BANTLI KONVEYRLER

A.Tanm ve Genel zellikleri

Byk kapasitede yma malzemenin srekli olarak uzun mesafelere yatay veya az meyille iletimi sz konusu olduu zaman, genellikle bantl konveyrler en uygun zm olmaktadr. Bu tip konveyrlerle kuru veya slak her trl malzeme tayabilmektedirler. Bantl konveyrler gnmzde zellikle maden cevherleri, kmr, kum ve tahl gibi yma malzemelerin iletiminde baarl bir uygulama alan bulmutur. letilecek malzeme bir veya birka tambur tarafndan hareket ettirilen bant tarafndan tanr.

Bantl konveyrn malzeme naklindeki salad avantajlar u rnekle aklayabiliriz: M.. 2800 yllarnda ina edilen Gize Piramidinin inaatnda yaklak olarak 100.000 ii 30 yl almtr. Bu piramidin hacmi kadar toprak (2.600.000 m3) bugn 3 m geniliinde bir bantl konveyrle 130 saatte (20.000 t/h) tanabilirdi. Bantl konveyrlerin balca kullanm alanlar: Maden ocaklar Cevher hazrlama tesisleri Dkmhanelerde kum hazrlama tesisleri Termik santraller Liman ykleme ve boaltma tesisleri Byk inaat antiyeleri Hafriyat ve beton hazrlama tesislerinde Kimya, kat, imento ve eker sanayinde Tahl silolarnda

B.Konveyrlerin Yaps ve Elemanlar

B.1-Konveyr Band Konveyr bant seiminde bant karkas, kaplama malzemesi bemzeri zellikler, maliyet faktr gz nne alnarak, tanacak malzeme cinsi ve ortam artlar etkenleri ile birlikte deerlendirilir. Ancak ncelikle: alma gergi yk Minimum tayc makara ap Konveyr alma ekseninin doru ya da ylankavi olmas Destek ayaklar Gei mesafesi Darbe etkisi Kapamalar (ban sisteminin stnn rtlmesi) Birim malzeme maliyeti Bu kontrolleri bant deiimi gerektiinde yaparken, eski bandn dikkatlice incelenmesi sonucu seilecek yeni bandn daha verimli ve dk birim maliyetli olmas salanabilir. Bunu iinde u sorular sorulmaldr: 1. Bant kopmas ya da yrtlmas nasl oldu? 2. Bant ne kadar sre kullanld? 3. Bant karkas yaps ve kaplama kalnl, cinsi? 4. alma, malzeme veya ortam koullar deiti mi? 5. Daha nce kullanlan band zelliklerinde deiiklik yapld m?
3

Konveyr bandn salkl ve verimli alabilmesi iin tayc makaralara yandaki ekilde grld gibi oturarak almas gerekir. Aksi halde bantta erken anma, ezilme, kopma benzeri hasarlar oluacaktr. Bant seiminde dikkat edilmesi gereken l ve yapsal zellikler bu nedenle ok nemlidir.

B.2 Makaralar Tayc makara (rulo) grubu en basit halde genilii banttan daha byk olan silindirik bir rulodan ibarettir. Bu tip dz tayc makara gruplar daha ok para malzemenin naklinde veya besleyici bantlarda kullanlr. Bantl konveyrlerde makaralarn iki nemli grevleri vardr: Malzemeyi tayan banda veya dn kolunda ba banda mesnetlik etmek Gerektii zaman banda oluk ekli vermek

ekil 1 Makara Gruplar

Dier bir uygulama ise V al ikili, l, drtl ve beli olarak tertiplenen makara gruplardr (ekil 1b). Bu ekilde bandn tama kapasitesi arttrlmaktadr. Gnmzde yaygn olarak yatay bir rulo ve her iki yanda da yatayla a yapan birer rulo ieren l tayc makara gruplar (20-0-20 ve 45-0-45) kullanlmaktadr. Yan makaralarnn eiminin artmas ile kapasite de artmaktadr (ekil 1c). Geni bantlarda, banda daha iyi form verebilmek amacyla beli rulo gruplar (40-20-0-20-40) kullanlmaktadr. Beli rulo gruplar pahal olmalarnn yan sra konstrksiyon ve yalama bakmndan da glkler doururlar (ekil 1d). Bu yzden gnmzde en geni bantlarda bile standart l makara grubu (200-20) kullanlmaktadr. l bir hizada bulunan makara gruplarnda, bandn skmasn nlemek iin makaralarn st kenarlar arasndaki aralk 10 mmden byk olmamaldr. Makaralar genelde elik konstrksiyon bir asi zerine mesnetlenir. Makaralar tayan bu asi bant asisine civatalarla balanr. Makaralarn bant hareketine dik ynde ayarlanabilmesi iin makara asisi zerindeki delikler oval yaplrlar. Makara asisinin tasarm makaralarn kolayca sklp taklmasna imkan verecek ekilde olmaldr. Ar malzemelerin tanaca geni bantlarda makara asisinin yeteri kadar rijit olmasna dikkat etmelidir.

Makaralarn tamburdan itibaren dzenii

B.3 Makara Konstrksiyonu Makaralar genel olarak sabit bir mil zerinde iki noktada yataklanm, serbest dnen bir borudan ibarettir. Makara konstrksiyonunda dikkat edilmesi gereken noktalar unlardr: Yalamann iyi olmas, Rulmanlara toz ve zararl maddelerin girmemesi iin iyi bir szdrmazlk, Yataklarn ar yklenmemesi iin makaralar hafif ve dengeli olmaldr, Seri imalatta ucuzluk salayacak bir konstrksiyon.

Makara Montaj Resmi

B.3.1. Makara konstrksiyonunda kullanlan malzemeler

Makaralar elik, dkme demir, plastik veya lastik kapl borudan; rulman yataklar ve kapaklar preslenmi sa, elik, temper, kr dkm veya hafif alamlardan pres dkm olabilir. Mil ilendii takdirde St 42 ve St 50 kalitesinde elikten; ilenmedii takdirde souk ekilmi elikten imal edilir. Tek sra bilyal veya konik rulmanlar kullanlr. Yalama bir gres nipeli ile yaplr. Nipel kapaa veya sabit olan mile taklr. Gnmzde kendinden yalamal rulmanl yataklar yaygn olarak kullanlmaktadr.
B3.2. Darbe makaralar

ri paralarn banda ykledii yerde, bandn hasar grmemesi iin lastik kapl darbe makaralar kullanlmaldr. Lastik kaplama, darbe etkilerinin daha kolay absorbe edilmesi iin girintili kntl imal edilir.

Lastik kapl darbe makaralar

B.3 Tamburlar Bir bantl konveyr genel olarak eitli grev yklenmi tamburlarnn arasnda gerilmi olarak hareket eden bir banttan meydana gelmektedir. B.3.1. Tahrik tamburu Banda hareket veren tambura tahrik tamburu ad verilir (ekil 2). Bir konveyrdeki tahrik tamburu says bir veya daha fazla olabilir. Tek tahrik tamburu olan bir konveyrde tahrik tamburundaki bant kuvvetleri ile sarm as arasnda Euler (Eytelwein) bants vardr. Bu ekilde banttaki ekme kuvvetlerini arttrmak iin iki yol vardr; sarm asn ve srtnme katsaysn bytmek. Sarm as en az 180 derece olabilir. Tahrik tamburunun yannda bir saptrma tamburu kullanarak sarm as 260 dereceye kadar arttrlabilir. Sarm asn daha da ok arttrabilmek iin iki tahrik tamburu kullanlr. Bylece sarm asn 500 dereceye kadar arttrmak mmkn olur. elik tamburlarda bant ile tambur arasndaki srtnme katsays 0.05 ila 0.45 arasndadr.

ekil 2 Tahrik tamburlar

Srtnme katsaysn arttrmak sureti ile ayn gc daha az ekme kuvveti ile nakledebilmek mmkndr. Bu amala tahrik tamburlar bazen 10 - 15 mm kalnlndan lastikle kaplanr. Bu halde srtnme katsays 0.20 0.60 arasnda deiir. Hesaplarda emniyetli tarafta kalmak iin; srtnme katsays plak tamburlarda 0.25 lastik kapllarda ise 0.35 kabul edilmektedir.

B.3.2. Yardmc tamburlar Tahrik tamburunun dnda kalan tamburlara yardmc tamburlar denir. Kuyruk tamburu, saptrma tamburu ve gergi tamburu bu tip tamburlara rnekler ekil 3de grlmektedir.

ekil 3 yardmc tamburlar

B.3.3. Bombeli tamburlar Bandn konveyr ekseninden kamamas iin; tahrik, ba ve kuyruk tamburlar hafif konik yaplrlar (ekil 4). Bandn enine ynde fazla zorlanmamas iin aadaki hallerde tamburlar bombeli yaplmazlar: Tandem tahrikteki tahrik tamburlar Banttaki azami gerilmenin > 15 (kg/cm) tabaka olduu konveyrlerdeki tamburlar. Arlk gergi ve saptrma tamburlar bombeli yapmaya gerek yoktur.

ekil 4 bombeli tambur

B.3.4. Tamburlar Motorlu tambur ok az yer tuttuu ve d etkenlere kar korunmu olduu iin, kk bantl konveyrlerde ok kullanlr (ekil 5). Bu konstrksiyonda motor ve dili kutusu tambur iinde monte edilmitir. Motorlu tamburlarn gleri genellikle 0.05 ila 20 kW arasnda olmakla beraber, sabit konveyrlerde 140 kWta kadar glerde yaplabilirler.

ekil 5 motorlu tambur

B.3.5.Kaynakl tamburlar Kaynakl tamburlarn zarflar en az 4 mm kalnlndaki salarn kvrlmas ile yaplr (ekil 6). Tamburun dengeli ve salgsz imal edilmesine itina edilmelidir.

ekil 6 kaynakl tambur

10

C. Konveyr Bandnn Gerdirilmesi Gergi dzeni bant kollarndaki gerekli ekme kuvvetini temin eder. Gergi kuvvetinin az olmas bakmndan gergi dzenini banttaki ekme kuvvetinin en az olduu yere yerletirmek tercih edilmelidir. ounlukla gergi dzeni konstrksiyonun elverili olduu yere konmaktadr. Aadaki denklem gz nne alnrsa;

yazlabilir. Burada, TE band hareket ettiren etken kuvvettir. Bu kuvvetin doabilmesi iin, bandn gevek kolunda T2 gibi bir ekme veya germe kuvvetinin mevcut olmas gereklidir. te bu T2 kuvvetini oluturmak iin kullanlan dzene germe veya gergi dzeni denir. T2 kuvvetinin en kk olduu yer genellikle tahrik tamburunun gerisidir. Gergi dzeni kullanlmasnn drt nedeni vardr: (Yukarda anlatld gibi) Bandn tahrik tamburuna kayma yapmamas iin gerekli T2 kuvvetini temin etmek. Bilhassa ykleme blgesinde bant oluklamasnn bozulmamas ve bandn makaralar arasnda gerekenden fazla sarkmamas iin olan asgari bant kuvvetini temin etmek. Bantta hasl olan uzama ve ksalmalar karlamak. Bant ekleri iin bir miktar bant stoku elde etmek. Aksi halde ek yerinin tamiri esnasnda ift ek yapmak zorunluluu ortaya kar. Genellikle kk kapasiteli konveyrlerde vidal gergi dzeni, byk kapasiteli olanlarda ise otomatik gergi dzeni kullanlr. (ekil 7)

11

ekil 7 gerdirme sistemleri

D.Bantl Konveyrlerin Yklenmesi 1) Bir bantl konveyrn iyi bir ekilde alabilmesi iin, aadaki iki artn gereklemesi arttr: 2) Bantl konveyr iyi bir ekilde yklenmelidir. 3) Bantl konveyr iyi bir ekilde boaltlmaldr. 4) Bantl konveyr konstrksiyonu bu iki hususa en byk dikkati vermelidir. Bantl konveyrlere malzeme genellikle bir oluk vastas ile verilir. Oluk malzemenin etrafa yaylmasn ve dklmesini nleyerek, muntazam bir ekilde banda verilmesini salar. Malzemenin banda yklemesinde bilhassa noktaya dikkat edilmelidir: 5) Bant dzgn bir ekilde ve bant eksenine gre simetrik olarak yklenmelidir. 6) Banda gelen darbe ve anma tesirleri asgariye indirilmelidir. 7) Malzemenin bant ynndeki hz, bant hzna eit olmaldr. 8) Bant dzgn bir ekilde yklenmez ise, bandn kapasitesinden tam olarak faydanlamaz ve bant kenarndan malzemenin dklmesi ihtimali artar. Bu durum zellikle yklemenin bant eksenine dik dorultuda olmas halinde grlr. Bandn en ok tahribe urad yer ykleme blgesidir. Zira ne gibi tedbir alnrsa alnsn, yklenme blgesinde malzeme banda daima yksekten
12

dklr ve bu dklmenin banda dik tesiri banda darbe eklindeki bir zorlama yapar. Dklme hznn banda paralel bileeni ise, bandn anmasna sebep olur. Anma tesirini azaltmak iin, malzeme bandn hareket ynne dklmelidir. Malzeme hz ayn deilse, ykleme noktasnda hz fark yznden bir malzeme trblans oluur. D.1 Besleyicilerde Bantl Konveyrlerin Yklenmesi Bantl konveyrn dzgn bir ekilde yklenmemesi, bant zerinde bo ve ar yklenmi blgelerin meydana gelmesine yol aar. Bu durum kapasitenin azalmasna ve bandn kenarndan malzemenin dklmesine sebep olur. Malzemeyi dzgn bir ekilde sabit debi ile nakleden makinalara besleyici denir. Bantl besleyici elik plakal besleyici Vargel besleyici Vidal besleyici Kreyicili besleyiciler Titreimli besleyiciler Dner kanall besleyiciler Dner tamburlu besleyiciler Dner tablal besleyiciler Dner kreyicili besleyiciler

ekil 8 Besleyiciler 13

E.Konveyrn Boaltlmas
Bantl konveyrlerde en ok rastlanan boalma ekli, ba tamburdan malzemenin boaltlmasdr. Ba tamburdan direk olarak boaltmada malzemenin yrngesi bir paraboldr. Boaltma olduunun konstrksiyonunda malzeme yrngesinin izilmesi arttr. E.1.Syrclarla Boalma Syrclar sabit veya bir araba zerinde hareketli olabilirler. Syrclar hem yma hem de para malzemenin boaltlmasnda kullanlabilirler. Syrclar dz veya ok eklinde yaplabilirler. Ok eklindeki syrclar bir mafsal etrafnda dnerek bandn zerinden kaldrlabilirler. Normal alma esnasnda, syrcnn lastik kenarlar bandn zerine bastrlrlar. Bandn hasar grmemesi iin, syrcnn bastrma kuvveti gerekli olandan fazla olmamaldr. Ok as 60 - 90 derece arasnda alnr. E.2 .Boalma Arabasnn Konstrksiyonunda Dikkat Edilecek Hususlar a) Tamburlara tesir eden bant ve arlk kuvvetleri izilerek tekerlek basnlar hesaplanmal ve arabann devrilmeye kar emniyeti kontrol edilmelidir. b) Boaltma arabasna kan bandn eimi, o malzeme iin msaade edilen azami bant eiminden fazla olmamaldr. c) Arabann hareketi snrlanmaldr. d) zellikle geni bantl konveyrlerde, bant kuvvetlerinin bilekesinin boaltma arabasn hareket ettirme ihtimali mevcut olduundan, bu gibi hallerde boaltma arabasnn yrtme dzeni bir frenle tehiz edilmelidir. e) Boaltma arabalarnda kullanlacak olan tambur aplar ile boaltma arabalarnn ykseklik ve arlklar, bant geniliine bal olarak baz izelgelerde verilmitir. E.3. Boaltma Oluklar Boaltma oluklar malzemenin yerekimi kuvveti ile naklini salar. Oluk eimi malzemenin rahata akmasn salayacak kadar byk seilmeli, fakat malzemenin bir gibi akmasna da sebep olmamaldr. Oluk eimi oluk malzemesi ve nakledilen malzemeye gre deimektedir. Boaltma oluklarnn konstrksiyonunda gerekli itinann gsterilmesi her zaman iin faydaldr. oluk konstrksiyonunda aadaki hususlar gz nne alnmaldr: Boaltma erisi
14

 nce ve tozlu malzemenin tozlanmas Asgari oluk eimi Banda yapan malzemenin banttan syrlmas Boaltlan malzemenin istenilen yere ynetilmesi

ekil 9 Boaltma Sistemleri

F.Konveyr Bandnn Temizlenmesi

Siliciler ya da kazyclar bandn d yzeyine tutunan kuru malzemeyi temizlemeye yararlar (ekil 10). Islak ve yapkan malzemenin temizlenmesi iin dner fra kullanlr. Kazyc dzeneklerde temizleme ilemi, ya mafsall bir ubua tutturulmu bulunan bir lastik eritle fra durumunda ise sert kl fra ya da silindirik fraya ana dorular boyunca tutturulmu 1.0 ila 1.2 mm capron fiberi eritlerle yerine getirilir. Bant temizleyiciler, boaltma tamburunun yaknna yerletirilirler ve kaznan malzeme boaltma oluuna dklr. Bandn i yzeyini, istenmeden salan malzemeden temizlemek iin kuyruk tamburu yaknna bir kazyc yerletirilir. Baz durumlarda, malzemenin alt tarafa dklmesini nlemek iin, alt ve st kay arasna bir dolu blme yaplr.

15

ekil 10 Kazyc Sistemleri

G.Bantl Konveyrlerin asi Yaps

Band tayan tayc ve dn makara gruplar bir asi zerine tespit edilirler. Kullanma amalarna gre, bu asi konstrksiyonu farkl ekillerde olabilir. Devaml alan tesislerde asi konstrksiyonu genellikle hadde profillerden yaplr. naat ilerinde kullanlan portatif konveyr ise daha ziyade hafif profillerden veya borudan yaplm asi konstrksiyonuna sahiptir. Gerek inaat ve yol antiyelerinde, gerekse yeralt maden galerinde kullanlan konveyrlerin konstrksiyonunda montaj ve sklmenin kolay yaplabilmesine dikkat edilmelidir. G.1 asinin Blmleri
a) Orta asi

Bir konveyrn orta ksmnda sadece tayc ve dn makaralarn tayan ksmdr (ekil 11). Orta asi ayrca U profilinden veya hafif konveyrlerde kebent veya borudan imal edilirler. Baz bantl konveyr imalatlar orta asi ksmlarn standart paralar halinde imal etmektedirler.

ekil 11 Orta asi

16

b) Ba taraf asisi

Ba tamburu ile boalma olduunu tayan asi ksmdr (ekil 12 a ). Ba tamburu ayn zamanda tahrik tamburu ise, tahrik asisi de ba taraf asisine balanr. Ba tambur ve oluun olduka ar olmas ve banttaki ekme kuvvetlerinin alnabilmesi iin, ba taraf asisi olduka rijit yaplmaldr.

ekil 12 asi ksmlar

c) Tahrik asisi

Tahrik tamburlar ile bunlarn tahrik tertibat tayan asi ksmdr. Bu ksmn konstrksiyonunda, bant kuvvetleri ve zati arlklar gz nne alnmaldr.
d) Kuyruk taraf asisi

Bant germe kuvvetleri ve tambur arlna maruzdur (ekil 12b). asinin bu blmne gelen kuvvetler ba taraf asisine gre olduka azdr.
e) Gergi dzeni asisi

Gergi tertibatna ait saptrma tamburlar aksam tayan asi ksmdr. Gergi dzenin yer ald gergi asisi ekil 13de grlmektedir.

17

eklil 13 Gerdirme asisi

E.Konveyr Galerileri ve Kprleri

Bugn birok tesislerde ana nakil eleman olarak kullanlan bantl konveyrleri tayan ve muhafaza eden yap blmlerine, yapl ekline gre, konveyr galerisi veya konveyr kprs denmektedir (ekil 14). Bantl konveyrler arazi zerinde korunmasz olarak tesis edilebilirler. Bina iinde ayrca bir korunma veya bir galeriye ihtiya olmaz. Eer konveyrn yer altndan gemesi isteniyorsa, bu taktirde konveyr bir beton galeri iine alnr. Bu galeri beton bir kutu eklinde yaplr. Bantl konveyr zeminde yukardan geirilecei zaman, bu kpr tekil edilir. Baz hallerde bant asisi bir kafes kiri haline getirilip kpr tekil edilir ve yrme kollar bu kprye balanr. Kafes kiri hem bantl konveyr hem de yrme yollarn tar.

18

ekil 14 Konveyr galerileri ve Kprleri

19

Kaynaka
1 . Konveyr Bant Sistemleri http://www.ismakinalari.org.tr/tr/article.asp?id=186 2 . Lastik Bantl Konveyrler http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/30c3626b879b400_ek.pdf 3 . Bantl Konveyrlerde Hesap Esaslar http://transport.itu.edu.tr/PDF/mak419/MAK419-11.pdf 4 . Bant Konveyrler http://www.nace.com.tr/uploads/bant_konveyorler.pdf 5 . Bantl Konveyrlerin Konstrksiyonu http://tr.scribd.com/doc/52320303/Bantl%C4%B1-KonveyorKonstruksiyonu-ve-Elemanlar%C4%B1 6. Bantl Konveyrler http://www.muhendislikbilgileri.com/?Bid=1486744 7 . Crgl ., Transport Teknii , Birsen Yayn Evi , 2010

20