MLEL VE NHAL

inan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi

ISSN: 1304-5482

Cilt/Volume: 7 Say/Number: 1 Ocak Nisan / January April 2010

MLEL VE NHAL
inan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi Cilt/Volume 7 Say/Number: 1 Ocak Nisan / January April 2010
ISSN: 1304-5482 Bu dergi uluslararas veri indeksi tarafndan taranmaktadr.

Sahibi / Owner Milel ve Nihal Eitim, Kltr ve Dnce Platformu Dernei adna inasi Gndz Yaz leri Sorumlusu / Legal Representative Yasin Aktay Editr / Editor inasi Gndz Editr Yrd. / Co-Editor Cengiz Batuk Hakan Olgun Yayn Kurulu/ Editorial Board* Alpaslan Akgen, Ayaz Akkoyun, Yasin Aktay, Mahmut Aydn, Cengiz Batuk, inasi Gndz, brahim Kayan, Hakan Olgun, Necdet Suba, Burhanettin Tatar

Danma Kurulu/Advisory Board*

Baki Adam (Prof. Dr., A..); Mohd. Mumtaz Ali (Prof. International Islamic Univ. Malezya); Adnan Aslan (Do. Dr., 29 Mays .); Kemal Ataman (Y. Do. Dr., Uluda .); Mehmet Akif Aydn (Prof. Dr., Marmara .); Ylmaz Can (Prof. Dr., O.M..); Ahmet akr (Yrd. Do. Dr., O.M..); Mehmet elik (Prof. Dr., Celal Bayar .); Waleck S. Dalpour (Prof. University of Maine at Farmington); smail Engin (Dr., Berlin); Cemalettin Erdemci (Do.Dr. Y.Y..); Tahsin Grgn (Do. Dr., 29 Mays .) Ahmet G (Prof. Dr., Uluda .); Recep Gn (Y Do. Dr., O.M..); Mevlt Gngr (Prof. Dr., ..); mer Faruk Harman (Prof. Dr., Marmara .); Erica C.D. Hunter (Dr., Cambridge Univ.); Mehmet Katar (Prof. Dr., A..); Mahmut Kaya (Prof. Dr., ..); Sadk Kl (Prof. Dr., Atatrk .); evket Kotan (Y. Do. Dr., ..); lhan Kutluer (Prof. Dr., Marmara .); George F. McLean (Prof. Catholic Univ., Washington DC); Ahmet Yaar Ocak (Prof. Dr., Hacettepe .); Jon Oplinger (Prof. University of Maine at Farmington); mer zsoy (Prof. Dr., Frankfurt Univ.); Roselie Helena de Souza Pereira ; (Mestre em Filofia-USP; UNICAMP Brasil); Ekrem Sarkolu (Prof. Dr., S.D..); Hseyin Sarolu (Prof. Dr., ..); Bobby S. Sayyid (Dr. Leeds Univ.); Mustafa Sinanolu (Do. Dr., 29 Mays .); Mahfuz Sylemez (Prof. Dr. . .); Necdet Suba (Yrd. Do. Dr., Gazi .); Blent enay (Do. Dr., Uluda .); smail Tapnar (Do. Dr. Marmara .); Cafer Sadk Yaran (Prof. Dr., OM); Ali Murat Yel (Do. Dr., Fatih .); Hseyin Ylmaz (Do. Dr., Y.Y..); Ali hsan Yitik (Prof. Dr., D.E..)
* Soyadna gre alfabetik sra / In alphabetical order

Bask / Publication Ladin Ofset - stanbul, Temmuz 2011

2.Mat. Sit. 3 NB 15 Topkap stanbul / smail Tz 0212 501 24 18

Ynetim Yeri / Administration Place Milel ve Nihal Eitim, Kltr ve Dnce Platformu Dernei Akemsettin Mah. Fevzipaa Cad. Cem Palas Apt. No: 21/5, Tel: (0212) 533 97 31 Fatih / stanbul www.milelvenihal.org / www.dinlertarihi.com e-posta: milelnihal@gmail.com Milel ve Nihal ylda say olarak drt ayda bir yaymlanan uluslararas hakemli bir dergidir. Milel ve Nihalde yaymlanan yazlarn bilimsel ve hukuki sorumluluu yazarlarna aittir. Yaym dili Trke ve ngilizcedir. Yaymlanan yazlarn btn yayn haklar Milel ve Nihale ait olup, yayncnn izni olmadan ksmen veya tamamen baslamaz, oaltlamaz ve elektronik ortama tanamaz. Yazlarn yaymlanp yaymlanmamasndan yayn kurulu sorumludur.

bu sayda
4-6
Editrden

Makaleler 7-31 33-59 61-93 95-136 137-161 163-185

Hakan OLGUN Rowan Williamsn eriat Sylemi Balamnda Anglikan Kilisesinin Teoloji Krizi Ali Osman KURT Yahudi Aydnlanma Hareketi: Haskala brahim Hilmi KARSLI Kurnda Yahudi Din Adaml -Yahudi Geleneiyle Mukayeseli Bir almaCanan SEYFEL Osmanl Devlet Salnamelerinde Hahambalk (1847-1918) Sleyman TURAN Yeni Misyon Trendi: Ksa Sreli Misyonerlik Emir KUU Gnostik Bilginin Varoluu Yorumu Hammet ARSLAN Dinler Tarihi Aratrmalarnda Konulu Karlatrma Ynteminin Kullanlmas: Geoffrey Parrinderin almalarndan Baz rnekler mit HOROZCU Tecrb Aratrmalar Inda Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

187-208

209-240 Kitap Tantm ve Tenkitler

241-247 Sevin Aslanova, Kutsal Sinodtan Rus Ortodoks Kilisesine 248-250 M. L. West, The Hymns of Zoroaster: A New Translation of the Most Ancient Sacred Texts 251-255 Bayram Ali etinkaya, lka Felsefesi Tarihi 256-260 Grbz Deniz, nsan Hrriyetinin Metafizik Temelleri

Milel ve Nihal Geleneinden

Mderris Muhammed Ali Ayn 261-271 lim ile Din Arasndaki atma

Tecrb Aratrmalar Inda Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

mit HOROZCU*
Atf/: Horozcu, mit (2010). Tecrb Aratrmalar Inda Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki, Milel ve Nihal, 7 (1), 209-240. zet: Bu makalede lkemizde ve dnyada yaplm aratrmalar nda dindarlk ve maneviyatn ruh ve beden sal zerindeki etkilerinin gsterilmesi amalanmaktadr. Aratrmalarn byk bir ksm, dindarlk ve salk arasnda pozitif bir ilikinin varln ortaya koyarken, az saydaki aratrma, negatif bir ilikiyi veya ilikisizlii tespit etmektedir. Tm aratrmalar deerlendirildiinde dindarlk ve maneviyatn ruh ve beden saln olumlu ynde etkiledii anlalmaktadr. Ruh salnn bir ekilde bedensel salkla ilgili olduu, dindarlk ve maneviyatn beden saln ruh sal vastasyla etkiledii grlmektedir. Anahtar Kelimeler: din, maneviyat, ruh sal, beden sal, tecrb aratrma.

Giri Bilim dnyasnda zellikle son eyrek asrda, dindarlk ve maneviyatn insan sal zerinde etkili olduu kanaati yaygnlamakta ve bilimsel dergilerde bu konuya ilikin yaynlanan aratrmala*

Dr., stanbul niversitesi, lahiyat Fakltesi Din Psikolojisi Anabilim Dal.

MLEL VE NHAL
inan, kltr ve mitoloji aratrmalar dergisi cilt 7 say 1 Ocak Nisan 2010

mit HOROZCU

rn says her geen gn artmaktadr. Maneviyatn, nemli bilimsel salk platformlarndan olan Society of Behavioral Medicinenin yllk toplantsnda tartmaya alan 15 konudan biri olmas, bu konuya olan bilimsel ilginin bir gstergesidir.1 2005te gerekletirilen bir almada, maneviyat ile yaam kalitesi arasndaki ilikiyi ele alan 371 yayna ulalmas, 2007de yaplan bir aratrmada ise dini inan veya davran ile salkla ilgili eitli unsurlar arasndaki ilikiyi ele alan 1200 almadan sz edilmesi2 meselenin poplaritesini gzler nne sermektedir. Bu makalede konuya ilikin yaplm almalara ve psikologlar tarafndan ortaya konulan dncelere yer verilecek, bunlardan karlabilecek sonular zerinde durulacaktr. Dindarlk ve maneviyatn salk zerindeki etkileri denildiinde iki farkl aratrma sahasndan sz edilebilir. Bunlardan birincisi salt dindar olmann veya manevi duygulara sahip olmann salad dolayl salktr. Buna dindarlk ve maneviyatn salk zerindeki sbjektif etkisi diyoruz. kincisi ise, insanlarn yaratcya kendisi veya bakalarnn sal iin dua etmesi neticesinde elde edilebilecek ifa veya olumsuz dua (beddua) yaplrsa, ortaya kabilecek olumsuz salk durumudur. Burada sz konusu olabilecek etkiye ise objektif etki diyoruz. Bu makalede, dindarlk ve maneviyatn yalnzca sbjektif diye nitelendirdiimiz etkileri zerinde durulacaktr. Objektif etki ise bambaka bir saha olup, mstakil aratrmalar gerektirmektedir.3 Dindarlk ve Maneviyat Dindarlk, dinle ilikili dnce davran ve tutumlar iine alan geni kapsaml bir konudur. Bak alarna gre dindarlk kavramna farkl anlamlar yklenebilmektedir. Zira mensubu olduu
1

210

K.S. Masters, Research o the Healing Power of Distant Intercessory Prayer: Disconnect Between Science and Faith Journal of Psychology and Theology, 33(10), 2005, s.274. Habib Tiliouine vd., Islamic Religiosity, Subjective Well-being, and Health Mental Health, Religion& Culture, 12(1), 2009, s. 55. Nitekim tarafmzdan yaplan doktora tezi bu konuya hasredilmitir. Bk. mit Horozcu, Din Psikolojisi Asndan Dnyevi stek Dualar, .. Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, stanbul, 2010.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

dinin ibadetlerinden hibirini yapmad halde, sadece Tanrya olan inanc ya da Tanryla arasndaki zel olduunu dnd bir ba sebebiyle kendisini dindar addedebilen insanlar vardr. Dier taraftan, dinin emrettiinden ok daha fazla ibadet yapmasna ramen, zihninden geirdii kk vesveselerden dolay bile kendisini Tanrdan uzaklam ya da byk gnah ilemi bir isyankr kabul edebilecek insanlara da rastlanmaktadr. Kiisel dindarlklarn younluklar arasnda bir takm farklar bulunurken, Erich Frommda olduu gibi, 4 herhangi bir dine mensup olmayan kimselerin, hatta Tanr tanmaz bir ateistin bile, manevi duygulara ve mistik eilimlere sahip olmas sz konusudur. Bu durumda maneviyatn kapsamnn dindarln tesine getiini, manevi olduu halde dini olmayan duygularn var olduunu sylemek mmkndr. Maneviyatta dindarln aksine, mesela, nceden belirlenmi davran ve pratikler bulunmayabilir. Dinde objektif, gzlemlenebilir riteller ve emredilmi davranlar sz konusuyken maneviyatn bunlar bnyesinde barndrmas zorunlu deildir.5 Gerek dindarlk gerekse maneviyatn ruhsal ve bedensel sal ayn mekanizma vastasyla etkiledii dncesinden hareketle, bu almada her ikisinin etkileri tek bir potada ele alnp deerlendirilmektedir. Bu anlamda, sadece slam dini veya bir baka din deil, dier din ve geleneklerin yan sra, herhangi bir dine dhil olmayan kimselere ait olabilecek manevi duygu durumlar da bir arada hesaba katlmaktadr. nk asl olan, kiiye ruhsal adan iyi olmasn (veya olumsuz unsurlar ieriyorsa kt hale gelmesini) salayacak motivasyonlar vermektir. Bu noktada tm dinlerin ve maneviyat salayc oluum ve dncelerin bu tr bir alma asndan deeri bulunmaktadr. Dindarlk ve maneviyatn aratrmalara konu olmu ok sayda unsurundan sz etmek mmkndr. Burada belli bir nem sras gzetmeksizin bu unsurlardan bazlarn zikredelim.
4

M. Doan Karacokun, Ateist Bir Mistik: Erich Fromm, Ett yay., Samsun, 2006, ss. 151-160. Tiliouine vd., agm., s. 60.

211

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

Dua ve meditasyon: Tarih boyunca tm dnyada insanlar, kimi zaman bir istei, kimi zaman bir ikyeti, kimi zaman kr, kimi zaman pimanlk ve tvbeyi ifade etmek, kimi zaman da yalnzca duygularn paylamak iin Tanrya dua etmektedir. Psikolojik adan nemli bir davurum ve rahatlama imkn salayan dua, ruh ve beden saln etkileyebilecei dnlen temel dini unsurlardan biri olarak pek ok aratrmaya konu olmakta, 6 gelitirilen dindarlk leklerinin vazgeilmez elerinden birini tekil etmektedir.7 Bir dua tr olarak kabul edilen meditasyon, eitli dinlerde manevi ykseliin nemli bir paras durumundadr. Bu uygulama kimi zaman da dini bir ibadet eklinin dna kp sekler bir rahatlama egzersizi olarak karmza kmaktadr. Bilim adamlar meditasyonun ruh ve beden sal zerindeki etkilerini ok ynl olarak aratrmaya tabi tutmulardr.8 badethaneye devam: Kiinin psikolojik olarak rahatlamasn ve sosyallemesi salayan unsurlardan birinin de ibadethanede cemaat/grup halinde dzenli olarak yaplan ibadetlere devam etmek olduu dnlmektedir. Batda, bilhassa kiliseye devam edenlerle etmeyenlerin ruhsal ve bedensel salklarnn karlatrld ok sayda aratrma gerekletirilmitir.9 Kutsal Metin Okuma: Kutsal metin okuma, kimi zaman metindeki ifadeleri anlama gayretinin tesinde bir ibadet ekli halini alabilmektedir. Kuran- Kerimin anlama maksad gdlmeksizin batan sona okunmas, bazen bunun topluluk halinde yaplmas sz konusudur. Bu anlamda kutsal metinlerin okunmas, aratrmalarda dindarln nemli gstergelerinden biri olarak yer almaktadr.10
6 7

8 9 10

212

Horozcu, agt., s.159-165. Bk.: Steven Eric Krauss (Abbul-lateef Abdullah) vd., The Muslim ReligiosityPersonality Measurement Inventory (MRPI)'s Religiosity Measurement Model:Towards Filling the Gaps in Religiosity Research on Muslims, PertanikaJ. Soc. Sci. & Hum., 13(2), 2005, ss.131-145. Horozcu, agt., s. 61-64. Tiliouine, vd., agm., s. 56. Russel H. Williams, An Emprical Investigation in to the Beneficial Effects Long Distance Intercessory Prayer on Student Retention and Grade Point Average Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Spalding University, 2001, s. 95.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

Dini teslimiyet: Kaygy azaltan, ruh dinginlii salayan bir unsur olarak deerlendirilen dini teslimiyet, dindarln nemli gstergelerinden biri konumunda olmas nedeniyle akademik almalarda yer verilen sorulardan biridir.11 gdml ve d gdml dindarlk: gdml dindarlkta tam bir teslimiyetle dine balanma ve dini ileri dier tm ilerin zerinde tutma sz konusu iken, d gdml dindarlkta tehlike karsnda kiisel gvenlii salamak da dahil, dini olmayan amalara ulamada dini kullanma ynelimi ve karclk sz konusudur.12 Dindarlktaki derece farkna da iaret edebilecek olan bu kategorizasyonun, dindarln ruh ve beden saln etkilemesi konusunda anlaml bir deiikliin habercisi olup olmad, aratrmaclarn ilgisini eken bir baka husustur. 13 Olumlu Tanr imaj: nsanlarn Tanr hakkndaki dnce ve inanlarnn onlarn duygu durumlarnda farkllklar yaratabilecei dncesinden hareketle, olumlu ve olumsuz Tanr imaj, salk aratrmalarna konu olabilmektedir.14 Ruhsal ve Bedensel Salk Dindarlk kavramnda olduu gibi, salk kavramnn da belirli bir grecelilik tadn grebilmekteyiz. Mesela, belirli yalarda belirli tansiyonlar olmas gerekenden yksek ya da alak kabul edilebilirken, baz kimseler iin o tansiyon olduka normal olabilmektedir. Ayn ekilde ruh salnn da standart bir tanmnn yaplmasnn nnde de baz zorluklar bulunmaktadr. Mesela, doutan iine kapank ve ekingen kimseler, bu durumlarn son derece normal grp, tedavi olma gereini hibir zaman hissetmezken, da dnk ve sosyal tipteki bir kimseyi, dnem dnem yaad ekingenlik ve tedirginlik nbetleri derinden etkileyip rahatsz
11

12

13

14

Jennifer L. Jacobson, An Exploratory Study Regarding the Effects of Praying for Others on Physical and Mental Health in Older Adults, Yaynlanmam Doktora tezi, Spalding University. Bernard Spilka vd., A General Attribution Theory for the Psychology of Religion, Journal for the Psychology of Religion, 24(1), 1985., ss. 11. Gall vd.,A Longitudinal Study on the Role of Spirituality in Response to the Diagnosis and Treatment of Breast Cancer, J Behave Medicine, 32, 2009, s. 176. Jacobson, agt., s.19.

213

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

edebilmektedir. nceki iin sradan olan bu durum, sonraki iin sosyal fobidir ve derhal tedavi edilmelidir. Bir anlamda, belli bir dereceye kadar, hastalklar kii veya yaknlar ikayeti oluncaya kadar hastalk olarak kabul edilmemektedir. almamzda dindarlk ve maneviyatn sbjektif etkileri ele alndndan, kiinin ruhsal ya da bedensel ikayetlerinin dini veya manevi unsurlarla giderilip giderilmediinin karar, tamamen insanlarn kendi znel deerlendirmeleri gz nnde bulundurularak verilmektedir. Dindarlk ve maneviyatn etkileri, ruh sal zerinde olduu gibi beden sal zerinde de aratrlmaktadr. Beden sal aratrmalar kapsamna, kalp ve damar sistemi hastalklar, her tr kanser, romatoid artirit, alkol kullanm bozukluu, eitli ar ve aclar gibi pek ok bedensel (bir ksmnn psikolojik ynleri de bulunmakta) rahatszlk dahil olmaktadr. Ruh sal noktasnda ise, dindarln etkileri belli bal alardan ele alnmaktadr. Bunlardan bazlarn yine nem sras gzetmeksizin zikredelim. Mutluluk ve mutsuzluk: Dinin bireysel etkisi balamnda ele alnan konulardan biri, kiinin kendini genel olarak mutlu hissedip hissetmediidir.15 William James de ruhsal olarak iyi olma konusunda temel ayrm noktalarndan birinin, kiinin kendisini mutlu hissedip hissetmemesi olduunu belirtmektedir.16 Hayatn bir anlamnn bulunduu duygusuna sahip olmak, genel olarak mutlu olmak; hayattan, benimsenen dinden memnun olmak, ruh salnn iyi durumda olduunun belirtilerinden kabul edilmektedir. 17
15

16 17

214

A. Yapc ve H. Kayklk, Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg ve Kayg ile ilikisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Dergisi, 3 (9), s. 178. W. James, The Varieties of Religious Experience, Collins, 1960, s. 163. G.T. Reker gerek tek bana yapt gerekse arkadalaryla birlikte 1987-1997 yllar arasnda hayatn anlamnn kiinin gerek psikolojik gerekse fizyolojik durumuna etkilerine dair gerekletirdii almalarda, hayatnda bir anlamn bulunduu duygusuna sahip olmann kiinin psikolojik ve fizyolojik durumunu da etkilediini belirtmitir: Martha Gene Meraviglia, The Mediating Effects of Meaning in Life and Prayer on the Physical and Psychological Responces of People Experiencing Lung Cancer, Yaynlanmam Doktora tezi, Texas University, 2001, ss. 49-50. Baka bir ifadeyle, kiinin hayatn belli bir anlamnn olduuna dair kanaati glendike maruz kald stres katsays da azalmaktadr.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

Depresyon: Tm ruh hastalklar ierisinde en youn olarak ikyet edilenlerinden biri olan depresyon, toplumda olduka yaygn durumdadr.18 Moral ve motivasyonla dorudan ilgisi bulunan depresyon, dindarlk ve maneviyatla ilikisi en fazla aratrlan konularn banda gelmektedir. Sosyalleme-zolasyon: Ruh salnn kaybedildiine iaret eden temel gstergelerinden biri de kiinin toplumsal yaamdan ekilerek izole olmasdr.19 Baka bir adan deerlendirildiinde izole olmak ruh hastallarna kap aralayabilmektedir. Buna paralel olarak sosyalleme de koruyucu zelliinin yan sra tedavi yntemleri arasnda yer almaktadr. Dini faaliyetlerin bir getirisi olarak da deerlendirilebilecek olan sosyalleme ile dindarlk ve maneviyat arasndaki ba da eitli aratrmalara konu olmutur. 20 Stres ve Stres Ynetimi: Pek ok ruhsal ve bedensel hastaln nedeni olabilen stresle mcadelede dini inan, duygu ve davranlarn rol bulunduu bilinmektedir. ntihar: Ruhsal rahatszlklar srasnda yaanabilecek en olumsuz ve en korkulan durumlardan biri, hastaln dayanlmaz boyutlara ulaarak, akln devre d kalmasyla hastann intihar etmesidir. Hayatn getirdii bir takm zorluklar kimi zaman ruhsal adan salkl insanlar bile intihara srklemektedir. Dindarlk ve maneviyatn intiharla bir ekilde iliki ierisinde olup olmad bilim adamlarnca aratrlmaktadr.21 lm Kaygs: lm, insanlar asndan nemli stres kaynaklarndan bir tanesi durumundadr. Dinlerin de mensuplarna ver-

18

19

20 21

Nee Kocabaolu vd., Anksiyete ve Depresyonun ok Ynl likisi, Yeni Semposium, 42 (4), 2004, s. 170. slamdaki itikaf veya baz sufilerin 40 gnlne yaptklar halvet uygulamalar gibi, belirli sreler iin, isteyerek, bilinli ve kontroll bir ekilde bir yere kapanarak ibadet etme ile ruhsal rahatszlk neticesinde insanlardan kontrol d bir ekilde uzaklama arasnda fark bulunmaktadr. Birincisi ruhsal rahatszlk deil bilinli bir tercihtir. Bk.: Gall vd. agm., s.175. April Minatrea Lok, The Effects of Intercessory Prayer on the Psychological Well-Being of College Students, Yaynlanmam Doktora Tezi, Kansas University, 2001, s. 2-3.

215

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

dii mesajlar arasnda lmle ilgili olanlarnn miktar olduka fazladr. Dinlerin lme ykledikleri anlamn lm kaygsn artrp artrmad yahut azaltp azaltmad din psikolojisi aratrmalarnn temel konularndan bir tanesidir.22 Anksiyete: Depresyona olduka yakn kabul edilen, kimi zaman da depresyonla kartrlan ve en az depresyon kadar yaygn olan anksiyetede, temelde kiinin kendisinin veya yaknlarnn yaant ve geleceklerine ilikin kayglarn hkimiyeti sz konusudur.23 Bu rahatszlk, dindarlkla etkileimi en fazla aratrlan konulardan bir tanesi durumundadr.24 Dindarlk /Maneviyat- Salk likisi Dindarlkla salk arasndaki ilikiyi gstermenin en kestirme yollarndan biri, konu hakknda deneysel aratrmalar ve anketler yapmaktr. Nitekim lkemizde ve dnyada bu konu zerine ok sayda bilimsel aratrma yaplmtr. lkemizdeki aratrmalar anket ve mlakatlarla gerekletirilirken, Batda anket ve mlakatlarn yan sra deney almalaryla da konuya k tutulmutur. Ruhsal ve bedensel sal etkileyen dini ve manevi unsurlar zerine yaplan aratrmalardan bazlar, dindarlk ve maneviyat ile ruhsal ve bedensel salk arasnda olumlu bir iliki tespit etmemitir. Az saydaki bu aratrmalardan daha sonra bahsedilecektir. Ancak ncelikle ok saydaki, dindarlkla salk arasnda olumlu iliki tespit eden aratrmalar ve bunlarn sonularn ortaya koymak istiyoruz. Ruh Sal Aratrmalar 2007 ylnda G. J. Morris ve T. McAdie tarafndan yaplan almada Hristiyanlar, Mslmanlar ve herhangi bir dine mensup olmayanlar karlatrld. Basknlk, scaklk, hogr, yaam enerjisi tama ve duyarllktan oluan, kiilie ait be faktr asndan
22

23 24

216

Bk: Murat Yldz, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmz niversite rencileri, Journal of Religious Culture, nr. 43b, 2001. Kocabaolu vd., agm., ss. 168-175 Bk: Catherine Elizabeth Kurek Wiegand, The Effects of Prayer on Anxiety and Performance, Yaynlanmam Doktora Tezi, Purdue University, 2004., s. 25.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

yaplan karlatrmada, bu faktrlerin hibirinde sz edilen grup arasnda herhangi bir fark gzlemlenmedi. Aratrlan bir dier husus ise, genel olarak iyi durumda olma idi. Mslman ve Hristiyanlar genel olarak kendini iyi hissetme konusunda herhangi bir dine mensup olmayanlara oranla olduka yksek bir sonu elde ettiler. 25 Bu veri, herhangi bir dine mensup olanlarn, kendilerini kaygya sevk edebilecek konularda dinlerinden moral destei aldnn bir iareti olarak kabul edilebilir. Pargament, insanlarn karlatklar problemlerle baa kmalarnda din ve maneviyatn nemli bir yeri bulunduunu dnr. Ancak, ona gre din ve maneviyatn sorunlarla baa kabilmeye olan katksnn miktarn belirleyen husus, o kiinin genel olarak problemleri karlama emasnda dinin ne kadar bir yer kaplad, kiide ne kadar bir derinlie sahip olduudur. 26 Nitekim Pargamentin dncesine paralel bir ekilde, Fehring ve arkadalar (1997), yal kanser hastalarnda i gdmsel dindarlkla daha yksek iyimserlik ve daha dk sknt arasnda pozitif bir iliki tespit etmilerdir.27 Poloma ve Pendleton, 1990da Kuzey Amerika ve Avrupada gerekletirdikleri almada dindar kimselerin dindar olmayanlara oranla daha yksek bir mutluluk ve yaam memnuniyeti seviyesine sahip olduklarn tespit etmilerdir. Donovan ve Halpern (2002), Helliwell ve Putnam (2005) da dini inanlara sahip kimselerin, kendisini ateist olarak ifade edenlerden daha yksek bir yaam memnuniyetine sahip olduklarn saptamlardr.28 Yine Poloma ve
25

26 27

28

G.J. Morris & T. McAdie, Are Personality, Wellbeing and Death Anxiety Related to Religious Affiliation?, Mental Health Religion & Culture, 12(2), 2009, s. 115. Gall vd., agm., s. 174. R. J.Fehring, J. F.Miller & C. Shaw, Spiritual Well-being, Religiosity, Hope, Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping with Cancer, Oncology Nursing Forum, 1997, 4(24), ss. 661-67; Aie iftinin 20 kanser hastas zerinde yapt almada, hastalarn hastalkla mcadele en fazla bavurduklar merciin din olduu tespit edilmitir. Bu bulgu, Fehring ve arkadalarnn almasn anlamada yardmc olabilir. Bk: Aie ifti, Hastalklarla Baa kmada Dinin Rol, Kanser rnei, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, stanbul 2007. Tiliouine vd., agm. 56.

217

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

Pendletonun 1991de telefonla rastgele aradklar 560 yetikinle rportaj yaparak gerekletirdikleri alma, meditasyon bata olmak zere eitli dua uygulamalarnn29 genel hayat memnuniyeti, varolusal iyilik, mutluluk ve sahip olunan dinden memnuniyet zerinde olumlu etkisi olduunu ortaya koymaktadr.
30

Koenigin 1997deki almasna gre yine dindarlar dindar olmayanlara gre daha fazla hayat memnuniyetine, ayn aratrmacnn 1999daki almasna gre ise daha az depresif bir yaam tablosuna sahiptir.31 G. Christopher Ellison, 1991de yapt aratrmada dini inanlara sahip kimselerde, daha yksek yaam memnuniyeti, mutluluk ve hayat etkileyecek travmatik hadiselerin olumsuz sonularndan daha az etkilenme gzlemlemilerdir.32 eitli aratrmaclar gelimi lkelerde yaptklar almalar sonucunda dindar insanlarn ve dindar toplumlarn dindar olmayan insan ve toplumlara gre daha fazla hayat memnuniyeti ve iyi hale sahip olduklarn ortaya koymulardr. Detayna inilecek olursa, Donovan ve Halpern (2002), Ellison ve Levin (1998),33 Helliwell ve Putnam (2005) kiliseye devam etmenin yaam memnuniyetini artrdn tespit etmilerdir. 34 A. Loka gre, yaplan aratrmalar dua eden kimselerin sklkla hayatlarnda tatmin, anlam ve amallk duygusunu tecrbe et-

29 30

31

32

33

34

218

Dua trleri konusunda ayrntl bilgi iin bk: Horozcu, agt., s. 31-64. F. C.Collinns, The Use of Prayer and the Self-Reported Anxiety and Depression of Retired Adults, Yaynlanmam Doktora Tezi, Walden University, 2003, ss. 50-53. Harold G. Koenig, Religion and Psychiatric Norology and Treatment, Psychiatry and Religion: The Convergence of Mind and Spirituality, edt: James, K. Boehnlein, ss. 169-183. C. Ellison, Religious Involvement and Subjective Well-being, Journal of Health and Social Behaviour, 32, 1991, ss.. 80-99. C. G. Ellison, J.S. Levin, The Religion-Health Connection: Evidence, Theory, and Future Directions, Health Education & Behavior, 25(6), 1998 (December), ss. 700-720 Tiliouine vd., agm., s. 56.; lkemizde dindarln ruh ve beden sal zerindeki etkilerine dair yaplan aratrmalardan biri Asiye Acaboa tarafndan 2007 yaplan almadr. Acaboa, Kuran kursu rencileri zerinde yapt almada dinin insanlarn mutluluunu olumlu ynde etkilediini tespit etmitir. Asiye Acaboa, Din-Mutluluk likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans tezi, Kahramanmara St mam niversitesi, Kahramanmara, 2007.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

tiklerini ortaya koymaktadr.35 F.M. Woodmansee, dua ile ruh sal arasndaki ilikiyi aratrmak zere yapt almasnda Levin bata olmak zere, bu alann nde gelen aratrmaclarnn almalarn deerlendirerek u sonulara ulamaktadr: (i) Dini inan ve uygulamalar kiide gvenli bir kimlik duygusu meydana getirir, anksiyete orann drr ve stres altndayken gerekli olan esneklii artrr. (ii) Dini inan, lm de dhil hayatn eitli problemleri karsnda kiinin daha mantkl deerlendirmelerde bulunmasn salayacak ama ve anlam duygusunu kazandrr. (iii) Dini inan ve riteller iyimserlik, inanma ve arnma gibi olumlu hislerin ortaya kmasna vesile olur. (iv) nan mensuplarnn tekil ettii bir gruba olan ballk; kiide ait olma, gven duyma, ihtiya zamannda sosyal destek bulma rahatlnn yan sra bakalarna yardm etme imkn salar. (v) Dua, ritel ve ibadet gibi uygulamalar kiiye Yce Gle birlikte olma hissi verir, bu da ona bir i gr ve huzur hissi kazandrabilir. (vi) Pek ok inan, dzenli yaam biimi, alkanlk ve sorumluluk bilinci salar. 36 Jacopson, 2002 ylnda, bakas iin yaplan duann, duay yapann ruhsal ve bedensel sal zerindeki etkisini aratrd. 110 duac ve kolejin birinci snfnda okuyan 502 rencinin dhil olduu almada, duaclar katlmc rencilerin yarsna alt ay boyunca dua ettiler. Duaclarn daha derinden ve hissederek dua etmeleri iin eitli nlemler alnd. Aratrma sonunda u bulgulara ulald: (i) Dua edenlerin tamamnn zihinsel salklarnn yan sra hayatlarna dair bir anlam ve amallk duygusunda iyileme ynnde bir deiiklik sz konusu oldu. (ii) Deiiklikler yallarda genlerden daha fazla gerekleti. (iii) Hayata dair anlam ve amallk duygusunun, duayla ruh sal arasnda bir vasta olduu saptand.37

35 36

37

Lok, agt., s. 7. F. M. Woodmansee, Mental Health and Prayer: an Investigation of Prayer, Temprament and the Effects of Prayer on Stress When Individuals Pray for Others, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding University, Kentucky, 2000, ss. 53-55. Jacobson, agt.s. 79-81.

219

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

Schutz, 1979da duann zgven zerindeki tesirini aratrd ift kr yntemli almasnda, duann z gven zerinde nemli derecede olumlu etkisi olduunu tespit etti.38 D. G. Richards szl dua psikolojisi zerine 1990da yapt almada, yaanan dua tecrbesinin younluunun (arpclnn) artmasyla hayatn anlamna ilikin duygunun kuvvetlenmesi arasndaki pozitif ilikiyi saptamtr.39 Shuail ve Chaudhrynin (2004) Pakistanda yaklak 1000 Mslman zerinde yapt aratrmada, dindarlkla kiinin kendini iyi hissetmesi arasnda pozitif bir ilikinin bulunduu ortaya kondu. Cezayirde Abdulhalik ve Naceurun (2007) 244 kolej rencisi zerinde yaptklar aratrmada, dindarln fiziksel ve ruhsal salkla, mutlulukla, yaam memnuniyetiyle ve iyimserlikle gl bir ekilde pozitif; ktmserlik ve anksiyeteyle ise negatif ilikili olduu saptand. Townsend ve arkadalar (2002) ise ok daha ilgi ekici bir bulguya ulatlar. Onlara gre slami temelli psikoterapi, sradan psikoterapiye oranla anksiyete ve depresyondan ok daha hzl bir iyiletirme gcne sahiptir. 40 M. Murphy ve S. Donovan, 1997de meditasyonun ruhsal ve bedensel etkilerine dair yaptklar almada, 1931-1996 yllar arasnda gerekletirilen aratrmalar deerlendirdiler. Yaptklar bu almada meditasyon ve benzeri rahatlama srelerini ieren uygulamalarn akut ve kronik anksiyetelere engel olduunu saptadlar. Bu almada, ayrca, maneviyat eitimi alan kimselerin, almayanlara gre dier insanlara kar daha fazla empati kurduklarn, dier insanlarn meseleleriyle daha fazla ilgilendiklerini ortaya koydular. 41

38

39

40 41

220

J.A.W. Day, A Developmental Study of the Effecst of Intercessory Prayer on Family Relationships, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding University, Kentucky 2002, s. 7. D. G. Richards, The Phenomenology and Psychological Correlates of Verbal Prayer. Journal of Psychology and Theology, 19, 1991, ss. 354-363. Tiliouine vd., agm., s. 57. Judith T. Kuiper, The Experience of Practicing Centering Prayer: A Heuristic Inquiry, Cincinaty niversitesi, Yaynlanmam Doktora Tezi, 2004, s. 21-22.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

Aratrmalar, kiliseye devam etmenin kiinin sosyal izolasyondan kp sosyallemesini, dolaysyla daha fazla sosyal destek almasn salamaktadr. Bu anlamda Strawbridge ve arkadalarnn almas da (2001) dikkat ekicidir. Buna gre, haftalk olarak ayinlere devam edenlerde ok daha fazla bir sosyalleme ve zaman iinde gerekleen evlilikler de dhil, bireyler aras iliki miktarnda art sz konusu olmaktadr. Bu husus bilhassa kadnlar iin olduka nemli bulunmutur. Bu aratrmann dikkat ekici bir baka bulgusu da haftalk ayinlere devam edenlerde daha az depresyon grlmesidir. 42 engl, 2007de dindarlkla ruh sal arasndaki iliki zerine yapt aratrmada insanlarn dindarlk boyutlarndan bilgi-ibadet ve tecrbe-etki boyutlarndaki artn anksiyete oranlarnda azalma saladn, te yandan yine bilgiibadet ynnn ve sosyal ynnn kiideki dmanca tavrlar azalttn tespit etmitir.43 Yine, 2008de Gven tarafndan stanbulda 305 yetikin zerinde yaplan aratrmada znel dindarlk algs ile depresyon dzeyleri arasnda anlaml negatif bir tespit edilmitir. Buna gre znel dindarlk algs arttka depresyon dzeyleri dmektedir.44 C. Chu ve H. E. Kleinin 1985te yaptklar almaya gre, izofreni hastalna yakalanm kiilerin iyiletikten sonra tekrar hastalanp hastaneye kaldrlmalar konusunda, kiliseye devam edenler etmeyenlerden daha dk bir sonu ortaya koymulardr.45 R.L. Prospt ve arkadalar, 1992 ylnda yaptklar aratrmada, klinie bavuran depresyon hastalarndan tedavilerinde dini ierik kullanlanlarda kullanlmayanlara oranla daha baarl olunduunu tespit etmilerdir.46 D. A. Matthews ve arkadalarnn
42 43 44

45

46

Gall vd., agm., s.175. engl, agt., 148. Hlya Gven, Depresyon ve Dindarlk likisi, Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2008, s. 123. C.Chu, H. E. Klein, Psychosocial and Environmental Variable in Outcome of Black Schizophrenics, Journal of the National Medical Association, 77(10), 1985 ss. 790-796. L. Rebecca Propst et al., Comparative Efficacy of Religious and Nonreligious Cognitive-Behavioral Therapy for the Treatment of Clinical Depression in Religious Individuals, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(1), 1992,ss. 94-103.

221

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

1998de, dini teslimiyetin ruh sal zerindeki etkilerine dair yaptklar almada, bu konuda yaplm emprik aratrmalar deerlendiler. Onlarn vardklar sonulara gre, dini teslimiyetin ruh sal zerinde olumlu etkisi bulunmaktadr. 47 Mc. Koenig ve Larsonun, Larson ve Larsonun, Smith ve arkadalarnn 2003te yaptklar almalar ise dindarlk ve maneviyatn depresyon, uyuturucu kullanm ve intiharn da iinde bulunduu ruh saln ilgilendiren olumsuz durumlarn meydana gelme orann azaltc, hayat memnuniyetini ise artrc etkisinin olduunu gsterdi.48 James ve Wells 2003te yaptklar aratrmayla duann kiinin gnlk yaam olaylar karsnda salkl deerlendirmeler yapmasn ve dncelerine eki dzen vermesini saladn tespit etmilerdir. Onlar ayrca, dini uygulamalarn bilhassa stresli durumlarda kiinin kendini daha iyi kontrol etmesini saladn saptamlardr.49 Cooper, 2003te 50 psikoloji rencisi zerinde yapt deneyle, maneviyat, dua ve meditasyonun stres ve zorluklarla mcadeledeki roln aratrd. Neticede bu tr manevi unsurlarn stresle mcadelede nemli bir kiisel kaynak olabileceini tespit etti.50 Astin ise, yine 1997de yapt benzer bir almada, 28 kiiden rastgele belirledii 14ne 8 hafta boyunca meditasyon yaptrd. Geri kalan sekiz kii ise kontrol grubuna konuldu. Sz konusu 14 kiiden 12 tanesi sekiz haftalk srecin sonuna kadar meditasyonlarn dzenli olarak yapt. Deney sonrasndaki testte, meditasyon yapanlar, yapmayanlara oranla ok daha az stres belirtisi, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, somatizasyon,

47

48 49

50

222

D. A. Matthews et al., Religious Commitment and Health Status: A Review of the Research and Implications for Family Medicine, Archives of Family Medicine, 7, 1998, ss.118-124. Jacobson, agt., s. 22-23. Marilyn Baetz, John Toews, Clinical Imlications of Research on Religion, Spirituality, and Mental Health, Can J Psychiatry,; 54 (5), 2009, s. 294 . A.E. Cooper, An Investigation of the Relationships Among Spirituality, Prayer and Meditation, And Aspects of Stress and Coping, Yaynlanmam Doktora Tezi, Wright Institude Graduate School of Psychology, 2003, s. 21.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

duygusallk, psikotiklik ve paranoid dncelilik belirtisi gstermitir.51 Dua konusunda nemli referans almalardan birine imza atan S. OLaoire, 1997 duann anksiyete, depresyon ve karakter zerindeki etkisine dair yapt aratrmada, dua eden kimselerin olumlu skorlar elde ettiklerini, duayla geirilen zaman ne kadar uzunsa, elde edilen faydann da o kadar ok olduunu saptad. 52 F. C. Collinns, 2003 ylnda duann emekli olmu yallardaki anksiyete bozukluu ve depresyon ile ilikisine dair bir alma gerekletirdi. 295 yal emekli zerinde yapt almayla, duann insanlarn ruh saln olumlu bir ekilde etkilediini tespit etti. Derin dnme duas dndaki dua trlerinin (istek, samimi hitap, trensel) de anksiyete ve depresyonun azalmasnda nemli bir faktr olduu ise, aratrmann kayda deer bir dier bulgusu idi.53 Dua etmenin ve dual bir yaama sahip olmann ruh hastalklarnn iyilemesinde nemli bir rol bulunmaktadr. 1957de Parkerve St. Johns54 ve 1986da Griffith ve arkadalar tarafndan yaplan almalar, duann psikiyatrik rahatszlklarn azalmasnda olumlu bir etkiye sahip olduunu gstermektedir.55 Schwarts ve arkadalar 2003 ylnda toplam 2016 Presbiteryen Hristiyan zerinde yaptklar almada, bakalarna yardm etme davrannn yardm almayla kyaslandnda akl saln daha olumlu etkilediini saptamlardr. Musick ve arkadalar da 2003te yaptklar aratrmada benzer fayday gnll faaliyetlerin meydana getirdiini, McCullough ve arkadalar 2004te krn nevrotiklii azalttn tespit ettiler.56
51 52

53

54

55

56

Kuiper, agt., s. 21-22. Sean OLaoire, An Experimental Study of the Effects of Intercessory Prayer ata Distance on Self Esteem, Anxiety and Depression, Yaynlanmam Doktora Tezi, Institude of Transpersonal Psycholoy, California, 1993. Collinns, agt., Collinnsin trensel duaya ilikin bulgularnn Poloma ve Pendletonunkilerden farkl olduu dikkat ekmektedir. W. R. Parker, E. Dare, Prayer Can Change Your Life, Englewood Cliffs, Pretice Hall inc., 1957. Griffith vd., Psychological Benefits of Spiritual Baptist "Mourning," II: An Empirical Assessment, American Journal of Psychiatry 143, 1986, ss. 226-229. Baetz, Toews, agm., ss. 295-296.

223

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

V. B. Carson ve K. Hussun 1979da duann ve kutsal metin okumann izofrenlerin tedavi ve eitimleri zerindeki etkilerini bulmaya ynelik yaptklar almada, daha nce tedavi grmemi 20 Hristiyan izofren ve bunlara dua edip kutsal metin okuyan 20 salk rencisinden oluan bir ekip kullanld. Deney grubundaki 10 renci, on hafta boyunca 10 izofrenle ilgilendi. Her oturum dua balayp duayla bitti. Dualar ve okunan kutsal metin blmleri daha ok Tanrnn sevgisi ve bireylerin Tanrnn gzndeki deerine ilikin idi. rencilerden her oturumun sonunda hastalarn tercih ettikleri bir konuda tartmalar istendi. Kontrol grubundaki 10 renci ise yine on hafta boyunca 10 izofrene ierisinde dua ya da kutsal metin okumalarnn bulunmad normal tedavi uygulad. Sonuta deney grubundaki hastalar fke ve saldrganlk ifadeleri sergilemede olumlu gelimelerin yan sra, hayatlarnn deiecei konusunda umutlu hale geldiler ve somatik ikyetlerinde azalma grld. Bu aratrmada elde edilen ilgi ekici verilerden biri de, dua grubundaki rencilerde de nemli deiikliklerin grlmesiydi. Mesela, bakalarnn sorunlarna kar daha hassas hale geldiler.57 Azhar ve Varma (1994) tarafndan yrtlen klinik almada, ciddi kayp yaam dindar 30 Malezyalda dini terapinin etkileri incelendi. Deneklerin tamam ksa, sekler psikoterapi ve antidepresan tedavisi ald. Ancak alma grubundaki 15 denek buna ilaveten konuyla ilgili dini meselelerin tartld ek bir psikoterapiden geirildi. Alt ayn sonunda alma grubundaki denekler kontrol grubuna nazaran anlaml ekilde daha fazla iyileme kaydetti. Aratrmaclar, kayp yaayan ve yas srecinde olan yksek dindarlk seviyesine sahip hastalarn, sekler tedavi programlarna din psikoterapi eklendiinde daha abuk iyiletikleri sonucuna vardlar. Ayn aratrmaclar Mslman hastalar zerinde yaptklar almalarda da benzer sonulara ulatlar. 58 Alvardo ve arkadalar (1995), Martin ve Wrihtsman (1965) ise, gl dini duygularn lm korkusunu azalttn tespit etmi57

224

58

Williams, agt., s. 95; ayrca bk: Dein, Littlewood, agm., s. 41. engl, agt., s. 95.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

lerdir.

Richman

(1980)

Katolik

Karizmatikler,

Hristiyan

Scientistler ve Bahaler arasnda yapt kyaslamada en yksek lm kaygsna Katolik Karizmatiklerin sahip olduunu, en az kaygnn ise Bahalere ait olduunu tespit etmitir. 59 Bu bulgu da farkl dinlerin ortaya koyduklar inan esaslar ve uygulamalarn birbirinden farkl olabileceini, bunun da insanlarn ruhsal ve bedensel salklarn etkileyebileceini gstermektedir. Bergin, 1983te yapt meta-analiz almasnda, 1980lerde yaplan almalar gzden geirmi, sz konusu almalardan %23nn, dinin ruh salyla ortalamann altnda ilikili, %47sinin ise ortalamann zerinde ilikili olduunu, %30unun da bir iliki olmadn ortaya kardn tespit etmitir.
60

1989 yln-

da genel olarak dinin ruh sal zerindeki etkisini aratran E.M. Crawford ve arkadalar, insanlarn ruh salklar zerinde dinin olumsuz herhangi bir etkisinin olmayp, aksine olumlu etkilerinin bulunduunu belirttiler.61 b- Beden Sal Aratrmalar Ruh salyla beden sal arasnda bir ilikinin bulunduunun ortaya konulmas, dindarln beden sal zerindeki etkilerini aklama konusunda nem arz etmektedir. nk dindarln sal olumlu ya da olumsuz etkilemesinin kesin artlarndan biri, ruhsal durumun bedensel durumu etkileyebilmesidir. Zira dinin etkileri ancak psikolojik etki vastasyla ortaya kmaktadr. Ruh salyla beden sal i ie girmi, karlkl olarak birbirini etkileyen durumlardr. Ruhsal problemler bedensel problemleri beraberinde getirebildii gibi, bedensel problemler de ruhsal sorunlara yol aabilmektedir. zellikle insanlarn merkezi sinir sistemindeki pek ok karmak alt sistem ve bunlarn vcuttaki salg sistemleri gibi dier alt sistemlerle olan etkileimi, kiinin ruh saln derinden etkileyebilmektedir. Mesela, bir kortizol salgs-

59

60 61

G.J. Morris ve T. McAdie, Are Personality, Wellbeing and Death Anxiety Related to Religious Affiliation?, Mental Health Religion & Culture, 12(2), 2009, s.115. engl, agt., s. 85. Williams, agt., s. 85.

225

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

nn depresyonla dorudan ilikisi tespit edilmitir. Yine hipofiz bezlerinin ileyii depresyon ve anksiyete bozukluunun meydana gelmesiyle yakndan ilikili olabilmektedir. te yandan, sosyal nedenlere dayal olarak yaanabilecek ruhsal problemlerin bir takm, mide sorunlar, kalp hastal, tansiyon, ba ars, barsak ilev bozukluklar, cinsel problemler gibi pek ok bedensel rahatszla zemin hazrlad bilinmektedir. Yine, an hastal olarak nitelendirilen stresin hipokampal alanlar bata olmak zere, beyinde nronal hasara sebep olduu deneysel kantlarla gsterilmitir. te yandan mzik dinlemek gibi rahatlatc eylemlerin psikolojik saln yan sra beden saln da olumlu ynde etkiledii bilinmektedir. Yaplan aratrmalar, mesela mzik dinlettirmenin cerrahi uygulamalarda, doumda, gebelikte, postoperatif srete, ary azaltmada, yal bireylerde insomniada, kansere bal olmayan kronik arnn azaltlmasnda etkili bir yntem olduunu ortaya koymaktadr. zetle, bilhassa son yirmi ylda yaplan aratrmalar pozitif fiil ve duygularn sal olumlu ynde etkilediini kesin olarak gstermektedir. Dindarlk ve maneviyatn da insana, meydana getirdii bu pozitif duygular vastasyla etki ettii anlalmaktadr. Nitekim Gall ve Cornblattn (2002) yapt aratrma, meme kanserine yakaland halde hayatta kalabilen baz kimselerin duygusal streslerini azaltmada pozitif Tanr gibi manevi inanlarn kullandklarn ortaya koymutur. Bu hastalkla ilgili olarak Feher ve Maly de (1999) benzer sonulara ulamtr. Ai ve arkadalar da (1998), kalp ameliyat olan kimselerin ameliyattan itibaren bir yla kadarki srelerinde skntlarn atlatmada duann etkili olduunu saptamlardr.
62

L. C. Anwanyu, 1998de yapt, meditasyonun psikoterapi asndan yararllklarn aratrd tez almasnda, meditasyonun stresle ilikili olan gerilim ve/veya anksiyete durumlar, yksek tansiyon ve hipertansiyon, ar, ila kullanm zorunluluu gibi

226

62

Bkz. Gall vd., agm., s.175.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

eitli bedensel problemlerin tedavisinde ak ve net bir ekilde etkili olduunu tespit etti.63 Affediciliin ise, hipertansiyona, kronik arlara, bir takm zararl alkanlklara iyi geldii bulgusuna yaplan eitli aratrmalarla ulalmtr. te yandan Vitvliet ve arkadalar ise kaslarda, deride, kalp atlarnda elektromyelogram lmlerinde kindarln yani affedici olmamann ruh ve beden saln olumsuz etkilediini tespit etmilerdir. Kiecolt-Glaser ve arkadalar da 2005te kindarln vcudun byme de dhil evreye uyum salamasn etkileyen hormonlarn ilevlerini bozduunu ortaya kardlar. J.K. Zinn ve arkadalar, 1985te meditasyonun kronik arlar zerindeki etkilerini aratrdlar. 90 kronik ar hastasna haftada alt gn, gnde 45 dakika olmak zere toplam 10 hafta meditasyon yaptrdlar. Bununla ilgili olarak haftada iki saat de ders verildi. Bu hastalarn, mevcut arlarnn miktarnda, olumsuz beden grntlerinde, ar dolaysyla ortaya kan hareket kstllklarnda, huylarndaki bozukluklarda, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatszlk semptomlarnda belirgin bir azalma ortaya kt. Buna ek olarak, program ncesinde ila kullanan 39 hastann 17sinin (%44) ila kullanmn azaltt, 11inin (%28i) ise ila kullanmn tamamen sonlandrd gzlemlenmitir.64 D. A. Throll, 1981de yapt almada, transandantal meditasyon ve rahatlama egzersizlerinin ttn, alkol, ar kesici ve uyku ilac kullanmnda azalma saladn saptad. 65 Bu iki aratrma bir lde ruh salyla beden sal arasndaki ilikinin varln gstermeleri bakmndan nemlidir. Levin ve Schiller (1987), McIntosh ve Apilka (1990), Williams ve Sternthal 2007de dindar bir yaant srenlerin fiziksel olarak daha salkl olduklarn ve daha uzun yaadklarn beyan ettiklerini saptamtr. Williams ve Sternthal, bunlarn lmllkle de

63 64

65

Kuiper, agt., s. 21-22. Kabat-Zinn J, Lipworth L, Burney R. The Clinical Use of Mindfulness Meditation for the Self-regulation of Chronic Pain, Journal of Behavioral Medicine, 8, 1985, ss. 163-190. Kuiper, agt., s. 24.

227

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

gl bir ekilde ters orantl olduunun kesin olarak tespit edildiini belirtmektedir.66 Yine, dindarln, G.K. Jarvis ve H. C. Northcott (1987), W. J. Strawbridge ve arkadalar lmlerin azalmasna (1997) olumlu etkisinin olduunu tespit etmitir.67 Culloughun 2001, Oman ve Thoresenin 2002de yaptklar aratrmalara gre kiliseye devam edenler devam etmeyenlere gre ortalama daha uzun yaamaktadrlar.68 Flannelly ve arkadalar, 2002 ylnda din grevlileri ile sradan insanlarn lm durumlarn karlatrmlardr. Gerek cinsiyet gerekse ya unsurlarn dikkate aldklar aratrmada din grevlilerinin sradan insanlara gre %10-25 daha fazla hayatta kaldklarn tespit etmilerdir.69 T. H. Oxman, D. H. Freeman ve E. D. Manheimer, 1995te yaptklar benzer bir aratrmada, dininden memnun olan kiilerin kalp ameliyat geirdikten sonra hayatta kalma konusunda, bu duygudan mahrum olanlardan daha yksek bir skora sahip olduklar sonucuna varmtr. Aratrmaclara gre, kiinin dinden elde ettii g ve rahatlk ne kadar azalrsa, kalp ameliyat sonras lm riski de o kadar artmaktadr.70 Orme-Johnson 1987de yapt aratrmada, salk sigortas bulunan dzenli transandantal meditasyon yapan 2.000 kiiyle, bunu yapmayan ayn sigortaya sahip 60.000 kiiyi karlatrd. Aratrma sonucunda, gerek hastanede yatma, gerek ayakta tedavi asndan, gerekse iyi ve kt huylu tmrler, kalp hastalklar, enfeksiyonlar, zihinsel rahatszlklar, sinirsel bozukluklar gibi durumlarn tamamnda transandantal meditasyon yapanlarn daha salkl olduklar ortaya kt.71 Carrico ve arkadalar, 2006da

66 67 68 69 70

71

228

Tiliouine vd., agm., 56. Meraviglia, agt., 2001, s. 15, ss. 55-56. Lok, agt.,s. 2-3. Wiegand, agt., s. 29. Thomas E. Oxman, et al., Lack of Social Participation or Religious Strength and Comfort as Risk Factors of Death After Cardiac Surgery in the Elderly, Psychosomatic Medicine, 57, 1995, ss. 5-15. David Orme-Johnson, Medical Care Utilization and the Transcendental Meditation Program, Psychosomatic Medicine, 49, 1987, ss. 493-507.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

yaptklar aratrmayla maneviyatn rinal kortisol drmek suretiyle insan bedenine faydal olduu saptamtr.
72

Harvardn nl psikoloji profesrlerinden David McClelland, insandaki baklk sistemi zerine yapt bir aratrmada, iki katlmc grubundan birine Rahibe Teresann hayatn ve faaliyetlerini anlatan bir film seyrettirirken, dierine iki yetikin arasndaki ak anlatan bir film izletmitir. Her iki grup da izledikleri filmi beenmilerdir. Ak filmi izleyen grubun, vcudu hastalklara kar korumada nemli bir grevi olan T Hcresi faaliyetlerini gzlemleyen aratrmac, bu hcrelerin faaliyetinde bir art gzlemlemedii gibi azalma da tespit etmitir. Fakat Azizenin hayatn izleyen grubun baklk sisteminde gzle grlr bir iyileme saptanmtr.
73

Benzer ekilde, Koenig ve arkadalar 1997de,

75

74

Maselko ve arkadalar ise 2007de dini uygulamalarn baklk sistemini de olumlu olarak etkilediini ortaya koydular. D.G. King 1990da ve Gartner, D.B. Larson ve G.D. Allen, 1991de yaptklar almalarda dini ballk ile salklln ilikili olduunu belirtmilerdir.76 E. Idler ve S. V. Kasl,
77

yine dindarln

bedensel fonksiyon kayplarna (1997), Ellison ve Levin mide ve barsak rahatszlklarna (1998) ve A. Colantonio ve arkadalar serebrovaskler rahatszlklara (1992) olumlu (iyiletirici) etkisinin olduunu tespit etmilerdir.
78

Naci Kula, yapt aratrmada be79

densel engellilerin, yaam olduklar zorluklar amada dini baa kma yntemlerine bavurduklarn saptamtr. G.W. Comstock ve K.B. Partridge, 1972 ylnda 19909 kii zerinde, kiliseye devam etmenin sala etkilerini aratrdklar a-

72 73 74 75 76 77

78 79

Baetz, Toews, agm., s. 294. Woodmansee, agt., s. 59. Jacobson, agt., s. 22-23; ayrca bk: Welker, agt., s. 7. Baetz, Toews, agm. s. 294. Meraviglia, agt., 2001, ss. 15, 55-56. E. L., Idler, & S. V Kasl, Religion Among Disabled and Nondisabled Elderly Persons I: Cross-sectional Patterns in Health Practices, Social Activities and Well-being, Journal of Gerontology: Social Sciences,. 52, 1997, ss. 294305. Jacobson, agt., s. 2,23. Naci Kula, Bedensel Engellilik ve Dini Baa kma, Dem, stanbul 2005, s. 241.

229

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

lmalarnda vardklar sonuca gre, haftalk olarak kiliseye devam edenler, devam etmeyenlere oranla, koroner damar rahatszl dolaysyla %50, anfizem dolaysyla %56, siroz dolaysyla %74 ve intihar dolaysyla %53 orannda daha az lmlerdir. te yandan, 1989da dindarlkla hipertansiyon arasndaki ilikiyi aratran J.S. Levin ve H.Y. Wanderpool, dini nemseme, kiliseye devam etme gibi faktrlerin hipertansiyon ve lm orann drmede nemli bir etkisi olduunu ortaya koymutur. Bu aratrmaya gre dini faktrler sigarann zararlar konusunda da etkilidir. Dini etkinliklerde yer alan sigara iicilerinin dahi yksek salkllk gstermesi, dini etkinin sala zarar veren unsurlarn koyaca olaan snrlar da atn gstermektedir. 80 Alexander ve Duff (1991) da dindarln alkol kullanm bozukluunun azalmasna olumlu etkisinin bulunduunu saptamtr.81 Dindarln alkol kullanmnn yan sra nikotin, uyuturucu ve zararl ilalarn kullanmyla negatif bir iliki ierisinde olduu, bir baka ifadeyle bu tr istenmeyen davranlarda azalma salad tespit edilmitir.
82

Keefe ve arkadalar (2001) ise, manevi

tecrbelerin romatoid artirid hastalarna zaman iinde pozitif bir ruh hali kazandrd ve daha byk bir sosyal destek saladn saptamlardr.
83

nl Din psikologu Carl G. Jung, hayatnn ikinci yarsnda karlat hastalarnn tamamnn problemlerinin dini olduunu, salklarna da hayata dini bir bak elde etmek suretiyle kavutuklarn belirtir. Ona gre, hastalarnn her birinin hasta olma nedeni, her dnemde yaamakta olan dinlerin mntesiplerine verdii eyi kaybetmeleridir ve hibiri tekrar o bak kazanmadka tam olarak iyileememitir.84 Dinin intihara kar olan tutumu, mit verici ve teselli edici zelliinin yan sra salad sosyal dayanma sayesinde intihar

80 81 82 83

230

84

Williams, agt., s. 71. Jacobson, agt., s. 22-23.; ayrca bk: Welker, agt., s. 7. Baetz, Toews, agm., s. 293. Gall vd., agm., s.175. Jung, Psychotherapists or Clergyden alntlayan, Woodmansee, agt., s. 29.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

vakalarnda azalma olmas son derece olasdr. Nitekim Yapc (2007), dinin umutsuzluk duygusunu azaltc zelliinin intihar da azalttn ortaya koymaktadr.
85

Aratrmaclar Azhar ve Varma (1994), din-depresyon ilikisinde genetik ve aile ortam gibi geliimsel faktrlerin, dinin uyuturucu ve alkol gibi zararl madde kullanmn azaltan etkisinin, dinin salad sosyal destein, din basa kma tarzlarnn, dinin hastala ve ac ekmeye anlam yklemesini salayan bilisel ereve sunmasnn, tevik ettii zverili davranlarla dikkati kiinin kendisinden dier insanlarn ihtiya ve sorunlarna kaydrmasnn etkili olabileceini ileri srmektedir.
86

Sonu itibariyle ok sayda bilimsel aratrmann dindarlk ve maneviyatn ruhsal ve bedensel salk zerinde olumlu etkileri bulunduu ynnde gl veriler saladn grmekteyiz. Dindarlk ve Maneviyatn Salkla Olumsuz likisi Dindarlk ile beden sal arasndaki ilikiyi tespit etmek zere yaplan aratrmalarn tamamnn olumlu sonular verdii sylenemez. ok sayda alma arasnda birkann dindarln salk zerinde olumsuz etkilerini ya da dindarlkla beden sal arasnda hibir iliki bulunmadn tespit ettiini grmekteyiz. Olumsuz etkilerin tespit edildii almalardan birine Francis Galton imza atmtr. O, aratrmann sonucunda, dual yaamn sala faydasnn deil zararnn bulunduunu saptadn, nitekim kendilerine oka dua edilen aristokratlarn ksa mrl olma87

85

86 87

Asm Yapc, Ruh Sal ve Din, Psiko-sosyal Uyum ve Dindarlk, Karahan Kitabevi, Ankara 2007, s. 315. engl, agt., s. 95. Bu makalenin yayma hazrlanmas esnasnda Prof. Dr. Mustafa Kyl tarafndan, bu makaleyle hemen hemen ayn amala kaleme alnm bir makale yaynlanmtr. Kyl de bu aratrmann sonularna paralel bulgulara ulamtr. Bk: Mustafa Kyl, Ruh ve Beden Sal le Din likisi zerine Yaplan Aratrmalarn Bir Deerlendirmesi OMU lahiyat Fakltesi Dergisi, 28, 2010, ss. 5-36.

231

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

larnn bunun bir delili olduunu bildirmitir.

88

Dindar yaamn

olumsuz shhi etkilerinin tespit edildii bir baka almaya ise son dnemde, Harold G. Koenig ve arkadalar imza atmtr. Onlarn 2001de yaptklar 16 almadan bir tanesi, dindarlk ve dini uygulamalar ile hipertansiyon arasnda pozitif bir ilikiyi (dindarln hipertansiyona sebep olduunu) saptamtr. lm oranlar konusunda ise, Koenig ve arkadalar yaplan 101 almadan bir tanesinde, dini inancn lmle pozitif bir ilikisinin bulunduunu ortaya koymaktadr. Bu veri bir anlamda dindar yaamn beden sal zerindeki olumlu etkilerini de teyid etmektedir. Zira 101 almadan yalnzca bir tanesi olumsuz sonulara iaret etmitir. Yine Koenig ve arkadalarnn yaptklar almaya gre, eitli kiliselere devam eden kimselerde dindar olmayanlara gre daha fazla kilo alma, baka bir ifadeyle kilo almnn kontrolnde daha dk bir baar tespit edilmitir.89 Yapc ve Kayklk, niversite rencileri zerinde yaptklar almada dindarlk ile z sayg ve kayg arasndaki ilikiyi incelediler. Elde edilen sonulara gre, i gdml ve d gdml dindarlkla z sayg ve kayg arasnda anlaml bir iliki tespit edilememitir. Genlerin dine nem verme seviyeleri, namaz klma, oru tutma ve dua etme davranlar z sayg dzeylerini farkllatrmamtr. Ancak znel dindarlk alglar ve znel dinsel bilgi dzeyleri bu hususta anlaml farkllklar oluturmutur.
90

88

89 90

232

Gregg Easterbrook ise, aristokratlarn mr konusunda Galtona itiraz ederek, liturjinin dua edilmesini istemesine ramen aslnda halkn aristokratlar sevmediini, hatta ktlkleri iin dua ettiklerini belirtmektedir. te yandan, Easternbrooka gre, Galton azl bir din dmandr. Ayrca, Francis Galtonun yapm olduu alma, gerek o dnemdeki bilimsel alma artlarnn kalitesi, gerekse yntem kalitesi asndan bugnn ok gerisinde ve yetersiz olarak deerlendirilmektedir.Gregg Easternbrook, Can You Pray Your Way to Health, http://www.beliefnet.com/story/69/story_6991_1.html; ayrca bk: Jacobson, agt., s. 32. Jacobson, a.g.t, s.18-19. A. Yapc ve H. Kayklk, Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg ve Kayg ile likisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Dergisi, 3 (9), ss. 177-206.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

Aratrmalar genellikle dindarlk ve maneviyatn ruh sal zerinde olumlu etkilerinin bulunduunu ortaya koymaktadr.
91

Ancak, yaplan emprik almalarn bir ksmnda dindarln ruh sal zerinde olumsuz etkilerinin bulunduu sonucuna ulalmtr. E.L. Cowen dua ile dk zgven (1954), E. M. Pattison ve arkadalar gnlk hayatta stres ynetimindeki baarszlk (1973), C. M. Spellman ve arkadalar anksiyete (1971), O. Strunk saldrganlk (1959), Koenig ve arkadalar depresyon (2001) arasnda pozitif (rahatszl artrc) bir iliki tespit ettiler.92 Dindarlk dzeyi arttka lm korkularnda anlaml bir artn meydana geldiini ortaya kayan Yldza (2001) gre bunun sebebi lmden sonraki hayat, gnahkrlk duygusu ve lm annn iddeti konusundaki inanlardr.
93

Klinik psikolojisi aratrmacs D.R. Rickerhauser, doktorlarn manevi durumlarnn ve dualarnn hastalarn iyilemesindeki rol zerine yapt aratrmasna, krk ayr programdan 546 doktoru dhil etti. Hastalarn hastanede kalma srelerinin ve ayakta tedavi olan hastalarn yatan hastalara orannn baml deiken olarak belirlendii aratrma sonunda, tedavi uygulayan doktorlarn manevi yaamlarnn ve dualarnn hastalarn salklaryla kayda deer bir ilgisi tespit edilemedi.94 Dindarlk ve maneviyat sal nasl olumsuz etkiler? Williams ve Sternthal (2007) dinin bir takm nyarglar, saldrganl, yabanclatrmay, stresi, negatif dini tecrbeleri artrc zelliinin olabilmesi sebebiyle zararl da olabileceini belirtir.
91 92

95

Yuka-

93

94

95

Baetz, Toews, agm. s. 292. John A. Astin, et al, The Efficiacy of Distant Healing for Human Immunodeficiancy Virus- Results of a Randomized Trial, Alternative Therapies in Health and Medicine, December, November, 12(6), 2006, Health Module, s. 36. Murat Yldz, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmz niversite rencileri, Journal of Religious Culture, nr. 43b, 2001. Yldzn bir baka tespiti ise, lm korkusunun da dindarl artrddr. D. Ronald Rickerhauser, Prayer as a Treatment Modality in Patient Healthcare: Physcians Spiritual Beliefs and Religious Practices and their Relationship to Patient Health, Yaynlanmam Ykses Lisans Tezi, Texas Pan American University, 2004, ss. 22-31. Tiliouine vd., agm., s. 57.

233

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

rda zikredilen baz aratrmalarn sonular, dindarln salk zerindeki etkilerinin olumlu ya da olumsuz olmasn belirleyen durumun ne olduu konusunda dnmemiz gerektiini gstermektedir. Belirli bir dinin ruh saln olumlu, bir bakasnn ise olumsuz etkilediine dair verilere ve herhangi bir dini pozitif ya da negatif kategoriye sokacak bulgulara ulalmadn syleyebiliriz. Hatta bulgular nda dinlerin tamamnn ruhsal ve bedensel sal arlkl olarak olumlu etkilediini kesin olarak syleyebilmekteyiz. Ancak baz din mensuplarnn tadklar inanlar onlar belli lde strese sokabilmektedir. Bu noktada Kirkpatrick ve Shavern 1990da dindarlkla ruh ve beden sal arasndaki ilikiye dair yaptklar almann sonular bizi konu hakknda daha net bir fikir sahibi yapmaktadr. Aratrmaya gre, Tanrya pozitif bir ekilde inanan kiiler, Onu daha ok bir cezalandrc olarak grenlere oranla daha yksek hayat memnuniyeti ve daha dk yalnzlk duygusu, depresyon ve anksiyete sergilemilerdir. 96 Benzer sonulara 1997de yapt almayla Kenneth Pargament de ulamtr.97 te yandan, din-depresyon ilikisini inceleyen aratrmalarn meta-analizleri sonucunda dindarlk ile depresyon arasnda erisel bir ilikinin olduu tespit edilmitir. Buna gre, ar dindar ve dindar olmayanlarda, depresyon belirti dzeyleri daha yksek kmtr.
98

Ar olduu dnlebilecek olan dini davranlarda referans alnan kutsal metin ifadelerinin, o dinin mensuplarnn az bir ksmnda bu tr uygulamalarn kayna olabilirken en azndan byle olduu ifade edilirken- byk ounluunda ayn reaksiyonu meydana getirmemektedir. Hristiyanlar iin ncildeki Hz sann armha gerilme olay buna rnek gsterilebilir. Hristiyanlarn byk ounluu iin zc bir olay olarak grlen ama sadece anmak ve duygulanmakla kalnan armh olay, baz Hristiyanlarda daha youn duygular uyandrmaktadr. Tarihte kimi
96

97

234

98

L.A. Kirkpatrick, P.R. Shaver, Attachment Theory and Religion: Childhood Attachments, Religious Beliefs, and Conversion, Journal for The Scientific Study of Religion, 29(3), 1990, ss. 315-334. Jacobson, agt., s.19. engl, agt., s. 95.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

mistiklerin bu tarihsel olay tpk Hz sann yaad gibi yaamak ve ayn acy hissetmek iin kendilerini armha gerdirdikleri ve eitli ikencelere maruz braktklar kaydedilmektedir.
99

Bu du-

rumda insanlarn Tanrya pozitif ya da negatif balanmalarnn, ya da ar dini inan ve eilimlere sahip olmann arka plannda dinlerin bizzat kendilerinden ziyade bireysel zelliklerin yattn anlyoruz. Bu noktada konuyu aydnlatmak adna bir baka konuyu amak gerekmektedir. Aslnda sradan sevin, korku, znt, hayret ve sevgi gibi duygularn dini sevin, dini korku, dini hayret, dini sevgi gibi duygulardan bir fark yoktur. Hepsi ayn sinirsel altyapya dayanmaktadr. Sadece bir tanesinin yneltildii obje dini iken dierininki din d (dinle ilgili olmayan) bir objedir. W. James ve dier baz dnrlere gre, ilahi hazr bulunu gibi duygular, esrarl mistik hisler, aslnda sradan duygularn st ste birikerek organize olmu halinden baka bir ey deildir. Aratrmaclar Saver ve Rabin de bu dnceye katldklarn ifade etmektedir.
100

Bu durumda sradan ruhsal hastalklarn dini ruhsal hastalklarla ayn olduunu syleyebiliriz. Mesela, mehdi ya da mesih olduunu iddia eden bir izofrenin temel problemi dinden kaynaklanmayp, aksine o ahsn ruhsal yapsnn dayankszlyla ilgilidir.
101

ayet kii dayanksz bir sinir yapsna sahipse, kk bir bask unsuru bile onun bir ruh hastas olmasna neden olabilir. Kimi zaman bu bask unsuru dini inanlar olurken, kimi zaman bir ideoloji, kimi zaman felsefe, kimi zaman ak, kimi zaman da gnlk hayatn getirdii olaan bir problemdir. Bu nedenle baz insanlar kendisinin yce glere sahip bir dindar olduunu, kimi zaman soylu asil bir aileden geldiini zannedebilmektedir. Dissosiyatif bozukluklarda olduu gibi, kiiyi gemi yaamnda etkileyen ve

99

100

101

Byle yapanlardan biri olan Susonun hikayesi iin bk.: W. James, The Varieties of Religious Experience, Great Britain 1960, s. 302-305. J.L. Saver, J. Rabin, The Neural Substrate of Religious Experience Journal of Neuropsychiatry, 9(3), 1997, s. 499. Mohamed Omar Salem and John Foskett, Religion and Religious Experiences, Spiritiuality and Psychiatry, Edtd: C. Cook, A. Powell, A. Sims, The Royal College of Psychiatrists, London, 2009, s. 253.

235

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU

daha sonra bilinaltna inen ve o farknda olmadan basklayan unsur ne ise kii onunla ilgili bir kimlie brnebilmektedir. Bu noktada dindarlktaki her tr arln ve sra d mistik deneyimlerin de bir tr ruhsal rahatszlk olduunu ileri sren, hatta dindarln bile ruh hastal olduunu ileri sren dnceyle
102

bizim dncemiz arasnda kaln izgilerin bulunduunu

belirtmemiz gerekir. Burada ifade edilmek istenen, insanlarn dindarln stres verici, kayg uyandrc ynn tercih edip ona sarlarak, mit veren ve kaygy azaltan ynlerini geri plana itmelerinin aslnda kiisel karakter zelliklerinden kaynaklanddr. Zira genel anlamda dindarlk ve maneviyat, yukarda aka gsterildii gibi, ruhsal ve bedensel sal olumlu ynde etkilemektedir. Sonu Yaplan aratrmalar ve nemli psikologlarn kanaatleri incelendiinde, maneviyatn ve dindar yaantnn insanlarn fiziksel ve ruhsal salnda ve alkanlklarnda nemli bir etkisinin bulunduu, genel olarak ruh ve beden saln olumlu etkiledii anlalmaktadr. Dinin insanlar alkol ve uyuturucu gibi zararl alkanlklardan koruyan, insanlarn birbirlerine yaklatran, yardmlatran bylelikle bireysel ve toplumsal gvenlik salayan kurallar bu durumun sebeplerinden bir tanesidir. Bununla birlikte, bu hayatn bir anlam ve gayesinin olduu, insanlarn zerinde insanlar koruyan ve gzeten bir gcn bulunduunu bilmesi, lmden sonra yeni bir hayatn balayacan, bu nedenle hakszla uramsa adaletin yerine geleceini bilmesi kiiyi ruhsal ve dolaysyla bedensel problemlere kar korumaktadr. Karlalan kk skntlardan byk felaketlere kadar pek ok eyin aslnda kendisi iin bir imtihan olduunu bilmek yahut bunlarn kaderin birer paras olduunu dnmek phesiz kayg azaltc unsurlardr. te yandan dindarlk, dindeki bir takm ar unsurlarla ve bireysel psikolojik dayanksz yapyla birletiinde ruh saln ve dolaysyla bedensel sal olumsuz etkileyebilmektedir. Fakat fotora102

236

Ayrntl bilgi iin bk: J. J.Lopez vd.. Religious Experience and Psychopathology Religion and Psychiatry: Beyond Boundaries, edt: Peter J. Verhagen vd., John Wiley & Sons, 2010.

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

fn btnne bakldnda dindarlk ve maneviyatn ruh ve beden saln olumlu etkiledii sonucuna varyoruz.

Kaynaka
Acaboa Asiye, Din-Mutluluk likisi, Yaynlanmam Yksek Lisans tezi, Kahramanmara St mam niversitesi, Kahramanmara, 2007. Astin John A., et al, The Efficiacy of Distant Healing for Human Immunodeficiancy Virus- Results of a Randomized Trial, Alternative Therapies in Health and Medicine, 12 (6) Kasm-Aralk 2006, Health Module. Baetz M., Toews J, Clinical Imlications of Research on Religion, Spirituality, and Mental Health, Can J Psychiatry, 54 (5), 2009 Chu C., Klein H.E., Psychosocial and Environmental Variable in Outcome of Black Schizophrenics, Journal of the National Medical Association, 77(10), 1985, ss. 790-796. Collinns F.C., The Use of Prayer and the Self-Reported Anxiety and Depression of Retired Adults, Yaynlanmam Doktora Tezi, Walden niversitesi, 2003. Cooper A. E., An Investigation of the Relationships Among Spirituality, Prayer and Meditation, And Aspects of Stress and Coping, Yaynlanmam Doktora Tezi, Wright Institude Graduate School of Psychology, 2003. ifti Aie, Hastalklarla Baa kmada Dinin Rol, Kanser rnei, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi, stanbul 2007. Day J.A.W., A Developmental Study of the Effecst of Intercessory Prayer on Family Relationships, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding niversitesi, Kentucky 2002. Easternbrook Gregg, Can You Pray Your Way http://www.beliefnet.com/story/69/story_6991_1.html to Health,

Ellison C., Religious Involvement and Subjective Well-being, Journal of Health and Social Behaviour, 32, 1991, ss. 80-99. Ellison C.G., Levin J.S., The Religion-Health Connection:Evidence, Theory, and Future Directions, Health Education & Behavior, yl: 25(6), 1998 (Aralk), ss. 700-720. Fehring, R. J.,et al., Spiritual Well-being, Religiosity, Hope, Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping with Cancer, Oncology Nursing Forum, 4(24), 1997, 661-667. Gall T.L. et al. A Longitudinal Study on the Role of Spirituality in Response to the Diagnosis and Treatment of Breast Cancer, J Behave Medicine, 32, 2009. Griffith vd., Psychological Benefits of Spiritual Baptist "Mourning," II: An Empirical Assessment, American Journal of Psychiatry, 143, 1986, ss.

237

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU
226-229. Gven Hlya, Depresyon ve Dindarlk likisi, Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, stanbul 2008. Horozcu mit, Din Psikolojisi Asndan Dnyevi stek Dualar, .. Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Doktora Tezi, stanbul, 2010. Idler E. L., & Kasl S.V, Religion Among Disabled and Nondisabled Elderly Persons I: Cross-sectional Patterns in Health Practices, Social Activities and Well-being, Journal of Gerontology: Social Sciences, 52, 1997, ss. 294 305. Jacobson J.L., An Exploratory Study Regarding the Effects of Praying for Others on Physical and Mental Health in Older Adults, Yaynlanmam Doktora tezi, Spalding University, 2002. James W., The Varieties of Religious Experience, Collins, Great Britain, 1960. Kabat-Zinn J, et al, The Clinical Use of Mindfulness Meditation for the Selfregulation of Chronic Pain, Journal of Behavioral Medicine, 8, 1985, ss. 163-190 Karacokun M. Doan, Ateist Bir Mistik: Erich Fromm, Ett yay., Samsun, 2006, ss. 151-160. Kirkpatrick L. A., Shaver P.R., Attachment Theory and Religion: Childhood Attachments, Religious Beliefs, and Conversion, Journal for The Scientific Study of Religion, 29(3), 1990, ss. 315-334. Kocabaolu Nee vd., Anksiyete ve Depresyonun ok Ynl likisi, Yeni Semposium, 42 (4). 2004. Koenig H.G., Religion and Psychiatric Norology and Treatment, Psychiatry and Religion: The Convergence of Mind and Spirituality, edt: James, K. Boehnlein, American Pschiatric Press, 2000. Kyl Mustafa, Ruh ve Beden Sal le Din likisi zerine Yaplan Aratrmalarn Bir Deerlendirmesi OMU lahiyat Fakltesi Dergisi, 28,2010, s. s5-36 Krauss S.E. (Abbul-lateef Abdullah) et al., The Muslim Religiosity-Personality Measurement Inventory (MRPI)'s Religiosity Measurement Model:Towards Filling the Gaps in Religiosity Research on Muslims, Pertanika J. Soc. Sci. & Hum., 13(2), 2005, ss.131-145. Kuiper J.T., The Experience of Practicing Centering Prayer: A Heuristic Inquiry, Cincinaty niversitesi, Yaynlanmam Doktora Tezi, 2004 Kula Naci, Bedensel Engellilik ve Dini Baa kma, Dem, stanbul 2005. Lok, A. Minatrea: The Effects of Intercessory Prayer on the Psychological Well-Being of College Students, Yaynlanmam Doktora Tezi, Kansas University, 2001 Lopez J. J. et al., Religious Experience and Psychopathology Religion and Psychiatry: Beyond Boundaries, edt: Peter J. Verhagen vd., John Wiley & Sons, U.K. 2010. Masters K.S., The Role of Religion in Therapy: Time for Psychologists to Have

238

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji

Dindarlk ve Maneviyat ile Ruhsal ve Bedensel Salk Arasndaki liki

a Little Faith? Cognitive and Behavioral Practice, 17, 2010, ss. 393-400. Matthews D. A. et al., Religious Commitment and Health Status: A Review of the Research and Implications for Family Medicine, Archives of Family Medicine, 7,1998, ss.118-124. Meraviglia M.G., The Mediating Effects of Meaning in Life and Prayer on the Physical and Psychological Responces of People Experiencing Lung Cancer, Yaynlanmam Doktora tezi, Tekxas University, 2001. Mohamed Omar Salem and John Foskett, Religion and Religious Experiences, Spiritiuality and Psychiatry, Edtd: C. Cook, A. Powell, A. Sims, The Royal College of Psychiatrists, London, 2009. Morris G.J. ve McAdie T., Are Personality, Wellbeing and Death Anxiety Related to Religious Affiliation?, Mental Health Religion & Culture, 12, 2009. OLaoire S., An Experimental Study of the Effects of Intercessory Prayer at-a Distance on Self Esteem, Anxiety and Depression, Yaynlanmam Doktora Tezi, Insttude of Transpersonal Psycholoy, California, 1993. Orme-Johnson D., Medical Care Utilization and the Transcendental Meditation Program, Psychosomatic Medicine, 49, 1987, ss. 493-507. Oxman T.E., et al., Lack of Social Participation or Religious Strength and Comfort as Risk Factors of Death After Cardiac Surgery in the Elderly, Psychosomatic Medicine, 57, 1995, ss. 5-15. Parker W. R., Dare E., Prayer Can Change Your Life, Englewood Cliffs, Pretice Hall inc., USA, 1957. Propst L.R. et al., Comparative Efficacy of Religious and Nonreligious Cognitive-Behavioral Therapy for the Treatment of Clinical Depression in Religious Individuals, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 60(1), 1992, ss. 94-103. Richards D.G., The Phenomenology and Psychological Correlates of Verbal Prayer. Journal of Psychology and Theology, 19, 1991, ss.354-363. Rickerhauser D. R., Prayer as a Treatment Modality in Patient Healthcare: Physcians Spiritual Beliefs and Religious Practices and their Relationship to Patient Health, Yaynlanmam Ykses Lisans Tezi, Texas Pan American University, 2004. Saver J. L., Rabin J., The Neural Substrate of Religious Experience Journal of Neuropsychiatry, 9, 1997. Spilka B. et al., A General Attribution Theory for the Psychology of Religion, Journal for the Psychology of Religion, 24(1), 1985. Tiliouine H. et al., Islamic Religiosity, Subjective Well-being, and Health Mental Health, Religion,& Culture, 12(1), 2009, ss. 55-74. Williams Russel H., An Emprical Investigation in to the Beneficial Effects Long Distance Intercessory Prayer on Student Retention and Grade Point Average Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Spalding University, 2001.

239

MLEL VE NHAL
inankltrmitoloji

mit HOROZCU
Wiegand C.E.K., The Effects of Prayer on Anxiety and Performance, Yaynlanmam Doktora Tezi, Purdue University, 2004. Woodmansee F.M., Mental Health and Prayer: an Investigation of Prayer, Temprament and the Effects of Prayer on Stress When Individuals Pray for Others, Yaynlanmam Doktora Tezi, Spalding niversitesi, Kentucky, 2000. Yapc Asm, Ruh Sal ve Din, Psiko-sosyal Uyum ve Dindarlk, Karahan Kitabevi, Ankara 2007. Yapc A. ve Kayklk H., Ruh Sal Balamnda Dindarln z Sayg ve Kayg ile ilikisi: ukurova niversitesi rnei, Deerler Eitimi Dergisi, 3(9), ss.177-206. Yldz Murat, Dindarlk ve lm Kaygs, Tasavvufi Yaklam ve Gnmz niversite rencileri, Journal of Religious Culture, 43b, 2000.

The Relationship Between the Religiousness & Spirituality and Mental & Physical Health in the Light of Emprical Researches
Citation/: Horozcu, mit, (2010). The Relationship Between the Religiousness & Spirituality and Mental & Physical Health in the Light of Emprical Researches, Milel ve Nihal, 7 (1), 209-240. Abstract: In this article, we inteded to show the effects of the religiosity and the spirituality on mental and body health, in the light of researchs which made in Turkey and in the world. Most of the researchs show that there is a positive relationship between the religiosity and health. And, the reseachers have found a negatif relationship or no relation in only a few research. If we consider all of the studies we can say that religiosity and spirituality have positive effects on physical and mental health. It is understood that there is a relationship between body and mind, and due to this relation religiosity and spirituality influence the body health through the mental health. Key Words: religion, spirituality, mental health, body health, emprical research.

240

MLEL VE NHAL
inan kltrmitoloji