Editrler

BURHANETTN DURAN KEMAL NAT AL RESUL USUL

SETA

TRK DI POLTKASI YILLII 2011

SETA Yaynlar XVIII I. Bask : Kasm 2012 ISBN : 978-605-4023-18-9 Tasarm Uygulama Bask letiim : Merdiven Sanat : mare Yazar : Pelin Ofset, Ankara : SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara Tel: (312) 551 21 00 | Faks: (312) 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org

TRK DI POLTKASI YILLII 2011

BURHANETTN DURAN | stanbul ehir niversitesi KEMAL NAT | Sakarya niversitesi AL RESUL USUL | stanbul Ticaret niversitesi
Editrler

NDEKLER

NSZ | 7 TRK DI POLTKASI ZERNE BAIMSIZ MAKALELER ORTADOUDA MODELLERN REKABET: ARAP BAHARINDAN SONRA YEN G DENGELER | 15
Burhanettin Duran, Nuh Ylmaz

ARAP BAHARINI ANLAMAK: ADALET, ONUR, DN VE KRESEL SYASET | 87

Nurullah Ard

TRKYE VE ORTADOUDA YEN DZEN ARAYII | 137

Hasan Ksebalaban Mensur Akgn

SRAL-TRKYE LKLER VE ARAP DNYASINDA DEM | 155 ARAP BAHARININ ULUSLARARASI EKONOM POLT | 171
Sadk nay, Ahmet N. Helvac

TRK DI POLTKASININ 2011 YILI GELMELER TRKYENN RAN, SURYE, SRAL VE LBNAN POLTKASI 2011 | 205
Kemal nat, smail Numan Telci Mesut zcan

TRKYENN IRAK POLTKASI 2011 | 265

TRKYENN KRFEZ LKELER VE RDN POLTKASI 2011 | 283

Muhittin Ataman, Glah Neslihan Demir Ahmet Uysal

TRKYENN MISIR, CEZAYR VE FAS POLTKASI 2011 | 311 TRKYENN TUNUS VE LBYA POLTKASI 2011 | 343
Cenap akmak Ali Resul Usul Sibel Akgn

TRKYENN AVRUPA BRL POLTKASI 2011 | 371 TRKYENN KIBRIS POLTKASI 2011 | 393 TRKYENN ABD POLTKASI 2011: EGDM VE RESTORASYON SREC | 421
Ramazan Gzen Vgar manov

TRKYENN RUSYA POLTKASI 2011 | 457 TRKYENN ALMANYA POLTKASI 2011 | 497
Sava Gen, Osman N. zalp Ali Balc

TRKYENN YUNANSTAN POLTKASI 2011 | 515 TRKYENN BALKANLAR POLTKASI 2011 | 535
Fatma Sel Turhan Kamer Kasm

TRKYENN KAFKASYA POLTKASI 2011 | 557 TRKYENN ORTA ASYA POLTKASI 2011 | 577
Hasan Ali Karasar ada ngr Kadir Temiz

TRKYENN DOU ASYA POLTKASI 2011 | 601 TRKYENN GNEYDOU ASYA POLTKASI 2011 | 617 TRKYENN LATN AMERKA POLTKASI 2011 | 637
Mustafa Yetim

TRKYENN SAHRAALTI AFRKASI POLTKASI 2011 | 655

Mehmet zkan

TRKYENN AFGANSTAN VE PAKSTAN POLTKASI 2011 | 681

Sevin Alkan zcan

NSZ

Trk D Politikas Yll nc kitabna ulat. Uluslararas likiler alannda Trke literatrn hala ok eksik olduu ve Trkiyenin d politikasna ilikin eserlerin hem sadece belli blgelere yneldii hem de arlkl olarak akademik nitelikten yoksun gncel yorum ve analizlerden olutuu dnlrse, yl nce balayan bu giriimin kesintisiz bir ekilde bugne gelmesinin memnuniyet verici olduunun altn izmek istiyoruz. Uluslararas likiler ve Trk D Politikas alannda karar vericilere k tutacak ve konuya ilgi duyan aratrmac ve rencilere kaynak olacak salkl yorum ve analizlerin ancak doru ve detayl bilgi zerine oturmas durumunda mmkn olabileceini dnen bizler, Trk D Politikasnn btn alanlarna ilikin olarak nemli abalarla toplanan bilgilerin titizlikle yaplan almalar sonucu tasnif ve analiz edilmesi yoluyla okuyucuya aktarlmasn temel ama edinen bu Yllk almasnn, speklatif, komplocu ve derinliksiz yorum ve analizlerin havada uumak suretiyle sisli bir hava oluturduu ve grmeyi engelledii bir ortamda olabildiince berraklk salamaya katkda bulunmasn mit ediyoruz. Bu erevede Ylln ortaya kmasna katk salayan btn yazarlarmzn Trkiyede Uluslararas likiler literatrnn salkl geliimine nemli katkda bulunduklarnn altn yeniden izmek istiyoruz. 2011 yl Trk d politikas asndan, arlkl olarak Dileri bakan Ahmet Davutolu tarafndan gelitirilen ve geen yllarda

11

TRK DI POLTKASI YILLII 2011

zerinde ok konuulan temel d politika ilkelerinin snand bir yl olmutur. Blgenin bar havzasna dntrlmesi, ok boyutlu d politika, karlkl bamlln artrlmas yoluyla ibirliinin artrlmas ve komularla sfr sorun gibi AK Parti d politikasyla birlikte anlan ilkelerin uygulanmas konusunda geen yllarda ok nemli sorunlar yaanmam, hatta bu politikalarn uygulanmas Trk d politikasnn hareket alann ve kapasitesini gelitirmitir. Bu politikalar erevesinde bir yandan ran, Suriye, Irak ve Suudi Arabistan gibi ok yaknnda bulunan lkelerle son dneme kadar ihmal edilen ilikileri gelitiren Trkiye, bir yandan da Dou Asya, Afrika ve Latin Amerika gibi uzak blgelerle ekonomik ve siyasi balar kurmaya alm, btn bunlar yaparken de eskiden beri mttefik ve orta olan Batl lkelerle ilikileri iyi dzeyde tutmaya aba sarf etmitir. Son dnemde Trkiyenin ekonomik kalknma yolunda atm olduu byk admlarda bu politikalarn ok nemli katks olmu ve bu katknn farknda olan btn kesimler tarafndan ibirliini ne karan bu politikalar doru tercihler olarak desteklenmitir. 2011 ylndan itibaren zellikle Arap Devrimleri erevesinde yaanan olaylarn Ortadou blgesi zerindeki etkileri bu doru tercihlerin uygulanmasn eskiye oranla zorlatrmtr. Geen yllarda da bu doru tercihlere dayal politikalar erevesinde Trkiyenin rnein ran ve Suriye ile gelitirdii ilikiler ABD ve baka baz Batl lkelerin eletirilerine maruz kalabiliyor, ancak Ankara kendi karlar erevesinde doru tercihlere dayal politikasnda srar edebilmitir. 2011 ylnda ise Trkiye Suriye konusunda, Libya konusunda ve ran konusunda daha fazla safn belirleme basksyla karlam, ok boyutlu d politika erevesinde btn taraflarla dengeli iliki gelitirme konusunda zorlanmtr. Suriye konusunda, d politikasndaki ilkeler hiyerarisinde insan haklarnn korunmas ilkesi komularla sfr sorun ilkesine ar bast iin Esad ynetimi ile arasna mesafe koymak zorunda kalrken; ran konusunda NATOnun Fze Savunma Sistemi konusundaki srar yznden geri adm atmak suretiyle zaten tek sesle konumakta zorluklar yaayan Tahran ile ilikilerin gerginlemesi sonucuyla kar karya kalmtr. Ksaca belirtmek gerekirse, Trk d politikasnn son dnemine damgasn vuran ibirlii eksenli temel ilkelere dayal politikalarn

12

NSZ

uygulanmas 2011 ylnda Ortadou blgesinde yaanan gelimelerle zorlamtr. Bu politikalarn zor zamanlarda da uygulanmaya devam edilmesi, onlarn uygulanmas sayesinde Trk d politikasnn kazanm olduu hareket kapasitesinin daha da artarak devam asndan son derece nemlidir. Okuyucular, 2011 Yllndaki birok makalede bu temel d politika ilkelerinin zor bir dnem olan 2011 ylnda nasl uygulandn grme frsat bulacaklardr. 2011 Yll da nceki yllklar gibi, biri Trkiyenin deiik blgelere ilikin politikalarnda ilgili yla ait gelimelerin ele alnd dieri ise 2011 ylndan bamsz makalelerin yer ald iki blmden olumaktadr. Ylln Trk d politikasna ilikin 2011 ylndan bamsz makalelerin yer ald birinci blmnde, Burhanettin Duran ve Nuh Ymazn Ortadouda Modellerin Rekabeti: Arap Baharndan Sonra Yeni G Dengeleri, Hasan Ksebalabann Trkiye ve Orta Douda Yeni Dzen Aray, Sadk nay ve Ahmet N. Helvacnn Arap Baharnn Uluslararas Ekonomi Politii, Mensur Akgnn srail-Trkiye likileri ve Arap Dnyasnda Deiim ve Nurullah Ardn Arap Baharn Anlamak: Adalet, Onur, Din ve Kresel Siyaset balkl makaleleri yer almaktadr. kinci blmde ise blgelere gre Trk d politikasnn ele alnd yazlar erevesinde, Trkiyenin Ortadou politikas Kemal nat, smail Numan Telci, Mesut zcan, Muhittin Ataman ve Glah Neslihan Demir tarafndan kaleme alnan ayr makale ierisinde incelenmitir. Kuzey Afrikaya ynelik politika ise Cenap akmak ve Ahmet Uysal tarafndan yazlan iki ayr makalede ele alnmtr. Trkiyenin Avrupa Birlii politikas Ali Resul Usul, Kbrs politikas Sibel Akgn, ABDye ynelik politikas Ramazan Gzen, Rusya politikas Vgar manov, Almanya politikas Sava Gen ve Osman N. zalp ve Kafkasya politikas Kamer Kasm tarafndan yazlmtr. Trk d politikasnn Balkanlar boyutunu Fatma Sel Turhan, Orta Asya boyutunu Hasan Ali Karasar, Gneydou Asya boyutunu Kadir Temiz, Dou Asya boyutunu ada ngr, Latin Amerika boyutunu Mustafa Yetim, Afganistan ve Pakistan boyutunu Sevin Alkan zcan, Yunanistan boyutunu Ali Balc ve Sahraalt Afrika boyutunu Mehmet zkan kaleme almtr.

13

TRK DI POLTKASI YILLII 2011

Bu kadar ok makaleden oluan bir kitabn her yl karlabilmesi ancak bu makalelerin sahipleri olan yazarlarmzn katklaryla mmkn olmaktadr. Bu nedenle kitabn hazrlanmasnda emei olan btn yazarlarmza ve basm aamasnda katkda bulunan SETA alanlarna teekkr ediyor, eserin okuyucuya faydal olmasn diliyoruz. Burhanettin Duran Kemal nat Ali Resul Usul

14

KATKIDA BULUNANLAR
Mensur Akgn | Do. Dr., stanbul Kltr niversitesi, Uluslararas likiler Blm. Sibel Akgn | Yrd. Do. Dr., Sakarya niversitesi, Uluslararas likiler Blm. Nurullah Ard | Yrd. Do. Dr., stanbul ehir niversitesi, Sosyoloji Blm. Muhittin Ataman | Prof. Dr., SETA D Politika Aratrmacs ve Abant zzet Baysal niversitesi retim yesi. Ali Balc | Yrd. Do. Dr., Sakarya niversitesi Uluslararas likiler Blm. Cenap akmak | Do. Dr., Eskiehir Osmangazi niversitesi, Uluslararas likiler Blm. Glah Neslihan Demir | SETA, Aratrma Asistan. Burhanettin Duran | Do. Dr., stanbul ehir niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm Bakan. Sava Gen | Do. Dr., Fatih niversitesi, BF, Uluslararas likiler Blm. Ramazan Gzen | Prof. Dr., Yldrm Beyazt niversitesi SBF, Uluslararas likiler Blm retim yesi ve Stratejik Aratrmalar Enstits Mdr Vekili. Ahmet N. Helvac | Dr., stanbul Ticaret Odas (TO), Genel Sekreter Yardmcs. Vgar manov | Yrd. Do. Dr., stanbul ehir niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm. Kemal nat | Prof. Dr., Sakarya niversitesi Uluslararas likiler Blm. Hasan Ali Karasar | Do. Dr., Bilkent niversitesi Uluslararas likiler Blm. Kamer Kasm | Prof. Dr., Abant zzet Baysal niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan ve BF Dekan. Hasan Ksebalaban | Yrd. Do. Dr., stanbul ehir niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm. Osman N. zalp | Yrd. Do. Dr., Krklareli niversitesi, BF, Kamu Ynetimi Blm. Mesut zcan | Do. Dr., Dileri Bakanl, Stratejik Aratrmalar Merkezi. Sevin Alkan zcan | Dr., Dileri Bakan Danman. Mehmet zkan | Uluslararas Saraybosna niversitesi, Bosna Hersek ve Sevilla niversitesi, spanya. smail Numan Telci | Ara. Gr., Sakarya niversitesi Uluslararas likiler Blm. Kadir Temiz | Namk Kemal niversitesi, BF, Uluslararas likiler Blm Aratrma Grevlisi ve Boazii niversitesi Atatrk Enstits Doktora rencisi. Fatma Sel Turhan | Dr., Yunus Emre Enstits. Ali Resul Usul | Do. Dr., stanbul Ticaret niversitesi, Uluslararas likiler Blm. Ahmet Uysal | Do. Dr., Eskiehir Osmangazi niversitesi, BF, Uluslararas likiler Blm. Sadk nay | Do. Dr., Yldz Teknik niversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm. ada ngr | Dr., Marmara niveritesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm. Mustafa Yetim | Doktora Aday, Eskiehir Osmangazi niversitesi Uluslararas likiler Blm. Nuh Ylmaz | George Mason niversitesi.

Trk D Politikas son birka ylda nemli meydan okumalarla kar karya kalmtr. Hem kresel siyasetteki byk deiim sanclar hem de Trkiyenin siyaset, ekonomi ve kltr alanlarnda iinde bulunduu corafi havzalarda yapsal nitelii haiz olduu dnlen siyasi dnmlerin getirdii frsat ve tehditler karsnda, Trkiyenin d siyaset yapclarnn ciddi siyaset araylar iinde olduklar grlmektedir. 2011 yl bu adan, Arap halk hareketleri ve bu hareketlerin artlarnn getirdikleri bakmndan nemli bir yldr. Yeni Trkiye D Politikas, bilhassa Suriye ve ran ile olan ilikilerde zor zamanlardan gemekte ve snanmaktadr. Trkiyenin bu iki lke ile olan ilikileri sadece basit ikili ilikiler baznda deil blgesel anlamda yeniden saf tutu balamnda deerlendirilmelidir. Dier yandan, blgesinde yaanan birok krize ramen Trkiye, d siyasette yeni corafyalara olan almna da devam etmektedir. Bu kitapta, 2011 ylnn getirmi olduu frsat ve tehditlere Trkiyenin d siyasette ne ekilde cevap verdii hakknda sahasnda uzman yetkin akademik kalemler tarafndan yazlm nemli deerlendirmeler bulunmaktadr. Bu alma, d politikay televizyon ve gazete haberlerinin tesinde derinlikli bir nitelikle ile kavramak iin son derece yararl bir eser hviyetini haizdir.

SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf Nenehatun Caddesi No:66, GOP, ankaya 06700 Ankara, TRKYE Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org