ncesi ve Sonrasyla Atatrk, Demokrasi ve Nutuk

indekiler
Mehmet Vahdettin mi? Mustafa Kemal mi? (Vahdettin'in ABD'ye Mektubu!) smet Solak ................................ Vahdettin !e Mustafa Kemal'in Millete !e Ba"#ms#$l#"a Bak#% A&#la'# ('of. D'. )u'han *ey$io"lu..............+ Atat,'k',n -l&i ../. 0'e1 !e ABD 2alk#na 345'daki 2itab#nda Demok'asi .........................................................4 Atat,'k6ten Demok'asi De'si Sinan Meydan.................................................................................................... 7

Atatrk'n Baard Demokratik Devrimin Kilometre Talar..................................................................4 Trk Demokratik Devrimi........................................................................................................................ 4 Atatrkn nderliindeki Trk Demokratik Devriminin nemli zellii vardr.....................................4 Medeni Bilgiler Kita nda Atatrk'ten Demokra!i Der!i..........................................................................."
Bas#n 8$9,'l,", !e Demok'asimi$ 3:5;<5 *atih Altayl#....................................................................................= Kita> ? Atat,'k Ve Demok'atik ),'kiye 2alil nal@#k...................................................................................... Atat,'k6,n Vefat#ndan Son'a Aeke'iya Se'tel (2at#'lad#kla'#mB s. 3+C 34) ........................................... De!'im@i Me@lisB Atat,'k !e Demok'asi Ba'#% Doste' ................................................................................ DutukB ),'k Milleti'nden D,nya De!letine .............................................................................................................. 4 Atatrk'n yazdrd Medeni Bilgiler kitabyla ABD Halkna Hitab nda ifade ettii demokrasi dnce lerine ge!meden "nce b#ndan "nceki de$letimiz son %kmdarnn y"netim a!sndan millete $e bamszla bak a!sn deerlendirmek istiyor#z& Ardndan Atatrk sonras !ok 'artili d"nemin ()*+ ,+ yllar arasndaki %kmeti Menderes iktidarnn basn $e demokratik %aklarn i%lal etmesiyle ilgili bir deerlendirmeyi $e ad ge!en kiilerin yor#mlarn aktarmak istiyor#z&

Mehmet Vahdettin mi? Mustafa Kemal mi? (Vahdettin'in ABD'ye Mektubu!)

(- +. .+(. ///&y#rtgazetesi&com&tr

smet Solak

0leri g!leri M#stafa 1emal Atatrk2 $e k#rd## 3aik 4#m%#riyeti yerin dibine koyarak y'ratmak 567 8ya yakn tari%i kon##yorlar& Bir 'rogramda insann g"zne baka baka kon#an bir yobaz9 M#stafa 1emal :aa bir ;smanl :aasdr& <e on# $atan k#rtarmak i!in Anadol#2ya g"nderen de =#ltan Me%met <a%dettin2dir deyi$erdi& B#n# ne ilk kez d#yd#m ne de son olacaktr6 Ancak B# 1afalara asla boy#n ememeliyiz& >limde9 Anadol# ?ni$ersitesi @retim ?yesi :rof& 0%san 8ne kaynakl bir belge d#r#yor& <atan satan =#ltan2n srgnde old## d"nemde ABD Bakan2na yazd mekt#'9 i%anetini bir kez da%a ortaya koy#yor& (A Mart ().B tari%li mekt#b# ok#y#nca g"receksiniz& Amerika Cemahir-i Mttefikiye Reisi Msyo COOLDGE Cenaplarna !iyasi olaylarn "e #eli$melerin tm i%y&n han#i ne'enlerle !altanat merke&imi #e%i(i )ir sre i%in terk etmek &or*n'a kal'+m )iliyors*n*&, -* kon*'a ayrntl )il#i s*nmay #ereksi& #ryor*m, -* sresi& *&akla$mann )a)a'an kalma sahip ol'*+*m !altanat "e .ilafet makamn'an "a&#e%ti+im anlamna #elmeye(e+i a%ktr, Ankara Me(lisi #i)i isyan( fitnenin )* kon*'a ala(a+ tm kararlarn #e%ersi& ola(a+n )il'iririm, /yle ki0 slam .ilafetinin Osmanl !altanat1n'an soy*tlanp ayrlmas "e .ilafetin tmyle kal'rlmas 'ini ka"miyeti "atan )elirsi& "e kar$k askerler'en "e teki snflar'an ol*$an k%k )ir $er &mresinin ksmen &orla "e ksmen )il#isi&lik "e #afletle ynlen'ir'i+i 2-3 milyonl*k 4rk ka"minin yetki alan i%in'e 'e+il'ir, -* an(ak tm slam 'nyasn(a atanan *&man ki$iler'en ol*$an )ir me(lisin toplanmas "e tm 'in )il#inlerin ortak kararyla %&le(ek )yk )ir e"rensel sor*n'*r, slam )il#inlerinin )il'i+i &ere $eriata aykr karar han#i makam'an ol*rsa ols*n son*%s*& kalmaya mahk5m'*r, -*n'an )a$ka )* '*r*m i%in'e )*l*n*lan ko$*llar'a slam 'nyasn'a son*%lar pek "ahim ola)ile(ek )yk )ir heye(ana yol a%a(aktr, Ayr(a #eli$mi$ lkelerin i% #"enliklerine 'e )yk )ir etki yapa(aktr, .ane'anmn ileri #elenleri aleyhin'e Ankara tarafn'an ka)*l e'ilen sr#n "e ko"ma emlakine "e )ireysel mallarna el koyma #i)i haks& kararlar hane'anm )ireylerini insan "e ki$ilik haklarn'an soy*tlar mahiyette'ir, -* kon*'a y(e ki$ili+ini& "e hkmetini& tarafn'an olanak l%sn'e yapla(ak yar'mlar pek 'e+erli saya(a+m a%klamaya #erek yokt*r, -* "esileyle y(e haktan sa+lkl olman& niya& eylerim,6

4#m%#riyeti i!lerine sindiremeyenlere b# mekt#b# it%af ediyor#m& Biri $atan satan $e em'eryalist bir lke bakanndan mallarnn k#rtarlmasn isteyen bir %ain9 dieri nesi $ar nesi yoksa milletine brakan bir de%a $e bir "nder6 8elin de bayk# gibi "ten # gerici yobazlara kzmayn6 C#% yani6 4#m%#riyet se$dallar bir an g"zlerini ka'atsa9 alnlarndan $#r#rlar $e yine $atan satarlar6

Vahdettin ve Mustafa Kemal'in Millete ve Bamszla Bak Alar

Prof. Dr. urhan !e"ziolu

///&atam&go$&tr Demm#z ()E* F &&& Maz%ar Mfit 1ans#9 anlarnda9 Atatrk2n da%a >rz#r#mda iken millet egemenliinin son#c# olarak de$let eklinin 4#m%#riyete d"neceini "zel bir kon#mada s"ylediini nakleder&( B#nlar ni%ayet "zel bir so%bette s"ylenmi s"zlerdir9 denebilir& Ancak9 Atatrk2n Ankara2ya ayak bastnn ertesi gn9 .E Aralk ()() da Ankara ileri gelenlerine %itaben ya't !ok "nemli kon#mada s"yledii # s"zler da%a yol#n banda9 milletin egemenlii ilkesinin on#n g"nlnde $e zi%ninde yer ettiinin kesin delilidirF DekilGtmzda. 1#$ay Milliye2nin Gmil $e iradei milliyenin %Gkim olmas esas kab#l edilmitir& B#gn btn ci%ann milletleri yalnz bir %Gkimiyet tanrlarF Millet HGkimiyeti&&&& A Atatrk millet iradesi $e millet egemenlii ilkelerine dayal bir mcadeleyi adm adm tekilGtlandrrken9 0stanb#l2da Meclis i Meb#san to'lanacak9 b# Meclise girmesi salanan Mdafaa i H#k#k !#larn !abasyla Misak MillH 5MillH And7 kab#l edilecekti& B !arayn -ak$ A%s7 8o)an "e !r ; gnlerde9 millete $e milletin egemenlii kon#s#na =aray'n $e Ankara2nn ne kadar farkl ekilde baktklarn Ia#f ;rbayn %atratnda yer alan ilgin! bir sa%ne !ok iyi sergiler& Ia#f Bey9 Balkesir Millet$ekili Abdlaziz Mecdi efendi $e 1onya Millet$ekili <e%bi efendi9 birlikte =aray2a giderek <a%dettin2i biraz yreklendirmee !alrlar& =aray2n 'encerelerinden Dolmaba%!e "nnde demirleyen dman donanmas g"rnmektedir&* <e%bi efendiF J Ke ya'salar milleti yldramazlar&&& Msteri% ol#n#z :adia%m der& <a%dettin2in i!i ra%at deildirF J Iica ederim9 dikkat edin9 B# adamlar %er eyi ya'arlar& Meclisteki s"zlerinize dikkat edin diye ce$a' $erir& B# defa9 %eyecana gelen Abdlaziz Mecdi efendi9 dman sa$a gemilerini g"stererek "yle derF J :adia%m9 b# kGfirlerin zor# ite s# kenarna kadar ge!er9 "tesinde s"kmez Anadol# '#lattr&&& Atld mcadelede m#tlak m#$affak olacaktr& B#ndan emin ol#n#z& 9ah'ettin9 sylenenleri '*ym*yorm*$ #i)i ayn nakarat tekrarlar7 : 4ekrar e'iyor*m, Akl i%in yol )ir'ir, 9a&iyet mey'an'a'r, ;n#ili&ler< sterlerse yarn Ankara1ya #i'erler6, Ia#f bey kendini t#tamaz& Meclis i Meb#san'n kab#l ettii Misak MillH2yi %atrlatr& Milletin sizden istedii9 Meclis karar olmadan %er%angi bir milletleraras $esikay imzalamamanzdr& Aksi takdirde gelecei !ok karanlk g"ryor#z der& =a'i$ah b# s"zler zerine9 sinirliliini a!k!a belirten bir ta$rla kolt##ndan kalkar9 baklarn Ia#f beye dikerekF J Ra*f )ey>,,, 'er, -ir millet "ar koy*n srs,,, -*na )ir %o)an l?&m,,, O 'a )enim & Ia#f bey9 o anda9 b# sr $e !oban benzetmesini <a%dettin2in azndan da%a "nce de d#ym# old##n# %atrlar&,

Kot F <a%dettin'in b# za$all s"ylemlerine ABD'liler de inanm olmal ki 0zmir'i k#rtarm olmamza karn ().+'de (+ ci$ar olan donanmasn (. yeni gemiyle g!lendirir& Ayn tari%lerde 0stanb#l $e Boazlar igalini srdrme niyetinde olan 0ngilizler de i!lerinde . adet #!ak gemisi de b#l#nan geni bir donanma gcn g"nderirler&5KC Dimes ().. %aberleri7
1 Erzurumdan lmne Kadar Atatrkle Beraber, cilt I ve II, Trk Tarih Kurumu Yayn, ! "III, 1#$%1#1, &'&%($$! ) *enz TB++ ve *kmeti ,rtada y,ktur! +u ta-a Kemal .a/a, bu ebe0le 1te/kil2tmz3 deyimini kullany,r!

# Atatrkn 4ylev ve 5eme6leri, 7ilt II, ikinci ba k, Ankara 1'&', ! 11!

8 +i ak% +ill9, Kuva%y +illiyeci yelerin kurdu:u 1;el2h% <atan3 =rubunun etki iyle )> ?cak 1')$de ya0lan =izli t,0lantda kabul ve imza edildi! 1@ Aubat 1')$ de, +ecli in a6k ,turumunda Edirne +illetvekili Aere- bey tara-ndan ,kundu! & Bn=iliz, ;ran z, Btalyan ve Yunan ava/ =emilerinden ,lu/an (1 0ar6alk bir d,nanma, +,ndr, +tareke inden ,nra, 1# Ka m 1'1> de B tanbul limanna =irmi/tir! 5/man d,nanma nn B tanbula =iri/ini , =n 4uriye ce0he inden B tanbula dnen +u ta-a Kemal .a/a *aydar0a/ada =rrC =z ya/l yaverini te elli ederek, 1=eldikleri =ibi =iderler3 der! Be/ yl kadar ,nra, ) Ekim 1')# de, +u ta-a Kemal .a/ann ve arkada/larnn ava/ta ve di0l,ma ide a:ladklar za-erlerle, bu d,nanma B tanbuldan ayrlacaktr, Bn=iliz k,mutan *arin=t,n, ;ran z k,mutan 7har0y, italyan k,mutan +,mbelli ve i/=alci a kerleri, Trk bayra:n el2mlayarak =emilerine binecekler ve Trk B tanbulu =er6ek ahibine brakacaklardr! ( Dakleden, ?rd! .r,-! Ee/at Kaynar, 1Atatrk6lk Dedir3 ba/lkl makale, Atatrk6lk, II! kita0, Fnkur, Ba mevi, Ankara 1'>#, ! )&%)(!

Atat#rk'#n $li %.&. 're( ve ABD )alkna *+,-'daki )ita.nda Demokrasi

ABD'nin ().- A. aras Ankara Bykel!isi Lose'% 4& 8re/'d#r& 1endisi b#radan Dokyo'ya atanmtr& B# sralar Atatrk'le kayt altna alnan g"rmesinde9 Atatrk'n ABD Halkna %itabn da ses $e g"rntyle filme alnr& B# g"rme da%a sonra ABD kam#oy# i!in %azrlanan Mncredible D#rk Mt%i Drk adl ., dakikalk filmde k#llanlmtr& B# filmin tamamnn $e ayrca Atatrk ksmnn adresleri "yledir F %tt'FNNarc%i$e&orgNdo/nloadNgo$&arc%i$es&arc&,*(-EBNgo$&arc%i$es&arc&,*(-EB&m'B %tt'FNN///&yo#t#be&comN/atc%O$Pf%kcc:Q,/yoRfeat#reP'lc' Atatrk'n kendi sesinden . dak& kon#masnn tamam ise # adresten dinlenebilinir F http://www.youtube.com/watch?v=j9x1xyfeoeU&feature=plcp @on*$mann tam metni ise $*'*r 7 M#%terem Amerikallar9 Drk milletiyle Amerikan milletleri $e karlkl old##na emin b#l#nd##m m#%abbet $e samimiyetin tabii menei %akknda birka! s"z s"ylemek isterim& Drk milleti zaten demokrattr& >er b# %akikat imdiye kadar medeni beeriyet tarafndan tamamyla anlalmam b#l#n#yorsa9 b#n#n sebe'lerini m#%terem sefirimiz ;smanl 0m'aratorl# #'n#n son de$irlerini iaret ederek !ok gzel ifade ettiler& Dier taraftan Amerikan Milletinin kendini %issettii dakikada istinad ettii 5&&&&7 demokrasidir& Amerikallar b# me$%ibe ile mmtaz bir millet olarak beeriyet dnyasnda arz me$c#diyet eyledi& Byk bir millet birlii k#rd#& 0te b# noktadandr ki Drk milleti Amerika milleti %akknda derin $e k#$$etli bir m#%abbet %isseder& ?mit ederim ki b# ma%ede iki millet arasndaki me$c#t olan m#%abbeti k"kletirecektir& Calnz b# kadarla kalmayacak9 belki tm beeriyeti birbirini se$meye $e b# mterek se$giye mani olan mazi %#rafelerini silmeye9 dnyay s#l% $e %#z#r altna sokmaya medar olacaktr& M#%terem Amerikallar9 Demsil etmekle m#bayi old##m Drk milletinin9 Ceni Drkiye 4#m%#riyeti'nin insani gayesi ite b#ndan ibarettir& B# yksek gayede zaten !ok ykselmi b#l#nan Amerika milletinin9 Drk milleti ile beraber old##ndan '%em yokt#r&S Atatrk Aark <a%dettin'in kendi %alkn koy#n srs %aline indirgeyen9 ta%t #r#na yabanc liderlere yal$aran za$alln g"rdkten sonra Atatrk'n o zamana g"re !ok #zaklarda9 okyan#s "tesi bir %alkn d#r#m#n# bile ka$rayabilen9 bar i!inde karlkl saygya dayal ibirliini "ng"ren engin zeka $e de%asna amamak mmkn deildir& Amerikallarn de$let k#rma baarsn "$erken ilk iaret ettii kon# demokrasidir& Ayrca Drk Halk'nn aslen demokrat old##na $#rg# ya'maktadr& Dier yandan ()AA ylnda Albert >instein9 Kazilerden ka!an bilim adamlarna snak olarak Atatrk Drkiyesi'ni se!mitir& Balbana b# olay bile Atatrk'n demokratik bir lke k#rma yol#nda dnyada kazand saygnln9 kendisine Tl#slar aras !e$relerde d#y#lan g$enin ciddi bir g"stergedir& >lbette kendileri engin doal yetenekleriyle dnyaya gelmitir ama kendisini asl baarl klan mt%i ok#ma $e "renme arz#s#d#r& Brakt kt'%anelere $e ilgilendii kon#lara baklrsa me$c#t ni$ersitelerin tamamndan mez#n olm# g"zyle bakmamz gerekir kendisine& @rnek olarak9 H&8& Uells'in (.++ sayfalk Ke/ Cork ().( baskl bilim tari% yaynna bakabiliriz ki son b"lmde aktarla caktr& ().; lerin !ok kstl ko#llarna karn ksa srede edini' !e$irisini ya'trarak ok#d##n# g"sterebiliriz& 1t'%anesinde b#l#nan kita'larn listesi $e kon#lar dizini ile "rneklere bakmak i!in adresler "yledir F Atatrk'n ;k#d## 1ita'lar 3istesi Atatrk'n ;k#d## Cabanc 1ita'lar 3istesi Atatrk'n ;k#d#klar Dizini $e Bilim Dari% @rnekleri Ayrca Antkabir Dernei Caynlar'nn .B ciltlik Atatrk'n ;k#d## 1ita'lar serisini de "neririm&

Atatrkten Demokrasi Dersi

Sinan Meydan

Atatrk'n Baard Demokratik Devrimin Kilometre Talar Demokrasi fikirdir; kafa meselesidir. Her halde bir mide meselesi deildir ClF ()()F Amasya 8enelgesi2ndeF Milletin bamszln yine milletin azmi $e karar k#rtaracaktr denildi& Cl ()()F >rz#r#m 1ongresi2nde9 Milli iradeyi etkin milli k#$$etleri %akim klmak esastr karar alnd& Cl ()()F =i$as 1ongresi2nde9 Milletin temsilcilerinden ol#an bir meclis to'lanmaldr karar alnd& Cl ().+F Ankara2da milletin temsilcilerinden ol#an DBMM to'land& ; meclisin ilk kararlarndan biri9 Milletin stnde %i!bir g! $e k#$$et yokt#r old#& ClF ().(F DBMM2nin %azrlad Dekilat >sasiye 1an#n#2nda >gemenlik kaytsz artsz milletindir maddesine yer $erildi& Cl ()..F =altanat kaldrld& ClF ().AF Halk 'artisi k#r#ld#& ClF ().AF 4#m%#riyet ilan edildi& Cl ().BF Halifelik kaldrld& Cl ()A+F =erbest 4#m%#riyet Vrkas k#r#ld#& ClF ()ABF 1adnlara se!me $e se!ilme %akk $erildi& Trk Demokratik Devrimi Czyln banda Drkiye2de Atatrk2n ger!ekletirdii de$rim Attila 0l%an2n da sk!a ifade ettii gibi bir D>M;1IAD01 D><I0Mdir& Atatrk9 1#rt#l# =a$a yllarndan itibaren bir taraftan em'eryalizmi dize getirmenin %esa'larn ya'arken9 dier taraftan Drkiye2yi %alife s#ltan diktasndan k#rtar' %alk egemenliine %azrlamann %esa'larn ya'mtr& B# bakmdan Drk de$rimi9 darda Bat em'eryalizme9 i!erde 'adia% diktasna kar ger!eklemitir& Atatrk9 #l#sal bamszlk $e #l#sal egemenlik i!in sa$amtr& >n "nemlisi9 Atatrk "nderliindeki Drk Demokratik De$rimi9 demokrasiye giden yol#n tam bamszlktan ge!tiini g"stermitir& B#gn9 halk hareketleriyle6 balarndaki emperyali&min k*klas 'iktatrleri6 balarndan atarak 'emokratikle$e(e+ini6 sanan Ara' %alklar9 ger!ek demokrasi i!in9 yz yl "nce Atatrk2n "nderliindeki Drk milletinin ya't gibi9 n(e emperyali&me )a$kal'rmal n(e )a+ms& olmal'r, D"rt bir yan Batl em'eryalistlerce igal edilen9 sa$a yorg#n# $e ykk bir lkede Bn(e Me(lis6 diyerek yola !kan Atatrk9 dnyann ilk demokratik k#rt#l# sa$an $ermitir& @nce meclis9 dolaysyla "nce %alk diyen Atatrk9 0slam dnyasnda ilk kez s#ltan %alife diktasna son $ermi9 eitim "retimi birletirerek9 3atin %arflerini kab#l ederek9 yeni ok#llar a!arak9 kadn %aklarna "nem $ererek $e siyasi 'artiler k#rarak demokratik kltrn yerlemesine !almtr& Atatrkn nderliindeki Trk Demokratik Devriminin nemli zellii vardr (& 1#rt#l# =a$a9 ger!ek bir HA31 M>430=02yle birlikte yrtl' kazanlmtr& .& Bin yldan fazla bir zamandr Drk 0slam dnyasna !"reklenmi9 kii otoritesine9 =T3DAK HA30V> D01DA=MKA son $erilmi $e 4TMHTI0C>D 03AK >D03M0WD0I& A& Drkiye9 1ADMK3AIA =>XM> =>X03M> HA11M <>IM> kon#s#nda& 0slam dnyasnda ilk9 A$r#'a2da yedinci9 Dnya2da on ikinci sradadr& 5DrkiyeY Ceni Zelanda9 A$#stralya9 ABD9 1anada9 8ney Afrika 4#m%#riyeti9 Vinlandiya9 Danimarka9 0zlanda9 I#sya9 A$#st#rya9 Almanya $e 0ngiltere2den sonraY Vransa 5()BB ()B*79 Bel!ika 5()BB79 0talya 5()B,79 La'onya 5()B*79 Xin 5()B-79 Hindistan 5()*+79 0s$i!re 5()-(72den "nce kadnlarna se!me se!ilme %akk $ermitir&7 Dnyann Demokrasi 1arnesi $e Atatrk Drkiyesi ?lkelerin gndemini byk "l!de Bole$izm9 Kazizm $e Vaizmin igal ettii ()A+2larn dnyasnda

demokrasiler byk darbe yemitir& ()(E ().+ arasnda iki9 ().+2lerde alt9 ()A+2larda dok#z $e Alman igali altndaki be A$r#'a lkesinde CA=AMA M>430=3>I0K> son $erilmitir& 0ki dnya sa$a arasnda meclisleri a!k olan $e demokratik k#r#mlar bir ekilde ileyen lke says A$r#'a2da be $e Amerika2da be olmak zere to'lam on lkedirF B#nlar9 0ngiltere9 Vinlandiya9 0rlanda9 0s$e!9 0s$i!re9 1anada 1olombiya9 1osta Iika9 ABD $e Tr#g#ay2dr& Dnya2da9 ().+2de sadece A* anayasal $e se!ilmi %kmet $arken9 b# say ()AE2de (-2ye dmtr& ()BB2de ise tm dnyadaki ,B lkenin sadece (.2si meclise $e anayasal dzene sa%i'9 demokrat olarak adlandrlabilecek lkelerdir&

Avru0ada mecli lerin ka0atld: 1')$lerde Trkiyede, hem de bir lm kalm ava/nn tam ,rta nda, bir mecli a6lm/tr!
Drkiye9 M& $e MM& Dnya =a$a arasn meclisini ka'atmakszn aan !ok az saydaki lkeden biridir& MM& Dnya =a$a sonlarna dor#9 ()BB2de9 meclislerin ka'atl'9 anayasalarn rafa kaldrld9 Kazi9 Vaist $e 1omnist diktat"rlklerin tm A$r#'a2y $e dnyay kas' ka$#rd## bir ortamda9 Drkiye9 meclise $e anayasaya sa%i' dnyadaki (. lkeden biri olmay baarmtr& Da%as b# Drkiye9 sadece iki yl sonra !ok 'artili %ayata 5()B,79 alt yl sonra da demokrasiye 5()*+7 ge!mitir& Hi! '%esiz ki Drkiye b# baarl e$rimi9 Atatrk2n "nderliinde ger!ekletirilen D?I1 D>M;1IAD01 D><I0M02ne bor!l#d#r& Btn b# ger!eklere karn9 lkemizin !akma liberalleri $e demokrat klkl siyasi 0slamclar Atatrk2 diktat"r9 Atatrk2n "nderliindeki Drk De$rimini de antidemokratik olarak adlandrmaktadrlar& ().+2lerin9 ()A+2larn dnyasn9 dnyay kas' ka$#ran sa$alar9 eli kanl diktat"rleri9 ykselen faizan siyasi kltr9 ka'anan meclisleri9 rafa kaldrlan anayasalar g"rmezden gelerekY Drkiye2deki tek 'arti y"netimine bakarak9 Derakki'er$er 4#m%#riyet Vrka ile =erbest 4#m%#riyet Vrkas2nn ka'atlmasn eletirerek Atatrk2 diktat"rlkle9 erken 4#m%#riyet d"nemini ise antidemokratiklikle s#!lamak9 en basit tabirle9 bilgisizliktir& ;nlarn b# s#!lamalar9 ().+2lerin9 ()A+2larn tari%sel ger!ekliinden tamamen ko'#k analizlere dayaldr& Xnk9 ().+2lerin9 ()A+2larn dnyasnda9 brakn tek 'artiyi9 bir!ok lkede meclis $e anayasa bile yokt#r& Medeni Bilgiler Kitabnda Atatrk'ten Demokrasi Dersi Dnya2da $e A$r#'a2da meclislerin ka'atld9 anayasalarn rafa kaldrld9 faizmin $e diktat"rln ykseldii ()A+ ylnda9 Drkiye 4#m%#riyeti2nin k#r#c#s# Atatrk9 Afet 0nan2a dikte ettirdii Medeni Bilgiler kitabnda9 dnyadaki $e A$r#'a2daki gelimelerin aksine9 adete gelecei g"rerek Demokrasiyi y(eltmi$tir6, te, Atatrkn 1930 ylnda Medeni Bilgiler kitabna DEMOKRA !akknda ya"drd# $ %atrlardan bir b&l'( Demokrasinin en belirgin ekli Cumhuriyettir. () Demokrasi temeli, bugn ada anayasann genel ayra gibi g!rnmektedir. "kmdarlk #e oligari, artk $aman gemi geri i ekillerden baka bir nitelikte anlalama$lar. ()
%ir milletin &ratikte demokrasi ilkesi, o millet ounluunun to&lumsal ku##etinin bir sonu udur. 'illet yeteri dere ede ku##etli olun a, ku##et #e kudreti eline alr. %u olay ba$en ihtilal ile ba$en de hkmdarlar ile bar bir anlama ile ortaya kar. (rtk bugn demokrasi dn esi srekli ykselen bir deni$i andrmaktadr. )irmin i y$yl birok bask hkmetlerin bu deni$de boulduunu g!rmtr. *arlk +usyas, ,smanl -adiahl #e "ila.eti, (lmanya #e (#usturya 'a aristan /m&aratorluklar bunlarn bal alardr. %undan baka demokrasi ile y!netilen -orteki$ gibi lml hkmdarlarn, demokra0sinin daha belirgin bir ekilde uygulanmasn ka&sayan Cumhuriyet ile birlikte silin0dii g!rld. 1n sonunda bugn /ngiltere, %elika gibi byk eski demokrasilerin, daha ak #e daha iyi d$enlenmi bir demokrasinin gerekletirilmesi yolunda al0tklar g!rlmektedir. Demokrasi dn esi, ada anayasann bir !esi olduu gibi dn e ok eskidir. ()

2rk milleti en eski tarihlerde, mehur kurultaylaryla, bu kurultaylarda de#let bakanlarn semeleriyle demokrasi dn esine ne kadar bal olduklarn g!ster0 milerdir. 3on tarih d!nemlerinde 2rklerin kurduu de#letlerde, balarna geen &adiahlar bu yoldan ayrlarak bask ($orba) olmulardr. 4rallarn #e &adiahlarn basksna dinler dayanak olmutur. 4rallar, hali.eler, &adiahlar, etra.larn saran &a&a$lar, ho alar tara.ndan ya&lm !$endirmelerle ilahi hukuka dayanmlardr. 1gemenlik bu hkmdarlara (llah tara.ndan #erilmi olduu dn esi uydurulmutur. %una g!re hkmdarlar an ak (llah5a kar sorum0 ludurlar. 4udret #e egemenliinin snr yaln$ din kita&larnda aranabilir. /lahi hukuka dayal bir mutlakyet kural !nnde demokrasi ilkesinin ilk ald durum iddias$dr. , !n elikle hkmdar de#irmeye deil, onun yaln$ ku##etini snrlamaya, mutlakyeti kaldrmaya alt. %u alma 6770877 yl !n esinde balar. 9n elikle ku##etin milletten geldii #e ku##et sahibi olmayan bir ele derse onun ele geirile0 bile ei, bu ku##etin, milletin #ekillerinden oluan me lis tara.ndan kullanlmas gereke ei i.ade edildi. ,n altn y$ylda demokrasi ilkesi hkmdarlarn g n krmak iin siyasi m adele ara olarak kullanld. %u m adelede en sonunda ortaya atlan dn eler unlardan oluuyordu: ;4u##et millete aittir. ,nu yasa ere#esinde bir hkmdara #ermitir. %a$ durumlarda geri alabilir5 On %eki"in)i y"ylda da de'$kra%i ilke%i kar k$n*l'a" bir k*++et +e ak' ka"and, De'$kra%i ilke%i 'illi ege'enlik ilke%i ekline girdi +e anaya%aya ge-ti, Artk 'illetle !k'dar ara%ndaki %&"le'e dn)e%i kayb$ld*, Ortaya, ege'enli#in b&ln'e" +e !iki'%eye +eril'e" dn)e%i -kt, B* dn)eyi &yle a-kladlar: ;1gemenlik bireylerin iradesinin $erinde, bireylerin oluturduklar milletin ortak kiiliine dayanan genel to&lumsal iradedir5 %u nedenle egemenlik tektir, &aralara ayrlma$ #e egemenliin i.ade ettii to&lumsal irade onun sahibi olan ortak kiilik, millet tara.ndan hibir $aman bakasna de#redilme$ #e braklma$. De'$kra%i ilke%i, ege'enli#i k*llanan ara- ne $l*r%a $l%*n e%a% $larak 'illetin ege'enli#ine %a!i. $l'a%n +e %a!i. kal'a%n gerektirir, B* n$ktay birka- keli'e ile a-klayal'( a. Demokrasi, temeli bakmdan esas itibariyle siyasi niteliktedir. Demokrasi bir to&lumsal yardm #eya ekonomik !rgt sistemi deildir. Demokrasi maddi re.ah meselesi de deildir. %!yle bir g!r, #atandalarn siyasi !$grlk ihtiya n uyutmay hede. alr. Bi"i' bildi#i'i" de'$kra%i, &"ellikle %iya%idir/ $n*n !ede0i 'illeti idare edenler "erindeki k$ntr$l %aye%inde, %iya%i &"grl# %a#la'aktr, b. Demokrasinin birin i !$ellii ile ortak ikin i bir !$ellii daha #ardr. , da udur< demokrasi .ikirdir< bir ka.a meselesidir. "er halde bir mide meselesi deildir. "kmet ilkesi de bir adalet se#gisini #e ahlak dn esini gerektirir. De'$kra%i 'e'leket akdr, Ayn "a'anda babalk +e analktr, . Demokrasi esasnda bireyseldir. %u !$elikli #atandan egemenlie insan s.atyla katlmasdr. d. 1n son olarak demokrasi eitlik se#erdir< bu !$ellik demokrasinin bireysel olmas !$elliinin $orunlu bir sonu udur. =&hesi$ btn bireyler ayn siyasi haklara sahi& bulunmaldrlar. Demokrasinin, bu bireysel #e eitlik se#er !$elliklerinden genel #e eit oy ilkesi kar. Bi"i' de+let &rgt'"de e%a% ilkeleri'i"i $l*t*ran de'$kra%i 123 ba" dn)elerin !)*'*na *#ra'aktadr, >. %ole#ik dn esi ?. /htilal i siyasi sendikali$m dn esi @. 'en.aatlerin temsili dn esi B* dn)elerin de'$kra%i ka+ra'na !)*'*nda ne kadar !ak%" $ld*klarn a-klayal',

>. %ole#ik dn esinin +usya5da uygulanan ekline bakalm. %tn +us milleti iinden, ii, deni$ #e kara ku##etlerinden ibaret bir a$nlk ekonomik esaslara dayal komnist &artisi ad altnda birleerek bir diktat!rlk yaratmlardr. (malarnda milli deildirler. 4iisel hrriyet #e eitlik tanma$lar. 4alk ege'enli#ine %ayglar y$kt*r, -erde, -$#*nl*#* "$rla +e ba%k ile dn)elerine b$y*n e#'eye "$r*nl* t*tarlar/ darda .r$.aganda +e i!tilal &rgt ile btn dnya 'illetlerine kendi ilkelerini yay'aya -alrlar, Oy%a !k'et $l*t*r*l'a%ndan a'a-, &"ellikle kii%el !rriyetin %a#lan'a%dr, B$le+ik !k'et eklinde ba%k &#e%i g&rl'ektedir, Bir t$.l*'a bir k%' in%anlarn dn)elerinin "$rla, e%ir +e a)i"li#ini yaat'ak ekline elbette ki akla *yg*n bir !k'et g&ryle bakl'a", ?. /htilal i siyasi sendikali$m dn e sahi&leri de her trl siyasi kurulular yaln$ kendi men.aatleri lehine ya&trmak #e sonunda siyasi ku##et #e egemenlii ellerine geirmek isteyen ii gru&lardr. B*nlar a'a-larn "$rla elde et'ek 0r%atn beklerken, "a'an "a'an genel gre+ler ya.arak !k'et ada'lar "erinde etkili $l'akta +e ba" ileri kendilerinden tara0 bitirebil'ektedirler, 123 @. 'en.aatlerin temsili dn esi, eitli meslek sanat #e i adamlar to&lum iinde ayr ayr birer to&luluk, birer kk to&lum haline d!nrlerse her bir to&luluun birbirinden .arkl men.aatleri #ardr. %u nedenle diyorlar ki, her !$el men.aat sahibi gru&lar ayr ayr me liste kendilerini temsil etmelidirler. , $aman seim, millet bireyleri tara.ndan deil, gru&lar tara.ndan #e gru&larn sahi& olduu men.aat dere esinde gereklee ektir. Me)li%te b* gr*.lardan bir ka- birlei. iktidar 'e+kiine ge-in)e yaln" kendi 'en0aatleri le!ine -ala)aklardr, B*na ki' engel $la)aktr5 /te bu sebe&lerden dolaydr ki bi$, bu #e bundan !n eki dn eleri lke #e milletimi$ iin uygun g!rmemekteyi$. %i$ lke halk bireylerinin #e eitli sn. mensu&larnn dierine yardmlarn ayn deer #e !$ellikte g!rmekteyi$. "e&sinin men.aatlerinin ayn dere ede #e ayn eitlik se#erlik duygusuyla salamaya almak istemekteyi$, B* eklin 'illetin genel '*tl*l*#*, de+let ya.%nn k*++etlen'e%i i-in da!a *yg*n $ld*#* inan)nday", Bi"i' dn)e'i"de -i0t-i, -$ban, i-i t))ar %anatkar, d$kt$r, k%a)a !er!angi bir t$.l*'%al k*r*'da -alan bir +atandan !ak, 'en0aat +e !rriyeti eittir, De+lete b* anlay ile yk%ek d"eyde 0aydal $l'ak +e 'illetin g+en +e irade%ini $ yere !ar)ayabil'ek bi")e, bi"i' anlad#'" anla'da !alk !k'eti y&nte'iyle ''kn $l'aktadr, 6rkler de'$krat, &"gr +e %$r*'l* +atandalardr, 6rk, ba%k +e e%aret "in)irlerini .ar-alayabil'ek i-in i- +e d d'anlar kar%nda !ayatn $rtaya att/ -$k kanl +e te!likeli ')adelelere girdi, %ay%" &"+erilere katand, baarl $ld* an)ak $ndan %$nra &"grl#ne %a!i. $ld*, B* nedenle &"grlk 6rkn !ayatdr, (rtk 2rkiye5de her 2rk !$gr doar, !$gr yaar 7

Atatrk2n M>D>K0 B03803>I kitabndaki b# satrlar9 D>M;1IAD01 B0I D><I0M ya'an adamn milletine ilk D>M;1IA=0 D>I=02dir& 0te eylemleriyle $e s"ylemleriyle Atatrk2n demokrasiye bak[Anlayana tabi6[ Ke demiti AtatrkF Demokrasi fikirdirY kafa meselesidir& Her %alde bir mide meselesi deildir[ 1afalarn midelerine g"re ayarlayan s"zde aydnlarn Atatrk2n b# s"zlerini anlamas mmkn deildir tabi6[ =inan Meydan9 %tt'FNN///&ilk k#rs#n&comN%aberN,B-EE

Basn zgrl ve Demokrasimiz 1950-60

Fatih Altayl

Yazan : Fatih Altayl Habertrk 16 Mart 2011 aramba, fatihaltayli habert!rk"#$m %&A' tarihimizi iyi biliriz (e, yakn tarihimizi )ab!k !n!t!r!z" nk !zak tarihle il*ili k$n!mak, ahk+m ke,mek k$lay(r" -!tarllk aranmaz" 'afanza *.re )ar/tabilir, merebinize *.re ele alabilir, keyfinize *.re ,$n!)lar )karabilir,iniz" Yakn tarih i,e (aha ,$m!tt!r" 0aha bel*eli(ir" 0aha, yaayanlar hayatta(r" Yalan )$k fazla kal(rmaz" ar/tmay (a" 1te $ yz(en b!*n yakn tarihimiz(en baz rakamlar 2ermek i,tiy$r!m" $k (e3il, 40560 ,enelik bir yaknlk" 0em$krat 6arti (.nemin(en" 7akalm neler *.re#ek,iniz" 1te ,ize tarih:
Aralk 1953 8 Mart 1954 7 Austos 1954 18 Austos 1954 28 Austos 1954 23 Eyll 1954 1 Aralk 1954

CHP'nin Ulus Gazetesi'ne el konul u! "asn sk kontrol altna alan ve cezalar ykselten "asn #anunu ka$ul e il i! Hakaret su%uyla yar&lananlara i ialarn ma'keme e is(at 'akk tannmas iste)i re e il i! *illet Gazetesi sa'i$i +uat Arna $ir yazsn a A nan *en eres'e 'akaret etti)i &erek%esiyle tutuklan ! *illet Gazetesi yazar Nurettin Ar %o)lu ve ,az -.leri * r Hsn S/ylemezo)lu 0'.er ay 'a(is cezasna %ar(trl lar! 1mekli General Sa k Al o)an, a liyenin manevi .a'siyetine 'akaret etti)i &erek%esiyle tutuklan ! ,eni Ulus'taki yazlar ne eniyle Hseyin Ca'it ,al%n, Cemal Sa)lam ve -$ra'im Cceo)lu 'a(is, Ni'at 1rim ise (ara cezasna %ar(trl lar! Hseyin Ca'it ,al%n, 'kmetin manevi ki.ili)ini ta'kir etti)i &erek%esiyle 23 ay 'a(se ma'k4m ol u ve 05 ya.n a 'a(se &ir i! Cneyt Arcayrek, 6Hkmetin n7uzunu kracak ne.riyat ya(ma ve su%unu srarla sr rme i'timali $ulunmasn an olay6 3 ay 'a(se ma'k4m ol u! -zmir' e Sa$a' Postas Gazetesi ka(atl , $a.yazar ve ,az -.leri * r 8r'an 9a'mi G/k%e tutuklan !

20 Mays 1955 Akis Der&isi yazar Cneyt Arcayrek tutuklan ! 23 Haziran 1955 16 Eyll 1955

*u'ali7 yaynlarn an olay Ankara Ulus Gazetesi sresiz, Her&n, Hrriyet ve 19 Eyll 1955 :ercman &azeteleri ise ;< &n sreyle ka(atl ! Hkmetin k=)t ta'sisleri ne eniyle &azeteler 3 say7aya in iril i!
2 Mart 1956 29 Nisan 1956

>inasi Na'it "erker, Cum'ur$a.kan'na 'akaretten ; yla ma'k4m ol u! Gazeteciler 8ktay 1k.i, Hikmet :anlkan, Altan ymen, Ay n #/ker ve Sey7ettin :ur'an, Ankara' a &/trl kleri karakol a 'akarete u)ra lar!

DP'nin 'azrla ) yeni "asn #anunu ka$ul e il i! Hrriyet Partisi a na 7 Haziran 1956 konu.an :uran Gne., 6"u kanunla e)il $asn /z&rl), $asn $ile kalmayacak6 e i!
9 Haziran 1956 Halk Gazetesi to(latl ! 15 Haz 1956 22 !"##uz 1956 14 Eyll 1956 28 Eyll 1956 11 $u%at 1957

Akis Der&isi to(latl ! Akis Der&isi yine to(latl ! Akis Der&isi to(latl ! *aliye, -stan$ul' a Hazine'ye ait ;? $in arsa ve <?? $inay sat.a %kar ! -n/n'nn ama ve Akis Der&isi $a.yazar *etin :oker tutuklanarak cezaevine koyul u!

4 Austos 1956 Ulus Gazetesi to(latl !

14 $u%at 1957 "a.$akan *en eres, #ocate(e Camii'nin ya(m i%in ;?? $in :@ $a).la ! 11 Nisan 1957 Halk Gazetesi sa'i$i 9ati( :a'ir "urak, $ir karikatr ne eniyle tutuklan ! 17 Nisan 1957 Atatrk 8rman Ai7tli)i'n en arazi satlmasna olanak tanyan yasa ka$ul e il i! 11 Mays 1957

Baman Gazetesi'n en Nusret Sa7a Co.kun ve 97at 1kinci, $irer yl 'a(se ma'k4m ol ular! :rkiye Gazeteciler Sen ikas, 'kmet kararyla $ir sre i%in ka(atl !

27 Mays 1957 Demokrat -zmir Gazetesi ; ay sreyle ka(atl ! 6 !"# 1957

Se%im &n *ersin' e $ir CHP'linin /l rlmesine ve Gaziante('te %kan olaylara yayn yasa) &etiril i! Ulus Gazetesi, "lent 1cevit'in $ir yazs 29 Eki# 1957 ne eniyle $ir kez a'a ka(atl ! Clk Arman ; yl, Halim "yk$ulut ;D ay 'a(se ma'k4m ol u!
6 Mays 1958 7 Mays 1958 8 Mays 1958 8 Mays 1958 9 Mays 1958

Ulus Gazetesi ,az -.leri * r Ni'at Su$a., E aylk 'a(is cezas i%in cezaevine konul u! Ulus yazar >inasi Na'it "erker, E aylk cezasn %ekmek zere cezaevine konul u! ,eni Gn Gazetesi ,az -.leri * r 8r'an :okatl, FD &nlk cezas i%in cezaevine konul u! *illiyet Gazetesi ;< &n sreyle ka(atl ! ,eni Gn ve Akis ;'er &n sreyle ka(atl ! Sorumlu m rler Altan ymen ;? ay, :ark Hololu ;3 ay 'a(is cezasna %ar(trl ! Hr "ilek Gazetesi ka(atl , sa'i$i A$ lka ir Grol ve yazar -smail Aras ;'er yl 'a(se ma'k4m e il i! Akis Der&isi ,az -.leri * r ,usu7 Biya A em'an F yl, $a.yazar *etin Doker ; yl 'a(se ma'k4m e il iler! -smet -n/n'nn -stan$ul' a ya(t) $asn to(lantsna yayn yasa) &etiril i! z ilek Gazetesi sa'i$i Gltekin Ar a, 5 ay 'a(is cezasna %ar(trl ! Ulus Gazetesi'n en Clk Arman ve 8ktay Gerel ;'er yl, zaten cezaevin e $ulunan >inasi Na'it "erker ve Ni'at Su$a. a D'er ay 'a(is cezasna %ar(trl lar! Ulus Gazetesi'n en Clk Arman, ; yl 'a(is cezas a'a al ! Ulus Gazetesi ; ay sre ile $ir kez a'a ka(atl !

14 Mays 1958 Akis'in sorumlu m r Biya A em'an ; yl 'a(se ma'k4m e il i! 28 Mays 1958 28 Mays 1958 2 Haziran 1958 5 Haziran 1958 6 Haziran 1958 25 Haziran 1958 3 &as# 1958

30 &as# 1958 *etin :oker ikinci kez ; yl 'a(is cezasna %ar(trl !

0em$krat 6arti8nin ilk 9 yllk (.nemin(e 911 *azete#i ha/,e *ir(i" 0:; 0em$krat 6arti8nin tek bana ikti(ar $l(!3! ilk 9 yl i)in(e ba,na y.nelik $larak ya/lan ba,klar yaz(m" 0.nemin 0em$krat 6artili A(alet 7akan <,at 7!(ak$3l!, -7MM8(e 2erilen bir ,$r! .ner*e,i zerine 9 yllk ikti(arlar (.nemin(e 911 *azete#iye ha/i, #eza, 2eril(i3ini a)klamt" 7!*n (e *eri kalan 2 yl(a =ba,n .z*rl3 2e )$k /artili (em$kra,i= a(na kay(e(ilen *elimelere *.z atalm:
21 '(ak 1959 22 '(ak 1959 ,aku( #a ri #araosmano)lu'nun Ulus'taki $ir yazs ne eniyle ken isi ve ,az -.leri * r Clk Arman $irer yl 'a(se ma'k4m ol ular! Gazete ; ay sreyle ka(atl ! Demokrat -zmir Gazetesi ,az -.leri * r >ere7 "al%k'a ;< &n, &azetenin sa'i$i A nan Dvenci'ye ; yl 'a(is cezas veril i!

26 '(ak 1959 Ankara :el&ra7 Gazetesi sa'i$i +et'i Giray ;0 &nlk cezas i%in 'a(se &ir i!

Gatan Gazetesi'n en alntla ) $ir yaz an olay Ulus Gazetesi ,az -.leri * r 11 Mart 1959 Clk Arman ; yl D ay 'a(se ve D??? lira a)r (ara cezasna %ar(trl ! Gazete $ir ay sreyle ka(atl ! 12 Mart 1959 Ha$er Gazetesi sa'i$i Ge at 9e7iio)lu'na usulsz tekzi( yaynlamaktan ;2 &n 'a(is cezas veril i!

Amerikal &azeteci Pulliam'n :rkiye 'akkn aki $ir yazsn Ulus Gazetesi'n e 13 Mart 1959 yaynla ) &erek%esiyle yaz i.leri m rne ;3 ay 'a(is cezas veril i! Gazete $ir ay a'a ka(atl ! 20 Mart 1959 Akis Der&isi ,az -.leri * r ,usu7 A em'an, ;2 ay 'a(is cezasna %ar(trl ! Der&i ; ay sreyle ka(atl !

23 Mart 1959 nc Gazetesi sresiz olarak ka(atl ! 26 Mart 1959 -$ret Gazetesi ,az -.leri * r *usta7a Deral, ;? ay 'a(se ma'k4m ol u! 25 Nisan 1959 29 Nisan 1959 1 Mays 1959 2 Mays 1959 11 Mays 1959 27 Mays 1959 3 Haziran 1959 24 Haziran 1959 8 !"##uz 1959 CHP'li #emal Satr'n konu.masn yaynlayan Ulus Gazetesi ,az -.leri * r "ey'an Cenk%i ;? ay 'a(se ma'k4m ol u! Ulus Gazetesi ; ay ka(atl ! Demokrat -zmir Gazetesi ,az -.leri * r >ere7 "al%k ;D &n, Hava is Gazetesi ,az -.leri * r Ham i :ezkan ;2 &n 'a(is cezas al lar! Demokrat Parti tara7tarlar, Demokrat -zmir Gazetesi'ni $astlar, mat$aa makinelerini (ar%ala lar! CHP Genel "a.kan -n/n'y kar.lamaya &elenleri Han arma zorla a)tt! ;? ki.i yaralan ! 8laya yayn yasa) &etiril i! ,eni Ant Gazetesi'n en Dervi. Sami :a.man ve +et'i :a.man ;'er yl ;'er ay 'a(is cezasna %ar(trl lar! Ba7er, ,eni&n ve Ulus &azeteleri ;'er ay sreyle ka(atl ! Ulus ,az -.leri * r Clk Arman ;? ay 'a(se ma'k4m ol u! Demokrat -zmir Gazetesi ; ay sreyle ka(atl ! A nan Dvenci ve >ere7 "ak.k ;3'.ar ay 'a(is cezasna %ar(trl lar! Do)an Avco)lu'nun -ran >a' 'akkn aki $ir yazs ne eniyle Akis Der&isi ve Avco)lu 'akkna ava a%l ! Ulus Gazetesi'n en 8ktay Gerel ve "ey'an Cenk%i $irer $u%uk yl 'a(is cezasna %ar(trl lar! >a'a( "alco)lu, Amerikal $ir &azetecinin yazsn :rkiye' e ikti$as etti)i i%in ma'k4m ol u)u ;3 aylk cezasn %ekmek zere cezaevine &ir i! A'met 1min ,alman, ;< ay ;3 &nlk ma'k4miyetini %ekmek i%in cezaevine &ir i! Demokrat Parti Gru$u, yaymla ) $ir $il iriyle CHP'yi 6Sila'l ve terti(li ayaklanmalar 'azrlamakla ve $ir ksm $asn a yalan ve %ar(tlm. 'a$erlerle $u ayaklanmay esteklemekle6 su%la ! C% aylk $ir 6:a'kikat #omisyonu6 kurul u! #omisyon, &azeteleri to(latma ve mat$aalar ka(atma yetkisiyle onatl ! #omisyonun ilk icraat lke eki tm siyasal etkinliklerin ve *eclis &/r.melerinin yaymlanmasn yasaklamak ol u! :"** &/r.melerini 'a$er ya(an tm &azeteler to(latl ! -stan$ul Cniversitesi ; ay sreyle ka(atl ! ,eni Sa$a' ;? &n sreyle ka(atl ! Demokrat -zmir Gazetesi'n en ;3 ki.i %e.itli cezalara ma'k4m ol u!

20 May 1959 Gatan Gazetesi yazar Sa un :anHu sal rya u)ra !

16 Ara 1959 Gatan Gazetesi ; ay ka(atl ! 5 '(ak 1960

25 $u% 1960 CHP'li &azeteci C! S! "arlas I*e'met "arlas'n $a$asJ ;? ay 'a(se ma'k4m ol u! 7 Mart 1960 12 Nisan 1960 27 Nisan 1960 28 Nisan 1960

30 Nis 1960 Ali Ulvi'nin $ir karikatr ne eniyle Cum'uriyet Gazetesi ;? &n sreyle ka(atl ! 4 Mays 1960

6 Mays 1960 <<<# &/sterilerini 'a$er ya(an Ba7er Gazetesi ka(atl ! 9 Mays 1960 Hr A am Gazetesi ka(atl ! 18 May 1960 Ak.am Gazetesi ka(atl ! 22 Mays 1960 Ankara Sky/netim #omutanl), 'a$erle.meye sansr ve snrlama &etiril i)ini a%kla ! < ki.inin $ir araya &elerek ola.mas yasaklan !

Kitap : Atatrk Ve Demokratik Trkiye

Halil nalck

8Atatrk, Anad$l* )$#ra0ya%nda, kltrel +e tari!%el de#erler "erinden, 6rkiye t$.l*'*n* bir de#ii', yenile'e, gelii' %re)ine tayan byk bir dnr +e e%i" bir yeniden ya.lan'ann 'i'ardr, 9&ken O%'anl De+letinin yerine, 6rkiye in%annn katl'n +e birey%el ini%iyati0ini !arekete ge-irerek, ye.yeni bir %iya%al +e %$%yal ya.lan'ay, yeni bir yaa' bi-i'ini !ayata ge-ir'eyi a'a-la'tr, B* a-dan, 6rkiye :*'!*riyetinin k*r*l* ilkeleri, yeniden ya.lan'a +e de#ii' atl'larna bakln)a Atatrkn de!a% -ar.) bir !al al'aktadr, :*'!*riyet 6rkiye%inin !angi e+relerden ge-erek, ne tr bir dn%el biriki'in "erine k*rg*land# %$r*n*, b* kitabn ana ek%enini $l*t*r*y$r, A'a Atatrk-l# y$r*'larken, gnlk %iya%i +e %$%yal ak'larn etki%iyle $nayla'a +eya ba#na" te.kilerle karla'ak $lanakldr, 6$.l*'*'*"*, *"la'a" iki kitle !alinde kar karya getiren derin anla'a"l#n, 0elaketli %$n*-lar getirebile)e#ini dai'a !atrda t*tarak, kartl# -&"'ek, *"la'a y$llarn b*l'ak "$r*nday", ;*rd*n gele)e#i i-in iki tara0 da, ba#na", *"la'a" ta+rndan k*rt*l'ak "$r*ndadr, K%a)a% de'$kra%i &"grl#, y$k et'ek &"grl# de#ildir, De'$kra%i, t$.l*'da bar g+en)e altna al'ak i-in *"la'a +e denge "e'inidir,7

Atatrkn Vefatndan Sonra

Zekeriya Sertel

(Hatrladklarm, s. 19 !19"#

8<i)dan'da bir !e%a.la'a ya.'ak gere#ini d*yd*', a#l#nda bi" b* in%ana kar !rriyet +e de'$kra%i %a+a ya.'tk, On*, de'$kra%i +e !rriyet +e de'$kra%i getir'edi#i i-in adeta %*-l* %ayy$rd*k, On*n !areketlerini diktat&r)e b*l*y$rd*k, 9nk $ +akit $r'ann i-indeydik, A#a-lar g&ry$rd*k a'a $r'an btn bykl# ile g&re'iy$rd*k, =i'di ge-enleri da!a aydn g&rebiliy$rd*', Atatrk 'e'leketin %$%yal, %iya%al +e ek$n$'ik !ayatnda byk de+ri'ler ya.'t, 4ali0eli#i +e .adia!l# yk', yerine bir :*'!*riyet re>i'i getir'iti, 4alkn %$%yal !ayatnda +e geleneklerinde bir-$k e%a%l de#iiklikler ya.'t, 4ali0e +e .adia!tan yana $lanlar $na )e.!e al'lard, tti!at-lar $na %*ika%t terti.le'ilerdi, E'.eryali%tler 'e'leket i-inde i%yanlar -kar'lard, %tanb*lda btn !ali0e)i, .adia!- +e geri)i ba%n Atatrke kar yayl' ate a-'t, Btn b* k$*llar i-inde !rriyet +e de'$kra%i geliebilir 'iydi5 6er%ine de+ri' d'anlarna kar a" -$k ter% da+ran'ak gerekir, Atatrk de i- +e d d'anlara kar i!tiyatl, tedbirli b*l*n'ak i!tiya)ndayd, B&yle $l'akla birlikte M*%%$lini +e 4itler bi-i'inde diktat&rl#e git'edi, Kii y&neti'inden -$k Me)li% ege'enli#ine, yani !alk ege'enli#ine &ne' +erdi, Btn k$*llar $n*n D$#*l* bir diktat&r $l'a%na el+eriliydi, ?akat a%ker $l'a%na ra#'en @bene+$lent diktat$r%!i. diye adlandrdklar bi-i'de y*'*ak, %e+i'li +e akll bir $t$rite k*rd*, B* $t$rite diktat&rlkte $ld*#* gibi k$rk*ya de#il, %e+giye dayany$rd*, Ona b* k*++eti +eren ey !alkn kendi%ine %e+gi%iyle ba#l $l'a%ndayd2 Bi" eletirileri'i"i &"gr)e ya.abiliy$rd*k, Aa"' 4ik'et en de+ri')i iirlerini $n*n de+rinde ya"d2 Atatrk dnde bykt, b*gn de byktr, yarnda byk kala)aktr, Bi" *#r*nda %a+at#'" &"grlk +e de'$kra%iye an)ak $n*n a-t# y$ldan *laabiliri",7

Devrimci Meclis, Atatrk ve Demokrasi

Bar Doster

iya%et e%na0nn -$#* bil'e", $r$% %$l)*lar, AA6O 'illiyet-ileri, A'erikan %la')lar da !aber%i"dir, 6ari!i'i"deki Birin)i Me)li%, 19B0 C 19B3 yllar ara%nda g&re+ ya.'tr, ;ani K*r*)* 'e)li%tir, Ka!ra'an 'e)li%tir, Da"i 'e)li%tir, De+ri')i 'e)li%tir, <e keli'enin ta' anla'yla, 'illi 'e)li%tir, 6ari!i'i"in en katl'), en de'$kratik 'e)li%idir, M*%ta0a Ke'ale bak$'*tanlk yetki%i +erirken bile )i'ri da+ran', yetkilerini .ayla'ak i%te'e'i, %re %nr k$y'*t*r, O ba#la'da kal.akl%yla, 0e%li%iyle, %arkl%yla 'illidir, Birin)i gr*b*yla, ikin)i gr*b*yla yi#ittir, tti!at-% da, %la')% da, 6rk-% de, liberali de, Mda0aaEi 4*k*k-*%* da na'*%l*d*r, a-k %&"ldr, Aralarndaki %n0%al, kltrel, ide$l$>ik, t$.l*'%al ayr'lara karn, !e.%i de k*rt*l* i-in kelleyi k$lt*#a al', b* a'a-la tek yrek, tek y*'r*k, tek +)*t $l'* +atan%e+erlerin 'e)li%idir, kin)i Me)li%, 19B3 C 19BF ara%nda g&re+ ya.'tr, O da yetkileri k$n*%*nda -$k k%kanda+ran'tr, Grne#in Atatrk, 19BH anaya%a% !a"rlanrken, anaya%ada $l'a%n i%tedi#i 'e)li%i 0e%i! yetki%i, ya%alar +et$ yetki%i gibi ki'i &nerilerini 'e)li%e %*nd*#*nda 1b*nlar .arla'enter %i%te'lerde )*'!*rbakanlarna tannabilen yetkilerdir3, 'e)li% Atatrke b* yetkileri +er'e'itir, 3 Mart 19BH tari!li 3 De+ri' ;a%a% kin)i Me)li%in e%eridir, B* kan*nlarn da i-inde $ld*#* De+ri' ;a%alar lke'i"e *l*% ka+ra'n getir'itir, Il*%, -a#da anla'da kederde, ta%ada, k+an-ta bir $lan, birlik $lan y*rttalarn $l*t*rd*#* %iya%al bilin)e dayal bir btndr, <e $ De+ri' ;a%alar, *l*% ege'enli#ini .ekitir'itir, ;&neten C y&netilen ayr'n kaldr'aya -al'tr, ;*rttalar, ege'enli#ine %a!i. bireyler $larak g&r',

$nlarn %e-tikleri te'%il)iler +a%ta%yla ege'enli#in k*llanla)a#n kayda ge-'itir, Etek &.enler +e &.trenler, ayaklarn ykat'aya !akk $lanlar +e ayak yka'akla yk'l $lanlar ayr'larn da $rtadan kaldr'tr, De+ri' Kan*nlar, laiklik anlayn getir'itir, Jaiklik en k%a +e yaln tan'yla din ile dnya ilerini ayrr, dini de+letin ege'enli#inden de+leti de dinin ba%k%ndan k*rtarr, Orta-a# A+r*.a%nda kili%e ara)l#yla de+leti y&neten din%el k*r*'lara +e din ada'larna kar +erilen ')adeleyi %la' dnya% yaa'ad# i-in, 6rk De+ri'i b* y&nyle de bir ilktir, B* y$lla, dini k*r*'larn, k*rallarn, k*ra'larn, k*r*llarn de+let y&neti'indeki ba%k%na %$n +er'itir, De+let, din k*rallarna g&re y&netil'ek ba%k%ndan k*rtarl'tr, D*ra#an t$.l*' ya.%ndan de+ingen t$.l*' ya.%na ge-iin ad'lar atl'tr, n%anlar din ba%k%ndan k*rtar'ak, in%anlar ara%nda eitli#i %a#la'ann da te'el k$*llarndandr, B* ba#la'da laiklik, y*rttalar ara%nda eitli#i %a#la'ann yannda dn)e, inan- +e i0ade &"grl#nn de g+en)e%idir, De'$kratik re>i'in $l'a"%a $l'a"dr, E#iti'in laik, eit, bili'%el, kar'a, )ret%i" $l'a%, &#reti' birli#inin ta' $larak %a#lan'a%, y*rttalarn e#iti' k*r*'larndan balayarak +e e#iti' y$l*yla eit kln'a%, de'$kra%i i-in "$r*nl*d*r, B* ba#la'da De+ri' ;a%alarnn a'a-lar ara%nda laiklik +e eitlik +ardr, Aydnlan'a 0el%e0e%ini, yani in%ann in%anla'a%n, bili'in dinden, akln inan-tan ba#'%"la'a%n t$.l*'a beni'%et'ek +ardr, K*ldan y*rttaa, ''etten *l*%a, ba#'llktan &"grl#e, ikin)i %n0 $l'aktan 1&"ellikle de kadnlar a-%ndan3 eitli#e y&nelii +ardr, O nedenle De+ri' ;a%alar, dnyann en -$k ke'irilen, $rtadan kaldrl'ak i%tenilen ya%alardr, 19K0den beri laiklik +e e#iti' birli#i, t' iktidarlar tara0ndan ke'iril'ilerdir, 9nk iktidarlar ra!at%" eden ilkelerdir, Lira k*l de#il birey, 'ritE 'teri de#il y*rtta yetitir'eyi a'a-larlar, $ran, %$rg*layan, aratran, eletiren bireyler "erinden de'$kratik bir t$.l*' ina edile)e#ine inanrlar, De'$kra%iyi %e-i'den ibaret g&r'e"ler, 9$#*l)*l*#a, 0arkl $labil'e !akkna, in%an !ak +e !rriyetlerine, !*k*k*n %tnl#ne, yargnn ba#'%"l#na +e tara0%"l#na, &"gr ba%na, katl')l#a, e00a0l#a da &ne' +erirler, 1FM9 ?ran%" De+ri'inin te'elinde Aydnlan'a De+ri'i +ardr, =.!e%i" $ de+ri'i etkileyen baka &n) atl'lar, A'erikada, ngilterede da!a &n)e ya.lan de+ri'ler, ya"lan 'etinler de +ardr, An)ak ?ran%" De+ri'i, eitlik +e &"grlk ilkelerini bayraklatrarak tari!e ge-'itir, 19B3 :*'!*riyeti de ?ran%" De+ri'inden -$k etkilen'itir, Etkili, yetkili, &"grlklerinin, !ak +e %$r*'l*l*klarnn bilin)inde $lan +atanda ta%ar'nn te'elinde b* tari!%el +e e+ren%el biriki' +ardr, Aydnlan'a, y*rtta i-in de'$kra%iyi, !*k*k*n %tnl#n +e &"grl# k*t%al %a)aya# $larak g&rr, B* -nn birbirini tan'layan, ta'a'layan, btnleyen, %nrlayan +e +ar klan ka+ra'lar $ld*#*na inanr, 9nk in%an !aklar yaln" +e an)ak &"gr y*rttalar i-indir, de'$kratik +e laik bir d"ende yaa'a an% b*l*r, k$r*n*r +e gelitirilirler, De'$kra%i, y*rttalarn kendi kendilerini y&netti#i, *y*la)ak k*rallar kendilerinin belirleyi. de#itirdi#i bir d"en $ld*#*ndan, y$"la' te'%ili de'$kra%inin ni'etlerinden +a"ge-'ek i%te'eyenler, katl') bir de'$kra%inin k&kle'e%ine kardrlar, Grne#in, 'illet+ekillerinin d$#r*dan kendilerini ilgilendiren k$n*larda 1'aalar, d$k*n*l'a"lklar, kii%el !ak +e i'tiya"lar, %e-i' kan*n* +b3, .arti ayr' g&"et'ek%i"in birlikte da+ran'alar, !er k$n*y* re0erand*'a g&trrken b* k$n*lar g&tr'e'eleri dikkat -eki)idir, O nedenle b* y$"la' %i%te'i %a+*nanlar, de'$kratik t$.l*'*n +e t$.l*')* de'$kra%inin a%alak d'anlardr, De'$kratik bir t$.l*', y*rttalk +e t$.l*'%al %$r*'l*l*k k$n*larnda yelerini e#itir, Etkin +atandalarn yarat. denetledi#i g-l bir de'$kra%iyi $lanakl klar, 6$.l*'%al %$r*'l*l*#*n "erinde yk%elen etkin y*rttalk, bireylerin kii%el -karlarn/ $rtak, ka'*%al, t$.l*'%al -karn $l*'a% a'a)yla d&ntr'elerine "e'in !a"rlar, I"la'ay &n)eler, E'ek +e %er'aye ara%ndaki %n0 ka+ga%ndan be%lenen -a#da de'$kra%i, $ de'$kratik ')adeleyi d&ntrr +e y&netir, Kii%el -kar ile ka'*%al -kar ara%nda denge k*r*l'a%na $rta' yaratr, Bireyler t$.l*'%al ')adeleye, !rriyet, eitlik, %$%yal adalet ka+ga%na de'$kratik bilin-leriyle katlrlar, Orada $lg*nlar, %iya%allarlar, Birlikte dn'eye, birlikte da+ran'aya -alrlar, Ka'*%al -kar, t$.l*'%al adaleti, 0r%at eitli#ini, !*k*k*n %tnl#n beni'%erler, I"'anlarn, te'%il)ilerin, .r$0e%y$nel %iya%et-ilerin ara)l#na i!tiya- d*y'adan, d$#r*dan %iya%ete katlrlar, K%a)a%, ger-ek de'$kra%ide .r$0e%y$neller de#il a'at&rler %iya%et ya.arlar, Ad de'$kratik $l%a bile y$"la', -r' %e-i'li %i%te'lerde i%e %iya%et e%na0 &ne -kar, iya%al +e t$.l*'%al -at'a k&kleir, iya%al katl' +e de'$kratik rekabet, kltrn -a#dala. tabana yayl'a%nda ileri)i r$l $ynar, Gyle bir t$.l*'da din%el ba%klar, tekd"elik, e"ber)ilik, taklit-ilik ege'en $l'a", 4$g&r geliir, yarat)lk .ekiir, karlkl anlay g-lenir, Bireylerin kltr gelitik-e, t$.l*' *ygarlar, de+let de'$kratikleir,

Di#er Kaynaklar ( Atatrk D&ne'inde De'$kra%i Dene'eleri Ke'ali"' +e $%yal De'$kra%i

C*t*k 4rk MilletiDn'en Dnya De"letine B# !alma K#t#k ile ilgilidir& Amacm elektronik ortamda kolay #lalr $e 'aylalr9 i!inde kon# aramasnn ya'labildii $e ayn ekilde elektronik bir i!indekiler tablos#n#n g"rlebildii bir dosya ya's ol#t#rmak idi& Bildiiniz gibi b# ka'samda bir kitaba belgeler ksmn da katarsanz cretle edinilen kita'lar zerinden b#n# ya'mak old#k!a zord#r& B# !almay tanttktan sonra liberalNsol $eya b"lc !e$relerde %ala anlalamayan $e Sdar milliyet!ilieS indirgenmeye !allan M& 1emal Atatrk'n SDrk MilletiS ka$ramnn ne kadar samimi old##n#n bir kantn K#t#k'#n i!inde kendisi H&8&Uells kitabn tartrken $ermektedir& B#n# aktarrken ilgili tantmlar da ya'acam& K#t#k i!in Venerba%!e kaleci $e y"neticilerinden ra%metli Bedii Cazc tarafndan balatl' "lmnden ksa sre "nce tamamlanan bir !almadan %areketle serbest eriim $e 'aylamaya %azr . :DV belge %azrlanmtr& >riim adresleri b#rada $erilen dosyalar 'aylaabilirsiniz& K#t#k Belgeler F %tt'FNNen&calameo&comNbooksN++.AAAE,Abd.+E+E-(a-( F %tt'FNNen&calameo&comNbooksN++.AAAE,A)+Acc..baeA(

Xalmann @zellikleri B#ld##mda internet eriiminde *+ sayfalk fasikller %alinde metin\belgeler olarak bir btn %alinde idi& 1endisi aslnn ayns old##n# kantlamak i!in Silk yazdan ok#n##S solda Syeni Drk!esiS sada olan bir kita' ya's tasarlanm& >k belgeleri de i!eren tm metinlerin b# !er!e$ede yazld anlalyor& @ncelikle b# btnn istenen b"lm ya da kon#s#na :4 ortamnda kolay eriimini salamak i!in Selektronik i!indekilerS !almas ya'lmtr& :DV belgelerin i!ine g"mlen b# bilgi istenirse ekrann sol tarafnda a!larak kolay eriim salanabilinir& 0kinci olarak belgeler ksmn .& bir :DV dosyaya ayrdm& B#n#n nedeni bilgisayar ortamnda ok#rken adge!en yere git gel ya'mamak i!in a!k t#t#lan .& dosyaya kolaylkla bakabilmek9 %atta ikisini de yan yana g"rebilmek i!indir& =on olarak belgelerin ardna =e$r $e Milli Mcadelenin %aritalaryla KC Dimes'ta (. Mart ().. de yaynlanm ()(* (E d"nemi gizli Drkiye'yi 'ar!alama antlamalar 5ilgili belge $e %aritalar da i!eren7 %aberi eklenmitir& Bildiiniz gibi son zamanlarda k#rt#l# sa$ann aslnda olmad iddialar ya da igal k#$$etlerinin zayf old## dillendirilmekteY b# yzden g$enilir $e kon#y# gn gnne aktaran bir d kaynan tankln belgelerimize katm old#k& 0kinci kon#ya gelirsek9 K#t#k'#n sonlarna dor# H&8& Uells adl bilim adamnn kitabndan s"ze dilmektedir& ;radan bir yor#m aktarlarak Sdnya federal de$letiS nden ba%isle Sbtn egemenlikler9 tek9 bir egemenlik i!inde eritilmezse9 milliyetlerin stnde bir g! yaratlmazsa dnya yok olacaktrS diyor $e Sger!ek de$let9 !ada %ayat ko#llarnn bir zor#nl#k %aline getirdii dnya birleik de$letlerinden baka bir ey olamaz&SY Sk#k# yokt#r ki insanlar9 kendi ortaya !kardklar eyler altnda ezilmek istemezlerse er ge! birlemek zor#nda kalacaklardrS demektedir& 8"rld gibi to'l#mlar yeterli olg#nl#a eritiklerinde Stek bir egemenliin 'otasnda erimekS fikrini b"ylelikle "zendiren bir dnr olan Atatrk'e kar Sdar g"rl Drk Milliyet!isiS yaftasn yaktrmak en byk %akszlk deil midir O Bence Uells'in b# kitabnn a%itliinde Drk Milleti ka$ram $e Atatrk'n sa$#n#lmas gerekmektedir& 0lgili sayfa ko'yas aada $erilmektedir& Hatta9 o gnn imkanszlklar i!inde 3ondra'da baslan (.++ sayfalk bilim tari% kitabn birka! yl i!inde b#l#' !e$irisini ya'tr' ok#yarak yor#mlama becerisini g"sterebilen bir SaskerS kiiye Kobel $erilmelidir& 1on#n#n b# boy#t# kendisine ya'lan %akszlk $e $efaszl da%a da derinletiriyor& B#na karn A& >instein'in ()AA'te ya't SKazilerden ka!an bilim adamlarna Drkiye'de snma !alma %akkS tannmas ba$#r#s# da yine b# sa$ destekleyici bir olg#d#r& Atatrk'n dile getirdii samimi fikirler kendisini etkilemi $e "ylesine baskn bir g$en d#yg#s# yaratm olmal ki ABD yerine b# bilim adamlarnn Drkiye'deY %em de !kmas beklenen sa$an kolaylkla Kazi te%didi yarataca lkemizde !almalarn "nermektedir& Bakmak isterseniz Uells kitabnn aslnn adresi F %tt'FNN///&mediafire&comN$ie/NA)slf]yl,.,sc]^NAtatrk'n_.+;k#d#klarndan Bilim&$e&Dari% H&8&Uells ().(&'df Atatrk'n ;k#d#klar 3istesi F %tt'FNNen&calameo&comNbooksN++.AAAE,Af*-a)dEEfee.

AtatrkNn A*t*kNta 4,D, Oell%Nin gele)ek ile ilgili dn)elerini tartt# +e &ne'%edi#ini belirtti#i b&l'den alnt (