Cinsel Yasam

Cinsel Eitim Tedavi ve Aratrma Dernei
Bilgilendirme Dosyas - 1
Cinsel Yaam ve Sorunlar
CNSEL ETM TEDAV VE ARATIRMA DERNE
"Cinsel Salk ve reme Sal Alannda Ulusal ve Yerel Medya Yoluyla Savunuculuk" projesi, Avrupa Birlii tarafndan finanse edilen T.C. Salk Bakanl Trkiye reme Sal Program kapsamnda desteklenmektedir. Bu yaynn ierii sadece Cinsel Eitim Tedavi ve Aratrma Dernei Proje Ekibi sorumluluu altnda olup, hibir ekilde T.C. Salk Bakanl ile Avrupa Birlii'nin grlerini yanstmaz.
CNSEL SALIK VE REME SALII ALANINDA ULUSAL VE YEREL MEDYA YOLUYLA SAVUNUCULUK PROJES Bilgilendirme Dosyas 1: CNSEL YAAM ve SORUNLARI
Editrler: Do. Dr. Doan AHN stanbul Tp Fakltesi Psikiyatri Anabilim Dal retim yesi Prof. Dr. Ferruh MEK Marmara niversitesi Tp Fakltesi roloji Anabilim Dal Bakan Prof. Dr. Hakan SEYSOLU Cerrahpaa Tp Fakltesi Kadn Hastalklar ve Doum Anabilim Dal retim yesi Proje Yrtcs: Cinsel Eitim Tedavi ve Aratrma Dernei Proje Destekleyenleri: Trkiye Aile Sal ve Planlamas Vakf Eitim ve Salk Muhabirleri Dernei Proje Ekibi: Proje Koordinatr : Proje Asistan : Proje Sekreteri : Yerel Temsilciler :
Azime Acar Tracy Kazmirci Pnar Bingl adan Kolayl (Bursa), Veysel pek (Diyarbakr), Filiz zkan (zmir)
CNSEL YAAM VE SORUNLARI
Merhaba, CETAD olarak, Haziran 2006 tarihinden itibaren Cinsel Salk ve reme Sal Alannda Ulusal ve Yerel Medya Yoluyla Savunuculuk konulu bir projeyi balattk. Projemiz AB Komisyonu tarafndan finanse edilen Salk Bakanl Trkiye reme Sal Program tarafndan desteklenmektedir. Projemiz, ulusal ve yerel medya yelerinin cinsel salk ve reme sal alannda ki haberdarlk ve duyarllklarn arttrmay ve bu alanda alan sivil toplum kurulularyla karlkl ibirliini gelitirmeyi, kamuoyuna bu alandaki doru mesajlar daha etkin ve daha yaygn biimde ulatrmay hedeflemektedir. nk, cinsel salk ve reme sal alanndaki savunuculuun toplumun tm kesimleri asndan hizmet talebinin ve hizmet sunumunun yaygnlatrlmasnda ok nemli bir yeri olduunu dnmekteyiz. Bu amala, proje kapsamnda kendi alanlarnda uzman akademisyenlerden oluan editrler ve bu editrlere yardmc olan bir aratrmac yazar kadrosu tarafndan sekiz ayr balkta dosyalar hazrlanacaktr. CNSEL YAAM ve SORUNLARI balkl ilk dosyay sizlerle paylamaktan mutluluk duyuyoruz. Projemizi tamamlayacamz Haziran 2007 tarihine kadar medya araclyla kamuoyunun dikkatine sunulacak olan dier yedi dosyann balklarn da sizlerle paylamak istiyoruz. Cinsel Salk ve reme Sal Alannda Erkekte Salkl Yalanma Cinsel Salk ve reme Sal Alannda Kadnda Salkl Yalanma Gvenlik Cinsellik Kadn Cinsellii Erkek Cinsellii Genlik ve Cinsellik Seks Ticareti
Umarz ki, CETAD'n stlendii bu alma kamuoyunda cinsel salk ve reme sal bilincine katkda bulunacaktr.
Sayglarmla, Do. Dr. Cem NCESU

CETAD Ynetim Kurulu yesi ve Proje Direktr
NDEKLER
I. BLM - SALIKLI VE MUTLU CNSEL YAAM ............................................................................... 7 A) Cinsellikte Farkl Bak Alar ................................................................................................................... 7 B) ada Cinsellik Anlay............................................................................................................................ 8 C) Cinsel Haklar Bildirgesi............................................................................................................................. 10
II. BLM - CNSEL SORUNLAR VE NEDENLER ................................................................................. 11 A) Cinsel Sorunlarn Skl ......................................................................................................................... 11 B) Cinsel Sorunlarn Nedenleri .................................................................................................................... 11 1) Cinsel Eitimsizlik ve Bilgisizlik ..................................................................................................... 11 2) Cinsel Yaamda Yanl nanlar....................................................................................................... 12 3) Cinsel Sorunlarn Organik Nedenleri ............................................................................................... 19 III. BLM - CNSEL LEV BOZUKLUKLARI......................................................................................... 21 A) Cinsel lev Bozukluklar Nasl Oluuyor? ............................................................................................. 21 1) Kadnda Cinsel levin Fizyolojisi ve Cinsel Yant Dngs........................................................... 21 2) Erkekte Cinsel lev Fizyolojisi ve Cinsel Yant Dngs ............................................................... 22 B) Kadnda Cinsel lev Bozukluklar.......................................................................................................... 23 1) Kadnda Cinsel lev Bozukluklarnn Skl ................................................................................. 23 2) Kadn Cinsel lev Bozukluklarnn Psikolojik Nedenleri ............................................................... 23 3) Kadn Cinsel lev Bozukluklar....................................................................................................... 29 ? Kadnda Cinsel stek Bozukluu ............................................................................................... 29 ? Cinsel Tiksinti Bozukluu ......................................................................................................... 32 ? Kadnda Cinsel Uyarlma Bozukluu ........................................................................................ 33 ? Kadnda Orgazm Bozukluu...................................................................................................... 34 ? Vajinismus.................................................................................................................................. 36 ? Disparoni.................................................................................................................................... 43 C) Erkekte Cinsel lev Bozukluklar........................................................................................................... 44 1) Erkekte Cinsel lev Bozukluklarnn Skl .................................................................................. 44 2) Erkek Cinsel lev Bozukluklarnn Psikolojik Nedenleri................................................................ 44 3) Erkek Cinsel lev Bozukluklar....................................................................................................... 50 ? Erkekte Azalm Cinsel stek Bozukluu .................................................................................. 50 ? Cinsel Tiksinti Bozukluu ........................................................................................................ 52 ? Erektil lev Bozukluu (Sertleme Zorluu)............................................................................ 53 ? Erken Boalma........................................................................................................................... 56 ? Erkekte Orgazm Bozukluklar ................................................................................................... 57 ? Erkekte Cinsel Ar Bozukluu ................................................................................................. 59 IV. BLM - PARAFLLER ........................................................................................................................... 61 1) Giri .................................................................................................................................................. 61 2) Parafililer .......................................................................................................................................... 61 ? Egzibisyonizm ........................................................................................................................... 61 ? Fetiizm...................................................................................................................................... 61 ? Frottrizm .................................................................................................................................. 62 ? Pedofili....................................................................................................................................... 62 ? Cinsel Mazohizm ....................................................................................................................... 62 ? Cinsel Sadizm ............................................................................................................................ 63 ? Transvestik Fetiizm .................................................................................................................. 63 ? Voyrizm.................................................................................................................................... 63 ? Baka Trl Adlandrlamayan Parafili ..................................................................................... 63 V. BLM - CNSEL KMLK BOZUKLUKLARI..................................................................................... 65 VI. BLM - TRKYE'DE CNSEL TEDAVLER VE CNSEL SALIK HZMETLER ................... 67
I. BLM
SALIKLI VE MUTLU CNSEL YAAM
A) Cinsellikte Farkl Bak Alar

Cinsellik, biyolojik, psikolojik, sosyal, kltrel, geleneksel, ahlaki, dini, antropolojik, politik ve ekonomik boyutlar olan karmak bir btndr. Cinsel sorunu olan bir hastaya yaklam da, bu nedenle farkl bak alarn iinde barndrmaldr. Bu bak alar unlardr: Biyolojik bak as: Cinsellik, temel bir igddr. Cinsel ilevler, bata merkezi sinir sistemi, be duyu ve genital organlar olmak zere tm bedenin katld ve bedenimizin rettii 30'dan fazla hormon ve kimyasal maddenin karmak bir etkileimi ile yrtlen bir sretir. Bu nedenle bata hastalklar, kullanlan ila ve maddeler ile bedenimizi etkileyen her etken ile gebelik, menopoz, ergenlik gibi her dnemsel durum cinselliimizi de etkileyebilir. Sonu olarak, salkl ve mutlu bir cinsel yaam iin salkl ileyen bir beden olmazsa olmaz bir kuraldr. Psikolojik bak as: Salkl ileyen bir beden cinsellii salkl bir ekilde yaayabilmek iin gerekli altyapy salar. Ancak, o cinselliin nasl yaanacan, kiminle yaanacan, ne zaman, nerede ve nasl olacan, nasl uyarlp nasl doyuma ulalacan vb. belirleyen ise insan psikolojisidir. Cinsel ilevler, esas olarak merkezi ve periferik sinir sistemi tarafndan ynetilmektedir. nsan psikolojisini oluturan temel tutumlar, kiilik zellikleri, duygular, bilisel ilevler, gemi yaantlar, travmalar, renilmi davran modelleri vb. cinsellie yaklammz ve seimlerimizi de belirler. Sosyokltrel bak as: Kiilerin yetitii ve iinde yaad aile, yakn evre, alt kltr ve toplumsal yap, gelenekler ile dini inan ve ahlaki tutumlar da cinsel tutum ve davranlarmz belirleyenler arasndadr. Birok zaman, yalnzca sosyokltrel nedenler herhangi bir cinsel ilev bozukluunun ortaya kmasnda balca rol oynayabilmektedirler. rnein, vajinismusun muhafazakar toplumsal yap, bekaret ve namus gibi geleneksel deer yarglar, ar ac, kanama ve ilk gece korkular gibi cinsel mitler ile cinselliin yasakland, rahata konuulamad, cinsellie ynelik olumsuz tutumlarn sergilendii tutucu aile ortamlarnda yetime vb. unsurlardan kaynakland bilinmektedir. Bireyin salkl ve mutlu bir cinsel yaam srmesinde bu bak asnn da nemli yeri vardr. Birey cinsel bir sorun ya da bir cinsel ilev bozukluu yaadnda sorununun zm ya da getirilecek her trl tedavi yaklamnda da bu temel unsurun gz nnde tutulmas gerekir. Artk tm dnyada kabul edilmi olan modern tedavi yaklamlar insan biopsikososyal bir varlk olarak tanmlamakta ve tm tedavi stratejilerini bu temel saptama zerine kurmaktadr. Kukusuz bu yaklam insan cinsellii ve cinsel yaam sorunlar iin de geerlidir. Cinsel yaama ilikin sorunlarn zmnde yalnzca tbbi bir yaklam getirmek yeterli olmad gibi yalnzca psikolojik ya da sosyokltrel bir yaklam da yeterli olmayacaktr. Modern cinsel tedaviler, bu yaklam da bireye, ifte, topluma ya da kltre zg uygun biimde kapsar. Cinsel salk, genel salk asndan toplumu en ok ilgilendiren konulardan biridir. Cinsel saln bozulmas sadece fiziksel saln kesintiye uramas ile sonulanmaz. Gerek kadn gerekse erkekte halkalar halinde ruhsal saln, ardndan aile salnn ve sosyal saln da bozulmas sz konusudur. Cinsel sorunlar insanlar en fazla mutsuz eden salk sorunlarnn banda gelmektedir. Cinsel saln korunmas Dnya Salk rgt tarafndan da bireysel temel bir hak olarak belirlenmitir. Tanmlamann standart hale gelmesi iin yine Dnya Salk rgt cinsel sal cinsel adan fiziksel, psikososyal ve sosyokltrel tam olarak iyi olma hali ve bunun devamll olarak tanmlar.
CETAD
B) ada Cinsellik Anlay

Bu verilerin nda cinsellik hakknda bilinmesi gereken gerekleri u ekilde sralayabiliriz:
Cinsellik, yaamn doal ve salkl bir parasdr. nsanlar, dier canllardan farkl olarak reme dnda sadece haz almaya ynelik de cinsel davranlar sergiler. Bu balamda insann cinselliini, cinsel duygular, fanteziler ve arzular eklinde sergilemesi doasnn bir parasdr. Cinsellik, tm insanlara zgdr. Her insann cinsel organ, cinsel duygular, cinsel drtler ve cinsel davranlar vardr. Ancak cinselliin, her bireyin yaamndaki yeri farkldr. Cinselliin bedensel, etik, psikolojik, toplumsal ve duygusal boyutlar vardr. Cinsellik, fiziksel, zihinsel ve duygusal olduu kadar toplumsal, sosyal ve entelektel eleri de barndrr. Bireyin kiilik zelliklerini, iletiim ve sevgiyle besleyen, gelitiren ve zenginletiren bir nitelie sahiptir. nsanlar, cinselliklerini deiik yollarla ifade ederler ve yaarlar. nsanlar, farkl cinsel davran (sevimek, pmek, okamak, dokunmak, masaj yapmak, anal, oral, vajinal ilikide bulunmak) biimleri ve farkl ynelimler (homoseksel, heteroseksel, biseksel) gstererek cinselliklerini yaayabilirler. Birey, bundan dolay yarglanmamaldr. Burada nemli olan cinsel davran biiminin , zorlayc, snrlayc, sulayc, bedensel ve ruhsal ynden zarar verici olmamas ve daha da nemlisi, iftin her iki yesinin de rzas ve zgr iradesi ile olmasdr. oulcu toplumlarda cinsellikle ilgili deer ve inan farkllklar sayg duyularak kabul grmelidir. Her insann cinsel ynelimine uygun davranta bulunma hakk vardr. Cinsel yaam, zorlama ve smrden uzak olmaldr. Bazen cinsellik, gl olann zayf ezme arac haline gelebilir. Erkekler kadnlara, varlkl olanlar yoksullara, iveren alanna, sava galibi esirlere cinsellii bask arac olarak kullanabilir. Cinsel yaam, karlkl gven, doruluk, ballk ve sayg zerine temellendirilmelidir. Cinsel ilikilerde karlkl sevgi, paylam ve birbirine zen gsterme egemen olmaldr. Karlkl sevgi ve saygya dayanan bir ilikide, cinsellik daha doyurucu olur. Cinsel yaam kararlarnn etkileri ve sonular vardr. Birey bu sorumluluu stlenmelidir. Toplumsal bir varlk olan insan, toplumun deer yarglarna kar geldii ya da deer yarglarndan bamsz davrandnda bunun sonularna da katlanmas gerektiini nceden bilmeli ve gze almaldr. Birey, cinsellikle ilikin ald kararn etki ve sonularn kabul etmelidir. Bu etkiler, olumlu ya da olumsuz olabilir. Cinsel davranlara olmas gerekenden erken yata balamak, riskleri beraberinde getirir. Cinsel davran, sorumluluk ve z denetim gerektirir. Genlerin, cinsel konulara meraklar tamamen doaldr. Kendilerine danmanlk verilirken cinsel davranlarnn belli etkileri ve sonular olabilecee aklanmal ve cinsel kararlarndan kendileri sorumlu olaca belirtilmelidir. Cinsel ilikiye balayan genlerin salk hizmeti sunan kurulular konusunda bilgilendirilmeye gereksinimleri vardr. Genlerden, cinsel yaamlar konusunda sorumluluk bekleniyorsa onlara bu konuda gerekli bilgilerin verilmesi gerekir. Bu bilgilere ilaveten gerektiinde bu konularda hizmet alabilecekleri kurulular da tantlmaldr. ocuklarn cinsellikle ilgili sorularn anne-babalaryla veya gvendikleri kimselerle paylamalar yararl olur. ocuklarn erikinlie gei aamalarnda cinsellie ilikin konularda ilgi ve meraklar vardr. Ebeveyn ve retmenler tarafndan, cinselliin doal olduu ve utanlacak bir ey olmad mesaj verilmelidir. ocuklar, gereksinim duyduklar konularda bilgilendirilmelidir. te yanda genlerin de cinsel konularda duygularn ifade etmekte zorluk ektikleri bilinmektedir. Onlar da desteklenmelidir. ocuk ve genlerin, cinsel kimlik kazanncaya kadar cinselliklerini farkl biimlerde aratrmalar doaldr. ocuklukta cinsel organlarla oynama, doktorculuk oyunu gibi kar cinsi kefetme biiminde,
8
ergenlik dneminde el tutma, zamanl zamansz sarlma, erotik yaynlarla tanma hep bu merakn sonucu yaanan deneyimlerdir.
ocuklar, cinsiyeti gzetilmeden sevilmeli ve baklmaldr. ocuklarn, belli bir yaa gelinceye kadar bakm, sevgi ve korunmaya gereksinimleri vardr. Bu sorumluluk, ncelikle ebeveynlere aittir. Onlar bu grevlerini, doumlarndan itibaren kz ve erkek ocuklara eit davranmakla yerine getirmelidir. nk erkek ocuk tercih eden toplumlarda kz ocuklarna cinsiyet temelli bir ayrmclk uygulanmaktadr. Bu ayrmclk kz ocuun beslenme, salk, bakm ve eitim olanaklarndan yararlanmasn engelleyebilmektedir. Her insan zel ve deerlidir. Cinsel davranlar, hzn, nee, haz ve ac gibi birok duygular bir arada barndrr. Bu duygular nedeniyle evresi tarafndan kmsenmemelidir. Her bireyin onuru korunmaldr.
Mutlu ve doyumlu cinsel yaamn unsurlar Mutlu ve doyumlu bir cinsel yaam iin birey, aada belirtilen noktalar dikkate almaldr :
Cinsellik, ilk nce kendini tanmakla balar ve ancak kendisini seven, sayan ve gvenen bir insan karsndakine de bu olumlu duygularla ynelebilir. Mutlu ve doyurucu cinselliin ilk koulu, karlkl sayg ve eler aras etkin iletiim ve paylamdr. Mutlu bir cinsel yaam, karlkl gven, drstlk, aklk, paylam ve sayg zerine temellendirilmelidir. Cinsellik, ncelikle bireyin kendi bedenini tanmas ile balar. Bireyin, cinsel haz noktalarn fark etmesi ve bunu cinsel eiyle paylamaktan kanmamas daha doyumlu bir cinsel iliki yaamasn salayacaktr. Kiiler birbirlerine kar sorumlu davranmal, herkesin bir mahremiyeti ve deeri olduunu akllarndan karmamaldrlar. Hi kimse holanmad bir cinsel davran yaamak ya da srdrmek zorunda deildir. Karlkl sevgi ve saygya dayanan bir ilikide, cinsellik daha doyumlu olur. Anal, oral sevime gibi cinselliin nasl yaanacana dair ayrntlarda iftlerin ortak karar olmal ve her iki tarafn istek, onay ve rzas ile gerekletirilmelidir. Cinsel birleme iin uygun zaman ve ortam seilmelidir. Gvensiz ortamlarda kadnn doyum salamas gtr. nk kadn, cinsellie daha fazla toplumsal kayglarla yaklar ve yine cinsel haz duyabilmesi iin tm duyu organlarnn ve beynin buna hazr olmas gerekir. stenmeyen gebelik ve cinsel yolla bulaan hastalk kaygs, zellikle kadnn mutlu ve doyumlu cinsellik yaamasn engeller. ift, bu konuda nlemlerini nceden alm olmaldr. Kadnn doyumlu bir cinsel iliki (orgazma ulamas) yaayabilmesi iin n sevimeye yeterince zaman ayrlmas gerekmektedir. ift, cinsellie ilikin mitleri ve toplumsal deerleri, birlikte konuarak ve paylaarak amaldr. Bir insann baka bir insana cinsel yaknlk duymas, her e iin farkl davranlar ierebilir. Bu nedenle iftler, kendi aralarnda sevdikleri, haz aldklar ve istedikleri veya sevmedikleri cinsel davranlar konumaldr. Ayrca iliki sonras da duyulan haz, mutluluk ya da doyumsuzluk paylalmaldr. Sahte, yapmack ve drst olmayan geri bildirimler, uzun vadede karlkl gveni sarsabildii gibi elerin cinsel birlikteliklerini de zedeleyecektir. Paylam ve kendini ifade etme, ift iin ortak ve en uygun cinsel davran kefetmelerine yardmc olacaktr. Hi kimse holanmad bir cinsel davran yaamak ya da srdrmek zorunda deildir.
CETAD
B) Cinsel Haklar Bildirgesi

Dnya Cinsel Salk Birlii'nin (World Association for Sexual Health) Cinsel Haklar Bildirgesi
Cinsellik her insann kiiliinin ayrlmaz bir parasdr. Cinselliin tam olarak geliimi temas, mahremiyet, duygusal ifade, zevk, efkat, ak gibi temel insan ihtiyalarnn doyumuna baldr. Cinsellik birey ile sosyal yaplar arasndaki etkileim araclyla oluur. Cinselliin tam geliimi bireysel, kiileraras ve toplumsal mutluluk/iyilik iin temel gereklerden biridir. Cinsel haklar zgrle, onura ve her bir insanolunun eitliine dayal evrensel insan haklardr. Salk ana insan haklarndan biri olduuna gre cinsel salk da temel bir insan hakk olmaldr. Bireylerin ve toplumlarn cinsel salklarnn geliiminin temini iin aadaki cinsel haklar tannmal, tevik edilmeli, sayg gsterilmeli ve toplumlar tarafndan savunulmaldr. Cinsel salk bu cinsel haklarn tannd, sayg duyulduu ve uyguland ortamlarda mmkndr.
1) Cinsel zgrlk hakk. Cinsel zgrlk bireylerin tm cinsel potansiyellerini ifade etmelerine olanak verir. Ancak her esit cinsel zorlama, istismar ve taciz yaamn her an ve durumunda bu zgrln dndadr. 2) Cinsel otonomi, cinsel btnlk ve vcudunun gvenlii hakk. Bu hak kiinin kendi kiisel ve sosyal etii erevesinde kendi cinsel hayatyla ilgili kendi kendine karar verebilme gcn ierir. Ayrca ikence, yaralama ve her eit iddetten arnm olarak vcudumuzu kontrol etmemize ve zevk almamza olanak verir. 3) Cinsel mahremiyet hakk. Bu madde bakalarnn cinsel haklarna mdahale edilmedii srece yaknlama konusunda bireysel karar verme ve davranma hakkn ierir. 4) Cinsel eitlik hakk. Cinsiyet, toplumsal cinsiyet, cinsel ynelim, ya, rk, sosyal snf, din veya fiziksel ve zihinsel engel gzetilmeden hibir ayrma maruz kalmama hakkdr. 5) Cinsel zevk hakk. Cinsel zevk, otoerotizm dahil olmak zere, fiziksel, psikolojik, akli ve ruhsal refah kaynadr. 6) Duygusal cinsel ifade hakk. Cinsel zevk erotik haz ve cinsel eylemlerden daha fazlasdr. Bireylerin cinselliklerini iletiim, dokunma, duygusal ifade ve ak araclyla ifade etme haklar vardr. 7) zgrce cinsellik ieren iliki kurma hakk. Bunun anlam evlenme ya da evlenmeme, boanma ve baka eitli saduyulu cinsellik ieren ilikiler kurabilme ihtimalinin olmasdr. 8) zgr ve saduyulu reme seimi yapma hakk. Bu madde ocuk sahibi olma veya olmamay seme hakkn, ocuk saysna ve ne kadar aralkla olacana karar verme hakkn ve dourganlk dzenlemeleriyle ilgili tm tedavilere tam eriim hakkn ierir. 9) Bilimsel aratrmaya dayal cinsel bilgi edinme hakk. Bu hak cinsel bilginin bilimsel adan etik aratrmalar sonucu elde edilmi olmas ve btn sosyal seviyelerdeki kiilere uygun ekilde yaylmas gerektiini ifade ediyor. 10) Kapsaml cinsellik eitimi hakk. Bu doumdan balayarak yaam boyu devam eden bir sretir ve btn sosyal kurumlar kapsamaldr. 11) Cinsel salk bakm hakk. Cinsel salk bakm tm cinsel endie, sorun ve hastalklarn engellenmesi ve tedavisinde mevcut ve ulalabilir olmaldr. 10
II. BLM
CNSEL SORUNLAR VE NEDENLER
A) Cinsel Sorunlarn Skl

Dnyann farkl blgeleri lkeleri ve kltrlerinde yaplan aratrmalar cinsel sorunlarn genel olarak sk rastlandn ortaya koymaktadr. Yaplan ok sayda almann deerlendirilmesinde yaklak olarak her kiiden birinin cinsel yaamnn herhangi bir dneminde en az bir cinsel ilev bozukluu yaadn ortaya koymaktadr. eitli toplum ve kltrlerde yaplan almalar, cinsel ilev bozukluklarnn rastlanma skl konusunda birbirine benzer sonular vermektedir. Ancak, kltrel ve toplumsal etkenlerle ortaya kan baz farkllklar da vardr. rnein, bizim gibi muhafazakar toplumlarda cinselliin yasaklanmas, formel bir cinsel eitimin olmamas, cinselliin bir tabu olarak alglanmas ve bekaretin nemsenmesi gibi etkenler kadnlarda vajinismusun ve cinsel istek bozukluklarnn, erkeklerde ise cinsel istek ve boalma bozukluklarnn, cinsel liberalizmin egemen olduu toplumlara gre daha yksek oranlarda rastlanmasna yol amaktadr. Yine cinsel deneyimin yetersiz olduu toplumsal kesim ya da genlerde, erkeklerde erken boalma, kadnlarda ise eitli orgazm glklerinin dier kesimlere oranla daha sk rastland gzlenmektedir. Hekime bavuran olgularn ya dalmlar asndan da farkllklar gzlenmektedir. Gelimi bat lkelerinde daha ok ileri yalardaki kiiler bavururken, gelimekte olan lkelerde ve dou toplumlarnda daha ok genorta ya kuan hekime bavurduu gzlenmektedir. Bu nedenle, bat toplumlarndaki bavurularda, menopoz, diabetes mellitus, hipertansiyon, ila kullanmlar vb. kaynakl erektil disfonksiyon, cinsel isteksizlik ve disparoni gibi hastalklar daha n plana karken, dierlerinde vajinismus, cinsel birleme kuramama, erken boalma gibi psikojenik kkenli cinsel ilev bozukluklar ilk sralarda yer almaktadr. lkemizdeki cinsel tedavi merkezlerine bavurularda da gen erikinlik dnemi ba ekmektedir. lkemizdeki cinsel tedavi merkezleri, poliklinikleri ve uzmanlar son yllarda hzla art gstermesine karn hasta bavurularndaki art bunun nne gemitir. Bu artn nedenleri arasnda toplumda bu alanda artan bilin, medyann yaygnlamas ve bu konuda oynad rol, cinsel tedavi olanaklarnda son yllardaki ciddi art vb. saylabilir. Tm bu gelimeler, tbbn ve tm hekimlerin bu alanda daha donanml ve hazrlkl olmasn zorunlu klmaktadr. Tm hekimlerin ve zellikle psikiyatristlerin, jinekologlarn ve rologlarn cinsel sorunlar ve tedavileri konusunda fikir sahibi olmalar, temel bilgilendirme ve danmanlk ile uygun ynlendirmeleri yapabilecek durumda olmalar gerekmektedir. Her hekim ya da psikiyatrist cinsel terapi ya da tedavi yapmak durumunda deildir, ancak bir ok olguda basit bir bilgilendirme bile kiinin kafasndaki yanl bilgi ve koullanmalar dzelterek sorunun zmne yol aabilir. Ya da daha balang aamasnda bulunan bir performans anksiyetesini ya da cinsel inhibisyonu ortadan kaldrabilir.
B) Cinsel Sorunlarn Nedenleri

1) Cinsel Eitimsizlik ve Bilgisizlik: lkemizde yaygn ve okul anda balayan bir cinsel eitimin olmamas ve formel cinsel bilgi kaynaklarnn (okul, retmenler, uzmanlar, kitaplar vb.) yeterli lde kullanlmamas gibi nedenlerle cinsellik alannda ciddi boyutta bir bilgi eksiklii grlmektedir. Bu bilgi eksiklii, salkl bir bedene ve psikolojik yapya sahip olmasna ramen ok sayda bireyin ya da iftin cinsel yaamlarnda sorun yaamasna, bu nedenle ilikilerinin bozulmasna neden olabilmektedir. Cinsel bilgi ve eitim eksiklii, zellikle cinsel deneyim eksiklii ve toplumun cinsellie yaklamdaki kat, tabular ve yasaklarla ykl muhafazakar tutumuyla birletiinde
11
CETAD
birok cinsel soruna ve cinsel ilev bozukluklarna yol aabilmektedir. lkemizde yaanan cinsel sorunlara gz attmzda, cinsel eitimsizlikten kaynaklanan sorunlarn ok nemli bir yer tuttuunu syleyebiliriz. Nitekim CETAD aratrmasnda Trk toplumu cinsel sorunlarnn en nemli kayna olarak %62 ile eitimsizlik ve bilgisizlii gstermektedir. Yine toplumun cinsellie yaklam, nyarglar/tabular, gelenek ve grenekler klarn iaretleyenlerin toplam oran %40'lara varmakta ve toplumun yaad cinsel sorunlarn en nemli ikinci kaynan oluturmaktadrlar. Trk toplumu cinsel sorunlarnn nc sklktaki kayna olarak ise psikolojik nedenler ve stresi gstermektedir.
2) Cinsel yaamda yanl inanlar: Cinsel yaam, dier insani etkinlikler gibi toplumsal ve kltrel etkilere aktr. Toplumlar yeni kuaklar yetitirirken, zaman iinde oluturduu kalp dnceleri ve yarglar da yeni kuaklara aktarr. ocuklar doduu gnden itibaren kadn ve erkek olularna gre ayr biimlerde yetitirilirler. Byme srecindede iinde bydkleri kltre gre bir kadnn ve erkein neleri yapmas ve neleri yapmamas gerektiini renmi olurlar. Ancak bu srete rendikleri ve benimsedikleri birok ey yanltr. Cinsellikle ilgili inanlarn bir ou abartl, yanl ve yanltr. Bu inanlar zellikle cinsellikle ilgili esprilerde, fkralarda, gnlk basnda ve pornografik yaynlarda sergilenir. Bu inanlarn ounlukla kadn kmseyen, deersizletiren bir yan vardr. Cinsel yaam ve cinsel haz adeta erkekler iindir ve kadnlar cinsel yaamn tketim mallarndan ibarettir. Ancak cinsel inanlarn ve mitlerin sadece kadnlara zarar verdiini sylemek doru deildir. Erkei her zaman, her yerde, herkesle seks yapmakla grevlendiren, duygularn ortaya koymayan bir seks makinesi olarak gren bu inanlar sonuta erkeklerin de cinsel yaamlarn sevgi, ak, efkat, scaklk, yaknlk hissetmek gibi insani yanlardan uzaklatrr. Kadn aalarken erkei ve kadn birbirinden ayrr ve yabanclatrr. Sonuta kadn olsun erkek olsun insanlarn cinsel yaamlarn olumsuz olarak etkiler. Yaknlk kurmak insann kendisini, duygu, dnce ve hatta bedenini, i dnyasn bir bakasna amasdr. likiler ve cinsellik insana sevilmeye deer olduu duygusunu verir. Bir baka adan kadnln ve erkekliin onaylanmasdr. ada bat toplumunda yaygn grldne iaret edilen cinsellikle ilgili mitlerin erkeklerde cinsel ilev bozukluuna neden olduu gsterilmitir. Bireyin eilimlerinin, inanlarnn, dncesinde yanl olumu kavramlarn cinsel ilev bozukluunun oluumunda ve devamnda etkili olduu eitli yazarlar tarafndan belirtilmektedir. Cinselliin artrdklar ise, haz, arzu, reme, ak, iliki ve yaknlktr. Ak ve cinsel yaknlk, dnsel, duygusal ve davransal boyutlaryla iki insan arasndaki bir etkileimdir. Dnsel boyut kendini bir bakasna ama karar vermektir. Bunlar gemi, bugn ve gelecekle ilgili duyular, mitler, deerler, korkular ve savunmalar olabilir. Duygusal boyutta, bir bakasna sevgi duyma, onu koruma, ona gvenme, onu ok
12
dnme ve merak etme, benzerlik ve farkllklarn kefetme arzusu vardr. Davransal boyutta da, fiziksel yaknlama, dokunma, bakma, glmseme gibi yz iletiimi, pme ve sevime istei n plana kar. Cinsel tedavilere bavuran kiilerden, basn organlarndan ve zaman zaman yneltilen eitli sorulardan, halk arasnda yaygn olduu kanaatine vardmz eitli yanl inanlar unlardr:
A - Kadn-erkek rolleri ile ilgili yanl inanlar Erkekler duygularn belli etmemelidir: Bu yanl inan erkeklerin hem ikili ilikilerinde hem de cinsel yaamlarnda olduka ketleyici bir rol oynamaktadr. Erkekler alamaz miti duygularn amak, isteklerini sylemek, zellikle de istemediklerini sylemek konusunda erkekleri ketlemekte ve iliki asndan snrlayc olmaktadr. Baka eylerde olduu gibi cinsellikte de baarya ulamak son derece nemlidir: Bu mit erkeklerin hedefe ve baarya ynelik yetitirilileriyle birlikte etki ederek, cinsel hazzn paylamn bir performans konusuna dntrmektedir. Baar odakl ve cinsel birleme hedefine ynelik sevime, cinsel iletiimin zengin paylamn snrlamaktadr. Erkekler kafalarnda yaattklar jrinin nnde baarmalar gereken bir snava km olduklarn varsaydklarndan anksiyete iinde davranmaktadrlar. Olas bir baarszlk erkeklikleriyle ilgili tasarmlarn ciddi lde zedeleyebilmekte ve tesadfi bir sorun kalc olabilmektedir. Cinsel iletiimi baarl olmak zorunda olduu bir aktiviteye eviren erkek, einin de cinsel hazzn azaltmaktadr. Cinsel hazz paylamak iin deil de bir ey baarmak derdinde olan biriyle birlikte olmak kadnn da hazzn azaltmakta hatta engellemektedir. Cinsel iliki isteini erkek belirtmelidir: Bu inan hem cinsel olarak aktif olmak isteyebilecek kadn ketlemekte hem de cinsel olarak aktif davranan eini yadrgayan erkei etkilemektedir. Oysa bizim tedavi ettiimiz birok vakada verdiimiz devlerle pasif olarak kendini kadnn dokunularna brakan birok erkek ok zevk aldklarn belirtmilerdir. Gene aktif davrand zaman daha ok zevk aldn belirten birok kadn hastamz olmutur. Erkekler cinsel ilikiyi her zaman ister ve buna her zaman hazrdrlar: Erkeklerin cinsel yaamlarna bir yk getiren ve cinsel yaamlarn arptan bu yanl inan, erkei cinsel ilikiyi istemedii durumlarda zorlamakta, istese de istemese de cinsel ilikiye girmeye almaktadr. Belki bundan daha nemli olarak kadn erkek ilikilerini ve arkadalklarn bozmaktadr. Bu inanla kadnlar kendilerine yaknlaan her erkein her zaman cinsel iliki talebiyle yaknlatn sanmakta, erkek de yaknlat veya kendisine yaknlk gsteren her kadna cinsel istek duymas gerektiini sanmaktadr. Tm fiziksel yaknlamalar sevimeyle sonlanmaldr: Bu da bir stte belirtilen inan gibi erkei daha ok etkilemekte ve yaknlk gsterilerini, cinsel iliki istemedii durumlarda skntyla karlamasna yol amaktadr. te yandan elerin birbirlerine sevgi, scaklk ifadesi olarak temaslarn snrlamaktadr. Einin sadece sevgi ifadesi ile sokulduu durumda erkek bazen ikisi de istemedii halde cinsel ilikiye gemek zorunda hissetmektedir. Cinsel iliki arzusunu belli eden kadn hafif biridir: Bu inan yukarda da belirtildii gibi kadnlarn cinsel yaamlarn ketledii gibi, erkein de eini yarglayc olmasna neden olmaktadr. Erkek kafasndaki doru-temiz-saf kadn tasarmna uymayan arzulu kadnla karlatnda ya yakn olunmayacak sadece seviilecek kadn kategorisine sokarak rahatlamakta ya da ne yapacan bilemez duruma dmektedir. Bu nedenle birok evli erkek, einin cinsel ilgi ve arzusunu aka ifade etmesinden rahatsz olmaktadr.
13
CETAD
B - Cinsel istekle ilgili yanl inanlar: Erkekler her zaman cinsel istek duyarlar: zellikle baka kadnlar da hatta her kadn arzulamann erkekliin doas gerei olduu inanc erkekleri doal olarak istek duymadklar durumlarda ya istek duyuyormu gibi davranmaya ya da istek duymuyorlarsa kendilerinden kukulanmaya sevk etmektedir. Gene yukarda belirtildii gibi bu inan kadnerkek arkadalklarnada yansmakta ve kadn erkek arkadaln olumsuz etkilemektedir. Yalanma cinsel istei tamamen ortadan kaldrr: Bu zellikle kendisini yal bulan insanlarn cinsel yaamlarn ketlemelerine yol amaktadr. Bu konudaki aratrmalar yalanmaya bal cinsel yaamn snrlanmasnn biyolojik etkenler olduu kadar kltrel faktrlerle de ilgili olduunu gstermitir. Yallarn cinsel isteini ho karlamayan toplumlarda insanlar yalanmayla cinsel yaamlarn daha sklkla noktalamaktadrlar. Menopoz cinsel istei ortadan kaldrr: reme ile sevimeyi birbirine balayan kltrel gelenek menopoza giren kadnn artk cinsel isteinin de yersiz olduunu bundan sonra cinsel istein ancak bir sorun olabileceini telkin eder. Menopozla kadnn cinsel hayatnn sona erdiine inanan bir erkek eiyle sevime isteini daha ekinerek dile getirmektedir. Kadnlar asndan ise bu inan cinsel isteklerini bastrmaya ya da cinsel arzularn ifade etmemeye yol amaktadr. Kadnlarn cinsel istei azdr. Cinsellik kadn iin zevk verici deildir, grev olarak yaplr. Bizim kltrmzde kz ocuklarna yerletirilen en sk yanl inanlardan biridir. Byle yetitirilen bir kadn kendi cinselliinden utanmakta ve cinsel iliki srasnda kendisini ketlemektedir. C - Cinsel iliki srasndaki davranlarla ilgili yanl inanlar: Sevimek cinsel birleme demektir: Bu hedefe ynelik yetitirilen erkekleri daha ok etkileyen bir inantr. Byle inanan bir erkek sevimenin birleme dndaki ynlerini ihmal ederek hem cinsel yaamn zevklerini snrlamakta hem de cinsel ilikide yaknlk, scaklk gibi duygusal ynlere daha ok gereksinim duyan kadn hayal krklna uratarak cinsel ilikiye katlmn ve zevk almasn ketlemektedir. Sevimek cinsel organda sertlemeyi gerektirir: Daha cinsel yaklam aamasnda dikkatini penisine ve ereksiyonuna eviren erkek, bylelikle kendisini sktrmakta ve performans anksiyetesine bal cinsel keyfini ketlemektedir. zellikle zaman zaman sertleme zorluklar olan erkeklerde ereksiyonun yakn takibi cinsel ilikiye konsantrasyonu bozarak ereksiyon zorluklarnn artmasna neden olmaktadr. yi bir sevime cinsel heyecann srekli trmanmas ve orgazmla sonlanmas demektir: Seviirken dikkat ve konsantrasyonunu yitiren ift, ksa ve geici de olsa da bu inan sayesinde kolaylkla frstre olmakta ve cinsel ilikiyi srdrme isteini yitirmektedir. Oysa cinsel iliki srasnda birok insanda ksa ve geici konsantrasyon azalmalar olabilmektedir ve sevimeye devam edince geer. Keza her sevimenin mutlaka orgazmla sonlanmas gibi bir zorunluluk olmad gibi zaten neredeyse olanakszdr. Cinsel ilikiyi erkek balatmal ve srdrmelidir: Cinsel rollerin kadn pasifize etmesiyle ilgili bir yanl inantr. Arzulu ve aktif kadndan korkan ve tehlikeli bulan geleneksel toplum ve erkekler kadnlar cinsel arzularn denetlemeye zorlamak iin saylamayacak kadar ok yanl inan gelitirmi ve bunlar yerletirmeyi baarmtr. Uyarlm erkek boalmazsa zararl olur: Bu sevimeyi cinsel birlemeye ynelten ve kadn istemedii durumlarda da erkei orgazma gtrmekle grevlendiren yanl bir inantr. Birok kadn orgazm olamad halde seviirken ei orgazm olmazsa sululuk
14
ve yetersizlik hissetmektedir. in ilgin yan, kadnlarn ou orgazm olamadklarnda da gene sadece kendilerini sulamakta ve yetersizlik hissetmektedirler. Dikkat baka yere ekilirse erken boalma nlenebilir: Birok erken boalma vakas tedavi bavurusundan nce kendi kendine dikkatini sevime srasnda datmaya alarak boalmay kontrol etmeyi amalar. Oysa bylesi yntemler boalmann kontroln tmden yitirmeleri anlamna gelir. Erkek byle yaparak boalmann geldiini fark edemez ve erteleyemez. Aniden ve beklenmedik boalmalar yaarlar. Ayrca byle yntem kullanan erkeklerde cinsel ilikiden alnan zevk azalr. Biz tedavide tam da cinsel heyecana konsantre olmalarn salamaya alrz. Ancak bylelikle erkek boalmann geldiini farkedip durdurabilir. lk boalmadan sonraki boalmalarda erken boalma sorunu olmaz: Birok erken boalma vakas ikinci cinsel ilikideki uyarlmann dk olaca inancyla ilk kez sevitiklerinde abuk boalmakta ikinci boalmay kontrol etmeye almaktadr. Bu yntem sevimenin sresini uzatabilir ancak, ikinci sevimenin cinsel istek olmakszn yaplmas, cinsel uyarnn tamamen mekanik temasa braklmas gibi sakncalar yannda boalma kontroln salayc bir yarar yoktur. Daha uzun sevime sadece uyarlma dneminin uzamas ile mmkn olmaktadr ve ounlukla da bu sevime srasnda sk sk konsantrasyon ve ereksiyon kayb yaamaktadrlar. Sevime her zaman doal ve kendiliinden olmaldr; sevimek hakknda konumak dnmek veya hayal kurmak onu bozar: Sevime srasnda iftlerin birbirlerine ne hissettikleri ile ilgili geri bildirimde bulunmalar hem konsantrasyonlarn ve dolaysyla cinsel hazz arttrmakta hem de istemedikleri ve konsantrasyonlarn bozan temaslar nlemelerini salamaktadr. Ayrca cinsel zevki ve yaknl arttrmak iftlerin birbirlerinin fantezilerini kendi olanaklar lsnde yaamalarn da salar. Bylelikle iftler kendi ilerinde sakladklar ve cinsel yaamlarna sokmadklar arzularnn ifade edilmesini ve yaanmasn salayarak bunlar cinsel yaamlarnn bir paras haline getirme olanana kavuurlar. Sevimeyi balatan kadn ahlakszdr: Bu da yukarda belirtildii gibi kadn pasifize eden yanl inanlardan biridir ve temelinde kadnn cinsel olarak arzulu olmasnn yarataca korkular yatar. Bu olduka eski dnemlerden kalma yanl inan belki bilin dzeyinde alm grnse de birok erkek elerinin cinsel iliki balatmalarndan rahatsz olmaktadrlar. zellikle kendine gvensiz ve aldatlma korkusu iindeki erkekler elerinin cinsel arzularnn farkna varmaktan rahatsz olurlar. Bu yanl inan sayesinde kadn sadece einin istedii zaman onu memnun etmek iin ilikiyi kabul etmeye kendini koullandrr. Her erkek her kadna nasl zevk vereceini bilmelidir: Bu erkeklerin lehine gibi grnen bir yanl inantr. ncelikle erkein sevime biimini ve tarzn sorgulamasna gerek kalmad mesajn veriyor olsada, sorun olduunda erkein kendi erkekliini sorgulamasna ve durumun arlamasna gtrr. Einin yeterince zevk almadn veya orgazm olmadn renen birok erkek bu durumu zmlenmesi gereken bir sorun olarak deilde kendi erkekliinin yetersizliinin bir kant olarak deerlendirmektedir. Sevime ancak her iki tarafn birlikte orgazm olmasyla gzeldir: Bu yeni ve modern bir yanl inantr. Cinsel yaamn daha rahat konuuluyor olmas ve kadnlarn da cinsel arzularnn kabul edilmesinden sonraki dnemde biraz da cinsel aratrmaclarn farkna varmadan katkda bulunmalaryla gelimi bu inan iftleri birlikte orgazm olmadklarnda eksiklik duygularna sevk etmektedir. Eler birbirlerini sevdikleri takdirde sevimekten nasl zevk alabileceklerini de bilirler: Bu yanl inan sayesinde, sevimekten yeterince zevk alamayan ya da veremeyen birok kadn veya erkek hem kendilerinin elerini yeterince sevmediklerinden hem de elerinin kendilerini yeterince sevmediinden kukulanmaktadrlar. Oysa sevgi cinsel iliki iin iyi bir zemin olmakla birlikte yeterli bir ey deildir.
15
CETAD
Cinsel iliki iinde olan eler igdsel olarak dier ein ne dndn ve ne istediini bilirler: Cinsel yaamn eitli aktif abalarla daha da gzelleebileceini ve bu konuda iftlerin yapabilecei eyler olduunu inkar eden bir varsaym zerine kurulu bu yanl inan hem byle katklardan iftlerin kendilerini mahrum brakmasna hem de bir sorun yaandnda gene kendilerinde bir eksiklik olduu duygusuna yol aar. Cinsel iliki srasnda mastrbasyon yanltr: Cinsel iliki srasnda her trl katky ortadan kaldrmaya ynelik yanl inanlar manzumesinin rnlerinden biridir. Birok kadn mastrbasyonla orgazm olabilirken cinsel birleme srasnda orgazm olamamaktadr ve eer bir kadn isterse cinsel iliki srasnda kendi veya einin mastrbasyonuyla ok daha kolay orgazm olabilir. Erkek cinsel organnda sertlemenin kayb eini ekici bulmad anlamna gelir: Sevime srasnda bir erkein dikkati azalabilir veya herhangi bir ekilde ereksiyonu geici olarak ortadan kalkabilir. Eer erkein cinsel arzusu varsa devam etmesiyle ereksiyon yeniden salanacaktr. Ancak ereksiyon kaybn bir felaket olarak yaarsa ereksiyonun yeniden temin edilmesi olduka gleir. Erkek veya kadn sevimeye hayr diyemez: Sevimeyi reddetmek ei reddetmek anlamna gelir ile cinsel sorunu olmayan bir kii cinsel talebe hayr diyemez varsaymlarnn bir bileeni olan bu yanl inan birok erkein ve kadnn cinsel kimliklerine ve cinsel glerine halel gelmesin diye istemedikleri halde cinsel ilikiye girmelerine neden olmaktadr. steksizce veya atmal olarak balanan bir cinsel iliki de doal olarak haz verici olmamakta ya da hazzn kalitesinin dmesine yol amaktadr. Bazen bu ekilde elerinin cinsel iliki taleplerini istemedikleri halde srekli kabul etmek durumunda hisseden kimseler, srf bu yzden cinsel arzularn ve hazlarn kaybederler. Sevimede neyin normal olduuna ilikin belirli ve kesin kurallar vardr: Cinsel yaamn olaanst renklilii ve farklln snrlayan bu yanl inan, birok kiinin cinsel arzularn ve fantezilerini bastrmalarna ve ifade edememelerine yol amakta engellenmi cinsel arzular yaanan cinsellii ketleyici ya da alnan hazzn kalitesini drc olmaktadr. Oysa cinsel yaamn zgrl hem kiisel olgunlamann nemli yaratclarndandr hem cinsel hazzn nemli bir etmenidir. Olgun kadn birlemeyle orgazm olmaldr: Birok kadn cinsel birlemeyle orgazm olamamaktadr. Kadnlarda orgazm ounlukla klitorisin uyarlmasyla mmkn olabilmektedir. Klitorisi bir ekilde uyarmayan cinsel birleme bir kadnn orgazm olmasn salayamayabilir. Ancak bu yanl inan cinsel birlemeyle orgazm olmayan kadnn kendisini eksik hissetmesine ve araya girmemesine yol amaktadr. Orgazm olamama yaknmasyla bavuran birok kadnda da hi mastrbasyon denememi olmalarna sklkla tank olmaktayz. D - Cinsel ilevlerle ilgili yanl inanlar: Gl erkekler st ste birka kez seviebilirler: Bazen bir erkek yeni evlenmi ve cinsel sorunum var diye bavurduunda yaknma olarak veya drt kez st ste seviemediinden bahsedebilmektedir. Pornografinin ve erkekler arasnda bbrlenmelerin yaratt bu yanl inan sonunda erkeklere dnmekte ve kendilerini yetersiz hissetmelerine yol amaktadr. Bir erkek ne kadar sk ve st ste seviebiliyorsa o kadar gldr: Cinsel yaam ve ilikiyi sevime saysna indiren bu yanl inann ardnda kadnlar sadece cinsel bir meta olarak alglayan ayrmc anlay yatmaktadr. Bir kez cinsel sorun yaanrsa bu tekrarlayacak demektir: zellikle hastalarmzn sahip olduunu grdmz bu yanl inan, cinsel sorunlarn uzamasna yol amaktadr.
16
E-Cinsel anatomiyle ilgili yanl inanlar: Erkek cinsel organnn bykl orannda zevk verir: Erkeklerin cinsel kimlikleriyle ilgili kukular en ok penis boylarnn yeterli olup olmamas ile ilgili kayglarla kendini gstermektedir. Danma amacyla bavuran gen erkeklerin en ok sorduklar sorular penisin normal boyunun ne olduu ve kendi penislerinin byklnn cinsel iliki ve eine zevk verebilmek iin yeterli olup olamayacadr. Penisin vajinaya girii zordur: Birok vajinismuslu kadn penisin vajinaya giremeyeceine ilikin neredeyse delzyonel bir inanca sahiptir. Gsterilen her trl kant ve yaplan aklamalar ie yaramaz ancak verilen devlerle aama aama parman vajinaya sokmay baaran kadn bundan sonra penisin de girebileceine inanmaya balar. lk cinsel iliki kadn iin ok zdrap vericidir. Kadn iin tehlikeli olabilir: Cinsel ilikinin kadnlar iin katlanlmas gereken bir grev olduu inancnn yerletirilmesinin basamaklarndan biri cinsel ilikiyi zevk alnmayacak bir ey olarak sunmakla kalmayp onu zdrap verici olarak tanmlamay gerektirir. zellikle somut ve gerek bir acnn yaanaca ilk cinsel ilikideki arnn abartlmas bu inancn yerletirilmesi iin gereklidir. lk cinsel ilikide kan gelmezse kadn bakire deildir: lk gece cinsel ilikide kan gelmemesinin kadnn bakire olmadn gsterdii inanc zaman zaman trajik olaylara neden olabilmektedir. lk cinsel ilikide baarsz olan erkek, erkek deildir: Gerdek gecesi ve kanl araf gelenei ilk cinsel ilikiyi toplumsal bir sorun haline getirir ki toplumun gzaltnda cereyan eden bu neredeyse tarihsel bir nem yklenmi olayda baarszlk algs erkei cinsel kimliinden ve seceresinden kukuya gtrr. Srtnme ile kzlk zar bozulabilir: Kzlk zarnn hemen bozulabilen bir ey olarak yerletirilmesi tedbirli olmay arttran ve cinsel yaknlk yle dursun onu artracak olaylardan bile uzak durulmas gerektiini reten bir yanl inantr. Evlenmeden nce kzlk zarnn bozulmamas iin ok tedbirli olunmaldr: Kzlk zarnn kutsalln ve her an onu korumak gerektiini yerletirebilmek amacyla gelitirilmi izlenimi veren ok sayda yanl inana tank olduk. Bunlar bisiklete binmek, aaca kmak gibi ksmen ilgili eyler olabilecei gibi bacaklarn ap oturmak elele tutumak gibi ilgisiz eyler de olabilmektedir. Mastrbasyon ile kzlk zar bozulur: Genlerin sadece bakalaryla cinsel yaknlk kurmalarn engellemek yeterli olmayabileceinden cinsel arzularnn farkna varmalarn engellemek ve zellikle orgazmn hazzn renmeleri tehlikesini ortadan kaldrmak iin gelitirilmi bir grup inanta mastrbasyonun tehlikeli ve zararl olabileceine aittir.
F-Hamile kalmayla ilgili yanl inanlar pme, dokunma gibi yaknlamalarla hamile kalnabilir: Cinsel tedaviler iin bavuran birok hastamzda hamile kalmakla ilgili birok yanl bilgi olduunu grdk. Bunlar cinsel birleme olmakszn eitli cinsel yaknlklarn hamilelie yol aabileceine dair inanlard. Bu gibi inanlarn ilevleri genleri evlenmeden nce cinsel yaknlklara kar korumak ve her trden cinsel yaknln tehlikeli olduu inancn yerletirmektir. Ama insanlar cinsel yaknln her biiminin tehlikeli olabileceine inandklarnda cinsel yaamlarnda da rahat olamazlar.
17
CETAD
CETAD ARATIRMASI: TRK HALKININ CNSEL MTLER
18
3) Cinsel sorunlarn organik nedenleri:

CNSEL LEVLER OLUMSUZ YNDE ETKLEYEN BEDENSEL HASTALIKLAR KALP DAMAR VE DOLAIM SSTEM HASTALIKLARI
Hipertansiyon Kan yalarnn ykselmesi Damar sertliine yol aan durumlar Aort anevrizmas Kalp yetmezlii
RENAL VE ROLOJK HASTALIKLAR
Peyronie hastal Kronik bbrek yetmezlii

KARACER HASTALIKLAR
Siroz
AKCER HASTALIKLAR
Solunum yetmezlikleri Kronik tkayc akcier hastal

GENETK HASTALIKLAR
Kleinfelter sendromu Penisin yapsal ve doumsal hastalklar

BESLENME BOZUKLUKLAR
Kt ve dengesiz beslenme Vitamin eksiklikleri

HORMON SSTEM HASTALIKLARI
Diabet (eker Hastal) Hipofiz bezi hastalklar Bbrekst Bezi Hastalklar Tiroid Bezi Hastalklar
SNR SSTEM HASTALIKLARI
Multipl skleroz Parkinson hastal Epilepsi Omurilik iltihaplanmalar Omurilik yaralanmalar Tmrler
ZEHRLENMELER
Kurun Tarm ilalar

AMELYATLAR
Prostat kanseri ameliyatlar Karn ii byk ameliyatlar Byk damar ameliyatlar

DER
In tedavileri Leen kemii krklar Genel durumu bozan herhangi bir sistemik hastalk ya da durum
19
CETAD
4) Cinsel yan etkilere neden olan ilalar:

CNSEL YAN ETKS BULUNAN LALAR DRAR SKTRCLER
Tiyazid grubu diretikler Potasyum tutucular Furosemid

TANSYON LALARI
Reserpin, Guanetidin, Metildopa Beta Blokerler Alfa-2 Antagonistleri Ace nhibitrleri Kalsiyum Kanal Blokerleri
PSKYATRK LALAR
Antipsikotikler Duygudurum dzenleyicileri Antidepresanlar Anksiyolitik/Sedatif-Hipnotik ilalar

LSER LALARI
H-2 Antagonistleri
ALLERJ LALARI
Klorfeniramin, Difenhidramin Hidroklorid, Pseudoephedrin vb.

ASTIM TEDAVSNDE KULLANILAN LALAR
Albuterol, Terbutalin, Epinefrin gibi Beta-2 Antagonistleri ve Sempatomimetikler, Teofilin gibi Ksantinler, Kortikosteroidler ve Antikolinerjikler
EPLEPS LALARI
Fenitoin, Karbamazepin, Valproik asit, Primidon, Fenobarbital vb.

KALP HASTALIKLARINDA KULLANILAN LALAR
Digital glikozitleri, Antiaritmik ilalar, Pentoksifilin ve Hipolipidemikler

KANSER TEDAVSNDE KULLANILAN LALAR DER LALAR TOKSK MADDELER ALKOL/UYUTURUCU MADDELER
Alkol, nikotin, kafein, esrar, kokain, opioidler, barbituratlar, amfetaminler vb.
20
III. BLM
CNSEL LEV BOZUKLUKLARI
A) Cinsel lev Bozukluklar Nasl Oluuyor?

1) Kadnda Cinsel levin Fizyolojisi ve Cinsel Yant Dngs a) Uyarlma evresi: Bu evrede cinsel organlara kan aknda artma ve buna bal olarak slanma, kabarma gibi deiikliklerle memelerde byme ve meme ularnda dikleme ortaya kar. b) Plato evresi: Cinsel uyarnn srmesiyle birlikte cinsel heyecan giderek artar ve plato evresine girilir. Memelerdeki byme en ileri seviyeye ulamtr. Cinsel organlardaki yerel kanlanma artnn yannda genel olarak kan dolam hzlanr. Gbek etrafnda nsanda cinsel yant evreleri balayan kzartlar memeye daha sonra da kollar, kala ve srta doru yaylr. Plato evresinin sonlarna doru Orgazm kaslardaki gerilim, hzl nefes alp verme, kalbin hzl arpmas, kan basncnda artma belirginleir ve ans Plato evreleyen kaslarla kala kaslarnda kaslmalar gzlenir.
Ge
c) Orgazm evresi: Evreler arasnda sre asndan en ksa ancak cinsel haz asndan en youn olandr. Orgazm srasnda vajinann d 1/3 lk ksmndaki kaslarnda ritmik kaslmalar meydana gelir. Bu kaslmalarn iddeti ve says kiiden kiiye olduka deikendir. Genellikle 35 bazen 10-15 defa kaslma olur. Balangta ok gl ve ksa aralklarla olan bu kaslmalarn, gittike iddeti ve aralk sresi uzar. Plato evresinin sonuna doru belirginleen kaslardaki gerilim, hzl nefes alp verme, kalbin hzl arpmas, kan basncnda artma orgazm boyunca da srer. d) zlme evresi: Genital organlarda olumu fizyolojik deiikliklerin ayn sray takip ederek uyar ncesi duruma dnmesi, geveme dnemi.
em
Gev
Gevem
Uyarlma
em e
Orgazm Refraktr dnem Plato Refraktr dnem Uyarlma

Gev
Gev em e
em e
Kadnda cinsel yant dngsnde oluan anatomik ve fizyolojik deiiklikler
21
CETAD
2) Erkekte Cinsel lev Fizyolojisi ve Cinsel Yant Dngs a) Uyarlma evresi: Erkekte asl olarak d genital organlar cinsel uyarya belirgin duyarlla sahiptir. Peniste ereksiyon salandktan sonra, uyarlma srerse ereksiyon uzun sre devam edebilir. Ancak uyarlma ve plato evreleri boyunca, cinsel uyar sryor olsa bile, d etkenlerde ortaya kan bir deiiklik ya da psikolojik gerginlik ereksiyonu ksmen ya da tamamen kaldrabilir. Cinsel uyar devam ederse ereksiyon tekrar salanabilir. ou erkekte ereksiyon halindeki penisin uzunluu 12.5-17.5 cm arasndadr. b) Plato evresi: Cinsel uyarnn ok artt orgazm ncesi dnemde sperm iermeyen renksiz bir sv gelir. Kadnlarda olduu gibi erkeklerde de cinsel organlardaki kanlanma artnn yannda vcudun genelinde de kan akm hznda art olur. Bu evrenin sresi kiiler arasnda hatta ayn kiide deiik zamanlarda olduka deikendir. Erken boalmas olan erkeklerde ar ksadr. c) Orgazm evresi: Bu evrede ejakulasyon gerekleir. Orgazm evresi boyunca testis derisi ve testislerde plato evresinde oluan deiikliklere ek baka bir ey gzlenmez. d) zlme evresi: Kadnlarda olduu gibi bu evrede, genital organlarda olumu fizyolojik deiikliklerin ayn sray takip ederek uyar ncesi duruma dnmesi gerekleir, geveme yaanr. e) Yantsz evre: Bu evre sadece erkeklerde vardr. Orgazmdan sonra erkekler yeniden cinsel olarak uyarlmalar iin kiisel farkllklar gsterebilen ve yala paralel olarak artan bir sreye gereksinim duyarlar.
Erkekte cinsel yant dngsnde oluan anatomik ve fizyolojik deiiklikler
1970'li yllardan bu yana cinsel ilevlerin istek, uyarlma ve orgazm aamalarndan olutuu ve cinsel ilev bozukluklarnn da bu evrelerin bozulmasyla ortaya kan ve her evreye denk den farkl hastalklar topluluu olduu kabul grmektedir. Bunun tek istisnas, vajinismus ve disparoni gibi cinsel birlemede ar ile giden cinsel ilev bozukluklardr.
Cinsel yant evreleri ve ilev bozukluklar
Cinsel yant evreleri ile ilikili olmayan cinsel ilev bozukluklar
22
B) Kadnda Cinsel lev Bozukluklar

1) Kadnda Cinsel lev Bozukluklarnn Skl Yaplan aratrmalar, kadnlarn %30-%60'nn yaamlar boyunca en az bir cinsel ilev bozukluu yaadn gstermektedir. Cinsel istek bozukluu ve uyarlma bozukluklar en sk grlen cinsel ilev bozukluklardr (Her 3 kadndan 1'inde). 60 ya stnde kadnlarn %60-%80'i cinsel ilev bozukluu yaarken, gelimi bat lkelerinde en sk yardm alan ya grubu 50-59 yalar aras bulunmutur. Yal ve bekar kadnlar daha ok cinsel ilev bozukluu yaamaktadrlar. Gelimi bat lkelerinde daha ok ileri yalardaki kadnlarn tedavi amacyla bavurduu, lkemiz gibi gelimekte olan lkelerde ise gen-orta ya kadnlarn cinsel sorunlarn zm iin araya yneldiklerini grmekteyiz. lkemizde ise, kadnlarda en sk bavuru nedeni vajinismustur.
2) Kadn Cinsel lev Bozukluklarnn Psikolojik Nedenleri 1. Yetitirilme ve geleneksel kadn cinsel rol Toplumumuzda kz ocuklar yetitirilirken cinsellikle ilgilenmemeleri retilir. Cinsel ilgi ve aktiviteler knanr ve kstlanr. Mesela mastrbasyon yapmalar istenmez ve ho karlanmaz. Kadnlardan beklenen sadece eine yant verebilir olmalardr. Birok aratrmada kadnlarn nemli bir blmnn n sevime srasnda elerine ok az katldklar ya da hi katlmadklar, birleme srasnda ise ounlukla hareketsiz kaldklar gsterilmitir. Kadnlar erkeklere neyi cinsel olarak uyarc bulduklarn sylemekten kanrlar, yeteri kadar uyarlmadklarnda cinsel birlemeyi reddetmezler, hazlarn artracak daha aktif tutumlar almaktan kanrlar. Duygusal yaknlk daha nemli olduu iin yaknlk, yumuaklk hissetmediklerinde ya da krgnlklar olduunda, incindiklerinde cinsel ilevleri daha abuk olumsuz olarak etkilenir. 2. Geleneksel kadn cinsel rolnn dna kamamak Geleneksel kadn cinsel roln benimsemi olanlar iin Moulton (1976)'n tarafndan tanmlanan iyi kz sendromu, edilgenlik, boyun eme, yumuak ballk, incelikli olmakla birliktedir. O' Connor (1979) 600 kadn zerinde yapt bir aratrmada orgazm olamayan kadnlarn % 88'inin ocukluklarnda veya gen kzlklarnda kendilerini iyi-kz olarak tanmladklarn orgazm olan kadnlarda ise bu orann sadece % 30 olduunu gstermitir. Geleneksel kadn rolnn anorgazmi ile ilgili mesajlar unlardr: a - Cinsellikle ilgili her trl duygu ve davranlarn kontrol etmelidirler. b - Cinselliklerini sadece elerine yant vermekle snrlamaldrlar. c - Orgazm olup olmamalar, hatta cinsellikten haz almalar nemli ve beklenen bir ey deildir. 3. Negatif beden imaj ve dk benlik saygs Orgazm bozukluu olan kadnlarda kendilerine duyduklar saygnn azl, yetersizlik duygular ve olumsuz beden imgesi daha sk grlmektedir. Bu kadnlar kontrol grubuna gre kendi cinselliklerinden, ilikilerinden ve cinsel aktivitelerinin tipinden ve dzeyinden daha az memnundurlar. 4. Edilgenlik, ekingenlik Edilgen, baml ve ekingen kadnlar, aktif, bamsz ve giriken kadnlara gre daha ok cinsel ilev bozukluu gsterirler. Evlenmemi kadnlar cinsel ilgi ve isteklerini reddetmeyi, bekarete deer vermeyi ve meru bir evlilik ilikisinde btn bu ketlenmelerin ortadan kalkmasn beklemeyi renmektedirler. Ancak yllarca cinsel duygularna ilgisiz kaldktan ve onlar bastrdktan sonra meru bir erikin cinsel ilikisinde yant verici olmakta zorlanmalar artc deildir.
23
CETAD
Cinsel iliki srasnda edilgen ve hareketsiz kalan kadnlar daha ok cinsel sorun yaarlar. Hareketsiz kalma ve insiyatif almama cinsel ilikinin ritmini ve cinsel giriimin zamanlamasn tamamen erkee brakmak anlamna da geldiinden kadnn cinsel yantlaryla balantsz olmasna da neden olmaktadr. Erkein balatc ve ilikiyi ynetici bir rolde olmas kendi uyarlma dzeyine gre ilikiyi ynlendirmesine ve einin uyarlmasna dikkat etmemesine neden olmaktadr. Yeterli hazrlk ve cinsel uyarma olmadan tekrarlanan cinsel ilikilerin, cinsel istek ve haz zerinde olumsuz etkileri olabilir. Baz erkekler eleri cinsel olarak ilgili, yant verici olduunda olduka rahatsz olur. Bizim kltrmzde kadnlarn cinsellikle ilgili aktif tutum almalar ve kendi cinselliklerine sahip kmalar ok uygun karlanmaz. Ayrca kadnn, daha ok eine uyum gstermesi, onun beklentilerine gre hareket etmesi beklenir. Bazen ilikideki bu dengesizlik bir kadn iin tolere edilemeyecek boyutlarda olabilir ve ciddi kzgnlklara, geleneksel kadn rolnn reddine neden olabilir. Sayg, zen ve incelik beklentisi iindeki kadn bunlar alamadka cinsel isteini yitirebilir. 5. Kat dini ve ahlaki inanlar Baz insanlar cinselliin gnah ve ayp olduu ynnde kat mesajlarla bytlrler. Erikin olduktan sonra da doal olarak hissedecekleri cinsel arzularn bastrrlar. Vajinismuslu kadnlarn bir ksmnda dinsel artlanma grlr. Bu hastalarn byd ailelerde ebeveynler normalden daha ok dini kurallara uymalarn isterler. Cinsel ilikilerde sorumluluun gelimesine izin vermezler ve cinsellikle ilgilenmemeyi yceltirler. Bu tr evlerde cinsellik bir sknt kaynadr. Dinsel ve ahlaki deerler cinsel ilgi ve ilikilerin hepsinde sululuk ve utan ortaya karcdr. Bu ailelerde genellikle cinsel ahlak saplants olan babalar vardr. Einin ve kzlarnn cinsellikle ilgilenmemesini ve yksek ahlaki bir dzey tutturmasn ister. Bu istekleri yerine getiren ve kzlarn da buna uymaya zorlayan ise genellikle annedir. 6. Baba-kz ilikisinden kaynaklanan nedenler ocukluk dneminde babaya duyulan ocuksu akn zlmemi olmas bu bilind arzularn ve atmalarn neden olaca kaygy engellemek amacyla bir savunma tepkisi olarak cinsel istek, uyarlma ve orgazm ketlenebilir. ok sayda aratrmada, ocukluundan babalarndan ayr kalan, babalar tarafndan terk edilen ya da babalarn kaybeden kadnlarda, babalaryla birlikte bym, ancak duygusal yaknlk ve iletiim kurmayan, ihmalci, ilgisiz babalar olan kadnlarda orgazm olamama oran daha yksek bulunmutur. Baz vajinismuslu kadnlarn da babalaryla yakn ve duygusal iliki kurma olanaklarnn az olduunu bildiren aratrmalar vardr. 7. Baskc, otoriter baba Vajinismuslu kadnlarn tipik zelliklerinden birinin otoriter bir babaya sahip olmak olduunu belirtmitir. Bu kadnlarn babann otorite figr olduu bir evde bydklerini ve srekli fiziksel ve/veya szel iddet grdkleri belirtilmitir. Vajinismuslu kadnlarn babalarnda otorite saplants, baskn olmak iin ceza uygulama, alkolizm, psikopati saptanmtr. Antisosyal ve obsesif-kompulsif kiilikli babalarn da vajinismus etyolojisinde nemli olduu bildirilmitir. 8. Zayf, gsz anne iddet uygulayan babalar olan vajinismuslu kadnlarda, dayak yiyen ya da kzn baba dayandan koruyamayan annelerin zayf bir kadn modeli oluturduklar sylenebilir. Dayak atan baba ile dayak yiyen anneden oluan aile modelleri ayn zamanda erkek ve kadn rollerini kat bir biimde ayrdndan ve erkeklerin iddet uygulayan kiiler olarak alglanmasn saladndan da vajinismus etyolojisinde nemli olabilir. 9. Cinsellii deersizletiren/aalayan aile Vajinismusu olan kadnlarn annelerinin sklkla cinsellii deersizletirdikleri gzlenmektedir. Muhtemelen kendi cinsel yaamlarnn tatmin edici olmamasna bal olarak bazen kibar, iyi rtlm, ilikilere ve bak
24
alarna yansm bir ekilde bazen de aka, cinsellik hem aalanmakta hem de kontrol edilmektedir. Bu annelerin kadn ve erkek rollerini kesin olarak ayrdklar, cinsellii sadece erkeklerin istedii bir ey olarak grdkleri sylenebilir. Bu anneler kzlarna da cinsellii ve cinsel organlar kirli olarak yanstrlar. 10. Kiilik sorunlar Ar kiilik bozukluklarna sklkla cinsel ilev bozukluklar elik eder. izoidlerde cinsel iliki istei azdr. Borderline kiilik yaplanmas dzeyindeki kiilik bozukluklarnda yksek oranda ok eitli cinsel sorunlar bulunur. Histrionik ve Borderline kiilik bozukluklarnda rastgele cinsel iliki sk grlmesine karn, bir ounda uyarlma ve orgazm bozukluu vardr. Depresif, distimik kiilikli kimseler genel olarak haz almaktan, mutlu ve keyifli olmaktan kanrlar. Kendilerini aclarla dolu, talihsiz bir kurban olarak hissederler. Bu kiiler keyifli olan ve zevk veren birok eyden olduu gibi cinsel haz almaktan da kanrlar. Srekli bir eylerden ikayet etme, memnun olmama halindedirler. Adeta mutlu olabilmeyi kendilerine yasaklamlardr. Bu kiilerde cinsel isteksizlik ounlukla ergenliin bandan beri vardr. 11. Cinsel kimlik veya ynelim sorunlar Cinsel ilgileri kendi cinsine ynelik olarak gelien baz kadnlar bu arzularn bastrrlar veya gizlerler. Bazen kii cinsel ilgisinin kendi cinsine ynelik olduunun farkndadr ancak bu durumun bakalar tarafndan fark edilmesini istemediinden kar cinsle iliki kurabilir hatta evlenebilir. Ancak kar cinsle ilikide istek, uyarlma ve orgazm zorluklar yaar. Bazen de kii ecinsel arzularn bastrr ve kendisi de farknda olmaz. Kar cinsle ilikide nedenini bilmedii bir isteksizlik ve zevk alamama yaar. Cinsel ynelimi aslnda kendi cinsine ynelik olan bu kadnlarda kar cinse ynelik cinsel isteksizlik, cinsel istek bozukluu olarak yorumlanabilir. Bu kadnlarn kar cinse ynelik cinsel istek duymalarn salamaya almak yararsz olduu gibi uygun bir yaklam da deildir. Ak olarak ecinsel olanlar ile ecinsel arzularn bastrp bir erkekle birlikte olmaya alan kadnlarda da uyarlma ve orgazm sorunlar ortaya kar. nk kiinin arzu duyduu ey ile yaad ey arasnda bir uyumsuzluk vardr. 12. Cinsel taciz ve travmalar zellikle cinsel tiksinti bozukluunda ve bata vajinismus olmak zere baz cinsel ilev bozukluklarnda cinsel iddete maruz kalma yksne sk rastlanr. Cinsel travmalar tacizcinin yaknlk derecesi, olayn rza ya da iddet kullanlarak gereklemesi, tekrarlama skl gibi etkenlere bal olarak cinsel yaam nemli oranda bozabilecei gibi dier ruhsal sorunlara ve kiilik geliiminde arzalara yol aabilmektedir. Baz cinsel travma kurbanlarnda ise kendine zarar verici rastgele uygunsuz cinsel yaknlklar kurma gibi bir durum ortaya kabilmektedir. 13. Cinsel fobiler veya kanmalar Baz kadnlarn cinsel isteksizlikleri cinsel ilikinin baz ynlerine ilikin kanmalara veya korkulara bal olabilir. Mesela meninin kokusundan veya zerine bulamasndan tiksinen bir kadn cinsel iliki istemeyebilir. Bu kadnlar dikkatlice dinlenirlerse, cinsel ilikiden ya da kimi ynlerinden rahatszlk duymalarna karn, bunlarn darda braklaca cinsel yaknlamalara kar isteksizlikleri olmad grlr. Cinsellik konusundaki korkularn zellikle cinsel istek ve uyarlma zerinde etkili olduu sylenebilir. Cinsel korkuya bal anorgazmi ounlukla istek azl ve uyarlma sorunlarna ikincil olarak ortaya kar. 14. Maskelenmi parafililer (cinsel sapknlklar) Baz kiilerin tehircilik, rntgencilik, fetiizm, cinsel sadizm, cinsel mazohizm vb gibi eilimleri olmasna karn bunlar bastrm olabilirler. Baz kimselerde ise bu tr eilimler cinsel ilikiye izin vermeyecek kadar gl olmad halde kii bu tr arzularn kendisine yaktramad iin iddetle bastrm olabilir. Cinsel arzularn kabul edilemedii iin bastrlmas cinsel isteksizlik yaratabilir. Bu tr sorunu olan kiilerde kiinin cinsel arzularn fark etmesini ve cinsel yaamna dahil etmesini salayacak tedavi yaklamlar yararl olacaktr.
25
CETAD
15. Evlilik atmalar nsanlar evlenirlerken nasl bir evlilikleri olacana ilikin belli tasarlar ve hayalleri vardr. Bu hayal ve tasarlar i blm, roller, yaama tarz, nelerin yaplp yaplmayacana ilikin eitli ayrntlar ierir. Mesela bir kadn evlenirken, kocasnn kendisine kar anlayl, ilgili ve zenli olacan, ev ilerinde kendisine yardm edeceini, her ikisinin de alacan varsaym olurken, belki ei de karsnn evde oturup ev ilerinin sorumluluunu stleneceini, elini scak sudan souk suya sokmayacan varsaym olabilir. Evlendikleri zaman ikisi de birbirinde aradn bulamamn hayal krkl iinde kzgnlklar ve krgnlklar gsterebilirler. Byle bir ift evre ve aile basks ya da yetime dneminde aldklar kltre gre ayrlmak istemeyebilirler. Ancak yaadklar atma cinsel yaamlarna yansyarak cinsel isteklerini ya da haz almalarn bozabilir. Ciddi evlilik uyumazlklar olan iftlerde, cinsel terapi yerine evlilik sorunlarnn zlmesini salayacak evlilik terapileri daha nceliklidir. 16. Ee ilgi kayb Birok ift birlikteliklerinin ilerleyen dnemlerinde birbirlerine eskisi kadar cinsel ilgi duymamaya balarlar. Birbirinde aradn bulamamak, eiyle mutlu olamamak, kzgnlklar, hayal krklklar gibi genel ilikideki sorunlar yannda iftlerin elerini ebeveyn gibi alglamalarnn da ok nemli bir rol vardr. 17. Yaknlk sorunlar Cinsel iliki iki kii arasndaki en yakn ve mahrem iliki biimlerinden biridir. Cinsel yaknlk srasnda hem ruhsal hem de bedensel anlamda iki kii arasndaki snrlar i ie geer. Yaknlama ve snr sorunu olan kiilerde bu yaknl tolere edememek cinsel ilikilerden kanmaya neden olabilir. Ancak yaknlk sorunlar isteksizlik yaratabilirse de daha ok uyarlma ve orgazm bozukluuna neden olabilir. 18. Ein cinsel beceri eksiklii Fazla cinsel tecrbesi ve bilgisi olmakszn evlenen ve daha sonra da snrl ve kstl bir cinsel yaam olan iftlerde kocann cinsel iliki srasnda uygun olmayan tutumlar, kadnn uyarlmasn ve haz almasn engelleyebilir. nce uyarlma ve orgazm bozukluu olarak balayan cinsel sorun uzadnda ise cinsel isteksizlie neden olabilir. Byle iftlerde cinsel danmanlk ve cinsel yaamlarn renklendirecek altrmalar yararl olabilir. 19. Pasif, baml e Vajinismuslu elerinin, pasif, baml, ar dnceli ve eleriyle bilind bir anlama iinde, cinsel birlemeden kanan kiiler olduu birok aratrmac tarafndan belirtilmektedir. Vajinismuslu bir kadn seen erkekle, pasif, baml bir e seen kadnn oluturduu ikilide elerin her biri dierindeki agresyondan korkar ve cinsel birleme srekli ertelenir. Bir almada vajinismuslu kadnlarn eleri kendilerini atak olmayan, girikenlikleri az ve kolay vazgeen insanlar olarak tanmlamlar, eleri de kocalar hakknda benzer yarglar dile getirmilerdi. Vajinismuslu kadnlarn elerinin cinsel deneyimleri azdr. Cinsel anlamda giriken deillerdir. Birounun evlilik ncesi baka kadnlarla da cinsel deneyimi olduka snrldr. Eleriyle tanma ve nianllk dnemlerinde cinsel yaknlk ve iliki kurma konusunda olduka kangan davranrlar. Evlilik ncesinde cinsel birleme giriimi pek olmad gibi cinsel yaknlamalar da olduka snrldr. Sz konusu cinsel yaknlama eitli dokunma ve pmelerden ileri gitmez. Kocalar genellikle sevime srasnda eleri korktuunda elerini uyarmaya devam etmek, cinsel ilikiye hazrlamaya almak yerine ketlenmekte ve ilikiyi srdrememektedirler. Evlendikten sonra da cinsel ilikiden kanma tam bir anlama iinde srdrlr. Cinsel birleme giriimleri ahlaki ussallatrmalarla mmkn olduunca geciktirilir. lk baarszlktan sonra bir dnem cinsel birleme denemeleri devam etse de genellikle 6-12 ay sonunda denemeler braklr. Tedavi uzun zaman sonra, rnein ocuk sahibi olma istei byk boyutlara ulalnca ciddi olarak dnlr.
26
20. Ede cinsel ilev bozukluunun bulunmas Elerden birindeki bir cinsel sorun dier kiide de cinsel sorunlarn ortaya kmasna neden olabilir. rnein erken boalmas olan bir erkein einde orgazm sorunu grlmesi doaldr. Hatta tekrarlayan hayal krklklar zamanla her ikisinde de uyarlmay ve cinsel istei de bozabilir. 21. Duygu ve davranlar zerindeki kontroln yitirme korkusu Duygu ve davranlar zerinde her zaman egemenliklerini srdrmek isteyen herhangi bir duygunun ya da biyolojik uyarann kontrollerini amasna izin vermeyen kiiler, cinsel ilikisi srasnda da cinsel uyarann belli bir dzeyin zerine kmasn ketlerler ve dolaysyla orgazm olamazlar. Bu kiiler ounlukla obsesif ya da narsisistik kiilik zellikleri gsterirler. 22. Gebelik korkusu Kendini gen bir kz olarak alglamaktan vazgemek istememek, anneliin getirecei sorumluluklar stlenmeye hazr olamamak ya da doum yapmaktan korkmak gibi nedenlerle gebe kalmak istemeyen bir kadn cinsel ilikiden kanmak iin cinsel isteini ketleyebilir. Bu durumda bu endielerin ortaya karlp zmlenmesi baka bir tedavi gerektirmeksizin cinsel istein olumas iin yeterli olacaktr. Blazer, 476 vajinismuslu kadnla yapt bir almada vakalarn %10.2'sinde gebelik korkusunu neden olarak saptamtr. Vajinismuslardaki gebelik korkusu sklkla cinsel birleme korkusu gibi bebein vajinadan geerken kendilerine zarar verecei inancna dayanmaktadr. 23. Psikiyatrik rahatszlklar Depresyon bata olmak zere birok psikiyatrik rahatszlk cinsel istei azaltr ya da geici bir sre ortadan kaldrr. Cinsel istei olumuz etkileyebilecek dier psikiyatrik rahatszlklar unlardr: yaygn anksiyete bozukluu, zellikle cinsellikle ilgili olmak zere obsesif-komplsif bozukluk, travma sonras stres bozukluu, panik bozukluk, zellikle anksiyetenin youn olduu dnemlerde izofreni gibi psikotik bozukluklar. Cinsel istek azl psikiyatrik bir hastala ya da onun tedavisinde kullanlan ilalara bal ise, ncelikle hastaln cinsel istei etkilemeyen bir ilala tedavisi gerekir. Psikiyatrik rahatszlk dzelme gsterdii halde cinsel isteksizlik devam ediyorsa cinsel terapi ya da soruna ynelik zel yaklamlar gerekebilir. 24. Stres ve znt kayna olan yaam olaylar Yas, ekonomik glkler, bir yaknn hastal gibi kiide sknt ve znt yaratan olaylar ya da hayati nemi olan sorunlar cinsel istei azaltabilirler. 25. Yala veya ekicilikle ilgili endieler Bireyin yalanmaya tepkisi cinsel yaamnn nasl olacann ana belirleyicilerinden biridir. Belli ya dnemlerinde cinsel yaamlarnn biteceine ilikin yanl dnceleri olan ya da yan getirdii deiikliklerden utanan bir kadn cinsel isteini gz ard etmeye alabilir. Ayrca, kilo alm ve yala birlikte gelen dier bedensel deiiklikler, ilgi ekiciliin kayb veya bireyin cazibesini yitirdii ile ilgili dncelere neden olarak sekse ilgiyi azaltabilir. 26. Ee veya erkee ynelik olumsuz duygular Eleriyle aralarnda g atmas olan kadnlarda cinsel sorunlara daha ok rastlandna ilikin bulgular vardr. Daha adil ve eit ilikisi olan iftlere gre erkein baskn olduu ve gizli ya da ak g atmalarnn yaand evliliklerde cinsel sorunlara daha sk rastlanmaktadr. 27. Gerek d beklentiler Baz kadnlarn hayal krklklar beklentilerinin yksek olmasna baldr. Gerek d ve yksek beklentiler erkekler arasnda daha sk grlmesine karn, kadnlardan zellikle medyadan etkilenip mesela orgazmn zevkten ldrmak gibi bir ey olduunu ama kendilerinin bunu yaayamadn dnp hayal krklklarna bal ksknlkler gsterebilir ve cinsel ilikiden zamanla kanmaya balayabilirler.
27
CETAD
28. Performans anksiyetesi Cinsel ilev bozukluu olan ou iftin cinsel deneyim sonucunda honutsuz bir yaant beklentisi vardr. Bir olumsuz deneyim dierini takip eder ve sonuta ift srekli olarak yeni olumsuz deneyimleri bekler duruma gelir. Bu ksr dng kalc probleme ya da cinsel ilginin kaybna neden olabilir. 29. Rastlantsal baarszlk Erkekler baary daha ok nemsedikleri iin kadnlar arada srada olan cinsel sorunlarna daha hogrl yaklatklarndan rastlantsal baarszlktan ok fazla etkilenmezler. 30. Hamilelik , doum Hamilelikte cinsel ilikinin zararl olabileceine ilikin inanlar cinsel kanmalara ve zamanla istek ve uyarlma sorunlarna neden olabilir. Doumdan sonra da kadnlar en ok yeni rollerine uyum sorunu yaadklarndan ve sorumluluklar arttndan cinsel istekleri azalabilir. zellikle ocuk says arttka artan sorumluluklar ve i yklerinin arl daha da arlamakta ve cinsel isteksizlik yaratabilmektedir. 31. Aldatlma veya ein sadakatinden kukulanma Aldatlmaya ya da aldatlma kukusuna bal gelien kzgnlk, cinsel hazz ve uyarlmay ciddi ekilde bozar. Ayrca, kadnlarn kendilerini cinsel hazza, uyarlmaya, ve orgazma brakabilmeleri iin erkeklere gre daha fazla gvenlik duygusuna gereksinimleri olmaktadr. Gerek ya da muhtemel bir aldatma kukusu kadnn gvenini zedelediinden cinsel hazzn, uyarlmasn ve orgazm olmasn engelleyebilir. Cinsel hazzn azalmasna bal tekrarlayan cinsel deneyimlerin yaratt hayal krkl da zamanla cinsel istei azaltabilir yada ortadan kaldrabilir. 32. Cinsel organlardan irenme veya holanmama Vajinismuslu kadnlar genellikle kendi cinsel organlaryla ilgili utan, irenme ve holanmama duygular tarlar. Bu duygular ve yanl bilgiler genellikle kendiside cinsel organlarndan holanmayan, seksten zevk almayan ve baz durumlarda vajinismusu olabilen annelerden renilmitir. 33. Kzlk zarn yitirme korkusu Kzlk zarnn kutsall ve korunmasna nem verilmesi gibi kltrel faktrler de vajinismus geliiminde etkilidir. Geleneksel ve bekaretin nemli bulunduu topluluklarda vajinismusun daha sk grlmesinin nemli nedenlerinden biri budur. ocukluundan itibaren kzlk zarn zenle korumas retilmi bir kadn evlendii zaman bile sahip olduu bu deerli eyi kaybetmek istemeyebilmektedir. 34. Organik hastalklara reaksiyon Birok hastalk ya da hastaln yaratt durum veya tedavi biimlerine kar gelien psikolojik reaksiyonlar cinsel ilev bozukluuna neden olabilmektedir. Bunlarn banda kanserler, reme sistemi ve idrar yollar hastalklar ve ameliyatlarla dier ciddi hastalklar gelir. Kanser; ilev kayb, aresizlik, mitsizlik, sululuk, lm korkusu, ar endiesi ve bamllk korkular uyandrr. AIDS'le ilgili inanlar HIV pozitif kiilerde sululuk duygularnn daha da fazla olmasna ve cinsel yaamdan daha fazla kanmaya neden olur. te yandan kronik hastalklarn yol at yorgunluk ve halsizlik cinsel isteksizlie neden olabilmektedir. Yaam tehdit eden hastalklarda lm kaygs cinsel ilgiyi ortadan kaldrabilmektedir. 35. Eler arasndaki zayf iletiim Cinsel ilev bozukluu gelien birok ift cinsel ilikilerini konuamamaktadr. Bylelikle partnerler hem cinsel ihtiyalarn ve anksiyetelerini ifade edemezler hem de her biri karsndakinin dnce ve duygusunu tahmin etmeye alr. Bu tr tahminler ciddi yanl anlamalara yol aabilir ve cinsel zorluklar daha da arttrabilir. 36. Sululuk duygular eitli kaynakl sululuk duygular cinsel ilevleri etkileyebilir. Ensestiyz sululuk duygular olabilecei gibi, baka biriyle gizli bir ilikiden, baka birine ilgi duymaktan kaynaklanan veya ee kar ilgisizlik, ihmal gibi
28
nedenlerle de olabilir. Erotik hazz yaamak bu nedenle imkansz olabilir. Sululuk cinsel ilev bozukluunun partner zerinde alglanan etkileri nedeniyle de hissedilebilir. 37. Kstl n sevime Cinsel isteksizlii ve uyarlma zorluu olan kadnlar eleri istedii iin cinsel ilikiyi kabul ederler ama haz almadklar iin bir an nce bitmesini isterler bu da cinsel haz alma olanaklarn ortadan kaldrarak durumun kroniklemesine neden olur. 38. Tecrbesizlik Kadnlarn nemli bir blm evlilik ncesi cinsel deneyimleri ok snrl ve az olduu iin evlendiklerinde cinsel deneyim asndan tecrbesizdirler. Birok kadn cinsel yaama ilikin ilk tecrbelerini evlendikleri zaman edinirler. Nasl cinsel haz alacaklarn, nelerden holanp holanmayacaklarn bilmediklerinden ve cinsel ilikide kontrol elerine braktklarndan kendi cinsel zelliklerini renmeleri de olduka uzun srer. 39. Eini memnun edememe endiesi Kadnlar ocukluklarndan itibaren babalarna, aabeylerine hizmet ederek yetiirler ve onlarn rahatn salamakla grevlendirilirler. Evlendiklerinde de ayn eyi elerine yapar, onun hizmetlerini yerine getirirler. Cinsel ilikide de bu iliki kalb geerlidir. Einin memnuniyeti ile ar ilgilenmesi, kadnn kendi bedenini ve hazzn ihmal etmesine dolaysyla da cinsel zelliklerini anlamasn ve buna uygun davranmasn zorlatrarak uyarlma ve orgazm olmasn gletirir. 3) Kadn Cinsel lev Bozukluklar
1. KADINDA CNSEL STEK BOZUKLUU
Azalm Cinsel stek Bozukluu DSM-IV ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteinin az olmas (ya da hi olmamas). Klinisyen, kiinin ya ve yaam koullar gibi cinsel ilevselliini etkileyen etkenleri gz nnde bulundurarak cinsel istein azald ya da hi olmad yargsna varr. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz ( baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) ve sadece bir maddenin (rnein ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Kadnda cinsel istek bozukluu, sreen ve tekrarlayan bir biimde cinsel eylem iin cinsel fantezi ve arzunun olmamas veya zayf olmas durumunda konur. Sevime isteinin yannda cinsel hayaller kurmak, cinsel konularla ilgilenmek, erotik uyaranlar izlemek gibi bir istek de ya hi yoktur ya da ok seyrek olarak oluur. Herhangi bir cinsel etkinlii balatmak ya da einin balatt cinsel etkinlie katlm konusunda isteksiz ya da az isteklidirler. Sevime ya da mastrbasyon srasnda slanma, gslerin diklemesi gibi cinsel uyarlma belirtileri ya zayftr ya da hi gereklemez. Ayrca cinsel haz da ortaya kmaz ya da ok zayftr. Orgazm ise ounlukla olmaz. Cinsel isteksizlii olan kadnlarn birou cinsel birlemenin hedeflenmedii evlilik ncesi dnemde n oyunlara cinsel yant verebilmilerdir. Cinsel isteksizlik erikinliin bandan beri olabilecei gibi sonradan da ortaya kabilir. Balangta normal bir cinsel istein bulunduu bir dnemin olmas, cinsel isteksizliin sonradan gelien bir nedene bal olduunu dndrr ve olaslkla tedaviye daha iyi yant verir. Ergenliin bandan beri olan cinsel isteksizlikte ise ounlukla daha ciddi etkenler sz konusudur.
29
CETAD
Sklk Cinsel istek bozukluu, uyarlma bozukluuyla birlikte kadnlarda en sk grlen cinsel ilev bozukluklarndandr. Aratrmalar, tedavi iin bavuran her 3 hastadan 1'inde cinsel istek bozukluu olduunu gstermektedir. Bir dier aratrmaya gre cinsel istek azl terapiye gelenlerin %40'nda bulunmaktadr. Mercer'in 2003 ylnda, yalar 16-44 arasnda deien 6399 kadn zerinde yapm olduu bir almada 1 sene boyunca en az 1 ay cinsel istek bozukluu gsteren kadnlar %40.6; en az 6 ay boyunca cinsel istek bozukluu gsteren kadnlar %10.2 bulunmutur. 2003 ylnda Richters tarafndan yaplan, yalar 16-59 arasnda olan 9134 kadnn katld bir dier aratrmada, cinsel istek bozukluu yaayan kadnlar; cinsel ilev bozukluu gsteren kadnlarn %54.8'ini oluturmu ve bu bozukluu en ok yaayan ya grubu 30-39 ve 50-59 (%60.9) bulunmutur. Nedenleri Cinsel isteksizlik eitli nedenlere bal olarak geliebilir. Nedenleri biyolojik ve psikolojik olarak ikiye ayrabiliriz. A. BYOLOJK NEDENLER: 1) Hastalklar: Koroner yetmezlik, enfarkts, bbrek st bezlerinin fazla ya da az almas, cinsellik hormonlarnn azl, tiroid hormonlarnn azl ya da art, epilepsi, beyin kanamalar gibi rahatszlklar cinsel ilgiyi azaltabilirler. Ancak cinsel hormonlarn az olmas cinsel istei azaltabilirken, fazla olmas istei artrmaz. 2) lalar: Depresyon ilalar, lityum, baz tansiyon ilalar, psikoz tedavisinde kullanlan baz ilalar cinsel istei azaltabilmektedir. Cinsel istein azalmasna ya da ortadan kalkmasna neden olan etken bir hastalk ya da ila ise bu durumda cinsel istek bozukluu tans konmaz. Tedavide de cinsel istek bozukluuna neden olan hastaln tedavi edilmesi ya da ilacn kesilmesi ya da deitirilmesi temel yaklam oluturur. B. PSKOLOJK NEDENLER: (Nedenlerle ilgili aklamalar iin kadn cinsel ilev bozukluklarnn psikolojik nedenleri blmne baknz.) 1) Kiilik sorunlar, 2) Cinsel kimlik veya ynelim sorunlar, 3) Cinsel fobiler veya kanmalar, 4) Maskelenmi parafililer, 5) Gebelik korkusu, 6) Psikiyatrik rahatszlklar, 7) Stres ve znt kayna olan yaam olaylar, 8) Yala veya ekicilikle ilgili endieler, 9) Ee ilgi kayb, 10) Yaknlk sorunlar, 11) Evlilik atmalar, 12) Ein cinsel beceri eksiklii, 13) E rollerindeki dengesizlikler ve edilgenlik, 14) Kat dini ve ahlaki inanlar,
30
CNSEL STE ARTIRAN VE AZALTAN ETKENLER Artrc Etkiler E ekicidir. E cinsel fanteziye denk der. E batan karcdr. E yant vericidir. Ortam yardmcdr. Cinsel fanteziler. Ak. Yenilik, yeni teknikler Yeterli cinsel uyar. Huzur, gerginliklerin olmamas. Gven. Azaltc Etkiler E ekici deildir. E cinsel fanteziye denk dmez. E yantszdr. E kzgn ve dmancadr. Ortam yardmc deildir. Olumsuz fanteziler. Bakasna ynelik ak. Monotonluk. Yetersiz cinsel uyar. Depresyon, anksiyete, fke Tehlikeli durumlar.
Tedavi ilkeleri Cinsel isteksizlik tedavisinde temel yaklam, kiide cinsel istei azaltan etkenlerin bulunup ortadan kaldrlmas ve kiinin cinsel arzular ile uyumlu bir cinsel yaam biiminin salanmasdr. Eer neden herhangi bir hastalk, depresyon gibi psikiyatrik sorunlar ya da bir ila kullanmndan kaynaklanyorsa nedene ynelik bir tedavi stratejisi izlenir. Cinsel stek bozukluu tedavisinde cinsel terapiye yant oran dier cinsel sorunlara gre daha dktr. Gncel ve nispeten daha yzeyde olan bir etkene kar gelimi cinsel istek veya tiksinme bozukluunda cinsel terapi yntemleri ie yarayabilir ve denenmelidir. Daha erken dnemlere ait, kronik, yaam boyu zellik gsteren ve derin dinamik nedenlerden kaynaklanan etkenler sz konusu ise sorunun arlna gre dinamik ynelimli cinsel terapi ya da uzun sreli psikanalitik terapiler tercih edilmelidir. Cinsel terapi Evlilik atmalar, gebelik korkusu, cinsel fobiler veya kanmalar, kat dini inanlar, yala veya ekicilikle ilgili endieler, ee ilgi kayb, yaknlk sorunlar, ein cinsel beceri eksiklii, g dengesizlii, pasif agresif e ve eteki cinsel sorunlardan kaynaklanan istek bozukluklar iin ncelikli olarak cinsel terapi dnlmelidir. Tedavide iftin cinsel iletiimlerinin arttrlmas, cinsel isteklerini daha rahat ifade edebilmelerinin salanmas cinsel yaamlarndaki kstllklarn kaldrlmas amalanr. Ancak tedavide en nemli unsur cinsel istei engelleyen unsurlarn bulunup ortadan kaldrlmas ile kiinin gizli kalm arzu ve fantezilerinin uyandrlmasdr. Dinamik ynelimli cinsel terapi Cinsel istek bozukluu, maskelenmi parafililer, kiilik sorunlar, cinsel kimlik veya ynelim sorunlar, direnli cinsel fobiler veya kanmalar, cinsel drtler zerinde kontroln kaybetme korkusuna bal ise dinamik ynelimli cinsel terapi daha uygun olabilir. Uzun sreli bireysel terapiler Cinsel terapi ile sonu alnamayan ve direnli ciddi kiilik bozukluklar, cinsel kimlik ve ynelim sorunlar sz konusu ise uzun sreli psikanalitik veya dier terapiler yararl olabilir.
31
CETAD
2- CNSEL TKSNT BOZUKLUU
Cinsel Tiksinti Bozukluu DSM-IV ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, bir cinsel e ile genital cinsel iliki kurmaktan ar tiksinti duyma ve bundan tmyle (ya da hemen tmyle) kanma. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda). Tanm Bu bozuklukta kadn cinsel iliki kurmaktan tiksinti duyacak kadar rahatsz olur, ounlukla birlikte, cinsel iliki kurmamak iin gerekeler bulmak, ba ars, karn ars ekmek gibi cinsel ilikiden kanma davranlar bulunur. Sklk Kadnda cinsel tiksinti bozukluu dier cinsel ilev bozukluklarna gre daha az grlr. Nedenleri Cinsel istek bozukluuna neden olan tm etkenler ayn zamanda cinsel tiksinti bozukluuna da neden olabilirler. Cinsel tiksinti bozukluunda sz konusu etkenler genellikle daha iddetlidir ayrca cinsel taciz ve travmalara daha sk rastlanr. Cinsel tiksinti bozukluunda rol alabilen etkenleri, cinsel istek bozukluuna neden olabilen etkenlere ek olarak yle sralayabiliriz Cinsel korkular Cinsel travmalar.

Cinsel kimlik ve ynelim sorunlar. Ar kiilik sorunlar. Cinsel fobiler. E reddi.
Tedavi Tedavide temel ilke tiksintiye yol aan etkenlerin bulunup ortadan kaldrlmas ya da zmlenmesidir. Bazen tiksintiye yol aan etken sevime srasnda kiiyi ok rahatsz eden ama ifade edemedii bir eylemdir. Ancak cinsel tiksinti bozukluuna her zaman kolaylkla zmlenecek basit bir etken neden olmaz ve etkenlerin bulunup zmlenmesi zaman alabilir.
32
3- KADINDA CNSEL UYARILMA BOZUKLUU
Kadnda Cinsel Uyarlma Bozukluu DSM-IV Tan ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, cinsel uyarlmann yeterli bir slanma-kabarma tepkisini salayamama ya da cinsel etkinlik bitene dek bunu srdrememe. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) ve sadece bir maddenin ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, cinsel uyarlmann yeterli bir slanma-kabarma tepkisi salayamamas ya da cinsel etkinlik bitene kadar bunu srdrememesi. Cinsel istek ve orgazm sorunlar ile birlikte grlmesine sk rastlanr. Eer sorun baka bir psikiyatrik soruna bal olarak gelimise uyarlma bozukluu tans konmaz. Sorun cinsel yaamn bandan beri olabilecei gibi daha sonra da ortaya km olabilir. Bazen de uyarlma bozukluu sadece belli durumlarda (mesela baz partnerlerle) olurken baz durumlarda olmaz. Sklk 2003 ylnda Richters'in yalar 16-59 arasnda deien 9134 kadn zerinde yapt bir aratrmada, cinsel uyarlma bozukluu yaayan kadnlarn, cinsel ilev bozukluu yaayan kadnlarn %23.9'unu oluturduu bulunmutur. En ok uyarlma bozukluu yaayan kadnlarn 50-59 yalar arasnda olduu belirtilmitir. Ayn yl Bancroft'un yalar 20-65 arasnda deien 987 kadnn katld bir dier aratrmada da uyarlma problemi yaayan kadnlarn oran %31.2'yi bulunmutur. Uyarlma bozukluu 30'lu yalardan sonra daha sk grlmektedir. Nedenler EN SIK ORGANK NEDENLER Fiziksel Hastalklar: Menopoza bal hormonal deiiklikler, eker hastal. lalar: Tansiyon ilalar, antidepresanlar ve dier psikiyatrik ilalar, alerji ilalar. PSKOLOJK NEDENLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Yetitirilme ve geleneksel kadn cinsel rol. Babaya olan ocuksu akn bilindnda devam ediyor oluu. Ecinsellik. Kiilik sorunlar. Kat dini ve ahlaki inanlar. Cinsel fobiler veya kanmalar. Cinsel drtler zerinde kontroln kaybetme korkusu. Maskelenmi sapknlklar. Gebelik korkusu (ounlukla istek bozukluu ile birlikte). Depresyon (ounlukla istek bozukluu ile birlikte). Ein kayb (ounlukla istek bozukluu ile birlikte). Yala veya ekicilikle ilgili endieler (ounlukla istek bozukluu ile birlikte). Ee ilgi kayb (ounlukla istek bozukluu ile birlikte). Yaknlk sorunlar. Evlilik atmalar. Ein cinsel beceri eksiklii, g dengesizlii, pasif agresif e, eini ketleyen koca.
33
CETAD
Tedavi Organik nedenlere bal uyarlma bozukluklarnda nedene ynelik tedavi uygulanr. rnein menopoz dnemindeki hormon tedavileri sorunun zmnde ok nemli bir yer tutar. Ya da herhangi bir ila kullanmna bal olarak ortaya kan uyarlma bozukluunda ilacn deitirilmesi ya da dozunun azaltlmas sorunu kolayca zebilir. Cinsel terapi Uyarlma bozukluunda tedavinin esas kadnn daha aktifletirilmesi ile cinsel arzularn kefedip kendini daha serbest brakmasnn salanmas oluturur. Cinsel iletiimi artrc teknikler yannda istek bozukluunda bahsettiimiz fantezi kurma, yk yazma, cinsel materyal paylalmas gibi tekniklerden yararlanlr. Ancak uyarlma bozukluunda en nemli ey kadnn kendi arzularn aktif bir biimde cinsel yaamna dahil etmesinin salanmasdr. Dinamik ynelimli cinsel terapi Cinsel terapiye yant vermeyen ya da yant vermeyecei dnlen hastalarda, zellikle kiilik sorunlarnda, ciddi yaknlk sorunlarnda ve ciddi kontrol kaygs olanlarda tercih edilebilir. Bireysel, uzun sreli terapiler Cinsel terapiye yant vermeyen kiilerde ve zellikle ciddi kiilik sorunlar, cinsel drtler zerinde kontroln kaybetme korkusu, maskelenmi cinsel sapknlklar ve ee ilgi kayb sz konusu ise tercih edilebilir.
4- KADINDA ORGAZM BOZUKLUU
Kadnda Orgazm Bozukluu DSM-IV ltleri A. Olaan bir cinsel uyarlma evresinden sonra orgazmn srekli olarak ya da yineleyici bir biimde gecikmesi ya da hi olmamas. Kadnlar orgazm tetikleyen uyarnn tr ya da younluu asndan byk deikenlik gsterirler. Kadnda orgazm bozukluu tans, klinisyenin kadnn ya, cinsel deneyimi ve ald cinsel uyarlarn yeterlilii asndan baktnda orgazm olma yetisinin beklenenden daha az olduu yargsna varmas temeline dayanmaldr. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu ilev bozukluu; baka bir I. Eksen bozukluuyla daha iyi aklanmaz (baka bir cinsel ilev bozukluu dnda) - ve sadece bir maddenin (r: ktye kullanlabilen bir ila ya da tedavi amacyla kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Kadnda orgazm bozukluu tans, srekli ve tekrarlayan bir biimde cinsel birleme ile orgazm olamamas ya da ok nadiren olmasdr. Baz kadnlar hayatlar boyunca hi orgazm olmamlarken, bazs da ok nadiren olabilmitir. Baz kadnlar mastrbasyonla orgazm olabilir ama cinsel birleme srasnda orgazm olamazlar, baz kadnlar ise hi mastrbasyon yapmamlardr. Mastrbasyonla orgazm olabilen kadnlarn tedavisi daha kolaydr. Mastrbasyon yapt halde orgazm olamayan kadnlarn tedavisi daha uzun srebilir. KLTORAL ORGAZM/ VAJNAL ORGAZM? Orgazmn vajinal ve klitoral biimindeki ayrm yapaydr. Orgazmn hem vajinal hem de klitoral bileenleri vardr. Hatta ne klitoral ne de vajinal uyar olmakszn, fanteziler, dler gibi psikolojik uyaranlarla ya da baka erojen blgelerin fiziksel uyarsyla da orgazm gerekleebilir.
34
Orgazmla ilgili temel bilgiler 1- Yakn almalar gstermitir ki, kadn orgazmnda klitoral uyar nemlidir. Vajinal uyarlma yksek derecede haz verdii halde, belki de ou kadnda orgazm balatmada katks daha azdr. 2- Klitoral uyarlma younluu cinsel eylemin ekline gre deiir. En younu dorudan klitorisin uyarlmas veya zerine bask uygulanmasdr. Cinsel birleme hafif bir klitoral uyar salar, bu da orgazm balatmaya yetmeyebilir. Klitoris zerine en youn bask, kadnn stte olduu pozisyonda gerekleir. 3- Kadn orgazmnn ortaya kmasn gerektiren uyarlma derecesi kadndan kadna deiir, sadece bireyler arasndaki deiiklik sz konusu deildir, ayn kadn farkl zamanlarda farkl dzeylerde uyarlma gereksinimi hissedebilir. 4- Kadnlar orgazm eikleri konusunda farkllklar gsterirler. Baz kadnlar herhangi bir cinsel uyar ile orgazm olurken, dierleri youn ve uzun klitoral uyarlma gerektirir. Baz kadnlar bir kere orgazm ile kendilerini doyumlu hissederken dierleri stste orgazm gereksinimi duyabilir. 5- Orgazm olabilme yala birlikte artar. 20'li yalarnda fazla cinsel deneyimi olmayan kadnlarda cinsel birleme ile orgazm olamamak ok yaygndr. Ancak ilerleyen ya ve menopoz, hastalklar ve ila kullanmlarnn devreye girmesiyle birlikte zellikle 50'li yalardan itibaren ya faktr bir dezavantaja dnmeye balar. Sklk Cinsel birleme ile orgazm olamama kadnlar arasnda ok yaygn grlr. Birok aratrmada cinsel sorun nedeniyle bavurmam kadnlarn %40-60 kadarnn orgazm olamadklar saptanmtr. Orgazm olamamak bu kadar yaygn olmasna karlk bu nedenle tedaviye bavuru oran yksek deildir. lkemizde kadnlar cinsel haz alma ve doyuma ulamay kendileri asndan ok nemsemezler. Eer cinsel birleme olabiliyorsa ve erkek asndan bir memnuniyetsizlik yoksa kadnlar da bir sorun yokmu gibi davranmay, hatta orgazm olabiliyormu gibi taklit etmeyi tercih edebilmektedirler. 2003 ylnda Richters tarafndan yaplan bir aratrmada, cinsel ilev bozukluu gsteren, yalar 16-59 arasnda deien 9134 kadnn %28.6'snda orgazm bozukluu olduu grlmt. En ok orgazm bozukluu yaayan kadnlarn ya aral 50-59 iken (%41.9) bunu 16-29 ya aral izlemektedir (%29). Nedenler A. ORGANK NEDENLER Orgazm olabilme vajinann boyutu, pelvis kaslarnn gc ile balantl deildir. Omurilik hasar bulunan, vajinal giriin ve vajinal ameliyatlar dolaysyla yapsnn bozulduu kadnlarda orgazm bozukluu geliebilir. eker hastal ya da pelvis kanseri gibi kronik hastalklar ya da menopoz daha ok cinsel uyarlmay etkilemekte, ikinci derecede orgazm olumsuz etkilemektedirler. B. PSKOLOJK NEDENLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Negatif beden imaj ve dk benlik saygs, Baba-kz ilikisindeki olumsuzluklar, Geleneksel kadn cinsel rolnn dna kamamak, Edilgenlik, ekingenlik, Kadnn ift ilikisindeki ikilemi, Kendini brakma, kontroln yitirme korkusu, Bamszln ortaya koyma korkusu, Cinsellik konusundaki korkular, Ee veya erkee ynelik olumsuz duygular,
35
CETAD
Tedavi Orgazm sorunlarnda tedavinin balca iki basama vardr. nce kadnn yalnz bana sonra da eiyle birlikte orgazm olmas planlanr. Tedavide nce iftin sevgi ve yaknlk konusunda iletiim ve deneyimlerini arttracak devler verilir. iftin sevgi ve yaknlk konusunda ilerlemelerinin ardndan cinsel iletiimlerini ve cinsel davran eitlerini zenginletirecek devler verilir. Ardndan, nce kadnn kendi bana daha sonra da einin yannda ve uyarsyla cinsel birleme olmakszn orgazma ulamas salanr. Cinsel birleme olmakszn orgazm olunduktan sonra cinsel birlemeyle orgazm olma aamasna geilir. Bu aamada balangta cinsel birleme ile mastrbasyon ayn anda yaplarak orgazm salanr. Cinsel birleme srasnda klitorisin kadn veya ei tarafndan uyarlmas giderek azaltlarak klitorisin elle uyarlmas olmakszn orgazm salanr. Orgazm tedavisinde nemli faktrlerden biri cinsel birleme pozisyonlardr. Baz pozisyonlarda klitoris daha ok uyarlrken baz pozisyonlarda klitoris uyars azdr. Cinsel terapiden sonu alnamayan ya da ciddi kiilik sorunlar, psikoseksel geliimin erken dnemlerine ait sorunlarn olduu vakalarda daha balangta dinamik ynelimli cinsel terapi ya da uzun sreli terapi gerekecei dnlebilir.
5- VAJNSMUS
Vajinismus DSM-IV Tan ltleri A. Vajinann d te bir kaslarnda koitusu engelleyici biimde, yineleyici bir biimde ya da srekli olarak istem d spazmn olmas. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiileraras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu bozukluk, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (rnein, somatizasyon bozukluu) ve sadece genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Vajinann d te bir kaslarnda cinsel birlemeyi engelleyecek bir biimde, yineleyici ya da srekli olarak istem d kaslma olmasdr. Vajinadaki bu kaslma ou vakada cinsel birlemeye ya da parmak, tampon gibi bir eyin girmesine izin vermeyecek kadar kuvvetli iken ok az olguda zorlama ile giri olabilir. Vakalarn ounda cinsel birleme denenmedike, istek, uyarlma hatta orgazm sorunu olmayabilir. Ancak cinsel birleme fikri ya da kk bir giriim bile kaslmaya neden olabilir. Baz vakalarda vajinann kaslmas yannda bacaklarda ve bedenin dier blgelerinde de kaslma olur. E, cinsel birleme giriiminde bulunduunda itme, korku ve panik duygular ortaya kabilir. ou vakada Vajinismus cinsel yaamn bandan beri vardr ancak kadnlar cinsel birleme denemesinde bulunmadklarndan durumun farknda olmazlar. Birok kadn evlilik ncesinde nianllaryla cinsel birleme denemesinden bilinsiz olarak kanrlar ve bunu ahlaki ya da dini nedenlere balarlar. Cinsel birleme denemesi mmkn olduunca ertelenmitir. Evlendikten sonra da bir ou yorgun olduu ya da bann ard gerekesiyle birleme denemesini erteler. Olgularn ounda ilk cinsel birleme denemesinde korku ve kaslma ortaya knca birka ay iinde cinsel birleme denemeleri giderek seyrelir ve ift cinsel birleme denemesinde bulunmakszn cinsellii yaama alkanl gelitirirler.
Tedavi aray birok vakada evlilikten sonraki 1 yl iinde ortaya karken, baz olgularda 20 yl geebilir. Tedavi aray ounlukla ocuk sahibi olmak isteine ya da evreden gelen ocuk yapn basksna baldr.
VAJNUSMUSLU KADINLARIN ZELLKLER Vajinismusu olan kadnlar ounlukla ocuksu zellikler gsteren, cinsel adan tecrbesiz kiilerdir. Cinsel gvensizlikleri, korkular ve atmalar nedeniyle krlgandrlar.
36
Yaplan birok aratrmada vajinismuslu kadnlarn kurallara uyan, kzgnln da vuramayan, srekli bir kabul ihtiyac iinde olan iyi kzlar olduklar saptanmtr. Bu kadnlar genellikle baskc ve otoriter olan babalarnn tersi zellikler gsteren kiileri e olarak seme eilimindedirler. Eleri nazik, kibar ve pasiftir. Sklk Kanada'da 2005 ylnda yaplan bir aratrmada kadnlarn %1-%6'snn vajinismus yaad bulunmutur. lkemizde ise cinsel tedavi birimlerine bavuran kadnlarn yaklak % 50'si vajinismus nedeniyle bavurmaktadr. Geleneksel aile yaplarnn korunduu, kzlk zarnn kadnn namusu olarak grld lkemizde vajinismus batl toplumlara gre ok yksek oranda grlmektedir. Derneimizin 2006 ylnda, cinsel birleme yaam 508 kadna sorulan ilk cinsel birlemeniz ya da birleme denemeniz srasnda korku, kaslma, ac hissi ya da kanma davrannz nedeniyle cinsel birlemenin gereklemedii oldu mu? sorusunu kadnlarn %54' evet olarak yantlamlardr. Kentte yaayan kadnlarda bu oran % 51,2 iken, krsal alanda yaayan kadnlarda % 60,8 idi. Gene eitim durumu dtke bu sorunu yaayan kadnlarn orannda artma olmaktayd. Zaman zaman hala bu durumu yaadnz oluyor mu? sorusunu ise bu kadnlarn % 17'si "evet" olarak yantlamlardr. Bu sorulara evet yant veren tm kadnlar vajinismuslu olmasalar bile vajinismus grlme sklnn lkemizde ok yksek olduunu syleyebiliriz. VAJNUSMUSUN NEDENLER 1. Baskc, otoriter baba, 2. Baba-kz ilikisinde glkler, 3. Zayf, gsz anne, 3. Cinsellii deersizletiren/aalayan aile, 4. Cinsel organlardan irenme veya holanmama, 5. Olumsuz dinsel artlanma, 6. Cinsel iddet, 7. Ecinsel zdeleme, 8. Yanl bilgiler ve inanlar, 9. Kzlk zarn yitirme korkusu, 10. Cinsel tabular, mitler, inanlar, 11. Pasif, baml e, 12. Gebelik korkusu, VAJNUSMUS NASIL GELYOR? Vajinismus bir savunma tepkisidir ve bilind savunma, saldrgan ve tehditkar olarak alglanan erkekle birlemeyi reddetmektir. Erkein saldrgan olarak alglanna ek olarak cinselliin kirli ve kt bir ey olarak alglanmas da birlemeye kar bir diren gelimesine zemin hazrlamaktadr. Vajinismuslu kadnlar ocukluk ve genlik yllarnda ailelerinin iyi kzlar olarak uyum gstermi kiilerdir. Kurallara uyan, kzgnl da vurmayan srekli bir kabul ihtiyac iinde olan kadnlardr. Vajinismuslu kadnlar ilikiyi iddet veya igal edilme olarak grdklerinden kaslmann anlam da iddete kar nlem almak demektir. Birok aratrmada gsterildii gibi vajinismuslularn ou ya gerekten fiziksel iddete maruz kalm ya da ahit olmu kimselerdir. Malleson, vajinismuslu kadnlarn erken cinsel travma veya bedensel travmalar olduunu iddia etmitir. O'Sullivan vajinismuslu kadnlarn ounun tehditkar ve agresif babayla bydn ileri srmtr.
37
CETAD
Silverstein'in inceledii 22 kiilik vajinismuslunun, neredeyse tmnn ahlaki ve cinsel olarak bask uygulayan babalarnn olduu grlmtr. Babalarnn baskn ve tehditkar, annelerinin seksten holanmayan, seksi grev gibi yapan kadnlar olduu, anne-baba ilikisinin de fiili iddet, sk atma ile karakterize olduu grlmektedir. Vajinismuslu kadnlarn sklkla eitli fobileri olur veya olmutur. Bu kadnlar annelerini, kendisini ve ocuklarn koruyamayacak kadar etkisiz, aresiz ve baml olarak deerlendirir. Anneleri genellikle babalarnn basknlna kar mcadele vermi fakat baarl olamamtr. likide bulunmak bu tarzda alglanan zavall anneyle zdelemeyi ifade ettiinden, ilikiye girmemek en iyi savunma olarak alglanr. Baba kz ilikisinde ise bir yandan bask ve kontrol varken dier yandan koruyuculuk, snrlarn belirsizlii ve zel bir yaknlk dikkati ekmektedir. Bu durum kz ocuu iin yaknlamay daha da tehditkar bir hale getirmektedir. Dolaysyla kapanma, kendini koruma, uzak durma, barikat kurma ve snr koymak ile ilgili savunma ihtiyalarnn bir ifadesidir. Vajinismus, korkulan acya, beklenen iddete ve snrlarna girilmesine kar kadn korur. Semptom btnln ve bamszln koruma, devam ettirme isteini gsterir. Tm bu nedenlerden dolay vajinismuslular, saldrgan, otoriter ve baskc olan babalarnn tersi zellikleri olan erkekleri e/sevgili seme eilimindedirler. Eleri nazik, kibar ve pasif grnrler. Vajinismuslu kadn ve ei karlkl olarak birbirinin saldrganlndan ve birbirlerini krmaktan korkarlar. Vajinismusu olan kadnlarn kocalarnda sklkla grlen zellikler, sakin, nazik, edilgen, duyarl, ekingen, giriken olmayan ve ar saygl olmalardr. Evlilik ncesinde eleriyle olduu gibi baka kadnlarla da cinsel deneyimleri snrldr. ounlukla cinsel yaknlamalar eitli dokunma ve pmelerden ileri gitmez. Evlendikten sonra da cinsel ilikiden kanma tam bir anlama iinde srdrlr. Vajinismuslu eleri de genellikle iyi ocuklardr. Benzer bir ailede bymlerdir ve babalarnn aksine kadnlara kar nazik, kibar ve anlayl olmaya karar vermilerdir. Bazlar seks fahieler iindir, bir e ise saf, tatl ve masumdur dncesi ierisindedirler. Kendi cinsellii konusunda daha gvenli ve daha agresif erkekleri seen kadnlarn nadiren vajinismus terapisine ihtiyalar olur. Sonuta eilimi artran birok faktr bir araya gelerek vajinismusu ortaya karr ve devam ettirir. Bunlar yle sralayabiliriz: 1- Erkeklerin (genellikle de babann) gvenilmez ve tehditkar olduunun erken yata fark edilmesi, 2- Kadnlarn (annenin) zayf ve aresiz, erkeklerin baskn olduunun erken yalarda renilmesi, 3- Cinsel ilikinin kt ve ac veren bir ey olduunun, fakat erkeklerin bunu istediinin ve kadnn da buna katlanmas gerektiinin erken yata renilmesi, 4- Vcudun iine giren eylerin ac vermesi ve iddet olarak alglanmas, 5- Korku ve fke bastrlmas; bunlarn ifade edilmesinin ho karlanmadnn erken yata renilmesi. Duygusal ve fiziksel olarak ak olmann tehdit edici ve gvenilmez olduunun renilmesi, 6- lk denemelerde ac yaanmas. Tedavi Vajinismusun tedavisi kolay ve baar oran ok yksektir. Tedaviye devam eden ve verilen devleri yapan hastalarda tedavi oran hemen hemen % 100 civarndadr. Buna karn, ok eitli yanl tedavi uygulamalarna tank olduumuzdan, uygun olmayan tedavi yntemlerini aktarmak gerekmektedir. 4-10 seans arasnda ve 1-4 ay arasnda deien bir srede ve haftada-iki haftada bir yaplan seanslardan oluur. Tedavinin esas vajinadaki istem d kaslmann aamal egzersizlerle ortadan kaldrlmasdr. Tedavide geveme, imajinasyon, duyarszlatrma teknikleri kullanlr. Ayrca vajinusmusa yol aan etkenlerin zmlenmesi salanr.
38
TEDAVDE UYGUN OLMAYAN YAKLAIMLAR 1. 2. Kzlk zarnn operasyonla alnmas: Vajinismusun kzlk zaryla bir ilikisi yoktur ve kzlk zarnn alnmas sorunu zmez.
Genel anestezi altnda cinsel birleme: Genel anestezi ile vajinal kaslar da gevediinden cinsel birleme gereklese bile daha sonraki cinsel birleme denemesinde vajina kaslar gene kaslacaktr. stelik iki kiinin haz paylam demek olan sevime srasnda bir kii uyutulmaktadr. Bu yaklam yararsz olduu kadar etik de deildir.
3. 4. 5. 6.
Uyuturucu pomadlar: Yararszdr. Kadnn sarho edilmesi: Yararszdr. Anksiyolitik ilalar : Yararszdr. Scak su banyosu, anestezik pomadlar, ar kesiciler, sknt gidericilerin birlikte kullanm: Vajinusmusta yararsz olup sadece cinsel birleme korkusu olan ama vajinal kaslarda kaslma olmayan vakalarda bunun gibi aslnda yararsz olan tedavi yntemleri kii tedavi olacana ikna olursa ounlukla geici olmak zere ie yarayabilir. Vajinaya botoks uygulanmas: Botoks vajina kaslarn fel edeceinden botoks uygulamas ile cinsel birleme salanabilir. Ancak, kadnn korkusu, cinsel birlemeye kar direnci ve varsa travmalar tedavi edilmeden kalr ve botoksun etkisi getiinde vajinusmus tekrar ortaya kabilir. Ancak bunlardan nemlisi kadnn iradesini krmaya ynelik bu giriimin etik olmamasdr. Tek seanslk, eitli yattrc ve ar giderici, kayganlatrc maddeler verdikten sonra, hekimin ifte verdii telkinlerle ve kendi muayenesinde hatta kendi yannda cinsel ilikiye girmeye zorlamas ne etik ne de bilimsel bir yaklamdr.
7.
8.
39
CETAD
TRKYE'DE LK CNSEL BRLEME: Bu blm aratrmaya, Trkiye'de saysal anlamda somut aratrma verilerinin olmad vajinismus konusunun irdelenmesi amacyla eklenmitir. Elde edilen verilerin ilgili alanda tp camiasna almalarnda k tutmas umut edilmektedir. Bu kapsamda, ilk olarak grlen kiilere tam bir birleme yaayp yaamadklar sorulmutur. Bu blmde yer alan tm sorular tam olarak yneltilme biimleri ve sonularyla aada sunulmutur. imdiye kadar tam bir cinsel birleme yaayp yaamadnz evet veya hayr eklinde ifade eder misiniz? TAM cinsel birlemeden kastedilen, einiz/sevgilinizle yaadnz tam birlemeyle (duhul) sonulanmasdr. Ltfen cevaplarnz bu noktay dikkate alarak veriniz.
Yukardaki soru, vajinismus konusunda yneltilen sorulara filtre tekil etmek zere sorulmutur. Ayrca, 16 ya ve st nfusun cinsel profili hakknda temel bir veriyi ortaya koymaktadr.
40
Tam bir cinsel birlemeyi ilk ka yanda yaadnz renebilir miyim? Sorusuna verilen cevaplar aadaki ya gruplar baznda gruplandrlmtr. Ya beyanlarnda hareketle hesaplanan ortalama tam cinsel birleme yaama ya kadnlarda kadnlarda 19,5, erkeklerde 19'dur.
"Cinsel birleme konusunda var olan bilgilerim, ilk iliki ncesinde ..... ne derece yardmc oldu?" sorusuna verilen yantlar kadn ve erkeklerin, bilgilenme sreleri, evlilik ncesi deneyim farklar gibi konularn etkisini yanstmaktadr. Aadaki sonular aratrmann dier blmlerindeki kadnlarn cinsel konulardaki en nemli bilgi kayna eleridir gibi bilgilerle birlikte deerlendirdiimizde daha da anlaml hale gelmektedir. Yine aratrma verilerinin iaret ettii cinsellik konusunu konuma, paylama zorluu, bilgi eksiklii, formel eitim eksiklii bir araya geldiinde aadaki sonular ngrlerle paralel deerlendirilmektedir.
"Trkiye de tp alannda nemli bir bilgi ihtiyac nedeniyle zel bir soru sormak istiyoruz". lk cinsel birlemeniz ya da birlemeyi denemeniz srasnda korku, kaslma, ac hissi ya da kanma davrannz nedeniyle cinsel birlemenin gerekleemedii oldu mu? [Sadece kadnlara sorulmutur.]
41
CETAD
Aratrma kapsamnda tespit edilen sonular, vajinismus konusundaki beyanlarn grlen kadnlarn eitim dzeylerine farkllatn gstermektedir.
"Zaman zaman hala bu durumu yaadnz oluyor mu?" [lk cinsel birlemeniz ya da birlemeyi deneme srasnda korku, kaslma, ac hissi ya da kanma davrannz nedeniyle cinsel birlemenin gerekledii oldu diyen kadnlara sorulmutur.]
"Einiz / sevgilinizle LK defa yaadnz bir cinsel birlemede cinsel birleme aamasnda einizin / sevgilinizin iddetli korku; kaslma / ar kanma aray yaamas nedeniyle birlemenin gerekleemedii oldu mu?" [Sadece erkeklere sorulmutur.] "Zaman zaman hala oluyor mu?" [Evet oldu diyenlere] Kadnlarn %54 orannda yaadm dedii vajinismus erkeklerin beyannda %22'ler seviyesinde tespit edilmitir. ki oran arasndaki farkllk erkeklerin bu konuda konumama istei olabilecei gibi, sorunun farknda olmama ya da kadnn sorunu dile getirmeme durumunun yansmas olabilir.
42
6- DSPARON ( ARILI CNSEL BRLEME )
Disparoni DSM-IV Tan ltleri
A. Erkekte ya da kadnda cinsel ilikiye, yineleyici bir biimde ya da srekli olarak elik eden genital arnn olmas. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiileraras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu bozuklua sadece Vajinismus ya da slanmann olmamas neden olmamaktadr, bu bozukluk, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (rnein Somatizasyon Bozukluu) ve sadece bir maddenin (rnein ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Disparoni, cinsel birliktelik srasnda ar duyulmasdr ve tekrarlaycdr. Yani ksa sreli ve geici olan arlar disparoni olarak kabul edilmezler. Psikoseksel hastalklar grubunda yer alrlar. Vajinismus ile birlikte seyredebildikleri gibi bamsz da olabilirler. Ancak vajinismusta adalelerin kaslmas nedeni ile tam bir cinsel birliktelik mmkn olmaz. Ayn zamanda duyulan ar nedeni ile disparonide orgazm bozukluklar da birlikte grlebilir. Genellikle yzeyel ve derin disparoni olarak iki grupta incelenir. Yzeyel disparonilerde ar vajina giriinde ve vajinada hissedilirken, derin disparonide ise ar alt karn ve kask blgesine yaylr. Genellikle sosyoekonomik seviyesi dk olan kiilerde daha sk grlr. Sebepleri psikolojik ya da fiziksel nedenlere bal olabilecei iin, tanya gidilirken bu iki yapnn beraberce irdelenmesi gerekir. Fiziksel disparoni nedenleri arasnda en sk rastlananlar genital sistem ya da idrar yollarna ait enfeksiyonlardr. Ayn zamanda genital blgedeki ameliyat nedbeleri, doum srasnda meydana gelen yrtlmalar ya da epizyotomi ad verilen kesiler ve bunlarn anatomiye uygun kapatlmamas disparoniye yol aar. Menopozdan sonra ise bu blgeyi glendiren strojen hormonundaki azalmalarn yaratt daralmalar, kuruluklar ve esneklik kayplar, zellikle ileri yataki kadnlarda disparoni sebebidir. Buraya kadar saylanlar yzeysel disparoniye neden olurlar. Oysa endometriyozis, alt karn blgesinde bulunan tmrler ve ayn blgeden geirilen operasyonlar, radyasyon tedavileri, barsaklar ile ilgili hastalklar ve rahmin arkaya doru dnk olmas, daha ok derin disparoni sebepleri arasnda ska karlalan nedenlerdir. Fiziksel olaylarn ve hastalklarn dnda psikolojik nedenler de disparonilerin nemli sebepleri arasnda yer alrlar. Kiinin zgemiinde yaad baz olaylar, ki bunlarn banda tecavz ve cinsel zorlama gelmektedir, o insann yaam boyunca cinsel birliktelikten ar bir ekilde korkmasna neden olur. Bu durumda vajinismus ve disparoni ortaya kar. Dier taraftan cinselliin bir tabu olarak grlmesi, kk yalardan itibaren dzenli cinsel eitimlerin verilmesi yerine yanl bilgilendirilme ve bunun korkulacak bir olay gibi ilenmesi, kadnn cinsel yaamdan korkmasna ve uzaklamasna neden olur. Bu kiiler cinsel birliktelik ile kar karya kalklarnda ise vajinismus ve disparoni kanlmazdr. Tekrarlayc arlar, kadnn seksel yaamdan istemli olarak uzaklamasna ve bir ksr dng iine girmesine neden olur. Bu nedenle disparoni, fizik ve ruh sal asndan mutlaka tedavi edilmesi gerekli bir olaydr. Sklk 2003 ylnda Richters'in 16-59 ya aras 9134 kadnla yapt almada cinsel ilev bozukluu gsteren kadnlarn %20.3'nn disparoni yaad grlmtr. Disparoni'yi en sk yaayan kadnlarn ya aralnn 20-29 olduu ancak bu orann yala azald bulunmutur. Mercer'in 2003 ylnda yalar 16-44 arasnda deien 6399 kadnn katld aratrmasnda son 1 senede en az 1 ay sreyle disparoni yaayan kadnlar %11.8, en az 6 ay sreyle disparoni yaayan kadnlar %3.4 bulunmutur.
43
CETAD
Ayn yl Najman tarafndan yaplan 18-59 ya aras 908 kadnn katld aratrmada da en ok disparoni yaayan kadnlarn 18-29 ya arasnda olduu (%23) bu problemin yala birlikte azald ancak 50 yandan sonra yine artt (%14) grlmtr. Tedavi Tedavi, nedene ynelik olarak yaplr. ncelikle bu duruma neden olabilecek fiziksel bir hastalk varsa o tedavi edilmelidir. Eer neden psikolojik ise psikiyatrik destek ve tedaviler ile zme gidilir. Disparoni tedavisi vajinismus tedavisine benzer ve seks terapisi ile baar oran olduka yksektir.
C) Erkekte Cinsel lev Bozukluklar

1) Erkekte Cinsel lev Bozukluklarnn Skl Yaplan aratrmalar, erkeklerin yaklak %40'nn yaamlar boyunca en az bir cinsel ilev bozukluu yaadn gstermektedir. Erken boalma, en sk grlen cinsel ilev bozukluudur (yaklak 3-4 erkekten birinde). 2) Erkek Cinsel lev Bozukluklarnn Psikolojik Nedenleri 1.Yetitirilme koullar ve geleneksel erkek cinsel rol Erkek ocuklarnn yetitirilirken erkek olmakla ilgili toplumsal olarak rendikleri eylerin nemli bir ksmn her zaman seks isteyebilen ve sekse hazr olan bir seks makinesi olmak oluturur. Erkekler kadnlar ele geirmek ve arzularn doyurmak zere eitilirler ve cinsellikle sevgiyi genellikle bir birinden ayrmak zorunda kalrlar. Erkekler yatlacak kadnlarla sayg duyulup evlenilecek kadnlar birbirinden ayrma eilimindedirler. Bir kadn sevdiklerinde ve iselletirdiklerinde ise onunla tutkulu bir cinsellik yaama konusunda zorluk yaarlar. 2. Geleneksel cinsel rolnn dna kamamak Geleneksel erkek cinsel rol, erkekleri eleriyle genel ilikilerinde olduu gibi cinsel yaamda da aktif ve belirleyici olmaya iter. Ayrca erkein her zaman seks yapabileceini ve kadn reddetmemesi gerektiini dndrr. Gerekler byle olmad iin birok erkek geleneksek erkek roln oynamak iin kendisini zorlar ve ortaya kan sorunlar baarszlk olarak alglar. Hzla gelien baarszlk korkusu ise performans anksiyetesine neden olduu iin cinsel sorunlara neden olabilir. 3. Negatif beden imaj ve dk benlik saygs Cinsel ilev bozukluu bir kez oturduu zaman bunun bireyin kendilik algs zerine etkisi cinsel sorunun devamna veya ktlemesine yol aabilir. Bir erkein erkeklik duygusu erektil disfonksiyonla kebilir ve byle duygularla tetiklenen anksiyete erektil zorluun devamna katkda bulunabilir. 4. Edilgenlik, ekingenlik Baz erken boalma vakalarnn, belirgin bir edilgenlik problemi vardr. Kzgnlklarn, fkelerini genellikle edilgen biimlerde da vururlar. Herhangi bir eyi reddetmek ve hayr demekte zorluklar olan bu kiiler bunun yerine grnte kabul ettikleri eyleri kar taraf hayal krklna uratacak eyler yaparlar. Bu kiiler genellikle baskn ve bazen de erkeksi zellikleri olan kadnlar e olarak seerler. Bir yandan onlarn her dediine evet der ve boyun emi gibi grnrken bir yandan da pasif direnler gsterirler. Erken boalma da bu pasif direniin ve kar taraf hayal krklna uratmann bir eididir. 5. Kat dini ve ahlaki inanlar Erkeklerde dini inanlar ve kat ahlaki grler cinsel istei ok etkilemezler nk en kat dini ve ahlaki inanlarda bile erkein cinsel istek ve haz duymas olaan ve beklenen bir durum olarak karlanr. Ancak kat dini inanlar kiide olabilecek farkl cinsel haz alma eilimlerini engelleyerek uyarlma ve orgazm sorunlarna yol aabilmektedir. Uyarlma ve orgazm zorluklarnn devam ettii birok durumda da zamanla erken boalma ve cinsel istek bozukluu da geliebilmektedir
44
6. Anneye ilikide sorunlar Anneye ynelik bilind akn ve babaya ynelik hasmane duygularn devam kiinin cinsel partneriyle ilikisinde eitli zorluklara yol aabilir. En basit ve en yaygn tipinde erektil ilev bozukluu anneye bilind bir cinsel balln devamna dayanr. 7. Babayla ilikide sorunlar Kat ve cezalandrc babalar olan erkek ocuklarnda cezalandrlaca korkularna yol aabilmektedir.
cinsel haz almak bilindnda
baba tarafndan
8. Kiilik sorunlar izoid kiilik bozukluu: Bebeklik dnemlerinde anneleriyle yakn bir duygusal ve fiziksel iliki iinde olamam erkeklerde bir kadnla cinsel yaknlk ve iliki istei az olabilir. Bu kiiler kendi balarna cinsel etkinliklerde bulunabilmelerine karn bir ele cinsel iliki istei duymayabilirler. Annelerine dknlk gsteren baml erkekler eleriyle ya da sevgilileriyle cinsel olmayan duygusal ve fiziksel yaknlk kurabilmelerine ve bundan haz alabilmelerine karn cinsel ilikiye girmek istemeyebilirler. Annelerine de elerine de baml ve ar dkn olan bu erkekler ilikide destek ve efkat aray iinde olup erikinliin gerektirdii cinsel yaknlktan kanrlar. 9. Cinsel kimlik ve ynelim sorunlar Baz erkekler ecinsel olmalarna karn bunun farknda olarak evlenir ya da kadnlarla iliki kurarlar. evreye kar kamufle olma arzusuyla ya da aile yelerinden gizleme amacyla bu tarz bir yaam seen bir erkek gen yalarda fiziksel uyaranlarn ya fantezilerin yardmyla bir kadnla cinsel iliki kurabilirler. Eleriyle seviirken bir erkei dnerek orgazm olabilirler. Ancak bir sre sonra bir kadnla cinsel iliki srdrme istekleri azalr ve ortadan kalkar. Bazen de ecinsel bir erkek ecinsellii kabul edilemez bulduundan ecinsel arzularn bastrr ve bunlarn farknda olmaz ve ecinsellik kart tutumlar gstermek yannda sk sevgili deitiren apkn bir erkek gibi davranabilir. Ancak evlendiinde bir sre sonra ya da bir ilikisi uzun srdnde cinsel isteini yitirir. Bazen ecinsel arzularn ksmen doyuran durumlarda eleriyle birlikte olabilirken, ecinsel arzularn uyarmayan durumlarda isteksizlik gsterebilirler. Einin bakasyla birlikte olduu fantezileri kurmak, einin eski cinsel ilikilerini anlattrmak, eini baka erkeklerle birlikte olduu fantezileri kurmaya zorlamak bazen de eini baka bir erkekle birlikte olmaya zorlamak gibi eylemler ecinsel arzular uyarabilen ve ksmen doyuran durumlardr. Baz erkeklerde ise ecinsel ynelimler heteroseksel bir ilikiyi engelleyebilecek lde gl deildir ama mesela erkeksi, gl, baskn kadnlarla olmak gibi zorunluluklar yaratabilir ya da bir kadnla sadece anal yoldan iliki kurabilmeye olanak tanyabilir. Ecinsel ynelimi net olan bir kiiyi heteroseksel bir ilikide ilev grmesini salamaya almak uzun vadede yararsz olaca gibi uygun bir yaklam da deildir. 10. Yetersiz, yanl cinsel bilgiler, tabular, mitler, inanlar Bir nceki kuak ve akranlardan elde edilen cinsel bilgiler ounlukla eksik, yetersiz ve hatta ounlukla yanltr. Birok vakada cinsel bilgilendirme ergenlikte iitilmi kt akalar veya cinsel eitimi zaten yetersiz olan dier ocuklardan edinilmitir. Eksik ve yetersiz cinsel bilgilenme ayn zamanda cinsel mitlere inanmay da kolaylatrr. 11. Cinsel taciz ve travmalar Amerika'da niversite rencisi olan 952 kiiyle yaplan bir almada yetikinlerle ergenlik ncesi cinsel yaknlama oran erkeklerde % 4.8 bulunmutu. Erkeklerin % 60'nda bunlar homoseksel nitelikteydi. Bir baka almada ocukluunda cinsel olarak sarkntla uram erkeklerin % 10'unun cinsel ilev bozukluu gsterdikleri saptanmt. En sk rastlanan cinsel ilev bozukluu erektil ilev bozukluu ve istek bozukluuydu.
45
CETAD
12. Cinsel fobiler ve kanmalar Kadnlarda olduu gibi erkeklerde de cinsel ilikinin kimi ynlerinden rahatszlk duyma sz konusu olabilir. Baz erkekler elerinin kllarndan, cinsel organnn kokusundan ya da bir hastal varsa akntlardan rahatszlk duyabilir ve bunlarla karlamamak iin cinsel yaknlktan kanabilir. 13. Psikoseksel geliimin erken basamaklarnda taklmalar Cinsel drtnn ocukluk boyunca geliimi cinsel organlarn egemenliindeki olgun cinsel aamaya gelinceye kadar birok basamaktan geer. Bu basamaklarn birindeki iddetli bir taklma cinsel birlemenin olmad cinsel eylemlerle tatmin aray yaratr ya da cinsel birleme isteksizliine, uyarlma ve orgazm sorunlarna yol aabilir. 14. Maskelenmi parafililer (Cinsel sapknlklar ) Hibir insann cinsellikte arzulad eyler baka birinin ayns deildir. Ancak gnmzde bakalarnn cinsel deneyimleri sinema, kitaplar gibi eitli yollardan renildiinden giderek insanlarn cinsel deneyimleri birbirine daha ok benzemeye balamaktadr. Baz insanlar kendi cinsel arzular baka olsa da grd ve iittii eylerin ortalamasn normal olarak kabul edip kendilerini buna uymaya zorlamaktadr. Oysa cinsel sapknlk olarak kabul edilen tehircilik, rntgencilik, fetiizm, cinsel sadizm, cinsel mazohizm vb. gibi birok eilim bir ok kiide vardr. Kiinin kendi zel arzularndan kap, normal sand tarzlara ynelmeleri cinsel hazlarn azaltr. Bu ekilde tekrarlanan ve doyum vermeyen cinsel deneyimler bir sre sonra cinsel istei de azaltabilirler. Eleriyle sevimek yerine mastrbasyon yapan ya da pornografi izlemeyi tercih eden erkeklerin bazlar, kendi zel cinsel arzularn elerine syleyemeyen, onun yerine bu arzularn fanteziler yoluyla ya da filmlerde izleyerek doyurmaya alan kimselerdir. Baz erkekler de kendi arzularn sapka bulduklar iin, elerini buna ortak etmek istemezler ve arzularn mastrbasyonla, film izleyerek ya da paral ilikiler yoluyla doyurmaya alrlar. Ancak baz insanlarda cinsel arzu cinsel ilikinin tek bir bileenine taklmtr ve bir partnerle cinsel ilikiye izin vermez. Kii bu arzularn bastrd iin de ne parafilik yoldan ne de baka yoldan bir cinsel iliki kurma arzusu duymaz. Eer bu tr eilimler cinsel ilikiye izin vermeyecek kadar gl deillerse, kiinin cinsel arzularn fark etmesini ve cinsel yaamna dahil etmesini salayacak tedavi yaklamlar yararl olacaktr. 15. Evlilik atmalar Kadnlarda olduu gibi erkekler de evlilik atmalar ve iliki sorunlarna cinsel isteksizlikle yant verebilirler. zellikle kzgnlk, krgnlk duygular ele haz paylama isteini azaltr. Bazen de evlilik sorunlar depresyona veya anksiyete bozukluklarna yol at iin cinsel istei de bozarlar. Eler arasnda belirgin bir geimsizlik, fke ve kzgnlk varsa ve bu sorunlar zmlenemiyorsa iftin herhangi bir yesinde veya ikisinde de cinsel ilev bozukluu ortaya kabilir ya da baka bir nedenle ortaya kan bir ilev bozukluunun devam etmesine yol aabilir. Birok ift iin cinsellik ile sevgi ve genel uyum ok sk bir iliki iindedir ve bunlarn herhangi birindeki sorun dierlerine de yansr. Eer partnerlerden biri dierine kar ilgisini kaybetmise veya gcenmise tatminkar bir cinsel iliki genellikle srdrlemez. Bancroft, cinsel ilev bozukluunun kadnlarn % 24'nde, erkeklerin % 17'sinde genel ilikideki uyumsuzlua bal olduunu bulmutur. 16. Ee ilgi kayb Partnerler arasndaki ekicilik kayb genellikle cinsel ilevlere yansr. Deiim kendiliinden olabilecei gibi yalanma veya fiziksel deiikliklerle de (imanlk, sakatlayc ameliyat, kt hijyen) ortaya kabilir. Erkeklerin ilikinin ilerleyen dnemlerinde elerini anne gibi grmeye balamalar ya da fiziksel grnm deitii iin eskisi kadar uyarc bulmamalar nedeniyle elerine ynelik cinsel istekleri azalabilmektedir. zellikle ocuk sahibi olduktan, yani eleri gen bir kadn olmaktan kp anne rolne girdikten sonra elerine cinsel istei azalan erkekler bazen gen bir delikanl gibi yaam srmeye balarlar. Artk anne figr olarak grdkleri elerine cinsel ilgileri azalr.
46
17. Yaknlk sorunlar Ciddi izoid, Narsisistik ve Obsesif kiilik patolojisi olan bireylerde ilikinin balang dnemlerine cinsel isteksizlik olmasa bile yaknlk ve ballk gelimeye balad zaman ilikiden uzaklama arzularnn bir yansmas olarak cinsel istekte de azalma ortaya kabilmektedir. Yaknlk sorunlar istek bozukluuna yol aabildii gibi erkeklerdeki orgazm sorunlar ve ge boalmann da en nemli nedenlerindendir. 18. Ein cinsel beceri eksiklii Erkekler kltrn etkisiyle cinsel deneyimi olmayan kzlar e olarak semek eilimindedirler. Bu tecrbesizlik cinsel yaknlk srasnda nasl davranlacan bilememekten, yantszla kadar eitli skntlar yaratabilir. Erkekler bir yandan tecrbesiz kadnlar seerler ama bir yandan da zellikle kendi cinsel aktivitesinin iyi olduunu grmek iin einin etkileniyor olduunu grmek isterler. Kendi erkekliine duyduu gven eine verebildii cinsel hazla artp azalabildiinden, yant vermeyen, cinsel ilikiye katlmayan bir kadn, kocasnn alaca doyumu azaltabilir. Her ne nedenden olursa olsun uzam doyumsuzluklar sonunda cinsel istein de azalmasna yol aabilir. 19. Pasif, baml e Kadnlarn nemli bir blm cinsel iliki srasnda pasif ve hareketsiz kalrlar ya da sevimeye ok az katlrlar. Erkeklerin nemli bir blm elerinin cinsel olarak ok aktif olmasndan rahatsz olabilirlerse de gene de elerini etkileyebildiklerini, uyarabildiklerini ve tatmin edebildiklerini grmek isterler. Ein yantszl erkein uyarlmasn ve isteini aksatarak, ereksiyon zorluklarna, erken boalmaya ve isteksizlie neden olabilir. 20. Partnerde cinsel ilev bozukluu Kadnn orgazm olamamas veya iliki isteksizlii erkein erken boalmasna veya erektil disfonksiyona neden olabilir. Cinsel terapiyi kabul eden iftlerin te birinde cinsel ilev bozukluu her iki partnerde birden grlr. lkemizdeki bir almada vajinismuslu kadnlarn yaklak 40'nn elerinde de cinsel ilev bozukluu olduu saptanmt. Bazen vajinismusu olan kadnlarn elerinde cinsel birlemeyi baaramadklar kaygsyla sertleme bozukluu gelimektedir. Bu durumlarda bazen kadndaki sorun fark edilmediinden sadece erkek tedavi edilmeye allr ve kadn tedavi edilmedii iin baarl olunamaz. 21. Duygu ve davranlar zerindeki kontroln yitirme korkusu Erkeklerdeki boalma glklerindeki en nemli nedenlerden biridir. Obsesif karakterler duygular zerindeki denetimini yitirme endiesi ve kontroll olma abalar dolaysyla orgazm olmakta zorlanabilirler. Narsisistik karakterlerde ise zellikle bir bakasnn yannda kontrolsz olmann yarataca saygnlk kayb endiesi, ein yannda orgazm engelleyebilir. 22. Bamszln ortaya koyma korkusu zellikle erken boalma vakalarnn bir ksmnda eini memnun etme kayglar o denli n planda olur ki kendi hazlar ve istekleri iin bir ey yapamaz ve talep edemezler. Elerini memnun etme kaygsnda yaadklar baarszlk ise baarszlk ve yetersizlik duygularna srklenmelerine ve giderek ereksiyon temininde de zorluklar yaamaya balarlar. 23. ocuk sahibi olmak istememek Seyrek grnse de zellikle baml ve sorumluluk almaktan kanan erkekler, ocuk sahibi olmann getirecei ykmllklerden kanmak iin cinsel ilikiye girmekten kanabilirler. 24. Psikiyatrik rahatszlklar Kadnlarda olduu gibi, depresyon bata olmak zere birok psikiyatrik rahatszlk cinsel istei azaltr ya da geici bir sre ortadan kaldrr. Cinsel istei olumuz etkileyebilecek dier psikiyatrik rahatszlklar unlardr: yaygn anksiyete bozukluu, zellikle cinsellikle ilgili olmak zere obsesif-komplsif bozukluk, travma sonras stres bozukluu, panik bozukluk, zellikle anksiyetenin youn olduu dnemlerde izofreni gibi psikotik bozukluklar.
47
CETAD
Cinsel istek azl psikiyatrik bir hastala ya da onun tedavisinde kullanlan ilalara bal ise, ncelikle hastaln cinsel istei etkilemeyen bir ilala tedavisi gerekir. Psikiyatrik rahatszlk dzelme gsterdii halde cinsel isteksizlik devam ediyorsa cinsel terapi ya da soruna ynelik zel yaklamlar gerekebilir. Bazen de tam tersine cinsel ilev bozukluuna bal olarak anksiyete bozukluklar ve depresyon geliebilmektedir. Sertleme sorunu olan birok erkek durumunu yle ifade ederler: insanlarn yzne bakamyorum, sorunum belli olur diye ok korkuyorum, kanser olsam bundan daha iyi hi deilse onurumla lrm, eer sorunum dzelmezse intihar edeceim. 25. Stres ve znt kayna olan yaam olaylar Yas, ekonomik glkler, bir yaknn hastal gibi kiide sknt ve znt yaratan olaylar ya da hayati nemi olan sorunlar cinsel istei azaltabilirler. Bu durumda kiinin sorunlarna yardmc olacak, destekleyici tutumlar ie yarayabilir. 26. Yala veya ekicilikle ilgili endieler Erkekler cinsel ekiciliklerini yitirme endiesi daha az duyarlar. Gene de baz erkeklerde yalanmayla performanslarnn azalmasyla yzlememek iin cinsel ilikiden kanma ve isteksizlik ortaya kabilmektedir. Orta yal bir erkein ereksiyon ve ejeklasyon iin daha fazla uyarya gereksinim duymasndan gururu incinmesi cinsel istei, ardndan da sertleme sorununa yol aabilir. te yandan eklem hastalklar, kalp damar hastalklar, kanser ve dier ciddi hastalklar cinsel ilevleri bozabilir. Depresyon, anksiyete ve demans gibi psikiyatrik bozukluklar daha sk grlebilir ve bunlar tedavide kullanlan ilalar cinsel ilevi bozabilir. Yallkla ilgili cinsel mitler de cinsel ilevleri bozabilir. 27. Kadna ynelik agresyon/saldrganlk/fke Erken boalmas olan baz erkeklerin bir kadn mutlu etmek veya onu hayal krklna uratmak biiminde elikileri vardr. Bir yandan elerine bamldrlar bir yandan da elerine kar fkeleri vardr. Sevime srasnda da bilind olarak erken boalarak kadna haz vermek istemezler. 28. Gerek d beklentiler Erkekler birbirlerinden ve pornografik malzemelerden gerek d birok ey renir. Kendi gerei ile doru zannettii arasndaki uyumsuzluk yetersizlik duygularna ve performans anksiyetesine yol aarak sertlemeyi engelleyebilir. 29. Performans anksiyetesi Bu hastalar performans kayglar dolaysyla kendilerini cinsel deneyime brakma zorluu ekerler. Birok alanda kendilerini ar eletiren ve davranlarn performans asndan yarglayan kimselerdir. te yandan performans anksiyetesi cinsel ilev bozukluklarnn srmesinde en nemli etkenlerden biridir. Birka kez sertleme zorluu yaayan bir erkek artk her sevimesinde sertleme olup olmayacan merak etmeye balar ve bu kayg sertlemeyi daha da bozar ya da dorudan engeller. Keza erken boalmas olan erkeklerdede "gene erken boalacak mym?" endiesi boalmay abuklatrr. 30. Rastlantsal Baarszlk Bazen tesadfi bir sertleme zorluu baarszlk korkusuna yol aar ve sertleme zorluu ortaya kar. Diyelim yorgun ve alkoll olduu bir gece eini krmamak iin cinsel iliki deneyen bir erkek sertlemesi olamadnda panie kaplp daha sonra uygun durumlarda da korku dolaysyla sertlemeyi salamakta ya da srdrmekte zorlanabilir. 31. Hamilelik ve doum Ein hamile kalmas ya da doum yapmas zmlenmemi odipal sorunu olan bir erkekte ein anneyi sembolize etmesini tetikler ya da arttrabilir ve ortaya kan atma sertleme sorunlarna yol aabilir.
48
32. Aldatlma veya ein sadakatinden kukulanma Aldatlma, fke, kzgnlk yannda yetersizlik kayglarn da harekete geirerek sertleme sorununa neden olabilir. Bazen gerek olmad halde einin bakalaryla ilgilendiini ya da ilikisi olduunu dnmek kiide yetersizlik duygularna, fkeye ya da cinsel hazzn paylalmasn istememeye neden olarak sertleme sorununa yol aabilir. 33. Cinsel organlardan irenme veya holanmama Kadnlarda daha sk grlmesine karn baz erkekler kendi cinsel organlarndan veya elerinin cinsel organndan tiksinti duyabilirler. Baz erkekler elerinin vcut salglarndan veya bunlarn kokularndan rahatszlk duyarlar. 34. Organik hastalklara reaksiyon Birok hastalk ya da hastaln yaratt durum veya tedavi biimlerine kar gelien psikolojik reaksiyonlar cinsel ilev bozukluuna neden olabilmektedir. Bunlarn banda kanserler, reme sistemi ve idrar yollar hastalklar ve ameliyatlarla dier ciddi hastalklar gelir. Kanser; ilev kayb, aresizlik, mitsizlik, sululuk, lm korkusu, ar endiesi ve bamllk korkular uyandrr. AIDS'le ilgili inanlar HIV pozitif kiilerde sululuk duygularnn daha da fazla olmasna ve cinsel yaamdan daha fazla kanmaya neden olur. Yaam tehdit eden krizlerde tm zihinsel enerji ve bu arada cinsel enerji de yaam srdrme enerjisinin emrine verilir. 35. Eler arasndaki zayf iletiim Cinsel ilev bozukluu gelien birok ift cinsel ilikilerini konuamamaktadr. Bylelikle partnerler hem cinsel ihtiyalarn ve anksiyetelerini ifade edemezler hem de her biri karsndakinin dnce ve duygusunu tahmin etmeye alr. Bu tr tahminler ciddi yanl anlamalara yol aabilir ve cinsel zorluklar daha da arttrabilir. 36. Sululuk duygular eitli nedenlerden kaynaklanan sululuk duygular cinsel ilevleri etkileyebilir. Aile ii yelere duyulmu arzularla ilgili sululuk duygular olabilecei gibi, baka biriyle gizli bir ilikiden, baka birine ilgi duymaktan kaynaklanan veya ee kar ilgisizlik ihmal gibi nedenlerle de olabilir. Erotik hazz yaamak bu nedenle imkansz olabilir. Sululuk cinsel ilev bozukluunun partner zerinde alglanan etkileri nedeniyle de hissedilebilir. 37. Kstl n sevime Sertlemeyi srdrememe veya erken boalma endiesi olan erkeklerde hzl cinsel iliki sk grlr. Ancak hzl ve telala yaplan ilikinin gerisinde yatan korku devam eder ve bu zorunlu bir hale gelebilir. 38. Tecrbesizlik Erken boalma vakalarnda en nemli neden boalma kontrolnn renilmemi olmasdr. Erkekler cinsel yaamlarnn banda boalmay kontrol etmeyi bilmezler. stelik ar heyecan, tela gibi faktrler yannda acelecilik, yakalanma endiesi, uygunsuz ortamlar (asansr , park , bahe yahut genelev gibi) boalma kontrolnn renilmesini zorlatrr. Kiinin cinsel deneyimi arttka ve rahatladka boalmay kontrol etmeyi renebilir ancak cinsel tecrbesi artan her erkek boalmay kontrol etmeyi renemez ve bu kiiler ileride erken boalma sorunu yaarlar. 39. Eini memnun edememe endiesi ocukluklarnda anneleri, erikinliklerinde elerini tatmin edemedikleri endieleri olan baz kiilerde srekli kadnn memnuniyetini takip etme, tepkilerini izleme tutumu gzlenir. Cinsel iliki srasnda da elerinin tatmini ile ar meguliyet dolaysyla uyguladklar boalma yasa haz almay ve orgazm engelleyebilir.
49
CETAD
3) Erkekte Cinsel lev Bozukluklar

1- ERKEKTE AZALMI CNSEL STEK BOZUKLUU
Azalm Cinsel stek Bozukluu DSM-IV Tan ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteinin az olmas (ya da hi olmamas). Klinisyen, kiinin ya ve yaam koullar gibi cinsel ilevselliini etkileyen etkenleri gz nnde bulundurarak cinsel istein azald ya da hi olmad yargsna varr. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) ve sadece bir maddenin (rnein ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Cinsel istek bozukluu, sreen ve tekrarlayan bir biimde cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteinin azalm olmas ya da hi olmamas durumudur. Azalm cinsel istek bozukluu cinsel yaamn tmne yaylm olabilir ya da baz durumlarla ilgili olabilir. Mesela hasta eiyle cinsel yaknlk istei duymamasna karn mastrbasyon yapabilir ya da erotik filmler izleyebilir. ounlukla cinsel etkinlii balatmaz ya da ei tarafndan balatld zaman grev gibi kabul edip gnlszce eine katlabilir. Cinsel yaant skl ou zaman dk olsa bile, eten gelen talepler ya da fiziksel yaknlk veya samimiyet iin cinsel iliki skl azalmam olabilir. Cinsel istein azalm olmas uyarlma ve boalma zorluklarna neden olabilir. Baz hastalar istekleri azalm olduundan sevime srasnda konsantrasyonlarn kaybedip sertlemeleri bozulabilir ya da boalmaya ulamadan cinsel ilikiyi bitirebilirler. Bazen cinsel ilgi ve istek azl dolaysyla ortaya kan sertleme zorluklar yanllkla sertleme bozukluu olarak deerlendirilip tedavi edilmeye allabilir. Cinsel isteksizlik erikinliin bandan beri olabilecei gibi sonradan da ortaya kabilir. Balangta normal bir cinsel istein bulunduu uzun bir dnemin olmas tedaviye daha iyi yant olabilecei anlamna gelebilir. Ergenliin bandan beri olan cinsel isteksizlikte ise ounlukla daha ciddi etkenler sz konusudur. Sklk Cinsel istek azl erkeklerin %20'sinde grlr. Laumann ve arkadalarnn 1999'da Amerika'da yaptklar bir almada; hi evlenmemi erkeklerde, halen evli olan erkeklere gre 3 kat daha sk cinsel istek bozukluu saptanmtr. Nedenler Erkekte cinsel isteksizlik eitli nedenlere bal olarak geliebilir. Nedenleri biyolojik ve psikolojik olarak ikiye ayrabiliriz. BYOLOJK NEDENLER: a) Hastalklar: Tm kronik hastalklar, bbrek st bezlerinin fazla ya da az almas, cinsellik hormonlarnn azl, tiroid hormonlarnn azl ya da art, epilepsi, beyin kanamalar gibi rahatszlklar cinsel ilgiyi azaltabilirler. Ancak cinsel hormonlarn az olmas cinsel istei azaltabilirken, fazla olmas istei arttrmaz. b) lalar: Bata depresyon ilalar, lityum, baz tansiyon ilalar, psikoz tedavisinde kullanlan baz ilalar olmak zere ok sayda ila cinsel istei azaltabilmektedir.
50
PSKOLOJK NEDENLER 1) Kiilik sorunlar, 2) Ecinsellik, 3) Cinsel Kanmalar, 4) Maskelenmi Parafililer (cinsel sapknlklar), 5) ocuk sahibi olmak istememek, 6) Psikiyatrik rahatszlklar, 7) Stres ve znt kayna olan yaam olaylar, 8) Yala veya ekicilikle ilgili endieler, 9) Ee ilgi kayb, 10) Yaknlk sorunlar, 11) Evlilik atmalar, 12) Ein cinsel beceri eksiklii, Tedavi YARARSIZ TEDAV YAKLAIMLARI Hormonlar normal dzeylerde olan kiilere seks hormonlar verilmesi yararsz olduu gibi uzun vadede hormonal dengeyi bozduklarndan zararldr. Cinsel gc artrd sylenen ko yumurtas, kuvvet macunu, bal, pekmez, fndk, fstk, istiridye gibi eitli gdalarn bir yarar yoktur. Ancak kii bunlarn yararl olacana inanrsa psikolojik olarak gven duyusu vererek kiiyi rahatlatabilir. Depresyon ilalar: Depresyonu olmayan birine verilen depresyon ilalarnn birou cinsel istei arttrmak bir yana daha da azaltrlar. Sakinletiriciler: Hibir yarar olmad gibi, zellikle barbitratlar cinsel istei azaltrlar. Tedavi ilkeleri Cinsel isteksizlie neden olan herhangi bir bedensel ve kronik hastalk, ila kullanm vb. nedenler dikkatle aratrlmal ve saptanrsa nce bu etkenlere ynelik bir tedavi plan yaplmaldr. Kimi zaman bir ilacn deitirilmesi, kimi zaman altta yatan nemli bir hastaln saptanarak ortadan kaldrlmas sorunu kolayca ortadan kaldrabilir. stek ve tiksinme bozukluunda nedeni zmeyi hedefleyen, dinamik ynelimli cinsel terapiler daha iyi sonu verirken klasik cinsel terapiye yant oran nispeten dktr. Tedavide nedenlere ynelik zmler daha ok nem kazanr. Tedavide iftin cinsel iletiimlerinin arttrlmas, cinsel isteklerini daha rahat ifade edebilmelerinin salanmas cinsel yaamlarndaki kstllklarn kaldrlmas amalanr. Ancak tedavide en nemli unsur cinsel istei engelleyen unsurlarn bulunup ortadan kaldrlmas ile kiinin gizli kalm arzu ve fantezilerinin uyandrlmasdr. Gncel ve nispeten daha yzeyde olan bir etkene kar gelimi cinsel istek veya tiksinme bozukluunda uyarlanm seks terapisi yntemleri ie yarayabilir ve denenmelidir. Daha erken dnemlere ait, kronik, yaam boyu zellik gsteren ve derin dinamik nedenlerden kaynaklanan etkenler sz konusu ise sorunun arlna gre dinamik ynelimli cinsel terapi ya da uzun sreli psikanalitik terapiler tercih edilmelidir.
51
CETAD
Cinsel terapi Evlilik atmalar, gebelik korkusu, cinsel fobiler veya kanmalar, kat dini inanlar, yala veya ekicilikle ilgili endieler, ee ilgi kayb, yaknlk sorunlar, ein cinsel beceri eksiklii, g dengesizlii, pasif agresif e ve ete cinsel ilev bozukluuna sekonder gelien istek bozukluklar iin ncelikli olarak cinsel terapi dnlmelidir. Dinamik ynelimli cinsel terapisi Cinsel istek bozukluu, maskelenmi sapknlklar, kiilik sorunlar, cinsel kimlik veya ynelim sorunlar, direnli cinsel fobiler veya kanmalar, cinsel drtler zerinde kontroln kaybetme korkusuna bal ise dinamik ynelimli cinsel terapi daha uygun olabilir. Bireysel, uzun sreli terapiler Cinsel terapi ile sonu alnamayan ve direnli ciddi kiilik bozukluklar, cinsel kimlik ve ynelim sorunlar, dinamik seks terapisine yant vermeyen maskelenmi sapknlklar sz konusu ise uzun sreli psikanalitik terapiler yararl olabilir.
2 - CNSEL TKSNT BOZUKLUU
Cinsel Tiksinti Bozukluu DSM-IV ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, bir cinsel e ile genital cinsel iliki kurmaktan ar tiksinti duyma ve bundan tmyle (ya da hemen tmyle) kanma. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz. (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) Tanm Kii cinsel iliki kurmaktan tiksinti duyar ya da cinsel iliki kurmaktan kanr. Bunun dndaki cinsel eylemlerin tiksinti vermesi ya da bulunmamas gerekmez. Kii mastrbasyon yapyor ya da mesela pornografik malzemelerle uyarlyor olabilir. Sklk Cinsel tiksinti bozukluunun skl bilinmemektedir. Erkeklerde, kadnlara gre daha az grlr. Nedenler stek bozukluunda geerli nedenlerle ayndr ancak tiksinti bozukluunda sz konusu etkenler genellikle daha iddetlidir ayrca cinsel taciz ve travmalarla, cinsel ynelim sorunlarna daha sk rastlanr. stek bozukluu yapan nedenlere ek olarak u etkenler de sz konusudur. 1. Cinsel korkular, 2. Cinsel travmalar, 3. Cinsel kimlik ve ynelim sorunlar, 4. Ar kiilik sorunlar, 5. Cinsel fobiler, 6. E reddi, Tedavi Tedavide temel ilke tiksintiye yol aan etkenlerin bulunup ortadan kaldrlmas ya da zmlenmesidir.
52
3 - EREKTL LEV BOZUKLUU (SERTLEME ZORLUU)
nemli not: Sertleme sorunlar esas olarak 2. Bilgilendirme Dosyas'nda ayrntl olarak ele alnacandan burada genel bilgilerin verilmesiyle yetinilmitir. Erektil bozukluk DSM-IV Tan ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, yeterli bir ereksiyon salayamama ya da cinsel etkinlik bitene dek bunu srdrememe. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu cinsel ilev bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) ve sadece bir maddenin (rn. ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Balca zellii srekli olarak ya da yineleyici bir biimde yeterli sertleme salayamama ya da cinsel iliki bitene kadar sertlemeyi srdrememektir. Sertleme zorluu farkl derecelerde ve biimlerde olabilir. Baz bireyler cinsel yaantlarnn bandan beri sertleme salayamamlardr. Bazlarnda cinsel yaamn bir blmnde sertleme sorunu yokken sonradan ortaya kar. Bazlarnda sabah sertlikleri veya n sevime ya da mastrbasyon srasnda sertleme olurken tam cinsel birlemeye geecekleri zaman sertliklerini yitirirler. Eer bir kiide sabah sertlii ve n sevime srasnda sertleme varsa zellikle de mastrbasyonla orgazm olana kadar sertleme devam ediyorsa tedavi ans ok daha yksektir. Sabah sertlii ve mastrbasyonla sertleme olan bireylerde sorunun fiziksel bir hastala bal olma olasl ok dktr. zellikle baka durumlarda sertleme olup tam birleme srasnda sertlemeyi yitirenlerde organik bir patoloji olasl dk ve cinsel terapiye yant oran yksektir. Erkeklerde sertleme zorluklar sklkla cinsel anksiyete, baarsz olma korkusu, cinsel performans konusunda kayglar ve znel cinsel uyarlma ve haz duygularnda azalma ile ilikilidir. Sklk Erkeklerde en nemli cinsel salk sorunlarndan birisi sertleme sorunudur. Ya ilerledike sertleme problemleri de giderek artan younlukta ortaya kmaktadr. Bugn dnyada eitli blgelerde yaplan toplumsal tarama almalar benzer sonularla sorunun bykln ve nemini ortaya koymaktadr. 45 yan zerindeki erkeklerde deiik oran ve derecelerde sertleme sorunu balayabilmektedir. 60 ya zerindeki erkeklerin yaklak %50'sinde sertleme sorunu hafif, orta ve ar derecelerde mevcuttur. Dnya nfusunun giderek yaland ve ortalama yaam srelerinin giderek uzad gz nne alndnda 2025 ylnda Dnyada yaklak 320 milyon sertleme sorunlu hasta olaca hesaplanmaktadr. Nedenler nsann genel saln bozan sistemik hastalklar dediimiz hastalklar nemli oranlarda cinsel sal da etkilemekte ve sertleme sorunlarna yol amaktadr. Yalanma ile birlikte artan oranlarda gelien damar sertlikleri ve buna katkda bulunan hastalklar sorunun ilk byk halkasn olutururlar. Tansiyon ykseklii, kan yalarnda art ve dengesizlik, eker hastal toplumda sertleme sorunlarnn en byk nedenlerindendir. Bunlar dnda kalp hastalklar, kronik karacier ve bbrek hastalklar, solunum sistemi hastalklar, eitli ilalarn srekli kullanm da sertleme sorunlarna yol amaktadr. Sinir sisteminin devaml ve ilerleyici hastalklarnda da vcutta grlen birok aksaklkla birlikte sertleme de kaybolabilmektedir. Ayrca hormon sistemlerini etkileyen durumlar da saylabilecek nemli nedenler arasnda gsterilebilir. Sertleme ve cinsel ilev vcudun birok sisteminin birlikte bir uyum iinde almas ile ortaya kan karmak bir mekanizmadr. Genel sal bozan her hastalk ve etmenin cinsel sal da bozabilecei bilinmelidir. Sertleme sorunu ile doktora bavuran hastalar sistemik adan
53
CETAD
incelendiklerinde bunlarn yaklak %30'unda daha nceden farknda olmadklar hipertansiyon, eker hastal damar hastalklar vs gibi etkenler ortaya kmaktadr. Bu nedenle sertleme sorunu aratrlrken bu olaslk dikkate alnmal, hasta genel bir incelemeden geirilmelidir. zellikle lkemiz asndan sertleme sorununa yol aan ok nemli bir etken de sigara ve ttn iiciliidir. Ne yazk ki lkemizde sigara iicilii ok youndur ve eitli kalp, damar hastalklarna ve kanserlere yol aan bu bamllk sertleme sorunlarnn da nemli bir kaynan oluturmaktadr. Bir dier problem de gnmzde tm dnyada olduu gibi lkemizde de byyen ar kilo (obezite) sorunudur. Bugn zellikle orta yatan sonra grlen ve bel ve gbek evresindeki ya birikimi ile seyreden imanlamann sertleme sorunlar ile yakndan ilintisi olduu ortaya konmutur. PSKOLOJK NEDENLER: 1. YATKINLIK YARATICI NEDENLER a) Yetitirilme koullar, b) Erkek cinsel rol kimlii, c) Yetersiz, yanl cinsel bilgiler, d) ocuklukta yaanan cinsel taciz ve travmalar, e) Anneye ynelik akn bilindnda devam etmesi, f) Babayla ilgili sorunlar, g) Cinsel ynelim sorunlar, 2. BALATICI NEDENLER
a) Eler arasndaki sorunlar, b) Gerek d beklentiler, c) Partnerde cinsel ilev bozukluu, d) Hamilelik ve doum, e) Ein sadakatinden phelenme, f) Rastlantsal Baarszlk, g) Aldatlma, h) Yalanma, i) j) Organik hastalklara reaksiyon, Depresyon,
k) Anksiyete bozukluklar, 3. DEVAM ETTRC NEDENLER a) Genel ilikideki sorunlar, b) Eler arasndaki ekicilik kayb, c) Eler arasndaki zayf iletiim, d) Baarszlk korkusu, e) Sululuk duygular, h) Yaknlk sorunlar, i) j) l) Bozuk kendilik algs, Kstl n sevime, Cinsel Mitler,
54
k) Psikiyatrik rahatszlklar,
Tedavi: Sorun ortaya konduktan sonra tansal almalar bir dzen iinde yaplr. Hastann genel sal ve salk sorunlar ile ilgili kapsaml bir sorgulama yaplmaldr. Varolan hastalklar, gemite yaanan sorunlar aratrlmaldr. Detayl bir cinsel yk alnarak sorunun cinsi ve younluu aratrlmaldr. Bu amala btn dnyada geerlilii kantlanm soru formlar uygulanmas kolaylk salayabilir. Detayl bir fizik inceleme ve genital inceleme yaplmal, ardndan temel laboratuvar testleri yaplarak kan biyokimyasna, hormon deerlerine baklmal, gereken durumlarda hasta ilgili dal uzmanlarna ynlendirilerek genel salnn veya varolan ek hastalklarn durumunun aratrlmas salanmaldr. Gereken durum ve hastalarda grntleme yntemleri ve dier detayl testler yaplabilir.
Sertleme sorununun tedavisi iki ynl olmaldr. ncelikle hastann genel saln etkileyen olumsuz etmenler ortadan kaldrlmal, genel nlemler alnmaldr. Sigara ve ttn kullanm mutlak ekilde nlenmelidir. Kimsenin hem sigara imenin keyfini yaayp hem de salkl kalmak ve sertleme sorununu yaamamak gibi bir lks olamaz. Ar kilo engellenmeli, yaa uygun dzenli fizik egzersiz yaplmal, dengeli beslenmeye dikkat edilmeli ve olabildiince stresten kanmladr. Soruna neden olan hipertansiyon, diyabet, sinir sitemi ve hormon sistemi hastalklar kontrol altna alnarak tedavileri salanmaldr.
Tedavinin ikinci yn soruna zgl tedavi yntemlerinin uygulanmasdr. Yukarda sz edildii gibi 1990' larda sertleme fizyolojisinin temel mekanizmalar aydnlatldktan sonra zgl tedavi ajanlarnn da retilebilmesi salanmtr. Bu amala retilen fosfodiesteraz tip5 inhibitr grubu ilalar gerek organik gerekse psikojenik sertleme kayplarnda nemli baarlar salamlardr. liki ncesinde bu haplarn alnmas ile sertleme sre ve kalitesi artmakta ve hastalarn ortalama %80'inde baarl iliki kurulabilmektedir. Sanlann aksine ok gvenli ve ok az ve nemsiz yan etkilere sahip olan bu ilalar sertleme sorunlarnn tedavisinde bir devrim olarak kabul edilmektedir. Sadece nitrat denilen maddeleri ieren kalp ilalarnn kullanld durumlar haricinde gereken hastalarda gvenle kullanlmaktadr. Burada unutulmamas gereken en nemli etmen bunlarn bir ila olduu, mutlaka doktor nerisi ve reetesi ile kullanlmas gerektii, bir afrodizyak olmadklardr. Azdan alnan bu ilalarn yksek baar oranlar yine de her hastaya yardmc olamamaktadr. Baar salanamayan baz hastalarda iliki ncesinde penis iine inelerle ereksiyon salayacak kas gevetici ilalar verilerek sertleme salanabilir. Ayrca vakum cihazlar da kullanm baars yksek olmasa da nerilebilecek yntemler arasnda saylabilir. Tbbi tedavinin yarar salamad bir grup hastada hala cerrahi tedavinin etkin bir yeri vardr. Penis iine yerletirilen protezlerle hastalarda yksek memnuniyet oranlaryla etkin cinsel yaam salanabilmektedir. Sertleme sorunlarn nlenmesi ve cinsel saln korunmas elbette hastaln ortaya kp tedavi araylarna girilmesinden daha kolaydr. Sigara iilmemeli, kiloya dikkat edilmeli, fizik egzersiz ihmal edilmemeli, dengeli beslenilmeli, stresten kanlmal ve dzenli salk kontrolleri ile olabildiince genel salk korunmal ve erken saptanacak sorunlar bymeden giderilmelidir. Sorun yaanyorsa n yarglar bir kenara itilmeli, utanma ve ekingenlik bir tarafa braklmal ve doktora bavurulmaldr. Unutulmamaldr ki cinsellik en nemli vcut ilevlerindendir ve bozulmas bir salk sorunudur. Her salk sorunu gibi o da tedavi edilmelidir.
55
CETAD
4-ERKEN BOALMA
Erken Boalma DSM-IV Tan ltleri A. Srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, ok az bir cinsel uyarlma ile ve kiinin istemesinden nce, vajinaya girme ncesi, girer girmez ya da hemen sonra ejaklasyonun olmas. Klinisyen, ya, cinsel e ya da durumun yeni olmas ve son zamanlardaki cinsel etkinliin skl gibi uyarlma evresinin sresini etkileyen etkenleri gz nnde bulundurmaldr. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Erken boalma sadece bir maddenin (rnein; Opiyatlarn braklmas) dorudan etkilerine bal deildir. Tanm Erken boalma erkein boalma refleksi zerine kontrolnn olmamas demektir. Baz yazarlar erken boalma iin uyarlma ya da cinsel birlemeden sonra geen sreyi dikkate alarak giriten sonra 2 dakika iinde boalan erkeklere erken boalma tans konmas gerektiini sylerler. Bizim kanaatimiz ise erkein boalmasn kontrol edip edemediine gre belirlenir. Erken boalma farkl derecelerde olabilir 1) Giriten nce boalanlar, 2) Girer girmez boalanlar, 3) Giriten birka dakika iinde kontrolsz olarak boalanlar, 4) Giriten sonra sreye bakmakszn kendi iradesi dnda boalanlar, En hafif tarz giriten sonra yeteri sre olmasna karn (3 dakikadan uzun) kendi iradesi dnda boalanlardr ki bunlarda tedavi gerekmeyebilir. Ancak daha ar ekillerinin kiinin ve einin cinsel hazz ve mutluluu iin tedavi olmalar kesinlikle nerilmektedir. Sklk Erkekler arasnda en sk rastlanan cinsel problem erken boalmadr. Dnya zerinde grlme sklnn %20 ile %30 arasnda deitiini belirten ok sayda aratrma vardr. Sonu olarak, her 3 ya da 4 erkekten birinin bu sorun ile kar karya olduunu syleyebiliriz. Erken boalmaya neden olan eitli faktrler olsa da en nemli faktr kiinin boalmasn kontrol etmeyi renememi olmasdr. Nasl ki ocuk idrarn kontrol etmeyi ve uygun olduu zamanda boaltmay zamanla ve tecrbeyle renirse gen bir erkek de cinsel yaamnn banda boalmay kontrol etmeyi bilmez, kii deneyim kazandka ve rahatladka boalma kontroln renebilir. Ancak eitli nedenlerden erkeklerin azmsanmayacak bir blm boalmalarn kontrol etmeyi renemezler ya da aba gstermemilerdir. Ar heyecan, tela gibi faktrler yannda, acelecilik, yakalanma endiesi, uygunsuz ortamlar (asansr, park, bahe yahut genelev gibi) boalma kontrolnn renilmesini zorlatrr. Erken boalmada cinsel terapinin esasn kiinin boalma refleksini kontrol edebilmeyi renmesi oluturur. Nedenler 1. Cinsel deneyimsizlik, 2. Anksiyeteli/Telal kiilik, 3. Kadna ynelik agresyon/saldrganlk/fke, 4. Edilgenlik,
56
TEDAVDE UYGUN OLMAYAN YAKLAIMLAR Erken boalmas olan erkekler, boalmalarn kontrol edebilmek amacyla akllarna eitli dnceler getirirler. Zihinlerini cinsel hazdan uzaklatrmaya alrlar. Bazen de dilerini skar, trnaklarn ellerine batrarak boalmay geciktirmeye alrlar. Ancak tm bu yntemler ie yaramad gibi cinsel hazz da azaltr ve haz almadan ve boalmay fark etmeden zayf bir ekilde boalmaya yol aar. Erken boalmay geciktirmek amacyla kullanlan spreyler ve kremler peniste anesteziye yol aarak, duyarll ve alnan zevki azaltt iin boalmay geciktirirler. Sonuta boalma sresi uzam olabilir ancak alnan haz azalm olur. Erken boalma tedavisinde kullanlan antidepresanlar cinsel istei ve uyarlmay azalttklar iin boalma sresini uzatrlar. Ancak kiide isteksizlik ve cinsellikten alnan hazda azalmaya yol aarlar. stelik kii ilac brakt zaman problem yeniden ortaya kar. Gene de terapi olanaklar olmayan ya da ok nadiren terapiden yararlanmayan hastalarda bir son seenek olarak kullanlabilir. UYGUN YNTEM Cinsel terapide hastann cinsel hazza odaklanmas ve ald zevki bastrmamas amalanr. Cinsel terapiyle kazanlan ey, boalmay kiinin denetimi altna almasdr.nk her erkek uygun yntem ve tekniklerin kullanlmasyla boalma kontroln renebilir. Erken boalmann tedavisi haftada-iki haftada bir yaplan 6-10 seansla ortalama 3 ayda tamamlanr. Ancak baz vakalarda tedavi daha ksa srebilir. Tedavinin esasn boalma refleksi zerinde denetim kazandrma egzersizleri oluturur. Ayrca kiinin erken boalmasna neden olan zel bir etken varsa bunun zmlenmesi salanr.
5- ERKEKTE ORGAZM BOZUKLUKLARI
Erkekte Orgazm Bozukluu DSM-IV Tan ltleri A. Klinisyenin, kiinin yan gz nnde bulundurduunda, younluunun ve sresinin yeterli olduunu dnd cinsel etkinlik srasnda, olaan bir cinsel uyarlma evresi sonras, srekli olarak ya da yineleyici bir biimde, orgazmn gecikmesi ya da olmamas. B. Bu bozukluk, belirgin bir skntya ya da kiiler aras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu orgazm bozukluu, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (baka bir Cinsel lev Bozukluu dnda) ve sadece bir maddenin (rn. ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Kii cinsel etkinlik srasnda yeterli sre ve iddette uyarlma olmasna karn, orgazm gecikir ya da gereklemez. Erkekte orgazm bozukluklar 3 farkl biimde kendini gsterir. 1. Ge boalma, 2. Zevk almakszn boalma (fizyolojik ya da anhedonik orgazm), 3. Doyumsuzluk, 1.GE BOALMA Erkek doruk noktasna ya hi ulaamaz ya da orgazm olabilmesi iin uzun ya da youn bir uyarlma srecine gereksinim duyar. a - En iddetli ekli mastrbasyonla bile boalmann olmamas durumudur ve nadirdir. b - Daha hafif ekliyle mastrbasyonla boalma olmakta ancak cinsel birleme srasnda olmamaktadr. c - Daha da hafif ekli erkek einin yannda elle ya da oral uyarlmayla boalabilmekte ancak birleme ile boalamamaktadr. d - En hafif ekli durumsal olandr. Baz durumlarda boalma olmakta baz durumlarda olamamaktadr.
57
CETAD
2. FZYOLOJK (ANHEDONK ) ORGAZM Son derece nadir sayda erkekte hibir orgazmik keyif duyulmadan ejeklasyon olur. Ge ve ksm ge boalmadan farkl olarak fizyolojik orgazmda hem emisyon hem de fkrma vardr dolaysyla kaslmalar da olmaktadr ancak zevk duygusu yaanmaz. 3. DOYUMSUZLUK Baz erkekler orgazm olmalarna karn, orgazm duygusundan yeterli doyum salayamazlar. Birok erkekte yaanan orgazm duygusu her birlemede ayn olmamaktadr. Kinsey ve arkadalarna gre tm erkeklerin 1/5'i dk younlukta orgazm yaarlar. Baz birlemelerinde veya baz partnerlerle daha youn baz birlemelerinde veya baz partnerlerle daha dk younlukta orgazm yaanmas hi de az grlen bir durum deildir. Sklk Ge boalma, erken boalma ve sertleme bozukluklarndan ok daha az grlr. Ge boalma en az grlen cinsel ilev bozukluudur. Genel toplumda grlme skl % 5 ve altndadr. Masters ve Johnson 447 kiilik bir cinsel disfonksiyon serisinde % 3.8 orannda rastladklarn bildirmilerdir Nedenler Cinsel yaamn bandan beri devam eden boalma zorluklarnda daha ciddi etkenler sz konusudur : Genellikle sert ve ar tutucu bir ortamda yetimilerdir. Cinsellii gnah, cinsel organlar da kirli olarak alglar. Bilinli veya bilind sululuk duygular olabilir. Genelde cinsel alann dna taan yaknlama sorunlar vardr. Kendilerini yaadklar ann duygulanmna brakamazlar. Hayatlarnn her alannda srekli kendilerini kontrol etme gereksinimi duyarlar. Kendini brakamama yannda kendini verememe problemleri dikkati eker. Sonradan ortaya kan orgazm sorunlar ise genellikle erkein karar veremedii hamilelik planlar, partnerin ekiciliini kaybetmesi veya eitli nedenlerden dolay ilikiden memnuniyetsizlik gibi iliki glklerinin bir yansmasdr . Dier nedenler yle sralanabilir: Boalmann ar kontrol, Performans anksiyetesi, Kadn mutlu edememe endiesi, Balanma Korkular, Kadna ynelik agresyon, Ein hamilelik planlar, Bu hastalar performans kayglar dolaysyla kendilerini cinsel deneyime brakma zorluu ekerler. Birok alanda kendilerini ar eletiren ve davranlarn performans asndan yarglayan kimselerdir. Dolaysyla narsisistik ve obsesif kiilik zellikleri sk rastlanr. ocukluklarnda anneleri erikinliklerinde elerini tatmin edemedikleri endieleri olan baz kiilerde srekli kadnn memnuniyetini takip etme, tepkilerini izleme tutumu gzlenir. Cinsel iliki srasnda da elerinin tatmini ile ar meguliyet dolaysyla uyguladklar boalma yasa orgazm engelleyebilir
58
dipal sorunlar daha ok partner seimi, ilikiyi srdrme ve balanma sorunlar, uyarlma glkleri gibi sorunlara yol amakla birlikte bazen orgazm ketleyici de olabilir. Obsesif karakterlerde duygular zerindeki denetimini yitirme endiesi ve kontroll olma abalar orgazm ketleyebilir. Narsisistik karakterlerde ise zellikle bir bakasnn yannda kontrolsz olmann yarataca saygnlk kayb endiesi ein yannda orgazm engelleyebilir. Tedavi Boalma glkleri olan erkeklerin tedavisinin iki temel ilkesi olduu sylenebilir: 1. Birleme ile boalmann salanmasna ynelik partnerin varlnda aamal olarak ilerleme, 2. Fanteziler veya erotik resimler araclyla zihnin baka yne evrilmesi ve ayn anda uyarlma. Tedavide asl ama, kontrol etme ihtiyacnn ynn deitirmek, zihni kontrol endiesinden cinsel heyecana ekmektir. Bu hastalarda anksiyete ve bu anksiyeteye kar ketleyici savunmada en nemli faktr e ilikisidir. Dolaysyla e ilikisindeki bilind atmalar en azndan bir dereceye kadar zmlenmeden fazla bir sonu alnamaz.
6- ERKEKTE CNSEL ARI BOZUKLUU
Disparoni DSM-IV Tan ltleri A. Erkekte ya da kadnda cinsel ilikiye, yineleyici bir biimde ya da srekli olarak elik eden genital arnn olmas. B. Bu bozukluk belirgin bir skntya ya da kiileraras ilikilerde zorluklara neden olur. C. Bu bozuklua sadece Vajinismus ya da slanmann olmamas neden olmamaktadr, bu bozukluk, baka bir Eksen I bozukluuyla daha iyi aklanamaz (rnein Somatizasyon Bozukluu) ve sadece bir maddenin ( rnein ktye kullanlabilen bir ila, tedavi iin kullanlan bir ila) ya da genel tbbi bir durumun dorudan fizyolojik etkilerine bal deildir. Tanm Cinsel iliki srasnda cinsel organlarda srekli ya da yineleyici bir biimde ar olmasdr. Sklk Disparoni, erkekte nadirdir ve genellikle organik bir duruma baldr. Nedenler A. ORGANK NEDENLER Genellikle cinsel organlardaki enfeksiyonlara ve dier rahatszlklara baldr. Tedavide de arya yol aan hastaln tedavisi esastr. B. PSKOLOJK NEDENLER Nadir grlen bu rahatszlkta belli bir neden gsterilememitir. Daha ok kiinin cinsellikle ya da ilikisiyle ilgili atmalar sz konusu olabilir. Tedavi Soruna neden olan etkenlerin ya da hastalklarn anlalp zmlenmesine dayanr.
59
IV. BLM
PARAFLLER (CNSEL SAPKINLIKLAR)
1) GR Tanm Bir insanla cinsel birleme yoluyla orgazma ulamaya ynelik cinsel etkinlik eklinde tanmlanan normal cinsel eylemden srekli ve tekrarlayc bir biimde sapmadr. Zaman zaman yaplan farkl cinsel etkinlikler parafili olarak deerlendirilmez. Parafili denilebilmesi iin, kiinin ancak zorunlu ve tekrarlayc baz koullara bal olarak orgazm olabilmesi gerekir. Bu koullar unlardr: 1. Uygunsuz cinsel nesnelerin kullanlmas: sadece ocuklarn, hayvanlarn, llerin, eyalarn kullanlmas. 2. Bedenin dier blgelerinin kullanlmas: anal seks, oral seks, vb. 3. Zorunlu d koullarn bulunmas: fetiizm, transvestizm, gzetlemecilik, tehircilik, sadomazoizm.
2) PARAFLLER Parafili eitleri unlardr: 1- Egzibisyonizm (Tehircilik, Gstermecilik) Tan ltleri A. En az alt aylk bir sre boyunca, kiinin genital organlarn, bunu beklemeyen bir yabancya gstermesi ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantezilerin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Bu fanteziler, cinsel drtler ya da davranlar, klinik adan belirgin bir skntya ya da toplumsal meslek alanlarnda ya da nemli dier ilevsellik alanlarnda bozulmaya neden olur. Kii cinsel organlarn, bakalarna gstermekten ya da byle hayaller kurmaktan byk bir haz alr. Bu davran genellikle beklenmedik bir yerde, zamanda ve bunu beklemeyen bir kiiye gsterir. Bir ou bu eylemden sonra mastrbasyon yaparak orgazm olur. 2- Fetiizm Fetiizm DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin canl olmayan nesneleri kullanmakla ilgili (rn. kadn i amarlar) youn, cinsel ynden uyarc fantezilerinin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Kii, bu cinsel drtlerine gre davranmaktadr ya da bu kiinin cinsel drtleri ya da dlemleri (fantezileri) belirgin bir skntya ya da kiiler aras sorunlara neden olmaktadr. C. Bu feti nesneleri aykr-giyimde kullanlan kadn giysileri (Transvestik Fetiizmde olduu gibi) ya da taktil genital uyar salamak amacyla tasarlanm aralarla (rn. bir vibratr) snrl deildir. Bu kiilerde cinsel ilgi cansz nesnelere yneliktir. Uyarc olarak kullanlan nesneler genellikle kar cinsten birine ait eyalardr. Bu amala en sk i amarlar ve ayakkablar kullanlr.
61
CETAD
3- Frottrizm (Srtnmecilik) Frottrizm (Srtnmecilik) DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin rzas olmayan bir kiiye dokunmas ve srtnmesi ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantezilerinin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Kii, bu cinsel drtlerine gre davranmaktadr ya da bu kiinin cinsel drtleri ya da dlemleri (fantezileri) belirgin bir skntya ya da kiiler aras sorunlara neden olmaktadr. Bu kiiler daha ok toplu tama aralar gibi insanlarn kalabalk olduu yerlerde bakalarna dokunarak ya da srtnerek cinsel haz alrlar. 4- Pedofili Pedofili DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin ergenlik dnemine girmemi bir ocukla ya da ocuklarla (genellikle 13 yalarnda ya da altnda olanlarla) cinsel etkinlikte bulunma ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantazilerinin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Kii, bu cinsel drtlerine gre davranmaktadr ya da bu kiinin cinsel drtleri ya da dlemleri (fantezileri) belirgin bir skntya ya da kiiler aras sorunlara neden olmaktadr. C. Bu kii en az 16 yandadr ve A Tan ltndeki ocuk ya da ocuklardan en az 5 ya daha byktr. Not: 11-12 yalarnda biri ile cinsel iliki srdren ge ergenlik dnemindeki bir kiiyi buraya katmaynz. Erikin birinin srekli ya da tekrarlayc bir biimde ocuklarla cinsel ilikiye girmesi ya da byle fanteziler kurarak uyarlmasdr. Daha ok kar cinsten bir ocukla iliki grlse de ayn cinsten ocuklar da kullananlar vardr. ocuklar ilikiye daha ok kandrarak veya tehdit ya da antajlarla ikna ederler ancak bazen iddet uygulama davran da gsterirler. 5- Cinsel Mazohizm Cinsel Mazohizm DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin hakaret edilme, dvlme, balanma ya da baka bir biimde strap ekme eylemi (taklidi deil gerei) ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantezilerinin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Bu fanteziler, cinsel drtler ya da davranlar klinik adan belirgin bir skntya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da nemli dier ilevsellik alanlarnda bozulmaya neden olmaktadr. Bu kiilerin cinsel olarak uyarlmalar ve orgazm olabilmeleri iin manevi olarak aalanmaya ya da fiziksel ac duymaya gereksinimleri vardr.
62
6- Cinsel Sadizm Cinsel Sadizm DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin, baka birinin psikolojik ya da fiziksel olarak strap ekmesi (hakaret etme de iinde olmak zere) eylemi (taklidi deil gerei) ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantazilerinin, cinsel drtlerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Kii, buna onay vermeyen birine kar bu cinsel drtlerine gre davranmaktadr ya da bu kiinin cinsel drtleri ya da dlemleri (fantazileri) belirgin bir skntya ya da kiiler aras sorunlara neden olmaktadr. Srekli ya da yineleyici bir biimde baka birini manevi olarak aalayarak ya da fiziksel ac vererek ya da byle hayaller kurmak suretiyle cinsel olarak uyarlma durumudur. 7- Transvestik fetiizm Transvestik Fetiizm DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, heteroseksel bir erkekte, aykr-giyim ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantezilerin, cinsel drtlerin ya da davranlarn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Bu fanteziler, cinsel drtler ya da davranlar klinik adan belirgin bir skntya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da nemli dier ilevsellik alanlarnda bozulmaya neden olmaktadr. Heteroseksel bir erkein kadn kyafetleri giyerek uyarlmasdr. Halk arasnda ve medyada sklkla cinsel kimlik bozukluu ile kartrlr. Transvestik fetiizm vakalar, Heteroseksel bir yaam srerler ve kadn kyafetleri giyip erkeklerle ilikiye girmezler. Sklkla bu eylemlerini gizli olarak gerekletirirler ve kadn olduklarn iddia etmedikleri gibi kadn olarak da kabul edilmek istemezler. 8- Voyrizm (Gzetlemecilik) Voyrizm (Gzetlemecilik) DSM-IV Tan ltleri A. En az 6 aylk bir sre boyunca, kiinin bunu beklemeyen bir kiiyi plakken, soyunurken ya da cinsel etkinlikte bulunurken gzetleme eylemi ile ilgili youn, cinsel ynden uyarc fantezilerinin ya da davranlarnn yineleyici bir biimde ortaya kmas. B. Kii, bu cinsel drtlerine gre davranmaktadr ya da bu kiinin cinsel drtleri ya da dlemleri (fantezileri) belirgin bir skntya ya da kiiler aras sorunlara neden olmaktadr. Srekli ya da yineleyici bir biimde plak ya da cinsel etkinlikte bulunan insanlar gizlice seyrederek ya da byle hayaller kurarak uyarlma durumudur. 9- BTA Parafili Baka Trl Adlandrlamayan Parafili DSM-IV Tan ltleri Bu kategori, herhangi zgl kategorilerden birinin tan ltlerini karlamayan Parafilileri kodlamak iindir. Sadece bunlarla snrl kalmamak zere rnekleri arasnda telefon skatolojisi (ak sak telefon konumalar), nekrofili (cesetler), parsiyalizm (sadece vcudun belirli bir blm zerinde odaklama), zoofili (hayvanlar), koprofili (fees), klizmafili (enema) ve rofili (idrar) saylabilir.
63
CETAD
Yukarda anlatlan parafililere tam olarak uymayan ancak srekli ya da yineleyici bir biimde parafilik saylacak eylemler ya da fantazilerle uyarlma durumudur. rnek olarak telefonla ak sak konumalar, cesetlerle cinsel iliki kurma, bedenin sadece belli blmlerine odaklanan cinsel etkinlikler, hayvanlarla cinsel iliki kurma vb. verilebilir. Sklk Parafililerin skl ile ilgili ok az gvenilir bilgi vardr. Genel toplumdaki sklnn, vaka rneklerine dayal tahminlerden daha fazla olduu kabul edilir. Parafililer, daha byk oranda erkeklerde grlmektedir. Fetiizm, byk oranda her zaman erkeklerde grlr. Tm parafililerin % 50'den fazlas 18 yandan nce balar. Parafilik davrann oluumunun en sk grld ya dilimi 15-25 ya arasdr. Nedenler Parafililerin nedenleri henz aydnlatlamamtr. Normal kabul edilen cinsel arzular ancak ocukluun ileri dnemlerinde kurulur. Balangta tm insanlar ocukluklarnn erken dnemlerinde parafili olarak kabul edilecek arzulara sahiptir. 5-6 yalarnda bu arzular normal kabul edilen cinsel arzularn egemenlii altna girer ve etkileri zayflar. Parafili her zaman kiinin psikoseksel geliimin daha erken aamalarnda taklm olduu anlamna gelir. Bazen kii olgun cinsellie hi eriememi ve erken aamalarda gelimesi durmutur. Bazen de taklma olsa bile geliim ksmen baarlm ancak olgun cinsel yaamda yaanan zorluklar kiiyi daha kolay olan erken aamalara geriletmitir. Tedavi Tedavinin baars, genel olarak kiilik geliimi ve olgunluk dzeyi ile paralellik gsterir. Kiilik geliimi daha ileri dzeylerde olan ve ciddi bir kiilik patolojisi olmayan hastalarda tedavi daha kolay ve baarl iken ar kiilik bozukluklar gsteren kiilerde tedavi ok daha uzun srer ve baar oran da ok yksek deildir. Psikoterapi ile sonu alnamayan ya da psikoterapi olanaklar olmayan hastalarda ila tedavisi de kullanlabilir. Parafili tedavisinde yararl olabilecek ilalar unlardr : Serotonin sistemi zerinden etki eden depresyon ilalar: Drtsel davranlar ve cinsel arzuyu azaltrlar Antipsikotikler: Drt gcn azaltrlar ve drt denetimini kolaylatrrlar Hormon tedavileri: Cinsel arzuyu azaltrlar.
64
V. BLM
CNSEL KMLK BOZUKLUKLARI
DSM-IV Cinsel Kimlik Bozukluu Tan Kriterleri A. Kar cinsiyetle gl ve srekli bir zdeim kurma (sadece dier cinsiyette olmann getirecei sanlan kltrel stnlkler iin bir istek duyma olarak deil). ocuklarda bu bozukluk aadakilerden drd (ya da daha fazlas) ile kendini gsterir: 1) Dier cinsiyette olma isteini ya da srarn yineleyeci bir biimde dile getirme, 2) Erkek ocuklarn kart giyimi yelemesi ya da kadns giyim kuam taklit etmesi; kz ocuklarnn sadece katlam allagelen erkeksi giysiler konusunda srar etmesi, 3) mgesel oyunlarda gl bir biimde ve srekli olarak kar cinsin rollerini oynamay yeleme ya da srekli olarak dier cinsiyette olma fantazileri tama, 4) Kar cinsin allagelmi oyunlarna ve elencelerine katlma konusunda youn bir istek duyma, 5) zellikle kar cinsten oyun arkadalar seme, Ergenlerde ve erikinlerde bu bozukluk, dier cinsiyette olma isteini dile getirme, dier cinsiyetteymi gibi yaamay ya da davranlmay isteme ya da dier cinsiyete zg duygularnn ve tepkilerinin olduuna ilikin bir inan tama gibi semptomlarla kendini gsterir. B. Cinsiyetini ilikin srekli bir rahatszlk duyma ya da cinsiyetinin gerektirdii cinsel rol iin uygun olmad duyumumun olmas. ocuklarda bu bozukluk aadakilerden herhangi biriyle kendini gsterir: Erkek ocuklarnda, penis ya da testislerinin iren olduunu, ileride yok olacaklarn ya da bir penis sahibi olmamann daha iyi olacan ne srme, kuralsz kaba saba oyunlardan tiksinme ya da erkee zg oyuncaklar, oyunlar ve etkinlikleri reddetme, Kz ocuklarnda oturarak idrar yapmay reddetme, penisinin olduu ya da ileride bir penisinin olacan ileri srme, gslerinin bymesine ya da mestruasyon grmeyi istememe zerinde durma ya da olaan kadns giysilere kar ileri derecede tiksinti duyma. Ergenlerde ve erikinlerde bu bozukluk primer ve sekonder cinsiyet zelliklerinden kurtulma zerine kafa yorma (rnein dier cinsiyeti taklit etmek iin cinsiyet zelliklerini fiziksel olarak deitirmek zere hormon, cerrahi ya da baka tr bir giriim uygulanmasn isteme) ya da yanl cinsiyette doduuna ilikin bir inan tama gibi semptomlarla kendini gsterir.
C. Bu bozukluk fiziksel bir interseks durumu ile beraber gitmemektedir. D. Bu bozukluk, klinik adan belirgin bir skntya ya da toplumsal, mesleki alanlarda ya da nemli dier ilevsellik alanlarnda bozulmaya neden olur.
65
CETAD
Tanm Kiinin anatomik ve biyolojik cinsiyetini reddederek kar cinsin primer ve sekonder cinsiyet zelliklerine sahip olmak istemesidir. Kari cinsel kuvvetli bir zdeim kurmann yansra anatomik cinsiyetinden rahatszlk duyma ve anatomik cinsiyetine ait rolde uygunsuzluk hissetme sz konusudur. Genellikle ocuklukta balar. Ge balang gsteren olgularn da gemilerinde cinsel kimlikle ilgili farkl yaantlarnn olduu ifade edilmektedir. Sklk Yetikin erkeklerde 1/30.000, yetikin kadnlarda ise 1/100.000 olarak grlr. Erkeklerde kadnlardan 3 kat daha fazla rastlanr. lkemizde cinsel kimlik bozukluklar ile ilgili bir birimi bulunan stanbul Tp Fakltesi Psikiyatri Anabilim Dalna bavuran cinsel kimlik bozukluu olanlar arasnda kadnlar erkeklerden 10 kat fazladr. Nedenler Cinsel kimlik bozukluunun (Transseksalite) herhangi bir hormonal dengesizlikle ya da biyolojik patoloji ile ilgisi ortaya konamamtr. Tedavi ounlukla yaanan toplumsal izolasyon ve dlanma bu kiilerin zsaygsnda azalmaya yol amaktadr. Madde kullanm ile ilgili sorunlar, anksiyete ve depresyon, zellikle ergenlerde belirgin olarak intihar giriimleri sklkla grlmektedir. Tedavi kiinin cinsel kimlii ile uyumunu salamas, sosyal ve mesleki ilevselliini artrabilmesi ve bamszln kazanmasna ynelik bireysel veya grup psikoterapisi biimindedir. Terapide kiinin biyolojik cinsiyetine dnmesi amalanmaz nk bu hastann istemedii bir eydir ve zaten denense de baarl olunamaz.
66
VI. BLM
TRKYE'DE CNSEL TEDAVLER VE CNSEL SALIK HIZMETLER
Bu blmde CETAD aratrmasnn cinsel sorunlar ve tedavi hizmetleri ile ilgili blmnn sonular paylalmtr. Yalnzca bu sonular bile cinsel salk alannda yaanan sorunlarn yaygnl ve halkmzn danmanlk ve tedavi hizmetleri alanndaki beklentilerini ortaya koymaktadr. Bu blmde ilk soru yaanan cinsel sorunlar hakknda olmutur. Grlen kiilere olas cinsel salk ve reme sal sorunlarnn yer ald bir kart gsterilmi ve cevap seeneklerinin numaralarn belirterek ya da soru formuna not ederek, sorunlaryla ilgili bilgi vermeleri istenmitir. Yeterli okuma yazmas olmayanlara yksek sesle ifadeler okunarak listenin ierii aktarlmtr. Bu soruda sadece halen yaanan sorunlar deil, gemite yaanm sorunlar da irdelenmitir. Bu incelemede, Trk toplumunun yarsndan fazlasnn cinsel sorunu olmadn belirtmitir (%53). %11'lik bir kesim 'aktif cinsel yaam olmadn' belirtirken, % 8'lik bir kesim bu konuda herhangi bir yant vermemitir.
Ayn inceleme 'aktif cinsel yaam olmayanlar' analiz dnda tutularak yapldnda ortaya kan grafik ise aadaki grafikte sunulmaktadr.
Aktif cinsel yaamm yok diyen %11'lik kesim dlanarak yaplan analiz, toplumun %32'sinin Cinsel Salk ve reme Sal alanlarndan en az birinde yaamlarnn herhangi bir dneminde en az bir kez ya da birden ok sorun yaadn ortaya koymaktadr. Birden ok sorun alannda yant verildiinden yantlarn toplam ( %25 + %16 = %41) olarak gzkmektedir. Cinsel salk / reme sal konularnda ila kullanma / tedavi grme... Cinsel konulu salk sorunu yaasn yaamasn, salk hizmeti alm olsun olmasn herkese imdiye kadar hi cinsel salk/reme sal konusunda herhangi bir ila kullanp kullanmad ya da tedavi uygulayp uygulamad sorulmutur. Tedavi grm/ila kullanm kiilerin oran %8'dir. Evli, ya da evlilik yaam kiilerde bu oran kadn/erkek bekarlara gre daha yksekken, evli ya da evlilik yaam kadnlarda da erkeklere gre daha yksektir.
67
CETAD
Cinsel salk / reme sal sorunlarnn yaand dnemler... Salk yardm/danmanlk alm olanlara yaamlarnn hangi dnem ya da dnemlerinde cinsel salk/reme sal konusunda doktor ya da uzman bir kiiden uzman salk yardm/danmanl aldklar sorulmutur. Erkekler iin en ne kan dnemler ergenlik ve 20'li ve 30'lu yalar iken, kadnlarn cinsel salk ve reme sal sorunlar yaad dnemler yeni evli dnemler, gebelik ve doum sonras dnemi ve menopoz olarak belirtilmektedir. Bu sonu, kadnlarn nemli bir blmnde bu alanda uzman/hekim yardmna ihtiya duyulduunu gstermektedir.
68
Cinsel organlarla ilgili bir sorun yaandnda ilk yaplacak ey / bavuralacak kii ... Takip eden soruda Cinsel organlarla ilgili gemeyen bir salk sorunu hissedilse, LK ne yaplaca ya da kime bavuralaca irdelenmitir. Cevap klar hatrlatlm / gsterilmi ve tek seenek belirtilmesi istenmitir.
Bu soruya alnan cevaplar arasnda ilk srada ve dier sonulardan olduka yksek bir oranda, "tp kurumuna/ doktora" bavurma yer almtr. Bu sonu, hekime bavurma/salk hizmeti alma, "ila kullanma/tedavi uygulama" oranlarnn bu kadar dk olduu bir toplum iin olduka yksek bir oran olarak deerlendirilmektedir. Dier taraftan doruyu bilme ancak uygulamamann/uygulayamamann skntsna da iaret etmektedir. te yandan bu soruya verilen yantlar kiilerin eitim dzeyleriyle karlatrldnda, eitimin bu alanda salk hizmet talebini olumlu ynde belirlemedeki etkisi aka grlmektedir.
69
CETAD
Salk profesyonellerinden beklentiler ve salk hizmeti alnrken yaanan deneyimler ... Farknda olmak, bilmek, uygulamak, aksiyon almak srecinde dk oranlar ve bu oranlar douran engelleri tespit etmek ve zmlerine k tutmak amacyla halkn beklentilerini llmesi de planlanmtr. Bu blmdeki dier bir soru bu amala eklenmitir. Grlen kiilere cinsellik ve reme sal ile ilgili bilgi almak zere bir salk kurumuna / hekime bavursalar, salk profesyonellerinden beklentilerinin ne ynde olaca sorulmutur.
Yukardaki sonular incelendiinde en dikkat eken konu, konunun paylam, ifadesi, aktarmn en byk sknty yaratt ve beklentilerin bu aamann kolaylamas ynnde olduudur. Trk halk bu konuda bata uzmanlar ve doktorlar olmak zere salk hizmetini veren kesimlerin ilk soruyu sormalar ve konuyu aan taraf olmalar beklentisi iindedir (%38). Ayrca sonular, Trk halknn bu alanda uzmanlam danmanlk hizmetlerinin (%24) ve merkezlerin (%20) gerekliliine nem verdiini de ortaya koymaktadr.
70
CNSEL ETM TEDAV VE ARATIRMA DERNE
Tel : 0212 219 5954 Faks : 0212 296 5672 E-posta: info@cetad.org.tr Web adresi: www.cetad.org.tr
Adres: Bykdere Cad. Gmlcineli Apt. No: 20 Kat: 5 D: 10 ili/STANBUL

Cinsel Yasam

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cinsel Yasam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Cinsel Eitim Tedavi ve Aratrma Dernei

Cinsel Yaam ve Sorunlar

CNSEL ETM TEDAV VE ARATIRMA DERNE

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

Sayglarmla, Do. Dr. Cem NCESU

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

A) Cinsellikte Farkl Bak Alar

B) ada Cinsellik Anlay

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

B) Cinsel Haklar Bildirgesi

A) Cinsel Sorunlarn Skl

B) Cinsel Sorunlarn Nedenleri

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CETAD ARATIRMASI: TRK HALKININ CNSEL MTLER

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

3) Cinsel sorunlarn organik nedenleri:

Peyronie hastal Kronik bbrek yetmezlii

Solunum yetmezlikleri Kronik tkayc akcier hastal

Kleinfelter sendromu Penisin yapsal ve doumsal hastalklar

Kt ve dengesiz beslenme Vitamin eksiklikleri

Kurun Tarm ilalar

Prostat kanseri ameliyatlar Karn ii byk ameliyatlar Byk damar ameliyatlar

4) Cinsel yan etkilere neden olan ilalar:

Tiyazid grubu diretikler Potasyum tutucular Furosemid

Antipsikotikler Duygudurum dzenleyicileri Antidepresanlar Anksiyolitik/Sedatif-Hipnotik ilalar

Klorfeniramin, Difenhidramin Hidroklorid, Pseudoephedrin vb.

Fenitoin, Karbamazepin, Valproik asit, Primidon, Fenobarbital vb.

Digital glikozitleri, Antiaritmik ilalar, Pentoksifilin ve Hipolipidemikler

Alkol, nikotin, kafein, esrar, kokain, opioidler, barbituratlar, amfetaminler vb.

A) Cinsel lev Bozukluklar Nasl Oluuyor?

Orgazm Refraktr dnem Plato Refraktr dnem Uyarlma

Kadnda cinsel yant dngsnde oluan anatomik ve fizyolojik deiiklikler

Cinsel yant evreleri ile ilikili olmayan cinsel ilev bozukluklar

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

B) Kadnda Cinsel lev Bozukluklar

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

2- CNSEL TKSNT BOZUKLUU

Cinsel kimlik ve ynelim sorunlar. Ar kiilik sorunlar. Cinsel fobiler. E reddi.

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

3- KADINDA CNSEL UYARILMA BOZUKLUU

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

6- DSPARON ( ARILI CNSEL BRLEME )

Disparoni DSM-IV Tan ltleri

C) Erkekte Cinsel lev Bozukluklar

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

cinsel haz almak bilindnda

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

3) Erkekte Cinsel lev Bozukluklar

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

3 - EREKTL LEV BOZUKLUU (SERTLEME ZORLUU)

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI

CNSEL YAAM VE SORUNLARI