2.

TESS EKONOMS
Endstriyel tesislerin amac kazan elde etmektir.
Kazan:rn sat geliri -maliyet geliridir.(2.1)
Tesisten elde edilecek kazancn,tesis iin yaplan sermaye yatrmna gre tesisin bykl
veya yaplan yatrmn deerini belirler.Bu nedenle tesis tasarm aamasnda
Sermaye yatrmnn
Tesis iletme giderinin
rn sat fiyatlarnn
Yatrm deerlerinin tahmini gerekir.
Tesis tasarm ve ekonomik deerlendirme srelerinin birbirlerini etkileyen kavramlar olduu
unutulmamaldr.
2.1. SERMAYE YATIRIMLARI
Bir tesisin kurulmas ve iletmeye alnmas iin yaplacak yatrm:
Sermaye: Sabit sermaye maliyeti +iletme maliyeti (2.2)
olarak verilmektedir.
Sabit sermaye: Tesisteki tm donatlarn satn alnmas kurulmas ve tesisin inas iin gerekli
olan paradr.
letme sermayesi: Tesisin iletmeye alnmas ve alr durumda tutulmas iin gerekli nakit
paradr. Tesis iin gerekli hammadde ve malzeme maliyeti stoktaki rn maliyeti tesisin bir
aylk iletme ve personel giderleri gibi harcamalar iletme sermayesini olutururlar.
Sabit sermaye tutarnn tahmini iin deiik doruluk oranlarnda bir ok yntem
bulunmaktadr. Bunlardan en basiti fakat en az gvenilirlii olan yntem mevcut ve benzer bir
tesisin gemiteki sabit sermaye yatrmnn gncelletirilmesidir.En gvenilir ama en
karmak ve zaman alc yntem ise tesis ile ilgili detay mhendislik almalar yapldktan
sonra ortaya kacak bilgiler nda satn alnacak donat hizmet iin gerekli harcamalarn
yapmc ve satn alnacak donat ve hizmetler iin gerekli harcamalarn yapmc ve mteahhit
firmalardan alnacak teklifler dorultusunda hesaplanmasdr. letme sermayesi ise genellikle
sabit sermayenin %10-20' si olarak dnlr.
Sabit sermayenin tahmini iin baz basit yntemleri vermezden nce gemiteki maliyetleri
gncelletirilmesinden veya ileriye dnk maliyet tahminlerinde kullanlan maliyet
indekslerini tanyalm:
2.1.1. Maliyet ndeksleri:
Gemite herhangi bir tarihte gerek maliyeti bilinen bir maln bugnk maliyetini
tahmin edebilmek iin kullanlan oranlardr.
9

,
_

indeksi maliyet gemisdeki

indeksi maliyet bugnk
maliyet gemisteki maliyet Bugnk ) (
.. (2.3)
Maliyet indeksleri belirli bir sre iinde fiyatlarn ortalamasna gre hesaplandktan sonra
doruluk oranlar be yllk bir sre iersinde t %10 kadardr.
u anki maliyet hesab iin kullanlan indeksler belirli kriterler gz nne alnarak
hesaplanmtr ve bu nedenle farkl indeksler ortaya kmtr. Bunlar ;
1. ENR (Engineering News-Recordconstruction) ndeksi
Bu indeks yap malzemeleri ve iilik baz alnarak oluturulmutur. Yaplarda kullanlan
elik, imento ve ahap ile 200 saatlik alma gz nne alnm ve 1913 yl olan
balangtaki indeks deeri 100 olarak kabul edilmitir.
2. CE (Chemical Engineering Plant Construction) ndeksi
Bu indeks,ekipman ,donanm,malzeme mhendislik ve denetim gibi faktrler baz alnarak
oluturulmutur. 1957-1959 yl olan balang indeks deeri 100 olarak kabul edilmitir.
3-M&S (Marshall And Switt) ndeksleri
Kuzey Amerika ktasndaki cevher hazrlama tesisi donat maliyetlerinin A.B.D. dolar
cinsinden bulunmas iin nerilen indeks trlerinden bir tanesi Marshall & Switt (M&S)
donat indeksi olup Chemical engineering dergisinde ve http://www.che.com. WEB sitesinde
periyodik olarak yaymlanmaktadr.1926 ylndaki taban deeri 100 olan M&S indeksi
aralarnda madencilik ve zenginletirme proseslerini de olduu farkl endstriyel sektrlere
gre verilmektedir. Ayrca tm sektrlerin aritmetik ortalamas (yllk genel indeksi )ve baz
proses endstrilerinin arlkl ortalamas (proses endstrileri indeksi) yaymlanmaktadr. Her
lkenin kendine zg koullar olabilecei iin bu indekslerin dikkatli kullanlmas gerekir.
rnein, bu indeksler ithalattaki gmrk vergilerini iermezler. izelgede 2.1de madencilik
ve zenginletirme sektr iin M&S deerleri, verilmitir .
10
izelge 2.1. Madencilik Ve Zenginletirme Sektrnde Marshall & Switt Donat Maliyet
ndeksleri (Tesiste Kurulmu Donat Maliyeti Olarak)
Yl
M&S indeksi
(madencilik ve
zenginletirme
endstrisi, yl sonu)
Yl
M&S indeksi
(madencilik ve
zenginletirme
endstrisi yl sonu)
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1127,3
1113,0
1096,6
1095,6
1080,5
1063,9
1030,0
1005,1
979,5
963,6
948,9
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
918,2
886,0
844,6
--
824,3
821,3
804,0
791,2
767,9
715,9
2.1.2. Sermaye Maliyet tahmini
Toplam Sermaye Yatrm = Sabit Sermaye + letme Sermayesi.......................................(2.4)
Buna gre :
1. letme Sermayesi Maliyet Tahmini: Bu deer genel olarak sabit sermayenin belli bir
oran olarak kabul edilmektedir. Kabul edilen bu oran %10 dur. Ancak aadaki ekilde
iletme maliyeti tahmini yaplabilir.
a) Bir aylk hammadde stoku maliyeti
b) Bir aylk proses malzeme stoku
c) Bir aylk retim maliyeti
d) Bir aylk alacak hesaplar
e) Nakit (aylk retim iin giderler, su, elk., vb.)
letme Sermayesi = a + b + c + d + e..................................................................................(2.5)
2. Sabit Sermaye Maliyet Tahminleri
Sabit sermaye maliyeti tahmini iin en az 5 yntem nerilmitir. Bu yntemlerle yaplan
sermaye maliyeti tahmini t %30 duyarllkla geerlidir. Bunlar;
0,6 kural
Ana donat maliyetlerine orantl yntemler
Tesis maliyet oran metodu
Tesis para maliyet oran metodu
11
Ana ekipman maliyetleri
Son metod iin kaba bir akm emas (ana ekipmanlar ve boyutlarn ieren)gerekir.Ayrca
malzeme ve enerji balans olmasda yararldr.
2.1 0,6 Kural (6'ya 10 Kural)

Bu metodun geerli olmas iin tesis benzerlii arttr. Blgesel farkllklar ve ekonomik
koullar farkl deiimlere neden olur.Ayrca ekipman kapasiteleri iinde geerli olmaktadr.
( )
( )
( )
( )
( )
( )
1
]
1

1
]
1

2
1
6 . 0
2
1
2
1
indeksi Maliyet
indeksi Maliyet
Kapasite
Kapasite
Maliyet
Maliyet

,
_

,
_

2
1
6 . 0
2
1
2
1
i
i
M
M
Q
Q
M
M
(2.6)
rnek 2.1
30000 ton /gn kapasiteli bir tesisin M&S indeksinin 716 olduunu 1980 ylndaki 140*10 $
ise 40000 ton /gn kapasiteli benzeri bir tesisin M&S indeksinin 1127 olduunu 2000
ylndaki maliyeti tahminen nedir.?
zm :

,
_

,
_

2
1
6 . 0
2
1
2
1
i
i
M
M
Q
Q
M
M

,
_

,
_

1127
716
40000
30000 10 140
6 . 0
2
6
M
6
2
10 262 M $ dr.
Benzer bir yntemle, tesis iindeki ana donatlarn maliyetleri de tek tek tahmin edilebilir. Her
bir donat iin 0,6 kuvveti geerli olmakla beraber bu konuda yeterli bilgi olmadndan
yinede ortalama bir deer olarak kabul edilebilir.rnein, bantl konveyrlerin maliyetleri
genilikleri ve uzunluklar ile kapasiteleri ise ayn bant hz iin genilikleri ile orantldr .O
halde ayn uzunlukta fakat farkl geniliklerdeki konveyrlerin maliyetlerini karlatrrken
kapasite yerine genilik oranlarnn 0,6 kuvvetini kullanabiliriz.
12
rnek 2.2
0,91 m genilikte ve 180 m uzunluundaki bir konveyrn maliyetinin 175000 $ olduu
biliniyorsa 1,22 genilikte ve ayn uzunluktaki konveyrn tahmini maliyeti nedir.?
zm :
6 . 0
2
1
2
1

,
_

Q
Q
M
M
6 . 0
2
22 . 1
91 . 0 175000

,
_

M
2
M
=208655 $
2.2. Ana Donat Maliyetine Orantl Yntemler
Sabit sermayenin tahmini iin doruluk oran daha yksek olan yntemler, tesisteki balca
donatlarn toplam maliyetinin baz katsaylarla veya yzdelerle arplmasna dayandrlr. Bu
yntemin uygulanabilmesi iin tesisteki krclar, elekler, deirmenler, snflandrclar,
konveyrler, silolar ve kartrc tanklar, pompalar, zenginletirme aygtlar, kelme
tanklar, filtreler ve elektrik motorlar gibi ana donanmlarn tesise teslim (donatnn
kurulmas hari) maliyetlerinin tek tek bilinmesi gerekir. Bu yntemler unlardr:
1. Ekipman Maliyeti Oran Metodu :
Eer iinci proses maliyeti X
j
ise, bunun tesis maliyeti F
j
* X
j
olur. Hesaplanan maliyet daha
nce verildii gibi bugnk maliyete dntrlr. F faktrleri izelge 2.2de verilmitir.
Eer tesiste n adet ekipman varsa, tesis maliyeti aadaki formlle hesaplanr.
i
n
i
i
X F Maliyet *
1

.(2.7 )
13
izelge 2.2 Ekipman maliyeti oranlar
Ekipman Kategorisi Faktr ( Fj )
Koval Elevatr
Kartrc
Frn
Tambur Tip Kurutucu
Konveyr
Kompresr
Fan
Dondurma Birimi
Istc
Deirmenler
Vakumlu Dner Kurutucu
Stoklama Tank
Kuru Toz Tutucu
Krc
Sre Tank
Enstrmatasyon
Ya Toz Tutucu
Pompa
Elektrik Motoru
2.0
2.0
2.1
2.2
2.3
2.3
2.5
2.5
2.8
3.0
3.2
3.5
3.5
3.5
4.1
4.1
6.0
6.8
8.5
2.3. Tesis Maliyet Oran Metodu :

Ana donat maliyeti tesis trne gre belli bir katsay ile arplarak tesis iin gerekli sabit
sermaye yatrm tahmin edilebilir. Eer, bu maliyet N ise;

Krc devreleri gibi sadece KATI ileyen tesis maliyeti = 3.10 * N ..(2.8 )
KATI + SIVI karmlarn ileyen tesis maliyeti = 3,63 * N (2.9 )
Sadece SIVI ileyen tesis maliyeti = 4,74 * N ( 2.10 )
olarak hesaplanr.
rnein, gelitirilmi akm emasna gre ana donatlarnn toplam maliyeti ( yeni donatlar
zerinden ) 10 * 10
6
$ olan bir cevher zenginletirme tesisinin sabit sermaye yatrm = 3,63 *
10 * 10
6
= 36,3 * 10
6
$ olarak tahmin edilebilir. kinci el donatlar kullanlarak tasarrufa
gidilebilecei gibi, artklarn uzaklatrmas, su ve g teminindeki normal koullarn
tesindeki zorluklar nedeniyle daha fazla yatrma gerek olabilir.
2.4. Tesis Para Maliyet Oran Metodu :
Toplam donat maliyetlerini tek bir katsay ile arpmak yerine izelge 2.3 ve 2.4de
gsterildii gibi, tesisin kurulmasnda gz nnde bulundurulmas gereken her bir ek maliyet
kalemi iin toplam donat maliyetini belirli yzdelerde arparak maliyet tahmini yaplabilir.
Tm bu maliyet kalemleri toplanarak tesisin sabit sermaye yatrm hesaplanr.
14
izelge 2.3. Sermaye maliyet faktr tahmin deerleri
1. Bugnk temel endekslerden ve referanslardan, satn alnacak ekipman
maliyeti........................................................................................000.000 TL
2. Donanml, ekipman maliyeti
a- Bugnk endekslerden ve referanslardan veya
b- 1.maddenin 1,43 ile arpm..................................................000.000 TL
3. Boru Donanm............................................................................000.000 TL
Tesis Tipi 2. maddenin %si
Kat 7 10
Kat-Sv 10 30
Sv 30 60
4. Enstrmantasyon..........................................................................000.000 TL

5. naatlar ve Gelitirme..................................................................000.000 TL

Tesis Tipi 2. maddenin %si olarak
Tesis Dnda 10 30
Tesis i ve D 20 60
Tesis ii 60 100
6. Dier Giderler (Elektrik gc v.b)...............................................000.000 TL
Genilik 2. madde %si olarak
Mevcut 0
Kk laveler 0 5
Byk aveler 5 25
Yeni Kolaylklar 25 100
7. D Hatlar......................................................................................000.000 TL
Ortalama Uzunluk 2. maddenin %si olarak
Ksa 0 5
Orta 5 15
Uzun 15 25
8. Top. Tesisin Fiziksel. Mal.=2+3+4+5+6+7..................................000.000 TL
9. Mhendislik ve Konstrksiyon.....................................................000.000 TL
Otomatik Kontrol 2. maddenin %si olarak
Yok 3 5
Yar otomatik 5 12
Tam otomatik 12 20
15
Karmaklk 8. maddenin %si olarak
Basit 20 35
Zor 35 60
10. Mmkn Beklentiler....................................................................000.000 TL
Sre Tipi 8. maddenin %si olarak
Deimez 10 20
Deiim Szkonusu 20 30
Tahmini 30 50
Ortalama 30
11. Boyut Faktr...............................................................................000.000 TL
Tesis Boyutu 8. maddenin %si olarak
Geni Ticari 0 5
Kk Ticari 5 15
Pilot tesis 15 30
12. Sabit Sermaye Maliyeti=8+9+10+11.............................................000.000 TL
izelge 2.4 Tesis para maliyet oran metodu
1 Bugnk temel endekslerden ve referanslardan alnan satn
alnacak ekipman maliyeti

x10
6
TL
2 Ekipman donanm (0,17 veya 0,25 *(1) ) x10
6
TL
3 Boru, malzeme, iilik (0,17 veya 0,25 *(1) ) x10
6
TL
4 Elektrik, malzeme, aydnlatma (0,13 0,25 *(1) ) x10
6
TL
5 Enstrmantasyon (1in %3-%12si) x10
6
TL
6 naatlar, mekanik servis (1in %33-%50si) x10
6
TL
7 Yardmc binalar (atlyeler gibi) (1in %7-%15i) x10
6
TL
8 Su, basnl hava v.b (1in %7-%15i) x10
6
TL
9 Yollar, tren yollar v.b (1in %3-%18i) x10
6
TL
10 dari yap ile ilgili sarfiyat (1in %10-%12si) x10
6
TL
11 Proje ynetimi (Mh. Ve yap dahil) (1in %30-%33) x10
6
TL
12 Sabit sermaye maliyeti =1+2+..........+11 x10
6
TL
2.5. Ana Ekipman Maliyetleri :
Bir cevher hazrlama tesisinde yer alacak ekipmanlarn maliyetleri tek tek ya bir ka sat
firmasndan proforma faturalar istenerek yada daha kabaca bir biimde izelge 2.5de verilen
yntemle tahmin edilebilir. Bu maliyet ierisine donatlarn ve tesisin kurulmas, elektrik
tesisat, tesis ii ve d boru hatlar, su ve g temini iin gerekli sermaye dahil edilemez.
izelge 2.5 e gre
Maliyet=a(x)
b
dir............ (2.11)

Burada bulunan maliyetler M&S indeksi 300 baz alnarak hesaplanmaktadr. Bu nedenle
hesaplanan maliyet daha nce verildii ekilde bugnk maliyete dntrlmelidir.
16
izelge 2.5 Cevher hazrlama ana donat maliyetleri
M&S indeksinin 300 olduu dnemde (1970) ABD Dolar cinsinden donat maliyeti=a(X)
b
(aksi * iareti ile belirtilmedike, tahrik motoru hari maliyetlerdir.)
Donat X parametresi Xin birimi Xin deer aral a b
eneli krc Az akl alan (in)
2
15x24 - 60x48 6,0 1,28
Birincil dner konik
krc
Anma llerinin
arpm (in)
2
30x55 60x109 3,58 1,41
Konik krc Krc anma ap ft 2 7 4154 1,80
ekili krc Az akl alan (in)
2
6x4 46x60 217 0,67
Bilyal deirmen Motor gc BG 40 1750 3410 0,54
ubuklu deirmen Motor gc BG 50 1500 2955 0,57
Otojen deirmen Motor gc BG 400 6000 41052 0,31
akl deirmeni * Motor gc BG 250 1400 4331 0,54
Hidrosiklon ap in 6 30 132 0,91
SRL plp pompas Kapasite galon/dak. 250 5000 31 0,64
Toz toplayc Kapasite ft
2
/dakika 2000 10000 10,6 0,72
ki katl titreimli
elek
Elek alan ft
2
6x16 8x20 376 0,76
Helezonlu
snflandrc
Helezon ap in 24 78 30 1,53
Spiralli gravite
zenginletirici
(fiberglas)
Kapasite ton/saat 1 3000 920 0,87
Sallantl masa * Masa alan ft
2
24 90 618 0,35
Ar ortam
zenginletirme (tm
sistem)
Kapasite ton/saat 25 200 23720 0,33
Koullandrma tank *
Hacim ft
2
50 3250 329 0,35
Flotasyon hcresi Hacim ft
2
100 300 71 0,74
Jig * Kapasite ton/gn 45 400
800 1560
1120
0,18
0,17
1,56
Vakum disk filtre Filtre alan ft
2
22 1800 1194 0,94
Vakum tambur filtre Filtre alan ft
2
12 720 4331 0,33
Tikiner ap ft 10 225 147 1,38
Spiral kazycl
santrifj
Motor gc BG 20 50
50 100
4936
2843
0,52
0,67
Sepetli santrifj Motor gc BG 5 10
10 35
6421
4098
0,22
0,41
Titreimli besleyici Besleyici alan (in)
2
2880 13824
(40x72 72x192)
1,28 0,99
Bant konveyr (36
in genilik) Uzunluk ft 200 1000 34 1,13
Apron konveyr (36
in genilik) Uzunluk ft 8 23 1810 0,62
Elektrik motoru
(1800dev/dak.) G BG 250 - 600 15,3 1,11
17
2.2. letme Ve rn Maliyeti
Tesis iletme maliyetleri, dolaysz ve dolayl iletme giderleri, sabit maliyet ve genel giderler
olarak drt ana balk altnda toplanabilir. (izelge 2.6). Bu giderlerin bazlar retim hzna
bal, bazlar ise deildir. letme maliyeti, tesis ilk iletmeye alndnda aylk olarak , daha
sonra da er aylk dnemler iin tesise beslenen her bir ton cevher baznda hesaplanarak
rn maliyeti hesaplanr.
Dolaysz iletme giderlerinin tahmini iin en basit yntem mevcut tesisler ile karlatrmal
olarak yaplan tahminlerdir. A.B.Dde 1980 rakamlarna gre 10000 ton/gn, 20000 ton/gn
kapasiteli flotasyon tesislerindeki dolaysz iletme giderleri, srasyla 2,00 1,50,ve 1,25
dolar/ton cevher olarak verilmitir (EK,1987). Ancak birim maliyetler, ii says tesisin enerji
tketimi, su kullanm, ve sarf malzemelerinin tketim hzlar bilindii taktirde dolaysz
iletme giderleri her lkenin kendi Koullara uygun olarak daha doru bir biimde tahmin
edilebilir. Dolayl iletme giderleri dolaysz iletme giderlerinin %30 olarak alnabilir.
Sabit iletme gideri kalemlerinden amortisman giderleri tesisin mrne, kurtarma (hurda )
deerine ve hesaplama yntemine baldr.n fizibilite almalar iin yllk amortisman
gideri, tesis sabit sermaye yatrmnn belli bir yzdesi (%10-20) olarak, yada ksa mrl
tesisler iin %100n tesis mrne blnmesi ile elde edilecek yzde baznda hesaplanr.
Sabit sermaye yatrmna arazi maliyeti sabit sermayeden dldkten sonra amortisman
hesab yaplmaldr.
Tesisten elde edilen rnn (konsantrenin) satndan elde edilecek gelirin tahmini iin
konsantre kalitesi (tenr) rnn sat deeri tama ve pazarlama giderlerinin yansra
pazarlama koullarnda oluabilecek deiiklikler gibi unsurlarnda mmkn olduunca
salkl bir biimde kestirimi gereklidir.rn maliyetleri tesise beslenen her bir ton cevher
baznda hesapland iin bir ton konsantre satndan elde edilecek gelirin de zenginletirme
oranna (bir ton konsantre elde etmek iin ilenmesi gereken cevher miktar ) blndkten
sonra elde edilecek rakamn rn maliyetinden karlmasyla tesisin bir ton cevher bana
gayri safi kazanc hesaplanabilir.
izelge 2..6 letme giderleri snflandrmas
1. Dolaysz giderler
i yevmiyeleri
Nezareti personel giderleri
Bakm giderleri
Sarf malzemesi giderleri ( deirmen bilyalar ve astarlar reaktifler vb. )
Elektrik,su,yakt,giderleri
2. Dolayl gidereler
cret d ek demeler ( ikramiye,prim,ek sigorta vb )
Tesis analiz laboratuarlar giderleri
3. Sabit giderler
Amortisman giderleri
Vergiler
Sigorta giderleri
4. Genel giderler
18
Ynetim giderleri
Aratrma giderleri
Finansman giderleri
2.3. Yatrm Deeri
Tasarlanan bir tesis veya herhangi bir proje iin yatrm iletme maliyetlerinin tahmininden
sonraki aama, bu yatrmdan elde edilecek kazancn gerekli yatrm ile karlatrldnda
projenin gerekletirilmesine deer olup olmadnn incelenmesidir.Bu deerlendirmenin her
lkenin kendine zg koullar altnda sadece mali deil sosyal kstaslar da ( i sahas amak,
stratejik bir rn elde etmek gibi ) ieren biimde yaplmas da olaandr.
En basit anlamyla bir yatrm deeri be yatrmn getirisinin yatrmn byklne
orandr.rnein tesisin tahmin edilen net yllk kazancnn toplam sermaye yatrmna oran
(basit verim oran; the simple interest rate of return . SIRR ) n fizibilite aamasnda kabaca
bir karar verme lt olarak kullanlabilir.Ancak hemen yantlanmas gereken soruda bu
orann kabul edilebilir en dk deerin ne olabileceidir ki, bu da yatrmn yaplaca
lkede enflasyon oran ve yaplacak iin risk dzeyi bata olmak zere bir ok ekonomik
etkene baldr.Basit verim oran saptanan en dk orandan daha byk ise proje devem
ettirilir.
n fizibilite aamasnda kullanlabilecek dier bir basit lt tesisten elde edilecek yllara
gre birikimli net kazancn tesis iin yaplan sermaye yatrmn sfr faiz oran ile kurtarmas
iin gerekli sredir. Paran zamana bal deerini dikkate almayan ve geri deme sresi olarak
adlandrlan bu lt retimde kullanlan donatlarn anma ve ypranmas ile ilgili
amortisman kavramyla karlatrlmaldr.Geri dnme sresi ne kadar uzun ise riskte o kadar
fazladr.
Basit verim oran ve geri dnme sresi benzeri ltlerin en zayf yan tesisten elde edilecek
kazancn yllara gre dalmn ve nakit akn dikkate alnmasdr.bu nedenle de yatrm
deeri ltlerinin hesaplanmasndaki daha karmak yntemler yllara gre net nakit ak
zerine kurulmutur. (White vd. 1989) Bir tesisin tasarm ve kurulma aamalarnda srekli
olarak eksi nakit ak yani sadece sermaye yatrm vardr.Tesis iletmeye alndktan ve
satlabilir rn elde etmeye baladktan sonra bu ilk yatrm sermayesisin yllara gre beeli bir
net nakit ak ile kurtarlmas iin belirli bir sre (geri dnme sresi) geer, ve daha sonra da
net nakit aknn artya getii dnemler balar. Tesisin gelecekte yaratmas beklenilen tm
nakit aklarn parann zamana bal deerine ve faiz oranna bal olarak deerlendirilen
yatrm deeri llerinden en temel olan bugnk net deer lsdr.Bir tesisin bugnk
net deeri tesisin gelecek yllardaki net nakit aklarnn art veya eksi belirli bir faiz oranyla
bugnk para karlna indirgenmi deerlerinin toplamdr.Yatrm yapan bir kuruluun
sermayesi iin bekledii gerek getiri oran t ve enflasyon oran da j ise ileriki yllarda
elde edilecek nakit akna uygulanmas gereken gerek indirgeme oran i=r+j+rj olacandan
bugnk deer lt aada ki bant ile hesaplanabilir.
( )
t
n
t
t
rj j r C P

+ + +

1
0
.(2.12)
19
Bu eitlikte C
t
t yl sonundaki nakit akn (art veya eksi olarak) C balangcndaki sermaye
yatrmn n ise nakit akn bekledii yllarn saysn veya tesisin ekonomik mrn
gsterir.Bu bantdaki j ve rnin deerlerinin yzdelik kesir olarak girilmesi gerekir;rnein
%60 orannda bir enflasyon iin jnin deeri 0.60dr. C
0
byk bir eksi deer olduundan bir
projenin kabul edilebilir olmas iin Pnin deerinin art olmas gerekir .Birden fazla
seenein karlatrld durumlarda ise , Pnin en byk art deeri ald seenek yatrm
deeri olarak en uygun olandr.
rnek 2.3
Yllara gre dolar cinsinden nakit ak aada verilmi olan bir projenin gerek indirgeme
orann ( enflasyon oran + gerek getiri oran ) %18 olduu durumda bugnk deerini
aadaki gibi hesaplayabiliriz.
( ) [ ] ( ) $ 10 83 , 1 18 . 0 1 331 . 1 ... .......... 18 . 0 1 719 . 0 18 . 0 1 06 . 1
6 6 1 0
+ + + + + +

P
ndirgenmi nakit ak zerine kurulmu yaygn olarak kullanlan dier bir yatrm deeri
lt de projenin i getiri oran dr. ngilizce terminolojide internal rate of return olarak
adlandrlan ve IRR olarak sembolletirilen bu oran (7,3) nolu bantda P deerini sfr yapan
gerek indirgeme oran olarak tanmlanr.
( )
t
n
t
t
IRR C

1 0
0
(2.12)
eitliini salayan IRR deeri projenin i getiri orandr. Bu eitliin IRR iin matematiksel
zm snama yanlma yntemi ile elde edilebilir. rnek 7,3 deki nakit ak iin IRR deeri
0,69 (% 69 ) dur hesaplanan IRR deeri yatrmcnn beklentisi olan minimum indirgeme
oranndan bykse proje mali adan kabul edilebilir bir niteliktedir.
Balang
yatrm C
0
1. yl
sonu C
1
2. yl
sonu C
2
3.yl
sonu C
3
4. yl
sonu C
4
5. yl
sonu C
5
6. yl
sonu C
6
Milyon
TL nakit
-1.06 0.719 0.722 0.769 0.820 0.873 1.331
20