Cocuklarla Calışırken Kolaylaştırıcının İşini Kolaylaştırma Kılavuzu

2
Bu klavuz Toplum Gnllleri Vakf, stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi ve ING Bank ortaklyla 2010 ylnda yrtlen Okulum Geleceim Projesi kapsamnda hazrlanmtr.
I.
GR A. B. Neden yaptk bu klavuzu? Toplum Gnlls olarak Ekip Olmak
II.
NELER BLSEK MZ KOLAYLAIR? ARKAPLAN BLGS A. ocuklarla alma 1. 2. ocuk Kim? ocuun Geliimi a) b) c) d) e) f) 3. Fiziksel Geliim Bilisel Geliim Duygusal Geliim Sosyal Geliim Ya Gruplarna gre 4 temel alanda geliim zellikleri Farkl geliim gsteren ocuklar
ocuklarla alrken... a) b) c) d) Deerlerimiz lke ve Yaklammz letiim Rolmz; Kolaylatrc
Amman Dikkat Notlar B. ocuklarla almaya Balarken 1. 2. 3. Neden alternatif teknikler yaratma? Dnme ve renme Tarzlar Aktif renme a) b) c) d) Aktif renme Nedir? Aktif renme Srecinin Aamalar Aktif renmede Soru Sorma Aktif renmede Snf/renme ortam dzenleri
4
e)
Aktif renmeyi bitirirken; (1)Baz retim yntemlerinin aklda tutma zerine etkileri (2)Aktif renme-geleneksel renme
ocuklarn almalara Katlmn Attrmada pular
III.
ETKNLKLER ETKNLKLER A. ocuklarla alrken Kolaylatrcnn ini Kolaylatrma 1. Tanma; a)

b)
Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri
2.
Kaynama-Buz Krc; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri
3.
Grup Dinamii; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri
4.
Deerlendirme; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri
B.
ocuklarla alrken Alternatif Teknikler Yaratmak 1. Alternatif Teknikler a)

b)
Etkinlik nerileri retimsel ler ve Taktikler
IV. V.
EKLER KAYNAKA
I.
GR
Neden yaptk bu klavuzu? Bu klavuz kolaylatrclarn, yani sizlerin iini biraz olsun kolaylatrabilmek iin Okulum Geleceim Projesi kapsamnda sizden gelen talepler dorultusunda hazrland. Bu klavuzun bir yazar yok. Klavuzu hazrlarken, bugne kadar eitimlerde gzlemlediimiz, kaynak olarak faydalandmz, bir yerden duyup aaa ne gzelmi dediimiz neri ve uygulamalar bir araya getirmeye altk. Daha nce yazlm TOG ocuklarla alma Eitim El Kitab, Sz Kn: Akran Eitimi Projesi Eitmen Kitab ve daha birok kaynak (neler olduunu merak ediyorsanz klavuzun arkasna gz atn ) bizlere bu klavuzu derlerken yardmc oldu. Klavuzda eitimlerde izlediimize benzer bir ak zerinden ilerledik. nce ocuk Kim? sorusunu sorarak baladk, ardndan ocuklarla alrken iimizi kolaylatracak baz bilgileri paylamak istedik; geliim, iletiim, deerlerimiz, ilkelerimiz, yaklammz Ardndan ocuklarla alrken nasl alternatif teknikler yaratrz? niye yaratalm ki? sorularnn yantn aradk farkl renme ve dnme tarzlarndan, aktif renmeden bahsettik ocuklarla alrken kolaylatrcnn(yani sizlerin) iini kolaylatrmak iin tanma, kaynama, grup dinamii, deerlendirme oturumlar iin baz rnek etkinlikleri paylatk Son olarak da ocuklarla ders destei almalarnda alternatif teknikler yaratabilmeniz iin baz etkinlik nerilerinde bulunduk Umarz iinizi biraz olsun kolaylatrr. Teekkrler Teekkrler ncelikle klavuzun ekillenmesini salayan, siz sevgili Toplum Gnlllerine, klavuzda ocuk Geliimi blmnn yazmna destek veren ocuk Geliimi Uzman sevgili Esin Komana, bir gnll-kolaylatrc gzyle klavuzun okumasn yapan OA Gnlls sevgili Selin Bademe ve sreteki tm anlay ve destei iin ok sevgili Derya Klalpe oka teekkrlerimizi iletiyoruz.
Sevgili Ferhat Mahir akalozun da syledii gibi; klavuz arayana, klavuz ya da klavuz, arayana klavuz
yi okumalar, kolaylklar stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi stanbul,2010
Toplum Gnlls olarak Ekip Olmak Bir proje yazarken, yrtrken ve srdrlebilirlii iin alrken, hibir zaman tek bamza olmayz. Yalnz olmamalyz, nk biz bir ekibiz. Ortaya kan iin ya da rnn baarsnda da baarszlnda da ekibin her bir yesinin pay vardr, her bir yesi sorumluluu tamaldr. Ayn ey byk bir grup iindeki kk gruplarn baars iin de szkonusudur. Byk bir grubun paras olarak alan kk bir grubun baars ya da baarszl, byk grubun da baarl ya da baarszlk demektir. Yan yana gelmi ve hatta ayn ama iin alan insanlar bile bir ekip oluturmu saylmaz. nemli olan unsurlardan birisi GVEN dir. Ve gven bir kere kaybolursa, bir daha toparlanmas mmkn olmayabilir. yi ekip almas aba gerektirir, tesadfen olmaz ama sonucu ok ama ok zevklidir. Baary da, baarszl da hep beraber gslediinizde, bir ekip olmusunuz demektir. Hepimiz bir eyleri deitirmeye gnllyz. Ekip iinde rahatsz olduumuz eyler olduunda birlikte almay hemen kesmek yerine, farkllklara sayg gstererek tolerans snrmz ykseltmeliyiz. Yaplabilecek bir dier nemli ey de bu rahatszlklar gndeme getirmek ve bunlar aka konumak olacaktr. Ekip almasnn elbette bir ok dinamii var ama bu TOGda ekip olmak Paylamak ve yaplan iin (iyi ya da kt) sorumluluunu beraberce stlenmek demektir.
Ekip olmaya dair imdi okuduunuz herey Yeil Anahtar Eitiminden alntdr.
II.
NELER BLSEK MZ KOLAYLAIR? ARKA PLAN BLGS A. ocuklarla alma 1. ocuk Kim?1
Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szlemeye gre 18 yana kadar her insan ocuk saylr. ocuk ya grubuna ait genel zelliklerin yannda kendine ait farkllklar da olan bir bireydir. Dolaysyla ocuklar yalarna zg geliim zellikleri ve kendilerine zg bireysel farkllklar dikkate alnmadnda ou zaman beklenmedik hareketler yapan, anlalmaz tepkiler veren ve bu nedenle evresindekiler iin bilinmezlikler tayan insanlar olarak grlrler. ocuk ite! ifadesiyle karlanan eitli durumlarda ocuklarn yaptklar anlalmasa da kabul edilebilir, ama nem tamayan bir ereveye oturtulmu olur. stisnalar olsa dahi genel olarak ocua ve ocuun yaptklarna yetikin baknn bu biimde ekillendiini sylemek mmkndr. Oysa, ocuklarn kendilerine ait zel alglaylar ve zel gereksinimleri olduu, bu zel alglay ve gereksinimlerin kiisel olduu kadar ya dnemi, cinsiyet, maddi durum, aile yaps, eitim dzeyi gibi toplumsal durumlara gre deiiklikler gsterdii bilgisine sahip olmak ocuklar anlamay ve davranlarn alglamay kolaylatrr. ocukluk, geliim hznn en yksek olduu dnem olmas nedeniyle insan yaamnn en nemli dnemidir. ocukluk genel olarak bebeklikten ergenliin sonuna kadar bireyin biyolojik, bedensel, psiko-sosyal ve bilisel zelliklerinde belirli bir srayla ortaya kan ve belirli lde kalc olan deiimleri kapsar. Her ocuk, kendine has zel bir varlk olduundan ve geliimini etkileyen farkl toplumsal ve kiisel zellikler bulunduundan, bu dnemi farkl geirir. Yetikinler tarafndan kurgulanan bu dnyada ocua ilikin genel yaklam, onlarn henz yeterince bymemi, byynceye kadar korunmas ve yetikinlerin dediklerini yapmas gereken, tamamlanmam kiiler, minyatr yetikinler olduudur. Bu yaklam ocuun katlmnn nndeki en byk engel olarak ocuun bireysellemesini ve salkl gelimesini tehlikeye sokar. Bilisel geliim kuramcs Piagete gre ocuk, dnyann pasif alcs deil, bilgiyi kazanmada etkin role sahip olan bir varlktr.
1
Bu blm Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzundan derlenmitir.
ocuklarla yrtlecek almalarda ocuu tanmak, birey olduunu kabul etmek ve yrtlen alma kapsamnda ocuun bireysel ve geliimsel gereksinimlerine cevap verecek yeterlilie sahip olmak, ocuklarla hak temelli almann zn oluturmaktadr. 2. ocuun Geliimi2 Geliim, dllenmeden balayarak yaam boyu sren bireyin geirdii biyolojik, bedensel, psikososyal ve bilisel zelliklerinde belirli bir srayla ortaya kan ve belirli lde kalc olan deiimlerdir. Geliimi, kaltm ve evrenin karlkl etkileiminin bir sonucu olarak deerlendirmek gerekir. ocukluk dnemi ise ok ynl ve hzl bir geliim sreci olmas nedeniyle zel bir nem tar. Bireyin geliimi, fiziksel, bilisel, duygusal ve sosyal olmak zere drt temel alanda gerekleir. a) Fiziksel Geliim Bedeni oluturan tm organlarn gelimesi, boyun uzamas, kilonun art, kemiklerin geliimi, dilerin kmas ve deimesi, kaslar ve beyin ile birlikte tm sistemlerin (sinir, sindirim, dolam, solunum, boaltm gibi) ve duyu organlarnn geliimidir. Fiziksel geliim giderek yavalayarak yaam boyu srer; ancak ocukluk dneminde dier tm dnemlere oranla ok daha hzl ve grnrdr. Fiziksel geliim niceliksel ve niteliksel olarak iki boyutta gerekleir. Nicelliksel geliim arlk ve boy gibi rakamsal olarak ifade edilebilen art ierir. Niteliksel geliim ise, yapdaki ve bedensel ilevlerdeki geliimi belirtir. ocuun bydke kaslarnn alma eklinin, konuma becerisinin ya da zihinsel yeteneklerin gelimesi bunun rnekleridir. Bireyin fiziksel geliiminin en hzl olduu ocukluk dnemini salkl geirmesi, dier geliim alanlarn olumlu etkiledii gibi yaamnn sonraki dnemleri iin de salam temellerini atmasn salar. b) Bilisel Geliim Bili, ileri zihinsel sreleri ierir. Zihinsel sreler; dikkat, alg, bellek, dil geliimi, okuma ve yazma, problem zme, anmsama, dnme, akl, yaratclk gibi unsurlar kapsar.
Bu blm ocuk Geliimi Uzman Esin Koman tarafndan hazrlanmtr.
Bilisel geliim; doumdan balayarak, evremizle etkileimimizi salayan ve dnyay anlamamza yarayan bilgilerin edinilip kullanlmasna, saklanmasna, yorumlanarak yeniden dzenlenmesine, deerlendirilmesine yardm eden btn zihinsel sreleri iine alan bir geliim alandr. Bilisel geliim ocuun grd, duyduu, dokunduu, tatt nesneler hakknda dnmesini ifade eder. Dolaysyla etrafndaki nesnelerin etki tepki ilikisini, olaylardaki ardkl, nesneler arasndaki benzerlik ve farkll anlamak, nesneleri kategorize edebilmek, mantk yrterek sonuca varmay ierir. Bilisel geliim srdke soyut ekilde akl yrtme, varsaymsal durumlar hakknda mantksal dnme, kurallar karmak ve daha yksek yapda rgtleme becerileri geliir. Bilisel geliimde ocuklarn kendi bilgilerini incelemeleri, denemeleri ve uygulamaya dntrmeleri nemlidir. c) Duygusal Geliim Duygu; belirli nesne, olay ya da kiilerin bireyin i dnyasnda uyandrd izlenimler olarak tanmlanr. nsan, hayat boyunca evresinden gelen uyarclarn etkisiyle eitli duygular yaar. Birey sosyal evre ile etkileim iindeyken az ya da ok haz ve elem duygular iindedir. ocuklarn fizyolojik ve psikolojik ihtiyalarnn karlanmas ya da karlanmamas onlarda bu duygularn olumasna neden olur. Yaamn ilk gnlerinde alt deitirilen, karn doyurulan bebek haz duyar. Ancak bymeyle birlikte sadece fiziksel ihtiyalarnn karlanmas haz duymas iin yeterli deildir. ocuk; bata annesi olmak zere giderek genileyen evresindeki kiiler tarafndan sevilmek, benimsenmek, takdir edilmek ister; davranlarn bu gdyle biimlendirir. evresi gelitike ve evreden gelen uyarlar eitlendike ocuun duygular da eitlenir, karmaklar. Yine de iin z ayn kalr; sosyallemenin olabilmesi iin duygular temel rol stlenir. Bu yzden duygular, yaama uyum salama fonksiyonlardr ve birey olmann en nemli unsurudur. d) Sosyal Geliim Sosyal geliimin balangc bebekliin ilk gnlerine kadar gitmektedir. Bir bebein annesine olan bamll onun sosyal ilikilerinin balangcdr. Anne bebeine sevgi gstererek, dokunarak olumlu bir sosyal geliimin tohumlarn atar. Bebein anneye olan bamll kendi ihtiyalarn karlamaya baladka balla dnr ve geliimi boyunca giderek azalr. ocuk bydke sosyal evresi geniler. zellikle oyunlar, ocuun yakn evresindeki yetikinlerle ve ocuklarla youn etkileime girmesini kolaylatrr. ocuk bu esnada olumlu ve olumsuz bir
10
ok davran rnekleriyle karlar; ibirlii / saldrganlk, dayanma / rekabet gibi kartlklar deneyimler. ocuun bunlardan hangisini benimseyecei byk lde iinde yaad evrede karlat modellere baldr. Duygusal geliimle beraber dnldnde, ocuun evresi tarafndan benimsenecei ve takdir edilecei davran semesi byk bir olaslktr. Sosyal geliim; toplumsal davran, duygular, tutumlar, deerler bakmndan bireyin yaam boyunca gsterdii srekli ve olumlu deimelerin tmdr. Ayrca, ocuun toplum iinde insanlarla iyi geinebilmesi ve karlkl uyumudur.. Baka bir ifadeyle, insann iinde bulunduu toplumun kendisinden bekledii ya da yapmasn istedii davranlar yapacak biimde yetimesi sosyal geliimi oluturur. Bu tanmlara dayanarak sosyal geliimin doumdan itibaren balayan, yaam boyu sren ve kiinin iinde yaad topluma uyumunu salayan bir sre olduu sylenebilir. Bu genel deerlendirmeden sonra, ilkretim andaki ocuklarla almalar yrten Toplum Gnlls Genler iin ocuklarn geliim zellikleriyle ilgili olarak aklda tutulduunda ie yarayabilecek birka noktann altn izelim: Her ocuk kendine zgdr. Bu nedenle hibir ocuu bir dieriyle karlatrmamak gerekir. Bununla birlikte ocuklar arasnda ortaklklar, benzerlikler kurmay salayan ya gruplarna zg geliim zellikleri vardr. Bu geliim zelliklerini bilmek, ocuklarn durumlarn genelletirmeye deil, ocuklarla iletiim kurarken ve almalar yrtrken baz davranlarn ve tutumlarn, ocuklarn fiziksel, bilisel, duygusal ve sosyal geliimiyle ilgisi olduunu dikkate almaya ve kendi tutum ve davranlarmz buna gre biimlendirmeye yarar.
Yetkin bir kolaylatrc, grubunun geliimsel dzeyini anlamal ve etkinlikleri gruptakilerin fiziksel, bilisel, duygusal ve toplumsal geliim durumlarna gre semeli ve/veya uyarlamaldr. Etkinlie Balamadan nce; Amman Dikkat Listesi!!!
11
e) 6-7 yalarndakiler Fiziksel geliim;
Ya Gruplarna gre 4 temel alanda geliim zellikleri3
Ksa sreli ancak hareketli olmalarn salayan d mekn etkinliklerini severler. Fiziksel geliimleriyle uyumlu olan kolay el ilerini tercih ederler.
Bilisel ve duygusal geliim; Konumay severler, ancak dikkatlerini uzun sre bir noktada toplayamazlar ve bakalarn dinlerken zorlanrlar. ok merakldrlar. En iyi fiziksel deneyimle, yani kendileri yaparak renirler. Karar vermekte zorlanrlar bu nedenle somut aklamalara ihtiya duyarlar. Okuyup yazabilirler, ancak bu beceriler henz emekleme dnemindedir. D gleri ok gelikindir, rol stlenme ve masalms etkinliklere kolayca katlabilirler. Dostluk ve sper kahramanlkla ilgili yklerden holanrlar. izgi film kahramanlarn severler.
Sosyal geliim; ok rekabetidirler. Zaman zaman ibirlii yapmada glk ekerler.
8-10 yalarndakiler Fiziksel geliim; Fiziksel enerjileri hi tkenmeyecek gibidir.
Bilisel ve duygusal geliim; Yeni eyler renmek holarna gider, ama her zaman derinlemesine deil Bakalar arasndaki farkllk ve eitsizliklerden daha fazla haberdar olurlar. Sorun zmeyi severler. Soru-cevap oyunlarn severler.
Ya gruplarna gre geliim zellikleri Pusulack, ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzunda alntlanmtr.
3
12
Eer yaptklar i beklentilerini karlamazsa ok canlar sklr.
Sosyal geliim; Daha fazla bamszlk isterler ama gene de destee ihtiyalar vardr. Konular akranlaryla konuup tartmay severler. Hem kendine hem de bakalarna ok eletirel yaklaabilirler. birliine daha yatkndrlar. Grup aidiyetini severler. Artk izgi film kahramanlarndan ok gerek kahramanlar, TV yldzlarn ve nl sporcular idolletirirler. 11-14 yalarndakiler Fiziksel geliim; Fiziksel olgunlama ileri dzeylere ulat iin ocuk kendi bedeniyle ve bymesiyle ilgili baz skntlar yaayabilir. Btn bu deiimler ocuklar arasnda byk farkllklar gsterse de, ocuklarda z bilinlenmeye yani kendi bedeniyle ilgilenmeye yol aar. Bilisel ve duygusal geliim; Soyut dnme yetenei asndan daha ok olgunlarlar. lgi duyduklar konular konuup tartmaktan holanrlar. Kimi oyunlar sonucu nceden grlebilir ve skc bulurken zgn stratejiler ve sonular yaratlmasn ngren daha karmak etkinlikleri severler. Yaptklar ilerde mkemmellik aramaya balarlar. Bir yknn veya olayn birden ok bak asyla deerlendirilebileceini kavrayabilirler. Toplumsal ve gncel olaylara daha fazla ilgi gstermeye balarlar. ocuklarla yrtlecek etkinliklerin seiminde geliim zelliklerinin dikkate alnmas, ocuklarn ilgi ve merakn uyandracak almalarn yaplabilmesine imkan verecektir.
Sosyal geliim; Sosyal ve fiziksel evrelerine ilgiler giderek artar. Kendilerinin ve bakalarnn snrlarn test etmeyi severler. Nee ve ciddiyeti bir arada kaynatrabilirler. Bakalarna nasl grndklerine daha fazla nem vermeye balarlar. Rol modellerinden bir eyler renmeyi severler.
13
Ortak amalar iin ibirliini severler. Akranlarnn tutum ve davranlarndan fazlaca etkilenirler.
ocuk tm ya dnemlerinde, takdir grme ihtiyacyla kendisinden beklenenleri yapmak iin urar. Ancak ilerin stesinden gelemeyeceini dnmeye balarsa ya da yaptklarna ilikin gvensizlik yaarsa aalk duygusu gelitirir. Aalk duygusu bu dnemde grlebilecek en olumsuz durumdur. Bu nedenle ocuklarla yrtlen almalar srasnda sonu yerine sre odakl olmak, ocuklarn gven duygularn ve baarabilme duygularn glendirmeye nem vermek gereklidir.
f) Farkl geliim gsteren ocuklar4 Daha nce sz ettiimiz gibi her ocuk kendine zgdr. Bunun anlam birlikte altnz ocuklar arasnda yukarda saylan ya dnemi zelliklerinden farkl geliim zellikleri gsteren ocuklar olabileceidir. Geliim zelliklerinin yan sra ocuklarn psikolojik zellikleri de pek ok nedene dayanarak geici ya da kalc farkl zellikler gsterebilir. Aile ilikileri, evrenin yaps, kiisel zellikler, okuldaki ilikiler bu nedenlerden sadece bir kadr. Farkl geliim zellii gsteren ocuklar, iinde bulunduklar gruba ve yaptnz almalara uyum gsterememe ihtimali tarlar. Bu durumu, aada listelenen farkl biimlerde davranlarna yanstabilirler; Bireysel olarak zorlanma Gruba uyumsuzluk Grup almalarn reddetme Yabanclama Gvensizlik Yalana bavurma Saldrganlk gsterme fke e kapanma Peki, biz ne yapmalyz? ocuklarla alrken rolmz ne? letiim ve rolmz kolaylatrc blmlerine gz atmak ister misiniz? Unutmayn; Uygun renme ortamlar yaratlmadnda her ocuk uyumsuzluk gsterebilir. almalarda sorun yaayan bir ocuk varsa ilk olarak dnp Amman Dikkat!!! listesine bakmak iyi olacaktr. Bu listede her ey tamamsa ocuun geliimsel olarak farkllklar olabilecei de dikkate alnmaldr.
Bu blm Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzundan derlenmitir.
14
3.
ocuklarla alrken...5
a) Deerlerimiz Deerler, insann doutan getirdii zellikleri insana ve insan onuruna yakr bir biimde kullanmasna temel oluturan, yaamna yn veren dzenleyicilerdir ve kiiye zenginlik katarlar. Toplumsal yaam anlaml bir ekilde dzenleyen deerler, insanlarn doutan sahip olduklar bilgiyi ortaya koyma, kefetme, sanat yapma, retme, yaratma, gelitirme, sevebilme gibi zelliklerin insan onuruna yakr bir biimde gereklemesine ortam oluturmak iin gereklidir. ocuklarla alrken bizler de aada yer alan deerleri benimseyip n plana karttmzda, yaptmz almalar daha kalc ve anlaml olacaktr.
Sayg
Sorumluluk
Gven
Deerlerimiz
Eitlik-Adil olma
Samimiyet
Bu 5 temel deer ocuklarla alrken benimseyeceimiz tm ilke ve yaklamn iinde yer almaldr. Bu 5 deer birbirinden bamsz dnlemez.
Bu blm Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzundan ve TOG ocuklarla alma Eitim Klavuzundan alntlanm ve derlenmitir.
5
15
Peki, ocuklarla yaplan almalarda bu deerler nasl gelitirilir? Sayg letiimde bulunulan kii- kiiler ya da kurum- kurumlar arasnda ilgi, durum ve duygu farkndal gelitirmek, bunu gstermek, ona uygun bir davran tarz ve tutumu benimsemek sayg gstermektir.
ocuklarla yrtlen almalarda ocuklara yerine getirilemeyecek szler verilmesi ya da verilen szn yerine getirilmemesi hem gven, hem sorumluluk, hem de samimiyete zarar verir. ocuklarda onlara sayg duyulmad hissini uyandrr.
ocua sayg gstermek onu bir birey olarak grp, hak, deer, inan ve her trl zelliini gz nnde tutarak bunlara nyargsz yaklamay gerektirir. ocuklarn sylediklerini, yaptklarn, isteklerini nemseyerek dinlemek, anlamaya almak ve buna uygun davranmak, sayg gstermenin davrana dnmesidir. Gven Korku, ekinme ve kuku duygularn hissetmeden inanma ve balanma duygusuna sahip olma, olaylar karsnda yreklilik ve cesaret gsterme olarak tanmlanan gven, insan ilikilerinde ok nemli bir deerdir. Gven duyan kiiler kendilerini daha olumlu, daha gl hisseder. Gven kavram ocuklarla yaplan almalarda da ok nemli bir yer tutar. ocua gvenmek, ocuun potansiyeline ve yapabileceklerine inanmay ve onun yapabileceklerini kolaylatrmay gerektirir. ocuk ancak kendisine gven duyulursa potansiyelini kullanabilir. Yetikinlere bal bir yaam sren ocuklarn gven duygusuna sahip olmas, bu ballklarn salkl bir biimde azaltmalarn salar. Samimiyet Szlklerde doruluk, z sz bir olma, olan olduu gibi yanstma", gerei saklamama, bildiinden, inandndan ve olduundan baka trl grnmeye veya gstermeye almama olarak tanmlanan samimiyet, kurulan ilikilerde karlkl gven duygusunu salamlatran bir deerdir. ocuklarla almalarda samimiyet temel deerlerden biridir ve ocuklara kar iten olmakla ilgilidir. ocuklara kar samimi olmak, kendi duygu ve dncelerini olduu gibi ve genelletirmeyerek onlara aktarmakla mmkndr. ocuklar evrelerindeki bireylerden etkilenir ve onlar model alr. Bu nedenle ocuklarla alrken yetikinler tarafndan istendii ya da
16
ezberledikleri ekilde dnmelerine, hareket etmelerine neden olmamak gerekir. ocuklara samimiyetle davranma onlarn da samimi olmalarna, yani kendileri gibi davranmalarna imkan verir. Samimiyet, ayn zamanda, ocuklarn birlikte altklar kiilere ynelik gven duygularn glendirir. Eit/Adil olma nsanlar arasnda, farkl zellikleri nedeniyle ayrm olmamasn salamak olarak tanmlanabilecek eit davranmak veya adil olmak insan ilikilerinin temelini oluturan deerlerdendir. ocuklarla yaplan almalarda ocuklar hibir ekilde hibir nedenden dolay ayrma tabi tutmamak nemlidir. Her ocuun her trl olanaktan (ilgi, bilgi, sevgi, hizmet, ara-gere, malzeme vb.) eit biimde yararlanmasn salamak gereklidir. Bu koullarda gelitirilen ilikiler ocuklarn daha mutlu ve retken olmalarn salar. Birlikte altmz ocuklardan bazlarna eitli nedenlerle daha ok ilgi duyabilir, daha yakn hissedebiliriz. Ancak bunu davranlarmza yanstmamz, yani ayrmclk yapmamz, dier ocuklarn kendilerini gvensiz hissetmelerine neden olur. Sorumluluk Kiinin kendine ve bakalarna kar yerine getirmesi gereken ykmllklerini zamannda yerine getirmesi sorumluluk olarak tanmlanr. ocuklarla almalarda sorumluluklarn yerine getirilmesi, almalarn dzenli, programl yaplmas, taraflarn birbirlerine ayrdklar zamann verimli gemesini ve en nemlisi sayg ve gven ortamnn olumasn salar. Ayrca ocuklarn da kendi sorumluluklarnn bilincine varmalarn ve yerine getirmelerini kolaylatrr. Kendi sorumluluklarmz yerine getirmediimizde ocuklardan sorumluluklarn yerine getirmelerini beklemek samimiyet deeriyle uyumaz. b) lke ve Yaklammz
ocuklarn glerine gvenerek ve varlklarna sayg gstererek retken ve evrensel deerleri benimsemi bireyler olmalarna destek olmak amacyla, bireysel zelliklerini dikkate alarak yaratc ve eletirel dnme becerilerini desteklemek, retmek yerine renmeyi gerekletirmek, ocuklarn renme srecinden keyif almalarn salamaktr.
ocuklarla alrken, yukarda da bahsedilen, sayg, sorumluluk, gven, adil davranma-eitlik ve samimiyet deerlerine sahip olmak temeliyle ekillenen ilkelerimizi ve yaklammz yle zetlemek mmkn olabilir;
17
Her ocuk farkldr ve zeldir. Her ocuk farkl zamanda ve farkl hzda geliir. Her ocuk farkl yetenek ve eilime sahiptir. Her ocuk kendisini kendine zg bir biimde ifade eder, etmeyi tercih eder. ocuklarn potansiyellerine -yapabilirliklerine- inanlr ve potansiyelleri desteklenir. Yrtlen etkinliklerde sre sonutan daha nemlidir. Yrtlen etkinliklere ocuklarn gnll katlm esas alnr. Yrtlen etkinliklere katlmak konusunda tm ocuklar eit frsatlara sahiptir ve hibir nedenden tr ocuklar arasnda ayrmclk yaplamaz. ocuklarn eletirel dnme becerileri desteklenir. ocuklarn baarabilme duygusu desteklenir.
ocuklarla yrtlecek etkinliklerde, ocuklarn merak, yaratclk ve ok ynl dnmesine katk salayan teknikler ocuklarn katlmn arttrr. Bu nedenle klavuzun Alternatif Teknikler Yaratmak blmnde farkl ilgi, merak ve renme eilimdeki ocuklarn katlmn destekleyen etkinliklere yer verilmeye allmtr. c) letiim letiim, ocukla kurulacak ilikinin eit, iddetten uzak, baskya dayal olmayan, birbirini anlamaya ak, paylamc ve demokratik olmas asndan, almalarmzda ok nemli bir yer tutar. Genel bir tanm vermek gerekirse ise iletiim, nitelikleri ne olursa olsun, iki kaynak arasndaki bilgi (somut bilgi, dnce ya da duygu) al veriini ifade eder. Bu anlamda iletiim, bilgi retme, aktarma ve anlamlandrma srecidir. letiim 4 temel eyi barndrr; kaynak, alc-hedef, mesaj, kanal!
Alc ocuk olduunda hem mesajn, hem de mesajn aktarld aran (kanaln) ocuun bireysel ve geliimsel zellikleri dikkate alnarak tasarlanmas gerekir.
Kaynak- letiyi Yollayan
KanalSinyallerin aktarld ara
Alc-Hedefletiyi alan
leti-Mesaj-Bilgiletiim Kodlamas
18
ocuklarla alrken olumlu iletiim kurmann yolu; Hak temelli yaklam, tm insanlar hak sahibi birer birey olarak kabul eder ve hak sahibi bireylerin; haklar konusunda glenmeleri, ve kendi yaamlar hakknda karar alabilmeleri gerektii yaklamn benimser ve savunur. - Hiyerarik bir iliki kurmamak; - Etkin dinlemek yani kar tarafa kendisinin kulak vermeye deecek kadar nemli olduunu hissettirmek, - Kurulan iletiimde sadece olumsuz eletiri yapmamak, olumlu durumlar da ifade etmek, - Kar tarafn duygularn anlamaya alp kabul etmek, - Kar tarafn kiiliine ynelik eletiri yapmamak, - ocua empati ile yaklamak, - Ben dili kullanmak, - Rahatsz edici olmadan gz temas kurmak, - Verilen szlerin yerine getirilmesinden geer. Ben dili zellikle olumsuz duygularn yaand durumlarda, sorun karsnda duygularmz dile getiren ve davrana ynelik olan ifadelerdir. Sen dili ise tam tersine karmzdakini yarglayc ve sulayc bir tutuma karlk gelir. Kendimizi sen dili ile ifade ettiimizde kar tarafn olumsuz ve savunmac bir tutum almasna yol aarz. Bu nedenle olumlu iletiimin n tkanr. Ben dili ni Olumlu iletiimin nn tkayan davranlar; -Emir vermek, -Ynlendirmek, -Uyarmak, -Nasihat/ahlak dersi vermek -Srekli neri getirmek, -Srekli vmek, kullandmzda ise olumlu iletiimi saladmz gibi ocuun benlik algsn glendirmi, aalk duygusunun olumasn nlemi oluruz. Empatik bir anlayla dinleme, bireyin kendi objektifliini yitirmeden, olaylar karsndaki bireyin iinde bulunduu durumu ve onun bak asn dikkate alarak dinlemesidir.
Olumlu iletiimi engelleyen davranlar kimi zaman bunlar fark etmeden yaparz. Kendi davranlarmz gzlemlemek, zeletiri yapmak ve ekip arkadalarmzdan geribildirimler istemek olumlu iletiim kurmamz ve bu konuda kendimizi gelitirmemizi kolaylatracaktr.
19
-Yorumlamak, analiz etmek, tan koymak, -Sorgulamak ve snamak, -Sznden dnmek, -Oyalamak, -Alay etmek, - Konuyu saptrmak - Sen dili kullanmak olumlu iletiimin nndeki yollar kapatr. ocuklarla yaplan almalarn izlenmesi ve deerlendirilmesi. Hem yaplan almann etkinliini arttracak hem de kolaylatrcyla yaplan alma kendi hakknda geri bildirimlerde bulunacaktr. ocuklarla uygulanabilecek deerlendirme etkinlikleri iin bknz. Deerlendirme Kolaylatrcnn ini Nasl Kolaylatrr.
d) Rolmz: Kolaylatrc ocuklarla alrken yukarda bahsedilen ilke ve yaklamlara ek olarak, ocuun hibir koulda zarar grmemesini, her koulda ncelikli yararnn gzetilmesini salayan ve katlmn destekleyen bir anlaya sahip olmak, hak temelli bir almann gerekletirilmesinin vazgeilmez koullarn oluturur. Peki, bu deer, ilke ve yaklamlarla ve hak temelli bir anlayla nasl bir kolaylatrc olacaz? almaya istekli ve yapt almadan keyif alan, Ak fikirli ve sabrl, Yenilikleri takip etmeye zen gsteren, Olumlu iletiim yntemleri kullanan, ocuklar hakknda bilgi sahibi olan, ocuklarn geliimsel zelliklerini ve bireysel farkllklarnn neler olabileceini bilen, ocuklarla alt konu hakknda yeterli bilgi dzeyinde olan, renme ortamn ocuklarn geliimsel zelliklerine ve ilgilerine gre en uygun ekilde dzenleyebilen, ocuklarn dikkatlerini ekebilmek iin farkl materyal ve alma yntemleri kullanan, ocuklarn yaratc ve eletirel dnme becerilerinin ortaya kmasna ortam salayan, ocuklarla alt kurumun zelliklerini bilen ve dikkate alan, ocuklara reten deil, renmelerini salayacak ortam yaratan bir kolaylatrc olmaya almalyz. ncelikli Yarar; ocuklar ilgilendiren btn eylemlerde, ncelikle ocuun yararnn gzetilmesi gerekliliidir.
20
Birlikte altmz ocuklar arasnda farkl geliim zellikleri gsterenler varsa kolaylatrc olarak, onlarn da almalara dahil olmasn salamak temel amalarmz arasnda olmaldr. Bunu da; ocuklara kar nyargl yaklamlardan kanarak, ocuun olumlu ve gl yanlarn ortaya kararak, Etkinliklere katlmn destekleyecek dzenlemeler, uyarlamalar yaparak, ocuun sorumluluu srekli olarak kime aitse o kii ve kurumlardan destek isteyerek, Sorunlar kendimiz zmeye almayp ocuu doru yere ynlendirerek salayabiliriz.
neri; kendini deerlendirmek istiyorsan EK:1-ocuklarla alrken Acaba Naslm? formunu belli aralklarla doldur
Amman Dikkat Notlar ocuklarla yaplacak almalarn uygulanabilir ve llebilir olmas bunun iinde iyi planlanm ve zerine dnlm olmas gerekir. Planlama; zaman, mekan ve materyalleri hedef ve yaplacak etkinliklere gre nceden hazr hale getirmek demektir. Ayrca planlama esnasnda etkinlie katlacak ocuklarn ncelikli yararlarnn da gzetilmesi gerekmektedir. Bu nedenle bir etkinlii uygulamadan nce kendinize sormanzn iyi olaca baz sorular aada bulabilirsiniz: almalar yeterince somut mu? 5 N 1K (ne, nerede, ne zaman, nasl, neden ve ka kii) sorularna yant verebiliyor mu? ocuklarla da paylamak zere etkinliinizin program hazr m? alma llebilir mi yani beklentileri tanmlanm m? Setiiniz etkinlik beklentiye ve hedeflenen amaca uygun mu? Setiiniz materyal etkinlie ve hedefine uygun mu? alma gereki ve baarlabilir mi? almalar, sizin birlikte altnz ocuklar iin de uygulanabilir mi? Yrtmeyi planladnz alma yrtmeyi dndnz mekana uygun mu? Etkinlik altnz grubun zelliklerine gre uyarlama gerektiriyor mu? Gerektiriyorsa uyarlama yaptnz m? Ya ilk yaptnz plan ilemezse B plannz hazr m?
21
alma iin gerekli materyaller hazr m? ocuklarn geliim dzeyleri, uygulanabilecek etkinlik iin uygun mu? ok zor ya da ok kolay kaar m? ocuklarn etkinlie katldklar kyafetler bu etkinliin uygulanmas iin elverili mi? Uygulama/etkinlik/alma fiziksel temas gerektiriyorsa grubunuzdaki ocuklar bunun iin hazr m? Uygulamadaki materyaller ocuklarn kullanm iin elverili mi? Yani ocuk dostu mu? Ortam yeterince gvenli mi? ocuklarn kayp, arpp debilecekleri yerler var m, kontrol ettin mi? Ve bir btn olarak uygulama/etkinlik/alma tm ocuklarn aktif katlm iin uygun mu?
Sylemezsek atlarz! ocuklarla alrken benimsenecek tm deer, ilke ve yaklamn kendi davran ve tutumlarmza yansmasn salamak hayati nem tar. renme srecinin en temel unsurlarndan biri grerek, taklit ederek renmedir. Bu yzden Toplum Gnlls Genler olarak sizlerin de ocuklarla ve ekip olarak birbirinizle kurduunuz ilikilerde eitlie, samimiyet ve gvene dayal; ilke ve deerlerle tutarl yaklamlarnz ocuklara model oluturacaktr. Bu sreci kolaylatrmak iin, almalar ncesinde ekip olarak ocuklara ve birbirinize kar benimseyeceiniz tutum ve yaklamn ortak akdini imzalayabilirsiniz.
22
B.
ocuklarla almaya Balarken 1. Alternatif Teknikler Yaratma!
Yukardaki blmlerde zerinde oka durduumuz baz noktalar vard; -ocuklarn kendilerine ait zel alglaylar ve zel gereksinimleri vardr - Her ocuk kendine zgdr ve kendini zgn biimde ifade eder. Bununla birlikte ocuklar arasnda ortaklklar, benzerlikler kurmay salayan ya gruplarna zg geliim zellikleri vardr. -Bu zellikleri bilmek, ocuklarn durumlarn genelletirmeye deil, ocuklarla iletiim kurarken ve almalar yrtlrken baz davranlarn ve tutumlarn ocuklarn fiziksel, bilisel, duygusal ve sosyal geliimiyle ilgisi olduunu dikkate almaya yarar. ocuklarla yrtlecek almalarda alternatif teknikler yaratmak, farkl renme tarzna sahip ocuklarn, ortak renme ihtiyalarna farkl biimlerde yant vermeyi ierir. nsanlarn renme tarzlar deiir. rnein; grsel becerisi yksek olanlar okuyarak, iitsel becerisi yksek olanlar ise dinleyerek daha iyi renirler. Kimileri iyi yaplandrlm etkinlikleri tercih ederken, dierleri bamsz almay, ak ulu problemleri zmeyi, aratrmay tercih edebilir. Aada bu farkl renme tarzlarndan ayrntl bahsedilecek. nemli olan, renme ortamn, renenin renme tarzna uygun hale getirmektir. Bununla birlikte ocuklarn aktif katlmlarn salayacak, renen ve reten ayrmnn olmad, ocuklar pasif alc rolne sokmayan renme ortamlar yaratlmas ocuklarla hak temelli almann da gereklemesini destekler. Bu nedenle ocuklarla alrken amacmz, ocuklarn bireysel zelliklerini gzeterek yaratc ve eletirel dnme becerilerini desteklemek, retmek yerine renmeyi gerekletirmek iin uygun yntemlerle ocuklarn renme srecine aktif katlmn ve keyif almalarn salamaktr.
UNUTMAYIN: Kalc bir renme ancak bireysel ihtiyalara ve farkllklara karlk gelen bilgilerin, katlmc ve elenceli yntemler araclyla edinilmesi salayan bir srele gerekleir.
23
2.
Dnme ve renme Tarzlar6
eitli konumlardaki ocuklarn yeteneklerini ve ilgi alanlarn uyarp harekete geirme asndan kolaylatrclar, kendi tarzlar dahil insanlarn dnme ve renme tarzlarndan yararlanrlar. Herkes eitli dnce ve renme tarzlarnn bir bileimini kullanmakla birlikte, gene de herkesin daha fazla tercih ettii veya baskn olan bir tarz vardr. Dnme tarzlar Grsel renenler dnyay kendilerine resimler olarak sunma eilimindedirler. Byleleri genellikle anlatmak istediini gryorum gibi cmlelerle konuurlar. itsel renenler daha ok duyduklar eyleri hatrlarlar ve kulaa ho geliyor gibi cmlelerle konuurlar. Kinestetik renenler ise gerek fiziksel gerekse duygusal anlamda hissederek hatrlarlar. Byleleri de genellikle ok beendim, biz de yle olalm gibi terimlerle konuurlar. renme tarzlar Aktivistler Yeni deneyimlerden, deneyimdeki sorunlardan ve frsatlardan hareketle renirler. Byleleri oyunlar, ekip almasn, Okuma ve bamsz alma gibi edilgen renme yntemlerine ve yalnz bana yaplan, ayrntlara inmeyi gerektiren ilere tepki gsterirler. . Dnceciler Bir etkinliin zerinde dndklerinde en iyi biimde renirler. Aratrmay, olup biteni ve ne rendiklerini deerlendirmeyi severler. n plana kmaya zorlanmaktan, sonu iin veri yetersizliinden, kestirme grevlendirmeleri ve rol canlandrmay ok severler. nemli olan renme ortamn ocuun/katlmcnn renme biimine uygun hale getirmektir. Aksi takdirde ocuklarda gvensizlik, d krkl, bkknlk gibi duygularla ortaya kan olumsuzluklar ve uyumsuzluklar grlebilir.
gitmekten veya yzeysel i yapmaktan holanmazlar.
Dnme ve renme Tarzlar Pusulack ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzundan alntlanmtr.
24
Kuramclar rendikleri ey bir sistemin, modelin, kavramn veya kuramn bir paras ise en iyi Amac net yaplandrlm durumlar severler, ilgin fikirlere ve kavramlara ilgi duyarlar. Duygulara arlk tanyan durumlardan ise holanmazlar. ekilde renirler.
Pragmatistler Konusu gerek bir sorunla net biimde ilikilendirilmi, rendiklerini pratikte Gereklikten uzak den renme tarzlarna, kurama ve genel ilkelere tepki gsterirler. uygulayabilecekleri etkinlikleri en iyi renirler.
Pratikte herkes dnme ve renme tarzlarnn bir bileimini kullanr. Her grup ocuk, kolaylatrcnn karsna birbirinden farkl pek ok renme ihtiyalar ve tarzlaryla kar. Ayn zamanda bizim de kolaylatrclar olarak kendimize zg bir renme tarzmz vardr. Uygun renme ortam btn farkl tarzlarn ierildii, herkes iin renmenin saland bir ortam olmaldr. Bu nedenle grubunuz iin uygun etkinlik seerken bu noktay gzden karmamak, etkinlik trlerini farkl ihtiyalara ve renme tarzlarna karlk verecek ekilde dengelemek olduka nemlidir. Dnme ve renme tarzlarndaki farkllklar ayn zamanda etkinliklerin nasl yrtldn, ocuklarn bu etkinlikleri birlikte nasl sorguladn ve deerlendirdiini belirler. Ayn etkinliin farkl ocuklar arasnda farkl katlmlara yol at, farkl sonular verdii de gzlemlenir. Ayrca dnme ve renme tarzlarnn bu farkllklarn ancak bir blmn aklayabileceini de aklda tutmak gerekir. Kimi zaman kontrolnz dndaki birok etmen nedeniyle ayn ocuklar ayn etkinlie, farkl gnlerde farkl tepkiler verebilir!
3.
Aktif renme
Bu klavuzda ocuklarla alan TOG gnlllerinin yaratt renme srecine katk salamak amacyla baz alternatif teknikler paylalmtr. Bu tekniklerin ortak noktas aktif renme anlayna uygun teknikler olmasdr. Aktif renme anlaynn tercih edilme nedeni ise, yukarda bahsedildii biimde farkl dnme ve renme tarzlarna yant veren, eletirel dnme becerilerini gelitiren ve ocuklarn srece aktif katlmlarna ncelik veren bir yntem olmasdr.
25
a) Aktif renme Nedir?7 Aktif renme, renenin renme srecinin sorumluluunu tad, renene renme srecinin eitli ynleri ile ilgili karar alma ve z-dzenleme yapma frsatlarnn verildii ve karmak retimsel ilerle renenin, renme srasnda zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorland bir renme srecidir. Bu srete; ocuklarn rendikleri konular hakknda dnmeleri,
renme srecinde renin kendi srecinin sorumluluunu tamas ve kararlar kendisinin almas temel haklardan biri olan ocuun katlm hakknn hayata gemesi asndan da ok nemlidir.
Daha nce rendikleri bilgilere yeni karlatklar/rendikleri bilgileri eklemeleri ve ikisi arasnda iliki kurmalar, rendikleri bilgileri gnlk hayat deneyimleriyle ilikilendirebilmeleri, Ve rendikleri bilgileri gnlk hayat pratiklerine katmalar salanmaldr.
Aktif renmede ama ocuun hali hazrda bildikleriyle yeni rendiklerini gndelik yaam zerinden birletirmesi olduu iin ocuun katlmn salamak hayati nem tar. Bu nedenle vurgulanan ilk nokta renenin / katlmcnn kendi renme srecinin sorumluluunu tamas ve bu srele ilgili kararlar kendisinin almasdr. Geleneksel renmede bu kararlarn ou reten/retmen tarafndan verilir. Aktif renmede ise renme srecinin sorumluluu katlmcdadr ve kendi kararlarn alr. Bu srete, bir reten olmaktan ok renme ortamnn olumasn salayan bir kolaylatrc olmak gereklidir. renenin / katlmcnn renme srecinin aktif bir paras olmas ve kendi kararlarn alabilmesi iin aratrmas, tartmas, fikir retmesi, anlam karmas, bilgiyi yeniden yaplandrmas ve kendi eksiklerinin farkna varmas yani renmek iin aba harcamas gerekir. Aksi halde renme hedefine ulalmas mmkn deildir. Dolaysyla kolaylatrcnn sorumluluu, her ocuk iin renme tarzna ve ihtiyalarna uygun renme ortamn oluturarak katlmc olunmasn salamaktr. Aktif renme srecinin aamalar ve teknikleri kolaylatrcnn bu sorumluluu yerine getirmesinde yol gsterici olur.
Akgz, K.. (2002). Aktif renme kitabndan derlenmitir.
26
b) Beklenti Oluturma
Aktif renme Srecinin Aamalar8
lk olarak her alma bir beklenti oluturma aamas ile balamaldr. Bu aamada katlmclardan ilemek zere olduklar konu zerinde dnmeleri ve sorular sormalar istenir. Bu aamann amalar; ocuklarn/katlmclarn mevcut bilgilerinin farkna varmas, Sohbet tarznda konuarak neler bildiklerini(yanl bilgiler de olsa) grebilmek, renme hedeflerini saptamak,
Beklenti oluturma aamasnda ocuklarn elealnacak konu ile bildiklerini belirlemek baka neler bilmek istediklerini sormak, neleri merak ettiklerini renmek nemlidir. Unutmayn ki, insanlar merak ettikleri eyi renirler.
rencilerinin dikkatinin konu zerine odaklanmasn salamak, Yeni fikirlerin anlalmas iin bir ortam yaratmaktr.
Bu aama iin etkinler blmnde retimsel ler ve Taktiklerden ve baz Tanma etkinliklerinden faydalanlabilir.
Bilgi na Etme alma baladktan sonra, renme sreci katlmclar/ocuklar soru sormaya, aratrmaya, materyali anlamlandrmaya, nceki sorularn cevaplandrmaya yeni sorular bulmaya ve onlar da cevaplandrmaya ynlendirir. Bu aamann amalar; Beklentilerle renilmekte olanlar karlatrmak, Beklentileri gzden geirmek veya yeni beklentiler oluturmak, Ana temalar tanmlamak, Kiisel dnceleri grmek, Materyalle ilgili karsamalar yapmak, Dersle, almayla ilgili kiisel balantlar kurmak, Ders hakknda sorular sormaktr.
Bu aama iin etkinler blmnde alternatif teknikler yaratmak etkinlerinden faydalanlabilir.
Dnen Snf iin retme ve renme Yntemleri kitabndan alntlanmtr.
27
Birletirme almann sonunda, ocuklar / katlmclar almann ya da dersin ana fikri ve ieriini anladktan sonra da atlmas gereken admlar vardr. Kolaylatrc, ocuklarn rendiklerini dnmesini, bunlarn kendileri iin ne anlam tadn, mevcut dncelerinin yeni bilgiler nda nasl deitiini sorgulamasn ve bu yeni bilgileri nasl kullanabileceklerini dnmesini ister. Bu aamann amalar; Ana fikirleri zetlemek, Fikirleri yorumlamak, Dnceleri paylamak, Kiisel tepkileri dile getirmek, Fikirleri snamak, renmenin deerlendirmesini yapmak, Ek sorular sormak rnein; gnlk hayatla ilikilendirmelerini istemek. nemli olan retimi ocuun/katlmcnn renme biimine uygun hale getirmektir. Aksi takdirde ocuklarda gvensizlik, d krkl, bkknlk gibi duygularla ortaya kan olumsuzluklar ve uyumsuzluklar grlebilir. Unutmayn ki; yaanan deneyim zerine konumak, soru sormak ve dnmek o deneyimden daha fazla renmemizi salar.
Bu aama iin etkinlikler blmnde retimsel ler ve Taktiklerden ve baz deerlendirme etkinliklerinden faydalanlabilir.
c) Aktif renmede Soru Sorma Aktif renmenin en nemli bileenlerinden biri soru sormaktr. Katlm salamak ve ocuklarn kendileri, var olan bilgileri ve yeni rendikleri bilgiler zerine dnmelerini salayabilmek, doru sorular sormakla mmkndr. Bu yzden aktif renmede, dk dzeydeki sorular yerine st dzeyde sorular tercih edilmelidir. Bilgiyi ortaya karmay amalayan dk dzey sorular olgu ve ayrntlar sorar. Su deniz seviyesinde ka derecede donar? gibi. Bu tip sorular bilgiyi tekrarlamay ya da eski bilgiyi hatrlamay salar. ocuklarn konu ile bildiklerini belirlemek baka neler bilmek istediklerini sormak, neleri merak ettiklerini renmek nemlidir. Unutmayn ki, insanlar merak ettikleri eyi renirler.
28
Bu sorular ve yntemler ksa dnemde etkili olmakla birlikte bilginin kalc olmasn salamada yetersiz kalmaktadr. Eer kolaylatrc edinilen bilgilerin problem zme ve karar verme srelerinde faydalanlabilir olmasn istiyorsa; karlatrma, ilikilendirme ve zmleme yapmay salayan st dzeyde sorular sormaldr. st dzey sorular bir eyin neden veya nasl olduunu ya da bir olayn, nesnenin veya fikrin dier olay, nesne veya fikirlerle nasl ilikili olabileceini sorgular. ocuklarn bu tr sorular cevaplandrmas iin bilgiye sahip olmas yetmez, sahip olduklar bilgileri karlatrarak birbiriyle ilikilendirmeleri ve mantksal bir sonuca ulamalar gerekir. rnein; su deniz seviyesinde ka derecede donar ?sorusu yerine Kn, ehirlerdeki sularn gl sularndan ve krsal alanlardaki sulardan daha ge donmasnn nedenleri nedir? gibi bir soru ocuklarn dnmelerine imkan verecektir. Bu sorularn bir zellii de birden fazla doru ve mantkl cevab olabilmesi ve bu nedenle her ocuun fikrine ayr ayr nem vermeyi salamasdr. d) Aktif renmede Snf / renme Ortam Dzenleri
ocuklarnn katlmn salamann nemli koullarndan biri de eitliki ve aktif renmenin hedeflerine uygun bir snf ortamnn yaratlmasdr. Aktif renme de snflarn dzeninin sabit olmamas ilk kouldur. Snflar, ocuklarn/katlmclarn birbirini grmesini ve etkileimini kolaylatracak, tartmalar ve almay zendirecek biimde hareketli olmal, etkinliklere gre farkllaabilmelidir. Farkl oturma dzenlerini semedeki ncelikli ama, herkesin birbirini gryor olmas ve bu sayede katlmclar arasnda etkileimin artmasdr. rnein, kolaylatrcnn aklamalarn dinlerken, karlkl bir renim gerekleirken U ya da ember dzeni tercih edilirken, birlikte renmede snfa dalm kk gruplar halinde oturmak daha uygun olabilir. Kolaylatrcnn da bu dzene uygun davranmas gerektii unutulmamaldr. Kolaylatrcnn kendini katlmclardan ayr bir yerde konumlandrmas ocuklarla alma deerlerimizin banda gelen eitler ilikisinin kurulmas nnde engel oluturur.
U Dzen
ember
29
ie ember
Kk Grup
e)
Aktif renmeyi bitirirken; (1)Baz retim yntemlerinin aklda tutma zerine etkileri
Anlatm %5
Okuma %10 Grsel-itsel %20 Gsterme %30 Tartma %50 Yaparak renme %75 rendiklerini kullanma/ Yaratma % 90
30
(2)Aktif renme-geleneksel renme9 Aktif Snf(renme Ortam) Grnt/Oturma Dzeni renciler eitli biimlerde (kmeler halinde, U, O, V ya da i ie ember halinde vb. ) otururlar, hareketli ve srekli etkileim halindedir. retmen snf dolaarak gereksinim duyanlara yardm eder. Ama Bilginin zmsenmesi, anlamlandrlmas ve yeniden retilmesi, renilenlerin kullanlmas, problem zme, kavrama. Kurallar Herkes birbirinin hakkn ihlal etmeden ayn anda konuabilir. Dersin akn salayacak kurallar dnda fazla kural yoktur. Varolan kurallarn birlikte oluturulmas tercih edilir. renci/Katlmc Aratrr, dnr, soru sorar, kefeder, tartr, fikir retir, karlatrma yapar, aklar, rnek verir, anlam karr, nceki renilenlerle ba kurar, deerlendirme yapar, karmlarda bulunur, tahmin eder, neyi nasl reneceine karar verir, kendi eksiklerinin farkna varr, renme malzemesini baka ifadelerle anlatr, rnek ister, neden sonu ilikilerini bulur, bilgiyi yeniden yaplandrr ve Pasif alc konumdadr. Not alr, aktarlan bilgileri ezberler ve snavlarda tekrarlar. Kurallar retrmen tarafndan konur, rencilerin uymas gerekir. Aktarlan bilginin renci tarafndan alnmas ve tekrarlanmas. Geleneksel Snf renciler sralar halinde hareketsiz oturur ve balarnda retmen anlatm yapar. Etkileim snrldr
Akgz, K.. (2002). Aktif renme kitabndan alntlanmtr.
31
renmek iin urar. retmen/ kolaylatrc Sorunlar renmeyi kolaylatrr. Kendisi de renme srecinin parasdr. renciler arasnda fikir atmalar yaanabilir ancak bunun gelitirici ynleri vardr. Uzman, bilgi aktarc, karar vericidir. rencilerin dersten sklmalar, ezbercilik, disiplin bozulmas, ilgisizlik, retmenlerin tkenmilii ve gelimenin yaval, yetersiz sosyal etkileim, bilgiyi yeterince kullanma frsat bulamama Avantajlar Balam Etkili, ekonomik, kullanl, bilgiyi kullanma frsat salayc renmeyi paylama,rencinin renme kapasitesini gelitirme, herkesin baarl olmasn salama Yalnz renme, yarma, iyileri seme ve baarszlar eleme, rencinin kapasitesini duraan kabul etme, tek tip retim. --------
Aktif renmenin temel noktalarn yeniden vurgulamak gerekirse: -renen, renme srecinin aktif/katlmc bir esidir. -renme birikimli yani belli bilgilerin bir btnlk oluturmasyla oluan bir sretir. -renenlerin renme kapasiteleri kullanlan farkl yntemlerle arttrlabilir. -renme malzemesi renene bildii ve renme tarzna uygun balamda sunulmaldr. -Kalclk iin renilenlerin gndelik yaamda kullanlmas gerekir. -renme srecinde etkin olmak ve bilgiye ulamak iin ura vermek kiinin renme motivasyonunu artrr. -renmede ezber deil anlam ve baka renmelerle kurulan iliki nemlidir.
rnein; Geometri almasnda ocuklarn somutlamakta zorluk ekilebilecekleri ekiller (gen, kare, yamuk) yerine gnlk hayatlarnda ska karlatklar objeler zerinden rnek vermek renmeyi kolaylatrr.
32
ocuklarn almalara Katlmn Attrmada pular10 Deneyimli kolaylatrclar, en ekingen ve ilgisiz grnenler dahil tm ocuklar etkinliklere tam olarak katabilirler. Aada bunu salayacak baz neriler yer almaktadr: ocuklarn anlayabilecekleri ak bir dil kullann, zel terimlere bavurmaktan kann. Olumlu bir iletiim kurulmas iin ben dili kullann: rnein Anladnz m? sorusu yerine anlatabildim mi? diye sorun. Herkesin anladndan emin olmak iin sorularnz birka kez farkl ekillerde sorun. Sorunun stnde dnmelerini salamak iin evet veya hayr yant verilemeyecek ak ulu sorular tercih edin: rnein Bu etkinlii sevdiniz mi? yerine Bu etkinlikte neler hissettiniz? diye sorun. Tartma iin temel kurallar ocuklarla birlikte belirleyin ve bunlara uyulmas sorumluluunu zaman iinde ocuklara brakn. Sessiz duran ocuklar belirleyin, onlardan kendi deneyimlerini anlatmalarn veya paylamalarn isteyin, ancak katlmalar iin bask yapmayn. Eit ve etkin katlm salama asndan grup almalarnda farkl roller oluturun: rnein, bir ocua saat tutma, dierine malzemelerle ilgilenme, bir bakasna rapor verme ya da not alma ii verin. ocuklar birbiriyle almaya altnda bu iblmn kendilerinin yapmasn salayn. Grup Dinamii etkinlikleri arasndan birlii ile renme Gruplarnda Roller etkinlii byle bir dzenleme iin yol gsterici olabilir. Her ocuun etkinlie katk salayacak bir eyler yapabileceini vurgulayn. Dzenli aralklarla zet yapn veya bunu zaman zaman ocuklardan isteyin. Balamadan nce etkinliin admlarn (ynergeyi) net biimde anlatn ki ocuklar ne olacan nceden bilsinler. Herhangi bir etkinliin ocuklardan birini mahcup, komik veya dalga geilecek duruma drmemesine zen gsterin. Byle bir durum ortaya ktnda uygun biimde mdahale edin. Etkinlii, mmknse her zaman, nceki ve sonraki etkinliklerle ilikilendirin.
10
Pusulack ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzundan alntlanmtr.
33
Mmkn olduunda dier kolaylatrclarn desteine bavurun; bylelikle ocuklar daha ok kolaylatrc ile temas kuracak, bu da onlar farkl dnme ve renme tarzlar ile tantracaktr. Hibir kolaylatrcnn her eyi tam tamna kontrol altnda tutamayacan, her ocuu her an gzetemeyeceini unutmayn. Ar mklpesent olmadan dikkatli olun yeter.
34
III.
ETKNLKLER ETKNLKLER A. ocuklarla alrken Kolaylatrcnn ini Kolaylatrma 1. Tanma ve Kaynama;
a) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr? Belli amalar, almalar kapsamnda bir araya gelen bireylerin birbirlerini tanmalar etkinliklerin yaplabilmesi iin ok nemlidir. Tanma ve kaynama etkinlikleri ocuklarn/katlmclarn ilgilerini etkinlie toplamalarna yardmc olur. almalara balamadan nce grubun yapsna gre bir ya da birka etkinlik seilerek bu uygulamalara zaman ayrlmas ok nemlidir. Tanma ve kaynama etkinlikleri, tm katlmclarn/ocuklarn birbirlerinin isimlerini ve farkl zelliklerini renmesini salayarak gruba gvenlerinin artmasn ve dolaysyla etkinlie aktif katlmlarnn salanmasn da kolaylatrr. Tm bunlarla birlikte zellikle ocuklarla yrtlen almalarda tanma ve kaynama etkinlikleri ocuklarn kendilerini ifade etmeleri iin ortam yaratt iin zellikle zerinde durulmas gereken almalardr. Hem ocuklar hakknda bilgi ve fikir sahibi olmamz hem de doru etkinlikler seildiinde onlarn kendilerini nasl ifade etmeyi tercih ettiini anlamamza da yardmc olur. Aadaki etkinlikler arasndan birlikte alacanz gruba ve bu etkinlik sonras yapacanz almaya en uygun yntemi semek yrteceiniz almann btnlkl olmasna yardmc olacaktr. Ayrca yrttnz almalar srasnda da ocuklarn dikkatinin daldn ya da skldklarn gzlemlerseniz uygun bir kaynama etkinlii seerek ocuklarn tekrar dikkatlerini toplamalarn ve etkinlie dnmelerini salayabilirsiniz. zellikle snma zellii de tayan etkinlikler, ocuklarn fiziksel olarak hareket etmelerini salad iin hem canlanmalarna hem de ihtiya duyduklar biimde enerjilerini harcamalarna olanak tanr.
Unutma; en keyifli etkinlik her zaman iin en iyi ileyecek etkinlik olmayabilir. Bu nedenle etkinlie seerken ve etkinlie balamadan nce Amman Dikkat!!! notlarna gz atmakta yarar var.
Bu blmdeki etkinlikler, katlmcs ya da eiticisi olunan eitimlerdeki deneyimlerden derlenmitir. Etkinliklerin tasarm srecinde katks olan, ismini bilmediimiz tm eitimcilere teekkr ederiz.
35
b) Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge
Etkinlik nerileri emberin ine Yr Tanma 10-20 katlmc 15-20 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri - Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. -Kolaylatrc oynayacaklar oyunun ynergesini verir. -Kolaylatrcdan balayarak tm katlmclar herkesin duyabilecei ekilde yksek sesle ismini syler ve 3 defa tekrarlanr. -Ardndan kolaylatrc katlmclardan birinin ismini syler ve sylerken o kiinin yerine doru ynelir. - Bu srada ismi sylenen katlmcnn da yeri terketmeden bir baka katlmcnn ismini sylemesi ve o kiinin yerine doru ynelmesi gerekir. - Katlmclar bu almay kolaylkla yapabildiklerinde kolaylatrc ayn anda iki ya da kiinin bunu yapmasn isteyebilir. -Tm katlmclarn isimleri birka kez sylendiinde uygulama bitirilir.
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge
Sfat sim Tanma 10-30 katlmc 10-30 dk. (Grup byklne gre deiir) Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri -Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. - Kolaylatrc katlmclara isimlerinin ilk harfi ile balayan bir sfat bulmalarn ister. Dnmeleri iin zaman verir. -Kolaylatrcdan balayarak tm katlmclar herkesin duyabilecei ekilde yksek sesle nce isimlerinin ba harfi ile
36
balayan sfat ardndan da isimleri syler. -Her katlmcnn kendi isminin sfatn ve ismini sylemeden nce, kendinden nceki tm katlmclarn sfat ve ismini tekrarlamas gerekmektedir. -Tm katlmclar sfat ve isimlerini sylendiinde uygulama bitirilir. Katlmclarn kendilerini tanmlayan bir sfat bulmalar da istenebilir. Sfat yerine yemek, hayvan ad, ehir ya da semt isimleri de kullanlabilir.
eitlemeler
sim ve Tanma 10-30 katlmc 10-30 dk. (Grup byklne gre deiir) Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri - Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. - Srayla tm katlmclar isimlerini syler ve ardndan bir hareket, ekil ya da mimik yapar. -Her katlmcnn kendi isminin sylemeden ve hareketini yapmadan nce, kendinden nceki dier katlmclarn isim ve hareket/ekil/mimiklerini tekrarlamas gerekmektedir. -Tm katlmclar sfat ve isimlerini sylendiinde uygulama bitirilir.
Bayramlama-El skma Tanma-Kaynama 20-30 kii 10-15 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmesi letiim kurmalar -Tm katlmclardan oda ierisinde yrmeleri ve 10 dakika ierisinde olabildii kadar ok kiiyle el skp karlkl olarak isimlerini syleyerek kendilerini tantmalar istenir.
37
-El skma srasnda varsa mzik kullanlabilir.
Parmak Tanma ve kaynama 10-30 katlmc 10 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri Aktivite ncesi merak edilen konular zerine gr paylamalar - Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. -Tm katlmclar yzk,orta ve iaret parmaklarn havaya kaldrrlar. -Yzk parma katlmcnn ismini, orta parmak en ok gitmek istedii lkeyi, iaret parma da en sevdii iecei temsil eder. - Katlmclarn odann iinde dolamalar ve karlatklar kiilerle 3 parmaklarn birbirine dedirerek parmaklarn temsil ettiklerini birbirlerine sylemeleri istenir. -Ama belirli bir sre iinde en ok kiiyle karlamaktr. -Kolaylatrc uygun grd zaman etkinlii bitirebilir.
eitlemeler
Parmak says arttrlabilir, parmaklarn temsil ettii eyler yaplacak aktiviteye, ilenecek konunun ieriine gre belirlenebilir: Sevdii, sevmedii, merak ettii eyler gibi.
Ping Pong Tanma ve kaynama 10-30 katlmc 15-25 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri - Katlmclar ayakta durarak bir ember olutururular. -Gnll bir ebe seilir -Ebe ortaya geerek emberden bir kiiyi iaret eder ve kiiye ping ya da pong der. - aret ettii kiiye ping derse iaret edilen kii kendi solundaki
38
kiinin ismini 3 saniye iinde sylemelidir, pong derse sandaki kiinin ismini sylemelidir. Yanl sylerse ebe olarak ortaya geer. -Ebe, uzun sre ortada kalnca ya da herkesin kendi yanndakinin ismini ezberlediini dnp yer deitirmelerini istediinde ping-pong diye barr. Ping pong dendiinde herkes yer deitirmek zorundadr. eitlemeler Ping-Pong yerine soan-sarmsak da kullanlabilir
Alfabetik Sra Tanma ve kaynama 10-30 katlmc 10-15 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri Aktivite ncesi snma -Katlmclar emberde ayakta dururlar. -Katlmclardan hibir ekilde konumadan isimlerine gre alfabetik sraya girmeleri istenir. -Balang-biti noktalarn kolaylatrc belirler ya da tamamen katlmclara brakr.
nsan Tombalas Tanma ve kaynama 10-30 katlmc 30 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri Aktivite ncesi snma Katlmc says kadar insan tombalas izelgesi nsan tombalas izelgesi ktlar (EK 2) -Tm katlmclara daha nceden hazrlanm insan tombalas izelgesi datlr. -izelge katlmclarn birbirleri hakknda renmelerini istediiniz ekilde hazrlanabilir.(ya da sorular bu ekilde verilebilir) -Daha sonra katlmclara birbirleriyle konuarak sorulan
39
sorulardaki zellie sahip insan bulmaya almalar sylenir. -Katlmclardan kutunun altna bulduklar kiinin adn yazmalar istenir. -izelgede ayn insann ismi iki defa bulunamayacaktr. -Ama katlmclarn mmkn olduu kadar ok kiiyle konuup ismini ve zelliklerini renmesidir. -izelgeyi ilk tamamlayan tombala yapar ve oyunu kazanr. -Daha sonra bu katlar odann bir yerine aslabilir. Bylece tm katlmclar birbirleri hakknda bilgi sahibi olmu olurlar.
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar
Materyal Hazrlk Ynerge
Top ve Tanma ve kaynama En fazla 20 10-20 dk. Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri Aktivite ncesi snma Katlmclarn birbirleriyle gz temas kurmas Tenis topu byklnde bir top - Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. 1. Aama -Kolaylatrc gz gze geldii bir kiiye kendi adn syleyerek topu atar. -Topu alan kii de kendi adn syleyerek topu gz gze geldii baka bir kiiye atar. - Oyunda top atma/top tutma, ad syleme ve gz gze bakmaktan baka bir eylem yaplmaz ve konuulmaz. - Oyun giderek hzlanr II. Aama -Katlmclar gz gze gelip topu attklar kiinin adn sylerler. -Oyunun bu aamas da gittike hzlanr.
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre
Kim karsa Tanma ve kaynama En az 20 kii 5-10 dk.

40
Amalar Materyal Hazrlk Ynerge
Katlmclarn birbirlerinin isimlerini renmeleri letiim kurmalar Katlmclarn tamamna yetecek kadar isimlik veya yaka kart poet ya da bez torba - Katlmclardan isimliklere veya yaka kartlarna isimleri yazmalar istenir. -Ardndan katlmclar dolatrlan torbann iine isimlerini atarlar. -Daha sonra herkes torbadan bir isimlik/yaka kart alr ve tm katlmclar ayn anda kartn zerinde ismi yazl kiiyi bulmaya alr. -Bu birka kez tekrarlanabilir.
Hayat Kutusu Tanma ve kaynama En az 20 kii 5-10 dk. Katlmclarn birbirlerini daha yakndan tanmalar Katlmc says kadar hayat kutusu formu Hayat kutusu formu ktlar (EK 3) - Katlmclardan kendilerine daha nceden tanmadklar bir e bularak ikili gruplar oluturmalar istenir. - Ardndan hayat kutusu formu datlarak elerine sormadan, sorulan sorular 10 dk. iinde tahmin ederek cevaplamalar istenir. - Daha sonra kendi verdikleri cevaplar eleri ile paylarlar. - Katlmclar eleriyle birbirlerini ne kadar tanyabildiklerini grrken, birbirleri hakknda bilmedikleri eyleri renme frsat bulurlar.
sim-Resim Tanma ve kaynama En az 10 kii Katlmc saysna bal olarak 10-30 dk. Katlmclarn birbirlerini daha yakndan tanmalar Renkli ya da beyaz katlar kartonlar (10 cm.*10cm byklnde kesilmi) boya kalemleri, - Katlmclar emberde otururlar. -Kolaylatrc, katlmclardan birer kat ve istedikleri renklerde
41
boya kalemi almalarn ister -Tm katlmclar katlarn aldktan sonra, kolaylatrc her katlmcdan kadn zerine isimlerini yazmalarn ve kendilerini anlatan/sevdikleri bir obje izmelerini ister -Tm katlmclar isimlerini ve resimlerini tamamladktan sonra herkes srayla kendini tantr ve izdii ekli neden izmeyi tercih ettiini anlatr.
Sen hi Kaynama -Isnma 10-15 kii En az 5 dakika Katlmclarn birbirlerini tanmalar Hareketlenmeleri, canlanmalar - Katlmclar oturarak bir ember olutururular. -Bir katlmc ortada ayakta kalr. -Ortada duran kii Sen hi diye balayan ve daha nce kendi yapt/deneyimledii bir eyi syler. (rnein sen hi aatan dtn m?) -Ayn deneyimi yaayan katlmclar yerlerinden kalkarlar ve hzlca yer deitirirler. -Ortadaki kii de bo bir sandalyeye oturmaya alr. -Sandalye bulamayan kii ortada kalr ve Sen hi diye balayan baka bir cmle kurar. -Kolaylatrc uygun grd zaman etkinlii bitirebilir. NOT: Sandalyeli oyunlar ocuklarn birbirinin cann actma riski tad iin kolaylatrcnn fazladan dikkat gstermesi ve gerekli uyarlar yapmas gereklidir.
Palmiye, Fil, Zrafa Kaynama -Isnma 10-30 kii 10-15 dk. Katlmclarn hareketlenmeleri Grubun birlikte hzl hareket etmesi
42
- Katlmclar oturarak ya da ayakta durarak bir ember olutururular. - Bir katlmc ortada kalr. - Ortada kalan kii rastgele emberden bir kiiyi iaret eder. Ve Palmiye der, iaret edilen kiinin palmiye olmas gerekmektedir. (Palmiye olan kii kollarn havaya kaldrr) Palmiyenin sa ve solundaki kiiler de Hindistan cevizi olup palmiyenin kollarnn altna kafalarn yerletirirler. Bu lnn en yava kiisi ortaya gelerek baka bir kiiyi iaret ederek palmiye der. Katlmclar bunu yapmakta hzlandklarnda iki unsur daha eklenir. - Fil ve Zrafa; bu defa ortadaki kii fil, zrafa ya da palmiyeden birini seer. Fil; iki koluyla hortumu oluturur. Sa ve sol yandakiler ise filin kulaklarn. Zrafa; iki eliyle kafasnn zerinde zrafa kafasn yapar. Sa ve sol yandakiler ise yere melerek zrafann ayaklarn olutururlar. - Oyun olabildiince hzl devam eder.
Uzay Gemisi Kaynama 10-30 kii 10-15 dk. Katlmclarn hareketlenmeleri Dikkatlerini toplamalar -Kolaylatrc, katlmclara bir uzay gemilerinin olduunu ve hepsinin uzaya yaplacak yolculua davetli olduklarn aklar. - Uzay gemisi kk olduundan sadece kaptann izin verecei snrl sayda eyann yanlarna alabilecekleri syler. -Ardndan katlmclardan srayla yanlarna almak istedikleri eyay sylemeleri istenir. -Kaptan roln kolaylatrc oynar. -Kaptan her katlmcya syledii eyay yanna alp
43
alamayacan belirtir. -Gemiye alnacak eyalar eyay almak isteyen kiinin isminin ilk harfiyle balamaldr. Katlmclar bunu bilmedikleri iin tesadfen gemiye kabul edilen eya ile bunu isteyen katlmclar arasndaki ilgiyi bulmaya alarak kendisine geerli eya bulmaya alr. - Oyun, tm katlmclar oyunun kuraln zp kendine eya bulana kadar almann eitli blmlerinde 10-15 dakika uzunlukta oynanabilir. -Oyun, zellikle kural zen katlmclarn dierlerine sylemeyerek fazladan gtrecekleri eyalar abartmaya baladklarnda daha elenceli bir hal alabilir. NOT: Etkinlik almalarn ilk gnnden sonuna kadar aralarda oynanabilir.
Parmak yakalama Kaynama 10-30 kii 10-15 dk. Katlmclarn dikkatinin toplanmas Grup dinamiinin pekitirilemsi - Katlmclar ayakta durarak bir ember olutururular. - Sa ellerini iaret parmaklar dik olarak havada tutarlar. Sol eller ise ak bir ekilde yanlarndaki katlmcnn iaret parmann stne gelecek ekilde havada tutulur -Kolaylatrc 3e kadar sayar ve - Tm katlmclar sa ellerini yanlarndaki katlmcya yakalatmadan indirirken, sol elleri ile dier yanlarndaki katlmcnn parman yakalamaya alrlar. - Sa parma yakalanan katlmclar (kendileri yanlarndaki parma yakalam olsalar bile) oyundan karlar. -Oyun 3 kii kalncaya kadar devam eder.
44
At Yar Kaynama Isnma 10-30 kii 5-10 dk. Katlmclarn dikkatinin toplanmas Grup dinamiinin pekitirilmesi -Katlmclar birbirlerine yakn ekilde emberde ayakta dururlar. -Kolaylatrc at yarnn hareketlerini anlatr; 1- Dizlere vurmak 2- Solundaki/sandaki kiinin dizlerine vurmak 3- Zplamak! 4- Zpla ve Suyun stnden atla! 5- Solda/Sada Kz/Erkek var 6- Solda/Sada fotoraf var 7- Fotofini -Ardndan kolaylatrc yar balatr; 1- At yarndayz ve balang izgisine dogru ilerliyoruz. 2- Balang izgisi tam nmzde. 3- Basla! (Dizlere vurarak). Atlar komaya balyor. 4-Atlar sola/saga dnyor (solundaki/sandaki kiinin dizlerine vurarak). 5-nmze bir engel kt. Zpla! 6-nmze bir engel ve su birikintisi kt. Zpla ve Suyun stnden atla. 7- Sada/Solda bir Kz/Erkek var (herkes sana/soluna dnerek el sallar). 8-Sada/Solda bir fotoraf var (herkes sana/soluna dnerek glmseyerek poz verir). 9- Yarn son saniyeleri te fotofini! (herkes komik bir biimde durur ve glmser)
Flamingolar ve Penguenler Kaynama Isnma 10-30 kii 10-15 dk.

45
Amalar Materyal Hazrlk Ynerge
Isnma Hareket etme (etkinlik snrlar belli bir ak alanda oynanabilir) -Katlmclardan gnll bir ebe seilir -Gnll ebe flamingo olur ve penguen olan dier katlmclar yakalamas istenir. -Katlmclara flamingo ve penguenin nasl hareket ettii anlatlr. Flamingo; abuk hareket edemez ama zarif, yava ve byk admlar atar. Her hareketinde kanatlarn (yani kollarn) aayayukar hareket ettirir. Penguenler; abuk hareket ederler ama kk admlar atarlar. Adma atarken kuyruklarn sallarlar. (Bunun iin ellerini arkalarnda kavuturarak sallarlar). -Eer bir penguen yakalanrsa o artk bir flamingodur. O da dier penguenleri yakalamaya alr. -Bir penguen kalana kadar flamingolar penguenleri yakalar. -Bir penguen kaldktan sonra bu defa oyun tersine dner ve penguen flamingolar yakalayp penguene dntrmeye alr. -Tm flamingolar penguene dnt zaman oyun sona erer. NOT: Sreye gre etkinlik tm penguenlerin flamingo olduu aamada da sona erdirilebilir.
46
2.
Grup Dinamii;
a) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr? Grup dinamii etkinlikleri birlikte allan ocuklarn eitlik, yardmlama, sorumluluk gven gibi deerler zerine dnmesini salar ve birlikte alma ve ibirlii becerilerini glendirir. Bu sayede yrtlen almalar srasnda, grup iinde etkileim salanmasnn nn aar. Ayn zaman da katlmclarn etkinliklerden stlendikleri rolleri ve yaklamlarn gzlemleyen kolaylatrc, ocuklarn kiisel zellikleri ile bilgi ve becerileri konusunda daha fazla bilgi ve fikir sahibi olabilir. Grup dinamii etkinlii srasnda kimlerin liderlik grevi stlendii, kimlerin daha gzlemci olmay tercih ettii gibi bilgiler kolaylatrcnn ocuklarn ihtiyalarna odaklanmasn salayaca gibi alma boyunca ocuklara uygun sorumluluk paylamn da bulunabilmesinin nn aar. zellikle grup dinamii etkinlikleri sonras etkinliin zerine konumak katlmclarn yaadklar bu deneyimden daha fazla karm yapmalarna ve bu sayede renmenin daha gl biimde gereklemesine zemin oluturur. Aadaki gibi sorular sorarak ocuklar yaadklar deneyim zerine dndrtmek mmkn olabilir. -Neler oldu? Neler hissediyorsunuz? -Ekip ile birlikte hareket etmek nasld? Zorluklar var myd? Varsa neler? -Gnlk hayatta ekip halinde gerekletirdiiniz deneyimler oluyor mu? Bunlar neler? Bu blmde yer alan etkinliklerden bazlar katlmclar aras iletiimi desteklemek amacyla, bazlar da katlmclar kk gruplara ayrmak gerektiinde kullanlabilir. Bu etkinliklerin hem katlmclar arasnda, hem de katlmclarlar sizin aranzda olumlu iletiim salamak konusunda destek olmasn mit ediyoruz. Unutmayn; En keyifli etkinlik her zaman iin en iyi ileyecek etkinlik olmayabilir. Bu nedenle etkinlie seerken ve etkinlie balamadan nce Amman Dikkat!!! notlarna gz atmakta yarar var.
47
Etkinlik nerileri Kr Tren Grup Dinamii 8-15 kii 15 dk. Katlmclar arasnda grup dinamiinin salanmas Katlmclarn gzlerini balamak iin bez Katlmclarn gvenle dolabilecekleri ama engeller olan bir alan. -Katlmclar arka arkaya birbirlerinin omuzlarndan tutarak sralanrlar. -Srann en arkasndaki kii grup lideri olur. -En arkadaki dnda tm katlmclarn gzleri balanr ya da gzlerini kapamalar istenir. -En arkadaki kii sadece eliyle (hi konumadan) grubu ynlendirmeye alr. rnein; grubun saa dnmesi iin nndeki katlmncnn sa omzunu vurur. Ve bu ekilde mesaj grubun en nndeki kiiye kadar iletilir. Ve grup saa dner. -Eer grubun en nndeki kii bir yere arparsa en arkadaki en nne gelir. NOT: Bu etkinlik iin mekann fiziki koullarnn etkinlie uygunluu kontrol edilmelidir.
Kpek Bal Grup Dinamii 10-20 10 dk. ve st Katlmclar arasnda grup dinamiinin salanmas A4 boyutunda katlar -Katlmclardan grup halinde bir adadan dier adaya gitmeleri istenir. -Fakat bu adalarn arasndaki denizde byk kpek balklar olduu hatrlatlr.
48
-ki ada arasna belli aralklarla A4 katlar yerletirilir ve sadece bu katlara basarlarsa kpek balklarndan korunarak karya geebilecekleri sylenir. -Katlmclardan biri bir kere bir kada basmsa, o kadn zerinde her zaman bir ayak bulunmaldr. -Eer daha nceden baslm bir kadn zerinde bir ayak yoksa kolaylatrc kad yerden alr. -Katlmclardan biri katsz bir yere basarsa ya da katlmclar biri ya da birileri birbirinin elini brakrsa tm grup batan balar.
Elektrikli Tel Grup Dinamii 10-15 10 dk. ve st Takm olarak engelleri amak Yardmlama ve koordineli alma p, ipin balanabilecei nesneler (Sra ya da sandalyeler kullanlabilir.) p katlmclarn geebilecei aralar (3-4 farkl gei yeri) ayarlanarak gerilir. -Sandalyeler arasna gerilmi ip elektrik akm geen bir teli temsil eder. pe dokunmak yasaktr. -pin bir tarafna toplanan grubun amac kimse elektrie arplmadan, tm grubun karya gemesidir. - Her boluktan grup byklne gre belli sayda kii geebilir. - Bir katlmc ipe dediinde tm grup batan balar.
eitlemeler
Baz ocuklarn elleri, ayaklar, gzleri, kulaklar balanarak grup almas zorlatrlabilir.
49
nsan Makinesi Grup Dinamii 20-30 30 dk. Grup Dinamii Tartma
-Grup, byklne gre 4-6 kiilik takmlara ayrlr. -Her takmdan kendi bedenlerini kullanarak bir makinay, eyay oluturmas istenir. -Her takmdan istenen kendi aralarnda tartarak bir eyaya/makineye/alete karar vermeleri ve kendi bedenlerini kullanarak dier takmlara sunacak ekilde hazrlanmalardr. -Takmdaki her kiinin makinenin bir paras olarak yer almas ok nemlidir. -Takmlarn almas karar vermesi ve hazrlanmalar iin 15 dk. verilir. -Ardndan tm takmlar srayla kendi makinelerini sunarlar ve dier katlmclardan makineyi tahmin etmeleri istenir.
eitlemeler
Etkinliin daha hzl ilerlemesi iin takmlar belirlendikten sonra kura ile alet/eya/makine isimleri setirilebilir.
Bal kollarla ayaa kalk Grup Dinamii 10-15 kii 5-10 dk. Grup Dinamii
- Katlmclar iki gruba ayrlr ve yere srt srta oturmalar istenir.

50
-Srt srta oturan gruplar da kendi aralarnda sa ve sol yanndaki kiilerle kol kola girerler. -Ama tm katlmclarn birbirilerinden destek alarak ve kollarn ve ellerini kullanmadan hep birlikte ayaa kalkmasdr. -Tm grup bunu yapana kadar uygulama devam eder.
nsan Dm Grup Dinamii 10-20 kii 10-15 dk. Grubun birlikte problem zme becerisini gelitrilmesi
- Katlmclar ayakta omuzlar birbirine deecek ekilde ember olutururlar. - Katlmclarn ellerini ne doru uzatmalar ve gzlerini kapatmalar istenir. - Katlmclar gzleri kapal olarak emberin merkezine doru yavaa ilerlerler. Baka iki kiinin ellerini tutuncaya kadar gzlerini amamalar istenir. - Herkes (farkl) birileriyle elele tutuunca gzler alr. - Bylece grup insan dm oluturmu olur. - Katlmclardan ellerini hi brakmadan tekrar ember haline dnmeleri istenir. -Genellikle zlmesi biraz imkansz grnse de grubun birlikte problem zme becerisi asndan olduka etkilidir.
eitlemeler
zm zorlatrmak iin katlmclarn dm hi konumadan zmeleri de istenebilir.
51
En kk Gazete Grup Dinamii 15-30 kii 10-15 dk. Katlmclarn dikkatinin toplanmas Farkl bak alar gelitirmeleri letiim farkllklarna dikkat ekmek Grup says kadar gazete sayfas. (Sayfa bykl gruptaki kii saysna gre belirlenmelidir.
- Katlmclar 4 -7 kiilik kk gruplara ayrlr. -Her gruba bir gazete sayfas verilir - Gazete sayfas her grubun ortasna yere konur ve kurallar net ve ksa cmlelerle katlmclara aklanr: - Btn grup yeleri birbiriyle temas etmeli, - Btn grup yeleri gazete ile temas etmeli, - Btn grup yelerinin en az bir aya havada olmal, - Bu n en kk gazete ile yapabilen kazanr(ipucu vermemek iin gazete paras dememeye zen gstermek gerekir.) - Kolaylatc(lar) birbirlerine dokunup yerdeki gazeteye de basarak rnek verebilirler. Aklama yapldktan sonra sorulan sorulara kurallar ayn ekilde tekrar edilerek cevap verilir. NOT: Oyunda nemli olan nokta, kurallar sylendikten sonra katlmclarn kurallar ne ekilde algladklarnn gzlenmesidir. Genellikle, katlmclar kurallar dnmek yerine, oyunu rnekte verilen ekilde oynamay tercih ederler. Gazetenin yerde durmasnn zorunlu olduunu belirten ya da gazeteye sadece ayakla dokunulabileceini belirten bir kural olmamasna ramen gruplar genellikle bu yola ynelmektedirler. Oyunun sonunda katlmclarn bunlar grebilmeleri iin kolaylatrc(lar) ok daha kk bir parayla stelik iki ayaklar havada yapabileceklerini iddia ederler ve birbirlerine sarlarak, gazeteden kk bir para koparp ellerinde tutarak
52
zplarlar. Bylece kurallar dahilinde ok daha kk bir parayla da istenilene ulalabilecei gsterilmi olur.
birlii ile renme Gruplarnda Roller Grup Dinamii&ibirlii ile renme 10-20 kii 10 dk. ve st birlii ile renme gruplarndaki rollerin amac tek tek her rencinin grubun baarya ulamasna katksn ak ve net bir biimde belirlemek ve ortak almaya katlan, retken bir grup yesinin sahip olmas gereken beceri ve tutumlara zaman iinde sahip olmasn salamaktr. Bu roller rencilere, tek balarna da deer tayan ortak alma becerileri retir.
-Aadaki roller ocuklara tantlr: Soru Soran; yaplacak ii gruba sunar. alma srasnda srekli sorular sorarak grubun alternatifleri dnmesini ve retken olmasn salar. Cesaretlendiren; dier ocuklar cevap vermeye tevik eder; gzel fikirleri tebrik eder ve yeni fikirler retmelerini destekler. Kontrol eden; herkesin yaplacak ii anlamasn ve buna odaklanmasn salar. Grup iinde sorumluluklarn yerine getirmeyenleri uyarr. Szc; kk grubun bulgularn snfn tamamyla paylar. Zaman tutan; grev iin ayrlm zaman takip eder iin zamannda bitmesini salar. Bunun iin her grup yesini kendi zaman snrna uymas konusunda uyarr. -Teker teker btn roller aklanr. Gerekirse rol nasl yerine getireceklerini ocuklara gsterilir. -4-5 kiilik kk gruplara ayrlnr. - ocuklara gruba verilen grevi yerine getiriken, rollerle kendilerine verilen sorumluluklar da yerine getirecekleri
53
hatrlatlr. - ocuklar btn rolleri anladktan sonra, szc rol hari dier roller datlr. - ocuklardan, stlenmi olduklar rol nasl uygulayacaklarn anlatmalarn istenir ve gerekirse dzeltmeler yaplr, netlemesi salanr - Szc rolnn sunu aamasnda belli olaca ve herkesin bu roln kendisine dmesi ihtimalini gz nnde bulundurarak dikkatle dinlemesi gerektiini aklanr. - Roller kura ile ya da gnlllk esasna gre datlabilir. NOT: Kolaylatrcnn, ocuklara her grup almasnda farkl bir rol vermeye zen gstermesi, rol almayan ocuklar tevik etmesi nemlidir. Kolaylatrc gerekli grrse farkl roller de ekleyebilir. eitlemeler Bu etkinlik kk grup almas gerektiren tm etkinliklerde uygulanabilir. Kaynak Eletirel Dnme, Dnen Snf iin retme ve renme Yntemleri
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk
Hayvanlar Alemi Kk Gruplara Ayrlma 10-30 kii 5 dk. Hareketlenerek ve elenerek kk gruplara ayrlma Katlmc says kadar kk kat, kura ekilebilecek bir torba Katlara ka kk grup oluturulmak isteniyorsa o sayda hayvan ismi yazlr. rnein 20 kiilik bir grubu 5 kk gruba blmek iin, 5 fakl hayvan ismi(kedi, kpek, tavan, maymun, at vb.), gruplarda olacak kii says kadar, yani drder kez yazlr.
Ynerge
-Tm katlmclardan torbann iinden bir kat ekmesi ve kad kimseye gstermemesi istenir. - Herkes ektikten sonra, katlmclarn ektikleri katta yazan
54
hayvann taklidini yaparak kendisiyle ayn hayvan taklit eden kiileri bulmas istenir. -Tm katlmclar grubunu bulduunda etkinlik sona erer.
Atom Kk Gruplara Ayrlma 15-20 kii 10 dk. Katlmclarn dikkatinin toplanmas Kk gruplara ayrma
-Katlmclar rahat hareket edebilecekleri bir alanda ayakta dururlar. Kolaylatrc aadaki aklamalar yapar: -Atomlar bolukta serbeste hareket ederler. Hareketlerinin hzn belirleyen tek faktr ortamn scakldr. Scaklk ykseldike atomlarn hareket etme hz artar, scaklk dtke hzlar der. Ayrca uygun ortam salandnda atomlarn baka atomlarla birleerek molekller oluturma eilimindedir. - Kolaylatrc bu bilimsel aklamalar yaptktan sonra katlmclara oyunun kurallar anlatr. - Katlmclarn odada aynen bir atom gibi serbeste hareket etmeleri istenir. - Hareketlerinin hzn ise kolaylatrcnn bildirecei scaklk belirler. - Kolaylatrc, scakl ykselttiinde katlmclardan hzl hareket etmeleri, drdke yava hareket etmeleri ister. rnein 50 derecede yryen katlmclarn, scaklk 150 dereceye ktnda komalar gerekir. -Ayrca kolaylatrc katlmclardan molekl oluturmalarn isteinde ka atomlu bir molekl olusturmalarn istediini de belirtir.
55
- Molekl oluturma ynergesi alan atomlar en yaknlarndaki atomlarla birleerek istenilen atom saysnda molekller olutururlar. - Kolaylatc birka defa farkl sayda moleklleri oluturduktan sonra, son olarak istedii kk grup saysna gre ocuklar bir araya getirir ve oyunu bitirir. eitlemeler Bu etkinlik hem katlmclar kk gruplara ayrmak iin hem de katlmclarn hareketlenmesi iin kullanlabilir.
Ayna letiim 10-20 kii 10-15 dk. rencilerin birbirleri ile harekete dayal iletiim kurmalarna frsat vermek
- Katlmclar ikili gruplar olutururlar - Her iki ellerinin avularn birbirlerine yaklatrrlar ama dedirmezler -Kolaylatrc, katlmclardan ellerini yavaa hareket ettirerek (ayn aynada olduu gibi) birbirlerinin hareketlerinin aynsn yapmalarn ister.
eitlemeler
Bu etkinlik iletiim amal ellerle ve yava yaplabilecei gibi mzik eliinde daha hzl tempoyla da uygulanabilir.
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal
Seni dinliyorum letiim 6-12 kii 10-15 dk. letiim, gven, ibirlii Sabit durabilecek eitli materyaller
56
Hazrlk Ynerge
Oyun alanna eitli materyaller-engeller yerletirilir Balang ve biti izgileri belirlenir - Katlmclar ikili gruplar olutururlar. -kili gruplarda elerden birinin gzleri balanr. Ve balang izgisinde durur. - Dier e ise biti izgisine geer. -Biti izgisindeki e ynergelerle kendi einin yanna doru alandaki engellere ve materyallere arpmadan gelmesini salar. -Eer gzleri bal e bir engele arparsa bir adm geri gider ve yeniden ynerge alr. -Daha sonra eler yer deitirir. Bu defa ynerge veren ein gzleri balanr. Ve tm katlmclarn iki durumu da deneyimlemesi salanr.
57
3.
Deerlendirme;
a) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr? ocuklarla yrtlen almalarn hedefine ulap ulamadnn gzden geirilmesi, alma ncesi katlmclardan/ocuklardan gelen beklentilere cevap verilip verilmediinin deerlendirilmesi hem etkinliin verimini arttrmak hem de daha sonraki almalar iin neyi yapp neyi yapmamz gerektiini gstermesi asndan ok nemlidir. Bu nedenle Amman Dikkat notlarnda da vurguladmz gibi almann ncesinde almann hedeflerini somut, llebilir, gereki ve belli bir zaman dilimini kapsayan bir ekilde tanmlamak gereklidir. almann/etkinliin ardndan ise farkl yntemler kullanarak deerlendirme yaparak bu hedeflere ulap ulamadmz, ocuklarn/katlmclarn beklentilerinin karlanp karlanmadn renmemiz hem yrttmz almann etkisini grmek iin hem de sonraki almalar iin yol gstermesi asndan vazgeilmezdir. Bunun iin, ocuklarn almayla ilgili grlerini paylamalarn salayacak farkl etkinlikler aada paylalmtr.
Her ocuk farkldr ve zeldir ve her ocuk kendisini kendine zg bir biimde ifade eder bu nedenle deerlendirmede szel, grsel ve yazl deerlendirmelerin bir arada kullanmas tm ocuklarn deerlendirmeye katk salayabilmesi iin nem tar.
58
Etkinlik nerileri Hedef Tahtalar Deerlendirme 10-20 katlmc 20-30 dk. Deerlendirme, katlmclarn fikrini renme Karton, kalem, boya kalemi, raptiye, yapkan Deerlendirilmesi istenilen tm etkinlikler iin kartonlara hedef tahtalar izilir. -Katlmclar bireysel olarak hedef tahtas zerine x iaretleri koyarlar. -Hedef tahtasnn ortasna doru konan arplar kiinin o etkinlikten memnun kaldn darlara doru konanlar ok fazla memnun kalmadn/tatmin olmadn gsterir. -Bu uygulama srasnda kolaylatrcnn katlmclar yalnz brakmas nerilir.
Ke Kapmaca Deerlendirme En fazla 20-25 kii 10-15 dk. Deerlendirme, katlmclarn fikrini renme -Katlmclar odann tam orta noktasnda ayakta durular. -Kolaylatrc katlmclara deerlendirilmesini istedii soruyu sorar (rnein; bu etkinlik hounuza gitti mi?) -Katlmclar odann deiik yerlerine dalrlar. -Odann ortasnda ve dik durmak etkinliin olumlu getii/katlmcnn bu etkinlikten memnun olduu anlamn, kenarlarda ve daha eilmi durmak ise katlmc iin bu etkinliin olumsuz getii/katlmcnn etkinlikten holanmad anlamn tar. -Katlmclar, farkl yerlerde duran katlmclara neden o noktalarda durduklarna dair fikirlerini sorarlar.
eitlemeler
Bu deerlendirme etkinlik esnasnda da katlmclarn durumlarn renmek iin hzlca uygulanabilir.

59
Hava Durumu Deerlendirme 10-15 kii 5-10 dk. Katlmclarn ruh halini renmek -Hava durumu daha ok gne baslarken kullanmaya uygun bir etkinliktir. -Bylelikle katlmclar dierleriyle o gn iinde bulunduklar ruh halini paylaabilirler. -Her bir katlmc dierlerine hava durumu terimlerini kullanarak ruh halini anlatr.
eitlemeler
Bu deerlendirme etkinlik esnasnda da katlmclarn durumlarn renmek iin hzlca uygulanabilir.
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk
Grafik/Skala Deerlendirme 15-30 5-10 dk. Katlmclarn farkl oturumlar hakknda deerlendirmelerini almak Byk pano kad, tahta kalemleri Deerlendirilmesi istenilen tm etkinlikler byk pano kadna yazlr. Ve 1den 10a kadar rakamlar yazlr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Oturum1 Oturum2 Oturum3
Ynerge
-Pano kad duvara aslr ve katlmclardan her bir oturum/etkinlik iin 1den 10a kadar puanlar vermeleri istenir. -1 olumsuzu 10 olumluyu temsil eder. -stenirse en saa bir de notlar kolonu eklenebilir. - Bu uygulama srasnda kolaylatrcnn katlmclar yalnz brakmas nerilir.
60
Oyun Park Deerlendirme Kk Grup 4-8 kii 10-15 dk. Katlmclarn etkinlikte kendilerini nasl hissettiklerini paylamalar Oyun Park grselinin katlmc says kadar kts (EK 4) Boya kalemleri -Kolaylatrc, tm katlmclara Oyun Park Grselinden birer kopya datr. -Ardndan katlmclardan bu grselde yer alan ve kendilerine yakn bulduklar bir kiiyi seip boyamalarn ister. -Katlmclar neden o kiiyi boyadklarn da dnmelidirler. -Katlmclara bunun iin 5 dk. verilir. Ardndan herkes srayla, kimi ve neden boyadn katld etkinlik zerinden anlatr.
Hzl Tur Deerlendirme 15-20 kii 15-20 dk. Belli bir konudaki bilgi, sonu vb. dncelerini gzden geirmek -Kolaylatrc nce zerine dnlecek konu ve soruyu syler. (rnein: Bugn neler rendiinizi dnyorsunuz?) Ve katlmclara dnmeleri iin birka dakika zaman verir. -Ardndan hzl tur balar, srayla herkes dncesini syler. -Ancak daha nceden sylenen bir ey tekrar edilemez. -O an aklna bir ey gelmeyen renciler pas/geiniz diyebilir. -Kolaylatrc 2-3 kez hzl turu dndrebilir. Bylece katlmclar etkinlikle ilgili sylenmemi daha fazla ey hatrlamaya alrlar
61
Doru mu? Yanl m? Deerlendirme 15-20 kii 15-20 dk. renilenler hakknda dncelerin, bilgilerin paylalmasn ve deerlendirme yaplmasn salamak lenen konularda bir dizi doru, bir dizi yanl tmcenin oluturulmas ve kartlara yazlmas -Doru-Yanl kartlar katlmclara datlr -Katlmclar istedikleri bir yntemle (birbirlerine sorabilirler, kitap-defterlerinden kontrol edebilirler) hangi tmcelerin doru olduunu aratrrlar -Tmcelerin doruluu ve yanll snfa tartlr -Kolaylatrc gerekli grd yerlerde devreye girerek katlmclara yardmc olur.
eitlemeler
Bu uygulama zellikle ders destek sonrasnda kullanlabilir. Bylece katlmclarn rendikleri zerine yeniden dnmelerini salar.
renme Galerisi Deerlendirme 15-20 kii 15-20 dk. Katlmclarn, belli bir srede neler rendiklerini deerlendirmelerini salar. -Katlmclar 2-4 kiilik gruplara ayrlrlar. -Kk gruplardan o gnk etkinlikten/uygulamadan hangi bilgileri, becerileri edindiklerini, ne tr gelimeleri kaydettiklerini listelemeleri ve resmetmeleri istenir. -Listeler duvara aslarak sergilenir. -Daha sonra katlmclardan listeleri inceleyerek, kendilerinin de renmi olduu ancak kendi listelerine yazmay unuttuklar maddelerin nne iaret koymalar istenir. -Ardndan katlmclarn eklemek istedikleri noktalar var ise byk grupta tartlr.
62
Katlyorum Katlmyorum Deerlendirme 15-20 kii 15-20 dk. nceki renilenler arasnda ba kurulmas, renilenler hakknda dnlmesi ve deerlendirme yaplmas - Konunun/etkiliin balca dnceleri kolaylatrc ve katlmclar tarafndan belirlenir. - Katlmclardan bu dnceleri ifade eden tmcelerin aadaki gibi bir forma yerletirilmesi istenir.
Konu/Tmceler nce Sonra Katlyorum Katlmyorum Katlyorum Katlmyorum ..
- Katlmclardan, katlyorum/katlmyorum formlarnn ders ilenmeden nceki blmnn doldurulmas istenir. - Ardndan ders/etkinlik ilenir. - Ders/etkinlik bitiminde formun katlmclar tarafndan tekrar doldurulmas istenir. - Son olarak katlmclar ders/etkinlik ncesinde katlmadklar ve ders/etkinlik sonras katldklar (ya da tam tersi) tmceleri byk grupta nedenleriyle birlikte paylarlar. NOT: Bu etkinlik genel deerlendirmenin yan sra, nceden bilinenler ile ders iinde renilenler arasnda ba kurma amacyla da uygulanabilir.
63
B.
ocuklarla alrken Alternatif Teknikler Yaratmak 1. Alternatif Teknikler a) Etkinlik nerileri Keleme Tartma, zm nerisi gelitirme 10-20 kii 40 dk. Genellikle net bir yant olmayan sorular ve problemler zerinde alrken kullanlr. ocuklara problemin zm iin bilgi toplamalar, onlar zmleyerek zm nermeleri ve nerilerini savunmalar frsat verir. Kartonlar (seilecek zm nerisi saysnda) Uygulamada srayla u ilemler yer alr; -Uygun bir problem seilir ve katlmclara aklanr -Olas zmlerin arasndan zellikle tartmal olanlar seilir -Seilen zmler kartonlara yazlarak, snfn eitli kelerine aslr -ocuklardan kendilerine en uygun olan keye gitmeleri ve orada toplamalar istenir -Ayn keyi seenlerin oluturduu gruplardan o zm seme nedenlerinin tartlmas ve gerekelerinin hazrlanmas istenir -Hazrlanan gerekeler snfa sunulur -Snfa tartma yaplr ve sonuca varlr. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Kullanm Alan/Amac
Kaynak
ember Tartma, Gr gelitirme 15-25 40 dk. Snf ii tartmalar canlandrmak, mmkn olduu kadar ok
64
sayda renciyi tartmaya katmak iin kullanlr. Materyal Hazrlk Ynerge Sralarn i ie iki ember halinde oturulacak ekilde dzenlenmesi Uygulamada srayla u ilemler yer alr; -Tartlacak konu ocuklarla paylalr. -Eer daha nceden yapmadlarsa ocuklarn tartmaya hazrlanmas iin sre verilir. -Tartmaya katlacak olan ocuklarn i embere, dinleyicilerin d embere oturmas istenir. - emberde, sonradan d emberden tartmaya katlacaklar iin bo yerler braklr. -Tartma balar . -stenirse tartma iin belli bir sre verilebilir. -Tartma sonuca balanr. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Zihinsel Haritalama likilendirme 10-30 kii 30 dk. renilenler arasnda anlaml ilikiler kurulmas, ilikilerin kefedilmesi. Neden sonu ilikilerinin kefedilmesi Kavramlarn yazlaca kk kartlar Bir konudaki btn nemli kavramlarn ya da dncelerin her birinin kk kartlara ayr ayr yazlmasyla oluturulan destelerden ocuk says kadar hazrlanr.
Materyal Hazrlk
Ynerge
Uygulamada srayla u ilemler yer alr; - Her ocua bu destelerden birer tane verilir - Kartlar, zerlerindeki kavram ya da dncelerin birbiriyle ilikilerini gsterecek biimde yerletirmeleri istenir - Yerletirme ii bir masada, duvarda ya da yerde yaplabilir.
65
- ocuklar, bu almay bireysel olarak ya da grupla yapabilirler. - Sonunda elde ettikleri haritalar snfta sunulur eitlemeler/neriler Bu etkinlik tarih renimi kapsamnda kullanlmak iin de olduka elverilidir, zihin haritalamay kronolojik yapmalar istenebilir Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Nesi Var? Bildiklerinin zerinden geme 10-30 kii 15-20 dk. ocuklara bildiklerini oyun oynayarak, elenceli bir biimde gzden geirme frsat salamak
Uygulamada srayla u ilemler yer alr; - Oyunun banda snftaki ocuklardan biri dar kar. - Snfta kalanlar, kendi aralarnda dersle ilgili bir olay ya da kavram belirlerler. -Olay ya da kavramla ilgili hangi ipularn vereceklerini kaynaklardan da yararlanarak kararlatrrlar. - Daha sonra dardaki ocuk snfa gelir ve snftaki eitli ocuklara nesi var sorusunu yneltir. - ocuklar, o olayla ya da kavramla ilgili ipularn verirler. -pularnn says ve tahminde bulunma hakk, snfa, zellikle belirlenen olayn ya da kavramn gl gz nnde bulundurularak kararlatrlr. ocuk tahminlerde yanlrsa biraz daha ipucu ve tahmin hakk verilebilir. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
66
rnek Olay Yntemi Problem zme, analiz etme 5-20 kii 40 dk. Gerek hayatta karlalan problemlerin snf ortamnda zlmesi yoluyla renmenin salanmas amalanr. Bu yntem ocuklara bir konuyu ya da beceriyi kazandrmak ve o konuda uygulama yaptrmak amacyla da kullanlr. Bir problemi zmek, analiz edip sonuca ulamak amalanr.
- Snfa getirilecek rnek olay belirlenir. rnek olayda temel bir sorun bulunmas nemlidir. - ocuklardan bu sorunun analiz edilmesi istenir, bylece sorunun iyice anlalmas salanr. - rnek olay; hedefler, ilikiler ve deerler asndan deerlendirilir. - rnek olayda beklenen zm iin ocuklara n bilgiler verilebilir, bu amala yazl bir n bilgi ya da grsel malzeme kullanlabilir. - rnek olay iin ynlendirici tartma sorular nceden kolaylatrc tarafndan belirlenmeli; olayn nedeni, olu ekli ve sonular zerinde tartmalarn younlamas salanmaldr. - Tartma sonunda ortaya kan ilke ve sonular ile en ok gr birliine varlan neriler belirlenip bir yere kaydedilebilir. - ocuklara, rnek olayda elde edilen sonulardan ve deneyimlerden kendi hayatlarnda ne ekilde yararlanabilecekleri sorularak kendi hayatlaryla ilikilendirmeleri salanabilir. Demirel, . (1998) Genel retim Yntemleri.
Kaynak
67
Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Kullanm Alan/Amac Materyal Hazrlk Ynerge
Mahkeme Yntemi Tartma, deerlendirme 8-16 kii 60 dk. Tartma, konuya farkl alardan bakabilmek ve deerlendirmek - Tartma konusu ya da problemi seilir - ki tarafn avukatlar, aratrmaclar, tanklar belirlenir, hakim ve katip kararlatrlr ve kalanlar jri yesi olur. - Btn ocuklarn konuyla ilgili aratrma yapmalar ve malzeme toplamalar, ardndan da gruplarn avukat, tank, jri yesi, aratrmac rolndeki yelerinin bir araya gelerek bulduklarn tartmalar ve hazrlk yapmalar istenir. - Mahkeme balatlr. - Avukatlar savunmalarn yaparlar. - Tanklar kantlarn sunarlar. - Avukatlarn sorular sormas ve yaplan aklamalarn kendi savlarn destekleyen yntemlerini ortaya karmalar istenir. - Hakim yanllar ve eksikleri belirler. - Son olarak jri yeleri kimin hakl olduuna karar verir. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
Beyin Frtnas Yntemi Gr paylam, zerine dnme 8-20 kii 20 dk. Bir problemi zmek, bir konuyu netletirmek gibi amalarla kullanlr. Snftaki ocuklarn tmnn katlmasna elverili olmas, onlarn yaratcln tevik etmesi, dersi ilgin duruma getirmesi ve kullanl olmas nedeniyle nerilmektedir.
68
-Bir ya da grup bykse iki sekreter seilir. -Tartma konusu ya da problemi sunulur. -Ardndan ocuklarn tartma konusu ile ilgili dncelerini duraksamadan sylemeleri istenir. - Sekreter/ler/in sylenenleri kaydetmeleri (ya da kolaylatrcnn kaydetmesi) istenir. -Kaytlar tartlr ve deerlendirilmesi yaplr. -Ekip olarak bir sonuca varlr. NOT: Beyin frtnasnn etkili olmas ve ncelikle amac olan yaratcl zendirmesi iin; nerilere glmek, alay etmek vb. davranlarn gsterilmemesine, ayrca sessiz ve ekingen ocuklara konuma frsat verilmesine zen gsterilmelidir. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
Takas Pazar Gr ve zm nerisi paylam 10-20 kii 30 dk. ocuklarn birbirlerini tanmalar, grlerini, zmlerini birbirleriyle paylamalar amacyla kullanlr.
ocuklara verilmek zere kk renkli katlar -zerine tartlmas konuulmas istenen konu/sorun/problem belirlenir. -ocuklara kk katlar datlr. - ocuklardan her bir kada tartlan konu/sorun/problem iin; *Sahip olduklar bir deeri *Aklna gelen benzer bir olay *Verilen problemin olabilecek en yaratc zmn *Konuyla ilgili sormak istedii bir soruyu
69
*Konuyla ilgili kendi grn yazmalar istenir. - ocuklarn yukardakilerle ilgili yazdklarn bitirdikten sonra katlar stlerine takmalar ve snfta birbirlerinin stlerini okuyarak dolamaya balamalar istenir. (bunun iin grup byklne gre bir sre verilir.) - Yazlanlarla ilgili sorular varsa birbirlerine sormalar ve beendikleri kart olursa birbirleriyle deitirmeleri sylenir. (Deiimin iki ynl olmas salanmal mmkn olduu kadar ok deiikliin yaplmas tevik edilmelidir.) - Grup bir araya toplanr ve hangi deiikliklerin yapld ve nedenleri zerine konuulur. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Soru Turu Soru sorma 8-10 kii 30 dk. Bir konunun sunumunda, netlemesinde ve gzden geirilmesinde kullanlabilir. ocuklara yazma, anahtar kavram ve soru karma, aklama yapma, deerlendirme gibi st dzey ilere katlma frsat verdii iin yararldr. Ayrca snfn renme dzeyi hakknda da fikir verir.
-ocuklarn bo katlara konuyla ilgili sorularn ya da zerinde durulmasn istedikleri kavramlar yazmalar istenir. (Bu aamada ocuklara st dzey soru sorma becerilerini kazanmalar iin rneklerle yardmc olunmaldr) (Bknz: Aktif renmede Soru Sorma.) -Her ocuun kadn sol tarafndaki arkadana iletmesi istenir -ocuklarn kendilerine gelen soru ya da kavramla ilgili dncelerini kada yazmas istenir. (Bu aamada gereksinim
70
duyulacak kaynaklara bakacak ve ne yapacan dnecek kadar zaman verilir.) -ocuklarn katlar tekrar solundakine vermesi istenir. -ocuklarn bir nceki ilemde olduu gibi, soruyu ve nceki arkadann yazdklarn incelmesi ve kendi dncelerini eklemesi istenir. -Bu ilemin tur tamamlanncaya kadar (katlar soruyu yazan ocua ulancaya kadar ) srmesi salanr. -Sorular ve yantlarla ilgili tartlacak noktalarn snfa tartlmas salanr. NOT: Daha kalabalk gruplarda kk grup almas halinde uygulanabilir. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Tombala likili kavramlarn bulunmas 8-20 kii lenen konu sresince devam edebilir ocuklarn, anlatlanlar oyun oynayarak anlamaya almalarn salar. rencilerin merak uyandrc bir yntemle dikkatlerini toplamalarn kolaylatrr.
Materyal Hazrlk lenen konunun ana kavram ya da dncelerinin karlmas karlan maddelerin tombala kartlarna dank olarak yazlmas ve baz kutularn tombala da olduu gibi bo braklmas kan kavramn kapatlmas iin kk katlar Ynerge - Hazrlanan tombala kartlar ocuklara datlr. - Kolaylatrc, konuyu anlatrken ocuklarn kartlarda, bahsedilen kavram ya da dncelerin zerini kk katlar kapatmalar istenir. - Yatay dikey ya da apraz izgilerde yan yana 3 kutu kapatan
71
ocuk tombala diye barr. -Konunun sonuna kadar oyun devam eder. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Soru A Neden sonu ilikisi kurma 5-20 kii 20 dk. lenen konunun ana kavramlarnn ve ana dncelerinin netletirilmesi amacyla kullanlr.
- Tahtaya ya da kada bo bir a izilir ve an ortasna konu yazlr. - ocuklarn, iledikleri konuyu gzden geirmeleri ve iyi anlamadklar noktalar ya da yantlanmasn istedikleri noktalar sylemeleri istenir. - Sorular birbiriyle ilikisine gre kolaylatrc tarafndan aa yerletirilir. - Her bir sorunun yantlarnn snfa ya da kk gruplarda tartlarak saptanmas ve ilgili sorunun yanna yazlmas salanr. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
Bunu kim yapar? birlii ile renme 5-20 kii 20-40 dk. renilenlerin gzden geirilmesi, konuyla ilgili sorularn yantlanmas ve problemlerin zm almalarnda kullanlabilir.
72
Materyal Hazrlk
Amalar, sorular ya da altrmalarn yer ald alma yapraklarnn hazrlanmas ve ocuk says kadar oaltlmas
Ynerge
- ocuklara alma katlar datlr ve etkinlik anlatlr. - ocuklarn snfta bunu kim yapar diyerek dolamaya balamalar istenir. - Birbirlerinin alma yapraklarndaki altrmalardan birini yapma konusunda anlaanlarn elemesi sylenir. - ocuklarn birbirlerinin alma yaprandaki altrmalardan birini yapp, yanna yapann adn yazmalar istenir. - ocuklarn mmkn olduu kadar ok arkada ile etkileimde bulunabilmeleri iin bir katta birden fazla altrma yapmamalar istenir. - alma yapraklarnn belirlenen sre iinde tamamlanmas sylenir. - Hibir ocuk tarafndan yaplamayan altrmalar kolaylatrc tarafndan yaplarak aklanr.
eitlemeler/neriler
Matematik derslerinde kullanlabilir. Farkl derslerle ve konularla ilgili alma yapraklarna aadaki web sitesinden ulalabilir. http://www.soruetkinlik.com/ Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
Kart Eletirme Ba kurma, ilikilendirme 10-20 kii 20-30 dk. renilenlerin gzden geirilmesi, netletirilmesi ya da kalclnn arttrlmas gibi amalarla kullanlr.
Materyal Hazrlk
Hazrlanacak kartlar iin karton Her biri gruptaki ocuk saysnn yars kadar kart ieren iki dizi
73
kart hazrlanr. a. Birinci dizide; renilenlerle ilgili sorular, kavramlar, rnekler vb. yer alr. b. kinci dizide ise; birinci dizidekilerle eletirilebilecek yantlar, aklamalar, tanmlar, ilkeler, olaylar bulunur. Dizilerden birindeki kartlar numaralanr. Ynerge - Kartlar snfa datlr - ocuklara, kendilerine gelen kartlarla ilgili hazrlk yapmalar iin belli bir sre verilir - ocuklar, snfn iinde dolaarak ve karlatklaryla konuarak ellerindeki kartn eini ararlar - Kartlarn eletirenler bunun gerekelerini hazrlarlar - Kart numaralar rastgele sylenir ve numaras sylenenler kendi kartlarnn ieriini ve hazrladklar gerekeleri snfa sunarlar. eitlemeler/neriler Tm ocuk says kadar soru kart hazrlanp cevap kartlar arasndan semeleri de istenebilir. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kendini retmenin Yerine Koyma Gr oluturma 10-20 kii 30-60 dk. ocuklarn, kendilerini retmenin/kolaylatrcnn yerine koyarak o konuda nelerin renilmesi gerektiini ve nasl renilebileceini tasarlamasn salar.
- ocuklarn o gn iledikleri konu ya da ilemek istedikleri merak ettikleri bir konuda ne renilmesi gerektii konusunda dnmeleri istenir. - ocuklar grlerini paylarlar.
74
- Ardndan ocuklara ilenmesini istedikleri konunun nasl retilmesini istedikleri sorusu sorulur. -Ve ocuklar grlerini paylarlar. eitlemeler/neriler Eer vakit varsa rencilerden kk gruplar halinde bir dersin batan sona neleri retmeyi hedefleyerek ve nasl retilmesini planlayarak detayl bir ak hazrlamalar ve uygulamalar da istenebilir. Kaynak Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Soru Kutusu lenen konuya dair soru karma, ve cevaplar arama 10-20 kii 20-30 dk. ocuklarn akllarndaki sorulara yant almalar ocuklarn sorular iine atmas iin bo bir kutu - ocuklar, bir arada oturarak kendi semi olduklar ya da kolaylatrc tarafndan verilen kitaplar/metinleri okumaya balarlar. - Kolaylatrc etkinlie balamadan nce snfn grlr bir kesine bir sandk, yanna da bo kat ve kalemler brakr. - ocuklar okuma etkinlii srasnda konuyla ilgili akllarna taklan sorular kda yazarak sandn iine atarlar. - Okuma etkinliinin son 10 dakikasnda sandn iine atlan sorular tek tek ocuklara verilir. - Elindeki soruyu bilen renciler sorunun cevabn aklar ve ilikili bir rnek verir. - Elindeki sorunun cevabn bilmiyorsa snftan ve kolaylatrcdan destek ister.
eitlemeler/neriler
Bu etkinlik yabanc dil almalarnda soru yerine kelime konarak da yaplabilir. ocuklar metnin iinden bilmedikleri kelimeleri
75
kararak kutunu iine atarlar ve daha sonra ayn ilemler uygulanr. Kaynak Enka Alternatif Teknikler Klavuzu, Enka Okullar 2010
Szlk yalanlar Kaynak kullanm 10-30 kii 10-15 dk. Szlk kullanm becerisini ve kelime daarcn gelitirmek. Szlk - Bir kii byk bir szlkten bilinmeyen, kulaa garip gelen bir szck bulur. - Daha sonra bu szc ve szlk tanmn bir kada yazar - Szcn anlamn bulmalar iin ocuklara szck verilir - Her oyuncu szc bulan da dahil olmak zere bu szck iin akla yatkn bir tanmlama yapar - Herkes tanmlamasn yaptktan sonra bir kii tm tanmlamalar yksek sesle okur ve oyunculardan en doru seenei bulmalarn ister. - Her doru yant iin oyuncular be puan kazanrlar. - Oyun boyunca herkes srayla szlkten bir szck bulur (Bu oyunda fazla ve farkl kelimelerin olmas iin olduka geni kapsaml bir szlk bulmalsnz)
eitlemeler/neriler
Trke ya da Yabanc dil dersleri iin kullanlabilir. Szlk kullanm yerine kolaylatrc tarafndan ilenen/ilenecek konuyla ilgili kavramlar verilerek de ders ncesi ya da sonras uyarlanabilir.
76
Kaynak
Enka Alternatif Teknikler Klavuzu, Enka Okullar 2010
Kar-Kprda-Ele Gr paylama 6-30 kii Bu yntem hzl uygulanmaldr. Tercih edilen sre 2-5 dakika arasndadr.
Kullanm Alan/Amac
ocuklarn, snfta dolaarak canlanmalarn ve dikkatlerini toplamalarn salamak. Bir sorunu zmek iin rastgele bir e bularak, sosyal becerilerini, zellikle problemleri zmek iin i birlii yapma becerilerini gelitirmek.
Sorularn belirlenmesi - nceden bir ya da daha fazla soru hazrlanr - Herhangi bir karklk kmamas iin, ynergeleri nceden aklanr. - ocuklara iaret verildiinde ayaa kalkp snfta dolamalar, kprdama dendiinde durmalar ve en yakndaki kiiyle elemelerini sylenir. - aret verilir ve dolamalar iin bir dakika sre olduu sylenir. - Sonra kprdama denir ve soru sorulur. -Gr paylamalar iin ocuklara belirli bir sre tannr. Sonra yerlerine dnmeleri sylenir.
eitlemeler/neriler
Bu etkinlik almalarn banda ya da aralarda istenildiinde yaplabilir. Verilecek grevler retimsel iler ve taktikler listesinden seilebilir.
Kaynak
Eletirel Dnme, Dnen Snf iin retme ve renme Yntemleri
77
Kavram Haritas Oluturma Konu ile ilgili kavramlarn merkezi bir kavram etrafnda birbirleriyle ilikilerini gsterecek bir haritann oluturulmasdr. Bylece kavramlar arasndaki ilikiler belirlenir, kavramlarn ieriklerindeki farklar tartlr.
ekonomisi
dikkat eken zellikleri
yeri
Corafi Blge
yeryz ekilleri
iklimi
nfus yaps
rmcek Kavram Haritas
1. Adm aklama 1. Adm
2. Adm Aklama 2. Adm
3. Adm Aklama 3.Adm
..... ....
Zincir Kavram Haritas
78
renme Hedefleri
Bilisel
Psiko-Motor
Duyusal
Bilgi
Bilisel/yk nme
Alma
Kavrama
Altrma
Tepkide Bulunma
Uygulama
Netleme
Deer verme
Analiz
rgtleme
Sentez
Bir deerle btnleme
Deerlendirm e
Hiyerarik Kavram Haritas
b) retimsel ler ve Taktikler almalarn ncesinde katlmclarda/ocuklarda beklenti oluturulmas ya da alma sonrasnda birletirme ve deerlendirme yaplmas iin kullanlabilecek ksa uygulamalardr. retimsel ler ve Taktikler Slogan Bulma Reklam Hazrlama ocuklarn ilenen konunun ana dncelerini yanstan bir slogan retmeleri istenir. ocuklarn ilenen konuya ilikin televizyonda ya da gazetede tantc reklamlar tasarlamas istenir. Reklamlar, yazl, szl ya da hareketsel olabilir. Hareketsel reklamlarn snfta renciler tarafndan canlandrlmas istenir. iir/yk Yazma Resim hakknda konuma/yazma ocuklarn, ilenen konunun nemli noktalarn yanstan iir ya da yk yazmalar istenir. ocuklarn gsterilen bir resimle ilgili konumas, soru sormas ve problem oluturmas istenir. rnein, meyvelerinin bir ksm zerinde bir ksm ise yerde duran aa resimleriyle ilgili problem kurmalar istenebilir. Yanllar ve ocuklarn, verilen bir metinde ya da yaplan bir ilemde kastl erik, Kapsam
79
nedenlerini bulma
olarak yaplm olan yanllar saptamalar ve onlarn neden yanl olduunu sylemeleridir. rnein; matematik ve fen problemlerinin zmnde, yabanc dil, trke ve tarih derslerine ait metinlerde yaplan anlatm ya da dilbilgisi yanllarnn nedenlerinin bulunmas istenebilir
Grsel mge Oluturma
ocuklarn ilenen konuyu; grafik, resim, karikatr, tablo, ema, ekil vb. herhangi bir grsel imge ile gstermesidir.
Balk Bulma
ocuklarn, okuduklar bir metin ya da izledikleri olaya balk koymalar, eer varsa var olan bal deitirmeleri istenir. Balk bulma her konuda kullanlabilir. ocuklarn konu ile ilgili bir bulmaca hazrlamalar ya da retmen tarafndan hazrlanm bir bulmacay zmeleridir.
Bulmaca
Soru karma
ocuklarn, ilenen konuyla ilgili soru retmeleri istenir. Soru karma matematikte trigonometri problemi kurmaktan, trkede metinle ilgili soru sormaya kadar her konuda kullanlabilir. Ancak sorular renilenleri aynen tekrarlatan sorular olmamaldr. ocuklarn, renilenleri dramatize ederek gstermeleridir. rencilerden ilenen konuyla ilgili ksa skeler hazrlamalar istenir.
Dramatizasyon
Poster/Afi Hazrlama
ocuklarn, ilenen konunun nemli noktalarn tantan bir poster ya da afi hazrlamalar istenir. ocuklarn, rendikleri konularda birbirlerine, tanmadklar insanlara ya da nl kiilere mektup yazmalar istenir. ocuklarn, renilenleri; bildikleri, ilgisiz bir olaya ya da nesneye benzetmeleri istenir. rnein, bilgisayar, amar makinesine, reaksiyonlar, insan ilikilerine benzetilebilir. ocuklarn, konunun balca kavram ve dncelerini ileyen pantomim gsteri hazrlamalar istenir. Pantomimi izleyen dier
Mektup Yazma
Sembolize Etme/Benzetme
Pantomim (Sessiz oyun)
80
ocuklar ne anlatldn bulmaya alrlar. yk tamamlama Kolaylatrcnn, konuyla ilgili olaylar ksmen ykletirmesi ve geri kalan ksmn ocuklarn tamamlamasdr. Herhangi bir dersle ilgili, rnein fen dersinde fotosentezle ilgili bir yk bu konuda ele alnabilir. Haber toplama ocuklarn, ilenen konuyla ilgili basnda kan haber, makale, resim, film vb. malzemeleri toplayarak snfa getirmeleri ve rendiklerinin nda o malzemeyi tartmalardr. Bu etkinlik dersin ilenmesi ncesinde ya da sonrasnda yaplabilir. Gznde Canlandrma ocuklarn, renilenleri gzlerinin nne getirmeleri istenir. rnein ocuklar, matematik problemlerini, tarihsel olaylar, doa olaylarn gznde canlandrabilirler. Renkler, sesler, hareketler, nesneler ve dier ayrntlar hakknda konuabilirler; neler hissettiklerini birbirleriyle paylaabilirler. Akgz, K.. (2002). Aktif renme
Kaynak
81
IV.
EKLER
EK 1: ocuklarla alrken Acaba Naslm? (Sz Kn Eitmen Klavuzundan derlenmitir)
ocuklarla alrken Nasl davranmalym? Ne yapmalym? Gibi sorular durmadan sorarz kendimize. Bu sorular kendi kendinize sorarken iinizi kolaylatrmak iin hazrlanmtr aadaki tablo almaya istekliyim ve almadan keyif alyorum. Keyfimi alma srasnda neem ile gsterebiliyorum Ak fikirliyim Sabrlym almalarmda sonutan ok srece nem veriyorum Yenilikleri takip ediyorum ocuklar hakknda yeterince bilgi sahibiyim ocuklarn geliimsel zelliklerinin neler olduunu biliyorum ve dikkate alyorum ocuklarn bireysel farkllklarnn neler olabileceini biliyorum ve dikkate alyorum ocuklarla altm konu hakknda yeterince bilgi sahibiyim. ocuklarla altm ortam ocuklarn geliimsel zelliklerine ve ilgilerine gre dzenlemeye alyorum Olumlu iletiim yntemleri kullanyorum ocuklarn dikkatlerini ekmek iin deiik materyal ve deiik alma yntemleri kullanyorum ocuklarn yaratc ve eletirel dnce becerilerini ortaya kartacak ortamlar hazrlyorum almaya balamadan nce gerekli rolleri ve alma yntemini ocuklarla beraber belirliyorum. Eitim teknolojilerini mmkn olabildiince etkin kullanmaya alyorum altm ocuklarn bal olduu yada benim bal
82
olduum kurumun kurumsal zelliklerini dikkate alyorum almalarda ocuklar arasnda herhangi bir nedenden dolay ayrmclk yapmyorum
83
EK 2: nsan tombalas izelgesi
(katlmclar kolaylatrcnn sorduu sorular baka katlmclara sorarak cevaplar ve soruyu sorduklar kiinin ismini cevabn altna yazarak doldururlar.)
84
EK 3: Hayat Kutusu Formu Ltfen aadaki sorular einizin verebilecei cevaplar dnerek onun adna doldurunuz. Ltfen hi bir soru iin einizden yardm istemeyiniz.
Sorular Yetenekler ve lgi Alanlar En sevdii hayvan En sevdii iecek En sevdii yemek En sevdii film/dizi Hobisi? En sevdii mzisyen/arkc/grup En sevdii oyuncu Dnyada gitmek istedii bir yer
Sizin Cevaplarnz
Einizin Cevaplar
85
EK 4: Oyun Park (Compasito Eitmen Eitimi Kitapndan alnmtr)
86
V.
KAYNAKA
Crawford, Alan. Saul, Wendy. Mathews Samuel R. Makinster, James. (ev. Ve Uyarlama) Atasoy, Pelin. Ouz, Esin Uzun. Glgz, Sami. (2009). Dnen Snf in retme ve renme, stanbul: Sabanc niversitesi Akgz, Kamile n (2002). Aktif renme. zmir: Bili. Crawford, Alan. Saul, Wendy. Mathews Samuel R. Makinster, James. (ev. Ve Uyarlama) Atasoy, Pelin. Ouz, Esin Uzun. Glgz, Sami. (2009). Dnen Snf in retme ve renme, stanbul: Sabanc niversitesi Demirel, zcan (1994). Genel retim Yntemleri. Ankara: USEM Yaynlar. Demirel, zcan (2005). Eitimde Yeni Ynelimler, Ankara: Pegem A Yaynlar. Enka Alternatif Teknikler Klavuzu, (2010) Enka Okullar Fer, Seval- Crk, lker (2007). Yaplandrmac renme: Kuramdan Uygulamaya, stanbul: Morpa Kltr Flowers, Nancy. ev. Metin ulhaolu, (2010). Pusulack ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzu, stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar Krmsoy, Emrah. Koman, Esin. Ezgi, Koman. (2007) TOG ocuklarla alma El Kitab, stanbul: Toplum Gnllleri Vakf. Sz Kn Proje Ekibi (2008). Sz Kn: ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzu, stanbul: stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi. Krmsoy, Emrah. Koman, Esin. Ezgi, Koman. (2007) TOG ocuklarla alma El Kitab, stanbul: Toplum Gnllleri Vakf.
Mfredat programlar iin baklabilecek kaynaklar; lkretim Ders Mfredatlarna ulamak isterseniz;
http://ttkb.meb.gov.tr/ http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx Derslerle lgili daha fazla etkinlik ve soru rnei isterseniz;
http://www.soruetkinlik.com/
87
88

Cocuklarla Calışırken Kolaylaştırıcının İşini Kolaylaştırma Kılavuzu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cocuklarla Calışırken Kolaylaştırıcının İşini Kolaylaştırma Kılavuzu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2

GR A. B. Neden yaptk bu klavuzu? Toplum Gnlls olarak Ekip Olmak

ocuklarla alrken... a) b) c) d) Deerlerimiz lke ve Yaklammz letiim Rolmz; Kolaylatrc

ocuklarn almalara Katlmn Attrmada pular

ETKNLKLER ETKNLKLER A. ocuklarla alrken Kolaylatrcnn ini Kolaylatrma 1. Tanma; a)

Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri

Kaynama-Buz Krc; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri

Grup Dinamii; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri

Deerlendirme; a) b) Kolaylatrcnn iini nasl kolaylatrr Etkinlik nerileri

ocuklarla alrken Alternatif Teknikler Yaratmak 1. Alternatif Teknikler a)

Etkinlik nerileri retimsel ler ve Taktikler

yi okumalar, kolaylklar stanbul Bilgi niversitesi ocuk almalar Birimi stanbul,2010

Bu blm Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzundan derlenmitir.

Bu blm ocuk Geliimi Uzman Esin Koman tarafndan hazrlanmtr.

e) 6-7 yalarndakiler Fiziksel geliim;

Ya Gruplarna gre 4 temel alanda geliim zellikleri3

Sosyal geliim; ok rekabetidirler. Zaman zaman ibirlii yapmada glk ekerler.

8-10 yalarndakiler Fiziksel geliim; Fiziksel enerjileri hi tkenmeyecek gibidir.

Eer yaptklar i beklentilerini karlamazsa ok canlar sklr.

Bu blm Sz Kn ocuk Haklar Akran Eitimi Projesi Eitmen Klavuzundan derlenmitir.

Kaynak- letiyi Yollayan

KanalSinyallerin aktarld ara

ocuklarla almaya Balarken 1. Alternatif Teknikler Yaratma!

Dnme ve renme Tarzlar6

gitmekten veya yzeysel i yapmaktan holanmazlar.

Akgz, K.. (2002). Aktif renme kitabndan derlenmitir.

Aktif renme Srecinin Aamalar8

Bu aama iin etkinler blmnde alternatif teknikler yaratmak etkinlerinden faydalanlabilir.

Dnen Snf iin retme ve renme Yntemleri kitabndan alntlanmtr.

Akgz, K.. (2002). Aktif renme kitabndan alntlanmtr.

Pusulack ocuklar in nsan Haklar Eitimi Klavuzundan alntlanmtr.

ETKNLKLER ETKNLKLER A. ocuklarla alrken Kolaylatrcnn ini Kolaylatrma 1. Tanma ve Kaynama;

b) Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

-El skma srasnda varsa mzik kullanlabilir.

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar

Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre

Kim karsa Tanma ve kaynama En az 20 kii 5-10 dk.

Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar

Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre

Flamingolar ve Penguenler Kaynama Isnma 10-30 kii 10-15 dk.

Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

b) Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar

Materyal Hazrlk Ynerge

Etkinliin Ad Konular Grup Bykl Sre Amalar

nsan Makinesi Grup Dinamii 20-30 30 dk. Grup Dinamii Tartma