TRK BRL PROJES

Elnur Hasan MKAL Uluslararas likiler Uzman

Konya, 2008

NSZ Bu almada bugn iin ok nem arz eden fakat neredeyse 20. Yz yln balarna kadar akademik alanda hakknda ok az aratrma yaplan konu olan Milliyetilik Kavram, milliyetilik akmnn douu ve milletlerin etnik temeli blmleri eklinde aratrlmtr. nsanlarn milletler halinde blnmesinde ve dnyann her kesinde milli kimliin gcn sebatla devam ettiriinde hem bir tehlike hem de bir umut vardr. Milliyetilik ideolojisinin etkisi altnda retilen ve belirli bir lke Milliyetiliinin gelimesi iin katkda bulunan ve katkda bulunmay amalayan ilk dnem eserlerinden ayran nokta, ele aldklar konuyu derinlemesine incelemeleri, karlatrmal bak alaryla aklamaya almalaryd. Daha sonraki yllarda, smrge imparatorluklarnn zlnn de etkisiyle says artan Milliyetilik almalar, farkl etkenlere vurgu yapmakla birlikte Milliyetilii giderek daha ok modernleme srecinin bir paras ya da rn olarak alglamaya baladlar. Bunda, 1960lardan itibaren sosyal Bilimlerin birok alannda etkisi hissedilen modernleme ekolnn rol da vardr. alma Trk dnyasna ynelik bir projeyi esas almaktadr. Projenin kapsama alan bata Trkiye Cumhuriyeti olmak zere, Azerbaycan, zbekistan, Trkmenistan, Krgzistan, Kazakistan Trk devletlerini oluturmaktadr. Toplam nfusu 300 milyonu akn olan bu devletler Avrupa Birlii gibi bir araya gelebilirler. Bu birlie Trk Birlii ismi verebiliriz. Tek snrl bir devlet oluturulmaktadr teorik alanda. Genel olarak Trk Birlii projesi uygulanrsa Trk budunu adna ok gzel neticeler alnaca ortadadr. Bu alma Trkiyede neredeyse zerinde hibir akademik aratrma yaplmam ve ayn zamanda son derece nemli bir konu olan Milliyeti Ekonomi Politikasn irdelemektedir. almada pratik dzeyde de bu ekonomi politikasnn uyguland halde lke ekonomisi zerindeki pozitif etkileri aratrlmtr. Milliyeti Ekonomi Politikas, temel olarak milli baz esas alan bir retim modelini, ithalat ve ihracat arasndaki dengeyi sabit tutmak ve yabanc mal zentisi yerine yerli mal tketimi ilkelerini esas alm ve benimsemektedir. Bu ekonomi politikasn lke ekonomilerine uygulayan devlet rnekleri olarak Almanya, Japonya ve srail devletleri incelenmi ve baz varsaymsal tezler nerilmektedir. Bu nerilerin uzun vadede ekonomik istikrarn salanmas ve kalknmann elde edilmesi amal Trkiyede denenmesi tavsiye edilmektedir.

GR Bu almada bir dizi sosyal bilimci tarafndan son bir-iki ylda gelitirilmeye balanan yeni bir yaklam savunulacaktr. Milletlerin douu, Etniklik, Milli Kimlik, Ulus-Devlet ilikileri ve Milliyetiliin douu gibi konular tartlacaktr. Devletlerin oluum srecinin temel etkenleri arasnda gsterebileceimiz bu denli bir nemli konu olan Milliyetilik kavramnn Akademik olarak bu yzyla kadar neredeyse hi alma konusu olmamas ok ilgintir. Asl alacak olansa, neredeyse iki yz yldr toplum hayatna ve dnya siyasetine damgasn vuran milliyetiliin ciddi olarak akademik alanda aratrma konusu olarak grlmeye balanmasnn bu kadar yeni olmasdr. Milliyetilik dncesinin kkenlerini 18. Yz yl sonlarna, Herder ve Fichteye, hatta kimi yazarlara gre Kant ve Rousseauya kadar gtrmek mmkndr. Milliyetiliin bir sosyal bilim konusu olarak ele alnmas ise 1920 ve 1930 lar bulur. Bu dnemde Carleton Hayesin , 1940larda da Hans Kohnun almalar Milliyetilii akademik dnyann gndemine sokar. Milliyetilik ideolojisinin etkisi altnda retilen ve belirli bir lke Milliyetiliinin gelimesi iin katkda bulunan ve katkda bulunmay amalayan ilk dnem eserlerinden ayran nokta , ele aldklar konuyu derinlemesine incelemeleri, karlatrmal bak alaryla aklamaya almalaryd. Daha sonraki yllarda, smrge imparatorluklarnn zlnn de etkisiyle says artan Milliyetilik almalar, farkl etkenlere vurgu yapmakla birlikte Milliyetilii giderek daha ok modernleme srecinin bir paras ya da rn olarak alglamaya baladlar. Bunda, 1960 lardan itibaren sosyal Bilimlerin birok alannda etkisi hissedilen modernleme ekolnn rol da vardr. 1980 ler ise pek ok Milliyetilik uzman tarafndan dnm noktas olarak kabul edilir. Bu dnemde John Armstrong, Benedict Anderson, Ernest Jellner, .J.Hopsbawn ve Anthony.D.Smithin kuramsal ierikli eserleri yaymland. Trk Dnyas bugn ok kilit bir konumda yer almaktadr. Avrupaya ikinci dereceli bir devlet olarak girmek yerine Trkiye bugn dier Trk devletlerine aabeylik yapmaldr. Bata Azerbaycan olmak zere dier Trk devletleri zbekistan, Trkmenistan, Krgzistan, Gagauziya ve dier Trk devletlerini de yanmza alarak birlik projesi kapsamnda, yalnz aklc ve mantkl olarak baaracaz. Dorudur, bu ii yapmak isteyenler oldu. Trke ve zallar, fakat yaptrmadlar. Ama elbet ki, yaptrmazlar. Biz kendimiz yapacaz. Bunu da ancak ve ancak inanarak, kendimize gvenerek yapacaz. Fakat ana dsturumuz kendimize emin olmak, kendimize inanmak ve ylmadan mantkla ve aklc politikayla hedefe doru komak olacaktr. Bu balamda her Trk ferdinin zerine byk vazifeler dmektedir. Milliyeti olmalyz ki, baaralm. Hatta gerekirse Yahudiler gibi rk olup, sadece kendi Trk rkmz seveceiz ki, baaralm. Milliyetilik kavram hakknda Mithat Baydur isimli aratrmac Milliyetiliin felsefesini verirken yle demektedir. Milliyetilik 4 ksma blnr: 1. Rasyonalizm: Orta ada, nem atfedilmeyen akl n plana km, skolastizm, greceli olarak sona ermitir.

2. Natralizm: Gzler, doaya evrilmitir. Doa dncenin odak noktas olmutur. 3. Laisizm: Dncede ve fikirlerin oluumunda bizatihi dnyann kendisi referans noktas olmutur. 4. ndividalizm: nsan kefedilmitir. Soyut insan kavram yerine, somut ve nesnel insan, birey kavramn gndeme getirmitir. 1 Felsefi bakmdan ele aldmz taktirde da Milliyetiliin ve Trk Dnyasna uygulan tarz olarak ne denli nem arz ettiinin ahidi olmaktayz. Bu Trk Devletlerinin hepsinin bir arada olmas iin hibir somut veya soyut engel grmemekteyiz. O zaman ne diye Avrupa Birliinin kapsnda srnyoruz? Hem bize ikinci snf vatandalk teklif eden bir AB sz konusu iken ne diye karde Trk Cumhuriyetlerine sahip kmayacaz? Oradaki Trk kardelerimiz kucaklarn am Trkiyeyi aabey olarak gelip kendilerine sahip kmas iin beklemektedirler. Trkiye ise mevcut akp hkmeti ile tutturmu AB diye hem de ikinci snf bir AB yelii iin ABnin kapsnda Trkiye gibi byk bir devleti kk drmektedir. Trklerin dnsel yaam. Eski Trklerin dnsel yaam, baka uluslarnki gibi, dinsel alanda balar. .. XXIV. yzyldan beri Orta Asya denilen ve gneyde PamirHindiku dalar, kuzeyde Sibirya ormanlar, batda Hazar denizi, douda in'le snrlanm geni yaylada otururlard. lk dinleri, kalntlar gnmzde de grlen amanlkt (amanizm). aman, Sanskrite sramana szcnden Tunguzcaya gemi olup dilenci din adam anlamndadr. Szck Trkede kam olarak kullanlmtr. Samanlk dini, bycle ve ruhlarn yaadna inanmay gerektirir. Kam' in bu ruhlarla ilikisi olduuna inanlr. Bu yzden kam ok etkilidir ve diledii byy yapabilir. Samanlk, aydnlk gkte karanlk yeralt ikiciliine dayanr. Gk on yedi, yeralt dokuz katldr. Btn bunlar yaratan tanr (lgen adl gk tanr) gn en st katnda oturur. Gk, iyilerin gittikleri cennet; yeralt, ktlerin gittikleri cehennemdir. Yeryznde de insanlarla birlikte yersu adl iyiliki ruhlar oturmaktadrlar. Samanln, ilk biiminde, byclkle kark bir totemcilikten ibaret bulunduu ve onu Trklerin gelitirdikleri sanlmaktadr. Bununla beraber Trkler Budizm, Mazdeizm, Manieizm, Nasturilik, Yahudilik ve Hristiyanlk gibi daha birok dinleri denemiler, sonunda Mslmanlkta karar klmlardr. Trklerin asl dnsel yaamlar da slam kltr iinde balamtr. slam felsefesinin byk kurucular Farabi ve bni Sina, bu felsefeyi idraki yolda gelitiren ehabeddin Shreverdi Trktrler. slam gizemcilii disiplini iinde de Mevlana Celaleddin, Hac Bayram, Hac Bekta ve zellikle Simavnal eyh Bedreddin gibi byk Trk dnrleri yetimitir. Bunlarn dnda din felsefesi, gizemcilik felsefesi, hukuk ve siyaset felsefesi, trebilim ve toplumbilim alanlarnda alm Trk dnrleri yle sralanabilir: Knalzade Ali, Molla HasanlKafi, Ltfi Paa, Koca ekbanba, Mehmet Nahifi Efendi, Mustafa Paa, Erefi Rumi, Ak Pasa, Hac Hseyin olu Musa, Eref olu Abdullah, Birgivi Mehmet, Koca Nianc Mustafa Paa, Durmu olu Abdllatif, Bitlisli dris olu Defterdar Mehmet, Hasan Canlardan Abdlaziz, Sururi elebi, Takprlzade Ahmet, Nihali, Pertevi, Nerkisi, bni Melekzade Mehmet, Muhyi, bni Firuz Mehmet, Lamil elebi, Cemalddin Mehmet Aksarayi, emsddin Sivasi,
1

BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT, Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 37

Azmi, Osmanzade Ahmet Taip, Tosyal Kk Mustafa, Nureddinzade Mslihddin, Nasuh Nevali, Erzurumlu brahim Hakk, Bursal smail Hakk, Ziya Gkalp. Byk Trk maddecisi eyh Bedreddin'e (1317-1420) gre tanr, dnyay yaratm ve insanlara vermitir, dnyann topra ve bu topran btn rnleri insanlarn ortak maldr. nsanlar eit olarak yaratlmlardr, birinin mal toplayp brnn a kalmas tanrnn amacna aykrdr. Ben senin evinde kendi evim gibi oturabilmeliyim, sen benim eyam kendi eyan gibi kullanabilmelisin, nk btn bunlar hepimiz iindir ve hepimizindir. Ruhlar, maddelerde (maddelerde) bulunan glerden ibarettir. nsan iyilie de ktle de kendi gc srkler, bizler iyilik gcmze melek ve ktlk gcmze eytan deriz. Bu gler sadece insanlarda deil, btn cisimlerde vardr. rnein bir yamur tanesi bir neden ve gle oluur. Kyamet belirtileri bouna beklenmektedir. Vcut zerrelerinin bir kez daldktan sonra bir daha bir araya gelmeleri ve cesetlerin dirilmesi imkanszdr. Her gzel ey, cennet, her kt ey cehennemdir, dnyada olup bitenlerden baka ne cennet vardr ne de cehennem. Kutsal kitaplarda sz edilen cennet ve cehennem "hayal aleminde tahakkuk etmitir". Btn namazlar, niyazlar ve ibadetler insann iini artmak iindir. Gerek ibadetin snr, koulu, biimi yoktur. Kald ki ayrlklar din adamlarnn ileri kartrmasndan domutur, bunlar ortadan kaldrlrsa btn dinler bir olur. Btn insanlar ayn tanrnn kuludurlar ve kardetirler. Birbirlerini sevenler ve sayanlar, hi bir din fark gzetmeksizin, her zaman birleebilirler. Hkmet seimle kurulmaldr. Ulus tam bir zgrlk iinde oyunu kullanabilmelidir. Zorbala boyun eilmemelidir. Toplumbilimci Ziya Gkalp (1876-1924), Tanzimat ad verilen yenileme abasndan beri tartlan eitli dnce akmlarn, "Trk ulusundanm, slam mmetindenim, Bat uygarlndanm" formlyle birletirmi ve zellikle Osmanl mmetilii iinde yitirilmi bulunan ulusulua yeni bir yn vermitir. Kltrn halka ynelmesi, dinle devlet ilerinin ayrlmas (Laiklik), Dou bilimlerinin yerini Bat bilimlerine brakmas, kadnlarla erkeklerin hukuk bakmndan eit olmas, Trk tarihinin toplumbilimsel ve nesnel bir yntemle incelenmesi, Trk tarihinin Orta Asya'daki ilk imparatorluklardan balatlmas gibi yeni dnceler savunmutur. Nasl eitli Bat uluslarnn dnrleri Hristiyan felsefesi disiplini iinde belirmilerse Trk dnrleri de slam felsefesi disiplini iinde belirmilerdir. Bu disiplinin dnda kalan ilk Trk dnr Ziya Gkalp'tr. Gkalp' smail Fenni, Rza Tevfik, Mustafa Namk ank, Cemil Sena, Osman Pazarl, Macit Gkberk vb. gibi deerli felsefe szlkleri, tarihileri, incelemecileri izlemitir. Gerei gibi incelendiinde aka grlr ki rnein bir Rza Tevfik'in felsefe szl, bir Macit Gkberk'in felsefe tarihi kimi yerde Batdaki pek ok rneklerinden ok daha stndr.2 Milliyeti Ekonomi Politikas denince herkesin aklnda doal olarak Milliyetilik ideolojisi canlanacaktr. Bu ideoloji daha derin olarak irdelendiinde bize rkl artrmaktadr. Doal olarak Milliyeti Ekonomi Politikas ilk defa kavram olarak ekonomi szlne gireceinden bu tarz benzemelerin olabilmesi sorununu ncelikle zmek gerekmektedir. Bunu aklayabilmek iin ncelikle Milli Ekonomi nedir onu bilmemiz gerekmektedir. Bugn dnya global bir kydr denince nasl ki, Milli Ekonomi anlamnn gncel geerliliini yitirdiinin ahidi olmaktaysak, ayn ekilde Irk ideolojinin de en son Hitlerin uygulamaya alp da baaramad bir rnei kapsamnda bugn geerli olmad
2

http://www.maximumbilgi.com/default.asp?sx=mkl&ID=9146 ; 8 Mays, 2005

varsaymn syleyebiliriz. Bu varsaym erevesinde baz ispat edilmi gerekler de mevcuttur. yle ki, global ekonomiden bahsederken, Japonyada yaayan bir Japon ABDden internette grd ve beendii herhangi bir x maln kolayca elektronik ticaret dediimiz yntemle sipari ede bilmekte ve almaktadr. te burada dnya zerindeki tm snrlar ekonomi alanndan baktmz zaman kalkmtr. Milli ekonomi ise tamamen global ekonomi ile kyaslanmas gereken bir kavram asla deildir. nk milli ekonomi politika globalizmle ayr kavramlardr ve kyaslanmas mmkn grnmemektedir. Ayrca Milliyeti Ekonomi Politikas dar alana hapsedilip kalm bir Politika rnei de olmamaktadr. Aksine global dnyada daha da nemi artmtr. Bu balamda Milliyeti Ekonomi Politikas3n uygulayan rnek devletler olan Almanya, Japonya ve tamamen bir Milliyeti Ekonomi Politikas(MEP) aheseri olagelen srail devletini irdeleyeceiz. MEP, genel hatlaryla tamamen bir lkenin kendine zg kltr ve geleneklerine sadk olmas ve kendi toplumunun ihtiyalar lsnde yerel giriimlerle kalknma ekonomisini destekleyen fikirler yn olarak tanmlanabilmektedir. Bunu biraz aarsak, ve lke rneine indirgemek gerekirse, Rusya rneinde demir-elik, petrol ve gaz rnleri Rusyann kendi topraklarndan doal kaynaklar eklinde karm olduu lkesinin z ve yerli kaynaklar olmaktadr. Rusya bu z kaynaklar ile gnmzde bile dnya silah retimi piyasasn elinde tutmaktadr. te bu rnekte bavurulan metot sadece ve sadece MEP dr. nk silah retimi balang aamasndan en son aamasna kadar Rusya topraklar ierisinde balayp bitmektedir. Bu yzden bugn dnyada Kalanikof marka bir silah ismiyle kendine yer edinmitir. Kalanikof marka silah bugn dnya silah piyasasnda nemli bir yere sahiptir ve dier silah trlerinden kendi zelliklerine gre kalitesine gre de seilmektedir. Rusya bu balamda kendi doal kaynaklarn, ii gcn, milli emeini ve Rus teknolojisini kullanarak dnya apnda kendi markasn yaratmtr. Bu rnekte MEP ten sz edilmektedir. Bu rnekler sralamasndan sonra nihai aamamz olan sonu alma aamasna gelmi bulunmaktayz. Grdmz gibi MEP tabii olarak Milliyetilikle zdeletirilebilmektedir. nk bahsedilen kala silahlar dendikte bugn akla Rus ve Rus mal gelmektedir. Dolaysyla Dnya silah pazarnda Rus silah kendi szn demektedir. Bunu Trkiye rneinde incelersek, u anda aklma nargile gelmektedir. Nargile de dnya pazarnda sadece Trkiyeye zg ve geleneksel bir eit iki tr olagelmektedir. Trkiye MEP projesini nargile alanna uygularsa zannmca nargileyi tm dnyaya Trkiyeyi artran bir tarz olarak tantabilir kansndaym. Sadece aklma u anda bu geldii iin Trkiye iin nargile rneini vermekteyim. Tabii ki, MEP projesi daha faydal alanlara uygulanaca taktirde daha ok verim alnaca tartlmaz bir gerektir. rnein, Kba dendikte her nasl bize Kba purosu arm yapyorsa, Japonya dedikte hemen bir sui4 yemei aklmza gelmekteyse, nargile denince de akla Trkiye gelmelidir. Nargile ttnl bir iecek olmas nedeniyle belki de tercih edilmesi doru olmayan bir seenektir. Fakat bir kebap yemeimiz tm Trk dnyasnn ortak yemek eididir. Bugn kebap denince dnyada akla asla Japonya veya Amerika gelemez. te bilinli bir MEP projesi takip ederek Milli kebabmz btn dnyaya yaygn ve herkes tarafndan tercih edilir bir Trk markas olarak kabul ettireceimiz halde daha maksimum verim alabilmemiz sz konusu olacaktr. Nitekim, bugn bunun bir rneini Milli bir Trk yemei olan Dnerde grmekteyiz. Fakat bu piyasay tamamen Trkletirmek ve dnyaya yzde yz Trk mal eklinde pazarlamak zarureti bulunmaktadr. Nasl ki, Sui
MEP , Bundan sonra genel bir ksaltmaya gidilerek Milliyeti Ekonomi Politikas yerine ksaca MEP ksaltmas kullanlacaktr. 4 Balk, pirin ve dier deniz rnlerinden yaplm bir eit Japon yemeidir.
3

denince akla hemen Japonlar gelmektedir ve aynen kalenikof silah herkese Rus mal bir silah ve Ruslar artrmaktadr, aynen bunu Trk dnerine uygularsak dner denince akllara tartmasz Trkiye gelmelidir. Her nasl Afrika yapm kalenikof rnei yoksa, Alman mal dner de piyasada olmamaldr. Dier nemli kriter, ithalat ve ihracat dengesinde sabitliyi muhafaza etmektir. rnein 30 milyar dolarlk bir ihracat yapyorsa bir lke, bunun yerine ayn miktarda ithalat gerekletirmek zorundadr. Aksi durumda, lke ekonomisi ciddi aklar, enflasyonlar ve deflasyonlar yaayabilmektedir. Trkiye rneini incelersek bu kriterin, bir koka kola marka iecek vardr ve tm Trkiyede neredeyse iecek piyasasna hakimdir bugn. Fakat Trkiyenin ve tm Trklerin geleneksel ayran iecei vardr. Neden bunu milli bir marka yapp kendimiz tketmeyelim ki? Art sadece bunu tketmekle de kalmayp, milli Trk iecei adyla daha kaliteli bir karm ekline getirip ABDye ihra etmeyelim ki? te burada yine MEP ortaya kmaktadr. Millilik ve milli geleneklere ve adet-ananelere sadklk kavram boy gstermektedir. Bugn bir Rus asla koka kolay tercih etmez. Bir Rus kendi milli ikisi haline getirdii limondan yaplan limonatay kolaya tercih etmektedir. Bunu alkoll iki sektrnde aratrrsak yine deien bir ey yoktur. Yine bir Rus hibir zaman hibir ikiyi milli Rus ikisi olan Votka ile deimeyecektir. Biz de ayn rnei Trk milli ikisi olan Rakya neden uygulamamz acaba? Bu da MEP projesinde olduka baarsz olduumuzu ispat etmektedir. Bugn Trkiye iki piyasasnda Votka raflarda yerini alabilmitir. Fakat Rusyada hayatmda Rakya rastlamadm. Bu dediim gibi sadece u anda aklma gelen sradan rneklerdir. Tm sektrleri irdelersek Trkiyenin MEP projesini hibir alana uygulamadn grmekteyiz5.

http://www.ulkucu.org ; 20 Aralk, 2004

BRNC BLM

1.1. Milli Kimlik Kavram ecerelik (Jenealoji) ve varsaymsal soy balar, halkn seferber edilmesi, yerli dil, adet ve gelenekler-btn bunlar, Dou Avrupa ve Asyadak saysz topluluun izledii son derece farkl bir Milli oluum rotasn yanstan ve dinamik bir siyasi meydan okuma olan alternatif bir etnik millet kavramnn unsurlardr. leride greceimiz gibi bugn de dnyann pek ok yresinde tekrarlanan meydan okumadr. Bu ve Her Milliyetiliin can evindeki derin ikiliyi yanstr. Snf kimliinin, istikrarl bir topluluun oluumunu hem lehte hem de aleyhte etkileyen baka bir vehesi daha vardr. Snf bir toplumsal ilikiye iaret eder. Verili bir toplumsal formasyonda her zaman, ngilteredeki ii snf kltr hakknda yaplan almalarn gsterdii gibi, snf farkllklarnn, dolaysyla kimlik farklarnn keskinlemesine hizmet eden , atma halinde iki yada daha fazla sayda snf bulunur. Hatta byle geni kolektif kimlikler daha snrl snf kimliklerine meydan bile okuyabilir, tamamen farkl bir kategorizasyon ltne bavurarak snfsal kimliklerin temelini oyabilir yada blebilirler. Hem dinsel hem de etnik kimlikler, bu temeller zerinde kurulmu olan topluluklara birden fazla snf dahil etmeye gayret etmilerdir. Din asla , hatta pratikte belli bir snfa tahsis edilmi veya esas olarak belli bir snf amalam olduunda bile zel bir snfa seslenmez. 5. Yz ylda Sasani ranndak Mazdekilik hi phe yok ki, alt snflar iin toplumsal adalet isteyen bir hareketti. Ama mesaj ilke olarak evrenseldi. Weberin belirttii gibi snf dininin pek ok farkl biiminin olmas snfsal ve dinsel kimlikler arasnda yakn balar bulunduunu ve birinden tekine srekli bir Kaymann olduunu dndrtmektedir. Buna ramen dinsel kimlik , toplumsal snf kimlik lerinden olduka farkl bir lte dayanr ve son derece farkl beeri ihtiya ve eylem alanlarndan doar.6 Snf kimlikleri retim, mbadele alanlarnda doarken , dinsel kimlikler iletiim ve toplumsallama alanlarnda doarlar. Kltr ve kltr oluturan unsurlar: gelenek, ve riteller iinde kodlanm deerler semboller, mitler, gelenek ve grenekler arasnda bir hizalamaya dayanrlar. Ampirik olarak belli sembolik kodlar, deer sistemleri, inan ve geleneklere ve riteller topluluu kmesine tek bir inananlar topluluu vardr ki, bu da kastedilen Toplumsal snf kimlii yani ortak baz deerler etrafnda bir araya gelen Milli Kimliklerdir. Aslnda her Milliyetiliin deien derecelerde ve farkl biimlerde sivil ve etnik unsurlar barndrr iinde. Kimi zaman sivil ve teritoryal unsurlar hakimdir. Kimi zaman da etnik ve yerli unsurlarn ne kt grlr. rnein Jakoben dnemindeki Fransz Milliyetilii temelde sivil ve teritoryald; Siyasi yasal bir topluluk iindeki Fransz yurttalarnn kardeliini ve Cumhuriyeti Vatanseverlerin (Patrie) birliini vaaz etmiti. Ama ayn sralarda Barere ile Abbe Grigoirenin vaaz ettii hegemonik bir Fransz kltrnn saflndan duyulan gurur ile
6

Bkz. Anthony D. Smith ; Milli Kimlik , letiim Yaynlar 1999 , 2.Bask, stanbul

uygarlatrma misyonunu yanstan dilsel bir Milliyetilik ortaya kmt. 19. Yz yl balarnda Fransz kltrel Milliyetilii, ister Frank, ister Gallc olsun Millete dair daha etnik nitelikli dnceler yanstmaya balamt. Daha sonra bunlar, Fransa hakknda Jakoben dneminkinden son derece farkl ideallere cevaz verir hale geldiler. Dinci- monarist sa, zellikle Dreifus davas srasnda, Cumhuriyeti teritoryal ve sivil modelin aksine , jenealojik ve yerli organik millet kavramlaryla yataa girdi. Buna ramen zt millet modelleri arasnda son derece ciddi atmalar olduunda bile belli temel varsaymlar savaan taraflar ortak bir milli sylem yoluyla bir araya getirmitir. Bu ortak varsaymlarn mevcudiyeti Milli kimliin temel zelliklerine dair aadaki listeyi yapmay mmkn klmaktadr.: 1. 2. 3. 4. 5. Tarihi bir toprak-lke yada Yurt; Ortak mitler ve tarihi bellek; Ortak bir kitlesel kamu kltr; Topluluun btn fertleri iin geerli ortak yasal hak ve grevler; Topluluk fertlerinin lke zerinde serbest hareket imkanna sahip olduklar ortak bir ekonomi.

Demek ki bir millet, tarihi bir topra lkeyi, ortak mitleri ve tarihi bellei, kitlevi bir kamu kltrn, ortak bir ekonomiyi, ortak yasal hak ve grevleri paylaan bir insan topluluunun ad ortak tanmlana bilir. Koullu ilevsel bir geerlilie sahip bu tanm, milli kimliin ne denli karmak ve soyut bir doada olduunu gstermektedir. Aslnda, millet, kolektif kimliin teki trlerine ait unsurlar bnyesinde toplar. Milli kimliin sadece snfsal, dinsel yada etnik- baka kimlik tipleriyle kurabilecei terkip biiminin deil, ideoloji olarak milliyetiliin de liberalizm faizm ve komnizm gibi dier ideolojilerle girdii bukalemun benzeri permutasyonlarn (deiimlerin) izahat burada aranmaldr. Milli bir kimlik temelde ok boyutludur. u yada bu milliyeti hizip tarafndan bile asla tek bir unsura indirgenemeyecei gibi bir halkn bnyesine yzeysel yollardan kolay ve hzl bir ekilde zerkedilebilmesi de mmkn deildir. Byle bir tanmlamann milli kimliin ayn zamanda devlete ilikin herhangi bir kavramlatrmadan da ayrd aktr. Devletle ilgili bir kavramsallatrmada, mnhasran dier toplumsal kurumlardan farkllam ve onlardan zerk, belli bir toprak parasnda bask ve zor tekeli uygulayan kamu kurumlar kast edilir. Oysa millet, bir tarihi kltr ile belli bir yurdu paylaan herkesi tek bir siyasi topluluun iinde birletiren kltrel ve siyasi bir ba gsterir. Her ikisinin de tarihi topraa ve lkeye atfta bulunduu ve (demokratik devletlerde) halk egemenliine ba vurduu dnlrse, bu, iki kavram arasnda kimi akmalar bulunduunu inkar etmek anlamna gelmez. Ama, modern devletler kendilerini u yada bu milletin devleti olarak milli ve popler tabirlerle merulatrmak zorunda kaldklarnda bile, ierikleri ve odaklar son derece farkldr. Bugn oul devletlerin varl devlet ile millet arasndak, bu tekabliyet eksikliini gstermektedir. Walker Konnerin 1970 lerin banda yapt deerlendirme devlet snrlarnn akmas ve devletin toplam nfusunun tek bir etnik kltr paylayor olmas gz nne alndnda bugn mevcut devletlerin sadece yzde onunun hakiki anlamda millet-devlet olma iddiasnda bulunabileceini gstermitir. Etniklik kavram son zamanlarda byk ilgi grmeye balad. Bazlar iin bu kavram ilksel/asli bir nitelie sahiptir. Zamann dnda doal olarak vardr. nsani varln verilerinden biridir. Bu gr sosyo biyolojiden de belli bir destek grerek genetik seme ve i saln bir uzants olarak kabul edilir. teki uta ise etniklik durumsal olarak grlr. Bir etnik gruba aidiyet, znenin zgl durumuna gre deiiklik gsteren , zorunlu olarak gelip geici ve kararsz tutum, alg ve duygularla ilgili bir meseledir. Dolaysyla bireyin

durumu deitiinde grup ayniyeti de deiecektir. Ya da en azndan bireyin bal kald pek ok kimlik ve sylemin o birey asndan nemleri farkl dnem ve durumlara gre deiiklik gsterecektir. Byle bir mcadelede etniklik yararl bir ara haline gelir.

1.2. Milliyetilik Kavram Millete dair bu Batl ya da Sivil model ayrntlaryla ele alnmay hak etmektedir. Burada hakim olan dnce mekansal ya da territoryaldr. Bu manta gre milletlerin iyi tanmlanm lkelere / topraklara sahip olmalar gerekir. yle ki, rnein ellerindeki topra bir demirci rsndeymi gibi ileyerek temellk eden, kendilerini yksek denizlerin harcndan gren eski Flamanlar gibi, halk ile toprak adeta bir birlerine ait olmaldrlar. Ama sz konusu toprak parasnn herhangi bir yer olmas mmkn deildir. O herhangi bir toprak paras deil, tarihi bir toprak , yurt, halkn beii olmaldr. Trklerde olduu gibi, o toprak suyun kklerini tamasa bile bu byledir. Tarihi Toprak , terrain (toprak) ile halkn, nesiller boyu bir birleri zerinde mterek ve yararl etkilerde bulunduu bir topraktr. Tarihi bellek ve armlarn mekan haline gelir yurt;bizim bilginlerimizin, azizlerimizin ve kahramanlarmzn yaadklar, altklar, dua edip savatklar yerdir. Btn bunlar yurdu yeryznde biricik klar. Nehirleri, denizleri, glleri, dalar ve kentleriyle kutsal hale gelir yurt- derin ve deruni anlamlar sadece srra matuf olanlar, yani milletin z-bilinli evlatlarnca kavranabilecek mbarek ve yce yerlerdir buralar. Topraktaki doal kaynaklar da sadece o halka aittir., yabanclarn kullanmna ve smrsne kapldr. Milli lke kendine yeterli olmak zorundadr. Otari, ekonomik karlarn olduu kadar kutsal yurt topraklarnn da savunulmas anlamna gelir. Milli kimlikle, milliyetiliin temel varsaym ile kastedilen olgu , ok az da olsa belli bir siyasi topluluu gstermektedir. Dier yandan Siyasi bir kurumun da , menfaatlerini korumakla ykml olduu halkn, topluluun, milletin, ulusun ortak kurumlarnn hak ve grevlere dair tek bir yasann varln ima etmesi art vardr. Bu Siyasi topluluun fertlerinin ise kendilerinin aidiyet, var olma, yaamak iin mekan artlar iin hatlar kesin ve snrlanm bir toprak parasn da akla getirmektedir. Milli kimliin ikinci bir unsuru patria(vatan) fikridir.; yasalar ve kurumlaryla tek siyasi iradeye sahip bir topluluk. Bu durum ortak siyasi hissiyat ve maksatlarn ifadesi olan en azndan baz ortak dzenleyiciler gerektirir. Hatta 20. Yz yln balarnda bile patria kavramnn yaad, Fransz filozoflarnn kaydettii gibi devrim sonras olmasna karn bile Fransada bile Patria byk lde Merkezilemi ve niter kurumlar eliyle ifade edilir. Gerek ABD gerekse Hollanda birleik Krallklar , berat, senet, bildirgeleriyle bu tr milli birliklerin en iyi rneklerini olutururlar. Milletin modernist imgesine gre, milli kimliin yaratan milliyetiliktir. Gellner, milliyetilik milletlerin z benlikleri konusunda uyanm olmalar deildir;Milliyetilik olmadk yerde milletler icat eder- ama daha nce de dendii gibi tamamen olumsuz bile olsalar kendisinin ileyebilecei, o milleti farkl klan baz nceden mevcut emarelere ihtiyac vardr.... derken meseleyi zl bir ekilde ortaya koymaktadr. Ayn biimde Kedourie de bizzat Milliyetiliin icat edilmi bir doktrin olduunu ileri srer.;Milliyetilik 19.Yz yln balarnda Avrupada icat olunmu bir doktrindir., bu icat kelimesinden ne anlamamz gerekiyor? Milliyetilik hangi anlamda olmadk yerde milletler icat eder ya da oluturur?

Milliyetilii bir ideoloji, dil ve duygu eklinde ele alarak aklayalm. Milliyetilik ifadesi u anlamlara gelecek ekilde birka biimde kullanlmaktadr: 1. Btn olarak Millet ve Milli-Devletlerin btn bir kurulma ve kendini idame ettirme sreci, 2. Bir Millete ait olma bilinci ve Milletin gvenlii ve refahyla ilgili zlem ve hissiyata sahip olmak, 3. Millet ve rolne ilikin bir dil ve sembolizm, 4. Milletler ve Milli irade hakknda bir kltrel doktrin ile milli emellerin ve milli iradenin gereklemesine dair reeteleri de ieren bir ideoloji, 5. Milletin amalarna ulaacak ve milli iradeyi gerekletirecek bir toplumsal ve siyasi hareket. Sanyorum ilk kullanm biimini dncelerimizden dlayabiliriz. Bu, dierlerinden ok daha genitir ve nceden de ele alnm bir konudur. Milliyeti hareketi bir yana brakalm, milli ideoloji veya doktrin trnden bir eye sahip olmadan yksek dzeyde bir milli bilin sergileyen bir nfus bulmak gayet mmkndr. ok az veya hi Milli bilin ya da hissiyat olmayan nfuslar arasnda milliyeti ideolojiler ve hareketler grlebilir. Nfusun kk bir kesiminde ortaya kar ama geni kesimlerinde hibir yank uyandrmazlar. Altn kys ve Nijerya da dahil Bat Afrikann ounda olan buydu. Etnik ve blgesel blnmeleri tmyle bir yana koyarsak, bu smrgelerin yenilii, daha yakn zamanlarda kurulan Britanya smrgelerinde yaayanlarn ounun ait olduklar farz olunan bir Altn kys(Sonra Gana oldu) ya da bir Nijerya milliyetinin farknda olmadklar anlamna gelmekteydi. Grdmz gibi eer bir toplumda o toplumun tarihten akp gelen izlerinin korunmas amacyla dnen ve Milliyetilii idrak eden beyinleri yoksa o toplum,Millet,Ulus ksa bir zaman iinde yok olup gidecektir. Bir milletin kendine zg deer, yarg, dil, gelenek ve grenekleri vardr. Bu bir milleti, etnosu dier etnisitelerden ayran temel zelliklerdir. Saydm bu temel deer yarglarn bir halka,Ulusa unutturursanz o milleti Yer yznden silmi olursunuz. Bunun dier bir yolu da Genociddir; Yani toplu soy kym. Milliyetilik uuru ve ideolojisi temel olarak yukarda saylan gerekelerden domutur. Bir dier nemli husus bir millete sahip olan birisi ben Milliyetimi deiiyorum, dier milliyete geeceim demesi imkansz bir durumdur. nk Milliyet kavram bata da bahsettiim gibi Dinsel snflamadan esas olarak bu konuda ayrlr. Milliyet bize kanla geer. Bir Trk dinini deiebilir, fakat Ruhunu,kann asla deiemez. Anthony D. Smith bunu millet sanki srtmza vurulan bir kimlik damgasdr eklinde aklar. Her ne kadar Yahudi etnosunda bu biraz farkl gibi grnse de meselenin mantkl yannn ve geree gtren yolun milliyetilik uuruyla etkileimde olduu dncesi hakimdir. Yahudilik hem bir din ve hem de bir etnik kimliin addr. Mesela Hazar imparatorluunun ynetici kesimi sonradan Yahudilii kabul eden bir imparatorluk olmutur. Fakat o dnemlerde merkezi Irak olan Yahudi cemiyeti hibir zaman Hazarlar Yahudi olarak kabul etmemitir. Buna gereke olarak da Yahudiliin sadece doutan olabileceini sonradan kabul etmekle birisinin Yahudi olamayaca iddiasyd. Bu bakmdan deerlendirme yaparsak Yahudiliin hem din hem de

10

bir rk olaca sonucuna varabiliriz. Fakat rksal yan daha ar basan bir din dersek yanlm olmayz.7 Eski dnyada millet ve milliyetiliin ne lde varolduunu deerlendirirken ynetici tabakalar hakknda bile yeterince kantmzn olmamas elimizi kolumuzu balyor. Belki de milletlerin ve Milliyetiliin mmknln kabule daha ok kanta sahip olduumuz iki rnek durumda daha hazrlkl oluumuzun nedeni budur.

1.3. Trk Milliyetilii ve Turanclk Felsefesi Dnya zerinde insan topluluklar milletler hlinde yaamaktadrlar. Her millet kendi zelliklerini korumaya, gelitirmeye gayret etmekte ve kendi topluluunu dier milletlerden daha ileri, daha yksek, daha refahl yapmaya almaktadr. Milletler arasndaki bu rekabet ve karlkl yarma, milleti meydana getiren insanlarn mterek duygular hlinde birlemeleri ve mterek bir mill uur etrafnda toplanarak kendi toplum varlklarn belirli hedeflere yneltmek uuruna sahip olmalaryla mmkndr. Milletlerin faaliyetlerinde, ykselmelerinde ve kendi toplumlarn refaha kavuturmak, gelitirmek abalarnda milliyetilik uuru ve milliyetilik duygusu balca tesir yapan faktr olmaktadr. Milliyetilik duygusundan yoksun olan bir toplumun millet manzaras gstermesi mmkn deildir. Milliyetilik duygusuna sahip olmayan, mill uura sahip olmayan bir topluluun bir arada yaamas mmkn deildir. Byle bir duygudan ve uurdan mahrum topluluklarn d olaylarn en ufak bir tesirine kar kendilerini koruyamadklarn, hatta d tesirler olmasa dahi kendi kendilerine daldklarn ve belirli vasflar olan, belirli hedefleri olan bir topluluk hviyetinden ktklarn grmekteyiz. Trk milletinin ykselmesi ve tehlikelerden korunmas, Trk milletini meydana getiren kiilerin teker teker mill uur sahibi olmasna ve kalplerinin millet sevgisi, vatan sevgisi ile arpmasna baldr. Bunun iin mill doktrin Dokuz Ikn birinci ilkesi olan milliyetilii koymu bulunmaktayz. phesiz burada bahis konusu edilen milliyetilik Trk milliyetiliidir. Trk milliyetilii ne demektir? Trk milliyetilii, Trk milletine kar beslenen derin sevgi, ballk duygusunun, mterek bir tarih ve mterek hedeflere ynelme uurunun ifadesidir. Trk milliyetilii insan duygularla beslenen bir anlaytr. Trk milliyetilii kin ve garaz esas almayan, sevgiyi esas alan bir dnce tarzdr. Milliyetilik; milletini sevmek, vatann sevmek ve milletinin tehlikelere kar korunmas iin her fedakrl gze almak duygusu ve dncesidir. Trk milliyetilii btn Trkleri karde sayan bir dncedir. Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde yaayan ve kendisini Trk milletinin bir mensubu kabul eden herkesi karde sayan bir dnce ve grtr.8 Trk milliyetilii Trk milletinin gzyle olaylar grmek ve deerlendirmek zihniyetini ifade etmektedir. ster Trkiye iinde olsun, ister Trkiye dnda olsun, cereyan eden her olayn Trk milletine zarar getirmemesini istemek, dnmek ve bunun iin almak duygusu ve uuru, Trk milliyetiliinin bir baka ifadesidir denilebilir. Bunun yansra Trk milletinin gerek Trkiyede meydana gelen, gerekse Trkiye dnda meydana gelen olaylardan azam lde yararlanmasn istemek, meydana gelen her olayn Trkiyeye
Umut zkrml ; Milliyetilik Kuramlar (Eletirel Bir Bak) ,Sarmal Yaynevi 1999 Nisan, 1.Bask, stanbul ; s. 25-35. 8 9 Ik, lKor Yaynlar, stanbul, 1987, s. 88-95.
7

11

azam lde yarar salamasn dnmek ve bunun iin aba harcamak da Trk milliyetiliinin bir gerei olarak grlmelidir. Millet tarifini ele almakta Trk milliyetiliini belirlemek iin yarar vardr. Trk milleti dediimiz gerek nedir? Bugn Trk milleti dediimiz gerei u ekilde tarif etmek mmkn: Mterek bir tarihten gelen ve mterek bir tarih uuruna sahip bulunan, ayn dine mensup, ayn kltrle yorulmu, ayn devleti kurmu, yaatm ve bugn de ayn devletin sahibi ve ayn devletin bayra altnda ve snrlar iinde yaayan insan topluluu Trk milletini tekil etmektedir. Yani Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde yaayan ve Trkl benimseyen, ayn kltrle yorulmu, ayn dine mensup insan topluluu bugnk milletimizi meydana getirmektedir. Trk milletinin tarifi bu izilen izgilerin dna da tamaktadr. Trk milleti byk bir millet olduu iin bugn dnya zerinde geni sahalara yaylm ve dalmtr. Bugn dnya zerinde yaayan ayn dine mensup, ayn tarihe mensup ve ayn dili konuan Trk topluluklarnn says yz yirmi milyon civarnda tahmin edilmektedir. Bunlarn ancak te biri Trkiye snrlar iinde bulunmaktadr. Bugnk Trkiye snrlar dnda kalan Trkleri Trk milletinden saymayacak myz? Bugnk Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda kalan Trkler de Trk milletindendir. Onlar da Trk milleti deyiminin iindedirler. Ancak Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda kalan Trkler baka topraklarda, baka milletlerin idaresi altnda bulunmaktadrlar. Bugn dnya zerinde biricik bamsz Trk devleti olarak Trkiye Cumhuriyeti bulunmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti btn Trklk meselelerinin sahibi ve temel varldr. Bu bakmdan Trkiye Cumhuriyetinin birinci planda ele alnmas, korunmas ve yceltilmesi balca konuyu tekil etmelidir. Trk milletinden olmak; Trk milletini sevmek ve Trk devletine sadakatle hizmet ak tamak, vatana ballk duygusu iinde bulunmak ve Trk milletinin ykselmesi iin elinden gelen her fedakrl yapmak ve almak duygusu ve uurudur. Bu duygu ve uuru tayan, herkes Trktr. Kalbinde yabanc baka bir milletin zlemini, zentisini tamayan, kendisini Trk hisseden, Trkl benimseyen ve Trk milletine, Trk devletine hizmet ak tayan herkes Trktr. te Trk milliyetiliinin temel gr budur. Bu gr nda olaylar deerlendirmek zorunluluu vardr. Trk milliyetileri sadece Trkiye Cumhuriyeti snrlar iinde bulunan Trklerle mi ilgilenecektir? Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda kalan Trklerle mnsebetlerimiz ve bunlara kar tutumumuz ne olmaldr? Bu sorulara verilecek cevap udur: Trk milliyetilii, dnya zerinde nerede Trk varsa onlarla ilgilidir. Onlara kar derin bir sevgi ve ilgiyle doludur. Dnyann neresinde Trk varsa bu Trklerin iyi durumda olmalar, ykselmeleri, korunmalar, kendilerine mmkn olan her eit yardm ve destein salanmas Trk milliyetiliinin amaz dsturudur. Ancak Trk milliyetilii Trkiye Cumhuriyeti snrlar dnda bulunan Trklerle ilgisinde ve mnasebetlerinde, bu ilgi ve mnsebetlerin Trkiye Cumhuriyetini tehlikeye sokmayacak, Trkiye Cumhuriyetine zarar vermeyecek ekilde yrtlmesi prensibini esas alr. Trkiye Cumhuriyetini tehlikeye sokacak, Trkiye Cumhuriyetine zarar verecek durumlarda her eyden nce dnyada biricik bamsz Trk devleti olan Trkiye Cumhuriyetini tehlikelerden korumak ve her eit zarara kar onun gzetilmesi Trk milliyetiliinin esas grn tekil etmektedir.9

1.4. Turan Ordusu Kumandan Enver Paa

9

http://www.ulkuocaklari.org.tr

12

Asl ad smail Enver'dir. stanbul Divanyolu'nda dodu, Doumu ile ilgili olarak Trke ve Almanca otobiyografilerinde farkl tarihler verilmektedir (23 Kasm 1881 aramba, 6 Aralk 1882 aramba). Ailesi Manastrl olup babas, nceleri Nfa Nezreti fen memurluu yapan, daha sonra surre emini olan sivil paalk rtbesine ykselen Ahmed Bey, annesi Aye Hanm'dr. Kk yata gsterdii an stek sebebiyle henz yanda iken ibtidi mektebine kaydedildi. Ardndan Ftih Mekteb-i btidisi'ne girdi. Bu okulun ikinci snfnda iken babasnn Manastr vilyeti Nfia fen memurluuna tayini zerine renimine bu ehirde devam ettikten sonra yine ayn yerde askeri rdiye ve asker idadi tahsilini tamamlayarak Mekteb-i Harbiyye-i hne'ye girdi. Daha o sralarda, yksek okullarda yaygn olan II. Abdlhamid aleyhten propagandadan etkilendii otobiyografisinden anlalan Enver Bey, Mekteb-i Harbiyye-i hne'yi dokuzuncu olarak bitirip erkn harp snf iin ayrlan krk be kiilik kontenjan ierisine girmeyi baard. Erknharp eitimi srasnda bir defa Yldz Sarayna gtrlerek sorgulandysa da hkm giymedi. Ancak bu dnemdeki ttihat ve Terakki Cemiyeti faaliyetlerine katlmad kesindir. Snf ikincisi olarak okuldan mezun olduktan sonra 1903 yl Ocak aynda erknharp yzbas rtbesiyle Manastr'daki 13. Seyyar Topu Alay'na tayin edildi. Bu esnada Bulgar etelerinin takip ve tenkili iin yaplan harekta katld, 1903 yl Eyllnde Koana'da bulunan 20. Piyade Alay'nn birinci blne nakledildi. Nisan 1904 tarihinde skp'teki 16, Svari Alay'nda grevlendirildi. Ayn yln Ekim aynda tip'teki alaya giren Enver Bey iki ay sona "sunf-i muhtelife" hizmetini tamamlayarak Manastr'daki kararghna geri dnd. Burada erknharp dairesinin birinci ve ikinci ubelerinde yirmi sekiz gn alt. Ardndan Manastr Mntka-i Askeriyyes Ohri ve Krova mntkalar mfettiliine tayin edildi. 7 Mart 1905'te kolaas oldu. Bu grev srasnda Bulgar, Rum ve Arnavut etelerine kar giriilen asker harektta stn baarlar gsterdiinden drdnc ve nc Mecidi, drdnc Osmani nianlan ve altn liyakat madalyas ile dllendirildi: 13 Eyll 1906 tarihinde binbala ykseltildi. Bulgar eteleri-ne kar yrtt faaliyet onun zerinde Milliyetilik fikirlerinin etkili olmasnda rol oynad. Bu ay iinde Selanik'te kurulan Osmanl Hrriyet Cemiyeti'ne on ikinci ye olarak katld. Manastr'a dnnde cemiyetin buradaki tekilatm kurma faaliyetinde bulundu. Bu faaliyetleri, Osmanl Hrriyet Cemiyeti ile merkezi Paris'te olan Osmanl Terakki ve ttihat Cemiyeti'nin birlemesi ve ilk rgtn Osmanl Terakki ve ttihat Cemiyeti Dahili Merkez-i Umumisi adn almasndan sonra daha youn olarak srdrd. Terakki ve ttihat Cemiyeti tarafndan balatlan ihtilal giriimlerine katld. Faaliyetinin ihbar edilmesi zerine stanbul'a davet edildi. Ancak 24 Haziran 1908 akam daa karak ihtilalde nc rol oynad. Tikve'teki rgtlenme faaliyetinden sonra 21 Temmuz 1908'de Kprl'ye geen Enver Bey, 23 Temmuz 1908 tarihinde II Abdlhamid'in Meclis-i Mebusan' yeniden toplantya aran iradesi sonrasnda Selanik'e giderek bu ehirdeki kutlamalara katld. Daa kan subaylar arasnda en kdemlisi olduundan ve Kolaas Niyazi Bey ile beraber en nemli faaliyeti gerekletirdiinden bir anda "kahraman- hrriyet" haline geldi ve bu tarihten itibaren yeniden Osmanl ttihat ve Terakki Cemiyeti adn kullanmaya balayan rgt iindeki askeri kanadn nde gelen isimlerinden biri oldu. 23 Austos 1908'de Rumeli Vilayeti Mfettilii refakatine verilen Enver Bey, 5 Mart 1909'da 5000 kuru maala Berlin askeri ataesi olarak grevlendirildi. 31 Mart Vak'as zerine geici olarak yurda dnen Enver Bey stanbul'da Hareket Ordu'-suna katldktan sonra tekrar Berlin'e gitti. 12 Ekim 1910 tarihinde Birinci ve kinci Ordu manevralarnda hakem olarak grev yapmak zere yeniden stanbul'a geldi ve ksa bir

13

iire sonra geri dnd. Mart 1911'de stanbul'a gelen Enver Bey, 19 Mart 1911'de Makedonya'daki ete faaliyetlerine kar alnacak tedbirleri denetlemek ve bu alanda rapor hazrlamak zere blgeye gitti. Enver Bey dolat Selanik, skp, Manastr, Kprl ve Tikve'te bir yandan etelere kar alnacak tedbirler zerinde alrken te yandan ttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenleriyle grt. 11 Mays 1911 tarihinde stanbul'a dnd. 15 Mays 1911'de Sultan Mehmed Read'n yeenlerinden Naciye Sultan ile nianland. 27 Temmuz 1911'de Malisr isyan sebebiyle kodra'da toplanan kinci Kolordu'nun erknharp reisi olarak Trieste zerinden kodra'ya gitmek zere stanbul'dan ayrld. 29 Temmuz'da ulat kodra'da Malisr isyannn bastrlmas, ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin Arnavut yeleriyle olan meselelerinin hallinde nemli rol oynad. Daha sonra Berlin'e getiyse de talyanlar'n Trablusgarp'a saldrmalar zerine yurda dnd. 3 Eyll 1911 tarihinde Selanik'te yaplan ttihat ve Terakki Cemiyeti merkez-i umumi toplantsnda talyanlar'a kar bir gerilla sava yrtmesi fikrini savunan Enver Bey bu grn dier rgt yelerine de kabul ettirdi. 8 Ekim 1911'de padiah ve hkmet yetkilileriyle grtkten sonra skenderiye'ye gitmek zere 10 Ekim 1911'de stanbul'dan ayrld. Msr'da ileri gelen Arap liderleriyle eitli temaslar kurup 22 Ekim'de Bingazi'ye hareket etti. l geerek 8 Kasmda Tobruk'a ulat, l Aralk 1911 'de Aynlmansr'da askeri karargahn kurdu. talyanlaraa kar yaplan muharebe ve gerilla harekatnda byk baarlar elde etti. 24 Ocak 1912 tarihinde bu grevine ilaveten Bingazi mutaasarrflna tayin edildi. 10 Haziran 1912'de kaymakam oldu. Kasm 1912 sonlarnda Balkan Sava'na katlmak zere Bingazi'yi terk ederek tebdili kyafetle skenderiye'ye, oradan de bir talyan gemisiyle Brindisi'ye gitti. Viyana zerinden stanbul'a dnen Enver Bey, l Ocak 1913'te Nazm Paa ile grt. Harbiye nazr ile Kamil Paa'nn istifaya zorlanmas ve yerine savaa devam edecek bir hkmetin kurulmas konusunda anlamaya vard. Daha sonda bu fikri, Kamil Paa'nn grevde kalmasn isteyen Sultan Mehmed Read'a da kabul ettirmeye alt. Enver Bey ile ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin ileri gelenleri 23 Ocak 1913 tarihinde B-bili Baskn'n gerekletirdiler. Enver Bey nc rol oynad bu hkmet darbesinde Kamil Paa'ya stifanamesini imzalatt. Ardndan padiah ziyaret ederek Mahmud evket Paa'nn sadarete getirilmesini salad. 12 Haziran 1913'de Mahmud evket Paa'nn hallinden sonra lke ynetimine fiilen el koyan ttihat ve Terakki iindeki askeri kadronun da lideri haline gelen Enver Bey, hayati kararlarn alnmasnda etkili oldu. II Balkan Sava srasnda 22 Temmuz 1913'te Edirne'ye girii toplum nezdindeki prestijini daha da artrd. 15 Aralk 1913'de Miralay, 3 Ocak 1914'te Mirliva, ayn tarihte Ahmed zzet Paa'nn yerine Harbiye nazr oldu. 8 Ocak 1914 tarihinde ayn zamanda Erkan-i Harbiye-i Umumiyye reislii grevini stlenen Enver Paa yeni grevinde byk bir gayretle, I. Balkan Sava'nda bozguna urayan Osmanl ordusunun yeniden dzenlenmesine alt. II. Abdlhamid dnemin yal paalarnn tamamna yakn bir ksm emekli edildi ve gen subaylar orduda nemli greve getirildi. Enver Paa'nn mahiyetinde alm olan smet nn ve Kazm Karabekir gibi subaylar onun bu abalarnn baarl olduunu kabul ederler. Enver Paa'nn bu dzenlemesi bir anlamda Cumhuriyet'in kuruluunda nemli rol oynayan a kadronun da Osmanl ordu tekilatnda ykselmesini salad. Enver Paa, Harbiye n srasnda "enverye" ad verilen askeri ve ayn adla anlan, sesli, sessiz harflerin her harfinin ayr yazlmas ile uygulanan bir yaz gibi yenilikler yapt. 5 Mart 1914 tarihim Naciye Sultan ile evlenen Enver Paa, ttihat i Terakki Cemiyeti tarafndan Almanya ile ittifak anlamas salamak in giriimlerde bulunmak zere grevlendirildi. Enver Paa'nn ilk giriim ve teklifleri Alman mparatorluu'nun stanbul Bykelisi Hans von Wangenheim tarafndan reddedildi. Daha sonra Avusturya-Maceristan yetkililerin de basklar ile Wangenheim'n

14

anslye Betmann Hollweg'in itirazlarna neden olan Kayser II. Wilhelm'in ahsi emriyle Austos 1914 tarihli ittifak anlamas ile Genel kanaatin aksine, ittifak anlamas Almanlar'dan gelmedii gibi bu alanda yanamamakta uzun sre direnen de Alman mparatorluu olmutur. Dolaysyla Enver Paa'nn Osmanl Devleti'ni bir oldu bitti s cunda Almanlar'la ittifak anlamas imzalat zorlad tezi doru deildir; ayrca hi bir byk Avrupa devleti tarafndan ittifaka ne dahil edilmeyen Osmanl Devleti'nin Alman ittifakn salamas gerektii konusunda ttihat ve Terakki liderlerinin tamam ayn kaanati tayordu. 10 Austos 1914 gn anakkale nne gelen Goeben ve Breslau buharl Alman sava gemileri pelerindeki ngiliz gemilerinden kaabilmek iin giri izni isteyince kendisiyle gren Kress von Kressenstein'in talebiyle Enver Paa re'sen verdii bir emirle gemilerin ieri alnmasn ve eer takip etmek isterlerse ngiliz gemilerine ate almasn emretti. Olaylar yaayan baz subaylar, 22 Ekim 1914'de Enver Paa'nn Amiral Souchon'a Karadeniz'deki Rus donanmasna saldrmas iin ifahi emir verdiini iddia etmektedirler. Ancak bu konuda yazl bir emir 25 Ekim 1914'te Enver Paa tarafndan amirale gnderilmiti. 29 Ekim 1914 gn Karadeniz'e manevra gerekesiyle kan Osmanl donanmasnn Rus arl liman ve gemilerine saldrs sonrasnda Enver Paa, mttefiklerine tazminat deyerek tarafszln korunmas fikrini savunan hkmet yelerine kar savaa giri tezinin en hararetli savunucusu oldu. Savaa girilmesinden sonra Enver Paa Harbiye nazr olarak askeri harekatn ynetimini de ele ald. Ancak kendisinin tamamen bir Alman kuklas olup onlarn isteklerini yerine getirmeye alt eklindeki grler doru deildir. Bizzat Alman belgeleri, Enver Paa'nn eitli hususlarda Alman askeri yetkilileriyle attn gstermektedir. Enver Paa'nn I. Dnya sava srasndaki fiili tek kumandas Kafkas cephesinde olmutur. 14 Ekim 1918 tarihinde Talat Paa kabinesinin istifas ile Enver Paa'nn da Harbiye nazrl sona erdi ve 1-2 Kasm 1918'de ttihat ve Terakki'nin dier yedi lideriyle birlikte lkeden ayrld. Enver Paa lkeden ayrlmadan nce Sadrazam Ahmed zzet Paa'ya yazd mektupta kulland ifadeler, onun Azerbaycan'da mstakil bir Trk hkmeti kurmaya alaca intibasn uyandrmaktayd. Nitekim Krm'da Berlin'e giden arkadalarndan ayrlarak amcas Halil Paa ve kardei Nuri Bey'in denetiminde bulunan Kafkasya'daki ordu birliklerine ulamak zere oraya hareket etti. Ancak kayalara bindiren takann batmas sonucunda bunu gerekletiremedii gibi blgedeki birliklerin etkisiz hale getirilerek kumanda heyetinin tutuklandm renince de Berlin'e gitmeye karar verdi. Nisan 1919'da Berlin'e gidip Babelsberg semtine yerleti ve Almanya'da yeniden tekilatlanmaya alan ttihat ve Terakki'nin faaliyetinde rol oynad; ayrca ngilizler'le de eitli pazarlklarda bulundu, fakat bu alanda bir anlama salanamad. Enver Paa Talat Paa ile birlikte 1919 Austos ay sonunda Bolevik liderlerinden Kari Radek'i tutuklu bulunduu hcresinde ziyaret etti. Radek ttihat ve Terakki'nin bu iki liderini Moskova'ya davet etti. 10 Ekim 1919 tarihinde Mehmet Ali Sami takma ad ve Rusya'daki Trk Hilal'i Ahmar temsilcisi bir doktor kimliiyle uakla Berlin'den Moskova'ya hareket eden Enver Paa, 13 Ekimde Knigsberg'e ve 15 Ekim'de Shiaulai'ye (Litvanya) vard. Daha sonra Abe-li'ye ini yapan uak yolcular Litvanya yetkilileri tarafndan gz altna alndlar ve Kaunas'sa gnderildiler. Enver Paa Kaunas'taki hapishanede iki ay geirdikten sonra tekrar Berlin'e dnd. Bu srada hapisten kan Radek'in talebi zerine baz ttihat ve Terakki liderleri Moskova'ya hareket ettiler ve 27 Mays 1920 tarihinde burada bulutular. Berlin'de kalan Enver Paa'da eitli temaslardan sonra Altman adna dzenlenmi sahte belgelerle yola kt. Ancak bu ua yine zorunlu ini yapnca tekrar yakaland ve Riga hapishanesine gtrld. Burada bir komnist, bir Alman yahudisi olarak muamele gren Enver Paa tekrar serbest

15

brakld. 1920 Austos aynn banda nc defa Berlin'i terk eden Enver Paa Stettin, Knigsberg, Mingskve Somalengk zerinden 16 Austos tarihinde Moskova'ya ulat. Burada gayet iyi karland ve Kremlin'in byk duvarna bakan Sopiskaia Naberezhnaya semtindeki bir konuk evine yerletirildi. Enver Paa eski ittihat arkadalar ve Orta Asya'dan gelen temsilcilerle grt. Ayrca ierin, Radek, Zinoiev ve Lenn ile grmeler yapt ve Sovyet-Alman temaslarnda arabuluculuk grevini stlendi. Berlin'den Moskova'ya gelmesinde yardmc olan eski arkada Hans von Seect'e yazd 25 ve 26 Austos tarihli iki mektuba gre, Troki ve temsilcisi E.M. Skliansky'le yapt grmelerde Anadolu hareketine silah yardmnda bulunulmasn istedi ve sz dahi ald. slm htilal Cemiyetleri ttihad adnda bir rgt kurdu. Enver Paa 1-8 Eyll 1920 tarihinde Bak'de gerekleen Dou Halklar Kongresi'ne Libya, Tunus, Cezayir ve Fas' temsilen katld. Ankara hkmeti de kongrede brahim Tali (ngren) tarafndan temsil edildi. Ancak bu kongre nemli sonular dourmad. Sovyetlerin ihtilalci gruplar deil, Mustafa Kemal, Rza ah, ang-Kayek Emanullah Han gibi tarafsz liderlerin ynetimlerini destekleme kararlar Enver Paa'nn iini zorlatrd. Ekim 1920 balarnda yeniden Berlin'e dnd ve Lksgrunewald semtine yerleti. Daha sonra svire'ye giden Enver Paa burada Hakk Paa ile grerek Rusya'dan Anadolu'ya asker yardm gndermek zere bir gizli tekilat kurmaya karar verdi. Komitede H. Von Seect'in eski yaveri binba Fischer ve Alman harb bakanlnda askeri tehizat sorumlusu yzba Kress'de bulunmaktayd. Ancak Moskova'dan gerekli maddi yardm salanamad. Halil Paa'mn Enver Paa'ya yazd 4 Kasm 1920 tarihli mektuba gre bu alandaki yeni taleplerde Karahan tarafndan reddedildi. Enver Paa 1921 ubat! sonunda yeniden Moskovaya gitti ve burada ierin ve yeni Ankara hkmeti temsilcisi Bekir Sami Bey'le eitli grmeler yapt. 16 Temmuz 1921'de Mustafa Kemal Paa'ya uzun bir mektup yazarak kendisinin faaliyetleri hakkndaki ikayetleri ve Anadolu Hareketine el koyma iddialarna kar kt. 30 Temmuz'da Ankara'ya ynelik Yunan saldrs baladnda Enver Paa dier ttihat liderlerle birlikte Anadolu'ya geme fikriyle Batum'a gitti. Bu srada Trabzon'daki Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'de onu destekliyordu. 5 Eyll'de burada yaplan ve Halk uralar Frkas Toplants olarak ilan edilen ttihat toplantsnda Ankara'daki T.B.M.M.'ne ttihat srgnlerle souk ilikilerin sona erdirilmesi iinde bavuruda bulunmas kararlatrld. Ancak Sakarya zaferi Enver Paa'nn planlarnn bir defa daha btnyle deimesine yo! at. Baku'yu terk eden Enver Paa Tiflis. Akabat ve Merv'e uradktan sonda Ekim 1921 tarihinde kendisine refakat eden Tekilat- Mahsusa eski liderlerinden Kuuba Hac Sami ve dier baz ttihattlarla birlikte Buhara'ya gitti. 8 Kasmda Trk subaylarla birlikte tekrar yola kt ve 19 Kasm'da Akbula, 21 Kasm'da Baardak klanda ve 24 Kasm'da Gurgantepe'ye ulat. Burada Cedidci Alehytar Lakay smalil Bey'in esiri durumuna geldi. ubat 1922 sonunda buradan kurtulan Enver Paa Ruslara kar savaan Basmaclar rgtlemek iin tekrar Duanbe ilerisindeki klaklara gitti. 24 Temmuz'da Ruslarn Duanbe'yi almas zerine geri ekilerek Satlm Klana vard. Buradan Belcuvan blgesindeki bdery kyne geti ve son karart; burada kurdu. 4 Austos 1922'de karargahta dzenlenen Kurban Bayram treninde mahiyetinde kalan askerlerle bayramlarken ani bir Rus basknna urad; yanndaki otuza yakn atlyla yneldii egan tepesi mevkiinde giritii arpmada n safta vuruurken ldrld. Enver Paa'nn eyalar mfreze kumandan Kulikof tarafndan Takent'e gnderildi. Buradan daha sonra Moskova'daki askeri mzeye nakledildi. Cenazesi bdery kynde topraa verildi. Enver Paa'nn siyasi ve askeri kariyeri hakknda deiik ve birbiriyle elien yorumlar yaplmtr. 1908 ihtilalinde oynad rol, Trablusgarp Harb'indeki baarlar

16

sebebiyle kamuoyunda byk prestij kazanan Enver Bey'in aleyhine Mondros Mtearekesi'nin ardndan bir kampanya balatlm, 1922 sonrasnda ise yeni rejim Enver Paa ve arkadalarn gereksiz yere l. Dnya Sava'na girilmesinden sorumlu tutmu, mtareke dnemi faaliyetleride bir macerac olarak yorumlanmtr. Belirli dnemlerde leyhine ve aleyhine youn yayn yaplmals, Enver Paa hakknda ojektif bir deerlendirilme yaplmasn gletiren temel sebep olmutur. Yetitirdii dnemin Osmanl zabitan iinde kendini gelitiren Enver Paa Makedonya'daki ete savalarnda gsterdii baarlarla sivrilmitir. 1908 hareketinde nc rol onu halk kahraman mertebesine getirdii gibi ttihat ve Terakki Cemiyeti iindeki durumunu da glendirmi, 1913 Babali Basknndan itibaren gerek bu rgtn askeri kanadnn gerekse Tekilat- Mahsusa'nn lideri haline gelmitir. Bu dnemde kendi kaleminden kan mektuplar, Enver Paa'nn Franszca ve Almancay iyi dzeyde kullanabilen ve bat dnrlerin kitaplarn okuyan bir kii olduunu gstermektedir. Enver Paa'nn l. Dnya savana girilme-sindeki sorumluu ve rol ise son dnemlerinde yaymlanan Alman ve Avusturya belgelerinden anlaldna gre daha ziyade Goeben ve Bresleu zrhllarnn boazlardan geirilmesi ve Rus limanlarnn bombardman emrinin verilmesi evresinde ekillenmektedir. Onun Mtareke srasndaki faaliyetleri ise zellikle son dnemlerde yaymlanan belgelerin altnda ahsi giriimler olmaktan ziyade ttihat ve Terakki kadrosunun faaliyetleri olarak deerlendirilmelidir. Ancak Enver Paa'nn maceraclk boyutlarna varan hareketleri konusunda yorumda bulunulurken iinde yaad an da bir macera a olduu hesaba katlmaldr.

1.5. Hseyinzade Ali Bey Trkle dil, edebiyat ve siyas alanda hizmet veren Ali bey, 1864'de Bak'nn Salyan kasabasnda domutur. Eitimine Tiflis Mslman mektebinde balam, Tiflis Rum okulunda ve Petersburg Tabi limler Fakltesinde 1889'da tamamlamtr. Rusya'dan Trkiye'ye gelmi, asker tbbiyeye kayt olmutur. Tiflis'te Mirza Feth Ali Ahundzade'nin sohbetlerine katlm ve Trkiye'ye Trkle ilgi duymaya balamtr. stanbul'daki tbbiye medresesinde bat ilim, fikir ve edebiyatn tantmakta profesrlerinden fazla hizmet etmitir. Milliyetilie asl hizmeti Azerbaycan'a dnnce balamtr. Tbbiyeden sonra OsmanlYunan savana askeri tabip yzbas olarak katlm, 1900'de Askeri Tbbiye mektebine cilt ve frengi hastalklar retmen yardmcs grevine getirilmitir. Bu grevi srasnda Azerbaycan'a dnmtr. Rusya'da ilk gnlk Trke gazete olan "Hayat"n kurucularndan biridir. ki yl bu gazetenin bayazarln ve mdrln yapmtr. Gazete kapandktan sonra "Fzuyat" adl bir dergide yine mdrlk ve bayazarlk yapmtr. Fikirleri ve kiilii: Hseyinzade Ali Beyin fikirlerini net olarak grebileceimiz eserleri makaleleridir. "Hayat" gazetesinde yaymlanan makalelerinde Trklerin rk ve dilleri zerindeki incelemelerini, Trklerin byk bir birlik oluturduklarn aklamaktadr. Ayrca "Bize ada ilimler lazmdr" der ve "Trklemek, slmlamak, Avrupallamak" gerektiini savunur. Bu ilke btn Trkler iinde benimsenmi ve Merutiyetten sonra, Gkalp tarafndan da Trkiye'de ele alnmtr. "Fzuyat" dergisindeki btn yazlarnda Trk olduunu ortaya koymutur. Btn Trkler iinde edebi dil olarak Osmanl Trkesinin kullanlmas gerektiini savunmu, bunu eserleriyle uygulamaya almtr. Kafkaslar'da Trkler iinde dmanla yol aan mezhep (Snn-i) tartmasyla ortaya kan ranilie ve son zamanlarda kan Ruslatrma politikasna kar, Trk milliyetiliinin savunulmasna ve

17

gelitirilmesine hizmet etmitir. Merkez Osmanl olmak zere, Trk milliyetiliini, Trkl hatta Panturanizmi savunmutur. Eserleri: Siyaset-i Frset; 1908'den nce "rad", "Terakki" ve "Hakikat" gazetelerinde yaymlanan geni kapsaml ve hiciv dolu bir eserdir. "Olivver Swift" ile "Doroevch"in Kazak atlarna ait bir kitabndan etkilenerek yazlan bu eser, btn dou tarihinin zmlenmemi problemlerini ele almtr. "Hayat" ve "Futuhat" dergileri ile Trk gazetesinde makaleleri yaymlanmtr.

18

KNC BLM

2.1. Trk Birlii Atatrkn En Byk Hayaliydi Mustafa Kemal ATATRK DYOR K: Bugn Sovyetler Birlii dostumuzdur, mttefikimizdir. Bu dostlua ihtiyacmz vardr. Fakat yarn ne olacan kimse bugnden kestiremez. Tpk Osmanl gibi, tpk Avusturya-Macaristan gibi paralanabilir, ufalanabilir. Bugn elinde smsk tuttuu milletler avularndan kaabilirler. Dnya yeni bir dengeye ulaabilir. te o zaman Trkiye ne yapacan bilmelidir. Bizim dostumuzun idaresinde dili bir, inanc bir, z bir kardelerimiz vardr. Onlara sahip kmaya hazr olmalyz. Hazr olmak yalnz o gn susup beklemek deildir. Hazrlanmak lazmdr. Milletler buna nasl hazrlanr? Manevi kprleri salam tutarak. Dil bir kprdr... nan bir kprdr... Tarih bir kprdr... Kklerimize inmeli ve olaylarn bld tarihimiz iinde btnlemeliyiz. Onlarn (soyda Trk kardelerimizin) bize yaklamasn beklememeliyiz. Bizim onlara yaklamamz gerekli Trk Birlii'nin bir gn hakikat olacana inancm vardr. Ben grmesem bile gzlerimi dnyaya onun ryalar iinde kapayacam. TRK BRL'ne inanyorum. Onu gryorum. Yarnn tarihi yeni fasllarn TRK BRL ile aacak. Dnya sknunu bu fasllar iinde bulacaktr. Trkln varl bu khne leme yeni ufuklar aacak. Gne ne demek, ufuk ne demek o zaman grlecek. Hayatta yegane varlm ve servetim TRK olarak domamdr10 Trk takviminin inlilerce kabul ediliinin 4640nc ylna girdiimiz bu gnlerde; bir millet olarak dnyann en geni yz lml topraklarna hkmeden ve buna ramen yabanc ynetimler altnda yaama sava veren milyonlarca soyda daha bulunan Trklerin, nmzdeki yllarda dnyann siyasi, iktisadi ve corafi artlarnda yapaca deiiklikleri dnmek Trk Birliini candan isteyenlerin gnllerini sarho etmektedir. Ait olduu milletin varln srdrmesi ve yceltmesi iin dier bireylerle birlikte almaya, bu almay ve bilinci, dier kuaklara da yanstmaya "milliyetilik" denilir. u tanma gre milliyetiliin en nemli esi "millet" olmaktr. yle ise millet nedir? Bir insan topluluuna millet diyebilmek iin baz niteliklerin o toplumda olup olmad saptanmaldr. Baz anlay biimlerine gre, bir topluluun millet saylabilmesi iin rk birlii yetiir. Bu eksik bir grtr. Ayn rktan olmadklar halde bugn milletlikleri tartlmaz topluluklar vardr, svireliler ve Amerikallar gibi, bazlarna gre ise millet olmann ba art ayn dili konuabilmektir. Bu da her zaman doru saylamayacak bir grtr. svire'de ayr dil konuulur ama btn svireliler bir millettirler. Buna karlk ayn dili konuan pek ok Arap

10

http://www.turkhaber.org/38.html ; 19 Nisan, 2005

19

milleti vardr. Irakllar ile Fasllar ayn dili konutuklar halde aralarnda byk farklar bulunur, ikisi de ayr birer millet saylabilirler11. Kimileri de millet olmann ba art olarak din birliini kabul ederler. Kukusuzdur ki, artk bu da savunulamaz bir grtr. Bugn dnyann en byk milletlerinden saylan Japonlarn iinde ok eitli dinler vardr. Gene ayr birer din gibi kabul edilebilecek Katoliklik ile Protestanlk Almanya'da, Amerika'da yan yana yaamaktadr. Ama ayn dinden olduklar halde Mslmanlar hibir zaman tek millet saylamamlardr. yle ise saylan btn bu artlar bir insan topluluunun millet olmasna yetmemektedir. Ayn toprak paras stnde yaayan insanlarn millet olmas iin ilk art, ortak bir gemie, kader birliine, ortak bir gelecek hedefine sahip olmaktr. Bu, en tutarl ve geerli grtr. Milliyet ba bylece maddi olmaktan ok manevi bir ilikidir. Bu gr benimseyen Atatrk, milleti yle tanmlamaktadr: Bir insan topluluunun millet saylabilmesi iin "zengin bir hatra mirasna, birlikte yaamak hususunda ortak istekte samimi olmaya, sahip olunan mirasn korunmasn birlikte srdrebilmek konusunda iradelerin ortak bulunmasna, gelecekte gerekletirilecek programn ayn olmasna, birlikte sevinmi, birlikte ayn mitleri beslemi olmaya" ihtiya vardr, ite bu ana artlar tayan bir insan topluluu millet saylr. Gene Atatrk'e gre, bu artlarn doal sonucu, ortak milli bir dnce, ideal ve en nemlisi ortak dilin ortaya kmasdr. Geri dil birlii millet olmann ba art deildir ama insanlar dnce, ruh ve kltr asndan birbirine balayan ana dilin, pek ok millette tek olduunu da unutmamak gerekir. Grlyor ki, Atatrk, Trk milletini rk veya din esas zerine oturtmamtr. Zaten aklc bir yaklamla buna imkn da yoktur, zellikle Anadolu'daki Trk topluluklar baka rklarla, yzlerce yldan beri kaynam durumdadrlar. Anadolu'nun uygarlklar birbirine balayan bir ba olmas bu sonucu dourmutur. Atatrk'n millet anlay aklc ve insancldr. Atatrk'e gre bir milleti baka milletlerden ayran nitelikler vardr. Her millet kendi yetenekleri, kltr ve imknlar erevesinde kendini dierlerine kabul ettirmek ve mutlu yaamak zorundadr, ite bir milletin bireylerinin bu biimdeki davranlar milliyetiliktir. Trk milliyetiliinin amac, Trk'n her alanda ykselmesi, ycelmesidir.12 Atatrk'e gre, "asl olan millettir, ilham ve g kayna milletin kendisidir. Bir millet iin mutluluk olan bir ey, dier bir millet iin felket olabilir. Ayn sebepler ve artlar birini mutlu ettii halde, dierlerini mutsuz klabilir", yle ise, her millet akl ve bilim yolu ile yalnz kendi deerlerini ve karlarn bulmaldr. "Trk milliyetisi, gelime ve ilerleme yolunda ve uluslararas ilikilerde btn ada milletlere paralel olarak, onlarla bir uyum iinde yryecektir. Ama bunu yaparken Trk milletinin zelliklerini, bamsz kiiliini koruyacaktr. Trk Milliyetisi dier milletlerin hakkna, bamszlna sayg gsterecektir. Ancak bylelikle dier milletlerden de sayg grecektir. Kimsenin yurdunda gzmz yoktur. nk her milletin yurdu kutsaldr. Trk, byk gcn ancak haklarna saldr olduu zaman kullanacaktr".13 Atatrk, btn milletlere sayg duyar, ama onlarn hepsinin stnde Trk' grr. Ona gre, "Dnya yznde Trk'ten daha byk, ondan daha eski, ondan daha temiz bir millet yoktur ve btn insanlar tarihinde grlmemitir". Atatrk, tarih alanndaki olaanst
BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT, Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 78-90 12 http://www.turkocaklari.org.tr ; 8 Mays, 2005 13 http://www.turan.tc/orkun/turkbirligi.htm ; 9 Mays, 2005
11

20

almalaryla Trk'n gemiini aydnlatarak bu gre erimitir. Bylesine stn bir milletin yurdu da kutsaldr. Vatan sevgisi, milliyetiliin nde gelen elerindendir; "Vatanmz, Trk milletinin eski ve yksek tarihi ve topraklarnn derinliklerinde varlklarn srdren eserleri ile bugnk yurttur. Vatan hibir kayt ve art altnda ayrlk kabul etmez ve btndr". Mademki vatan kutsaldr ve bir btndr, yle ise "memleketi dou ve bat diye ikiye ayrmak doru deildir". nk yurdumuz kutsaldr. "Yurt topra, sana her ey feda olsun. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin iin fedaiyiz. Fakat sen, Trk milletini ebedi hayatta yaatmak iin feyizli kalacaksn". Atatrk'n Trk milliyetilii zerinde bu kadar ok durmasnn derin sebepleri vardr. Bu sebepler de gene tarihten kaynaklanmaktadr. Trklerin dnya tarihine ve uygarlklara yapt stn hizmetler bilinmektedir. Ama ne yazk ki, Trklerin kurduu en byk, en grkemli devletlerden Osmanl mparatorluu'nun yaps, tam bir milliyetilik anlaynn domasna imkn vermemitir. Osmanl mparatorluu'nda her bakmdan birbirinden farkl ok eitli uluslar yaard. Bunu biliyoruz. XVIII. yzyl sonlarna kadar dnyada milliyet ilkesi pek bilinmiyordu. Geri devletler kuran milletler, kendi yaama biimlerini, kltrlerini, anlaylarn gelitiriyor, dillerini kullanyorlard, bamszlklarn koruyorlard. Ancak bunlar belli bir millete bal olma bilinci iinde deil, belki toplumsal br zorunluluk olarak yapyorlard. Millete benlik veren milliyetilik deil, din idi. Her millet mensup olduu dinin buyruklarna ve kalplarna uyarak yayordu. XVII. yzyldan itibaren Batda iyice glenen aklclk, ayn zamanda milliyetilii dourmutur. Batda, eitli milletlere mensup olan dnrler, her milletin dierinden farkl olduunu grmler, insanlar dinin deil, milliyetin ilk planda birbirine balamasnn akla uygun olduunu anlamlardr. Bylece milliyetilik Batda gelierek siyasal hayata girdi. XVIII. yzyl sonunda kan Fransz htill ve onu izleyen byk inklpla, milli devlet ve dolaysyla milliyetilik hzla btn dnyaya yaylmaya balad. zellikle ok uluslu devletler iin milliyetilik akm bir felketti. Milliyetilik akmnn ok uluslu bir devlet olan Osmanl mparatorluu iin nem tam, imparatorluk snrlan iinde yaayan ve Trk olmayan eitli uluslar bamszlk istei ile ayaklandlar. Osmanl devlet adamlar buna kar bir are aradlar: Din ayrmn kaldrarak lkede yaayan herkesi "Osmanl" iln ettiler. Ama bu kesin bir zm yolu deildi. Milliyetilik bir byk akmd ve bu hareketi byle bir davranla nlemek mmkn deildi. Nitekim lkede yaayan uluslar birer ikier ayaklanarak Osmanl ynetiminden kopuyor, kendi milli devletlerini kurarak bamszlklarn iln ediyorlard. Bu durum karsnda baz Trk dnrleri milliyetilik akmnn nlenemeyeceini anlamaya baladlar. imdi yaplmas gerekli olan, elde kalan ve zerlerinde Trklerin yaad vatan topraklarm, yeni milli devletlerin satamalarndan kurtarmakt. Hi deilse bundan sonra Trk, vatanna sahip kmalyd. Bylece, imparatorluk snrlan iinde yaayan eitli milletler arasnda en son, Trklerin milliyetilik anlay domutur. Bu da XX. yzyl balarna denk dmektedir. Trk milliyetilii doarken, yalnz Trklerin deil, btn Mslmanlarn tek millet olmas gereini ileri srenler de kt. Ama Mslman Osmanl vatanda olan Araplarn Birinci Dnya Savanda, Hristiyan dmanlarmzla i birlii yaparak bizi arkadan vurmalar, milletin dine dayandrlamayacan ok ak ve ac biimde gstermitir. Atatrk, yeni Trk Devleti'ni kurduu vakit durum bu idi. Btn millete Trkln anlatmak, gstermek, bu ok nemli konu zerinde durmak gerekiyordu. Artk ok uluslu Osmanl Devleti tarihe karmt. Anadolu'da ve Dou Trakya'da yalnz Trkler yayordu. Atatrk, Lozan Konferansnda Trkiye'de yaayan Rumlar Yunanistan'a yollamay baarmt. Engin ve byk bir tarihe sahip olan Trkler, artk Trkiye'de en yksek oranda ounlukta idiler.

21

Milli devlet kurulabilirdi. Bu blmn banda belirtildii gibi, her millet kendi ycelmesini, kendi yetenekleriyle salar. Bunun iin de katksz bir milliyetilik gereklidir. Atatrk, yaad srece hep Trk milliyetiliini gelitirmeye almtr. "Ne Mutlu Trkm diyene" sz, milletimiz yaadka anlam ycelecek ok stn bir grn simgesidir. Atatrk'n Milliyetilik ile lgili Baz Szleri: Trkiye Cumhuriyeti'ni kuran Trk halkna, Trk milleti denir. (1930); Diyarbakrl, Vanl, Erzurumlu, Trakyal her bir soyun evlatlar ve ayn cevherin damarlardr. (1923); Biz dorudan doruya milliyetperveriz ve Trk milliyetisiyiz. Cumhuriyetimizin dayana Trk toplumudur. Bu toplumun fertleri ne kadar Trk kltr ile dolu olursa, o topluma dayanan Cumhuriyet de, o kadar kuvvetli olur. (1923); Biz yle milliyetileriz ki, bizimle ibirlii yapan btn milletlere sayg duyarz. Onlarn milliyetlerinin btn gereklerini tanrz. Bizim milliyetperverliimiz her halde bencil ve gururlu bir milliyetperverlik deildir. (1920)14

Konuya yabanc olanlar veya bu fikre bir takm ideolojik sebeplerle dman olanlar,neden Trk Birliini arzuladmz merak edebilir.Tarihte eitli zaman aralklaryla iki kez gerekleen ve her gerekletiinde dnya tarihini kkten etkileyen gelimeleri douran Trk Birlii,gemiine sk skya bal olan Trklerin bir kez daha fakat bu kez kyamete kadar srecek dnyaya hakim ve sz geen millet olma arzusunun da yansmasdr.Duygusal bir bakla Trk Birliine bakan baz kiiler; gl,egemen ve adaletli olmay bir arada baarabilen yegane milletin Trkler olduunu grerek bu birlii isterler.Sadece faydac (pragmatik) olarak konuya yaklaanlar bile grebilir ki; Trk Birlii esir yada hr, yer yzndeki tm Trklerin karnadr.Bizim Trklk anlaymz besleyen ana atar damar olarak Trk Birlii, yukarda saydklarmzn da tesinde bir ok gzellii ierisinde barndran bir terkip,Trkln ebed-mddet varln kesinletirecek bir lmszlk erbetidir15. Ziya Gkalp; Trkln Esaslar isimli eserinde Turancl 3 safhada meydana gelebilecek bir lk olarak tanmlyordu.Ouz Birlii,Trk Birlii ve Turanl dier milletlerle salanacak birlii izgisel bir yol olarak tarif etmiti.Byk Trk dnr smail Gaspral16, Trk Birliine giden yolun dilde,ite ve fikirde birliin salanmas ile alabileceini sylemiti.Gnmzde Trk Birlii ayn anda ve birlikte gerekleebilecek dzeyde frsatlar barndrmaktadr.Trk Birliinin Trkiye eksenli olmas yanl etkiler dourabilir.Birlik hissi kiiler ierisinde yle byk bir atetir ki; bu atei tek bir elin tutmaya kalkmas zarar verici olabilir.Trk Cumhuriyetlerinin hepsi birden birlie doru hareket ederse almaz denilen dalar eritilebilir. 1991 ylnda esir Trklerin byk ounun hrriyete kavuarak bamsz cumhuriyetlere ayrlmalar byk bir coku ile karlanmtr.Trk Cumhuriyetlerinin hrriyete kavumalarnda, mahalli demokratik muhalefetlerin etkisi nerede ise sfrdr.ABD eski Dileri Bakanlarndan Henry Kissingern syledii gibi; Sovyetler Birlii silahlanma
14 15

http://www.ataturk.net/ilkeler/?sayfa=aimilliyetcilik ; 9 Mays, 2005 Yeni TRK DNYASI Dzeni (1); Ouz Karahan 16 http://www.ismailgaspirali.org/ismailgaspirali/ana.htm ; 9 Mays, 2005

22

yarnda dayanamayarak ekonomik alanda iflas ettiinde, Sovyetler Birliinin ynetimi sresince Trk topraklarnn smrlmesinin ba aktrleri olan Rusya,Ukrayna ve Belarusun yneticileri kafa kafaya verip birlii sonlandrmaya karar verdiler.Adeta bir oldu bittiye gelen bamszlk mcadelesi zellikle Trk Cumhuriyetlerinde ok sancl gnler yaad.Mahalli Komnist idareciler yeni artlarn ne gibi faydalar salayacandan habersiz olarak statkoyu koruma kaygsyla olmayacak hareketlere giritiler. Azerbaycanda Muttalibov,dzenlenen halk toplantlar ve yllarn(miting) basksyla Rusyadan siyasi destek istedi.Ruslar ise siyasi destei bo verip askeri destek gnderdi.General Dimitri Yazov komutasndaki birliklerle gnlerce mcadele eden Trk Milliyetileri sonunda Muttalibovu Moskovaya kamak zorunda brakt. Ayn akbete uramas neredeyse kesinleen zbekistan Faisti Kerimov, o dnemde milliyeti muhalefetin nderi Abdurrahim Polata ynelik suikast giriiminin ardndan ,muhalefet iine soktuu etki ajanlarn kullanarak,dzenlenecek yllar iptal ettirmeyi baard.Yllarn iptal edilmesi ise Kerimovun koltuunu salamlatrd. Kazakistan ve Krgzistan sancl demokratik yaaya uyum salamaya alrken,Trkmenistanda tam olarak totaliter diyemeyeceimiz fakat otoriter olduu kesin bir ynetim anlayn grmekteyiz. Trkiye Cumhuriyetinin kuruluundan 23 yl sonra demokrasi ile tant gz nne alndnda Trk Cumhuriyetlerinin modern llerde demokrasiyi yaama geirmeleri iin bir kuak sonraki ynetici snf beklemeleri gerekiyor. Komnizmle sadece ilkokul anda karlaan ve yurdunun demokrasiye geiindeki sanclar gen ruhunda hisseden gelecein yneticileri; oturmu ve salkl ileyen bir demokrasinin kazanlarn bugn ki idarecilere nazaran daha bilinli olarak alglayp, uygulamak isteyeceklerdir. Trkiyedeki milliyetilerin vazifesi de ite tam bu noktada balyor.Trk Birliinin salanmas yaadmz ada ancak kamu ynetim aralarnn kullanm ile mmkn olacaktr.Kamu ynetim aralar ise bilindii gibi dernekler,vakflar ve partilerdir. Trkl benimsemi dernekler; iktisadi uyum,eitim ve alfabe birlii,strateji birlii gibi daha pek ok sahada fikir reterek etkili almalarda bulunacaktr. Trk vakflar,bata halk kitleleri zerinde Trklk bilinci ve birlik arzusunun gndelik gayeler nedeniyle zayflamasn engelleyecek almalar iindeyken bunun yan sra Trk Cumhuriyetlerinde milliyeti kadrolarn toplanmas ve Trklk yolunda eitilmesi ile demokratik tekilatlanmann tesis edilmesiyle grevli olacaktr.17 Bu aralarn etkili almalar neticesinde Trk Partiler,mahalli siyasetin ierisine yksek glerle donatlm olarak girecektir. Bu noktada yeni bir soru akllara geliyor ve doru yant bulmak Trklere dyor.Trk Cumhuriyetlerinde kurulacak milliyeti partiler,Trkiyedeki milliyeti partiye veya Komntern benzeri bir merkeze bal olacak m ? Bu makalenin yazarna gre, tek merkezlilik kavramsal olarak arzu edilen verimi salayamaz. Tek merkezlilik yerine uyumlu alacak ok merkezli yapy - en azndan Birlik salanana kadar daha salkl bulmaktaym. Merkezi ynetim yerine Yerinden Ynetim,sorunlara merkezi mdahale yerine Yerinden Mdahaleyi savunan tavr, Trklere hareket esneklii salayacaktr. Gncel birka rnek vermek gerekirse bu dncelerim iin birinci dayanam Kbrs olacaktr.Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde dzenlenen yllara Trkiyedeki ynetici erkin sahibi konumundaki iktidar partisi uygun olmayan tepkiler verirken,fikir adamlarmz ile dernek ve kurulularmz milli davay sahiplenen olgun bir tepki gstermitir.Tepki
BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT, Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 67
17

23

gsterdik fakat ne deiti? 2 ubat 2003te dzenlediimiz ili Ylnn ardndan Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde en az 5 tane daha Rauf Denkta ve Milli Dava aleyhtar yl tertiplendi.Merkezi mdahale baarsz oldu. Yerinden mdahale yaplm olsayd; yla katlan pek ok gencin okuduklar niversite ve liselerde hatta yllarn dzenleyicisi olan dernek ve kurumlarda konferanslar dzenlenerek etki almas yaplrd.Tabii bu konferanslar,patates nutuklarn atld trden konferans olmayp aynen bir Milli Gvenlik Kurulu toplants ya da Birlemi Milletler Grmeleri ncesi yaplan istiare toplantlarnda olduu gibi doyurucu bilgiler aktarabilen ve ikna edici nitelikte olmaldr. Trkiye Cumhuriyeti; PKK ile mcadele dneminde merkezi mdahalenin baarszln grp, yerinden mdahale ve yerinden ynetim anlayn uygulamaya geirmitir.Askerlik vazifesini ifa eden retmenlerin ky okullarnda derslere girmeleri,niversite ana gelmi genlere cretsiz SS hazrlk dersleri vermeleri,askeri hekimlerin halk sal ile grevlendirilmeleri,Olaanst Hal Blge Valiliinin kurulmas ve hatta koruculuk sisteminin oluturulmas birer yerinden ynetim uygulamasdr.l valiliklerinin kaldrlp tek bir blge valisinin gelmesinin neresi yerinden ynetim diyenler olabilir fakat Ankaradan emir gelmeden kprdayamayan il valilii yerine stn yetki ve salahiyetlerle donatlm blge valilii,dnemin artlar da gz nne alndnda gerek bir baar kazanmtr. Yerinden ynetim anlaynn Trk Cumhuriyetlerinde kurulacak Trk Partilere uygulan konusunu biraz daha aklamak gerekiyor.Siyasi partilerin kurulu sebebi halka hizmettir.Kurulacak Trk Partilerin de asli vazifesi milletin gvenlik,eitim,salk,adalet ve refah ihtiyacn tam manas ile salamak olacaktr.Milletin yzn bu saydmz alanlarda gldrecek; rvet,iltimas ve brokratik ahlakszlklar ortadan kaldracak Trk Partiler bylelikle halkn sevgisini ve gvenini kazanacaktr.Bu sayede Trk Partilerin,Trk Cumhuriyetleri ile iktisadi uyum,enerji ve su politikalarnda uyum,eitim birlii,askeri eitim sisteminde birlik ve sair konulardaki icraatlar vatandalar tarafndan desteklenecektir.Yolun sonu ise Meclis karar ya da halk oylamas yoluyla Trk Birliinin birinci ve belki de en kolay basamann klmas olacaktr.kinci basamak ise esir Trklerin hr klnmas ve Hr Trklerin Vatanna iltihaklar olacaktr.Bu ise apayr bir almann konusudur. Yerinden ynetim konusu ierisinde,tekilatlanma ile ilgili sorunlar kabilir.Kadro bulma noktasnda zorluklar olabilir.Bu tr skntlar amakta Trkiyede yksek renimini tamamlam kiilerin nemli katklar olacaktr. Eer sorunlar ar boyutlara varrsa Trkiyedeki yetiin tekilat kiiler ifte vatandalkla ya da TC vatandalndan ayrlp sorunlu cumhuriyetin vatandalna gemek suretiyle parti idaresini ele almaldr. Trk Partiler her koul ve art altnda iktidar ele almal,millete hizmet etmeli ve birliin tesisi iin almaldr. Tanr Trk Korusun!18

2.2. Trk slam Birlii. slami Bir Bak As Uygar toplumlarn tepkilerini ayrntlaryla incelemeye gemeden nce, dnya olaylarnn gidiine ksaca gz atmakta yarar var. .S. 1000'de bozkrn Altay Dalar'ndan Gney Rusya'ya kadar uzanan orta kesimi boyunca, Trke konuan kabileler yaamaktayd. Dou ran'da, Mslman kasabalarla ve Mslman tarmclarla gebe Trkler, geni apta
18

http://www.turan.tc ; 21 Nisan, 2005

24

birbirlerine karm bulunuyordu ve genellikle zensiz, yzeysel bir biimde olmakla birlikte, birok Trk kabilesi, slaml benimsemiti. Bozkr gebelerini uzun yzyllar snrlarn tesinde tutabilen ran beyleri, .S. 850'den ya da .S. 900'den sonra eski etkinliklerini srdremez olmulard. Bunun nedenleri ak deil, ancak biroklarnn kasabalara gm olmalar ve buralarda, atalarndan daha zengin bir kltre sahip kimseler olarak, savalardan ve sert arpmalardan eski tad almayp bu ii, gelir gelmez kendilerini ran, Irak ve Suriye gibi slam merkezlerini kurtarmalk (fidye) almak iin ele geirmi durumda bulan kiralk Trk askerlerine brakm olmalar olas grnyor. Bu nedenle, kiralk Trk askerleri ve Trk kabileleri (.S. 900 dolaylarndan sonra) her yerde slam devletlerinin siyasal yaamna egemen olmaya balaynca, yeni gelmi olmalarna karlk, slam kltrnn hem ran hem Arap biimleri hakknda epey bilgi sahibi olmu durumdaydlar. Gene de Trkler, kendi dillerini konumaktan ve slam toplumunun teki halklarna kar kendi aralarndaki askeri yoldal bir dereceye kadar srdrmekten vazgemediler. Egemen olduklar yerlerde dzenli bir ynetim gsteremediler. Kabile rgtleniini datc etkisi olan askeri giriimler, izleyicileri uygar bir evrede geirilen birka yldan sonra genellikle kabile disiplininden ayrlan klan nderlerinin kararsz gleriyle uramak durumunda kaldlar. Durumlar genellikle zayf olan yneticiler arasndaki dmanlklar olsun, dostluklar ve ittifaklar olsun, uzun mrl olmad ve slamln merkezini oluturan topluluklar zerinde karmakark, durmadan biim deitiren bir siyasal mozaik yaratt. Bununla birlikte, slam toplumuna yeni katlan bu kiiler, Mslman lkelerin snrlarn byk lde genilettiler. Gazneli Mahmut'un .S. 1000 ylnda balatt geni apl aknlarla, slamn Hindistan'n i blgelerini ele geirme hareketi balam oldu. Bunu izleyen yzyl iinde, gney blgesi dnda Hindistan'n her yeri Mslmanlarca fethedildi. mparator Vijayanager'in .S. 1565'te Mslman beylerinin birlii karsnda urad yenilgiyle bu blge de alnd. Trkler, Hristiyanlk dnyasna kar da byk baarlar kazandlar. Malazgirt Sava'ndan (1071'den) sonra Bizansllar, Kk Asya'nn i blgelerinin denetimini Seluk Trklerine kaptrdlar. Ayn tarihlerde bir baka Trk kabilesi (Kpaklar) bugn Ukrayna olarak bilinen topraklara girerek, Bizans ile Hristiyanla yeni gemi olan Rusya arasndaki en kolay iletiim yolunu kesmi oldular. Birinci Hal Seferleri'nin (1096-1099) balamasnda, bu ar yenilgilerin etkisi oldu. Bu seferde elde edilen byk baarlara karn, ne bu ne de sonraki hal seferleri, Trklerin ilerlemelerini durdurabildi. Tersine, Drdnc Hal Seferi'nde, dorudan doruya Konstantinopolis'e saldrlarak (1204'te) kentin ele geirilip yamalanmas, Bizans'n gszln dnyaya duyurmu oldu. Bizans'n, 1261'den sonra Konstantinopolis'te yeniden bir Yunan imparator grmemizden anlalaca gibi, daha sonra kendini bir para toplayabilmesi ne talyan ticari yaylmalarn, ne de Trklerin askeri saldrlarn durdurmaya yetti. Son zafer Trklerin elinde kald. Trkler, 1354'te anakkale Boaz'n geerek ve Gelibolu Yarmadas'n ele geirerek Avrupa'ya ilk admlarn atm oldular. 1389'da Kosova Meydan Sava'nda Srplar yenince, Balkanlarda askeri stnl ele geirdiler. Bununla birlikte, Bizans devletinin son paras, 1453'te Trklerin Konstantinopolisi ele geirip buray "stanbul" adyla imparatorluklarnn bakenti yapmalarndan nce yeryznden silinmedi.19 Dnyaya bar ve huzur getirecek bir slam Birlii'nin salanmas konusunda Trkiye'nin nemli bir konuma sahip olduu ak bir

19

http://www.maximumbilgi.com/default.asp?sx=mkl&ID=8794 ; 8 Mays, 2005

25

gerektir. nk Trkiye, szn ettiimiz manada bir slam Birlii'ni kurmu ve be asrdan uzun bir sre baaryla idare etmi olan Osmanl mparatorluu'nun mirassdr. Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)'in vefatnn ardndan, slam dnyas uzun bir dnem slam ahlaknn znde bulunan ittifak ile hareket etmi ve Mslmanlar arasnda birlik ve beraberlik ruhu hakim olmutur. Ancak gnmzde slam dnyasn bir araya getirecek, Mslmanlara yol gsterecek ada bir merkezi otorite bulunmamaktadr. Byle bir birliin oluturulmas zorunludur. Bu noktada, ncelikli olarak Trkiye'nin nderliinde, ortak bir tarihi, dili ve dini paylaan Trk Devletleri arasnda salanacak nc bir birlik ok nemlidir. nk byle bir ittifak gzel bir model olarak, tm slam alemini kapsayacak olan birliin ekirdeini oluturacaktr. Dnyaya bar ve huzur getirecek bir slam Birlii'nin salanmas konusunda Trkiye'nin nemli bir konuma sahip olduu ak bir gerektir. nk Trkiye, szn ettiimiz manada bir slam Birlii'ni kurmu ve be asrdan uzun bir sre baaryla idare etmi olan Osmanl mparatorluu'nun mirassdr. Bu sorumluluu tekrar stlenebilecek toplumsal alt yapya ve devlet geleneine sahiptir. Dahas Trkiye, slam dnyasnn Bat ile ilikileri en gelimi lkesidir ki; bu, Bat ile slam dnyas arasndaki sorunlarn zmnde arabuluculuk yapabilmesine Allah'n izniyle imkan salayacaktr. Trkiye'nin slam dnyasnda dar bir mezhebi deil, dnya Mslmanlarnn byk ounluunun izledii Ehli Snnet inancn temsil etmesi, hogrl ve lml bir anlaya sahip olmas onu slam Birlii'ne nderlik etmeye aday klan nemli bir vasftr. Trkiye; gelitirecei stratejilerle hem tm Ortadou, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya'da kalc bar temin edebilecek, hem de byle bir birliktelikten oluacak gc en etkili ekilde idare edebilecek bir tarihi birikime sahiptir. Byk Trk Milleti'nin tarih boyunca kurduu devletlerin saysnn 100'n zerinde olduu kabul edilmektedir. Hatta pek ok tarihi, aratrmalar derinletirildike bu saynn daha da artabileceini belirtmektedir. Bu devletlerden 16 tanesi ise dnya tarihinde etkili rol oynam, ok gl devletlerdir. Trk Milleti, birbirinden gl olan bu 16 devletle ve bu devletlerin ynetiminde gsterdii stn kabiliyetle tm dnya milletlerine tarih boyunca rnek olmutur. Bu baarnn en nemli nedenlerinden biri ise, hakimiyeti altnda yaayan deiik etnik kkene mensup topluluklar, her birinin dil ve din farkllklarna sayg gstererek, bar, huzur ve gvenlik ierisinde, asrlar boyunca bir arada yaatma baarsn gstermesidir. Ayn topraklar zerinde hakimiyet kuran farkl devletler ise bu baary salayamam, sz konusu topraklarda bu kadar uzun sreli medeniyetler yaanmamtr. Seluklu ve Osmanl devletleri bata olmak zere, Trk Milleti'ni bu corafyayla btnletiren ve gl klan nedenleri sadece askeri gle aklamak mmkn deildir. Anadolu'yu fetheden, Adriyatik'ten in Seddi'ne kadar dnyann en kark ve en hassas blgesini asrlar boyunca hakimiyeti altnda tutan g, Trk Milleti'nin znde var olan ve Trklerin slam' kabul etmesiyle birlikte tam bir olgunlua ulaan Kuran'a dayal ahlak anlaydr. Eer Trkiye, sahip olduu byk medeniyet mirasn iyi deerlendirir, yzn hep ileriye dnk tutup, gemiini de unutmazsa, nnde ok aydnlk bir gelecek bulacaktr. Trkiye, tarihin en kkl medeniyetlerinden birinin varisidir. Bu byk miras iyi deerlendirildii ve maddi manevi nemi iyi kavrand takdirde, uluslararas platformda lkemiz Allah'n izniyle 21. yzyln lider devletlerinden biri haline gelecektir. Siyaset tarihi gstermektedir ki, dnya barnn salanmas iin, her eyden nce bugn "Osmanl hinterland" olarak anlan blgelerin kontrol edilmesi gerekmektedir. nk dnya siyasetinin ana hatlar bu corafyada ekillenmektedir ve bu blgenin istikrar dnya bar asndan son derece nemlidir.

26

Ancak Osmanl Devleti'nin ardndan, aradan geen bunca zamana ve harcanan btn abalara karn, blgede huzur ve istikrar salanamamtr. Gerek Ortadou gerekse Kafkasya birer kanayan yara konumundadr. Bu topraklarda acnn yaanmad ve gzyann akmad gn gememektedir. Blge halklar savalarn ve atmalarn ar yk altnda ezilmektedir. Ortadou'yu bir sava merkezi haline getiren glerin varisliini yaptklar medeniyet, dnya barn ina etmekten aciz olduunu, dnya halklarnn son 70 yldr yaadklar tecrbelerle gstermitir. Bu gler, Osmanl'nn yzyllar boyunca gsterdii baary ellerindeki tm imkanlara ramen gsterememilerdir. Tarihi tecrbeler, son derece hareketli olan bu blgenin byk bir deiim potansiyeline sahip olduunu gstermektedir. Dnyann, etnik ve dini mozaik eitlilii bakmndan en geni yelpazeye sahip ve idaresi son derece g olan bu blgesine asrlarca nizam veren Mslman Trk Milleti, bu potansiyeli harekete geirecek en etkili gtr ve bu tarihi grevi stlenmeye hazrdr. Trkiye blgede kilit bir noktada yer almaktadr ve tm bu halklar, Trkiye ile gnl balarn halen devam ettirmektedirler. Trkiye'ye derin bir gnl bayla bal olan bu insanlar, kendilerine uzanacak bir yardm elini beklemekte ve Mslman Trk Milleti'ni kendileri iin bir kurtarc olarak grmektedirler. Trkiye; Arnavutlar, Bonaklar, Pomaklar, eenleri, erkezleri, Azerileri, Grcleri ve ayrca Hrvatlar, Srplar, Romenleri ve Bulgarlar bir araya toplayabilir. Nitekim bu toplumlarn ou, u anda Osmanl dneminde grdkleri huzur ve gveni yeniden yaayacaklar dzenin salanma abasndadrlar ve bunun iin de Trkiye'ye umutla bakmaktadrlar. Trkiye; gelitirecei stratejilerle hem tm Ortadou, Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya'da kalc bar temin edebilecek, hem de byle bir birliktelikten oluacak ekonomik gc en hakkaniyetli ekilde idare edebilecek bir tarihi birikime sahiptir. Hibir maddi deer; tarihe yn vermi, insanla bar, adaleti ve huzuru getirmi, zengin bir kltre sahip, kkl bir medeniyetin kurucusu olan bir milletin sahip olduu tecrbenin yerini tutamaz. Gemite olduu gibi bugn de Mslman Trk Milleti; sabr, iman ve gzel ahlak ile mazlumun yannda, zalimin karsnda yer alacak, farkl kltrlerden ve kkenlerden gelen insanlar adalet ve hogr potasnda birletirecek ve tm dnyann zlemini ektii bar ve gvenlik ortamn oluturacaktr. Bu bakmdan, tarih boyunca cihan devletleri kurarak ktalar nizama sokmu, rfn, kltrn muhafaza etmek iin ehitler vermi olan Mslman Trk Milleti ok nemli bir dnemetedir.

2.3. Trk Birlii'nin Getirileri Neler Olacaktr? Balkanlar, Ortadou, Kafkaslar ve Orta Asya'y iine alacak ekilde oluturulacak bir birlik, blgede var olan tm devletler iin son derece nemli bir alm ve kazan olacaktr. Bu corafyann sahip olduu stratejik nem, blgede yer alan devletlerin glerini ve imkanlarn hem ekonomik, hem de sosyo-kltrel alanda birletirmeleriyle daha da artacaktr. Avrupa Birlii benzeri bir oluumun bu blgede gereklemesi, dnya siyasetinin tek odakl bir yaplanmadan karlmasna da arac olacaktr. Bu birlik, blgedeki her lke iin nemli bir dayanak noktas oluturacak ve bylece her bir devlet kendi ulusunun menfaatlerini tam olarak koruyabilecektir.

27

Yaklak olarak toplam 120 milyonluk nfusu ile Trkiye ve Trk Cumhuriyetleri, hem ok byk ve ok bereketli bir corafyaya sahip olmann, hem de ayn kltre ve ayn dine mensup olmann getirdii avantajlar ok iyi bir ekilde kullanabilirler. Bugn Trkiye, Trk Cumhuriyetlerinin toplamda sahip olduklar yaklak 30 milyar dolarlk ticaret hacminde sadece 1 milyar dolarn biraz zerinde bir paya sahiptir. %3,4 orannda olan bu ticaret hacmi ise son derece dktr. Trkiye, bu blgelere zellikle bamszlklarndan sonra ilgisini ve desteini olabildiince artrmtr. Ancak hedeflenen yapya ulalmas iin ok daha youn bir ekilde bu konu zerine eilmemiz gerektii aktr.20 Bugn bamsz Trk Cumhuriyetlerini kapsayan ve Trkiye'nin nderliinde oluturulabilecek ekonomik ve kltrel bir ibirlii, hem sz konusu lkelere hem de lkemize pek ok adan nemli avantajlar salayabilir. Blge lkelerine gre askeri ve teknolojik adan olduka gl olan Trkiye Cumhuriyeti'nin liderliini yapt byle bir giriim, ksa srede dnyann siyasi ve ekonomik evrelerinde hak ettii yeri alacaktr. Dnyada pazar rekabetinin ok byk bir art gsterdii gnmzde, doal kaynaklarn giderek tkenmesine karn, Trk Cumhuriyetleri hi girilmemi pazarlara, tarmsal zenginliklere, petrol, doalgaz ve hammadde kaynaklarna sahip bulunmaktadr. Ekonomilerin gelimesi retimle mmkn olduu iin, bu cumhuriyetlerle Trkiye arasnda youn yatrm ibirlii olmal, Trkiye tercihini ncelikle bu corafyalardan yana kullanmaldr. Trkiye bu blgelere halen devam eden teknoloji ve eitim alanndaki desteini daha da artrabilir. Bu ekilde retim verimi sratli bir ekilde artacaktr. Bugn halen uygulanan yatrm zendirme uygulamalarnn benzeri Trk Cumhuriyetleri iin de dnlebilir. Bir baka deyile Trk Cumhuriyetlerine ncelik verilerek, yatrmlarda bu blgeler tercih edilmeli, sermaye ak bu corafyann dna olabildiince kmamaldr. nk ortak sorun olan d bor yk, ancak retimin artrlmas ile hafifleyebilir. D politika asndan Trkiye, Orta Asya Cumhuriyetleri ile ilikilerine azami zen gstermelidir. Ancak Trkiye'nin ticari ve siyasi konularda arlkl olarak Orta Asya'ya ynelmesi; Avrupa, Amerika veya Ortadou ile ilikilerini ihmal etmesi gibi bir durum ortaya karmamaldr. Orta Asya'ya ynelik bir strateji belirlenirken, dier lkelerle olan ilikileri de bir btn olarak deerlendirmek gerektii aktr. Bu ekilde tm dnya lkelerini dikkate alan bir strateji gelitirilirse, bu, Orta Asya'ya ynelik politikann baarl olmasna byk katkda bulunacaktr. rnein Orta Asya ile ekonomik ibirlii oluturulurken, Batdan temin edilecek teknik yardm, Trkiye'yi ayn zamanda Bat ile Orta Asya arasnda bir kpr konumuna getirecektir. Ancak bunun iin Trkiye'nin Orta Asya'da inisiyatifi ele almas gerekmektedir. Bu nedenle hem ekonomik ilikilerin, hem de dier her trl sosyal yaknlamann salanabilmesi iin, bu lke insanlaryla sahip olduumuz dil, din ve kltr asndan ortak yanlarmz ska gndeme getirilmelidir. Kuran ahlaknn birletirici ve kalpleri sndrc zellii dolaysyla da bu ahlakn Trk Cumhuriyetlerindeki soydalarmzn arasnda da yaygnlamas iin samimi bir aba harcanmaldr. Yce Allah Kuran ahlakn yaayarak, birlik iinde hareket edilmesi gerektiini Kuran'da yle bildirmitir: Allah'n ipine hepiniz smsk sarln. Dalp ayrlmayn. Ve Allah'n sizin zerinizdeki nimetini hatrlayn... (Al-i mran Suresi, 103) Trk-slam ahlaknn en gzel rneklerinden olan Osmanl Devleti'nin adalet anlay, hogrs ve oluturduu uzlama ortamnn temelinde slam ahlak vardr. Kuran'da
20

http://www.turkocaklari.org.tr ; 9 Mays, 2005

28

bildirilen bu ahlakn balca zellikleri; drstlk ve mertlik, zulmden ve hakszlktan uzak durmak, adaleti her zaman ayakta tutmak, hogrden ve uzlamadan yana olmaktr. Bu zellikler nedeniyledir ki, kendilerine tabi olan halklar da her zaman Mslman Trklerin ynetiminden raz olmu, hatta ou zaman kendi istekleriyle onlarn ynetimleri altna girmilerdir. Osmanl mparatorluu'nda uygulanan bu adaletli ynetim sayesinde tm Balkanlar', Kafkasya'y ve Ortadou'yu kapsayan corafyada, lahi dine ve muhtelif mezheplere mensup, dilleri, kltrleri, rklar birbirlerinden tamamen farkl milyonlarca insan asrlar boyunca hibir zulme maruz kalmadan huzur iinde yaamlardr. Trkiye ve Trk Cumhuriyetleri arasnda tesis edilecek ibirlii ve btnleme politikalarnn da ilk adm, bu lkeler arasnda "Trklk ve Mslmanlk" bilincinin gelitirilmesidir. Trkiye nderliinde gerekletirilecek "Trk-slam Birlii" bir nc model olacaktr. Osmanl mparatorluu'nun mirass olan Trkiye'nin, Balkanlar'dan Dou Trkistan'a kadar uzanan blgede bu ynde yapaca baarl giriimler yllarca "Adil Trk daresi" altnda yaam Ortadou Mslmanlarn da olumlu ynde etkileyerek slam Birlii'nin bir an nce oluturulmasn salayacaktr. Milli ve dini kimliklerin giderek daha da nem kazanaca ve medeniyetler arasnda atmalara sahne olaca dnlen bir ada salanacak slam Birlii, byle bir atmann zeminini de ortadan kaldracaktr. Bununla birlikte, Allah'n izni ile, yaanacak bu gzel gelimelerle tm dnya aydnlk bir aa kavuacaktr. Kim Allah', Resl'n ve iman edenleri dost (veli) edinirse, hi phe yok, galip gelecek olanlar, Allah'n taraftarlardr. (Maide Suresi, 56)21

2.4. Dilde Birlik ve Alfabe Birlii Trk ruhunun en saf ve engin yaratlnn eseri olan Trk dili, asrlar boyunca ileri medeniyetlerin taycs ve milli kltrmzn biricik koruyucusu olmu, belli bal zellikleri sebebiyle de bamsz dnya dilleri arasna girmitir. Trkenin ele geen en eski yazl rnekleri 5. yz yl ve sonrasna ait ise de Trk diline bal olarak gelien bir yaz dilin bulunduu hakikattir. Ele geen yaz dilinin rnei olacak derecede byk ve okunabilir en eski metinler ise Orhun Kitabeleridir.22 Trkler eski zamanlardan beri bir birlerinden ok uzak ve farkl corafyalarda ve deiik medeniyetlerin tesiri altnda yaadklar iin aralarnda dil hususunda lehe ve ive bakmndan bir takm ayrlklar olmutur. Tarihi in yazl kaynaklar ok eski devirlerde bile bu tr dil farkllklarmzn olduunu haber vermektedir. Bu farkllklar, yazl bir edebiyatn vcuda getirilmemi olmas ve bu topluluklarn srekli olarak bir birleri ile mnasebette bulunmamalar sebebiyle zaman ierisinde bsbtn derinleerek kopma noktasna gelmitir. Dilde Birlik bugn iin ok yeni bir siyasi hedef olmakla beraber Trkler arasnda daha nceki dnemlerde gereklemitir. Bunu, 8. yzyln ilk yarsnda Gktrk alfabesiyle yazlan Orhun kitabelerinden anlamaktayz. nk, bu kitabeler en az bin yllk bir gemii olan bir alfabeyle yazlm ortak bir yaz dilini sergilemektedir. Trke yaz dilinin ana gramer yapsn ihtiva eden bu kitabeler, 12-13. yzyla kadar, Dou Avrupa ve Balkanlardan,
Bu hisse, lmi Aratrma Dergisi, 05. say (Kasm 2004), 16. sayfada yaynlanmtr. http://www.harunyahya.net/V2/Lang/tr/Pg/WorkDetail/Number/3503 ; 19 Nisan, 2005 22 Moolistan'da bulunmu olan 6 satrlk oyr yazt ise tarihi bilinen en eski metindir. lteri Kaan'a katlan bir askeri anlatan bu metin 687-692 arasnda yazlm olmaldr.
21

29

hatta Macaristan'dan Gney Sibirya'ya ve Moolistan ilerine kadar uzanan bir sahada oturan Trkler tarafndan hem de ok farkl lehe ve ivelerle konumalarna ramen, okuyabilmekteydi. Keza 10. yzyldan itibaren kullanlmaya balanan Arap harfleri de 20. yzyla kadar, Trk dnyasnn ortak alfabesini oluturdu Trk Dil Birlii fikri, siyasi manada ilk defa Krm Trklerinden olan Gaspral smail tarafndan Trk Birlii lksnn ilk basama saylarak Dilde, fikirde, ite birlik eklinde ortaya atlm ve yine onun tarafndan btn Trk ellerine hitap eden Tercman- Ahval- Zaman adl bir gazete karlarak ve Trk dnyasnn her tarafnda Usl-i Cedit okullar atrlarak ortak bir Trk dili yaratlmaya allmtr. Gaspral smail kendini bu yce lkye adayan yalnz bir insan olmasna ramen gerek hayattayken ve gerekse vefatndan sonra btn Trk dnyasnda yanklar uyandran iler baarm byk bir ahsiyettir. Trk Birlii hususunda deerli fikirler ileri srmekle kalmam bunlar hayata geirmek iin pek ok ilelere katlanmtr. Trk. kltr seviyesini ykseltmek, eski ve geri kalm zihniyet ve messeseleri ykmak ve Trk milleti arasnda ortak bir kltr kurmak gerektii fikrinde olan Gaspral smail ...Rusyada bulunan Trklerin ilerlemek iin kendi okullarnda ocuklarna ada ilim ve sanatlar ana dilleriyle retmeli bunun yan sra kendi dillerinde kitap, dergi ve gazeteler yaynlamaldrlar... diyerek bu fikrin ne ekilde ve nasl gerekletirilebilecei hususunda bugn iin de hala geerli olan nerilerde bulunur. Gaspral smail, yazlarnda en ok Trkler arasndaki Dil Birlii meselesine nem vermi ve bu husustaki fikirlerini srekli kaleme almtr. Btn Trk lehelerinde ortak olan. kelimeleri esas almak suretiyle zengin bir Trke oluturmak mmkndr. Fakat, Rusya Trkleri Rusadan, Trkiye Trkleri Avrupa dillerinden kelime almaktan zellikle kanmal, yeni kelimeler mutlaka ortak Trkeden alnmal veya tretilmelidir... diyen Gaspral smail daha sonralar Ziya Gkalp tarafndan da ileri srlp savunulacak olan stanbul ivesinin ortak edebi dil olarak benimsenmesi gerektiine iaret eder. Azerbaycan Trk aydnlarndan Hseyinzade Ali Bey de ayn yllarda Azerbaycanda bayazarln yapt Fzuyat Mecmuasnda ...Trkler arasnda Anadolu lehesi edebi dil olarak kabul edilmelidir... fikrini ilemektedir.23 Trk tarihi incelendii zaman Trklerin bugne kadar bir ok deiik alfabe kullanmak suretiyle eitli verimler oluturduklar grlr. Bunlara yle bir gz atacak olduumuzda Orhun, Uygur, Arap, Sogd, Mani, Sryani, Grek, Slav, Grc, Tibet, Brahmi, Nesturi, brani, Gotik, Ermeni, Sanskrit, Prakit ve Latin alfabelerini kullandklarn grrz.24 Trk topluluklar bugn dnya kresi zerinde bir kuak oluturacak ekilde belirli bir corafyaya yaylm olmakla beraber bu kuan belli blmlerinde farkl alfabeler kullanlmaktadr. Trk aydnlanma hareketinin nclerinden olan Gaspral smailin "Dilde, fikirde, ite birlik eklinde zetledii Trk Birlii lks'nn ilk ve en nemli adm zelliini tayan Dilde Birlik lks bugn iin Trk dnyasnda yaanan kkl siyasi deiimler sebebiyle gerekleme aamasna gelmitir. Trk dnyasn oluturan devlet ve topluluklar, bu hususta harl harl almalar yapmakta ve pe pee kararlar almaktadrlar. (1991de Azerbaycan, 1993de Trkmenistan ve zbekistan, 1994de Karakalpakistan Ltin alfabesine geme karar almtr. te yandan Krm Trkleri ile Gagavuzlar da Ltin alfabesine geerek baz sreli yaynlarn yeni alfabeyle basmaya balamlardr. Hedefi, Trke'yi dnyadaki btn Trklerce anlalr, okunur ve yazlabilir haline getirmek olan Trk Dil Birlii lks, bylelikle Trk dil ve kltrnn btn alt ubelerini de birletirecektir.
23 24

http://www.academical.org ; 12 Mays, 2005 Atilla yetrk; http://www.turkcan.org/makalelerview.asp?key=253 ; 19 Nisan, 2005

30

Bu konuda, Trk dili ve kltrn dier Trk topluluklarna gre daha iyi korumu ve hayata geirmi olan ve hemen her ynden Dnya Trklnn ncln yapan Trkiyenin etrafnda birleip btnlenilmelidir. Latin alfabesinin btn Trk ellerinde kabul ynndeki bu tercihler, lider Trkiyenin bu konudaki byk bir birikim ve tecrbe sahibi olmas yannda dnyadaki ilim ve tekniin gelimesinin Latin alfabesi dorultusunda olduu gerei karsnda akllca ve isabetli bir karar olmutur.Latin alfabesinin kullanlmas, bugn lehe ve ive farkllklar sebebiyle bir birlerini anlamakta glk eken Trklerin, (ki, bugne kadar yaplan haince almalar neticesi olumu 20 yaz dili vardr: Trkiye Trkesi, Gagavuz Trkesi, Azerbaycan Trkesi, Trkmen Trkesi, Krm Tatar Trkesi, Karaay-Malkar Trkesi, Nogay Trkesi, Kumuk Trkesi, Kazan Tatar Trkesi, Bakurt Trkesi, Kazak Trkesi, Karakalpak Trkesi, Krgz Trkesi, zbek Trkesi, Uygur Trkesi, Altay Trkesi, Hakas Trkesi, Tuva Trkesi, Saha (Yakut) Trkesi, uva Trkesi.) gerek doudaki (Trkistan) ve gerekse batdaki (Trkiye) edebi dilleri anlamasn ve telaffuzunu kolaylatracaktr. Yalnz, Arap alfabesinde bulunan ve bugn kullandmz 29 harf iinde karlklar bulunmayan harfler iin alnan tavsiye niteliindeki karara mutlaka uyulmaldr. Bunlarn kullanlmas ile dier Trk lehe ve iveleri ile aramzdaki bir engel daha kalkm olacaktr. Dolaysyla, 1928 ylnda yaplan "Harf inklab srasnda ilenen etimolojik hatalar da bylelikle telafi edilmi olacaktr. Trkiyede alfabe konusu o gnn artlarnda siyasi bir mesele olarak ele alnm, kullanlmakta olan Arap alfabesi plansz programsz bir ekilde hem de ilgili ilim adamlarnn katks gzetilmeden bir gecede anszn kaldrlmtr. Bu da maalesef bugn kullandmz alfabedeki bir takm eksiklik ve yanllklara sebep olmutur. Sonu olarak, Dil Birlii, Byk Trk Milleti olarak yaamamz iin gerekli artlardan biri ve hatta ilkidir. Alfabe birlii ise bunun gereklemesi yolunda ilk admdr. Bu sebeple Trkiyenin ve Trk topluluklarnn mutlaka bu konudaki ilmi programlar takip etmeleri gereklidir. Alfabe meselesi, siyasi ekimelere alet edilemeyecek kadar nemlidir.25 Dil ve alfabe farkll da Trk Birlii'nde nemli bir engeldir ve Trk Devletleri'nin anlamasnda byk fakat zm kolay bir problemdir. 1933 ylnda Stalin'in iktidar ile Trk Halklar kullandklar Latin ve Arap alfabelerinden kendileri iin zel olarak hazrlanm Kiril alfabesine geirildiler.Hepsinin kulland alfabe kirildi ama bir harfin karl olan ses, Azerbaycan kirilinde farkl, zbek kirilinde farkl, Trkmen kirilinde farkl idi.Bylece Stalin Trk Halklar'n ayr devletlere blp paralad. Yazl metinlerde anlamalar imkansz hale getirildi ve dolaysyla Rusa btn Sovyetler birliinde resmi yazma dili halini ald. uan bir ok Trk Devleti tekrar Latin alfabeye getiler ve az ok yaz dili ile anlaabiliyorlar.Fakat bizim kendi TRK ABAAMIZ DA var inallah Trk Birlii kurulduunda renmesi ve uygulamas kolay olan kendi abaamz kullanacaz. Trk gruplar kendi arasnda dil bakmndan biraz zor anlaabilmektedir. Leheler birbirinden farkllk arz eder. Ayrca Trk Dnyasnn konutuu Trk diline olduka fazla sayda yabanc kelime girmitir. Trkiye Trke'sine ngilizce, Franszca, Almanca, Arapa, Sovyet Trk lkeleri dillerine Rusa, Dou Trkistan diline ince kelimeler sokulmutur. Eer bugn Trk Dnyas insanlar birbirleriyle anlamakta glk ekiyorlarsa, gemite yaanan bu dil yozlamasndan kaynaklanmaktadr. Fakat bunlarda almayacak engeller deildir. Ortak bir dil szlnn karlp Trk Halklar2na sunulmasyla bu sorunda zamanla giderilir.Bir
25

Recep Kkizsiz; http://www.turkhaber.org/120.html ; 21 Nisan, 2005, Sayn Recep Kkizsiz'e makalesini yaynlamama izin verdii iin teekkr ederim.

31

ok Trk Cumhuriyeti'nde Trkiye Trkesi verilmektedir. Bu da ok sevindirici bir durumdur.26

kurslar

ve

okullarda

dersleri

uva liderlerden Vyeeslav Timofeyev'in ok gzel bir aklamas var ''Bugn sizlerin bize hediyesi olan bir moda var. Herkes Trk okulunda ngilizce renmeye kouyor.Anlamyorum bunu.Trk okulunda ngilizce nasl retilir? Benim bildiim ngiliz okulunda ngilizce, Fransz okulunda Franszca , Rus okulunda Rusa retilir, Trk okulunda da Trke retilmelidir.Ama ok eyler rendiimiz sizler burada bize kt rnek oluyorsunuz. Milletimizin ana dilini renmesine mani oluyorsunuz ve hata yapyorsunuz, byle hatalar yapld mddete Trk kimliinde birlemek ok zorlayor.'' Snrlarn izilmesinde tarihi, corafi ve sosyal zellikler gz nnde tutulmad iin sorunlar mevcuttur. Bu sorunlar zamanla i karklklara yol amaktadr. Sorunlarn zm de olduka zordur. nk etno-corafik karmaklk hakimdir. Bu karmaklk zaman zaman depremektedir. rnein 1990 ylnda, O ve evresinde, Krgzlarla zbekler arasnda kan atmalarda, ok sayda zbek ve Krgz lmtr. Bunun sebebi olarak, O ve evresinin 1936'da Stalin tarafndan bu blgenin Krgzistana verildii gsterilmektedir. Buna benzer srtmeler dier Trk Cumhuriyetlerinde de, yaanmaktadr. Eer bu tr anlamazlklarn boyutlar genilerse, Orta Asya Trk Cumhuriyetleri arasnda, snr atmalar ve savalar kabilir. Byle bir sava da, smrgeci lkelerin ekmeine ya srer. Savan kt sonularn, yine blge halk yaar. Bu nedenle, bugn iin, Trk Cumhuriyetlerindeki mevcut snrlar korunmaldr. Bundan sonra kabilecek sorunlar ise, oluturulacak Trk lkeleri st Kurultaynda zmlenmeye allmaldr. Kazakistan ve Krgzistan'daki altulus hareketleri anti-Rus bir tepkiden ok halkn kendilerini tanmlama ihtiyalarndan ve daha da ok- eski sistemin gnll elemanlar yoluyla olumutur.Kazakistan'daki kalabalk Rus nfusun varl sebebiyle Trkiye'deki Anadolucu harekete benzer bir ekilde Kazakistanllk ruhu oluturulmaya allmaktadr.Bu tez her ne kadar iyi niyetli de olsa Trkiye'de bizlerin karlat sama sapan icraatlar ve sylemler hatrmza geldiinde(Homeros Babamz,Hitit Gneimiz, Troya Savamz vs.) Kazakistan'daki Trklerin ileride "Tolstoy Babamz" samalklarna muhatap olmamas iin bu tr alt-ulus uygulamalarn dengeleyecek lde Trk faaliyetlerin artrlarak srmesi nemlidir. Rusya,ran ve in egemenlii altnda yaama mcadelesi veren zerk veya birleik Trk boylarnn bamszlk mcadelelerinde dorudan Milli kimliimiz yerine alt-ulus kimliklerini n plana karan eylem ve sylemlerde olmalar almalarnda byk kolaylklar salayabilir.

2.5. MHP VE BBPnin Trk Birlii Hakknda Grleri MHP ve lk Ocaklar bu dnemde hangi argmanlarla halkn nne kacaklar, daha dorusu parti ve hareketin misyonu ne olacaktr.27 1- Milliyetiliin merkezi olma politikas zayflamtr. nk milliyetilii sada ve soldaki bir ok parti deiik tonlarda da olsa savunmakta, kar kmamaktadr. En milliyeti biziz desek bile, bunu pratie aktaramadmz iin halk nazarnda bizim milliyetiliimiz pek para etmiyor.
26 27

http://www.ilteris.org ; 10 Mays, 2005 Blent Tarhan, MHP-LKC HAREKETN YEN DNEM MSYONU NE OLACAK?

32

2- slamclk konusunda bizim kafamz net olmad iin byle bir misyon da yklenemiyoruz. Geri birileri bizi zorla laikletirip, slamc kesime kar kalkan olarak kullanmak istiyor, ama bugne kadar bu politika tutmad. nk taban buna msait deil. Belki yeni dnemde derin devlet MHP ve lk Ocaklarndaki gerek lkcleri tasfiye eder veya ettirir, geriye kalanlar da slamc kesime kar kullanmak iin yeni bir ideoloji, yeni argmanlarla rgtleyebilir. 3- D Trkler ve Trk Dnyasnn Birlii konularnda ise MHP ve lkc kesimin son derece hazrlksz olduu ortaya kt. Trklk ve Turanclk konusunda bu kadar iddial olan bu kesimden imkan olan ka kii gidip bu lkeleri gezdi ve aratrmalar yapt. lkc kesimde Trk lehelerini ka kii biliyor, okuyup, yazp konuabiliyor. lkc kesimde ka kii Trk blgeleri zerine uzman. Dolays ile lkc kesim en iddial konuda ayn zamanda en zayf olduu, hatta en cahil olduu konu dersek yanlmam oluruz. 4- PKK-KADEK veya DHKP-C'ye kar mcadele etmek zerine bir misyona lkc taban hi yaklamaz. Bu konudaki derin devletin tm tezgahlarna kar 1980 ncesi dnemin tecrbesine sahip olanlar engel olacaktr. Ancak devletin tokadn yiyenler tasfiye edilirse bizim insanlarmz bu ilerde kullanlabilir. zellikler eitimsiz kesim, lkcl bir macera sananlar bu oyuna abuk gelebilirler. zellikler ngiliz-Siyonist politikasnn yerli ibirlikileri bu konuda bizdeki yarm akll tipleri ok rahat kullanabilirler. Ancak Trkiye'nin i gvenliini tehdit edenlere kar mcadele etmek devletin gvenlik glerinin grevidir. Stten az yanan yourdu fleyerek yermi misali, lkcler bu misyonu da asla stlenmezler, stlenmemeleri de gerekir. 5- Avrupa Birlii kartl lobisi zaman iinde artlara gre zayflayabilir de, glenebilir de. Onun iin bu konuda MHP ikili oynuyor. Yani duruma gre ya AB taraftar ya da AB kart rol almak zere her iki pozisyonu da ak tutuyor. Ancak AB Devlet Politikas olduu iin, MHP'nin bu konuda gelitirecei alternatif bir gr mevcut deildir. AB'ye alternatif olarak en gls Trk Birlii Projesi veya Avrasya Birliidir ki bu konularda alan ne bir kurum, ne bir kurulu, ne de akademisyenler yoktur. MHP, devlet politikalarna hi bir dnem kar gelen bir eilim olmad iin szde yar AB kartl, yar da AB taraftarl ile formle edilen grleri hi bir varlk gsteremez. nk MHP bu konularn hepsinde tutarszdr. Dolays ile MHP'nin yeni dnemde AB kartl misyonu da olamaz.28 Netice itibariyle MHP ve lkc hareket zor bir dneme girmitir. nk iddialarnn hepsini kaybetmitir. ddial olduu hi bir konu olmad gibi hi bir misyonu da yklenecek durumda deildir. Akademik kadrolar yerine klhanbeyleri, hatipler yerine pavyon kabadaylarnn vitrini doldurduu, kalem yerine her frsatta silaha sarlan bir kesimin hi bir misyonu olamaz, hi bir misyonu ne temsil edebilir ne de baarabilir. Yeni dnemde MHP ve lkc Hareket top yekun kendini tasfiye etmek ve silinmekle kar karyadr. ANASOL-M hkmetinde olmak MHP'yi bitirmi, lkc hareketi de misyonsuz brakmtr. Hareketin kendine yeni misyon arayp bulmas mmkn deildir. nk her misyonun ciddi sahipleri vardr. Misyon ciddi ekiplerin, ciddi organizasyonlarn iidir. Mecliste adam dvenlerin, meclis bahesinde Cumhurbakan adaylarn dvmeye kalkanlarn ii deildir.29 nmzdeki a, Trk milletinin, geni bir corafyaya uzanan ktlesiyle, Trk asr olacaktr. Trkiye byk bir devlet olarak, Bamsz Trk Cumhuriyetleri ile birlikte, ktisadi
28 29

http://www.mhp.org.tr ; 12 Mays, 2005 http://www.ulkucuhareket.org/btarhanm2.htm ; 6 Nisan, 2005

33

ve Sosyal Trk Birliini kuracaktr. Bu politikann temeli din, dil, kltr birlii ve milli uura dayal, kardelik ruhu ierisinde birlikte kalknmay, birlikte bymeyi, iktisadi, sosyal ve kltrel zenginlemeyi gerekletirecektir. Trk dnyasnn mevcut kaynaklar entegrasyon iinde dnya insanlnn hizmetine sunulacaktr. ktisadi ve Sosyal Trk Birlii, dnyann sper gc haline getirilecektir.30

2.6. Turan ve Turanclk Kavramlar. Turanclk Fikri Nasl Ortaya kmtr? Trkiye, Kafkasya, Kuzey ve Gney Azerbaycan, Hazar Glnn btn evresi, Kadim Dou ve Bat Trkistan, Afganistan ile Dou, Gney ve Bat Sibirya, Trk Boazna kadar btn Saka eli ve bugnk Moolistann ortasndan Batsna kadar olan yerlerin tamamna TRK DNYASI denir. Bu snrlamaya zerinde milyondan az Trk yasayan ufak toprak paracklar eklenmemitir. (Fars (ran), Kerkk, Bayr bucak, Kbrs, Bat Trakya, Makedonya, Romanya, Gagavuz Eli, Krm Eli vs.) mer Seyfettinin mehur hikayesinde Trk Hakannn atnn gidebildii yerdir. ifadesinde dedii Turan bugn snrlar izilebilse de, yarn bu snrlarn deimeyeceini kimse garanti edemez. Mesele, Kzl Elma idealinin gnllerde yaatlmasdr. Bugn gereki olarak dnrsek; yukarda tanmlamaya altmz topraklarn snrlar iinde kalan blge, Trk siyasi terminolojisinde TRK DNYASI olarak anlmaktadr. Bu blge ierisinde Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti, Trkiye, Azerbaycan, Trkmenistan, zbekistan, Kazakistan ve Krgzistan olmak zere yedi bamsz, Tataristan, uvaistan, Bakrdistan, Hakasya, Tuva, Sakaeli ve Dou Trkistan olmak zere yedi otonom cumhuriyeti bulunmaktadr. Blgede, byk Trk aacnn dallar olan; Azeriler, zbekler, Tatarlar, uvalar, Kazaklar, Krgzlar, Uygurlar, Karakalpaklar, Balkarlar, Trkmenler, Nogaylar, Altaylar, Hakaslar, Sakalar, Tuvalar, Televtler , orlar , Karaimler , Dolganlar ve Ouzlar yaamaktadr.31 Blgenin dnda, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Moldavya ve Ukraynada aznlk olarak ABD, Avrupa ve Avustralyada ii veya akademisyen olarak yaayan milyonlarca Trk bulunmaktadr.
30 31

Kk ok eski olan Trk Budununun uuraltnda yz yllardan beri yaayan milliyetilik, Trklerin tarih boyunca kazandklar zaferler ve bu zaferlerde gsterilen kahramanlklar, Tarih boyunca baka milletlerde grlmeyen baz yksek erdemlerin yalnz Trk damarnda bulunduunun kefi Trk dilinin btn boy leheleriyle en az 22 yzyldan beri salam bir temele dayal olarak kullanlmakta olduunun ilmen anlalmas Trk alimleri, tarihileri, edipleri, dilcileri ve airlerinin eserlerinin dier ufuklar da klandrdnn zaman iinde anlalmas Tanzimattan sonra Avrupadaki milliyetiliklere benzeyen halk bir hareketin bizde de tatbik olunmasn isteyen milliyetilik hareketi Devletimizin iindeki yabanc unsurlarn ihaneti dolaysyla doan tepki

http://www.bbp.org.tr/program_bolum6.asp ; 7 Nisan, 2005 http://www.evrensel.net

34

Trklerin 300 yldan beri ektikleri byk skntlar, bu skntlarn kaynann gayri Trkler olduunun belirlenmesi akmlar Turanclk fikrini ortaya karmtr.

Trkiye'deki Trklk hareketini besleyen bir dier kaynak da, eitli yollarla Trkiye'de bulumu d Trklerdir. Kazan'dan gelen Yusuf Akora, Bak'den gelen Hseyinzade Ali, Trk dnyasnn nl tiyatro yazar Feth-Ali Ahundzade; Ziya Gkalp gibi Mustafa Kemal Atatrk gibi Trkiyeli Trkleri ok etkilemilerdir. Bunun dnda, zellikle Ziya Gkalp'in fikirleri zerine kurulmu yeni Trk Cumhuriyeti'nin ilk yllarnda Atatrk'n ars ile Trkiye'ye gelmi dnyaca nl Trkologlar vardr. Zeki Velidi Togan Bakurt Kkenlidir.stanbul niversitesi'nde Trk Tarihi Krss'n kurmutur R. Rahmeti Arat, Kazan doumludur bata Uygur ve aatay metinleri olmak zere, Trk dilinin klasik metinleri konusunda saysz bayapta imza atmtr. 'Kutatgu Bilig', 'Atabet'l-Hakayk' ve 'Eski Trk iiri' adl eserler Arat'n bayaptlarndan rneklerdir. Abdlkadir nan, Bakurt kkenlidir Sosyo-antropoloji alannda almalar yapan Abdlkadir nan, zellikle Trklerin eski aman inanlar konusunda yapt almalarla tannr. Ahmet Caferolu Azerbaycan kkenlidir Trk dili konusunda verdii eserler arasndan 'Trk Dili Tarihi' adl iki ciltlik kitab nemlidir. Ziya Gkalp: Modern Trkln kuramcs olan Gkalp, sosyolog kimlii ile ne kar. Saysz eserleri arasnda nde geleni 'Trkln Esaslar'dr. Gkalp'in en nemli eserlerinden biri, 'Trk Yurdu' dergisidir. Fuad Kprl:. Eserleri tm dnyada yank bulmutur. Kprl 'Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar' adl kitab ile, 1925 ylnda 'Sovyet Bilimler Akademisi' yeliine seilmitir. 1948 ylnda bu yelikten karlmtr. Sovyet ansiklopedilerinden ad karlm, yerine Sabahaddin Ali'nin ad girmitir. Yine de bir gn Abdlkadir nan, stada ' limler Akademisi muhabir azalndan karlnz nasl karladnz?' diye sorduunda Kprl, 'Memnun oldum; Stalin'in Akademisinden karlmay eref sayarm!' demitir. 'Trk Edebiyati Tarihi', 'Osmanl mparatorluunun Kuruluu', 'Bizans Messeselerinin Osmanl Messeselerine Tesiri' gibi kitaplarnn yannda, kurucusu olduu ve uzun sre ynettii 'Trkiyat Mecmuas', Kprl'nn bizlere brakt en nemli eserleridir. H. Namk Orkun: Eski Trk Yaztlar Hsayin Nihal Atsz: Kprlzade Fuat Bein talebesi, kendi dneminde tek bana Trkln akademisi olmutur. Bahaeddin gel: Eski Trk mitolojisi ve slm ncesi Trk kltr konusunda almalarda bulunmutur. Necdet Sanar: Aabeyi Nihal Atszin talebesi

35

Tahsin Banguolu: Kprlzade Fuat Bein talebesi, Trk akma 1980den sonra geri dn yapmtr. Alparslan Trke:Trke , Trk milliyetiliinin siyasi alanda faaliyet gstermesi iin, hayatnn son 35 ylnda byk gayret sarf etti. Milliyetiliin genler arasnda benimsenmesi ve yaygnlamas iin alt.

2.7. Tarihte Trk Birlii Rus idaresinin 1905 ihtilali ile yumuamas sonucunda Rusya Trkleri iindeki aydnlar dzenledikleri konferanslarla ve dier faaliyetlerle sadece Trkistann deil tm Rusya Trklerinin birlemesine altlar. Bolevik htilali sonrasnda Trkistan Genel Valilii'nin yerine kurulan cumhuriyetlerden birinin ad da Trkistan Otonom Cumhuriyeti idi. Fakat blge halklarn paralama politikasnn bir sonucu olarak 1924 de bu isim deitirilerek yrrlkten kaldrld. Yeni cumhuriyetler ve alfabeler yoluyla yeni "milletler" yaratma yoluna gidildi. "Boy"lardan "millet", "lehe"lerden dil oluturularak Trkistan paraland. O kadar ki ad bile Orta Asya olarak deitirildi.32 Gnmz artlarnda, blgesel yaplanmalarn dnda kalmak Trkiye iin de tehlikeli bir durum haline gelmitir. Herhangi bir bloa girmemesi durumunda Trkiye d ticaret gibi mevzularda byk zarara urayabilir. Dnyada blgesel korumaclk duvarlarnn ykselmesi ise blgesel yaplanmalarn dnda kalan lkelerin tamamen yalnzla mahkum edilmeleri anlamna gelecektir. Trkiye taraf denizlerle evrili olan; karadan sekiz lke ile snr bulunan; Orta Dou, Kafkasya ve Balkanlar'n merkezinde yer alan bir lkedir. Bu zellikleri Ona bir ok jeopolitik avantaj sunmakla beraber birok tehlikeleri de beraberinde getirmektedir. Byle bir ortamda tecrit politikas gtmek imkanszdr. Bu yzden cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren ikili anlamalar imzalanm, blgesel birliklere ye olunmutur. Birinci Dnya Sava ncesinde kurulan Balkan Antant ve Saadabat Pakt; sonrasnda kurulan CENTO duyulan ihtiyacn bir sonucudur. evresindeki lkelerle zaman zaman scak atma tehlikesi atlatan lkenin gndeminde komular ile ilgili "2,5 sava forml" gibi teoriler eksik olmamaktadr. inde bulunduu blgenin petrol kaynaklarnn yan sra politik istikrarszlkla da mehur olmas da Trkiyenin ortaklara olan ihtiyacn gvenlik alannda da arttrmaktadr. Bu ihtiyacn neticesinde Trkiye birok uluslararas rgte ye olmutur. Fakat hemen hibirinden verim elde edememektedir. Bu durumun hem bir sebebi hem de bir sonucu olarak Trk D Politikasnda karklk ve nceliklerin belirsizlii hakimdir.33 Orta Asya lkelerinin birlik kurmaya ihtiya duymalarn salayan faktrleri drt balk altnda toplamak mmkndr. 1-Gerek Bamszln Salanabilmesi Trk Cumhuriyetlerinin tam bamszla kavumalarnn en kesin yolu g birlii yapmalardr. Ayrca, Rusyaya olan ekonomik bamllklarndan kurtulmalarnn ve pazarlk glerini arttrmalarnn en gvenli yolu da budur. Sadece Rusya deil , Orta Asya zerinde hakimiyet kurmak isteyen in ve baz Batl devlet ve irketlerle de reel politiin kurallarna
http://www.turkocaklari.org.tr ; 9 Mays, 2005 BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT, Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001, s. 79-98
33 32

36

uygun olarak pazarlk ve rekabet edebilmeleri iin, birlemeleri en kesin zmlerden birisi olarak grnmektedir. 2-Gvenlik Meselesi Bamszlk her eyi deitirmemitir. BM Gmenler Yksek Komisyonu'nun raporuna gre "Sovyetler yklsa bile problemleri devam etmektedir: ekonomik k, etnik atma potansiyeli, otoriter politik yap ve sivil toplumun yokluu."Tm bu faktrler, blgede gvenliin salanmasn zorlatrmaktadr. Henz gl bir orduya sahip olmayan bu lkelerin, yatrma harcayacaklar paray silahlanmaya sarf etmemeleri iin, gvenlikte ibirlii yapmalar gerekmektedir. birlii bir yandan blge ii atma ihtimalini azaltrken dier yandan blge d tehditlere daha gl bir ekilde kar koymalarn salayacaktr. Trk Cumhuriyetleri, ortak hareket ettikleri takdirde, Rusyann bamszlklarna mdahale etmesi durumunda ortaya kabilecek gvenlik problemlerine kar da ok daha caydrc bir gce sahip olacaklardr.34 3-Ekonomik Menfaatler Sovyet ekonomisi merkezi ynetime ve ktlesel retime sahip olduu iin lkeler aras keskin snrlara sahip vazife taksimleri yapmt. Sovyetler resmen dalm olsa da fabrika ve tezgahlar ilk kurulduklar yerde iletilmeye devam etmektedir. Bundan dolay, lkeleraras hammadde-retim mamul bamll srmektedir. Orta Asya'da kurulacak bir birlik, retim ve ticarette verimi arttracaktr. Aksi takdirde ciddi anlamazlklar ortaya kabilir. Mesela, 1994te fiyat anlamazlndan dolay zbekistan Krgzistann doal gazn kestiinde bu lke de dierine giden sulara barajlar ile set ekmitir.Bu tr ksr dngler zincirleme reaksiyonlara sebep olabilir. lkelerarasnda karlatrmal stnlkler esasna gre i blm yaplarak ihtisaslama salanabilir, fakat Sovyet dnemindeki gibi bir lke tarafndan sadece bir tr retim yaplmasna (pamuk,elektrik vs.) son verilmelidir. Petrol retimi ve nakli iin kilit pozisyonda olan Hazarn stats meselesi hakknda Trk Cumhuriyetleri arasnda salanacak bir uzlama Rus ve rann menfaat elde etme abalarn nleme iin kesin zmdr. Halbuki Trkmenistan, Azerbaycan ve Kazakistann farkl hatta rakip ynde politikalar uygulamalar hepsi iin zararl olmaktadr. Trkistan Birliini kurulduu takdirde bu tr konulardan Trk Cumhuriyetlerinin d lkelerle pazarlkta g kazanacaklardr. 4-evre Problemi Orta Asya, dnyada en ciddi evre kirliliine maruz kalm blgedir. Aral gl, mono kltr pamuk retimi sonucunda kurumaya balamtr Amu Derya ve Sir Derya nehirlerinin sular tmyle pamuk retiminde kullanldndan, bu gle su braklmamtr. Bunun sonucunda Aral Gl hacim olarak %50, alan olarak ise %75 orannda kurumutur. Denize kys olmayan blgenin tek su kaynann da sorumsuzca kurutulmas sonucunda meydana gelen kum ve tuz frtnalar tm blgeye ve halka zarar vermektedir. Cilt kanseri vakalarnda nemli miktarda art grlmtr. kinci byk evre problemi ise Kazakistan'n Semey ehrindeki nkleer kirlenmedir. Yrede yaplan nkleer denemeler sonucunda bata kanser olmak zere birok hastalkta art grlmtr. BM Gmenler Yksek Komisyonunun raporuna gre 1990-95 arasnda Orta Asya'daki evre kirliliinden dolay g edenlerin says 240,000'i bulmutur. Ayn rapora gre 1949-89 yllar arasnda blgede 150'si yerstnde olmak zere 500 nkleer bomba patlatlmtr. Kazakistanda radyasyon zehirlenmesi ile lenlerin says 100,000i bulmutur. Azerbaycanda ise tarlalara atlan tarmsal ilalarn etkisi ile 20-34 ya arasndaki kadnlarn %24 ksr hale gelmitir. Rusya genelinde en nemli boanma sebebi alkol kullanm iken, Azerbaycanda elerin ocuk sahibi
34

http://www.ilteris.org

37

olamamasdr.Bu lke kadar sahip olduu zenginliklerden dolay byk belalara ve yoksullua maruz kalm baka bir petrol lkesi yoktur. Tm bu problemlerin zlebilmesi iin uluslararas yardim talep edilmeli ve B.M. nezdinde giriimde bulunulmaldr. nk blge lkelerinin kendi kaynaklar ile bu meselelerin stesinden gelmeleri mmkn deildir. Ortak sorunlar ancak yardmlama ile zmek mmkndr. Yukarda anlattklarmzdan u sonucu karmak mmkndr: Orta Asya'da entegrasyonun olup olmayacann deil , nasl olacann tartlmas gerekmektedir. Zaten, bu gerekliliin bir sonucu olarak Orta Asya Trk Cumhuriyetleri , birleme yolunda somut bir adm atm ve Merkezi Asya Topluluunu kurmulardr. Trkistan Birlii veya onun nvesi olarak kabul edilebilecek olan Merkezi Asya Topluluunun Trk Birlii kurulmasna ne ynde tesir edecei Azerbaycan ve zellikle de Trkiye ile ilikilerine bal bulunmaktadr.

2.8. Gnmz Trk Dnyasndaki Belli Bal ktidarlar ve Muhalefetler AZERBAYCAN Siyasi partileri: 1-Birlik Partisi 2-Anavatan Partisi 3-Milli Msavat Partisi : Turanc bir partidir. 4-Halk Cephesi 51 partinin destekledii bir koalisyon. 5-Milli stiklal Partisi: Milliyeti ve Trkdr 6-Sosyal Demokrat Parti 7-Bamsz Demokrat Parti 8-Milli Muhabbet Partisi 9-Tvbe Partisi: ran yanls 10-Halk partisi 11-Yeiller GNEY AZERBAYCAN GOMOH:hreganl TRKMENSTAN Trkmenistan Az Birlik Halk Hareketi (1 Eyll 1989) Trkmenistan Birlik Btnlk Halk Hareketi Akmuhammed Velsapar lk olarak Trkmen Trkesinin devlet dili olmas istei ile sesini duyurdu. ( Pamuk, Mafya, Bebek lmleri, Doalgaz) 15 Ocak 1990da kapatld. ZBEKSTAN zbekistan Birlik Halk Hareketi Abdulrahim Polat Erk Partisi Muhammet Salih

38

TATARSTAN Tataristan timai zei Kaapov Kardeler Refis & Nefis KAZAKSTAN Almas Estakov. lke nfusunun %40n Ruslarn oluturduu Kazakistanda zellikle Rus soyundan gelen siyaseti,brokrat ve yerel ynetim yetkililerinin, Kazakistan her eit siyasal uygulamada Rusya eksenine sokmak iin giritikleri faaliyetler son dnemde artmtr.35 Kazakistan Trkleri bu tr hareketleri seziyor olsalar da birlik olarak tepki gstermeyi baaramamalar ve gerekse Ruslarla maddi ve politik kar ilikileri bulunan bir takm Kazak brokratlarn Ruslara gz yummalar sebebiyle Kazakistan yeniden Rusyann uydusu olabilir. Rusann Kazak Trkesiyle birlikte ikinci resmi dil olmay srdrmesi,Sovyetler Birliinin yklm olmasna ramen Rus askeri varlnn halen Trk topraklarnda bulunmas,bir ksm askeri slerin ve zellikle de Baykonur Uzay ssnn ynetiminin Rusyann elinde olmas,iktisadi ilikilerde Rusya iin nemli hammadde kayna ve Pazar vasfnn her gn daha da artmas Kazakistan iin olduu kadar Trk Birlii iin de tehlike arz etmektedir.36 KIRGIZSTAN Krgzistan Sosyal Demokrasi Partisi 1995 Almaz Bek Sersenoglu Atambayev ok iyi Trke biliyor , Trkiyede kendisini Anavatan- DYP izgisinde gryor. yi bir i adam yabanc ortakl anlamalarnda kotuu art %90 Krgz Trk altrlmas. Hatta bu yzden inliler ile kurulacak bir ka fabrika tehlikeye girmesine ramen taviz vermiyor. UVASTAN uva Sosyal Kltr Merkezi uvaistan Milli Demokratik Cephesi Vyeeslav Timofeyev (Trk Halklar Asamblesi kurucu yesi) + Atner Huzangay Feedrow Cumhurbakanl seimleri Aralk 1991 ve 1994

35 36

http://www.evrensel.net ; 12 Mays, 2005 http://www.turan.tc ; 7 Nisan, 2005

39

ALTAY Altay Anadil Tekilat SAHA EL Saha Kes Kile Tekilat TUVA Tuva Milliyeti Hareketi BATI TRAKYA Bat Trakya Dostluk Eitlik Partisi KIRIM Abdlcemil Mustafa Krmolu

2.9. Gnmz Trk Dnyasndaki Trk Oluumlar Trk Ocaklarnn kapatlmasnn ardndan 1940l yllarda Trkiyedeki milliyetilerin tekrar bir araya gelmeleri ilk olarak Milli Oyunlar Derleme ve Yayma Derneinin kuruluuyla salanmtr.Bu mtevazi dernein olumasndan gnmze ulatmz yer gz nne alndnda,u an iin birer kltr tekilat olarak rgtlenen Trk Cumhuriyetlerindeki Trk hareketlerin ileride yeterli toplumsal ve siyasal tabana eriecei muhakkaktr.Bu srecin hzlanmas iin,Trkiyedeki yetikin tekilat kadrolarn tecrbe ve birikimlerini dier cumhuriyetlerdeki Trk milliyetilerine her seviyede aktarmalar gereklidir.37 Siyasal alanda Trk milliyetilerinin etkili olduu Azerbaycan ve zbekistandaki tekilatlarmza gven ve cesaret verilmeli,maddi ynden yardmlar yaplmal ve zellikle basn-yayn aralar kullanlarak glenmelerine destek verilmelidir. Trklerin kltr tekilatlar biiminde rgtlendii bamsz veya zerk cumhuriyetlerde ise Trkiyedeki dernek ve vakflarmz ihtiya duyulan altyap almalarna katk salayarak srekli-bol ve tatmin edici dzeyde konferans,gezi ve etkinlik tertiplemelidir. Kazakistan ve zbekistan arasnda kurulan bu birlie nc olarak Krgzistan katlmtr. Ocak 1998de toplanan olaanst Orta Asya Liderleri Zirvesinde Tacikistan bu birlie dahil olma talebinde bulunmu ve Temmuz ayndaki toplantya katlarak fiilen toplulua dahil olmutur. Tacikistan Trk Cumhuriyeti olmamakla beraber, tarihi,corafi ve kltrel olarak Orta Asyann bir parasdr.Trkmenistan gzlemci statsnde kalmakta srar etmektedir.

37

http://www.academical.org ; 10 Mays, 2005

40

Kerimov topluluu yle deerlendirmektedir: Merkezi Asya Topluluunun gelecee mitle bakmas iin her trl art mevcuttur. Gerekli yasal ve organizasyon koullar salanmtr. Devletleraras Konsey, Topluluk Programlama Genel Komitesi, Merkezi Asya birlii ve Kalknma Bankas kurulmutur. Ekonomik entegrasyon 2000 yln hedefleyen 53 projeyi iermektedir. Kerimov bu birlii B.D.T.ye rakip olarak kurmadklarn sylemektedir. Ona gre tekilat zaten varolan Orta Asya lkeleri arasndaki dayanmann yasal ve siyasi ekle dnmesidir. Orta Asya tabirinin iinde yer almamakla birlikte, Azerbaycan da dier drt Trk Cumhuriyeti gibi blgesel entegrasyona ihtiya duymaktadr. Ve bu konuda dierlerinden eksii deil fazlas bulunmaktadr. Kafkaslarda Rusya gibi tarihi, Ermenistan gibi gncel dmanlar ile siniri olan Azerbaycann gney komusu ran ile de Azeri aznlk problemi vardr. Bu lkenin gelecei Anadolu ve Orta Asya ile ilikilerine baldr. Ermeni meselesinde urad zarara ve bu meselenin hala zlememi olmas da bunu ispatlamaktadr. een Sava esnasnda eenlere yardm ettii gerekesi ile Azerbaycana ambargo uygulayarak snrn kapatm olan Rusya, bu lkeyi ciddi manada ekonomik zarara uratmtr ve Azerbaycan iin potansiyel bir tehlike olduunu gstermitir. Trkistan Birlii Azerbaycana ihtiya duymadan kurulabilir, fakat Azerbaycan iin dier cumhuriyetlerin destei hayati neme sahiptir. Orta Asya Cumhuriyetlerinin bamszlk sonras kar karya kaldklar sorunlarn zlebilmesi iin kendi aralarnda birlik kurmalar tam olarak yeterli grnmemektedir. Yukarda deindiimiz evre kirlilii gibi meselelerin yan sra yaplmas gereken altyap yatrmlar iin de ciddi d kaynaklara ihtiya bulunmaktadr. Trk Cumhuriyetleri enerji kaynaklar ve maden zengini olmalarna ramen zenginliklerini ileyip para kazanabilmeleri iin sermayeye ihtiya duymaktadrlar.Bu durum bir ksr dng meydana getirmekte ve lke ekonomileri bir trl dzelmemektedir. Finans salayacak en azndan arac olacak ortaklara ihtiya duymaktadrlar. Blge d bir ortaa ihtiya duyduklar bir baka alan da bilgi ve teknoloji transferidir. Komnist sistem boyunca rekabet, verim, piyasa,teebbs gibi kavramlara uzak kalm olan bu lkelerin mesleki eitim ve i tecrbesi ynnden desteklenmesi gerekmektedir.Teknoloji transferi hem dorudan eitim yoluyla hem de yabanc sermaye yatrmlar yoluyla yaplmaldr. Serbest piyasa ekonomisinin yerlemesi iin tecrbe eksiini biran nce kapatmaldrlar. Aksi takdirde uluslararas rekabette baar salamalar mmkn olmayacaktr. Son 25 ylda Orta Asya lkelerinin nfusu ikiye katlanmtr. Bugn nfusun % 70i otuz yann, % 40 on be yann altndadr.Gen nfus yetitirildii takdirde lkelerine byk bir dinamizm kazandracaktr.38 Blge d lkelerle ibirliini zorunlu klan dier bir alanda ulamdr. Kara lkesi olan Trk Cumhuriyetlerinin hibirisinin ak denizlerle irtibat bulunmamaktadr. zellikle enerji nakil hatlar bakalarnn topraklarndan gemek zorundadr. Ak denizlere ulatracak ortaklar olmad takdirde ambargo krizleri yaamalar mmkndr. Henz ciddi bir orduya sahip olmamalar toprak btnlklerini i ve d tehlikelere ak hale getirmektedir. Bu konuda birlemeleri gereklidir, fakat yeterli deildir. Ksa vadede gvenliklerine yardm edecek, uzun vadede ise subay yetitirmelerine ve sistem kurmalarn salayacak ortaklarla entegre olmaldrlar. Trkiye, Orta Asya Cumhuriyetlerinin akladmz ihtiyalarn karlayacak, yeni bir smrye yol amayacak, bu lkelerin bamszlklarna, uluslama ve tarihi kimliklerine ynelme srelerini engellemeyecek ve ayrca ada bir lke olma yolunda ilerlemelerine katk salayacak en uygun alternatif olarak grnmektedir. Trkiye, iyi bir strateji tespit ettii
38

http://www.ntvmsnbc.com ; 12 Mays, 2005 tarihli haberlerden derlenmitir.

41

takdirde, bu boluu doldurmaya ve Orta Asya lkelerinin ihtiya duyduklar blge d ortak olmaya adaydr. Aklc politikalarla Merkezi Asya Topluluunu ilerde kendisinin de ye olaca bir birlie basmak haline getirebilir. Fakat nmzdeki yllarda Trkiye iyi politikalar uygulayamad takdirde bu tekilat Trkiyenin ikinci planda kalmas hatta dlanmasna da sebep olabilir. Trk Birliinin kurulabilmesini sadece Trkiye ve Trk Cumhuriyetlerinin artlar asndan incelemek mmkn deildir. Gittike nemi aratan Orta Asya blgesi zerinde menfaatleri ve bunlara bal hedefleri bulunan lkeleri de hesaba katmak gerekmektedir.

2.10. Kuracamz Trk Birlii Gibi Kurulmu ve Kurulmakta Olan Dier Birlikler Nasl Bir Yol zliyorlar? Devletleraras entegrasyon eitlerini derecelerine gre be ksma ayrmak mmkndr: lk adm olarak tercihli ticaret anlamalar yapldnda, lkeler, tek yanl veya karlkl olarak belirli mallarda gmrk tarifesi indiriminde bulunurlar. kinci safha olan, serbest ticaret blgesi olutuunda ise, lkeler, aralarndaki gmrk duvarlarn kaldrr, fakat birlik dndaki lkelere ulusal tarifelerini uygularlar. Bir sonraki aama olan Ortak Pazar da ise, d ticaretin yan sra, emek ve sermaye gibi tm retim faktrlerine serbest gei hakk verilir. Gmrk birliinde ise tm bu gelimelerin yan sra, yeler, birlik d devletlere kar ortak gmrk politikalar uygulamaya balarlar. Ekonomik birlik dneminde ise, lkeler, ekonomik ve mali politikalarnda koordinasyon salar, hatta ortak para birimi kullanmna geerler. Bu uygulamalar iin ortak merkez bankas gibi ortak kurumlar gereklidir. Bu safhalarn ardndan da siyasi birlik aamas gelmektedir. Bu aamada, lkeler, ortak d politika ve savunma politikas uygulamaya ve bu konularda lkeler st kurumlar oluturmaya balarlar. Uluslararas alana bakldnda, yukarda sz edilen entegrasyon trlerine dair rnekler -aamalar ilerledike daha az sayda olmak zere- mevcuttur. Szgelimi NAFTA serbest blge aamasna ulam olup ileri safhalar hedeflemektedir. Daha ileri aamalara bir rnek vermek gerekirse, ekonomik birlik oluturmu gnmzdeki tek rnek olarak AB hatrlanmaldr. AB yeleri savunma ve di politika alanlarnda merkezi politika uygulayarak -bamsz devletler arasnda fiilen tam anlamyla denenmemi bir entegrasyon aamas olansiyasi birlii salamay hedeflemektedirler.39 B.D.T.nin kurulmasnda, etnik homojenlie ve yeterli sanayi altyapsna sahip olmayan Cumhuriyetlerin, Rusya'nn destei olmadan ayakta duramayacaklarn dnmeleri rol oynad. Almatda, 1991de toplanan konferansla kurulan B.D.T.nin merkezi olarak Beyazrusyann bakenti Minsk seildi. Grcistan ve Baltk Cumhuriyetleri toplantya katlmadlar. Azerbaycan parlamentosu anlamay geersiz sayarken, Moldova Parlamentosu da onaylamad. Fakat, bu lkelerde kan i atmalar sonucunda iktidarlarn deimesi ile 93 Eyllnde Azerbaycan, 93 Aralnda Grcistan, 94 Nisan'nda da Moldova, birlie katlmak zorunda kaldlar. Bu mecburi bir gnlllkt. B.D.T.de 93den beri AB benzeri bir ekonomik entegrasyona geilmesi tartlsa da ciddi bir adm atlamamtr. B.D.Tnin yaptrm gc olan bir merkezi bulunmad iin , alnan kararlar uygulanmamaktadr. Kerimov da tam bamszla ilikin endielerinden
39

http://www.evrensel.net ; 10 Mays, 2005

42

dolay B.D.T.nin lkeler st kurumlar oluturmasna kar kmaktadr.B.D.T.nin AB gibi entegre olamayacan syleyerek iki rgt arasndaki farklar yle sralamaktadr: ABde tam egemenlik, gnll katlm ve karlkl haklara sayg prensipleri yerlemitir, uzun bir sre boyunca mesafe kat edilmitir, salam bir demokratik ve sosyal devlet yaps teekkl etmi, pazar piyasas ve hukuk dzeni ile ilgili mekanizmalar kurulmu, altyap hazrlanmtr, )sosyal uur gelimitir, birinin dierine net stnl olmayan, eit ve zengin lkelerden olumaktadr, u anki haliyle B.D.T.nin entegrasyonu, ye lkeleri dnyadan kopuk, fakir ve dk teknolojiye sahip bir duruma drebilir. Kerimov uluslar st kurullarn ASEANda da bulunmadna iaret etmektedir. Ona gre zbekistan iin en byk tehlike eski imparatorluun canlandrlmas dncesidir.

Ocak 1997'de Akabatta olaanst bir zirve dzenleyerek bir araya gelen be Orta Asya devletinin (Tacikistan dahil) lideri yaptklar ortak aklamayla B.D.T.'nin fonksiyonlarnn snrlandrlmas gerektiini bildirdiler. Topluluun iyi almad da bildiride vurgulanyordu. Liderler, B.D.T.' nin siyasi ve askeri hareketlerden uzak tutulmas gerektiine dair fikir birliine de vardlar. Toplantda bir aklama yapan Kerimov, B.D.T. bnyesinde ortak ordu kurulmas ve genel kurmay bakan atanmasna kar olduklarn ve her lkenin NATO ile istedii gibi irtibat kurabileceini syledi. Ayrca gmrk birlii kurulmasna da topluluktaki byk devletlerin menfaatine olaca dncesiyle kar karak, imdiye kadar B.D.T. toplantlarnda alnan 1000'in zerinde karara uyulmadn hatrlatt. S.S.C.B.nin yeniden diriltilmesi ihtimalini tm B.D.T. yeleri (Rusya ve Beyazrusya hari) bamszlklarna kar bir tehdit olarak alglamaktadrlar. Rusya dier lkelerin bamszlklarna sayg gstermeyen bir tutum sergilemekle bu endieyi glendirmekte ve B.D.T. yi zayflatmaktadr. Zaten B.D.T., AB gibi entegrasyona giden bir birlik deil , bir imparatorluun zlmesinin rn olan bir tekilattr. AB para birliine giderken B.D.T. lkelerinin ruble alann bozmalar bunun somut rneklerindendir. B.D.T. lkelerinin nc lkelerle ticareti artmaktadr. Tekilat zayflatan baka bir faktr de kendi iinde Merkezi Asya Topluluu, Gmrk Birlii (Rusya, Beyazrusya, Kazakistan ve Krgzistan ) gibi alt topluluklar halinde ve Rusya- Beyazrusya rneinde grld gibi ikili dzeyde ilikilerin gelitirilmesidir ki bu durum topluluk ilikilerinin formaliteye dnmesini netice vermektedir. Trk Cumhuriyetlerinin bir arada bulunduu ECO ise henz tercihli ticaret anlamas safhasnda olup, serbest pazar aamasna ynelik belirli bir hedefe bile sahip bulunmamaktadr. Bu adan baknca, Trkiye ile Trk Cumhuriyetleri aras entegrasyonun hakknda somut bir admn atlmam olduu grlmektedir. Moollar ve ardndan gelen Timur Devleti zamannda bir btn olan Trkistan; 16 yy.da Buhara, Hive ve Hokand Hanlklar tarafndan paylalmtr. Fakat Hanlklarn snrlar u anki Cumhuriyetlerinkinden farkldr. Zaten Hanlklar zbek,Krgz vs. gibi milletler esas alnarak birbirlerinden ayrlmadklar iin u anki milli devlet temelli ayrmlara tarihi bir zemin oluturmamlardr. Bu gnk snrlar izilirken de milliyet, kltr, dil,din ve ekonomik 43

artlardan ok Komnist Partisi Merkezinin amalar gz nnde bulundurulmutur. Bu amalarn temelini de Stalin diktatrl ve Marksist prensipler iin byk tehlike olan Trk ve slamc hareketlerin nlenmesi ve bunun iinde Trk topluluklarnn dil, kltr ve ekonomik bamszlk asndan farkl ksmlara paralanmas oluturuyordu. Bu alardan baknca Orta Asya Cumhuriyetlerinin birlemesinin blnm bir btnn paralarnn tekrar bir araya toplanmas demek olaca ve bu ynyle AB entegrasyonundan farkl olduu anlalmaktadr. Trkistann btnl sadece tarihi balarla da snrl deildir. Corafi olarak Orta Asya bir btnlk arz etmektedir ve blgedeki lkeler arasnda Avrupa lkelerinde olduu kadar bile tabi snrlar yoktur. Cumhuriyetler tabii snrlarla deil, masa banda tespit edilen suni snrlarla birbirlerinden ayrlmtr.40 Bat din, tarih hatta soy birlii olan bu lkeler entegre olarak milli kltrlerinden taviz vermeyeceklerdir. Zira aralarndaki kltrel farkllk AB lkeleri arasndaki farkllklardan azdr ve genel olarak ortak bir kltre sahip olduklar sylenebilir. kinci olarak, birlik oluturmalar hem eski Rus kltrne hem de yeni tantklar (zellikle de Amerikan) kltrne kar milli benliklerini muhafaza etmelerini salayacaktr. Trkistan Birliini engelleyebilecek baka bir ihtimalde baz lkelerin ve liderlerin ne kma abasnn dierlerinde reaksiyon meydana getirmesidir. Mesela slam Kerimovun ve zbekistann n plana kma ihtimaline kar Niyazovun tepki gsterdii ve Trkmenistann Merkezi Asya Topluluuna girmemesinde bunun rol olduunu iddia edenler bulunmaktadr.

2.11. Muhtemel Rakiplerimiz 1994'ten sonraki dnemde Trkiyenin bu lkelerle ilikileri kltr, eitim ve zel sektr alanlarnda gelimeye devam ederken, politik alanda ayni baar gsterilemedi. Devletleraras ilikiler "gerileme"den ok "yavalama" olarak adlandrabileceimiz bir hal ald. Bu dnemde, Trkiyenin -siyasi adan- blge ile ilikileri "mutlak" olarak artarken "nisp" olarak azalmaya balad. Bu gerilemede Trkiyenin rakiplerinin younlamas ve oalmas etkili oldu. A.B.D. ilk yllardaki uzak duruunu deitirerek Orta Asya'da aktif bir rol oynamaya balarken, Rusyada Atlantiki politikasn terk ederek Avrasyac politikalar izlemeye balad. Bu iki devletin yan sra ran, in,Pakistan, AB (zellikle Almanya), Hindistan, Japonya ve G. Kore gibi lkeler blge zerinde etkili olma abas iine girdiler. a. RAN Azerbaycanda Elibey'in aka ve sk sk ifade ettii gibi "Byk Azerbaycan kurmaya ynelik fikirlerin glenmesi ran iin ok byk bir tehlikedir. ran, nfusun %30unu tekil eden Azerilerin ayrlma istekleri karsnda ok zor duruma decektir. Bu durum iki lke ilikilerini menfi ynde etkilemektedir. Iran, blgedeki etkisini arttrmak iin eitli birlikler kurmaya almaktadr. Fars Dilli lkeler Birlii (Iran-Tacikistan-Afganistan) ile KEInin yansmas gibi grnen Hazar Denizi Ekonomik birlii rgt (ran, Rusya, Trkmenistan, Kazakistan, Azerbaycan) rann bu abann gstergesi olan iki projedir. Son dnemde savaa varabilecek lde Afganistanla ilikilerinin bozulmu olmas ilk tekilatn hayata geirilme ihtimalini ortadan kaldrmtr.
40

SANDER, Oral ; Siyasi Tarih. 1918 - 1994, mge Kitabevi Yaynlar, 7.Bask, Ankara, 1998 , s. 34-56

44

rann en etkili olduu Orta Asya Cumhuriyeti olan Tacikistan'da ise i savata 50.000 kii lm, 500.000 kii evsiz-barksz kalmtr Fars dilli iki lke olan Tacikistan ve Afganistandaki i savalar rann bu lkelerde istikrarl ve menfaat salayc bir etki oluturmasna mani olmaktadr.41 ran Orta Asyada etkili olabilmek iin rejim ihracndan ok ilevsel ilikilere nem vermi grnmektedir. Blge lkeleri ile ilikilerini gelitirmede en nemli kozu corafi yaknl ve buna bal olarak sunduu denizlere inme ve enerji nakil imkanlardr. Szgelimi Trkmenistana doalgaz naklinde ortaklk teklif etmektedir , fakat bu konuda henz ABD engelini aabilmi deildir. Bir baka avantaj da petrol gelirlerinden elde ettii finansal kaynaklardr. ran rejiminin Orta Asya'da yaylmasna ve bu lkelerle entegre olmasna engel olan faktrleri ise alt maddede zetlemek mmkndr: ncelikle, Tacikistan dahil blge halk snnidir. iilie en yakn olan Azerbaycanda ise dini duygular Tacikistan ve zbekistan'la mukayese edilemeyecek kadar zayftr. kinci olarak, bu lkeler yllarca slam kltrnden uzak yaatlm, aydnlar Slav kltr ve Marksist eitimle yetitirilmitir, blgede cami gibi temel dini messeseler bile son yedi-sekiz ylda oalmaya balayabilmitir ve randaki gibi bir molla snf bulunmamaktadr. nc bir faktr olarak, Tacikistan ve Afganistan'da yaananlar ok kt bir imaj oluturmutur. Drdncs bu lkelerde milliyeti duygular gldr ve Farisi bir tesire kapaldr. Beincisi, Trk tasavvuf gelenei Orta Asya kaynakldr ve tarikatlar etkilerini hala srdrmektedirler ki slami anlaylar ran'a zttr. Baka bir faktrde, bu lkelerin Bat yardmna muhta olmalar ve fundamentalizm yznden bu yardm karma endiesi tamalardr. Zaten dnyadan kopuk bir lke olan rann Trk Cumhuriyetlerinin dnyaya almalar ve ada bir toplum olmalarna katkda bulunmas mmkn deildir. rann bu lkelerle tarihi balar dezavantaj oluturmaktadr. Mevcut rejimin ve Fars Kltrnn blge lkelerince benimsenmesi ok zordur. Azerbaycan'a kar Ermenileri desteklemesi, Hazar Tartmasnda Rusya safnda yer almas da artk Trk Cumhuriyetleri ile ittifak kurmaktan bile midi kestiini gstermektedir. Trkiye gerek rejim uyumazl gerekse A.B.D.nin basks sonucunda ran ile ilikilerini belirli bir dzeyin zerine kartmamaktadr. Mesela, Trkmenistandan gelecek doalgaz boru hattn bu lkeden geecei iin reddetmektedir. ran da Trkiyeyi kendisine rakip olarak grmektedir.42 ran bir Trk Birlii tarafndan kuatlma ihtimaline kar bu oluumu engellemek iin elinden geleni yapacaktr. Zaten tarihi adan da Osmanl ile Orta Asya Hanlklar'nn ilikilerinin gelimemesinde ran byk rol oynamtr. Fakat gnmzde gelien teknolojinin ulam ve haberleme alannda salad imkanlar rann corafi kozunu zayflatmaktadr. ran'n bundan sonraki politikas ksa vadeli menfaatler elde etme ve Trkiye'yi nleme eklinde zetlenebilir. Bu konuda da Yunanistan ve Ermenistanla ibirlii yapmakta saknca grmemektedir. b. RUSYA Rusya devleti tarih sahnesi kt ilk gnlerden itibaren iki konuda asla taviz vermemi ve adeta bir milli dava haline getirmitir.Bu konulardan birincisi scak denizlere ulamak iin balattklar Trk Boazlarndaki egemenlik kavgasdr. Bamsz Trk Cumhuriyetlerinin birlemesiyle birinci basaman kacamz Trk
41 42

http://www.ilteris.org http://www.academical.org ; 12 Mays, 2005

45

Birlii,bu hali ile gerekletiinde dev bir kara devleti olacak ve denizlere tek k yeri Trkiye ve boazlar zerinden olacaktr.Rusya bu sebeple Trk Birlii'nin gereklemesini istememektedir. Rusya Devleti'nin ikinci milli davas ise Trkistan havzasnn Rusya'nn hammadde deposu ve rettii mallar iin pazar olduu fikridir.Rusya; hammadde deposu ve sahip olduu en nemli pazar olarak grd Trk topraklarna hi bir d gcn ve zellikle de Trkiye'nin mdahale etmesini istememektedir. Sovyetler Birlii'nin yklm olmasna ramen Rusya, 400 yllk mefkuresi olan bu, scak denizlere ini ve Trkistan' smrme davasndan vazgememeye kararldr. Bunlarn dnda gerekleecek Trk Birlii, Rusya iin askeri adan in'den sonra yeni bir Gneydou Cephesinin almas manasna gelmektedir.Ayrca zerklik vererek elinden kmasn engellemeye abalad baz Trk cumhuriyetlerinin,Trk Birlii'nin kurulmasndan sonra nce bamszlk mcadelesi verecei ve sonra da Trk Birlii'ne dahil olaca kuvvetle muhtemeldir. Bunlar hesaba katan Rusya'nn,Trk-Turan Birlii'ni engellemek iin her trl yolu meru sayaca muhakkaktr.Trk Birlii'ni engellemek iin; katliam,anari,siyasi suikastlar,siyasi ve askeri gzda vermek gibi yntemler Rusya'nn kullanabilecei balca aralardr. Trk Cumhuriyetlerindeki petrol ve doalgaz rezervlerinin, 80li yllarda hesaplanan miktardan fazla olduunun anlalmas da Rusyann bu blgeye ynelmesini hzlandrd. zellikle 1993den beri Rus devlet adamlar, eski S.S.C.B. cumhuriyetlerini tam bamsz bir devlet olarak deil de, kendi hegemonyalar hatta vesayetleri altnda olan lkeler eklinde alglama meylindedirler. Uluslararas rgtlerden bu cumhuriyetlerde bar koruma(!) operasyonlarnda tek tarafl yetki istemeleri, Hazar'n paylam, petrol ihaleleri gibi mevzularda takndklar tavr, bu lkelerin bamszlna saygszlk eklinde tezahr etmektedir. Bu durum Trk Cumhuriyetlerinde reaksiyona sebebiyet verebilir.43 Rusya'nn Kazakistan ve Krgzistan'daki Rus aznl koruma adna yapt ifte pasaport uygulamas ve Rusa'nn resmi dil olmas gibi teklifler lkeler tarafndan Rus basksna bir ara olarak grlmekte ve bamszla aykr bulunmaktadr.Almanyann siyasi ve iktisadi gcne ramen nfusunun %2 sini oluturan Trklere ifte pasaport vermemesi dnlrse, Rus nfusunun %40 orannda olduu Kazakistan, %25 orannda olduu Krgzistan ve %8 orannda olduu zbekistann byle bir hak vererek Rus vatanda bir kitle ile kar karya gelmeyi gze almalarnn oluturaca tehlike anlalacaktr.44 Kazakistan bu duruma kar hassas bir politika izlemekte ve Rusya ile iyi ilikilerde bulunmaya gayret gstermektedir. Bakentin lkenin gney ucundaki Almat'dan Kuzeydeki Akmola'ya tanmasnn temel sebebi de Solijeltzin gibi Rus milliyetilerinin Kuzey Kazakistan' Rusya'ya katma dncelerine engel olmaktr. ehirlerdeki Rus aznln devlet topraklarn ve messeselerini ele geirme ihtimali bulunduundan dolay zelletirme almalar ertelenmektedir. Parlamento da Kazakann tek resmi dil olmasn art koan kanunun deitirilmesini reddetmitir. Krgzistanda ise Krgzcann resmi dil olmas 2005 ylna ertelenmitir. Kazakistan ve Krgzistan'da gerek Rus gleri gerekse yerli halkn hzla oalmas sonucunda Trk nfus younluu artmaktadr. Ruslarn Orta Asya'dan g etmeleri 1990'dan nce balamtr.Milli ve slami deerlerin ykselmesi sonucunda Rus aznln yabanclamas da bu g hzlandrmtr. Paul Kennnedy eski Sovyet snrlar iindeki Rus nfusunun 1990'da (1917den beri ilk defa) %50'nin altna dtn, 2000 ylnda bu

43

ZKIRIMLI, Umut; Milliyetilik Kuramlar. Eletirel Bir Bak, Sarmal Yaynevi Yaynlar, 1. Bask, stanbul, 1999, s. 8-12 44 http://www.evrensel.net

46

orann %46.4'e ineceinin tahmin edildiini yazmakta ve bunu "smrgelemi milletlerin zelliklede Mslman cumhuriyetlerin demografik intikam" olarak kabul etmektedir. Rusya, petrol boru hatlar konusunda aktif bir politika izlemeye balam, hatta kendisinden habersiz imzalanan ihaleleri iptal tehdidinde bulunmutur. 28 Nisan 1994'de ngiltere'ye gnderdii ltimatom niteliindeki mektupla, Azerbaycandaki petrol ihalelerini kastederek Hazar'a kys bulunan lkelerin buradaki doal kaynaklarda ortak haklar bulunduu ve Rusya'nn onay alnmadan yaplacak anlamalarn meru olmayacan belirtmitir. Hazar'n paylalmasnda da sorun kararak blgedeki arln hissettirmeye almtr. Bu metotlarda belirli oranda muvaffak olmutur. Mesela Azerbaycandaki byk petrol konsorsiyumuna Rusya nn devlet kuruluu Lukoil para harcamadan ortak olmutur. Rusya Kazakistan'a kar daha da ileri giderek bu lke kara sularnda petrol arama ihalesi am, Kazakistan'n gnderdii nota zerine bu faaliyeti ertelemitir. Rusya dorudan veya dolayl, askeri veya siyasi yollarla; bir lkeyi dierine (Ermenistan-Azerbaycan), bir lideri dierine (evardnadze-Gamsahurdiya), bir aznl devletine (Abazalar-Grcistan), bir politik grubu dierine (Tacikistan iindeki gruplar) destekleyerek menfaatlerine gre Cumhuriyetleri ve ilerindeki g dengelerini maniple etmekte ve kendisine ters denleri cezalandrmaktadr. Gvenlik asndan da yeniden dzenlenmi bir Brejnev doktrini yrrlktedir: Moskova eski Sovyet lkelerini kendi gvenlik snrlar iinde grmektedir. Fakat, Rusya blgede yeniden tek sz sahibi olma konusunda byk bir engelle kar karyadr: A.BD.45 Trk Cumhuriyetlerinin bamszlklarn herhangi bir atma olmakszn kazanm olmalar bu lkelerle ilikileri arttrmak iin Rusya asndan bir avantajdr.Dier avantajlar da yle sralanabilir: : in tehlikesi ve dier tehditlere kar istikrar salayabilecek olan askeri gc, B.D.T. lkelerinin Rusyaya ekonomik bamllklar, Cumhuriyetlerde Rusann biliniyor olmas ve gerek nfus oran, gerekse eitim dzeyi asndan etkili olan Rus aznl. arlk ve komnizm dnemlerinde Rusann ve Rus kltrnn etkisi olmutur. Fakat komnizmden dnle beraber Rusyada bile bir kimlik kargaas yaanrken Trk Cumhuriyetlerinin byle bir kltre bal kalacaklarn dnmek mmkn deildir. kincisi, Rus kltr bask ve zor kullanlarak benimsetilmeye alldndan, gnmzde reaksiyoner bir dlamaya urama ihtimali vardr. ncs, 21. Yzyla girerken dnyada yerel deerlerin, Trk Cumhuriyetlerinde de slami ve milli deerlerin g kazand bir dnemde Rus kltrnn eskisi gibi bir tesiri olmas olduka zordur. Son olarak da, Rusa (Orta Asyada yaygn olarak biliyor olmasna ramen) ngilizce ve Franszca gibi evrensel bir dil olmad gibi, Rus kltr de medeni dnyay simgelememektedir. Kltrel zenginliine ramen Rusa uluslararas dil olarak ngilizce kadar yeterli olmad iin gittike poplaritesini yitirmektedir.Bu yzden Moolistanda dahi uluslararas dil olarak Rusa yerine ngilizce kullanlmaya balamtr. Rusya, kendi ekonomik problemlerini zemediinden dier B.D.T. lkelerine yardm etmemekte, hatta bu lkelerin doal kaynaklarn ucuza kullanmak gibi Sovyet alkanlklarn srdrmek istemektedir Fakat, bu durum ksa vadede menfaat salasa da uzun vadede etki kaybna yol amaktadr. Rusyann blge zerindeki ekonomik tesiri giderek azalmaktadr. Aralk 1996 itibariyle Cumhuriyetlerdeki Batl ve Rus ortak yatrm ve iletmelerinin oran da bunu gstermektedir: Ukrayna: 2650/ 1290; Krgzistan: 514/ 13; zbekistan: 2200/ 100.

45

http://www.ntvmsnbc.com ; 12 Mays, 2005

47

Rusyann kendi iindeki aznlk problemi de hala srmektedir. Federasyon snrlar iinde 15 milyon civarnda Mslman yaamaktadr. eenistan'da oluu gibi kuvvet kullanmaya devam ettii mddete gerek snrlar iindeki Mslmanlarla gerekse Trk Cumhuriyetleri ile iyi ilikiler kurmas mmkn olmayacaktr. Yukarda izah ettiimiz gibi Rusya ile Trk Cumhuriyetlerinin ilikileri bir ok problemlerle doludur. Bu lkenin eski Cumhuriyetleri ile entegrasyon iin en etkili arac olan B.D.T de gelecek vaat etmemektedir. Rusyann, bar yolarla entegrasyonun mmkn olmad ortaya kt takdirde silah kullanarak bu cumhuriyetleri yeniden tesir sahasna sokmas ve hegemonya, vesayet, dominyon veya imparatorluk rejimleri altnda bir ilikiye girmesi de mmkn deildir. Bamszl uluslararas alanda tannmam olan eenistan karsnda yzyln en onur krc hezimetine uram olan Rusya'nn , byle bir eye gc yetmeyecektir. Rus halkAfgan Savandan ald dersle- ocuklarn yakn evredeki lkelere lme gndermeye raz olmayacaktr. stelik, A.B.D.'nin de buna izin vermeyecei 1997den beri yana izledii politikalardan anlalmaktadr. Rusya Trk ve slamc akmlarn glenmesine hem Rus diasporasnn yaad artlarn zorlamas hem de kendi iindeki Mslman aznlklarn bamszlk isteklerinin artmas ihtimallerinden dolay kar kmakta, bu yzden Trkiyenin de blgede glenmesini istememektedir.Rusyann hedefi Trkiye ve rann etkisini azaltmaktr.Rusya boru hatlarnn gzergah ve Hazarn stats gibi konularda menfaatine uygun sonular elde ederek nmzdeki yzylda dnya enerjisinde sz sahibi lke olmay hedeflemektedir. Bu konuda da Trkiye en byk rakibidir. Rusya, Ermeni-Azeri Savanda mdahale ettii takdirde III. Dnya Savann kacan syleyerek Trkiyeyi tehdit etmi, eenlere destek olduu bahanesi ile PKKya destek km ve boru hatlarnn Trkiyeden gemesini engellemeye almtr. Gemite Trkistann btnln bir tehlike grerek paralayan Rusya Trkiyenin iinde bulunduu bir Trk Birliini asla kabullenmeyecektir. c. N Rusya dnda en ciddi tehdit kayna, srekli byyen bir ekonomiye ve dev bir nfusa sahip olan, bu yzdende enerji, maden ve topraa ihtiya duyan indir. Orta Asya'nn petrol ve doalgaz rezervleri ile nfus younluu az olan (Fergana Vadisi hari) topraklar in iin byk neme sahiptir. Trk Cumhuriyetleri iin in, Rusya'y dengeleyebilecek bir aktr olarak grlebilir. Fakat bir baka adan da Rusya ini dengeleyecek bir gtr. in Dou Trkistanda uygulad asimilasyon politikasn blgede zengin petrol kaynaklarnn bulunmas ile daha da arttrmtr. Trk Cumhuriyetleri bu lke ile ilikilerini bozmamak iin Dou Trkistandaki politikalarna karmamaktadrlar. Fakat in iin scakln koruyan bir i sorun olan D. Trkistan meselesinin, in ile Orta Asya cumhuriyetlerinin gelecekteki ilikilerini zora sokma ihtimali yksektir. Bir baka problem de -tarihi kkenlere de sahip bulunan-inli gmen akn korkusudur ki Trk Cumhuriyetleri vize uygulamalar ile bu meseleyi zmeye almaktadrlar.46 Rusyann nkleer emsiyesi ine kar her konuda ve her zaman caydrc bir unsur olmayabilir. Bu yzdendir ki Nazarbayev lkesinin nkleer gten arndrlmasn , inin Kazakistan zerindeki her trl istekten vazgetiine dair gvence vermesinden sonra

46

http://www.ilteris.org ; 12 Mays, 2005

48

kabullenmitir. in tehdidi de Orta Asya Cumhuriyetlerinin g birlii yapmalarn gerektiren bir faktrdr.

2.12. Esir Trk Elleri Trkistann gney ksm, Afganistan snrlar iinde kalmaktadr. Bu sebeple Afganistan'n kuzeyi kadim Trk yurdu Ulu Trkistan'n tabii bir devamdr. Ayrca bu lke tarih boyunca Trklerin hareket sahas iinde kalm ve tarihin belli dnemlerinde Trk hakimiyetine girmitir. Bunun iin de Trk kltrnn derin izlerini tamaktadr. Bugnk Afganistan'da yakn ve uzak gemiin tarihi olaylarnn bir miras olarak byk ounluu Afganistann kuzeyinde, yani Gney Trkistan'da zbek, Kazak, Karakalpak, Krgz, Trkmen ve Hazarlar yaamaktadr.47 Settar Han nderliinde Tebriz merkez olmak zere Azeri Trkleri 1906 ylnda stiklal mcadelesini balatm fakat ran' iki blgeye ayran 1907 Rus-ngiliz Anlamasnn imzalanmasndan sonra zellikle Ruslar bu harekatn Kuzey Azerbaycan'a sramasndan korktuu iin ngiliz ve ran hkmetleriyle ibirlii yaparak bu harekatn bastrlmasn salamlardr. 1920 ve 22'lerde istiklal iin tekrar bakaldrmlar ise de hareketleri yine kanl bir ekilde bastrlmtr.1930'larda ran'daki Rus- ngiliz rekabeti devam etmi zellikle ran'daki petrollerden pay koparma mcadelesi ile ran'da ngilizlerle giritikleri smr yarnda politik ve kltrel sahada eitlik iin mcadele eden Azeri Trkleri'ni kullanmak istemi ve mcadeleye politik ynden destek vermitir. Azeri Trkleri'nin istekleri Trke eitim veren okullarn almas ve Azerbaycan'a otonomi tannmas idi. ran isteklerini reddedince Azeri Trkleri haklarn silahla almay baarm ve ran'a bal Otonom Azerbaycan Cumhuriyeti kurulmutur. Fakat aralarna szan Sovyet ajanlar byk gayretlerle kurduklar Otonom Azerbaycan Cumhuriyeti'ni bir nevi Sovyet nfuz blgesi haline getirmitir. ran'daki Rus-ngiliz mttefik kuvvetlerinin ekilmesine dair Birleik Milletlerde karar alnca ran petrollerinden istedii hisseyi koparan anlamay ran hkmetiyle yapan Ruslar ekildiler. ran'da Azerbaycan' tekrar igal etti. Bugn insan Haklar Evrensel Beyannamesine imzasn atan ran hkmetleri grlmemi bir ovenist politika takip ederek Azeri Trkleri'nin okullarda Farsa ile birlikte Trke renmelerini, Trk ve Trke isimlerinin dahi kullanlmasn yasak etmitir. stelik bugn ran' Azerilerin Trk olmadklarn raniyan soyundan gelen bir halk olduklarn okullarda okutarak 20 milyon Azeri Trk'n ranlatrma politikas takip etmektedir. ran Hkmetleri ayrca saylar 3 milyonu aan Trkmen boylarndan olan Afarlar, Kaarlar, Gklenler, Yamudlar ve Kagaylar ile daha pek ok Trk boylar zerinde de ayn basklar uygulamaktadr. Sibiryann Altay-Sayan dalar blgesinde Ob , Abakan-Yenisey civarinda Altay Trkleri'nin yaad Altay lkesi (Altayskiy kray) bulunur. Gney-gneybatda Kazakistan, kuzeyde Krasnoyarsk lkesi ,gneydouda Tuva Cumhuriyeti ,in ve Moolistan yer alr. Altay lkesinin merkezi Barnaul'dur. Altay lkesi dorudan Moskovaya baldr. dari bakmdan 8'i ehir, 10'u kasaba olmak zere toplam 75 blgedir. Trkmenlerin Irak'a yerlemeleri, birbirini izleyen eitli dnemlerde gereklemi, bylece saylar oalarak
47

http://www.turkocaklari.org.tr ; 12 Mays, 2005

49

nemleri artmtr. Emevi, Abbasi, Mool istilas, Seluklu ve Osmanl dnemlerinde Orta Asya'dan ve en son dnemlerde Anadolu'dan yaplan gler sonucu Irak'taki Irak Trkleri'nin nfusu artmtr.Trkler bu topraklarda 1000 yldan fazladr bulunmaktadrlar. Bakenti Mohakale olan Dastan Cumhuriyeti 20 ocak 1921 ylnda kurulmutur. Dastan Cumhuriyeti'nde irili ufakl deiik 30'dan fazla halk bulunmaktadr. Dastan Cumhuriyeti'nde Trkler ounluu tekil etmektedir. Kumuk Trkleri, Nogay Trkleri, Trkmenler dank halde Dastan Cumhuriyeti'nde yaamaktadrlar. Trkiye'nin dou snrnda, Azerbaycan'a bal zerk bir cumhuriyettir. Yz lm 5.500 km2. Trkiye ile 11 km'lik bir snra sahiptir. 1992 ylnda Aras Nehri zerinde alan bir kpr ile Trkiye'ye kara yolu ile balanmtr.Trkiye 16 Mart 1921 ylnda Moskova'da imzalanan Trkiye-Rusya Dostluk Anlamas'nn 3'nc maddesinde belirtildii zere, Nahcivan'n koruyuculuk hakkn nc bir devlete hibir zaman brakmamak zere Azerbaycan koruyuculuunda zerk bir blge olarak kalmas kabul edilmitir. Hatayn anavatanla birlemesi sonras Suriyede yaayan Trklerle ilgili Trkiye ve Suriye arasnda bir grme ve anlama yaplmamtr. Bylece bu lkede yaayan soydalarmzn siyasi ve kltrel haklar hukuki bir zemine oturtulamamtr. Bu konudaki Trk hkmet ve dileri yetkililerinin tavr, Suriye ile ilikilerin bozulabilecei veya Suriye Trkleri'nin daha fazla baskya maruz kalabilecei endielerinden hangisine dayand pek net deildir. Suriye Trkleri, ferdi kalarn dnda, 1945, 1951, 1953 ve 1967 yllarnda Trkiyeye toplu olarak gmlerdir. Saylar kesin bilinmeyen bu gmenler, Krkhan, skenderun ve Adanaya yerletirilmiler ve 1977de Krkhan ve 1994 ise, skenderunda Bayir-Bucak Trkleri Yardmlama Derneini kurmulardr. Bugn Suriyedeki Trkler youn olarak Lazkiye ve Halep civarnda yaamaktadr. Ayrca bata am olmak zere dier blgelerde de aznlk halinde Trkler bulunmaktadr. Lazkiye, Suriyenin en byk liman ehri olma zelliine sahiptir. 1950 ylndan sonra ise byk bir gelime gstermitir. Bundan dolay ehirde mevcut olan Trk nfusuna ek olarak Trkmen kylerinden ok sayda insan ehir merkezine g etmitir. Lazkiye merkezi ve civarnda toplam 265 Trk ky bulunmaktadr.48 Suriyenin izledii Araplatrma politikas nedeniyle burada yaayan Trkler hzla milli benliklerini kaybetmektedirler. Trklerin youn olarak yasad blgelerden birisi olan Halep, Milli Mcadele srerken Misak-i Milli snrlar iine alnmak istenmi ve burada Kuvay-i Milliye tekil etmi; ancak 20 Ekim 1920de Ankara tilafnamesinin imzalanmasyla bu blge, Fransz mandas olan Suriyeye terk edilmitir. Suriyede Fransz mandas srerken Halepte, 1922de, Doru Yol adl Trke bir gazete karlmaya balanmtr. Bu gazetenin yayn 1926a kadar devam edebilmitir. Daha sonra yine Halepte Vahdet Gazetesi ve haftalk Yeni Mecmua yaynlanm ve bu dergi Yeni Gn adn alarak 1936ya kadar yayn hayatna devam etmitir. Ancak bu tarihten sonra Suriyede her trl Trke yayn yasaklanmtr. Byk elilik ve konsolosluklar dnda hatta vatandalar tarafndan dahi posta ile gnderilen kitap, mecmua gibi Trke yaynlar PTT idaresi tarafndan sahiplerine verilmemekte ve yok edilmektedir. Bugn Suriyede 1 milyon civarnda Trk yaamasna ramen varlklar hkmet tarafndan tannmayan, okullar, yayn organlar, dernekleri olmayan bir aznlk olarak yaama mcadelesi vermektedir. Trklerin Trkiye snrna yakn yerlerde oturmalar Suriye Hkmetlerinin onlara phe ile bakmalarna yol amtr. Suriye snr blgesinde yaayan bu Trkleri geri ekerek 10 kmlik bir erit halinde Arap kylleri yerletirmektedir. Trklerin bykelilik ve konsolosluklarla dahi ilikileri kesilmeye allmaktadr.49
48 49

http://www.academical.org ; 12 Mays, 2005 http://www.ntvmsnbc.com ; 12 Mays, 2005

50

Suriyede yaayan Trklere kar Araplatrma politikas uygulanm, buradaki Trklerin rgtlenmemesi Suriyenin iini kolaylatrmtr. Hatayn anavatana katlmasyla Trklere uygulanan basknn da dozu artmtr.50 Trkiyeye gitmek isteyen Trklere pasaport verilmemi, gizli olarak Trkiyeye gelenler ise vatandalktan kartlp, mallar da gasp edilmitir. Trklerin youn olarak yaadklar yerlerde dahi Trke eitim yapan ilkokul bulunmamaktadr. Okullarda eitimin Arapa olarak yaplmas, kltrlerine bal olan Trklerde okumaya kar bir isteksizliin domasna neden olmutur. Trkiyede okumak isteyenler ise ancak bir baka Arap lkesinden Trkiyeye gelebilmektedir. Suriyede yaayan Trklerin pek ok haklar gasp edildii gibi seme ve seilme haklar da eitli mazeretlerle kstlanmtr. Toprak reformu ad altnda Trklerin elinde bulunan topraklar devletletirilerek buralara Araplar yerletirilmektedir. Suriye hkmetleri nazarnda Trkiye casuslar olarak kabul edilen blge Trklerine ynelik her trl bask ve sindirme politikalar sergilenmektedir. Blgedeki Trk varlnn izlerini silme ve Trk kylerinin isimleri deitirme uygulamalar yrtlmektedir. Ayrca aynen Iran-Irak savanda olduu gibi Suriyenin katld savalarda da Trkler, bilinli olarak n saflara srlmlerdir. Suriyedeki Trklerde dier lkelerde aznlk olarak yaayan soydalarmz gibi ar insan haklar ihlalleri altnda varlklarn srdrme abas veriyorlar.

50

ZKIRIMLI, Umut; Milliyetilik Kuramlar. Eletirel Bir Bak, Sarmal Yaynevi Yaynlar, 1. Bask, stanbul, 1999, s. 78

51

NC BLM

3.1.Milliyeti Ekonomi Doktrini51 Milli Ekonomi Doktrini, bir lkenin kendini ekonomik bakmdan dier lkelerden bamsz hale getirme amacdr. Bir lke, arzu ettii mallarn byk bir ksmn reterek kendi kendine yeterli, dolaysyla dier lkelere kar bamsz duruma gelir. Sava zamanlarnda kendi kendine yeterli olmak birok avantaj salarsa da, bu, ekonomik bakmdan salkl bir politika deildir; Karlatrmal stnlk Prensibine ters dmektedir. Milliyetilik kendi bana bir ideoloji olma durumunda olmad iin genellikle gelikin ideolojilere eklenerek yaar. Mesela, bir milliyeti hukuk, milliyeti zgrlk ve adalet anlay/teorisi olmad iin cevaplar ideolojilerde aranan bu gibi temel soru ve sorunlarda liberalizm, sosyalizm veya muhafazakarla yakn durur52. Milli Ekonomi Doktrininin kurucusu ve tek temsilcisi, Friedrich Listdir. On dokuzuncu yzylda, iktisat teorisi ile politik faktrlerin etkilemesini tahlil eden ve klasikleri bu adan eletiren iki dnr kmtr: Friedrich List ve Karl Marx. List, 1819da Frankfurtta tccar ve sanayicilerin katldklar bir dernek kurmutur. Bu dernein amac, resmi dili Almanca olan devletler ve prenslikler arasnda gmrk birliini gerekletirmekti. Gmrk birlii nerisi, Avusturya Babakan Metternich ve Alman devlet adamlar tarafndan tepkiyle karlanmt. List, Wrttemberg yasama meclisine seilerek adalet sisteminde reform yaplmasn ve yerinde ynetim sisteminin daha ileri bir aamada dzenlenmesini isteyince, on ay hapis cezasna arptrlmtr. Tutuklanm ve Amerikaya g etmek kouluyla salverilmitir. Amerikada iftilik yapm, Der Adler adnda bir gazete kartm ve yolcu/yk tayan ilk demiryolunu ina etmitir. Piyasa ekonomisinde kazand deneyim, onu Adam Smithin teorisi hakknda kuku beslemeye sevk etmitir. 1827de, Amerika Ekonomisinin Ana izgileri balkl bir kitap yaymlamtr. Bu kitap, Amerikann gmrk politikasn etkilemitir. Andrew Jacksonun bakanlk kampanyasna yapt yardmlardan tr, konsolos olarak Almanyada grevlendirilmitir. Kta Avrupasnda ilk demiryolunu gerekletirmitir. 1837de Doal ktisat Sistemi ve 1841de Milli Ekonomi Sistemi balkl yaptlarn kaleme almtr. Fizyokratlar, Braknz yapsnlar ve braknz gesinler slogann ortaya atmlar ve serbest mbadele sistemini savunmulard. Turgot, devletleri birbirlerinden ayran gmrk snrlar kaldrlmakszn ekonomik uyumsuzluklarn giderilemeyeceini ileri srmt. Adam Smith ve Ricardo, serbest mbadelenin btn lkeler yararna olduunu ispatlamaya almlard. JeanBaptiste Say, siyasi bakmdan byk nem tayan lkeler arasndaki snr izgilerinin iktisadi ynden birer saknca tekil ettiini yazmt. List, Milli Ekonomi Sistemi balkl yaptnda Fizyokratlarn ve Klasiklerin serbest mbadele tezine kar kmtr. Bireyler ile tm insanlk arasnda, ikisinden de ayr bir realite
51 52

alma ierisinde Milliyeti Ekonomi Politikas eklinde de tanmlanmtr. http://www.maximumbilgi.com ; 22 Aralk, 2004

52

olarak Tanrnn milletleri yarattn iaret etmitir. Millet denilen realiteyi grmeksizin bireysel karlar tahlil eden ve evrensel iktisat kanunlar koymaya kalkan Klasiklerin yanldklarn dnmtr. Millet realitesini ve milli karlar iktisat politikasna esas tutmak gerektiini belirtmitir. Zollverein denilen Alman Gmrk Birliinin kurulmasnda Listin hizmeti byktr. Gmrk Birliinin gereklemesinden sonra, Almanyann nasl bir d ticaret politikasn benimsemesi gerekecei tartlmtr. Klasik gr savunanlar, Liberalizmi nermilerdir. List ise, himayeci bir gmrk politikas izlenmesini istemitir. Milli Ekonomi Doktrinine gre; Milletlerin bazlar tarihin, doann ve ansn ltfuna, bazlar da gadrine uramlardr. Tarihi ve politik arzalarn kalknmalarn engelledii lkeler vardr. Klasiklerin evrensel iktisat ilkelerinin birer hazr elbise gibi btn lkelere uygun dmesi mmkn deildir. D ticaret politikas, lkelerin ihtiyalarna, karlarna ve yasal karakterlerine gre biimlendirilmektedir. Geri kalm veya gelime halinde olan lkeleri gz nne getirelim. Bu lkelerin hedefleri, tarm ve sanayi kesimlerinde ileri ekonomiler dzeyine erimektir. Ancak, gelien lkelerde yeni kurulacak sanayinin, serbest mbadele sisteminde d rekabete dayanamayaca aktr. rnein yeni doan yahut gen Alman sanayii, dnya piyasalarnda tutunmu byk ngiliz firmalaryla rekabet edebilmek durumunda deildir. ocuk yahut gen sanayi, gmrk duvarlarnn gerisinde korunmaldr. Gelien lkeler hesabna, himayecilik, bir sre iin zorunludur. Ayrca, ekonomi politikasnn bireysel ve milli amalarnda farkll gzetmek gereklidir. Bireysel ekonomi, kii karclna dayanmaktadr ve para/fiyat kavramlarn l kabul etmektedir. Gnlk kazanlarn gvenceye almak ve ihtiyalarn en uygun koullarla karlamak, bireylerin doal eilimidir. Ancak ekonomi politikas yalnz gnn ihtiyalarn deil, gelecei de dikkate almak zorunluluundadr. Gelecein gvenlii, toplumlarn yaamnda daima n planda tutulmaldr. Milli menfaatler, retim kaynaklarnn uzun dnemde gelitirilebilmesi asndan, gncel tketimden fedakrla ihtiya duyurabilir. Gelecein gvenlii ve refah, himayeciliin gerekesidir. Gmrk himayesi, halkn yaam dzeyine ve karlarna zarar vermekle beraber, ok defa lkenin uzun dnemli karlarna daha uygun dmektedir. Serbest mbadele, i piyasada rekabeti canlandrmakta ve ucuzluk salamaktadr. Milli Ekonomi Sistemi ise, fiyatlarn ucuzluunu deil, memleketin retim gcn d rekabetten korumay hedef tutmaktadr.

3.1.1. Milli Dayanma Vergisi Fransada 1945 ylnda uygulanm olaanst bir vergidir. Savan baz gruplar zerinde salad zenginlikleri trplemeyi hedef alm ve gelir dalmnn ar bozulmasna engel olmay amalamtr. Milli Dayanma Vergisi iki ayr vergiden meydana gelmiti. Birinci vergi, blml artan oranllk esasna dayanan, servet ve sermayelerin 1945 ylndaki genel tutar zerinden alnan bir vergi olup oran %3 ile %20 arasnda deiiyordu. kinci vergi ise, 1940-1945 yllar arasndaki servet art zerinden alnan artan oranl bir vergi olup en dk oran %5 idi; fakat 5 milyon Frank aan matrah diliminde oran %700e kadar ykselmiti53.

53

http://www.ctpkibris.org/yayinlar/cikisyolu.htm ; 22 Kasm, 2004

53

Milli Dayanma Vergisi, hem servet vergisi hem de servet art vergisi niteliinde karma bir vergiydi. Bu vergi modern vergicilik ilkelerine uygun olarak salnm olmasna karn baarszlkla sonuland.

3.1.2. Milli Bte Bte, devletin ekonomik hayatta byk bir rol ve sorumluluk yklenmesinin bir sonucu olarak, genel ekonomi politikas arac olmutur. Milli bte kavram kinci Dnya Savandan sonra kullanlmaya balanmtr. Milli ekonominin btn faaliyetlerinin gelirler ve giderler olarak meydana getirecei sonularn bir tahminidir. Milli bte gereinin duyulmasnn nedenleri unlardr: Kamu harcamalarnn, milli harcamalar iinde hzla art eilimi gstermesi; Keynesin yaratt fikir reformu ile ekonomik konularn makro ekonomik olarak deerlendirilmesi; modern ekonomilerde sosyal nedenlerle devletin isizlie mdahalesi; kamu sektr ve zel sektrn ekonomi iindeki ilikilerinin artmas ve dayanma gerei; milli muhasebe, istatistik ve ekonometri alanndaki ilerlemeler. Bu btelerin amac, gelecek ekonomi politikasnn uygunluunu denetlemek ve bu politikann beklenen baar ve baarszlklarn saptamaktr. Ayrca, yalnzca zel kesimle kamu kesimi arasndaki istenilen fonksiyonel ayrm yapmak deil, milli ekonomik bte dengesini istenilen alma hacminde tutabilmek de amalanmaktadr. Gelecek hakkndaki ekonomik tahminler konusunda genellikle kullanlan kavramlar, gayri safi milli gelir ile gayri safi milli hasladr. Bu ikisinin eit olmas zorunluluu vardr. Tahminlerde bunlarn ekonomik snflandrmasn yapmak en yararl sonucu verebilir. Milli gelir tahminini ve ekonomik politika seimini yapabilmek iin karar modellerine gereksinme vardr. Karar modelleri, veriler, amalar ve aralar unsurlar kullanlarak, ekonometrik almalarla saptanabilir. Trkiyede 1969 ylndan beri dzenlenen yllk ekonomik raporlar, gemi yln ekonomik durumunu ve geliimin sonucunu deerlendirirken, milli gelir tahminleri de gelecek yln ekonomik btesini ortaya koymaktadr. Milli Gelir Tahmin Raporunda kaynaklar ve harcamalar tablosuna yer verilmektedir. Bylece, eklen de olsa, Anayasann hkm gereince milli bte yaplm olmaktadr. Bunun iin, programn hedef ve ilkeleriyle yeni strateji ve Be Yllk Planda belirlenen temel sorunlar ve amalar ile o yln tm ekonomisi iin hedefler belirlenmekte ve milli bte tahmini yaplmaktadr.

3.1.3. Milli Ahrar Frkas Siyasi parti (kuruluu 4 mays 1919). Kurucu ve yneticileri: Asaf Muammer, smail Suphi, Agh Mazlum, Bekir Sami, Cmi, Tevfik Hamdi, Refik smail, Sleyman Nzhet, akir Sarca, Abdlhak inasi, Mahir Said, Mehmed Refik Beylerdi. Mtareke yllarnda geni faaliyet gsterdi. ttihat ve Terakki'cilere kar, ademi merkeziyet ve "mesleki itimai" doktrininden yanayd.

54

Milli Kurtulu hareketini destekledi. Son Osmanl meclisine mebus sokmay basard, ancak seimlerin meruluunu kabul etmeyerek meclisin dalmasn istedi. Baz yeleri ilk B.M.M.'ne katld. Parti, Anadolu'da kurtulu hareketinin gelimesi sonucu kendini feshetti54.

3.1.4. Milli Hasla ve Milli Gelir Bu kavram faktr fiyatlaryla safi milli haslaya eittir. Milli gelir veya milli hasla amortismanlarla birlikte hesaplandnda sz konusu kavram faktr fiyatlaryla gayri safi milli haslaya eittir. Bir lkede belli bir dnemde retilen mal ve hizmetlerin retimine katlan retim faktrlerinin (emek, mteebbis, sermaye ve toprak) retime katlmalar karlnda aldklar paylarn [cret, kr, faiz ve rant (kira)] toplam parasal deeri milli geliri oluturur. Baka bir tanmlamayla milli gelir, belirli bir lkede yaayan kiilerin belirli bir dnemde meydana getirdikleri nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal deeridir. Dier bir ifade ile de, belli bir dnemde retilen nihai mal ve hizmetlerin satn alnmas iin yaplan harcamalarn toplamdr. Milli gelir kapsamnda iki tr akm yer alr: reticilerle eitli kullanclar arasndaki mal ve hizmet akm ve yine retimden doan ve retim faktrlerine ynelen parasal gelir akm. Milli gelir bu ak srecinin aamasnda ayr ayr hesaplanmaktadr. Bunlar retim, gelir ve harcama aamalar olup, yukarda verdiimiz milli gelirle ilgili tanmlar bu aama kapsamndadr. Milli gelirin yoldan hesaplanmas Tabloda verdiimiz milli gelirin hesaplanmasndaki yol ksaca yle aklanabilir: A) retim yolu: Ekonominin retim faaliyet kollarnda belli bir dnemde retilen mal ve hizmetlerin toplam deerinden, bu retimleri yapabilmek iin sektrlerin dier sektrlerden ara tketimlerinde kullanmak zere aldklar mal (ara mallar) ve hizmetlerin deerinin dlmesi ile elde edilen katma deerlerin toplam yoluyla hesaplanmaktadr. B) Gelir yolu: retime katlan retim faktrlerinin, retime itirakleri karlnda aldklar pay olan cret, faiz, kira ve krlarn dorudan tespiti yoluyla da milli gelir hesaplanmaktadr. Hi kukusuz, retim faktrlerinin eline geen her gelir, milli gelir deildir. rnein emekli maalar, balar, hediyeler gibi gelirler transfer niteliindedir. Milli gelirin gelir yolundan olumasnda temel unsur, retim faktrlerinin retime katlmalar karlnda aldklar paylardr. C) Harcama yolu: nce doan, sonra da retim faktrleri itibariyle kiiselleen gelirin, mal ve hizmetler itibariyle nihai kullanmn gsterir. Nihai kullanmda zel ve devlet nihai tketimi, sabit sermaye oluumu, yl iinde retilen mallardan kullanlmayanlarn stoklara eklenen ksm ve ihracat arasnda dalr. Toplam nihai kullanm deeri, yani gayri safi milli harcamalar, gayri safi milli haslaya eittir. Bylece milli gelir, nihai harcamalarn belirlenmesiyle, nc bir yolla da hesaplanmaktadr.

54

http://www.ctpkibris.org/yayinlar/poltez.HTM ; 22 Kasm, 2004

55

3.1.5. Milliletirme Milliletirme terimi esas itibariyle, yabanc firmalarn devlet mlkiyetine geirilmesini ifade eder. Ancak, yerli firmalarn devlet mlkiyetine geirilmesi anlamndaki devletletirme de, bazen ayn anlamda kullanlmaktadr. Milliletirmede hkim unsur, firma sermayesinin yar dan fazlasnn devlete ait olmasdr. Dier bir ifade ile bir firmann milliletirilmi kurulu saylmas iin sermayesinin tmnn devlete gemesi gerekmez. Yardan ouna devletin sahip olmas yeterlidir. Milliletirme siyasi ve stratejik gerekelerle yaplabilecei gibi, iktisadi ve mali gerekelerle de yaplabilir. rnein, ngilterede, 1908de Londra Liman, 1926da ngiliz Elektrik letmeleri, devlete gelir salamak ve ayn zamanda topluma daha etkin hizmet gtrmek gibi mali ve iktisadi amalarla milliletirilmitir. Bunun yannda, kinci Dnya Sava sonunda yine ngiltere ve Fransada baz kilit sektrlerin milliletirilmesi ise, siyasi nedenlerle olmutur. Trkiyede ise yabanc irketleri milliletirme hareketi daha ok 1933-1945 yllar arasndadr. Mali imknlarn snrl olmas dolaysyla devlet 1933 ylna kadar, yabanclarn elinde bulunan ayrcalkl firmalardan 3 tanesini (Haydarpaa Liman letmesi, MersinTarsus-Adana Demiryolu [1928] ve Mudanya-Bursa hatt [1931]) milliletirme yoluna gitmitir. 1933 ylnda devletilik ilkesinin kabul ve bal olarak I. be yllk sanayi plannn uygulamaya konulmas ile milliletirmeye de hz verildi. Bu dnemde milliletirilen irketlerden bazlar unlardr: stanbul T.A. Su irketi (1933), zmir Rhtm irketi (1933), zmir-Afyon ve Manisa-Bandrma demiryolu (1933), stanbul Rhtm, Dok. ve Antrepo T.A.. (1932), Aydn Demiryolu irketi (1935) stanbul Telefon T.A.. (1936), Ereli irketi (1937), ark Demiryollar T.A.. (1937), Ergani Bakr TA (1936), Kuvarsan Bakr Madeni letmesi (1939), Bira Fabrikalar T.A.. (1940). te yandan stanbul Tramvay irketi, stanbul Elektrik irketi, stanbul Tnel irketi, Ankara Elektrik T.A.. ile zmir Sular T.A. de ayn dnemde milliletirilen kurulular arasnda bulunmaktadr.

3.2. Milli cret Politikas zgr toplu pazarlk sisteminde, sendikalarn, otonom cret artlarna ve enflasyona meydan vermemek zere, kendi kendini snrlama yoluna gitmesi ve merkezi bir cret politikas izleyerek, cret artlarnn milli prodktivite art dzeyinde gereklemesine yardmc olmasdr. Ancak, sendikalarn kendi kendini snrlayarak milli bir cret politikas izleyebilmesi iin, gerek devletin, gerek iveren kesiminin ekonomik bymeyi, tam istihdam, fiyat istikrarn, dil gelir dalmn ve alma barn salayacak mukabil nlemleri almas gerekir. Milli cret politikasnn tek bana uygulanmas, enflasyonsuz bir ekonomik bymeyi ve tam istihdam gerekletirmeye yeterli deildir. cret dndaki gelirlerle birlikte tm ekonomik faaliyetin, genel bir gelir politikas iinde enflasyonsuz tam istihdam salama amacna ynelmesi gerekir. Milli cret politikas, ancak uygun ve dil bir gelir politikasyla birlikte uyguland takdirde baarl olabilir. Bu bakmdan sosyal siyaset literatrnde bu politika, ieriine daha uygun olan milli cret ve milli gelirler politikas adyla anlr. Bu

56

politika, devletin, ii ve iveren rgtleriyle ibirlii yapmasn zorunlu klar. i sendikalar, merkezi bir cret politikas izleyerek tam istihdam halinde ve emek piyasasnn msait olduu zamanlarda dahi, cret artlarnn milli prodktivite artlar dzeyinde gereklemesini salayacaktr. veren kesiminin de, merkezi bir fiyat politikas izlemesi ve standart bir muhasebe esasn uygulamas gerekir. Devletin ise tam istihdam, fiyat istikrarn, parann i ve d deerini koruyucu tm nlemleri almas zorunludur. zgr toplu pazarlk sisteminin uyguland demokratik bir lkede, devletin, fiyatlar ve cret dndaki gelirleri denetimi altnda tutamamas halinde, sendikalarn merkezi bir cret politikas izleyerek kendi kendini snrlama politikas izlemesi beklenemez. Bu takdirde sendikalardan, cretlilerin milli gelirdeki paynn klmesine, dier gelir gruplarnn paynn cretliler aleyhine bymesine frsat vermesi istenmi olur. zgr sendikalarn byle bir ortamda kendi kendini snrlama politikasn benimsemesi ve bunu yelerine kabul ettirmesi mmkn deildir. Ayrca, milli cret politikasnn saptanmas ve uygulanmas ok g bir politika olduu, bu politikay baaryla uygulayan lkelerin saysnn pek az olduu da belirtilmelidir55. Milli cret politikasnn amac, ekonomik gelime yannda, refahn yaygnlatrlmas ve halkn refah seviyesinin ykseltilmesidir. gc iinde cretlilerin oran arttka, cret gelirlerinin halkn refahn artrc etkisi ve nemi artacaktr. Bu bakmdan, lkede izlenmesi gereken milli cret politikasnn saptanmas srasnda, eldeki verilerin ok dikkatle deerlendirilmesi gerekir. Milli gelir iinde cret gelirlerinin oran, bu orann igc iinde cretlilerin oran ile karlatrlmas ve ayn ilemin dier gelir gruplar iin tekrarlanmas sonucunda, mevcut gelir dalmnn dil olup olmad anlalacaktr. Ayrca, milli cret politikasnn saptanmas srasnda, lkede o ana kadar ortalama reel cret seviyesinin nasl bir gelime gsterdii, belli devreler sonunda cretlilerin maddi refahlarndaki art hznn ne olmas gerektii, cretlilerin gelir seviyesi ile dier gelir gruplarnn gelir seviyesi arasndaki ilikinin ne olduu, titiz bir biimde aratrlmaldr. Grld gibi, milli cret politikasnn saptanmas, milli gelirin cret, kr, faiz ve rant gelirleri arasndaki nispi dalmyla ilgilidir. Yaplacak tercih, ncelikle milli gelirin dalm yapsn deitirmek veya mevcut yapy srdrmek arasndadr. Yapy deitirme sz konusu ise, bu takdirde, yapnn cretliler lehine mi, yoksa cretliler aleyhine mi deitirilmesi gerekir? Buna, yukarda szn ettiimiz gstergelerin ve ekonomik planlama hedeflerinin nda karar verilecektir. Milli gelirin dalm yaps deitirilmeyecekse, igc iinde cretlilerin paynn sabit kalmas halinde, cretlerin kabaca milli prodktivite art orannda artrlmas sz konusu olabilir. Pek tabii, milli cret politikasnn maliyet enflasyonuna yol amayacak biimde dzenlenmesi gerekir. Bu da, her sektrde igc maliyetinin genel maliyet iindeki neminin dikkate alnmasn zorunlu klar. Ayrca, ekonomik byme ve tam istihdam hedefleri asndan, ncelik verilecek ikollarnda iiliin genel maliyet iindeki yeri ile ilgili aratrmalar da merkezi bir cret politikasnn saptanmasnda dikkate alnmaktadr. Milli bir cret politikasnn saptanmas ve baz ilkeler zerinde anlamaya varlabilmesi iin devlet, ii ve iveren kurulularnn temsil edildii bir cretler konseyinin kurulmas ve taraflarn birbirine kar ak, drst ve iyi niyetli hareket etmeleri gerekir. Bu iyi niyet, taraflarn her birinin, sz konusu konseyin koyduu ilkeleri benimsemesi, baz sorumluluklar yklenmesi ve bunlar uygulama alanna koymas ile ispat edilir.
55

Olaylar 24/12/2004 11:52

57

Milli cret politikasn uygulayacak taraflardan biri sendikalardr. Sendikal kurulularn en st dzeydeki temsilcisi olan konfederasyon dzeyindeki kuruluun, byle bir sorumluluu yklenebilmesi iin, her eyden nce alt kurulular zerinde bir otoriteye sahip olmas gerekir. Zira, saptanacak cret politikasnn, ye sendikalar tarafndan benimsenmesini ve bunun uygulamasn salamak durumunda olan taraf, sendikal st kurululardr. te yandan, iveren sendikalar konfederasyonunun da, merkezi bir fiyat politikas izlemesi ve kendine ye kurulular bu politikaya uymaya zorlayabilecek gte olmas gerekir. Ayrca, iveren sendikalar konfederasyonunun, btn nemli sanayi dallarnda yelerine standart muhasebe esasn kabul ettirmesi ve salkl maliyet muhasebesi kaytlarnn tutulmasn salamas gerekir. verenlerin bilanolar, her zaman, cretler konseyinin ve tayin edecei uzmanlarn denetimine ak olmaldr. Aksi halde, gizli kalm krlar konusunda uyanabilecek kukular, toplu szlemelere taraf olan sendikalar kendi kendini frenleme politikasna kar direnmeye yneltebilir. veren sendikalar konfederasyonunun yklenecei dier bir sorumluluk da, kendisine ye olan iverenlerin, ii sendikalarn iinde bulunduklar dzenin bir paras olarak kabul etmeleridir. Onlar, mcadele edilecek taraf olmaktan ok, her alanda ibirlii yaplabilecek, devaml ve ii-iveren ilikilerinin ahenkli bir biimde yrtlmesi asndan yardmc kurulular olarak benimsemelerini salamaktr. Sendikalarn merkezi bir cret politikas uygulama ve kendi kendini frenleme politikas izlemesini bekleyen hkmetlerin sorumluluu, dier iki kesimden daha da byktr. Hkmet, ncelikle fiyat istikrarn, ekonomik bymeyi, tam istihdam ve gelir adaletini salamaya ynelik tm nlemleri almaya kararl olduunu gstermeli ve zellikle, sendikalara bu konuda gvence vermelidir. Yukarda belirtilen amalara uygun para ve kredi nlemleri, maliye politikas nlemleri, enflasyonu ve devalasyonu nleyici nlemler yannda, alma barn korumak iin, ii-iveren uyumazlklarnda hakemlik yapma grevi, hkmete den sorumluluklar arasnda saylabilir. Milli cret ve milli gelirler politikas, ancak her kesim kendine den ykmllkleri titizlikle yerine getirdii takdirde, baar ans olan bir politikadr. Milli cret ve milli gelirler politikas, kinci Dnya Savandan sonra, ilk olarak Hollanda, Norve, sve, Danimarka ve Avusturya gibi ounluu Kuzey Avrupada bulunan kk lkelerde uygulanan, daha sonra ngiltere ve Fransada ve 1960-1970 yllar arasnda Amerika Birleik Devletleri de dahil olmak zere birok sanayi lkesinde uygulama alanna konulmu bir politikadr. II. Be Yllk Kalknma Plannda bu politikann lkemizde de uygulanmasn gerekletirmek zere, bir cret ve Gelirler Konseyinin kurulmas ngrlmtr. Ancak, bu ilke, gerek nc Be Yllk Kalknma Plan dneminde, gerekse izleyen Be Yllk Kalknma Planlar dnemlerinde uygulama alanna konulamamtr.

3.2.1. Milli Korunma Kanunu 18.1.1940 tarihinde yrrle konulan 3780 sayl Milli Korunma Kanunu, hkmete o dnemin zorunlu kld olaanst yetkiler vermitir. Hkmete fabrikalarda retilen mallar deer fiyatn demek artyla el koyup stok etmek, fabrikalara el koyup iletmek,

58

iilere mecburi mkellefiyet yklemek, mallarn fiyatlarn saptamak, mamulleri muayyen usullerle tevzi etmek, mal ihracatnda sat artlarn tayin etmek, halkn ihtiyalaryla ilgili olarak iktisadi ve ticari faaliyette bulunmak zere devlet messeseleri kurmak gibi ok geni yetkiler vermitir. Sava yllarnn getirdii olaanst koullarda alnan bu tedbirler nedeniyle i piyasalarda arz ve talebin serbest bir ekilde ilemesinin ve fiyatlarn buna gre teekkl etmesinin mmkn olamayaca aktr. Bu bakmdan bu dnemde i piyasalarda devlet mdahalecilii, hatta devlet ticareti byk lde uygulanmtr56.

3.3. Milliyetilik Kavram57 ve Milliyeti Ekonomi Doktrini58 Bir millete ve onun menfaatlerine ballktan esinlenen ve milleti siyasal organizasyonun temel birimi kabul eden yaklam. Bu yaklamn bir ideoloji tekil edip etmedii tartmaldr. deolojimsi olduunu sylemek en doru yol gibi grnmektedir. Milliyetilik insanln birbirinden farkl milletlere blndne ve yegane uygun ve meru politik birimin millet olduuna inanr. eitli alt kategorilere ayrlr: Siyasal milliyetilik millet fikrini politik amalara ulamak iin kullanma teebbslerini kapsar. Kltrel milliyetilik milletin farkl bir medeniyetin sahibi olarak yeniden canlandrlmasn hedefler ve bu yzden siyasal amalardan ziyade dil, din, hayat tarz gibi elerin savunulmasna ve glendirilmesine ynelir. Etnik milliyetilik kltrel milliyetilikle nemli lde akmakla beraber, ayr olmaya ve bakalarndan ayrlmaya daha fazla vurgu yapar. Abartlmas durumunda etnik milliyetilik kltrel milliyetiliin unsurlarn yanstmak bakmndan zayflar ve rkla doru gider. Nitekim, yaylmac milliyetilik saldrgan ve militarist bir milliyetilik trdr ve genellikle venist inan ve doktrinlere dayanr. Milliyetilik kendi bana bir ideoloji olma durumunda olmad iin genellikle gelikin ideolojilere eklenerek yaar. Mesela, bir milliyeti hukuk, milliyeti zgrlk ve adalet anlay/teorisi olmad iin cevaplar ideolojilerde aranan bu gibi temel soru ve sorunlarda liberalizm, sosyalizm veya muhafazakarla yakn durur59. Cumhuriyet dneminde sadece bir kez MEP benzeri bir proje byk ner Atatrk tarafndan uyguland ve yerli mal tketildi, ithal edilen yabanc mal yerine Trkiyede retilen mal tercih edilmesi zendirildi ve baarl olundu. Diyelim bugn elektronik sektrnde SONY marka hakim durumdadr. SONY denince yine aklmza hemen Japon rk gelmektedir. Biz ise SONY benzeri bir mal retmek yerine tccar zihniyet izlemekteyiz. Ticaret iyi bir eydir. Fakat Tacirlii Ekonomi Politikas yapamazsnz. Bu Merkantilist Ekonominin Milli karlarn nne gemesi anlamna gelir ve baarsz bir sonu tekil etmektedir. Trkiye Japonyada SONY marka bilgisayar, TV ithal etmek yerine Japonyaya bu sektrde yetitirilmek ve uzmanlamak zere eleman, ii gnderirse daha fazla verim alnacaktr. Nitekim dediim uygulanrsa belki 10 yl sonra
56 57

http://www.ctpkibris.org/yayinlar/cikisyolu.htm ; 22 Kasm, 2004 (NASYONALZM) 58 almada esasen MEP, yani Milliyeti Ekonomi Politikas tanmlamas olarak kullanlmtr. Esas olarak Milli deerleri ve Ekonomiyi Milliyeti deerlere nem verilerek yorumlayan bir doktrin olarak tanmlanabilmektedir. 59 http://www.maximumbilgi.com , 23 Kasm, 2004

59

Trkiye tm dnyaya yeni bir elektronik marka gelitirip satabilecek yetenekte bir lke olacaktr. Dediim gibi, Trkiye ekonomi politikasna yeni bir vizyon gelitirmeli, mal sadece alp baka lkelere veya halkna satmak yerine, bu teknolojiyi renmek zere Japonyaya uzmanlamak iin elemanlar gnderecektir ve bu teknolojiyi gelitirmek amal Trkiyede teknoloji Enstitleri alarak bu alanda gelime salanmaldr. Askeri alann ihtiyacn karlamak zere bir Alcatelimiz bulunmaktadr, dorudur. Fakat bugn alcatel sony ile kyaslanamaz derecede kalitesizdir. Bunun gerek nedenleri ise aratrma ve gelitirme nitelerinin yetersizlii ve bir anlamda da konu ile ilgili uzman eksikliinden kaynaklanmaktadr. Gerekirse meru olmayan fakat hayati nem tayan yollara bile el atlmaldr. Nitekim bu dnyada sper devletler arasnda olmu teknoloji casusluunda da kendisini gstermitir. rnein bugn Trkiyede de yaygn bilindii haliyle Ruslarn atom bombasnn yapm emasn Amerikallardan ald sylentileri, Ruslar tarafndan da ilk olarak Atom bombasn Ruslar yapt, sonra atom bombasnn yapmcs Einstein ABD gizli servisi tarafndan ABDye karlarak atom yapmnn srlar kendisinden alnd eklinde yorumlanmaktadr. Aynen ilk uzaya roket frlatan Ruslar olduunu bugn Amerika kabul etmez. ABDye gre uzay teknolojisini Ruslar onlardan almtr, Ruslara gre de ABD Ruslardan almtr. te bu tarz rnekler gnmz sper devletleri tarafndan da yaplm rnekler olduuna gre neden Trkiyenin teknoloji casusluu alannda hibir baaras bulunmamaktadr? Gelimi devletler teknoloji casusluu iin yllk bteler ayrmaktadr. Bu da apak bir MEP projesidir60. Hep beyinlere adeta zerk edilmi yine baka bir yanl vardr. Amerika onaylarsa dorudur. Bu ABD mandas olan hemen tm devletlerde byledir. Aynen ksmen de olsa eski Dou Blou lkelerinde de her konuda Rus bir bilim adamnn otoritesine gvenilmektedir. Fakat gerek bilim asla bu deildir ve bu olamayacaktr da. Gerek birdir, doruya gtren yol birdir. ABD yourda yeil dedi diye veya Rus yourda krmz derse, Japon da gelip hayr ikiniz de yanl diyorsunuz yourt sardr derse ABD demise dorudur veya Rus diyorsa tamamdr deyip yourdun beyazn dnda bir renkte olduunu kabul mu edeceiz? Akl ve mantk, ve gzle grlen ey yourdun renginin beyaz olduunu derse yourt beyazdr diyebilmeliyiz. te bunu baaracamz zaman her ey zaten zlecektir zaten.

3.3.1. Trk Milliyetilii erevesinde Trkiye AB likilerinin Deerlendirilmesi Olay siyasi boyuta ekersek, ben bugn Trk milliyetisi olarak ve Trk milletinin dnyada hibir rka boyun emesini, teslim olmasn istemeyen bir Trk ferdi olarak Turan ideolojisini ve Trk Birlii fikrini savunmaktaym. Fakat her nedense bunu yakn evremde kimseye bir trl anlatmakta glk ekmekteyim. Bazlar, fakir Trk devletleri bir araya gelse bile uluslararas arenada bir g olamayacan syler. Bazs da Trk Birlii yapsak da atom bombamz olmadan asla sz geer bir birlik olamayacamz inancnda. Fakat, ii yine mantk szgecinden geirdiimiz zaman, Trk Birlii olarak tasarladmz bu devletlerin zengin Uranyum yataklarna sahip olan Kazakistan ve Krgzistan var. Aynen 2. Dnya Savanda Ruslar kendileri bile sava Azerbaycan petrollerinin sayesinde kazandklarn itiraf etmektedirler.

60

http://www.ulkucu.org ; 20 Aralk, 2004

60

Kazakistanda bugn bir uzay ss vardr ki, Rusya bu uzay ssn(Baykonur61 uzay istasyonu) her sene kiralar ve bunu kaybetmek istememektedir. Peki biz niye kazanmak istemiyoruz? Demek ki, statkocu politikaya bal kalmz ve emperyal hibir amacmz olmam. Fakat bir Rus, bir Amerikan emperyal hedeflerle amalarn gerekletirmek iin bir Trkn Vatann bile smrmeye cesaret etmise, bu zaman bir Trkn de emperyal hedefler peinde komas gayet doal karlanabilir. Bu rnek biran nce devletin d siyaseti olarak uygulamaya konmaldr bile. Maalesef Trk d politikas statkoculua ar sadk kalm ve hibir revizyonist d politika rnei gstermemitir. Bu da Trkiyeyi deien ve globalleen dnyada Trkiyeyi ok zayf brakmtr. Gelimi lkeler yannda Trkiye bugn 3. dnya devleti nvann alm ve gelimekte olan lkelerle az gelimi lkeler arasnda bir yerle yetinmektedir. Bu da olduka rencide edici, bana gre gurur krc ve Byk Trk rkna yakmayacak bir konumdur. Bana gre Trklk byklktr ve bunun aksini iddia edenler de Trk olamaz ve deildirler ve Trkln ve Trkiyenin gelimesi iin de bunlar hava su gibi nemli unsurlardr. Bugn dnyann sper devleti kabul edilen ABDnin 270 milyon nfusu vardr. Aynen 170 milyonluk bir Rusya imparatorluu da ikinci srada halen gl yerini korumaktadr. Fakat ekonomik olarak yarglarsak ABDden sonra Japonya gelmektedir. imdi dnelim, eer her ey gerekten de bazlarnn zannettii gibi sadece dolara endeksiyse neden Rusya Japonyann mandas deildir? Peki bu olabilir mi? Bana gre asla olamaz ve yakn yz ylda bile gereklemesi olanakszdr. Bunu Trkiye iin de uygulamak yerine her nedense Trkiyede aratrma yaptm toplumun genel kesiminde bir klelie yatknlk, ABDye teslim olmay kabullenme sezmekteyim. Bunun yerine Trkiye kendi atom bombasn kendisi retmek yolunu semelidir. rnek olarak ran irdelersek, bugn ran cumhurbakan ABDyi takmyor bile. ABD, rana seni vururum ayan denk al dediinde, ran da ben de seni vururum diye biliyor. Ama incelersek rann Milli geliri ABDden defalarca azdr. imdi ABD savunma harcamasna daha fazla dolar(yeil kat paras) ayryor diye rann ABDden korkmas m gereklidir? ran incelersek nfus, arazi bakmndan Trkiyeyle neredeyse ayndr. Fakat bugn ABD kleliini kabullenmi ve ekonomisini IMFye teslim etmi bir Trkiye ile ran kyaslanamaz derecede bir birinden farkl. Bunun dnda Trkiye statkocu d politikay kabullenmekle beraber, ayn zamanda sadece tek tarafl mttefiklik esasna yer vermektedir izdii d politikasna. Fakat Atatrkn kurduu ve bizlere teslim ettii Trkiye Cumhuriyeti bize bunlar m retti? Atatrkn kurduu zaman Cumhuriyetimizde ABDye esir olmak ilkesi bulunmakta myd? Atatrkn zamannda 1 Trk Liras bilmem ka centti, imdi ise 1 dolar ka milyon lira olmu. Tm bunlara Trk milleti layk mdr? Yeni Atatrklere ihtiyacmz vardr. Atatrk Cumhuriyeti kurduu zaman, iki tarafl mttefiklik politikasn esas alan bir d politika izmitir. Machivelli bize ne retmitir? Devlet iin her ey merudur. Yani devlet iin derken devletin gelimesi, szn diyebilmesi, ABD klesi olmamas ve s. gibi kriterler sz konusu olmaktadr. te deha Atatrk, o dnemde Kurtulu sava veren bir Osmanlnn tamamen yok olmasn engelledi ve Trkiye Cumhuriyetini kurdu. Bunu onun d politikadaki ustalna borluyuz. Sovyet Rusyadaki Lenine bana yardm et, Trkiyede Komnizm kuracam diyebilmitir. Ne dedik, sava, dneminde her ey merudur. Ayn
SSCB zamannda Ruslar tarafndan ina edilmitir. Uzaya roket ve peykleri, uydular frlatmak amacyla kurulmutur. NASAnn Florida eyaletindeki uzay ssyle kyaslanabilir. Mlkiyet hakk Kazakistan devletinde olmakla beraber, s u anda Ruslara kiraya verilmitir. Rusya bu sten uzaya bugne kadar binden fazla roket ve yzlerce uydu frlatmtr.
61

61

zamanda Almanlardan da yardm almak iin Hitler ile farkl gizli anlamalar yapmtr byk Atatrk. Ama maalesef gnmzde bunun hibir rneine rastlayamyoruz. Yan bamzda bizimle kan, dini, dili, kk, tarihi ve kltr ayn olan Trkmenleri ABD ordusu Krtleri yanna alarak krmaktadr ve gzler nnde yaplan bu soykrmna her nedense mevcut Trk hkmeti(Erdoan AKP hkmeti) sessiz kalmakta ve teslimiyetilik gstermektedir. Bu btn dnya lkeleri tarafndan Trkiyenin acizlii olarak alglanm ve halen bu ekilde devam etmektedir. Tm uluslar aras hukuk kurallarna da ters den bu olaya neden susuyoruz o da ayr bir konu. u anda blgede olanlara kar Trkiye Cumhuriyetinin tm hukuk kurallarna esasen mdahale edip Kerkk blgesindeki Trkmenleri kurtarmak iin her trl meru hakk bulunmasna ramen hkmet susmaktadr. Hayretle karladm ve suskunluumu koruyamadm bir olaydr bu olay62. ncelikle Avrupa Birliinin nasl ortaya ktn incelemek gerekir. Avrupa Birliinin tarihini son 50 seneye ve Fransa ile Almanya arasnda imzalanan kmr elik antlamalar ve Atom enerjisi birliine dayandranlar yanlg ierisindedirler. Avrupacln fikir babalar tam 400 sene nce Avrupada byle bir birlik kurulmas gerektiini sylemi ve Avrupa Birlii iin ilk admlar kendi fikirlerinin felsefesini oluturarak atmlardr. Bunu doal olarak 2. Dnya sava sonras gelimeler izlemitir. Almanya birinci ve ikinci Dnya Savalarn kaybedince kendi yanln ve savalar neden kaybettiinin farkna varmtr. Alman rknn btn rklardan stn olduu varsaymn esas alan teze gre Almanlar btn Avrupann sahibidirler. Almanlar ikinci dnya savan kaybettikten sonra, artk 20. yz yln silahla, savala ve tanklarla galibiyet almak a olmadn anladlar. Bu yzden devaml sava halinde olduklar Fransa ile aralarndaki sorun blge olan Rur Blgesindeki Kmr Rezervleri iin bir anlamaya vardlar. Bunu mteakiben benelux birlii ve Avrupann bugnk bildiimiz Avrupa Birlii hali gelmektedir. Avrupa Birlii felsefesinin dier nedenleri olarak topraklar Avrupaya kadar uzanan Osmanl devletinden bir ekilde korunmak amac da gtmekteydi. Bunun somut rnekleri olarak, 1. Dnya sava sonras zayf den Osmanlnn paralanmasdr. Almanyann d politikas revizyonist d politika teorisine dayanmaktadr ve hibir zaman Trk d politikas gibi duraan ve statkocu olmamtr. Bu yzden her iki dnya savanda Trkiyeye eitli uydurma vaatler vermi, bunun neticesinde Enver Paann Turanclk ideolojisini takip ederek byk kayplar vermesi olay meydana gelmitir. Trkiyeye verdii tm vaatlerin arkasnda ise Trkiyeyi dolayl yollardan kullanarak, blgede kendi otoritesini kurmaktr. Devletilik siyasetini Prussiya imparatorluundan alan Almanya, kendi tarihine sadk kalarak dede babalarnn asrlarca kulland siyaseti takip etmitir. Bugn bunun iin Avrupa kurulmutur ve Avrupa Birlii demek neredeyse yzde 80 orannda Almanya demektir. Dier nemli etken ise Almanyann ve tm Alman rknn sanki genlerinde mevcut olan milliyetilik ruhundan kaynaklanmaktadr. Gnmz modern dnyasna yle bir bakarsak, dnyann ister ekonomik, askeri ve sosyal, siyasal her alanda en gl devletlerini : ABD, Japonya, Almanya, Fransa, Rusya ve srail eklinde sralayabiliriz. Ad geen devletlerin bugn atom bombasna, uzayda yzlerce uydulara sahip ve dnyada sz geen devletler olduunu biliyoruz. imdi dnyada en fazla milliyeti olan milliyetleri biraz tanyalm. Sralama yaparsak, bunlar bata Yahudi rk olmak zere, Almanlar, Japonlar ve Ruslar, Franszlar eklinde bir
62

http://www.ulkucu.org ; 20 Aralk, 2004

62

sralama greceiz. Amerika rneinde ise ABDde ksa sreli de olsa yaam birisi olarak dnyann belki de en rk ve milliyeti olmalar kansna vardm syleyebilirim. Bunu syleyen yalnz ben deil, dier bu konuda akademik aratrma yapm otoriteler bile sylemektedirler ve bu konuda yzlerce aratrma makaleleri bulunmaktadr. Fakat Dnya kamuoyunca, nedense bu faktr biraz yanl alglanmakta ve Amerikanlarn hi de sanld kadar milliyeti olmadklar dncesi mevcut. Fakat gerekler byle deildir. Bunu ABDde yaayan herhangi bir Trke sorabilirsiniz. Bir 11 eyll hadisesi vardr ki, bu olay sonras tm Amerikanlar evlerinin nne Amerikan bayra asmlar ve olayn zerinden 3 sene gemesine ramen Amerikallar halen evleri nnden bu bayraklar karmamlardr ve s. Gibi bir sr rnek gsterebiliriz bu konunun ispat iin. Sonu olarak milliyeti ekonomi politikas63 izleyen devletlerin ekonomik kalkndklar neticesine gelmekteyiz. Gnmz Almanya devletinin ikinci dnya savan kaybettikten sonra nasl fakir bir hale geldiini fakat milliyeti ruhlu alman halknn bu savatan 50 yl sonra dnyann en gl 3. ekonomisi olmas ve Avrupa Birliini tesis etmesi ve dier ilerlemeler halinde ispat edilebilir. Japonlar da kendi adet ve ananelerine sadk bir millettiler ve bunu hepimiz bilmekteyiz ki, bir Japon asla bir Avrupal deildir ve Japonlar Asya kltrn korumu en sadk rk saylabilirler. imdi gelelim bunlarn Trkiye ile olan ilikilerine. Dikkat edersek, Avrupa Trkiye karsna 40 senedir eitli artlar koymaktadr. Trkiye her defasnda bunlar yerine getirse de her defasnda Avrupa yeni artlar ileri srmektedir. Bugn ise mesele o yere varmtr ki, Avrupann Trkiyenin nne koyduu artlar artk bizim milli gururumuza zarar verecek bir niteliktedir64. Trkiye, Avrupa Birliine girme sevdasndan en ksa zamanda vazgemelidir. Bunun yerine daha aklc ve mantkl projeler retmelidir. Buna rnek, Trk Cumhuriyetleri ile kurulacak Turan Birlii ve uzun vadede slam Devletleri Birlii olabilir. Avrupa Birlii, olmazsa olmaz deildir. Avrupa Birlii yerine baka alternatif birlikleri deerlendirmek zorundayz. Art Avrupa verdii tm artlar yapsak bile, yine bizi oraya almayacaktr. Arada yzlerce farkllk ieren kriterler ve etmenler vardr. Din, dil, tarih , kltr ve s. gibi, saymakla bitmeyecek ok farkl faktrler bulunmaktadr. Avrupa Birlii, Trkiyeyi bu birlie almak isteseydi, bunu yllar nce yapard. ABnin amac Trkiyeyi bu birlie almaktan ziyade, siyasi oyunlar oynayarak, Trkiyenin gelime srecinin karsn almaktr.

3.4. Milliyeti Ekonomi Politikasnn Manevi Deerleri Yneltmek, "fedakr nesiller yetitirmek" demektir. Kendi arzularndan, mill menfaat hesabna vazgemek; bir mill idealin "korkmaz, ylmaz, bkmaz" takipisi olacak nesiller yetitirmek demektir. Fedakrlk ne kadar fazla olursa, kalknma hzna da o kadar abuk ulalr. te "Japon mucizesi" budur. zellikle sava sonras, Amerikan eitim sistemiyle yetien gen neslin, kltrden uzaklatn gren iverenler, niversite mezunlarnn ie
http://www.ulkucu.org/makale.php?PHPSESSID=b77383e2afef441f1f2f88ffef00aa5f&mak_id=522 ; MKAL, Elnur Hasan (Uluslararas likiler Uzman), Avrupa Birlii Srecinde Trkiye, Bu makalenin bir ksm 29 Kasm, 2004 Tarihinde www.ulkucu.org sitesinde yaynlanmtr. 64 http://www.ulkucu.org/makale.php?PHPSESSID=b77383e2afef441f1f2f88ffef00aa5f&mak_id=514 ; MKAL, Elnur Hasan (Uluslararas likiler Uzman), Avrupa Birlii Srecinde Trkiye, Bu makalenin bir ksm 21 Kasm, 2004 Tarihinde www.ulkucu.org sitesinde yaynlanmtr.
63

63

alnabilmesi iin "Japon Maneviyt Eitiminden gemelerinin art olduu" grnde birletiler65. Bir toplumun millet olabilmesi iin madd ve manev bir takm deerlere ihtiya vardr. te, "kltr" toplumu millet hline getiren bu madd ve manev deerler btndr. Milliyetilik, ise bireyin yer ald milletin varln srdrmesi ve yceltmesi iin dier bireylerle birlikte almaya, bu almay ve bilinci, dier bireylerin de istifade edebilecei ekilde yanstmaktr66. Milletlerin varlklarn devam ettirmesi iin "Kltr ve Milliyetilik" kavramlarnn nemi hibir zaman unutmamaldr. nk, milleti millet yapan deerler bu kavramlarn derinliklerinde gizlidir. Ne zaman ki bir millet kltr ve milliyet bilincini kaybederse, ite o zaman o milletin gelecekle ilgili skntlar balam olur. Atatrk bu konuda 1923 ylnda u ifadeyi kullanmtr. "Biz dorudan doruya milliyetperveriz ve Trk milliyetisiyiz. Cumhuriyetimizin dayana Trk toplumudur. Bu toplumun fertleri ne kadar Trk kltr ile dolu olursa, o topluma dayanan Cumhuriyet de, o kadar kuvvetli olur." Atatrk'n bu veciz ifadesinde de anlald zere, Cumhuriyetin ve Trk milletinin beks bu deerlerin salam temeller zerine ina edilmesi ve srdrlmesi ile mmkndr. Trk Ocaklar Akademik alma Grubu olarak amacmz, Trk Kltr ve Milliyetilik konusunda yukarda belirtmeye altmz deerlerin korunmasnda ve yaatlmasnda gerekli ilm almalar devam ettirmek, bu kavramlarn millet hafzasndaki yerini salamlatrmaktr67.

3.5. Kapitalizm le Milliyeti Ekonomi Politikasnn Mukayesesi zel teebbse ve kazan yollarnn aranmas ilkesine dayanan ekonomik sistemdir. Kapitalizm, nce ngiltere'de, daha sonra Almanya ve Fransa'da ilk fabrikalarn kurulmasyla sonulanan XIX. yy. sanayi devrimine balanr. Fabrikalarn kurulmasyla baz retim kesimlerinde, szgelimi dokuma sanayiinde, elemei yerini makinelere brakm ve iflsa srklenen el sanats ya yok olup gitmek ya da fabrikalarda iilik yapmak zorunda kalmt. Kapitalist ekonominin balca zellii, ticaret ve sanayiin rgtlenmesinde sermayenin (kapital) en byk rol oynamas ve btn iktisad etkinliklerde kazan (kr) amacnn gdlmesidir. Sermaye, bankaya yatrlan ve faiz getiren paradr. Daha genel anlamda, herhangi bir retime katkda bulunan btn mallar sermayedir: toprak, fabrikalar, hizmetler (ticar iletmeler, bankalar v.b.). Kazan ise bu sermayenin iletilmesiyle salanan net krdr. Kapitalist bir devlette her birey bir iletme kurabilir; retim aralar, retime emei geen btn insanlarn deil, bu iletmede hisse sahibi olan belli sayda bamsz kiinin ya da irket halinde birlemi kiilerin maldr. Devletin elinde bulunan kamu kesimine karlk, zel teebbsn hkm srd bu kesime zel kesim denilir. Sermaye (kapital) ve kapitalizm kavramlar zaman zaman eanlamda, dolaysyla yanl kullanlr. Sermaye, insanlarn ihtiyalarn tek bana ve dolaysz olarak karlamaz. Tketiciler tarafndan kullanlan mallarn retimine yardmc olur. Sermaye, insan veya doa
ROHLEN, P. Thomas; Japonya'da Maneviyat Eitimi, ev. YAZGAN, Turan, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, stanbul, 1987 66 Trk Ocaklar Akademik alma Gruplar Faaliyetleri - Trk Kltr ve Milliyetilik Grubu 67 http://www.turkocaklari.org.tr/toa/grup-milliyet.htm ; 7 Aralk, 2004
65

64

yaps olabilir. Makineler, aletler, sanayi aralar, fabrika binalar, madenler, ekilebilir topraklar, ham ve yar mamul mallar sermaye kavramnn sadece birka rneidir. Ksacas sermaye, retim srecinde kullanlan aralarn tmne verilen addr. Kapitalizm ise bu retim aralar zerinde bir mlkiyet, bir iletme biimidir. Sermayenin zel mlkiyet altnda bulunduu (fertler ya da fertlerin birleerek meydana getirdikleri irketler olabilir) durumlarda, dzen kapitalist bir dzendir68. Sermaye zel ellerde olduu zaman, o zel eller kullan yer ve biimleri zerinde son sze sahiptirler. zel sermaye sahipleri de sermayeyi kendi karlarna uygun yer ve ekillerde kullanrlar. Demek ki, kapitalizmi u ekilde tanmlamak mmkndr: nsan veya doa yaps sermayenin zel ellerde (zel mlkiyet altnda) bulunduu ve kiisel kazan iin kullanld bir ekonomik rgtlenme biimidir. Dikkat edilmesi gereken nokta, sermayenin varlk ve onun zerindeki mlkiyet biiminin ayn anlama gelmediidir: Yiyecek gibi, barnak gibi temel tketim mallarnn yapmna katlacak doal kaynaklarn yokluunda hibir toplum varolamaz; varolsa bile ileyemez. Ayn ekilde, insan yaps aralara, makinelere, sanayi cihazlarna sahip olmayan -hem de byk miktarda sahip olmayan- modern bir toplum dnlemez. Ancak, bu sermaye mallarnn mlkiyet, kullan ve denetlenme ekilleri ayr olabilir. Kapitalizm, ite, bu ekillerden bir tanesidir. Kapitalizmin savunucular en iyi eklin, en iyi dzenin bu olduunu ileri srerler. Kapitalizmin karsnda olanlar ise dier ekilleri savunurlar. kisinin de anlat nokta, sermayenin varlnn gerekli olduudur. Ayr dtkleri nokta ise, sermaye zerindeki mlkiyet biiminin nasl olacadr. Bir baka deyile, sermayenin nerede ve nasl kullanlaca konusunda kararlarn kimler tarafndan verileceidir. zel mlkiyet : zel mlkiyet, kapitalist ekonomilerin en nemli temel kurumlarndandr. zel mlki yet kavramnn anlam ksaca udur: Mal sahibine, sahibi olduu mallar zerinde tam bir denetleme ve kullanma yetkisi ve hakk verilmesi, tannan bu hakkn da toplum tarafndan korunmas. Daha kesin izgilerle diyebiliriz ki, zel mlkiyet, deer tayan nesneleri alma, saklama, kullanma ve elden karma hakkdr. Ayrca mal sahibine, maln bizzat kullanma hakknn yan sra, o mal bakalarnn kullanabilmesi iin gerekli artlar koyma yetkisi de verilmektedir. Zenginliin birikimini ve korunmasn tevik eden temel unsur, zel mlkiyet kurumudur. Bu koullarn devam etmesi halinde zel mlkiyet, kapitalist ekonomilerin en belirgin ve en etkili bir kurumu olmaya devam edecektir. zel mlkiyet ortadan kalkt zaman -ki byle bir durumda ekonomik kararlarn kayna zel mlkiyet d bir kurum olacaktr- kapitalist dzen de varln yitirecektir. Veraset : Genellikle zel mlkiyetin bir kesiti olarak grlen veraset, hi deilse kuramsal bir adan bakld zaman, ayr bir incelemeyi gerektirmektedir. Mal tevars ya da miras yoluyla mal edinme olarak da adlandrlabilecek bu kurumda iki ayr hak dizisi gryoruz: Bunlardan birincisi vasiyet etme hakk, ikincisi de miras hakkdr. Veraset kavramnn buradaki kullanl her ikisini de kapsamna almaktadr. Veraset kurumu kapitalizmin nemli temel talarndan biridir; ortadan kalkmas retim mallar mlkiyetinin tedrici bir ekilde kamulatrlmasna yol aacaktr; zira gayet kesin bir ekilde zenginlik (sermaye) birikimini tevik etmektedir. Fakat veraset hibir ekilde doal bir kurum deildir.Veraset insann mutlak ya da doal haklar arasnda grlemez. zel mlkiyet gibi veraset hakk da, toplum tarafndan deiik biim ve kalplara sokulabilir; hatt toplum
68

http://www.devrimcihareket.net/yayinlar/guncel04.html; 22 Kasm, 2004

65

tarafndan insanlara tannan haklar arasndan da karlabilir. Bu kurumlar insan yapsdr. Nasl kapitalist sistem doal veya mutlak bir sistem deilse, kapitalizmi meydana getiren bu kurumlar da ayn ekilde mutlak ya da doal deildir; sadece sistemin (kapitalizm) doasndadr. Bir baka deyile, kapitalist dzen srdke zel mlkiyet ve veraset kurumlar da devam edecektir. zel teebbs (giriim) zgrl: Teebbs zgrl kapitalist ekonomiler iin byk nem tar. Mteebbisin grevi, belirli mal ve hizmetlerin piyasaya arz edilmesi iin gerekli nitelik ve nicelikteki retim aralarnn bir araya getirilmesi ve egdm iinde almalarnn salanmasdr. Mteebbis, retim aralarnn kiralanmas, alnmas retimde kullanlmasnda bir fayda grmedii srece, o aralar belirli alanlarda belirli ekillerde kullanlmayacaktr. Kapitalist dzenlerde mteebbislere faydal olabilecek alanlar bulup karmak ve retim aralarn bu alanlarda kullanmak zgrln tanmak gereklidir. retim sreci bu ekilde yrtlmedii takdirde, kapitalist bir dzen altnda baka trl de yrtlemez. zel teebbs zgrl kapitalist ekonomilere zg bir kurumdur. Rekabet: Rekabetin saysz biim ve grnmleri de kapitalist ekonomik dzenlere damgasn vurmutur. Rekabet kurumunun ilk ve en nemli grevi, kapitalizmin en nemli unsurlarndan biri olan deer bime sreci ile ilgilidir. Kapitalist ekonomilerde rekabet ya da serbest pazarlar ya da rekabet yoluyla fiyat belirlenmesi, kapitalist ekonominin dier kurumlaryla tutarllk iindedir. Kapitalist ekonomilerin dzgn bir ekilde ve aksamadan ileyebilmesi iin bu fiyat belirlenmesi mekanizmasnn da aksamadan ve dzgn bir ekilde ilemesi gerekir. Kapitalist ekonomilerde rekabetin en nemli grevlerinden biri, mal retiminde yksek verimlilik (etkenlik) salamak ve ulalan bu verimlilik dzeyini korumak ve gelitirmektir. Yksek verimliliin (etkenlik) oluumunu salayacak kuvvet ve kurumlarn yokluunda, hibir ekonomik rgtlenme biiminin uzun mrl olmas beklenemez. Kr amac : Kr gdsnn kapitalist ekonomilerdeki yerini ve grevlerini deiik ekillerde anlatmak mmkndr. Bir adan bakarsak diyebiliriz ki, kr gds, kapitalist ekonomilerin merkez denetim organ dr; kapitalist ekonomileri fiilen yneten kii veya kurulularn bulunmas, dzenin z bakmndan, imknszdr. Kr gdsnn, mteebbisi, retim aralarn en verimli retim srelerinde kullanmak zere harekete geirmesi beklenir. Bu kr gds, mteebbisi retim aralarn daha az nemli olan yerlerden daha nemli olanlarna aktarmas iin uyank tutar. Bir baka deyile, yksek bir uzmanlama dzeyine ulam ekonomilerde, kr gds egdm salayacak bir ara olarak alr. Buna ek olarak mteebbisi gerekten mteebbis olmaya deta zorlar. Bunu yapmakla da yetinmez; gelir fazlas olaslnn daima bulunmas sayesinde, teebbs hizmetleri yapmasn da salar. Sonular nceden kestirilemeyecek tehlikelerin gze alnmas da bu kurumun bir parasdr. Kar gds teebbs kararlarnn denetimini yapar. Teebbs unsurunun ana kayna olmas bakmndan, kolaylkla kapitalizmin kilit kurumu olarak nitelenebilir.

3.6. Milliyetilik Hakknda ne Srlen Fikirler Bu son blmde Milliyetilik, Milli ekonomi Doktrini, MEP hakknda eitli bilim adamlar ve aydnlarn grlerine yer verilmektedir. Eletirici veya vgc, her trl gre yer verilmitir. Grler tamamen yorum yapan kiilerin ahsi fikirleri olduu dolaysyla yorumu yapan kiileri dorudan balamaktadr. Okuyucunun konular hakknda kyaslama yapabilmesi amacyla bu grlere yer vermeyi uygun bildim.

66

Milliyeti elit, resmi ideolojinin vatan milliyetiliinin tesine geen bir milliyetilik modelini savunmaktadr. Trklerin tarihi vatan olarak kabul ettikleri blgelerle ibirliini ve hatta entegrasyonu desteklemektedir. PanTrkizmin ilk savunucular, Dounun Osmanl mparatorluunun yeniden inas iin nemli frsatlar saladn iddia etmilerdir. Geni bir tanmla PanTrkist ideolojiye gre, Anadoludan Asyaya Trke konuan insanlarn hepsi tek bir ulustur. Milliyeti d politikay daha iyi kavrayabilmek iin, Trk toplumunun milliyeti kitlesi arasnda en popler parti olan Milliyeti Hareket Partisine (MHP) bakmak yararl olacaktr. Trkiyede bu partiye olan destek artarak devam etmi ve 1999 Parlamento seimlerinden sonra koalisyon orta durumuna gelmitir. D politika konusunda MHP, Trkiyenin Krt politikasnda herhangi bir imtiyaz vermemek iin elinden gelen abay gstermektedir. Nitekim Austos 2002de kabul edilen Avrupa Birlii uyum yasalarndan Krte eitimin serbest braklmas ve idam cezasnn kaldrlmasna Krt ayrlklnn iddetlenecei ve hapiste bulunan PKK lideri Abdullah calann idam cezasndan kurtulaca ekinceleri ile aleyhte tavr almlardr69. Ortadou corafyas Trkiyenin karlar iin nemlidir ve blgede statkonun korunmas taraftardrlar. Bu balamda srail ile ilikileri desteklemektedirler. Amerikada Trkiye kart Ermeni diasporasnn faaliyetlerini dengeleyebilmek iin nemli rol oynad dnlen Siyonist lobinin yardm Trk milliyetilerini srail ile ilikileri scak tutmaya ynlendiren sebepler arasndadr. Irak konusunda olduka ahin bir tavr taknlmakta ve Kuzey Irakta bir Krt devleti kurulmas sava sebebi saylmaktadr. MHP ayn zamanda Trkiyeyi kuatan blgelerde stratejik ittifaklar kurmay desteklemektedir. Bunlar arasnda Kafkaslar, Ortadou lkeleri, Balkanlar ile kurulan dostluk ve ibirlii anlamalar ve Trkiye, rdn, srail, Msr, ve Filistin arasnda kurulacak Dou Akdeniz ittifak saylabilir. Bu ittifaklara ek olarak MHP, yeni tesis edilen Trk dnyas ile ilikileri gelitirmekten sorumlu bir bakanlk araclyla Trk cumhuriyetleri ile ilikileri gelitirmeye almtr. Trk milliyetiliinin, iktidar orta olduu dnemde d politika hedeflerine ulaamamas ve temel d politika sorunlarnda sadece kart tepkisel tavrlar almas, dnemsel deil nemli yapsal sorunlarn rndr. zlenen d politika geni kitleleri darda brakan, nemli sorunlar kendi balamlarndan kopararak i politik fay hatlarna dntren, sonuta ise kendini marjinalletiren bir seyir izlemitir. Trk milliyetilerinin hedefi, lke karlarn gzetmektir ve bu sre olduka esnek, dnya realiteleri ile uyumlu, ar ideolojik ve keskin tavr allardan uzak, uzun dnemli stratejiler ve bu stratejilerle uyumlu politikalarn ortaya konmasn art komaktadr. te yandan d politikann i balam ok nemlidir. Trk milliyetilii lke menfaatlerini gzeten hibir grup ya da oluumu dlamamal ve lke menfaatleri kavramnn olduka farkl anlamlarla ortaya konulabileceinin farknda olmaldr. Bu hassasiyet, pei sra d politikann brokratikotoriter balamndan koparlarak toplumsal taleplerle irtibatlandrlmasn getirecektir. Trk milliyetiliinin d politika kimliinin tehdit ve gven alglamalar blgesel ve global realitelerle elimemelidir. ncelikle Trkiyedeki mevcut d politika ile milliyeti alglamalar arasndaki fark kapanmaldr. Avrupa Birlii srecini srdren d politika eliti, bu lkenin diplomasisinin unsurlardr ve milliyetiler bunu tmden ihanet olarak alglama yanlgs iinde olamazlar. Ayrca MHP taban zerinde yaplan anketlerde parti tabannn ABye destei artmaktadr. Milliyeti elit, Trk milliyetiliinin Trk insannn milliyetilii
Milliyetilik ve D Politika, Do. Dr. Blent Aras, Fatih niversitesi; http://www.liberaldt.org.tr/guncel/Diger/ba_milliyetcilik.htm; Milliyetilik ve D Politika, Do. Dr. Blent Aras, Fatih niversitesi, 23 Ocak 2003 tarihinde Zaman gazetesinde yaynlanmtr; Alnt Tarihi: 22 Kasm, 2004
69

67

olduu ve toplumsal taleplerle yeniden ekillenebilecei gereini gz ard etmemeli, topluma daha empatik bakamamann bedeline girmemelidir. D politikada vizyonsuzluk, blgesel d politika ve Avrasyaclk dncesini ne karmaktadr. Vizyon eksiklii nc dnyac ve anakronistik solcu d politika alglamalarn gndeme getirmektedir. Ancak bu dnceler ne kadar makyajlanrsa makyajlansn milliyetilerin uzun dnemli benimseyemeyecekleri ve asla layk olmadklar sorunlu yaklamlardr. Trk milliyetiliinin d politikas artk yanl jeopolitik okumalar ve corafya kiras gibi kavramlarn zerinde ekillenmemelidir. Avrupa Birliine giri srecini Trkiyenin federe devlete dntrlerek blnmesi tarznda okumalar, nemli bir zgven eksikliini ve lkenin sahip olduu dinamizmi gz ard etmektedir. Farkl uluslararas blge ve oluumlar ele alp bunlar bir fay hattnn iki ucuna koyarak ztlklar zerinden d politika yapmak, zamann dna kmak demektir. politik ortamda anlam ifade eden bu atmalar, ne yazk ki d politika oluum srecinde bir mana ifade etmemektedir. 21. yzyln ilk yllarnda yeni kzl elma demokratikleme, siyasal ve ekonomik istikrar ve kalknma olmak zorundadr. Jeopolitiin yerini jeoynetime, izolasyonun yerini entegrasyona brakt bir dnyada milliyeti d politika aktif ve katlmc olmaldr. Trkiyeyi kpr deil kprler kuran bir lke olarak alglayan, darsnrl corafyalar deil glmreffeh bir Trkiyeyi kzl elma olarak gren, toplumsal talepler ve kltrmedeniyet szgecinden geirilen uluslararas normlara dayal bir d politika, Trkiyeye yakandr. Bulunduumuz corafya, yakn ve uzamzda karlarmz olan lkeler, uluslararas blgeler, havzalar, zgveni yksek ve modernbaarl rneklerinde grlen altyap ile yeniden yorumlanmaldr. Son dnemde saylar ok snrl olsa da mit verici aratrma kurumlar ok geni bir kulvarda bamsz tartma ortamlar oluturmulardr. Bu kurumlarn saysnn artmas entelektel bir zenginlik ortaya koyarak, d politika retim srecinde olumlu katklar yapacaktr. Yeni milliyeti anlay ile ortaya konacak d politika lkenin ufkunu geniletecektir70. 20. yzyln balarndaki dnya savalar da bu askeri yapy desteklemi ve glendirmitir. I. Dnya Sava ile birlikte ideolojik ulus-devlet kavram tm lkeleri etkisi altna almtr. Bu dnemde, devletin gcn artrmak ve lke snrlar iinde yaayan toplumu bir arada tutmak iin, bir ulusal kimlik yaratma olgusu nem kazanmtr. Dolaysyla milliyetilik nem kazanm, lkeleraras ekonomik, kltrel ve sosyal etkileimler azalmtr. Ulus-devletlerin ve milliyetiliin g kazanmas ile devletler, eitim politikalar, dil ve din politikalar, iletiim vs. zerinde sk kontrol kurmaya balamlardr. Bir baka deyile ulus-devletler kltrn kresellemesine engel olmulardr. 1913 ylndan itibaren, o ana kadar dnya leinde yaylmakta olan ticaret ilikileri zayflamtr. Sava sebebiyle ve dolaysyla ticarete getirilen kstlamalar, kotalar ve artan gmrk kontrolleri nedeniyle ticaret ters ynde etkilenmi ve lkeler arasndaki snrlar ayrc birer duvar olmulardr. Bununla birlikte, sava tehdidi, devleti toplum karsnda glendirmitir. 2. Dnya Sava'nn sonuna kadar sren bu dnemde, demokrasi, insan haklar, sivil toplumun geliimi gibi kavramlar ideolojik ulus-devletlerin hegemonik basks altnda kalmlardr. Bu hegemonya da toplumlarn dinamik yaplarnn ortaya kmasna ve harekete gemesine engel olmutur. I. Dnya Sava'ndan sonra 1930'lara gelindiinde,
70

http://www.liberal-dt.org.tr/guncel/Diger/ba_milliyetcilik.htm; Milliyetilik ve D Politika, Do. Dr. Blent Aras, Fatih niversitesi, 23 Ocak 2003 tarihinde Zaman gazetesinde yaynlanmtr; 22 Kasm, 2004

68

devletin ekonomik ve sosyal alandaki roln glendiren bir baka kresel olay da 1930larn ekonomik krizi olmutur. Ekonomik kriz ve kriz yllar lkelerin liberalleme politikalarna sekte vurmu ve ekonomide ve dier sosyal politikalarda devlet mdahalesini daha byk lde yeniden gndeme getirmitir. Devletler bu srete pek ok alanda mutlak egemen ve baskn konuma gelmilerdir. lkeler bu krizden kmann yollarn ararken, krizi amada ekonomik nlemler yannda politik nlemlerin de alnmas gereini kabullenmilerdir. Sovyetler Birlii'nin krizden etkilenmeden kmas ve dnya ticareti iindeki payn artrmas bunalmdan etkilenen lkelerde sosyalizmin ve komnizmin ykselmesine neden olmutur (aylan 1995). Bu srete lkeler ie kapal politikalar izlemiler, krizi amak iin uluslararas bir dzenleme sistemi oluturulamamtr (Tekeli & lkin 2000). 1930'lardaki kriz yllarnn yaratt siyasi ve sosyal ortam, II. Dnya Sava'na giden yolu amtr. Byle bir ortamda kan II. Dnya Sava da, siyasal ve ekonomik buhranlarn devam etmesine neden olmutur71. Milliyeti, muhafazakar, sosyal adaleti ve serbest piyasa ekonomisini savunan bir felsefe zerine kurulduunu belirten ANAP, programna kresellemenin toplumlar zerindeki deitirici etkilerinin kabul ile balayarak, siyasetin grevinin de kresellemenin her alandaki zararlarnn giderilerek benimsenmesine yol aacak ve yerel deerleri gelitirip kreselle eklemlenmesini salayacak mekanizmalar oluturmak olduunu vurgulamaktadr. ANAP'n siyasi yaklamnn merkezinde zgr birey, adaleti toplum ve rekabeti ekonomi yer almaktadr. ANAP politikalarnn ana unsurlar arasnda yer alan, bireysel hak ve zgrlklere sayg, sivil toplum dinamiklerinin gelitirilmesi, insan merkezli gelime, ada demokrasi anlaynn yerletirilmesi effaf ve etkin devlet, brokrasinin snrlandrlmas gibi liberal ilkelerin yan sra, gelir dalmndaki adaletsizliin, isizliin ve yoksulluun toplumsal sorunlarna vurgu yaplarak, isizlik ve yoksullukla mcadele, adil gelir dalm, temel renimde devlet desteinin yaygnlatrlmas, eitimde frsat eitlii, toplumun btn kesimlerini kucaklayan bir sosyal gvenlik sistemi, kadn-erkek eitliinin her alanda salanmas, kadnlarn, genlerin, engellilerin ve yallarn toplumsal ihtiyalarna duyarllk, yaanabilir evre politikalar gibi sosyal politikalara da ayn nemde yer verilmektedir. ANAP bu anlay, ekonomik liberalizmle sosyal adaletiliin, bireyin zgrlk alan ile kamusal karlarn ideal ekilde bulumas olarak deerlendirmektedir. AB yeliini d politikasnn merkezine alan, bununla birlikte Avrasya'da ynlendirici, Ortadou, Balkanlar ve Kafkasya'da lider lke anlayna uygun aktif bir d politika hedefleyen bir anlay yanstlmaktadr. Milliyetiliin bar ve meden bir toplum hayatnn gerekleriyle uyumasnn neredeyse imknsz olduunu teorik kantlarla aklamak hi de zor deildir. Ama bizim bunu anlamamz iin yle teorik tahlillere pek ihtiyacmz yok gibi. nk, Trkiye'de zellikle son zamanlarda olup bitenler bunun byle olduunu adeta bara bara sylyor. Bu durum milliyetiliin tehlikelerini, laf eip bkmeden ve dolambal anlatmlara bavurmadan, dosdoru bir ekilde dile getirmeyi kanlmaz bir ahlak grev haline getirmitir. nk, birok ulusal meselede milliyetilie yaplan atflar tam bir hezeyan halini almtr. Genelin iyiliini, bilinlerine kaznm milliyeti mitlere ve hayallere kurban edecek kadar kendi "millet"inin veya "ulus"unun kaderine kaytszlaan milliyeti hezeyann hkmferman olduu zamanlarda yayoruz. Bir rnek olarak, Kbrs meselesinin szde tartlma biimini hatrlaynz. "Kbrs' satmak", "erefsizlik", "hainlik", "bilmem kimin ocuklar" trnden adamakll ly karm isnat, itham ve kfrlerle yorulmu bir karalama edebiyatnn
71

http://www.liberal-dt.org.tr/guncel/Diger/alp_kuresellesme.htm , 22 Kasm, 2004, Kreselleme ve Politika Yaknlamalar, Do. Dr. Ali ALP, Mehmet Ali Kahraman

69

milliyetiler arasnda nasl da rabet grdne hepimiz tank deil miyiz?... "ly karm" dediysem, salim aklla dnenlerin lsn kastettiimdendir. Yoksa, milliyetiliin "ls"nn zaten bu olduunu bilmiyor deilim. Milliyeti safsatann esiri olmak iin, ilk bakta zannedilebileceinin aksine, cahil olmak da gerekmiyor. Tahsilli, dnya grm, "hatta profesr olmu" kiiler bile bu akntya kaplabilir. te en son rnei: stanbul niversitesi'nin stelik de tabip olan rektr "Gneydou'da 25 bin ehit verdik, bir 45 bin daha, 100 bin daha ehit verir, Kbrs' da alrz, Yunanistan' da!" buyurmular. Adamdaki u rahatla baknz: Sanki insanlardan deil de saylardan bahsediyor! Bylesine irrasyonel ve "bilim-d" bir sylemi bir bilim adamna yaktran var mdr bilmem72. Her halde biliyorsunuz, medeni dnyada anayasasnda devleti "milliyeti" olarak tanmlayan tek lke Trkiye'dir. Ayrca, milliyetilik Anayasa'nn dibacesinde de ska tekrarlanan bir temadr... Bir kiinin, hatta bir siyasi partinin deil, bir devletin "milliyeti" olmasnn nasl bir ey olabilecei stnde bilmem hi dndnz m? Ben insan bundan daha fazla dehete drebilecek eyleri hayal etmekte dorusu zorlanyorum. Milliyetilik yle bir illet ki bulat her ideolojiyi de yozlatryor. zellikle Trkiye'deki sosyalizmin ve slmcln durumuna baknz. Bunu sylemekle, elbette milliyetilikten arnm bir sosyalizmi tezkiye etmek veya sosyalizmle milliyetiliin bsbtn badamaz olduklarn sylemek istemiyorum. Ama u da bir gerek ki sadece Trkiye'de deil, dnyann baka yerlerinde de sosyalizmin en karikatrize biimleri milliyetilikle harmanlanm olanlardr. te yandan slmc syleme bir baknz: Bugn slmclar'n ounluunun savunduklar fikriyatn znde saf milliyetilerinki kadar milliyeti olmas slm'n evrenselci mesaj adna ne hazin bir tecellidir! unu ok net grmeliyiz: Milliyetilik, kimi milliyetilerin iddia ettii gibi, "milletini sevmek"le veya milletinden yana olmakla, onun karn gzetmekle tanmlanabilecek bir ey deildir. Bu kabil hassasiyetler ne milliyetilie zgdr ne de bunlar onu baka ideolojik pozisyonlardan ayrt eden zelliklerdir. Tarih de gstermektedir ki, milliyeti saplantlar, szde kayrlmak istenen milletlerin kendilerine byk zararlar vermitir. Onun iin, bu gibi sloganlarn asl ilevi, milliyetilerin, kendileri gibi dnmeyenleri hain olarak yaftalamalarn kolaylatrmaktr73. Milliyetiler, bir de, kendi milliyetiliklerinin szde hakllnn kant olarak baka toplumlarn milliyetiliklerini rnek verme alkanlndadrlar. Bylelikle demek isterler ki, doal ve normal olan milliyetiliktir, milliyeti olmamak ise anormaldir. Oysa, tam da onlarn kant diye getirdikleri ey milliyetiliin yanlln teyit eden en nemli kantlardan biridir. yle ya, demek ki, dnya bar btn toplumlarn kendi karlarn bakalarnn zararnda grmekten vazgemelerini gerektiriyormu. Son olarak, u "Atatrk milliyetilii"ni baka milliyetiliklerden ayrma aldatmacasndan da vaz gesek iyi olacak. Resmi syleme ve akademik neriyata (anayasa hukuku kitaplar dahil) bakarsanz, "Atatrk milliyetilii" bildik anlamda bir milliyetilik deildir. Demek istiyorlar ki, "Atatrk milliyetilii" rk, venist ve irredantist olmayan, daha "meden" bir milliyetiliktir. Oysa, gerekte Atatrk milliyetilii de bir milliyetiliktir, Trk milliyetiliidir. Kimi nanslarna ramen, onun ne teorisini ne de pratiini bildik anlamda milliyetilikten bsbtn ayrmak mmkndr74. letiimle birlikte ulusal snrlarn almas olumlu ve olumsuz sreleri insanla dayatm bulunmaktadr. nemli olan, yoksul lkeler ile zengin lkeler arasnda gittike
ERDOAN, Mustafa; "Milliyeti Hezeyan", Tercman, 29/03/04; Hacettepe niversitesi, mersindogan@yahoo.com 73 a. g. y. 74 Bu yaz Tercman gazetesinde yaynlanmtr. Yazarn grleri Milliyeti politikay eletirici nitelik arz etmektedir. Yazarn gr ve yorumlarna katlmamaktaym. Sadece kyaslama asndan almaya ekledim.
72

70

alan fark ve ok uluslu tekellerin insanln tm zerindeki hakimiyetini ve bilgi ile haberlemeyi tekeline alan zengin lkelerle ok uluslu sermayenin dnya zerindeki egemenliini krmaktr. CTP bu yzden blgesel ve dnya erevesinde gelien ekonomik ve siyasi birliklere olumlu yaklarken, bu srecin belli glerin hakimiyetinde gelimemesi iin gelimi ve gelimekte olan lkelerin halklarnn enternasyonal ibirliine byk nem verir. Bu srete, blgesel, ktasal birlikler geliirken, gerek ayrlk milliyetiliin, gerekse hegemonyac milliyetiliin dnya halklarna tad felakete kar ciddiyetle mcadele edilmesine inanmaktadr. CTP, ulusal ve toplumsal zellik ve deerlerin, evrensel insani deerlerle geliip glenmesini arzularken, uluslararas gvenliin ABD'nin tek bana belirleyiciliine kardr. Bu yzden BM'nin yeniden ve demokratik yaplanmasn savururken, tm dnya halklarnn tek kutuplu bir yaplanmann ekonomik, kltrel, sosyal ve siyasal yaplanmasna kardr. CTP emein ve insann zgr olaca savasz ve smrsz bir dnyaya ulamak iin, yerel ve evrensel balamda sosyalizmin evrensel deerleri ile mcadele verilmesini savunur. Kbrs'ta bir zmle birlikte AB yeliini ngren CTP, toplumumuzun ve tm Kbrs'n demokrasi, insan haklar ve sosyal adalete dayanan bir toplumsal dzene kavumas iin mcadelesini srdrme kararllndadr. 1970'li yllarn banda Bretton Woods sisteminin kmesi ile beraber, ulusal ve uluslararas ekonomik ilikilerde kkl deiikliklerin yaand yeni bir dneme girilmitir. Ekonomik istikrarszlklar/dalgalanmalar, liberalizasyon hareketleri, piyasalar arasndaki blnmlklerin ulusal ve uluslararas dzeyde ortadan kalkarak daha rekabeti bir yapya oturmas ve kaynak dalmnn daha rasyonel hale gelmesi ile teknoloji ve iletiim alanlarnda salanan muazzam gelimeler sayesinde finansal piyasalarn ilem hacimlerinin artmas ve kullanlan finansal rnlerin eitlenmesi bu dnemin en temel zellikleri olarak ortaya kmtr. Bu dnemde makro dzeyde, uluslararas finansal sistemde yer alan lkelerle ilgili, piyasa katlmclarnn kararlarn etkileyebilecek her tr verinin yine tam ve zamannda ilan edilmesi ile uluslararas dzeyde yaanacak krizleri nleyecek yaplanmalarn varl nem tamaktadr (Alp 1999). Son otuz yl iinde, zellikle gelimi lkelerin ba ektii lkelerde yaanan liberalizasyon ve onun sonucunda snr tesi sermaye hareketlerine getirilmi olan snrlamalar azalm ve sonuta kresel anlamda piyasa blnml ortadan kalkarak uluslararas finansal sistem adeta tam bir Pazar gibi ilemeye balamtr. Bu gelime finansal entegrasyon olarak adlandrlmaktadr. Bu sistemin en nemli aktrleri de IMF ve Dnya Bankasdr. lkeler iin u anda nemli olan bu finansal entegrasyonu salkl bir ekilde salayabilmektir (Alp 2000). Ulusal lekte oluturulan/oluturulacak politikalarn da bu kresel/blgesel sistemlere entegrasyona bal olarak ekillendirildii grlmektedir. Bununla birlikte, bu finansal entegrasyon sisteminin bir aya da kamu-zel sektr ortaklklarnn gelitirilmesidir. Ekonomik byme ve kalknmann kamu ve zel sektr arasndaki gl ilikiye bal olarak salanabilecei dncesi savunularak, bu tr ortaklklar tevik edilmektedir. Bu iki sektr arasndaki deien ilikiler piyasa artlarnn baskn olduu bir sistemi nermektedir. Byle bir sistemde, devletin esas yatrm, i ve d gvenlie, savunmaya, baz temel servislerin sunumuna ve eitime ynelik olacaktr. Uluslararas lekteki ikinci ilgi alan ise sosyal ve insani gelimedir. Sosyal ve insani gelimeyi tevik eden en nemli aktrler Birlemi Milletler ve bal kurumlardr. Bu kavram ile, gnmzde lkelerin, politik, sosyal, ekonomik ve kltrel yaplarn derinden etkileyen

71

hzl deiimlerle kar karya kalmas durumunda, bu deiimlerin frsata evrilmesi iin en iyi yolun insan kaynaklar geliimi ve toplumsal geliim olduu savunulmaktadr. Dnyann kar karya olduu deiimler sonucu oluan ekonomik, sosyal ve politik eitsizlikler, ekonomik byme ve insan geliimi zerinde yavalatc etkiye sahiptir. Yksek oranlardaki fakirlik, gelir dalmndaki dengesizlik ve deiik marjinal kesimler (kadnlar, genler, ocuklar, farkl dini ve etnik kimlikler) ile belirlenen sosyo-ekonomik blnmlk, lkelerin yeni gelimeleri yakalama kabiliyetini zayflatmaktadr. Bu politikaya gre, kreselleme ve liberallemenin etkilerinden faydalanabilmek ancak insan gelimilii ile mmkndr. Burada devletin rol, tm vatandalar iin lke olanaklarndan eit faydalanmay salayarak demokratikleme projesini hayata geirmektir. Demokratikleme projesinin en nemli iki noktas ise sivil toplum katlm ve zel sektrn glenmesidir. Bu iki gelime toplumsal balar kuvvetlendirecek ve insan gelimesini destekleyecektir. Bunlara ilaveten devletin eitim, salk gibi baz temel toplumsal hizmetlerdeki mdahaleleri ise onun temel rol olacaktr. Sosyal ve insani gelime politikas, kalknmay ve gelimeyi sadece toplam retim ve kii bana ortalama gelir gibi gstergelerle lmenin yeterli olmadn vurgulamaktadr. Bunun yerine, bu tr gstergelerin insanlarn insani fonksiyonlarn yerine getirmedeki rol dnlmelidir. Devletin bu erevedeki rol, insanlarn iyiye ynelik semelerini gerekletirebilecek olgunlua erimelerini salayacak maddi ve sosyal imkanlar sunmaktr. nsan ancak bu imkanlar salandktan sonra zgr olabilir (Nussbaum 1990).

72

SONU ve NERLER Bu almada bugn iin ok nem arz eden fakat neredeyse 20. Yz yln balarna kadar akademik alanda hakknda ok az aratrma yaplan konu olan Milliyetilik Kavram, Milliyetilik akmnn douu, Milletlerin etnik Temeli blmleri eklinde aratrlmtr. Bildiimiz gibi son yllarda btn dnyada milliyetilik dalgasnn kabaryla birlikte, Milliyetilik literatrnde de bir zenginleme grlyor. Farkl milli kimlik ve milli devlet tiplerinin siyasi dzeyde yol at deiimleri, oluumlar ve sonular ayrt edip gstermek iin bu almay hazrladm. Yurttala ve lke/toprak esasna dayanan milli kimlik ve etnik soycu milli kimlik arasnda ne tr ayrmlar vardr ve ne tr geiler olduu aklanmtr. Milli kimlikte, zengin bir tarihsel malzemeye dayanarak ve ok eitli rnekler karlatrlarak ele alnmtr. nsanlarn milletler halinde blnmesinde ve dnyann her kesinde milli kimliin gcn sebatla devam ettiriinde hem bir tehlike hem de bir umut vardr. Bu tehlikeler yeterince aktr; etnik atmalarn her yere yaylmas ve kzmas , daha byk bir milli trdelik hamlesi esnasnda sindirilemeyen aznlklara zulmn reva grlmesi, eski alar iin bile anlalmaz boyutlara varan terrn, etnik krmn ve soykrmn hakl gsterilmesi. Milliyetilik ayn zamanda bugn popler rzaya sahip ve popler bir coku salayan siyasi dayanmann yegane tahayyln ve rasyonelini verir. Byk blmyle Milliyetiliin yerine getirdii vaatlerdir bunlar. Bunca insann kendini milletle zdeletirmeyi srdrmesinin gerek nedenleridir.75 21. Yzyla girerken Trk Dnyasnn eline yeni bir frsat gemitir. Bu byk dnr ve Trkiyenin kurucusu Atatrkn de dedii gibi Sovyetlerin kyle ortaya kan bir dnemdir. Artk Sovyetler Birlii kt iin bu frsattan istifade etmemiz ve Trk Birlii projesini hayata geirmek gerekmektedir. Ne yazk ki, buna nclk etmesi gereken Trkiye devleti de bu yolda stne deni gereince yapamamtr. Bu yzyl artk savalarn ve sava bloklarnn deil ittifak ve birlik grlerinin ortaya atld bir dnem olmaktadr. Buna rnein Avrupa Birliidir. Trkiye ve dier Trk cumhuriyetleri de AB gibi bir TBTrk Birliini yapabilme kapasitesine sahipler. Bu ite esas grev Trkiyeye dmektedir. nk dier devletler henz yeni kendi bamszlklarn kazandlar. Trkiye ise 85 yldr bamsz bir devlet olmann kendisine verdii tecrbeyle bu Trk devletlerine aabeylik yapabilirdi. Halen ge kalnm deildir ve gereken neyse tez bir zamanda yaplabilir. Bu alma esasta teorik bir fikirler toplusunun rn olmaktadr. Bu yzden pratik olarak ne gibi neticeler verebilecei hakknda hibir somut gre yer verilmemitir. Sadece Bylesine bir projenin Trk Dnyas ve Trkiye iin ok faydal bir proje olabilecei zerinde durulmaktadr. Yeni bloklamalar karsnda Trkiye hangi yne gideceini bugn iyi kestirmeli ve dier Trk devletlerine de rnek olmaldr. ABnin peinden senelerce komas Trkiyeyi ve Trkiyenin bykln glgelemektedir. Trkiye ne istediine iyi karar vermeli ve d politikasna statkoculuk yerine revizyonistlik getirmeli ve yeni dnya dzeninin getirdii yeniliklerine uygun bir hale getirmelidir.

75

Anthony D. Smith ; Milli Kimlik , letiim Yaynlar 1999 , 2.Bask, stanbul-(1000 adet) ;ss.269-270

73

Trk Dnyasnn gelecei hakknda baz dnceler ve dilekler vardr. Kukusuz bu dnce ve dileklerin banda, bar, birlik ve beraberlik gelir. Bunun yannda, gelecekte Trk Dnyas iin sylenebilecek gelimeler unlar olmaldr, diyebiliriz. Trk Dnyas Dil Kurumu kurulmal ve ortak bir dil szl ortaya karlmaldr. Gerek dorudan ve gerekse dolayl olarak smrlen Trk Dnyas, kltr bakmndan da smrlmektedir. Bugn Trk nsannn en muzdarip olduu konu kltr yozlamasdr. ngiliz, Amerikan, Rus ve in kltrlerinin etkileri altnda inim inim inleyen Trk Dnyas, bir trl z kltrne kavuamamtr. Kltr yozlamasnn nne geilmelidir. Bunun iin de, Trk lkeleri, kendi arasnda ortak Kltr Antlamalar imzalamal ve kltr al-veriini salamaldr. Trk lkelerinin tarm, hayvancl, madenleri ve sanayisi farkl gelime iindedirler. lkeler birbirlerine destek verdii srece, iktisadi bir btnlk grlmektedir. Geri bu btnl bozmak iin, bugn A.B.D, ngiltere, Fransa, Almanya, Sovyet Rusya ve in gibi smrgeci lkeler, var gleriyle almaktadrlar. Trk Dnyasnn ekonomik smrsne kar, tm Trk Dnyasnn halklar elbirlii yapmaldr. Bu nedenle; en ksa srede Trk lkeleri Ekonomik birlii Tekilt (TRKET) kurulmaldr. Bugn A.B.D, ngiltere, Fransa, Almanya, Sovyet Rusya, in gibi kalknm lkelerin kalknmasnda, Trk Dnyas halklarnn emei byktr. Bu lkelerin bilim ve teknik almalarnda Trk Bilim adamlarnn katklar byktr. Ancak bu katklarn Trk Dnyasna herhangi bir faydas grlmemektedir. zl bir ifadeyle, gnmz Trk Dnyasnda beyin smrs had safhaya ulamtr. Trk lkeleri, bilim ve teknik ynnden birbirlerinin eksiklerini tamamlayabilirler. Bu amala Trk Dnyas Bilim ve Teknik Kurultay oluturulmaldr. Bugn Birlemi Milletler Tekiltnca, Trke resmi dil hviyetini kazanamamtr. Oysa ok az nfusu olan lkelerin dilleri resmi dil olarak kabul edilmitir. 250 milyon kiinin konutuu Trke, resmiletirilmelidir. Birlemi Milletlere ye olan lkelerden be daimi yesi (A.B.D, ngiltere, Fransa, S.S.C.B ve in), Veto Hakkna sahiptir. Bu lkelerden S.S.C.B dalm, yerine bamsz devletler olumutur. inde ise, Dou Trkistan zerk Cumhuriyeti vardr ve bu lkenin sorunlar, B.M de veto edilmektedir. Artk 250 milyon bir insan kitlesini oluturan, Trk Dnyas'na Birlemi Milletler tarafndan Veto Hakk tannmal ya da be lkenin Veto Hakk, eitlik ilkesine aykr dtnden kaldrlmaldr. Dnya savalarnda grlmtr ki, savalarn sonularn ittifaklar belirlemitir. Ayrca sava esnasnda tesis edilen ittifaklar, lkelerin savunma gcn nemli lde artrmtr. Ancak dil ve kltr birlii olmaynca, ittifaklar uzun sreli ve kalc olmamtr. Varova Paktnn dalmasnda dil ve kltr farkll nemli rol oynamtr. te yandan NATOdaki etnik, dil ve kltr farkllklar, bu ittifakn yaptrm gcn iyice zayflatmtr. NATO ve VAROVA PAKTI gibi yapay oluumlar deil, kalc ve uzun mrl TRK DNYASI SAVUNMA PAKTI kurulmaldr. Trklerin tarihte, dier devletlere olan yenilgileri, hep karde kavgalar yznden olmutur. 20.yzylda bile, gerek Sovyet Rusya ve gerekse in Halk Cumhuriyeti esaretinde kalan Trk lkelerinde, srekli olarak karde kavgas tezi ilenmitir. Her lkede ya da blgede, Trkler eitli adlar altnda (Tatar, Kazak, zbek, Uygur, Karakalpak, Krgz, Azeri, Yrk, Trkmen gibi .., ) tasnif edilmeye balanm ve Trk ad unutturularak, bu Trk boylar birbirine hasm durumuna getirilmitir. Bylece Smrgecilerin ekmeine ya srlmtr. Eer Trk insan, dnya da ac ekmek istemiyorsa, artk boy ayrmna son vermeli ve kardelik lksn perinlemelidir. nk; Birlikten kuvvet doar. Trk cumhuriyetlerinin arasndaki snr anlamazlklarna deinirsek bugn iin, Trk Cumhuriyetlerindeki mevcut snrlar korunmaldr. Bundan sonra kabilecek sorunlar

74

ise, oluturulacak Trk lkeleri st Kurultaynda zmlenmeye allmaldr. Hristiyan Ortodoks Trklerin Trk Ortodoks Patrikliine balanmas. Trk llerinin tamamna Trkiye Cumhuriyeti temsilciliklerinin almas ve Vize dahil her trl yardmn verilmesi. Televizyon ve radyo yaymclnda TRT'nin btn Trk Cumhuriyetlerine ve dier Trk illerine ulatrlmas ayrca Trk Cumhuriyetleri'ndeki ve Trk llerindeki televizyon ve radyo kanallarnn Trkiye'de yaynlanmas. Trk llerindeki genlik yaplanmalaryla iletiim kurulmas. Trk yurtlarndaki tm milliyeti partilere destek verilmesi. Trkiye ve dier cumhuriyetlerdeki niversitelerde Trk Birlii konulu akademik almalarn arttrlmas. Trk yurtlarndaki Rus askeri varlnn kalkmas iin lobi faaliyetleri dzenlenmesi. Trk yurtlarndan gelerek Trkiye'de yksek renim gren genlerin birer Trk Birlikisi olarak yetimeleri iin genlik tekilatlarnn faaliyetlerini artrmalar. Her yl dzenlenen Trk Dnyas kurultaylarnn yan sra Trk Yurtlarndaki siyasi kesimlerle irtibatn arttrlmas. Trk yurtlarnda Trkiyeyi temsil eden eitim kurumlar u yada bu cemaatin, kesimin, zmrenin elinden alnarak Trk Devletinin kontrolne alnmas. Sonu olarak; anl Trk Tarihi zerine, bar, sevgi, kardelik, birlik ve beraberlik kokan Trk Dnyas Corafyasn ina etmek, Trk Dnyas genliinin en byk gayesi olmaldr. Tanr Trk Korusun! Milliyeti Ekonomi Politikas imdiye kadar Trkiyede hibir bilimsel literatrde rastlamadm ve tamamen yeni bir fikirdir. Somut rnekleri Japonya, Almanya ve srail devletlerinin kurulmas ve bugnk gl ekonomiye sahip olmalarnda grlmektedir. Vardm sonuca gre MEP projesi Trkiyede de uygulanmaldr. kinci Dnya Sava sonras malup iki Japonya ve Almanya devleti ekonomilerindeki ykselii sadece MEP projesine borludurlar. Milliyeti felsefenin ekonomi alanna uygulanmas sonucu meydana gelen MEP projesi uygulanmadan da ekonomik kalknma mmkndr. Fakat bunlar emperyalarda grlmektedir. u anda ABD dnyada kendi imparatorluunu ilan ederek, Afganistan ve Irak igal etmitir. ABDde mecburi askerlik uygulamas bulunmamaktadr. Ama MEP projesini ksmen ekonomisi ve d siyaset belirlemede uygulayarak ABD bugn hem ekonomik olarak hem de askeri olarak dnyann tek sper gcdr. Ekonomik olarak tam dnya egemenliini ilan eden ABDnin GSMHs bugn 11 trilyon dolar bulmaktadr. Askeri alanda ise tamamen olmasa da Rusya ile hemen hemen ayn gce sahip bir gtr bugn ABD askeri alanda. Trkiye de MEP projesine uymaldr. Somut olarak Trkiye kendi uzay istasyonunu kurmaldr, kendi atom bombasn hazrlamaldr, uzaya uydularn frlatmaldr. Bugn Trkiye Trksat uydusunu Fransadaki sten frlatm ve Fransa imparatorluuna tonlarca para demitir. Trkiye bu alana MEP projesini uygularsa kendi uzay istasyonunu kurup kendi uydusunu ve roket aratrmalarn kendisi yapar. MEP projesi kapsamnda gerekirse Trkiye teknoloji casusluuna bile byk bteler ayrmaldr. nk baz byk devletler uzay istasyonunun ve atom bombas teknolojisinin sadece kendilerinde olmalarn istemektedirler. Trkiye ise ekonomik olarak bunlar elde etme gcnde deilse Machiavellinin felsefesi olan devletin ve milletin karlar iin her yol mbahtr uygulamas gerei, teknoloji casusluu veya benzeri dier yollara da bavurarak dnyada sper g olmak iin admlar atmaldr. MEP projesi devaml d emperyal gler tarafndan smrlmek ve klelemek yerine bamsz, mstakil ve Milli bir ekonomi doktrinini savunmaktadr.

75

KAYNAKA

Kitaplar: 1. BAYDUR, Mithat; Kresel Dnyada Milliyetilik, rfan Yaymclk, ngilizceden Tercme: PEKTUT, Ragibe, 1. Bask, stanbul, 2001. 2. BILLING, Michael; Banal Milliyetilik, Gelenek Yaynclk, eviren KOLAR, Cem, Kurti Matbaas Yaynclk, stanbul, 2002. 3. BOSTANCI, M. Naci; Bir Kolektif Bilin Olarak Milliyetilik, Doan Kitaplk Yaynlar, 1. Bask, stanbul, 1999. 4. CZEGLEDY, Karoly; Turan Kavimlerinin Gleri, Sarmal Yaynlar, stanbul, 2000. 5. DAI, Zeynep; Rusyann Dnm. Kimlik, Milliyetilik ve D Politika, Boyut Kitaplar, 1. Bask, stanbul, 2002. 6. GUMLEV, Lev Nikolayevi; Geografiya Etnosa, V storicheskiy Period, Nauka Yaynlar, Sankt-Peterburg, 1990. 7. LEWIS, Bernard; Modern Trkiyenin Douu, Trk Tarih Kurumu Yaynlar, 6. Bask, Ankara, 1996. 8. MTERCMLER, Erol; 21. Yzyl ve Trkiye, Yksek Strateji Yaynlar, stanbul, 1997. 9. NETCHEOLODON, General; Rus htilali ve Yahudiler, Sebil Yaynevi Yaynlar, 2.Bask, stanbul, 1996. 10. ZKIRIMLI, Umut; Milliyetilik Kuramlar. Eletirel Bir Bak, Sarmal Yaynevi Yaynlar, 1. Bask, stanbul, 1999. 11. RAD, Ahmed; Orta Asyann Dirilii. slam m, Milliyetilik mi?, Cep Kitaplar Yaynlar, 1. Bask, stanbul, 1996. 12. RESULZADE, Mehmet Emin; Bir Trk Milliyetisinin Stalin'le htilal Hatralar, Hazrlayan: Sebahattin MR, Turan Yaynclk, stanbul, 1997.

76

13. ROHLEN, P. Thomas; Japonya'da Maneviyat Eitimi, ev. YAZGAN, Turan, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, stanbul, 1987. 14. SANDER, Oral ; Siyasi Tarih. 1918 - 1994, mge Kitabevi Yaynlar, 7.Bask, Ankara, 1998. 15. SMITH, Anthony D.; Milli Kimlik, letiim Yaynlar, 2. Bask, stanbul, 1999. 16. STEFANOS, Yerasimos; Milliyetler ve Snrlar: Balkanlar, Kafkasya ve Ortadou, stanbul, 1994. 17. AKR, Ziya; Mezhepler Tarihi. iilik Snnilik, Alevilik Kzlbalk Nedir ve Nasl kt?, Naci Kasm stanbul Maarif Ktphanesi ve Matbaas Anonim irketi, stanbul, 1996. 18. ZRCHER, Erik Jan; Modernleen Trkiyenin Tarihi, letiim Yaynlar, 2. Bask, stanbul, 1996.

Makaleler: 19. BEHAR, B.; Milliyetilik Teorileri, Avrasyada Siyaset ve likiler, Trkiye Gnl, say: 50, 1998, Ankara 20. ERDOAN, Mustafa; "Milliyeti Hezeyan", Tercman, 29/03/04; Hacettepe niversitesi, mersindogan@yahoo.com 21. HELD, David; Democracy and the Global Order: From the Modern State to Cosmopolitan Governance, Polity and Stanford University Press, London, 1999

nternet Kaynaklar: 22. http://www.academical.org 23. http://www.atsiz.org 24. http://www.aygazete.com 25. http://www.turkyigitleri.com

77

26. http://www.aydinlanma1923.org 27. http://www.bahcesaray.cjb.net 28. http://www.elbirligidernegi.org 29. http://www.eraren.org 30. http://www.evrensel.net 31. http://www.gencturk.net 32. http://www.hunmagyar.org 33. http://www.iccrimea.org 34. http://www.ilteris.org 35. http://www.ismailgaspirali.org 36. http://www.kibristurkundur.com 37. http://www.maximumbilgi.com 38. http://www.ntvmsnbc.com 39. http://www.qurultay.org 40. http://www.tatar.net 41. http://www.tonyukuk.net 42. http://www.turan.tc 43. http://www.turkcutavir.com 44. http://www.turkcuturancilar.com 45. http://www.turkocaklari.org.tr 46. http://www.ulkemiz.biz 47. http://www.ulkucu.org 48. http://www.ulkucuhareket.biz 49. http://www.vatankirim.net

78

EKLER Ek 1. Muhtemel TRK BRLnin Snrlar

Ek 2. TURAN TRK BRLni Oluturan Nve Devletler

79

ZGEM

12 Eyll, 1977 ylnda Azerbaycan'n bakenti olan Bak'de dodum. 1984'de lkokula baladm. Ortaokul eitimimi Bak, 225 sayl Ortaokulunda tamamladm. 1995 ylnda Bak Fen Lisesi'nden mezun oldum. 1995 ylnda Trkiye'nin Bolu ilinde yerleen Dil-Mer(TMER) Trke Dil eitimine baladm. 2001 ylnda Seluk niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesinin, Uluslararas likiler blmnden "Kamu Yneticisi" nvanyla mezun oldum. Ayn niversitenin Sosyal Bilimler Enstits'nn, Uluslararas likiler Bilim Dalnda Yksek Lisans(Mastr) yaparak "Uluslararas likiler Uzman" Derecesiyle mezun oldum. "VLADMR PUTN DNEM RUSYA DI POLTKASI 2000-2003 YILLARI ARASI" konusunda Yksek Lisans Tezi hazrladm. Azerbaycanca, Trke, Rusa ve ngilizce mkemmel seviyede biliyorum. u anda Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Tarih Ana Bilim Dal, "Trkiye Cumhuriyeti Tarihi" Bilim Dal'nda Doktora rencisiyim. Akademik hayatma olan ilginize ve dikkatinize gre size minnettarm. Ltfen fikir, neri ve eletirilerinizi emikail@yahoo.com adresine gnderiniz.

Elnur Hasan MKAL Konya/TRKYE, 2007 GSM: +905555565937 e-posta: emikail@yahoo.com WEB: http://www.emikail.com

80

NDEKLER 1.1. Milli Kimlik Kavram ... 8 1.2. Milliyetilik Kavram ... 10 1.3. Trk Milliyetilii ve Turanclk Felsefesi ... 12 1.4. Turan Ordusu Kumandan Enver Paa ... 14 1.5. Hseyinzade Ali Bey ... 18 2.1. Trk Birlii Atatrk'n En Byk Hayaliydi ... 20 2.2. Trk slam Birlii. slami Bir Bak As ... 25 2.3. Trk Birlii'nin Getirileri Neler Olacaktr? ... 28 2.4. Dilde Birlik ve Alfabe Birlii ... 30 2.5. MHP VE BBP'nin Trk Birlii Hakknda Grleri ... 33 2.6. Turan ve Turanclk Kavramlar. Turanclk Fikri Nasl Ortaya kmtr? ... 35 2.7. Tarihte Trk Birlii ... 37 2.8. Gnmz Trk Dnyasndaki Belli Bal ktidarlar ve Muhalefetler ... 39 2.9. Gnmz Trk Dnyasndaki Trk Oluumlar ... 41 2.10. Kuracamz Trk Birlii Gibi Kurulmu ve Kurulmakta Olan Dier Birlikler Nasl Bir Yol zliyorlar? ... 43 2.11. Muhtemel Rakiplerimiz ... 45 2.12. Esir Trk Elleri ... 50 3.1. Milliyeti Ekonomi Doktrini ... 53 3.1.1. Milli Dayanma Vergisi ... 54 3.1.2. Milli Bte ... 55 3.1.3. Milli Ahrar Frkas ... 55 3.1.4. Milli Hasla ve Milli Gelir ... 56 3.1.5. Milliletirme ... 57 3.2. Milli cret Politikas ... 57 3.2.1. Milli Korunma Kanunu ... 59 3.3. Milliyetilik Kavram ve Milliyeti Ekonomi Doktrini ... 60 3.3.1. Trk Milliyetilii erevesinde Trkiye AB likilerinin Deerlendirilmesi ... 61 3.4. Milliyeti Ekonomi Politikasnn Manevi Deerleri ... 64 3.5. Kapitalizm le Milliyeti Ekonomi Politikasnn Mukayesesi ... 65 3.6. Milliyetilik Hakknda ne Srlen Fikirler ... 67 SONU ve NERLER ... 74 KAYNAKA ... 77 EKLER ... 80 ZGEM ... 81 NDEKLER ... 82

81

EKLER Turan Corafyas

Fors

Altay Devleti bayra

82

Trkiye Bayra

Azerbaycan Bayra

Bakurdistan Bayra

83

Dou Trkistan Bayra

Gagavuz(Gk Ouz) Devleti Bayra

84

Hakasya Bayra

Kerkk Bayra

85

Kazan Tatarstan Bayra

Krm Tatarstan Bayra

86

KKTC Bayra

zbekistan Bayra

87

Saha Yakutistan Bayra

Tuva Bayra

88

89