Kadir SARIKAYA

KORKUNUN KADM KRALI HASAN SABBAH VE TERRN ELLER HAHALER

HAHALN ADI NEREDEN GELYOR? Haha: (Arapa) ( Farsa) : Kapslnden karlan youn, st rengine benzer, yapkan, beyaz svya afyon ad verilir. Afyon, karldktan sonra d tesirlerle koyu bir renk alr ve afyon sakz haline gelir. inenip yutularak da sigara gibi sarlp iilerek de kullanlabilir. Afyon sakz ayn zamanda dnyann en tehlikeli uyuturucu maddelerinden biri olan eroinin ham maddesidir. Afyon, st seviyede bamllk yapc; kodein ve morfin gibi alkaloidleri de muhtevasnda barndrr. Suistimalini engellemek maksadyla Trkiye'de ve Dnyann birok lkesinde devlet kontrol altnda ekimi yaplmasna ramen ran ve bilhassa Afganistan'da olduka yaygn biimde uyuturucu elde etmek amacyla retilir. Tohumundan yemeklik ya yapmnda da yararlanlyor. Ne var ki iin o taraf bizim mevzumuz deil.

Byle bir girizghn insanlarda uyandraca tezahr kukusuz apak bir aknlk olacaktr. Daha derinlere indiimizdeyse grlecektir ki hadisenin esas tekil eden unsuru Hasan Sabbah'sa, armak fazlasyla basit kaacaktr. Uyuturucu imlinde kullanlan bir bitkinin Hasan Sabbah'la nasl bir illiyet rabtas olabilir? ''Korku, terr ve haha'' teslisine bir de maherin drdnc atls olarak Hasan Sabbah' neye istinaden ilve edeceiz? Hasan Sabbah' korkunun ve terrn kadim kral yapan onun sadece zeks, sarslmaz bir imana ve cesarete sahip fedailere sahip olmas ve ia'nn aa yapraklar gibi dallanp budaklanan kollarndan biri olan Batnilik ekolne bal olmas mdr? Cevap; btn bunlarn hepsi ve ayn zamanda hibirisidir. Hasan Sabbah' korkunun ve terrn yeryzndeki en dehetli elilerinden biri yapan asli sebep, insan beyninin doal olarak salglad dopaminin uyuturucu yoluyla bask altna alnarak kontrol mekanizmasnn birey elinden kp maddeye yahud o maddeyi temin eden ahsa havale edilmesinde yatar. Sabbah da tam anlamyla bunu yapm, rgtnn temellerini atarken ii yalnzca din, reti,

ritel, nasihat mefhumlaryla snrl tutmayarak, otoriter idaresine bugn dahi Dnya'nn en keskin uyuturucularnn yapmnda kullanlan haha ekleyerek kuvvetini pekitirmi, fedailerinin gznde bir peygamber, Seluklu Devleti'nin nazarnda bir Deccal, namn uzaktan duyanlarn havsalalarndaysa , korkutucu ve neye benzedii bilinmeyen efsanevi bir ahsiyettir.

Hasan Sabbah ve fedaileri ''Hahailer'' iin ''terrist'' kelimesini kullanmak yetersiz bir ifade olacaktr. Onlara her cenah bambaka isimler yaktrmtr. Hahailer, Batniler, Sabbahiler bunlardan sadece bazlar. Temsilcisi olduklar mcadeleye ise ''ed da'va-t-l cedide'' yani ''yeni dava'' adn veriyorlard. Bir dier isimleriyse Arapa'da ''fedailer'' anlamna gelen ''fedaayiin'' di. Fedai, szlk anlam itibariyle gayesi urunda mcadele etmek iin her eyi gze alan demekti. Kendilerini tavsif edilerindeki cr'ete bakldnda nasl byk bir beldan sz edildii daha kolay anlalacaktr. Bugn, ngilizce'de suikast kelimesinin mukabili olan ''assasination'' kelimesinin Hasan Sabbah'n adndan devirilerek Bat dillerine aktarlm olmas dahi, Hahailerin vaktinde Yakn Dou, n Asya ve Ortadou'da nasl bir etki braktklarnn sarih bir misalidir. ngilizce'de Hasan Sabbah'n fedailerine verilen isim, Hassansin'dir. Suikasti kelimesine karlk olarak kullanlan ''assanssin'' kelimesi ise direkt olarak Sabbah ve takmnn brakt mirastr. Assanssin kelimesinin orijini Arapa ''Hahain'' dir ve ''esrar, afyon mptels'' mnasn tar. HBR EY GRND GB DELDR! Hasan Sabbah, ana hedefini Batnliin karsnda yer alan her devlet, hizip ve mezheple mcadele olarak belirlemiti. Amac, yalnzca bir kiiyi lrmekle kalmayp o bir kiinin bin katn da yayd korku virsyle tahakkm altna almakt. Nitekim Alamut Kalesi'nin sual olunmaz efendisi olduu zamanlarda da bunu baaracakt. lmnden ok sonra dahi Sabbah'n ad korku, lanet, dehet ve terrle anld. Bugn, slmi literatrde de kullanlan ''Hasan Sabbah fitnesi'' tabiri de onun brakt byk etkinin bir tezahrdr. Hasan Sabbah, ia'nn smailiyye koluna bal Batnilik tarikatnn en kuvvetli icra edicisi olmutur. Batn, Arapa'da ''karn, i, gizli'' anlamlarna gelir. Ayn zamanda Allah'n 99 isminden biri olmas hasebiyle Allah'n sfat ilhiyyesindedir ''Her eyi en teferruatl, en gizli noktalarna kadar bilen'' anlamn da Allahn zatna mahsus olmak zere ayrca tar . Batn kelimesinin saf mnasndan yola klarak tretilmi Batnilik mezhebi ise Kur'andaki ayetlerin ve Hz.Muhammed'den nakledilen hadislerin hakiki anlamlarn ancak Allah'la yakndan rabta kurabilen kendi imamlarnn bilebileceini mdafaa eder. Temel dsturlarysa amalarna giden yolda her eyi yapabileceklerinin dehet verici bir kant niteliindedir: ''Hibir ey grnd gibi deildir''

Batnilik mezhebinin mntesipleri, helalle haram mefhumlarnn gerei yanstmadn ileri srp, kesin bilgiye sahip olan Batnilerin zerinden her trl ilhi kanunun, kuraln ve yasan kalktn kabul ederler. .S 9.asrda ortaya kp, Hasan Sabbah'n srtlamasyla 11.asrn meyanndan 12.asrn bidayetine kadar tam inkaf an tamamlayan Batniliin umdelerini kendisine dstur edinip, fedailerine de adete ilhi bir kanun eklinde bu umdeleri vazeden Sabbah ve rekas iin neden sadece ''terrist'' nitelemesi yaplmasnn basit kaaca bu kerteden sonra izahtan vareste bir hl almtr. Zira Batnilii zmsemekle kalmayp tamamiyle hayatlarna zerk eden Hahailer iin sz geerli tek lider Hasan Sabbah'tr. ve hayatlar da mematlar da onun azndan kacak olan tek bir lfa bakmaktadr.

KORKU MPARATORLUUNA DORU Sabbah mridlerini kendisi semez, ''Dai'' diye adlandrlan ve Batni ilimlerde stad payesine erimi, ahsen atad hocalarn vastasyla mrid namzetleri Hahailerin arasna girmeye hak kazanrd. Fedai olmadan nce sk ve olduka kat bir eitimretim (bununla beraber edid bir beyin ykama) tezghndan geen fedai namzedleri Hasan Sabbah'n yzn asla gremezlerdi. Bu esrar, fedailerin gznde Sabbah' eriilmesi imknsz bir kuvvet simgesi haline getiriyordu. Sabbah btn gcn vasl olunmas nammkn bu kii kltnden alyordu. rgte ar koullar altnda olduka zor bir katlm srecinden geen ve fedailie hak kazanan mridler, kendilerini dier insanlarn nazarnda olduka yksek gryor ve liderlerinin ''beklenen mehdi ve byk bir peygamber'' olduuna inanyordu. Bu taassup onlar, Batni olmayan herkese kar acmasz bir kuvvet uygulayc olmaya itiyordu. SABBAHIN EYTAN TEZGHI Sabbah'n fedailerini bu acmaszla iten en iddetli faktr, elbette yalnzca Sabbah'n oluturduu ''eriilmez lider klt ve dailerinin propaganda sahasnda gsterdikleri meziyet deildi. Sabbah, fedailerini yannda tutmann bambaka bir srrna da vakf olmutu. Bu sr, fedailerine istediini, istedii ekilde yaptrmaya yetiyordu. yle ki, Sabbah'n kurduu tekiltn mahiyetini ayn-el yakin renmek isteyen, gzleri bal bir ekilde Sabbah'n karargh Alamut Kalesi'ne karlan bir Seluklu elisinin gzleri nnde Sabbah, tek bir emriyle fedailerinden birine kendisini kalenin burlarndan aa brakmasn emrediyor ve fedai gzn dahi krpmadan bu emri yerine getiriyordu. Seluklu elisi bu manzara karsnda dehete kaplyor ve Sabbah'n nasl olup da fedailerini bu denli inandrdna akl erdiremiyordu. Oysa sebep ok basitti: haha!.. Kellesi izilerek iinden karlan o efsunlu, beyaz, yapkan sv macun haline getiriliyor yahud sarlarak fedailere daimi surette iiriliyordu. Bir sre sonra baml halie gelen fedailer iin tek gerek afyon haline geliyordu. Bu gerein ardndaki esatiri ahsiyet Hasan Sabbah da hedefi uruna ''Her ey yaplabilir'' diyordu. ''Her ey...Bizim istediimiz oluncaya dek,

bizim iin yaplamayacak hibir ey yoktur...'' ALAMUT KALES HASAN SABBAHIN DARESNE GEYOR smet nn'nn mehur bir sz vardr: ''nsanlara iyi ve gzel eyler vaad etmezsen, neden senin yannda yer alsnlar ki?''. Hasan Sabbah'a o devirde bu sz syleyecek bir nn yoktu ancak rivayetlere gre mer Hayyam ona ''Yeryzndeki tm insanlar cennet vaadiyle yayorlar. Onlar elde etmek iin, onlara bir cennet vaad etmelisin'' szn sylemiti. Sabbah plann saat gibi kurmutu. ''Cennet vaadiyle'' yola kacakt. Genliinde bir eyh tarafndan altrld afyon, zihninde tebellr ettiinde tatbik edecei metod da aikr hale geliyordu. Ald Batni itikad eitiminden sonra seyahate kan Sabbah, bugn ran'n kuzeyinde yer alan Rudbar Da'nn zirvesindeki Alamut Kalesi'ne denk geldiinde aradn bulmutu. Alamut Kalesi, corafi mevkii itibariyle mkemmel bir noktada ina edilmiti. Muhtemel saldrlara kar tam hakim bir pozisyonda bulunuyordu. Alamut, Sabbah iin biilmi kaftand. Mamafih, ortada kk bir problem mevcuttu. Sabbah'n hibir askeri ve mali gc yoktu. Kaleye de sahip olmas ona gre ''imdilik'' mmkn grnmyordu. Taktiini yrrle geirdiinde nce Alamut'un etrafndaki arazileri satn ald. Alamut'un evresini ''legal'' ekilde igal etmesinden sonra geriye kalan tek ey, uzun zaman nce gzden karlm bu kaleyi satn almakt. Sabbah, kalenin evresindeki arazileri satn aldndan, kalenin hak sahibinin Sabbah'a Alamutu ''vermekten'' baka aresi kalmamt. Sene 1090... Alamut Kalesi, yani ''kartal gz'' artk Sabbah'n lmne kadar idaresi altndayd. Bu noktadan sonra Sabbah'n ideallerini tahakkuk ettirEmemesi iin nnde hibir engel yoktu. Tam hakim bir tepede, sarp kayalklarn zerindeki bu kale Sabbah'n d dnyay izleyecek olan gz niteliindeydi. Rudbar Da'nn evresindeki dehlizler, kalenin suyunu karlayan ve etrafn muhasara eden akarsu Alamut'u emsallerinden ayran farik unsurlardan sadece birkayd. Bunun haricinde Sabbah, Alamut'un surlarn glendirip iki katna kararak kaleyi ''delinmesi ok zor'' bir zrha brd. Batnilik mezhebinin taraftarlar Sabbah'n kaleyi ele geirmesinden nce de var olmasna ramen asl bymeleri Alamut Kalesi'nde balayacakt. Hahailerin meydana kn tarih buna istinaden 1090 senesinde balatyor. LMEDEN CENNET GRENLER Sabbah en ok dndren problem, dan tepesindeki bu korkutucu kaleye nasl fedai toplanacakt? Sabbah'n ''ezoterik'' ilminde hibir eksiklik yoktu. Batni dailerini kurmaylar olarak yanna toplayabilir ve eitimine balayabilirdi. Bunun iin de elbette ''insanlar'' gerekliydi. Yani fedailer. Yani, kendilerini bir gaye uruna hayatlarndan bile vazgemeye adam ''adanmlar''. Sabbah, plann yeniden harekete geirdi. Gl etkisini hakk-el yakin mahede ederek rendii haha bitkisini Hindistan'dan getirtti. Esir pazarlarndan gen ve bakire kadnlar satn ald.

Kalenin iine ayr bir sur ekerek, yksek duvarlarn ardna Kur'an'daki cennet tasvirlerinden yola karak geni baheler ina etti. 1095'de retilerinin esasn tekil eden Nizarilik tarikatnn imam Nizar lnce, Sabbah'n yapmas gereken yalnzca dncelerini gerekletirmekten ibaret olacakt. Artk Nizariler, imamlarnn lmnn ardndan, Alamut'a akn ediyor ve halk arasndaki doru ve yanl ayialarn kulaktan kulaa yaylp harmanlanmasyla birlikte Alamut efsanesi de olumaya balyordu. Sabbah fedailerin Alamut'a zorla deil, isteyerek gelmelerini istiyordu. Bunun iinse Sabbah'n mridlerine ''yaarken cenneti vaad etmesi'' yeterli bir sebepti. Alamut'a gnll fedai akn artk balamt. smailiyye koluna mensup Nizarilerin inancnda imamlarnn en mhim vasf masum olmalaryd. mamlarnn masumiyetlerine olan bu inanlar, onlarn her sylediini bilkayduart kabul ve emirlerini kanun telkki etmeye itiyordu. Bu ballklar Batnileri birer ''adanm'' ruhlar topluluu haline getiriyordu, ama yetmezdi. Fedailerden en ekmel ekilde faydalanmak iin onlar gassal elinde meyyit pozisyonuna getirmeliydi. Onlar birer lm makinasna dntrmek iin yalnzca kuru bir cennet vaadi yetmezdi. Daha fazlasn yapmalyd. Bunun iinse ina ettirdii suni cennet bahelerini kullanacakt. Sabbah'n en gz pek fedaileri olmaya namzet mridlere, Alamutun haha tarlalarndan karlan afyon, dailerin gzetiminde yksek ancak ldrmeyecek dozda iiriliyordu. Uyuturucunun edid tesiriyle uykuya dalan fedai namzetleri, kalenin arka ksmna inaa edilen sun'i cennete tanyor ve hahan etkisi geip de uyandklarnda karlarnda grdkleri manzara Kur'andaki Cennet'in mkemmel bir kopyas oluyordu! inden berrak sularn akt rmaklar, bal, st ve arap nehirleri... Gen, bakire ve gzel kzlar... Fedailer, uyandklar bu hayalle-gerek arasndaki berzahta neye uradklarn aryor ve Sabbah'n sun'i cennetinde bir sre uyur-uyank vaziyette vakit geirdikten sonra bakire kzlarn kendilerine sunduu hahala yeniden uyutuluyor ve gerek dnyaya, surlarn arkasna, Alamut Kalesi'ne gtrlyorlard. Hahan etkisi yeniden geince, uyandklarnda bu defa karlarnda grdkleri adam Hasan Sabbah'n ta kendisi oluyordu. Sabbah, bu anlarda fedailerinin karsna dorudan kmyor, taktik icab perdenin arkasndan onlara sesleniyordu. Vaad ettii cenneti yakinen grm fedailerinin hayetlerinden titreyen hallerine ahit oluyor, onlara yapt konumada, bu yaadklarnn her insana nasip olmayacak ilhi bir ltuf olduundan bahsediyor, ona bu makam verenin bizatihi Allah olduuna artk her eyi yapmaya hazr hale gelmi fedailerini kesin bir ekilde inandryordu. Seilmi kiiler olduklarna inandrlan fedailerin gznde Hasan Sabbah artk sadece imam deil; bir hlskar, bir mehdi ve Allah tarafndan tavzif ve tehiz edilip yeryzne indirilmi byk bir peygamberdi. Sabbah, insan psikolojisinin girift dehlizlerini de ok iyi idrak etmiti. Fedailerine, bu yaadklarn hi kimseye anlatmamalarn nasihat ediyordu. Tabii ki bu srr tutamayacaklarn da iyi biliyordu. Fedailer ''hi kimseye anlatmama'' artyla gidip yakinen grdkleri cenneti en yakn grdkleri arkadalarna anlatyor, onlar da ''hi kimseye anlatmama'' artyla en yakn grdkleri dier arkadalarna bu ''azim'' srr anlatyordu. Bylece sr, sr olmaktan kyor, tpk gittike dehhameleen bir tsunami dalgas gibi Alamut'un n her yere

yaylyordu. HAHALER YKSELYOR Fedailere verilen eitim yalnzca itikadi bilgiyle tahdidli deildi. Fedailer, salt bir intihar eylemcisi olarak yetitirilmiyordu. Vazifeleri birbirlerinden farklyd. Baz fedailer atee srlrken ,bazlar Batnilik ilmini gelecek nesillere retebilmek iin daha teorik arlkl eitimlerden geiyordu. Dv tekniklerinin yan sra; matematik, felsefe, geometri, hukuk, edebi ilimlere kadar geni bir skalada ve buna ilve olarak inalarn aktarmak iin gitmeleri muhtemel memleketler hasebiyle birok yabanc dil de retiliyordu. Bu da Sabbah'n fedailerini gruplara ayryordu. lm makinalar, suikast timleri, intihar eylemcileri, askerler, dai namzetleri, eli olarak tavzif edilecek mridler... Hasan Sabbah'n ve ona bal Hahailerin tek gayesi sadece Batni grlerini dnyaya yaymak deildi. Batnilik perdesi arkasna zenle gizlenmi olan asl gaye, Abbasilerin tekeline bulunan Halifelik makamn ortadan kaldrarak ia'nn ''12 imam'' nazariyyesini btn slm lemine kabul ettirmekti. Bunun iinse elden gelen ne varsa yaplacakt. Zaten fedailer ylesine keskin bir iman izgisiyle ideallerine ve en bata Sabbah'a biat etmilerdi ki bunun iin artk Sabbah'n emrine bile gerek yoktu. Fedailer ''kendiliklerinden'' lmeye ve ldrmeye and iecek kvama oktan getirilmilerdi. HAHALERN TEMEL PRENSB: TERR KORKUYLA BRLETRMEK Bugn tm dnya dillerine girmi bulunan terr kelimesi Latince meneilidir ve ''korkudan sarslmak'' mnsna gelir. Sabbah'n terr olgusunu hakiki mevcudiyetiyle kavram olmasnn nirengi noktas da budur. Asrmzdaki terr, terr rgt ve terrist tabirleri, Sabbah'n terr anlaynn yannda kuru birer kelimeden ibaret kalyorlar. nk Sabbah, terr mefhumunun muhtevasn deitirdi. Terrn, tam olarak korku klt oluturduktan sonra dmanlarnn ''korku gdlerini'' harekete geirip onlar korku silhyla sultas altna almak adna uyguluyordu. Bunu da ''Bir kiiyi ldrp, dier binlerin kalplerine korku tohumlar ekerek'' yapyordu.

Sabbah'n dsturuna gre ldrmek her zaman beklenen yanky uyandrmayabilir. Herkes, istediini rahatlkla ldrebilir. Bu, halkn kalbine salam bir korku rmek iin yeterli olmaz. Yaplmas gereken insanlar ldrmekle deil korkuyla tahakkm altnda tutmaktr. Bu nasl olur? Fedailerin arasndan bir gnll seilir. Gndz vakti, halkn ortasnda, Hahailerin lm listesine girmi olan herhangi bir ahs, herkesin gz ortasnda ldrlr. ve bu ldrme faili mehul olarak tarihe karmaz. Fedailer, cinayet ilendikten sonra Hahai olduklarna dair bir emareyi muhakkak brakrlar. Bylece insanlar, gnee ramen cinayet iletebilen Sabbah'n gcnn karsnda sinmek mecburiyetinde kalrlar. Fedailer, gnmzdeki ''intihar eylemcisi''

mantndan vareste bir tarzla hareket ediyorlard. ldrecekleri kii dnda hi kimseye zarar vermiyorlar ve yakalanacaklarna dair en ufak bir ihtimal karsnda yalnzca kendilerini ldrerek eitli ikence yntemleriyle konuturulup ''srlarnn'' ortaya kmasn da engelliyorlard. HAHALERN SUKAST YNTEMLER Hahailerin gazabndan korkulmasnn en byk msebbibi kurbanlarn ldrme uslleriydi. Bir kl, bir ok, yahud bir bak temlleri arasnda yoktu. lm emri verilen ahsn kesilinkle lmesi gerekiyordu. Yaralanp hayatta kalma ihtimali asla gze alnamazd ve maktl namzetinin lmemesi halinde bu baarszlk Hahailerin korku yayma politikasna muhakkak ki glge drecekti. Btn bu ihtimalleri ortadan kaldrmaya yetecek olan kesin zm bulundu. Zehre bulandrlm haner Bylece dmann lmemesi gibi bir olaslk btnyle yok edilmi oluyordu. SUKASTTEN DAHA ETKL BR SLH: KORKU ldrlmesi Hahailer iin mspet bir netice tevlid etmeyecek ehas ldrlmyor, Hahailerin gdmne girmesinin daha makbul olaca kanaatine varlrsa iin iine yine ''korku silh'' dahil oluyordu. Bunu nasl yaptklarn da muhayyilemizde yle canlandrabiliriz: Yksek mevkiilerden birinde makam sahibi birini dnn. Hahailer'den haberdar ve Sabbah'n fkesinden de korkuyor. Ne var ki elinden gelen bir ey yok. Sabbah, bir hayalet kabul edildii ve eriilmez olduu, fedailerinin de nereden kaca belli olmad iin ne yapacan bilemiyor. Bu devlet kademesinde makam sahibi zatn Sabbah' ortadan kaldrmak gibi bir plan da var. Tatbik etmek iin en uygun frsat kolluyor.Bu zat biliyor ki Dalarn eyhi ajan olarak halkn arasna sald fedaileri sayesinde bu planlardan habir vaziyette. nk bir fedai yalnzca ldrmek iin yetitirilmemitir. Bazen en yaknnza kadar giriveren bir dostunuz olabilir. Sabbah'tan emri alan fedai, o makam sahibine kendisini sevdirir, yaknna kadar girer ve harekete gemesi direktifini alnca da Devlette prestijli bir mevkiide bulunan zat sabah uyanyor. Yastnn baucunda bir Hahai haneri gryor. Hanerin yannda da bir not: Eer Hahailerin arzusu hilfna bir i yapmaya ve Sabbah engellemeye kalkarsa baucundaki haner bir dahaki sefere baucunda deil bann iinde olacaktr. Sonu? Bu rktc ikaz alan mevkii sahibi lmden daha sarsc bir korkuya kaplarak planlarndan vazgeiyor ve Sabbah'n hedefe giden yolundan ekilmek zorunda braklyor.

SELUKLUNUN ZERNE KEN KARABASAN Sabbah'n asl maksadnn Abbasilerin elinde bulunan ve Seluklularn da

koruyuculuunu yapt Hilfet makamn ykmak olduundan bahsetmitik. Bu yzden de Hahailerin hedef tahtasnda direkt olarak Seluklu Devleti'nin st dzey devlet adamlar vard. Seluklularn Hahailerin nefretini kazanmasndaki en gl faktr de Seluklularn Alamut Kalesi'ni hak ile yeksan etmek iin kaleye srekli olarak seferler tertip etmesiydi. Gemiten gelen dier bir dmanlksa, 1072'de Seluklularn Hasan Sabbah'n, mezhepler arasnda atma karmaya meyilli bir fitne fiekleyicisi olmasndan hareketle,halk birbirine drmesi muhtemel bir tehdit unsuru olarak grlp Rey ehrinden srgn edilmi olmasdr. Buradan u sonucu karabiliriz ki Hasan Sabbah iin Seluklular, yalnzca mezhep farkll ve politik nedenlerle muarz iln edilen bir devlet deil ayn zamanda Sabbah'n gemiten kalma ahsi bir hn duyduu cisimlemi bir dmandr. Nitekim Hahailerin Seluklu Devleti'nin kndeki azim tesiri gzard edilemez bir mtearifedir. Sabbah'n tm ikna abalarna ramen mevkiisinin sarslmazlna ve Seluklu'nun ad konulmam gizli ''sultan'' olmasnn verdii gvene de dayanarak Hahailer'i yok etmek iin eline geen her frsat kullanan Nizamlmlk (2) yanna istida' vermek iin yaklaan bir Hahai fedaisi tarafndan hanerlenerek ldrlmtr. Sultan Melikah da Nizamlmlk'n katlinden ok ksa bir sre sonra lm, lmnn sebebi olarak yedii av etinden zehirlendii tarihi kaytlara gemise de bu aibeli lmn ardnda da Hasan Sabbah'n olabilecei iddia edilmitir. Seluklu Devleti'nin adeta bel kemii olan Nizamlmlk'n katlinin akabinde, Sultan Melikah'n da lm, Seluklu Devleti'nin paralanmasna giden vetireyi daha da sratlendirerek Seluklu'nun mnkarz olmasnda iki byk messir olmutur. Bunun msebbibi olarak da Hahaileri ve pek tabii ki ''kerameti hahatan menkul'' esatiri liderleri Hasan Sabbah' gstermek gerekiyor. HASAN SABBAHIN DN ANLAYII: KENDSNN PEYGAMBER VE KENDSNN TANRISI Sabbah'n kendisini dini bir otorite vasfna brndrp, slm dininin kaidelerini kendi anlay biimine gre tanzim etmesi ve ortaya slmiyetle hibir balants olmayan ahsna mnhasr bir mezhep anlayyla kmas Sabbah' birok Ehl-i Snnet ulemasnn nazarnda mlhid sfatna drmtr. Vesikalara gre Hasan Sabbah, ilk genlik devresinde iman ettii 12 imam umdesinden, Emira Zahrab namyla maruf bir smaili limiyle girdii mnakaadan sonra gitgide soumaya balam ve smailii tetkik ederek bu mezhebe gei yapmtr. Sabbah, ran'n Rey ehrinde sk bir smaili olarak yetimesinin akabinde Seluklular tarafndan blgeden srlnce Kahire'ye gitmi, orada mezhebinin dsturlarn daha salam bir mahiyette deruhte ederek senelerce eitli ehirleri gezip smaili mezhebine bal birok insanla da birebir mzakerede bulunarak hretine hret katmtr. Bu terakkisinin altnda, yalnzca smailiyye mezhebinin prensiplerini insanlara retmek iin mcadele etmeyi hayatnn ana gayesi telkki

etmesi deil, kiisel hrslar ve nne geilemez bir lider olma itiyak da yatmaktadr. Nitekim, slm dininin akaidine tamamen zt olan itikadi grleri, Kur'andaki cennet tasvirlerini aynyla kopya ederek Alamut'un iine ina ettirmesi, gcnn ihtiamna kaplarak zatn insanst bir vasfa karmas, ballarnn kendisini peygamber kabul etmesi iin her trl desiseyi evirmesi ve en mhimi de Kur'an'n zahiri (grnen) deil batni (grnmeyen,gizli) tarafndan deerlendirilmesi gerektiini ne srerek, Kuran ve hadislerden kendi merebince te'viller kararak, dini kaideleri tamamiyle ahsi menfaatlerine alet etmesi hasebiyledir ki mlhidlii yle dursun, btn bu esbab muvacehesinde Hasan Sabbah'n ''kuralsz bir Tanrtanmaz'' olduu tezi pekl savunulabilir. Daha farkl bir surette ifade etmek gerekirse Hasan Sabbah, kendi kendisinin peygamberiydi, Tanrs da kendisiydi ve yalnzca kendisine inanyordu. ahs dndaki herkes onun nazarnda bir hiten ibaretti. Buna delil olarak da yaptklarn vesika gstermek kfi gelecektir. ALAMUT ATIRDAMAYA BALIYOR Hasan Sabbah, tm bu tadad ettiklerimizden yola kldnda hatadan salim ve hibir zaman baarsz olmam mitolojik bir karakter olarak alglanmamal. Sabbah'n en byk eksiklii, ancak Alamut Kalesi snrlar dahilinde gl olmasyd. Kale dnda savamak iin byk bir ordusu yoktu ve askerleri nizami harp usullerinden ok gayri nizami harp tekniklerine gre eitiliyordu. Bu sebeptendir ki Alamut, Nizamlmlk'n olunun kuatmasndan g bel kurtulabilmitir. SABBAHIN LMNN ARDINDAN Sabbah'n lmnn ardndan yerine geen en yakn kurmay ''Bozorg Umid (2) Alamutu bir sre daha ayakta tutmay baarmtr. Bozorg Umidden sonra gelen selefler; Muhammed Hahai, II.Hasan, II.Muhammed, Celleddin Hasan, Aleddin Muhammed Hasan Sabbah kadar dirayetli, mukni ve hrsl olamadlar. Alamutun son efendisi Rkneddin Hrahn, Mool mparatorluunun zorba ve gaddar sultan Hlag Hann nnde duramayacan anlamasnn ardndan kale Moollara terk edildiinde, baslp yama edilen ve geni ktphanesi yaklan, surlar delik deik edilen Alamutun zerinden tten duman Hasan Sabbah grebilseydi, o kllerden bir Zmrdanka meydana getirebilir miydi, bunun cevabn hibir zaman renemeyeceiz. Tabii cevabn renemeyecek olmamz bir ipucu elde edemeyeceimiz anlamna da gelmiyor. Neticede lrken en yaknnda bulunanlara u szleri fsldam bir terr ve korku imparatorundan bahsediyoruz; Doru yok, hakikat yok Tek bir ey bile yok Kanunlar ve yasaklar da yok Bana greyse, Dnya zerinde yaplamayacak hibir ey yok..!

(1)mer Hayyam ve Hasan Sabbahn tanm olup olmadklarn tarih kaydetmemektedir. Kesinlii son derece kukulu baka bir rivayete gre Hayyam'n orijinal rubaileri, ceberrut Mool mparatoru Hlag'nn aknlar esnasnda kalenin talan edilmesi ve Alamut'un iindeki devasa ktphanenin yaklmasyla birlikte ortadan kaybolmutur. Buna binaen, gnmzdeki Rubaiyyat- mer Hayyam'n tamamiyle Hayyam'a ait olmad, iinde Hayyam'n olmad halde ona izafe edilen onlarca rubainin olduu da sylenmektedir

(2) Vezirlik makamn icra ettii devirde Seluklu'ya ettii hizmetler, Nizamlmlk'n sadece vezir deil ayn zamanda devleti ayakta tutmak iin en az bir sultan kadar gayret sarfeden bir devlet adam olduunu da gstermektedir. Medreseleri onun hengmnda alm, bugn de askeri literatrde kullanlan ''Nizamiye'' tabiri Nizamlmlk'ten tevars etmitir) (3) Bozorg (Frs.): Byk. Kadir SARIKAYA