You are on page 1of 384

(Menandros ve T.

Simokattes)

Bizans Kaynaklarnda

T rkl e r

SMAL MANGALTEPE

Bizans Kaynaklarnda Trkler SMAL MANGALTEPE Yayn Ynetmeni: Erol Cihangir Grafik Uygulama: Sercan Arslan Mizanpaj: rfan Gngrr DOU KTPHANES Ticarethane Soka Tevfik Kuolu han Nu:41/16 , Caalolu-STANBUL Telefon: (0212) 520 27 19 web:www.dogukutuphanesi.com e-mail:bilgi@dogukutuphanesi.com

YAZAR HAKKINDA smail Mangaltepe, 20 ubat 1971 ylnda Akehir'de dodu. lk ve Orta reniminin bir ksmn Fransa'da tamamladktan sonra Trkiye'ye dnd. Liseyi Bursa'da 1990 ylnda bitirdi. Ayn yl .. Edebiyat Fakltesi Tarih blmne kayt yaptrd ve 1994 ylnda mezun olduktan sonra balad Yksek Lisansn, hazrlad "Rene Giraud ve Gktrk mparatorluu Adl Eseri" ile 1998 ylnda tamamlad. 2000 ylnda Doktora programna kayt yaptrarak "19. Yzyl Fransz Seyyahlarna Gre Van" adl almasn 2005 ylnda bitirmek suretiyle Doktor unvann ald. lk kez 13.12.1994 tarihinde YY Sosyal Bilimler Enstitsnde Aratrma Grevlisi olarak greve balad. Sonra 20.10.1995 ylnda YY Fen-Edebiyat Fakltesinde Aratrma Grevlisi oldu. 03.09.2007 tarihinde Yznc Yl niversitesinden istifa etti ve 13.09.2007 tarihinde stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm Genel Trk Tarihi Anabilim Dalna Yardmc Doent olarak atand. Yksek Lisans ve Doktora almalarn Prof. Dr. Abdlkadir DONUK Hocann gzetiminde hazrlayan Dr. smail Mangaltepe; Trk Kltr, slam

ncesi Trk Tarihi, zellikle Avarlar ve yakn dnem Seyahatnameleri zerine almalarn srdrmektedir.ngilizce ve Franszcs bilmektedir.

KISALTMALAR
Ae bkz. BMGS BNJ BZ ca Chap. CSCO CSHB ev. DTCF ed. ff. FHG Frg. Get. JRGS kr. MGH MP PG Analecta Bollandia Baknz Byzantine and Modern Grek Studies Byzantinische-neugriechische Jahrbcher Byzantinische Zeitschrift circa (bir tarih ile kullanlr, "yaklak olarak") Chapter (Blm) Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae eviri Dil Tarih Corafya Fakltesi Editr ve devam Fragmenta Historicorum Graecorum Fragman Getica (Jordanes) Journal of the Royal Geographic Society Karlatrnz Monumenta Germaniae Historica Menandros Protektor Patrologia Graeca

PO TKAE Trad. Trans. TS TTK vd. Vol. Yay.

Patrologia Orientalis Trk Kltr Aratrma Enstits Traduction (Tercme) Translate (Tercme) Theophylaktos Simokattes Trk Tarih Kurumu ve devam Volume (Cilt) Yaynlayan

NSZ
slamiyet ncesi Trk tarihi zerine aratrmalarda bulunan ilim adamlar, bu sahann kaynaklarnn neredeyse tamamna yaknnn yabanc dillerde yazldn takdir etmilerdir. Farkl ktalarda etkili siyasi teekkller meydana getiren Trklerin tarihini yazmak iin pek ok kaynak diline hkim olmak gerekir. Rahmetli Z. Velidi TOGAN Trk tarihi ile ilgili akademik almalar yapacak olanlarn mutlaka yedi dil bilmeleri gerektiini ifade etmi ve bu dilleri u ekilde sralamtr: ince, Arapa, Farsa, Rusa, Almanca, ngilizce ve Franszca. Grld gibi gnmz artlarnda bu dillerin hepsini bilmek olduka gtr. Bizde bu almalara bir katk olmas, Bizans Kaynaklarnda tarihimizle ilgili bilgilerden istifade edilebilmesi amacyla bunlar Trkemize kazandrmay hedefledik. Kullandmz eserlerin asl Grekedir. Bu kaynaklardaki tarihimizle ilgili bilgiler imdiye kadar orijinal dilinden henz tercme edilmi deiller. Elbette tercmenin tercmesinde hatalar veya anlam kaymalar olabilir. Fakat ne

olursa olsun bu bilgilerin hi deilse bat dillerine yaplan evirisinden Trkeye kazandrlmas gerekmektedir. Hazrladmz bu kitap iki ksmdan olumaktadr. lk ksmda Menandros Protektor'un hayat, eseri ve Trklerle ilgili verdii bilgiler yer almaktadr. kinci ksmda ise Theophylaktos Simokattes'in hayat, eseri ve Trk kavimleri hakkndaki malmatn evirisi bulunmaktadr. Gerek metin iinde gerekse dipnotlarda asl metne sadk kalmak suretiyle, bu kaynaklar ngilizceye eviren melliflerin dipnotlarnn haricinde, aratrmaclarn ve okuyucunun eseri daha iyi anlamas iin, aklamalar ve eklemeler yaplmtr. Bu eserin oluturulmasnn gayesi Trk tarihi ve Bizans tarihi zerine yaplan almalara bir katk salamaktr. Elbette yeterli olduunu iddia etmek mmkn deildir. Ancak eksiklikleri ve hatalar ile beraber bir boluu dolduracana olan inancmz tamdr. Eserin ortaya kmasnda byk desteini grdm hocalarm Prof. Dr. Abdlkadir Donuk Bey'e ve Do. Dr. Mualla U. Ycel Hanm'a ok

teekkr ederim. Ayrca her daim maddi-manevi desteklerini hissettiim Babam Hac evki, Validem Kamile Kadn, ablam Tenzile ve aabeylerim Recep ve S. Ahmet'e en iten sayglarm ve kran hislerimi belirtmek isterim.

GR[1]
Anayurt Asya'da milat ncesi asrlara dayanan milli yaam sreci, Trklerin milat sonras batya doru balayan ve farkl mecralara doru kayan yeni yaama biimleri ile devam etmitir. Yeni yurtlar, yeni otlaklar, yeni lkeler belki de yeni vatanlar bulma gayesi ile birka asr boyunca devam eden bu gler gnmz Moolistan ilerinden balayarak Hazar Denizi ile Ural-Altaylar arasnda kalan ve tarihte Kavimler Kaps olarak adlandrlan yol gzergh zerinden gereklemitir. Hazar Denizinden balamak suretiyle Karadeniz'in kuzeyinden Karpat Havzasn da iine alacak ekilde Transilvanya ovalarna kadar uzanan sahalarda cereyan eden yry, bu corafyann kaderini de derinden etkilemitir. ncelikle IV. asrda Hunlarn balatt bu tarihi adm Sabarlar, Kutrigurlar, Utigurlar ve VI. asrda Avarlar ile devam etmitir. Daha sonraki dnemlerde bu topluluklar dier Trk kavimlerinden Bulgarlar, Hazarlar, Peenekler, Ouzlar ve Kumanlar takip etmilerdir. Dou Avrupa'ya gelen

Trkler blgedeki dier kavimlerle giritii mcadeleler sonucunda byk kazanmlar elde etmilerdir. zellikle bu corafyada geici olmadklarn, bu sahalara yurt tutmak zere geldiklerini hasmlarna kabul ettirmilerdir. Dnemin gl devleti ve blgenin hkimi phesiz Bizans'tr. Uzun yllara dayanan ve yerleik hayatn gereklerini yerine getirmi ve kurumlar ile bunu devam ettiren bir yapya sahip olan Bizansllar, ksmen tandklar Trkleri bu gler sayesinde daha yakndan tanma frsat bulmulardr. Roma ve daha sonra Bizans imparatorlar, gnderdikleri eliler vastas ile Trklerin siyasi, sosyal, askeri ve idari yapsn renmeye almlardr. Karlkl elilerin gidip gelmesi bu tanmay artrmakla beraber, mcadeleler esnasndaki ikili ilikiler, alveriler, ticaret, dier topluluklarla olan mnasebetler ve askeri ibirlikleri ile imparatorlarn Asya'dan gelen bu gl kavme olan yakn ilgisi, Bizans melliflerinin de dikkatini ekmitir. Akabinde gerek eli olarak gidenler, gerek Trk topluluklarnn kendi yaam alanlarna mdahil olmasna ahit olanlar ve de kilise tarihlerini

kayt altna alan mverrihler; Trklerle ilgili geni malmat bulabileceimiz eserler vcuda getirmilerdir. slamiyet ncesi Trk tarihi zerine yaplan aratrmalarn byk ksm Bizans kaynaklarndan istifade edilerek hazrlanmtr. zellikle bu kaynaklar zel isimlerin kaydedilmesi bakmndan in yllklarna gre daha kymetlidirler[2]. Bununla beraber Trk tarihinin nemli kaynaklarnn bir ksmn da in[3], Rus[4] ve Arap[5] kaynaklar oluturmaktadr. Bu konuda olduka geni aratrmalar ve tercmeler yaplm ve yaynlanmtr[6]. Trk tarihi hakknda en eski bilgileri Herodot'un skitya'dan bahsettii blmde bulmak mmkndr[7]. Sonrasnda Pomponius Mela[8], Strabon ve Plinius'un eserlerinde muhtemelen Trklere ait olduu dnlen bilgiler mevcuttur. Milattan sonra ikinci yzylda Ptolemaios ve Dionysios Periegetes Hazar Denizi evresine yaylan Hunlar hakknda bilgi vermektedirler. Yine Ermeni kaynaklarndan Agathangelo'nun 456 yllarnda kaleme ald eserde, daha sonra aslnda Greke yazlan fakat Ermeniceye evrilen Symeon

Metaphrastes'in eserinden Hunlarn ran ile savalar ve bunlar arasndaki Hristiyan propagandalar hakknda bilgilere rastlamak mmkndr[9]. Yine Koreneli Moses'in "Ermeni Tarihi"'nde ve son olarak Elise'nin M.S. 450 yllarnda meydana gelen Sasn-Ermeni savalarndan bahsettii blmde Hunlar ve Kafkaslardaki Trk boylar hakknda bilgi edinilebilmektedir[10]. imdi okuyucunun Trk tarihi kaynaklar hakknda bir fikir sahibi olmas amacyla Dou Avrupa Trk tarihi hakknda bilgi veren dier Grek, Latin, Bizans ve Ermeni kaynaklarnn bir ksmn burada belirtmekte ve tantmakta fayda vardr. Bu eserlerin bir ksm ok orijinal bilgiler ihtiva etmekte, bir ksm kendinden nceki kaynaklar tekrar etmekte, bir ksm ise sadece birka cmle bilgi vermektedir. Ancak ne olursa olsun bu kaynaklarn bilinmesi Trk tarihi asndan son derece ehemmiyetlidir.

Ammianus Marcellinus: Ammianus Marcellinus (IV. asr), Grek Antiocheia (Antakya) blgesinden Orontes'li Roma tarihisidir. Doum tarihi tam olarak bilinmemekte, 322-400 yllar arasnda yaad tahmin edilmektedir. Dneminin birok savalarna

yksek rtbeli subay olarak katlm, mahedelerini de kaleme almtr. Res Gestae adl 31 kitaptan oluan, Latince olarak kaleme ald Roma Tarihi mevcuttur. Eser, Tacitus'un eserinin devam olup, mparator Nerva'nn lmnden (98) mparator Valens'in (364-378) lmne (378) kadar olan hadiseleri ihtiva etmektedir. Fakat yazdklarnn ou gnmze intikal etmemitir. Yalnz 353 ylndan sonraki dnemin anlatld 18 kitap (XIV-XXXI. kitaplar) bulunmaktadr[11]. Ammianus Marcellinus'un Res Gestae adl tarihi eseri Trk tarihi bakmndan olduka nemlidir. Hunlarn Avrupa nlerinde grldkleri ilk devirlerine dair malmat veren ilk Roma kaynadr. Hunlarn Alanlar hkimiyet altna alarak Don Nehri zerinden Avrupa ilerine ilerlemeleri, Gotlar malup etmeleri, kltrleri, detleri ve sosyal hayatlarna dair enteresan bilgiler ihtiva etmektedir. Bu eser John C. Rolfe tarafndan ngilizceye tercme edilerek cilt halinde 1935 ylnda ngiltere'de yaynlanmtr[12].

Eunapius: yi bir edebiyatdr. 347- 414 yllar arasnda yaad tespit edilmitir. Aslen Sardes'li[13] olan Eunapius ayn zamanda tp ile de

ilgilenmitir. Dnemindeki en nemli 23 filozofun biyografisini kaleme almtr. Eunapius 14 kitaptan o l u a n mparatorlarn Tarihi adl bir eser yazmtr[14]. Bu kitap 270 ylndan 407 ylna kadar olan hadiseleri kapsamaktadr. Hunlar hakknda bilgi veren ksmlar maalesef kayptr. Ancak bu mellifin eserinden alnt yapan eserlerden, Eunapius'un Hunlarla ilgili bilgi verdiini renebilmekteyiz.

Olympiodoros: Aslen Msrl olan yazarn eseri, Hunlar hakknda kymetli bilgiler vermektedir. 412 ylnda Hunlara eli olarak gnderilen Olympiodoros 407-425 yllar arasndaki olaylar kaleme alm, ancak bugn elimize baka bir yazar olan stanbul Patrii (853-867 ve 877-886) Photios'un bu melliften iktibas ettii ksmlarn haricinde baka bilgi ulaamamtr[15]. Elimizde olan ksmlardan Hunlarn, llyricum[16] ve Trakya'ya hcum ettiklerinden bahsedilmektedir[17]. Zosimos: Dou Roma mparatoru II. Theodosius (408-450) zamannda yksek devlet memurluunda bulunmutur. Zosimos, 500'l yllarda 6 kitaplk bir Roma Tarihi ( Nea Historia) kaleme almtr. Bu

eserden Hunlarla ilgili bilgiler edinmek mmkndr. Bu eser de yine stanbul Patrii Photios'un eserinde yer almaktadr[18].

Philostorgios: 368-433 yllar arasnda yaad tahmin edilen yazar Kapadokya'da domu, 20 yanda stanbul'a yerlemitir. Burada 12 kitaplk "Kilise Tarihi "ni yazan mellif bu eserini 420-433 yllar arasnda yaynlamtr. Avrupa Hunlarnn Trakya'ya, Asya Hunlarnn da Mezopotamya, Suriye ve Kilikya'ya olan hcumlarn anlatmaktadr[19]. Photios bu eserin dier Kilise Tarihlerine gre ok farkl ve deerli olduunu belirtmektedir[20]. Sokrates: 380 ile 440 yllar arasnda yaam olan bir kilise tarihisidir. Baz rivayetlere gre stanbul'da domu, baz rivayetlere gre de II. Theodosius zamannda stanbul'a gelmitir[21]. "Kilise Tarihi" adl eserinde 306-439 yllar arasndaki tarihi olaylarn[22] yan sra zellikle II. Theodosius'un iktidarnn son yllarndaki olaylar anlatlmaktadr. Yedi kitaptan oluan eserde Hunlarla Gotlarn savalar, 430 ylndaki Burgudlarn Hunlar malup etmesi ve 434'de Hun lideri Rua'nn anszn lmnden

bahsedilmektedir.

Priskos: Priskos ile ilgili bilgileri ancak sonradan meydana getirilen Fragmanlarndan renebilmekteyiz. Marmara Erelisi'ne (Heracleia) yakn Trakya'daki Panion (Barbaros) ehrinde 410420 yllar arasnda doduu ve 472 yl civarnda da ld dnlmektedir. Roma mparatorluunda memur vazifesinde bulunan Maximinus ile olan dostluu, zamanla kendisinin Attila'ya gnderilen elilik heyetinde grev almasn salamtr[23]. Bu vazifesi esnasnda Attila ile grm, elilik vazifesi boyunca grdklerini, yaadklarn, edindii bilgileri ve gzlemlerini kaleme almtr. Biz bu bilgilere Fragmanlar sayesinde ulaabilmekteyiz. Bu eser V. yzyl Avrupa Hun Devleti hakknda nemli bilgiler ihtiva etmektedir[24]. Ayrca ilk kez Saragur (Sar Ogur), Urog (Ogur), Onogur, Sabar ve Avar Trklerinden bahsetmesi[25], bu kaynan deerini daha da arttrmaktadr. Sozomenos: Palestine'de (Filistin) doan mellif daha sonra stanbul'da yaamtr[26]. Bize ulaan "Kilise Tarihi " ikinci eseridir ve II. Theodosius'a

(408-450) ithaf edilmitir[27]. 324-439 yllar arasnda meydana gelen olaylarn anlatld eserde; Hunlarn anszn ortaya kmalar, Maiotis'i (Azak Denizi) gemeleri hakkndaki efsanevi bilgiler, 395 yl aknlar, 405 ylnda gerekletirilen Trakya Seferi ve Uldz idaresinde Hunlarn aa Tuna taraflarna yaptklar aknlar (400-415) bu eserden renebilmekteyiz[28].

Theodoretos: 393 yllarnda domu olan Theodoretos "Kilise Tarihi "'nde 428 ylna kadar meydana gelen olaylar yazmtr[29]. Bu eserde 395 ylnda Hunlar'a Hristiyanl kabul ettirmek iin rahiplerin gnderildiini ve 434 ylnda Hun lideri Rua'nn Trakya'ya gelerek stanbul'u tehdit ettiini ve aniden ldn haber veren kaytlar bulunmaktadr[30]. Jordanes: Romal bir tarihi olan Jordanes, VI. yzyl da iki tarihi eser kaleme almtr. Birisi " De Suma Temporum Vel Origine Actibusque Romanorum" dieri ise "Romanorum ve Getica"dr[31]. Biri bir dnya kroniidir dieri ise Got tarihidir. Got Tarihi adn tayan eser Hunlar

hakknda ok geni bilgi vermekte ve dnemin en nemli kaynaklarndan biri olarak grlmektedir. Got kkenli olan Jordanes'in babasnn ad Alanowamuth'dur. ddialara gre Peria adndaki byk dedesi kendi istei ile veya zorla Attila'nn bayra altnda olan Candax adnda Alanl bir reisin sekreterliini yapmtr[32].

Joannes Laurentios Lydos : 490 ylnda Philadelpheia'da (Alaehir) doan[33] bu yazarn 554 ylnda kaleme ald eserde Hunlarn 363 yllarndaki Kafkasya aknlarna ve daha sonra Attila'nn hazinesinin bulunmasna dair bilgiler bulmak mmkndr[34]. Mytilene (Midilli Adas) Psikoposu Zacharias : VI. Yzyln balarnda yazlan ve ngilizceye "Syriac Chronicle" olarak tercme edilen eserin ancak Sryanice tercmesi gnmze ulaabilmitir. HunSasn harpleri, Hunlarn Bizans topraklarna girmeleri ve 523 ylnda Hunlar Hristiyanla davet etmek iin ncil'in Hun diline evrildii anlatlmaktadr. Ayrca Onogur, Ogur, Sabir, Avar, Bulgar, Hazar ve Kutrigurlardan da bahsettii bilinmektedir[35].

Josua Stylites: Sryani asll yazarn 510-515 yllarnda telif olunan bu "Kronik" olarak bilinen eserinde Hunlarn 395 ylndaki mcadelesi ve V. yzyln ikinci yarsndaki Bizans-Sasn savalarnda Hunlarn rolleri hakknda bilgi verilmektedir[36]. Marcellinus Comes: llyria[37] kkenli olup mparator Justinianos'un (527-565) kalem mdrln yapmtr. " Kronik" 379-534 tarihleri arasndaki olaylar kapsamaktadr. Ayrca eseri kendisinden sonra ad bilinmeyen bir mverrih tarafndan 548 ylna kadar getirilmitir[38]. Agathangelos: Ermeni asll olan mellif eserini 456 ylnda yazmtr. Bu kymetli eserde Hun-Sasn mcadeleleri ve bu iki topluluun iinde yaplan Hristiyanl yayma almalar zerine ilgin veriler yer almaktadr[39]. Symeon Metaphrastes: Eserin orijinal dili Greke olup daha sonra Ermeniceye evrilmitir. 317-387 yllar olaylarnn anlatld eserde Hunlar'n komular ile olan mcadeleleri ve Hun toplumu

arasnda yaplan Hristiyanlk propagandalar hakknda bilgiler bulunmaktadr[40].

Kosmas ndikopleustes: Mellif VI. Yzyln ortalarnda ticaret yapmak gayesi ile Karadeniz, Arabistan, Dou Afrika ve Seylan adasna seyahat etmi, sonra da skenderiye'de yaamaya balamtr. 547-549 yllarnda da corafi eserini hazrlamtr. Bu eserde Hindistan'n kuzeyindeki Ak Hunlar hakknda bilgiler bulunmaktadr[41]. Prokopios: Kaisareia'l (Filistin) tarihidir. Hitabet renimi gren fakat daha sonra stanbul'da hukuku ve devlet memuru olarak kariyer yapan yazar mparator Justinianos'un generali Belisarios'un tavsiyesi ile Sasnlere, Vandallara ve Ostrogotlara kar yaplan savalar ele alan sekiz kitaplk "Historiai" adl bir eser yazmtr[42]. Bu eser Kavimler G dnemi iin olduu kadar, Hun-Trk tarihine ait pek ok deerli bilgiye rastlanmas dolaysyla da ehemmiyetlidir. zellikle Attila'nn faaliyetleri ve Hun ad altnda Bulgarlar, Ak Hunlar, Sabirler ve Utigur gibi dier kavimler hakknda verdii bilgiler dikkate ayandr[43].

Agathias: 530'lu yllarda Anadolu'da Myrina[44] ehrinde doduu tahmin edilmektedir. 554 ylnda stanbul'a gelmi ve avukatlk yapmaya balamtr. 582 ylnda len Agathias'n yazd " Historia" adl eser 552-558 yllar arasnda meydana gelen olaylar kapsamakta ve Prokopios'un (326-366) eserinin devam niteliini tamaktadr. Eftalitlerin Sasnlere kar savalar, 555-556 ylnda Sabirlerin Bizansllarla beraber Sasnlere kar savalar, 552 ylndaki talyan-Got savanda tatbik edilen sava taktiinin Hun taktii eklinde olduu gibi bilgileri ayrca Utigur ve Kutrigurlara ait mhim detaylar da yine bu kaynaktan edinmek mmkndr[45]. Ioannes Malalas: Mellifin 491-578 yllar arasnda yaad bilinmektedir. " Khronographia" adndaki eseri on sekiz kitaptan olumaktadr[46]. Bizans imparatorlarnn anlatld eserde, Hunlardan ve Attila'dan bahsedilmektedir. Bununla beraber Sabir Kraliesinin Bizans ile anlamas ve 557 ylnda Avarlarn stanbul'da grndklerine dair kaytlara da yine bu eserde tesadf edilmektedir[47].

Ioannes Epiphaneus (John of Epiphania): Hakknda ok fazla bilgi bulunmayan mellifin eserinde Sasn-Bizans mcadeleleri verilmektedir[48]. Trk tarihi bakmndan nemi ise 569 ylndaki eli Zemarkhos'un sefaretinden bahsedilen ksmlardr[49]. Evagrios: 536 ylnda Suriye-Epiphaneia'da doan yazar, VI. yzyln sonlarnda, alt kitaptan oluan bir "Kilise Tarihi" yazmtr[50]. Eserde Attila'nn savalar, Hunlarn Trakya'ya hcumlar, Avarlarn ilk sefaret heyeti ve savalar, Sirmium (Sremska-Mitrovica/Srbistan) kentinin istilas hakknda malmat bulunmaktadr[51]. Flavius c. Corripus: VI. yzyln ortalarnda stanbul'a gelerek, imparatorlukta nemli bir mevkiye ykselen Corripus, "In Auden Justini " adl bir eser yazmtr[52]. Bu kitapta Avarlarn ilk ortaya klar anlatlmaktadr. Ayrca 565 ylnda Avar elilerinin stanbul'da kabullerinin tasvir edildii bilgileri bulmak mmkndr. Ioannes Ephesios: Muhtemelen 516 ylnda

Diyarbakr'da (Amid) doan mellif, 535 ylnda stanbul'a gelmi ve sarayn tevecchn kazanmtr. 585'ten sonra ld tahmin edilen yazar eserini Sryani dilinde kaleme almtr. ksmdan oluan eserinin ilk iki ksm kayptr, ikinci ksmn sadece zet eklindeki ksm mevcuttur. 536-585 yllarn kapsayan nc ksm ise gnmze kadar gelebilmitir. Bu ksmda Avar ve Trk tarihi hakknda bilgiler bulunmaktadr. Avar-Bizans mnasebetleri ve Sirmium'un ele geirilmesi teferruatl bir ekilde eserde anlatlmaktadr[53].

Mavrikios: Bizans mparatoru Mavrikios (582-602) tarafndan kaleme alnan eser "Strategikon" adn tamakta olup askeri stratejilerin anlatld nemli bir kaynaktr. On iki ksmdan oluan eser, ordunun teekkl, harp usul ve hileler ile lojistik destekler hakknda bilgiler sunmaktadr. Ayrca Avarlarn askeri disiplin ve taktikleri konusunda da ayrntl aklamalar yer almaktadr[54]. John Nikiu: Bu mellifin "Chronicle" adl bir eseri bulunmaktadr. Msr'da doan John'un VI. yzyln ikinci yarsnda yaad bilinmektedir. Hunlar

hakknda geni bilgi bulmak mmkndr[55].

Ioannes Antiocheus : VII. yzyln banda[56] yazlan eserde 394 ylnda talya'ya gnderilen Dou Roma ordusuna Hunlarn ilhak, Attila ile II. Theodosios'un mnasebeti, Attila'nn bat seferi, 476'da Sasn hkmdarnn Hunlara iltica etmesi ve Sabirlerin 515'de Pontus blgesine aknlar konu edilmektedir[57]. Sergios: stanbul Patrii olan Sergios dou kilisesine ait Akatnistos ilahisinde, Avarlarn 626 yl stanbul kuatmas[58] ve Tanr'nn sayesinde stanbul'un kurtulduu eklindeki dnceler yer almaktadr[59]. Georgios Pisides: mparator Herakleios (610641) zamannda Ayasofya'nn ruhani memurlarndan biri olan Pisides'in bir iirinde uzun uzun Avarlarn stanbul kuatmas, mcadeleler, savunmalar ve stanbul'un mucizev eklindeki kurtuluuna temas edilmektedir[60]. Theodoros Synkellos: Hakknda fazla malumat

bulunmayan bu ahsa ait olduu dnlen bir hitap metninde Avarlarn stanbul kuatmas konu edilmitir. Bu hitap, kuatmadan bir yl sonra yani 7 Austos 627 ylnda sylenmitir[61]. Ayn ekilde 971 ylnda Antonios Studites'in bir hitabnda da bu kuatmadan bahsedilmektedir.

Chronicon Paschale: VII. yzyldaki Bizans Hristiyan kronikleri arasnda mellifi bilinmeyen ve "Chronicon Paschale", "Chronicon Alexandrinum " veya "Chronicon Constantinoplitanum" isimleri ile tannan eser Trk tarihi iin nemli kaynaklardan biri durumundadr. Bu eser Hz. dem'den balayarak 629 ylna kadar olan hadiseleri ihtiva etmektedir. Eserin mellifinin Herakleios dneminde yaam bir rahip olduu tahmin edilmektedir. Hunlar ve Attila'dan bahsedilen ksmlarn haricinde, mstakil olarak Avarlarn 617'deki Trakya hcumu ve 626 yl stanbul muhasarasndan uzun uzun bahsedilmektedir[62]. Ermeni Piskoposu Sebeos: Herakleios dneminin nemli bir kayna olan eser "Histoire D'Heraclius" (Herakleios Tarihi) ile bilinmekte ve

457-661 yl olaylar anlatlmaktadr. Eser, Trkler, Hazarlar ve Eftalitler hakknda bilgiler ihtiva etmektedir[63].

Theophannes Confessor: IX. yzyldaki en nemli tarihi kaynaklardan birinin mellifidir. 284 ylndan balayarak 813 ylna kadar geen dnemi ihtiva eden ve "Khronographia" olarak bilinen eser, 810-814 yllar arasnda ortaya kmtr. Popler olan bu eser, Bizans'ta olduka yaygndr ve daha sonraki kronik literatrne byk etksi olmutur Hun, Bulgar ve Trk tarihinin en deerli eserlerinden biridir. Ayrca Avarlar, Sabirler ve Hazarlara dair bilgiler bulunmaktadr[64]. Nikephoros: 758 ylnda domutur. Asil bir aileden gelen mellif imparatorun ktibidir. Daha sonra rahip olan Nikephoros stanbul patriklii grevinde bulunmutur. Tarihle ilgili iki eseri vardr. Trk tarihi iin nemli olan eserin ad "Breviarium" olarak bilinmektedir ve 602 ile 769 yllar arasn kapsayan dnemdeki olaylar anlatlmaktadr. Eserde 619 ylnda Hristiyanl kabul eden Hun hkmdarndan bahsedilir, fakat burada sz konusu

olan Onogurlardr ve liderleri de Kubrat'n amcas Organa olmaldr. Ayrca baz mellifler vaftiz olan ahsn kk yalarda Bizans mparatorluuna rehin olarak verilen Kubrat olabileceini ifade ederler. Bununla beraber eserde Avar-Bizans mcadelelerinden ve Hazar-Bizans mnasebetlerinden de bahsedilmektedir[65].

Scriptor Incertus: 811-820 yllarnn anlatld eserde Mikhail'in Bulgarlarla olan mcadelesinden, Tuna Bulgar Devleti idarecisi Krum Han'n (l. 814) stanbul muhasarasndan ve Krum'un ordusundaki Avar unsurlarndan sz edilmektedir[66]. Asterios: IV. yzyla ait olan eserin mellifi 380390 arasnda Amasya piskoposu olmutur. Anlatmlarnda barbar lkelerinden bahsetmekte, iki yerde skit-Hun mnasebetinden sz etmektedir[67]. Theophanes Byzantios: Mellifi hakknda hibir bilgi bulunmayan eserin VI. yzylda yazld dnlmektedir. Fragmanlarnda Trkler (Avarlar) ve Eftalitler hakknda baz deerli veriler sunulmaktadr[68].

Damaskios: VI. yzylda yaayan Damaskios, Atina'da Platon Akademisi'nin son bakandr. almada Romallarn ve skitlerin (skit'ten kast muhtemelen Hunlardr) mkemmel askeri taktiklerinden sonra da Attila ve Ostrogotlardan bahsedilmektedir. Eserleri arasnda 526'da yazd hocas Alezandriners Isiodoros'un biyografisi de bulunmaktadr[69]. Inscriptio De Avaris: Mitrovica (SirmiumSrbistan) ehrinde bulunan kayaya Greke yazlm bir kitabedir. Bulunan kitabe muhtemelen 579-582 Avar sava ile ilgilidir[70]. Kosmas Indikopleustes: VI. yzyln banda yaam olup Justinianos dneminde Hindistan'a seyahat etmitir. "Christaian Topography" adl eserinin 2. ve 11. kitaplarnda Kosmas, Hunlardan bahsetmitir[71]. Andreas Kaisareus: Bapiskopos Kaisareus bu eseri 515 civarnda Kapodokya'da yazmtr. skitler ve Hunlar ile ilgili ilgin tespitleri vardr. Eserinde 515

ylnda bir Sabir etmektedir[72].

saldrs

olduunu

im

Piskopos Johannes: Eser VII. yy'da kaleme alnm olup Hun ve Sabirler hakknda bilgi bulmak mmkndr. Methodios Patareus: Muhtemelen VII./VIII. yzyllarda Orakel (Kehanet) kitab ad altnda yazlmtr. Burada Avarlar ve Trklerden bahsedilir[73]. Brontologium: Bu kitap imparator VI. Leon zamannda meydana getirilmitir. Yazld tarih belirlenememitir. Fakat Hun ve Bulgarlardan bahsedildii anlalmaktadr[74]. Historia Avorarum: 626 ylnda stanbul'un Avarlar tarafndan kuatlmas ve ehrin mucizev olarak kurtuluu hikye edilmektedir. Avarlar, Trkler ve Bulgarlar hakknda yazlm ok deerli bir rapordur[75]. Ioel: Bu eserde mparator II. Justinianos'un

Hazarlar ve Bulgarlarla i ilikileri iinde olmasndan bahsedilir, VII. yzylda kaleme alnmtr[76].

Vita Demetrii: Demetrios'un almas Trklerin Balkanlara gelii ve VI. ile VII. yzyllar iin olduka nemli veriler sunmaktadr. Avarlar ve Bulgarlar hakknda 619 ylna ait bilgiler bulunmaktadr[77]. Anonymi Excerpta: VII/VIII. yzyldaki kilise kaytlarna gre hazrlanan almada Avarlarn stanbul'a gnderdikleri elilik hakknda ksa rapor halinde bilgiler bulunmaktadr[78]. Chronica Byzantina: IX. yzylda yazlm olup Patrik Nikephoros'un Theophanes tarafndan derlenen Avarlar ve Bulgarlar hakkndaki raporlarn ihtiva etmektedir[79]. Inscriptiones Bulgaricae: Greke yazlm byk bir Bulgar kitabesi olduunu biliyoruz. IX. yy'a ait bu Bulgar kayna proto Bulgarlar anlatr[80]. Ioseph Genesios: Genesios'un almalar Bulgar tarihi asndan nemlidir. Avarlar ve Hazarlardan

bahsedilen eser IX. yzylda yazlmtr[81].

Philotheos: Mellif VI. Leon'un imparatorluu zamannda 899 ylnda memurlar snf ve imparatorluktaki yabanc misafirler hakknda bir yaz kaleme almtr. Bu yazda Bulgarlar anlatlmaktadr[82]. Theophanes Continuatus: IX. yzyla ait olan eser alt kitaptan oluur. Eserin altnc kitabnda Macarlar hakknda birok bilgi vardr. Macarlar burada Trkler olarak anlatlmtr. Bulgarlar hakkndaki haberler byk bir blm oluturur. nemli blmlerinde IX. yzylda Bulgarlar, Krum Han, Omurtag, Boris Mikhail ve II. Romanos dnemi hakknda veriler vardr. Ayrca Sarkel Kalesi'nin inas ile Hazarlar, Peenekler ve doudaki Trkler hakknda bilgiler bulunmaktadr[83]. Vita Martryrum Amoriensium: 838'de ldrlen Aziz Rahip Enadios tarafndan IX. yzylda yazlmtr ve Avarlardan bahseder[84]. Vita Panaratii: Bu eser Eugorios tarafndan VIII.-

IX. yzyllarda yazlmtr. Avar blgelerinin karakteristik zelliklerinden bahsetmektedir[85].

Epitome: X. yzlda kaleme alnan eserde Hun, Sasn, Avar, Bulgar ve Hazarlar hakknda bilgi bulmak mmkndr. VI. Leon'un Sava Taktii: X. yzyl Trk, Frank, Langobard sava usulleri hakknda bilgi vermektedir. VII. Konstantinos Porphyrogennetos (913959): Bizans mparatoru Konstantinos'un kaleme ald pek ok eser vardr. Bunlar; " De Thematibus" (Eyaletler Kitab), "De Ceremoniis aulae Byzantinae" (Seromoniler Kitab) ve bizi ilgilendiren "De Administrando Imperio (Peri Basileiou Taskseos)" (mpartorluun Ynetimi Kitab). Bu son
eserinde mellif X. yzyl Peenek, Ouz ve Hazarlar hakknda ok geni ve detayl bilgiler sunmaktadr.[86]

Carmen Anonimi: X. yzyln ortasnda (muhtemelen 938 yl) yazlan bir iirdir. Patrikios Leon Philosophos adndaki Katalon bir stratejist

tarafndan kaleme alnmtr. Hunlar ve skitlerden bahsedilir[87].

Miracula Georgii: Muhtemelen X. yy'a ait geleneksel bir anonimdir. Bulgarlar, Macarlar ve Trklerden bahsedilmektedir[88]. Nikolaos Mystikos: Nikolos Mystikos'un mektuplar genel olarak X. yzyl iin nemli birer tarihi kaynaktrlar. Avarlar, Peenekler ve Macarlar hakknda nemli bilgiler verir. zellikle bu ilikilerden nemli olanlar 23. mektupta yer almaktadr. Symeon'u rahatsz eden halk olarak Rus ve Alanlarn yannda Peenek ve daha sonra ad aka Macar olarak sylenen Bat Trklerinden bahsedilmektedir[89]. Suidas: Suidas X. yzyln ikinci yarsnda bir ya da birka ansiklopediyi bir araya toplad eseri ile tannmtr. Bu ansiklopedik eser Trkler hakknda nemli bilgiler ihtiva etmektedir. Bilinmedik kaynaklardan ksmen kayp paralar bir araya getirilmitir. Priskos'tan ve Prokopios'tan Hunlarla ilgili ksmlar buradan elde edebiliyoruz. Trkler ve

Avar Hakanl hakknda Menandros'un eserinden geriye kalan ksmlar bu eserde bulunmaktadr[90].

Leon Diakonos: Bu tarihi eser 959-976 arasnda hazrlanm on tarih kitabn kapsamaktadr. mparator VII. Konstantinos Porphyrogennetos'un lm ve imparator Ioannes imiskes'in (969-976) lm dnemlerini kapsamaktadr. Bu eserde Diakonos iki yerde Macarlardan bahsetmitir. O burada ksa bir sre skitlerin ve Hunlarn yklerini anlatmtr. Bazen skitler bazen de Hunlar olarak adlandrlanlarn 961'de Bizans mparatorluu'na saldrsn anlatr. 969/70'de Svyatoslav bir sefer esnasnda Ruslarn mttefikleri arasnda Hunlar da sralamtr. nceki Bulgar savalar zerine hazrlanan raporlar yaygndr. Orada, onlarn tarihi kkenleri ile birlikte Kutrigur ve Hazarlardan bahsedilir. Svyatoslav'n lm vesilesi ile Peenek halknn zellikleri verilir[91]. Michael Psellos: Psellos'un Khrongraphia adl almasnda 1040/41 arasndaki Bulgar tarihi zerinde durulmutur. Eserde 14 imparatoru kapsayan 100 yllk bir dnem ele alnr (976-1077).

Psellos konumalarnda genellikle barbar istilalara imada bulunur. Hunlarn ad metinde bir kez gemektedir. Bulgarlar daha sk belirtilir. Ayrca Seluklular hakknda bilgi verilir. Peenekler genellikle skit ad ile tanmlanr. 1059 ylna ait mparator Isaak Komnenosun (1057-1059) Peenek zaferlerini ven mektubundan bahsedilmektedir[92]. Eser Trkeye tercme edilmitir[93].

Chronicon Monembasiae: Monembasia ehir tarihi ve kkenleri bal ad altnda aklanan kroniktir. X. yzyln sonu XI. yzyln banda hazrlanm olmaldr. Grne gre yazar Menandros, Theophanes, Eugrios, Simokkattes ve Phylsktos gibi bilinen kaynaklar kullanmtr. Belki de bu yzden Scriptor Incertus ad altnda belirtilmitir. Eserin tarihsel deeri hakknda imdiye kadar tartmalar devam etmitir. Kronik, mparator Mavrikios dneminde Avarlarn istilalar ve baz Trk hikyelerine ait raporlara rastlanmaktadr[94]. Chronicon Bruxellense: XI. yzylda yazlan eserde, 1033 ylna kadar Bizans tarihinin olduu anonim bir kroniktir. Theophanes ve Symeon

Magistros ve dier bilinmeyen yazarlar bu geleneksel notlar kullanmlardr. Avarlar ve Hazarlara ait kaynaklarn yannda Bulgarlara ait kaynaklar bilgileri de bulunmaktadr[95].

Historia Imperaorum: Bu eserde Bulgarlar, Peenekler ve Seluklular zerinde durulmutur[96]. Kekaumenos: XI. yzyln nemli bir eseridir. Mellif Bizansl sekin bir aileden gelmektedir. Bulgarlar, Peenekler ve Seluklular hakknda bizim iin nemli bilgiler vardr[97]. Michael Attaleites: Michael Attaleites'in XI. yzylda kaleme ald eserde Bizansllarn Seluklularla mcadelesi, Seluklularn Anadolu'da genilemesi, Bizans-Seluklu ilikileri, PeenekBizans mcadelelerinin raporlar bulunmakta, bununla birlikte Uz'lardan ve Kumanlardan da bahsedilmektedir[98]. Ioannes Mauropus: Mellif 1042-1055 arasnda mparator Konstantinos Monamachos dneminde Konstantinopol niversitesinde felsefe profesrdr.

Daha sonra Euchatia Metropoliti olmutur. Eseri 1048-1050 tarihleri arasnda yazlm byk farkl bir sylevdir ve Edirne ile Peeneklere dair bilgiler bulunmaktadr[99].

Ioannes Skylitzes: Skylitzes'in Historiarum" adl (811-1057)

"Synopsis almas Theophanes'in kronikleri ile balar. Bu eserde Skylitzes'in Trk halk hakknda elde ettii pek ok deerli raporlara deinilmitir. Sarkel'deki Hazar kalesinin nasl ina edildiinin hikyesi Theophanes zerinden anlatlr[100].

Ioannes Skylitzes Continuatus: Skylitzes bu eserinde 1057-1079 arasndaki olaylara deinmitir. zellikle Seluklu-Bizans ilikileri ve Malazgirt Sava'ndan bahsedilmektedir. Bunun yan sra Peeneklerin Uzlar ve Kumanlarla balantlar zerinde durulmutur. Yazar Bizans egemenlii altndaki Bulgarlarn ayaklanmalarn, zellikle 10721073 Bulgar ayaklanmasn da ayrntsyla anlatmaktadr[101]. Anna Komnena: mparator Alexios Komnenos'un

kz Anna Komnena tarafndan XII. yzylda kaleme alnan Alexiad adl eserde Peenek, Ouz ve Kuman-Kpaklar hakknda olduka teferruatl ve ehemmiyetli malumat bulmak mmkndr[102].

Ioannes Kinnamos: Kinnamos'un "Historia" adl (1118-1176) eserinde XII. yy'da Seluklu tarihine dayanan bir rapora deinilmektedir. Hatta balantl olarak Trkmenlerden de bahsedilmektedir. Peenek ve skit ad zerinde durulmutur. mparator I. Manuel Komnenos'un (1143-1180) 1148 ylnda muhtemelen Kumanlara kar kazand zafer burada nakledilmektedir[103]. Ioannes von Antiochien: Antakya Patrii Ioannes'tir (XI-XII. yy.) Peeneklerin, Kumanlarn ve Seluklularn dini hayatlar zerine ksa bilgiler veren bir eserdir[104]. Ioannes Tzetzes: stanbul'da yaam bir bilgedir. zellikle edebiyat alannda almalar vardr. Tzetsen'in eserlerinde Trk halklarn ilgilendiren birok benzersiz rapor vardr. Avarlar, Bulgarlar, Macarlar, Trkler ve Uzlardan

bahsedilmektedir[105].

Ioannes Zonaras: XII. yy'n ikinci yarsnda yaamtr. Zonaras'n "Epitome Historian" (Tarihin zeti-1118 ylna kadar) adl dnya kroniinde eitli Trk halklarnn zengin tarihi malzemelerini byk lde ilgilendiren bilgiler vardr. nceki kaynaklara gre nispeten mesaj says dktr[106]. Konstantinos Manasses: Naupaktos (nebaht) metropolitinde 1187'de domutur. XII. yzyl tarihli bir dzyaz ve iirdir. Eserde Manasses Avarlar, Hazarlar, Bulgarlar ve Seluklular ile ilgili bilgi verir. Peenekler ve Seluklular zerine sylenen szler dikkat ekmektedir[107]. Nikephoros Bryennios: Nikephoros Bizans ailesinin ynetimi altndaki baz ayrntlar ieren Bizans, Bulgar ve Seluklu ilikilerini ve mcadelelerini anlatan bir almadr. Balkanlardaki Peeneklerin Bizans aknlarndan bahsedilmektedir[108]. Niketas Khoniates: Niketas'n "Historia" isimli

(1118-1206) eseri XII. yzyla ait temel kaynaklardan biridir. Bulgarlar hakkndaki en nemli bilgileri ve 1185 isyan hakknda bilgileri anlatmaktadr. Ayrca 21 kitaptan oluan eser Bizans, Peenek ve Kuman savalarnn karakteristik zellikleri hakknda ayrntl bilgi verir. XII. yzyl Macar tarihi iinde Kinnamos'tan sonra ana kaynaklardan biridir[109].

Theodoros Prodromos: Dnemin sosyal hayat hakknda bilgi verir. Bizans iirinin bilinen temsilcisidir. Eserinde Trk halklar hakknda birok deerli bilgi verir. Bir yerde Bulgarlar anlatr. Sk sk Seluklular ve Bizans'n savalarndan ve Peeneklerle Kumanlardan bahsedilir. Bu topluluklarn karakterisitik yaplarn ayrntl biimde anlatr[110]. Gregorios Kyprios: 1283-1289 yllarnda stanbul patrii olarak grev yapmtr. Mellif eserinde Bulgarlar, Kumanlar, Seluklular, Tatarlar ve X. yzyln sonundaki Bulgar savalar hakknda bilgiler vermektedir[111]. Theodoros Skutariotes (skdarl): XIII. yzyln

ikinci yarsnda yaamtr. Ioannes Skylitzes'in tarihi eserini tamamlamtr. Bu kaynak eserde Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, Peenekler, Uzlar, Kumanlar ve Seluklulardan bahsedilir[112].

Konstantinos Akropolites: Tarihi Georgios Akropolites'in oludur. XIII/XIV. yzylda yaamtr. Demetrios'un Avarlar, Bulgarlar ve Macarlar hakkndaki bilgilerini ieren bir eserdir[113]. Michael Glykas: Michael Glykas Trk topluluklar zerine teferruatl bilgiler bulmak mmkndr. zellikle Avarlar, Hazarlar, Bulgarlar, Peenekler, Uzlar, Kumanlar, Seluklular ve Macarlar hakknda Kerdanos, Skylitzen ve Zanaros'tan bilgileri derlemi ve eserinde kullanmtr[114]. Georgios Pachymeres: XIV. yzyl kaynadr. Kumanlar, Tatarlar ve Moollar ile ilgili yazlar vardr. Nikephoros Gregoros: Nikephoros Trk halklarnn tarihsel zenginliklerini belirtir. XIII.-XIV. yzyldaki Trk-Bizans mnasebetlerine deinir. Kumanlardan, Moollardan ve Tatarlardan

bahsedilir. zellikle Bulgarlar, Seluklular Osmanllarla ilgili bilgi bulunmaktadr[115].

ve

Nikephoros Kallistos Xanthopulos: 1256-1317 yllar arasnda yaamtr ve yaklak olarak 1317'de biten bir tarih kitab yazmtr. On sekiz kitapta 610 ylna kadar "Kilise Tarihi "'ni ele almtr. Hunlar, Avarlar, Macarlar, Eftalitler, Onogurlar ve Sabirler hakknda bilgiler vermektedir[116]. Pulologos: XIV. yzylda unvan air olan mellif, iirinde Bizans'n komu halklar, yani Bulgarlar, Hazarlar ve Tatarlar anlatmaktadr. Ayrca dier sylevlerinde Seluklular, Macarlar ve Peeneklerden de bahsetmektedir[117]. Georgios von Pelogonia: Muhtemelen Pelogonia'l (Makedonya'nn gney dousunda bir blge) Georgias tarafndan XIV. yy'da mparator Johannes Betatzes (1222-1254)'in yaam tasvirini anlatmak iin kaleme alnmtr. Kumanlar, Seluklular ve Bulgarlara deinilmitir[118]. Georgios Chrysokokkes: Georgios, XIV. yy'da

yaam bir tp doktorudur. Eseri baz ilgin corafi iaretler ihtiva etmektedir. almada Hazarlar, Bulgarlar, Macarlar, Tatarlar ve Trkler hakknda bilgi bulunmaktadr[119].

VI. oannes Kantakuzenos (1347-1354): XIV. yzyln nemli ana kaynaklarndan biridir. Kumanlar ve Tatarlar hakknda geni malumat verilmitir. Konstantinos Laskaris: 1434-1501 yllar arasnda yaam tannm hmanisttir. Glerin ardndan talya, Napoli, Roma, Milan ve dier ehirlerin ardndan stanbul'un fethi ile ilgili eser yazmtr. Hunlar, Avarlar, Bulgarlar, Trkler ve Hazarlar ile ilgili bilgilere etraflca deinilmitir[120]. Georgios Monachos: Rahip Georgios Monachos'un el yazmasdr. Eser mparator III. Mikhail'e (842-867) atfedilmitir. Onun eseri Bizansl rahiplerin tipik dnyasn ihtiva eder. Daha eski tarihlerde yazlan eserlerden istifade ederek Sabirler, Avarlar ve Bulgarlar hakknda bilgi vermektedir[121].

Inscriptiones Variae: Bu yaztta Bulgarlar, Hazarlar, Tatarlar ve Osmanllar hakknda malumat bulunmaktadr[122]. Isdoros: Mora yerlisidir. Gney Rusya Tatarlarna ait olduu belirtilen Utigur ve Kutrigurlarn k zerine yazlan bir raporu vardr[123]. Leon Sophos: Trklerin artk Bizansllarla komu ve dman olduklar, Macarlara ait Karpat Havzas'nn Bizans mparatorluu tarafndan ayrld ve Bulgarlarn buraya yerletirildii anlatlmaktadr. VI. yzyldaki Avarlar ve Trklerden bahsedilir[124]. Notitiae De Populis: 1360'tan sonra V. Laurent tarafndan tutulduu dnlen notlarda Trk halklar Onogurlar, Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar, Macarlar, Peenekler, Kumanlar, Tatarlar, Seluklular ve Osmanllar hakknda bilgi mevcuttur[125]. Symeon Megistros: Hun, Avar, Hazar ve Bulgarlar hakknda ksa bilgiler verilmektedir[126]. Vita Gregentii: Bu eserin iki yerinde Avarlardan

sz edilir[127].

Vita Guriae: 395-396'da istilasndan bahseder[128].

Hun-Eftalitlerin

Vita Hypati: Eserde Hun saldrlar ve bunlar hakknda bilgiler bulunmaktadr[129]. Vita Photinae: Avarlardan bahseder[130].
Bizim bu almamz ise VI. yzyln iki nemli Bizans kayna olan Menandros P. ve T. Simokattes'in eserlerinde Trklerle ilgili verdikleri bilgileri Grekeden ngilizceye yaplan tercmesinden istifade ederek Trkeye kazandrmay amalamtr. Menandros'un Fragmanlar IX. asrda meydana getirilen ve otuz binin zerinde maddesi olan Suda Ansiklopedisinde bir araya getirilmitir. Bu ansiklopedi sayesinde Fragmanlar gnmze kadar ulaabilmitir. Bu kymetli eseri Grekeden ngilizceye R.C. Blockley evirerek 1985 ylnda yaynlamtr. Blockley eserinin giri ksmnda

Menandros'un hayat ve eseri hakknda ok geni ve deerli bilgiler vermitir. Akabinde Menandros'un yaad dnemi incelemi ve Bizans mparatorluunun genel yapsn ortaya koymutur. Dnemin dier kaynaklar ile mukayeseler yaparak okuyucunun daha derli toplu ve doru bilgilere ulamasn amalamtr. Blockley zellikle Menandros'un Fragmanlar zerine yaplan almalar ve yorumlar zerinde durarak, tarihin nemli bir dnemi hakknda bilgi veren Menandros'un eserinin gvenilirliini tartmak suretiyle, aratrmaclarn iini kolaylatrmtr. Nitekim biz bu almamzda Blockley'in ngilizceye evirerek yaynlad eserinin nsz ile giri ksmndan olduka detayl bir ekilde istifade ettik[131]. Ayrca verilen dipnotlar da konunun nemine ve de ilgisine gre aynen vermeyi uygun bulduk. zellikle Menandros'un hayat ve eseri ile ilgili bilgileri Blockley'in verdii bilgileri zetlemek suretiyle kaleme aldk. Konu btnl olmas asndan Trklerle ilgili ksmlarn haricindeki baz metinlerin de tercmesini yaptk. Okuyucunun daha iyi anlayabilmesi iin Fragmanlar ayr ayr vermeye altk ve her Fragman'da anlatlan olaylar

zetleyen, fakat eserin aslnda olmayan, balklar koyduk. Simokattes'in eseri ise tercme, giri, ilave notlar ve geni aklamalarla beraber Michael and Mary Whitby tarafndan 1986 ylnda yaynlanmtr[132]. mparator Herakleios (610-641)'un iktidar dneminde eserini kaleme alan Theophylaktos Simokattes, Roma mparatorluu'nun siyasi, askeri ve diplomatik tarihi hakknda olduka doyurucu bilgiler vermektedir. I. Justinos'un (518-327) tahta kt 518 ylndan Tiberios'un (578-582) tahttan indii 582 ylna kadar olan dnemi kaleme alan Simokattes, Agathias ve Menandros'un brakt yerden devam ederek Bizans tarihini yazmtr. Eseri sekiz kitaptan meydana gelmektedir. Biz almamzda Whitby'nin Grekeden ngilizceye tercmeye ettii eseri kullandk. Ayrca bu almann nsz ve giri ksmnda gerek Simokattes'in hayat gerekse eseri ile ilgili verilen teferruatl bilgileri zetleyerek kendi almamzda kullandk. Bununla beraber, mtercimin verdii dipnotlar aydnlatc olmas dncesiyle tercme ederek ayn ekilde verdik.

XIX. ve XX. yzyl bat tarz tarihiliin en byk yanlglarndan biri de "barbar" tabirinin ok kullanlarak yaygnlatrlmasdr. Bu tabir ile Asya bozkr hayat tarzn benimseyen kavimlerin kastedildii malumdur. Zaman zaman Bizansl mellifler "barbar" tabiri ile Slavlar da kastetmilerdir (Frg,21). Ancak kelimenin artrd anlamlar meseleyi farkl noktalara tama gayesi gtmektedir. Burada zellikle vurgulamak gerekir ki, kavimlerin gerek sosyal yaam tarzlar, gerek yaadklar blgeler, gerek ekonomik faaliyetleri, gerekse askeri anlaylar ne olursa olsun bu ekilde adlandrlmalar doru deildir. Bu dncenin btn kavimler iin ortaya konulmas ve uyulmas gereken evrensel ilim anlay haline gelmesi gerekmektedir. Kald ki Trk milletinin tarihinde bu tip yaktrmalara malzeme olacak veya bu adlandrmalar hak edecek en kk bir iz bulmak mmkn deildir. Trklerin dnya kltr ve medeniyetine yapt katklar gz nnde bulundurulduunda, insanlk tarihine hizmet eden ender milletlerden olduumuz anlalacaktr. Bu cmleden hareketle Bizans kaynaklarnda ve

Greke'den ngilizceye yaplan tercmelerinde "barbar" kelimesi sk sk kullanlmaktadr. Biz almamzda zaman zaman metne sadk kalmak amac ile "barbar" kelimesini kullanmak zorunda kaldk. Ancak baz durumlarda kastedilen topluluk anlalyor ise, dorudan ismini yazmay tercih ettik. almamzda Bizans kelimesi veya tabiri yerine, zaman zaman Roma veya Dou Roma tabirini kullandk. Bilindii zere Bizans tabiri daha sonraki yzyllarda (XVI. yzyl) kullanlmaya balanan bir tabirdir. Dorusu Dou Roma olmaldr ancak gnmzde yerlemi bir terim olarak "Bizans" kullanlmaktadr. Sonu olarak Trk Tarihi ve kaynaklar zerinde yaplan almalar lkemizde hzla yaylmaktadr. zellikle kaynak evirisi ilim hayatnn vazgeilmez bir unsurudur. Akademi camias kendi evresinin dndaki dnyann yazd, kefettii, yorumlad ve de kulland bilgiden bihaber olursa, kendi yazdklar da bir dereceye kadar fayda salayacak ama yeterli olmayacaktr. Bu sebeple Eski Bat kaynaklarnn bir an evvel tercme edilerek ilim lemine

kazandrlmas gerekmektedir.

I. BLM

A- Menandros Protektor'un Hayat[133]


Menandros hakknda gerek Trke gerekse bat dillerinde ok fazla yaz kaleme alnmamtr. VI. yzyln ortalarnda stanbul'da doan Menandros'un hayat, kiilii ve ailesi hakknda kaynaklarda hemen hibir bilgiye rastlanlmamaktadr[134]. Menandros hakknda, kendi yazd eserden ok az bilgi edinebilmekteyiz. Hayat ile ilgili bu bilgileri daha ok Menandros'un biyografik Fragmanlarn ieren Suda[135] (M591=Fr. 1,1)'dan ve bir ksmn d a Excerpta de Sententiis isimli eserden (1=Fr. 1,2)'den bulabiliyoruz. Babas stanbul'un yerlilerinden olan Euphratas adnda biridir[136]. Suda'daki kaytlar babasnn bir Bizansl olduunu ve yksek renim almadn, oullar Herodotos ve Menandros'un hukuk eitimine baladn sylemektedir. Herodotos eitimini bitirememesine ramen Menandros hukuk eitimini tamamlayabilmi; ancak avukatlk yapmamtr. "Tarih"'in giri blmnde Menandros, kardeinin okulu braktn, eitimini ald hukukuluu brakp ahlakszla ve apknla dtn, devaml

elence yerlerine gittiini anlatmaktadr[137]. Menandros bu ortamda Agathias'n tarihini tamamlama iini srf ortaya konulan dl elde etmek iin stlendiini aka sylemektedir. Bu ynyle Menandros kendisinden nceki geleneksel yazarlardan ayrlarak en ak szl ve samimi yazar konumuna gelmitir. Menandros ve eseri hakknda bilgi veren B. Baldwin, Bizansl mellifin air zelliini de vurgulamaktadr[138]. Bir dnem yoksulluk ve acizlik iine den Menandros'un hayat, mparator Mavrikios'un tahta kyla deimektedir. Mavrikios'un sanata ve yazarlara verdii destek ve dller Menandros'u, talihini deitirecek "Tarihini" yazmaya yneltmitir. Bylece Agathias'n lmnden sonra Agathias'n Tarihi'ni tamamlamaya karar vermi ve bu ii baaryla yapabilmesinin yolunu mparator Mavrikios salamtr. Menandros'un bundan sonra imparatorluk arivinde st dzey imtiyazl bir memur olarak alt grlmektedir. Yksek bir maa almakta olduu ve protector yani koruyucu unvan tad Suda ve Excerpta'da kaydedilmektedir. VI. yzylda imparatorlukta baz ayrcalkl insanlarn elde

e tti i protector unvan ve grevinin askeri bir mahiyette olduu bilinmektedir. Fakat mellifimizin bu unvannn askeri bir mahiyet tamad grlmektedir. Nitekim Menandros'un kendisinin de ifade ettii gibi, bu unvan ile sadece bir diplomatik grev elde ettii anlalmaktadr.

B- Menandros'un Eseri
Fragmanlar, onun Excerpta'da olarak anlan tek eseridir. Menandros'un tarihi kaytlarnda Agathias'n eseri devaml kaynak olarak gsterilmesine ramen, Fragmanlar biim ve malzeme olarak selefi ile karlatrldnda, bu esere yaplm bir ek ya da haiye olarak grlmemelidir. Giriten balamak zere Agathias'n izledii yntem, slubu ve hkmleri zamanla alt st olmu farkl bir ekilde gelimitir. uras kesindir ki Menandros kendisini byk yazarlar snfnda konumlandrmay dnm, onlar arasnda yer almay hayal etmitir. Menandros'un

[139]

Menandros, almalarnn karl olarak ald dller ierisinde eserinin uzun bir sre sonra ilim leminde bu kadar yaygnlamasn beklemiyordu. Metinlerin bir ksm kaybolmu ve unutulmutur. Mamafih tarihi kaytlar ieren metinlerden en azndan bir nsha, X. yzylda bulunmu ve Excerpta de Sententiis[140] ve de Legationibus'un[141] yazarlar tarafndan metinden istifade edilmi ve bylece mevcut metnin tamam bugne kadar

korunabilmitir. Baz ek malzeme Suda'nn pasajlarnda yer almtr ve bazen Menandros'a atfedilmi ama genelde anonim ve daima muhtasar olarak gsterilmitir. Bunlar dnda Paris'teki nshada yer alan bir Fragmann (Frg,17) Menandros'a ait olup olmad kesin deildir, baz mellifler aksi gr belirtmektedirler. Menandros tarafndan betimlenen baz olaylar kapsayan Ioannes Epiphaneus'un tarihinde[142], Menandros'dan istifade eden Theophylaktos ve Evagrios'dan aktarmalarla yaplan bir benzerlikten de sz etmek mmkndr. mparatorluun doudaki ileri hakknda yazan Bizansl Theophanes'in de Menandros'dan fazlaca istifade ettii grlmektedir. Evagrios ise Kilise Tarihi 'nde Ioannes Epiphaneus'un eserine Menandros ile ilave yapmtr fakat bu durum kabul edilmemitir. Benzer bir durum ana kayna Ioannes Epiphaneus olan Theophylaktos'un yazara ilave ve dzeltmeleri Menandros'dan yapm olduu gerei iin de geerlidir fakat dier ayrntlar John'un yazdklarndan farkllamtr. Grld gibi Menandros'un eserinden, kendisinden sonra eser brakan pek ok mellif tarafndan istifade edilmi ve metinleri kullanlmtr.

Menandros'un eserinin giriindeki takririne gre tarihi kaytlarna Agathias'n bitirdii yerden, 557/58 ylndan yani Kutrigurlarn Trakya'ya vard tarihten itibaren balamaktadr. Theophylaktos'a gre (I,3,5) Menandros, Sirmium'un Avarlar tarafndan ele geirilme tarihini Tiberios'un ld ve Mavrikios'un yerine getii 582 yl olarak kaydetmitir. Bu tarih, eserin son yl olarak alglanmaktadr. Ancak giri blmnden edinilen izlenime gre Menandros, Mavrikios'un hkimiyet devresini de yazmaya niyetlenmi -belki de yazmtr- ancak bu konuda hibir iz yoktur.

Excerpta'da (zellikle Frg,6,1)[143] yer alan Fragmanlarna gre Menandros, olaylar geni bir bak asyla ve ayn zamanda ge dnem klasik historiografinin pratikleri ile uyum iinde ele almtr.
Menandros'un eserindeki usul ve kaynak kullanm konusu ok belirgin deildir. Menandros klasik bir tarihi olarak deerlendirilse de klasik yazarlardan sadece ikisine, Homeros ve Hesiod'a atf yapmaktadr. Klasik bilime yapt mracaat da

gayet kstldr. Menandros'un slubu dnemin klasik tarihileri tarafndan kullanlan geleneksel yaz kalplar ierisinde deerlendirilebilir. Dnemin yazarlar eitim alrken oka retorik, iir ve dramdan besleniyorlard. Kelimeler ve ibareler klasik yazarlardan rnek alnarak kullanlyordu ve bylece yazar da bu tr erevesinde tanmlanabilir. Ancak bu bilinli dn almalarn ya da sadece tpk kullanmn ge dnem yazarlarn daarcndan alnma hususu da pek belli deildir. Daha ak ve bilinir olan ey Agathias'n kulland yaz stilinin kullanm ve Menandros'un onun stili ile yakndan ilgilenmesi ancak dnem iinde grlen genel terkiple balantl olarak yazarda baz deiimlerin olduudur. Yabanc halklar adlandrrken Menandros'un daha ada olduu grlmektedir. Massaget ad grlmemekte ve skit ad Orta Asya halklar iin kullanlmaktadr. Trkler Trk, Avarlar Avar, Slavlar Slav ve Hunlar ise ayr ayr ve belli kabile topluluklar olarak grnmektedir. te yandan Lazi, arkaik

Kolchianlar, Farslar, Medler ya da Asurlularn ardldr. Ayrca yabanc adlar arasnda yazlrken tutarszlk gsterenler de vardr: Targitius / Targites, Meairanos / Mairanos, Dauritas / Daurentius, Kutrigur / Kotrager. Bu adlarn kopya eden kiiler tarafndan yanl geirilmesi pek muhtemeldir. Yazdklarnn ou dnemin eitim dzeninde yer alan standart kelime oyunlar, argmanlar ve mtalaalar ile bezenmitir. Menandros tarafndan konulara gsterilen ilgilerin arlk derecesi de Menandros'un kaynaklar hakknda fikir yrtmeye imkn salamaktadr. Birok dier klasik yazarda grld gibi yazar kaynaklar hakknda ok az bilgi vermektedir. Ancak imalardan anlald kadaryla yazar kaynaktan beslenmektedir: Yaynlanm birka eser, ariv kaynaklar ve szl raporlar. Menandros tarafndan zikredilen tek yaynlanm kaynak Peter'in bizatihi yaynlad eseridir. Zemarkhos Gk-Trk'lere yapt seyahat iin bir deerlendirme yaynlam olmaldr. Ayrca Menandros'un mzakereler hakknda verdii bilgiler muhtemelen imparatorluun arivlerine dayanmaktadr.

Menandros'un bir Hristiyan olduuna phe yoktur. Ancak selefleri Prokopios ve Agathias'n yapt gibi Hristiyan terminolojisini kullanmaktan kanmtr. Menandros'un eserinde yer alan malzeme Bizans mparatorluu'nu merkeze koyarak dier halklar ve devletlerle olan ilikiyi ele almaktan ibarettir. Excerpta de Legationibus bu ilikilere dair malzemenin esas itibariyle olduu kaynaktr ki pein hkmlerle terkip edilmitir[144]. Excerpta de Sententiis ve Suda'nn da benzer yaklam iinde olduu grlmektedir[145]. Menandros'un Fragmanlar farkl konulara gre tasnif edilmitir: 1, 1-2 nsz 2 Lazica'da sava; Kutrigur ve Utigurlar 3, 1-2 Narses talya'da 4, 1-8 Eftalit Devletinin mha Edilmesi; Avarlarn Ka

5, 1-3 Avarlarn Batya Kamas; Romallarla ttifak 5, 4 Tuna'da Avarlar; Romallara Kar Dmanlk 6, 1-3 Sasnlerle On Be Yl Bar 7, 1-9 Justinianos'un lm; II. Justinos'un Tahta k 8 Avar Elisinin Justinos'a Gelmesi 9, 1-3 Sasnlerle Mzakere 10, 1 Gk-Trk Elilerinin Romallara Gelmesi 10, 2-5 Eli Zemarkhos'un Gk-Trklere Gitmesi 11 Avarlarn Franklara Saldrmas 12, 1-2 Avarlarn ve Langobardlarn Gepidleri Ortadan Kaldrmas 12, 3-8 Avarlarn Sirmium Kuatmas 13, 1-5 Hsrev'in Hristiyanlara Bask Yapmas

15, 1-6 Avarlarla Mcadele; Romallarn Malup olmas; Antlama 16, 1-2 Romallarn Sasn Blgesinde yer alan Ermenistan'daki syan Desteklemesi, Nusaybin'in Kuatlmas 17 Apamea'daki Ha Kalntlar 18, 1-4 Mzakereler mparator Tiberios; Sasnlerle

18, 5-6 Kafkaslarda ve Ermenistan'da Mcadeleler, Sasnlere Gnderilen Elilik Heyeti 19, 1-2 Valentinus'un Gk-Trklere Eli Olarak Gnderilmesi 20, 1-8 RomaErmenistan'da Mcadele Sasn Mzakereleri,

21 Slavlarn Yunanistan' Yamalamas, Romallarn Avarlardan Yardm stemesi

22 Tiberios'un Langobardlarn talya'y Tahriplerine Engel Olmaya almas 23, 1-7 Roma-Sasn Mzakereleri; General Mavrikios, Arzenene stilas 23, 8-12 Tiberios Agustus; Hsrev'in lm ve IV. Hrmz'n Tahta k, Mzakerelerin Baarsz Olmas; Mcadelenin iddetlenmesi 24 Tiberios'un Langobardlara Kar talya'ya Tekrar Yardm Etmesi 25, 1-2 Avarlarn Mitrovica/Srbistan) gali Sirmium (Sremska-

26, 1-7 Roma- Sasn Mzakereleri; Mcadelenin iddetlenmesi 27, 1-3 Romallarn Sirmium'u Avarlara Terk Etmesi

C- Trklerle lgili Fragmanlar


Fragman 2

Kutrigur ve Utigurlar (Birinci paragrafta Medlerin Kolhis lkesine sahip olmalar ve Bizans ile ilikilerden sz edilmektedir)

kinci Paragraf [Dou'da] Bu gelimeler meydana gelirken, Zabergan'n[146] nderliindeki Hunlar (Kutrigurlar), Roma mparatorluundan ok uzaa srlmlerdi. Fakat Kutrigurlarn geri dnmeyi ve Trakya topraklarn yamalamay planladklarn dnen Justinianos, bu esnada Utigurlarn[147] lideri olan Sandilkh'e bask uyguluyordu. ok sayda eli gndererek veya onu provoke etmek amacyla eitli yollar denemek suretiyle, Sandilkh'in Zabergan'a kar savamas iin srekli giriimlerde bulunuyordu. Ayrca Justinianos Sandilkh'e gnderdii mesajlarda, eer Kutrigurlar yok ederse Roma mparatorluu tarafndan Zabergan'a denen yllk vergilerin hepsini ona gndereceini belirtmitir. Bu nedenle Romallar ile iyi ilikilerde bulunmak isteyen Sandilkh, arkadalar (soydalar ?) olan kabile bireylerini tamamen ortadan kaldrmasnn kt ve uygunsuz olduu eklinde yant vererek u

ifadeleri kullanr: "nk onlar sadece bizim dilimizi konumuyor, bizim gibi adrlarda yaamyor, bizim gibi giyinmiyor ve bizim gibi yaamyorlar, onlar ayn zamanda baka liderleri takip etseler bile, bizim akrabalarmzdr. Ne var ki, Kutrigurlar atlarndan yoksun brakacaz ve onlarn sahibi biz olacaz, bylelikle binekleri olmadan Romallar talan edemeyecekler". Justinianos'un da ondan yapmasn istedii ey aslnda buydu[148].

Fragman 4, 2

Avarlarn Bat'ya Ka Gk-Trklerin lideri stemi, Avarlarn katn[149] ve kendi lkesinden ayrlmalar ile Trklerin mlklerine verdikleri zarar renince, doal olarak bozkrl kavimlerde olduu gibi, vnerek ve gururlanarak unlar sylemitir: "Onlar ku deil ki Trklerin kllarndan kaabilmek iin gkyzne uabilsinler, onlar balk deil ki sulara girip denizin derinliklerine saklanabilsinler; sadece yeryznde yolculuk edebilirler. Eftalitler ile savamza son verir vermez, Avarlara saldracam ve benim kudretimden kaamayacaklar". stemi'nin bu gururlu tavrlarla Eftalitlerle savana devam ettii sylenmektedir[150].

Fragman 5, 1-4

Avarlarn Tuna'ya Gelii ve Roma ile Mnasebetler

Fragman 5, 1
Avarlar hakknda bilgi[151]: Uzun sre dolatktan sonra Alanlarn yaadklar topraklara gelmiler ve Alanlarn lideri Sarosius'un huzuruna karak kendilerini, Romallarn[152] dikkatine sunmas iin rica etmilerdir. Sarosius, o srada Lazica'daki[153] glerin generali olan Germanus'un olu Justinos'u[154] Avarlar hakknda bilgilendirmi, Justinos bunu Justinianos'a aktarm ve mparator generale, bu kabilenin Bizans'a eli gndermesini emretmitir. Avarlarn ilk elisi olarak Kandik adl biri seilmi ve bu eli saraya gelerek, mparatora kabilelerin en by ve en glsnn geldiini haber vermitir. Avarlar yenilmez idiler ve yollarna kan herkesi kolaylkla yenip harap edebilirlerdi. mparator onlarla bir anlama yapmal ve onlarn etkili korumasndan faydalanmalyd. Fakat en deerli hediyeler, yllk demeler ve yaamak iin olduka verimli araziler karlnda sadece Roma devletine kar ltufkr olacaklard. Kandik,

mparatora bunlar sylemitir. Justinianos'un vcudu zayft ve gc, gen bir adamken hem Vandal kral Gelimer'i hem de Gotlarn kral Vittigis'i esir ald zamandan beri, olduka azalmt. imdi yal bir adamd ve onun cesur ve sava ruhu gszlemi, Avarlarn gcn savmak iin savamaktan baka yollar aramt. Alnna yazlm sonu ile karlamasayd, ilk olarak sava yoluyla deil de akl yoluyla onlar yenilgiye uratabilir ve tamamen ortadan kaldrabilirdi; fakat ksa bir sre sonra hayata veda etti.

Fragman 5, 2
mparator [II. Justinos] meseleyi tartmaya am ve kutsal senato plann ve kurnazln vnce, hemen [Avarlara] hediyeler gndermitir: Altnla ilenmi eritler, divanlar, ipek elbiseler ve Avarlarn kibirli ruhlarn yumuatacak dier birok nesne. Ayrca eli olarak imparatorluun korumalarndan biri olan Valentinus'u[155] gndermi, kabileyi (boylar) Romallar ile bir anlama yapmaya ve dmanlarna kar beraberce silahlanmaya davet etmesini istemitir. Bu, benim grme gre, olduka zekice

bir hareketti, nk Avarlar ister stn gelsin isterse yenilsinler, her iki durum da Romallarn yararna olacakt. Valentinus gidecei yere ulat zaman, hediyelerini sunup mparatorun mesajn iletince, Avarlar ilk nce Unigurlar, daha sonra bir Hun kabilesi olan Zalileri ve ayn zamanda Sabirleri malup ederek emirleri altna almlard[156].

Fragman 5, 3 Ant[157] liderleri kt bir ekilde yenilgiye urayp umutlarn kaybedince, Avarlar bunlarn topraklarn yamalayp talan etmilerdir. Dmann saldrlar sonucu aresiz durumda kalan Antlar, Idariz 'in olu v e Kelagast'n erkek kardei Mezamer'i eli tayin ederek Avarlara gndermiler ve esir olarak alnan kendi kabilesinin yelerinden bazlarnn fidye ile serbest braklmalarn istemilerdir. Eli Mezamer boboaz bir palavracyd. Avarlara geldiinde kibirli ve olduka ihtiyatsz bir biimde konumutu. Bu nedenle, Avarlarn bir arkada olan ve Antlara kar dmanca planlar olan bir Kutrigur, Mezamer'in bir eli iin gerekenden fazla kibirli konutuunu duyunca Kaan'a unlar sylemitir: "Bu adam tm

Ant halk ierisinde en gl olandr ve kim olursa olsun tm dmanlarna kar koyabilir. ldr onu, bylelikle dman topraklarn korkusuzca istila edebilirsin". Bu szler zerine ikna olan Avarlar, elilerin dokunulmazln hie sayarak ve kanunlar gz ard ederek Mezamer'i ldrdler. Bundan sonra da Ant topraklarn eskisinden daha fazla yamaladlar, esirleri kardlar ve hi ara vermeden her yeri talan ettiler.

Fragman 5, 4
Avarlar, boylarnn yerlemesi iin anayurt yapmak istedikleri blgeye bakmak zere, Justinianos'a eliler gnderdiler[158]. General Justinos'un tavsiyesi zerine[159] mparator, Avar kabilesini nceden Herul'larn yaadklar ve kinci Pannonia olarak adlandrlan blgeye yerletirmeyi planlamtr. ayet bu topraklar zerine yerleme konusunda anlama salanabilseydi, mparator buralar onlara verecekti. Fakat Avarlar skitya dnda yaamay ok fazla istemiyorlard, nk tahminimce bu blgelere ok balanmlard[160]. Yerleim yeri konusundaki grmelerde ok fazla ilerleme

kaydedilmemesine ramen, General Justinos Bizans'a eliler gndermi ve mparatora belirli bir sre boyunca Avarlar burada alkoymalarn nermitir. nk ad Kunimon olan elilerden biri ile arkadalk kurmu ve Kunimon gvenilir bir biimde ona niyetlerinin iddia edilenlerden farkl olduunu sylemitir. Avarlarn talepleri olduka makul idi ve Romallara kar iyi niyetlerini gstererek, bu ekilde Tuna Nehri'ni geene kadar, ihanetlerinin bir maskesi olarak masumca yerleme isteklerini kullanyorlard. Aslnda Avarlarn niyetleri farklyd ve eer Tuna Nehri'ni gemeyi baarrlarsa, tm ordular ile birlikte bir saldr dzenlemeyi planlyorlard. Justinos bunu renince, mparatora elilerin Bizans'ta alkonmalarn sylemitir, nk eliler salverilmeden nce, Avarlar nehri gemek istemeyeceklerdi. Bunlar yaparken Justinos Avarlarn nehri gemelerine kar nlem alma konusunda daha az dikkatli deildi, nk buray korumak iin muhafz ktalarnn komutan olarak Bonos'u[161] tayin etmiti. Avarlarn elileri, mparatordan taleplerinin hibirini alamadklar iin, ondan alldk hediyeleri

aldlar ve hem kyafet hem de silah olarak ihtiya duyduklar ne varsa satn alarak gitmelerine izin verildi. Ne var ki, mparator Justinianos gizlice Justinos'a ne olursa olsun elilerin silahlarn ellerinden almalarn emretmitir. Bunun zerine general dn yolunda elilerle karlanca bu emri yerine getirmitir. Bundan sonra, Romallar ve Avarlar arasnda, nceden beri iin iin yanan husumet patlak vermitir. Fakat belirgin neden elilerin acilen salverilmemelidir. Bayan[162], elilerin hzla geri gnderilmelerini talep etmitir, fakat mparator planlanan eyi ok iyi bildii iin, elileri bakentte tutmak iin durumu eitli yollarla idare etmeye almtr.

Fragman 8

Avarlarn Justinos'a Eli Gndermesi Gen Justinos'un hkmdarl srasnda (565-578), Avarlarn elileri nceki mparator Justinianos'un kabilelerine verdii olaan-yllk hediyeleri almak iin Bizans'a gelmilerdir[163]. Bu hediyeler, uuan salarn[164] snrlamak iin yaplan altnla ilenmi eritler ve benzer ekilde divanlar ve dier lks eyalard. Bu sebeplerin haricinde ayrca Avar elileri; mparatoru denemeye ve ayn ekilde hediyeleri alp alamayacaklarn, Romallarn ataleti ile alay edip edemeyeceklerini ve ihmalkrlklarn kendi menfaatlerine dntrp dntremeyeceklerini anlamak iin gelmilerdir[165]. mparator ile birlikte kendilerine pek ok seyirci bulmular, ayn zamanda da istediklerini tercmanlar yoluyla syleme hakk kendilerine verilince, unlar sylemilerdir[166]: "Ey mparator, dorudur ki babanzn hkimiyetini miras aldnz, bu nedenle tpk babanzn yapt gibi onun arkadalarna menfaat salamalsnz ve babanz hayattayken yaptklarnn hibirini deitirmeden, u an l olduu iin kendinizi onun gerek halefi olarak

gstermelisiniz. Bu nedenle, ayn davranlara devam edecek ve eit derecede istekli bir biimde sizin cmertliinizden bahsedeceiz ve sizi velinimetimiz addedeceiz. Ayrca, eer bize cmert davranlrsa, davranlarnza ayn ekilde karlk vermemekten utan duyacaz. Babanz bize hediyeler verince biz de, hem de yapabileceimiz halde, Roma blgesini istila etmeyerek hem de daha sakin durarak borcumuzu dedik. Bizler Trakya'y srekli istila eden komu barbarlar toptan yerle bir ettik ve hayatta kalanlardan hibiri Trakya snrlarn geemedi, nk Roma mparatorluu ile dost olan Avarlarn gcnden korktular. Bu nedenle bizim iin yapacanz tek yeniliin bize babanzn yaptndan daha fazla deme yapmanz olduunu dnyoruz ve bu da bizi size babanzdan daha fazla yaknlatracak ve size daha fazla teekkr borlu olacaz. Olaan (yllk) hediyelerimizi almak iin geldik. unun farknda olmalsnz ki eer liderimiz ncelikle bu hediyeleri alamaz ise, sizlerin ve Roma Devleti'nin iyi bir dostu olamaz ve bunun iin Romallara saldrmay planlar"[167]. Avar elileri bu mphem konumay yaparak hem

ricada bulunmular hem de tehditler savurmulardr, nk bu ekilde mparatoru korkutacaklarn ve yldracaklarn ve bunun sonucunda da Romallarn Avarlara vergi demek zorunda kalacaklarn dnmlerdir. Fakat mparator Avarlarn szlerinin kuru grltden baka bir ey olmadn dnm ve u ekilde cevap vermitir: "Hem yalvarp hem de bbrlenerek bu ekilde istediiniz eyleri alacanz dnrken, amalarnzda baarszla uradnz. Bizi ne iltifatlarnzla kandrabilirsiniz ne de tehditlerinizle korkutabilirsiniz. Fakat size babamn verdiinden daha fazlasn vereceim. Kibiriniz normal olann tesine gemi ve ben sizlere uygun davranmay reteceim. Disiplinsiz ruhlar slah eden ve tabiri caizse, onlar eiten, ykma ynelik hevesli aceleciliklerini kontrol altna alan; kendi isteklerine dkn olduu iin gerekli paray tedarik edenden daha byk bir velinimet olacaktr. kincisi bir arkada gibi grnse de, kendilerine menfaat salayanlar hemen ortadan kaldrmak iin en kk bir bahaneyi kullanacaktr. imdi bizden en byk deere sahip olan hediyeyi yani hayatlarnz alarak ve Roma altn yerine, hayatta kalmanz salayacak dehetimizi alarak buradan ayrln.

Sizinle ittifak kurmaya hi ihtiyacm yok, sizler de bizden bizim vermek istediklerimizin dnda hibir ey alamayacaksnz ve hizmetlerinizin karl olarak, umduunuz gibi bizden vergi deil, cretsiz bir hediye olarak bunu alacaksnz." mparator Avar elilerini[168] bu ekilde korkutunca, bu insanlar onun szlerinden ihtiraslarna eza ektirecei, kendilerine nceden verilen eylerin verilmeyecei ve gelecekte, herhangi bir karlk olmadan Roma mparatorluu'na saldramayacaklar sonucunu karmlardr. Byk bir umutsuzlua dmler ve mevcut durumun sonucunun ne olaca ve ilikilerinin nasl bir ekil alaca konusunda tartmlardr. Hem hibir amalar olmadan Bizans'ta kalmak hem de buray elleri bo terk etmek istememilerdir. Fakat bu iki eytana (elilere) kendi kabilelerine dnmek ve arkadalarna katlarak mparatorun cevab ile sarslm bir vaziyette Franklerin topraklarn tamamen terk etmek daha mantkl gelmitir.

Fragman 10, 1-5

Gk-Trk Elilerinin Justinos'a Gelmesi

Fragman 10, 1
Justinos'un hkmdarlnn drdnc ylnn banda (568 sonu-569 balar), Gk-Trklerden bir eli Bizans'a geldi. Gk-Trklerin gc artt iin, nceden Eftalitlerin imdi de Gk-Trklerin tebaas o l a n Sogdlar krallarndan Sasnlere bir eli gndermesini ve Sogdlarn orada seyahat etmesine ve Medlere ham ipek satmalarna izin verilmesi hususunda talepte bulunmasn istediler. stemi[169] bunu kabul etti ve liderleri Maniakh[170] olan Sogdlu elileri gnderdi. Eliler Sasn kralna ulatklar zaman, kendilerine herhangi bir engel olmakszn topraklarnda ham ipek satma izni verilmesini talep ettiler. Elilerin taleplerinden ok da memnun olmayan Sasn kral, topraklarndan Sasn blgesine serbest giri verme konusunda isteksiz olduu iin, cevabn bir sonraki gne kadar erteledi ve ertelemeye devam etti. Bir dizi ertelemeden sonra, Sogdlar bir cevap vermesi iin bask yapmalar zerine Hsrev, meseleyi tartmak

iin bir meclis toplad. Bu srada Kral karsnn rzna getii iin, kendi kabilesini Gk-Trklere ikyet eden (bu srada kabilesini terk ederek Medlere katlmtr) Eftalit kavmine mensup olan Katulph[171] adnda biri, Sasn kralna ipei reddetmesini deil, adil fiyatn deyerek satn almasn ve bunlar elilerin gzleri nnde yakmasn tavsiye etti. Bu sayede adaletsizlik yapt iin itham edilmeyecek; fakat Gk-Trklerden ham ipek almak istemedii anlalacakt. Bylelikle ipekler yakld ve Sogdlar btn bu olanlardan hi de memnun olmayarak lkelerine dndler. Sogdlar neler olup bittiini stemi'ye anlatnca, stemi Sasnlere baka bir eli gnderdi, nk Sasnler ve kendi devleti arasnda dostane ilikiler kurmak istiyordu. Bu ikinci Trk eli gelince, Sasnlerin yksek dereceli yetkilileri Katulph ile grtkten sonra kral [Hsrev], skitlerin[172] gvenilir olmayan doalar nedeniyle, Gk-Trkler ile dostane ilikiler kurmann tamamen Sasnlerin aleyhine olduuna karar verdi. Bununla birlikte elilerden bazlarnn zehirlenmesini emretti, bu sayede bundan sonraki eliler de buraya gelmeyi

reddedeceklerdi. Trk elilerinin ounluu, veya drd hari, yiyeceklerine kartrlan ldrc zehir ile ldrldler. Sasnler arasnda Trk elilerin Sasn lkesinin boucu kuraklndan ldkleri haberi yayld, nk kendi lkeleri genellikle kar kaplyd ve souk havadan uzaklanca hayatta kalmalar mmkn deildi. Geriye kalanlar farkl bir durumdan phelenmi olsalar bile, kendi lkelerine dndklerinde Sasnlerin sylediklerinin aynsn sylediler. Fakat kurnaz ve zeki bir adam olan stemi neler yapldnn farkna vard ve elilerin hainlikle ldrldklerini anlad. Bu da Sasnler ile GkTrkler arasndaki husumetin nedeni oldu. Sogdlarn lideri Maniakh bu frsat deerlendirdi ve stemi'ye Gk-Trklerin Romallar ile dostluk kurmalarn ve dier insanlardan daha ok kullandklar iin onlara sat amal ham ipek gndermelerinin daha iyi olacan tavsiye etti. Maniakh'n kendisi Gk-Trk elileri ile iyi anlamak iin olduka hevesliydi ve bu sayede Romallar ve Gk-Trkler dost olabilirlerdi. stemi bu teklife onay

verdi ve Maniakh' eli olarak selamlarn iletmek zere, ayrca ham ipekten olduka deerli bir hediye ve bir mektup ile beraber Roma mparatoruna gnderdi[173]. Mektubu tayan Maniakh yola kt. ok sayda yollardan geti ve ok sayda arazileri at, bulutlara erien yksek dalardan, geni ovalardan ve ormanlardan, bataklklardan ve nehirlerden geti. Daha sonra Kafkaslar geti ve nihayet Bizans'a ulat[174]. Saraya girip mparatorun karsna gelince, her eyi dostane ilikiler kurallarna gre yapt. Mektubu ve hediyeleri bunlar almak iin kendisine gnderilen kiilere verdi ve zahmetli yolculuunun boa kmamasn istedi. mparator skit dilinde[175] (Gk-Trke) yazlm mektubu bir tercman araclyla okuyunca, olduka istekli bir biimde eliyi huzuruna kabul etti. Daha sonra elilere Gk-Trklerin liderlii ve konumu hakknda sorular sordu. Eliler drt eyalet olduunu, fakat tm insanlar zerindeki hkimiyetin sadece stemi'de olduunu sylediler[176]. Ayrca, GkTrklerin Eftalitleri istila ettiini ve onlar vergiye

baladn da sylediler[177]. mparator yle bir soru sordu: "Yani tm Eftalit gcn kendinize tbi mi kldnz?". Eliler de "Tamamen" diye cevap verdiler. Sonra mparator "Eftalitler ehirlerde mi yoksa kylerde mi yayorlar?" diye sordu. Eliler: "Efendim, bu insanlar ehirlerde yayorlar"[178]. "yleyse" dedi mparator, "sizin bu ehirlerin hkimi olduunuz ak". "Dorusu bu" dedi eliler. mparator sordu: "ok sayda Avar'n Gk-Trk hkimiyetine kar nasl isyan kardklarn ve herhangi bir ksmnn size tabi olup olmadn anlat bize." "Ey mparator, hl bize bal olan kiiler var. Kaanlarn says tahminimizce yirmi bin civarndadr." Daha sonra eliler Gk-Trklere tbi olan kabileleri sayarak mparatordan Romallar ile Gk-Trkler arasnda bar olmasn ve hem saldr hem de savunma ittifak yaplmasn talep ettiler. Ayrca Roma mparatorluunun dman olan ve blgelerine baskn yapanlar yok etmek iin istekli olduklarn da eklediler[179]. Eliler bu ekilde konuurken, Maniakh ve yannda bulunanlar ellerini havaya kaldrarak bu szleri drst bir amala sylediklerine dair byk yemin ettiler[180]. Ayrca eer iddialar yanlsa ve yerine getirilemezse kendileri, hatta

stemi ve tm rk zerine lanetler okudular. Bu ekilde Gk-Trk insanlar Romallarn dostu oldu ve devletimizle bu ilikileri kurdular.

Fragman 10, 2
nceden Sacae[181] olarak adlandrlan Trkler bara ilikin olarak Justinos'a bir sefaret gnderince, mparator Trklere bir eli gndermeye karar verdi. O srada dou ehirlerinin genel kumandan olan Kilikyal Zemarkhos'a bunun iin hazrlanmasn emretti. Uzun bir yolculuk iin gerekli olan hazrlklar tamamlannca, Justinos'un hkmdarlnn drdnc ylnn sonlarna doru (Austos 569), on be yllk dngnn ikinci ylnda ve Latin takvimine gre Austos aynn balangcnda Zemarkhos, Maniakh'n kendisi ve arkadalar ile Bizans'tan ayrld[182].

Fragman 10, 3
Zemarkhos ve yanndakiler gnler sren yolculuu tamamlayarak, Sogdlarn yaad topraklara girdiler. Bu noktada atlarndan indiler ve bunu

yapmalar iin emir aldklar aikr olan baz Trkler, onlara satlk demir sundular ki bana gre bunun amac, demir madenlerine sahip olduklarn gstermekti. nk bu insanlar arasnda demirin kolaylkla elde edilmedii sylenmektedir. Demir madeni yataklarna sahip topraklara hkim olduklarn ima etmek iin byle bir gsteri yaptklar varsaylabilir[183]. Kendi kabilelerinden bakalar da ortaya karak kendilerini tekin olmayan eylerden kurtaran kiiler olduklarn sylediler ve Zemarkhos ile arkadalarnn yanna geldiler. Tadklar btn ykleri alarak yere koydular. Daha sonra tts aacnn dallarndan bir ate yaktlar, ziller ve davullar ile grlt kararak skit dillerinde baz hain szler sylediler, alevlerle atrdayan tts dallarn yklerinin zerinden geirdiler ve cinnete dp deli adamlar gibi davranarak kt ruhlar uzaklatrdklarn dndler. Bu ekilde baz adamlarn eytana kar engelleyici ve koruyucu olduklar dnlyordu. Dndkleri gibi eytanlar uzaklatrnca ve Zemarkhos'un kendisini atee yaklatrdklarnda, bu sayede kendilerini de temizlediklerini dndler[184].

Tm bunlar bu ekilde gerekleirken, Ektag (Akda), veya Grekede "Golden Mountain (Altn Da)" olarak adlandrlan dada[185] Kaan'n nerede olduunu gstermek iin tayin edilen kiilerle birlikte yolculuklarna devam ettiler. Zemarkhos ve arkadalar stemi'nin o srada bulunduu yere szde "Altn Da'n" bir vadisi ulatktan sonra, arldlar ve hemen stemi'nin huzuruna karldlar. stemi bir adrn iindeydi ve gerektiinde bir at tarafndan ekilebilecek, iki tekerlekli altn bir taht zerinde oturuyordu. Zemarkhos ve arkadalar Kaan selamladlar, adet olduu zere ona hediyelerini sundular ve hediyeler grevliler tarafndan alnd. Daha sonra Zemarkhos unlar syledi: "Birok insann hkimi, byk mparatorumuz benim araclmla size unlar sylemektedir, "Dostumuz olan ve Roma devletine kar ltuf gsteren sizlerin, talihiniz iyi gitsin ve baar sizinle olsun. Her zaman dmanlarnz istila edip onlar yamalayabilesiniz. Arkadalk kurallarna zarar veren kskanla sahip olursak, bizden uzak durun. Trk kabileleri ve Gk-

Trklere tabi olanlar bizim dostlarmzdr ve siz de bizim hakkmzda byle dnn". Zemarkhos tam olarak bunlar sylemi ve stemi de ayn szlerle karlk vermitir. Daha sonra lenlere baladlar ve gnn geri kalan ksmn ayn adr ierisinde elenerek geirdiler. adr eitli renklerde, hner olmakszn boyanm ipek perdelerle donatlmt. Bizim gibi zmden karlan arap imediler, nk topraklar zm arabn desteklemiyordu ve bitki trleri blgelerinin yerli rn deildi. Baka bir tr olan tatl bozkrl arab itiler[186]. Daha sonra herkes kalaca yere ekildi. Ertesi gn benzer ekilde ok renkli ipek perdelerle dekore edilmi baka bir kulbede[187] bulutular. Kulbenin iinde farkl ekillerde heykeller vard[188]. stemi tamamen altndan yaplm bir divann zerine oturdu. Yapnn ortasnda altn semaverler, su serpme aralar ve altn testiler vard. Tekrar lenlere baladlar ve ime (elenme) srasnda gerekli olan eyleri syleyip dinledikten sonra oradan ayrldlar.

Bir sonraki gn, iinde yaldzl ahap stunlar ve drt altn tavus kuu ile desteklenmi, ayrca dvlm altndan yaplm bir divan olan baka bir yapya geldiler. Bu yapnn nndeki geni bir alan zerinde, ok sayda gm nesneler, tabaklar, kseler ve yine ok sayda hayvan heykelleri, gm heykeller ve hibir ekilde bizim yaptklarmzdan daha baya olmayan, yani Gk-Trk kaannn zenginliini gsteren nesneleri tayan yk arabalar ekiliyordu[189]. Zemarkhos ve arkadalar orada beklerken stemi, Sasnler zerine yrd srada Zemarkhos'un yirmi izleyici ve katlmc ile birlikte kendisine katlmasn ve dier Romallarn Zemarkhos'un dnn beklemek zere Kholiatai'ya[190] dnmesi gerektiine karar verdi. [stemi]...onlar hediyelerle onurlandrdktan sonra gnderdi. Zemarkhos'a, Kherkhir[191] olarak adlandrlan topluluktan elde edilen bir sava esirini yani bir kadn kleyi sundu ve Zemarkhos Sasnlerle savamak zere yola kt. lerlerken Talas[192] olarak adlandrlan bir yerde kamp kurduklarnda, Sasnlerden gelen bir eli

stemi'nin huzuruna kt. Kaan Roma ve Sasn bykelilerini kendisiyle birlikte akam yemei yemeye davet etti. Eliler yemee icabet ettiklerinde stemi, Romal elilik heyetine byk bir sayg ile davrand ve erefli divan zerine oturmalarn istedi. Ayrca Sasnler hakknda ikyetlerde bulunarak, onlarn ellerinde hakszla uradn ve bu nedenle onlara kar savaa gittiini syledi. stemi hiddetli bir biimde sulamalarda bulunurken, Sasn elisi bu tr ortamlarda hkim gelen susma geleneini bozdu ve hzl bir ekilde kar karak stemi'nin sulamalarn cesur bir biimde yalanlad. Orada bulunanlar, elinin gelenei terk edip lsz ifadelerde bulunmasn ve fkesinin lszln grnce akna dndler. Sasn elileri bu artlar altnda Gk-Trk lkesinden ayrldlar ve bunun zerine stemi, Sasnlere saldrmak iin hazrlklara balad[193]. Bu olaydan sonra Zemarkhos ve arkadalarn ard, Romallara ynelik dostluu yeniden teyit etti ve onlar evlerine gnderdi. lk eli Maniakh ld iin onlarla birlikte baka bir eli gnderdi.

Maniakh'n halefinin ad Tagma, unvan ise Tarkhan idi[194]. Bylelikle stemi tarafndan, vefat eden Maniakh'n olu ile birlikte Romallara eli olarak gnderildi. Olduka gen bir delikanl olduu iin, kendisine babasnn unvan verildi ve Tarkhan Tagma'dan hemen sonraki rtbeyi ald. Bana gre bu ocuk babasnn unvann ald nk Maniakh, stemi'ye kar olduka arkadaa ve sadk idi. stemi, Zemarkhos ve arkadalarn gnderdikten sonra, daha nce kendilerine beklemeleri sylenen yere gnderilen Romallar ile Zemarkhos burada bulutular. Bu birlemenin ardndan eve dn yolculuklarna baladlar ve ilk Kholiatai[195] ehrini terk ederek kaleler boyunca yolculuk ettiler.

Fragman 10, 4
Roma elilerinin geldii ve bir Trk eli ile birlikte Bizans'a dndkleri haberi, Trk topraklarndan yaknlardaki kabilelere kadar yaylnca bu kabilelerin lideri stemi'ye, kendi insanlarndan bazlarnn Roma mparatorluunu grmeleri iin gnderilmesine izin verilmesini istedi. stemi bunu kabul etti fakat dier

kabile liderleri de bunu isteyince, Kholiatai lideri haricinde hi kimseye rza gstermedi. Romallar Oekh Nehri'nden onu aldlar ve uzun bir mesafe kat ettikten sonra bu byk, geni gle geldiler[196]. Zemarkhos burada gn dinlendi ve George adnda birini, mparatoru Trklerin lkesinden geri dndkleri konusunda bilgilendirmek zere bir mektupla gnderdi. George, on iki Trk ile birlikte, suyun olmad ve tamamen l halinde fakat daha ksa olan bir yoldan Bizans'a doru yola kt. Zemarkhos on iki gn boyunca kumlu sahilde yolculuk etti ve baz zor sava alanlarndan[197] kamay baararak Ikh (Emba) Nehrine, oradan Daikh'e (Ural) ve sonra dier baz glleri[198] de geerek Attila'ya (Volga) geldi. Daha sonra Ugur'lara[199] geldiler ve orada kendilerine Kophen[200] (Kuma?) Nehri yaknlarnda ormanlk bir alanda, kendilerini esir almak zere drt bin Sasnnin pusuda bekledii sylendi. Bu nedenle, orada stemi'nin hkimiyetini[201] koruyan Ugur'larn lideri, tulumlar su ile doldurarak Zemarkhos ve arkadalarna verdi, bu sayede l geerken

iebilecekleri bir eyleri olacakt. Bir gle geldiler ve bu byk su birikintisini getikten sonra Kophen nehrinin boald gllere ulatlar. Buradan, gerekten Sasnlerin kendileri iin pusuda bekleyip beklemediklerini grmek iin gzcler gnderdiler. Gzcler tm alan taradlar ve hi kimseyi grmediklerini bildirdiler. Buna ramen, byk bir endie ierisinde Alan'larn topraklarna doru ilerlediler, nk Oromuskhi kabilesinden ok korkuyorlard[202].

Fragman 10, 5
Alanlarn topraklarna geldikten sonra ve yanlarndaki Trkler ile birlikte hkmdarlar Sarosius'un huzuruna karlmak istendiklerinde hkmdar, Zemarkhos ve arkadalarn memnuniyetle kabul etti fakat silahlar alnana kadar Trk elileri kabul etmeyi reddetti[203]. Zemarkhos bu meselede hakem oldu ve bu konu hakknda gn tarttlar. Sonunda, Trkler Sarosius'un istedii gibi, silahlarn brakarak, huzuruna ktlar. Sarosius Zemarkhos ve arkadalarna, Miusimia'larn[204] topraklarndan gememelerini tavsiye etti nk

Sasnler Suania'da[205] onlar iin bekliyorlard; Dareine (Dar- Alan) adl yolu kullanarak dolambal yoldan gitmeleri onlar iin iyi olacakt. Zemarkhos bunu renince, ipek tayan on hamal gnderdi, nk Sasnlerin ipein nceden gnderildiini ve yolda ilk olarak onlarn yolculuk edeceini dnmelerini istiyordu, bu sayede onun bir sonraki gn ortaya kacan dneceklerdi. Hamallar yola knca, Zemarkhos Sasnlerin arkada sol tarafta pusuda bekledikleri dnlen Miusimia'dan ayrld ve Dareine'den geerek Apsilii topraklarna doru yola kt. Zemarkhos Rogatorium'a[206] ulat, daha sonra Karadeniz'e geldi ve burada Phasis[207] Nehrine giden gemiye, oradan da Trabzon'a giden gemiye bindi[208]. Halkn kulland yolu kullanarak Bizans'a geldi, mparatorun huzuruna kt ve ona her eyi anlatt. Zemarkhos'un GkTrklere yapt yolculuk ve dn bu ekilde sona erdi[209].

Fragman 11

Avar-Frank Mcadelesi Avarlar ve Franklar bir anlama yapp bar onaylaynca Bayan, Franklarn lideri Sigebert'e[210] (535-575), ordusunun alktan kvrandn ve Sigebert'in lkenin kral ve bir yerlisi olarak, mttefiki olan ordunun kt durumunu gz ard etmemesi gerektiini syledi. Eer Avar ordusuna erzak verirse bu sayede ordunun gcn yeniden kazanacan, orada gnden fazla kalmayacaklarn ve daha sonra ayrlacaklarn syledi. Bu mesaj Sigebert'e gnderilince, Avarlara hemen buday unu, sebzeler, koyun ve sr gnderdi[211].

Fragman 12, 1-2

Avar-Langobard ttifaknn Gepidlere Saldrmas

Fragman 12, 1 Langobardlarn[212] kral Alboin[213] (530572), Gepidlerin Kral Cunimund'a (l.567)
duyduu fkeyi bir kenara brakmayarak, Gepidlerin gcn yerle bir etmek iin her yolu kullanmay dnyordu[214]. Bu nedenle bir ittifak yapmaya davet etmek zere Bayan'a eliler gnderdi. Eliler gelince, Avarlarn en byk dman Romallarn Gepidler ile ittifak kurduklarndan beri, Gepidlerin ellerinde hakszla urayanlar gz ard etmemesini istediler. Ayrca Bayan Kaan'a Avarlara kar olduka dmanca olan, amcas Justinianos'un uzun sre nce Avarlar ile de yapt anlamay fesheden ve onlar olaan demelerinden yoksun brakan bir mparator olan Justinos'a kar savald gibi Gepidler ile de savamasn sylediler. Eer Langobardlara katlrlarsa, malup edilemez olacaklarn ve Gepidleri ortadan kaldrdklar zaman, birlikte onlarn zenginlikleri ve topraklarnn hkimi olacaklarn eklediler. Ayrca, bu baarya

ulaldnda, skitya ve Trakya'ya ulaabileceklerdi. Ksaca, komu blgelerden ie balayacaklar iin, hi aba gstermeden Romallarn topraklarn yamalayabilecekler ve Bizans'a girebileceklerdi. Langobardlarn elileri Romallara kar sava amann Avarlarn lehine olacan beyan ettiler. Aksi takdirde, ilk Romallar harekete geecek ve dnyann neresinde olurlarsa olsunlar Avarlarn gcn yerle bir etmek iin her yolu kullanacaklard.

Fragman 12, 2
Bayan, Langobardlarn elilerini kabul edince, onlarla ittifak kurmann kendisi iin olduka avantajl olacan biliyordu fakat daha fazla kazanl kmak istedii iin elileri oyalamaya karar verdi. Bylelikle nce kendilerine katlamayacan, sonra aslnda katlabileceini fakat isteksiz olduunu ileri srd. Ksaca eli olarak kendisinden ricada bulunanlara kar her trl hileyi kullandktan sonra, gnlsz bir ekilde ve sadece Avarlarn Langobardlarn sahip olduu hayvanlarn hemen onda birini almalar gerektiini ve eer stn gelirlerse, ganimetin

yarsn ve tm Gepid topraklarn almalar artyla kabul eder gibi grnd. Bylelikle anlamaya varld ve Gepidlerle savamak iin hazrlklara baland.

Cunimund'un bunu renince, korkuyla mparator Justinos'a yeniden eliler gnderdii ve nceden olduu gibi kendisine yardm etmesi iin yalvard sylenmektedir. Bunu yapmak iin nceden yemin etmi olmas ve szlerini tutmamas nedeniyle hi vicdan azab duymakszn, yeniden Sirmium ve Drave Nehri'nin gneyindeki topraklar vereceini syledi[215]. mparator Justinos gemi deneyimlerinden Cunimund'un gvenilir bir insan olmadn ok iyi biliyordu. Antlamay bozacan dnmedi ama Gepid Kral'nn ricasn srncemede brakt. Roma glerinin daldn, ancak mmkn olan en ksa srede gleri bir araya getireceini ve kendisine gndereceini syledi.
Ben de Cunimund hakknda bu bilgiyi duydum fakat inanmadm. Antlamay bozan biri iin ricasn tekrarlamak utanmazlk olurdu. Bu srada Langobardlarn da Justinos'a bir eli gnderdii ve Romallara kar keyfi hareketleri nedeniyle iddetli

bir biimde Gepidlere saldrarak, Romallar ile ittifak kurmak iin bask yaptklar sylenmektedir. Bylelikle baarsz oldular, fakat mparatoru her iki tarafa da Roma yardm gndermemesi konusunda ikna ettiler.

Fragman 12, 3-8

Avarlarn Sirmium Kuatmas

(Sremska-Mitrovica/Srbistan)

Fragman 12, 3
Savan balangcnda, Avarlar uyumsuz sesler karmaas karmay ve yaygara kararak davullarn almay, bu tr bir grlt ile Romallar sersemletmeyi ve korkutmay planladlar. Bonos bunu nceden renince, ilerleyen zamanlarda askerlerine aklad ve bu sayede aniden kan grltden korkmadlar. Fakat onlar neyin beklediini dnmek, beklentileri dorultusunda nelerin olacana aina olmalarn salad. Davullarn sesini duyunca, onlar da karlk olarak kalkanlarna vurdular, sava naras attlar, zafer arks sylediler ve ahaptan yaplm su mataralarna vurdular.

Fragman 12, 4
Avarlarn lideri Bayan, Sirmium'u kuatmaya

niyetlenince, tercman Vitalian ve Comita'y zincire vurdu. mparator Justinos bu iki adam baz meseleleri grmek zere Bayan'a gndermiti. Bayan bu adamlar elilerin herkese kabul grm haklarn ve hukukunu ineyerek hapsetti[216].

Fragman 12, 5
Surlar zerinden saldr yapldktan sonra, Bayan bar konusunu grmek zere eliler gnderdi. Sirmium'da yaayanlardan bazlar dman gzetlemek iin, her zamanki gibi hamamn atsna yerletirilmiti. Gr alan dnda durarak herhangi bir Avar taarruzunu beklerken ve gzetlerken, Avar ulaklarnn yaklatklarn fark ettiler. Aradaki mesafe yznden yanlgya dtkleri ve net bir ekilde gremedikleri iin, bunlar Avar gleri sandlar ve hemen harekete geerek haber verdiler. Bonos bu konuda tedirgindi ve daha net bir rapor almak iin zen gsterdi. Bunlarn sadece birka Avar olduklarn ve bir mesaj iletmek istediklerini renince, onlarla mzakerede bulunmak zere adamlarn surlarn dna gnderdi. [Bonos] hl ald yaradan dolay byk ac ekiyordu ve Doktor

Theodoros,

Avarlarn muhtemelen onun yaralandn bilmediklerini syleyerek generalin dman nne kmasna izin vermedi; eer bunu bilselerdi, onun ldn dnmesinler diye saklanmamas gerekecekti. Bonos deil de dierleri bar konusunu grmek zere geldiklerinde, Avarlar generalin ldnden phelendiler ve onu toplantda grmek istediklerini sylediler. Bunun zerine Theodoros akll bir biimde daha iyi bir yol buldu, generalin daha fazla saklanmamas gerektiini ve Avarlarn grecei ekilde ehrin nne kmasnn uygun olacan syledi. Yaray bir ila ile teskin ederek generali gnderdi. Bonos ehrin nne gitti, Avarlara yaklaarak kendisini onlara gsterdi ve eliler u mesaj ilettiler: "Avarlarn hkimi size unlar sylememizi emretti: "Savan balamasndan tr sadece bizi sulamayn. Buna siz neden oldunuz. Bir sr mcadeleye ve zorlua katlanarak ve uzaklarda dolaarak, bu blgeyi g bela aldm ve siz zorla onu benden aldnz. Ayrca, fetih hakk ile benim olan Usdibad'[217] da benden aldnz. Ayrca, mparatorunuz bir deil iki deil, srekli kt

hakaretlerde bulundu ve yapmas gereken eylerden herhangi birini yapmay reddetti. Sizden bu kadar hakszlk grdkten sonra, ordulara bavuruyorsam, bunun sulusu ben deilim. Fakat imdi, eer bir anlama ve bar hakknda bizimle konumak isterseniz, biz hazrz. Kendi avantajnza bakmak ve bar savaa tercih etmek size kalm". Bu szlere Bonos yle karlk verdi: "lk olarak, sava biz balatmadk ve size saldrmadk. Tam tersine, siz Roma blgesine saldrdnz. Ayrca, mparator size para vermeye ve bunu elilerinize vermeye karar verdi. Fakat sizin kibrinizi, normal barbar davranndan te bbrlenmenizi ve gcnz aan kstah tehditlerinizi renince, akll bir adam olduu iin uygun olan yapt (para vermekten vazgeti). imdi yapmamz gereken ey bar yapmak iin setiiniz bu elileri mparatora gndermektir. mparator'un onay olmadan kesinlikle herhangi bir ey syleme ve yapma yetkimizin olmadn bilmelisiniz." Bonos bunlar syledi ve bu szler Bayan'n onayn ald. Bayan u ekilde cevap verdi: "Eer hibir ey

baaramadan ve kendime hibir kar salayamadan bu yerden ekilirsem, ittifak halinde beni izleyen kabileler nnde utan verici ve onursuz bir duruma derim. Bu saldry hibir amacm ve menfaatim olmadan yapm gibi grnmememi salamak iin, bana baz kk hediyeler gnderin. nk skitya'y geerken hibir ey almadm ve buray da herhangi bir kazan salamadan terk etmem benim iin imknszdr." Bu teklif Bonos ve ehrin bapiskoposu da dhil yannda bulunanlara mantkl geldi. nk Bayan gm bir tabak, az miktarda altn ve bir skitli tuniinden fazlasn almak istemedi[218]. Fakat Bonos ve danmanlar kiisel bir giriimde bulunmaktan ve mparatorun muvafakati olmakszn herhangi bir ey yapmaktan korktular. Bu nedenle Bayan'a u ekilde cevap verdiler: "u an korkun ve kat bir mparatorumuz var ve onun izni olmadan, dikkatinden kaacak olsa bile, herhangi bir ey yapmaya cesaret edemiyoruz. Ayrca, u an bir seferde olduumuz iin, yanmzda hi para yok sadece giydiimiz askeri pelerinler ve silahlarmz var. Dn, ey Kaan, Avarlarn liderine yanmzda

getirdiimiz deersiz eylerden hediyeler vermek bir hakarettir. Sylediimiz gibi, byle bir adama layk olacak hibir eyimiz yok. Eer bu sebeple mparatorumuz size hediyeler gnderirse, hi tereddt etmeden vereceiz. mparatorumuzun emrini memnuniyetle yerine getirerek, yapabildiimiz kadarn yapacaz, nk bir arkada ve komu bir kleyi (?) kuvvetlendireceiz." Bu szlerle deliye dnen Bayan Roma blgesini talan etmek iin bir ordu gndereceine yemin etti. General kendisine yapabilecei her eyi yapmasna ramen, saldrnn tamamen gnderilenlerin menfaatine olmayacan belirtince, Bayan unlar syledi: "Roma topraklarna, yok edilmeleri durumunda bana hi ac vermeyecek olanlar gndereceim"[219]. Bunun zerine Kutrigur olarak adlandrlan on bin Hun'a Save Nehri'ni gemelerini Dalmaya'ya[220] doru ilerleyerek topraklar yerle bir etmelerini emretti. Akabinde emri altndaki tm gler ile birlikte Tuna Nehri'ni geti ve Gepidlerin blgesine yerleti[221].

Fragman 12, 6

Avarlarn lideri Bayan bir eli gnderme ve bir antlama yapmak zere Romallarla grmeye karar verdi. Vitalian'n kendisine altn vermesini, kendisinin de buna mukabil atekes sresi boyunca yamaclk yapmayacan ifade etti. Kendi inisyatifi[222] ile hareket eden Vitalian, Illyricum[223] ba memurundan sekiz yz nomismata ald ve Bayan'a verdi. Bunun zerine Avarlarn lideri, tercman olan Vitalian ile birlikte Targitius'u mparator Justinianos'a gndererek, kendisine Sirmium'u vermesini ve daha nce Kutrigurlar ile Utigurlara yapt demeyi, bu kabileleri kendi hkimiyeti altna almasndan dolay artk kendisine yapmasn sylemesini istedi. Ayrca, onlar fethettii iin tm Gepidlerin kendisine tabi olduklarn ileri srerek, aslen Gepid olan Ustibad' da talep etti. Eliler bakente ulap mparatorun huzuruna ktklarnda, Targitius unlar syledi: "mparator, olunuz tarafndan verilen bir grev iin buradaym. Siz hkmdarmz Bayan'n gerek babassnz. Olunuzun hakkn ona vererek olunuza duyduunuz

sevgiyi gstermek istediinizden eminim. Bunlar bizim grlerimiz olduu iin (ve belki de sizin ve insanlarnzn grleri), ona hak ettiini vermeyecek misiniz? Vereceiniz eyi teslim edeceiniz kii bir yabanc veya bir dman deildir. Ayrca, mlkiyeti deimeyecektir, nk buraya istemeye geldiimi olunuza verdiinizde, onun vastasyla size intikal edecektir: Sirmium ehri, mparator Justinianos'un Kutrigurlar ve Utigurlara verdii yllk demeler (nk u an tm bu kabilelerin hkimi Bayan'dr) ayrca Gepid olan Usdibad ve onun yandalar (nk hi kimse onlarn Bayan'n klesi olduunu reddetmeyecektir)." Targitius bunlar sylemi, mparator da u ekilde cevap vermitir: "Bana yle geliyor ki Targitius, buraya bir eli olarak deil, bizim bilgimiz dnda Avarlarn yntemlerini bize ifa etmek iin geldin. Eer, tavsiye ettiin gibi, Justinianos'un daha nce Hunlara (Kutrigur-Utigur) verdiini size verirsek korkudan deil merhamettendir, nk o (imparator) onlarn kann dkmek istemedi bu bir jest nedeni olacaktr. Ayrca, bizden para aldklarn iddia ettiiniz sefil Kutrigurlar ve Utigurlar bizden kaarak veya

bizim onlar yerle bir etmemizle tamamen ortadan kalkmlardr, aka anlalmaldr ki, cmertlik gsterdiimiz ve savata yzlemek zorunda kaldklarmz ayndr. yleyse neden malup edilene ait olan size verelim? Fethetmek ve ayn zamanda fethedilenlerin parasn bakalarna vermek gerekten garip bir eydir. Bir zamanlar akl d davranm grnmemiz yeterli deildir. Aptall bir alkanla dntreceimizi dnyor olmalsnz"[224]. "yleyse Usdibad hakknda ne yapmalyz? Onu size vermek mi? Sahip olduumuz eyleri zellikle devletimize zarar veren barbarlara terk edecek kadar aptal deiliz. Atamz olan mparator'a geldiklerinde, Gepidleri ald ve onlara Sirmium civarndaki topraklar verdi[225]. Onlar ve Langobardlar arasnda sava ktnda, bizler hakkmz olarak bize ait olana yardm ettik ve eer klelik doalarn gstermemi ve ihanetleri ile velinimetlerini sinirlendirmemi olsalard, Roma yardm ile Gepidler sava kazanabilirlerdi. Buna karlk onlar bize kar affedilmez dalavereler evirdiler. Fakat Romallar nankrlkleri nedeniyle

onlar cezalandrmamaya (nk hibir ceza sularna karlk gelemez), fakat bakalar tarafndan tamamen yerle bir edilirlerken baka yne bakmaya karar verdiler. imdi durum bu ekildeyken, bizim tebaamz olan Gepidleri elinizde tutmanz nedeniyle ikyet etmekte hakl olmamza ramen, ikyetlerimiz bize geri dnd. Siz Usdibad' talep ediyorsunuz, fakat biz sizden Gepidlerin tm geri kalann istiyoruz". "En bandan beri Romallarn misyonu saduyuya sahip olmayanlara saduyuyu retmek ve kendilerinin de bundan yoksun olduklarn dndrmemek olmutur. Sirmium'u barbarlara verecek miyiz? Romallar silahlanmaktan geri durduu mddete, sadece hayatta kaldnz iin memnun olmayacak msnz? Sen Targitius, Kaan'n Tuna Nehri'ni ve sonra Hebrus'u (Meri Nehri) geeceini ve tek bir saldr olmadan Trakya ehirlerini alacan syleyeceksin. Fakat ilk nce Romallarn gc hareket edecek ve onun umutlarn boa kararak Avarlarn sahip olduu her eyi yamalayacak. Barbar kibri devam ettike, yakp ykmaya ve talan etmeye son vermeyeceiz. Bartan

ziyade sava Romallarn menfaatine olacaktr. Avarlar gebeler ve yabanclar ile dost olmak dmanlaryla dost olmaktan daha acdr, nk onlarn dostluu gvenilir deildir. Ruhlarmzdan ziyade vcutlarmzn yaralanmas daha iyidir. Haydi! yaylar, atlar ve byk piyade glerinizi hazrlayn Targitius. Bar bizim iimize gelmez." mparatorun bu olduka gl szleri ile Avar elileri gnderildi. mparator zaten General Bonos'a bir mektup gndermi ve Bizans'ta bulunan, kendisine bu teklifleri tayan adamlar gnderdii iin ar bir ekilde eletirmitir. Ayrca, Avarlar ile aralarndaki dmanln hemen patlak vereceini ok iyi bildii iin, Justinos generale tm sava silahlarn hazrlamaya balamasn da sylemitir. Bonos, mparatordan gelen mektubu okuyunca, tm sava hazrlklarn tamamlamtr.

Fragman 12, 7
Targitius yeniden mparatorun huzuruna karlmasn isteyerek geri gelmi ve ayn teklifleri yaptktan sonra ayn cevaplar almtr. Bayan,

Sirmium ehrinin kendi mlkiyeti olarak kendisine verilmesini nk Gepid kralln yktn ve ayrca Justinianos'un her sene Hunlara (Kutrigur-Utigur) dedii parann da kendisine verilmesini istemitir. Bunu nceki yllarda almadklar iin, Targitius tm paray toptan almak ve gelecekte de Romallarn karara balanan yllk demeleri yapmasn istemitir. Ayrca, esir hakk nedeniyle kendisine ait olan Usdibad' da talep etmitir. Targitius gururlanarak baka taleplerde de bulunmu ve mparator hepsini reddetmitir[226]. Justinos onun szlerini aalam ve ona bir kral gibi cevap vermitir. Bu konular hakknda ok sayda resmi grme yapldktan sonra, hibir sonu elde edilemedii iin, mparator her eyi grmek ve her bir konu hakknda bir antlama yapmak zere General Tiberios'u Avarlara gndereceini syleyerek Targitius'u gndermitir.

Fragman 12, 8
Avarlarn lideri nce tehditlerini tekrar etmitir. Gururuna ve maksadn aan szlerine ramen

Romallar korkutmay baaramad (nk onlar korkup alalmadlar..., bundan ziyade barbar hor grdler, kk drdler ve daha kibirli szlerle karlk verdiler) ...

Fragman 13, 5

Gk-Trklerin Justinos'u Sasnlere Kar Kkrtmas Romallar ve Sasnler arasnda meydana gelen savan baka birok nedeni de vard, fakat Sasnlere kar dmanlk beslemesi iin Justinos'u en ok cesaretlendirenler Trkler idi. nk Med'lerin topraklarna saldrarak buray harap etmiler ve Sasnlere kar yaplan savata kendilerine katlmas iin Justinos'a bir eli gndermilerdi. Justinos'dan, ortak dmanlarn ykmak iin kendilerine katlarak, Trklerle olan dostluunu gstermesini istediler. Bu sayede bir yandan Trkler, dier yandan da Romallarn saldrlar ile Sasnler yklacakt. Bu umutlarla harekete geen Justinos, Sasn gcnn kolaylkla yenileceini ve hibir olumsuz durumla karlamadan savan sonulanacan dnd. Bu nedenle Trklerin kendisine duyduu dostluu mmkn olduu kadar glendirmek iin tm gerekenleri yapt[227].

Fragman 15, 1-6

Avar-Bizans Mcadelesi ve Yaplan Antlama

Fragman 15, 1
Daha nce olduu gibi, Avarlar ayn meseleler hakknda Romallara yeniden bir eli gnderdi ancak Romallar onlar dinlemeyi reddettiler nk mparator Justinos buna eimli deildi[228]. Sonunda eli olarak Apsikh gelince, Tiberios ve Apsikh'in heyetleri; Avar hakannn oullarn rehine olarak vermesi durumunda Romallarn Avarlara yaayacak yer verecekleri konusunda anlamaya vardlar. Tiberios bu artlar mparatora bildirdi fakat mparator bunun Romallarn lehine olmayacan dnd. ayet Avar liderinin oullarndan bazlarn rehine olarak alrsa, sadece bar yapacan yurt vermeyeceini syledi. Tiberios bunu kabul etmedi, nk Avarlar arasndaki kabile liderlerinin oullarn alrlarsa, Kaan'n antlamalar feshetmesi halinde, rehinelerin babalarnn buna kar kma ihtimalinin olduunu ileri srd. Bu Tiberios'un gryd, fakat mparator tam tersini dnyordu. Sava geciktiren generallerine kzmt. Onlara mektup yazarak

Romallarn kolay ve lks bir hayata dnmediklerini fakat savaa ve zahmetli ilere katlanmaya istekli olduklarn, Avarlara bunu gstermeleri gerektiini syledi. Savama dncesi hkim gelip mcadele kanlmaz olunca Tiberios, Bonos'a mektup yazarak nehir geitlerini korumasn syledi[229].

Fragman 15, 2
Avarlar kk gruplar halinde toplanmaya balaynca, generaller onlara hemen saldrmaya ve bu ekilde Avar basknn pskrtmeye karar verdiler[230].

Fragman 15, 3
Romallarn yenilgisinden sonra Avar generalinin ayn zamanda Tiberios'a bir mesaj gnderdii sylenmektedir. Gnderilen haberci unlar sylemitir: Size soruyorum, Avarlar ve skitlerin saylar ile kyaslandnzda saynzn az olmasna ramen, neden savamaya cesaret ettiniz? skit kabilelerini yenmenin ve fethetmenin imknsz olduunu okuyabileceiniz ve renebileceiniz

yazlarnz ve kaytlarnz yok mu? Tiberios cevaben unlar sylemitir...[231]

Fragman 15, 4
...faydal olacaktr.

Fragman 15, 5
Avarlarn zaferi ve General Tiberios'un yenilgisinden sonra, bir atekes imzaland ve Roma mparatoruna bir eli gnderilmesine karar verildi. Tiberios eli ile birlikte yksek rtbeli subay Damianus'u da gnderdi ve mparator, tm olanlar ile Avarlarn istekleri hakknda bilgilendirildi. Sonunda Romallar ile Avarlar arasnda bir antlama imzaland.

Fragman 15, 6
Avarlar antlama yaptktan sonra yurtlarna dnerlerken[232], yerel dilde scamars olarak adlandrlan insanlar onlar tuzaa drdler; atlarn, gmlerini ve dier mallarn aldlar[233]. Bu sebeple Tiberios'a yeniden bir eli gnderdiler ve

yaadklar soygundan ikyet ederek alnan eyalarn iade edilmesini istediler. Soygunun failleri izlenerek tehis edildi[234] ve Tiberios mallarn bir ksmn Avarlara geri gnderdi.

Fragman 19, 1-2

Valentinus'un Gk-Trklere Eli Gnderilmesi

Fragman 19, 1
mparator Tiberios hkmdarlnn ikinci ylnda[235], Sasn hkmdar I. Hsrev (531-579) ile yaplan yukardaki mnasebetlerden hemen nce, Romallar Gk-Trklere baka bir elilik heyeti gnderdiler. Heyetin lideri imparatorluk korumalarndan biri olan Valentinus idi[236]. Kendisine bu grev verilince, kendisine elik edecek olan mahiyeti ve buna ek olarak yz alt Trk ile birlikte yola kt. Bu srada, farkl nedenlerden dolay ve yine Trklerin iindeki farkl kabileler tarafndan gnderilen Trkler, uzun bir sredir Bizans'ta bulunmaktaydlar. Bir sefaret zerine Bizans'a gelen Anankhast, beraberinde bunlardan bir ksmn getirmi[237]; bazlar Eutychius ile birlikte stanbul'a getirilmi; bazlar ise Valentinus'un (eli olarak Trklere iki kez gitmiti) kendisi ile birlikte daha nceki bir olay zerine stanbul'a gelmilerdi. Bazlar da Herodian ve Kilikyal Paul (Romal eliler) ile birlikte gelmiti[238]. Tm bu elilerden Bizans'ta

Trk olarak adlandrlan yz alt skit kkenli ahs topland ve Valentinus bakentten ayrlrken bunlarn hepsini yanna ald[239]. Valentinus srat yapabilen ticaret gemilerini alarak Sinop ve Khersones'e ([Krm'n] bat kysnda yer alan) hareket etti. Sonra Apatura[240] ile Phoulo zerinden, ve ... kumlarn geerek seyahatine devam etti, akabinde gneye doru uzanan Taurice [241] dalarndan geti[242]. Valentinus ve mahiyeti bataklklarla ve sularla kapl ovalar boyunca atlarn srdler, sazlk alanlardan, allardan ve bataklklardan getiler. O dnemlerde Utigur kabilesinin lideri olan Anagai[243] tarafndan tayin edildikten sonra, burada skitleri yneten kadnn adn tayan Akkagas blgesinden getiler[244]. Ksacas, ok sayda yol ve zorlu yerlerden geerek Gk-Trk liderlerinden biri olan Trk-ad'n sava kampna geldiler[245]. Gk-Trklerin yneticisi orada bulunan tm topraklar sekiz paraya blmt. Gk-Trklerin en kdemli yneticisinin ad Arsilas idi[246]. Valentinus, yolculuk edenleri karlayan liderlerin

ilki olan Trk-ad'n huzuruna gelince, Romallarn mparatoru ile birlikte sevinmesini istedi (nk Tiberios, mparator rtbesine ykseltilince, Trk insanlarnn liderlerine hitap etmek iin oraya gelmiti). Ayrca gl bir ekilde dostluklarn ve Zemarkhos'un buraya ilk geliinde, stemi ve mparator Justinos arasnda yaplan nceki antlamay yeniden dorulamalarn-onaylamalarn istedi. Bu grme frsatyla stemi, Romallarn dostunun kendisinin de dostu ve dmannn da dman olduunu ve bunun krlamaz, ihlal edilemez bir gerek olduunu ilan etmitir. Bunun zerine Valentinus Kaan'a hitabnda, o srada Romallar Sasnler ile savamakta olduu iin, Trk-ad'n da hemen imdi Sasnlere saldrmas gerektiini dile getirdi. Eli bu konumay yapnca, Trk-ad unlar syledi: "On dil kullanan ve tm bu dillerde yalan syleyen siz Romallar deil misiniz?" Bu szleri sylerken on parman da azna gtrd[247]. Daha sonra u ekilde devam etti: "u an on parmam da azmn iinde ve siz Romallar ok sayda dil kullandnz. Bazen beni, bazen de

klelerimi, Avarlar kandrdnz. Uzun lafn ksas, eitli dillerinizi ve haince planlarnz kullanarak tm kabilelere yaltaklanp akllarn eldiniz, balarna bir felaket geldiinde onlar terk ettiniz ve tm faydalar kendinize saladnz. Siz eliler bana yalanlarnzla geldiniz ve sizi gnderen kii ayn ekilde beni de kandryor. Sizi hemen ve hi tereddt etmeden ldreceim. Yalan bir Trk'e hi yakmaz ve ondan uzaktr. mparatorunuz (II. Justinos), idarecilerinden kaan ve klelerimiz olan Avarlar ile bir anlama yaparken, bana dostluktan bahsettii iin bunun cezasn deyecektir. stediim zaman Avarlar, GkTrklerin tebaas olarak bana gelecekler. Kendilerine gnderilen krbalar grr grmez, yeryznn en derin yerine kaacaklar. Eer benimle karlarlarsa, uygun olduu zere kllarla deil tpk karncalar gibi, atlarmzn nallar altnda inenerek lecekler. Avarlarn akbetinin bu olacandan emin olabilirsiniz[248]. "Size gelince, Romallar, sanki yolculuk edecek baka bir yol yokmu gibi, neden elilerimi Kafkaslardan Roma'ya geiriyorsunuz? Bunu yapyorsunuz nk bu sayede zor sava alanlar

nedeniyle Roma mparatorluuna saldrmaktan cayabilirim. Fakat Danapris (Dinyeper) Nehri'nin ve Tuna Nehri ile Hebrus'un (Meri)[249] nereye aktn, klelerimiz olan Avarlarn Roma blgesine nereden getiini ok iyi biliyorum[250]. Gcnz biliyorum. Uzak doudan bat ucuna kadar tm dnya bana aktr. Dnn sefiller, Alan ulusunu ve Unigur kabilesini[251]. Tam bir gven ierisinde ve de kendi glerine inanarak, Trklerin malup edilemez gcyle karlatlar. Fakat umutlar boa kt ve onlar da bizim tebaamza dhil edilerek klelerimiz arasna katldlar." Trk-ad bu ekilde bbrlendi. nk vnmeyi seven kibirli bir adamd. Valentinus bu konumay duyunca, unlar syledi: "Trklerin lideri, eer sizin ellerinizde lmek en korkun, en ar ve en kt lm olmasayd, eer alaklk yaamaya devam etmese ve tm insanla yaylmasayd, eer daha nce hi yaplmam olan ve sizlerin sayesinde yeni bir adet olarak ortaya kan eli olarak gnderilen insanlarn ldrlmesi kantlanmasayd, sadece konuulmas bile korkutucu olan tavrnz grlmeseydi, ben bugn klcnzla lmek iin yalvarmalydm. nk

mparatorumun sinsice sevindiini ve elilerinin yalanc olduunu duydum. Sana yalvaryoruz, ltfen bize kar daha lml ol ve fkeni azalt, sinirli ruhunu nezaket ile yumuat ve elileri koruyan kanunlara uy. Bizler bar temsilcileri ve kutsal eylerin nazrlaryz. Ayrca, babanzn topraklar ve devletini miras aldnz iin, onun arkadalarn da kabul etmeli ve babadan kalma servet olarak grmelisiniz. Babanz stemi kendi iradesiyle bizim devletimizin tarafnda oldu ve Sasnlerin dostu olmaktansa Romallarn dostu olmay tercih etti. Bu nedenle, babanzn bizimle olan ilikileri zarar grmedi ve bugne kadar ihlal edilmedi ve bizler de ayn dosta duygular koruduk. Sizin ilikinizin de ayn derecede sk olacan biliyorum. Olduka doru dnen, kendisine yakn olanlara meyleden ve uygun olana bal kalan bir adam, baz belirsiz duygu deiiklikleri ile adil olmayan bir biimde davranmaz." Valentinus bu ekilde konuunca, Trk-ad unlar syledi: "Siz Romallar, buraya geldiniz ve beni byk bir znt iinde buldunuz (babam stemi daha yeni ld iin)[252], aramzda llere ilikin olarak

hkim gelen gelenei izlemeli ve yzlerinizi haner ile kesmelisiniz." Valentinus ve arkadalar hemen kendi hanerleri ile yanaklarn kestiler[253]. Daha sonra bir sabah Trk-ad, vefat eden babas iin bal drt Hunlu kle getirdi (kendi dillerinde cenaze trenlerini dogia (yo) olarak adlandrmaktadrlar) ve bu sefil adamlar babasnn atlarnn ortasna koyarak, barbar dilinde oraya gitmelerini ve babas stemi'ye onun iin ne kadar byk olduunu sylemelerini istedi...[254] Trk-ad babasnn cenaze trenini tamamladktan sonra, Valentinus ile birok kez daha konutu ve sonra onu i kesimlerdeki Trk liderlerine, zellikle Akda'da[255] yaayan Tardu[256] adndaki kardeine gnderdi. Valentinus Akda'a gitmek zere ayrlrken, Trkad Bosporus'u[257] kuatacana yemin etti. Bu nedenle, ... balaynca[258] ok byk bir askeri g ile birlikte Bukan'[259] hemen Ker'i (Bosporos) kuatmaya gnderdi[260]. nk Anagai baka bir Trk gc ile birlikte o alanda kamp kurmutu[261].

Fragman 19, 2
Bosporus (Ker) ehri alndnda, Roma elileri henz Gk-Trklerin yannda idiler. Bundan GkTrklerin Romallar ile savamak zere provoke olduklar anlalmaktadr. Bu nedenle, gnderilen heyet arasnda Valentinus'un da bulunduu kiiler, Trk-ad tarafndan alkonuldular ve hor grlerek, alay edilerek kt davranlarak gnderildiler.

Fragman 21

Romallarn Slavlara Kar Avarlardan Yardm stemesi Yunanistan corafyas Slavlar tarafndan yamaland ve tehlikeler silsilesi her yeri tehdit ediyordu[262]. Tiberios istilaclarn bir ksmna bile (kesinlikle hepsi deil) kar koyacak derecede gl bir orduya sahip olmad ve Roma ordularnn Doudaki savalarla megul olmalar nedeniyle savata istilaclara kar koyamayaca iin, Avarlarn lideri Bayan'dan yardm istemek zere bir eli gnderdi. Bu srada Kaan, Romallara kar dmanca davranlar iinde deildi ve esasnda, Tiberios'un hkmdarlnn bandan beri devletimiz ile dost olmak istemiti. Bu nedenle Tiberios Slavlarla savamas iin Bayan' ikna etti, bylelikle Roma blgesini harap edenler kendi topraklarn savunmay tercih ederek i atmalar ile blgeden uzaklatrlacakt. Bylelikle, kendi topraklar iin savamay tercih ederek Roma blgesini yamalamaya son vereceklerdi. Bu nedenlerle mparator Kaan'a bir eli gnderdi.

Bayan, mparatorun teklifini kabul etti. O sralar Illyricum ehirlerinin valisi ve sorumlusu olan John da yardmc olmak iin gnderildi. Pannonia blgesine gelen John, ok sayda insan szde byk askeri aralar' ierisinde tayarak, Bayan'n kendisini ve Avar glerini Roma blgesine nakletti. Yaklak altm bin silahl atlnn Roma blgesine getirildii sylenmektedir. Bayan buradan Illyricum'u geti, skitya'ya ulat ve szde ift pupal' gemilerle Tuna Nehrini gemek iin hazrlk yapt[263]. Uzun bir kyya ulanca, hemen Slav kylerini atee verdi ve nne katt her eyi srp gtrerek arazileri harap etti. Barbarlardan (Slavlardan) hibiri kendisi ile karlamaya cesaret edemediler ve ormanlarn sk allklarna sndlar. Avarlarn Slavlara saldrmasnn nedeni sadece mparator tarafndan bir eli gnderilmesi ve mparatorun kendisine gsterdii byk cmertliin karlnda Bayan'n da Romallara bir iyilik yapmak istemesi deil, ayn zamanda Bayan'n kiisel maduriyeti nedeniyle Slavlara husumet duymasdr. nk Avarlarn lideri, Daurentius[264] ve insanlarnn eflerine Avarlarn emirlerine uymalarn

ve onlarn tebaalar arasnda saylmalarn emretmitir. Dauritas ve dost efleri u ekilde cevap vermitir: "Hangi adam domu, hangi adam gne nlaryla snm ki bizden gcmzn kendisine tabi olmasn isteyecek? Kimse bizim topraklarmz fethedemez, biz onlarn topraklarn fethederiz. Ve savalarla silahlar olduu mddete bizim iin bu her zaman byle olacaktr." Slavlar bu ekilde bbrlenmi ve Avarlar da benzer bir kibir ile karlk vermitir. Bunun ardndan kfrler ve hakaretler gelmitir ve onlar kibirli ve inat ruhlara sahip barbarlar olduklar iin, ortaya bir yaygara karlamas kmtr. Slavlar fkelerine gem vuramam ve kendilerine gelen elileri hunharca katletmilerdir ve Bayan bu olanlar hakknda bakalarndan bilgi almtr. Bunun sonucunda uzun sre maduriyetini bekletmi ve nefretini saklamtr, onarlamaz bir hakszla uradn gizleyerek, tebaas olmadklar iin fkelenmitir. Ayrca, mparatorun yardmna mazhar olmay ve kendi topraklar daha nce baka hibir insan tarafndan yamalanmayan Roma mparatorluu, Slavlar tarafndan uzun sre yamaland iin, altn dolu topraklar bulacan dnerek...(yardm etmitir?).

Fragman 25, 1-2

Avarlarn Sirmium'u gali

Fragman 25, 1
Bu yl[265] ierisinde Bayan her zamanki gibi anlalan demeyi (yllk sekiz bin nomismata) almak zere Targitius'u mparatora gnderdi. Targitius altn, biraz para ve birlikte getirdii ticari mallar ile birlikte geri dnnce, Avarlarn Kaan', bir zr veya mazerette bulunmakszn Romallara kar haksz bir sulamada bulunarak, Tiberios ile mparator olduktan hemen sonra yapt anlamay en barbarca ve utanmaz bir biimde birden bozdu[266]. Tm ordusuyla birlikte Sirmium (SremskaMitrovica/Srbistan) ve Singidunum (Belgrad) arasndaki Save nehrine geldi ve kuatmak istedii Singidunum ehrini hedef belirleyerek nehre kpr kurmaya balad[267]. Kaan ihtiyatl davranarak Singidunum'u (Belgrad) koruyan ve nehir zerinde hareket eden gemilere ilikin uzun sreli uzmanlklar ve becerileri olan Romallarn, nehre kpr kurmasn engellemelerinden ekinerek planlar gn yzne kmadan nce grevini tamamlamak istedi. Bu

nedenle, Yukar Pannonia'da Tuna Nehri zerinde, ok sayda byk gemiyi bir araya getirdi ve tersane standartlarna gre deil de, mahallinde mevcut olanlardan byk asker nakliye aralar ina etti. Bu aralara ahenkli bir ekilde deil de barbarca dzensiz bir biimde krek eken askerler ve krekiler yerletirdi ve gemileri topluca nehre gnderdi[268]. Bu srada da kendisi ordusunun tamam ile birlikte Sirmium[269] adas yolundan ilerleyerek Save nehrine ulat. Bu ehirlerdeki Romallar dehete kapldlar ve amacn ne olduunu renince, Singidunum'da (Belgrad) bulunan Sethus adl General[270] Kaan'a gelerek kendisi ve Romallar arasnda sk bir bar ve dostluk varken Save Nehrine gelmesindeki amacnn ne olduunu sordu. Ayrca mparatorun izni olmadan nehre kpr kurmaya alyorsa, hi bir ey yapmadan durmayacan syledi. Kaan kpry Romallara kar herhangi bir plan olduu iin deil, Slavlara saldrmak iin kurmak istediini syledi. Nehri geerek Roma blgesine ulatnda, Roma mparatorunun kendisine gei salamak iin ok sayda gemisi varsa, Slavlara kar Tuna Nehrini

tekrar geebilecekti. Bunu daha nce Roma mparatorunu memnun etmek iin de yaptn ve Slavlar arasnda klelik eken Roma blgesinden alnm on binlerce esiri serbest brakp Romallara iade ettiini belirtti. imdi ise kendilerine denmesi gereken yllk vergiyi demeyi reddeden ve kendilerine gnderilen Avar elilerini ldren Slavlar tarafndan hakszla uradn syledi[271]. Bu nedenlerle Saveye gelmiti. Bu amala Sethus'a kendisinden eliler almasn ve mparator'a Tuna Nehri zerindeki gemileri Kaan iin hazrlamasn sormalar iin gndermesini syledi. nk Slavlara saldrmak iin nehri gemek istiyordu. Romallara veya Sirmium ehrine zarar vermek iin herhangi bir plan olmadn fakat Slav ulusuna bir saldr dzenlemek iin kpry kurmak istediini, bu konuda Romallar ve Avarlar arasndaki en gl yeminleri etmeye hazr olduunu syledi. Bu gvencelere ne Sethus ne de Singidunum'daki (Belgrad) Romallar inanmadlar. Fakat ok az sayda askerleri olduu iin yeterli bir gce sahip

olmadklarn dnemediler ve hzl sava gemilerinin ou Avarlarn ani ve beklenmeyen hareketi nedeniyle artk yoktu. Ayrca Kaan, tehditler savurmaya ve kendisinin Romallar ile yaplan bar artlarna uyacan ve hem kendisinin hem de Romallarn dman olan Slavlara kar ilerledii iin kpr zerinde almaya son vermeyeceini ileri srmeye balad. Ayrca, herhangi bir Romal kpry kurmaya alanlara tek bir kl bile kaldrrsa, kendilerinin anlamay bozacak ilk taraf olacaklarn anlamalar gerektiini, Avar milletini savamaya tevik ettikleri iin, Roma mparatorluu hangi hakszla urarsa urasn ikyet edemeyeceklerini syledi. Bu korkular tayan Singidunum'daki (Belgrad) yetkili kiiler Bayan'dan yemin etmesini istediler. Bayan hemen klcn ekti ve hem kendisi hem de tm Avar ulusuna kar atfta bulunarak, eer Save Nehri zerindeki kpry Romallara kar herhangi bir plan iin kurmay istiyorsa, kendisi ve tm Avar milletinin klla yok edilmesi, yukardaki cennet ve cennetlerdeki Tanrnn kendilerine ateler gndermesi, Save Nehri'nin kylarndan tamas ve

onlar bomasna dair Avar yeminleri etti. Bylelikle Kaan bu ekilde barbar yeminleri etti. "imdi ise Roma yeminlerini etmek istiyorum" dedi ve eer yemin eden biri yeminini bozarsa, Tanrnn gazabndan kaamayaca konusunda kesin ve balayc bir garanti olarak neyi gstereceklerini sordu. Singidunum bapiskoposu, arac olarak hareket eden eliler vastasyla, kendisine kutsal kitaplar teklif ettiler. Bayan, son derece kurnaz bir biimde niyetini saklayarak tahtndan kalkt, kitaplar byk bir korku ve sayg ile alyormu gibi yapt, kendisini yerlere att ve kutsal parmen zerindeki szleri syleyen Tanr adna sylediklerinin hibirinin yalan olmadna ilikin olarak cokulu bir biimde yemin etti. Bunun zerine Sethus elilerini ald ve onlar bakentte bulunan mparator Tiberios'a gnderdi. Eliler imparatorluk ehrine doru (stanbul) daha yoldayken ve haberlerin henz mparatora ulamad srada Kaan abalarna ara vermedi ve btn istei ve byk igc ile (nk tm Avar ordusu bu ie katlmt), mparator plann renip

yapt eyi durdurmaya almadan nce kprnn tamamlanmasn isteyerek nehir zerindeki kpry ina etmeye devam etti.

Fragman 25, 2
Avarlarn elileri bakente ulatlar ve mparatordan Slavlara saldrmak zere Tuna Nehri'ni gemek isteyen Kaan ve Avar ordusu iin gemileri hazrlamasn istediler. Kendisine duyduu dostlukla coan Kaan'n Save Nehri zerine bir kpr ina ettiini ve hem kendisinin hem de Romallarn ortak dman olan Slavlar yok etmek istediini sylediler. Mesajlarn iletince, mparator hemen Kaan'n amacn ve niyetini ak bir biimde anlad; kpry ina ediyordu nk Sirmium'u almak ve erzaklarn naklini kesmek istiyordu, bu sayede teslim olmalar iin ehri ala mahkm edecekti. (Avarlar ile yaplan bar anlamasna gvenerek, Tiberios ehre yeterli erzak tedarik etmemiti.) mparatorun mevcut bir ordusu yoktu Avar ordusuna kar gelebilecek bir orduyu kastetmiyorum, nk kk bir ordusu bile yoktu nk tm askeri birimler Ermenistan ve Mezopotamya'da Sasnlere kar yaplan savala

meguld. Bu nedenle Kaan'n ne planladn anlamam gibi davranarak Roma mparatorluuna byk zararlar veren Slavlara saldrmak iin kendisinin de istekli olduunu syledi. Fakat Avarlarn bir saldrda bulunmalar iin iyi bir zaman deildi, nk Gk-Trkler Cherson'da kamp kurmutu ve eer Avarlar Tuna Nehri'ni geerlerse bunu hemen duyacaklard. Avarlarn geri ekilmeleri ve saldrlarn ertelemeleri daha iyi olurdu. Kendisi Gk-Trklerin niyetlerini ve nereye saldrmay planladklarn hemen renecek ve bu bilgileri Kaan'a ulatracakt. Avar elisi, kendilerini Gk-Trklerle korkutarak amalarndan uzaklatrmay dnen mparator tarafndan bu hikyenin uydurulduunu anlad. Romallar srekli savaa tevik eden, byk bir savunucu olan eli anlamaya varm gibi grnd ve bu hususu Kaan'a iletmeyi kabul etti. Yapmaya sz verdii ey iin ald ok sayda hediye ile birlikte bakentten ayrld. Fakat kk Romal korumalar ile Illyricum'u geerken blgeye hcum eden Slavlar tarafndan ldrld.

Sadece birka gn gemiti ki hemen Kaan tarafndan gnderilen Solakh isimli baka bir eli bakent stanbul'a geldi. mparatorun huzuruna karlnca cesur ve utanmaz bir biimde unlar syledi: "Save Nehri'nin u an bir kpr ile kesildiini size bildirmenin zaman kayb olacan dnyorum. Kendilerine olduka aikr olan bilenleri bilgilendirmek, sadece konumacya su ykler. Nehir yoluyla Sirmium ehrine gelecekte yiyecek veya baka trl herhangi bir yardm yaplamayaca iin, Avar ordusunu g kullanarak srecek ve kpry ykacak kadar byk bir Roma ordusu gelmedike, Romallar koruyacak hibir strateji yoktur. mparator deersiz bir ehir iin, Avarlara ve Avarlarn Kaan'na kar sava amamal, fakat askerleri ve sivil halk tm tanabilir eyalar ile birlikte zarar grmeden ehirden ekmeli ve ehri Kaan iin boaltarak oradan ayrlmaldr. Kaan u anda Romallarn sadece Sasnlerle yaplan sava bitirene kadar bar anlamasna uyuyormu gibi davranmalarndan endie duymaktadr. Bu sava sona erince, Sirmium kendilerine kar olduka uygun bir kprba olduu ve hibir nehir ya da baka bir engel ile ayrlmad

iin, tm ordularn Avarlara kar salacaklardr. Bu olduka net ve aikr olduu iin mparator lkesi ile Avarlar arasnda gvenilir bir bar olduu zaman, Sirmium ehrini kendilerinin menfaatine olacak ekilde gl duvarlarla evirmedi". Eli Kaan'n mparator tarafndan her yl kendisine gnderilen hediyelerden memnun olduunu, nk altn, gm ve ipek giysilerin deerli eyalar olduunu syleyerek devam etti. Fakat hayat tm bunlarn hepsinden daha deerli ve istenilir olduu iin, Kaan bu hususta endielenmekte ve nceki zamanlarda bu topraklara gelen insanlarn ounun Romallar tarafndan ilk nce bu tr hediyelerle batan karldklarn ve daha sonra Romallarn bu insanlara saldrp onlar hemen yok ettiklerini dnmektedir[272]. Bu nedenle, nceden Gepidlere ait olan fakat Avarlar tarafndan istila edildikleri iin adil biimde kendisine ait olan Sirmium ehrini alana kadar ve tm Sirmium'a sahip olana kadar; tehditler, baka basklar veya hediyelerle bu ehre olan teebbsnden kesinlikle vazgemeyecektir. nk daha nce elde ettikleri bir ey, adilane bir biimde Romallara deil, yine

kendilerine aittir. Bu beyan aknla neden oldu ve mparatorun akln fke ve znt karmaasna sald. Ne var ki, yapabileceinin en iyisini yaparak uygun kelimeleri tasarlad ve u ekilde cevap verdi: "Herkes iin aktr ki Kaan, ordularnn gc veya cesareti veya akl yoluyla deil, bar anlamasn ve yemin ettii Tanry reddederek tarafmzdan ayrld. Fakat ihanetinin ona hibir kazan salamayacan dnyorum. Gnll bir biimde Sirmium ehrini teslim etmektense iki kzmdan birinin onunla nianlanmasna bile rza gsterebilirim. ehri zor kullanarak almas gerekse bile, hakaret ettii Tanrnn verecei cezay bekleyerek, Roma Devleti'nin herhangi bir blmn terk etmeye raz olmayacam." Bu szler ile birlikte eliyi gnderdi ve bu artlar altnda yapabileceinin en iyisini yaparak ehri savunmak iin hazrlklara balad. Daha nce sylediim gibi kk bir ordusu bile olmadndan, garnizon ordularnn yardmyla ehri elinde tutmak iin generalleri, kontlar ve halkn gnlllerini,

bazlarn Illyricum'dan, bazlarn da Dalmaya'dan bu blgeye gnderdi[273].

Fragman 27, 1-3

Bizans'n Sirmium'u Avarlara Terk Etmesi

Fragman 27, 1
Theognis ounlukla acemi aylaklar nedeniyle Romallarn rahat bir yaam srdn grnce...[274]

Fragman 27, 2
Theognis Casia ve Carbonaria[275] adalarna gelince, kendisine antlama ve bar artlarnn grlmesi teklif edildi ve o da bunu kabul etti. Bayan geldi, atndan indi ve kendisi iin hazrlanan, tpk bir adr gibi zerine dokuma kumalar gerilmi altn bir tahta oturdu. Romallarn aniden kendisine ok atmalarn engellemek amacyla, koruyucu bir duvar gibi gs ve yz hizasna kalkanlar tuttular. Theognis ve yandalar gelerek Bayan'n oturduu yere yakn bir mesafede durdular. Hun dilini[276] bilen tercmanlar vastasyla artlar grtler. Bayan ehrin kuatlmasn engellemek iin

Romallarn ellerinde hibir ey kalmadn belirterek, savamadan Sirmium'dan ekilmelerini istedi. Ayrca, her iki ynden kendilerine gelen erzaklar kestikleri iin yiyecek ktl yaayacaklarn ve Avar gcnn ehri alana kadar dmanca hareketlerine son vermeyeceini syledi. ehir kendi blgesine yakn olduundan, Avar ordusundan Romallarn[277] tarafna geen firarileri engellemek iin, ehri kontrol etme isteine bu ekilde makul bir neden ekledi. Kendisine bunlar sylenince Theognis, Romallarn Avarlar karsnda sava brakmayaca ve Bayan'n Romallar istedii gibi hogrl bulmay beklememesi gerektii eklinde cevap verdi. Herhangi bir bar eilimi gstermeyen bu ve bunun gibi beyanlar yaplnca Theognis, artlar aka reddetti ve Bayan'n sava iin hazrlklara balamas gerektiini syledi. nk ertesi gn hi gecikmeden sava balatacakt. Bunlar sylendi ve ayrldlar.

Fragman 27, 3

Romallar ve Avarlar gn boyunca savatlar ve bu sre boyunca salam olmamasna ramen Dalmaya'ya giden kprnn karsnda hibir Roma gc grnmedi. Oraya yerletirilmi Apsikh ve emrindeki Avarlar, dier kprye gittikleri iin Romallar hor grdler ve Bayan'n askeri kuvvetlerini glendirmek zere buradan ayrldlar[278]. Erzaklar kesildii ve nehir zerine kpr kurulduu iin Sirmium'da bulunanlar, iddetli ktlk ektiler ve kendilerine ait olmayan yiyeceklere yneldiler. Sirmium'daki kumandan Solomon, hibir ekilde ibirliinde bulunmadan hareket ediyordu ve hibir askeri becerisi yoktu. Ac eken ve tamamen sefalet iinde bulunan halk son umutlarn da kaybettikleri iin Roma yetkililerini suluyorlard. Theognis ordu olmad iin hibir ey yapamad. Tiberios bunu renince, halkn ehir ile birlikte esir dmemesinin daha iyi olacan dnerek, Theognis'e mektup gnderip ehirde yaayanlarn topluca ayrlmalarn, hayatlar ve her biri iin bir pelerin dnda yanlarna hibir eya almamalar artyla savaa son vermesini emretti. Antlamaya vardlar ve sava u artlarla sona erdi: Romallar ehri Avarlara teslim edecek ve Avarlar ehirde

yaayanlar hibir mlkleri olmadan Romallara teslim edeceklerdi. Kaan bunlarn yan sra son yl iin normal olarak kendisine denmesi gereken ve denmeyen altn istedi (askeri giriimlere bavurmamann karlnda alnacak, her bir yl iin bar creti yaklak sekiz bin nomismata altn). Ayrca Bayan, kendi ei ile gayr- meru iliki yaadktan sonra Roma mparatorluuna kaan klelerinden birini de talep etti[279]. Theognis'e ak bir ekilde, eer firariler kendisine teslim edilmezse herhangi bir anlama yapmayacan syledi. Theognis Roma mparatorluunun olduka geni ve llemez olduunu, bu nedenle blgede bulunan bir firariyi bulmann olduka zor olduunu, lm olabileceini syleyerek kar kt. Bunun zerine Bayan Roma liderlerinin firariyi arayacaklarna ve eer bulurlarsa onu saklamayp Avarlarn hkmdarna teslim edeceklerine dair yemin etmelerini istedi. ayet ldyse, bu durumda da Bayan' bilgilendireceklerdi.

Metin ierisine yerletirilemeyen Fragmanlar[280]

Fragman 28
Aptallklar onlar yle bir duruma getirmiti ki bir blm dmanlarndan daha ok dierine kar zafer iin dua etmiti.

Fragman 29
Bu surette Hunlarn nderi en uzun mhleti elde etti[281].

Fragman 30
1. Baz ilahi gazaplarn boylu boyuna uramas nedeniyle Narses daima dmanla vurumak iin hazrd[282]. 2. Yaralanmasna ramen Narses'e kat. 3. O tahttan ileri doru srad ve onu kucaklam olan Narses'e yneldi.

Fragman 31
1. O, yayn barbarlara doru gerdi ve ok nizami

bir biimde nian ald ve oku Kokh'a frlatt. 2. Az ak olduu iin ok boazna girdi ve sapland. Kokh hemen ld.

Fragman 33
1. Bonos ne mnasebetsizlik etmi ne de aldrmaz bir tavr almt. Fakat gvenliini salamak iin byk bir sratle hareket etmiti. 2. O marur, palavrac ve mtecaviz idi. Bonos onun szleriyle rahatlam deildi ki skitya'daki sava anmsad[283].

Fragman 35
1. O, barbarlarn harektta nerelere kadar ilerlediini aratrarak renmesi iin John'u gnderdi. 2. Avarlar ok fazla yamur yadn, havann hala bulutlarla kapl ve karanlk olduunu bu nedenle gzclerin dmann yaklatn gremeyeceklerini dndler.

Fragman 36
nder yedi tepeden birine kt ve onun barbar dilinden kstaha kehanetler ve vnmeler duyuldu[284].

Fragman 38
Kprler asndan, tpk bir gen gibi ne doru keskin bir kenar olan gen bir yap var. naatlar bunu talimat olarak adlandrrlar ve bu bir sava gemisinin ahmerdan gibi hareket eder. Avarlarn Kaan' bunu ina etti ve nehre kpr kurarak ordularn Dardania tarafna geirdi[285].

Fragman 39
Kale burcundaki mazgall siperler darbelerle paraland ve kuledeki duvarn tamam onlarn zorlamasyla zayflad.

Fragman 40
Menandros'un eserinde spaliones; kz derisinin

gerilmesi suretiyle yaplan, bir adam boyunda kiri halinde ykselen kafes biimli aletlerdir. Askerler bu kafesin iine girerek derinin altnda kendilerini muhafaza ederler ve surlara doru yaklarlard. Talar paralamak ya da surlara gedik amak iin kullanlan aletlerle yerin altndan tneller aarlar ve bu tnel boyunca ee ee ilerlerdi. Sonra u iki eyden birini yaparlard: Yerin altndan ilerleyerek duvar geip ieriye szmak ya da su sarncnn yerin iindeki kaynan bulup hemen sarnc boaltmak ve kaynan suyunu kazdklar tnele aktarak darya tahliye etmek.

II. BLM

A- Theophylaktos Simokattes'in Hayat


Mellif daha ok Theophylaktos olarak bilinir. Soy isim, unvan veya takma ad olarak grlen Simokattes'in ise "snub-nosed cat" (burnu kalkk kedi- Kedi burnu) manasna geldii ifade edilmektedir. Yazar eserinin hibir yerinde kendisi ve zel hayat hakknda bilgi vermemektedir. Eserinin VII.16.10. blmnde Nil Nehri'nden bahsederek Msr'dan geldiini ima etmektedir. Simokattes'in ailesi Kahire'nin nde gelen ailelerinden biridir. Doum tarihi ise muhtemelen 575-590 yllar arasndadr[286]. Ancak eseri ile ilgili almalarda bulunan modern tarihiler, daha ziyade 580'li yllarn sonlarnda domu olabileceini belirtirler. Ancak kesin bir tarih verilememektedir[287]. lmnn ise yine kesin olmamakla beraber 640 ylndan sonra gerekletii zerinde durulmaktadr. stanbul'a hukuk eitimi almak zere yirmili yalarnda gelmi olmas gerekir. VII. yzyln balarna tesadf ettii dnlen bu geli, Herakleios'un tahtnn balad tarihlere yani 610 yl civarna tesadf edebilir.

Mellifin kroniinin haricinde brokrasi hayat boyunca yazd tane daha eseri vardr. Yazld tarihler belli olmayan bu eserler ngilizceye evrilmi olup Quaestiones Physicae, Ethical Epistles ve On Predestined Terms of Life isimli kk kitaplardr. Bu eserlerden anlald kadar ile Simokattes iyi bir sekler ve dini eitim alm, Hristiyan kltrne vakf biri olarak yetimitir.

B- T. Simokattes'in Eseri
Theophylaktos Simokattes'in konumuzla ilgili olan eseri VI. yzyln ikinci yars Bizans tarihi asndan olduka nemli bir eserdir. Bu dnemde Balkanlarda Slav ve Avar saldrlar, douda ise Sasnlerin saldrlar sz konusudur. VI. yzyln ikinci yarsnda Bizans mparatorluu siyasi ve askeri olarak zor bir dnem geirmektedir. Tarihin bu nemli dilimi; Orta Asya'dan gelen Avarlarn Tuna'nn kuzey ksmlarn igal etmeleri, Bulgar kavimlerinin tehdidi, Slavlarn Avarlarla ibirlii yaparak Bizans topraklarna gerekletirdikleri aknlar ve douda Sasnlerle olan mcadeleler dolaysyla, Bizans imparatorlarnn para ve siyasi entrikalarla dolu bir mcadeleye giritikleri dnem olarak hafzalarda yer almasna sebep olacaktr. Bu eserin daha nce I. Bekker (Bonn Corpus edition, Bonn 1834) tarafndan Latince tercmesi yaynlanmtr. Ancak bu tercme eksik olmakla beraber, izaha muhta olmasndan dolay da yeterli grlmemitir. Simokattes'in ilk tercmelerinden biri de L. Cousin tarafndan Franszcya tercme

edilmitir. Bu tercme "Histoire de Constantinople" adl eserin nc cildinde yer almaktadr[288]. Daha sonraki dnemlerde bu eserin Rusa tercmesini ve ilave notlarla birlikte N. Pigulevskaja yapm ve 1957 ylnda Moskova'da bastrmtr. Bu nemli eser ise Almanca'ya Peter Schreiner tarafndan kazandrlarak "Theophylaktos Simokates, Geschichte" ad ile 1985 ylnda ilim lemine takdim edilmitir[289]. Simokattes'in bu eserini inceleyen ve geni aklamalarda bulunan bir dier Alman yazar da H.W. Haussig'dir[290]. En son olarak T. Simokattes'in bu eseri tercme, giri, ilave notlar ve geni aklamalarla beraber Michael and Mary Whitby tarafndan 1986 ylnda yaynlanmtr. Biz de almamzda ngilizce olarak baslan bu son tercmeyi kullandk[291]. mparator Herakleios (610-641)'un iktidar dneminde eserini kaleme alan Theophylaktos Simokattes, Roma mparatorluu'nun siyasi, askeri ve diplomasi tarihi alannda sistematik olarak bilgi veren melliflerin sonuncusunu temsil etmektedir. Kendisi I. Justinos'un 518 ylndan Tiberios'un 582 ylna kadar olan dnemi kaleme alan Prokopios,

Agathias ve Menandros'un brakt yerden devam ederek Roma tarihini yazmtr. Simokattes, Mavrikios'un (582-602) taht yllarn kaleme alarak devam ettirdii bu tarih yazm gelenei, yedinci ve sekizinci yzyllarda srdrlememitir. Bu dnem hakkndaki bilgiler Patrik Nicephorus'un verdii zet bilgilerle ancak renilebilmektedir. Theophylaktos'un eseri mparator Mavrikios'un (582-602) yirmi yllk imparatorluk dnemini kapsamaktadr. Mavrikios dnemi olaylarnn en nemli ve tek kaynadr. Eserini yazmaya baladnda, anlatt olaylarn zerinden otuz ile altm yl gibi bir zaman dilimi gemitir. Nitekim eserin 628-638 tarihleri arasnda yazld belirtilmektedir[292]. Bu adan dnldnde kendisinin bizzat grmedii olaylarn bir ksmn dnemin farkl kaynaklarndan elde ettii, kulaktan dolma bilgiler ve szl bilgilere dayandrd sylenebilir. Nitekim Anchialos ve evresine yaplan aknlarda Avar Kaan'nn blgedeki scak suya sahip hamamlar yktrmad eklindeki bilgi, yazarn ifahi olarak edindii bilgi eklinde belirtilmektedir[293]. Ancak bu zaman dilimi olaylarn

yazya dklmesi iin ok uzun deildir. zellikle yazm gelenei olan Bizans kltrnde, olaylarn zihinlerde canl tutulduu ve abartlmadan aktarld bilinmektedir. Simokattes'in verdii bilgilerin kymeti tartlmaz. zellikle bu dnemle ilgili ok az kaynan ve sadece Bizans kaynaklarnn olduu dnlrse nemi daha iyi anlalabilir. Fakat eserdeki bilgilerin tamamnn doru olmadn, yanl bilgilerin de olduunu belirtmek gerekir. Mellif kimi zaman yazdklar ile tezat oluturmakta, kimi zaman da olaylarn yerini ve tarihini kartrmaktadr[294]. Bu sebeple, kaynak deeri yksek olmasna ramen mevcut dier kaynaklarla mukayesesi yaplmaldr. Mesela mellif 596 ylnda meydana gelen Avarlarn Franklarla olan mcadelesine hi deinmemektedir. Simokattes eserini yazarken farkl kaynaklardan istifade etmitir[295]. Theophylaktos Simokattes Tarihi'nin kaynaklar zerine bir alma hazrlayan Therese Olajos, mellifin eserinde kulland kaynaklar hakknda bize bilgi vermektedir[296]. Simokattes'in en ok kulland eser "Jean d'Epiphanie Tarihi" adl eserdir. Balkanlarn ve Dou'daki olaylarn anlatld blmlerde; Bizans-

Avar, Bizans-Slav ve Bizans-Sasn mnasebetleri hakknda bilgi veren bu kaynak, Simokattes'in en nemli kayna olmutur. Mellif zaman zaman bu eserin slubunu dahi benimsemi, kimi zamanda bilgileri kelime kelime kopyalayarak eserinde kullanmtr[297]. Theophylaktos'un en ok kulland dier bir eser ise "Le Journal de Guerre- Sava Gnl" adn tamaktadr. Bu yaptta Bizans-AvarSlav askeri mcadeleleri zerinde durulmaktadr. Bu gnlkleri tutan subay muhtemelen 587 ve 592-599 yllar arasnda Balkanlarda grev yapan Bizans ordusuna mensup bir subay idi[298]. Son olarak Menandros'un eserinden de istifade ettiini syleyebiliriz. Bizim Trk tarihi ile ilgili ksmlarn vereceimiz bu eser sekiz kitaptan olumaktadr. Eserin Grekeden tercmesini yapan Whitby, Simokattes'in iindekiler ksmn olutururken, Euagrios ve John of Ephesos'un eserlerini rnek olarak aldn belirtir. Sekiz kitaptan meydana gelen eserin blmlerinin muhtevasn u ekilde zetleyebiliriz: ncelikle Bizans mparatoru Mavrikios'un Bizans mparatoru olarak ilan edilmesi ile balayan yeni bir sre ele

alnmaktadr. Bizans devletinin siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal ynlerini teferruatl bir ekilde ele alan mellif, lke iindeki i kargaalar hakknda bilgiler sunmaktadr. Bilgiler sistematik bir ekilde olmamakla beraber eserde Avarlarn menei, Bizans snrlarna gelmeleri, Kaan'n eli gndermesi, Avarlarn Bizans ehirlerine saldrmalar ve yamalamalar ile Avar-Bizans anlamalar zerinde durulmaktadr. Yine Balkanlarda nemli bir unsur olan Slavlar ve Bizans ile olan mcadeleleri, AvarSlav ittifak konu edilmektedir. Bununla beraber Bizans ile Sasnler arasnda cereyan eden savalar, antlamalar ve elilerin gidi-gelileri Simokattes'in eserinin geni lde muhtevasn tekil etmektedir. zellikle Sasn kral II. Hsrev (590-628) ile olan mcadeleler ve hakknda verilen malumat kayda deer nem tamaktadr. Therese Olajos, Simokattes'in bu bilgileri Sasn kral Hsrev ile ayn dnemde Bizans lkesinde bulunan Azize Golindouche'un biyografisini yazan Hierapolis Psikopos'u Stphane'n yazd eserden aldn belirtir[299]. Akademi dnyasnda bir ariv ve dnemin nemli bilgi kayna olarak gsterilen bu eser Bizans Devleti iin olduu kadar Avar, Slav ve

Sasn Devletleri asndan da nemli bir ariv nitelii tamaktadr. Ancak u bir gerektir ki Trke kaynaklarn olmamas, Trk tarihi ile alakal verilen bilgilerin mukayesesini engellemektedir. Buna ramen zellikle Avar Hakanl hakknda verilen malumat bir hazine deerindedir. Fakat Simokattes'in Avarlar hakknda belirttii bir cmle, on be asrdr btn ilim leminin dnce dnyasn kartrmakta ve Avarlarn menei konusunda tartmalarn yaanmasna sebep olmaktadr. Bu bilgi Avarlarn; Pseudo-Avar (Sahte Avar) ve gerek Avar olarak ikiye ayrlmasdr. Avarlarn kkeni ile ilgili tartmalarn kayna Simokattes'in eserinde geen "Pseudo-Avar" tabiridir. Baka hibir kaynakta Pseudo-Avar ifadesine rastlanlmamaktadr.

C- Trklerle lgili Ksmlar


I. Kitap I,3,1 imdi, tarih an rmeye ve barbar savalarnn kaytlarn tutmaya baladm iin, olaylarn yaknl ve dzenlemenin uygunluu nedeniyle, ilk olarak Avarlara kar balatlan hareketten bahsedeceim[300]. I,3,2 O zamanlar, hzl bir ekilde saysz iddet eylemine girimilerdir. Bu insanlar gebe olarak yaayanlar arasnda en gvenilmez ve doymak bilmez ulus olan, Tuna'nn yaknlarnda yaayan Hunlardr (Avarlar)[301]. I,3,3 Bu insanlar mparator Mavrikios'a bir eli yolladlar. Avrupa'da yaayan Romallar arasnda ok nl olan Sirmium[302] adndaki byk bir ehri ele geirmilerdi. I,3,4 Bu ehir, imparator Mavrikios, mparator olmadan hemen nce ele geirilmitir. I,3,5 artlar nl Menandros tarafndan tamamen aklanmt. Tm detaylar anlatmak iin yeterince zamanm yok. Ama belirtmeliyim ki durum ok net olarak rapor edilmiti. Eletiri getirmek zaman kayb olacaktr. I,3,6 ehir Avarlar tarafndan ele

geirildikten sonra bir anlamaya varld ve bu durum barn gelmesini ve ortamn sakinlemesini salad. I,3,7 Byle byk bir ykmdan sonra kabul edilen artlar Romallar iin yz kzartcyd. Antlama ncesinde hkimlerin stn olanlarn tavr sergilendi, barbarlara grkemli hediyeler sunuldu. Avarlara her yl 80 bin altn para; gm ticari meta ve altnlarla bezenmi elbise eklinde verilecekti[303]. I,3,8 Antlama sadece iki yl srd. Hun (Avar) Kaan' Romallara kar kibirli bir tavr sergiledi. Bar bitmeden nce bir sylenti yayld. Romallar arasnda bykl ve gzellii ile esiz ok sayda yaratn olduu eklinde sylentiler yayld. Kaan Roma imparatorunun buraya gelip durumu kendi gzleriyle tehis etmesini istedi. I,3,9 Ve imparator hzl bir ekilde merakn gidermeyi baarm ve ona kendisinin yetitirdii hayvanlarn en gze arpan olan bir fil gndermitir. I,3,10 Kaan fili grnce kendine yollanan bu Hindistan filini nce tehir etti sonra da mparator'a yollad. Bylece mparatoru kmseyerek terr yaratmay amalamt. Ben bunu sylemek zorundaydm, sakl tutamazdm. I,3,11 mparatoru bu durum rahatsz edince, Kaan'a

altn bir taht yollad. Kaan'n baht akt. Taht hkmdarn hibesiydi ve imparatorluk glerince t a nm t . I,3,12 Fakat sanki hediyenin deersizliinden kirlenmi gibi, kibirli bir ekilde marur bir havaya brnm ve sanki ucuz ve yaygn bir eymi gibi, atafatl altn yata imparatora geri gndermitir[304]. I,3,13 Ayrca yllk 80 bin altna ek olarak 20 bin altn daha istedi[305]. mparator fkeyle bunu reddetti. Yeminini bozdu.

I,4,1 lk olarak sava trompetleri alnmaya baland. mparator glerini toplad. Srpriz bir ekilde Singidunum'u (Belgrad) geri ald. Buras bar zamannda olunduu iin askerden ve silahtan arndrlm bir yerdi. Tm Trakya'da bar dneminin miskinlii yaanyordu. Tetikte deillerdi ve bir saldry pskrtemezlerdi[306]. I,4,2 ehrin byk ounluu tarlalarda adr kurmuken yakaland. Yaz mevsimiydi, zorunlu hasat iin oradaydlar ve geimlerini temin etmeye alyorlard. I,4,3 Fakat barbarlar bir mcadele olmadan ehri ele geiremediler; ehir kaplarnda olduka iddetli bir mcadele oldu ve Avarlardan ok sayda insan

ldrld ve Cadmean zaferi kazanld[307]. Bel nceden tahmin edilmedii ve beklentilerin tersine olduu iin, Kaan komu ehirleri de kolaylkla ve hibir aba gstermeden talan etti. I,4,4 Augustae (Augusta Triana-Stara Zagora/Bulgaristan) ve Viminacium (Kostolac/Srbistan) (Bu iki kent llyricum vergi tasnifindeki nemli ehirlerdi) kentlerini tahrip ettikten sonra hemen Anchialus'u (PomorieBulgaristan) ablukaya ald, etraftaki kyleri tahrip ederek buraya kamp kurdu. evre kyleri msrife yamalad[308]. I,4,5 Ancak sadece kaplcalara dokunmad ifade edilir. Hamamlarn yklmasnda Kaan'n hareminin belirleyici olduu sylenir. Haremindeki kadnlar ona ok daha fazla zevk alabilecekleri, elenecekleri, onlar ok daha gzel ve salkl yapacak kaplcalara dokunmamasn sylediler[309]. Bu sularn kullanclar iin faydal olduu ve salklarna iyi geldii sylenmektedir. I,4,6 ay getikten sonra Romallar, Kaan'a bir eli gnderdiler ve savaa son vermesini istediler. Eli olarak senato'ya terfi ettirilen, Sicilya valisi olan v e praetor mahkemesine kan Elpidius'u gnderdiler; bu mevki Romallar arasnda herhangi

bir ayrm yaplmadan verilirdi[310]. I,4,7 Eliyle birlikte Latin dilinde Romallarn scribo[311] olarak adlandrdklar, imparatorun korumalar arasnda nemli bir yere sahip olan Comentiolus'u gnderdiler. Bylelikle bu iki kii Anchialus'ta bulunan Kaan'n yanna geldiler ve kendilerine sylendii gibi bir antlama teklif ettiler. I,4,8 Kaan az ok hareketlerini kabullendi, fakat inat bir tehditkrlkla btn Uzun Surlar[312] ykabileceini syledi. st seviyedeki kibir ve gururunu hesaba katan Elpidius konumaya balaynca, I,4,9 Comentiolus kulland dilin asaletini grkemli bir ekilde sergilemeye balad. ffetini yitirmemi bir anne kadar temiz olan Roma zgrln vurgulad. Dalkavuklua ve iffetsizlerin yaclna ihtiya duymad. Avarlarn banda bulunan ve Kaan olarak bilinen liderlerinin yannda aadaki cmleleri kurdu:

I,5,1 "Kaan, Romallar sizin atalarnzn tanrlarnza tapnmanza, yemininizin gereini yerine getirmenize, anlamay hibir koulda bozmamanz gerektiine inanyor. Bar arabas sizin ahsnzca devrilmemeli. Roma hkmdarlk hediyelerini ve Romal nezaketini hatrla. Siz onlarn sizin atalarnzla komuluk

yaptklarn ve dost olduklarn unutuyor gibisiniz. Onlar balamyorsunuz. Romallara zarar vermek iin emriniz altndaki dier uluslara bask yapmamalsnz. I,5,2 Liderler asndan, hem gerekte hem de ismen, tebaalarndan daha basiretli olmalar uygun olduu iin, g konusundaki stnlkleri de iyi ahlak stnlkleri ile uyumludur. I,5,3 Bar yanls olduklar iin Romallar sizin daha nce yaptnz hatalar ve ilediiniz sular unutmaya hazrlar. Onlar dier btn kavimler arasnda insani deerlerinin ykseklii asndan farkldrlar. Bu nedenle size misilleme yapmamak amacyla silahlanmyorlar. I,5,4 Gelecek gnlerin daha huzurlu olmas iin, gemiteki vahi sularnz umursamyorlar ve sadece bir zr bekliyorlar. I,5,5 Ancak siz bu olumlu durumdan haberdar deilsiniz. Adaletin gz krdr. Topran, snrlar savunacak insanlarn tamamen hkim olamayaca kadar geni ve ok. Tanrnz sizin kaderinizdir. Romallar eski muhteem gnlerini unutmamlardr. Bu nedenle ok byk bir sava hazrlnda olacaklardr ve byk bir ykma imza atacaklardr. I,5,6 Sava onlar iin bartan daha az nemlidir. Eer dman srarc

olmazsa dnceleri bartr. Dnya zerinde Romallardan baka hangi millet zgrlk, onur, toprak ve ocuklar konusunda bu kadar hassastr? Eer kanl bir sava olursa ve artlar ktleirse en az nemli olanlar ne yapar? Birbirlerine zarar vermekten ekinirler. Peki, siz bu kadar sava ve imparatorlua bal Romallarn byle davranacan m dnyorsunuz? Bu umulduu zere ok kolay olmayacak ve snrlarn en uzak noktasnda olacaktr. I,5,7 Bugnk kt ve gnahkr grntyle vnmeyin, u an iin bu istediiniz sonular verebilir, ancak kibirle olumu bu dzen gerek bir zafer deildir. I,5,8 Sizin kibirli tavrnz byktr ama Romann gc, mparatorun gayreti, bal milletlerin destei ve kaynaklarnn okluu, dnyadaki btn uluslar arasnda Romallar farkl klan dine ar ballk ve btn bunlarn sonular da byk olacaktr. I,5,9 Siz sadece onlara kar savamak istediniz ama sonularn dnmediniz. Romallar yok sayarak dier kavimler arasnda kendinize nasl bir saygnlk salayabilirsiniz? Ya da kendinizi gelecekte nasl garanti altna alabileceksiniz? I,5,10 Tanrlarnz nemsememeye baladnz, yeminler tutulmad,

antlamalar bozuldu, insanlarnz sizden zarar grmeye balad. Onlardan gelen hediyeler sizin iin kymetsizlemeye balad. Bizi bar halinde brakn. Durumunuzu eytani tavrlarla hileler yaparak deitirip de bizi siz komularmza kar savunmaya gemeye zorlamayn. I,5,11 Roma snrlarnda olan topraklarnzda dndnzden daha fazla saygl olun. Unutmayn ki sizler yabanc ve gebeyken size ev verildi. Bu size doulu eski kabilenizin yarglarndan uzaklatnzda sunuldu[313]. I,5,12 Dostluun adil dengesini bozmayn. nsanlarn merhameti kmsemesini engelleyin. Tanr adna yaptnz yeminin eytani hale geldiini halknza sylemeyin. Eer arzunuz paraysa zaten ok cmert ve muhteem bir hazineye sahip olan Romallar bunu size verdi. I,5,13 ok byk bir lkeniz var ve bu nedenle halknz asla lkenizde ok kalabalk olmayacak. Yeni gelen muhacirler asla bir eylerin yoksunluunu duymayacak[314]. I,5,14 Geri dnn ve Romallarn size verdii lkenize[315] dnn ve gcnz snrlarnz dnda kullanmayn. I,5,15 Rzgrlar ne kadar gl olursa olsun kk derindeki aaca zarar vermez. Bu aa ok yaprakl,

dayankl gvdeli, gelimi kkleri olan bir aatr. Cennet yamurlaryla zenginlemi, iklimlerle glenmi, yannda akan sularla beslenmitir. I,5,16 lkesinde topraklarnda glenip yaylmak isteyen de akll olmaldr. Cezalandrmay tam zamannda yapmal ve hata yaplmasna gz yummamaldr. Bu dnlenden ok daha zarar verebilecek bir sutur."

I,6,1 Bu byk adam azarlayc tavrla konumaya son verdi. Kaan'n byk tutkularn kamlayan kan kaynad. Tm yz fkeyle kpkrmz olmutu. Gzleri ak kahve bir ltyla parlamaktayd. Bu gazap aleviydi. Bu durum elilerin canlarnn balanmayacan gstermekteydi. Yznde her an uup gidecekmi gibi duran bir ifade vard. Konumasnn neticesi olarak Comentiolus'un, kendini mezara gnderebilecek bir tehlike altnda olduunu gsteriyordu. I,6,2 Eliliin kutsalln bozan Avarlar iin Comentiolus'u zincirleyerek onurunu krmak, ayaklarn tahta kelepelerle ezecek kadar sktrmak, adrn paralamak doald[316]. I,6,3 Ertesi gn Kaan sakinlemiti. ok gl olan baz Avar bykleri, liderlerini ikna edici

konumalarla sakinletirmilerdi. Elinin lm emrinin ilan bylece engellenmiti. Elilerin elini ayan balamann yeterince onur krc olduuna, Kaan ikna edilmiti. mparatora elilerini byle aalanm bir ekilde yollamann yeterli olacan, bu davrannn adamlarn kendi lkelerinde cezalandrlmalarn garanti edeceini dnmt. I,6,4 Ertesi yl Elpidius tekrar grevlendirildi. Ayn elilik vazifesiyle gnderildi. Kaan'a ulaan eli, kendisiyle beraber bir elinin imparatora gelip gelemeyeceini sordu. Antlamann tekrar gndeme gelebileceini ve daha nceki antlamayla belirlenen meblan zerine fazladan 20 bin altn ekletmeye, ancak bu ekilde imparatoru ikna edilebilecekti. I,6,5 Kaan neriyi kabul ederek, Avar kabilesinde ok byk bir saygnl olan Targitius'u[317] Elpidius'la beraber mparatora eli olarak gnderdi. Targitius ve eli imparatorla grtler ve anlama saland. Romallar 80 bin altnn stne 20 bin altn vermeyi taahht ettiler. Eer deme unutulursa tahslat sava yoluyla yaplacakt. I,6,6 Antlama tekrar canlandrlm gibi grnyordu. Atekes ile bar salanmt. Ksa bir bar

dneminden sonra Avarlar tekrar Romallara saldrdlar. Fakat bu ak bir saldr deil, kurnazca ve hilekr bir hareketti[318].

I,7,1 Slav milletini babo ve dank halde brakmak Avarlarn karlarna uygun bir hareketti. Bu grup Roma snrlarnda pek ok blgede yama yapmt. Birdenbire harekete gemilerdi -Uzun Surlara yakn yerlerde- adeta imek gibiydiler. Ele geirdikleri pek ok blgelerdeki tutsaklara ok byk bir kym yaptlar. I,7,2 Bu nedenle mparator kaygyla, Uzun Surlarn evresinde askeri garnizonlar oluturdu. ehrin evresinde ok iyi planlanm bir savunma hatt oluturuldu. mparator kendisini koruyan askerleri de ehir dna yerletirdi. I,7,3 Comentiolus'a nemsiz bir komuta grevi verilince, Trakya'ya gitti. Slav kabilesi zerine yrd. Cesaretle saldrd. Erginia Nehri'ne (Ergene) kadar ulat. Burada Slavlarla att. Barbarlar ar bir yenilgiye uratt[319]. I,7,4 Bu nedenle Comentiolus, mparator tarafndan praesentalis[320] olarak, yani askeri bir lidere verilebilecek btn onur sfatlar ve unvanlarla dllendirildi. I,7,5 Yaz

geldiinde (585) (Comentiolus) Roma glerini toplayarak Adrianapolis'e (Edirne) gitti ve orada Ardagastus[321] ile karlat. Gl birlikler ve mahkmlarla glendirilmi Slav ordusuyla yz yze geldi. Geceyi geirdikten sonra gn doumunda Ansinon[322] Kalesi'ne ulat. Burada barbarlarla cesurca savat. I,7,6 Dman geriye ekilince saldrya geti. Burada esir olanlar iin Roma baars gneli bir gn balatrken, dmanlar Astike'nin (Trakya Ovas) dna doru srldler. General bir zafer ilahisi syledi[323], ganimet topland.

I,8,1 Sonbaharn banda[324] barbarlar anlamay yine bozdular ve anlamay ihlal ettiler. Sebebini ortaya karacam ve asla reddetmeyeceim. I,8,23 Bookolabra -bu kelimeyi Grekeye evirmek gerekirse karl bycdr- soyadn tamamen hak eden skitli bir adam lgnca ve tehlikeli bir davran sergiledi. I,8,4 Geici ve ho bir zevk uruna Kaan'n elerinden birisi ile birlikte uyuduu iin lmn gl tuzaklarna yakaland. Bir ihtimal ldrleceini hissettiinden ve ok iyi bilinen

apraz sorgunun sanclarn bildiinden, tebaasndaki Gepidlerin[325] yedi tanesinin akln eldi ve atalarna ait kabileye doru kamay baard. I,8,5 Bunlar (geldii kabile) Hunlard, Sasnlerin dousundaki komularyd ve pek ok kii tarafndan Trkleri tanmlamak iin Hun kelimesi kullanlrd. I,8,6 Bookolabra, Ister'in (Tuna Nehri) aksi ynndeki Libidina[326] ehrine gelince burada Romal bir komutan tarafndan yakaland. Bu komutan Tuna nehrini korumakla grevliydi. Onun rkn, kkenlerini ve onu buraya sren gnahn ortaya kard. I,8,7 ansszlk eseri olarak mparatora yolland. Roma yasas son derece katyd. Sava ise basit atmalarla devam ediyordu. Targitius hl imparatorluk ehrinde elilik grevini srdrmekteydi. Burada Kaan adna Romallardan alnan topraklarda rn hasat edilmekteydi. I,8,8 Var olan durum imparatoru gereksiz yere kzdrd. nk imparator bir Avar'n yllk gelirleri ve bar hslatlarn talep ederken, baka bir Avar'n (Kaan) rahat durmayarak, Avrupa'y yamalayp ehirleri harap etmesi ile Avarlar tarafndan tamamen kandrldn dnyordu. I,8,9 Targitius Chalcitis Adasna

(Heybeli Ada) srgne yolland ve burada zorluklar iinde alt ay geirdi[327]. mparator elinin lm kararn her an ilan edebilirdi. Bu alt ay imparatoru sakinletirdi. I,8,10 skit ve Mysia[328]'nn btn evresini Kaan'n adamlar almt. Rateria[329], Bononia (Vidin), Aquis[330], Drostolon (Silistre),

Zaldapa[331], Pannasa[332], Marcianopolis[333] ve Tropaion[334] kentlerini zapt ettiler[335]. I,8,11


Bu durum imparatoru olduka byk bir yk altna soktu. ehirler zor kullanlarak alnmt. Bu kentlerde yaayanlarn tembellii nedeniyle ani saldrlar balamt. mparator Comentiolus'u general olarak atad ve btn birliklerinin komutasn ona brakt[336].

II. Kitap II,10,8 Bu zel ylda Comentiolus Anchialus'a (Pomorie-Bulgaristan) gelerek orduyu toparlamak ve dzenlemek amacyla, kalabalk topluluun ierisinden en cesur olan ahslar belirleyerek, setii kiileri baarsz olan dierlerinden ayrd. snflandrma yaparak, bunlar barbarlara kar kullanmak zere teker teker ayrd[337]. II,10,9

General, Martin'i[338] ordunun sa kanadnda grevlendirdi, Castus'u[339] ise dier kanad komuta etmek zere vazifelendirdi. Merkezi birlikleri General Comentiolus kendisi ynetecekti. Savaabilecek durumda olan alt bin kii vard. Ayrca drt bin kiilik savamayan bir grup vard. General sava ruhu zayf olan bu insanlar surlar ve ordunun ykn korumakla grevlendirdi. II,10,10 General Castus birliini toparlayarak, lkenin batsndan hareket etmek suretiyle Zaldapa'ya (Abrit-Bulgaristan) ve Haemus'a[340] (Balkan Dalar) geldi. Fakat bu sra dalarnda umulmadk bir ekilde barbarlarla karlat, mzrayla savaarak burada byk bir zafer kazand ve ok sayda barbar savay ldrd. II,10,11 Zaferini byk bir ganimetle ssledi, bunlar geri almak zere bir muhafza emanet etti. Ertesi gn toparlanan barbarlar tekrar blgeye geldiler ve ganimetin bir ksmn geri aldlar. II,10,12 Fakat Martin Tomi (Kstence) ehri civarna geldi, burada Avar kampn ve Kaan'n casusluk yaparak gzetledi. Romallar burada pusu kurdular ve ok ani ve sert bir saldrya getiler, deniz cezir durumundayken

dmanlarn sulu bir lmle gzelletirdi. II,10,13 Kaan bu durumdan kurtulmak iin iyi bir talihe sahipti, nk kan kolaylatran ve bu konuda kendisine yardmc olan sakland bataklk iindeki adadr. Aslnda Kaan burada yakalanabilir ve Romallara mkemmel bir fidye getirebilirdi. Bu olaanst ve muhteem tehlike barbalarn bana geldi. Beinci gnde Avar firarilerinden, gerei renmek aslnda mmknd. II,10,14 Daha sonra sabahleyin Martin, Generalin (Comentiolus) bir nceki gn saptad yere geri ekildi ve Martin gibi Castus da ayn yere gelerek ona katld. Ordunun bu farkl birimlerinin bir araya gelmesi ile byk bir gce ulald ve bu birleme, kuvvetli bir gvenlie sahip olmalarn salad.

II,11,1 Comentiolus bir nceki gn yaplan szleme ve antlamalar reddetti, kesinlikle zek belirtisi olan hibir ey yapmad. Avarlarn okluu nedeniyle, onlar geriye ekmek ve muhtemelen kazanacaklar bir zafere destek olmamak iin Castus ve Martin'e doru yola kmad[341]. II,11,2 Destek kuvvetlerinden birinin komutan olan Rusticius'un General Comentiolus'un, anlalmas

g belirsiz bir durum nedeniyle geliine aldrmad, Castus ve Martinle olan randevularna dikkat etmedii byle tehlikeleri stlenmemesi konusunda kendisine bask yapan imparatorun dilei bu deildikonusunda uyard iddia edilmektedir.

II,11,3 Ve aslnda General (Comentiolus) Rusticius'a kulak vermi ve heyecan yerini tembellie brakmtr. Martin ve Castus, Comentiolus'un Marcianopolis'e ulatn renince, ona doru ekilmilerdir. Gne k saan yrnge hareketine baladnda Comentiolus, tm Roma ordusuyla birlikte, geride brakt ie yaramaz olanlarn bulunduu kampa doru harekete gemitir. II,11,4 Daha sonra zirvelere ve yksekteki vadilere trmanarak, kampn Haemus'un dar geitlerine tamtr. Burann yerel ismi Sabulente Canalion'dur[342]. II,11,5-8 arasnda Haemus Dalar'nn doal gzelliinden bahsedilmektedir. II,11,9 General Comentiolus ertesi gn ve daha sonraki gn ordunun kamp kurmasn emretti. Sabah

General Comentiolus Martin'i ard ve ona Avarlar artacak bir pusu ile saldr dzenleme grevini verdi. Ayrca nehrin zerindeki tahta kpr evresinde ve zerinde konulanarak, barbarlarn akntnn az olduu yerden geip gemediklerini gzetlemekle grevlendirilmiti. Castus ise kar tarafta kamp kuranlarn geitteki hareketlerini izleyecekti[343]. II,11,10 Martin nehir civarndaki birliklerin sudan getiini grnce Comentiolus kumandasndaki birliklere katlmak zere geri ekildi. II,11,11 Castus ise sinsice davranarak rma geti ve kar taraftaki dman kuvvetlerini grebilecek bir alana birliklerini yerletirdi. Salam olan herkes kllarna sarld. II,11,12 Bu baarlardan sonra ne yazk ki (Castus) ans devam etmedi. Kt niyetli ve hatta eytani baz emirlerden sonra kibirli davranlar nedeniyle Comentiolus'a dnemedi. Martin'e yardmc olmak iin tahta kprnn yaknnda beklemeye balad. II,11,13 Plannn baarsz olmas ve de gnn aydnlanmas zerine gecelemek amacyla bu blgede gn nda kamp kurdu. Ertesi gn dman ihtiyatl bir ekilde topland ve kprnn dier yanna geldi.

Aknt yznden suyu gemek mmkn deildi. Nehir ok hzl akyordu. Dalgalarn gc yzmeye alacak kiiyi srkleyip gtrebilirdi. II,11,14 Castus ana kamp yerinde birlemeye karar verip de geri dnnce dmanla yz yze geldi. Tehlike o kadar bykt ki hile yapmann, strateji gelitirmenin imkn yoktu.

II,12,1 Castus adeta ter banyosu yapyordu. Ruhu umutsuzlua dt. rkerek geri ekildi ve ansszlk onu byk bir felakete itti. II,12,2 Birlikleri dald ve panik iinde farkl yerlere daldlar. Yrtc bir hayvann penesinden kaan tavanlar ya da geyikler gibi vadilere ve aalklarn arkalarna saklandlar. II,12,3 Ancak baz Romallar, Avarlarn eline geti ve korkun ikencelerle, ikencenin pek ok farkl metotlar ile ac iinde ldrldler. Birlikleri korku ve tehdit altnda kalan Castus'un geri dnme ans kalmamt. II,12,4 Romallar, Castus ormann iine kaarken toplanmam zm salkmlar gibiydiler. Tugay komutan esir alnd. Dman iin bu byk ve grkemli bir avd. Castus'la birlikte olan birlikler de dmann hzl hareketiyle yakalandlar.

II,12,5 arpma byd ve iddetle alevlendi.


Kaan iin; Trakya'y alan ve u anda ok kederli olan bu orduyu affetmek, ok zordu. II,12,6 Dman Mesembria[344] snrlarna kadar ulat. Be yz kadar Bizansl askerden oluan birlik burada kahramanca bir direni gsterdi. II,12,7 Avarlarn saldrsn renen ve Trakya'da bir svari birliini komuta eden komutan Ansimuth, Uzun Surlar'n evresine yerleti. II,12,8 Ordusunu ierilere kadar srd. Barbarlar tarafndan esir edilene kadar mcadele etti, hayatta kald. II,12,9 Trakya'ya yakn blgelerde henz ele geirilemeyen topraklara gzn diken Kaan'n birlikleri, blgeye ok sayda farkl noktadan giri yapt. Comentiolus, birlikler ile bahsi geen blgeye batdan girdi[345]. Romallar Haemus ormanlarnda (Balkan Dalar) saklandlar. Dman, Romallarn Trakya blgesinde birok farkl ynlere kamalarna sebep oldu. II,12,10 nc gnde Comentiolus kendi adrna askerleri ve komutanlarn ard ve tam olarak ne yapabileceklerini ve niyetini onlara anlatt. II,12,11 Ertesi gn svari ve piyadeleri bir araya toplad. Barbarlara kar nasl mcadele edeceklerini

gemie bakmamalarn, yrekli olmalarn, cesaretle anlatt.

II,13,1 Fakat bu esnada subaylardan biri ikyet etmeye ve mrldanmaya balayarak, generalin emirlerine kar geldi. Aadaki szleri kullanarak, hem ordunun kendisi hem de general iin geri ekilmenin uygun olacan syledi: II,13,2 "Erkekler, savan ustalar, ruhlarnda bunu hissedenler; frsat olduunda ve ans bizden yana olduunda birlemek lehimizedir, ayrlk tehlikeyi getirir, kurtulu ise blnmemektedir. II,13,3 Korkaklk yeri geldiinde dikkatsizlik, en istenmeyen arkadatr. Geri ekilme akl rndr. Su deildir. Kimi zaman ihtiyatl olmaktr. II,13,4 Fakat yreimden geen kelimeleri sylemeden ve size duyurmadan nce generalin ne kadar dikkate deer szler sarf ettiini belirtmeliyim. Kimi zaman konumacnn bir duvar gibi olmas neticesinde kovulma kaygnz paylamanz, ho geldin diye karlanmaktan daha kolaydr. II,13,5 Bazen despot olmak gvenilirlii de beraberinde getirir. Dmeni kullanarak bir eyleri kazanmay ve umulana ulamay salar. II,13,6 Ey

insanlar, general dmana kar dayanmanz, gururla hareket etmeniz iin sizi cesaretlendiriyor, Castus'un yenilmesinden sonra bazlar komutanlarnn emirlerini uygulamay reddetti. II,13,7 Sava alanndaki baarszlklarna benimle beraber siz de ahitsiniz. Size doruyu sylediim iin sulanmay hak etmiyorum. Yanl yere sulanmak knanmaktan daha iyidir. Olanlar vgye deer deildir. II,13,8 General son olarak kale surlarn korumak amacyla bunlarn sava iin uygun olmadn sylemedi mi? Bu adamlarn says drt bindi, bylelikle geriye kalanlar ilgili kiilerle, sava olmayanlar da savalarla neredeyse eitti ve salkl olanlar da topald. Bunlar savamayan ve salksz zrl olan gruplardr. II,13,9 Sadk ruhlarn son zamanlardaki anszlklar nedeniyle zarar grmeleri sebebiyle sessizlie brnyorum. Dmann gcmz nasl krptn grdnz. Eer yanl dnmyorsam, son felaketler baarmzdan ok daha byktr. stelik baarmz daha nce gereklemitir. II,13,10 Castus ok sayda barbar ldrd, fakat ertesi gn barbarlar onu yakalad. imdi size uursuz bir son sz sylemek istiyorum. Askerleriyle beraber O

adam (Castus) yakalaynca muazzam bir krall da yakalayp dondurdular. Castus aalklar arkasna sakland vakit bulduklarnda kamad. II,13,11 Kaan bataklk adada sakland. Bu Martin ve yanndaki adamlara sylenmemiti. Bu, zel bilgiye sahip olmayan insanlar arasnda bir gizem olarak kald[346]. II,13,12 imdi imparatora sunulan kk baar yks onu kandracak ve bizden askeri yedek g istenmemesini salayacaktr. nk henz bu kt ansla gelen olaylar bilmemektedir. II,13,13 Eminim ki son zamanlarda yaanan belirsizlikler, dman kendinden daha da emin yapacaktr. Ancak gelecekte gvenliklerine daha fazla nem verip en kk bir anszlk ihtimalini dahi ortadan kaldrmay dneceklerdir. II,13,14 Gelecek ile ilgili olarak yeterince konutum. Belki talih beklentilerimi gerekletirmemde bana yardmc olur." II,13,15 Daha sonra, ynlar sessiz ve onun korkun betimlemeleri karsnda donup kalm iken, konuma krssndeki kii bu baya szleri sarf ettikten sonra, bir emektar ahs topluluktan ne kt. Konuma krssndeki ahs knayarak bard ve topluluktan tam tersi bir konumay kabul etmelerini

istedi. II,13,16 Ynlar bunu kabul edip elleri ile onun konuma yapmasn istedikten sonra, buna benzer konumasna balad, titrek sesiyle bararak toplulua yalvard ve bir emektarn gzyalar ile szlerine sayg gsterilmesi iin onlar tahrik etti. II,14,1-12 Buradan sonra yal bir adam Roma ordusunun durumunu, ne yapmalar gerektiini ve gelecekleri iin dman yenmelerinin art olduunu, gemiteki baarlarn anlatan cokulu bir konuma yapar.

II,15,1 Yal adam topluluun etrafnda cesaret verici konumasn yaparken, kendisini dinleyen topluluu heyecanlandrd, cokulu szleri ile toplulukta hsl olan korkakl deitirerek, onlar kendileri ile yzlemeye davet betti. II,15,2 Meclisten byk bir lk ykseldi ve yal askerin asil ruhuna sayg gsteren alklar ile toplanty yanklandrdlar. O anda ayn amaca sahip kardeler gibi birleerek hepsi tek bir g haline geldi ve meclis dald. II,15,3 Savamak iin heyecanlanan insanlar olarak Haemus'tan Calvomuntis[347] ve Libidurgan'a[348] doru hareket ettiler. Kaan'n da ok uzakta

olmadn ve yolda oyalandn grdler. Ordunun adrlar dikkatsizce drt mil teye (6,5 km) kurulmu ve kabilesi Trakya'nn tamamna yaylmt[349]. II,15,4 Comentiolus Roma ordusunu tanzim etti. Ordusunu kk birimlere ayrd ve dzenli admlarla, Astike (Trakya Ovas) tarafndan yrme emri verdi. Gven ierisinde geirilen bir geceden sonra sabah, Kaan'a ve blne adeta bir kasrga gibi zarar vermelerini emretti. II,15,5 Ancak generalin kararlar kaderin onlar iin hazrlad kararlardan farklyd. Generalin ar gibi askerleri mahvoldu, gven kovan (ordugh) zarar grd. II,15,6 Gecenin karanl sabah gneinin klarna karrken, geceye zg olan bir g harekete gemiti. Yk tayan hayvanlardan bir tanesi zerindeki eyalar yere dkt. II,15,7 Karklk iinde hayvanlar ileri geri srkleniyordu. Bu mallarn sahibi nlerde gidiyordu ve derhal emir vererek kt balanm yklerin dzeltilmesini istedi. II,15,8 Bu durum esasnda dzensizlie ve geriye doru kendiliinden geri ekilmeye neden oldu. ounluk bu eyalarn dzltilmesi iin sarf edilen szleri yanl anlad ve telaffuz ettii iin parola arptld ve sanki dman

hemen nlerinde belirmi ve onlarn beklentilerinin aksine olmu gibi, parola ka ifade ediyor eklinde tezahr etmitir. II,15,9 Ordu byk bir karmaa yaamaya balad. Bazlar geri dnme arzularn yksek sesle dile getiriyordu. nsanlar kendi zgn dillerinde birbirlerine baryorlard "Dnn, Dnn". II,15,10 Btn bu belirsizlik adeta pek ok paraya blnmt ve her bir para sanki bir mzik parasnn dizeleri gibiydi. Bu kargaadan istifade eden Kaan, Roma ordusunun bu ikinci lmcl saldrsndan da kamay baard. Mmkn olabilecek en hzl ekilde yanndakileri terk ederek baka bir yere gitti ve oraya yerleti. Bu Kaan'n yine mucizev kurtulularndan biriydi. II,15,11 imdi Romallar benzer ekilde hareket etmeye devam ettiler, hastalkl bir panik duygusu Roma kampn kargaaya srkledi. Bu ise yzyze kalnan yapay bir tehlikeydi. II,15,12 Avar ordusunun ounluu ldrlmt. Bu planlanmayan bir atma sonucu olmutu. Bu stnlk Roma ordusunun iyi ekilde organize olmasnn ve son derece kararl bir ekilde savamasnn sonucuydu[350]. II,15,13 Kaan bu iki karmaa arasnda soluk aldnda, yaygara

karmaktan vazgeti. Roma ehirlerine saldrd ve Appiaria (Tutrakan/Bulgaristan) kalesini ald[351]. Bu bana sebep-sonu ilikisinde gereksiz bir balant gibi grnmedi. Bu, sonuca yaplan katknn ak bir zeti gibiydi.

II,16,1 Busas adnda ok farkl bir asker vard. yi savard. Savalarla nlenen dier kahramanlardan ok daha fazla bilinirdi. nk ok cesurdu ve ne zaman sava trompeti duysa ekinmeden savaa katlrd. II,16,2 O da bu kalede (Appiaria) yayordu. Kaleye yakn bir alanda kaleye paralel hareket ederse avda baarl olacan dnd. II,16,3 Fakat bu srada Barbarlar Busas' yakalaynca avc tuzaa dm oldu. Ona ikence yapmaya balayp mzrakla onu yaralaynca Busas barbarlardan bunu yapmamalarn diledi. Bu can iin yaplan bir pazarlktan ok daha fazla anlam ieriyordu. Kendisinin lmnn bir anlam ifade etmeyeceini, Avarlara bir getirisinin olmayacan, fidye karlnda serbest braklmasn syledi. II,16,4 Barbarlar daha sonra vaatlerini gerekletirmeyi ve dei- toku yapmay kabul ettiler. Daha sonra Busas' kalenin nne getirerek ierdekilere dosta

istedikleri hediyeleri ve creti demezlerse gzleri nnde Busas' ldreceklerini sylediler. II,16,5 Bunun zerine lmle hayat arasndaki terazide git geller yaayan Busas Romallara yalvarmaya balad. Kendisinin Romallar iin ok savatn, ok riskler aldn, kritik anlarda onlarn lehine olacak davranlarda bulunduunu ve bunlarn inkr edilmemesi gerektiini belirterek bu durumda braklmamasn istedi. II,16,6 Ayrca onlar iin savatnda ald yaralar, ektii ikenceleri, emeklerini sralayarak bu acdan ve zdraptan kurtarlmas iin yalvard. II,16,7 Busas'n eiyle birlikte olan bir adamn onlar yanltmasyla, Busas'n isteklerini yerine getirmeyi reddettiler. Fakat barbarlar onursuzlukla suladlar. II,16,8 byk bir tehlike iinde olduunu anlayan Busas, lmnn geciktirilmesi iin Avarlara bir takm neriler sundu. Hayat karlnda kaleyi (Appiaria) ele geirmelerini salayacakt. Yapt iyiliklerin bu ekilde hzlca unutulmas, insanlk d muameleye reva grlmesi, kale halknn insanlk d muameleden hisselerini almalarn ve onlara yapaca bu ktln kendisine yarayacan dnyordu. II,16,9 Dmanlar byk

bir dl aldn dnnce efkatli ve yumuak bir ekilde davrandlar. Ona sadece istedii kadar zaman deil ayn zamanda hayatn da garanti altna alacaklarna dair yemin ettiler. Onun doal bir ekilde lmesine imkn salayacaklarn da eklediler. II,16,10 Bunun zerine Busas Avarlara, ehirleri ve kaleleri kolaylkla kuatabilecekleri ve ele geirebilecekleri yeni bir makine yapmn retmeye balad. Uzun mesafeli saldrlarda kullanlabilecek bir kuatma makinesini hazrlad. II,16,11 Kalenin dmesinden ksa bir sre sonra Busas, kuatma sanatna dnk, teknolojik bir makineyi barbarlara sunmakla suland. Sonu olarak Busas'n yapt bu ilk kuatma makinesini gelitiren dmanlar (Avarlar) pek ok makine yaparak, dier Roma ehirlerini zorluk ekmeden zayflatmay (almay) baardlar. II,16,12 Kaan imdi Beroe'ye (Stara Zagora/Bulgaristan) saldrm, fakat olduka byk bir zaman kaybna uram, ciddi emek sarf etmi ve herhangi bir dl elde edemeden mcadelelerinin sonuna gelmitir. nk kuatt yerli halk btn gcn vererek, ruhlarn ortaya koyarak kar koymulard. Buna ramen az bir para karlnda

bir szleme yaparak bar satn almlardr, nk bu para Kaan'n baarszln rtmek zere bir kalkan vazifesi grmtr.

II,17,1 Kaan ayrca Diocletianopolis'i (Hisar/Bulgaristan) abluka altna alm, fakat ehir gl bir biimde karsna dizilerek, onun gven duygusu ile saldrmasn engellemitir. Halk surlar zerine mancnklar ve baka savunma aralar yerletirmi, bu sayede barbarlarn ehre yaklap yakn mahallelere girmelerini imknsz hale getirmitir. II,17,2 Daha sonra kurdun herkese bilinen kaderini, bo umutlar karsnda aznn ak kalmasn yaadktan sonra, can skkn bir biimde ayrlmtr. Hemen Philippopolis'e (PlovdivFilibe/Bulgaristan) gitmi, ehri kuatm ve almaya almtr. II,17,3 ehirde yaayanlar olduka yetenekli bir biimde savam ve kale duvarlarndan ve mazgall siperlerden birok kiinin yaralanmasna neden olmulardr, bylelikle Kaan ehir halknn cesaretlerinden tr mahremiyetlerine sayg duyarak gnll olarak savatan ekilmitir. II,17,4 Sabah Astike ormanlarn gemi, Adrianopolis'e (Edirne) gelmi ve iddetle ehre saldrmtr, fakat

buradaki ehir insanlar da cesur bir biimde kar koymulardr. II,17,5 Castus ve Ansimuth'un kuatld haberleri tm Bizans'ta yanklanm ve ehri byk bir karmaa kaplamtr. Kendini bilmez bir takm insanlar kof dedikodularla imparatora hakaret etmilerdir: bu insanlar imparatora kar iftira niteliinde arklar bestelemi, onu ktlemi, bahtszlyla alay eden manzumeler yazmlar ve baarszln anszlndan ziyade, ahmaklna yklemilerdir. II,17,6 Fakat bu aalamalar imparatorun fkelenmesine neden olmamtr; nk kzgnla kar imparatorun ruhu ksrlam ve fkenin ateiyle arkada olmamtr. II,17,7 Kendilerine borlu olduumuz aramzdaki yallarn belirttii gibi, dman olduka ykl bir deme aldktan sonra Castus'u iade etmitir. II,17,8 mparator dmana kar kendi dncelerini oluturmu ve byk bir hazrlk ile dmanlarna kar kendini donatmtr. Kitlelerin Mystacon olarak adlandrd John'u general olarak tayin etmi II,17,9 ve ayn zamanda, Drocton'u tabiri caizse kendisinin koruma grevlisi, baz yetkileri verdii bir ikinci kumandan olarak atamtr. Kken itibari ile bir

Langobard olan bu adam olduka cesur bir sava ve savata nfuzlu bir g idi[352]. II,17,10 Adrianopolis (Edirne) yaknlarna geldiklerinde barbar kuatmasyla karlatlar. kinci gn atma balad. atmada stn gelen taraf Romallar oldu ve sava onlarn lehine dnd. kinci komutan olan Drocton dmann arkasna dolanarak onlara stnlk salad. II,17,11 Sahte ka ile sanki Romallar mcadeleden korkuyormu gibi, ordunun kanatlar dmana geri dndkleri izlenimi vermitir. Daha sonra takibe balam, barbarlarn arkasndan gelerek nne gelen herkesi boazlamtr. II,17,12 Buna gre, gn ortasnda Avarlar geri ekilmi, farkl ynlere dalm ve kaderin onlar gtrd yere doru panik halinde kamlardr. General kaanlar takip etmemitir. II,17,13 Kader ark gibi dnmeye eilimlidir ve gvenilmezdir ve zafer insanlar srasyla ziyaret eder, bu nedenle anlatmlarmda Homerik iirinin dokusunu aralara serpitirebilirim[353].

Buradan sonra tekrar II,10,6-7 blme dnlmektedir. Burada 587 ylnda douya, Sasnlere yaplan seferden bahsedilmektedir.

III. Kitap III,6,6 Anlatmlarmzda Aphraates [354] hakkndaki hikyeye son verdiimiz iin, imdi gelin tarih merakllarna Romallarn Suania'daki[355] (Kafkas Dalarnn gneyi) eylemlerini buraya ekleyelim. Esasnda daha geni ve gze arpan elementleri betimleyen ressamlar, tabletlerinde btnn en kk paralarn tanmlamadan nce bayaptlarn bir kenara brakmazlar. III,6,7 mparator Mavrikios'un hkimiyetinin sekizinci ylnda, Sasnlerin generali Behram, Sasn Kral IV. Hrmz (579-590) tarafndan, barbar gleri ile birlikte Suania'ya gnderilmitir. Sasn saldrs bir srpriz olarak geldii iin, retim yerini tembellie brakmtr. III,6,8 Suania ok kt bir biimde yamalanm ve mesele zlememitir; nk ehrin bir generali yoktu, Kolhis'i koruyacak bir komutan bulunmamaktayd, nk sava douda devam ediyordu. III,6,9 Bylelikle, kuzey batda yaayan ve Sasnlerin Trkler olarak adlandrdklar Hunlar (Gk-Trkler ?) tabiri caizse Sasn kral IV. Hrmz[356] tarafndan olduka gl bir biimde

yenilgiye uratlm, Behram da sava Kolhis'e (Lazika-Grcistan) doru kaydrmt. III,6,10 Sasn krall ban yle yksee kaldrmtr ki, daha nce tembellikleri sebebiyle, Medlerden drt bin altn alan Hunlar, Babillilere vergi vermeye mecbur olmulardr. III,6,11 Bylelikle Trk lkesi Sasnler tarafndan olduka zenginletirilmi ve bu hususi millet byk bir savurganla balam; altn divanlar, masalar, kadehler, tahtlar, yataklar, atlar iin ssl koum takmlar, zrhl elbiseler ve zenginlik sarholuu ile tasarlanabilecek her eyi yapmlardr. III,6,12 Daha sonra Trkler anlamay bozup kendilerine verilen paradan daha fazlasn talep edince ve ar bir ek olacan belirtince, uygulanan verginin ykne dayanamayan Sasnler savamay tercih etmilerdir. III,6,13 Sasnler grkemli bir zafer kazannca, talihle birlikte iler de tersine dnm ve Trkler Sasnlere vergi demeye tabi olmu ve ayn zamanda, nceden biriktirdikleri zenginlikten de mahrum edilmilerdir. III,6,14 Sasnlerin ileri yeniden gelimeye balam ve Hrmz adna sekin zaferler kazanlmtr; nk ganimet olarak altn divanlar, masalar ve tahtlar, at koum takmlarn,

mlekleri ve tiranlarn onuru adna dizilen her eyi almlardr[357]. III,6,15 Trk ile olan ilikiler onun niyetine gre ilerleme gsterince, klcn Suania'ya doru ekti, nk skit ordusu Sasnler tarafndan zayflatlmt. III,6,16 Daha sonra Trk seferinde kendini ayr tutan Behram, Suania ile ilgilenmi, dikkat eken bir ganimet elde ederek Babil'e gndermi ve kamp barbarlarn Eras olarak adlandrd Aras Nehri'ne tamtr.

III,7,1-V,16,1 arasnda Bizans ile Sasnler arasndaki mcadeleler konu edilmektedir. V. Kitap V,16,1 Douda gerekleenler keyif vericiydi. Homeros'un ifadesiyle onlarn barbarlarn yatanda belirmesi, klcn kanla kzarmasndan daha nce olmutu. mparator glerini hzl bir ekilde Avrupa'ya sevk etti. Anchialus'a (Pomorie/Bulgaristan) bir sefere hazrlanyordu. Avarlarn yeniden snr boylarna doru hareketlendiini renmiti[358]. V,16,2 Barbarlarn da bekledii gibi sefer iin hazrlanmaya baland.

Senatrler mparatora sava iin yeni bir general atamasn sylediler. Savunma sonraya braklmt. V,16,3 mparatoru ikna edemediler. Yksek rtbeli rahipler imparatora onun egemenlii altnda yaayacaklarn ve bakalarnn da var olan planlara dhil edilmesi gerektiini sylediler. mparatorie de ocuklaryla birlikte huzura karak mparatordan bu konuyu bir kez daha dnmesini istedi. V,16,4 Fakat onun talebi bile saygn bir yne ve ikna edici bir ifadeye sahip olmad iin, Mavrikios bakentten bir buuk parasanglk[359] (7,2 km) bir mesafeye gitti; bu yer Bizansllar tarafndan Hebdomon[360] (Bakrky) olarak adlandrlmaktadr. V,16,5 Bu yl mparator Mavrikios'un tahttaki dokuzuncu yldr[361]. V,16,6 Bylelikle, Sasnli Dalauzas'n kendisi iin geldiini duyduktan sonra[362], mparator hzla imparatorluk ehrine (stanbul'a) geldi, mmkn olduu kadar hzl ve olaya vkf bir biimde elinin dilekesi ile ilgilendi ve bir kez daha kendi seferi iin yola kt. V,16,7 Kendisine seferinde elik edecek ilahi bir koruma edinmeye de merakl olduu iin, geceyi mparator Justinianos tarafndan ina ettirilen byk dinsel meknda

geirdi; bu kutsal yer Tanrnn Hikmeti adna adanmt[363].

VI. Kitap VI,1,1 mparator Silivri'ye geldiinde, bugn pek ok kii tarafndan Ereli olarak bilinen Perinthus'a deniz yoluyla gitmek zere ayrld. Bindii kayklar olduka donanml ve imparatora yakacak cinstendi[364]. VI,1,2 Buna gre, imparatorun deniz seferinin banda, iddetli bir yamur yad ve bunu kontrol edilemez iddetli bir rzgr izledi, bylelikle hamlaclar ve krekiler kreklerine veda ettiler, krek ekmeyi braktlar ve gemileri kaderine terk ettiler. mparator elli krekli gemisi ile birlikte gemi kazasndan beklenmedik bir ekilde Daonion'a kaarak kurtuldu[365]. VI,1,3 mparator geceyi burada geirdi ve sabah gkyz aydnlanmaya balaynca, atna binerek Heracleia'ya (Marmara Erelisi) geldi. Burada ehit Glyceria[366] adna yaplm ve Avarlar tarafndan ciddi ekilde tahrip edilmi bir kilise vard[367]. Bu kilisenin kendi kendine ayakta kalabilmesi ve tamirinin gerekletirilmesi amacyla denek salad. Daha

sonra ordusunu dzenleyerek bu ehirden ayrld. VI,1,4 Drt Parasang (19,3 km) kadar ilerledikten sonra, gn batmnda, birok insann yerletii ve zenginlii sebebiyle bol miktarda ihtiyacn stoklanabilecei dzlk bir alana gelerek burada konaklad. mparator ordughn da buraya yerletirdi. VI,1,5 mparatorun adrnn evresine koruma amal ksmlar kurulurken, doum yapan bir kadnn l duyuldu. VI,1,6 mparatorun korumalarndan biri kadn susturmak iin adra girince duruma ahit oldu. Bebek dounca doann nasl deformasyonlara imza att da ortaya kt. Bebein gzleri, gz kapaklar ve kalar yoktu, VI,1,7 elleri ve kollar normal deildi ve ok ekilsizdi, bala benzeyen bir kuyruu vard. Askerler bu durumu imparatora naklettiler ve sonrasnda bebei, annesini ve babasn huzuruna kardlar. VI,1,8 mparator canavar ocuu grnce anne- babasna ocuun neden byle olduunu sordu. Neler olup bittii hakknda bilgi alamayan imparator, bu soruturma sonrasnda ocuun ldrlmesine karar verdi. Anne dar karld ve ocuk klla ldrld.

VI,2,1 kinci gn mparator ordusuyla hareket ederek Enaton[368] denen yere doru yrd. ki parasanglk (9,6 km) bir yryten sonra buraya kamp kuruldu. Burada koumlar altnla bezenmi imparatorluk atlar vard. Atlar kendilerini paralyor ve aniden lyorlard. VI,2,2 Bunun beklenmedik bir gelime olduunu; talihsiz bir kehanetin, olumsuz olaylarn olma ihtimali imparatoru endielendirmi ve zmt. Bu durum karsnda mparator kaygland. Ertesi gn mparator atyla gezinti yapt srada bir geyik srs ile karlat. VI,2,3 mparatorun adamlar geyikleri oklar ve mzraklarla avladlar. ok byk bir sryd ve doal olarak avclar daha fazla avlanmak isteyerek vahice saldrdlar. VI,2,4 Gne ykselmiti. Avclar biraz ara verip de av alanndan uzaklanca imparatorun muhafzlarndan biri ve bir Gepid av srdrmekte srar ettiler. VI,2,5 Av, arkadan evirme yapan askerler sayesinde olduka baarl gemiti. VI,2,67 Sonrasnda Gepid iyi giyimli, altn kemer takan, atnn gemleri altn eritlerle ssl genci grd, bu talihsiz adam haince ldrdkten sonra cesedini bir geide att. Muhafz olanlar grm ama o da arzularnn esiri olmutu, av

alannn arka ksmnda baz askerler gnahkr bir arzuya kaplm ve bu arzunun sonucunda da biri katil olmutu. VI,2,8 lk gece cinayet sulusu kampa geri dnd. mparator ve adamlar bu durumdan habersizdi ve muhafz hibir yerde grmediler. VI,2,9 Bir ifti babo gezen bir at bulunca onu kampa getirdi. mparator at getiren adam cinayetle sulad ve soruturma bitene kadar onu gzaltnda tuttu. VI,2,10 mparatorun muhafzlar ertesi gn silahsz ve elik zrh giymemi Slav buldular. Yanlarnda lir'lerinden[369] baka herhangi bir silah veya askeri tehizat tamyorlard. VI,2,11 mparator onlara hangi milletten olduklarn sordu. Amac Roma topranda bulunma gerekelerini renmekti. VI,2,12 Kendilerinin ulus olarak Slav olduklarn ve bat okyanusun snrnda yaadklarn sylediler. Ayrca Kaan'n askeri g toplamak iin lkelerine eliler gnderdiini ve Slav yneticilerine ok sayda hediyeler verdiini belirttiler[370]. VI,2,13 Yneticilerinin hediyeleri kabul ettiklerini fakat yolculuk sresinin gzlerini korkuttuunu ileri srerek, Kaan ile ittifak kurmay reddettiklerini ve savunma yapmak amacyla Kaan'a gnderilen ahslarn

yolculuu on be ayda tamamladklarn, fakat Kaan'n elilerin kanununu unutarak, onlarn dnlerinde cezalandrlmasn emrettiini, VI,2,14 Romallarn ok bilinen ve zengin bir kavim olduklarn rendiklerini ve Trakya'ya bir sefer dzenlemeye karar verdiklerini anlattlar. VI,2,15 Yanlarnda silah tayamayacaklar iin lir (mzik aleti) tayorlard. lkelerinde kayda deer demir kaynaklar yoktu. Bu nedenle kendilerine bar bir hayat seerek lir'i tercih etmilerdi. nk hayatlar boyunca bir kere bile trompet sesi duymamlard. Savamak arzusu tamayan bu insanlarn mzisyen ynleri de olduka zayft. VI,2,16 mparator baz barbarlarn dmanca davranmayabileceini kabul ederek, szlerine ve bedenlerinin kibarlna (zayflna) bakarak onlara inand ve yanlarna adam verip Ereli'ye gnderdi.

VI,3,1 nc gnde bykeliler saray ehrinden gnderildiler ve senatodan gelen talep imparatora iletildi; ama imparatorluk seferinin dnn gvence altna almakt. Ve imparator eliyi tamamyla reddetti ve bykelilerin geri dnmelerini emretti. VI,3,2 Drdnc gnde imparator ileriye doru harekete geti. ok sayda asker dar bir

kprye geldi ve zor, bataklk bir sava alan ile karlatlar, bylelikle gei yapmak olduka zor bir hale geldi. Hemen yan balarnda yerli halkn Xerogypsus olarak adlandrd nehir kaynaklar vard[371]. VI,3,3 Askeri gler geidin yannda daldlar, kprnn yannda bir feryat figan koptu, topluluktan akn lklar ykseldi. Bazlar kalabalk iinde itiip kakrken kenarlardan aaya dtler; mparator atndan indi, eline bir asa ald ve dzenin mimar oldu; kitlelere baskdan kanmalarn emrederek, gvenli bir ekilde ilerlemeleri iin yol gsterdi. VI,3,4 Bylelikle mparator tm gn kprde yiyeceksiz geirdi ve zorlu sava alanndan gemelerine imkn salad. Gne batnca, kprden iki mil uzaa kamp kurdu[372]. VI,3,5 Bir sonraki gn Anchialus'ta[373] kamp kurdu ve burada toplam on be gn kaldktan sonra, bykelilerin Sasn kralndan Bizans'a ulatklar haberini alnca bakente geri dnd. VI,3,6 nc gn imparatorluk ehrine Celtic Iberia'dan (Galya) eliler geldi. Bunlar gnmzde Frank olarak bilinen insanlard. Elilerin adlar Bosus ve Bettus'tu. VI,3,7 Theodoric[374] (595-613) adl imparatorlar

tarafndan yollanan bu eliler, Romallarla anlamak suretiyle, ganimet ve para iin Kaan ile savamak arzusundaydlar. VI,3,8 mparator elileri verdii hediyelerle onurlandrarak, birliin herhangi bir deme yaplmadan mmkn olabileceini ifade etti ve Roma milletinin barbarlara hara vermesine tahamml olmadn belirtti. VI,3,9 Kaan zaman kazanp birliklerini glendirmek iin mparatordan bir antlama talep etti. Ancak mparator sava esnasnda Avarlarn neler yapabileceinden emin olmad iin antlama fikrine scak bakmad[375]. Kaan Slavlardan ok sayda tekne ina etmelerini istedi. Bu ekilde Tuna'daki geileri kontrol altnda tutabilecekti[376].

VI,4,1 Singidunum (Belgrad) halk teknelerin ina edildii atlyeleri bast ve teknelere el koyarak onlar baka amalar iin kullanmaya baladlar. VI,4,2 Barbarlarn bu ehri kuatmasnn ve ehir halkn felakete srklemesinin sebebi buydu. VI,4,3 Kuatmann yedinci gn Kaan askerlerine geri ekilerek, kendisine doru gelmelerini emretti. Avarlar ehirden karken iki bin altn solidi, altn bir masa ve altnla bezenmi kyafetleri de

beraberlerinde gtrdler. VI,4,4 Kaan be parasang (24 km) yrdkten sonra Sirmium'da konaklamaya karar verdi. Slav gruplarn kereste tedarik etmek zere organize etti. Bylece yaplacak kayklarla Saos Nehri'ni[377] geebilecekti[378]. VI,4,5 Bylelikle onun emirleri dorultusunda kayklar salanrken; sefer tehdidi ile bask kurmaya devam edildi: nk bunlar, tayin edilen memurlarn korku duymasyla yapabilecekleri eylerdir. Bylelikle, Avarlar kullanma hazr kayklar elde ettikten hemen sonra, bitiikteki nehri getiler. VI,4,6 Ve Kaan askeri gcn blerek sevk etti, ileriye doru hzlanmalarn ve Romallarn otorite ile korkun bir ekilde karlamalarn salamalarn emretti. Kaan beinci gnde Bononia'ya[379] geldi. VI,4,7 mparator ise bu arada Priskus'u, dzensiz bir ordu ile donatarak, Avrupa[380] komutan olarak atad. Priskus ise Salvianus'u[381] bin kiilik svari birliinin bana ikinci komutan olarak atad ve ondan nden giderek nemli noktalar ele geirmesini istedi. VI,4,8 Sonrasnda Procliane (Sipka geidi) geilerini kapatt, kamp kurdu ve adrsz ak havada konaklad[382]; beinci gnde,

gl noktalarn tesinde iken, nc Avar grubu ile karlat. Ancak (Priscus) bir muharebe iin yeterince gl bir askeri gce sahip olmadn fark ederek, tekrar daha gl noktalarn gvenliine snmak iin kat. VI,4,9 Barbarlar geitlere saldrd zaman bir nc kuvvetle karlatklarndan beri, karlarndaki Romallar sefer yapan barbarlarn askeri birliklerinin ilerlemesini engellemiti. Sonuta Avarlar ile Romallar arasnda ok iddetli arpmalar meydana geldi. VI,4,10 Romal ikinci komutan (Salvianus) barbarlara stnlk salad. Gecenin ilk diliminde barbarlar Kaan'a gelip darda olup biteni anlattlar. VI,4,11 Sabah Kaan Samur'u sekiz bin askerle donatarak gnderdi. Romallar byk bir direni gcne sahip deildi fakat inatla arpmaya direniyorlard. Avarlar yenilgiye uratldktan sonra Kaan kuvvetlerini toplayarak sava meydanna ilerledi. VI,4,12 Fakat Salvinius bir araya gelen kabilelerin asker says belli olmayan gc karsnda dehete kapld, gecenin ikinci ksmnda geitleri terk ederek, Priskus'un yanna dnd.

VI,5,1 Kaan gn daha blgenin gl

noktalarnn karsnda kaldktan sonra, drdnc gn Romallarn katn kefedince, beinci gnn ilk saatlerinde geitlerin zor ksmlarn gemek zere harekete geti. Yolculuun nc gnnde Sabulente Canalin[383] denen blgeye geldi. VI,5,2 Daha sonra Anchialus'a (Pomorie/Bulgaristan) ulat ve buradan da ayrlarak ehit Alexander adna yaplm bir kiliseye vard[384]. Buray tamamen yakp kl ettikten sonra yolculuuna devam etti. mil daha ilerledikten sonra Roma generalinin keif iin gnderdii kiilerle karlat. VI,5,3 Avarlar ele geirdikleri insanlardan ikence ederek doru bilgileri almak istiyorlard. Yolculuklarnn nedeni zerinde ok durdu ve gerei renemedii iin daha ok marurland; nk onlar hayali hikyelerle onu sinirlendirmilerdi. VI,5,4 Beinci gn getikten sonra, ordughn Drizipera[385]'ya tad, Avarlar bu ehri drmek istiyordu. Fakat ehir halknn son derece cesurca kendilerini savunmalar zerine, yedinci gnde Avarlar bir kuatma makinesi yaptlar. VI,5,5 Bylelikle iddetli atmalar ehri hzne bodu, gvenlik umutlar iin boa krek ekiyorlard,

cretkrlk numaras yapmaya baladlar: ehrin kaplarn aarak, kale surlarnn dnda ve eit artlar altnda barbarlar ile savama tehdidinde bulundular. VI,5,5 Bunun sonucunda konulanmalar emirler ve gelen bilgiler dorultusunda etkilendi, korkaklklar nedeniyle felakete uradlar ve ehrin dna kmadlar. Fakat Avarlarn hcuma gemesi ilahi bir g tarafndan engellendi. VI,5,7 le vakti saysz Romalnn ehirden ayrldn dnmeye baladlar, insanlar hzla ovaya doru gidiyordu, amalar evkle savamak ve savata lmekti. Bu dncelere sahip olan Kaan hzl bir ekilde kaabildii iin memnundu; ancak kar koyma durumu sadece bir illzyondan, hayalden ve aknlktan ibaretti[386]. VI,5,8 Beinci gnde Kaan Romallarn Ereli dedikleri Perinthus'a[387] geldi. Priskus barbarlar grnce atmann kanlmaz olduunu dnd. VI,5,9 Bunun zerine Kaan'n ordusunu savaa ektikten sonra, derhal srtn dmana dnd, nk elindeki birlikler saldrya deil savunmaya yeterliydi. Fakat Romal komutan piyadeleri ile beraber Didymoteichon'a[388] kadar geri ekildi. VI,5,10 Bundan sonra Tzurullon'a (orlu) gelerek,

kuvvetlerine snma yeri olarak ehri ele geirdi. (ehir Romal askerler iin bir s haline dntrld). Ancak barbarlar ehre geldi ve Priskus'u gl bir ekilde kuattlar. VI,5,11 mparator bunu duyduu zaman dehete kapld ve olan bitenden daha fazla haberdar olmak istedi. Drdnc gnde ilham edilen zek dolu bir plan yapt. VI,5,12 Buna gre, imparatorun Priskus'a gnderdii mektubu tayan bir muhafz, bilinli olarak barbarlarn eline decek ve bylece bu mektubun barbarlarn eline gemesi salanacakt. Bu mektuplar tamamen gerein aksine olacakt. Mektuplar barbarlar dehete drecek ve evlerine geri dnmelerini salayacakt, mektup u mesaj ieriyordu: VI,5,13 "Trakya'nn en gvenilir komutan ve en donanml ordunun yneticisi olan Priskus'a[389]. Gnahkr Avarlarn rahatszlk veren giriimleri her ne olursa olsun bizim amzdan kayda deer deildir. Tam tersine biz onlar imha etmek iin megul olacaz. VI,5,14 Yksek mevkinizin unu bilmesine izin verin, Kaan Romallar tarafndan devredilen lkelerden saysz kayplar vererek, talihsiz ve alak bir biimde geri ekilmek zorunda

kalacaktr. Bu nedenle sizin mevkiniz en talihli ordu ile birlikte Tzurullon (orlu) ehrinde salam duracak ve melun Avarlarn sadece civarda dolamasna izin verecektir. VI,5,15 Bu amala kaaklar yakalamak zere, denizden gemilerle her trl lojistik destei verdiimiz askerlerimizden oluan bir ordu gnderdik, sonu olarak uursuz Avar lideri snrlarmzdan, kendi topraklarna ar cezalar verilerek yollanlmaldr". VI,5,16 Bylece bu hayali mesaj kurye tarafndan komutana ulatrlacakt. Yedinci gnde mesaj tayan asker barbarlar tarafndan yakaland ve mparatorun mektubunu tadn itiraf etti. Fakat Kaan mektubun muhtevasn bir tercman aracl ile rendiinde, Priskus'u kuatmaya devam etmesinin kendisine ok az fayda salayacan dnerek korku iinde kuatmay sonlandrd ve kk bir tutar karlnda Priskus ile antlama yaparak lkesine mmkn olan en ksa zamanda dnd; nk hilenin gc olduka etkili bir biimde barbar yanl ynlendirmiti[390].

VI,6,1 Bylece sonbaharn banda General Priskus kampa son vererek, Trakya'da ok uzun sren Roma ilerleyiini salayan askerlerini

geimlerini salayacaklar kylere dattktan sonra, Bizans'a geri dnd[391]. VI,6,2 lkbaharn banda general imparator tarafndan Tuna'ya yolland. Slav hareketlerinin Trakya'nn gvenliini tehlikeye drmesinin engellenmesi arzulanmaktayd[392]. Priskus mparator'a, Tuna'da gl bir Roma hkimiyeti kurulmad srece barbarlarn sessiz kalmayacan syledi. VI,6,3 Priskus svari birliinin bana geti. Gentzon[393] ise imparator tarafndan piyadelerin komutanlna getirilmiti. lkbaharn ortasnda Romallar Ereli'de toplandlar. VI,6,4 Yedinci gn general kampa son verilmesi emrini verdi. Mttefik dostlarnn desteini saladktan sonra, birliklerin saysn gzden geirerek yllk cretlerini datt. VI,6,5 Bylelikle buradan yola kt ve drt kamp ile Drizipera'ya (Bykkartran) geldi; orada toplam on be gn bekledikten sonra, yirmi kamp ile Dorostolon'a (Silistre) ulat[394]. VI,6,6 Kaan bu durumu kendisine sunulan bir raporla renince Priskus'a eliler yollad. Koch[395] Priskus'a gelen elilerden biriydi ve yle diyordu: VI,6,7 "Bu nedir, aman Tanrm? Dindarln uygun olduunu dnenler

arasnda dine saygszlk yakn zamanda yeniden ortaya kt. Romallar bar bozdu. Anlama hukukunun itibar zedelenmitir. Anlamayla salanan garantiler bitmitir. Gvene duyulan sayg rselenmitir. Aramzda olan yeminler mahvolmutur. VI,6,8 Tuna bir sava manzaras, bir ordu grmektedir. Avarlar ve Romallar arasnda bar salayan evliliklerin ncs olan Priskus zrhlarna brnmtr. Yanl yapyorsunuz. mparator ahlakszca bir savaa hazrlanmaktadr. Bu i bir imparatorun ya da her hangi bir otoritenin baarabilecei bir ura deildir. Adeta bir hrszn plan gibidir. VI,6,9 Tahtnz sslemek ve otoritenizi glendirmek iin bunu yapamazsnz. Barbarlar alaklkla idare ettiniz[396]. Anlamay bozan taraf olarak bilinmek ve sizin akl hocalarnzn szlerine uymak doru deildir. Sava bir tatil elencesi deildir. Barn gzn kapatmayn. VI,6,10 Sava yapmakla yanl yapyorsunuz, bar yapmada ise mazlum olursunuz. Gvenliinizi bara sessiz kalarak m salayacaksnz? General, son gnlerdeki hogr ve lman ortama sayg gsterin. Biz sizin, dmanmz deil dostumuz olmanz istiyoruz. Bu

devam eden sre agzllk ve tehlikeyi de beraberinde getirdi. VI,6,11 Bizim eski yerimize dnmemize izin vermeniz barn kalc olmasn salayacaktr. Biz tanrlarmzn honutluunu kazanmak iin savatk. Ne zamanki yemin kalesi dt ve kelimeler fenalktan te tiranla hizmete balad, yalanclk lideriniz oldu ve sahtekrlk topraklarnzda filizlendi, ite o zaman bunlar aka sava getirdi. VI,6,12 Utanyor ve hatanz telafi etmek istiyorsanz general, cezalandrrken adil olun ve talihsizlikleri beraber yenmeye alalm". VI,6,13 Bu konumadan sonra kuvvetler endielendiler, Priskus elinin cesaretli konumasn balad. VI,6,14 Bu nedenle, ihtiyatl davranarak dncelerinin yanl olduunu ispatlamaya almad, fakat Slavlara kar sava hazrl iinde olduunu ilan etti. Getic sava sonrasnda Avarlarla salanan uzlamann bitmediini de szlerine ekledi. Bundan sonraki blmlerde Romallarn Slavlarla olan mcedelesi ve Generalin Bizans'n dmanlar karsndaki durumunu, orduya ve dier baz noktalara temas eden ksa konumas, ayrca Gepidler ve Langobardlar hakknda bilgiler

verilmektedir.

VI,11,2 mparator Mavrikios, Peter[397] adndaki erkek kardeini Roma askeri gcnn bana g e ti rd i . VI,11,3 Priskus bu durumdan henz haberdar deildi. Glerini toplad ve nehri geti, nk birilikleri barbarlara kar ok fkeliydiler ve gecikmek istemiyorlard. Avarlarn ani bir saldrsndan ve ganimetleri alp gtrmesinden ekiniyorlard. VI,11,4 Fakat Kaan Romallarn hareket halinde olduunu duyunca gerekten ok armt. Geri ekilme nedenlerini kefetmek iin sabrszlkla hemen Priskus'a eliler gnderdi. Priskus bunun zerine Kaan' olabildiince makul argumanlarla kandrmaya alt. VI,11,5 Ancak gn sonra Priskus'a Avarlarn saldr hazrlnda olduu ve Tuna'y gemek zere Slav atllarna emir verdii rapor edildi. Romallarn baarlarnn devamn salamak iin alnan duyumlar ok nemliydi. VI,11,6 Targitius ve dier st dzey Avarlar da Kaan'n Romallara kar olan fkesinde haksz olduunu belirterek artk sava bitirmesini istediler. Bu durum Romallarn aleyhineydi ve

aslnda adil de deildi. VI,11,7 Priskus bunun zerine Theodor adnda zeki, tecrbeli, hitabeti gl bir doktoru Kaan'a eli olarak gnderdi. Bu gl adam Kaan'a geldi. VI,11,8 Barbarlar stnlkleri konusunda kendilerine ar gven duymaktaydlar. Bu gl adam yani Kaan her milletin lideri olduunu, gnein onun zerinde parladn ve yakn bir gelecekte karsnda kimsenin kalmayacan syledi. VI,11,9 Bunun zerine eli, "Tarihin hasad byktr" diyerek sze balad. Dinle Kaan dedi: "Bu son derece eski ve akllca bir hikyedir". Barbarlarn dikkatini ekecek bir giri yaptktan sonra tarihi hikyesini anlatmaya devam etti: VI,11,10 "Bir zamanlar Msr'da Sesostris adnda szne gvenilir ansl bir adam yaard. Eski hikyeler bu adamn son derece zengin ve gl olduunu anlatmaktadr. Durumu onu adeta sarho etmiti. Ordular hibir ekilde yenilemezdi. VI,11,11 Sesostris altnlardan ve deerli talardan yaplan ve esir ald krallarn tad bir arabayla alana geldi. VI,11,12 Msr Kral, krallarn bu durumunu ansszlkla aklamak eilimindeydi. nl bir festivalde krallardan biri taycy ekemeyeceini

syleyerek geriye doru bakm, tekerleklerin hareketini gzlemliyordu. VI,11,13 Tekerleklerin hareketini izleyebilecek bir ekilde balanmt. Msr kral adama sordu: "Neden geriye doru manal gzlerle bakyorsun? Neden tekerlekleri inceliyorsun? Bu ekilde davranarak neyi amaladn?". VI,11,14 Tekerlere bakan Kral, Sesostris'e bilgece unlar syledi: "Tekerlerin hareketinden dolay ok aknm: tekerleklerin hareketi dzenli olmayan bir harekettir. Baz paralar havay, bazlar da topra eziyor. Yerdeki ksmlar ise sonradan ykseliyor. VI,11,15 Bunu duyan Sesostris asil boyunlarn asla boyunduruk altna alnmamas gerektiini dnerek Krallarn atallardan serbest braklmasn emreder. Bundan sonra da tama ileri katrlara braklr. Bu sana ders olsun Kaan. Baardan daha kymetli bir ey yoktur". Kaan adamn iyi niyetinden etkilendi. VI,11,16 Kaan adamn yzndeki ifadeyi grnce daha bar bir tavr taknd. VI,11,17 Bir ka saat sessiz kaldktan sonra Theodore'a unlar syledi: "Gururlu bir ruha nasl hkim olunacan biliyorum, fkeyi hakszla urasam da nasl dengede tutacam biliyorum.

Theodore, Priskus ile bar yaptm, onun bana arkada olmasna izin verin. Kaan'a payna den ganimetleri hakk olmad nedeniyle mahrum braklmasna izin vermeyin. O benim lkeme saldrd ve halkm dverek zarar verdi. Brakn baarlar paylaalm". VI,11,18 Bu szler zerine iyilik ihsan ederek Theodore'u Priskus'a gnderdi. Eli Priskus'un yanna gelince Kaan'dan duyduklarn aktard, Ertesi gn Priskus bir meclis toplayarak Romallara, barbarn ganimetlerden payn almas ynnde kazanmlarna ortak edinme tavsiyesinde bulundu. VI,11,19 Ancak Romallar menfaatlerine bakasn yerletirmek istemeyerek Generale kar isyan ettiler. Fakat ince ayrntlarn yardm ve kar gelinmeyecek argumanlarla General, Kaan'a elde ettikleri ganimetin ve zenginliin bir ksmn vermeye ikna etti. VI,11,20 Bunun zerine Romallar kendilerine bir gei gzergh karlnda ve ganimetten pay vermeden, ellerinde bulunan esirleri Kaan'a gnderdiler. Kaan esir olarak alnanlarn geri dnmesinden dolay ok mutlu oldu ve Romallara geit iin yer tahsis etti[398]. VI,11,21 Bylelikle Romallar be bin barbarn Kaan'a

gnderilmesinden sonra Drizipera'ya geldiler, General ise stanbul'a ulat. Mavrikios Priskus'la grt ve onu barbarlarla olan aptalca ilikileri ve ganimetleri ahmaka barbarlara brakmak gibi hatalarndan dolay eletirdi[399].

VII. Kitap VII,1,1 Sonuta Mavrikios'un z kardei olan Peter mparator tarafndan kumandan ilan edilirken, Priskus bir alt rtbeye indirilmitir. Daha sonra Mavrikios mektup yazarak bunlar generale gndermi, bu mektuplarda onun ehirden ayrlmas iin hazrlklar yapmasn ve kampa gitmesini emretmitir[400]. VII,1,2 imdi, imparatorluk mektuplarnn bir maddesi askeri demelerle ilgiliydi, bu madde demelerin kyafet, ekipman ve altn para olmak zere para halinde denmesini ng rmtr. VII,1,3 Daha sonra General Perinthus'tan (Marmara Ereli) aylm Drizipera'ya (Bykkartran) gelmitir ve Drizipera'dan da ayrlarak Odessus'a (Varna) ulamtr. Odessus'a geldiinde ordugh General Peter'i olduka cokulu ve ayrcalkl bir ekilde karlamtr. Ordugha

geliinin drdnc gnnde General ordulara imparatorluun yeni emirlerini ve harekt raporunu iletmitir. VII,1,4 Bunun zerine ordular huzursuzluk yaratmay tasarlamlardr, nk daha nce imparatorluun bu emrini almlardr. Daha sonra general, acil bir ekilde ordularn toplanmasn dzenleyerek topluluun imparatorun emirlerini dinlemesini salamtr. Fakat sonrasnda ordu tekrar harekete gemi ve generali rezil bir durumda brakarak, grltl bir ekilde drt mil uzaa karargh kurmutur. VII,1,5 Bunun zerine, isyan ile karlaan Peter, imparatorluk emirlerinin sknt verici ksmlarn saklamtr; ayn zamanda imparatorluk emirlerinden savaan kitlelerin faydasna olacak olan da haber vermek zorunda kalm ve bunun aleni olarak Roma ordularna ilan edilmesini talep etmitir. VII,1,6 Akabinde Romallar toplanarak Mavrikios'a kfr savurmular, fakat kumandan akll ve ikna edici bir biimde kampn fkesini yattrarak kol kola olan insanlara imparatorun daha memnuniyet verici mektuplarn okumutur. VII,1,7 Bu mektuplar u cmert hkmleri iermekteydi; "kahramanca hareket eden ve

tehlikedeki cesaretleri nedeniyle baz talihsizliklerle karlaan Romallar tatil yapmal, ehirlerdeki terhis edilen askerler masraflar imparatorlua ait olmak zere beslenmeli ve savata babalarn kaybeden hizmetkrlarn ocuklar sava[401] iin ebeveynlerinin yerine kaydedilmelidir". VII,1,8 Buna gre, orduya bu teklifleri yksek bir krsden yapnca, onlar zapt etmi ve ikna edici bir biimde sakinlemelerini salamtr; bylelikle aptallklar da deimi ve her biri tekrar mparator Mavrikios'un lehine dnmlerdir. VII,1,9 Son zamanlarda atlan iftiralardan kurtulan mparator yceltilmitir: nk kitleler deikendir ve hibir zaman sabit bir pozisyonu benimsemezler, fakat tesadf bildiriler ile rasgele ve geici olarak ynlendirilirler.

VII,2,1 General, ordugh tekrar gzden geirmek suretiyle meseleleri zd. Drdnc gn imparatora isyan bildirdikten sonra Odessus[402]'tan (Varna) yola karak solundaki blgelere doru hareket etti, Marcianopolis'e[403] (Devnya) vardnda bin adamn ordughn dna yerletirilmesini emretti. VII,2,2 Bu adamlar, burada bulunduklar srada alt

yz kadar Slav'n basknna uradlar. Zaldapa

(Abrit-Bulgaristan), Aquis (Gamzigrad-Srbistan) ve Scopi (skp) bunlar tarafndan yamaland ve


buradan elde edilen ganimetler byk arabalarla tand[404]. VII,2,3 Romallarn hareketlerinin farknda olan barbarlar onlarn yaklatklarn grnce geri dnerek esirleri katlettiler. Genler dhil, btn yetikin erkek esirleri ldrdler. VII,2,4 Romallarla karlamak istemeyen barbarlar, ykleri bir araya getirerek evrelerine bir barikat kurdular ve bu barikatn tam ortasna kadnlar ve genleri yerletirdiler. VII,2,5 Romallar, eski dnemlerde barbarlarn Geate dedii blgeye yaklamlard fakat barbarlarn, barikatlarn arkasndan attklar mzraklardan ekinerek saldrmaya cesaret edemediler. VII,2,6 Sonra onlar yneten Alexander adndaki komutanlar, Romallara atalarnn dilleri ile atlarndan inmelerini ve tehlikeli dmanlarnn kapal blgesini ele geirmelerini emretti. VII,2,7 Bunun zerine Romallar attan inerek barikata doru ilerlediler ve karlkl ok ve mzrak attlar. VII,2,8 Bu nedenle sava kendi saflarnda devam ederken baz Romallar barbarlar koruyan barikatlarn zerine

atlayarak engellere trmanmaya altlar. Bunun zerine burada kllar ile gs gse arptlar. VII,2,9 Sonra geri evrilemeyen bir tehlike barbarlara doru geldi, Romallar barbar barikatlarn ele geirirdi. Barbarlar esirlerin bir ksmn kltan geirirken dier taraftan da bar istediler. Fakat Romallar tereddtsz bir ekilde saldrdlar ve zor artlar altnda barikat geerek barbarlar kltan geirdiler. VII,2,10 kinci gn galipler olaylar imparatora bildirdiler. Beinci gn General (Peter) atma alanna geldi ve gerektende nc kuvvetlerin gerekletirdikleri bu baarya ahit olunca, bu kahramanlar hediyelerle dllendirdi.

Metnin bu ksmnda Simokattes Bizans Generali Peter'in buradaki faaliyetleri hakknda bilgi verir. VII,4,1 Altnc gn dmana 1000 kiilik bir gle saldrdlar. 1000 Bulgar ile karlatlar. VII,4,2 Kaan ile imparator arasnda bar olduundan beri barbarlar savunma yapyorlard[405]. Fakat Romallar, generalin kararyla barbarlara kar mzraklarn kullanyorlard. Bulgarlar anlamay

bozmamak, kavgay durdurmak ve bar korumak iin komutana eli yolladlar VII,4,3 Sekiz mil tedeki komutana elilerin lideri gitti. Peter barl szler sarf etti fakat nc glerine barbarlarn yakalanmasn ve derhal kltan geirilmeleri talimatn verdi. VII,4,4 Bulgarlar ellerinden gelenin en iyisini yaparak savaa hazrlandlar. Kahramanca mcadele ederek Romallar sava alanndan geri ekilmeye zorladlar. VII,4,5 Bu olaydan sonra barbarlar, Homeros iirlerindeki kahramanlar gibi, byk ve farkl milletlerden oluan bir orduya kar ksa mesafelerde yer deitirerek savatlar. VII,4,6 Peter ise, plan baarsz olunca, kyafetlerini deitirerek bir subayn kyafetlerini giydi ve kendini bir kle gibi cezalandrd. Avarlar Kaan'a gelerek olaylarn geliimini anlattlar. Peter'e eliler yolladlar ve adil bir atekes istediler. VII,4,7 Ancak Peter elileri makul gerekelerle kandrd, iddia edilen kt hareketlerden haberi olmadn syledi, sonra onlara hediyeler sundu ve barbarlarn iyi duygularla yanndan ayrlmalarn salad. VII,4,8 Drdnc gn rman yaknlarna kadar gelerek yirmi adam bir araya getirdi ve bunlar rma geerek dmann

hareketlerini izlemek zere gnderdi. VII,4,9 Irma geenler hemen yakalandlar. Yakalanmalar ise u ekilde olmutur: Bunlar (barbarlar) genel olarak gece hareket ediyorlar, gn nda uyuyorlard. VII,4,10 Bu insanlar bir gn nce ok uzun bir yry gerekletirmiler ve bitkin dmlerdi, dinlenmek zere bir korulua ekildiler. VII,4,11 Uykularnn nc saatinde, gzc brakmakszn uyurken, barbarlar koruya doru yaklatlar. Slavlar atlarndan indiler ve atlarn serbest braktlar. VII,4,12 Bu esnada Romallar yanllkla fark edildiler ve ansszlk eseri yakalandlar. Esir olarak alnan bu zavalllar Romallarn planlarn renmek amacyla iyi bir sorgudan geirildiler. mitlerini kaybeden bu esirler bildikleri her eyi anlattlar. VII,4,13 Barbar topluluunda bir kabile reisi olan Peiragastus ordusunu yanna alarak nehre yakn bir noktada kamp kurdu. Kendisini asma yapraklarnn arkasnda saklanan bir zm salkm gibi aalarn arkasna sakland.

VII,5,1 mparatorun erkek kardei olan General (Peter), dmanlarn yaknda olabilecei fikrine

inanmamaktayd. Bu nedenle ordusuna nehri geme emri verdi. Bin kadar adam nehri geince barbarlar saldrdlar ve hepsini kltan geirdiler. VII,5,2 General bunu rendiinde barbarlarn kurban olmamak iin nehri kk gruplar halinde deil topluca gemeyi dnd. Romallar bu dnceyle organize olmaya balaynca barbarlar nehir kenarndan uzaklatlar. VII,5,3 Romallar bu durum zerine barbarlara saldrmadlar ve onlar da ekililerini tamamladlar. VII,5,4 Btn olan biteni ileten Peiragastus Romallarn kpry gemelerini ve nehir kylarna hakim olmalarn engelleyemedii ve hata yapt iin ldrld. Peiragastus'un yenilgisinden sonra dman hareketine devam etti. VII,5,5 Romallar nehir evresinde hkimiyeti btnyle salaynca, atlarla barbarlar evreleyerek onlar topluca katletmeye altlar fakat atlarn yetersizliinden dolay takiplerinde baarl olamadlar ve ordughlarna geri dnmek zorunda kaldlar. VII,5,6 Ertesi gn nc birlikler, ime sularnn tkenmesi sonucu byk bir hata yaptlar ve ansszlklar arka arkaya geldi. Askerler susuzluklarn arapla giderme yolunu setiler.

nc gn btn bir ordu bu iddetli vahim durum karsnda, bir barbar esir onlara drt parasang (19,3 km.) mesafedeki Helibacia[406] Irmandan faydalanmalarn nermese, mahvolacakt. VII,5,7 Ertesi gn Romallar suya kavumutu: bazlar suya dizlerine kadar girmiti, bazlar su iiyor, bazlar ise su da oynuyordu. VII,5,8 Irman aalk olan kar tarafnda barbarlar saklanmlard; barbarlar acmaszca su ien Romal askerleri mzraklarla ldrdler. Gizlendikleri yerden kmak suretiyle byk katliam gerekletirdiler. VII,5,9 Bunu fark eden Romallar iin sadece iki seenek vard: ya susuzluklarn gidererek lecekler ya da hayatta kalmak iin sudan vazgeeceklerdi. Ancak Romallar nehrin dier tarafna geerek barbarlar pskrteceklerini dndler. VII,5,10 Romallar kar tarafa ulanca barbarlar beklenmedik bir saldr balattlar. Romallar bozguna uramt. Peter'in savata barbarlardan kt olmas ve yenilmesi zerine Priskus tekrar general olur, generallik vazifesinden alnan Peter ise stanbul'a gelir[407].

Metnin bu ksmnda Simokattes imparatorluun dousunda meydana gelen olaylar hakknda bilgi verir. VII,7,1 lkbaharn banda Priskus stanbul'dan ayrld. Kendisine bal olan gleri Astike'de (Trakya Ovas) toplad, general toplad ordunun saysn grnce Roma gcnn byk lde azaldn ve perian vaziyetini grme imkn buldu. VII,7,2 General bu durumun Romann aleyhine olabileceini imparator Mavrikios'a anlatmay dnd, ancak baz danmanlar Peter'in bu ihmal ve baarszlklarn gizlemeye raz ettiler. VII,7,3 General on be farkl yerde kamp kurduktan ve Tuna Nehri'ni getikten sonra, drdnc gnde Upper Novae'ye ulat (Tuna Nehri'nin sa tarafnda bulunan gnmzde Svistov-Zitovi/Bulgaristan). Bunu duyan Kaan Priskus'a eli yollayarak, Romallarn hareketinin sebebini anlamaya alt. VII,7,4 General bu corafyann avlanmak iin ok msait olduunu, sulak olan bu arazide ok iyi at binildiini syledi. Ancak Kaan Romallarn baka milletlerin snrlarna girmeyi amaladn

dndn, Priskus'un anlamay bozarak bar sona erdirdiini syledi. VII,7,5 Priskus bu topran Romallara ait olduunu ve sava sonrasnda ellerindeki bu toprak parasn kaybettiklerini syledi. Kaan topran mlkiyeti konusunda tartma yaratt ve doudan balayan hareketlerinde aslnda Priskus'un karlarna uygun davrandklarn syledi[408]. VII,7,6 Biz srekli Kafkasya'da yaayan skitlerden bahsettik. imdi gemii ve bugn anlatmay kesiyoruz. Biz imdi bu zamanda milletler arasnda yaanan olaylar anlatmaya devam edeceiz. VII,7,7 Ertesi yl yaz geldiinde douda yaayan Trkler tarafndan Kaan olarak seilen kii mparator Mavrikios'a eliler yollad (598). Bir mektup yazd ve bar vd. VII,7,8 Mektubun girii ve selamlama ksm kelimesi kelimesine yleydi:

"Yedi farkl milletin ve dnyann yedi farkl blgesinin byk lideri olan Kaan tarafndan Roma mparatoruna" yollanm bir mektuptu. Kaan Eftalit (Abdeli) denen topluluun da Hakan olduunu mektubunda beyan etmekteydi. VII,7,9 Bu
byk zaferi kendisini gururlandrm, sonrasnda stemi Kaanla ittifak kurarak, yine bu zaferinden

sonra Avar halkn kendi hkimiyeti altna almt. Avarlar Avrupa ve Pannonia'da yaayan komu bir milletti[409] ve buralara gelmeleri imparator Mavrikios dneminden nce olmutu. VII,7,10 Bir yanl terim kullanma nedeniyle, Tuna zerindeki barbarlar Avarlarn ismini devralmlardr; soylarnn kkeni ksa zamanda ortaya kacaktr. Bylelikle, Avarlar yenilgiye uradktan sonra (imdi konuya tekrar dnyoruz), bazlar Taugast'ta (in) yaayanlarn yanna kamtr[410]. VII,7,11 Taugast Trkler olarak adlandrlanlardan toplam bin be yz mil uzakta bulunan ve Hindistan'a snr olan nl bir ehirdir. kametgh yerleri Taugast yaknnda olan barbarlar olduka cesur ve ok nfuslu bir ulustur ve byklk konusunda dnya uluslarnn hibiri onlarla rekabet edemez. VII,7,12 Yenilgileri nedeniyle daha mtevaz bir kadere meyleden dier Avarlar da Mucri[411] olarak adlandrlanlarn yanna gelmilerdir; bu ulus Taugast (in) insanlarnn en yakn komusudur; hem gnlk talim uygulamalar hem de ruhlarnn tehlikeye kar dayankll nedeniyle savata byk bir kudrete sahiptirler. Dnya milletleri arasnda dmanlar yoktu. VII,7,13

Kaan amacna ulamak konusunda kararlyd. Hkimiyeti altndaki milletlerden en kalabalk ve en iyi silahlanm olan grup Ogurlard[412]. Kaan onlar grevlendirdi. Til Nehri'ni takip ederek douya doru aknlar dzenleyeceklerdi. Til Nehri'ni Trkler Melas (Kara Nehir=Tarim Nehri?) diye adlandryordu[413]. VII,7,14 Bu milletin en erken dnemde ortaya kan reisleri Var ve Hunni adn tamakta idi. Bu halkn iinden kan bir ksm kabileler daha sonra bu iki liderin ismini yani Var ve Hunni adn alarak kullanmlardr.

VII,8,1 mparator Justinianos'un imparatorluun gcn elinde bulundurduu esnada atalarnn kabilesinden kaan kk bir Var ve Hunni grubu Avrupa'ya gelip yerlemilerdi[414]. VII,8,2 Bunlar kendilerine Avar diyorlard ve Kaan adn verdikleri bir yneticinin idaresi altndaydlar. Aklayalm: gereklerden ok fazla uzaklamadan isimlerini nasl deitirdiklerini syleyelim. VII,8,3 Bunlarn yan sra Barselt, Onogur, Sabir ve dier Hun uluslar hl Var ve Hunni olanlarn bir ksmnn kendi blgelerine katklarn grnce, byk bir panie kaplmlardr,

nk gmenlerin Avarlar olduundan phelenmilerdir[415]. VII,8,4 Bu nedenle, kaarak blgeye gelen topluluu muhteem hediyelerle onurlandrmlar ve bunun karlnda gven iinde olacaklarn ummulardr. Daha sonra, Var ve Hunniler kendilerine yaplan bu iyi karlamay grdkten sonra, bykelilerin hatasn kendilerine mal etmiler ve kendilerini Avarlar olarak adlandrmlardr: nk skit uluslar arasnda Avarlarn en becerikli kavim olduklar sylenmektedir. VII,8,5 Gerekte gnmze kadar bile Pseudo-Avarlar (onlara bu ekilde hitap etmek daha dorudur) ecdatlar konusunda ayrlmaktadrlar, bazlar onurlu Var ismini tarken dierleri de Hunni olarak adlandrlmaktadrlar. VII,8,6 Fakat biz, Pseudo-Avarlar[416] hakkndaki bu bilgileri zetlediimiz iin, imdi hikyemizin devamna dnelim. Daha sonra, Ogur salam bir yenilgiye uradktan sonra, Kaan Kolch[417] ulusunun hkmdarn kllarn penesine atmtr. VII,8,7 Akabinde yz bin kiilik bu zel kabile savata katledilmitir, bylelikle cesetlerin oluturduu izgi drt gnlk bir yolculuk mesafesine ulamtr. VII,8,8

Zafer ltl bir biimde Kaan'a glmserken, Trkler i savata arpmlardr. Kaan'a kan ba ile bal (akraba) olan Turum adnda bir kii isyan karm ve byk askeri gler toplamtr. VII,8,9 Savata galip gelemeyen Kaan, dier byk Kaan'a (bey olmaldr) bir eli gndermitir. Bu kaanlarn (beylerin) adlar: Sparzeugun, Kunaxolan ve Tuldich'tir[418]. VII,8,10 Daha sonra, tm birlikler Ikar'da[419] toplandktan (byk ovalarla sarmalanm bir yerdir), ve dmanlar bu yerin tam karsna yiite dizildikten sonra, Kaan galip gelmi ve ittifak gleri yn deitirerek kamtr; byk bir krmdan sonra Kaan yeniden bu blgenin hkimi olmutur. VII,8,11 Kaan imparator Mavrikios'a eliler yollayarak zaferini bildirdi. Ikar, Altn Da'na (Akda) drt yz mil mesafededir. VII,8,12 bu zel da dou'da yer almaktadr, burada yaayanlar tarafndan Altn Da olarak adlandrlmtr. nk bu dada stn kalitede meyveler yetitirilmekteydi ve srleri bu dada besleniyordu. ok sayda binek hayvannn da beslenme sahas burasyd. Ayrca en gl Kaan'n Altn Da'na sahip olmas Trkler arasnda bir

gelenekti. VII,8,13 Trkler iki eyden ekinirlerdi. lki daha nce hi grlmemi lde byk can kaybna neden olabilecek salgn hastalklar ikincisi de iddetli depremlerdi. ok uzun yllar nce Onogurlar tarafndan kurulmu olan Bakath[420] ehri depremlerle yklm, Sogdiana[421] kentinde yaayanlar ise hem deprem hem de veba ile yz yze gelmilerdi. VII,8,14 Trkler atee olaanst derecede sayg gsterirler, suya ve havaya kutsallk atfederlerdi ve topra methederlerdi; ama gkyzn ve yeryzn yaratan tek bir tanrya inanrlar ve taparlard. VII,8,15 O tanr iin at, inek ve koyun kurban ediyorlard. Gelecei okuduklarna inandklar khinleri (aman) vard[422]. VII,8,16 Tarniach (Tarhiah) ve Kotzager-(Kutrigur) ki bunlar Var ve Hunni kabilelerine mensuptular- Trklerden kaarak Avrupa'ya geldiler ve burada Avar Kaan'nn hkimiyeti altndaki milletlerle birletiler. VII,8,17 Zabender'in de Var ve Hunni kabilelerinden olduu sylenebilir. Toplamda ilave g olarak Avarlara katlan ordu 10 bin kiidir.

VII,9,1 sava bittiinde Trklerin Kaan'

Taugast'larn (in) adam ile bir anlama yapt. Baarsn garanti ederek hkimiyetini glendirdi. VII,9,2 Taugast'larn blgesel komutan Taisan'd. Taisan Yunan dilinde Tanr'nn olu demekti. Taugast (in) lkesinde dzensizlik yaanmazd, liderlerini soylular arsndan seerlerdi. Bu toplumda statler klt haline gelmiti, kanunlar adaletli idi, hayatlar her zaman gvence altnda ve saduyu zerine kurulmutu. VII,9,3 Treleri vard, bunlar kanun gibiydi. Erkekler asla kendilerini altn taklarla sslemezlerdi, krl ticaretleri sayesinde altn ve gm bakmndan ok zenginlemilerdi. VII,9,4 Taugastlar rmak ikiye ayryordu. Irman iki farkl tarafnda yaayan ve aslnda akraba olan bu iki grup birbirine dmand. Bir grup siyah, dieri ise krmz renkli kyafetler giymekteydi. VII,9,5 mparator Mavrikios Roma tahtna oturduunda siyah kyafetli millet rma geti. Krmz kyafetli milletle savaarak onlar yendiler ve blgenin hkimi oldular. VII,9,6 Barbarlar Taugast' (in) Makedonyal skender'in kurduunu sylerler. Bactrian ve Sogd milletlerini kleletirdi ve ok sayda barbar yakt. VII,9,7 Bu ehirde yneticinin ei altndan yaplm kyafetler

kullanyordu. Bu kyafetlerin her birinde altn ve deerli talarla bezenmi bir inek resmi vard. Bazen bu bir kz de olabiliyordu. VII,9,8 Tuagastlarn hkimi olan adamn bir geceyi yedi yz kadnla geirdii belirtilir. Bu milletin asillerinin eleri gm arabalar kullanyorlard. ehre birka mil uzakta skender'in kurduu ve Barbarlarn Chubdan (Khumdan-in'de bir ehir?) dedikleri bir yerleim yeri vard. VII,9,9 Bunlarn liderleri lnce kadnlarnn salar kaznr ve siyah kyafetler iinde eleriyle beraber gmlrlerdi. Mezarda l asla yalnz braklmazd. Chubdan ehrinden geen iki rmak ehri birka blme ayrrd. VII,9,10-12 Bu milletin ok fazla fili vard. Hindistan'la ticaret yapyorlard. Kuzey blgelerde doan Hintliler beyaz tenli olurlard. Chubdan ehrinde yaayanlar ipek bcekilii yapyorlar, rettikleri iplikleri farkl renklerle boyuyorlard. Ayrca ok sayda hayvandan oluan srleri vard. Baktrian, Sogdian ve Melas Irma evresinde yaayanlar iin yeterince retimde bulunuyorlard.

VII,10,1 Onuncu gnde generalin adrna eliler

geldi. (Yeniden Priskus'un seferleri anlatlmaya balanr.) Priskus Avarlarn Singidunum-Belgrad surlarn yerle bir ettiini, halk evlerini terk etmeye ve bilmedikleri insanlarn yani dmanlarnn topraklarna yerlemeye zorladklarn duydu[423]. VII,10,2 Bunun zerine gecikmeye mahal vermeden Priskus, nehir boyunca su zerinde ilerleyerek Tuna rmanda bulunan Singan adasna ulat. Buras Singidunum- Belgrad ehrine otuz mil mesafedeydi. VII,10,3 Priskus glerini adaya kard. Dromons denen hafif krekli kayklarla Consitantiola'ya[424] geldi. Burada Kaan ile karlat ve General Singidinum hakknda Kaan'la tartt. VII,10,4 Priskus bu esnada teknesini ynetirken, nehrin kenarnda oturan Kaan generale cevap veriyordu. Kaan Priskus'a yle syledi: VII,10,5 "Siz Romallar benim topraklarmda ne yapyorsunuz? Neden mlkme ayak basyorsunuz? Tuna Nehri size yabancdr, buras dmana yasaktr. Biz buray silahlarmzla aldk, mzramzla buralar kleletirdik. Priskus, lgnlktan uzak dur. Size ok kymetli hediyeler vermemizi salayan bar sona erdirmeyin. Anlamann kurallarna uyun.

Yeminlerinizi bozduunuz iin utanmalsnz. VII,10,6 yi bir heyet toplayn. Bu ekilen aclardan sonra toplanan bir konsey olacaktr. Konseye deer vermeyen ac ekmeye mahkm olacaktr. Aceleciliiniz ile yaplanlara zarar veriyorsunuz. VII,10,7 Hissettirmeden savaa hazrlanyorsunuz, general. Bir dost gibi anlamalar yapp bir dmann a gzllyle bara zarar veriyorsunuz. Bu iki davrantan birini terk edin, ya da skneti bozmayn. VII,10,8 Kaan szlerine aynen yle devam etti. "Belki tanr Kaan ile imparator arasnda bir hakemlik yapar. Belki o belirleyici olur".

VII,11,1 Priskus bunun zerine Kaan'a unlar syledi: "Arkadam Singidunum ehrindeki varlnz hatadr. Neden surlar ykp insanlarn istemeden de olsa ehri terk etmelerini salyorsunuz? Diktatrsnz size sylenen her eyi yanlm gibi alglyorsunuz. G kullanmakla Romallar suluyorsunuz ama bunu yapan sizsiniz. VII,11,2 Bahtsz insanlarn iinde yaadklar bar ortamn bozmayn. ehri kuatmay brakn. Snrlarda gezen agzl insanlarnz engellemek iin onlara toprak

vermeyin. Onlar cezalandrn. Sizin itahnz tanmlamak ii kelimeler yetersiz kalr. VII,11,3 Snrsz arzu gcn kontroln gletirir. Doyumsuz olan hibir ey sabit deildir; sonsuza eriilemez, uzlamazlk mcadeleyi dourur. VII,11,4 Arzularnza bir son verin, doyumsuzluunuzu kontrol altna aln, agzlln gz daima aktr. nsanlarn geri dnn salayacak tedbirler aln. Hibir ey iyi anstan daha belirleyici deildir. Zafer kendi kanatlar ile uar ama galibiyetin ayaklar kaygan bir zemindedir. Dnya ganimetleri lmsz deildir. VII,11,5 Bugn glmseyen, umut verici ve safran renkli, prl prl ve gz kamatrc gn izleyin, tabiri caizse yarn ayn gn fkelenerek ve kt bir kyafetle, youn bir ekilde serpilmi sis ve youn bulutlarla, irkince kararm ekilde izleyeceksiniz". VII,11,6 Anlatldna gre fkeyle grmeleri kesen Kaan oldu ve pek ok ehri yakp ykacan ekledi. Bir sre sonra Avarlar adrlarna dndler. Bu arada Priskus Godwin'i[425] bir Roma birliinin bana getirerek Singidunum'u kuatmas iin kendisine emretti. VII,11,7 Godwin ehre suyoluyla geldi. ehir Saos (Sava)[426] ve Draos (Drava)[427] adnda

iki rmakla evrelenmiti. Romallarn gemiler ina etmeye baladklarn gren barbarlar kaleyi glendirdiler. Yerleim alanlarn arabalarla evirerek tahkim ettiler. VII,11,8 Fakat Avarlar Romallarn ak bir saldrsn beklemeyerek, halkn zerinde terr estirmeye baladlar ve sava meydanndan geri ekildiler. Priskus bu zavall insanlar kurtard. kinci gnde Romallar ehri duvarlarla evirmeye baladlar. VII,11,9 Kaan bu olanlar nedeniyle ciddi bir kaygya kapld. Bu ehir onun iin bedendeki kalp gibiydi. Priskus'a eliler yollad. Anlamay tekrar canlandrmay nerdi. Onuncu gnde Avarlar kendi glerini topladlar ve yonya Krfezine (Adriyatik) kar sava trompetleri almaya baladlar[428].

VII,12,1 Bu blgenin yaknlarnda Dalmaya[429] lkesi vard. Avarlar birka farkl yerde kamp kurarak ilerledikten sonra Bonkeis[430] denen yere geldiler. Bir kuatma makinesi kullanlarak kuatlan bu ehirde ve evrede krk kadar kale tahrip edilmiti[431]. VII,12,2 General olup biten kt olaylar duyduunda Godwin'i iki bin askerle

donatarak bu kt gidiat deitirmek zere grevlendirdi. Godwin bu sekin askerleri alarak yryne balad. VII,12,3 Bylelikle, Godwin anayollardan saparak engebeli yollar ve bilinmeyen yerlerden gemitir, bylelikle eer bir dman grlrse ve barbar birlikleri zerine gelirse byk bir tehlike ile karlamayacaktr. Godwin gizlice bir tepenin st noktasndan Avarlar takip etmi, ilerleyen ordu birliklerini gzlemlemitir. VII,12,4 Otuz askeri nden gndererek bu Avar ordusunu takip etmekle grevlendirdi. Romallar halkalar izerek ilerlemekteydiler. Gece yars Avarlara ait baz arabalar zapt ettiler. VII,12,5 Romallar bir sre aalk alanda saklandktan sonra Avarlar uyurken byk bir cesaretle zerlerine saldrdlar. VII,12,6 ki mil tede tane sarho Avarla karlatlar. Onlar esir aldlar. Dmann hareketleri ve planlar hakknda bu sarholardan bilgi aldlar. Romallar bunlar zincirlediler ve Godwin'e sa olarak yolladlar. VII,12,7 Godwin Kaan'n iki bin kiilik bir orduyu ganimetleri korumalar iin grevlendirdiini rendiinde bu durumdan ok honut oldu. Bunun zerine bir geide gizlendi. VII,12,8 Gn nda

Avarlar ganimetlere elik ederken, Godwin arkalarndan gelerek ani bir saldryla hepsini de mzraklarla etkisiz hale getirdi. Ganimetleri ele geirerek iyi niyetli ve asil Priskus'a gnderdi. VII,12,9 Kaan bu aksi durumu renince umutsuzca ykld, hi de honut olmad. On sekiz ay boyunca Romallar ile Tuna yaknlarnda kamp kuran barbarlar arasnda her hangi bir saldr, kayda deer bir ey yaanmad[432]. VII,12,10 mparatorun hkimiyetinin dokuzuncu ylnda beklenmedik ve tm kinata zarar verebilecek bir olay oldu. Bir adam dnn ki hakknda gerekten ok efsane var. Bu adam sradan bir hayat yaamak iin emekli oldu. Forumdan[433] elinde klcyla koarak kan ve ocuunu da yannda getirmi bulunan bu adam imparatorla adeta bir peygamber gibi konumutu. stelik ocuu ile beraber vahi bir ekilde baklanarak ldrlebilirdi. VII,12,11 Yaz mevsiminde Herodian (Kei?) imparatora kt ansn rapor etti. Bu adam kutsal bir mesaj getiriyor gibi idi.

VII,13,1 Ve bu zamanda[434] Avarlar arasnda sayg duyulan Kaan, kendi birliklerini toplayarak

Trakya'da Mysia-Moesia[435] topraklarna doru hareket etti ve Tomi (Kstence) ehrinin nlerinde grnd. Priskus bu durumdan haberdar oldu ve saldrlan ehre yaklat. VII,13,2 Romallar ve Avarlar Tomi (Kstence) ehrinin yaknlarnda kamp kurdular, k mevsimi yaklanca her iki tarafta harekete gemeyerek ordughlarnda kaldlar. lkbahar gelince ktlk Romallar sarmt[436]. VII,13,3 Bu arada Hristiyanlarn paskalya bayram (Mart-Nisan) balamt. Kaan bu durumun ilahi bir takdir olduunu dnd. mparatora eliler yollayarak bu alk durumunu bitirmek arzusunda olduunu bildirdi. VII,13,4 Priskus bu konuda kayglyd ve Avarlara gvenmiyordu. Be gnlk bir atekes kararna varld. Kaan bu arada alktan kvranan Romallara yiyecek- iecek dolu arabalar g nd e rd i . VII,13,5 Bu sebeple Avarlarn bu merhamet ve hayrseverlilik rnei onlarn bugn bile konuulan mucizev hikyelerine kadar ulamtr. Drdnc gnde Romallar yiyecek iecekten tmyle mahrumdular. Kaan bir eli yollayarak Priskus'un elinde bulunan Hindistan baharatlarnn kendisine verilmesini istedi. VII,13,6 General

Kaan'n isteini kabul etti. Biber ve Hint yapra gibi baharatlar ile Saussurea denen bitkiyi de Kaan'a gnderdi. Avarlar Romallarn hediyelerini kabul ettiler, baharatlarn kokusundan ve tadndan mutlu oldular. VII,13,7 Bunun zerine iki kart ordu ayn yerde kamp kurdu ve iki tarafta birbirinden endie etmedi, korkmad. Bayram sonrasnda Kaan artk kamp alanlarnn ayrlmas gerektiini bildirmek zere eliler gnderdi. Bylece Romallar ve Avarlar yaptklar ortak kampa son verdiler[437]. VII,13,8 Altnc gn Kaan Comentiolus'un kendisine bal gler ile beraber Nicopolis[438] (Nikyup Kasabas/Bulgaristan) ehrine doru yrye getiini rendi. Glerini toplad ve Comentiolus'a kar sava meydannda yerini ald. Comentiolus K a a n n Mysia-Moesia'ya geldiini duyunca Zikidiba (Sucidava)[439] denen yere giderek orada kamp kurdu. VII,13,9 Yedinci gn Iatrus[440] ehrine geldi, Avarlar Romallara yirmi parasanglk (yaklak 96,5 km) bir mesafede bulunuyorlard. Gecenin ortasnda Roma generali gizli bir ekilde Kaan'a bir ulak gndermiti; sonrasnda dman sadece korkutmak iin vermi gibi, Romallara

silahlanmalarn emretmitir[441]: nk Romallara sabah bir muharebe olacan sylememitir. VII,13,10 Romallar komutanlarna ve onun verdii kararlara gveniyorlard. Bu kez de gvendiler. VII,13,11 Gne ykseldiinde Romallar Avarlarn atmaya ok iyi hazrlanm bir ekilde karlarnda olduunu grdler. Avarlarn savaa hazrlkl olmas, Romal askerler arasnda honutsuzluk yaratt. Komutanlarnn verdii kararn hatal olduunu dnmelerine neden oldu. Ve bylece Comentiolus'un gleri komutanlarna lanet okuyarak bu dankln ve hazrlksz yakalanmann sorumlusu olarak onu gryorlard. Roma birliklerine barbarlar sadece iki mil (3,2 km) uzaktaydlar.

VII,14,1 Roma birlikleri arasnda honutsuzluk yaylmt. Romallar barbarlarn saldrya gemek iin hazrlandklarn grnce silahlandlar. Bu Romallara aslnda ne kadar tehlikeli bir durumda olduklarn grmelerini salamak iin adeta tanrsal bir anst. VII,14,2 Comentiolus birliklerini datt. Merkezdeki gleri sol kanatta grevlendirdi. Sol kanattaki adamlarndan bazlarn da sa kanada yollad. Bu byk bir hatayd. Yenilmelerine sebep oldu. VII,14,3

General ayrca sa kanada ok gizli ve nemli bir vazife ile grevlendirdi: ordunun mhimmatn-ykn korumak ve zor anda bunlar kurtarmak. Ancak umduu olmad, birliklerinin tam ortasna dman szma yapt. VII,14,4 Bunu gren dier Romal gler aknla dtler. Gne ykselince Romallar atma alanna iki mil mesafede kamp kurdular. Ancak Avarlar bir nceki gn kamp kurduklar yeri deitirmediler. VII,14,5 Gecenin ortasnda, general sekin askerlerinden bazlarn toplad ve onlara gizli bir ekilde kamptan kamalarn emretti. Daha sonra sabahleyin, Comentiolus kendini eliklerle silahlandrd ve tabiri caizse, yaklak drt mil uzaa ava gidiyormu gibi davrand[442]. Bu sayede kaabildii kadar uzaa kat. VII,14,6 Daha sonra, gn ortasnda birlikler Comentiolus'un ahmaklnn farkna vardlar ve generalin kamay dnmeye baladn anlaynca, yakndaki nehirden geerek ve byk bir kargaa ile ordughtan krk mil uzaa doru katlar[443]. VII,14,7 Roma birlikleri kaygya kaplarak paniklediler. Avarlar Iatrus (Yantra) nehrini geerek, Romallarn arkasndan ilerlemeye baladlar. Dmanlar Romallara saldrnca korku ve

aresizlik kampa egemen oldu, bir ey yapamaz hale geldiler. VII,14,8 Sonrasnda Romal gruplar acele ile ekilmeye baladlar, Avarlar ise Romallarn kamp evresindeki gl gei noktalarn ele geirdiler. Romallar Avarlarn bu ani hareketine eski dilde Cleisourae diyorlard. VII,14,9 ok sayda Romal ldrld, katliam devam ederken, ordu bir birlik kurdu ve Avarlar zorla yerlerinden ettiler. Avarlar atma alanndan ayrlnca Romallar toparlanma ans buldu. VII,14,10 Romallar tekrar nemli noktalara sahip oldular. Fakat Comentiolus rezil bir ekilde kaarak Drizipera'ya ulamt. ehrin kaplar kendine alnca scak suyla bedenini temizleyip temizleyemeyeceini sordu. Ancak ehrin yneticisi ve halk buna izin vermediler onu aalayarak ve talayarak kovaladlar. Bunun zerine Comentiolus Uzun Surlara geldi[444]. VII,14,11 Avarlar Romallarn geri ekilmeye balamalarndan beri yaptklar baskn sonrasnda kademeli olarak Drizipera'ya (Bykkartran) yaklatlar, ehri yamalayarak, ehit Alexander Kilisesi'ni ve burada yanan kutsal ateleri datarak imha ettiler. VII,14,12

ehidin mezarnda bulunan gmleri aldlar. l bedeni tahrip ettiler. Sonra yaptklar elencelerle zaferlerini kutladlar.

VII,15,1 Bylelikle bu gnlerde gvendiimiz, gc tm uluslara uzanan, miras olarak babadan meskn dnyay ve mlkiyeti olarak yeryznn drt kesine sahip olan sa, hibir ekilde krallnn Kaan tarafndan tanksz braklmasna izin vermemitir. VII,15,2 nk barbar srleri ani bir veba ziyareti ile felakete uramlar ve aclar amansz olduu iin hibir mspet giriim onlar kurtaramamtr. Bu ekilde ehit Alexander'a saygszl nedeniyle Kaan'a bedeli ar cezalar detilmitir: oullarnn yedisi kabarklar, ateli hummadan strap ekmi ve bir gnde bu hayat terk etmilerdir. VII,15,3 Kaan zafer kutlamalarnda kt bir talihe sahip olmutur: zafer arklar, trkler, ilahiler, alklamalar, ahenkli korolar ve kahkaha dalgalarnn yerini atlar, gzyalar, tesellisiz kederler ve katlanlmaz cezalar almtr. nk Kaan darbeleri aikr fakat ihtiam gzle grlmeyen bir melek ordusu tarafndan saldrya uramtr[445]. VII,15,4 Comentiolus imparatorluk ehrine geldiinde kargaal da

beraberinde getirdi. ehirde feryatlar ykseliyor, korku ve umutsuzluk yaylyor, herkes uyandnda uursuz zenginliin hayalini kuruyordu. VII,15,5 Bizans'ta iileri umulduu gibi gitmemekteydi, gelien olaylar neticesinde Trakya'nn terk edilerek, Anadolu'ya Chalcedon'a (Kadky) geilmesi kararlatrld. VII,15,6 Buras imparatorluk ehrinin aksi istikametindeydi. Bu ehir Bizans'n en gvenli yaam alanlarndan biriydi. VII,15,7 mparator onu k o r u y a n Excubitores[446] denen birlikleriyle beraber hareket ederek bir ordu oluturup Uzun Surlar'n evresinde garnizonlar kurdu, ayn zamanda beraberinde Bizans'taki geni ve farkl gruplara da sahipti. VII,15,8 Sekizinci gnde Senato mparatora Kaan'a bir eli gndermesini syledi[447], sonrasnda Harmaton'u eli olarak atayarak Kaan'a gnderdi (598). VII,15,9 Bylece Harmaton Drizipera'ya (Bykkartran) geldi. Eli ok sayda hediyeyle gelmiti. O gnler Kaan iin zor ve skntl gnlerdi. Kaan kaybettii oullarnn ve savataki yenilgisinin matemini tutuyordu. VII,15,10 Eli orada on gn kald. Bu zaman zarfnda Kaan hibir ekilde eliyle grmedi. Yaad

felaket ve hayal krklnn bykl tartlmazd. On ikinci gnde eliye Kaan'n adrna gitmesi sylendi. VII,15,11 Eli Kaan'a kar son derece mtevaz kelimeler seerek konuuyordu. Ama Kaan son derece katyd. "Dmann hediyeleri hediye deildir ve fayda salamaz" diyen Kaan kendine sunulan hediyeleri geri evirdi. Eli uzun konumalardan sonra onuruna sunulan hediyeleri kabul etmesi iin onu ikna edebildi. VII,15,12 Takip eden gnde Avarlar antlamay ve geri ekilmeyi kabul ettiler. Kaan kelimesi kelimesine u ekilde konutu: "Tanr Mavrikios ve Kaan arasnda, Avarlar ve Romallar arasnda hakem olsun". VII,15,13 Bar bozduu iin imparatoru sulamtr ve aslnda szlerinde doruluk pay vardr: nk esasnda Romallar sahte barn ve savan uzmanlar olarak, bu sefer nceden yaptklar zalimce davranlara kendileri dmlerdir[448]. VII,15,14 eytani balanglarn sonular zc tezahrler ortaya karr. Yaplan antlama sonucunda Tuna Nehri Romallar ve Avarlar arasnda snr ve ara bir yer olarak kabul edilmitir. Slavlara kar savamak artyla nehri gemek her iki tarafa da verilmi bir

hakt. Bar denei de yirmi bin solidi arttrlarak sava tazminatna[449] eklenmitir[450]. Bu artlar zerine Romallar ve Avarlar arasndaki sava sona ermitir (598).

Simokattes bu arada doudaki olaylar anlatmaya devam eder. VIII. Kitap VIII,1,9 Fakat Kaan barn gereklemesinden sonra eve dnmek zere Tuna'y geerken, Trakya'daki Roma kuvvetleri General Comentiolus'a kar hainlik sulamalar ile mparator Mavrikios'a eliler gnderdiler[451]. VIII,1,10 Sonra sert ekime imparatorluk ehrinde ortaya kt ve imparator, Comentiolus ve eliler iin yarglar atad; gerekte mahkeme yeleri yerlerini aldklarnda, imparator ikyet iin gelen elilere rica ederek, iddialarn geri aldlar ve Comentiolus tekrar general oldu[452]. VIII,1,11 Yaz geldiinde, Romallar generalle olan maduriyetlerini hallettikten sonra ehirden ayrlan Comentiolus, orduyu toplayarak Tuna Nehri'ne gelir ve Singidunum'da (Belgrad)

Priskus ile birleir.

VIII,2,1 Ordularn birlemesinin drdnc gnnde Priskus Avarlar ve Romallar arasndaki barn sona erdiini belirten bir konuma yapt: sebep olarak da mparator Mavrikios'un antlamalar bozmak zere generallere emir vermesi gsterildi. VIII,2,2 Barn alenen bozulmasndan sonra Romallar Tuna Nehri'nde bir adas olan Viminacium (Kostolac/Srbistan) ehrine geldiler[453]. Bu adada Comentiolus hastaland. VIII,2,3 Romallar adadan kara parasna geerlerken Kaan Roma ordusunun hareketini rendi. Bunun zerine Avarlar glerini toparladlar ve Romallarn topraklarn harap ettiler, Kaan sahip olduu drt olunu da Tuna Nehri'nin geiini korumakla grevlendirdi[454]. VIII,2,4 Ve bylece Avarlarn oullar emre itaat ederek Tuna'dan geileri korumak iin harekete getiler, fakat Romallar yeni sallar imal ederek, bir dzen ierisinde nehiri getiler. Sonra nehir kysnda meydana gelen savata Romallar dmann stesinden geldiler. VIII,2,5 Fakat Comentiolus, Priskus ile beraber ordughlarn Viminacium'da

yerletirmilerdi. Savamak iin ardan almas onun inandrcln yitirmesine sebep olmutur: nk bir doktor ba ile elindeki damarlar kesmi ve kannn akmas ile birlikte, korkaka savaa olan isteksizlii, tabiri caizse saygnlk kazanmtr. VIII,2,6 Daha sonra, Romallar Tuna'dan geip kamp kurmalarna ramen, Priskus aday terk etmemitir, nk Comentiolus olmadan savaa katlma konusunda isteksizdi; fakat Roma glerinin bir lideri olmad iin, bundan istifade eden Avarlar Roma kamplarna seferler dzenlemilerdir. VIII,2,7 Romallar Viminacium'da (Kostolac/Srbistan) bulunan generallerine haberci gnderdiler ve tehlikeye dikkat ektiler. Comentiolus olmadan grevi ele almay reddettikten sonra, barbarlarn gl bir eklide bastrmas zerine Priskus, Comentiolus'u ayrlmas iin ikna etti ve kendisi tehlikeyi stlendi. VIII,2,8 Bundan dolay, O (Comentiolus), Viminacium'dan ayrld ve Roma kampna geldi. kinci gn Tuna'nn kysndaki gemilerin hareket etmeleri ve Viminacium kylarna yakn bir yerde demirlemeleri konusunda emir verdi; VIII,2,9 Kayklarnn rman kysnda durmas ile Romallar muhtemelen adaya sk sk

getiler ve sonunda Roma kuvvetlerinin ky ile ada arasnda blnmesinden dolay siper daha az bir gle korunabildi. VIII,2,10 Sonra Avarlarn sava iin sabrszlklar, drdnc gnn sabahnda Priskus'un Romallara silahlanma emri vermesine sebep oldu. Hazrlklarn en iyi ekilde yaparak ordusunu ksmdan oluturdu ve askeri harekt balatt. VIII,2,11 Bylece Romallar yaylarn bir yana koydular ve Avarlarla yakn mevkiden mzraklaryla savatlar. Avarlar kendi dzenlerini on be blk oluturmak suretiyle yaptlar; Romallar ise dzenlerini basit bir ekilde hem ordughn gvenliini salamak hem de meydanda dvebilmek amacyla oluturdular. Sava iddetli bir ekilde birka saat srd, VIII,2,12 Fakat gne battnda savata, gnele birlikte batyordu ve savan bu deiimi Romallarn lehine idi. yz Romalnn ldrlmesine karlk drt bin Avar katledilmiti. Bylece Romallar gece olduunda ordughlarna geri dndler.

VIII,3,1 nc gnde Avarlar baka bir saldr dzenlediler. Bunun zerine Priskus mmkn olduu kadar ile ordusunu dzenledi ve sabah arpmaya

gi tti . VIII,3,2 Sonra Priskus Romallar iin tam anlamyla kuvvet oluturdu. O bir an nce dman yok etmek iin ek bir eyler yapt ve bylece Avarlarn zerine gelmelerine izin verdi, bylelikle askeri kuvvetler ukurun etrafn sararken barbarlar tam ortada kstrlacak ve umulmadk felaketlerle karlaacaklard. VIII,3,3 Bu ekilde Avarlar yenildiler ve ordularndan dokuz bin kii katledildi. Gne battnda mcadelenin galibi olan Romallar siperlerine geri dndler. VIII,3,4 Onuncu gnde General Avarlarn arpma iin tekrar geldiklerini duydu, gn aarrken, Priskus Romallar hazrlad, sraya dizdi ve savaa meydanna kt. VIII,3,5 Priskus tekrar e bld kuvvetlerini seferber etti, Avarlar ise tek ve sade bir dzen kurduktan sonra Priskus'a kar harekete gemilerdi. Sonuta Priskus mevzide avantajl yerleri igal etti ve rzgrn gcn de arkasna alarak birliklerinin iki kanadyla dmandan daha iyi savat ve Avarlarla yksek bir yerde arpt. VIII,3,6 Bu esnada mevziiden aaya doru yaylan bir batakla Avarlar srd. Bunun zerine batakla kar koyma anslar olmayan Avarlar korkun bir ekilde bouldular. VIII,3,7 Bu

bataklkta Avarlarn byk bir ksm, yani onbe bin insan yok edildi ve Kaan'n drt olu da orada bouldu ve bylece Priskus en byk zaferini kazanm oldu. VIII,3,8 Byk bir tehlike yaayan Kaan, Tissus (Tisa) nehrine geldi. Bir ay sonra Avarlar bir ordu hazrladlar. Kaann drdnc kez savamak iin harekete getiini duyan Roma generali Priskus, Tissus (Tisa) Nehri'ne ordugh kurdu. VIII,3,9 Bundan sonra kuvvetler arasnda sava iin bir gn kararlatrld. Kararlatrlan zaman geldiinde Priskus ilk bir saatte kuvvetlerini ters srada dizdi, soldaki askerleri saa, merkezdeki askerleri de sola yerletirdi. Avarlar sava iin on iki kiilik gruplarla muharebe dzenini aldlar. VIII,3,10 Romallar daha byk bir kahramanlkla atmay srdrdler. Cesaretleriyle Avarlara kar iyi savatlar, ok sayda dman bu savata yok ettiler. Roma ordusu daha byk bir zafer kazanmann erefini yaad. VIII,3,11 Priskus drt bin kiilik bir ordu tanzim ederek Tisa Nehri'ni gemelerini ve dmann hareketlerini aratrmalar iin emir verdi. General tarafndan gnderilen bu insanlar nehrin kysna doru ilerlediler. Burada onlar Gepid

yerleim birimine rastladlar; bu barbarlar bir nceki gn meydana gelen olaylardan haberdar deillerdi, iki sofralar kurarak bir yresel bayram kutluyorlard. VIII,3,12 Sonra ilgilerini ikiye verdiler ve gece enlik havasnda geiyordu. Fakat alacakaranlkta, sylenildii gibi gecenin kalntlar hl dururken, Romallar ikili barbarlara saldrdlar ve byk katliamlar gerekletirdiler. Otuz bin barbar ldrld. VIII,3,13 ok sayda esir aldktan sonra nehri tekrar getiler ve Priskus'a ganimetleri gvenli bir ekilde gtrdler. Yirminci gnde barbarlar tekrar bu Tisa Nehri'nin yaknnda glerini bir araya getirdiler. Bunu renen Priskus, bu sebeple tekrar Tissus (Tisa) nehrinin yaknlarna dnd. Bundan dolay bu yerde ok byk ve ok nemli arpmalar o l d u . VIII,3,14 Ve bylece bu zel gnde barbarlar[455] son sz sylemek iin son derece iyi savatlar. Ancak byk bir ksm nehrin aknda bouldular ve Slavlar'n byk bir ounluu bunlarla beraber ld. VIII,3,15 Yenilgiden sonra barbarlar hapse gnderildi: bin Avar tutukland, toplamda alt bin iki yz dier barbar ve sekiz bin Slav esir olarak alnmt. General ganimet olarak alnan

barbar esirleri zincirle balayarak Tomi (Kstence) ehrine gndermek zere teslim etti.

VIII,4,1 Fakat bu olaylar hakknda herhangi bir ey bilmeyen imparator gelmeden nce Kaan, esirleri alabilmek iin Mavrikios'a eli gnderdi. VIII,4,2 Kaan'n tehditleriyle sarslan ve onun szleriyle aldatlan Mavrikios, Priskus'a bir eli gndererek tutsak Avarlar Kaana teslim etmesini emretti. Bylece barbarlar Tomi (Kstence) ehrinden Kaan'a teslim edildiler[456]. VIII,4,3 Comentiolus uzun ryalardan zorla kendine gelir gibi hastalktan kurtulmaya balam grnd. Sonrasnda O, Novae'ye (Svistov-Zitovi/Bulgaristan) vard, orada yaayanlarn bazsn toplad ve kendilerine bir rehber verilmesini istedi. General ve beraberindekiler, Trajan[457] geidini ancak bu ekilde geebilirdi: Comentiolus'un amac aceleyle stanbul'a giderek orada k mevsimini geirmekti. VIII,4,4 Ancak Novae sakinleri Comentiolus'u bu yoldan vazgeirdi. Novae'da (Zitovi) yaayan insanlar Comentiolus'a yol gsterecek kimselerinin olmadn, fakat on iki mil uzaklkta fazlasyla yal bir adam olduunu, yz

on iki yanda olan bu adamn onlara yardm edebileceini sylediler. Bylece Trajan imparatorluunun geidini bilen birini bularak rehberi garantilediler. VIII,4,5 Sonra General Comentiolus bu yere geldi ve yolculuk iin rehber olarak deneyimli olan birini istedi. Fakat yal adam ard ve skntya girdi. O bu yolun ne kadar zor olduunu, k mevsiminin ar artlarn, geilecek sahadaki arazinin durumunu ayrntlaryla generale izah etmeye alt ve bu yolun doksan yldr hi kimse tarafndan geilmediini belirtti. VIII,4,6 Sonra general yal adamn szlerine kar karak, daha beter durumlarda galip gelmesini bilen Roma ordusu ile bu gzergh zerinden seyahatine balad. VIII,4,7 Bu seyahat boyunca anormal ve ok sert souun ziyareti vard, kuvvetli ayaz oldu ve keskin rzgrlar kuvvetlice bastrd. Bylece askerlerin ou ve yk hayvanlarnn byk bir ksm telef oldu. VIII,4,8 Comentiolus bu artlar altnda ancak Philippopolis'e (Plovdiv-Filibe/Bulgaristan) gelebildi ve bu yolculua lanet okudu. Sonra btn k boyunca orada kald ve ilkbaharn banda Roma'ya geldi. Yazn O, tekrar mparator Mavrikios

tarafndan general ilan edildi (600). VIII,4,9 Mavrikios'un imparatorluunun on dokuzuncu ylnda, Romallarla Avarlar arasnda herhangi bir olay vuku bulmamtr. Yirminci ylnda mparator Mavrikios kendi z kardei Peter'i (ikinci kez) Avrupa'ya general olarak atad.

Simokattes bu blmde Mavrikios dnemi hakknda bilgi verir. VIII,5,5 General Peter ordusunu toplayarak Tuna'ya doru hareket etti, Palastolon'a[458] ulap kamp kurmak suretiyle yaz mevsimini burada geirdi. Sonbahar balarken Dardanian[459] blgesine emri altnda bulunan silahl gleri kaydrd. Burada Avarlarn Cataracts[460] denilen blgeye geldiklerini ve Apsich'in burada kamp kurduunu rendi. VIII,5,6 Romallar buraya geldii zaman Peter, ikinci komutan olan Apsich ile karlkl grmelerde bulundu. Apsich Romallara kar bu blgenin (Cataracts) hkimiyetini tamamen kazanmak iin giriimde bulundu. VIII,5,7 General kzgn bir ekilde bu koullarda bir bar kabul etmeyince iki ordu da oradan ayrld. Kaan

birlikleriyle birlikte Constantiola'ya[461] giderken Romallar da Trakya'daki ordughlarna geri dndler[462]. VIII,5,8 Yazn ilerleyen gnlerinde mparator Mavrikios, Kaan'n Romallara srpriz bir saldr dzenlemek iin birliklerini glendirerek bir araya getirdiini rendi. VIII,5,9 Generale Adrianopolis'ten (Edirne) ayrlmasn ve Tuna Nehri'nin geilmesi komutunu verdi. VIII,5,10 Bylece Peter Slavlara kar kamp kurmak zere hazrland ve burada imparatorluun sekin birliklerinden biri olan ve Roma halk tarafndan scribo[463] diye adlandrlan askerlerden Bonosus'a bir mektup yazd. VIII,5,11 Bunun zerine Bonosus Peter'e yardmc olmakla grevlendirildi. Mektubu ald zaman Romallara ait olan tekneleri glendirip donatacak ve bu ekilde askerlerin nehrin kar kysna gemelerini salayacakt. VIII,5,12 Peter Godwin'i ikinci komutan olarak atad. Godwin rma geti ve dman birliklerini klcyla dize getirdi. ok sayda sava esiri alarak byk bir zafer kazand. Romallar imdi rma tekrar geerek kendi lkelerine dnmek istiyorlard. Fakat Godwin bu geii biraz

geciktirdi[464]. VIII,5,13 Fakat Kaan, Romallarn bu basknlarndan haberdar olunca Apsich'i askerlerle beraber, Romallarla anlama yapan Ant milletini yok etmek zere gnderdi (602-Yaz).

VIII,6,1 Bu durum neticesinde ok insan Avarlardan zarar grd. Pek ou l olan blgelere doru kamak zorunda kald. Kaan bu blgede terr estirdi ve kendisine kar koymaya alan insanlar ldrd. VIII,6,2 Sonbahar geldiinde mparator Mavrikios, Peter'e Roma glerinin k mevsimini Slav blgelerinde geirmeleri gerektii konusunda srar etti, fakat Romal askerler bu tekliften holanmadlar, nk yamalanmaktan ekiniyorlard, atlar yorulmutu ve atl Avarlar Tuna Nehri'nin kar kylarnda dalga dalga ilerliyorlard. VIII,6,3 Mavrikios, Peter'e Romal askerlerin yapmas gerekeni sylemiti. Ancak askerlerin bazlar bu emre uymay reddetti. Nehrin karsna geip de Palastolon'a[465] geldiklerinde ordudaki honutsuzluk iyiden iyiye kendini gstermeye balad. VIII,6,4 General Peter ordunun kamp yapt yerde kalmak yerine birliklerine on mil mesafede bir

yere kamp kurdu. Bu aklc bir davran deildi. VIII,6,5 nc gn Godwin ile grt. Aadaki mektubu yollamay uygun grd; bu imparatorluktan gelen hayali ve uydurma bir mektuptu ve kelimesi kelimesine unlar yazd: VIII,6,6 "Efendimiz Lord sa, gerek Tanr, kiliselerin lideri, her zaman insanlarn beklentilerini gerekletirebilen Kutsal varlk. imdi de bu isyann balamasna izin vermitir". Peter skntyla duraksad, hayalinin sonularnn ne olabileceini dnmekteydi. VIII,6,7 Godwin hl suskundu. Onun da kafasndan geen birliklerin honutsuzluu ve hayallerdi. Fakat bir sonraki gn askeri gler kamp tam ve Asemus'u[466] geerek Curisca'ya[467] gelmilerdir ve buradan da barbarlarn askeri kamplarndan gemeyi planlamlardr: nk kibirleri biraz azalmt. VIII,6,8 O gnlerde iddetli frtnalar vard ve hava beklenmeyecek kadar souktu. Bu nedenle birlikler planlanan zamandan sonra rma geti ler. VIII,6,9 Romallar Peter'e sekiz eli gnderdiler. Kampn yirmi mil tesinde kalan Peter'e yollanan elilerden biri Phocas adnda bir zalimdi. Talepleri k mevsimi balamadan birliklerin eve

dnmesiydi. VIII,6,10 Ancak imparatorun plan farklyd. mparator Peter'e glerini rmaktan geirip Avar topraklarna girmesini emrediyordu. Romallar buradaki kampn sunabilecei btn imknlardan faydalanmal, bu ekilde bir hazine toplanmal ve merkeze gelir ak salanmalyd[468].

SONU
Trk tarihinin iki nemli Bat kaynanda Trk tarihinin Dou Avrupa, Balkanlar, Trakya ve Orta Asya blgesindeki faaliyetleri bu ekilde ilim leminin istifadesine sunulmutur. Bu eserlerin verdii bilgilerin tamamn kesin olarak doru kabul etmek mmkn deildir. ncelikle eseri kaleme alanlarn da zaaflar ve eksiklikleri olabileceini batan kabul ederek, bu melliflerin aktard malmatn mutlaka akademik bir szgeten geirilerek kullanlmas gerektii gz ard edilmemelidir. Dnemin artlar dnldnde tarih yazanlarn sbjektif yorumlarda bulunabilecekleri herkesin malumudur. Hatal bilgi veya ynlendirmeye matuf olabilecek veriler ihtiva etme ihtimali yksek bu kaynaklar her ne olursa olsun bizim iin nemli bilgiler sunmaktadrlar. Sandilkh'in Roma elisine verdii cevap ok manidardr. Eli, Utigurlardan Kutrigurlar yok etmesini isteyince Sandilkh, onlarn kendi akrabalar olduunu vurgulayarak bunu reddetmitir. Burada yine zellikle Roma mparatorluu'nun sinsi siyaseti

izlenebilmektedir. Bir Trk boyu olan Kutrigurlar yine baka bir Trk boyu olan Utigurlar eli ile yok etme dncesi vardr. Romallarn bu tutumu daha sonraki yzyllarda yine ortaya kacak, Peenekler ve Kumanlarda da ayn olaylar yaanacaktr. Menandros Avarlar ve Gk-Trk Hakanl hakknda teferruatl bilgiler sunmaktadr. Gk-Trk lkesinin tasviri, elilerin yol gzergh, Kaan'n yas tutmas ve gelen-giden elilerin hitaplarndaki siyasi ve sosyal muhteval mesajlar bu kaynaklardan renebiliyoruz. Bununla beraber Avarlarn Karpatlar geerek Bizans ile olan ilk temasn ve elilik heyetlerinin gidi gelilerini, taleplerini ve ilk dnem faaliyetlerini bize ayrnts ile aktarmaktadr. Bu yn ile uzun sredir bat akademi camiasnn henz Avarlarn kimlii, kkeni ve anayurdu ile ilgili tartmalar daha bitiremedii dnlecek olursa bu kaynan deeri daha iyi anlalacaktr. Bu tartmalar alevlendiren en nemli Bizans kayna bizim bu almamzda kullandmz kaynak olan Theophylaktos Simokattes'in eseridir. Bu eserde mellif Avarlarn kkeninden bahsederken

"Pseudo-Avar"-Sahte Avarlar demektedir. Bu iki kelime asrlardr Avarlarn tartlmasna sebep olmutur. Bu bilgi incelediimiz baka hibir Bizans kaynanda gememektedir, ancak bu eseri kaynak olarak kullananlar hari. Avarlarn kkeni ile ilgili biz Avarlarn menei'nin Trk olduunu kabul etmekteyiz. ncelediimiz kaynaklarn verdikleri bilgiler Avarlarn Trk olduunu ortaya koymaktadr. Gerek devlet yaps, gerekse sosyal yap ve askeri uygulamalar bunun delilidir. Bununla beraber zellikle ok ey borlu olduumuz Macar ilim adamlarnn yaptklar arkeolojik kazlar neticesinde elde edilen bulgulardaki veriler, Avarlarn Trk meneini ispatlamaya kfidir. Gemiten gelen bir devlet anlay olmayan, uzun asrlara dayal sosyal yaps, askeri tekilat ve kendine zg sanat motifleri ve usulleri olmayan bir toplumun Bizans gibi bir devlete kar mcadele etmesi, kar koymas akabinde bir iki asr komuluk etmesi mmkn deildir. Nitekim bu dnemle alakal Bat'da yaynlanan pek ok arkeolojik almann ad veya konusunda "Avar Dnemi.." ifadesi yer alr. Bu Avarlarn VI. VII. ve VIII. yzyllarda bu sahalarda ne kadar etkili ve gl olduklarn gstermekte, kurduklar devletin salam

temellere dayandn, geici heveslerle batya g eden ve buralarda yamalarda bulunan ve felsefi anlaynda gemi-gelecek kaygs gtmeyen bir toplum olmadklarn gz nne sermektedir. Avarlar ve Gk-Trkler hakknda oluan istifhamlar bir nebze giderecek bu almalarn daha da artmas gerektiini dnyor, bu eserin de bu aratrmalara hem destek hem de yardmc olmasn diliyoruz.

KRONOLOJK TABLO[469]
558/59 559 560 561 562 562/63 563 565 565 565/578 566 566/567 568 568/69 568-69 569/571 570/571 Avarlarn Alanlara gelii Justinianos'un Utigurlar Kutrigurlara kar kkrtmas Eftalitlerin ortadan kaldrlmas Avarlarn Tuna Havzas'na gelmeleri ve Romallarla ilk mnasebetler Avarlarn Franklara malup olmas Avarlarn Justinianos'a eli gndererek yerleme talebinde bulunmalar Avarlarn Tuna kylarna yerlemeleri Avar elisinin Justinianos'a gelmesi Dou Roma mparatoru Justinianos'un lm Bizans mparatoru II. Justinos dnemi Avarlarn Frank Kral Sigebert'i malup etmesi Gepidlere kar Avar-Langobard ittifak ve zaferi Langobardlarn talya'ya g etmesi Gk-Trklerin Maniakh' Bizans'a eli gndermesi Avarlarn Sirmium'u kuatmas Zemarkhos'un Gk-Trklere eli olarak gnderilmesi Avar-Roma Mcadeleleri ve Romallarn Malup

570/571 574 575/576 578 578 578 579/582 579 581/582 582/Austos 582/Sonbahar 583/Mays 583/Yaz 583/Sonbahar 584

olmas Avarlarn Tiberios'a kar zafer kazanmalar Valentinus ynetimindeki elilik heyetinin Trklere gnderilmesi Slavlarn Yunanistan' Yamalamas, Bizansllarn Avarlardan Yardm istemesi Bizans mparatoru Tiberios dnemi Tiberios'un Longorbardlarn talya istilasn engellemeye almas Avarlarn Sirmium kuatmas ve akabinde teslim almalar Tiberios'un tekrar talya'ya yardm etmesi Bizansllarn Sirmium'u Avarlara terk etmeleri Tiberios'un lm ve mparator Mavrikios'un tahta kmas Avarlarn eli gndererek fil ve altn divan istemeleri Avarlarn yllk demelerde art istemesi Avarlarn Anchialus'a kadar uzanan istila hareketleri Comentiolus ve Elpidius'un Avar Kaanna elilii Avarlarn Singidinum, Viminacium (Kostolac/Srbistan) ve Augusta ehirlerini zapt etmeleri

584/lkbahar

Elpidius'un ikinci elilii; Avarlar ile bar karar Comentiolus'un Ansinon'da Avarlara kar zafer 585 kazanmas 586 Avarlarn ve Slavlarn Selanik kuatmas 586/Sonbahar Avarlarn mparatorlua tekrar sefer dzenlemesi ve birka ehri yamalamas 587/lkbahar Comentiolus'un Avarlara kar seferi Avarlarn Trakya'daki ehirlere saldrlar; 587/lkbahar/yaz Droctonun Adrianopoldaki zaferi, Avarlar geri ekilmeye zorlamas Avarlarn Bizansllarn demelerini artrmas ve 588 kbahar sefer hazrlklarna balamas Priskus'un Macaristan'a ulamas; Roma Paskalya ordusunun isyan Philippicus'un Priskus'un yerine komutan olarak atanmas Priskus'un Bizans'a geri Mays dnmesi ve Balkanlara General olarak tayin edilmesi Yaz Priskus'un I. Balkan Seferi Mavrikios'un Avarlarn zararlarn tefti etmek 590/Ekim iin Anchiolus'a birlik gndermesi 593 Priskus'un II. Balkan Seferi Roma ordusunun k iin Trakya'ya dn Sonbahar Slavlarn Balkanlardaki byk tahripleri 594 Peter'in I. Balkan Seferi

595/lkbahar/yaz Priskus'un III. Balkan Seferi Avarlarn Dalmaya'y tahribi Tuna mcadelesinden sonra on sekiz aylk Sonbahar geici sknet dneminin balamas Tuna'daki muharebesiz dnem Avarlarn 596 Franklar zerine basks 597 Avarlarn Moesia'y istilas Yaz/sonbahar 598 Priskus'un Tomi'de abluka altna alnmas K/ilkbahar Paskalya Tomi'deki (Kstence) mtareke Cometiolus'un Priskus'a askeri yardm; lkbahar Comentiolus'un bozgunu Avarlarn Drizipera'ya (Bykkartran) ilerleyii; lkbahar/yaz Mavrikios'un Uzun Surlara kadar sefer komuta etmesi Yaz Avar-Roma antlamas Yaz/sonbahar Roma ordusunun Comentiolus hakkndaki ikyetleri Priskus ve Comentiolus'un Tuna tesine ortak 599 yaz seferi Sonbahar/k Comentiolus'un Trojan geidini gemesi Comentiolus'un Balkanlardaki komutas; 600 Yaz Tuna'da hareketsiz dnem 601 Peter'in ikinci Balkan Seferi yaz/sonbahar

602 ubat Yaz Sonbahar 22 Kasm 23 Kasm 25 Kasm 27 Kasm

stanbul'da Mavrikios'a kar kan isyan Peter'in III. Balkan Seferi Avarlarn Ant'larla mcadelesi; baz Avar unsurlarnn ayaklanmas Mavrikios'un ordunun Tuna'nn kuzeyinde k geirmesini istemesi; Roma ordusunun isyan Mavrikios'un gece stanbul'dan ka Phocas'n Hebdomon'da (Bakrky) alklarla mparator ilan edilmesi Phocas'n stanbul'a girii Phocas'n Ei Leontiann ta giymesi Mavrikios ve oullarnn Kalkedon'da (Kadky) idam edilmesi

SELM BBLYOGRAFYA
Adamek, O., Beitrge zur Geschichte des byzantinischen Kaisers Mauricus (582-602) (2 p a r t s , Jahresbericht des Staats-Gymnasiums, Graz, 1889-1891. Agathange, Histoire Du Rnge de Tiridate, Trad: Victor Langlois, Paris 1867, Chap. I, Chap. V Agathias, The Histories, Trans: Joseph D. Frendo, Berlin-New York 1975. Agnellus, Chronicle, ed. O. Holder-Egger (MGH Scriptores. Rerum Langobardicorum. et Ital. saec. VI-IX Hanover, 1878) Ahmetbeyolu A. , Grek Seyyah Priskos (V.Asr)'a Gre Avrupa Hunlar , TDAV, stanbul 1995. Ahmetbeyolu, A. , Avrupa Hun mparatorluu, TTK, Ankara 2001. Allen, P., Evagrius Scholasticus the Church Historian (Spicilegium Sacrum Lovaniense, tudes et documents, 4, 1981), Louvin 1981.

Ammianus Marcellinus, With An English Translation By John C. Rolfe in Three Volumes, London 1935.
Anna Komnena, Alexiad, ev: Bilge Umar, nklp

Kitabevi, stanbul 1996. Baldwin, B., "Menander Protector", Dumbarton Oaks Papers, Vol. 32. (1978), pp. 99-125. Baynes, N. H. , "The Successors of Justinian",

CMH, II, ch. 9, pp. 263- 301.


Blockley, R. C., The History of Menader The Guardsman, Liverpool 1985. Blockley, R. C. , The Fragmentary Classicising Historians of the Later Roman Empire (ARCA 6), Liverpool 1981. Bury, J. B., "The Chronology of Thephylaktos Simokatta", The English Historical Review, Vol.3, No.10 (April, 1988), s. 310-315. __________, A History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene, London 1889. __________, History of the Later Roman Empire from the death of Theodosius to the death of Justinian, London 1958. __________, "The Turks in the Sixth Century", The English Historical Review EHR, vol 12 (Jul. 1897), pp. 417-426. Cahun, E. , Introduction l'Histoire de l'Asie, Paris 1896.

Cameron, A. , Agathias, Oxford 1970. Chavannes, E., Document sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux, Paris 1941.

Chronicle of Seert, Histoire Nestorienne, Trans. A. Scher (PO 13, 1919). Chronicon Paschale 284-628 AD, Trans. Michael Whitby & Mary Whitby, Liverpool University Pres, Liverpool 1989. Constantine Phorphyrogenitus, de Caerimoniis,
ed. and trad. A. Vogt, Paris 1935-40. Cousin, L., Histoire de Constantinople, Depuis Le Rgne de L'Ancien Justin, jusqu'a la fin de l'Empire, Tome III, Chez Damien Foucault, Paris, 1685, s. 105-335. akan, Varis, Orta Asya Trk Kaynaklar, Binyl Yay., Ankara 2009.

Tarihinin

Dillemann, L., Haute Msopotamie et pays adjacents, Paris 1962. DiPlano Carpini, F.G., The Story of the Mongols Whom We Call The Tartars, Trans: Eric Hildinger, Boston 1996. Doblhofer, E. , Byzantinische Diplomaten und stliche Barbaren (Byzantinische Geschichtsschreiber IV), Graz 1955.

Donuk, Abdlkadir, "On Dilli Bizans", Trk Kltr, Say 257, Yl XXII, Eyll 1984, Ankara 1984, s. 537540.

Eunapius, Lives of the Philosophers and Sophists (1921) pp. 343-565. Trans. by Wilmer.
http://www.tertullian.org/fathers/eunapius_02_text.htm. 22.06.2009

Evagrios Scholasticus, Ecclesiastical History (AD 431-594), Trans: E. Walford, London 1846. Evagrius, Ecclesiastial History, ed. J. Bidez and L. Parmentier, London 1898; Trans. A. J. Festugire, Byzantion 45 (2) (1975). vque Sbos Histoire D'Hraclius, Trad: F. Macler, Imprimerie Nationale, Paris 1904. Excerpta de Legationibus Iussu Imp. Contantini Porphyrogeniti Confecta, Ed. C. De Boor, Berlin
1903.

Excerpta de Legationibus, Nottas addidit: Carolus


Cantoclarus, Paris 1609.

Excerpta de Sententiis Iussu Imp. Contantini Porphyrogeniti Confecta, Ed. U.Ph. Boissevin,
Berlin 1906.

Flavius C. Corripus, In Laudem Iustini Augusti Minoris, Trans. Averil M. Cameron, London 1976.

Fragmenta Historicorum Graecorum, [FGH] Vol.


IV-V, ed. C. Mler, Paris 1851-70.

Fredegarius, Chronicle, ed. B. Krusch (MGH Scriptores rerum Merovingicarum II, Hanover 1889.
Frye, R.N., The Heritage of Persia, London 1962.

George of Pisidia, Poems, ed. J. M. Qercius (PG 92, Paris 1865); ed. A. Pertusi, Giorgio di Psidia, poemi. panegirici epici, Ettal 1960. Georgius Monachus, Chronicle, ed. C. de Boor,
Leipzig 1905. Goubert, Paul, Byzance Avant L'Islam , Tome II, Edition A. Et J. Picard, Paris 1955. Gme, S. , "slam ncesi Trk Tarihinin Kaynaklar zerine", DTCF Tarih Aratrmalar Dergisi, 20/3, Ankara 2000.

Gregory, Pope of Rome, Register of Letters, ed. P. Ewald and L. Hartmann (MGH Epistolae, Cilt 1,2, Berlin 1887-9. Gregory of Tours, History of the Franks, Book I-X, http://www.fordham.edu/halsall/basis/gregoryhist.html#book3, 22.08.2009
Hannestad, K. , "Les Relations de Byzance avec la Transcaucasie au Ve et VIe siecles", Byzantion, 2527 (1955-57), pp. 421-56.

Hauptmann, L., "Les Rapports des Byzantins avec les Slaves et les Avares pendant la seconde moiti du VIe sicle", Byzantion, 4 (1927-28), pp. 137-170. Haussig, H. W. , "Theophylakts Exkurs ber die skythischen Vlker", Byzantion 23 (1953), 275-462.

Herodote, Histoire D'Hrodote, Suivi De La Vie D'Homre, Trad: A.F. Miot, Tome Second, Paris
1822, s. 1-144. Herrmann, A., Alte Geographie des untern Oxusgebietes (Abhandlungen der k. Gesellschaft der Wiss. zu Gttingen, Phil.-hist. Kl., N.F. 15,4) Gttingen 1914. Higgins, M. J. , The Persian War of the Emperor Maurice (582-602); The Chronology, Washington 1939. Hoddinott, R. F. , Bulgaria in Antiquity , London 1975. Howarth, H. H., "The Sabiri and the Saroguri",

Journal of the Royal Asiatic Society, 24 (1892), pp.


613-36. http://remacle.org/bloodwolf/eglise/socrate/intro.htm. 02.03.2009 http://remacle.org/bloodwolf/eglise/sozomene/eglise1.htm. 21.03.2009

http://remacle.org/bloodwolf/eglise/theodoret/eglise1.htm, 28.04.2009 http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/jeanlydien.htm, 11.04.2009 http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/olympiodore.htm, 25.06.2009 http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/philostorge.htm, 27.06.2009 http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/theophane.htm, 07.05.2009. http://remacle.org/bloodwolf/historiens/jornandes/intro.htm, 29.03.2009 http://www.humanities.uci.edu/Sasnka/pdf/Menander61.pdf, 18.05.2009 http://www.tertullian.org/fathers/joshua_the_stylite_00_eintro.htm, 17.05.2009 http://www.tertullian.org/fathers/zosimus00_intro.htm, 10.05.2009 http://remacle.org/bloodwolf/historiens/agathange/armenie.htm, 07.05.2009. http://remacle.org/bloodwolf/historiens/elisee/vartan.htm, 07.05.2009.

http://www.tertullian.org/fathers/cosmas_11_book11.htm, 07.05.2009

http://www.britannica.com/EBchecked/topic/590993/TheophylaktosusSimocattes, 17.01.2009

Ioannes Kinnamos'un Historia's (1118-1176),


ev: In Demirkent, TTK, Ankara 2001. plikiolu, B. , Eskibat Tarihi I Giri, Kaynaklar, Bibliyografya, TTK, Ankara 1997. zgi, zkan, in Elisi WangYen-te'nin Uygur Seyahatnamesi, TTK, Ankara 1989. Janin, R. , Constantinople Byzantine, 2. bask, Paris 1964. C. J. Jireek, Die Heerstrae von Belgrad nach Constantinopel und die Balkanpsse, Prague 1877.

John Lydus, de Magistratibus, ed. and trans. A. C. Bandy, Philadephia 1983. John of Antioch, Fragments, (FGH Vol. IV. s. 535622), ed. C. Mullerus, Paris 1851-70. John of Biclarum, Chronicle, ed. Th. Mommsen (MGH, Auctores. Antiquissimi VI,) Berlin 1894. John of Ephesus, Ecclesiastical History, ed. and Trans. E.W. Brooks (CSCO 106, Scr. Syri 55),

Louvain 1952.

John of Ephesus, The Third Part of the Ecclesiastical History, Trans. R. Payne-Smith,
Oxford 1860.

John of Epiphania, Fragments (FGH Vol. IV, s.


272-6).

John of Nikiu, Chronicle, Trans. R.H. Charles,


London 1916. Jones, A. H. M., The Later Roman Empire, 284602. A Social, Economic, and Administrative Survey, Oxford 1964.

Jordanes, Romana et Getica, ed. Th. Mommsen (MGH, Auctores. Antiquissimi.VI,1) Berlin 1882.
Justi, F. , Iranisches Namenbuch, Marburg 1895. Kafesolu, brahim, Trk Milli Kltr, tken Yay., stanbul 2008. Kafesolu, "Eski Trk Dini", ..E.F. Tarih Enstits Dergisi, Say 3, Ekim 1972, stanbul 1973, s. 1-34. Murat Kei, "Ermeni Kaynaklar", Ortaa Trk Tarihi Ana Kaynaklar, Ed. A. etin, Ankara 2008. Kollautz A. , "Die Awaren. Die Schichtung im einer Nomadenherrschaft", Saeculum 5, 2 (1954), pp.

129-178.

Leo Grammaticus, Chronicle, ed. I. Bekker


(CSHB), Bonn 1842. Litvinsky, B.A. -Z. Guang-Da-R.S. Samghabad,

History of Civilisations of Centrale Asia, Vol. III,


Delhi 1999. Macartney, C.A. , "On the Greek Sources for the History of the Turks in the Sixth Century", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 11, No. 2 (1944), pp. 266275. Maenchen-Helfen O.J., The World of the Huns, Berkeley/Los Angeles/London 1973.

Malalas, Chronicle, ed. L. Dindorf (CSHB), Bonn


1831. Mangaltepe, ., "Avar Hakan: Bayan ve Dnemi",

slam ncesinden ada Trk Dnyasna Prof. Dr. Glin andarlolu'na Armaan , Dou
Ktphanesi, stanbul 2008, s. 167-178. Mangaltepe, ., "Avar Tarihinin En nemli sava: 626 stanbul Kuatmas", Karadeniz Aratrmalar, Cilt 3, Say 10, Yaz 2006, orum, s. 1-24. Mango, C. A. , The Brazen House. A study of the vestibule of the Imperial Palace of Constantinople (Arkol. Kunsthist. Medd. Dan. Vid. Selsk. 4, no. 4),

Copenhagen 1959.

Marcellinus Comes, Chronicle, ed. T. Mommsen (MGH Auct. Ant. XI, Chron. Min. ii), Berlin 1893-4.
Marquart, J., "Historische Glossen zu den alttrkischen Inschriften", Wiener Zeitschrift fr die Kunde des Morgenlandes, 12 (1898), pp.157.200.

Maurice's Strategikon, Handbook of Byzantine Military Strategy, Trans: George T. Dennis,


Pennsylvania 1984. B lo c k le y, The History of Guardsman, Liverpool 1985.

Menander Protector, Fragments, ev. R. C. Menander The

Michael and Mary Whitby, "Theophylact's Knowledge of Languages', Byzantion 52 (1982), pp. 425-8.

Michael the Syrian, Chronique, ed. and trans. J. B. Chabot, Paris 1899-1910. Mikhail Psellos'un Kronographia's, ev: In
Demirkent, TTK, Ankara 1992. Minahan, James B., One Europe Many Nations, A Historical Dictionary of European National Groups, Westport (USA) 2000.

Miracula S. Demetrii, ed. P. Lemerle, Paris 1979.

Moravcsik, Gyula, Byzantinoturcica I-II, Die Byzantinischen Quellen Der Geschichte Der Trkvlker, Akademie-Verlag, Berlin 1958.

Nketas Khoniates'in Historia's (1180-1195) ,


ev: In Demirkent, dnya yaynclk, stanbul 2006.

Nikephoros Patriarch of Constantinople Short History, Trans: Cyril Mango, Washington 1990.
Olajos, Therese, "Donnes et hypothses concernant la carrire de Thophylacte Simocatta",

Acta Classia Universitatis Scientiarum Debreceniensis 17-18 (1981-2), s. 39-47.


______________, Les Sources De Thophylacte Simokattes Historien, Leiden 1988. ______________, Thophylaktos Simocatts, a trtnetir [Thophylacte Simokattes l'historien], Szeged 1977. Onat, Aye, Hun Devrine Ait Balca in Kaynaklar Hakknda Notlar, San Matbaas, Ankara 1978. Onat Aye -S.Orsoy-K.Ercilasun, Han Hanedanl Tarihi Hsiung-Nu (Hun) Monografisi , TTK, Ankara 2004. Orkun, H. Namk, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, Smer Basmevi, Ankara 1938.

Parkers, E.H., A Thousand Years of the Tartars , 2. Bask, New York 1924.

Paul the Deacon, History of the Lombards, ed. L. Bethmann and G. Waitz (MGH Scriptores rerum Langobard. Et Ital. Saec. VI-IX), Hanover 1878. Paulus Diaconus, Historia Gentis Langobardorum (Langobardlarn Tarihi), Trans:
W.D. Foulke, University of Pennsylvania Pres, Philadelphia 1907.

Photius, Bibliotheca, ed. R. Henry, Paris 1959-77.


Popovi, V. , "Les tmoins archologiques des invasions avaro-slaves dans l'Illyricum byzantin", Mlanges de l'cole Franaise de Rome, Antiquit 87 (1975), s. 445-504. Priscus of Panium, ed. ve ev. R. C. Blockley, The Fragmentary Classicising Historians of the Later Roman Empire ii (ARCA 10), Liverpool 1983. Procopius, Works, ed. J. Haury (Leipzig, 1963-4); ev. H. B. Dewing (Loeb, 7 vol, 1940). Prokopious, Bizans'n Gizli Tarihi , ev: Orhan Duru, stanbul 1990. Rawlinson, H. C. , "The Site of Atropatenian Ecbatana", JRGS 10 (1840), 1-158. Andras Rona-Tas, Hungarians and Europe in the

Early Middle Ages, Engl. Trans, Budapest 1999.


Peter Schreiner, Theophylaktos Simokates, Geschichte, Anton Hiersemann, Stuttgart 1985.

Sebeos, Histoire de Hraclius, Trans. F. Macler,


Paris 1904.

Socrate, Histoire de L'Eglise, Tome II, Trad. M.


Cousin, Paris 1686. Stein, E. , Histoire du bas-Empire, Trans. J.R. Palanque, 2 Vols., Paris 1959. _ _ _ _ _ _ _ _ , Studien zur Geschichte des byzantinischen Reiches, vornehmlich unter den Kaisern Justinus II. und Tiberius Constantinus, Stuttgart 1919. Suidas, Lexicon (Suda), ed. A. Adler, 6 Vols., Leipzig 1928-1935. een, R., slam Corafyaclarna Gre Trkler ve Trk lkeleri, TKAE, Ankara 1998. ________, "Klasik slam Kaynaklarna Gre Eski Trklerin Dini ve aman Kelimesinin Menei", ..E.F. Tarih Enstits Dergisi , Say 10-11 (19791980), stanbul 1981, s. 57-90. Taylor, W.C., The History of the Overthrow of the Roman Empire, London 1836.

Taal, A., "Trk Tarihi ile lgili in Kaynaklarnn Trke Neri zerine Dnceler", Tarih Boyunca Trk Tarihinin Kaynaklar Semineri , 6-7 Haziran 1996 Bildiriler, stanbul 1997 s. 113-124. ___________, Gk-Trkler, TTK, Ankara 1995.

The Chronicle of John, Bishop of Nikiu, Trans R.H. Charles, Publ. Williams & Nortgate, London 1916. The Chronicle of Joshua the Stylite, Composed in Syriac AD. 507 , Trans: W. Wright, Cambridge
1882.

The Cronicle of Theophanes Confessor, Trans: Cyril Mango and Roger Scott, New York 1997. Theodore Le Syncelle, Homlie, Ferenc Makk, "Traduction et Commentaire de L'Homlie crite Probablement Par Thodore Le Syncelle sur Le Sige de Constantinople en 626", Acta Antiqua et Archaeologica Tomus XIX, Szeged Hungaria 1975. Theophylact Simocatta, The History of Theophylact Simocatta, An English Translation with
Introduction and Notes Michael and Mary Whitby, Clarendon Pres, Oxford 1986. Togan, senbike-G.Kara-C. Baysal, in Kaynaklarnda Trkler Eski T'ang Tarihi (Chiu T'ang-shu), TTK, Ankara 2006.

Turtledove, H.N., The Immediate Successors of Justinian, PhD diss., UCLA, 1977. Varis akan, Orta Asya Trk Kaynaklar, Binyl Yay., Ankara 2009.

Tarihinin

Whitby, L. M. , "Theophylact's Knowledge of Languages", Byzantion 52 (1982), s. 425-8. _____________, "Theophylact's Chronicle Source for the Reigns of Justin II, Tiberius and Maurice (A.D.565-602)", Byzantion 53 (1983), s. 312-45. _____________, "The Great Chronographer and Theophanes", BMGS 8 (1982/3), s. 1-20. Wozniak, F. E. , "Byzantine Diplomacy and the Lombardic-Gepid Wars", Balkan Studies, 20 (1979), pp. 139-158. Wright, W.C., Philostratus and Eunapius: The Lives of the Sophists, Loeb Classical Libr., London 1922. Ayr. bkz http://www.tertullian.org/fathers/eunapius_02_text.htm. 22.06.2009. Yrkkan, Yusuf Ziya, Mslman Corafyaclarn Gzyle Ortaa'da Trkler, Gelenek Yay., stanbul 2004. Ycel, M. Uydu, "lk Rus Yllklarnn Trk Tarihi Asndan nemi", Tarih Boyunca Trk Tarihinin Kaynaklar Semineri, 6-7 Haziran 1996 Bildiriler,

stanbul 1997, s. 125-144. ______________, lk Rus Yll "Povesti Vremennh Let"e Gre X. Yzylda Rus-Bizans-Trk Mnasebetleri, Prof. Dr. In Demirkent Armaan, stanbul 2008, s. 209-228. ______________, lk Rus yllklarna Gre Trkler, TTK, Ankara 2007. Muall Uydu Ycel, "lk Rus Yllklarnda Geen Trk Kavimlerine ait ahs simleri", stanbul niversitesi Tarih Dergisi , 39, stanbul, 2004, s. 180-212.

Zachariah of Mitylene, Syriac Chronicle, Trans: F.J. Hamilton and E.W. Brooks, London 1899. Zosimus, The History of Count Zosimus, Trans:
W. Gren and T. Chaplin, London 1814.

[1] Bu alma 3923 numaral "Bizans Kaynaklarnda Trkler- Menandros Protektor ve Theophylaktos Simokattes" adl projenin stanbul niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi tarafndan desteklenmesi ile ortaya kmtr. Bu vesile ile tm BAP ynetimi ve alanlarna teekkr ederim. This work was supported by Scientific Research Projects Coordination Unit of Istanbul University. Project Number 3923. [2] Saadettin Gme, "slam ncesi Trk Tarihinin Kaynaklar zerine", DTCF Tarih Aratrmalar Dergisi, 20/3, Ankara 2000, s. 79. [3] Ahmet Taal, "Trk Tarihi ile lgili in Kaynaklarnn Trke Neri zerine Dnceler", Tarih Boyunca Trk Tarihinin Kaynaklar Semineri , 6-7 Haziran 1996 Bildiriler, stanbul 1997 s. 113124. Ayrca bkz. Aye Onat, Hun Devrine Ait Balca in Kaynaklar Hakknda Notlar, San Matbaas, Ankara 1978. Aye Onat-S.OrsoyK.Ercilasun, Han Hanedanl Tarihi Hsiung-Nu (Hun) Monografisi, TTK, Ankara 2004. senbike Togan-G.Kara-c. Baysal, in Kaynaklarnda Trkler Eski T'ang Tarihi (Chiu T'ang-shu), TTK, Ankara 2006. zkan zgi, in Elisi WangYen-te'nin Uygur Seyahatnamesi, TTK, Ankara 1989. E. Chavannes, in Kaynaklarna Gre Bat Trkleri, ev: Mustafa Ko, stanbul 2007. Mao Tsai Liu, in Kaynaklarna Gre Dou Trkleri, ev: D. Banolu, stanbul 2006.

[4] Muall Uydu Ycel, "lk Rus Yllklarnn Trk Tarihi Asndan nemi", Tarih Boyunca Trk Tarihinin Kaynaklar Semineri , 6-7 Haziran 1996 Bildiriler, stanbul 1997, s. 125-144. Muall Uydu Ycel, lk Rus yllklarna Gre Trkler, TTK, Ankara 2007. Muall Uydu Ycel, "lk Rus Yllklarnda Geen Trk Kavimlerine ait ahs simleri", stanbul niversitesi Tarih Dergisi , 39, stanbul, 2004, s. 180-212. Muall Uydu Ycel, lk Rus Yll "Povesti Vremennh Let"e Gre X. Yzylda Rus-Bizans-Trk Mnasebetleri, Prof. Dr. In Demirkent Armaan, stanbul 2008, s. 209-228. [5] Ramazan een, slam Corafyaclarna gre Trkler ve Trk lkeleri, TKAE, Ankara 1998. Yusuf Ziya Yrkkan, Mslman Corafyaclarn Gzyle Ortaa'da Trkler, Gelenek Yay., stanbul 2004. [6] Varis akan, Orta Asya Trk Tarihinin Kaynaklar, Binyl Yay., Ankara 2009. [7] Herodote, Histoire D'Hrodote, Suivie De La Vie D'Homre, Trad: A.F. Miot, Tome Second, Paris 1822, s. 1-144. [8] Bu eser ilk nce Arthur Golding tarafndan evrilmi ve 1585 ylnda Londra'da baslmtr. Bkz. The Bibliographical Miscellany, Vol. I, London 1806, s. 157. [9] Agathange, Histoire Du nge de Tiridate, Trad: Victor Langlois, Paris 1867, Chap. I, Chap. V.

[10] http://remacle.org/bloodwolf/historiens/elisee/vartan.htm, 07.05.2009. [11] Blent plikiolu, Eskibat Tarihi I Giri, Kaynaklar, Bibliyografya , TTK, Ankara 1997, s. 393. [12] Ammianus Marcellinus, With An English Translation By John C. Rolfe in Three Volumes, London 1935. [13] Manisa ehri yaknlarnda Sardes yerleim blgesi. [14] Wilmer Cave Wright, Philostratus and Eunapius: The Lives of the Sophists, Loeb Classical Library, London 1922. Ayrca web: http://www.tertullian.org/fathers/eunapius_02_text.htm. 22.06.2009 [15] Gyula Moravcsik, Byzantinoturcica I, Die Byzantinischen Quellen Der Geschichte Der Trkvlker, Akademie-Verlag, Berlin 1958, s. 468. [16] Balkanlarn bat ksm, Adriyatik Denizinin Dalmaya kylar. [17] http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/olympiodore.htm, 25.06.2009

[18] Zosimus, The History of Count Zosimus, Trans: W. Gren and T. Chaplin, London 1814. Zosimos'a ait olan eserin metinleri Vatikan'da bir elyazmasnda bulunmaktadr. Bunun X.-XII. yzyllarda yazld dnlmektedir. Bkz. http://www.tertullian.org/fathers/zosimus00_intro.htm, 10.05.2009 [19] Moravcsik, Byzantinoturcica I, s. 473-74. [20] http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/philostorge.htm, 27.06.2009 [21] Socrate, Histoire de L'Eglise, Tome II, Trad. M. Cousin, Paris 1686. Ayrca bkz, http://remacle.org/bloodwolf/eglise/socrate/intro.htm, 02.03.2009 [22] Moravcsik, a.g.e, s. 508 [23] Moravcsik, a.g.e, s. 479. [24] Ali Ahmetbeyolu, Grek Seyyah Priskos (V.Asr)'a Gre Avrupa Hunlar , TDAV, stanbul 1995, s. 19. [25] C.A. Macartney, "On the Grek Sources for the History of the Turks in the Sixth Century", Bulletin of

the School of Oriental and African Studies,


University of London, Vol. 11, No. 2 (1944), p. 266.

[26] Moravcsik, a.g.e, s. 510. [27] http://remacle.org/bloodwolf/eglise/sozomene/eglise1.htm, 21.03.2009. [28] H. Namk Orkun, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, Smer Basmevi, Ankara 1938, s. 8. [29] plikiolu, Eskibat, s. 444. [30] Moravcsik, a.g.e, s. 529. Ayrca bkz. http://remacle.org/bloodwolf/eglise/theodoret/eglise1.htm, 28.04.2009. [31] Ali Ahmetbeyolu, Avrupa mparatorluu, TTK, Ankara 2001, s. 3.

Hun

[32] http://remacle.org/bloodwolf/historiens/jornandes/intro.htm, 29.03.2009. [33] Moravcsik, a.g.e, s. 328. [34] Orkun, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, s. 14. http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/jeanlydien.htm, 11.04.2009. [35] Zachariah of Mitylene, Syriac Chronicle, Trans: F.J. Hamilton and E.W. Brooks, London 1899, s. 328.

[36] The Chronicle of Joshua the Stylite, Composed in Syriac AD. 507 , Trans: W. Wright, Cambridge 1882. Ayrca bkz. http://www.tertullian.org/fathers/joshua_the_stylite_00_eintro.htm, 17.05.2009. [37] Bkz. 16. dipnot. [38] plikiolu, Eskibat, s. 429. [39] Murat Kei, "Ermeni Kaynaklar", Ortaa Trk Tarihi Ana Kaynaklar , Ed. A. etin, Ankara 2008, s. 146. Ayr. Bkz. http://remacle.org/bloodwolf/historiens/agathange/armenie.htm, 07.05.2009. [40] Kei, "Ermeni Kaynaklar", s. 146. [41] Orkun, a.g.e, s.15. [42] Prokopious, Bizans'n Gizli Tarihi, ev: Orhan Duru, stanbul 1990, s. 9. [43] Moravcsik, a.g.e, s. 489 vd. [44] zmir - Aliaa yaknlarnda Gzelhisar ay mevkiinde bulunan bir antik kent. [45] Agathias, The Histories, Trans: Joseph D. Frendo, Berlin-New York 1975. [46] plikiolu, a.g.e, s. 422.

[47] Orkun, a.g.e, s. 19. [48] Moravcsik, a.g.e, s. 317. [49] Orkun, a.g.e, s. 21. [50] Moravcsik, a.g.e, s. 257. [51] Evagrios Scholasticus, Ecclesiastical History (AD 431-594), Trans: E. Walford, London 1846. [52] Flavius C. Corripus, In laudem Iustini Augusti minoris, Trans: Averil Cameron, London 1976, s. 1. [53] Orkun, a.g.e, s. 23. [54] Maurice's Strategikon, Handbook of Byzantine Military Strategy, Trans: George T. Dennis, Pennsylvania 1984. [55] The Chronicle of John, Bishop of Nikiu, Trans R.H. Charles, Publ. Williams & Nortgate, London 1916. [56] plikiolu, a.g.e., s. 421. [57] Orkun, Trk Tarihinin Bizans Kaynaklar, s. 24. Ayrca bkz. Moravcsik, a.g.e, s. 313. [58] Kuatma ile ilgili bkz. smail Mangaltepe, "Avar Tarihinin En nemli sava: 626 stanbul Kuatmas", Karadeniz Aratrmalar, Cilt 3, Say 10,

Yaz 2006, orum, s. 1-24. [59] Orkun, a.g.e, s. 25. [60] Giorgio di Pisidia, Poemi, Trans: Agostino Pertusi, Buch- Kunstverlag Ettal 1959. [61] Theodore Le Syncelle, Homlie, Ferenc Makk, "Traduction et Commentaire de L'Homlie crite Probablement Par Thodore Le Syncelle sur Le Sige de Constantinople en 626", Acta Antiqua et Archaeologica Tomus XIX , Szeged Hungaria 1975. [62] Chronicon Paschale 284-628 AD, Trans: Michael Whitby and Mary Whitby, Liverpool University Press, Liverpool 1989. [63] vque Sbos Histoire D'Hraclius, Trad: F. Macler, Imprimerie Nationale, Paris 1904. [64] The Cronicle of Theophanes Confessor, Trans: Cyril Mango and Roger Scott with the assistance of G. Greatrex, New York 1997. Ayrca bkz. Moravcsik, a.g.e, s. 531. [65] Nikephoros Patriarch of Constantinople Short History, Trans: Cyril Mango, Washington 1990. [66] Moravcsik, a.g.e, s. 504.

[67] Moravcsik, a.g.e, s. 227. [68] Moravcsik, a.g.e, s. 539. Ayr. bkz. http://remacle.org/bloodwolf/erudits/photius/theophane.htm, 07.05.2009. [69] Moravcsik, a.g.e, s. 243. [70] A.e., s. 303. [71] http://www.tertullian.org/fathers/cosmas_11_book11.htm, 07.05.2009, ayr.bkz, Moravcsik, a.g.e, s. 390. [72] A.e., s. 218. [73] A.e., s. 426. [74] A.e., s. 230. [75] A.e., s. 294. [76] A.e., s. 348. [77] A.e., s. 558. [78] A.e., s. 224. [79] A.e., s. 233. [80] A.e., s. 303. [81] A.e., s. 318.

[82] A.e., s. 474. [83] A.e., s. 540. [84] A.e., s. 571. [85] A.e., s. 573. [86] Contantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, Grek Text Ed. Gy. Moravsik, Eng. Trans. R.J.H. Jenkins, Third Impression, Washington 1993. [87] A.e., s. 231. [88] A.e., s. 441. [89] A.e., s. 455. [90] A.e., s. 512. [91] A.e., s. 398. [92] A.e., s. 437. [93] Mikhail Psellos'un Kronographia's, ev: In Demirkent, TTK, Ankara 1992. [94] Moravcsik, a.g.e, s. 237. [95] A.e., s. 233. [96] A.e., s. 295.

[97] A.e., s. 350. [98] A.e., s. 427. [99] A.e., s. 334. [100] A.e., s. 335. [101] A.e., s. 340. [102] Anna Komnena, Alexiad, ev: Bilge Umar, nklp Kitabevi, stanbul 1996. [103] Ioannes Kinnamos'un Historia's (11181176), ev: In Demirkent, TTK, Ankara 2001. [104] Moravcsik, a.g.e, s. 335. [105] A.e., s. 342. [106] A.e., s. 344. [107] A.e., s. 353. [108] A.e., s. 443. [109] A.e., s. 444. Eserin bir blm Trkeye tercme edilmitir. Bkz: Nketas Khoniates'in Historia's (1180-1195) , ev: In Demirkent, dnya yaynclk, stanbul 2006. [110] Moravcsik, a.g.e, s. 522.

[111] A.e., s. 292. [112] A.e., s. 526. [113] A.e., s. 353. [114] A.e., s. 430. [115] A.e., s. 450. [116] A.e., s. 459. [117] A.e., s. 502. [118] A.e., s. 282. [119] A.e., s. 269. [120] A.e., s. 353. [121] A.e., s. 277. [122] A.e., s. 311. [123] A.e., s. 349. [124] A.e., s. 400. [125] A.e., s. 466. [126] A.e., s. 515. [127] A.e., s. 564.

[128] A.e., s. 564. [129] A.e., s. 565. [130] A.e., s. 575. [131] R. C. Blockley, The History of Menader The Guardsman, Liverpool 1985. [132] Theophylact Simocatta, The History of Theophylact Simocatta, An English Translation with Introduction and Notes Michael and Mary Whitby, Clarendon Pres, Oxford, 1986. Ayn mellif "Theophylact's Knowledge of Languages', Byzantion 52 (1982), pp. 425-8. [133] Protektor: Koruyucu, manalarna gelmektedir. savunan, hami

[134] http://www.humanities.uci.edu/sasanika/pdf/Menander61.pdf, 18.05.2009. [135] IX. yzylda meydana getirilen ansiklopedik bir eserdir. Baz yazarlar ise bir szlk olarak kabul ederler. 30.000 civarnda maddeden oluan bu eserde ilka dnemlerinden balayarak yazld dnemlere ait biyografiler, kurumlar, eserler ve olaylar ksaca anlatlmaktadr. [136] Barry Baldwin, "Menander Protector",

Dumbarton Oaks Papers, Vol. 32. (1978), s. 101.

[137] R. C. Blockley, The History of Menader, s. 41. [138] Baldwin, s. 103 [139] Historiya: Tarih [140] Excerpta de Sententiis Iussu Imp. Contantini Porphyrogeniti Confecta, Ed. U.Ph. Boissevin, Berlin 1906. [141] Excerpta de Legationibus Iussu Imp. Contantini Porphyrogeniti Confecta, Ed. C. De Boor, Berlin 1903. [142] Carolus Mullerus, Fragmenta Historicorum Graecorum (FHG), Volumen Quartum, Paris 1851, s. 272-276. [143] Blockley, The History of Menander, s. 55-85. [144] Excerpta de Legationibus, Nottas addidit: Carolus Cantoclarus, Paris 1609. [145] R. C. Blockley, The History of Menander, 132. Menandros'un hayat ve eseri ile ilgili ayrca bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica I, s. 422. [146] Kutrigurlarn lideri olan Zabergan, Tuna Nehrini geerek Bizans topraklarna girmi, stanbul'a iki mil mesafede kamp kurmutur. Bunun zerine telalanan Justinianos alarma geerek

kutsal hazinenin ehir dna karlmasn emretmitir. Ancak Zabergan, Belisarius tarafndan tekrar Tuna'nn tesine gemeye mecbur braklmtr. Bkz. W.C. Taylor, The History of the Overthrow of the Roman Empire, London 1836, s. 128. [147] Bu dnemde Kutrigurlar Maeotis Gl'nn (Azak Denizi) batsnda yaarken, gln dousunda da Utigurlar yaamakta idiler. Her ikisi de Trk kabilesidir. Prokopios, Agathias ve Menandros bunlar Hun olarak isimlendirmilerdir. [148] Bu olaylar 559 yl sonrasnda meydana gelmi olmaldr. [149] Gk-Trklerin 552 ylnda Juan-Juanlar malup etmesi zerine batya doru g eden Avarlar kastedilmektedir. [150] Amu Derya Irma'nn kuzey tarafnda Sogdiana blgesinde kurulan Eftalit Devleti'nin ortadan kaldrlmas 557 yl civar olmaldr. Bkz. Kafesolu, Trk Milli Kltr, tken Yay., stanbul 2008, s. 89. Bu durumda Avarlarn batya hareketleri Juan-Juanlarn malup olmasndan sonra deil, Eftalitlerin malup olmasndan sonradr. nk btn kaynaklar Avarlarn 557 ve sonras bir tarihte batya geldiklerini belirtmektedirler. [151] Avarlardan ilk kez Priskos bahsetmitir (Frg. 40, 462 yl civar). Bu dnemde Volga Nehri'nin

dou ksmlarnda grnmlerdir. Theophylaktos Simokattes Bizansllar tarafndan bilinen Avarlarn, Sahte Avarlar (Pseudo-Avar) olduunda srar etmektedir. Ayrca bunlarn skitya'da kendilerinden en ok korkulan topluluk olan Avarlarn ismini alan Uar (Var) ve Chunni (Hunni) adl kabilelerden meydana geldiklerini ifade etmektedir. Avarlarn kimlii ve kkeni husunda Macartney konuyu tartm, Menandros'un grn kabul etmekle beraber, Theophylaktos'un aklamalarna da kar gelmitir. Macartney Avarlarn, Gk-Trkler tarafndan yenilen ve eskiden Chionites olarak isimlendirilen, Kermichiones'lerin vasal' olduklarn belirtmektedir. Bkz.C. A. Macartney, "On the Greek Sources for the History of the Turks in the Sixth Century", Bulletin of the School of Oriental and African Studies University of London, Vol. II, No 2 (1944), s. 266-75. Gerek Avarlar, baz yazarlar tarafndan 552 yl civarnda Gk-Trkler tarafndan malup edilen Orta Asya'nn hkimi Juan-Juanlar ile ayn gsterilmektedirler. Avarlar, Juan-Juanlarn imparatorluunun yklmasndan sonra ancak Bizansllar tarafndan bilinmilerdir. Avarlarn Alanlara gelileri genelde 557-558 olarak tarihlendirilmektedir. Fakat 559560 ylnn da olma ihtimali yksektir. [152] Bu dnemde, 370 ylndaki Hun basks ile batya g etmemi olan Alanlar Kafkas Dalar'nn kuzey-bat ksmlarnda yayorlard. Bununla beraber Lazica blgesinden dolay Bizansllar ile dzenli ve

sade bir ilikileri vard. [153] Trkiye'nin Kuzey Dousunda Grcistan'da Kolhis (Colchis) olarak bilinen blge. [154] Bu Justinos, Justinianos'un kuzeni olan Germanus'un oludur. Ayrca Justinianos'un yeeni olan ve daha sonra Justinos II olacak olan ahs ile Illyricum'daki askeri kuvvetlerin banda bulunan Justinos'dan farkldr. Yani Justinos var ve de birbirinden farkldr. [155] Muhtemelen bir spatharius (V.VI yy.'da Bizans'ta bir askeri snf) idi. Trklere iki kere eli olarak gnderilmitir. kincisi 576 ylnda GkTrklere olacaktr. Blockley Valentinus'un " skit" meseleleri zerine uzmanlam bir diplomat olabileceini vurgular. Bkz. Blockley, History of Menander, s. 253. Fakat skit tabiri yerine Bozkrl topluluklar veya Trk kavimleri zerine uzman biri demek daha doru olabilir. [156] Unigurlar (veya daha ok kullanlan isimleri ile Onogurlar) Karadeniz'in dousunda yaayan bir Hun kabilesidir. Jordanes bunlar Sabirlerle ilikilendirmitir. Bkz. Jordanes, Histoire Des Goths: Chap: 5. Zali kabilesi baka hibir yerde zikredilmez. Sabirler de Karadeniz'in dousunda, Kuban havalisinde yaayan bir Hun kabilesidir ve 460 yllarnda Volga taraflarna gelmilerdir. Bkz. Priskos Frg, 40. Bu Trk kabilelerinin hepsi de

gney-bat Albania (imdiki Gence ve Dalk Karaba) blgesinden g etmilerdir. [157] Antlar, iinde Slav unsurlar ile Sarmat topluluklar bulunan bir kavimdir. Bunlar Karadeniz'in kuzeyinde Dinyeper ve Dinyester Nehirleri arasnda, byk ihtimalle de Kutrigurlarn batsnda yaamakta idiler. [158] Bu durum 562 ylna bkz. Bury, Death of Theodosius, II, s. 315 veya az bir sre ncesine tesadf etmektedir. Bkz. Stein, Histoire du BasEmpire, II, s. 543. [159] Bury bu Justinos'u, Germanus'un olu olan ve Kolhis'e eli olarak giden Justinos olarak belirtir. Stein ise Germanus'un olu Justinos'un bu blgedeki askeri komutaya transfer olduunu ifade eder. Justinos'un 566 ylnda ldrlmesine kadar ki sre zarfnda bu blgede olduu kesindir. Bkz. Agathias 4,22,7. [160] Justinianos Bassiana olarak adlandrlan II. Pannonia blgesine Avarlar yerletirmek istemitir. Fakat kendileri Kk skitya'y istiyorlard. Ancak Avarlarn buraya yerlemesi Bizans'n Trakya blgesini tehlikeye atabilir, buralarn istilasn hzlandrabilirdi. Bundan dolay Justinianos srarla Avarlarn istedii blgeyi stratejik olarak vermek istememi olabilir. [161] Mavrikios'un imparatorluk muhafizlarnn bir

yesidir. [162] Bayan ile ilgili teferruatl bilgi iin bkz. smail Mangaltepe, "Avar Hakan: Bayan ve Dnemi",

slam ncesinden ada Trk Dnyasna Prof. Dr. Glin andarlolu'na Armaan , Dou
Ktphanesi, stanbul 2008, s. 167-178. [163] Justinos imparatorluk tacn 14 Kasm 565 ylnda takmtr. Corripus'a gre Avar elilerinin Justinos'un huzuruna kmalar ise tahta kndan yedi gn sonra meydana gelmitir. Bkz. F.C. Corripus, In laudem Iustini Augusti minoris , (3,151 vd.) Ed. A. Cameron, London 1976, s. 185-186. [164] Avarlarn uzun salar dier melliflerin de dikkatini ekmitir. Hatta onlar dier topluluklardan ayran nemli bir ayrnt olarak grlmtr. Bkz. Agathias: 1,3,4. [165] leriki yllarda barn satn alnmas meselesi iin ayrca bkz. Agathias 5,14. [166] Corripus'a gre elilik heyetinin lideri

Tergazis idi, bkz.Corripus, In Laud. Iust. 3, 258, s. 68. Menandros'a gre ise elilerin lideri Targitius
idi. [167] Bkz. Corripus, a.g.e., 3, 271-307'deki iir, s. 69-70. [168] Kr. Corripus, a.g.e, 3, 399-400, s. 72.

[169] stemi (Sizabul) (Menandros Silzibul Frg,4,2;19,1) Arap kaynaklarndaki Sinib ile ayndr. Gnmzde Trk kaan stemi ( Itmi) veya in kaynaklarndaki Che-tie-mi'nin ismidir, bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 275. Daha yal yazarlar Silzabul'un, Gk-Trklerin Bat Kaan ve Bizans ile ilikisi olan Mokan Khan olabileceini de belirtirler. [170] Maniakh, Trke bir isimdir. [171] Bu ahs, Kralnn kendi karsna tecavz etmesi zerine, halkn Trklere ispiyonlamtr. E. Cahun Katulph'un, Trke Kutluk olabileceini belirtir bkz. E. Cahun, Introduction l'Histoire de l'Asie, Paris 1896, s. 109. [172] skit tabiri burada Trk kelimesinin eanlamls olarak kullanlmam, skitya'da oturan genel olarak btn gebe kavimler kastedilmitir. [173] Bizansllar ile Sogdlular arasndaki mnasebetler muhtemelen yirmi yl ncesine dayanyordu. Ancak Kafkasya tesi ile ilikilerin daha nceden balad bir gerektir. Bizansllar, Etyopyallar maa olarak kullanarak Sasnleri ipek gelirinden alkoymak gibi baarsz bir teebbse girimilerdi Bkz, Prokopios, Wars, 1,20, 9-12. Maniakh'n sefareti ile birlikte ipek bcei ve yumurtalar, Justinianos'un saltanat esnasnda, kararak elde ettiler.

[174] Theophanes, Maniakh'n Alan topraklarndaki (Kuzey-dou Kafkaslar) bu seyahatinin ayrntlarn de eklemitir. Bkz. The Chronicle of Theophannes Confessor, Trans. C. Mango and R. Scott, New York 1997, s. 361 (Chronicle, a.m. 6064). [175] E. Cahun bu mektubun dilinin aslnda eski Trke olduunu ve burada nemli olann da Bizansllarn bunu okuyup tercme edebilecek bir evirmenlerinin bulunduunu belirtmektedir. Fakat Menandros hibir zaman aka Trklerden "skit" olarak bahsetmemitir, Bizansllarn tercman olarak kullanabilecekleri bir insan olmas dikkate deerdir. [176] Bu durum stemi'nin bat Trkleri arasndaki drt grubun zerinde en byk Kaan olduunu gstermektedir. Bkz J.B. Bury, "The Turcs in the Sixth Century", EHR, 12 (1897), s. 419. E. Cahun'a gre bu drt grup Kipchakh, Kalakh, Kankli ve Karluk olarak adlandrlyordu, bkz., Cahun, a.g.e., s. 112. [177] Burada anlatlanlar Sasn elisinin iddia ettiklerinin tam tersi idi (Frg, 6,1). Justinos burada Sasnlerin iddiasn aka renmeye alyordu. [178] inli bir ziyareti Eftalitlerin gebe olarak kaldklarn, bunlarn malup ettikleri Sogd ve Harezmlilerin ise ehirde yaadklarn aktarr. Bkz. K. Hannestad, "Les Relation de Byzance avec la Transcaucasie au V. et Vle sicles", Byzantion 25-

27 (1955-57), s. 436. [179] Trkler, Bizansllarn ezeli dmanlarna kar ortak ticari ilikiler ve ibirlii kurmak istiyorlard. Burada hedef aka Sasnler idi. Fakat Trkad'n bir dier hedefi de Avarlar idi. [180]Maniakh ve elilerin ellerini havaya kaldrarak sz vermeleri, Gk-Tanr inancnn bir yansmas veya Gk-Tanry ahit gstermek ve bu ekilde gveni kazanmak olabilir. [181] Sacae terimi ilk kez Herodot'ta ortaya kmtr. Sasnlerin genel olarak l dnda yaayan Orta Asyal gebelere verdii isim. Bkz. R.N. Frye, The Heritage of Persia, London 1962, s. 43 vd. [182] Bu seyahat Austos 569 ylnda gereklemitir. John Ephesus yanllkla (6,23) bu elilik tarihini Justinos'un yedinci yl olarak yazar. [183] Trkler, Juan-Juanlar malup etmeden nce bunlara demir iilii yapyorlard. Bkz. E.H. Parkers, A Thousand Years of the Tartars , 2. Bask, New York 1924, s. 130; E. Chavannes, Document sur les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux , 2. Bask, Paris 1941, s. 235. [184] Kt ruhlardan temizleyen aka "aman"dr. Ateten atlayarak temizlenme Orta Asya'daki topluluklardan gelmedir. Sogd

snrlarndaki bu temizlenme ve duann, Trk gcnn ve etkisinin batya doru uzandn akla getirmektedir. [185] Ekda olarak adlandrlan dan yeri ve konumu beraberinde pek ok tartmay da getirmi ve Zemarkhos'un takip ettii gzergh konusundaki grleri de farkllatrmtr. Eski grlere gre stemi'nin ikamet ettii bu yer, adnn manas Altn olan Altay Dalarndadr. Dier grler ise Ektag'n aslnda "Beyaz Da" "Akda" olduunu ve in'deki A-kie-tien Da ile rttn iddia ederler. [186] Bu iecein muhtevas ak deildir. Kmz olmas ihtimal ddr. [187] Menandros'un bu tip baraka ve kulbelerden bahsetmesi ilgintir. Kesinlikle adr terimini kullanmamaktadr. Bunlar muhtemelen aa dallarndan yaplmlardr. [188] Bu yaplarn durumu ve konumu ak deildir. Plano Carpini Tatarlar arasndaki her kabile reisinin adrnn ortasnda kutsal bir sandk veya trbe bulunduunu belirtir. Bkz. F.G. DiPlano Carpini, The Story of the Mongols Whom We Call The Tartars, Trans: Eric Hildinger, Boston 1996, s. 41. [189] Baz yazarlar bu ifadeden hareketle stemi'nin savaa giderken de hazinesini yannda tad sonucuna varmlardr.

[190] Kholiatai veya Kalakh'lar Bat Trkleri iindeki drt gruptan biri idi. [191] Krgzlar kastedilmektedir. [192] Bu yer Chu ve Sir Derya (Jaxartes) nehirleri arasnda, ayn ad tayan rman kylarnda bulunmaktadr. Burada Araplar 751 ylnda inlileri malup etmilerdir. Sonrasnda bu rmak Trk lkeleri ile Araplar arasnda snr olmutur. [193] John Ephesus bu karlamann Kaan'n saraynda vuku bulduunu belirtir. Ayrca Sasnli elilerin Bizansllarn Sasn Devletine hara dediklerini iddia ettiklerini fakat Zemarkhos'un bunlarn yalan olduunu sylediini yazmtr (6,23). [194] Moravcsik'e gre Tarkan unvan, bir TrkBulgar kelimesidir bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 299. Trkler tarafndan genelde elilere veya diplomatlara verilen isim olarak da tarif edilir. Bkz. Parker, a.g.e., s. 132. [195] Kholiatai topluluu Zemarkhos'un seyahati boyunca yerde karsna kar. Minorsky'e gre bunlar Sir Derya'nn dousunda, Talas'n batsnda yayorlard ve buralarda ehirleri vard. Kaanlar stemi'nin nemli vassallarndan biri idi. Bkz. B.A. Litvinsky-Z. Guang-Da-R.S. Samghabad, History of Civilisations of Centrale Asia, Vol. III, Delhi 1999, s. 181.

[196] Zemarkhos'un Talas'tan dn rotasnn yeniden kurulmas tamamyla bu cmleyle ilintilidir ki aratrmaclar tarafndan uzun uzadya tasvir edilmitir. zellikle bkz. A. Herrmann, Alte Geographie des untern Oxusgebietes, Gttingen 1914, s. 55 vd. Tm bu teebbsler iki etmen tarafndan etkisizletirilmektedir: 1- Jaxartes (Sr Derya, Seyhun) ve Oxus (Amu Derya, Ceyhun)'un ak ynlerini, Aral Gl ve Hazar Denizi'nin kaplad geni sahay kapsayan Merkezi Asya'nn fiziki corafyasnn antik dnemlerden beri tekrar tekrar ve serte deimesi. 2- Ne Menandros'un Oekh Irma ne de onun geni Aletos Gl diye kesin olarak tanmlanabilir. Zemarkhos'un kuzeye ya da Aral Gl'nn gneyine gnderilmi (Herrmann, s. 56, Aral Gln Jaxartes'in dousundaki u Irma olarak dnmektedir) olmasyla balantl olarak genelde Oekh, Jaxartes ya da Oxus ile zdeletirilir. Gerekte Oekh, (blgede eski devirlerdeki ou rmak kurumutur) Talas'n batsndaki herhangi bir rmak olabilir. Ayrca seyahat esnasnda corafi bir iaret olarak kaydedilmeyen sadece Kholiatai nderinin Bizansllarla hareket ettii srada zerinden geilen yer olarak grnen bir rman gz nne alnmas gereken bir unsur olarak addedilmesine gerek yoktur. Lakin Aral Gl'n ifade eden "byk, engin gl" gibi ana corafi unsurlar ifade eden kaytlar ki muhtemelen Ammianus tarafndan sokulmutur ve Menandros ile aynlk tekil eder ve Aral gl ile zdeletirilir. Zemarkhos'un grd Aral olsun ya da olmasn gl

'dan nce nn kullanlmas ve adn atlanm olmas onun grdn dnd (ya da gerekten grd) yerin Hazar olduu kanaatini dourmaktadr. Aral blgenin "geni ve engin gl"dr. Eer Zemarkhos'un grd yer Aral olsayd, burann sadece Hazar'n bir krfezi olduunu sanacakt (seyyahlar sklkla byle dncelere sahip olmulard ve zaman zaman Ust-urt Platosu'undan Hazar'a doru taknlar olduunda bu gerekten de yle olmutur); yoksa ikinci bir byk gl grlr ve mutlaka kaydedilirdi. Her halkarda su birikintisi hakknda kaydedilen ne olursa olsun belirtilmesi gereken tek husus Zemarkhos'un Aral'n kuzeyine seyahat etmi olduudur. Talas'tan ayrlmasndan sonra Zemarkhos'un rotasn batya doru tayin etmek imknszdr. htimal muvazenesinde onun hite az olmayan seyahatinden sonra vard yer, Emba Irma'na on iki gnlk mesafede olan Hazar idi. [197] Burada Zemarkhos'un zor saha artlar yani dalk veya bataklk gibi arazileri aarak getii ifade edilmektedir. ayet Zemarkhos'un "byk gl" dedii Aral Gl ise, o zaman bu seyahatin Hazar'daki Ust-urt Ovas'nn kuzeyinden gereklemi olmas icab eder. [198] Bu gllerin Emba, Ural ve Volga olduu kesinlemitir. Bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 143,116. [199] Ugurlarn ok ak bir biimde Volga'nn

batsnda yer alan bir kabile olduu bellidir. Ugurlarn, Uygur (Bkz. Chavannnes, Documenets.., s. 238) veya Utigur (Bkz. H.N. Turtledove, The Immediate Successors of Justinian, PhD diss., UCLA, 1977, s. 476, n.66) kabileleri ile ayn gsterilmesi yanl olabilecei kanaatini uyandrmaktadr. Acaba bu topluluk Priskos'da geen Urogi kabilesi olabilir mi? (Priskos, Frg. 38,1) [200] Kophen, Afganistan'daki Kabul Nehri'nin eski ismidir. Bu nehir Volga'nn batsnda olmaldr. Burada genelde Kuma Nehri gibi gsterilmektedir. [201] Buna gre, Zemarkhos'un buraya geli tarihi 571 ylnn ortalarndadr, Trk gleri de Volga'y gemilerdir. [202] E. Doblhofer, Byzantinische Diplomaten und stliche Barbaren (Byzantinische Geschichtsschreiber IV), Graz 1955, s. 217'de Oromuskhi'lerin "Dalarda yaayan Moskhoi" kavmi olduunu belirtir. Fakat Moskhoi'ler (Prokopios'da Meskhoi olarak geer, Wars, 8,2,2426) Lazica ile Iberia arasnda idiler, halbuki Oromuskhi'ler (ki sadece burada zikredilirler) daha kuzeyde ya da Alan lkesinde grlyorlar. [203] Sarosius Kuma boylarnda bulunan Ugurlar arasndaki glerinden dolay bu Trklerin amalarna ve isteklerine kar olduka tedbirli idi. Fakat John Epiphania Sasnlerin, Zemarkhos ve

Trkleri ldrmeleri iin Alanlar tahrik ettiklerini belirtir. Bkz. Epiphania, Frg. 2, s. 274. [204] Miusimia: Bu isim daha sonra kaynaklarda Misimia olarak karmza kar. Bu topluluk VIII. yzylda gnmzdeki Abaza topluluunu oluturan drt fakl gruptan (Apsil, Abazg, Svanig, Misimian) biridir. Bkz. James B. Minahan, One Europe Many

Nations, A Historical Dictionary of European National Groups, Westport (USA) 2000, s. 2.


[205] Kafkas Dalarnn yksek kesimlerinde, Karadeniz'e doru Phasis (Rioni) Nehrinin batsnda yer alan bir blgedir [206] Kafkaslarn gneyinde bir ehir veya kale olmaldr. [207] Grcistan'da Rioni Nehridir, Poti ehrinden Karadeniz'e dklr. [208] Agathias (3,15,8) Miusimianlar (kendisi onlar Misimians olarak adlandrr) Apsili'nin kuzeydousuna yerletirir, kendileri de tam Phasis Irma'nn Bkz. Prokopios, Wars, 8,2-32-33 kuzeyinde yer alrlar. Dareine Alanlarn Kafkaslardan Apsili'ya gei kapsdr (Dar- Alan). Zemarkhos'un ilk gemiye bindii yer ak deildir. Dioscurias Liman Apsilia'nn kuzeyindedir. Kesin olan udur ki Zemarkhos Suania'ya doru tekrar geri dnmtr. [209] John Ephesus (6,23) Zemarkhos'un iki yl

boyunca darda kaldn belirtir. Bylece dnnn 571 ylnn sonlarna doru olduu karlabilir. [210] Sigebert, Frank Kral I. Clothar'n drt olundan biridir. 561 ylnda babasnn lm zerine kral olmutur. Avar saldrlarndan dolay Krallnn bakentini Rheims'den Metz'e tamak zorunda kalmtr. Avarlarla iki kez, 562 ve 568 ylnda mcadele etmitir. 567 ylnda Vizigot Kral Athanagild'in kz Brunhilda ile evlenmitir. Gregory of Tours, 4,27. [211] 562 ylnda Justinianos ile dostluk ilikilerinin kopmas zerine Avarlar, Franklara kar baarsz bir saldr balatmlard. Bkz. Gregory of Tours , 4,23; Paulus Diaconus, 2,10. 565 ylnn son dnemlerinde Justinos'a gnderilen ve sonu alnamayan elilikten sonra, Avarlar tekrar Franklarn yurduna doru harekete gemi ve bu vesile ile 562 ylndaki mcadelenin galibi olan Sigebert'i malup etmilerdir (566). Gregory of Tours 'a (4,29) gre kral Sigebert hediyelerle bir anlamay satn almtr. [212] Langobardi, Lombardi, Lombard olarak da isimlendirilen Germen kkenli bu topluluun anavatan, Baltk (skandinav) corafyasna dayanmaktadr. Tuna Havzas, Dou Avrupa, talya ve Elbe Nehri civarnda varlk gstermilerdir. Bu kavim hakknda bilgi veren en nemli eser: Paulus D i a c o nus , Historia Gentis Langobardorum

(Langobardlarn Tarihi), Trans: W.D. Foulke,


University of Pennsylvania Pres, Philadelphia 1907. [213] 560-572 yllar arasnda Langobardlarn Kralln yapmtr. Alboin dneminde Langobardlar talya'ya zellikle kuzey kesimlerine glerini tamamlayarak (569-572) buraya yerlemilerdir. [214] Bu tarihlerde (567) Langobardlar hl, 540 ylnda Justinianos tarafndan, Gepidlerden sonra yerletirildikleri Pannonia ve Noricum'da yayorlard ( P r o k o p i o s , War 7,33,1-11). Langobardlar Bizansllarn mttefiki idiler, fakat 566 ylnda, Alboin'in Cunimund'un vey kz Rosamund'u karmas ve tecavz etmesi zerine Alboin ile Cunimund arasndaki bu ahsi meseleden dolay dmanlk ortaya km, bunun zerine de Bizansllar taraf tutarak Gepidlere yardm etmilerdir. Bkz. Theophylaktos Simokattes, 6,10,7-13; Stein, Studien.., s. 8. Langobardlar ile Gepidler arasndaki bu sava, Justinianos'un imparatorluunun ilk yllarnda balayan sava dizisinin sonuncusu olmutur. [215] VI. yzyln bandan itibaren Sirmium srayla Gepidler, Ostrogotlar, Bizansllar ve tekrar Gepidlerin eline gemitir. [216] Cunimund ikinci kez Sirmium'u vermeyi teklif eder. Bizansllar Gepidlere saldrdktan sonra ehre bir garnizon yerletirirler. Avarlarn Sirmium'u

kuatmas, Langobardlarn talya'ya g etmeye baladklar 2 Nisan 568 tarihinden sonra gereklemitir. Bkz. Stein, Studien.., s. 10. [217] Cunimund'un 567 ylndaki sava esnasnda lmesinden sonra yeeni Reptila, Gepid altnlar ile birlikte Bizansllara kamtr. John of Biclarum, Chron. a. 572,1. Usdibad'n kimlii konusu bilinmemektedir. Belki de 571 ylna kadar Daya'da devam eden ve Gepid varln srdren direniilerin liderlerinden biridir. Bkz. Wozniak, "Byzantine Diplomacy..., s. 155. [218] Bonos'un ifadelerinden hareketle, Bayan emrindekiler iin deerli eyalar talep etmi olabilir. [219] Bayan gnderecei Kutrigur glerinin Romallar tarafndan malup edilmeleri veya yok olmalar durumunda znt duymayacan vurgulamaktadr. Bu Kutrigurlarn Avar Hkimiyeti iinde ok nemli bir mevkide olmadklarn, ciddi bir g tekil etmediklerini veya say itibariyle az olduklarn gsterebilir. [220] Menandros burada ilk kez Kutrigurlarn Avarlara bal olmalarna, birlikte hareket etmelerine iaret etmektedir (Frg,5,3); daha nce Avarlar tarafndan hkimiyet altna alnan topluluklar listesinde Kutrigurlardan bahsedilmemiti (Frg,5,2). Bunlarn bir kabile olarak yok edilmesinden veya yklmasndan Agathias bahsetmektedir bkz.

Agathias 5,25,5. [221] Bu durum Bayan'n Kutrigurlar Dalmaya'ya gnderdikten sonra Sirmium'un kuatmasn kaldrarak Tuna'nn dousundaki Gepidlerin lkesini bozguna urattna iaret etmektedir. Sonraki paragrafta bahsedilen sava muhtemelen Dalmaya'ya gnderilen Kutrigurlarla (ve Utigur) olmutur. [222] Vitalian muhtemelen Bayan tarafndan zincirlenen tercman olabilir. ayet bu byle ise, unu not etmek gerekir ki Bonos, mparator'un msaadesi olmadan Bayan'a hediyeler vermeyi reddetmesinden ksa bir sre sonra, sade bir tercman 800 nomismata vermeye cret etmi ve bu tutar Illyricum'un preotaryan valisinden temin etmitir. [223] Balkanlarn bat yarsn oluturan Roma idari blgesidir. [224] Justinianos'un Kutrigur ve Utigurlara yapt demelerle alakal dier yorumlar iin bkz. Agathias 5,23,7-24,1. [225] Atilla'nn oullarnn kuvvetleri yaklak 453 y l n d a Nedao Irma'ndaki savata paralanmalarndan beri Gepidler, mparatorlua bal bir Federasyon olarak Daya'y ellerinde bulunduruyorlard. Justinianos'un iktidar sresince Sirmium ve blgenin dier ehirlerini ellerinde

bulundurmak suretiyle hkimiyetlerini yaymlar ve geniletmilerdir. (Prokopios Wars 7,33,8). [226] Stein'e gre Tarigitius'un szleri aalayc idi. O Bizansllarn savata kt olduklarn iddia ediyordu. Bkz. Stein, Studien, s. 12. [227] Sz konusu ilk Trk elilerinin lideri Tagma idi. stemi onu Zemarkhos ile beraber geri gndermiti. Ve saldrnn balangcna Zemarkhos bizzat ahitlik etmiti. Tagma'nn banda olduu elilik Bizans'a 571 ylnn sonbaharnda ulamtr. [228] Bu olaylarn tarihi muhtemelen 570-71 yllardr. [229] Bonos'un koruduu nehrin hangisi olduu ak deildir. Bu nehrin Tuna olabilecei, ama Save Nehrinin de olma ihtimalinin olduu belirtilir. Ancak Avarlarn Trakya'ya girdikten sonra karlarna kan bir nehir olduu sylenebilir. Sonraki olayda, 568569 Sirmium kuatmasnda baarsz olduktan sonra Sol Pannonia'ya sahip olan Avarlar, ara blgeye dnmek istediler, belki de ilk olarak talya'ya g eden Langobardlar tarafndan boaltlan Yukar Pannonia'y arzuladlar. Avarlar Viminiacium'un alt ksmndaki Daya'dan Tuna'y geerek Trakya'ya saldrmak istemi olmallar. John of Ephesus (HE 6,24) ve Zonaras (14,11,18-19)'n bahsettii ve Bayan'n Romal mekanistlerden Tuna'nn zerinde yapmalarn istedii kpr, bu olaylarla ilintili olabilir -

ayet bu kpr Save'ye daha sonra ina edilen kprnn ei deilse tabi (Anlalan Save Nehri'ne kpr yaplrken bir tanede Tuna'ya yaplm, yani farkl dnemlerde yaplan kprler mevzu ediliyor). [230] Bu kk metin buraya tam olarak oturtulamamtr. Buraya konulmasnn sebebi sadece Frg,15,1'in sonunda baz generallerin blgede alrken Tiberios'un stanbul'da olduunu belirtmesindendir. [231] Stein'i takip ederek Tiberios'un yenilgisini ve akabinde gerekleen antlamann tarihini 571 ylna tarihlendiriyoruz. Bury'ye gre bu malubiyet, savalarn asl sahnesi olan kuzey-bat Balkanlar'da deil, fakat Trakya'da, grne gre Tiberios kk bir kuvvetle savunma yapt esnada meydan gelmitir. Rakibi muhtemelen Bayan deildi, fakat farkl kabilelerin ve Avarlarn karmndan meydana gelen bir kuvvetin liderliini yapan bir Avar generali olan (Statiarhis) ( ) olduu dnlmektedir. Bkz. Bury, From Arcadius to Irene, II, s. 117. [232] Avarlar Trakya'dan Pannonia'ya Daya'ya dnyorlard. veya

[233] Scamar, ekyalara verilen bir isimdir, yz kiilik bir gruptan meydana gelir. Bkz. Bury, From Arcadius to Irene, II, s. 117 n.1 [234] Muhtemelen Scamarlar cezalandrlmlardr.

[235] 7 Aralk 575- 7 Aralk 576. Muhtemelen Valentinus bu yl yola kmtr. [236] Byk bir ihtimal ile bir spatharius (V.-VI yy.'da Bizans'ta bir askeri snf) idi. [237] Grekler, Anankhast'n Trklere mi yoksa Bizans'a gelen eli mi olduunu kartrmlardr. Stein bu ismi Germence'nin bir variant olan Anagast olarak okumu ve bunu Bizansllar temsilen Trklere giden biri olarak belirtmitir. Bkz. Stein, Studien... , s. 35, n. 20. Chavannes ise onu bir Trk elisi olarak kabul etmekte ve Utigur liderinin ismi olan Anagai ile benzerliini ortaya koymaktadr. Sebep olarak da Bizans'a gelileri gsterilmektedir. Bkz. Chavannes, Ducuments, s. 239. [238] Herodion ve Kilikyal Paul Trklere eli olarak gnderilmilerdir. Bkz. Bkz. Chavannes, a.g.e, s.239. [239] Menandros Trklerin neden Bizans'tan grup olarak gtrldklerini belirtmez. Bununla beraber farkl nedenlerle bakent stanbul'da bulunan btn Trklerin hepsinin gtrlmesinin amac da ak deildir. Roma mparatorunun bunlarn varlndan veya ehirde uzun sre kalmalarndan dolay bir sknts var mdr bilinmez. Ama hepsinin birden Valentinus tarafndan gtrlmesinin mutlaka bir sebebi olmaldr. Blockley ilikilerin buzulmu olabileceini belirtir. Baz kaynaklar 106 deil 600

kiinin stanbul'dan gtrldn belirtir. Bkz. Chavannes, a.g.e., s. 241. [240] Taman Yarmadas'ndaki eski yerleim yeri Phanagoria olabilir. [241] Krm'n gneyinde yer alan da silsilesi. Greklerin Krm Yarmadas'na verdikleri isim olarak bilinir ve kelime daha ok Taurica ve Tauricus olarak karmza kmaktadr. [242] Valentinus'un Bizans'tan gemiye binerek Sinop'a vard ve buradan da Cherson'a gittii aktr. (Buras gnmzde Ukraynadaki Sivastopol ehrinin 3 mil batsndaki Taurice dalarnn gney batsnda yer alan Chersonesus ehridir.) [243] Anagai: Trke isimdir, ince A-na-koai'dir. Bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 69. [244] Chavannes Akkagaslarn yurdunun Aral Gl'nn kuzeyinde olduunu ileri srmektedir Bkz. Chavannes, Documents.., s. 240. Durum byle ise henz Maeotis (Azak) nehrinin hemen dousunda bulunan Utigurlarn lideri Anagai hkmdar olarak atanmtr. Bundan baka Trk-ad (Turxanthus)' Aral Gl'nn dousuna koymak gerekir ki bu durum imknszdr nk kendisi Bosphorus'a/Panticapaeum kar savaa hazrdr. Akkagas Utigurlarla Bosphorus zerinden geen Valentinus'un yolunu kapatmtr.

[245] Moravcsik, Turxanthus'un bir isim deil de bir unvan olarak (Trk-ad) gzktn, Kaan'n altnda bir derece olduunu belirtir. Bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 328. Blockley ise Menandros'un bu kelimeyi kullanmasnn sebebini, Turxanthus'un (Trk-ad) sava iin hazrlanmasna balar. Blockley, Menander, s. 276, n.221. [246] Arsilas'n stats ak deildir. Moravcsik bunu "Arslan" olarak kabul eder, bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 72. Marquart ise en nemli ve en st ynetici olarak vasflandrr, bkz. J. Marquart, "Historische Glossen zu den alttrkischen Inschriften", Wiener Zeitschrift fr die Kunde des Morgenlandes, 12 (1898), s. 186. Chavannes ise sadece en yal ve en tecrbeli kii olarak kabul eder, bkz. Chavannes, Documents, s. 240, n. 5. [247] Romallarn bu davranlar ile ilgili ayrntl bilgi iin bkz. Abdlkadir Donuk, "On Dilli Bizans", Trk Kltr, Say 257, Yl XXII, Eyll 1984, Ankara 1984, s. 537-540. [248] Romallar ile Avarlar arasndaki anlama 571 ylnda yaplmtr. [249] Maritsa ve Evros olarak da bilinen Meri Nehri kaynan Bulgaristan'dan alr ve 480 km.lik bir mesafe kat eder. [250] Danapris (Dinyeper), Tuna ve Hebrus-Meri Irmaklar doal bir biimde stanbul ehrinin istila

yolunu-istikametini resmetmektedirler. [251] Alanlarn Trkler tarafndan fethedilmeleri Theophanes of Byzantium tarafndan 572 yl sonrasna tarihlendirilmektedir ki Alan kral Saroes'un Bizans ile Sasnler arasnda meydana gelen savata, Bizans' desteklemesi de yine 572 tarihidir. Karadenizin dousunda yaayan ve Sabirlerle ittifak halinde olan Unigurlar, 560 civarnda Avarlar tarafndan ac bir ekilde malup edilmilerdir. [252] Trk-ad stemi'yi defnetmektedir. [253] Asya geleneine gre iddetli bir ekilde ve acmaszca cezalar, yas tutmann alameti olarak grlr. Kr. Priskos Frg. 24, 1; Jordanes 49, 255. [254] Dogia kelimesi iin bkz Moravcsik,

Byzantinoturcica II, s. 119.


[255] Ektel-Ektag, Akda'n bozulmu olarak yazlan halidir. Bury'nin nerisine gre Zemarkhos Altay dalarn, Valentinus ise Tanr Dalarn (Celestial Mountains) ziyaret etmitir. Burada skntl bir durum sz konusudur. Trk elilerinin 569 ylnda Justinos'a verdikleri drt gruptan meydana geldikleri eklindeki bilgilerin aksine Trk mparatorluunun sekiz ksmdan olutuu grlmektedir. Bu eliler sadece batdaki Trkleri grm ve onlardan bahsetmilerdir. Valentinus ise dou Trklerini de grmtr.

[256] Tardu, ince Ta-T'eou, bkz Moravcsik,

Byzantinoturcica II, s. 299.


[257] Bosporos'tan kast Panticapaeum'dur. Buras da gnmzde Ker olarak adlandrlan geidin bat tarafdr. [258] Metin burada kesilmektedir, bozulmutur. Bukan'n gnderilmesinden sonra, burada bir iaret bir sz sylenmi olabilir. [259] Trke Bukan. Bkz. Moravcsik, Byzantinoturcica II, s. 119. Trklerin Boaz zorluk ekmeden geebilecek kapasitede olduklar grlebilmektedir. Bu dnemde geidin zeri donmu vaziyettedir. Daha az bir ihtimalle, Bukan veya Anagai, Azak Denizi'nin kenarndan geerek batdan Krm topraklarna girmilerdir. Tarihlendirmek gerekirse, 579 ylnn ortalarnda Trkler, Cherson'da idiler ve Krm'n tamamn istila etmilerdi. [260] Bukan'n Ker kalesini ele geirmesi ile GkTrkler, batda ulatklar en son noktaya varmlardr. Bkz. Ahmet Taal, Gk-Trkler, TTK, Ankara 1995, s. 34. [261] Anagai Utigurlarn (Otuz-Ogur) hkmdar olarak zikredilen ahs. Bkz. Kafesolu, Trk Milli Kltr, s. 200.

[262] Bu istilay Stein 578 (Studien.., s. 105), Bury 577 ylna (Arcadius to Irene II, s. 117 n.2) ve Doblhofer 576 ylna (Diplomaten.., s. 182) tarihlendirmektedir. [263] Bayan'n Pannonia'da yaklak 571'den beri yerlemi olmas muhtemeldir ve bu pasajda Menandros'un John'un Pannonia'ya vardnda syledii onun Roma topraklarn terk etmi olduunu belirten bir ifadedir. John muhtemelen Bayan' Save'nin zerinden geirmi ve ardndan Slavlara saldrmak zere Tuna'y gemitir ( Frg. 25,1). [264] Bury, Daurentius isminin (Dauiritas) Dovrat olabileceini belirtir. Bkz. Bury, Arcadius to Irene.. II, s. 118, n. 1. [265] Bunun tarihi 579 yl olmaldr. Bir yl nce Avarlar, Bizansllar adna Slavlara saldrmlard. [266] Baka hibir yerde sz edilmeyen bu anlama 574/75 yl k mevsiminde olmutur. [267] John of Ephesus (6, 30) Romal ustalarn bu kpry ina etmek zorunda kaldklarn belirtir. [268] Manevrann hedefi ak deildir. Bayan'n amac Singidunum'u savunanlar artmak ve onlara ait gemilerin dank Avar deniz kuvvetlerinin krek hareketleriyle kendilerini izlemelerini salayarak Tuna zerinde savunmasz kalmalarn temin etmek olabilir.

[269] Sirmium'daki bu ada Drave, Save ve Tuna nehirleri ile snrlandrlmtr. Hauptmann burasnn, mparatorluunun balangcnda yaplan bir anlama ile Tiberios tarafndan Bayan'a devredildiini iddia etmektedir. Bkz, Hauptmann, a.g.e., s. 155. Fakat yaklak 570 ylndan beri Avarlar fiilen bu blgede bulunuyorlard. Buray 571 ylndaki anlama ile devralm olmallar. [270] Stein bu generalin magister militum vacans veya dux Moesiaek olabileceini iddia etmektedir. Stein, Studien.., s. 110. [271] Menandros Avar elilerinin 578 ylndaki Avar saldrsndan ok nce ldrldklerini ima etmektedir (Frg. 21). Aslnda Hauptmann ( Les Rapports.., s. 159) Bayan'n Save Nehrine kpr yapma bahanesi elde etmek iin, 579 ylnda Slavlar saldrmalar hususunda cesaretlendirdiini iddia etmektedir. [272] Bu muhtemelen tesadfdir ancak bu ifade Justinos tarafndan Avar eli heyetiyle ilk grmesinde verilen verginin Avarlar tarafndan reddedilme sebebini net bir biimde yanstmaktadr. [273] Tiberios Sirmium'un savunmas iin dier ehirlerin garnizonlarndan yardm almak istiyordu. Gerekte Bizansllar da Gk-Trkleri ve Langobardlar Avarlara kar yardm etsinler diye orduya alma teebbsnde bulunmu ancak baarl

olamamlardr. Bkz. John of Ephesus, 6,31; Stein, Studien.., s. 112 vd. [274] Theognis muhtemelen magister militum per Illyricum idi. Bkz. Stein, Studien, s. 113. Bu ahsn Sirmium kuatmasn krmak iin bir ordu toplamakla grevlendirildii grlr. Bu gcn toplanmasnn 581 yl olarak kabul edilmesi gerektii belirtilir. [275] Casia ve Carbonaria muhtemelen Save Nehri zerindeki adalardr. [276] Metinlerde Hunnic gemektedir. Bu durum Avarlarn Hun dilini konutuunu gstermesi bakmndan nemlidir. [277] Balangta Bayan Save'ye Sirmium'un aasna kpr yaptrm ve bylece buray Singidunum'dan ayrmt. Sonralar Bizansllar rman st akmlarndan Avarlarn olduu blgeye kadar hkim oldu ve kpry kullandlar. Ayrca bu istikamette tedariki engelleyici bir kpr kurdular. Dalmaya'ya doru olan bu kpr muhtemelen Frg. 12,5'in sonunda zikredilen kprdr. [278] Bu sava 582 ylnn balarnda meydana gelmi grnyor ve esasnda bu sava Bizansllarn Avarlar Sirmium ve Singidunum arasndaki kprden srme, uzaklatrma giriiminden ibarettir. Menandros, Bizansllarn rman st akmlarndaki az sayda birlikle savunulan ve kolayca ele geirilebilecek kprye yaptklar atakta uradklar

baarszlk iin eletirel bir tutum taknmaktadr. [279] Bu yllk deme 580-582 yllar arasn kapsamaktadr. 582 yl Sirmium ehrinin teslim olmasna temel tekil eder. Bayan Kaan'n cariyelerinden biri ile zina yaptktan sonra Trklerden kaarken Bizansllar tarafndan yakalanan Trk aman 586 ylnda stanbul'a gnderilir. [280] Menandros'a ait Fragmanlar tek bir eserde olmad iin, farkl eserlerden derlenerek bir araya getirilmitir. Bu derleme, metin haline dntrlrken baz metinler btnlk asndan ilgisiz olacandan, bu ksmda verilmesi uygun grlmtr. [281] Menandros'un Hunlar; Avarlar ve Trklerden aka ayr tutmasndan dolay muhtemelen buradaki referans, kken itibari ile Hunlara mensup olan Kutrigurlara, Utigurlara ve Sabirlere iaret etmektedir. [282] Bu fragmanda ve sonraki iki fragmanda Justinianos'un son dnemlerinde meydana gelen, talya'daki mcadelelerinden sz edilmektedir. [283] Bu iki pasajda Balkanlarda Justinos komutasnda hareket eden generale atf yaplmaktadr; bu durumda skitya'daki sava Avarlara kar ve Kk skitya'da sryordu. Bonos Tuna'y skitya'daki bir Avar aknna kar koruyordu. Menandros'un bu iki pasajdaki slubu iin bkz.

Baldwin, "Menander Protector", s. 122 ve s. 125. [284] Bu bir bozkrl (Avar?) nderin savatan nce askerlerini heyecana getirmek iin yaptklarnn bir betimlemesinden ibaret olabilir. Bkz. Frg. 15, 2. [285] Dardania: Gnmz Makedonya-Kosova corafyasnda yer alan geni blge. [286] Therese Olajos, Les Sources De Thophylacte Simokattes Historien, Leiden 1988, s. 10. [287] T. Simokattes'in hayat ve eserleri hakknda geni bilgi iin bkz. Therese Olajos, Thophylaktos Simocatts, a trtnetir [Thophylacte Simokattes l'historien], Szeged 1977. Bu eser tez olarak hazrlanmtr. Yine ayn mellife ait "Donnes et Hypotheses concernant la carriere de Thophylacte S i m o k a t t e s " , Acta Classica Universitatis Scientiarum Debreceniensis, No. 17-18 (1981-2), pp. 39-47. [288] L.Cousin, Histoire de Constantinople, Depuis Le Rgne de L'Ancien Justin, jusqu'a la fin de l'Empire, Tome III, Chez Damien Foucault, Paris, 1685, s. 105-335. [289] Peter Schreiner, Theophylaktos Simokates, Geschichte, Anton Hiersemann, Stuttgart 1985. [290] H.W. Haussig, "Theophylakts Exkurs ber

die Skythischen Vlker", Byzantion 23, (1953), pp. 275-462. [291] Theophylact Simocatta, The History of Theophylact Simocatta, An English Translation with Introduction and Notes Michael and Mary Whitby, Clarendon Pres, Oxford, 1986. Ayn mellif "Theophylact's Knowledge of Languages', Byzantion 52 (1982), pp. 425-8.

[292] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/590993/TheophylaktosusSimocattes, 17.01.2009 [293] Therese Olajos, s. 150. [294] Teferruat iin bkz. John B. Bury, "The Chronology of Thephylaktos Simokatta", The English Historical Review, Vol. 3, No. 10 (April, 1988), s. 310-315. [295] History of T. Simocatta, Trans: Whitby, s. XXVI. [296] Therese Olajos, Les Sources de Thophylacte Simocatta, E.J. Brille, Leiden 1988. [297] A.e., s. 156. [298] A.e., s. 128-130. [299] A.e., s. 67.

[300] Theophylaktos muhtemelen Balkanlarda meydana gelen olaylarn, Sasnlere kar yaplan hareketlerden ziyade corafi olarak stanbul'a daha yakn olduunu kastetmektedir. Kronoloji asndan, Bizansllar Sasnler ile 582 sonbaharnda savatklar iin, douda meydana gelen olaylarla balamak daha uygun olacaktr, dier yandan bu Avar seferi 583 ylnda balamtr. [301] Avarlar Hun deildirler. Bunu Simokattes de sonraki blmlerde bunlarn Hun olmadklarn ifade etmitir. Yazarlar genelleme yaparak mesela Getea tabiriyle Slavlar, Scyths ve Hun tabirleriyle de Trkleri ima etmilerdir. [302] Sirmium kenti Save ile Tuna Nehirleri arasnda bulunmaktadr. III. ve IV. yzyllarda Roma mparatorluunun en nemli ehirlerinden birisi olmutur. VI. yzylda ehir Trk ve dier Germen gruplarnn eline gemitir. II. Justinos 567 ylnda ehri Gepidlerin elinden alr, fakat daha sonra 581 ylnn sonlar 582 ylnn balarna doru uzun bir kuatma sonras Avarlar tarafndan ele geirilmitir. [303] Bu artlar Sirmium savandan nce Avarlarn istedii maddelerdir. Bizansllar yl sren sava boyunca bunlar reddetmiler ancak sonra deme yapmaya mecbur olmulardr. [304] I,3,8-12 arasndaki olaylar muhtemelen 582 yl sonbahar mevsiminde meydana gelmitir.

[305] Theophanes (252,31) bu istein 583 ylnn Mays aynda yapldn belirtir. Olaylarn geliimi de bu tarihi iaret etmektedir. Bu tarihte stanbul'da bir deprem olduu da ifade edilmektedir. [306] Singidunum (Belgrad), Sirmium'un kaybedilmesinin ardndan, Tuna Nehri zerindeki en uzak Roma blgesidir. Theophylaktos'un ehirde askeri birlik bulunmadna ilikin iddias artcdr, yapt yanl bir karm olabilir; Avarlarn iddetli muhalefet ile karlamalar ve ok sayda zayiat vermeleri ehirde askerlerin bulunduunu akla getirmektedir. [307] Fahi derecede pahal bir zaferdir. (Cadmus, Thabes ehri kurucusu, Grek kahraman) [308] Kaan'n seferi Karadeniz kylar zerinde, Viminacium (Kostolac/Srbistan) ve Augustae ile Tuna ehirlerinden Anchialus'a (PomorieBulgarsitan) kadar olan blgeleri kapsamaktadr. Augustae'den sonra 250 millik bir yolculuk yaplmtr ve bu yolculuk Haemus Dalar'nn (Stara PlaninaBalkan Dalar) geilip Anchialus'a varlmasn kapsamaktadr. [309] Anchialus'a yaplan aknlarn tarihi 583 yl yaz aylarna tesadf etmektedir. [310] Altnc yzylda, Justinianos'un yeniden zafer kazanmasnn ardndan, Sicilya bir praetor tarafndan ynetilmitir. Elpidius'un praetor Siciliae (Sicilya

pratoru) grevini elinde tuttuu muhtemeldir. [311] Scribones'ler imparatorluk sarayndaki zel seilmi kiilerdir. Bunlar zel grevlerde kullanlmaktayd. [312] stanbul'un d savunmas olarak beinci yzylda ina edilen Uzun Surlar, yaklak 30 millik (yaklak 48 km) bir mesafe olan Marmara Denizi zerindeki Silivri yaknndan Karadeniz'e kadar uzanmaktadr. Ayrca stanbul'un yaklak 40 mil (yaklak 64 km.) batsna kadar uzanarak Trakya yarmadasn snrlandrmaktadr. [313] Avarlar ilk kez Bizans diplomatik sahasna, 558 ylnda Orta Asya'daki Trk federasyonundan kaarak dhil olmulardr. Bkz. Bury, Arkadius to Irene I, 115-116. [314] Bu ifadeden hareketle Asya'dan Balkanlara ve Avrupa'ya devam eden Trk g olduunu, hi kesilmediini ifade edebiliriz. [315] Avarlar, Justinianos'dan yerlemek zere toprak istediler. Kendilerine Langobard, Gepid ve Herullerin de bulunduu Pannonia'nn bir ksm tahsis edildi. Bkz. Menandros, Frg, 9. Avarlar Pannonia blgesini Gepidlere kar Langobardlara destek vererek kazanm, sonrasnda Langobardlar talya'ya g etmeye zorlanmlardr. [316] Comentiolus ve Elpidius'un eliliklerinin tarihi

583 yl sonbahar mevsimine denk gelmektedir. [317] nde gelen bir Avarl, muhtemelen Kaan'n en byk yardmclarndan biri. [318] Elpidius'un elilii ve barn salanmas 584 yl k mevsiminde gereklemitir. [319] Bu sava J. Ephesus'a gre (6,25) byk bir ihtimalle stanbul yaknlarnda Uzun Surlar civarnda gereklemitir. Ergene nehri, Ereli topraklarn kat ederek Uzun Surlarn tesinden geen Marica (Meri) nehrinin bir koludur. [320] Magister militum praesentalis: Bakent evresine yerletirilen askeri birlik komutan. [321] Ardagastus, Slavlarn liderlerinden biridir. [322] Trakya'da, Edirne'nin kuzey batsndaki bir kaledir. [323] Comentiolus Slavlar Uzun Surlardan uzaklatrmt. imdi de onlar Trakya'nn verimli ovalarnn olduu Astike'den temizlemitir. [324] Bu dnem 586 yl sonbahar olmal. [325] Justinianos dneminde Gepidler Pannonia iin Langobardlarla mcadele iindeydiler. II. Justinos'un idaresinin balad dnemde Gepidler, Avar-Langobard ittifakna yenilmi ve Avar

federasyonunun bir paras haline gelmilerdir. [326] Libidina (Ibida/Libida) ehri Karadeniz sahillerine yakn bir yerde bulunmaktadr. Romanya'da Babada yaknlarnda Slavo Rusa olarak zdelemi yer olarak tespit edilmitir. [327] Bu ada Marmara Denizi'ndeki Prens Adalarndan birisidir. Buras nispeten daha rahat bir hapishane olarak kullanlyordu. [328] Balkanlardaki Moesia snr. [329] Bulgaristan'da Tuna'nn gney kysndaki gnmz Arcar kenti. [330] Srbistan snrlar iinde Timak Vadisindeki Gamizrad olarak tanmlanan yer. [331] Laznica yaknlarnda, Bulgaristan-Romanya snrndaki bir kent. [332] Bulgaristan'da Panysus Nehri yaknlarnda bir kent, muhtemelen de Kamcija olduu dnlmektedir. [333] Bulgaristan'da gnmz Devnya kenti. [334] Romanya'da Drostolon (Silistre) ve Tomi kentleri arasnda kalan, gnmz Adamclisi kentine yakn bir yerdeki kent. [335] Bu kaytlar Kaann tahrip ettii haritay

gstermektedir. Bu balang Aquis'in bulunduu Timok ovasndan balar douya doru Tuna boyunca Bononia (Vidin), Ratiaria (Arcar) ve Dorostolon'dan (Silistre) Tropaion'a geer. Sonra buradan gneye doru Zaldapa ve Marcianopolis (Devnja), buradan da Haemus (Balkan) dalarndaki Pannasa'ya (Kamcija) gelir. [336] I,8,1- I,8,11 arasndaki ksmda verilen bilgilerin gerekletii tarih muhtemelen 586 yl sonbahardr. [337] TS burada tekrar Balkanlara dnerek anlatmnn I,8.11'inci blmne devam etmektedir. Burada Comentiolus 586 ylnn sonbaharnda balayan Avar saldrlarna kar koymak zere general olarak atanmt. [338] 580 ylnda Bizans ordusunun dou komutan, 587 ylnda da Balkanlarda komutan. [339] Bizans ordusunun 587 ylnda Balkanlardaki komutan. [340] Bulgaristan'daki Stara Planina-Balkan sra dalar. [341] Comentiolus'un hareketlerinin tanm mulktr. Comentiolus'un yava hareket eden ana Roma kuvvetinin nnden, Avarlar yamalamak iin iki kk birlii gndermi olmas muhtemeldir. Bu nedenle byk ordunun bandaki Comentiolus daha

az aktif grnrken nden gnderilen Castus ve Martin yaptklar baarl mcadelelerle takdir edilmilerdir. [342] Comentiolus muhtemelen Haemus'un (Stara Planina) yksek ksmlar boyunca, Marcianopolis'ten (Devnya-Bulgaristan) gneybatya doru geri ekilmi ve daha sonra, Haemus'un ana menzili arasnda bulunan ve Sredna Gora'nn bal blgesine paralel olan verimli Gller Vadisi'ne (Sabulente Canalion) inmitir. [343] Bu nehir belirsizdir. Theophylaktos'un anlatsna gre Avarlar Haemus'un kuzeyinde Bizansllar ise gneyinde olmaldr, bylelikle bir karlamann olmas sadece ordulardan birinin dalar gemesi ile mmkn olabilirdi. [344] Bu gl noktann ve mcadelenin olduu yer Mesembria'nn kuzey ksmlardr. Buras gnmz Karadeniz kylarnda ve Bulgaristan snrlar iinde yer alan Nesebar'dr. [345] Comentiolus hl bat tarafndan stanbul'a doru geri ekiliyordu. [346] Bu subayn konumalarnda ilgin ayrntlar sz konusudur. Kaan'n malup olduu bir anda kaarak bir adaya snp kurtulmasna kimse anlam verememitir. Subayn ifadelerinden Kaan'n bu sr dolu kurtuluunun arkasnda ihanet veya baka eyler olabilecei fikri akla gelmektedir. Belki de

Roma ordusu iindeki bir askerin yardm, bir subayn yanl ynlendirmesi bu ka kolaylatrmtr. Simokattes bu konuyu ayrntl olarak yazmamaktadr. [347] Trakya'da muhtemelen de Sredna Gora dalarnda bir yerdir. Sredna Gora dalar Haemus (Balkan) dalarna paralel uzanan en yksek yeri 1604 m. olan, 285 km uzunluunda ve Bulgaristan'n ortasnda yer alan bir da silsilesidir. [348] Trakya'da muhtemelen de Sredna Gora tepelerinde bir yer. [349] Kaan Trakya ehirlerinden saldrd ilk kent olan Beroe (Stara Zagora) yaknnda kampn kurmu olabilir. [350] Bu olaylar muhtemelen 587 yl k mevsiminde cereyan etmitir. [351] Appiaria, Bulgaristan'da Tuna Nehri'nin gney kysnda gnmz Tutrakan yerleim blgesidir. Silistre'nin yaklak 62 km batsndadr. [352] Drocton (Droctulft) esasnda Langobardlar tarafndan yetitirilen bir Swabian'dr. Ayrca talya'da Bizansllar iin savam ve Ravenna'da San Vitale'ye gmlmtr; kariyeri ve mezar kitabesi Paul the Deacon tarafndan kaydedilmitir. Bkz. P. Deacon, III, 18-19.

[353] Bu olaylar, 587 yl k- yaz mevsimi arasnda meydana gelmitir. [354] Sasn Generali. [355] Hazarya ile Lazika arasndaki blge. [356] Hrmzn annesi stemi Yabgu'nun kz Fkim'dir. Bundan dolay Hrmz'n lakab Trkzde olarak kaynaklarda gemektedir. Bkz. A.Taal, Gk-Trkler, TTK, Ankara 1995, s. 88. [357]Sebeos Trklere kar kazanlan zaferden elde edilen ganimetin blnmesi hususunda Hormisdas ile Behram arasnda bir kavga olduunu kaydetmektedir, nk Hormisdas kendisine dmesi gereken payn gnderilmediinden phelenmitir. [358] Bu sefer rivayetlere gre, Hsrev'in yeniden devletini dzenlemesinden sonra meydana gelmektedir ki tarih olarak 591 yl sonbahardr. Fakat seferin tarihi, Mavrikios'un iktidarnn 9. yl olarak gsterilir (14 As. 590 - 13 As. 591). Sefer Frank kral Theodoric'in (595-613) elilerinin gelmesiyle son bulmutur. Fakat bu kraln tahta kt yl 595 Noel'inden sonradr. Bu seferi Priskos'un birinci Balkan seferi takip etmitir ki bunun balangc yazn bandadr, bitimi ise sonbahardadr. Mavrikios dnemindeki seferlerin ve olaylarn kronolojisi T.S. eserinde tuhaflk gstermektedir. Bu problemlerin kayna T.S.'nn kulland eserler

olabilir. ki farkl seferi kartrm olabilir. Birincisi Kasm 590 ylnda Avarlarn verdii zarar gidermek amacyla Anchialus'a gidilmesi, ikincisi kesin olmamakla beraber, Uzun Surlar evresindeki muhtemelen 596 yl veya daha sonrasndaki bir seferdir. [359] Parasang: Eski dnemlerde Orta Dou'da zellikle ranllar tarafndan kullanlan uzunluk birimidir. lnn ada llerle karlatrmasnda farkl birimler ve uzunluklar ortaya atlmtr. Biz bu llerden en ok tercih edileni temel aldk: 1 parasang = 3 mil= 4,827 km.dir. [360] Hebdomon (Bakrky) stanbul'un merkezinden yedi kilometre uzakta nl bir d mahalleydi ve imparatorluk saraynn bir sitesiydi; bkz. Janin, Constantinople, s. 446-9. [361] Mavrikios'un tahttaki 9. ylnn balangc 14 Austos 590 ylna eklips (Gne tutulmas, Ay tutulmas) tarihi ise 4 Kasm 590 ylna tesadf etmektedir. [362] Dalauzas muhtemelen 591 yl baharnda Dara'nn anahtarlarn teslim etmek iin stanbul'a gelen Sasnli Eli Dolabzas ile ayn kiidir. [363] stanbul'daki Ayasofya kilisesidir. [364] Silivri ile Ereli arasndaki mesafe sadece 22 mil'dir (22X1,6=35,2 km). Bu kadar ksa bir

mesafede mparatorun neden kaykla geldii ak deildir. [365] Daoniaon, Silivri ile Ereli arasndaki yolun yar ksmndadr. [366] Mezar Erelide olan bir aziz. [367] Ereli'ye dzenlenmi bir Avar saldrs kayt edilmemitir. ayet bu bilgi doru ise, 588 ylndaki Priskus'un Birinci Balkan Seferi esnasnda, Avarlarn Ereli'ye girdikleri bir dnemde bu kilisenin ykm gereklemi olabilir. [368] Enaton denilen yerin tam olarak neresi olduu bilinememektedir. Muhtemelen Ereli'ye 9 mil (14,4 km) mesafede olan bir yerleim yeridir. [369] Lyres: Grek dneminden kalma eski bir mzik aleti. [370] 601 ylnda Avarlar, Franklar ve Langobardlar ile bir ittifak yapm ve Trakya'daki bir adann kuatlmas iin Langobardlarn yardmn almtr, bkz. Paul the Deacon IV,20,24. [371] Xerogypsus, Ergene nehrinin kollarndan biridir, kaynaklar orlu yaknlarndadr. Bu Mavrikios'un seferinin Ereli'nin ok uzana ilerlemediini (belki sadece 20 mil) ve hl Uzun Surlar evresinde gerekletiini gstermektedir.

[372] Bu olaylarn tarihi 590 yl Ekim aydr. [373] Karadeniz kysnda, aradaki mesafe yaklak 100 mil olan Xerogypsus'tan Anchialus'a (PomorieBulgaristan) bir gnde gitmek fiziksel olarak imknszdr. [374] Frank-Bizans Diplomasisi iin bkz Paul Goubert, Byzance Avant L'Islam , Tome II, Edition A. Et J. Picard, Paris 1955. Guntram Boso, asil bir Franktr, 587 ylnda ldrlnceye kadar Mavrikios'un tahta kt yldan itibaren stanbul'u ziyaret etmitir. Theodoric II, Burgundy tahtna 595 Noel'inde gemitir. Ancak kk olmasndan dolay iktidar bykannesi Brunhilda elinde bulunduruyordu. [375] Bu seferin yani Priskus'un Birinci Balkan Seferi'nin tarihi ciddi bir problemdir. T.S'nn rivayetinde bu sefer'in Mavrikios'un Anchialus (Pomorie-Bulgaristan) seferinden sonra olduu belirtilir. Fakat bu durum phelidir. Priskus'un kinci Balkan Seferinin tarihi kesin olarak 593 yldr. Fakat bu T.S. tarafndan bilinmemektedir. Birinci sefer ile ikinci sefer aras belli bir zaman dilimi olduu kesindir. Priskus'un Birinci Balkan Seferi'ni 588 yl olarak dnmek daha doru olacaktr. Kaan'n gzden geirilmesini talep ettii antlama 584 ylnda imzalanan antlamadr, bu antlamaya gre Bizansllar Avarlara yllk 100,000 solidi demektedir. 587 ylndaki Avar istilas Bizansllarn

Adrianopolis (Edirne) yaknlarnda kk bir baar gstermesi ve bundan sonra Avarlarn geri ekilmesi ile sonulanmasna ramen, Avar baarlarnn hepsi, imparatorluu yeniden istila etmeden nce demelerde bir art talep etmeleri iin Avarlar tevik edecek kadar byk bir alan kapsamtr. [376] Avarlar, gemi yapmnda usta deillerdi ve bu konuda baka milletlere gveniyorlard. Langobardlarn gemi yapmnda Avarlarn hizmetinde olduu bilinmektedir, bkz. P. Deacon, IV, 20. Ayrca Slavlar'da stanbul Kuatmasnda Avarlara kayk yapmlardr, bkz. Chronicon Paschale, 724, Trans: M.and M. Whitby, a.g.e., s. 178. [377] Sava Nehri: Tuna Nehrini besleyen nehirlerden biridir, uzunluu 945 km. olup drt lkenin snrlarndan gemektedir. Bunlar; Slovenya, Hrvatistan, Bosna-Hersek ve Srbistan. [378]Sirmium kenti Singidinum'un yaklak elli mil dousunda yer almaktadr. Kaan buralardaki kuatmalar ve kayk yapmn denetlemek iin daha erken bir zamanda bu iki kent arasnda konaklam olmaldr. Sirmium kenti Avarlar tarafndan 581/2 ylnda alndnda Sava Nehri, Avarlarn basksyla iki Romal mhendis tarafndan ina edilen, iki kpr ile alabilmekteydi. Daha nce bunlardan biri rmt, imdide dierinin kt anlalmaktadr. Bu durum Avarlarn Tuna'nn gney kylarn tahrip etmelerini zorlatrmtr.

[379] Vidin kenti. [380] Bu olaylar 588 yl yaz mevsiminde gerekle olmaldr. [381] 588 ylnda Trakya'da Bizans Ordusunun ikinci komutan. [382] Priskus'un stratejisi Haemus (Balkan) da silsilesindeki geitleri gvence altna almak ve bylelikle Trakya ovalarn yamalanmaktan korumakt. VI. yzylda Haemus boyunca kullanmda olan muhtemelen drt veya be byk geit vard; daha fazla bilgi iin bkz. C. J. Jireek, Die

Heerstrae von Belgrat nach Constantinopel und die Balkanpsse, Prague 1877. Salvianus
muhtemelen Sipka Geidini koruyordu. [383] Valley of the Roses, Bulgaristan'da Gl Vadisi. [384] Alexander kilisesi muhtemelen Avarlarn 598 ylnda yamaladklar Drizipera (BykkartranLleburgaz/Krklareli) yaknlarnda kutsal bir yerdir. . [385] Trakya'da Byk Kartran yaknlarndaki bir kale ve civardr. [386] Kaan Priscus'un ordular ile karlamak istedii iin geri ekilmi olabilir. [387] Heracleia=Perinthus=Marmara Erelisi

[388] Marica Irmann bat ksmndaki bir kaledir. [389] Priscus: Trakya'daki Roma svari ve piyadelerinin komutan. [390] Baz kaynaklarda Avarlarn geri ekilmesinin 800 libra altn denmesi ile gerekletii ve Avarlarn ok korktuu Trkler tarafndan kendi memleketlerine kar yaplan bir taarruz sylentisi olduu kaydedilmektedir. 800 libra altnn denmesi veya 60,000 solididen biraz az en kk miktar deildir, fakat nceden yllk denen 100,000 solididen daha azdr. [391] VI,4,7-VI,6,1 blmlerinde cereyan eden olaylar 588 yl yaz mevsimine tesadf eder. [392] Bu olaylarn meydana geldii tarihler arasnda uzun zaman gemi olmaldr. Priskus'un I. Balkan Seferi 588 ylna, II. Balkan Seferi 593 ylna tekabl etmektedir. Papa Gregory'nin Priskus'u tebrik etmek iin gnderdii mektubun tarihi Temmuz 593 olarak bilinmektedir. Sonu olarak Priskus'un ikinci kez Balkanlara geliinin tarihini 593 ylnn ilkbahar aylar olarak varsayabiliriz. [393] 593-594 yllar arasnda Balkanlarda Bizans ordusunda komutanlk yapan bir ahs. [394] Priskus'un Tuna Nehri'nin aasndan Dorostolon'a (Silistre) ilerlemesi, anayurtlar Tuna

Nehri'nin yukar ksmnda Pannonia'da bulunan Avarlar ile deil de, Slavlar ile savamaya gittiini gstermektedir. [395] Avar elisi. [396] Avar elisinin demeyecei aktr. kendilerine barbar

[397] Peter, Mavrikios'un erkek kardei olup 594 ve 601-2 yllarnda Balkanlarda komutanlk yapmtr. [398] Theophylaktos'un Kaan'n eylemlerine ilikin aklamas yeterince ak deildir. Bizansllar zaten nehrin gneyine doru ekilmilerdi, bu nedenle Kaan esirlerin dn ile araziyi vermeye ikna olana kadar, nehrin geilerinde Bizansllarn geri ekilmesini engellemi olamaz. Slavlar Tuna Nehrini gemeleri konusunda cesaretlendiren Kaan'n imdi onlar gei noktalarndan ekmi olmas muhtemeldir. Eer Kaan geiler iin af karm olsayd' bunu anlamak daha kolay olurdu, nk esirlerin geri dnmesiyle onun fkesini yattrmak amalanmtr, bylelikle Bizansllarn Slavlara kar saldrlarn affedebilirdi. Fakat Theophylaktos'un kendisi muhtemelen tam olarak neler olup bittii konusunda emin deildi ve bu nedenle biz metni dzeltme yapmadan muhafaza ettik. [399] Tarih olarak 593 sonbahar mevsimidir. [400] 594 seferi.

[401] Vefat eden askerlerin ocuklar muhtemelen babalarnn sahip olduklar rtbelere kaydedilmilerdir. [402] Bulgaristan'da Varna ehridir. [403] Marcianopolis: Varna'nn 25 km. batsndadr, Bulgaristan'daki Devnja kentidir. [404] 593 yl sonbahar mevsimi. Fakat corafi olarak birbirine bir hayli uzaklkta buluna bu kentlerin belirtilen alt yz Slav tarafndan yamalanmas imknsz gibi grnyor. [405] Bulgarlar, Avar federasyonunun bir paras idiler. [406] Helibacia rma, Tuna Nehri'nin kuzeyinde Dorostolon'un karsnda olmaldr. Gnmzde Romanya snrlar iinde bulunan Lalomita Irma olarak bilinir, 417 km. uzunluundadr. [407] Peter'in I. Balkan seferi 594 ylndadr. [408] Priskus'un III. Balkan Seferi 595 yl k-yaz arasndadr [409] Theophylaktos bu Trk zaferleri kaydnn gerek kronolojisinden habersizdir ve bu da muhtemlen Pseudo-Avarlar hakknda yanl speklasyonlarda bulunmasna neden olmutur. Menandros, baz Avarlarn en azndan Trklerin 558

ylnda Eftalitleri yenmesinden nce, Trklerin yaylan gcnden katklarn ifade etmektedir; Avarlarn Bizansllar ile ilk temaslar 558/59 yllarnda gereklemitir. [410] Batya kaan ve bunlarn sadece PseudoAvarlar olabileceine inand iin (kronolojik hatas nedeniyle) Theophylaktos'un gz ard ettii Avarlar haricinde, dierleri aikr bir biimde douya in'e (Taugast) ve Kore yarmadasna (Mucri ulusunun yaad yer) kamlardr. [411] Kore yarmadasnda yaayan halktr. [412] Ogurlarn menei ile ilgili bkz. Kafesolu,

a.g.e., 197-201.
[413] Muhtemelen Tarim Nehri. [414] Menandros'un II. Justinos'un imparatorluu srasnda Valentinus'un Trk Kaan'a gnderdii eliye ilikin kaydnda, Kaan kk drc bir ekilde Avarlara Var-Hun yani Avar Hunlar olarak tercme edilebilecek bir isim olan Varchunnitae (Varhunnitae) eklinde hitap etmektedir. Theophylaktos'un Var ve Hunni hakknda gzden geirilmi bilgilerinin ok az deere sahip olduu ve sadece Theophylaktos'un Trk eliliinin tarihi hakkndaki kronolojik hatasnn neden olduu karkl zme giriiminde bulunmak iin bavurduu Menandros'dan alnm olmas olduka muhtemeldir. Menandros Theophylaktos'a

Varchunnitae ismini vermi ve Theophylaktos da bu insanlarn Avar ismini nasl aldklar konusunda bir hikye uydurmu olabilir. [415] Avarlar nceden beinci yzyln ortalarnda Onogur ve Sabirler ile karlam ve bu kabileleri yerlerinden kararak batya doru gitmeye zorlamlardr; baknz Priskos, Fr. 40. Daha nceden gerekleen bu temaslar Avarlarn Trkler tarafndan yenilgiye uratldktan sonraki ka ynleri hakknda aklama yapmaya yardmc olabilir, nk Avarlar kendilerinin batdaki kabilelerden daha gl olduklarn bilmekteydiler. [416] Pseudo-Avarlar: Sahte Avarlar [417] Muhtemelen Khalkh ulusudur. Haussig Khalkh'larn Trklerin ortaya kmasndan nce Orta Asya'da hkim kabile olan Juan-Juan olarak tanmlanmalar gerektiini ileri srmektedir. Bkz. H. W. Haussig, "Theophylakts Exkurs ber die skythischen Vlker", Byzantion 23 (1953), s. 372 (275-462) [418] Sparzeugun, Kunaksolan ve Tuldih muhtemelen ad verilmeyen dier Trk boylarn idare eden beylerdir. [419] Orta Asya'daki Guma-Kama olabilir. [420] Aratrmaclarn byk ksm Bakath'n Baktriya blgesi olduunu, -kath ekinin Sogd dilinde

ehir manasna gelebileceini belirtirler. Arap ve ran kaynaklarnda ise buras Sir Derya civar olarak gsterilir. Bkz. Andras Rona-Tas, Hungarians and Europe in the Early Middle Ages, Engl. Trans, Budapest 1999, s. 212. [421] Eski ran dili konuan kavmin yaad yerin ismidir. Snrlar gnmzde zbekistan'n bir blm ve Semerkant ile Buhara'y da iine alan blgedir. [422] aman kelimesi ve eski Trk inanc ile ilgili bkz. brahim Kafesolu, "Eski Trk Dini", ..E.F. Tarih Enstits Dergisi , Say 3, Ekim 1972, stanbul 1973, s. 1-34. Ramazan een, "Klasik slam Kaynaklarna Gre Eski Trklerin Dini ve aman Kelimesinin Menei", ..E.F. Tarih Enstits Dergisi, Say 10-11 (1979-1980), stanbul 1981, s. 57-90. M. Eliade, Le Chamanisme et les techniques archaiques de l'extase, Paris 1951. [423] Bu seferin tarihi 595 yl k-yaz arasdr. [424] Gnmz Romanya'da bulunan Oltenita ehrinde, eskiden Romallara ait bir kaledir. [425] Godwin, Roma ordusunda 595 ve 602 yllarnda dk rtbeli bir komutan olarak Balkanlarda vazife yapmtr. [426] Srbistan'n bakenti Belgrad'da Tuna Nehri'ne karr. 990 km. uzunluundadr.

[427] Drava Nehri, talya snrndaki dalardan doar, 749 km uzunluundadr ve Osijek/Hrvatistan'da Tuna Nehri ile birleir. [428] Priskus'un Balkan Seferinin tarihi 595 yl kyaz arasdr. [429] Balkanlarn gney-batsnda bir Roma Eyaletidir. Gnmzde Hrvatistan'n Adriyatik Denizi kysnda yer alan gneydeki blgeye verilen isimdir. [430] Dalmaya'da bulunan bir kale veya ehirdir. [431] Mavrikios'un hkmdarl boyunca Avarlar ve Slavlarn bu blgeye dzenli seferlerde bulunmu olmalar ihtimal dhilindedir, Adriyatik'e doru yaplan bu sefer (Ionian Gulf) Theophylaktos'un Balkanlarn bat ksmndaki askeri hareketten bahsettii tek olaydr. 600 yl itibariyle, Adriyatik boyunca yer alan Roma ehirleri Slav seferleri ile bask grmtr. [432] Tarih 595 k-yaz mevsimidir. [433] Eski Roma dneminde halka ak alan, pazaryeri, gsteri yeri. [434] 597 yl yaz-k dnemine tesadf eder. [435] Moesia: Tarihi Roma Eyaleti, Tuna Nehri'nin gney kesimindedir.

[436] Priskus'un Tomi'yi (Kstence) kuatmas ve ablukaya almas 598 k-sonbahar dnemidir. [437] Tomi'deki atekes veya ara verme olay 598 yl yumurta bayramna (paskalya) tesadf etmitir. [438] Comentiolus batdan Avarlara saldrmak ve kendi anayurtlarna geri ekilmelerini salamak, ayrca Haemus'un ortasndan (muhtemelen Sipka geidi) ilerleyerek abluka altna alnm Priskus'u kurtarmak iin kendisine emir verilmi olabilir. [439] Silistre'ye 48 km uzaklkta kalesi olan bir yerleim yeridir. [440] Sivistov/Bulgaristan'a 30 km mesafede, gl bir kaledir. Yantra Nehrinin dou kysnda yer alan bir kent. [441] Comentiolus'un Avarlar ile karlamasna ilikin anlat olduka karmaktr ve muhtemelen Theophylaktos ne olup bittiini anlamamtr. Comentiolus muhtemelen kendi ordular ile tm Avar ordusuna kar gelmek zorunda kalacan beklememitir, nk Priskus'a yardm etmek amacyla ilerlemekteydi, fakat Priskus artc bir biimde Tomi'de Avarlar ile bir anlamaya varmtr (muhtemelen kiisel ve yetkisi olmayan bir anlama). Daha sonra Comentiolus bir mcadeleden kanmak iin hzl bir ekilde geri ekilmitir ve gece yars Kaan'a gnderdii mesaj, eer bar iinde kendi anayurtlarna dneceklerse, Avarlarn onun

ordusunun yanndan gvenli bir biimde gemelerini teklif etmi olabilir. Avarlar hl Roma ordusundan 20 parasang, (20X4,827= 96,5 km.) uzaklktayd ve bu nedenle yaknda bir sava olmas mmkn deildi. Aradaki mesafe bir gecede kat edilemez. [442] Comentiolus'un avlanmaya' gitmesinin altnda ciddi bir ama yatyor olabilir, Bizansllarn geri ekilmeyi planladklar rotadan tuzaklar kaldrmak gibi. [443] Bizansllar Iatrus'un 40 mil uzanda yer alan ve Bizansllarn daha nce Avarlar ile karlatklar Veliko Tarnovo'ya (VI. Yzylda bir Roma kalesi) doru Nicopolis'i geerek gneye kam olabilirler. Bizansllarn getii nehir de Iatrus (Yantra) olabilir. [444] Comentiolus olay 598 yl ka denk gelmektedir. [445] Avarlarn Drizipera'ya doru ilerledii tarih 598 yl ilkbahar-yaz mevsimidir. [446] Excubitores: Askeri birlik, muhafz kuvveti. [447] Mavrikios Uzun Surlardaki sefere komuta etmektedir. Tarih 598 yl ilkbahar-yaz mevsimidir. [448] Theophylaktos muhtemelen burada bir zeletiri yapmaktadr. Romallarn barta ve savata izledikleri siyaset'in ok da etik olmad bilinmektedir. Grld zere dnemin mellifleri

de takip edilen politikalar onaylamamakta, Romallarn haksz olduunu vurgulamaktadrlar. [449] Bu antlama ile yeniden kararlatrlan yllk deme, 584 ylnda kararlatrlan 100,000 solidinin 20.000 daha arttrlmasyla 120,000 solidiye ktn gstermektedir. [450] Avar-Roma Antlamasnn tarihi 598 yl yaz mevsimidir. [451]Comentiolus'u ikyet eden elilik iinde daha sonraki dnemde imparator olacak olan Phocas'n da olduunu John of Antioch kaydetmitir, bkz, Fr.218b. [452] Roma ordusunun Comentiolus'tan ikyeti olmas, 598 yl yaz-sonbahar mevsimindedir. [453] Tuna ile Morava Nehirleri'nin kesime noktasnda bulunan Viminacium kenti 583 ylnda Avarlar tarafndan alnmt. Bu olaydan sonra ehirde yaayanlar kenti terk edip Tuna zerindeki bir adaya gitmi olabilirler. [454] VII, 15, 2'de Kaan'n yedi olunu kaybettii belirtiliyor. Bu durumda Kaan'n on bir olu vard veya bu metinde bahsedilen Kaanlar farkldr. [455] Muhtemelen burada kastedilen topluluklar Avarlar, Gepidler ve Slavlardr.

[456] Priskus ile Comentiolus'un ordularnn Tuna Nehri'nin st ksmnda birletikleri tarih 599 yl yaz aylardr. [457] Romallarn Haemus dalarndaki (Balkan Dalar) en nemli geidi. [458] Palastolon: Palation olarak da bilinen bu kale, Bulgaristan'da Tuna ile skar Nehirlerinin kesitii noktada bulunmaktadr. [459] Dardania: Balkanlarn merkezinde bir Roma eyaletidir. Tuna'daki Cataract'n gneyindedir. [460] Cataract: Tuna Nehrinde, ron Gates (Demir Kap) olarak da bilinmektedir. Buras 134 km uzunluunda olup Srbistan ile Romanya snrn da kapsamaktadr. [461] Tuna Nehri'nin kuzey kylarnda yer alan bir kaledir, Morava ile Tuna'nn kesitii noktann karsdr. [462] Peter'in II. Balkan seferi, tarih 601 yl yazsonbahar mevsimidir. [463] Roma mparatorluunda zel grevler iin kullanlan muhafzlar. [464] Peter'in III. Balkan Seferi anlatlr, tarih 602 yl yaz mevsimidir.

[465] Palation olarak da bilinen bu kale, Iskar ile Tuna nehirlerinin Bulgaristan'da kesitii yerde bulunmaktadr. [466] Asemus: yaknnda bir kent. Bulgaristan'da Osam Nehri

[467] Curisca: Securisca olarak da bilinen bir kaledir, Novae'nin (Zitovi) yaklak 40 km. batsndadr. [468] mparator Mavrikios ordunun Tuna kysnda kalmasn emreder. 602 yl sonbahardr. Bu tarih ayn zamanda Bizans ordusunun isyan ettii tarihtir. [469] Kronolojik tablo Menandros ve T. Simokattes eserlerine gre dzenlenmitir.

You might also like