TC MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

SERAMK VE CAM TEKNOLOJS

BAST MOTF ZMLER

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilir. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
GR ......................................................................................................................................................1 RENME FAALYET1 ...................................................................................................................3 1. SSLEME SANATLARI ...................................................................................................................3 1.1. Tanm ..........................................................................................................................................3 1.2. Ssleme Sanatlarnda Motiflerin Genel Gruplandrlmas ...........................................................3 1.2.1.Bitkisel Motifler .....................................................................................................................4 1.2.2. Hayvansal Motifler...............................................................................................................5 1.2.3. Geometrik ve Sembolik Motifler ..........................................................................................6 1.2.4. Gemeler ...............................................................................................................................6 1.2.5. Mimari ve nsan Yaps Formlardan Esinlenen Motifler.......................................................6 1.2.6. Doadan Stilize Edilen Motifler ...........................................................................................6 1.2.7. Barok, Ampir ve Rokoko Motifleri.......................................................................................7 1.2.8. Motiflerin Belli Formlar inde Eletirilmeleri .....................................................................7 1.2.9. Yaznn Dekor ve Motif Olarak Kullanlmas .......................................................................7 1.2.10. nsan, Giysileri ve Taklar..................................................................................................8 1.3. Ssleme Sanatlarnn Gruplandrlmas........................................................................................8 1.3.1.Toprak (ini-Seramik ) lerinde Ssleme.............................................................................8 1.3.2.Cam lerinde Ssleme...........................................................................................................9 1.3.3.Ta lerinde Ssleme ..........................................................................................................11 1.3.4. Maden (Metal) lerinde Ssleme .......................................................................................12 1.3.5.Aa lerinde Ssleme........................................................................................................15 1.3.6.Deri lerinde Ssleme .........................................................................................................17 1.3.7. Kat lerinde Ssleme ......................................................................................................18 1.3.8.Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya ve rg gibi ilerde yaplan ssleme .............................................................................................................................25 1.4.ini Sanatmzn Trk Ssleme Sanatlar indeki Yeri ve nemi.............................................28 1.5. ini Sanatmz............................................................................................................................30 1.5.1.Tanm: .................................................................................................................................30 1.5.2.Tarihesi:..............................................................................................................................30 1.6.Trk Ssleme Sanatlarnda Kullanlan Basit Motifler ................................................................33 1.6.1. Balk Pulu Motifi.................................................................................................................33 UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................38 LME VE DEERLENDRME....................................................................................................48 RENME FAALYET2 .................................................................................................................50 2. BCEK MOTF ..............................................................................................................................50 2.1. Tanm ........................................................................................................................................50 2.2. Kullanm Yerleri ........................................................................................................................50 UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................52 LME VE DEERLENDRME....................................................................................................58 RENME FAALYET3 .................................................................................................................60 3. MNHAN MOTF ZMEK ........................................................................................................60 3.1. Tanm ........................................................................................................................................60 3.2. Kullanm Yerleri ........................................................................................................................60 UYGULAMA FAALYET..............................................................................................................62 LME VE DEERLENDRME....................................................................................................68 MODL DEERLENDRME .............................................................................................................73 CEVAP ANAHTARLARI....................................................................................................................79 KAYNAKA........................................................................................................................................81

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 211GS0091 Seramik ve Cam Teknolojisi inicilik Basit Motif izimleri ini Sanatnda kullanlan, balk pulu, bcek ve mnhani motiflerinin tanmlar, kullanld yerleri ve izim teknikleri ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Herhangi bir n koulu yoktur. Basit motifleri izmek

Genel Ama Bu modl ile uygun ortam salandnda;

Balk pulu, bcek ve mnhaniden oluan basit motiflerin Trk Ssleme Sanatlar iindeki yeri ve nemini kavrayarak bunlar eitli ller iinde asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz.

Amalar
MODLN AMACI Gerekli ortam salandnda; 1- Balk pulu motifini eitli ller (kanavie) iinde, asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz. 2- Bcek motifini eitli ller (kanavie) iinde, asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz. 3- Mnhani motifini eitli ller (kanavie) iinde, asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz. izim masas, parmen kd, resim kd, 0,5 kalem, gnye, cetvel Tamamladnz her faaliyet sonrasnda uygulamasn yaptnz her faaliyet iin kendinizi deerlendireceksiniz. Modl tamamladnzda retmeniniz size lme aralarn uygulayarak kazandnz bilgi ve becerileri deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLAR LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci; ini Trk kltrn yaatan nemli bir sanat daldr. Trk Ssleme Sanatnn nemli bir blmn oluturan ini motifleri gnmze kadar asln koruyarak gelmitir. Basit motifleri izmek, Trk ini sanatnda temel konu olarak yer almtr. ini motifleri; gnlk yaantmzda kap kacak, ss eyas, biblo, mekn ssleme ve dekorasyon malzemesi yan sra kullanm kolayl ile gnmzde de yerini almaktadr. Basit Motif izimleri adl modl ile ini sanatnda temel becerilerin kazanlmas amalanmaktadr. Bu modl tamamladnz zaman sizler istenilen motifleri aslna ve tekniine bal olarak izebileceksiniz. Bununla beraber bu ilemleri yapmak iin gerekli olan temel bilgileri edineceksiniz. Bu bilgi ve beceriler, sizlerin ini sanatnda motifleri, aslna uygun kullanmanza, bu modlden kazandnz bilgi ve becerilerle ilgili sorunlar gidermenize yardmc olacaktr. Bu modlde hedeflenen yeterlikleri kazandnzda seramik ve cam alannda daha nitelikli elemanlar olarak yetiecek ve lke kalknmasna katkda bulunacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Gerekli ortam salandnda; balk pulu motifini eitli ller (kanevie) iinde, asln bozmadan estetik bir slupla tekniine uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
Balk pulu motifinin izimine balamadan nce; Doadaki balklar gzlemleyerek, Hayvanlar ile ilgili kitaplardan, balk resimlerini inceleyerek, nternetten hayvan ve balk sitelerini aratrarak, Trk ssleme sanatlarnda yer alan balk pulu motiflerinin biim yn ile inceleyerek, Trk ssleme sanatlarnda ve klasik ini desenlerinde kullanlan, balk motiflerini renk yn inceleyerek bunlar arasndaki benzerlikleri ve farkllklar belirleyip kularla ilgili rnek resim ve izimlerin bulunduu bir dosya hazrlaynz.

1. SSLEME SANATLARI
1.1. Tanm
Herhangi bir varln doal karakterini ve ilevini bozmadan onu gzelletirmek amac ile yzeylerinin stne renkli renksiz, izgi oyma veya kabartma gibi tekniklerle sslemeler yapma sanatdr.

1.2. Ssleme Sanatlarnda Motiflerin Genel Gruplandrlmas

Ssleme sanatlarnn dnemlere milletlere esas damgasn vuran en belirgin ortak zellii motif esi olmutur. Genellikle bir millete ya da blgeye ayn dnemdeki tm ssleme sanatlarndaki motifler birbirlerine paralel zellikler gsterir. Malzeme ve tekniin gerektirdii kk deiiklikler dnda motifin z deimez. Motiflerin gsterdii zellikler o blgenin ya da milletin tarihsel sreklilik iinde ssleme sanatlarnn karakterini, sanat dzeyini ve sanat anlayn izlememizde bize byk lde yardmc olur. Ssleme sanatlarnn balangcndan bugne kadar yaplan sslemeler temelde; tabiat kaynakl olanlar ve stilize veya soyut sslemeler olarak iki ana grupta toplanabilir.
3

Bunlar milletlerin ve dnemlerin gsterdikleri zelliklere gre, kendi ilerinde eitlenebilir ve tekrar ayrntl olarak gruplanabilir: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
10.

Bitkisel motifler Hayvansal motifler Geometrik ve sembolik motifler Gemeler Mimari ve insan yaps formlardan esinlenen motifler Doadan stilize edilen motifler Barok,ampir ve rokoko motifler Yaznn dekor ve motif olarak kullanlmas Motiflerin belli formlar iinde eletirilmeleri
nsan giysilerinin ve taklarnn motifleri

1.2.1.Bitkisel Motifler
Sslemenin en yaygn koludur. Balca drt grupta toplanr:

1.2.1.1. .iekler
Hatai (Hatayiler ) : ou kez iein kkeni belli olmayacak ekilde stilize edilir. Doaya Yakn Olarak Stilize Edilmi iekler Uygulandklar sahalarn zorunlu kld tekniklere gre uygun zellik tayanlar: rnein kalem ilerindeki iekler ile taa oyulan veya kumaa ilenen iek motiflerinde belli ayrcalklar grlr. iek eitleri: zellikle lale, karanfil, gl, smbl vs. sanatkarlarn elinde bin bir ekle brnmlerdir. rnein lale motifini incelersek, stanbul da bulunan abidelerimizin yalnz duvar inilerinde 312 eit lale motifi saptanmtr. Kullanlan teknik zelliklere gre deiik grnm kazanmalar: rnein gl motifi ta oymada boyutlu oyulduu ve natralist bir grnme sahip olduu gibi tek dzeyde oyulup geometrik bir ekle de brnmtr. rnein gl, kada tezhiplendii zaman, aktma, noktalama veya tarama sluplarna gre farkl grntedir.

Minyatr iekler: Eskiden kufe tarz olarak adlandrlan ve natralist zellikleri olan bu slup zellikle on sekiz ve on dokuzuncu yzyllarda benimsenmi bir sslemedir. Vazolu, vazosuz buketler, tek iekler gibi birok ksma ayrlr.

1.2.1.2. Yapraklar
Stilize yapraklar; doal grnte olanlar, tek dilimliler, dilimli olanlar ( Seberk ), be dilimli olanlar ( Penberk ), ok dilimli olanlar, birbirlerine sarlm yapraklardan meydana gelen terkipler (Sadberk ), tatbik edildii sahalarn teknik zorunluluuna uygun zellikleri olanlar, haner ve geometrik yapraklar gibi pek ok ksmlara ayrlr.
4

1.2.1.3.Aalar Trk sslemeciliinde be eit aa sslemesine ok sk rastlanr: 1. 2. 3. 4. 5. Selvi aac Hurma aac Hayat aac Meyveleri belirtilen meyve aalar iek am aalar

1.2.1.4.Yemi ve Meyveler
On sekizinci yzyla kadar seyrek daha sonralar ok yaygn ekillerde kullanlmtr.. Bunlarn arasnda zellikle zm ve nar motiflerinin sembolik anlam kazanarak ok benimsenmi olduklar grlr.

1.2.2. Hayvansal Motifler

Hayvanlardan ilham alnarak yaplan ssleme Trk mimarisi ve el sanatlarna zellikle on altnc yzyla kadar hkim olmutur. Hayvansal motifleri alt gruba ayryoruz. Yaln hayvan formlar: 15. yy. kadar mimaride ve dier sanat dallarnda eitli hayvan ekillerinden veya ayrntlarndan yaplan sslemenin ok benimsenmi olduu grlmektedir. Seluklu abidelerinde en gzel rnekleri bulunur. Efsanevi veya mitolojik hayvan motifleri o o o Harpiler: Yar insan yar hayvan eklinde yaplan yaratklar gk, kara ve deniz harpisi olarak ekilde oluur. Zmrd- Anka veya Simurg adlar ile anlan efsanevi kular Ejderler ( Ejderhalar )

Stilize hayvan motifleri o o o o Kular zellikle kartal ve gvercin Aslan, kaplan, kurt ve boa gibi vahi hayvanlar At, geyik, tavan, kei gibi hayvanlar Balk ve dier deniz hayvanlar

Rumiler: Hayvanlarn kanat, bacak ve bedenlerinin stilize edilmi ekillerinden oluan ve kkenleri Orta Asyaya dayanan ok yaygn bir Trk Ssleme elemandr. Pek ok eidi vardr. leriki konularda detayl bir ekilde deinilecektir. Seluklu mnhanileri: 15. yy.a kadar ok kullanlm ve sluplanm zengin bir motif eididir. zellikle kitap yazmas, kitap sslemesinde ok kullanld grlr.
5

1.2.3. Geometrik ve Sembolik Motifler

Yzyllar boyu en sk ve ayrntlarla kullanlm desen trlerinden biri de phesiz geometrik kurallara dayanmaktadr. slam felsefesi ile badat ve soyut anlama ulat iin Trkler zellikle Arap leminden aldklar bu sslemeye kendi yorumlaryla ilgin dekorlar yaratmlardr. Bu motifleri, iki blmde inceleyebiliriz. Geometrik motifler: Geometri kurallarna ve llerine uygun stilize edilen kesin motifler bu grubu oluturur. Daire, gen ve poligonlar gibi. Sembolik motifler: Bilinli veya bilinsiz belli bir anlatm olan bu motifler bu blmde toplanmaktadr. Herhangi bir eyi sergilemek amac ile kullanlan veya belirli bir fikri uyandran ekillerdir. Serbest ve mstakil ekillerde olduklar kadar, geometriye ve saylara dayananlar pek oktur.

1.2.4. Gemeler
Eski ad ile zencerek olarak anlan bu desenlerin binlerce eidi vardr. Zincirleme halkalarn devam eklinde oluur. Her yzylda kullanlm ve zamann modasna gre sluplamtr. Kenarsuyu ( Bordr ) ve yaln hallerde olmak zere iki byk blme ayrlr.

1.2.5. Mimari ve nsan Yaps Formlardan Esinlenen Motifler Kaplar

Vazolar, ieklikler: Her trl Trk sslemesinde 15. yy. dan itibaren iek motiflerini yzeye yerletirme asndan ok eitlidir. Kandil ve amdanlar: zellikle mezar talarnda ok kullanlan ve sembolize eden bir motif trdr. Tabak ve dierleri: rnein glabdan, ibrik vb.

Bina desenleri: zellikle 18. yy. da moda olmu ve sslemeye girmitir. lemede, tezhipte ve ta sslemesinde ok rastlanr. Din binalar ( cami, mescit ), sivil binalar ( evler, kkler, yallar ) ve resm binalar( saraylar, kasrlar, kaleler ) olmak zere blme ayrlr. Gereki desenler olmakla beraber stilize edilmi motiflere rastlanmaktadr. Gemi ve kalyonlar: Dier motiflere oranla daha az kullanlmlardr fakat eitleri mevcuttur. 16. ve 18. yy. arasnda ok sk grlr. Ayrca ilemede, minyatrde ve ta sslemesinde ilgin rnekleri grlmektedir. Eya motifleri: Ev eyas, sava, mesleki ve gndelik gereler yerlerine gre ssleme desenleri olarak kullanlmtr. zellikle mezar talarnda ok grlr.

1.2.6. Doadan Stilize Edilen Motifler

Hayvan ve bitki motiflerinin yan sra doada var olan birok kavram sslememizde kullanlmtr.
6

Bulut Gne, ay ve yldzlar: Bunlarn bir ksm belirli bir anlam ifade eden semboller dierleri de ssleme amacyla meydana gelmi olanlardr. Deniz, akarsu, durgun su: zellikle minyatr sanatnda su kavramnn eitli ekillerde motifletii grlmektedir. Ate ve nur motifleri: Genellikle minyatr kompozisyonlarnda ok uygulad ve ileri derecede stilize edilmi pek ok eidi kullanlr.

1.2.7. Barok, Ampir ve Rokoko Motifleri

Bat etkisi ile 17. yy. ikinci yarsndan itibaren Trk sslemesi deiime urar ve bu yeni moda eski motiflerle birleerek Trk Rokokosu ad verilen bir slubu ve yeni motiflerini oluturur.

1.2.8. Motiflerin Belli Formlar inde Eletirilmeleri

Yukarda belirtilen btn motifler bazen yalnz bazen bir arada belli ekiller ierisinde btnlk kazanarak bir kompozisyonu meydana getirir. Bunlar ayrca eletirmek gereklidir. Rozetler: Dairesel anlatmlar olan bu rneklerin bazlar yerlerine gre sembol olmulardr. Hemen hemen her sslemede kullanldklar iin pek ok eitleri vardr. Kitap tezyinatnda, gle, nokta, hizip gl gibi eitli isimler alr. emseler: Oval formlar iinde oluan bu rneklerinin en yaygn eitleri cilt kapaklarnda bulunur. Kelikler: gen formlarda oluup ke boluklarn ssler. Alnlklar: Sslenen eserin n ve en st ksmnda yer alan blmdr. Devirlerine gre deiik zellikler tar ve yerlerine gre ta, tepelik gibi isim alr. Panolar: Ssleme desenlerinin simetrik veya asimetrik tarzda oluturduu btnlemi bir kompozisyon grnm tayan yerine gre koltuk, kelik gibi isimler alan belirli formlar iinde dekore edilmi tezyini paralardr. Bordrler: Sslememizin en zengin blmn tekil eder. Hemen hemen her tr desenin deiik boyutlarda uyguland dekore edilmi dar ve uzun sathlardr. Yerine gre pervaz, ulama, kenar suyu gibi isimler alr. Ssleme Ayrntlar Tlar, zellikle kitap sslemesinde kullanlr. Yaplan desenin bitiminde uygulanan bir yardmc sslemedir Agraflar, kompozisyonu gzelletirmek amacyla zellikle Trkler tarafndan benimsenmi ve gelitirilmi bir ssleme ayrntsdr.

1.2.9. Yaznn Dekor ve Motif Olarak Kullanlmas

Genellikle eski harfler baz hallerde ssleme eleman olarak da kullanlmaktadr.

Resim eklinde olutuklar vakit anlaml bir kelime veya ibarenin ku, hayvan, meyve, iek, bina veya insan formlar halinde biimlendii grlr. Ssleme amac ile harfler iri olarak hazrlanp ileri belli motiflerle doldurulduu gibi baz hallerde de yaznn dnda kalan boluklar yine motiflerle bezenmektedir.

1.2.10. nsan, Giysileri ve Taklar

Yerine gre ileri derecede stilize yerine gre slublanm olarak sslemeye giren bu blm ok geni bir ksm kapsamaktadr.

1.3. Ssleme Sanatlarnn Gruplandrlmas

Bir ksm kaynaklarda; bir gruplama, sslenen yzeyin malzemesine gre yaplr. Zaman zaman da kullanm alan ya da teknik n plana kar. Deiik kaynaklar dikkate alnarak ssleme sanatlarnn genel gruplamas sslenen yzeyin malzemesine gre u biimde yaplr: Toprak (ini- Seramik ) ilerinde ssleme Cam ilerinde ssleme Ta ilerinde ssleme Maden ilerinde ssleme ( Metal ileri ) Aa ilerinde ssleme Deri ilerinde ssleme Kt ilerinde ssleme Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya ve rg gibi ilerde yaplan ssleme

Yaplan sslemeler sslenen yzeyin malzemesi ve yapsna uygun olarak yaplr. Bununla beraber bir malzeme zerinde deiik tekniklerde de sslemeler yaplabilir. Kt zerinde tezhip, ebru, minyatr, hat gibi, kuma zerinde ileme ve dokuma olduu gibi ayn malzeme zerinde kullanm alanlarna gre farkl tekniklerde ssleme yaplabilir. rnein metal zerinde bir mcevher ile pencere parmaklklarnn sslenmesi farkl teknik zellikler gsterebilir. Bunlar kendi ilerinde ayr ayr birer sanat kolu oluturur.

1.3.1.Toprak (ini-Seramik ) lerinde Ssleme

ini szc Trkede genellikle yaplarn iinde ve dnda duvar kaplamas olarak kullanlan pimi topraktan kare ve okgen(Resim 1.1) gibi eitli biimlerde yaplan yzeyi renkli ya da desenli parlak ve saydam tabakayla kapl kk boyutlarda levhacklara verilen isimdir.

Resim 1.1: Keli, hayvansal motif ilenmi Seluklu dnemine ait bir ini levha

Gerek Trklerde gerek Seluklularda gerekse Osmanl dnemlerinde iniden kaplar, kaseler, vazolar, kandiller vb. yaplmtr. Bu anlamda ini szc btn bu gndelik kullanm eyasnn yapld bir malzeme ve iilik btnl olarak alglanmaktadr. Bu ayrm Osmanllarca ini levhaya kai, seramik eyaya da evani ad verilerek belirtilmitir. Ssleme sanatlar ierisinde ini sanatna ksaca deinilmitir. leride bu konuya ayrntl olarak deinilecektir.

1.3.2.Cam lerinde Ssleme

Cam, krlabilen bir madde olduundan 300- 400 yllk bir gemie sahip cam eyasna rastlanmamtr. Yalnz Osmanl Devleti dneminde bu ssleme sanatna byk nem verildiini grmekteyiz. Renkli camlarla yaplan vitray rnekleri, eitli kandiller ve zellikle Abdlmecit dneminde yaplm em-i blbl ( Resim 1.2 ) ad verilen srahi, vazo gibi cam eyalar Osmanl dnemi eserlerindendir.

Resim 1.2: em-i Blbl ad ile anlan cam ii. 9

Anadolu uygarlklarnda cam iiliinin en sekin rnekleri gnmze k tutmaktadr. eitli model ve formlarda vitray Seluklular zamannda gelimitir. Osmanl mparatorluu dneminde stanbul un fethiyle stanbul, camcln merkezi olmutur. em-i blbl, Beykoz ii bu dnemden gnmze gelmitir. Ayrca nazarlk zerine de bol miktarda rneklere rastlanmaktadr. Cam kesme grlmektedir. tekniiyle yaplm cam bardak takm rnei de Resim 1.3te

Resim 1.3: Cam kesme tekniiyle yaplm cam bardak takm

Vitray ise renkli camlarn kesilerek yan yana getirilmesiyle yaplan bir ssleme tekniidir. Kesilen renkli cam paralar smalt denilen siyah boya ile boyanm kurun veya al erevelerle balanr. Desenler camn kesili zelliine gre hazrlanr. Boyann kullanld teknikleri de vardr (Resim 1.4 ).

Resim 1.4: Vitray almasna bir rnek alma

10

1.3.3.Ta lerinde Ssleme

Trklerin en nemli ssleme teknii ta oymacldr. Orta Asya da yaplan kazlardan kan eserler ile mevcut tarihi eserlerden anlald gibi Trkler ta iiliine byk nem vermilerdir. Anadolu Seluklu eserlerinde gelien ta oymacl, medrese ve camilerin minare erefeleri (Resim 1.5) Trk sanatna zg zellikler tar. Osmanllar dneminde yaplan cami, medrese gibi yaplarn avlu ve kaplarnda k ve glgeye olanak veren hareketli yzeylerin yerini yalnlk almtr.

Resim 1.5: Seluklulardan kalan minare erefesi ta sslemesi rnei

Osmanllarda mimari sivri kemer, kemer talar, stun balklar, mermer pencere ve parmaklklar, kale ve korkuluklar Trk ta sslemeciliinin en nemli rnekleri olmutur. Osmanl sanatnda ssleyici ta ilerin rneklerine emelerde de grmekteyiz. Eski mezar talarnda da Trk ssleme sanatna ait motifler bulunduklar dneme gre deiiklik gsterir. Resim 1.6da Osmanl dneminden kalan ta iiliine rnek saat kulesi grlmektedir.

11

Resim 1.6: Osmanl dneminden kalan ta iiliine rnek saat kulesi

Ta iiliinde oyma, kabartma, kazma gibi teknikler kullanlmtr. Ssleme eleri bitkisel motifler, geometrik motifler, yaz ve figrlerdir. Hayvan figrleri azdr. nsan figrlerine de Seluklu dneminde rastlanr. Trk tezyini motiflerinin her trn ta iiliinin zerinde grmemiz mmkndr. ok katl bitkisel, hayvansal motifler, geometrik bezemeler taa farkl zellikler katmtr. Anadolu nun her yresinde Seluklulardan ve Osmanllardan kalan camiler, hanlar, saraylar gibi yaplarda ta iiliinin en gzel rneklerini grmekteyiz.

1.3.4. Maden (Metal) lerinde Ssleme

Trk ssleme sanatlar ierisinde nemli bir yeri olan maden ileme sanat ilk alardan beri insanolunun dikkatini ekmitir. Maden; yeryznn kilometrelerce altndan karlan dorudan veya ilendikten sonra kullanlan her trl minerale denir. Toprak altndaki hallerine ise maden filizi veya maden cevheri denir. Maden ileme sanatnda; eitli madenler , madenlerin ileniinde de eitli teknikler kullanlmtr. Bu sanatla pencere, adrvan, balkon parmaklklar, hamam tas, kap tokalar gibi eserler ortaya kmtr.

1.3.4.1. Maden Eyalar retilmesinde Kullanlan Teknikler

Dvme teknii: ok eitli yntemleri bulunan aslnda madenin ekile dvlerek biimlendirilmesi olan dvme teknii madenlerin kefedilmesinden beri kullanlan ok eski bir tekniktir.
12

Maden, ocaktan karldktan sonra dkme giderek orada eritilir. stenilen kalb veya biimi almas iin eitli kalplara dklr. 500-700 0C scaklklar arasnda dvlgen hale gelen demir eskiden demirciler tarafndan dvlerek ekillendirilirdi. Bugn ise ayn i byk presler tarafndan yaplmaktadr. Tarih ncesi insanlar bu teknii kullanarak bakr, demir ve altndan silahlar, mcevherler ve eitli aletler yapmaktayd. Gm ve kalay M 4000 yllarnda Romallar ve Msrllar tarafndan kullanlyordu. Dkm teknii: Eritilen maddenin bir kalba dklerek istenilen eyann elde edilmesi tekniidir. Dkm teknii daha kolay ve zahmetsiz bir yntemdir. Tornada ekme teknii: ok sayda retilecek eyada genellikle tornada ekme teknii kullanlr.

Bu deiik tekniklerde retilmi maden eyalarnn sap, kulp ve emzik gibi paralar gvdeden ayr yaplm iseler u teknik ile ana gvdeye birletirilir. Perinlemek Lehimlemek Kaynaklamak

1.3.4.2.Maden Eyalarn Sslenmesinde Kullanlan Teknikler

alma teknii: Ucu kt bir kalemle maden eyann yzeyinde motiflerin yivler alarak oluturulmasdr. Kazma ya da hak teknii: Bu teknikte ise motifi oluturan yivler ucu keskin bir kalemle alr. Resim 1.7 de grld gibi.

Resim 1.7: Maden zerine kazma tekniiyle yaplm ssleme 13

Dkm teknii: Bu teknikte ssleme ilemi ekillendirme ilemi ile ayn anda olmaktadr. Dkm yaplan kalbn stne motiflerin ilenmesiyle sslemenin dkmle birlikte elde edilmesi salanmaktadr. Kabartma teknii: Maden eyann iinden ya da dndan ucu kt bir kaleme ekile vurarak kabartma motifler yaplmasna kabartma teknii denir ( Resim 1.8de grlen banyo tasnda olduu gibi.).

Resim 1.8: Metal zerine kabartma tekniiyle ilenmi banyo tas.

Kakma teknii: Eyann yzeyinde alan yivlerin ya da yuva denilen eitli biimlerdeki ukurlarn baka renkteki madenlerle doldurulmasyla yaplan ssleme tekniine Kakma Teknii ad verilir. Telkari teknii: brik, kse gibi gndelik eyann sslenmesinde ama en ok ss ve tak eyalarnda kullanlan bir tekniktir. Telkaride ssleme iin ince altn ya da gm teller kullanlr. Bu teller ilk nce iki ularndan farkl ynlere doru dndrlr daha sonra iki ucu tam ortada birletirilerek tellerin burulmas salanr. Burulmu altn ya da gm tellerden motifler oluturulur. Hazrlanan bu motifler birbirlerine ya da maden eyann yzeyine lehimle tutturularak sabitlenmi olur.

Maden ileme sanatnda kullanlan madenler ncelikle bakr, demir, altn, gm ve pirin yer almaktadr. Maden ileme sanatnda ince i olarak bilinen kutular, leen ve ibrikler, ziynet eyalar ile kakma ve oyma iiliiyle yaplm pek ok ev eyasna rastlamak mmkndr. Kakma ve oyma iiliiyle yaplan ilere evani nukra ad verilir. Bir baka iilik ise yaldzl bakr iiliidir ki buna tombak ad verilir. Tombak iiliinde bakr eyaya civa karm bir yaldz kaplama suretiyle uygulanr. Oyma ve kabartma tekniinde ise zift gibi yumuak bir madde zerine konulan ince levhalar dvlerek kabark ksmlar elde edilir. Kakma tekniinde maden zerinde ince oluklar alp bunlarn ierisine altn, gm gibi kymetli madenlerin ayrca kymetli talar fildii ve sedef gibi malzemelerin yerletirildii bir uygulamadr( Resim 1.9 ).
14

Resim 1.9: Metal zerine kabartma tekniiyle yaplan ssleme

Telkari teknii ise kuyumculuk sanatnda olduka yaygndr. Bu teknikte gm teller ile kymetli lks kullanm ve tak eyalar yaplr. Bu teknikle taslar, aynalar, kl tablalar, tesbihler, kk mcevher kutular gibi eserler ortaya kmtr. zellikle Erzurum, Erzincan, Kahramanmara, Gaziantep gibi illerimizde yaygn olarak grlmektedir.

1.3.5.Aa lerinde Ssleme

Orta Asya kazlarnda kan aa ileri Trklerde bu sanatn eskiden beri srdn gstermitir. Seluklular dneminde de mimariyi ssleyen yaplarn aa el ileriyle sslendii grlmtr. Aa ilerinde kullanlan aa eitleri imir, hlamur, ceviz, sedir, gl, elma ve armut aalarndan yararlanlmtr. Stun balarnda, pencere ve dolap kapaklarnda, minber, krs, rahle gibi elemanlarda grlr. Aa ileme sanatnda kullanlan teknikler unlardr: Knde kari teknii Oyma ve kabartma teknikleri Kafes teknii Kakma teknii

.Geme Teknii (Kndekari )

Knde kari tekniine geme teknii de denir. Genellikle minberlerin yan yzeylerinde, kap, dolap kapaklarnda kullanlmtr(Resim 1.10). Kk llerdeki geometrik paralarn birbirine gemesi ile salanm bir aa iidir.
15

Resim 1.10: Aa ilerinde kndekari tekniiyle yaplm ssleme kap rnei

Bir atma teknii olan hakiki kndekari sekizgen, baklava ve yldz biiminde olan ii arabesk kabartmal ahap paralarla bunlar birbirine balayan oluklu ahap kiriler i ie geerek balanmtr. Bu paralar birbirine tutturmada tutkal ya da ivi kullanlmamtr. Paralar geme olduundan ahabn kuruyup klmesi halinde ayrlmazlar, yarklar olmaz. Salaml ve dayankll salamak iin geme kndekari yzeylerin altnda ahap bir iskelet bulunur. Yapl zelliklerine gre hakiki ve taklit kndekari olarak iki grupta inceleyebiliriz. Gerek kndekari ok zor ve zahmetli bir iilik gerektirdiinden ayn grnty veren fakat yapl daha kolay olan farkl teknikler gelitirilmitir.

Oyma ve Kabartma Teknikleri

Seluklu Devri kap, pencere kanad, rahle, krs almalarnda kndekarinin yan sra veya ayr olarak en ok kullanlan tekniktir.

Dz Sathl Derin Oyma Teknii: Ahap yzey ayn seviyede dz

sathldr. Motifler yzeyden derin oyma ile ayrlmtr. Baz eserlerde baz motiflerin bu teknikte bazlarnn ise yuvarlak sathl derin oyma ile ilendii grlr. Yuvarlak Sathl Derin Oyma Teknii: Bu teknik zellikle kitabelerde, yaz bordrlerinde, arabesk dekorda zengin bir grn kazandran bir iiliktir. Kabartmalar engebeli yuvarlak bir yzey oluturmak iin ilenmitir. Baz rneklerinde kabartmalar ok yksektir ve ajur etkisi grlmektedir.
16

ift Katl Kabartma Teknii: zellikle kitabelerin yazlarnda uygulanan bir iiliktir. Burada dz sathl derin oyma teknii ve yuvarlak sathl derin oyma teknii bir arada kullanlmtr. Genellikle altta kalan arabeskler veya helezonlu kvrmlar meydana getiren dekor dz sathl derin oyma ile stteki yaz dekoru ise yuvarlak sathl derin oyma ile ilenmitir.

Kafes Teknii

Anadolu Seluklu Dneminde rastlanan zellikle minberlerin korkuluklarn ssleyen bir tekniktir. Ahap kirilerin gen, yldz ve benzeri geometrik motifler meydana getirecek ekilde bir araya aklmasyla elde edilir.

Kakma Teknii

Tahta kakma, sedef kakma, fildii kakma gibi isimler alrlar. Bu teknikte desenler perdahlanm aa zerine ince bir kalemle izilmi sonra alan yuvalarda kakmalar ( sedef, fildii, tahta ) yerletirilmitir. Bir ahap levha zerindeki deseni oluturan motiflerin oyulup ukurlatrlmasndan sonra buralara baka renkte malzemeden paralarn yerletirilip yaptrlmasna KAKMA TEKN denir(Resim 1.11 ).

Resim 1.11: Kakma Tekniiyle yaplm sedef kakmal mcevher kutusu

1.3.6.Deri lerinde Ssleme

Deri iilii Trklerde byk bir gelime gstermitir. Genellikle anta, silah klf, izme, pabu, bel kemeri, cilt gibi deriden yaplm eserlere rastlanr. Cilt kapaklar zerinde genellikle altn yaldz ve kabartma ssleme kullanlrd. Her cilt kapann ortasnda emse denilen bir motif bulunur. Etraf da kenar suyuyla evrelenirdi. Kitap sslemelerinin yan sra ayakkab, izme ( Resim 1.12 ), sandk, torba, kese, kalkan, ok ve yay torbalar, kesici aralarn knlar, kap perdeleri ve hayvan koumu gibi eyalar yaplm zerleri motiflerle sslenmitir. 16. ve 17. yy. en nemli dnemini yaamtr.
17

Resim 1.12: Deri ilerinde izme

Derinin fiziksel ve kimyasal ilemlere tabi tutulup kullanlacak hale getirilmesidir. Deri zerinde ssleme kabartma, arpma ve kabartma yoluyla ile elde edilir.

1.3.7. Kat lerinde Ssleme

Kat ssleme sanatlar Trk Ssleme Sanatlarnn ierisinde nemli bir yere sahiptir. Kat ssleme sanat Ebru, Tezhip, Minyatr ve Hat Sanat olmak zere ksmlara ayrlr.

1.3.7.1.Ebru Sanat
Kitreli su zerine iinde sr d bulunan toprak boyalarn serpilmesi suretiyle elde edilen desenlerin, suyun zerine kapatlan kda aktarlmas ile gerekletirilen bir kat ssleme sanatdr. Birbiri iine gemi ancak karmam ayrt edilebilecek ekilde duran renk ve ekillere ebru denir. Ebru szcnn aslnn "bulut gibi", "bulutumsu" anlamlarna gelen Farsa ebri'den ya da abru "su yz" szcnden gelmektedir. Ebrulu kttaki desenler gerekten de yer yer bulutu andrr. Ebru yapmna balamadan nce seilecek kadn lsne uygun byklkte bir tekne alnr, tekne kitreli su ile doldurulur. Kitre gibi kvamlatrc maddeler katlarak suyun younluu arttrlr. Younlatrma boyalarn su yzeyinde kalabilmesi iin gereklidir. Renklendirici olarak ierisine sr d katlan kk boyalar kullanlr. Boyalarn suya fra ile damlatlmasyla yzeye ekil verilir. Desen kada aktarlr. Ebru yapmnda doadan renkli kaya ya da topraklardan elde edilen ve toprak boya denilen boyalar kullanlmaktadr. Ebruda kullanlan boyalarn suda erimemeleri ve ya iermemeleri gerekir. Boyalar iyice ezilmi toz haline getirilmi olmaldr. nk iyi ezilmemi boyalar kitreli suyun stnde durmaz ve dibe kerler.

18

Ebru eitleri
Battal Ebru: Boyalar serpildikten sonra el ile bir mdahalede bulunulmaz olduu gibi braklr. Bu teknie battal ebru denir. Resim 1.13e grld gibi.

Resim 1.13: Battal ebru sanatna rnek alma

Tarakl Ebru: Boyalar serpildikten sonra zerinde tarak biimi sk ineler bulunan bir tahta ubuk( ineler suya girecek ekilde ) teknenin zerinde dolatrlrsa bu teknie tarakl ebru denir. Gzel bir rneini Resim 1.15te grebiliriz.

Resim 1.15: Tarakl ebru tekniiyle yaplm ebru resim rnei 19

Hatip Ebrusu: Koyu olmayan bir renk tonu atldktan sonra kaln bir ine yardmyla kuvvetli boyalardan yakn aralklarla kitreli suyun zerine birer damla braklr, i ie baka renklerde konabilir. nce bir ine ya da tek bir at kl ile bu kat kat renkli dairelerin iinde sadan sola yukardan aaya birka defa hareket ettirilir. Resim 1.16da grld gibi.

Resim 1.16: Hatip ebru rnei

Blbl Yuvas Ebrusu: Boyalar tekneye atldktan sonra ine vastasyla kenarlardan merkeze doru helezoni ekiller izilirse blblyuvas ismiyle anlr.

Ebru sanatyla yaplm eserler genellikle Kur-an Kerimin i kapaklarnda, ciltilikte eski yazlarn kenarlarnda ve pervazlarnda kullanlmaktadr.

1.3.7.2.Tezhip Sanat
Tezhip, el yazmas kitaplarn ve gzel yaz rneklerinin kenarlarn boya ve altnla ssleme ilerine verilen isimdir. Tezhip Arapa da altnlama anlamnda kullanlsa da yalnz altnla yaplan bezemeleri anlatmada kullanlmaz. Buna Halkari denir. Ksaca yalnz altn ile yaplan bezeme sanat olarak adlandrabiliriz. Halkaride desenler parlak altnla izildikten sonra aralar altn suyuyla glgelendirilir. Tezhipte kat yzeyine yaz yazlmadan nce kat serpme altn noktalar ile sslenir. Bu teknie de Zerefan ad verilir.

20

Trk tezhibinde nemli ayrcalklar gsteren 4 temel blm vardr. A. B. C. D. Seluklu Tezhibi Osmanl Erken Devir Tezhibi Klasik Devir Tezhibi Batllama Dnemi Tezhip

Tezhibin Kullanld Yerler

El yazmalarnda tezhip; Sayfa kenarlarn boydan boya kaplayan kenar sularnn ve sslerinin yapmnda ( Resim 1.17 )

Resim 1.17: Tezhip sanatyla yaplm bir alma

lk sayfadaki baln evresini sslemede Blm balklarnn sslenmesinde Sayfa kenarlarnda yaznn neye ait olduunu gstermek iin yaplan motiflerde Kur-an okurken durulacak ya da secde edilecek ayetleri belirtmek iin hizalarna konan ve adna gl denen motiflerde tezhip ile hazrlanr.

1.3.7.3.Cilt ve Ciltilik
Bir kt ssleme sanat koludur. Ayn boydan ktlardan meydana gelmi kitap ve dergilerin rahata okunmalar uzun sre dalmadan kullanlmalar iin zerlerine deri, bez ya da kartondan kapak geirilir. Bu kapaa cilt yaplan sanata da ciltilik denir (Resim 1.18).
21

Resim 1.18: Eski bir cilt rnei.

Ciltiliin zellikle Trklerde gelimesinin en byk nedeni Trklerin yazya kar olan sevgileridir.

Trk cilt eitleri

emse cilt Mebbek cilt Lake cilt Yazma cilt Zerduz cilt

Bu ciltlerde malzeme olarak ebru katlar da ok kullanlr. Trk ciltleri genel olarak ksmdan oluur: 1. 2. 3. Kapak Kitabn azn rten sertap Kitabn iine bklen miklep

1.3.7.4.Minyatr Sanat
El yazmas kitaplarn konularn aklayan resimlerle bezenmesi sanatna minyatr denir. Bu sonradan verilmi bir addr. Minyatr ad Latince ve Franszcada kltlm anlamna gelen min-at kelimesinden tremitir. ranllar ve Trkler minyatr yerine nak minyatrleri yapanlara nakka adn vermilerdir. Nak, her trl renkli resim hatta iplikle yaplan renkli ilemelere denir. Minyatr boyasnn bileimi ve nasl yapld bugn tam anlamyla bilinmemekle beraber sulu boya ve guaj teknii ile yaplan bir resim sanatdr. Bu resim tekniinde eitli inceliklerde yaplan fralar kullanlr.
22

Bu resim tekniinde daha nce aharlanm olan resim kad kullanlr. Ahar; kaynatlm niasta ve yumurta akndan hazrlanan kat yzeyini dzgn ve kaygan hale getirmeye yarayan bileime denir. Kat yzeyine bu bileimi srme ilemine de aharlamak denir. Kat yzeyine dzgn bir halde srlen ahar tamamen kuruduktan sonra boya ile kompozisyon izilir. (Resim 1.19)

Resim 1.19: Minyatr sanat

Minyatr izim Anlaynda Yer Alan Konular Genel bir emalatrma eilimi vardr; rnein resmi yaplan belirli kiilerin padiahlar gibi yzleri benzetildii halde herhangi bir anlatm verilmeye allmaz. Mesela gzel bir kadn ince kalar, kk bir az, badem gibi gzler ve uzun salar ile anlatlr. Minyatrde k glge, derinlik ve insanlar uzakta ve yakndakiler hep ayn byklktedir. Ressam bunlar grd gibi deil dnd gibi izer. Sadece padiah ve vezir gibi ahslar tad neme gre manevi deerlerini gstermek zere dierlerinden daha byk izilir. Renkler uzakta yaknda, kta glgede hep ayn renk tonunda ilenir. Gsterdikleri manzara, ahslar hatta aalar en ince detayna kadar izilir. Dalar, kayalar, aalar, iekler gibi doal eler en ince ayrntlarna
23

kadar ilemekle beraber stilize edilirler. Aalarn yaprak eitleri ve insanlarn kirpikleri izilmitir. Bu resimlerde imza ve isim yoktur. Minyatr iinde yer aldklar kitabn konusunu ieren resimlerdir. Minyatr kitap resmi olduu iin bir sayfa byklnde ve kk boyutlarda da yaplr. Resimlerin erevesi tezhiplerle sslenmitir Bu sanat tabiat taklidi deil zihni bir sanattr. Tabiat ve gerekler minyatrde adeta bir ocuk zihninin masal atmosferinde izilmi gibidir. Avrupa modern resimlerinde ada eilimler bu yndedir. Yani perspektif kurallarn ihlal ederek resme boyutu getirmeye almak. Fakat minyatr ayr bir resim kolu olarak bizim sanat dalmzdr.

Seluklu ve Osmanl Devleti minyatrlerinde konu olarak sultan ve vezirlerin yaamlarndan alnan olaylarn, edebiyat yaptlarndaki yklerin, manzaralarn ve portrelerin konu olarak seildii grlmtr.

Bundan baka din konulu kitaplar ssleyen tp, hayvan, bilim, astroloji ve benzer konulu bilimsel kitaplarda yer alan minyatrlerle ok karlalr. 1.3.7.5. Hat Sanat Gzel yaz yazma sanatna hat sanat denir. Bu yazy yazan sanatya da hattat ad verilir. slam dininin yayld btn lkelerde ve zellikle Trklerde hat sanatna ok nem vermilerdir (Resim 1.20).

Resim 1.20: Hat sanat ile yazlm gzel bir rnek

Hat sanatmzda ok eitli yaz trleri gelitirilmitir. lk olarak Kufi yaz adn Kfe ehrinden alm keli bir yaz tipidir. Bundan baka Muhakkak, Reyhani, Nesih, Celi, Sls, Tevki gibi eitleri vardr.

24

Hat sanat dini mimaride olduu kadar tanabilir eyalarda, minber, rahle ve sandklarda da baar ile uygulanmaktadr. Yaz sanatmz mimaride ssleme unsuru olarak bazen bir mermerde bazen bir tata ve bazen de ini zerinde en gzel rnekleriyle gnmze kadar gelmitir. Hat sanat ile yazlm tura Resim 1.21de grlmektedir.

Resim 1.21: Hat sanat ile yazlm tura

1.3.8.Bitkisel, hayvansal ve sentetik liflerle yaplan kuma, hal, kilim, oya ve rg gibi ilerde yaplan ssleme
Tekstil genel olarak dokumaclk anlam tamaktadr. Resim 1.22de dokuma rnekleri grlmektedir.

Resim 1.22: Dokuma rnekleri 25

Dokumalar zerine sevin, korku, coku ve endieleri sembolletiren motifler olumu istenildii gibi renklendirilmitir. Genellikle yere yaylan ayrca duvara da aslan namaz altl, yastk, minder, sedir rts, torba ve heybe gibi kullanlan yayglar ileni biimlerine gre iki gruba ayrlr.

Dml dokuma Dz dokuma

Gnlk dilde dml dokumalara hal, dz dokumalara kilim denilmektedir. Dml ve dz dokuma genel olarak kaln dokuma grubuna girerken, ince dokuma grubuna her trl kuma girmektedir. Desenler ve motifler zaman ve blgelere gre stilize edilmitir. Dokuma teknikleri eitlerine gre farkllklar gsterir. Teknik ne olursa olsun desenlerin hazrlanmas hepsinde ayndr. Kuma; dokumann ince bir trdr.(Resim 1.23, 1.24) Tabii ve yapma kaynakl gerelerle dokunur. Kumalar 3 ekilde hazrlanr. Dokunarak, baslarak ve ilenerek desen tekniine uygun olarak hazrlanr.

Resim 1.23: Tabii kaynakl gerelerle dokunmu kuma rnei

26

Resim 1.24: Yapma kaynakl gerelerle dokunmu kuma rnei

leme; her trl dokuma, kee, uval, deri zerine eitli kaynakl iplik, gm, altn tel ve srma ile yaplan sslemelerdir.(1.25, 1.26) Bazen inci ve boncuk gibi ssleyici unsurlar kullanlr. lemenin teknii ve ad birbirinden ayrdr. Elde, kasnakta veya makine da ilenen motifler deiik kompozisyonlar ierirler.

Resim 1.25: Kuma ileme sanatna rnek 27

Resim 1.26: Kuma ileme sanatna rnek

1.4.ini Sanatmzn Trk Ssleme Sanatlar indeki Yeri ve nemi

inicilik ve seramik tarihinde ilk aama topraktan yaplan eyann piirilmesidir. Bugne kadar elde edilen bilgilere gre bu tr almalar M.. 6500 ylnda Anadolu ve Mezopotamya da balamtr. Mezopotamya Uygarlnda yaplan yaplarn d yzeyleri tulalarla kaplanyordu. Konya yaknlarndaki atalhyk kazlarnda da pimi topraktan yaplm ok eski ss ve kullanm eyalar bulunmutur. in de bu lkenin batya alan giri kaps saylabilecek Kansu da yaplan kazlarda M.. 2400- 2500 yllarna ait pimi topraktan eya ortaya karlmtr. Bugnk anlamyla inicilik yani zel hammaddelerden kil, kaolen, kuvars ve kire tandan yaplm yar mamuln, piirilmesi, srlanmas ve sslenmesi gz nne alndnda inicilik tarihi ancak 12. yy. a kadar gtrlebilmektedir. Ancak pimi toprak eyann srlanmas ve sslenmesi bakmndan Cilal Ta Devri balang saylabilir. Aratrmaclarn bulgularna gre inicilik Anadolu ve Mezopotamyadan rana gemi, oradan da douya doru yaylarak Trkistan da yaygn bir sanat halini almtr. inicilii Avrupa da yayanlarda Araplardr. Sslemecilikte insanolunun kendini, yaad ortam ve kulland eyay gze en ho gelecek ekilde sslemek onda byk bir tutku halini almtr. Bugne kadar gelmi uygarlklarn arasnda en sekin rneklerini grdmz milletlerden biri de kukusuz Trklerdir. Orta Asya dan balayarak yakn douya doru Trk ssleme sanatn yzyllardr Anadolu ve Trakya da can alc bir ekilde sergilemektedir.

28

Sslemecilik Trklerde drt byk etki altnda gelimitir; Orta Asya ve Uzakdou etkileri: Uygur, Hun ve in sanatnn anlaylar, Trk sslemeciliinden hibir zaman kaybolmamtr. Bir ok motif ve desenlerin kkenlerini zellikle Uygur resimlerinde aramak gereklidir. Yakn douda varlklarn srdrm olan pek ok toplumun kltrleri, dinleri ve sanat anlaylar da ok etken olmutur. Bata 11. yy. ve 12. yy. ran Seluklularnn kendilerine zg kavramlar, lhanllarn parlak ve atak sanat almalar, Timurlularn ince ve zarif sanat grleri, Memluklularn, Celayirililerin, Muzafferilerin, Akkoyunlu ve Karakoyunlu Trkmenlerinin ve Safavilerin ssleme sanatlarnda gsterdikleri baar Trk Sslemesinin oluumunda byk bir rol oynamtr. Trk sslemesinde grlen dier bir etki de Yakn Dou ve Anadolu da hkimiyetlerini srdrm olan eski uygarlklarn izleridir. rnein Helenistik an, Hititlerin, Smerlerin, Sasanilerin ve Bizansn sanat kavramlarn bir karlatrma zemini olarak gstermek mmkndr. Yresel etkiler: klimler, doa rtleri, mparatorluun o yere verdii nem ve ihtiya, eitli blgelerde paralel sluplar ve ekoller olumutur. rnein: Badat, Musul, Tebriz, Diyarbakr, Orta Anadolu, ( Konya, Kayseri, Sivas ) Amasya, stanbul, Bursa, Edirne ekolleri kendilerine zg zellikler tayan sslemelerle doludur. Bu drt etkinin yan sra, her devrin kendine gre deien bir sanat anlay gze arpmaktadr. Yeni icatlar ve keifler, bat dnyas ile ilikilerin oalmas Trk Sslemeciliine yeni renkler, motifler, desenler getirmitir. Bu adan ele alndnda sslememizin tarihsel geliimi be blm zerinden programlanabilir. 13. yy.dan nceki sslemeler 13. ve 14. yy. Seluklu ve Beylikler dnemi sslemeleri Osmanl erken devir ve 15. yy sslemeleri 16. yy. ve 17. yy.n ilk yarsnn sslemeleri ki bu dnemde sanatmz doruuna ulam ve her dalnda ok baarl olmutur. Bylece bu dnem sslemeciliimiz klasik devir olarak tanmlanmaktadr. Trk Rokokosu bal altnda toplanan 18 ve 19.yy. sslemeleri

Trklerde inicilik ok eski sanatlar arasnda yer alr. Seluklularn yap ve sslemelerinde kullandklar yani renk ve motifler katarak gelitirdikleri bu sanat dalnn en gzel rnekleri Konya da Alaeddin Camisi avlusunda ki kmbetlerde, Sral Medresesi, Karatay Medresesi gibi tarihi antlarda grlr. Bursann bakent olduu dnemlerde Osmanllar iniye byk nem verdiler ve Seluklulardan aldklar sanat onlarn motiflerinden yararlanarak gelitirdiler. 13. yy da Tk inicilii ekil, renk ve ss ynnden parlak bir dzeye ulat. O tarihte zellikle znikte bulunan atlyelerde ok gzel iniler yaplyordu. Daha sonralar bu atlyeler Bursa, Ktahya, anakkale gibi yerleim yerlerinde de yaygnlamt. 14. ve 15. yzyllarda zellikle Bursada yaplan camilerde Yeil cami, Yeil trbe, Muradiye ve Orhangazi camileri, stanbulda Fatih Sultan Mehmetin yaptrd inili
29

Kkte kullanlan iniler bu sanatn en gzel eserleri arasndadr. Trklerde 15. yy. balarnda duvar iniciliinin nem kazand grlr. Ayn zamanda inicilikle kullanlmas zor saylan baz renklerden ok iyi sonular alnmas da dikkati eker.17. yy. da Trk inicilii gerilemeye balad. Daha sonraki dnemlerde Trkiyede inicilik bir sanat kolu olarak nemini srdrmtr. Ama 16. yy. inicilikte en parlak dnemini yaamtr.

1.5. ini Sanatmz

1.5.1.Tanm:
Bir tr killi topraktan yaplan, bir yzeyi srlanm ve piirilmi, eitli renk ve motiflerle sslenmi seramik rne ini denir.

1.5.2.Tarihesi:
Tarihte ilk olarak Mezopotamyada Smer Uygarlnda grlmektedir. Duvarlarn yzeyini korumak amacyla pimi topran yzeyini srlayarak kullanmlardr. Bu teknik daha sonra Abbasiler dneminde de grlmtr. ini sanatn dnemlere ayrrsak; 12. yy. ini sanatnn balad tarihleri kapsar. 13. yy. Trk inicilii ekil, renk ve ss ynnden parlak bir dzeye ulat. 14. ve 15.yy. inicilik ilerleyiini srdrm, zellikle 15. yy. duvar inicilii nem kazanmtr. 16. yy. sanatnn en parlak devridir. 17.yy. Trk inicilii gerilemeye balamtr.

12. yy. da Byk Seluklularn geliiyle sratl tekniiyle yaplan ini retimi balam oldu. retilen inilerin pembe renkte ve sert amurdan yapldn grmekteyiz. Anadolu Seluklularndan beri yaplm en basit iniler tek renkli srla yaplm levhalardr. Anadolu Seluklularnda ini, mimariyi tamamlayan bir e olarak kullanld. Perdah ve minai teknikleriyle yaplm ini rnekleri ortaya kondu. Anadolu Seluklularn devlet kurma ve sefer yapma nedeniyle ini fazla yaplmam bu tr eyalar dardan ithal edilmitir. Tek renk srl trkuaz, yeil, sar-kahverengi inilerin Anadolu Seluklu devrinde kullanld anlalmaktadr. 14.yy. ikinci yars ve 15. yy. da retilen Trk inilerinin hamuru kaba, taneleri iri ve rengi krmzmsdr. Bu nedenle ileri btnyle, dlar da yar yarya beyaz renkli astar srlerek frnlanmtr. Bu dnemde esas merkez znik olmak zere Ktahya, Milet, Antalya, Silifke, Malatya ve Bursada bulunan malzemeye gre buralarda yaplm olmalar mmkn olan rnekler bulunmutur. Kobalt mavisi, mor ve firuze renkler en ok tercih edilen renkler olmutur.
30

Astar zerine desen boyandktan sonra kap, kurunlu sra batrlp frnlanr. Sr renksiz veya firuze, yeil, mavi olabilir. Tabak ve kaselerde bezeme i yzeye yaplr, dna pek nem verilmez. Motifler bitkisel, radyal (birbiri ardna hep ayn yne izilmi) hatl ve geometrik olmak zere ana grupta toplanabilir. lk Osmanl inileri 14. yy. da znikte yaplmaya balam ve znik Osmanl Devletinin ini bakenti olmutur. znik inicilii bu dnemde gerilemi ve yerini Ktahya iniciliine brakmtr. Evliya elebi Seyahatnamesinde Ktahyadan bahsederken eskiden ehrin 1612de Celali Karayazc ve Arap zulmnden harap olduunu kaydetmektedir. Bylece mevcut eserlerin byk bir ksmnn daha 17. asrn balarnda kaybolduunu gryoruz. Osmanl Devrinde Seluklu ve Beylikler devri ile kyaslandnda ok eitli ve kaliteli iniler yapld grlmtr. 16. yy. ilk eyreinden 17. yy. sonlarna kadar znikte yaplan beyaz hamurlu astar ve sratl teknii kullanlan iniler kobalt mavisi, yeil, firuze, beyaz, siyah az da olsa pembe, gri, kahverengi ve 50 senelik bir devir iin domates krmzs kullanlmaktadr. Genellikle konturlar siyahtr. Siyah konturlarn iinde renkler canl tonlarda ve baarl kompozisyonlarda doal iek desenleri ilenmitir. Resim 1.27de krmzl znik inilerinden klasik bir kupa formu grlmektedir.

Resim 1.27: ini kupa

31

Motif olarak lale, karanfil, gl, smbl, nariei, bahar dallar, kvrk ve iri dili yapraklar, zm salkmlar, selviler, in bulutu, pul, akayk gibi rnekler karmza kmaktadr. eitli kalyon, yelkenli, hayvanl rneklerde grlmektedir. Hayvanl rneklerde ieklerle evrelenmi ku, tavus kuu, aslan-geyik, aslan-boa mcadelesi, balk ya da kaan hayvanlar canlandrlmtr. Form olarak kenarl tabaklar, kseler, kulplu kulpsuz ibrikler, kupalar, kadehler, vazolar, kapakl ekerlikler, srahiler, cami kandilleri, marapalar, amdanlar seilmitir. 17. yy. ortasndan itibaren kaliteleri bozulmutur. Srlar kt zemin kirli beyaz ve lekelidir. Renkler konturlarnda taar ve soluklar, krmz yerine kahverengi kullanlr. 18.yy. da ini imalat durmutur. 18. yy znik ini imalatnn sona ermesiyle yeni bir hz kazanan Ktahya inilerinde kalite bakmndan iki ana grup ini grlr. Birinci grupta 18. yy. ilk yarsna ait olduu kabul edilen ince zarif iniler desen ve renkleriyle dikkati eker. Genellikle fincan, kase, ibrik, srahi, matara, glabdan, kandil, ss yumurtalar, tts kab ve tabaklar yaplmtr. briklerin ou kapakldr. Bazlarnda az metal bileziklidir ve kapak kenardan gvdeye balanr. ok orijinal limonluklar bulunmutur. zellikle gvdesi kare kesitli ve yuvarlak boyunlu ufak srahiler deiik bir tip olarak dikkati eker. Tts kaplar sapl, kenarlar dilimli, ukur kase gibi gvdeleri ile ilgintir. ounun ii dekorludur. 18. yy. ilk yarsna ait olduka bol rnek bulunmutur. Ktahya seramiklerinde sert beyaz bir hamur ve sratl teknii kullanlmtr. Fra darbeleriyle, mavi, krmz, arap rengi, sar, yeil, eflatun, lacivert renklerle kk iekler, stilize yapraklar, damlalar, sarmaklar, kular, balklar, milli kyafetli insanlarla sslenmilerdir. Bu canl renklerin etrafnda ok zaman siyah konturlar ustalarn fra hakimiyetine iaret eder. zellikle iki yandan birer iek dalyla kuatlm uzun sal, yksek balkl, milli kyafetli, elinde iek veya dal tutan alvarl kzlarla ssl mataralar, kaseler ok baarl rneklerdir. 18. yy. ikinci yarsnda kalitede gerileme grlmtr. Bu rneklerde Eflatun yok olur yerine patlcan moru veya koyu renkler hakimdir, desenler kabalar. Devir ilerledike daha kaba ve hantal ilenmi, bask gvdeli, tek kulplu kadehlerin, kapakl kselerin, ekerliklerin, ukur tabak ve kselerin ilendii grlr. anakkale inilerinde 18. yy. ortasndan 20. yy. balarna kadar nemli bir ini merkezi olmutur. Kaba krmz, ender olarak bej hamurla ve sratl tekniiyle ilenen ilgin desenleriyle karmza kmaktadr. En ok tabak, ukur kse, kp srahi, testi ve vazolar yaplmtr. Ortas iek rozetli, iek demetli, meyveli stilize benekli, yelkenli motifli, cami ve kk tasvirli, hayvan figrl eitli tabaklar vardr. inicilie Cumhuriyet dneminde de nem verildi. Smerbankn ilettii Yldz Porselen fabrikas eski ini rneklerinin tekrarlanmasnda yeni modellerin gelitirilmesinde byk baar kazanmtr.
32

1.6.Trk Ssleme Sanatlarnda Kullanlan Basit Motifler

Trk Ssleme Sanatlarnda kullanlan basit motifler balk pulu motifi, bcek ve mnhani motifidir. Motif, desenin btn zelliklerini bir araya toplayan en kk parasdr. Sslemenin vazgeilmez esidir. Basit motifler desendeki kullanm amac, kk boluklar doldurmak ayn zamanda deseni sslemek ve tek dzelii ortadan kaldrmaktr.

1.6.1. Balk Pulu Motifi 1.6.1.1.Tanm

Tabiatta ki deniz rnlerimizden en nemlisi olan balk, insanolunu etkilemi ini sanatnda bu esiz varlktan yararlanmtr. Motife balk puluna benzerlii nedeniyle bu isim verilmitir. Balk pulu motifi ounlukla Resim 1.28de olduu gibi desendeki kk boluklar doldurmak iin kullanlr.

Resim 1.28: Balk pulu motifi ile yaplm tabak ve ibrik. 33

Ayn zamanda Resim 1.29da grld gibi desendeki tekdzelii kaldrmak ve deseni sslemek amacyla ortaya km en basit motif trdr.

Resim 1.29: Balk pulu motifinin kullanm

Tekniin uygulannda dikkat edilmesi gereken noktalar yle sralayabiliriz. Oluturulacak izimin dzgn olmas iin ncelikle parmen kdnn enlemesine ikiye, boylamasna da drde katlanarak kesilmesi gerekir. Eit olmayan ktlarda balk pulu motifi iziminde farkllklar olacaktr. 70,50x100 mm. olan parmen kd boylamasna nce ikiye sonra enlemesine drt eit paraya bldkten sonra dzgn bir ekilde kesilir ve izime hazr hale getirilir. Eit paralardan bir tanesi alnarak altna dzgn izmeye yardmc resim kdn koyarak st 35, sol 20,alt 15 ve sa 10 mm. kenarlardan boluk brakarak bir ereve izilmelidir. ereve ll olmazsa ierisine izdiiniz kanavie ll olmayacaktr. ekil 1.1de. olduu gibi yarm dairenin izgi yn soldan saa doru giden yarm dairedir.

ekil 1.1: Balk pulu motifinin izim aamalar 34

1.6.1.2.Kullanm Yerleri
inide ana desende kullanlan motiflerin, boluklar fazla olduunda, zemindeki boluklar balk pulu motifi ile doldurarak dokusal etki yaratlr (Resim 1.29).

Resim 1.29: Zemini balk pulu motifli ini tabak.

Resim 1.30 ve 1.31de grlen klasik inilerde balk pulu motifi, zeminde kullanmnn yannda motif boluklarnda da kullanlabilir.

Resim 1.30: Balk pulu motifli klasik marapa 35

Resim 1.31: Balk pulu motifi ile yaplm kandil

36

Resim 1.32 ve 1.33te baka motifler zerinde farkl kullanmlar grlmektedir.

Resim 1.32: Balk pulu motifinin baka motifler iinde kullanm ekli

Resim 1.33: Balk pulu motifinin baka motifler iinde kullanm ekli

37

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

izim Teknii
Kullanlan Ara ve Gereler: izim Masas: Motifi izmek iin kullanlr. Kt: Parmen adn verdiimiz ince kalnlkta orta effaflkta altndaki deseni gsteren kat izimlerinizi yaparken uygundur. Resim Kd: Orta kalnlkta parmen kdnn altna yerletireceimiz kt izimlerimize uygundur. Kalem: Yumuak 0,5 ulu 2B kalem izimlerinize uygundur. Silgi: Lastik veya plastikten retilmi orta sertlikte silgi kullanlmas uygundur. Cetvel: effaf plastik 30 cm. lik cetvel kullanlmas uygundur. l almak iin kullanlr. Gnye: effaf plastik al bir cetvel uygundur. 90 dik izgi izmek iin kullanlr. l alrken kullanlr.

LEM BASAMAKLARI VE NERLER

Gerekli olan ara gereci temin ediniz.

nlnz giyiniz.

Temiz ve dzenli olmanz gerekir.

38

70,50 x100 cm. ebatlarndaki parmen kdn masaya dzgn bir ekilde yerletiriniz.

Parmen kdn boylamasna ikiye katlaynz.

Boylamasna ikiye katladnz kd enlemesine drde katlaynz ve kdnz kesiniz.

39

Parmen kdnn ikiye katlandktan sonra tekrar orta noktasndan ikiye katlaynz.

Katlanan parmen kdnn kat yerlerinden kesiniz. Bu ekilde sekiz adet kd kullanma hazrlam olursunuz.

40

Kestiimiz ktlardan bir tanesini alarak iine, aada lekli rneinde gsterildii gibi stten 35, alttan 15, sa 10 ve soldan 20 cm.lik boluk brakarak ereve iziniz.

41

Hazrlam olduunuz ereve izgileri iine, aada lekli rneinde grld gibi 10x10 mmlik kareler izerek, iine balk pulu motifini izeceiniz kanavieyi oluturunuz.

42

Aada izim aamalar verilmi olan balk pulu motifinin aamalarn inceleyiniz. izim kanaviesinden detay grnt alnz.

43

Birinci karenin sol alt kesinden balayarak yukarya doru izmeye balaynz.

ki karenin birleim yerindeki izgiyi ikinci karenin sa alt kesine doru indiriniz.

iziminizi sa alt kede bitirerek tamamlaynz.

almalarnzda temiz ve dzenli olmaya dikkat ediniz. Balk pulu motiflerini aada lekli izim rneinde olduu gibi, en sade hali ile tekniine uygun izerek, bu konu ile ilgili ilk almanz tamamlaynz.

44

Yukarda verilen llerde ikinci bir izim kd hazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi, i ie izilmi balk pulu motiflerini tekniine uygun izerek, bu konu ile ilgili ikinci almanz tamamlaynz.

45

Yukarda verilen llerde nc bir izim kd hazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi, i ie izilmi balk pulu motiflerini, renkli kalemde kullanarak, tekniine uygun izip, bu konu ile ilgili nc almanz tamamlaynz.

46

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER
Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular yantlayarak lnz. Aadaki cmlelerde baz nemli kelimelerin alt bo braklmtr. Bo yerleri doru kelimelerle doldurunuz. 1. Aa ilerinde kullanlan tekniklerden geme tekniinin dier ismi dir. Maden eyalarn sslenmesinde kullanlan teknikler ., , .., ve . tekniklerdir. ok kk yaplm ince sanat eyalarna hatta kltlm her eye denir. Kat ilerinde kullanlan ssleme sanatnn ismine .. denir. Dokuma zerine sslemede .. ve . eitleri vardr. Osmanllarca ini levhaya.., seramik eyaya .. denir. Balk pulu motifi uygulanr.

2.

3.

4. 5.

6.

7.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

48

UYGULAMALI TEST
renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda hazrladnz balk izgileri iine 15x15 llerinde izim kanaviesi hazrlayarak, balk pulu motifini tekniine uygun iziniz. Bu uygulamay aadaki ltlere gre deerlendiriniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER
1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz mi? 2. nlnz giydiniz mi? 3. Parmen kdnz boylamasna ikiye bldnz m? 4. Kdnz enlemesine drde bldnz m? 5. Kdnz dzgn bir ekilde kestiniz mi? 6. Kesilen ktlardan birini izim iin aldnz m? 7. Kdn ereve lsn dzgn aldnz m? 8. ereve ierisine balk pulu izimi iin gerekli kanavieyi dzgn izdiniz mi? 9. izilen kanavie zerinden yarm daireden oluan balk pulu motiflerini izdiniz mi? 10. Motifi temize ektiniz mi? 11. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izim sayfanz dosyaladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam EVET ise bir sonraki faaliyete geiniz.

49

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda uygun atlye artlar salandnda bcek motifi ile izim yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Kanavie kelimesinin anlamn aratrnz. Bcek motifinin inide kullanld yerleri aratrnz. Bcek motifiyle ilgili dergi, kitap gibi verileri aratrarak bilgi toplaynz. Aratrmalarnz iin seramik, ini atlyelerinde bu sanatla uraanlarla balant kurabilir, internet ortamnda aratrma yapabilirsiniz.

2. BCEK MOTF
2.1. Tanm
Bcek motifi; eklini, doada yer alan varlklardan olan salyangoz bceinden ald ve izimi benzedii iin bu isimle anlr. Hatai grubundan btn motifler zerinde farkl ekillerle karmza kan bcek motifi bir helezonla sluplatrlmtr. Bcek motifi, deseni sslerken boluklar doldurarak monotonluu ortadan kaldrr. Bcek motifinin doru izilmesi u noktalara dikkat edilmelidir: Bcek motifinin i ie izilen helezonlar estetik olarak izilir. Bir ksm yapran veya sapn altnda kalan bcek motifinin her taraf grnmez. Yapma ksm yapraa veya sapa birletirilip karn ksm yapran veya sapn zerine gelecek ekilde izilir.

2.2. Kullanm Yerleri

Her trl form zerinde uygulanr. Resim 2.1de bcek motifinin kenar suyu zerinde kullanm ekli grlmektedir.

50

Resim 2.1: Kenar suyu bcek motifi ile yaplm rnek alma

51

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

izim Teknii Gerekli olan ara gereci temin ediniz.

nlnz giyiniz. 70,50 x100 cm ebatlarndaki parmen kdn boylamasna ikiye katlaynz.

Boylamasna ikiye katladmz kd enlemesine drde katlaynz ve kadnz kesiniz.

52

Hazrladnz parmen kdna, aadaki lekli rnekte grld gibi, stten 30,alttan 10, sadan 10 ve soldan 20 mm olmak zere boluk brakarak balk izgilerini iziniz.

53

erevenin iini, aadaki lekli rnekte grld gibi 1 cm.lik karelere blnz.

54

Kanavielerin iine aadaki rnekte grld gibi, tam daireler iziniz.

55

Kdnz ters evirerek, daha nce izdiiniz daire zerinden, i ie helezon eklinde ieriye doru iziminizi tamamlayarak bcek motifini iziniz.

56

Motifi temize ekiniz. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izim sayfanz dosyalaynz.

Motif izimi yaparken temiz ve dzenli olmaya dikkat ediniz

57

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OBJEKTF TESTLER
Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandnz, aadaki sorular yantlayarak kendinizi lebilirsiniz. 1. Aadakilerden hangisi bcek motifine uygun bir hayvandr? A. B. C. D. 2. .Fil Zrafa C.Salyangoz Kedi

Bcek motifi aadaki hangi formlarda kullanlr? A. B. C. D. Vazo Tabak brik Hepsi

3.

Bcek motifini izerken aadaki hangi ara gereci kullanrz? A. B. C. D. Parmen kd Su kab Suluboya Fra

4.

Aadakilerden hangisi bcek motifi ilem basamaklarndan biri deildir? A. B. C. D. Kdn llerinde kesilmesi Kanavienin hazrlanmas Gerekli ara ve gerecin hazrlanmas ini taban zerine aktarmak

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Tamam doru ise bir sonraki renim faaliyetine geiniz.

58

UYGULAMALI TEST
renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda hazrladnz balk izgileri iine 15x15 llerinde izim kanaviesi hazrlayarak, bcek motifini tekniine uygun iziniz. Bu uygulamay aadaki ltlere gre deerlendiriniz. Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER
1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz mi? 2. nlnz giydiniz mi? 3. Parmen kdnz boylamasna ikiye bldnz m? 4. Kdnz enlemesine drde bldnz 5. Kdnz dzgn bir ekilde kestiniz mi? 6. Kesilen ktlardan birini izim iin aldnz m? 7. Kdn ereve lsn dzgn aldnz m? 8. ereve ierisine bcek motifi izimi iin gerekli kanavieyi dzgn izdiniz mi? 9. izilen kanavie zerinden spiralden oluan bcek motifini izdiniz mi? 10. Bcek motifini temize ektiniz mi? 11. Gerekli rtularnz yaparak temiz bir ekilde izim sayfanz dosyaladnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam EVET ise bir sonraki faaliyete geiniz.

59

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, uygun dekor atlyesi salandnda, mnhani motifini tekniine uygun izebileceksiniz.

ARATIRMA
Mnhani motifi ile ilgili bror, dergi ve ini atlyelerinde aratrma yaparak bir rapor halinde sununuz.

3. MNHAN MOTF ZMEK

3.1. Tanm
Kelime anlam eri demek olan mnhani genellikle kenar suyunda ve Rumi motifini pekitirmek amacyla kullanlan bir motiftir. Bir mnhani motifi izerken dikkat edilecek noktalar unlardr. Motifi izerken biti izgisi ile balang izgisinin birlemesi gerekir. Deseni meydana getiren mnhanilerin byklkleri uygun ekilde olmaldr. Motifler ayn ynde tekrarland gibi simetrik de olabilir.

3.2. Kullanm Yerleri

Resim 3.1 ve 3.2de mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm grlmektedir. ini sanatnda zellikle tezhip sanatnda kenar suyu olarak ok kullanlmtr.

60

Resim 3.1: Mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm

Resim 3.2: Mnhani motifinin farkl ekillerde kullanm

61

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

izim Teknii
Gerekli olan ara gereci temin ediniz.

nlnz giyiniz 70,50 x100 cm. ebatlarndaki parmen kdn rendiiniz ekilde kesiniz.

Kestiimiz ktlardan bir tanesini alarak aada lekli rneinde olduu gibi stten 40, sadan 30 ve soldan 30 cm boluk brakarak (alttan boluk brakmyoruz)ereve iziniz.
62

ereve ierisine aada izim rneinde grld gibi, enlemesine 1 cm. boylamasna 0.5-2.5-0.5 cmlik l alarak, mnhani motifine uygun kanavieyi iziniz.

63

Mnhani motifini tekniine uygun bir ekilde; 0.5 cmlik ilk sol keden yarm dairemizi iziniz. Elinizi kaldrmadan aaya doru biti izgisinin bir nceki karenin balang izgisine birleecek gibi sonlandrnz.

64

Kdmzn n yzeyini izdikten sonra arka sayfasna geiniz. Bu sayfada n sayfada ki hatalarnz dzelterek tekrar motifi iziniz. kinci sayfay temiz bir ekilde izdikten sonra ilk yaptmz sayfay evirerek buradaki izimlerinizi dikkatli bir ekilde silerek motif izimimizi hatalarnz dzelterek nc defa yeniden iziniz. Motifleri en az kez temize ekiniz.

izim yaparken temiz ve dikkatli alnz. Aada lekli rneinde olduu gibi alma kdnzn tmnde mnhani motifini izerek almanz tamamlaynz.

65

Temiz ve dikkatli alnz. Yukarda verilen balk ve kanavie llerinde ikinci bir izim kad hazrlayarak, aada lekli izim rneinde olduu gibi damlal mnhani motifini iziniz.

66

Temiz ve dikkatli alnz.

67

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularda boluk braklan yerlere uygun kelime veya kelimeleri yaznz. Bu faaliyet sonunda hangi bilgilerinizi kazandnz aadaki sorular yantlayarak lnz. 1. 2. 3. 4. Kelime anlam .. demek olan mnhani genellikle kenar suyunda kullanlr. Mnhani motifi .gibi formlarda uygulanr. Mnhani motifini izmeden nce ..hazrlamalyz. Mnhani motifini izmek iin hazrladmz dikkat etmeliyiz. Mnhani motifini izerken en az temize ekmeliyiz. nhani motifini temiz bir ekilde izdikten sonra gerekir. Motif izerken kullandnz kalem ..olmaldr. Aadaki soru cmlelerinin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. ( ) Mnhani motifi izerken kanavie dzgn hazrlanr. ( ) Mnhani motifi tekniine uygun izilir.
( ) Motifi izerken biti izgisi ile balang izgisinin birlemesi gerekir.

5. 6.

7.

( ) Mnhani motifi sadece tabak formuna uygulayabiliriz. ( ) Mnhani motifini izdikten sonra dosyalamamza gerek yoktur. ( ) Motif iziminde parmen kd kullanlr. ( ) Motif iziminde mrekkepli kalem kullanlr.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (Deerlendirme ltleri ) karlatrnz, cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
68

UYGULAMALI TEST
renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda, mnhani motifi ile parmen kd zerine aada verilen kompozisyonlar iziniz. Bu uygulamay aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. izim aamasna balamadan nce, aada rnekleri verilmi olan mnhani motiflerini -ilem basamaklarna gre inceleyerek iziniz.

69

70

71

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER
1. Motif iziminde kullanmak zere parmen kdn temin ettiniz mi? 2. nl giydiniz mi? 3. Yumuak ulu kaleminizi hazrladnz m? 4. Kullanacanz kd motif izimine hazr bir hale getirdiniz mi? 5. Verilen rnekleri incelediniz mi? 6. Kullanacanz motifi tekniine uygun izip gereken deseni hazrladnz m? 7. Mnhani motifini temize ektiniz mi? 8. izimi bitirdikten sonra dosyalama iini yaptnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

72

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modl sonunda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki sorularn doru klarn iaretleyiniz. 1. Herhangi bir eyin veya varln tabi karakterini ve ilevini bozmadan onu gzelletirmek amacyla yzeylerinin stne renkli renksiz, oyma veya kabartma gibi tekniklerle sslemeler yapma sanatna ne ad verilir? A. B. C. D. 2. ini Sanat Ssleme Sanat Seramik Sanat Cam Sanat

Aadakilerden hangisi ssleme sanatlarndan deildir? A. B. C. D. Ta ilerinde ssleme Deri ilerinde ssleme Kt ilerinde ssleme Bahe ilerinde ssleme

3.

Aadakilerden hangisi motif izmede kullanlan ara ve gerelerden deildir? A. B. C. D. 0,5 kalem Parmen kd Gnye Merdane

4.

Aadakilerden hangisi maden eyalar retilmesinde kullanlan tekniklerinden deildir? A. B. C. D. Dme teknii Tezhip teknii Dkm teknii Tornada ekme teknii

5.

Aadakilerden hangisi ini sanatnn balad tarihi kapsar? A. B. C. D. 15. yy. 17. yy. 12.yy. 19. yy.

73

Aadaki soru cmlelerinin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz. 6. 7. 8. 9. 10. ( ) izilecek motif balk pulu motifini de ieren mnhani motifidir. ( ) 14. ve 15. yy. inicilik ilerleyiini srdrm zellikle 15. yy. duvar inicilii nem kazanmtr. ( ) Kuma dokumann kaln bir trdr. ( ) Osmanllarda ini levhaya kai denir. ( ) Aa ilerinde kullanlan tekniklerden biri geme teknii yani knde kari tekniidir. ( ) Tezhip ssleme sanat kt ilerinde kullanlan bir ssleme sanatdr.

11.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru ise performans testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz modln ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

74

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)

75

76

almanza balamadan nce, balk pulu, bcek, mnhani ve tm bu motiflerden hazrlanan kompozisyon rneklerini inceleyerek i-ilem basamaklarna uygun olarak iziniz. Kazandnz tecrbeleri gz nne alarak: birinci parmen kadna 250x250 mmlik kare ierisine balk pulu motiflerini, ikinci parmen kadna 250x250 mmlik kare ierisine bcek motiflerini, nc parmen kadna 250 mm. apnda daire ierisine mnhani motiflerini ve drdnc parmen kadna 250 mmlik apnda daire ierisine renilen tm motifleri kullanarak, kompozisyon rneine uygun izimlerinizi yapnz.

77

Bu uygulama ile yaptnz almay aadaki ltlere gre deerlendiriniz. Bu uygulama kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet ve Hayr kutucuklarna (X)iareti koyarak kontrol ediniz.

DEERLENDRME LTLER
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. izim yaparken gerekli olan ara gereci temin ettiniz mi? nl giydiniz mi? Parmen ktlarnz tekniine uygun bir ekilde katlayp, keserek hazrladnz m? Birinci kdnza 250x250 mmlik kare ereve izdiniz mi? ereve ierisine balk kompozisyonunu yerletirdiniz mi? Kompozisyon ierisine balk pulu motiflerini izdiniz mi? Balk pulu izimlerini temize ektiniz mi? kinci kdnza 250x250 mmlik kare ereve izdiniz mi? ereve ierisine salyangoz kompozisyonunu yerletirdiniz mi? Kompozisyon ierisine bcek motiflerini izdiniz mi? Bcek motifi izimlerini temize ektiniz mi? nc kdnza 250x250 mm apnda daire ereve izdiniz mi? ereve ierisine rnek kompozisyonu yerletirdiniz mi? Kompozisyon ierisine mnhani motiflerini izdiniz mi? Mnhani motifi izimlerini temize ektiniz mi? Drdnc kdnza 250x250 mm apnda daire ereve izdiniz mi? ereve ierisine rnek kompozisyonu yerletirdiniz mi? Kompozisyon ierisine bcek, balk pulu, mnhani motiflerini izdiniz mi? Bcek, balk pulu, mnhani motifi izimlerini temize ektiniz mi? Te Temizlik ve dzene dikkat ettiniz mi? ZaZaman verimli kullandnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda HAYIR cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki modle gemek iin ilgili kiiler ile iletiim kurunuz.

78

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET -1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 Knde kari alma, kazma, dkm, kabartma, kakma, telkari Minyatr Tezhip Dz ve dml dokuma Kai, evani Her trl form

RENME FAALYET -2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 C D A D

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
79

eri Tabak, vazo Ara ve gereci Kanavieye Dosyalamamz 0,5 yumuak ulu kalem D D D Y Y D Y

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 B D D B C D D Y D D D

80

KAYNAKA KAYNAKA
AKAR Azade, Cahide KESKNER. Trk Ssleme Sanatlarnda Desen ve Motif ATASOY Nurhan, Julian Raby. znik Seramikleri, Alexandria Pres, stanbul. 1989. ARSEVEN Prof. Celal Esad. Trk Sanat, Murat Matbaaclk,stanbul. 1970. ASLANAPA Prof.Dr. Oktay. Trk Sanat, stanbul. 1984. Hayat Ansiklopedisi KESKNER , Cahide. Trk Motifleri KLTR BAKANLII. Kltr Ve Sanat, Tifdruk Matbaaclk Sanayi A.., stanbul. 1970. NEY Prof. Dr. Gnl. Trk ini Sanat, Ankara. 1978. PETSOPOULOS, Yani. Lart Decoratif Otoman, Paris. 1982. SEKNZ Mine. Sabiha ALPASLAN(AKER), kran KOMSUOLU, Arsal MER (MENG ), Serap ETKE ( KSE ),Resim II. Ssleme Resmi ve Ssleme Sanatlar Tarihi, Trk Tarih Kurumu Basmevi, Web- Ofset Tesisleri, Ankara. 1986. T.C. Kltr Bakanl www.discoverturkey.com

81