GR

ZEMN MEKAN LABORATUVAR DENEYLER Y.Do.Dr. Devrim ALKAYA Pamukkale niversitesi

Bu slaytta sunulan deneyler belirli bir blgeden alnan zemin numunesinden yola klarak zeminin cinsinin belirlenmesini ve mhendislik zelliklerini saptanmasn kapsar. Bir zemin formasyonunu veya rnek bir zemin numunesini inceleyen mhendisi en fazla ilgilendiren husus hangi zelliklerin zemin davran zerinde en fazla etkisi olduunu tayin edebilmektedir. Yaplan deneyler zeminin hangi durumlarda hangi tepkileri vereceini yaklak olarak belirlemektedir. Zemin zaman boyunca ykleme, su alma, kuruma, donma gibi eitli etkiler altnda bulunur. Zeminin bu durumlarda gsterecei tepkiler zeminin hem yap malzemesi olarak kullanlmasnda hem de zemin zerine yaplacak yaplarda nem tamaktadr.

NCELENEN DENEYLER
naat mhendisliinde karlalan zemin problemlerinin nceden belirlenmesi iin zeminin tanmlanmas ve mhendislik zelliklerin tespit edilmesi gerekir. Zeminin gsterecei problemlerin nceden tespit edilmesi gelecekte oluabilecek can ve mal kaybn nleyecektir.
1) 2) 3) 4) 5) 6)

Elek Analizi Deneyi Kvam Limitleri Deneyleri Permeabilite Deneyleri Kompaksiyon Deneyleri Kayma Mukavemeti Deneyleri Konsolidasyon Deneyi

1. Elek Analizi Deneyi

Genel olarak kum ve akl gibi iri daneli zeminlerin snflandrlmas amacyla yaplan labaratuvar deneyidir.

Deneyin Yapl;
rselenmi numunelerin deneye hazrlanmas metoduna uygun olarak elde edilen numune, etvde kurutulmu numune toplam arlnn %0,1ine eit bir hassasiyetle tartlr. En byk gzl elee bir tava taklr ve numune elee boaltlr. Elek, ierisindeki malzeme dzensiz olarak yuvarlanacak ekilde hareket ettirilir. Herhangi bir danenin elein gznden geip gemedii elle denenebilir, ancak bu ilem srasnda daneyi zorlamamak gerekir. Elekte kalan malzeme bir havan ierisinde, lastikle kapl havaneli ile ovulduktan sonra yeniden elenir. Bylece elein zerinde tek danelerin kalmas salanm olur. Elekte kalan miktar tartlr.

Alt kapta kalan malzeme, metal bir tepsiye aktarlr ve alt kap, bir sonraki elee taklr. Metal tepsideki malzeme elee boaltlr ve madde 3deki ilem tekrarlanr. Deneyde kullanlan btn elekler iin madde 3 ve 4deki ilemler tekrarlanr. Elek sarsma makinesi varsa ve btn elekler ayn apta ise elekler st ste taklp malzeme btn eleklerden ayn anda elenebilir. Bu durumda elemenin tamamlanm olmasna zen gsterilmeli, sarsma ilemi en az 10 dakika sreyle uygulanmaldr. Deney srasnda eleklerden herhangi biri ar derecede yklenecek olursa elekteki malzeme birka blme ayrlp elenmelidir.

Elek sarsma aleti ve elek seti

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Standart bir elek takm (rnein 4 10 20 40 60 100 140 200 no lu ASTM elekleri vb.) Eleklerin temizlenebilmesi iin fralar. Duyarll en az 0,1 gram olan bir terazi. 110 5 C scaklkta bir etv Geni bir buharlatrma taba Damtk su ile dolu bir ie

Gerekli lmler
Her bir elein arl Kuru zemin numunesinin arl. Her bir elein zerinde kalan zeminle birlikte arl 200 nolu elekten geen ksmn etvde 24 saat kurutulduktan sonraki arl

2. Kvam Limitleri Deneyleri

nce daneli zeminlerin su ieriine bal olarak ekil deitirme kabiliyetlerini belirlemek amac ile yaplan deneylerdir. a) Likit limit deneyi; Viskozitesi yksek bir sv gibi akc durumdaki zeminin plastik duruma dnt andaki su muhtevasn inceleyen deneydir.

Deneyin yapl
Casagrande aleti tas ierisine hazrlanan numnune iinde hava kabarcklar olmyacak ekilde konulur Numunenin ortasndan standart oyuk ama ba ile bir yark alr. Alet saniyede iki d yapacak ekilde evrilmeli ve dler saylmaldr. Yarktaki kapanmann yaklak bir cm olmas durumunda evirme ilemi durdurulmaldr.

Alet durdurulduktan sonra numune cam bir kapa konulur ve 0,01 gr duyarlkl bir terazide tartlarak ktlesi kaydedilir. Numune etvde kurutulduktan sonra kuru arl kaydedilir. Deney en az drt kez tekrarlanarak drt tane d says(N) ve bunlara karlk gelen su ierii(w) elde edilmelidir. N deerlerinden iki tanesi 25 ten kk iki tanesi de 25 ten byk olmaldr. Aksi taktirde deney says artrlmaldr.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Sert plastik tabanl standart likit limit deneyi aleti Standart oyuk ama ba Yar-logaritmik grafik kad Spatula Kurutma kab Damtk su dolu plastik ie zerinde numaralandrlm kk cam kaplar 110 50C scaklndaki bir etv 40 numara elek ve tava Metal veya plastik bir cetvel

Gerekli lmler
D says Su muhtevas

b) Plastk Limit Deneyi; Bu deney zeminin henz plastik kvamda bulunduu en dk su muhtevasnn llmesi ile ilgilidir.

Deneyin yapl;
Likit limiti deneyi iin hazrlanm numuneden bir miktar alnr. Numune cam levha zerine konulup avu iinde yuvarlanarak ubuklar haline getirilir. Zemin ubuklar 3 mm apndaki ubuklar haline gelinceye kadar yourulur. Yukardaki ilemler 3 mm ubuklar haline geldiinde atlamalar oluuncaya kadar tekrarlanr. atlamalar ve kopmalar balad andaki zeminler bo ktlesi bilinen bir kap ierisine konulup tartlr ve ktlesi kaydedilir. Daha sonra numuneler etvde kurutularak kuru arlklar llr. Bu ekilde en az deney yaplr.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Metal veya cam kaplar 0,01 gr duyarlkl terazi 11050C scaklkta bir elv(frn) geni bir cam levha 3 mm apnda tel bir ocuk

3. Permeabilite Deneyleri
Genel olarak geirimlilik problemlerinde su miktar veya debisinin bilinmesi iin yaplan deneylerdir.

Casagrande Aleti

a) Sabit Seviyeli Permeabilite Deneyi; Sabit seviyeli (dzeyli) geirimlilik (permeabilite) deneyi geirimlii yksek olan (kum,akl ve iri silt) zeminlerde kullanlr.

Deneyin yapl;
Kullanlacak zemin numunesinin slak arl 0.01 gr duyarlkl bir terazide tartlarak arl kaydedilir (Wslak). Ayrca numunenin su muhtevas (w) belirlenir. Numunenin iine konulduu silindirik kabn (permeametrenin) ap llr(D). Numunenin boyu (ykseklii) llr (L). Numune permeametre iine yerletirilerek su verilip numune iinde akm salanr. Bu akm 10 dakika kadar devam etmelidir. Bu sre ierisinde numunenin tamamen doygun hale gelmesi iin permeametre hafif darbelerle sarslarak hava kabarcklarnn numuneden kmas salanr. Akmn sabit hale gelmesine kadar beklenir.

Sabit akm salandktan sonra, sabit su seviyesi numune taban referans dzlemi alnmak kouluyla llr. (H1). Ayn seviyeden itibaren suyun drene olma ykseklii llr (H2). Uygun bir zamanda mezr drene olan suyun altna tutulur ve ayn anda kronometreye baslr. Yeterli bir miktarda (yaklak 600-700 ml) su mezre dolduktan sonra mezr suyun altndan ekilerek ayn anda kronometreye baslarak durdurulur. Geen sre kaydedilir (t). Suyun scakl (T derece) llr. Mezrn d yzeyleri peete veya kat havlu ile kurulanarak 0.01 gr duyarlkl bir terazide tartlr (Wbw).

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Sabit seviyeli permeabilite aygt Su seviyesi daima sabit kalabilecek bir su haznesi Termometre 1000 ml hacminde bir mezr 0.01 gr duyarl bir terazi erit metre Plastik hortum Kronometre

Gerekli lmler
Zemin numunesinin deneye balamadan nceki slak arl (Wslak) Numunenin su muhtevas (w) Numunenin ap (D) Numunenin boyu (L) Kuru ve temiz halde mezrn bo arl (Wb) Sabit seviyeli su haznesindeki suyun ykseklii (H1) Suyun numuneden drene olduu ykseklik (H2) Deney sresi (t) Toplanan su ile birlikte mezrn arl (Wbw) Suyun scakl (T derece)

Sabit ve Den Seviyeli Permeabilite Deneyi Aletleri

b) Den Seviyeli Permeabilite Deneyi; Geirimlilii dk olan ince daneli(kil) zeminlerde yaplan labaratuvar deneyidir.

Deneyin yapl;
Kullanlacak zemin numunesinin slak arl 0.01 gr duyarlkl bir terazide tartlarak arl kaydedilir. (Wslak). Ayrca numunenin su muhtevas (w) belirlenir. Numunenin iine konulduu silindirik kabn (permeametrenin) ap llr (D). Numunenin boyu (ykseklii) llr (L). Cam borunun en kesit alan hesaplanarak kaydedilir (a). Numuneye su verilir ve doygun hale gelinceye kadar beklenir. Bekleme sresi numunenin durumuna gre 10 dakikadan birka gne kadar deiebilir. Zeminin iri daneli olmas durumunda daha az, ok ince kil olmas durumunda ise daha fazla sre beklenmesi gerekmektedir.

Numune doygun hale geldikten sonra numuneye suyun girdii noktada bulunan vana kapatlarak cam borudaki suyun seviyesi llr (H0). Bu lm seilen herhangi bir referans dzlemine gre yaplabilir. Uygun bir zamanda vana alarak zaman (t0) kaydedilir. Uygun bir bekleme sresi sonunda vana kapatlr(t1). Cam borudaki su seviyesi seilen referans dzlemine gre yeniden llr (H1). Bekleme sresi yaklak olarak bir saatten fazla olacaksa cam borunun st ucu kapatlarak iinde bulunan suyun buharlamas nlenmelidir. Deney suyunun scakl llerek kaydedilir (T).

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Den seviyeli permeabilite aygt Uzun cam bir boru Termometre Plastik hortum erit metre Kronometre

Gerekli lmler
Numunenin deneye balamadan nceki slak arl (Wslak) Numunenin su muhtevas (w) Numunenin ap (D) Numunenin boyu (L) Cam borunun en kesit alan (a) Deney balangcnda cam borudaki suyun ykseklii (H0) Deney sonucunda cam borudaki suyun ykseklii (H1) Deney baland zaman (t0) Deney bitirildii zaman (t1) Deneyde kullanlan suyun scakl (T derece)

4. Kompaksiyon Deneyi
Bu deney belirli bir metotla sktrlm zeminde maksimum kuru birim hacim arl veren su muhtevas civarndaki su muhtevalarnda birim hacme sacak en ok zemin arlnn bulunmas ile ilgilidir.

Deneyin yapl;
Akta kurutulup 20 mm.lik elekten geirilerek elde edilen zeminden 5 kg.lk bir numune alnr. Numune zeminin trne gre uygun bir miktar su ile iyice kartrlr. Kalp , taban plakas taklm olarak 1 gr. hassasiyetle tartlr. Kalp beton gibi sert bir yzey zerine oturtulur ve nemli zemin mmkn olduu kadar eit arlkta tabaka halinde her birine 30,5 cm.lik serbest d yapan tokmakla 25 darbe uygulayarak st ucuna yakas taklm kalbn iine sktrlr. Darbeler her tabakann yzeyine eit aralklarla datlmaldr. Tokmak klavuzunun tokman serbest dn engelleyecek biimde zeminle tkanmamasna zen gsterilmelidir. Kullanlan zemin miktar kalb doldurmaya yetmeli ancak yaka karldktan sonra kesilip atlacak artk zemin ykseklii 6 mm.yi amamaldr. Yaka karlr ve sktrlm zemin elik cetvelle kalbn st kenar seviyesinde dikkatle dzlenir. Kalp ve zemin 1 gr hassasiyetle tartlr.

Sktrlm zemin kalptan karlp byke bir metal kaba konur.Bu zeminin tmn yanstan bir numune alnarak su muhtevas llr. Zeminin geriye kalan ufalanp 20 mm.lik elekten geirilir ve deneyin banda hazrlanan numuneden artm olanla kartrlr.Bylece elde edilen numuneye uygun artlarla su katlp kartrlr ve her defasnda ilemler tekrarlanr. Deney en az be deer verecek ekilde tekrarlanr ve kullanlan su muhtevalar maksimum kuru birim hacim arl veren optimum su muhtevasn iine alan snrlar arasnda deimelidir.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Taban plakas ve yakas ile kompaksiyon kab Kompaksiyon tokma Su muhtavas belirleme zerine numara yazlm cam kaplar (9-18 adet ) Kartrma deneyi Bakkal krei Spatula ve bak Numune karc aygt 110 5C scaklkta frn (etv) 1gr duyarllkl terazi

Gerekli lmler
Kompaksiyon kabnn hacmi(vm) Kompaksiyon kabnn bo arl(wm) Kompaksiyon kab + zemin arl (wms) Kompaksiyonu yaplan zemini su muhtevas(w)

5. Kayma Mukavemeti Deneyleri

Zemin numunelerinde stabilite ve deformasyon koullarna ait verilerin elde edilmesi iin gerekli olan kayma direnci parametrelerinin bilinmesi iin yaplan laboratuvar deneyleridir.

Kompaksiyon Tokma

a) Kesme Kutusu Deneyi; Zemin numunesine ait kayma direncinin, grnr kohezyon ve srtnme asna bal olarak bulunan laboratuvar deneyleridir.

Deneyin yapl;
Kohezyonsuz Zeminler:
a) En az adet kesme deneyi yapacak kadar numune tartlr. b) Kesme kutusunun alt ve st paralar birbirine vidalar ile tespit edilir. c) Zemin numunesi, kesme kutusunun st ksmnda 0,5 cmlik bir boluk kalacak biimde kesme kutusu iine yerletirilir. Kesme kutusu tartlr. Zemin arl belirlenir. Numune st ksmna porz ta olan ykleme bal yerletirilir. Ykleme bal yklemenin eksantrik olmamas iin yatay konuma getirilir. d) Ykleme bal ile dey P yk uygulanr. P yk hesaplanrken yklemede kullanlan boyunduruun arl da dikkate alnr. e) Kesme kutusunun vidalar zlerek alt ve st balk serbest hale gelir. Kesme kutusunun alt ve st paralarn birbirinden uzaklatran vidalar kullanlarak bu paralar arasnda, deneyde kullanlan kohezyonsuz zemin daneleri en byk dane apndan birazck fazla bir boluk olacak ekilde dzenlenir. Sonra bu vidalar geri evrilerek alt para ile temas kesilir.

f) Yatay ve dey performasyonlar lebilmek iin iki tane okuma saati konur. g) Su altnda yaplan deneyler iin direkt kesme deney aletinin haznesi su ile doldurulur. Uygun bir sre beklenir(numunenin doygunlua ulamas iin). h) Yatay yk uygulanr. Kuvvet halkasndaki deerler okunur. Bu srada yatay ve dey deformasyon saatlerinden de okumalar alnr. Deney balangcndan itibaren ilk iki dakika iinde okumalar her 15 snde bir, daha sonra 30 sn aralklarla yaplr. Yatay ykn uygulama hz, drenajl deneyler dnda numunenin 3 5 dakika iinde kesilmesini salayacak ekilde, drenajl deneylerde ise daha uzun olacaktr. i)Yatay kuvvet uyguland halde kuvvet halkasnda yk deeri artmyorsa ya da aniden azalma olmusa numune kesilmitir sonucuna varlr ve numune kesme kutusundan boaltlr.

Kohezyonlu Zeminler:
a)

b) c)

Spatula ve bak yardmyla ayn hacimde ve mmkn olduunca ayn birim hacim arlnda olacak biimde en az numune hazrlanr. Numunelerden biri kesme kutusu iine yerletirilir. Numune arln belirlemek iin tartmlar yaplr. Direkt kesme aleti hazrlanrken numunelerin nemli bir ortamda saklanmas gerekir. Numune kesme kutusu zerinde 0,5 cm boluk kalacak ekilde hazrlanmaldr. Kesme kutusunu alt ve st paralarn bir arada tutan vidalar gevetilir. En kesit alann belirlemek iin gerekli boyutlar llen numunelerden birisi kesme kutusunun iine dikkatlice yerletirilir. Porz talar doygun hale getirilmelidir. Bu aamadan sonra kohezyonsuz numuneler iin verilen admlar dden iye kadar tekrarlanr.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Direkt kesme deney aygt Kuvvet halkas ve deformasyon saatleri Duyarl 0,01 g olan terazi

Gerekli lmler
Kesme kutusunun boyutlar Kesme kutusunun arl, Wsb Kuvvet halkas katsays Deneyin balangcndan itibaren geen sreler Zaman ti iken ki kuvvet halkas kumas Zaman ti iken dey deformasyon okumas Zaman ti iken yatay deformasyon okumas

b) Serbest Basn Deneyi ; Serbest basn deneyi herhangi bir yanal destek olmakszn kendi kendini dik olarak ayakta tutabilecek zelliklere sahip killi zeminler iin kullanlan bir deney yntemidir.

Kesme Kutusu Deneyi Aleti

Deneyin yapl;
Numune deney aygtnn alt balnn merkezine yerletirilir. Alet altrlarak numunenin st bala temas salanr. Numunenin alt ve st yzeyleri deney aygtnn alt ve st balklarnn merkezlerine gelecek ekilde ayarlanr. Okuma saatleri sfrlanr ya da o andaki gstergedeki okumalar alnarak kaydedilir. Bu ilem hem kuvvet halkas saati, hem de deformasyon saati iin yaplr. Ykleme hz numunenin boy ksalmasnn numune boyunun %(0.5 2) si olacak ekilde ayarlanr. Numunenin yklenmesine balanr ve o andan itibaren 10 15 20 30 - ... sn gibi aralklarla kuvvet halkas saatinden ve deformasyon saatinden okumalar alnr. Yklemenin hz numunenin en ok 15 dakika iinde krlmasn salayacak ekilde seilmelidir.

Krlmann gzle grlebilir olmas halinde; yklemeler numunede krlma dzlemi grlnceye kadar srdrlr. Byle durumlarda ykler nce artar ve pik (maksimum) deere ular. Okumalardan birbirini takip eden bir iki tanesi sabit kalr. Sonraki okumalarda ise ani azalmalar grlr. Baz numunelerde ise krlma dzlemini grmek mmkn deildir. Birden fazla krlmadzlemi ve numunenin ortasnda bir genileme (varilleme) meydana gelir. Krlmann bu ekilde olmas halinde; numune boyunun % 15 ksalmasna kadar yklemeye devam edilir.%15 ksalmann gereklemesi halinde krlmann olutuu kabul edilir. Numunenin krlma ekli ematik olarak izilir. Numunede belirgin bir krlma dzlemi olumusa bu dzlemin yatayla yapm olduu a llr (). Numune 0,01 gr duyarl bir terazide tartlarak arl (Wf) olarak kaydedilir. Su muhtevas (Wf) belirlenmek zere numune etve konulur.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Serbest basn aygt Numune dzeltici Numune kartma aygt Plastik klf (gerekiyorsa) 0.003 mm veya (0.001 in) duyarl okuma saati yaklak 0.25 mm duyarl boy ksalmas len deformasyon saati Kronometre Yaklak 0.01 gr duyarl terazi Spatula, su muhtevas lmek iin cam kaplar Milimetrik kat

Gerekli lmler
Numunenin ap (D) Numunenin boyu (L) Deney balangcndaki su muhtevas Deney sonundaki su muhtevas Deneyden nce numunenin arl Deneysen sonra numunenin arl Yk halkasnn numaras Deney sresi (ti) (ti) zamanndaki kuvvet halkas saati okumas (ti) zamanndaki kuvvet deformasyon saati okumas Krlma dzlemin yatayla yapt a ()

c) Eksenli Basn Deneyi; Zeminlerin kayma mukavemetini saptamak iin kullanlan laboratuar deney yntemleri arasnda eksenli basn deneyi en gelimilerinden biri olmaktadr. Bu deney dzeni ile, zeminin arazi koullarnda sahip olaca kayma mukavemetini geree yakn olarak belirlemek mmkn olmaktadr.
Serbest Basn Deneyi Aleti

Deneyin yapl;
Numune 3,81cm apnda, 7,62cm yksekliinde silindir eklinde olup, basn altnda bulunmas ile doldurulmu perspeks veya fileksiglas bir silindir iinde deneye tabi tutulur. Numune etrafna saran suya ka ince bir lastik klf iine konur. Hcre basnc istenilen deere bir hava pompas ile ykseltilir. Ve dey yk zel bir tertibatla aa doru itilen bir piston ubuu vastas ile tatbik olunur. Yk, elik halkann deformasyonlarnn bir komparatr llmesi suretiyle bulunur. Konsalidasyonlu deneylerde, drenajsz deneylerde kullanlan madeni balk ve tabanlar yerine, konsalidasyon esnasnda drenaja msaade edecek geirgen plaklar (paraz) kullanlr. Eksenel yk uygulanmaya baland zaman, numunenin dar ile temasn temin eden musluk drenajl deneylerde ak, drenajsz deneylerde kapal durumda tutulur.

Lastik klflarn kullanlmas serbest basn deneyinin yaplmas kabil olmayan kohezyonsuz zeminler zerinde de deney yaplmasn mmkn klar. Bunun iin lastik klf nce geici olarak kendisine dayanak vazifesi gren bir madeni silindir iine konur ve sonra daneli zemin ile doldurulur ve sistem alete yerletirilir ve geirgen (parz) tabandan numune iine su gnderilir, numunenin tamamen suya doymas temin edilir. Numuneye ufak bir vakum uygulanr; madeni dayanak karlr, perspeks silindir yerletirilerek yanal basn tatbik olunur. Yk halkas saatinden okunan ykn asal gerilimler arasndaki farka eit olan 1 3 deviatr gerilmesini gsterdii gz nnde tutulmal. C ve deerlerinin belirlenebilmesi iin farkl hcre basnlarnda en az iki deneyin yaplmas gerekir.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

eksenli basn aygt. Basn hcresi Plastik membrane (plastik klf 35,5mm yada 71,1mm ap) Membrane kalb Kuvvet halkas Pors (geirimli) taslar (drenajl deneyler iin) Vakum pompas Basnl hava veren kaynak Numune dzelticiler

Gerekli lmler
Numune ap Numune ykseklii Deney balangc su muhtevas Deney sonundaki su muhtevas Kuvvet halkas katsays Deney balangcndan itibaren geen sre, ti t1 zamanndaki kuvvet halkas okumas t1 zamanndaki dey deformasyon okumas krlma dzlemi as,

d) Veyn Deneyi; Bu deney zeminin drenajsz koullarda sadece kohezyondan oluan kayma direnci, (c) belirlenmesi iin yaplan laboratuvar deneyidir.

Eksenli Basn Deneyi Aleti

Deneyin yapl;
Silindirik tp iindeki numune vane aletine yerletirilerek sabitlenir. Vane aletinin dey hareketini salayan kol evrilerek numuneye batrlr. Burulma momentini uygulayan kol yavaa evrilerek vane aletinin dnmesi salanr. Alet zerindeki kadrandan numunenin kesilmesi anndaki dnme miktar derece olarak okunur.

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Vane aygt Silindirik numune tipi Kullanlan yayn kalibrasyon erisi.

10

Gerekli lmler
Vane aletinin dndrlmesiyle kesilmesi annda uygulanan burulma momenti Numunenin su muhtevas

Vane Deneyi Aleti

6. KONSOLDASYON DENEY
Yanal deformasyonu nlenmi olan, suya doygun disk biiminde rselenmemi bir zemin numunesinin, alt ve st yzeyinden drenaj salanarak, dey ve eksenel bir basn altnda konsolidasyon miktar ve hznn lm iin yaplan deneydir.

Deneyin yapl;
Zeminin az bir blm kriko yardmyla numune tpnden karlp hangi trden olduu tespit edilir. Uygun boyutlarda bir konsolidasyon halkas ile bir saat cam veya metal tepsi iyice temizlenir, kurulanr ve ayr ayr tartlr. Halkann ii silikon gresi ile hafife yalanr. Numunenin tpten taan blm, ince bir piyano teli veya zemberek teli testeresi veya ince azl bir bakla tpn azyla bir dzeyde kesilir. Tpteki numunenin, konsolidasyon halkasnn yksekliinden az uzun bir blm tpten karlp kesilir. Bu ilem srasnda, elde edilen disk biimindeki numunenin iki yzeyinin birbirine paralel olmasna zen gsterilmelidir. Laboratuara getirilen rselenmemi numune, elle kesilip alnm bir bloksa, konsolidasyon halkas boyutlarndan az byk, iki yzeyi birbirine paralel bir disk kesilip hazrlanr. Bu ilem srasnda, diskin paralel yzeylerinin, zeminin arazideki durumuna gre, arazideki skma ynne dik olmalarna zen gsterilmelidir.

Konsolidasyon halkas klavuz olarak kullanlarak, diskin kenarlar zenle tralanr. Tralama ilemi, konsolidasyon halkas numuneye yavaa ve dzgn bir biimde bastrlarak geirilirken, diskin evresinde halkann kesici ucunun syraca ince bir kat kalana kadar srdrlr. Bylece halkann i yzeyi ile numune arasnda olan d boluklar kalmas nlenmi olur. Diskin alt ve st yzeyi halkann alt ve st ucundan darda kalmal, piyano teli testeresi veya ince azl tralama ba ve elik cetvel yardmyla halkann alt ve st ucu dzlemlerine gelene kadar tralanp dzlenmelidir. Arada, zeminde belirebilecek kk bir tan tralama ilemine engel olmas durumunda, bu ta karlp boalan yere tralama srasnda kesilip alnan zeminden doldurulmaldr. Hazrlama srasnda, numunenin su muhtevasnda herhangi bir deiiklik olmamasna zen gsterilmelidir. Tralama srasnda kesilen zeminden bir miktar alnp danelerin zgl arl llr, ancak bu zorunlu deildir.

Konsolidasyon numunesinin kalnl llr ve halka ile iindeki numune bir saat cam zerine konup vakit kaybetmeden tartlr. Zeminde ta veya kum bulunmad durumlarda nceki ilemler yerine u ilemler uygulanr. Konsolidasyon halkasn rijit bir biimde ve numune tpnn st ucundan 3mm. ile 6mm. arasnda tutulabilecek zel bir cihaz, tpn ucuna taklr ve numune tpten karlrken dorudan konsolidasyon halkas iine itilir. Bu ilem srasnda numune, halkann kesici ucundan girip dier ucundan taacak biimde kabilmelidir. Numunenin halka iine itilmesi srasnda, halkann d yzeyine olan srtnmeyi azaltmak amacyla halkann evresinden taan malzeme tralanmaldr. Halka iindeki numune kesilip alnr, alt ve st yzeyleri tralanr ve yukardaki madde (6) ileme alnr

11

Deneyin Yaplmas in Gereken Aletler

Konsolidasyon aleti (dometre) ve ykleme boyunduruu Zemin numunelerinin kesilmesi ve dzeltilmesi iin gereken aletler 0.01 gr hassaslnda bir terazi Su muhtevas belirlemede kullanlacak kk cam kaplar Kronometre Geni bir su haznesi (yaklak 15 cm apnda) Deformasyon saati

Gerekli lmler
Zemin numunesinin deney balangcndaki su muhtevas (wi) Zemin numunesinin deney balangcndaki arl (Wsi) Zemin numunesinin deney balangcndaki kalnl (H0) Zemin numunesinin dane birim arl (Ys) Deiik gerilme kademelerinde ve zaman aralklarndaki zemine ait kalnlklar (Hi) Zemin rneinin deney sonundaki kalnl (Hf) Zemin danelerinin arll (Ws) Zeminin deney sonundaki su muhtevas (wf)

Konsolidasyon Deneyi Aleti

12