi n
t ek t ar af l i k ad in t ecavz bi r k ahr aman l ik gi bi gr l r k en , er k ek
bun dan son der ece k eyi f ve gur ur al ir k en, k ad in t a,l anar ak l d-
r l mek t en genel ev e k ap at il maya, t opl um i i ne bi r daha ik mamay a
k ad ar her t r acimasizl ik l ar l a k ar ,i k ar ,iyad ir . Yi ne en k abasindan
er k ek ci nsel or gan iyl a gur ur l an ir k en, k ad in i i n ci nsi y et or ganl ar i
bi r ut an k aynagiuir . En basi t f i zi k i f ar k l ilik l ar i bi l e k adin al eyhi ne
k ul l anil mak t an ek i ni l memi ,t i r . Kad in ol man in k endi si bi r ut an
117
k on usu hal i ne get i r i l mi ,t i r . Szd e k ut sal bi r d uygu ol an a,k t a bi l e
k ad inin ya,adigi gz k ar a bi r er k ek dayat masiuir . Kiz ocuk l ar her
zaman hor gr l m,t r .
Sor ul masi ger ek en sor u, neden bu k ad ar der i n bi r k l el i k ? Cev a-
bi k esi n l i k l e i k t i dar ol gusu i l e bagl ant iliuir . Ik t i dar in dogasi k l el i k
i st er . Eger i k t i d ar si st emi er k egi n el i nd eyse, sad ece i nsan t r n n
bi r kismi degi l , bi r ci nsi n t m bu i kt i dar a gr e ,ek i l l enmel i di r . Ik -
t i dar sahi pl er i devl et sinir l ar ini nasil hane sinir l ar i gi bi gr p her
uygul amayi bu sinir l ar dahi l i n de bi r hak ol ar ak gr r l er se, onun
mi k r o mod el i ol an ai l ede de er k ek i k t i d ar inin sahi bi ol ar ak her uy -
gul amay a -ger ek l i gr r se l dr me dahi l - k en di n i hak sahi bi gr r .
Evdek i k adin o k adar esk i ve der i nl i k l i bi r ml k t r k i , sinir siz bi r
ml ki yet duygusuyl a er k ek k adin beni mdi r der . Kadin i i n -evl i l i k
bagi adi al t inda bagli bul un ul an- er k ek zer i nde en uf ak bi r hak
i d di asinda bul un ul amaz. Ama er k egi n k ad in v e ocuk l ar zer i n dek i
hak sahi pl i gi sinir sizdir . Ml k i yet i n en t emel k ayn agi yi ne ai l ede,
k ad in zer i ndek i k l ece t asar r uf t a ar an mal iuir . Ml k i yet i n k ayn a-
ginda k l el e,t i r i l mi , k ad in yat ar . Kad in zer i n e yayil mi, k l el i k v e
ml k i yet dal ga d al ga t m t opl umsal dzey e yay ilir . Byl el i k l e de
t opl um ve bi r eyi n zi hni y et ve d avr an i, yap isina ml k i yet i ve k l eci
her d uygu ve d ,nceyi yer l e,t i r i r . Top l um her t r hi yer ar ,i k ve
devl et i yap il anmal ar a uygun hal e get i r i l i r . Bu i se, uygar l ik d enen
sinif l i her t r yap il anman in r ahat a ve me,r ui y et k azanmi, ol ar ak
sr d r l mesi d emek t i r . Byl ece k aybeden sad ece k ad in ol muyor .
Bi r avu hi yer ar ,i k ve devl et i g d i,ind a t m t opl um ol uyor .
Kad in i i n zel k r i z d neml er i pek neml i d egi l d i r . Zat en sr ek l i
bi r k r i zi ya,amakt adir . Kadin demek k r i zl i bi r k i ml i k demekt i r . G-
nmzde ya,anan k ap i t al i st si st em k aosunda t ek umut vaat eden,
k adin ol gusunun sinir l i da ol sa aydinl at il mi, ol masiuir . Femi ni zm
yet er si z de ol sa k ad inl ik ger egi n i son eyr ek yzy il da ol duk a g-
r nr k il mi,tir . Kaost a her ol gunun degi,me ,ansi yk sek bi r aydin-
l anmayl a daha da ar t t igi i i n, zgr l k l ehi n de at il acak ad iml ar n i t e-
l i k sel sir amal ar a yol aabi l i r . Gn cel k r i zden k ad in zgr l g b-
yk k azan ar ak ik abi l i r . Kad in zgr l g ol gu t animl amasina uygun
ol ar ak k ap sam bul mak d ur um undad ir . Genel t opl umsal zgr l k v e
118
e,i t l i k k ad in i i n d e di r ek t zgr l k ve e,i t l i k ol mayabi l i r . zgn
aba ve r gt l l k esast ir . Yi ne gen el demok r at i k l e,me har ek et i
k ad in i i n ol an ak l ar aabi l i r . Fak at k en di l i gi nd en demok r asi get i r -
mez. Kadinin bi zzat k endi d emok r at i k ama, r gt ve abasini ser gi -
l emesi ger eki r . Kadina i er i l mi , bul unan k l el i gi k ar ,il ayacak bi r
zgr l k t animina ncel i kl e i ht i ya var d ir . Kapi t al i st si st emi n mu-
azzam vi zyon gel i ,t i r me ve sanal l igi ger egi n yer i ne k oyma gc o
denl i gel i ,mi ,t i r k i , k adini en ok al al t an bi r et k i nl i gi ( r negi n por -
nogr af i ) bi l e zgr l k l e zde,l e,t i r ebi l i r .
Femi ni st l er i n abal ar inda bi r ok neml i ge var sa da, hal a Bat i
mer k ezl i demok r asi l er i n uf k unu a,mak t an uzak t ir . Temel i n de k ap i -
t al i zmi n ol u,t ur dugu ya,am bi i mi ni degi l a,ma, t am k avr anmasini
bi l e sagl adigi sy l enemez. Dur um Leni n i n sosyal i st devr i m anl ay i-
,ini agii,tiiiyor . Onca byk abaya r agmen ve k azan il an bi r ok
mevzi sava,ina k ar ,ilik , Leni n i zm sonut a k ap i t al i zme sol dan en
deger l i kat k iyi sunmakt an k ur t ul amami,tir . Femi ni zmi n ba,ina da
ben zer sonul ar gel ebi l i r . G l r gt sel t emel d en y ok sunl uk , f el se-
f esi ni t am gel i ,t i r ememe, k adin mi l i t anl igina i l i ,k i n zor l ukl ar i ddi a-
sini zayif l at makt adir . Kadinl ar cephesi ni n r eel sosyal i zmi ni bi l e
sagl amay abi l i r . Fak at sor una di k k at ek m ek aisindan ci ddi bi r
adim ol ar ak deger l endi r mek en dogr usudur .
$phesi z her ci nsi yet t r nn ol dugu gi bi k adinin da bi r dogasi
var d ir . Topl umsal l ik t an t e bi yol oj i k ci ns ol ar ak k ad inin daha mer -
k ezi ge ol dugunu, bi yol oj i bi l i mi her geen gn ar t an k an it l ar l a
dest ek l emek t edi r . zcesi k ad in f i zi gi er k egi k apsamak l a bi r l i k t e,
er k ek f i zi gi k adini k ap say amamak t ad ir . Kut sal k i t apl ar in t er si ne,
k ad inin er k ek t en degi l , er k egi n k ad indan t r ed i gi anl a,il mak t adir .
Kad inin k r omozoml ar i er k ek t en f azl ad ir . Kadin i i n d ezavant aj ol a-
r ak d ,nl en ayl ik k an amal ar bi l e k ad inin d ogayl a daha nazi k ba-
ginin gst er gesi ol ar ak anl a,il mal iuir . Rahi m k anamasi bi t memi ,,
devam ed en dogal bi r ya,am ak int isi ol ar ak gr l mel i di r . Ya,amin
k k damar i bi t memi ,t i r , devam et mesi i r adesi ni n bi r gst er gesi
ol ar ak an l a,il mal iuir . Kadin hast al ik l ar i deni l en hususl ar asl inda
ya,am ol gul ar iuir . Kadinin ya,am mer k ezi n i t emsi l et mesi n den
k ayn ak l an mak t ad ir . Ya,amin k ar ma,ik sor un l ar i k adinin r ahmi nde,
119
k ar ninda cer ey an et mek t edi r . Ken di nd en dogan ocuk ve gbek bagi
ya,am zi nci r i ni n son hal k asi gi bi di r . Bu ger ek l i k k ar ,isinda er k ek
sank i k adinin bi r eki , bi r uzant isi gi bi gr nmekt edi r . Bu ol guyu
dogr ul ayan bi r husus da er k ek t ek i a,iii ve anl amsiz k isk anl ik duy-
gusudur . Kad in dogasi k en di ne k ar ,i daha gven l i dur ur k en , er k ek
adet a yer i nde dur amaz. Kad in et r af inda dnen bi r bel a gi bi di r . Tm
bu gzl em l er k ad in f i zi gi ni n zaaf yk l degi l , d aha mer k ezi ol dugu-
nu k an it l iyor . Bu n edenl e k adin ncel i k l e er k ek egemen k l t r n
dayat t igi ek si k l i , hast al ik l i t animini der hal r eddet mel i di r . Ter si ni n
dogr u ol abi l ecegi ni er k ege hi sset t i r ebi l mel i di r . Kadin f i zi gi ne i l i ,ki n
k en di n e gven mel i der k en bu n eml i ger egi k ast edi y or uz.
Bu f i zi k sel ol u,umun dogal son ucu k ad indak i duygusal zek n in
daha gl ol masiuir . Duygusal zek ya,amd an k op mayan zek d ir .
Emp at i v e sempat i y i gl t a,iyan zek dir . Kadinda anal i t i k zek
gel i ,t i gi nd e bi l e gl duygusal zek sindan dol ayi daha dengel i ,
ya,aml a bagl ant ili ve t ahr i pk r ol m ak t an uzak dur maya d aha yet e-
nek l i di r . Er k ek k ad in k ad ar ya,amin ne ol dugunu an l amaz. Ya,amin
k en di si ol an ( Ar yen di l gr ubundan ol an Kr t ed e Jn, ya,am demek -
t i r . Ayni zaman da k ad in anl amina gel i r ) k adin, ya,amin bt n yn -
l er i ni r i y ak r l ik t an uzak , saf ve yal in hal i y l e gr me yet enegi di r . Bu
yet enegi gl dr . Bunu ,ahsi ya,amimizda da ok i yi bi l mek t eyi z.
Kad in zgr l g pol i t i k al ana yn el i r k en , sav a,imin en et i n ya-
niyl a k ar ,i k ar ,iya ol d ugunu bi l mel i di r . Pol i t i k al anda k azanmay i
bi l meden, hi bi r k azan im k al ici ol amaz. Pol i t i k al anda k azanmak
demek , k adinin devl et l e,mesi har ek et i d egi l d i r . Ter si n e, devl et i ve
hi yer ar ,i k yap il ar l a m cadel e, devl et odak l i ol may an, demok r at i k ,
ci ns zgr l gn ve ek ol oj i k t opl umu hed ef al an si y asal ol u,uml ar i
yar at mak d emek t i r . Hi y er ar ,i ve devl et i l i k en ok k ad in d ogasiyl a
uyu,mazd ir . Dol ayisiyl a ant i -hi yer ar ,i k ve devl et d i,i si yasal ol u-
,uml ar ugr un a k adin zgr l k har ek et i n c r ol oyn amak d ur u-
mun dadir . Kl el i gi n i n pol i t i k al anda y ikil masi znd e bu al an da
k azanmayi bi l mesi y l e mmk ndr . Bu al an mcadel esi k ap saml i
demok r at i k k ad in r gt l enmesi n i v e mcad el esi ni ger ek t i r i r . Her
t r si v i l t opl um, i nsan hak l ar i, yer el yn et i ml er d emok r at i k mca-
del eni n r gt l eni p gel i ,t i r i l ecegi al anl ar d ir . Tipk i sosy al i zmd e ol du-
120
gu gi bi , k adin zgr l g ve e,i t l i gi ne gi den yol en k apsaml i ve ba,a-
iili demok r at i k mcad el eden geer . Demok r asi yi k azan mayan k ad in
har ek et i zgr l g ve e,i t l i gi k azan amaz.
Ai l e, k l an i i n de i l k f ar k l il a,an k ur umd ur . Uzun sr e an acil ai l e
ol ar ak y a,andik t an sonr a, k y-t ar im d evr i mi nden son r a ( t ahmi nen
M.. 5000 l er d e) gel i ,en er k ek egemen l i k l i hi y er ar ,i k ot or i t e al t in-
da at aer k i l ai l e dnemi ne gei l di . Ynet i m ve ocuk l ar ai l eni n er k ek
bygnn denet i mi ne bir ak il di. Kadin zer i ndeki sahi pl i k i l k ml -
k i yet d,ncesi ni n t emel i ol du. Pe,i sir a er k ek k l el i gi ne gei l di .
Uy gar l ik d nemi nde hanedanl ik bi i mi nde geni , ve uzun sr el i ai l e
bi i ml er i ne r ast l amak t ayiz. Daha basi t k yl , zanaat k r ai l el er d e
her zaman v ar ol agel mi ,t i r . Devl et v e i k t i d ar l ar ai l e i i ndek i baba-
er k egi k endi ot or i t el er i ni n bi r k opyasi ol ar ak r ol sahi bi k il mi,l ar dir .
Byl ece ai l e, t ek el l er i n en neml i me,r ui yet ar aci k onumun a i t i l d i .
Her zaman egemen l i k ve ser maye ,ebek el er i ne k l e, ser f ve i ,i ,
emek i , ask er ve di ger t m hi zmet l er i i n k ayn ak r ol n oyn ad i. Bu
nedenl e ai l ey e nem v er i l di , k ut sal l a,tiiil di. Kap i t al i st ,ebek el er
k r in en neml i k ayn agini ai l e i i ndek i k adin emegi zer i nd e ger -
ek l e,t i r di k l er i hal de, bunu r t l k il ar ak ai l ey e ek yk bi ndi r mi ,-
l er d i r . Ai l e ad et a dzen i n si gor t asi k ilinar ak en t ut ucu d nemi ni
ya,amay a mahk m ed i l mi ,t i r .
Sosyal al anda zgr l k aisindan en neml i sor un ai l e v e ev l i l i k
ger egi di r . Bunl ar di psi z bi r k uyu gi bi dur um ar z eder l er . Kadin i i n
k ur t ul u, gi bi gel en bu k ur uml ar , mevcut t opl um zi hni y et i yl e bi r
k af est en d i ger i ne gemek t en ba,k a an l am i er m ez. st el i k di r i gen-
l i gi n i d e bi r k asap zi hni yet i ne t er k et mek zor und a k al ar ak . Ai l eyi st
t opl umun -i k t i d ar t opl umu- h al k i i ndek i yan simasi, aj an k ur umu
ol ar ak gr mek ger ek i r . Er k ek t opl umd ak i i k t i d ar in ai l e i i ndek i
t emsi l ci si , yogunl a,mi, i f adesi di r . Kadin evl eni r k en asl inda k l el e-
,i y or . Evl i l i k k ad ar k l el e,t i r en ba,k a k ur um t asavvur et mek zor -
dur . Ger ek anl amda en k apsam l i k l el i k l er bu k ur uml a k ur ul ur v e
ai l ed e k k l e,er ek sr er . Genel anl amd a e, ol ar ak ber aber l i k l er d en,
or t ak ya,amdan b ahset mi yor uz. Bu her k esi n zgr ve e,i t l i k anl ayi-
,ina gr e anl am k azanabi l ecek bi r husust ur . Yer l e,mi , k l asi k anl a-
miyl a evl i l i k ve ai l eden bahsedi y or uz. Kad in al eyh i n e k esi n ml k -
121
l e,me, t m si y asal , zi hni , sosy al , ek on omi k al andan ek i l me, bi r d a-
ha k ol ay k ol ay k en di n e gel ememe an l amini t a,ir . Rad i k al bi r sor gu-
l amadan gei r i l er ek d emok r at i k , zgr , ci ns e,i t l i gi n i hed ef l eyen
or t ak ya,ama esasl ar i sagl anmad an bi r eysel , gd sel sikint il ar d an
ve gel enek sel ai l e anl ayi,indan k ayn ak l an an ev l i l i k l er , i l i ,k i l er z-
gr ya,am yol unda en t ehl i k el i sapmal ar ol ar ak r ol oyn ayabi l i r . Ih-
t i y a bu t r bi r l i k l er d e degi l , zi hni y et , demok r at i k ve p ol i t i k al an i
zer ek ci nsi yet zgr l gn t am sagl amak ve bu na uygun or t ak
ya,am i r ad el er i ni ger ek l e,t i r mek t i r .
Ai l e el e,t i r i si n eml i di r . Ancak el e,t i r i t emel i nde demok r at i k
t opl umun ana unsur u ol abi l i r . Sad ece k ad ini degi l ( f emi ni zm) , t m
ai l ey i i k t i d ar in hcr esi ol ar ak zml emed en, demok r at i k uygar l ik
i d eal i ve uygul amasi en n eml i un sur un dan mahr u m k al ir . Ai l e a,i-
l acak bi r t opl umsal k ur um d egi l d i r . Fak at dn,t r l ebi l i r . Hi y er ar -
,i d en k al ma k ad in ve ocuk l ar zer i n dek i ml k i yet i dd i asi t er k
edi l mel i , e, i l i ,k i l er i nde ser maye ( her t r ) ve i k t i dar i l i ,k i l er i r ol
oynamamal iuir . Ci nsi n sr dr l mesi gi bi gdsel yakl a,im a,il mal i-
uir . Er k ek - k ad in bi r l i k t el i gi i i n en i deal yak l a,im, ahl ak i ve p ol i t i k
t opl uma bagli zgr l k f el sef esi ni esas al an iuir . Bu er ev ede dn-
,m ya,ayacak ai l e, demok r at i k t opl umun en sagl am gven cesi v e
demokr at i k uygar l igin t emel i l i ,k i l er i nden bi r i ol acakt ir . Resmi e,l i -
l i k t en zi yad e dogal e,l i l i k n eml i d i r . Yal n iz ya,ama hak k ini t ar af l ar
her zaman k abu l et mey e hazir ol m al iuir . Il i ,k i l er de k l ece, gz
k r ce har ek et edi l em ez. Demok r at i k uygar l ik al t inda ai l en i n en an -
l aml i dn,m y a,ayacagi aik t ir . Bi n l er ce yil sayginl igindan ok
,ey yi t i r en k ad in byk sayginl ik ve g k azan mad ik a, anl aml i ai l e
bi r l i k l er i gel i ,emez. Ceh al et zer i n e k ur ul u ai l eni n say ginl igi ol a-
maz. Demok r at i k uygar l igin y eni d en i n ,asinda ai l eye d,en p ay
neml i di r .
Gn mz dnyasinin en ok agizl ar da sak iz ed i l en a,k k onusu
t ar i hi n en r ezi l , i er i k si z dnemi ni ya,amak t adir . Tar i hi n hi bi r d -
nemi nde a,k bu d enl i ay aga d,med i . Anl ik a,k l ar dan t ut al im, aik
ci nayet yak l a,iml ar ina k ad ar en yavan ve t ehl i k el i i l i ,k i t ar zl ar ina
bi l e a,k d eni l i yor . Kap i t al i st si st emi n y a,am an l ayi,ini bundan daha
i y i ser gi l ey ecek i l i ,k i d,nl emez. Dnemi mi zi n a,k l ar i hak i m
122
si st emi n i nsan ve t op l uma d ayat t igi zi hni y et i n en k ut sal al anda bi l e
ne hal l er e d ,t gnn aik bi r i t i r af iuir . A,ki canl and ir mak en zor
devr i mci gr evl er den bi r i di r . Byk em ek , zi hni y et ayd inl igi, i nsan-
lik sevgi si i st er . A,kin en neml i ,ar t l ar indan bi r i , agin bi l gel i gi
sinir l ar inda seyr et meyi ger ek t i r i r . Ik i nci si , si st emi n il ginl ik l ar ina
k ar ,i byk dur u,u dayat ir . ncs, k ur t ul u,suz, zgr l k sz
bi r bi r l er i n i n yzne bi l e bak il amay acagini bi r ah l ak i t ut um ol ar ak
beni msemeyi ger ek t i r i r . Dr dncs, ci nsel gdy hususun
ger ek l er i ne t ut sak et meyi ger ek t i r i r . Yan i ci n sel gd bi l gel i ge, z-
gr l k ahl ak ina v e pol i t i k -ask er i mcadel e ger ek l i gi n e bagl anma-
dan, at il acak her adimin a,kin i n k r i ol dugunu bi l meyi ger ek t i r i r .
Bi r k u, k adar bi l e zgr yuv a k ur ma ol anagi ol amayan l ar in a,k t an,
i l i ,k i den, evl i l i k l er d en bahset mel er i , asl inda sosyal dzen k l el i gi n e
t esl i mi yet i ve zgr l k mcadel esi ni n soyl ul a,tiiici deger i ni bi l me-
di k l er i ni gst er i r .
Eger agimizin a,k ger egi nd en bahsedi l ecek se, bu her hal de
Leyl a i l e Mecnunl ar i ok ger i de bir ak an, ni ce t asavvuf ehl i n i a,an,
bi l i m adami t i t i zl i gi n i ger ek t i r en, gncel k aost an t opl umsal zgr l -
ge yol aan, yi gi t l i gi , f edak r l igi ve b a,ar iyi yak al amak l a k an it l ayan
k i ,i l i k l er i k azanmak l a mmk nd r .
Kad inin ek on omi k , sosy al e,i t l i k sor unl ar i da ncel i k l e p ol i t i k
i k t i dar in zml en mesi y l e, demok r at i k l e,med e ba,ar iyl a cevap bu -
l abi l i r . Demok r at i k si yaset yap il madan, zgr l k t e i l er l eme ol ma-
dan , k ur u huk uk i bi r e,i t l i gi n f azl a anl am k azanamayacagi aik t ir .
Kad ina yak l a,imi bi r k l t r el devr i m gi bi el e al mak en dogr usu-
dur . Mevcut k l t r l e ne k ad ar i yi n i y et l i d e ol unsa, aba d a har can-
sa, ol gudak i sor un ve i l i ,k i yap isindan t r an l aml i zgr l k bi r
zm sagl anamaz. En r ad i k al zgr l k k i ml i k , k ad ina yak l a,iml a
veya bi r bt n ol ar ak k ad in-er k ek i l i ,k i l er i ndek i dzen i k avr ayip
a,mak l a m mk n dr . Bi r yan dan ba, bagl amayi gel enek l e, por n oyu
agda,lik l a k ar i,tir ar ak zir n ik k adar yol al inamay acagini i y i bi l mek
ger ek i r . Al andak i k l el i k der i nl i gi k adar zgr l k der i nl i gi ni de k av-
r ayip i r adel e,t i r mek ger egi v ar d ir . Kadin zgr l gnde, dol ayisiyl a
k en di ni zgr l e,t i r med e mesaf e al amay anl ar in hi bi r t opl umsal ve
si yasal zgr l k al an inda zml eyi ci v e dn,t r c ol amayacak -
123
l ar ini anl amal ar i ger ek i r . Er k ek egemen -k l e k ad in i k i l emi n i a,a-
mayan hi bi r zgr l k ab asinin ger ek bi r zgr k i ml i k sagl ama-
yacagini da en t emel zgr l k k r i t er i ol ar ak al mak ger ek i r . Kad in
zer i ndek i ml k i yet ve i kt i dar i l i ,k i si yikil madan, zgr k adin-
er k ek i l i ,k i si ger ekl e,t i r i l emez.
Yzyilimizi da zgr k adin i r adesi ni n yk sel ecegi bi r t opl umsal
zaman ol ar ak gr mek ger ek i di r . Kad inl ar i i n bel k i de yzyil ge-
r ek ebi l ecek k al ici k ur um l ar d ,np ol u,t ur mak ger ek i r . Kad in
zgr l k Par t i l er i n e i ht i y a ol abi l i r . zgr l gn t emel i d eol oj i k ve
pol i t i k i l k el er i ni sagl ayip pr at i k l e,mesi n i y r t mek , d enet l emek , b u
par t i l er i n hem ger ek el er i hem t emel gr evl er i ol mal iuir .
Kad in k i t l el er i i i n zel l i k l e k en t l er d e d,nl en siginma evl er i
degi l zgr l k al anl ar i ol u,t ur mak ger ek i r . En uygun bi r bi i m de
zgr Kad in Kl t r Par k l ar i ol abi l i r . Ai l el er i n k iz ocuk l ar ini egi t e-
med i k l er i , dzen ok u l l ar inin da bi l i n en yap il ar i nedeni y l e zgr
Kad in Kl t r Par k l ar i i ht i y a duyul an , uygun k iz ocuk l ar v e k ad in-
l ar i i n t emel i nde egi t i m, r et i m ve hi zmet bi r i ml er i ni k apsay acak
al anl ar ol ar ak agda, k ad in t apinak l ar i r ol n de oy nayabi l i r .
Kad insiz ya,anamaz d eni l i r . Ama m evcut k ad inl a d a ya,anamaz.
uir t l agina kadar k l el i ge bat mi, bi r kadinl i-er k ek l i i l i ,k i her hal de
en ok bat ir an i l i ,k i di r . O hal d e k ap i t al i st si st emi n sonul k aosundan
ger ek a,k l ar dan bek l enen byk gc zgr k ad in et r af inda yar a-
t ar ak iki, yap mak , a,k a gnl ver mi , ve ba, k oy mu, ger ek k ah-
r aman l ar in en soy l u ve k ut sal i ,l er i nden ol sa ger ek !
Dogal evr eyl e bt nl k sadece ek on omi k , sosy al i er i k l i degi l -
di r . Fel sef i ol ar ak d a doga, k avr anmasi vazgei l mez bi r t ut k ud ur .
Asl inda bu k ar ,ilik l iuir . Doga i nsanl a,ar ak byk mer ak ini, yar at im
gcn k an it l ar k en , i nsan d a dogayi -Smer l er i n zgr l g ( amar -
gi ) anaya ( dogaya) dn, ol ar ak anl amal ar i d,ndr cdr - k av-
r ayar ak k endi f ar k ina var mak t ad ir . Ik i si ar asinda a,ik -a,ik ol un an
i l i ,k i si var dir . Bu byk bi r a,k ser veni di r . Bozmak , ayir mak her -
hal de di n i t abi r l e en byk gnaht ir . nk on dan daha deger l i bi r
anl am gc y ar at il amaz. Kon uyl a i l i n t i l i l i k anl aminda k ad in k an a-
masini dogayl a hem ay r i d,,n, hem d e ondan gel i ,i n bi r i ,ar et i
ol ar ak yor um l amamizin ar p ici anl ami bi r k ez daha k en di n i hi sset -
124
t i r i y or . Kad inin dogal l igi, dogaya yak inl igindan i l er i gel mek t edi r .
Sir l i ek i ci l i gi de anl amini bu ger ek l i k t e bul ur .
Ek on omi t emel mahi yet t e bi r t ar i hsel t opl um ey l emi di r . Hi bi r
bi r ey ( ef en di , bey, p at r on, k l e, ser f ve i ,i ol ar ak ) ve d evl et ek on o-
mi k eyl emi n ak t r ol amaz. r negi n en t ar i hsel -t opl umsal bi r k u-
r um ol an annel i k i ,i ni n k ar ,iligini hi bi r pat r on, bey, ef endi , i ,i ,
k yl , k en t l i bi r ey deyemez. nk annel i k t opl umun en zor v e
ger ek l i ey l emi ni , y a,amin sr d r l mesi n i bel i r l i y or . Sadece ocu k
dogur mak t an bahset mek i st emi yor um. Anal iga bi r k l t r , sr ek l i
yr egi y l e ay ak l anma hal i n de bi r ol gu, zek yk l eyl emi n sahi bi
ol ar ak geni , aidan bak iyor um. Dogr u ol an da bud ur . Pek i , bu k adar
zor unl u, zor l u , ey l eml i , y r ek ve ak il dol u sr ek l i ayak l an ma hal i n -
dek i k ad ina cr et si z emek i mu amel esi yap mak hangi ak il ve vi c-
danl a bagda,abi l i r ? En emek i i d eol oj i ol ar ak Mar k si zm i n bi l e ak l i-
na get i r medi gi bu v e ben zer t opl umsal eyl em sahi pl er i ni cr et d i,i
t ut up, pat r on un u,agini ba,k ,eye ot ur t an bi r ek onomi bi l i mi , -
zmn nasil sosyal ol ar ak sunabi l i r ? Mar k si st ek on omi f en a hal de
bi r bur j uva ek on omi di r . By k bi r zel e,t i r i y e i ht i yaci var d ir . Ce-
sur ca zel e,t i r i yapmadan bur j uvazi ni n ik ar sahasinda sosyal i zm
ar amak , t ipk i yz el l i y il l ik har ek et i n ( r eel sosy al i zmi n) i f l asinda,
zl ,nde ( hem d e kendi l i gi nden) gr l dg gi bi , k api t al i st si s-
t eme k ar ,ilik siz en deger l i hi zmet t i r . Cehen nemi n y ol u i y i n i y et
t a,l ar iyl a d ,el i d i r d er k en, Leni n n e k ad ar da d ogr u syl yor du!
Acaba k endi si , ey l emi nde de bu cml eni n dogr ul an acagini d,ne-
bi l i yor muyd u?
125
Kadtn Dogast Kar anl tkta Kal dtka,
Tm Topl um Dogast Aydtnl anmamty Ol ar ak Kalacakt tr
Femi ni zm k avr ami Tr k esi yl e k adincilik har eket i anl aminda
k ad in sor ununu t am n i t el emek t en uzak ol up, k ar ,iti er k ek i l i k ol a-
r ak t asar l and igindan daha da k isir l iga gt r ebi l i r . San k i sad ece
egemen er k egi n ezi l en k adiniymi, gi bi bi r anl ami yansit mak t adir .
Hl buk i k ad in ger ek l i gi d aha k ap saml iuir . Ci nsi y et i n t esi n de k ap -
saml i ek on omi k , sosy al ve si y asal boyut l ar i ol an an l aml ar i er mek -
t edi r . Eger smr geci l i k k avr amini l k e ve ul us bazindan ik ar ip
i n san gr up l ar ina i nd i r ger sek , k ad inin k on umun u r ahat l ik l a en esk i
smr ge ol ar ak t an iml ayabi l i r i z. Ger ek t en r uh ve bed en ol ar ak
hi bi r t opl umsal ol gu k adin k adar smr geci l i gi t animami,tir . Kadi-
nin sinir l ar i k ol ay bel i r l enemeyen bi r smr ge st at snde t ut ul du-
gu anl a,il mak d ur um undad ir .
Bi l i mi n t ap inak t a mer k ezi l e,mesi , i k t i d ar l a bt nl e,mesi an l a-
mina gel i r . Misir ve Smer uygar l igindak i bi l i mi n i kt i dar in ayr il maz
bi r p ar asi hal i ne gel di gi n i k anit l ayan ok sayida r n ek var d ir . Bi l i -
mi t opar l ayan r ahi pl i k zat en i k t i d ar in en neml i or t agi k on umun -
daydi. Hl buki neol i t i k dnemdek i bi l i mi n yapisi f ar k l iydi. Kadinin
bi t k i l er zer i ndek i bi l gi si bel ki de bi yol oj i ve t ibbin t emel i ydi . Ayr i-
ca mevsi m v e ay gzet l emel er i hesabi or t ay a ik ar iy or d u. Tar im-k y
t opl ul ukl ar inin bi n yil l ar ca ya,am pr at i k l er i ni n byk bi r bi l gi hazi -
nesi ni or t aya ik ar digi r ahat l ik l a y or um l anabi l i r . Uy gar l ik dnemi
bu bi l gi l er i t opar l ayip i k t i d ar in par asi hal i ne get i r di . Bur ad a ol um-
suz anl amda ni t el i ksel bi r dn,m ya,anmi,tir .
Uy gar l ik n cesi ve d nemi ndek i k ar ,it t opl uml ar d a bi l gi ve bi -
l i m, ahl ak i ve pol i t i k t opl umun par asiyd i. Topl umu n hayat i ik ar l a-
ii ger ekt i r medi k e, bi l i mi n ba,k a t r l k ul l anil masi mmk n degi l -
di . Bi l gi v e bi l i mi n t ek amaci t opl umun v ar ol u,unu sr d r mek , k o-
r umak ve b esl em ek ol abi l i r di . Ba,k a amaci d,nl emezdi . Uygar l ik
bu dur umu k k t en degi,t i r di . Bi l gi ve bi l i m zer i nde t ek el i ni kur a-
r ak t opl umd an k op ar d i. Top l um bi l gi ve bi l i m y ok sunu k ilinir k en,
i k t i dar ve d evl et gl er i bi l gi v e bi l i m l e al abi l di gi n e gl en di l er .
126
Bi l gi r et enl er i ve t a,iyan l ar i hanedanl ik l ar a ve sar ayl ar a bagl aya-
r ak t ek el l er i ni sagl aml a,tir d il ar . By l el i k l e bi l i mi n t opl umd an, zel -
l i k l e k ad indan k k l k op ar ili,i, ya,am ve ev r ey l e baginin k opar ili,i
anl amina da gel i y or d u. Ayn i zaman da anal i t i k zek n in d uygusal
zek yl a baginin k k l k op u,u v e ar al ar indak i mesaf en i n sr ek l i
bymesi de bi r l i k t e gel i ,i yor du.
Ahl aki yikili, sava,l ar i en neml i ba,l angi et k eni di r . Bi l i m i l e
ahl ak i l i ,k i si ni n k opu,u i se, her t r y ikici ar a i cadinin t emel i di r .
Bi l i m i l e i k t i dar ve t opl um ar asindak i bu i l i ,k i ni n t emel par adi gma
ve yn t eme y ansimamasi d,nl emezdi . Topl umun devr ed en ik a-
iil masi, nesnel e,t i r i l mesi anl amina da gel i y or d u. Tipk i daha nce
k ad in ve k l el er i n nesn el e,t i r i l mesi gi bi . Ar dindan Bacon l a,
Descar t es l er l e ba,l ayan nesn e-zne ayr iml ar i t m bi l i ml er e t a,in-
mi, ol du. Bi l i mde nesnel ol ma ok v l r . Hl buk i en t emel f el ak e-
t i n k apisi nesnel i k-znel l i k ayr iminin k esk i nl e,mesi yl e ail di. Ar -
uindan ben -t ek i ayr imiyl a d er i nl e,t i . Ar dindan bi r bi r i ni y ok ed en
di y al ek t i k ul ar a dn,t . Bu i k i l eml er k esi n l i k l e ahl ak i ve pol i t i k
t opl uml a ser maye ve i k t i dar ayr i,masinin, el i ,k i si ni n bi r yansima-
siuir . Doganin, ar d indan k ad in ve k l en i n , en son t m t opl umun
nesn e k on umun a i nd i r genmesi , bi l i md e hal en k ul l an il an ok n l
nesnel l i k k ur al i ol ar ak k ar ,imiza ik t i. Esk i ni n t anr i-k ul i l i ,k i si ,
zn e-nesn e i l i ,k i si ne dn,t . Daha esk i n i n canl i doga anl ayi,i ye-
r i ni l nesn e doga ve zer i nde t anr isal zn e i nsan a bir ak t i.
Tm bi l i ml er e ol dugu gi bi sosyal bi l i ml er e de damgasini vur mu,
er k ek l i k sy l emi nde k ad indan bahseden sat ir l ar , ger ek l i ge hi do-
k un mayan pr op agandat i f yak l a,iml ar l a yk l dr . Kad inin ger ek
st at s bu syl eml er l e t ipk i uygar l ik t ar i hl er i ni n sinif , smr , bas-
ki ve i ,k enceyi r t bas et mesi gi bi bel k i de k ir k kez r t l mek t edi r .
Femi ni zm yer i n e j i neol oj i ( k ad in bi l i mi ) k avr ami amaci daha i yi
k ar ,il ayabi l i r . Ji neol oj i n i n or t aya ik ar acagi ger ek l er her h al d e
t eol oj i ni n , esk at al oj i ni n , pol i t i k ol oj i ni n , pedagoj i ni n, vel hasil sosyo-
l oj i ni n bi r ok bl ml er i ne i l i ,k i n l oj i l er d en d aha az ger ek l i k pay i
t a,imayacak t ir . Kadinin t opl umsal doganin hem f i zi k hem d e anl am
ol ar ak en geni , bl m n t e,k i l et t i gi t ar t i,ma gt r mez. O zaman
neden ok n eml i ol an bu t opl umsal doga par asi bi l i me k on u edi l -
127
mesi n ? Ped agoj i gi bi ocuk egi t i m ve t er bi yesi n e k ad ar bl m l enmi ,
sosyol oj i ni n j i neol oj i yi ol u,t ur mam asi, egem en er k ek syl eml i ol -
masindan ba,k a bi r hususl a i zah edi l em ez.
Kad in dogasi k ar anl ik t a k al d ik a, t m t opl um dogasi ayd inl an-
mami, ol ar ak k al acak t ir . Top l umsal doganin ger ek ve k apsaml i
ayd inl anmasi, ancak k ad in d ogasinin k apsaml i ve ger ek i ayd in-
l anmasiyl a mmk ndr . Kad inin smr gel e,me t ar i hi nden ek ono-
mi k , sosyal , si yasal ve zi hi nsel smr gel e,t i r i l mesi ne k adar k onu-
munun aik l iga kavu,t ur ul masi, t ar i hi n di ger t m k onul ar inin ve
gncel t opl umun her yn yl e aik l iga k avu,masinda byk k at k ida
bul un acak t ir .
$phesi z kadinin st at snn aik l iga k avu,masi mesel eni n bi r
boyut udur . Dah a neml i boyut k ur t ul u, sor unuyl a i l gi l i di r . Di ger
deyi ,l e sor unun zm daha byk nem t a,imak t adir . Top l umun
genel zgr l k dzey i n i n k ad inin zgr l k dzey i y l e or an t ili ol dugu
ok a syl eni r . Dogr u ol an bu d eyi mi n i i n i n n asil dol dur ul acagi
neml i di r . Kad inin zgr l g, e,i t l i gi sadece t opl umsal zgr l k v e
e,i t l i gi bel i r l emi yor . Bunun i i n ger ek l i t eor i , pr ogr am, r gt v e
eyl em dzen ek l er i ger ek t i r i y or . Daha da n eml i si , k ad insiz d emok -
r at i k si yaset i n ol amayacagini, hat t a sinif pol i t i k aciliginin bi l e ek si k
k al acagini, bar i,in ve evr en i n gel i ,t i r i l i p k or unamayacagini d a gs-
t er i yor .
Kad ini k ut sal ana, t emel namus, vazgei l mez, onsu z ol un maz e,
st at snden ik ar ip bi r zne-n esn e t opl ami ol ar ak ar a,tir may a al -
mak ger ek i r . Tabi i bu ar a,tir mal ar i a,k soyt ar ilik l ar indan ncel i k l e
k or umak ger ek i r . Hat t a ar a,tir man in en neml i bi r boy ut unu a,k
adi al t inda r t bas edi l en byk al ak l ik l ar i ( ba,t a t ecavz, ci nayet ,
dayak , bi n i bi r par a ed en k f r l er ) ser gi l em esi ger ek i r . Her ed ot un
deyi ,i y l e Tm Dogu-Bat i sav a,l ar i k ad in yznden ol mu,t ur sz
ancak bi r ger egi aik l ay abi l i r . O d a smr ge ol ar ak d eger k azan d i-
gi, bu ned enl e neml i sav a,l ar a k on u edi l d i gi di r . Uy gar l ik t ar i hi
byl e ol dugu gi bi , k ap i t al i st mod er n i t e bi n k at daha agir ve ok yn -
l l k kazanmi, bi r kadin smr gel e,t i r i l mesi ni t emsi l edi yor . Ki m-
l i gi n e k azimi, ol uyor . Tm emek l er i n anasi, cr et si z emegi n sahi bi ,
en d,k cr et l i i ,i , en ok i ,si z, er k egi ni n sinir siz i ,t ah ve bask i
128
k ayn agi, dzen i n ocuk dogur ma m ak i nesi , yet i ,t i r me ebesi , r ek l am
ar aci, sek s-por n o ar aci vb. ol ar ak sm r gel e,t i r i l m esi uzay ip gi der .
Kap i t al i zm, hi bi r smr d zen egi n de ol mad igi k ad ar k adina i l i ,-
k i n smr d zen egi gel i ,t i r mi ,t i r . Ist emesek d e t ek r ar t ek r ar k a-
uin st at sne dnmek aci ol uyor . Ama ger ek l er i n di l i smr l en l er
i i n ba,k a t r l d e ol muyor .
Femi ni st har ek et bu ger ek l er i n i,iginda ,phesi z en r adi k al si s-
t em k ar ,iti har ek et ol mak d ur um undad ir . Moder n hal i y l e yi ne k -
k en l er i ni Fr an siz Devr i mi n e dayan d ir abi l ecegi mi z k ad in har ek et i
bi r k a a,amad an son r a gnmze k adar gel ebi l mi ,t i r . Il k a,amada
huk uk i e,i t l i k pe,i nd e k o,ul mu,t ur . Fazl a an l am i f ad e et meyen bu
e,i t l i k gnmzde yayginca sagl anmi, gi bi di r . Ama i er i gi ni n bo,
ol dugunu i yi bi l mek ger ek i r . Insan hak l ar i, ek onomi k , sosy al , si yasal
hak l ar gi bi di ger hak l ar d a da bi i msel gel i ,mel er v ar d ir . Gr n ,t e
k ad in, er k ek k ad ar e,i t v e zgr d r . Hl buk i en neml i k and ir maca
bu e,i t l i k ve zgr l k t ar zinda gi zl i di r . Sad ece r esmi mod er n i t eni n
degi l , t m hi yer ar ,i k ve uygar l ik d neml er i ni n t m t opl umsal dok u-
l ar inda zi hnen v e bedenen t ut sak l a,tir digi, en d er i n k l ece al i,tir -
uigi k adinin zgr l g, e,i t l i gi , demok r asi si ok k apsaml i t eor i k
al i,mal ar , i deol oj i k mcadel el er , p r ogr amat i k ve r gt sel f aal i y et -
l er , en neml i si d e gl eyl eml er ger ek t i r i r . Bun l ar ol mak sizin f e-
mi ni zm ve k ad in al i,mal ar i si st emi r ahat l at may a al i,an l i ber al
k ad in f aal i yet l er i nden t e bi r an l am t a,imaz.
Kadin bi l i mi ni n gel i ,mesi hal i nde sor unl ar inin zmn bi r
r n ek l e aik l amak hay l i gr et i ci ol acak t ir : Ci n sel l i k i gdsnn
ya,amin en esk i gr eni m bi i ml er i ni n ba,inda gel di gi ni anl amak
ger ek i r . Ya,amin k en di ni sr d r me i ht i y acina cevapt ir . Bi r eyi n son-
suz y a,ama ol anak sizl igi, zm bi r i k en di n i t ek r ar r et me pot an-
si yel i ni gel i ,t i r meye zor l ami,tir . Ci nsel gd denen ,ey, bu pot ansi -
yel i n uygun k o,ul l ar d a r ey er ek ya,ami sr dr mesi d i r . Bi r n evi
soy un t k en mesi t ehl i k esi ne ve l me ar e ol uy or . Hcr en i n i l k
bl nmesi , bi r ol an hcr eni n okl a,ar ak k endi ni l msz k il masi-
uir . Daha d a genel l e,t i r i r sek , evr en i n k en di ni yut mak i st eyen bo,l u-
ga, yok l uga k ar ,i k en di n i sr ek l i e,i t l endi r i p ogal t ar ak son suz-
l a,ma egi l i mi ni n can l i ya,aminda devam et me ol ayiuir .
129
Bu evr ensel ol ayin i n san t r n de devam et t i gi bi r veya bi r ey da-
ha ok k adindir . ogal ma k ad inin bed eni nd e ger ek l e,mek t edi r .
Er k egi n r ol bu ol ayd a son der ece t al i d i r . Dol ay isiyl a soy sr d r m e
ol ayinda t m sor uml ul ugun k adinda ol masi bi l i msel ol ar ak anl a,ilir
bi r husust ur . Kal d i k i , k adin sad ece cen i n i k ar n inda t a,imak , b-
yt mek ve dogur mak l a k al maz. Ner edeyse l mne k ad ar bak im
sor uml u l ugunu da dogal ol ar ak t a,ir . O hal de bu ol ayd an ik ar ma-
miz ger ek en i l k sonu, t m ci nsel i l i ,k i l er k onusunda k adinin mut -
l ak sz sahi bi ol masiuir . nk her ci nsel i l i ,k i k adin i i n pot ansi yel
ol ar ak al t indan k al k il masi ok g sor unl ar i ber ab er i nde get i r i y or .
On ocuk dogur acak k ad inin f i zi k sel ol ar ak v e hat t a r uhen l md en
bet er hal l er e d,t gn anl amak ger ek i r .
Er k egi n ci nsel l i ge bak i,i daha ar p ik ve sor umsuzcad ir . Bunda
cehal et ve i k t i d ar in k r l e,t i r mesi bi r i nci der eced e r ol oy nar . Ayr ica
hi yer ar ,i y l e ve h anedanl ik d evl et i y l e bi r l i k t e ok ocuk l u ol mak
er k ek i i n vazgei l mez bi r g ol ma an l amina gel i r . ok ocuk l ul uk
sad ece soyun sr mesi n i degi l , i k t i dar ve d evl et ol ar ak k al masinin da
gar an t i si ni ol u,t ur ur . Bi r n evi ml k t ek el i an l amina gel en devl et i n
el den gi t memesi , hanedanl igin byk l gne bagliuir . Kadin byl e-
l i k l e hem bi yol oj i k var ol u,, hem i k t i d ar ve d evl et sel var ol u, i i n ok
ocuk dogur man in ar acina dn,t r l r . Kad in i i n k or k un s-
mr gel e,men i n bi r i nci ve i k i nci dogayl a bagl ant ili t emel i byl e ha-
zir l an mi, ol ur . Kad inin k ,n bu i k i d ogay l a bagl ant ili ol ar ak
zml emek b yk nem t a,ir . Fazl a amaya ger ek yok k i , bu i k i l i
doga st at s al t inda k ad inin r uhen ve bed enen uzun sr el i di n ve
yipr an mami, ol ar ak ayak t a k al masi m mk n degi l d i r . Fi zi k sel v e
r uhsal k , i i e er k en gel i ,i r ve k adini ba,k al ar inin ya,amini
sr dr me ve sagl ama al ma k ar ,iliginda acimal i, k isa ve k ahir l i bi r
ya,aml a sonl and ir may a gt r r . Uygar l ik v e mod er n i t eni n t ar i hi ni
bu ger ek l i k t emel i n de zm l emek ve ok umak b y k n em t a,ir .
O hal d e daha ,i mdi d en devasa boyut l ar k azanan k ad in sor ununu
zme ve ek ol oj i k y ikimi nl emeni n ba,t a gel en yol u ol an demogr a-
f i k sor un un zmnde t emel sor uml ul uk k ad inda ol mal iuir . Bunun
da i l k k o,ul u k ad inin t am zgr l g v e e,i t l i gi d i r , t am d emok r at i k
si yaset yapma hakk iuir ; ci nsi yet l e i l gi l i t m i l i ,k i l er de t am sz ve
130
i r ade hak k iuir . Bu ger ek l er i n d i,inda k adinin, t opl umun ve evr e-
ni n t am anl amiyl a k ur t ul u,u, zgr l g ve e,i t l i gi mmk n degi l di r .
Tabi i demok r at i k si yaset ve k onf ed er at i f si y aset bi i ml enmesi de
ol asi degi l di r .
Kad in ayr ica ahl ak i ve p ol i t i k t opl umun asal gesi ol ar ak zgr -
l k , e,i t l i k ve demokr at i k l e,me i,iginda ya,amin et i gi ve est et i gi
aisindan da hayat i r ol oynar . Et i k ve est et i k bi l i mi k adin bi l i mi ni n
ayr il maz p ar asiuir . Ya,amd ak i agir sor uml u l ugu nedeni y l e k ad inin
t m et i k ve est et i k k on ul ar d a hem d,nce hem uygul ama gc
ol ar ak by k ailim ve gel i ,mel er sagl ay acagi t ar t i,masizd ir . Kadi-
nin y a,aml a bagi er k ege gr e ok k apsaml iuir . Duy gusal zek boyu -
t unun gel i ,k i nl i gi bununl a i l gi l i di r . Dol ayisiyl a ya,amin gzel l e,t i -
r i l mesi ol ar ak est et i k , k ad in aisindan var ol u,sal b i r k on udur . Et i k
( Ahl ak t eor i si , est et i k = gzel l i k t eor i si ) aidan da k ad inin sor uml u-
l ugu daha k ap saml iuir . Insan egi t i mi n i n i yi ve k t yn l er i ni , ya,am
ve bar i,in n emi ni , sava,in k t l g v e deh,et i n i , h ak l ilik v e adal et
l l er i ni d eger l en di r me, bel i r l eme v e k ar ar l a,tir mad a k ad inin ah-
l ak i ve p ol i t i k t opl um aisindan daha ger ek i ve sor uml u d avr an -
masi dogasi ger egi d i r . Tabi i er k egi n k uk l asi ve gl gesi k ad indan
bahset mi yor um. Sz k onusu ol an zgr , e,i t ve demok r at i k l e,meyi
zmsemi , k adind ir .
Ekonomi bi l i mi ni n de k adin bi l i mi ni n bi r par asi ol ar ak gel i ,t i -
r i l mesi d aha dogr u ol acak t ir . Ek on omi ba,t an ber i k ad inin asal r ol
oyn adigi bi r t opl umsal f aal i y et bi i mi di r . ocuk l ar in besl enme so-
r un u k ad inin sir t inda ol dugu i i n, ek on omi k ad in i i n hayat i anl am
i f ade eder . Kal d i k i , ek on omi ni n k el i me anl ami Ev yasasi, evi gei n-
di r me k ur al l ar i d emek t i r . Bunun da k ad inin t emel i ,i ol d ugu aik -
tir . Ek onomi ni n k adinin el i n den al inip t ef eci , t ccar , par a, ser may e-
dar ve i k t i dar -d evl et , bi r aga gi bi yet k i l i l er i n el i n e ver i l mesi , ek o-
nomi k ya,ama en byk dar be ol mu,t ur . Ek onomi -k ar ,iti gl er i n
el i n e ver i l en ek on omi , hl i k t i d ar ve mi l i t ar i zmi n t emel hed ef i ha-
l i ne get i r i l er ek, t m uygar l ik ve moder ni t e t ar i hi boyunca sinir siz
sav a,, at i,ma, bun al im ve k avgal ar in ba, et k en i n e dn,t r l m,-
t r . Gn mzde ek on omi , ek on omi y l e i l gi si ol m ayan l ar in, k git
par al ar iyl a oyn ay ar ak k umar d an bet er y nt eml er l e sinir siz t op-
131
l umsal deger gasp et t i k l er i bi r oyun al an i hal i ne get i r i l mi ,t i r . Kad i-
nin k ut sal mesl egi , t amamen k en di si n i n di,l andigi, sav a, mak i nel e-
r i ni , evr ey i y a,anmaz hal e get i r en t r af i k ar al ar ini ve t emel i n san
i ht i y al ar iyl a pek f azl a al ak asi ol mayan k r get i r en f uzul i r n l er i
r et en i mal at hanel er e, bor sal ar a, f i y at ve f ai z oy unl ar ina evr i l mi ,-
t i r .
Femi ni zmi de k ap say an k ad in bi l i mi n e dayal i k ad inin zgr l k ,
e,i t l i k ve demok r at i k har ek et i , aik k i t opl umsal sor unl ar in z-
mn de ba,at r ol oyn ayacak t ir . Yak in gemi ,t ek i k ad in har ek et l er i -
ni n el e,t i r i si yl e yet i nmeden, daha ok k adini yi t i k k il an uygar l ik ve
mod er n i t e t ar i hi n e yk l en mek ger ek i r . Eger sosy al bi l i ml er d e k ad in
k on usu, sor un u v e har ek et l er i ner ed eyse yok der ecesi n deyse, bu-
nun esas sor uml usu uygar l ik ve mod er n i t eni n hegemoni k zi hni y et i
ve mad di k l t r y ap il anmal ar iuir . Dar huk uk i ve si y asi e,i t l i k yak l a-
,iml ar iyl a bel k i l i ber al i zme k at k i sun ul abi l i r . Fak at sor unun zm
,ur ad a k al sin, ol gu ol ar ak zml en mesi bi l e sagl anamaz. Mevcut
f emi ni st har ek et l er i n l i ber al i zmd en k op uk , si st em k ar ,iti gl er
hal i n e gel di k l er i ni i ddi a et mek k endi n i y an il t mak ol acak t ir . Femi -
ni zmi n ba, sor unl ar indan bi r i si syl endi gi gi bi r adi k al i zmse, o za-
man ncel i k l e k k l l i ber al al i,k an l ik l ar l a, d,nce ve duygu t ar zl a-
ii ve ya,aml ar iyl a i l gi si ni k opar ip, ar k asindak i kadin d,mani uy-
gar l igi ve mod er n i t eyi zml emesi ger ek i r . Bu t emel de anl aml i
zm yol l ar ina yk l enmesi ger ek i r .
Demok r at i k moder n i t e k ad in d ogasi ve zgr l k har ek et i n i t e-
mel gl er i nden bi r i si ol ar ak bi l i p hem gel i ,t i r i l mesi ni , hem de i t t i -
f ak yap il masini ba,t a gel en gr evl er i n den say ar ak , yen i d en i n ,a
al i,mal ar inda deger l en di r mek d ur umundad ir .
Temel ar a,tir ma mek nl ar i, ni v er si t el er b a,t a ol mak zer e, uy-
gar l ik ve mod er n i t eni n r esmi k ur uml ar i ol amaz. Gemi ,t e de, g-
nmzde de bi l i mi n i kt i dar l a,tiiil masi ve r esmi devl et k ur uml ar in-
da r et i l mesi , hak i k at l e baginin yi t i r i l mesi anl amina gel i r . Bi l i mi n
ahl ak i ve p ol i t i k t opl uml a baginin k op ar il masi, t opl uma yar ar l i ol -
mak t an ik ar il masi, t er si n e t opl um zer i ne bask i ve smr t ek el l e-
r i ni n gel i ,t i r i l mesi ne yar d imci ol masi demek t i r . Tipk i zel veya ge-
nel evl er e k apat il an k ad in zgr ger ek l i gi n i , hak i k at i n i nasil k aybe-
132
di y or sa, r esmi k ur uml ar a k apat il an ent el ek t el l er v e bi l i m de o den-
l i zgr l gn, ger ek k i ml i gi ni yi t i r i r . $phesi z bu demek degi l di r
k i , bu k ur uml ar d a hi ent el ek t el yet i ,t i r i l mez ve bi l i m r et i l mez.
Anl a,il masi ger ek en , i k t i d ar l a,an ent el ek t el ve bi l i mi n t opl umsal
ger ek l i k l e i l gi l i ar a,tir ma v e bul u, amacindan k opacagiuir . Ist i sn a
k abi l i n den en t el ek t el ol unma ve bi l i msel d eger i ol an y ap it l ar in
or t aya ik ar il masi ana ger egi d egi,t i r mez.
Demok r at i k si yaset v e k l t r ak ademi l er i bu gr ev i i n uygun
k ur uml a,mal ar ol abi l i r . Ahl aki ve pol i t i k t opl um bi r i ml er i ni n yeni -
den y ap il anma i ht i y al ar i i i n ger ek l i ol an en t el ek t el ve bi l i msel
dest egi bu ak ad emi l er ol u,t ur abi l i r . Kendi l er i n e r esmi ve zel t ek el
k ur uml ar ini r n ek al ma y er i ne, or i j i nal iki,l ar ol ar ak yap il anmal ar i
daha uygundur . Moder n i t e k ur uml ar ini t ak l i t et mek , b a,ar isizl ik l a
son ul an mal ar ini ber ab er i nde get i r ebi l i r . zer k v e demok r at i k ol -
mal ar i, k en di p r ogr am v e k ad r ol ar ini k en di l er i ol u,t ur mal ar i, gnl -
l gr en ci l i gi v e gr et menl i gi esas al mal ar i, gr en ci ni n gr et men,
ogr et meni n gr en ci pozi sy onuna sik sik geebi l ecegi , d agdak i o-
ban dan p r of esr e k ad ar i deasi v e amaci ol an h er k esi n k at ilim gst e-
r ebi l ecegi ba,l angi i t i bar i yl e n gr l ebi l i r .
Kad in agir l ik l i ak ad emi l er i n de ayn i i er i k l e bi r l i k t e zgn yan -
l ar ini bi l i msel kil mal ar i i i n ol u,t ur ul masi uygun ol abi l i r . Sadece
t eor i k k al mamal ar i i i n pr at i ge ok ynl k at ilim d a ar an an ni t el i k -
l er d en bi r i di r . Ak ad emi l er yer ve zaman bak imindan pr at i k i ht i ya-
l ar gz n nd e bul und ur ul ar ak k ur ul ur ve al i,tiiilir . Tar i ht e r n ek -
l er i ne ok a r ast l and igi gi bi ( Zer d,t n d ag ba,l ar indak i
at e,gedel er i , Ef l at un ve Ar i st on un bahel er i , Sok r at es v e St oacil ar in
cadde k al d iiiml ar i, or t aagin man ast ir ve t ek k el er i v b.) sad e ve g-
nl l k ur ul u,l ar d ir . Dag ba,indan t ut al im mahal l e k ,el er i ne dek
mek nl ar sei l ebi l i r . $phesi z i k t i dar l ar in azamet i ni k anit l ayan bi -
nal ar ar anmaz. Manast ir ve si vi l medr esel er d e ol dugu gi bi , egi t i mi n
sr esi k at il anl ar in dur umuna ve gr en ci ak i,l ar inin yogunl uguna
gr e bel i r l enebi l i r . Resmi k ur um l ar gi bi k at i zaman k o,ul l ar i ger ek l i
degi l d i r . Tmyl e ,ek i l ve k ur al d an yok sun ol mal ar i da d,nl e-
mez. Et i k ve est et i k k ur al l ar i mut l ak a ol mal iuir .
133
Insan l ik t ar i ht e sad ece t opl um ve cogr af i bl ge dzeyi nde pol i t i k
di r eni , yap ar ak v ar l igini ve on ur un u k or umami,tir ; bi r eysel dzey -
de de bazen agir l igi bi r ul us k adar ol an di r eni ,i pol i t i k k i ,i l i kl er i
t animi,tir . Tar i h bu t r r nek l er l e dol udur . Budad an Sok r at es e,
Zer d ,t t en Kon f yusa, Hz. demd en ba,l ayip Nuha v e Ey yb e,
Ibr ahi md en Musaya, Isa y a ve Muhammed e k adar an a hal k al ar
hal i n de devam eden v e Kut sal Ki t apt a say il ar i 120 bi nden f azl a ol a-
r ak ver i l en t m p eygamb er l er e, Tan r ia Inannad an Hz. Ay,eye,
Zennubed en Hypat i a ya, Ki bel ed en Mer yeme, cad i k ad inl ar indan
Zeyn epe, Rosa ya, Br unod an Er asmusa dek say il amayacak k adar
bi r ey ol ar ak i nsan l ar , zgr ve on ur l u k al abi l mek ugr un a l mne
di r enebi l mi ,l er d i r . Top l um eger bugn hal a ahl ak i ve p ol i t i k ol ar ak
sr yor sa, her h al de bu bi r eyl er e ok d eger bor l udur . Ak si hal d e
k l e sr l er i nden f ar k i k al mazdi.
Or t adoguda Kadtn Devr i mi
Top l umd a ncel i k l e k ad inin ya,adigi sor unl ar i t ar i hsel -
t opl umsal boy ut l ar i i i n de deger l en di r mek n em t a,ir . Kadin sor u-
nu t m sor un l ar in k ayn agindak i bi r sor un dur . Daha sinif l i devl et l i
t opl uma gei , ol madan k ad in zer i n de ser t bi r er k ek egemen ( at a-
er k i l ) hi yer ar ,i ni n k ur uml a,tigini gr yor uz. Er k ek egemenl i gi ni n
ger ekesi i i n bi r ok mi t ol oj i k ve di nsel syl eme ba,vur ul mu,t ur .
Ur uk Tanr iasi Inanna Dest ani bu sr eci n yansimasiuir . Eski k ut sal
ana t anr iaya, d ogaya by k zl em d uyul m ak t ad ir . Ii ne k isil digi
at aer k i l hi y er ar ,i v e devl et dzen i nd ek i egemen er k ek l i gi n hi l e,
k ur nazl ik ve zor bal igindan i n l emek t edi r . Babi l Dest an in da bu yn l
ger ek l i k ( Babi l i n k udr et l i t anr isi Mar duk ve Kadin Tanr ia
Ti amat in k avgal ar i) ok d aha aik v e ar p iciuir . Smer mi t ol oj i si n-
de k ad inin er k egi n k abur ga k emi gi n den yar at il digi sy l eni r . Bu ,
si mgesel bi r i f adedi r . Tek t anr ili di nl er de bu yakl a,im sr dr l r .
Smer zi ggur at l ar ina t anr ia ol ar ak gi r en k ad in, t apinak f ahi ,esi
ol ar ak ik ar . Il k genel ev Smer k ent l er i nde ailir . Tap inak f ahi ,el i -
gi nd en sar ay car i y el i gi n e t er f i et t i r i l i r . Ti car et pazar l ar inin vazgei l -
mez k l e nesn esi di r . Gr ek o-Romen uygar l iginda sadece ev i ,l er i ni n
134
k l esi d i r . Pol i t i k ada yer i yok t ur . Avr upa uygar l iginda er k ege sz-
l e,me i l e bagl anmi, ci nsel obj ed i r . Kap i t al i st uygar l ik t a genel l e,mi ,
evr en sel f ahi ,edi r . Tar i h er k ek egemen l e t am bi r ci nsi yet i yap i ve
anl am k azanmi,tir . Ar t ik t ar i h er k ek ol ar ak yr mek t edi r .
Kadinin k ar il a,masi ( Kadin k l el i gi anl amina gel i r ) , ar di sir a
t opl umun smr l en v e bask i al t ina al inan er k ek nesn el er e d e ol -
dugu gi bi yansitilir . Topl umun st si yasi , ask er i ve r ahi p k l i gi ege-
men ci nsi yet k on umun a t a,inir k en, yn et i l en al t k esi m gi t t i k e k ar i-
l a,tiiilir . Gr ek o-Romen t opl umun da er k ek genl i k t en i t i bar en yogun
bi r ci nsi yet i yak l a,iml a egi t i l i r . Tm uygar l ik agl ar i boyunca ci nsel
ar pik l ik l ar k adina ci nsi yet i yak l a,imin sonucu ol ar ak yayginca
ya,anir . Ar t ik k ad in ne k ad ar k l e i se, er k ek k l e d e o k adar k ad in
veya k ar iuir .
Or t adogu t opl umunda gn mzd e de bu t ar i hsel k k en l i sor un -
l ar a k api t al i st bask i ve smr aygit l ar indan k ayn ak l an anl ar i da
ek l en i n ce, k ad in i i n ger ek t en k busl u bi r y a,am k ainil maz ol ur .
Kad in ol mak bel k i de en zor dak i i n san ol mak demek t i r . Top l umun
ya,adigi k aba bask i v e sm r n n en k at mer l i si k ad in bedeni v e
emegi zer i n de ger ek l e,t i r i l i r . Kad inin da i nsan ol dugunun yen i
f ar k ina var il makt adir . Kat i ci nsi yet i onur suz yak l a,im yer i ni i ht i -
yaci duyul an bi r dost a ve yol da,a t er k et me ar ayi,ina bir ak mak du-
r umun a gel mi ,t i r . En azindan bun un t ar t i,masi yap il mak t adir . Ka-
uinl a t opl umd a dogr u ya,amak ger ek l e,med i k e, anl aml i bi r ya-
,amin ya,anmayacagi bi l i n mel i di r . En anl aml i v e gzel y a,amin t am
onur un u k azanmi, zgr k ad inl a ger ek l e,t i r i l ebi l ecegi n i bi l er ek
syl em ve eyl eml er i mi zi gel i ,t i r mel i yi z.
Kad in ger ek l i gi n i n byk or an da t opl umsal ger ek l i gi bel i r l e-
di gi dogr u bi r ner medi r . Or t adogu t opl umundak i a,iii er k ek si l i k i l e
k adinsilik di yal ek t i k bi r i k i l emdi r . Bu i l i ,k i t ar zindan er k ege dnen
k ar ,i zel l i k l er k of egemen er k ek l i k t i r . Ik t i d ar in er k ege uygul adigi
egemenl i gi , er k ek k adina, k ad in da ocuk l ar a yan sitir . Dol ayisiyl a
t epeden t aban a dogr u egemen l i gi n gei r genl i gi t amaml an ir . Kadinin
k l el i k dzeyi bu mek an i zmada en ol umsuz k o,ul u sr ek l i r et mek -
t e, yan i t opl umun k l el i k dzey i n i gel i ,t i r mek t edi r . Byl el i k l e do-
gan k ad insi t opl umu en st t ek i i k t i d ar k ay i,i k ol ayca yn et ebi l mek -
135
t edi r . Kad in i r adesi d i,inda en byk zul m ya,adigi hal de, t opl uma
da daha f azl asini ya,at man in ar aci k ilinmak t adir . Or t adoguyu d i,-
t an t esl i mi yet e zor l ayan i l i ,k i l er k adar , i t en k ad ina dayat il an i l i ,k i -
l er l e zor l and igi aik t ir . Kadinin zgr l k eyl emi ne dayan mayan
hi bi r har ek et i n zl v e k al ici zgr t opl uma gt r me ,ansi bu n e-
denl er l e sinir l iuir . nce i k t i dar , sosyal i zm, ul usal k ur t ul u, vs. gi bi
yak l a,iml ar in zl en eni v er emem esi de bu ger ek l i k l e b agl ant iliuir .
Kadinin zgr l k al i,masi, ci nsi yet e,i t l i gi ni ok a,an genel de-
mok r at i k , i n san hak l ar i, evr e, t opl umsal e,i t l i gi n zn t e,k i l eder .
Kad inin zgr l gnde at il masi ger ek en i l k ad im, k adini z ey l em
gc hal i n e get i r mek t i r ; zer i ndek i ml k i yet i yak l a,imd an uzak
dur mak t ir . Agir ml k i y et duygul ar i i l e yk l mod a a,k yak l a,iml ar i
bagiinda bi r ok t ehl i k eyi t a,ir . Hi yer ar ,i k ve d evl et gel enek l i t op-
l umda a,k , yan il t macal ar in en bygdr ; uygul anan suu r t bas
et me et k en i d i r . Kad ina say gi ve zgr l gne dest ek , n cel i k l e ya,a-
nan ger ek l i gi n i t i r af indan ve zgr l k l ehi ne a,il masinda sami mi
ve d r st davr an abi l mek t en geer . Ken di egemen er k ek l i gi n i -ad ina
ne der se desi n - k ad inda ya,ayan bi r er k ek saglik l i bi r zgr l k de-
ger i ol amaz. Kad inin f i zi k sel , r uhsal v e zi hi nsel gl en mesi n i sagl a-
mak bel k i de devr i mci abal ar in en deger l i si di r . Bi r dn eml er i n ana
t anr ia k l t ne mer k ezl i k et mi , Or t adogu k l t r n de, k ad ini t ek r ar
gel i ,mi , t opl umsal deger l er l e bi r l i k t e bagimsiz k ar ar ver me, t er ci h
yap ma gcn e k avu,t ur mak , bun a k at k ida bul unmak ger ek bi r
zgr l k k ahr amanl igini ger ek t i r i r .
Si st em r ef or ml a d zel me ,ansini ok t an yi t i r mi ,t i r . Ger ek l i ol an
t m t opl umsal al anl ar d a yr t l ecek bi r k ad in d evr i mi d i r . Nasil k i
k adin k l el i gi en der i n k l el i k se, k adin d evr i mi d e en der i n zgr l k
ve e,i t l i k devr i mi ol mak d ur umundad ir . Kadin devr i mi hem k ur am-
da hem de eyl emd e en k k l iki,l ar i ger ek t i r i r . ncel i k l e ci nsi yet i
i deol oj i ye k ar ,i ar dicil , sr ek l i bi r sava, ger ek l i di r . Kadin devr i mi
gnn yi r mi d r t saat i nd e yr r l k t ek i t ecavzc zi hni y et e k ar ,i
ahl ak i ve pol i t i k ol ar ak d a sava,in der i nl e,t i r i l mesi ni ger ekt i r i r .
Ik t i d ar ve smr amal i ocuk d ogur ma ol gusunun mahk m edi l -
mesi n i , r eddi ni ger ek t i r i r . ocuk d ogur ma i r ad esi ni t amamen zgr -
l e,mi , k ad ina bir ak mayi ger ek t i r i r . Hanedanl ik ve ai l e i deol oj i si nde
136
devr i m ger ek t i r i r . Her hal d e en neml i si d e k ad inl a ya,am f el sef esi -
ni n, daha dogr usu f el sef esi zl i gi ni n a,il masini ger ekt i r i r . Kadinl a
ya,amin gcn ocuk l ar a sahi p ol ma v e ci nsel i ,t ahi gi d er me an l a-
yi,ina bagli ol ar ak d egi l d e, en d er i n d ost l uk , ar k ad a,lik , t opl umsal -
lik bagi ol ar ak , gzel l i gi n , sad ak at i n , bar i,in ve soyl ul ugun r et i l me-
si nde, e,i t ve zgr ce p ayl a,iminda gr mek ger ek i r . $phesi z k adin-
l a ya,amin e,i t ve zgr ce p ayl a,imi, t opl umsal hak i k at i n mut l ak a
dogr u seyr ed en k ar ,ilik l i bi l gel i gi n i ger ek t i r i r . Ger ek a,k an cak
k ar ,ilik l i t opl umsal hak i k at i n g d engesi nd e ya,anabi l i r . Kl el i ge,
t ecavze ve i k t i d ar a bu l anmi, k i ,i l i k l er de a,k asl a ger ek l e,mez.
Yogun ve sr ek l i y a,anan ba,ar isiz d eneyi ml er ve ai l e i f l asl ar i bu
ger egi d ogr ul amak t adir . En az er k ek k ad ar k ad inin d a t opl umsal
gce ve bi l gel i ge sahi p ol masi dur umunda sev gi ni n ve gzel l i gi n ,
i k t i dar siz, bar i, i i n de e,i t e ve zgr ce r et i l er ek v e payl a,tiiil ar ak
ya,anmasi sagl anabi l i r . Gn mz, 21. y zy il k adin d evr i mi ne nce-
l i k ver meyi ,ar t k iliyor . Ya y a,am ya bar bar l ik sl ogan i bu devr i mi
dayat iyor .
Or t adogu t opl umu i k i nci bi r t ar im-k y d evr i mi ne i ht i ya duydu-
gu gi bi , bu t opl umun i k i nci bi r k adin devr i mi ne de i ht i yaci var dir .
Anaer k i l l i k neol i t i gi n k ad in devr i mi di r . Daha d ogr usu muht e,em
neol i t i k devr i m bi r k adin devr i mi ydi . Insanl igin hal en mi r asi ze-
r i nde gei ndi gi bi r devr i md i r . At aer k i n , uy gar l igin ve mod er n i t eni n
k ar ,i-devr i mi yl e yikil an ve k adinin en der i n k l el i gi ni , smr sn
dogur an ve t m t opl uma yayginl a,tir an bu byk k ar ,idevr i m g-
nmzd e si st emat i k k r i zi ni ve k aot i k dur umun u bt n t opl umsal
al anl ar d a ya,iyor , zy or . Kad ina dayat il anin ya,ama i hanet ol du-
gu anl a,iliyor . Ya,anmak i st eni y or sa, ncel i k l e bun un k ad inl a yen i -
den k ar ,ilik l i bi l gel i k l e g dengesi i i nde gzel l i k ve ycel i k duygu-
l ar inin r et i l mesi ve payl a,il masinin ba,ar il masi ger eki yor . Bu ger -
egi n i n ,a edi l mesi , hak i k at i n e var il masi ger ek i yor . Bu k on uda t ek i -
l i n ve evr ensel i n yan i somut k ad in ve er k ek l e i deal soy ut er k ek v e
k adinl igin i i e ya,anmasi ger eki yor . Ya,anmasi i i n bi l i nci ni n ve
i r adesi ni n ol u,t ur ul masi ger ek i yor . Ml k ol ar ak , sahi p ol ar ak bi r bi -
r i ni k k l ol ar ak t er k et mek ger ek i y or . Gel enek sel namus yer i ne,
gzel l i gi n ve soyl u k i ,i l i gi n ek i ci l i gi ni geer l i kil mak ger eki yor .
137
Kk l bi r k ad in devr i mi , dol ayisiyl a er k egi n zi hni yet ve ya,am
degi,i k l i gi y a,anmad an ya,amin k ur t ul u,u ol anak sizd ir . nk ya-
,amin ba,at k en di si ol an k ad in k ur t ul mad an, ya,amin k en di si hep
bi r ser ap ol ar ak y a,anacak t ir . Er k egi n ya,aml a ve ya,amin k adinl a
bar i,masi sagl anmad ik a, mut l ul uk d a bo, bi r hay al ol acak t ir . Kadin
ve zgr ya,am i i n t opl umsal ger ek l er sinir sizdir . Or t adogu t op-
l umu , k ad ini ya,adigi uygar l ik ve f et hi ne ugr ad igi mod er n i t eyl e d -
,r l ecegi k adar d,r l m,, k endi si ol makt an ik ar il mi,, nesne
k on umun a get i r i l mi ,t i r . Top l umsal sor unun k ad in zer i n de zm-
l enmesi v e zmne ayn i ol gu zer i nden gi di l mesi d ogr u bi r yn -
t emdi r . Sor unl ar in anasina ancak zml er i n anasi ol an k ad in dev-
r i mi dayat il ar ak hak i k at e dogr u ad iml ar l a v ar il abi l i r . Dem ok r at i k
mod er n i t e zm k ad in sor unu ve d evr i mi k on usunda i deal l i v e
eyl em l i d i r . Demok r at i k mod er n i t e ul usl ar i k ad insiz p r oj el en i p uy-
gul anacak p r oj el er d egi l d i r . Ter si n e, her ad iminda k ad inl a bi l gel i gi n
ve eyl em l i l i gi n payl a,il masiyl a ger ek l e,t i r i l ecek d evr i ml er d i r .
Ek on omi k t opl um, i n ,asinda k ad in ncl gnde ger ek l e,t i gi gi bi ,
yen i d en i n,asinda da k adinin k omn al gcn ger ek t i r i r . Ek on omi
k ad inin z t opl umsal mesl egi d i r , eyl emi di r . Ek ol oj i ancak k ad in d u-
yar l iligiyl a t opl uml a bu l u,t ur ul acak bi l i md i r . Kad in k i ml i k ol ar ak
evr esel d i r . Demok r at i k t opl um k ad in zi hni ni ve zgr i r ad esi ni
ger ek t i r en t opl umd ur . Demok r at i k mod er n i t e aik asi k ad in dev r i -
mi ve uygar l igi agiuir .
Nastl Yayamal t, Ne Yapmal t ve Ner eden Bayl amal t?
Or t adogu k l t r n de hak i k at , hak i k at ugr un a ya,am ve l m
neml i k avr aml ar d ir . Avr upa k l t r n de t eor i k -p r at i k i k i l em ol ar ak
yan sitil an bu k av r am gi d er ek zn den bo,al t il mi,, par al anmi, ve
bt nl gn k ay bet mi ,t i r . Ge m oder n i t ede bu h usus d aha bel i r -
gi nd i r . Hak i k at ek onomi zme mahk m edi l mi ,t i r .
Hak i k at ar ay i,i en ok t opl umsal sor unl ar b a, gst er d i gi nd e
gndeme gi r mi ,t i r . Bu d neml er d e mut l ak a bi r syl em v e ey l em
k en di ni hak i k at ol ar ak sunmaya al i,mi,tir . Hak i k at i n sosyol oj i k
zml emesi h ak sizl ik l ar l a bagl ant isini aik a or t aya k oyar . Top -
138
l umsal emegi n , deger i n gasp i hak sizl ik ol ar ak t animl an ir k en, bun un
ar a,tiiil masina ve ger egi n i n yap il masina da hak i k at al i,masi de-
ni l mi , ve hep ycel t i l mi ,t i r . Hak sizl igin hak , hak in t anr i i l e zde,-
l e,t i r i l mesi , her i k i k avr amin t opl umsal bagini yansitir . Tanr i k av-
r aminin met af i zi k soyut l ama d i,inda t opl umsal vi cdanl a bagi byl e-
l i k l e bi r k ez d aha dogr ul an ir .
Hak i k at i n pe,i ne d,mek hak sizl igin hesabini sor mayi ber abe-
r i nde get i r i r . Kendi ni en y ce var l ik ol ar ak t anr i di y e sun an t opl um-
sal k i ml i k k endi ne ynel i k haksizl igi byl el i k l e yan it l ami, ve t anr i
cezasi ol ar ak m ahk m et mi ,t i r . Topl umsal k i ml i ge ynel i k t opl u-
mun i i n den ve d i, dogadan t ehdi t l er ve hak sizl ik l ar ar t t ik a k i ml i -
ge daha ok v ur gu yap il mi,, ugr un a by k nazar l ar ( t anr isal gr , =
t eor i ) ve byk eyl eml er ( t anr isal i ,l er ) gel i ,t i r i l mi ,t i r . Di ni n ve
f el sef en i n k ayn aginda t opl umsal k i ml i gi n yat t igini k avr amak b u
nedenl e neml i di r . Di n i n ve f el sef eni n k ayn agini ba,k a yer de ar a-
man in bo, aba ol dugunu gst er i r .
Kap i t al i st moder n i t en i n i deol oj i k hegemon yaciliginda sagl an-
maya al i,il an amal ar in ba,inda hak i k at k avr amina ve eyl emi ne
i l i ,k i n t ar i hsel t opl umsal ger ek l i kl er i n k ar ar t il masi ve bast iiil masi
gel i r . Di n v e f el sef e mi l l i yet i l i ge v e ul us-d ev l et i n t anr isal l a,tiiil ma-
sina dn,t r l m,t r . Teor i ve p r at i k ul us-d evl et i l i gi n k avr am ve
uygul amal ar inin ycel t i l mesi ne ve l mszl e,t i r i l mesi ne hasr edi l -
mi ,t i r . Bi l i m, pozi t i v i st f el sef en i n gdmn de mod er n i t eni n ay a-
gindan k ayn ak l an an sor unl ar in zml enmesi n e v e zmn e i n -
di r genmi ,t i r . Insanl ik t ar i hi k adar esk i hak i k at sava,iligi basi t
menf aat l er i n t emi ni n e yn el t i l mi ,t i r . Esas sor un ol an t opl umsal
k i ml i ge yn el i k t ehdi t l er hak i k at i n k on usu ol mak t an d,r l r k en ,
bi r eyci l i k i k ame ed i l meye al i,il mi,tir . Insan hak l ar i bu bagl amda
i st i smar k on usu edi l mi ,t i r . Kend i ni dogr ucu i deol oj i ol ar ak sunan
si st em k ar ,iti gr ,l er bi l e mod er n i t e par ad i gmasini a,ma cesar et i -
ni gst er meye y ana,mazl ar . Li ber al i zm si st emi n r esmi i d eol oj i si
ol ar ak sagi ve sol u zer i n de t ek el i ni gnmze k ad ar sr d r ebi l -
mi ,t i r .
Moder n i t en i n i deol oj i k t ek el i ol ar ak l i ber al i zm, bi r y andan gr ,
enf l asyon u yar at ir k en, di ger yan dan en byk vur gunu enf l asyon da
139
yap t igi gi bi , gr , enf l asyon unda da i ,i n e en ok y ar ayan l ar i k ul l a-
nip med yasi ar aciligiyl a zi hi n l er i bombar d iman a t abi t ut ar ak azami
son u al maya al i,ir . Gr , t ek el i n i sagl ama al mak , i d eol oj i k sav a,i-
nin ni hai amaciuir . Temel si l ahl ar i di nci l i k , mi l l i yet i l i k, ci nsi yet i l i k
ve p ozi t i v i st di n ol ar ak bi l i m ci l i k t i r . Ideol oj i k h egemon ya ol madan,
sad ece si yasi ve ask er i bask iyl a mod er n i t eyi sr d r mek ol anak l i
degi l d i r . Di n ci l i k yol uy l a k api t al i zm n cesi t opl um v i cdan ini k on t r ol
et meye al i,ir k en, mi l l i y et i l i k yol uy l a ul us-d ev l et vat anda,ligini,
k ap i t al i zmi n et r af inda gel i ,en sinif sal l ik l ar i k on t r ol edi p denet i m
al t inda t ut ar . Ci n si yet i l i gi n hed ef i , k ad ina nef es al d ir mamak t ir .
Hem er k egi i k t i d ar hast asi yap mak , hem d e k ad ini t ecavz duygusu
al t inda t ut mak ci nsi yet i i deol oj i ni n et k i l i i ,l evi di r . Pozi t i vi st bi l i m-
ci l i k l e ak ademi k dnyayi ve genl i gi et k i si zl e,t i r i r ken, si st eml e b-
t nl e,mek t en ba,k a seenek l er i ni n ol mad igini gst er i p t avi zl er
k ar ,iliginda bu bt nl e,meyi sagl ama al ir .
Li ber al i zmi n i deol oj i k sal diiisi k ar ,isinda nasil ya,amal i, ne
yap mal i ve n er ed en ba,l amal i sor ul ar i aci l i y et k azan ir . Si st em k ar -
,it l ar inin bu sor ul ar a ver d i gi yan it l ar en azindan gnmze k adar
et k i si z k ilinmi,l ar dir . neml i sor uya da moder ni t eni n ver di gi
yanit l ar et k i l i ol mu,t ur . Moder ni t eni n son be, yz yil dir gel i ,t i r di gi
ya,am t ar zi nasil ya,amal i sor usuna ezi ci bi i mde damgasini vur -
mu,t ur . Bel ki de t ar i ht e hi bi r agda gel i ,t i r i l ememi , bi r zmse-
t i l me, k abul et t i r me gcyl e ya,am t ar zl ar i homoj en l e,t i r i l mi ,t i r .
Her k esi n ya,am k al ipl ar i evr ensel k ur al l ar al t inda t ek t i pl e,t i r i l mi ,-
t i r . Far k l ilik l ar t ek t i p l e,t i r mel er k ar ,isinda cilizd ir . Mod er n ya,am
deni l en ya,am t ar zina ba,k al diii, del i l i k ol ar ak aninda si st em di,ina
sr l mey e mahk md ur . Bu sr gn t ehdi d i k ar ,isinda ok az k i ,i
ba,k al d iiiyi sr dr me cesar et i gst er i r . Ne yap mal i sor usu da ok
nceden, be, yz yil dir ayr int ili cevap l ar iyl a yan it l anmi,tir : Bi r eyci
ya,ayacak sin, hep k en di n i d ,necek si n , t ek yol m oder n i t e yol ud ur
deyi p zer i n e d,eni y apacak sin. Yol b el l i , usul bel l i d i r : Her k es n e
yap iyor sa, onl ar gi bi y apacak sin. Pat r on san k r yap acak sin. Emek -
i ysen cr et pe,i nd e k o,acak sin. Ba,k a t r n e yap mal ar p e,i n de
k o,mak apt al l ik t ir . I sr ar edi l i r se sonu si st em di,ina sr l medi r ,
i,si zl i kt i r , ar esi zl i kt i r , r mekt i r . Ya,am k or k un bi r at yar i,ina
140
dn,t r l m,t r . Ne y apmal i gr m eye d ur sun; n er ed en ba,l amal i
sor usu si st em aisindan Kendi ni siki egi t l edi gi n yer den ba,l a bi -
i mi nde bi r yanit al ir . Ok ul ve ni ver si t el er si st em i i nde ba,ar ili
ol mak i i n vazgei l mez ba,l ama mek n l ar iuir .
Demok r at i k moder n i t eni n si st em k ar ,isinda hak i k at ar ay i,i,
i d eol oj i k d ur u,u ve t emel sor uya ver d i gi y anit l ar aik k i al t er n a-
t i f si st em d eger i ndedi r . Top l umsal k i ml i gi t m ynl er i y l e ar am ak ,
zml emek , zml er i ni sunmak hak i k at sav a,inin zdr . Sa-
vun ma k al in i zgi l er hal i n de de ol sa b u ar ay i,in v e sav a,in sonul a-
iini sunmu,t ur . Tek r ar in anl ami yer si zdi r . Ideol oj i k dur u, hk i m
mod er n i t eni n i deol oj i k hegemonyasini k ap saml i el e,t i r i l er l e a,mayi
i f ade eder . El d ek i t opl umsal hak i k at l er i n sav unul masi i d eol oj i k d u-
r u,t ur . Kapi t al i st mod er n i t en i n hak i k at t en yok sunl ugunu ( bi r eyci l i -
gi t opl uma t er ci h et me, t opl umsal k i ml i gi sal diii al t ina al ma) gs-
t er me, ek onomi k , ek ol oj i k ve d emok r at i k t opl umun , ul usun hak i k a-
t i ni , haki k at gcn yansit ma bu dur u,l a i l gi l i di r .
Nasil ya,amal i, ne yap mal i ve n er ed en ba,l amal i sor ul ar ina ver i -
l ecek i l k or t ak cev ap, si st emi n i i n den ve si st eme k ar ,it l ik t emel i n-
de ba,l amal iuir . Fakat si st emi n i i nden si st eme kar ,it l ik , eski bi l ge-
l er d zey i n de her an l m p ahasina hak i k at sav a,iligini ger ek t i r i r .
Nasil ya,amal i ner ed en ba,l amal iy l a i i e ol acak ,ek i l de, mod er n i -
t eni n bi r zir h gi bi gi ydi r di gi del i gml egi ni ik ar ir mi sal i nef r et ede-
r ek bu ya,amd an vazgeecek si n . Ger ek t i gi nd e her an k usar ak mi de-
ni , beyn i n i v e bed eni n i i i ndek i bu ya,amd an ar in dir acak sin. San a
dnya gzel i gi bi k endi ni sunsa bi l e, i i ni k usar ak yanit ver ecek si n.
Ne y apmal i sor usuna di ger i k i sor uyl a i i e ol ar ak , si st eme k ar ,i
hep eyl eml i l i k bi i mi nde bi r yan it l a k ar ,ilik ver ecek si n . Ne yap ma-
linin cevabi bi l i nl i ve r gt l pr at i k t i r .
Demok r at i k moder ni t e si st emi aisindan sor un un yaniti si s-
t emi n unsur l ar iyl a i deol oj i k ve ey l emsel bul u,mayi i f ade eder . Esk i -
den nc p ar t i k avr ami deni l en mi sy on demok r at i k mod er n i t eni n
k ur amsal v e ey l emsel n cl g ol ar ak yet k i nl e,t i r i l mi ,t i r . Si st emi n
t emel ayagi ol an ek onomi k , ek ol oj i k v e demok r at i k t opl umun
( k en t , yer el , bl gesel , ul usal ve ul us t esi demok r at i k k on f ed er al i st
yn et i m) zi hi nsel ve i r ad esel i ht i y acini k ar ,il amak yeni n cl gn
141
t emel mi sy onudur . Bunun i i n yet er l i say ida ve ni t el i k t e ak ad emi k
yap il ar in i n,asi ger ek l i di r . Moder n i t en i n ak ad emi k dnyasini sade-
ce el e,t i r mek l e yet i n meyen , al t er n at i f i n i gel i ,t i r en yeni ak ad emi k
bi r i ml er i er i k l er i n e gr e e,i t l i ad l ar l a i n ,a edi l ebi l i r . Ek on omi k -
t ek n i k , ek ol oj i k -t ar im, d emok r at i k si yaset , gven l i k -savun ma, k a-
uin-zgr l k , k l t r el -k i ml i k, t ar i h-di l , bi l i m-f el sef e, di n-sanat ba,t a
ol mak zer e nem ve i ht i y al ar a gr e t opl umun her al an ina i l i ,k i n
ol ar ak i n,a et mek gr evd i r . G l bi r ak ademi k k adr o ol mad an de-
mok r at i k mod er n i t e unsur l ar i i n ,a edi l emez. Ak ademi k k ad r o n e
k ad ar d emok r at i k mod er n i t e un sur l ar i ol mak sizin anl am i f ade et -
mezse, demok r at i k mod er n i t e unsur l ar i da ak ad emi k k ad r ol ar ol -
mak sizin anl am i f ad e et mez, ba,ar ili ol amazl ar . I i e bt nsel l i k ,
anl am ve ba,ar i i i n ,ar t t ir .
Kapi t al i st moder ni t eni n sir t t ak i l anet l i el bi se gi bi dur an f i k r i ,
zi k r i v e eyl emi ayr i anl ayi,ini mut l ak a t er k et mek , a,mak ger ek i r .
Fi k i r -zi k i r -eyl em asl a bi r bi r i nden ayr il maz, hak i k at i n hep sir t t a
t ut ul masi, bt nl k i i nde gi yi l mesi ve ya,anmasi ger eken ycel i k
ni ,anel er i di r . n bi r ar ada, nasil ya,amal id a, ne yap mal id a ve
ner ed en ba,l amal id a t emsi l edemey en, hak i k at sava,ina ik mama-
liuir . Hak i k at sav a,i k ap i t al i st mod er ni t e ar p it masini k abul et mez.
On unl a ya,ay amaz. zcesi ak ademi k k ad r o beyi ndi r , r gt t r ve
bed ende ( t opl umd a) k il cal damar l ar l a yayil andir . Ger ek bt ndr .
Hak i k at , i f ade edi l en bt nsel ger ek t i r . Kad r o, r gt l enmi , ve ey-
l emsel k ilinmi, hak i k at t i r .
Or t adogu k l t r k endi ni yen i l er k en , bun un yol un un hak i k at
devr i mi nden get i gi ni de bi l mek dur umundadir . Hak i k at devr i mi bi r
zi hni y et ve ya,am t ar zi devr i mi di r . Kap i t al i st moder n i t eni n i deol o-
j i k hegemon yasindan ve ya,am t ar zindan k ur t ul ma d evr i mi di r . Ge-
l enege sar il an saht e di n ci ve soycu- ,oven i st l er e al danmamak ger e-
k i r . On l ar k ap i t al i st mod er n i t ey l e sava,miyor l ar . Bek i k pek l i gi
i i n bi r az pay i st i y or l ar . Bun l ar i i n asl a hak i k at sava,i d,nl e-
mez. Kal d i k i , mod er n i t e k ar ,isinda sad ece yen i k degi l , yal t ak l anma
dur umundad ir l ar da. Esk i sol , f emi ni st , ek ol oj i k , k l t r al i st har ek et -
l er d e t ut ar l i ant i -mod er n i st ol mak i st i y or l ar sa, hak i k at sav a,ini b-
t nsel l i gi i i nde ve ya,am t ar zl ar ina dek i ndi r geyer ek y r t meyi
142
bi l mek d ur um undad ir l ar . Hak i k at sav a,i y a,amin her an inda, t m
t opl umsal al anl ar d a, k om nal i st ek on omi k ve ek ol oj i k bi r i ml er d e,
demok r at i k k en t , yer el , bl gesel , ul usal v e ul us t esi mek n l ar d a
yr t l dk e anl am ve ba,ar i k azan ir . Di nl er i n i l k dogduk l ar indak i
el i v e havar i l er i gi bi ya,amayi bi l medi k e, hak i k at pe,i nd e k o,ma-
uik a hak i k at sav a,i ver i l emez. Ver i l se de ba,ar il amaz. Or t ado-
gun un yen i l en mi , k adin t anr ia bi l gel i k l er i ne, Musa, Isa ve Mu-
hammed l er e, Sai n t Paul l ar a, Mani l er e, Vey sel Kar ani l er e, Hal l ac- i
Mansur l ar a, Shr ever d i l er e, Yun us Emr el er e, Br unol ar a i ht i y aci
var d ir . Hak i k at devr i mi , esk i l er i n esk i meyen ama y eni l en en mi r asi-
na sahi p ol madan ba,ar il amaz. Devr i ml er ve devr i mci l er l mez,
sad ece mi r asl ar ina sahi p ikil ar ak ya,anabi l ecegi n i k anit l ar . Or t a-
dogu k l t r f i k r i -zi k r i -eyl emi bt nl e,t i r meni n kl t r d r ve b u
yn den ok zengi nd i r . Demok r at i k mod er n i t e bu k l t r e, uy gar l igin
ve k ap i t al i st mod er n i t eni n el e,t i r i si ni ek l eyer ek k at k isini sunacak ,
t ar i hsel r ol n oyn ayacak t ir .
Demok r at i k uygar l ik bi r eyi k ap i t al i st mod er n i t eni n mah,er i
at l isina ( k api t al i zm, en dst r i y al i zm ve ul us-d evl et i l i k ) k ar ,i sr ek l i
f i k r i -zi k r i -f i i l i mcad el e bi r l i k t el i gi i i nde ya,amak k adar , d emok r a-
t i k mod er n i t en i n k ur t ul u, mel egi y l e ( ek onomi k t opl um, ek ol oj i k
t opl um ve demokr at i k t opl um) bi r l i k t e sr ekl i f i k r i -zi kr i -f i i l i ya,am
mcad el esi ver medi k e k endi n i ger ek l e,t i r emez; hak i k at nder i
hal i n de i n ,a edemez. Ak ad emi ya bi r i mi k adar , t opl umsal k omn
bi r i mi nde mcad el e ve ya,am bi r l i k t el i gi n i sr d r med i k e, ad al et i n ,
zgr l gn ve demok r asi dnyasinin ger ek l e,t i r i ci nder i ( mr ,i -
di ) ol amaz. Kut sal Ki t apl ar in ve t anr ia bi l gel er i ni n el e,t i r i si ( ancak
egemen uygar l iga ve m oder n i t eye ar asal l a,tiiil mal ar ina k ar ,i ya-
pil diginda) deger l i di r . Ger i k al an i esk i mey en ya,am mi r asimiz, t op-
l umsal ki ml i gi mi zdi r . Demok r at i k agin hak i k at mi l i t ani bu k i ml i gi
k i ,i l i gi ne k aziyan , ya,am mi r asini zgr ce y a,ay an ve ya,at and ir .

Abdullah Öcalan-Demokratik Modernite Kadın Devrimi Cağıdır

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Abdullah Öcalan-Demokratik Modernite Kadın Devrimi Cağıdır

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Demokrat ik Modernit e Kadn Devrimi ar

You might also like